programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

21
1 programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT arsebuli qarTul sakvirao skolebisaTvis Sesavali yovel gakveTilze moswavleebi miiReben sxvadasxva saxis informacias, Seasruleben ramdenime tipis davalebas, riTac ganiviTareben da ganimtkiceben sakomunikacio enobriv unar-Cveveebs. nimuSad gTavazobT Svidi Sexvedris SedarebiT vrcel gegmas, rasac mosdevs enobriv sakiTxTa, zepiri da weriTi komunikaciisaTvis saWiro unar-CvevaTa CamonaTvali; sakiTxavi masalis savaraudo nusxa da rekomendebuli literatura maswavlebelTaTvis. I kvira sakomunikacio amocana: gavicnoT erTmaneTi 1. sxvadasxva enobriv konstruqciaTa Senacvleba erTi da imave mniSvnelobis gamosaxatavad (mag., me mqvia giorgi / me var giorgi / Cemi saxelia giorgi / me gaxlavarT giorgi). 2. kiTxvis dasma: Sen ra gqvia? ramdeni wlisa xar? sad daibade? 3. pasuxis (mokle / vrceli) gacema: mariami / me mqvia mariami / Cemi saxelia mariami / me gaxlavarT mariami. 4. qarTul enaSi jer saxeli warmoiTqmeba da iwereba, Semdeg _ gvari: me var levan jafariZe. a. anbanTrigze warmodgenil siebSi jer gvari iwereba, Semdeg _ saxeli, TanxmovanfuZiani saxeli aseTi rigis SemTxvevaSic fuZis saxiT unda gamoviyenoT: jafariZe levan; abaSiZe mariam da ara jafariZe levani; abaSiZe mariami.

Transcript of programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

Page 1: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

1

programa qarTul enasa da literaturaSi

saqarTvelos farglebs gareT arsebuli

qarTul sakvirao skolebisaTvis

Sesavali

P

yovel gakveTilze moswavleebi miiReben sxvadasxva saxis

informacias, Seasruleben ramdenime tipis davalebas, riTac

ganiviTareben da ganimtkiceben sakomunikacio enobriv unar-Cveveebs.

nimuSad gTavazobT Svidi Sexvedris SedarebiT vrcel gegmas,

rasac mosdevs enobriv sakiTxTa, zepiri da weriTi komunikaciisaTvis

saWiro unar-CvevaTa CamonaTvali; sakiTxavi masalis savaraudo nusxa da

rekomendebuli literatura maswavlebelTaTvis.

I kvira

Ksakomunikacio amocana:

gavicnoT erTmaneTi

1. sxvadasxva enobriv konstruqciaTa Senacvleba erTi da imave

mniSvnelobis gamosaxatavad (mag., me mqvia giorgi / me var giorgi /

Cemi saxelia giorgi / me gaxlavarT giorgi).

2. kiTxvis dasma: Sen ra gqvia? ramdeni wlisa xar? sad daibade?

3. pasuxis (mokle / vrceli) gacema: mariami / me mqvia mariami / Cemi

saxelia mariami / me gaxlavarT mariami.

4. qarTul enaSi jer saxeli warmoiTqmeba da iwereba, Semdeg _

gvari: me var levan jafariZe.

a. anbanTrigze warmodgenil siebSi jer gvari iwereba, Semdeg _

saxeli, TanxmovanfuZiani saxeli aseTi rigis SemTxvevaSic

fuZis saxiT unda gamoviyenoT: jafariZe levan; abaSiZe mariam

da ara jafariZe levani; abaSiZe mariami.

Page 2: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

2

b. Tu saxelisa da gvaris gverdiT mamis saxelic unda vaxsenoT,

maSin Semdegi Tanmimdevroba unda davicvaT _ levan giorgis

Ze jafariZe; mariam Tornikes asuli abaSiZe, siebsa da

anketebSi: jafariZe levan giorgis Ze; abaSiZe mariam Tornikes

asuli. gvaxsovdes: sityvebi Ze da asuli damoukideblad

iwereba!

