E S E J

INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK INTERNATIONAL UNIVERSITY OF TRAVNIK

SAOBRAAJNI FAKULTET

TRAVNIKSEMINARSKI RADTema: Koeficijent upotrebljivosti,imaginarne povrine i osnovni podaci aerodroma SarajevoPredmet: Aerodromi IMentor: Prof.dr Tomislav Jovanovi Student: Mustafa JusiVii asistent: Budimir Davor: Broj indexa: S-22/12Travnik, Juli 2014.S A D R A J1. UVOD

32. OSNOVNI PODACI AERODROMA SARAJEVO

63. IMAGINARNE POVRINE AERODROMA

74. KOEFICIJENT UPOTREBLJIVOSTI AERODROMA U ODNOSU NA VJETAR

155. DUINA PSS U ODNOSU NA REFERENTNI VAZDUHOPLOV

166. ZAKLJUAK

197. LITERATURA

19

1.UVOD Oblik i veliina imaginarnih povrina na nekom aerodromu zavisi od vie faktora, a to su:-od operacije za koju treba da se obezbjedi prostor bez prepreka;-od tipa vazduhoplova za koji se planira operacija; i-od toga da li e se letjeti po pravilima za instrumentalno ili neinstrumentalno letenje.

Kako bi se osigurao najvei stepen sigurnosti vazdunog saobraaja te sprijeilo zatvaranje aerodroma zbog prisutnosti prepreka opasnih po sigurnost vazdunog saobraaja, vazduni prostor oko aerodroma treba biti, po mogunosti bez ili sa to manje prepreka.

Povrine ogranienja prepreka ili imaginarne povrine definisane su prema ICAO standardima, kako slijedi:

1. Prilazna povrina;2. Odletna povrina;3. Prijelazna povrina;4. Unutranja horizontalna povrina;5. Konusna povrina; i6. Unutranja prilazna povrina.Prikaz imaginarnih povrina ili povrina ogranienja prepreka prema ICAO standardima dat je u daljnjem tekstu na slici 1., dok slika 2. prikazuje imaginarne povrine sa dvije poletno sletne staze.

Slika 1. Imaginarne povrine ili povrine ogranienja prepreka

Slika 2. Imaginarne povrine sa dvije PSS

U daljem tekstu ovoga seminarskog rada, prikazati emo imaginarne povrine za Meunarodni aerodrom Sarajevo kao i koeficijent iskoritenosti i duinu PSS a za odabrani referentni vazduhoplov.2. OSNOVNI PODACI JP MEUNARODNI AERODROM SARAJEVO Tabela 1 Osnovni podaci JP Meunarodni Aerodrom Sarajevo dooREFERENTNI KOD AERODROMA

4C

KATEGORIJA PRILAZA AERODROMA

CAT 1

PRECIZNI PRILAZ RW 12 DANJU I NOU

REFERENTNI VAZDUHOPLOV

A 320 200, MTOW 79 t

REFERENTNA TAKA AERODROMA

43 49' 28.10 N

018 19' 54.36 E

NADMORSKA VISINA AERODROMA

1708 ft / 519 m

MAGNETNA DEKLINACIJA

2 E (1998), POVEANJE 0.1

REFERENTNA TEMPERATURA AERODROMA29.3C / JULI

3.IMAGINARNE POVRINE AERODROMADefiniciju imaginarnih povrina na aerodromima prikazat emo u Tabeli 2 ispod, a dimenzije i nagibe povrina koje se odnose na staze za sletanje prema preporuci ICAO emo prikazati u Tabeli 3.

Tabela 2 Imaginarne povrine prema ICAO klasifilacijiKLASIFIKACIJA STAZA

Instrumentaloni precizni prilaz kat.

Neinstrumentalni prilazInstrumentalni neprecizni prilazIII ili III

Povrina i dimenzijeaKodni brojKodni brojKodni brojKodni broj

1234567891011

(1)(2)(3)(4)(5)(6)(7)(8)(9)(10)(11)

STOASTA

Nagib5%5 %5%5%5%5%5%5%5 %5%

Visina35m55m75m100m60m75m100m60m100m100m

UNUTARNJA HORIZONTALNA

Visina45m45m45m45m45m45m45m45m45m45m

Radijus2000 m2500m4000m4000m3500m4000m4000m3500m4000m4000m

UNUTARNJA PRILAZNA

irina-------90m120me120me

Udaljenost od praga-------60m60m60m

Duljina-------900m900m900m

Nagib-------2,5 %2%2%

PRILAZNA

Duljina unutranjeg ruba60m80m150m150m150m300m300m150m300m300m

Udaljenost od praga30m60m60m60m60m60m60m60m60m60m

Divergencija (svaka strana)10 %10 %10 %10 %15 %15 %15 %15 %15 %15 %

Prva sekcija

Duljina1600m2500m3000m3000m2500m3000m3000m3000m3000m3000m

Nagib5 %4%3,33 %2,5 %3,33 %2 %2 %2,5 %2 %2 %

Druga sekcija

Duljina-----3600mb3600 mb12000m3600 mb3600 mb

Nagib-----2,5%2,5 %3 %2,5 %2,5 %

Horizontalna sekcija

Duljina -----8400 mb8400 mb8400 mb8400 mb8400 mb

Ukupna duljina-----15000m15000m15000m15000m15000m

PRIJELAZNA

Nagib20 %20 %14,3 %14,3% 20%14,3%14,3 %14,3 %14,3 %14,3 %

UNUTARNJA PRIJELAZNA

Nagib-------40%33,3%33,3%

KLASIFIKACIJA STAZA

Instrumentalni precizni prilaz kat.

Neinstrumentalni prilazInstrumentalni neprecizni prilazIII ili III

Povrina i dimenzijeaBroj kodaBroj kodaBroj kodaBroj koda

1234567891011

(1)(2)(3)(4)(5)(6)(7)(8)(9)(10)(11)

POVRINA PREKINUTOG SLIJETANJA

Duljina unutarnjeg ruba-------90m120me120me

Udaljenost od praga

-------c1800md1800md

Divergencija (svaka strana)-------10%10%10%

Nagib-------4%3,33%3,33%

a. Sve dimenzije su mjerene horizontalno osim ukoliko nije drukije utvreno.

b. Varijabilna duljina

c. Udaljenost do kraja osnovne staze ili

d. do kraja poletno-sletne staze, ve prema tome to je krae.

e. Gdje je slovo koda F (stupac 3 tabele 1-1), irina se poveava na 155 m. Za informacije o vazduhoplovima kodnog slova F, koji su opremljeni digitalnom avionikom koja omoguuje naredbama za upravljanje odravanje uspostavljenog pravca tijekom manevra kruenja, vidi Kruno 301 Novi vei vazduhoplovi Povreda zone bez prepreka: Operativne mjere i aeronautika studija.

U Tabeli 3 su definisane dimenzije i nagibe povrina ogranienja prepreka za staze za poletanje u skladu sa ICAO standardima.

Tabela 3 Staze za poletanje (dimenzije i nagibi povrina ogranienja prepreka)Povrine i dimenzijeaKodni broj

123 ili 4

(1)(2)(3)(4)

POLETNA POVRINA

Duina unutarnjeg ruba60 m80 m180 m

Udaljenost od zavretka poletno-sletne stazeb30 m60 m60 m

Divergencija (svaka strana)10 %10%12,5%

Konana irina380 m580 m1. 200 m

1. 800 mc

Duina1. 600 m2. 500 m15. 000 m

Nagib5%4%2%d

a. Sve dimenzije su mjerene horizontalno osim ukoliko nije drukije navedeno.

b. Povrina uspona za uzlijetanje poinje na kraju istine ukoliko duljina slobodnog podruja prelazi navedenu udaljenost.

c. 1 800 m kad namijenjena staza ukljuuje promjene smjera vee od 15 za operacije voene s IMC, VMC po noi.

d. Vidi stavke (5) i (6) ovog lanaka

Na Meunarodnom Aerodromu Sarajevo prikazane su slijedee imaginarne povrine ili povrine ogranienja prepreka u podruju aerodroma prema instrumentalnom preciznom prilazu kat 1. i kodnom broju 4.Prilazna i odletna povrina

Prilazne i odletne povrine u daljnjem tekstu na slikama 3 i 4, prikazane su kroz kartu prepreka ICAO TIP A za pravac (RWY) 12 i pravac (RWY) 30. Navedene karte prepreka uraene su na osnovu zahtjeva ICAO (Meunarodna organizacija za civilno vazduhoplovstvo) u WGS 84 sistemu.