5. leqsikuri maragis gamdidreba: naTesaobis aRmniSvneli leqsikuri

erTeulebi da maTi marTlwera;

a. sinonimur leqsemebze yuradRebis gamaxvileba, maTi

Canacvleba erTsa da imave konteqstSi an romelimesaTvis

upiratesobis miniWeba mag., Svili / vaJi / vaJiSvili / Ze.

b. rTulfuZiani saxelebis marTlwera _ Serwymulad iwereba:

deidaSvili, biZaSvili, mamidaSvili, SviliSvili... dedaCemi,

mamaSeni... defisiT unda vweroT: ded-mama, da-Zma, biZaSvil-

mamidaSvili, bebia-babua...

sakiTxavi masala

`dedis darigeba~ _ giorgi Waladideli;

`mamuls guli gauxare!~ _ jansuR Carkviani;

`moxucis darigeba~ _ ioseb griSaSvili

* am leqsebis mixedviT SesaZlebelia mimarTvasTan dakavSirebul

punqtuaciis wesebze saubari:

1. merwmune, Svilo, gamocdilia...

2. Cemo balRo,

Cemo Svilo,

Cemo norCo megobaro,

gTxov,

moxucis darigeba

anderZiviT

miibaro!

** mocemuli teqstebis analizisas yuradReba unda gavamaxviloT

ufrosebisa da umcrosebis urTierTobaze, SeiZleba enobriv etiketze,

kerZod, Tavazianobis leqsikasa da frazeologiaze msjelobac.

Page 3: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

3

II kvira

Ksakomunikacio Tema:

samSoblo

1. ra aris samSoblo;

gviambeT saqarTveloze, Tqveni mSoblebis, winaprebis

samkvidrebelze.

2. daaxasiaTeT qarTvelebi, daasaxeleT maTi is Tvisebebi,

romlebic gansakuTrebulad migaCniaT.

sakiTxavi masala

`sayvareli samSoblo~ _ dutu megreli;

`saqarTvelo da misi nawilebi~ (iakob gogebaSvilis mixedviT);

`Cemi samSoblo~ _ lado asaTiani;

`mamulis siyvaruli~ (`vaJkacsa unda uyvardes / mamuli, Tavis eria...) _

xalxuri

III kvira

Ksakomunikacio Tema:

mSobliuri ena metia, vidre ena

1. adamianebi enis saSualebiT gamoxataven TavianT azrebs,

gancdebs, survilebs, gadascemen maT erTmaneTs da amyareben

urTierTobas. dedamiwaze aTasobiT enaa da TiToeuli

viRacisTvis mSobliuria, gansakuTrebiT axlobeli da

sayvareli. adamianisaTvis erTi ena yovelTvis gamorCeulia,

is misi dedaenaa!

2. `gardauvali wesia: erTi Taoba midis, meore modis... xalxi

ki ukvdavia. ukvdavia misi enac, Tuki mas xalxma zurgi ar

Seaqcia; ena Taobidan Taobas gadaecema da misi wyalobiT es

Taobebi erT xalxad iTqmis: xalxis meobas misi ena

gvaniSnebs.

Page 4: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

4

enis saSualebiT gadaecema Semdgom Taobas, rac wina Taobas

codna-gamocdileba daugrovebia. es rom ara, kulturis ganviTareba

SeuZlebeli iqneboda.

bunebrivia, rom yovel adamians uyvars Tavisi ena, uyvars

dedaena.

aseve bunebrivia sxvis enas pativiscemiT vekidebodeT: `sxvisi

ena~ aki viRacisTvis dedaenaa~ (arnold Ciqobava).

sakiTxavi masala

`dedaena~ _ giorgi leoniZe;

`dedaena~ _ ioseb noneSvili;

`mravalWirvaramgadanaxadi~ _ muxran maWavariani;

`ramdeni enaa msoflioSi? ~ `qarTuli ena~, `yvelas Tavisi ena

uyvars~ //qarTuli enis samyaro _ a. arabuli, moswavlis wigni,

saxelmZRvanelo mexuTeklaselTaTvis, Tb., 2002, gv. 4-9.

IV kvira

sadiskusio Tema:

qarTuli da sxva enebi

1. _ ra saerTo aqvs msoflioSi arsebul 5 000-mde enas?

_ yvela ena bgerebisagan Sedgeba; bgerebi qmnian sityvebs, sityvebi _

winadadebebs; winadadebebiT ki azrebi gadmoicema.

_ yoveli ena asaxavs im adamianTa samyaros, romelTac is ekuTvnis.

_ yvela ena uZveles dros aris warmoSobili.

_ yoveli ena Zvirfasia im xalxisaTvis, romlisaTvisac is

mSobliuria.

2. _ riT gansxvavdebian msoflios enebi erTmaneTisagan?

_ yvela enas Taviseburi JReradoba aqvs. amis mizezia maTi

gansxvavebuli bgerebi, sityvebis agebuleba, metyvelebis

siswrafe...

Page 5: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

5

_ gansxvavebulia sxvadasxva enaze molaparakeTa raodenoba. Tu zog

enaze aseul milionobiT adamiani laparakobs, zogi enis

mflobelTa ricxvi asi aTassac ver aRwevs.

_ mravalricxovan xalxTa enebs msoflioSi meti gavlena aqvs; isini

xels uwyoben kacobriobis kulturisa da civilizaciis

sayovelTao gavrcelebas. amave dros, zogi mcirericxovani

xalxis enis asparezi dRes Zalze SezRudulia; am enebs

gadaSenebis safrTxe emuqreba.

3. _ marTla SeiZleba Tu ara, rom ena gadaSendes?

_ kacobriobis istoria araerT aseT SemTxvevas icnobs. magaliTad,

Cvenamde moaRwia uZvelesi xalxis _ Sumerebis _ nawerebma,

maTma kulturam; maTi ena ki dRes aRar arsebobs. aseT enebs

`mkvdar enebs~ eZaxian!

Tanamedrove msoflio did yuradRebas aqcevs yvela enis

dacvasa da SenarCunebas.

yoveli ena xom kacobriobis simdidrea!

(a. arabuli, qarTuli enis samyaro, saxelmZRvanelo

mexuTeklaselTaTvis, Tb., 2002, gv. 4).

4. qarTuli ena qarTvelTa dedaenaa, amitom is maTTvis yvelaze

axlobeli, yvelaze lamazi da sayvarelia.

sakiTxavi masala

`babilonis godoli~, `vin aris qarTvelTa naTesavi?~, `xatovani

gamonaTqvami _ `babilonis godoli~ _ a. arabuli, s. omiaZe, m. uTurgaiZe,

qarTuli enis samyaro, saxelmZRvanelo meeqvseklaselTaTvis, Tb., 2004, gv.

4-5).

V kviris Tema:

qarTuli saliteraturo ena da dialeqtebi

Page 6: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

6

1. qarTuli ena sasaubro enacaa da samwerloboc. samwerlobo enas

saliteraturo ena hqvia. dRes yvela qarTveli saliteraturo

qarTuliT metyvelebs, am qarTuliT iwereba da gamoicema wignebi,

ibeWdeba Jurnal-gazeTebi, saxelmZRvaneloebi, mecnieruli

gamokvlevebi, mzaddeba teleradiogadacemebi, iswavleba skolebsa

da umaRles saswavleblebSi.

2. saqarTvelos sxvadasxva kuTxeSi Sinauri urTierTobisas

Taviseburad metyveleben: qarTlSi _ qarTlurad, imereTSi _

imerulad, samegreloSi _ megrulad, guriaSi _ gurulad, kaxeTSi _

kaxurad, TuSeTSi _ TuSurad, svaneTSi _ svanurad, raWaSi _

raWulad... magram yvela kuTxis qarTvelTa gamaerTianebelia didi

qarTuli ena. qarTuli ena qarTvelTa dedaenaa. rogorc yvela

kuTxis mkvidrTa saerTo saxeli aris qarTveli, rogorc maTi

saerTo samSoblo aris saqarTvelo, aseve _ saerTo ena aris

qarTuli ena.

3. ama Tu im kuTxis mcxovrebTa metyveleba met-naklebad gansxvavdeba

saliteraturo enisagan. Semdeg wyvilebs Tu daukvirdebiT, am

gansxvavebas naTlad dainaxavT, wyvilTa pirveli calebi kuTxuri

metyvelebis nimuSebia, meore ki _ saliteraturo enisa: bovSi _

bavSvi; cxori _ cxvari; batara _ patara; aferi _ araferi; racxa _

raRaca, vicxa (// vincxa) _ viRaca, mevida _ movida; weiRo _ waiRo;

reiza _ ratom ...

kuTxur metyvelebas dialeqti anu kilo hqvia.