Slika 3. ICAO Tip A karta prepreka RWY 12 LQSA

Slika 4. ICAO Tip A karta prepreka RWY 30 LQSA

Prilazna povrina - Dimenzije i nagibi (pravac 12) koristi se za sletanjeKriva odletna povrina radi prepreka odnosno konfiguracije terena letenje se odvija u zaokretu

Duina I segment 3000 m, II segment 3000 m, III 4000 m ukupno = 10000 m

Udaljenost od praga - 150 m,Ukupna irina 1200 m

Divergencija 15%,

Nagib 1,2 %Odletna povrina - Dimenzije i nagibi (pravac 30)- koristi se za poletanjeDuina I segment 3000 m, II segment 3000 m, ukupno = 10000 m

Udaljenost od praga 60 m,

Divergencija 15%,

Nagib 1,2 %

Unutranja prilazna povrina

Sirina nema podatakaUdaljenost od praga nema podatakaPrijelazna povrina

Nagib 1:7 odnosno 14,3 %

Unutranja horizontalna povrina

Visina 45 m

Radijus 3500 mKonusna povrina

Nagib 5%

Visina 60 m

Usporedba stvarnog stanja imaginarnih povrina Meunarodnog aerodroma Sarajevo kodnog broja i slova 4C i instrumentalnog preciznog prilaza cat.1 u odnosu na ICAO standarde date u tabeli 1 i 2. moemo rei da su odstupanja u ukupnoj duini prilazno/odletnih povrina gdje je po ICAO standardima vrijednost 15 000 m, a na Meunarodnom Sarajevu 10 000 m, zatim imamo odstupanja kod prilazne povrine gdje je standard 60 m udaljenost od praga, a kod aerodroma Sarajevo imamo 150 m, nagibi u oba sluaja prilazno-odlaznih povrina ne zadovoljavaju standard, jer su mnogo manji nego to bi trebali biti zahtjevane vrijednosti, a to su : od 2% - 3%, a aerodrom Sarajevo ima definisan nagib od 1,2% to je veoma nisko ali s obzirom na konfiguraciju terena i prepreka u povrinama nagib se morao korigirati prema navedenom4. KOEFICIJENT UPOTREBLJIVOSTI AERODROMA U ODNOSU NA VJETARKako bi se izraunao koeficijent upotrebljivosti u odnosu na vjetar metoda izraunavanja, potrebni su mjereni podaci vjetra unazad 5 godina (statistiki podaci o vjetru kao to su pravac, brzina I uestalost komponenti vjetra). Zbog nedostataka traenih podataka za Meunarodni aerodrom Sarajevo, a koji se tiu se mjerenja podataka vjetra tokom 5 godina sa opaanjima tri puta tokom dana, nismo u mogunosti dati proraun zahtjevan u naslovu.

5. DUINA POLETNO SLETNE STAZE U ODNOSU NA REFERENTNI VAZDUHOPLOVStvarna duina glavne poletno-sletne staze biti e jednaka ili vea od najvee duine dobijene korekcijom osnovne duine poletno-sletne staze referentnog vazduhoplova, a s obzirom na: stvarnu nadmorsku visinu lokacije;

temperaturu;

vlanost vazduha; nagib poletno-sletne staze; i

znaajke vozne povrine poletno-sletne staze.

Osnovna duina poletno-sletne staze referentnog vazduhoplova biti e jednaka duini potrebnoj za sigurno sletanje i poletanje referentnog vazduhoplova sa najveom dozvoljenom masom za sletanje (MLW) i najveom dozvoljenom masom za poletanje (MTOW), u uslovima standardnog atmosferskog pritiska na razini mora i pri temperaturi od +150 C.Korekcija osnovne duine glavne poletno-sletne staze, a s obzirom na stvarnu nadmorsku visinu, temperaturu lokacije te nagib poletno-sletne staze, podrazumijeva produavanje osnovne duine poletno-sletne staze:1. za 7% (osnovne duine) na svakih dodatnih 300 m stvarne nadmorske visine lokacije;

2. za 1% (osnovne duine) na svaki dodatni 10C temperature lokacije; i3. za 10% (osnovne duine) na svaki dodatni 1% nagiba poletno-sletne staze kojoj je duina 900 m i vie od 900 m.