`guls misvenia xatada

ena mTisa da barisa,

me arc erT kilos ar vwunob,

Tua qarTuli gvarisa~, _ es sityvebi vaJa-fSavelas ekuTvnis.

kuTxuri metyvelebis nimuSebi xSirad gvxvdeba mxatvrul

literaturaSi, radganac maT mwerlebi TavianTi gmirebisa da

garemos dasaxatad iyeneben. magram unda vicodeT, rom kuTxurad

metyveleba sazogadoebaSi (skolaSi, samsaxurSi, TeatrSi,

Page 7: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

7

transportSi...) miuRebelia. miuRebelia imitom, rom ase metyveleba

kulturul sazogadoebas ar Seefereba.

4. qarTuli ena saqarTvelos saxelmwifo enaa. es imas niSnavs, rom

qarTuli ena qveynis eraTianobis safuZvelia, rom is erTnairad

ekuTvnis saqarTvelos yovel moqalaqes da yvelas erTnairad

evaleba misi movla.

`eris cxovreba,

misi dideba,

mis istoria dacul ars eniT;

ra ena waxdes,

eric daeces

waecxos Cirqi taZarsa wmindas!~ _ grigol orbeliani.

`pirveli niSani eris vinaobisa _ enaa.

ena saRvTo ram aris, sazogado sakuTrebaa, magas kaci codvilis

xeliT ar unda Seexos~, _ ilia WavWavaZe.

5. qarTul enas mniSvnelovani adgili uWiravs msoflio enaTa Soris;

is mdidari da ganviTarebuli enaa. qarTul enaze arsebobs didi

mwerloba, mecniereba, saSualo da umaRlesi ganaTleba...

qarTul enas swavloben da ikvleven rogorc saqarTveloSi, aseve

ucxoeTSi.

qarTuli Zveli mwignobruli enaa; misi mwignobroba TxuTmet

saukuneze mets iTvlis. me-5 saukunis qarTuli warwera

qristianobis akvanSi _ palestinaSic ki aris aRmoCenili.

sakiTxavi masala

`arwivi~ _ vaJa-fSavela; davaleba: leqsSi moZebneT kuTxuri metyvelebis

magaliTebi da SecvaleT isini saTanado saliteraturo formiT.

`roca ena dedasamSoblos swydeba~ _ a. arabuli, s. omiaZe, m. uTurgaiZe,

qarTuli enis samyaro, saxelmZRvanelo meeqvseklaselTaTvis, Tb., 2004, gv.

14-15).

Page 8: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

8

VI kviris Tema:

iakob gogebaSvili da `deda ena~

iakob gogebaSvilis upirvelesi sazrunavi mozardTa aRzrda da

ganaTleba iyo. man ymawvilTaTvis Seqmna saxelmZRvaneloebi: `bunebis

kari~, `deda ena~, `russkoe slovo~. gamosca sabavSvo sakiTxavi wignebi:

`saymawvilo kona~, `kokori~, `akido~, `xomli~, `kunwula~. Seqmna da

gadmoakeTa 130-ze meti sabavSvo nawarmoebi. igi ebrZoda maSindel

saswavleblebSi gamefebul mkacr reJims, ilaSqrebda moswavleTa

fizikuri dasjis winaaRmdeg. gakveTilebis uazro dazepirebis nacvlad

SemoqmedebiT azrovnebas iTxovda. yovelive amis gamo maswavlebloba

aukrZales, saswavleblidan daiTxoves, magram mas ukan ar dauxevia.

aqtiurad Caeba sazogadoebriv saqmianobaSi. monawileobda qarTvelTa

Soris wera-kiTxvis gamavrcelebeli sazogadoebis daarsebaSi, am

sazogadoebis programaTa SedgenaSi, xalxuri Semoqmedebis Segroveba

iqneboda, Tu saxalxo skolebisa da biblioTekebis gaxsna.

ai, ras wers qarTveli sazogado moRvawe Tedo saxokia Tavis

werilSi `samSoblos moamage da Wirisufali~:

`iakob gogebaSvils bedma arguna gamosuliyo sazogado samsaxuris

asparezze im dros, roca mis garSemo wyvdiadi arsebobda, hkuTvneboda

qarTvel moazrovne sazogadoebis im mcire jgufs, romelsac wilad

hxvda daarseba `qarTvelTa Soris wera-kiTxvis gamavrcelebel

sazogadoebisa~... es is dro iyo, rodesac mSobliuri ena devnili iyo

skolebSi, pativayrili ojaxebSi; aristokratias ercxvineboda qarTulad

xmis amoReba, Tavismosawonad miaCnda rusulad laparaki, TiTze

CamosaTvleli inteligencia rusulad fiqrobda, rusuladve

metyvelebda... qarTuli enis Sesaswavlad orgverdiani nabeWdi anbani

arsebobda...

da ai, aseTs ganwirulebis dros gamodis iakob gogebaSvili

Tavisi `deda-eniT~ da cdilobs imis saSualebiT Sevides skolebSi

qarTuli ena, mowafes mSobliuri enis SeTvisebis safuZvlad `deda-ena~

Page 9: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

9

hqondes, saZirkveli mis Tvalis axelas, gaadamianebas `deda-enis~

saSualebiT Caeyaros... Tamamad SeiZleba iTqvas, rom gogebaSvilis `deda-

enam~, romelic pirvelad gamovida 1876 wels, saZirkveli Cauyara

qarTuli enis gadarCenas gamarusebeli politikis klanWebisagan~.

madlierma qarTvelma xalxma mravali Taobis aRmzrdel `deda

enas~ Zegli augo.

sakiTxavi masala

davaleba: gaviazroT iakob gogebaSvilis Semdegi sityvebi da

vimsjeloT maTs mniSvnelobaze:

1. `dedaena aris Zvirfasi salaro, dausrulebeli

rveuli, romelSiac daculia mTeli simdidre

xalxis gonebisa, fantaziisa da gulisa,

nagrZnobisa da namoqmedarisa da romlis

Seswavla bavSvs akavSirebs mTeli eris sulTan

da gulTan, mis xangrZliv istoriul

cxovrebasTan da avsebs mas sulieri RoniT da

mxneobiT~.

2. `dedaena aris RerZi, romelzedac migoravs etli

eris warmatebisa. daazianeT es RerZi da etli

ukan CamorCeba sxva eris etlsa. gatexeT da igi

erT alagas gaSeSdeba~.

3. `mxolod dedaena aris ena gulisa, grZnobisa;

sxva ena aq uZluria. mxolod dedaenaze SeiZleba

ilocos adamianma gulmxurvaled~.

`iakob gogebaSvili~ _ giorgi kaWaxiZe; davaleba: Tqveni sityvebiT

gadmoeciT leqsis Semdeg striqonebSi gamoTqmuli azri:

`Tavis turfa samSobloSi dedaenis burjad idga:

Page 10: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

10

misi kalmiT, misi zrunviT ena bevrma amoidga~.

`neTels hfenda saqarTvelos misi tkbili `deda ena~.

*** rodesac dedaena mSobliur enas aRniSnavs, Serwymulad iwereba,

rodesac iakob gogebaSvilis saxelmZRvanelos saxelwodebas, maSin _

cal-calke _ `deda ena~.

VII kviris Tema:

ena da garemomcveli samyaro.

sityvebi formas icvlian.

saxelobiTi brunva.

adamiani samyaros enis meSveobiT Seicnobs. bavSvi enis

amodgmisTanave iwyebs kiTxvebis dasmas: `es ra aris?~ `amas ra hqvia?~ am

kiTxvebis pasuxad is TandaTan ecnoba garemos.

rac ufro farTovdeba Cveni codna garemomcveli samyaros Sesaxeb,

miT ufro mdidrdeba Cveni ena, axali codnis SeZena xom igive axali

sityvebis Sematebaa.

_ risgan Sedgeba sityvebi?

_ ramdeni bgeraaa qarTulSi?

_ ramdeni asoa qarTul anbanSi?

_ ramdeni xmovani da ramdeni Tanxmovania?