Stvarna duina druge (sekundarne) poletno-sletne staze odreuje se na nain propisan u stavcima 1, 2 i 3 ovog dijela, pri emu referentni vazduhoplov, za koji se projektira sekundarna poletno-sletna staza, moe biti razliit od referentnog vazduhoplova za kojeg je projektirana glavna poletno-sletna staza.U sluaju kada je poletno-sletna staza duinom kraa od one prikazane u stavcima 1, 2 i 3 ovog dijela, ali je povezana sa stazom za zaustavljanje i/ili istinom, ukupnoj duini poletno-sletne staze je dozvoljeno dodati duinu staze za zaustavljanje i/ili istine, ako su znaajke kolnika zaustavne staze i/ili istine u skladu sa operativnim obiljejima vazduhoplova koji slee ili polee.U daljnjem tekstu navodimo podatke preuzete za vazduhoplov A320 200 iz Doc. 9157 AN/901 Aerodrome Design Manual Part 1 Runways kako bi prikazali karakteristike vazduhoplova u odnosu na veliinu PSS na aerodromu Sarajevo.

Ulazni podaci za referentni avion A 320-200

Raspon krila:

33.9 mRazmak vanjskih rubova kotaa:

8.7 m

Maksimalna teina pri poletanju:

78 t

Najvea dozvoljena masa pri sletanju:

64.5 tKodna oznaka prema ICAO standardu:

4C

Referentna duina staze za vazduhoplov:

2.480 m

Iz gore navedenog je evidentno da se vazduhoplov A320 200 uklapa u konfiguraciju PSS a na aeodromu Sarajevo i to u odnosu na duinu i irinu PSS a (2600* 45 m) kao i nosivost same piste te zadovoljava zahtjeve eksploatacije PSS e u odnosu na referentni vazduhoplov koji vri operacije na aerodromu Sarajevo.Tabela 4 Referentni podaci za Meunarodni Aerodrom Sarajevo iz AIP BIH

Duina PSS a 2600 m

Sirina PSS a 45 m

Deklarisane distance udaljenosti

-TORA

-TODA

-ASDA

-LDARWY12 / 30

2600 / 2600 m2600 / 2600 m2600 / 2600 m2600 / 2100 m

Orijentacija117- 297 GEO

115- 295 MAG

Broj PSS1

Upotrebljivostpreko 95%

Lokacija pragova12 izmjeten 100 m

30 izmjeten 500 m

Geografske koordinate pragovaTHR 12

43 49 46,35 N

018 19 05,63 E

THR 30

43 49 16,58 N

018 20 25,09 E

Nadmorska visina pragova i take dodiraTHR ELEVATION 12 1643,34 ft/500,89 m

THR ELEVATION 30 1690,06 ft/515,13 m

Uzduni nagib0,77 %

Popreni nagib1,5 %

Nosivost PCN70 F/C/W/T

Referentni mjerodavni vazduhoplovA 320 200, MTOW 78 t

6. ZAKLJUAKShodno usporedbama definisanih imaginarnih povrina kao to su prilazna, odletna, prijelazna, unutranja horizontalna, konusna i unutranja prilazna koje su prikazane standardima ICAO Annexa 14 Volume 1, moemo istaknuti da Meunarodni Aerodrom Sarajevo nema usklaene sve povrine ogranienja prepreka sa meunarodnim standardima.

Usporeujui podatke sa Meunarodnog Aerodroma Sarajevo, moemo zakljuiti da su odstupanja u ukupnoj duini prilazne i odletne povrine kao i nagiba koji su nii od zahtjevanih standarda ICAO a vezanih za konfiguraciju terena u okruenju i definisanih prepreka.Nakon to smo definisali i uradili usporedbu sa imaginarnim povrinama na red dolazi vjetar za koji nemamo podataka i nismo bili u mogunosti uraditi potrebna mjerenja kako bi dobili vrijednost upotrebljivosti samog aerodroma u odnosu na karakteristike vjetra.

Na kraju smo odradili definisanje duine poletno sletne staze u odnosu na referentni vazduhoplov prema Pravilniku o aerodromima (Sl. Glasnik BiH, br. 09/11), kao i odreivanje tehnikih podataka definisanog referentnog vazduhoplova A320 200 za Meunarodni Aerodrom Sarajevo i pri tome odredili njegovu duinu poletno sletne staze u odnosu na karakteristike referentnog vazduhoplova.7. LITERATURA1. Annex 14 Aerodromes volumen 1;2. Pravilnik o aerodromima (Sl.glasnik BiH, br:09/11);3. BHDCA AIP Bosne i Hercegovine

4. Aerodromi, Vojin Toi, Beograd 1978; i5. Doc.9157 AN/901 Aerodrome Design Manual Part 1-Runways

ICAO STANDARDI

ICAO International Civil Aviation Organization

WGS 84 World Geodetic System, izdanje 1984

AIP Aeronautical Information Publication (Objavljene Aeronautike Informacije)

PAGE 19