_ ra aigeba sityvebiT?

sityvebma winadadeba rom Seqmnan, saTanado formiT unda

daukavSirdnen erTmaneTs. saxelebis formacvalebas bruneba ewodeba.

rodesac sagans vasaxelebT, misi aRmniSvneli sityva saxelobiT

brunvaSi dgas: saxl-Ii; kata; klde; Cai; Rvino; bu.

TanxmovanfuZiani saxelebi saxelobiT brunvaSi -i niSans dairTaven,

xmovanfuZiani saxelebi ki fuZis saxiT, yovelgvari niSnis gareSe, arian

warmodgenili.

Page 11: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

11

erTnairi sagnebi rom erTad davasaxeloT, amisaTvis arsebobs

mravlobiTi ricxvis aRmniSvneli niSani _eb, romelic saxelis

mxolobiTi ricxvis fuZes unda davurToT: saxl-eb-i; klde-eb-i; bu-eb-i.

sakiTxavi masala

`iavnanam ra hqna~ _ iakob gogebaSvili; davaleba: teqstis kiTxvisas

amoirCieT sagnis aRmniSvneli is saxeli, romelic xSirad meordeba da

daakvirdiT mis formacvalebas.

enobrivi sakiTxebi

anbani; asoTa saxelebi da rigi;

xmovani da Tanxmovani bgerebi;

bgera da aso; wera da warmoTqma;

marcvlis daxasiaTeba; sityvis damarcvla; gadatanis wesebi;

qarTuli damwerlobis ganviTarebis safexurebi.

sityva _ mniSvnelobis mqone umartivesi erTeuli.

sityvis mniSvneloba calke da winadadebaSi;

mravalmniSvnelobiani sityvebi;

pirdapiri da gadataniTi mniSvneloba;

sinonimebi _ enis simdidre;

antonimebi da maTi gamoyeneba;

omonimebi.

sityvaTa klasebi (metyvelebis nawilebi)

arsebiTi saxeli: yvelafers, rac samyaroSi arsebobs, arsebiTi

saxeli aRniSnavs!

Page 12: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

12

arsebiTi saxelis jgufebi:

vin jgufisa da ra jgufis;

sulierTa da usuloTa;

sakuTari da sazogado;

konkretuli da abstraqtuli;

krebiTi;

nivTierebaTa;

moqmedebis saxelebi;

kninobiT-alersobiTi.

bruneba: brunvebi, maTi rigi da niSnebi;

saxelis fuZe da brunvis niSnebi;

ra mosdis saxelis fuZes brunebisas: kveca; kumSva;

brunvis niSanTa gavrcoba.

Tandebuliani brunvebi:

a) adgilmdebareobis gamomxatveli Tandebulebi: -ze; -Si; -

Tan; -ken; -dan; -mde;

b) daniSnulebisa da msgavsebis gamomxatveli

Tandebulebi: -Tvis, -viT; -ebr.

Tandebulebis ganawileba brunvaTa mixedviT;

Tandebulian formaTa marTlwera.

arsebiT saxelis ricxvi:

mxolobiTi da mravlobiTi;

eb-iani mravlobiTi da saxelis bruneba;

Zveleburi mravlobiTis –n da –T mawarmoeblebi, maTi ganawileba,

saxelis bruneba narTanian mravlobiTSi;

mravlobiTi ricxvis uqoneli arsebiTi saxelebi.

TanxmovanfuZian saxelTa bruneba:

fuZeukumSvel saxelTa bruneba;

fuZekumSvad saxelTa bruneba;

TanxmovanfuZian saxelTa marTlweris sakiTxebi.

Page 13: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

13

xmovanfuZian saxelTa bruneba:

fuZekvecad saxelTa bruneba, Sesabamisi marTlweris sakiTxebi;

fuZeukvecel saxelTa bruneba;

kumSvad-kvecad saxelTa bruneba.

sakuTar saxelTa bruneba:

adamianis saxelTa bruneba;

adamianTa gvarebis bruneba;

`i~ xmovniT daboloebuli saxelebi da gvarebi;

gvar-saxelis erTad bruneba;

inicialebi;

cnobil moRvaweTa gvar-saxelebi, fsevdonimebi da Semokleba.

zedsarTavi saxeli:

raoba, kiTxvebi;

viTarebiTi (pirveladi /Zireuli) da mimarTebiTi (meoreuli /

warmoqmnili) zedsarTavi saxelebi;

mimarTebiT (warmoqmnil) zedsarTav saxelTa jgufebi Sinaarsis

mixedviT: yola-qonebis, uyoloba-uqonlobis, sadaurobis,

daniSnulebis (zedsarTavi da gaarsebiTebuli) da maTi

mawarmoeblebi;

viTarebiT zedsarTav saxelTa xarisxis formebi da maTi

warmoeba.

zedsarTavi saxelis bruneba:

damoikidebeli zedsarTavi saxelis bruneba.

msazRvrel-sazRvrulis bruneba:

msazRvreli _ zedsarTavi, sazRvruli _ arsebiTi:

TanxmovanfuZiani winmswrebi zedsarTavis bruneba arsebiTTan

erTad;

Page 14: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

14

xmovanfuZiani winmswrebi zedsarTavis bruneba arsebiTTan erTad;

zedsarTavis bruneba eb-ian mravlobiTSi dasmul arsebiTTan

erTad;

TanxmovanfuZian da xmovanfuZian zedsarTav saxelTa bruneba

narTanian mravlobiTSi dasmul arsebiTTan erTad.

postpoziciuri wyoba: arsebiTi saxelisa da misi momdevno

zedsarTavi saxelis erTad bruneba.

msazRvreli _ arsebiTi, sazRvruli _ arsebiTi:

msazRvrel-sazRvrulis bruneba, rodesac orive arsebiTi saxelia;

msazRvrel-sazRvrulis bruneba, rodesac msazRvreli naTesaobiT

brunvaSi dasmuli arsebiTi saxelia;

postpoziciuri wyoba.

ricxviTi saxeli:

ricxviTi saxelis sami saxeoba;

qarTuli Tvlis sistema;

ricxviT saxelTa marTlwera;

ricxviT saxelTa bruneba;

ricxviTi saxeli msazRvrelad.

nacvalsaxeli:

nacvalsaxelis jgufebi: piris, CvenebiTi, kuTvnilebiTi; kiTxviTi,

mimarTebiTi, uaryofiTi, ganusazRvrelobiTi, gansazRvrebiTi,

urTierTobiTi;

nacvalsaxelTa Taviseburi bruneba;

nacvalsaxelebTan dakavSirebuli marTlweris wesebi.

zmna: yvelafers, rac samyaroSi xdeba, zmna gamoxatavs!

moqmedeba da moqmedi pirebi: subieqti da obieqti;

pirebis Sewyoba;

pirisa da ricxvis niSnebi;

zmnis cvla pirTa mixedviT;

Page 15: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

15

zmna da moqmedebis dro;

zmnis formacvaleba _ uRleba.

zepiri da weriTi komunikaciisaTvis

saWiro enobrivi unar-Cvevebi

enobrivi etiketi:

qarTuli enobrivi etiketis mixedviT, mosaubre sagangebo krZalvasa da

pativiscemas gamoxatavs meore pirisadmi, rogorc mimarTvis

adresatisadmi, risTvisac enaSi konkretuli formebi da konstruqciebi

arsebobs:

`TqvenobiT~ mimarTva, rogorc Tavaziani metyvelebis erT-erTi

TvalsaCino gamoxatuleba;

Tavazianobis formulebi: Tavaziani mimarTvisas mudam adresatis

pativiscemis principiT unda vixelmZRvaneloT da saTanadod SevarCioT

Tavazianobis formulebi:

yofna: (Tqven) brZandebiT _ (me) gaxlavarT (gaxldiT)

mosvla: mobrZandiT _ geaxeliT (geaxlebiT)

Wama-sma: miirTviT _ geaxeliT (geaxlebiT)

aReba-micema: inebeT _ miboZeT

Tqma: (mi)brZaneT _ mogaxsenebT

*** ukanaskneli wyvilis calebi zogjer Tavazian metyvelebas ki ar

gamoxataven, aramed terminologiuri mniSvneloba aqvT SeZenili.

magaliTad, rodesac Tanamdebobis piri xelqveiTebs mimarTavs, mis

naTqvamSi _ `sakiTxi SeiswavleT da momaxseneT~ _ `momaxseneT~ savsebiT

sworadaa naxmari da mosaubris socialur ierarqiaSi upiratesobis

aRsaniSnavad gamoiyeneba. imave daniSnulebiTaa naxmari forma `vbrZaneb~

Semdeg winadadebaSi: `... qalaqSi daZabuli viTarebis SeqmnasTan

dakavSirebiT vbrZaneb: gamocxaddes komendantis saaTi q. TbilisSi

saRamos 8 saaTidan dilis 6 saaTamde~.

Page 16: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

16

neba miboZeT! (=neba momeciT) _ brZanebiTi kilos es formula mxolod

pirveli piris formiT arsebobs, amitom Secdomaa misi sxva pirebisaTvis

misadageba, magaliTad, miuRebelia mimarTva _ `neba iboZeT!~, mis nacvlad

unda gamoviyenoT rTuli zmna _ `keTilinebeT!~

misalmeba-gamoTxovebis enobrivi formulebi:

qarTuli ena yoveldRiuri urTierTobis sxvadasxva SemTxvevaSi

xmarebuli formulebidan yvelaze xSirad sityva mSvidobas iyenebs:

aqa mSvidoba! _ vinmesTan Sin stumrobisas (gansakuTrebiT, pirvelad

misvlisas).

dila mSvidobisa! _ diliT misalmebisas.

saRamo mSvidobisa! _ saRamos misalmebisas.

mSvidobiT! _ gamoTxovebisas (metadre _ didi xniT an samudamod

daSorebisas).

Rame mSvidobisa! _ RamiT gamoTxovebisas.

gza mSvidobisa! _ samgzavrod mimavalTan gamoTxovebisas.

mSvidobaSi! _ axali SenaZenis, maT Soris (da gansakuTrebiT) _

Casacmelis milocvisas.

salami! _ romelic qarTuli warmoSobis Ziri ar aris, aseve mSvidobis

survebas niSnavs.

gamarjoba (orsave ricxvSi, Tumca gamonaklisis saxiT dasaSvebad

SeiZleba iqnes miCneuli `gamarjobaT~ erTze meti an pativsacemi

pirisadmi mimarTvisas); gagimarjos, gagimarjoT;

etiketis formulebi _ salami, bodiSi, kargi, keTili _ dialogSi

farTod ixmareba meore pirisadmi mimarTvisas. daimaxsovreT: radgan arc

erTi maTgani zmna ar aris, -T niSani maT ar sWirdebaT arc namdvil

mravlobiTSi da arc TqvenobiT, pativiscemiT mimarTvisas.

swori formebia Seni Wirime da Tqveni Wirime ( da ara `Tqveni WirimeT).

genacvale _ zmnuri warmoSobis saalerso formulaa, amitom

mravlobiTis forma _ genacvaleT _ savsebiT kanonieria.

Page 17: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

17

yofiTi etiketis myari gamoTqmebi: madloba gadauxada; bodiSi mouxada,

maTi sinonimuri sityvebi / gamoTqmebi da mosalodnel SecdomaTa

prevencia.

sxvaTa sityvis gadmocema:

sxvaTa sityvis ucvlelad gadmocema: pirdapiri naTqvami da masTan

dakavSirebuli marTlweris wesebi;

dialogi _ pirdapiri naTqvamis erT-erTi forma;

sxvaTa sityvis iribi naTqvamis saxiT warmodgena:

iribi naTqvamis ori forma: sxvaTa sityvis `rom~ kavSiriTa da sxvaTa

sityvis nawilakebis saSualebiT gadmocema;

rodis gamoviyenoT ormagi uaryofa:

SemTxvevebi, rodesac calmagi da ormagi uaryofa Tavisuflad enacvleba

erTmaneTs da arCevani Cvens gemovnebazea damokidebuli;

SemTxvevebi, rodesac ormagi uaryofis gamoyeneba aucilebelia.

sakiTxavi masala

i. gogebaSvilis originaluri da mis mier gadamuSavebuli teqstebi:

mkvexara qoTani;

patara qalis natvra;

melia;

erTguli patara qali;

lokokina da xvliki;

qaRaldma Tqva;

da da Zma;

dakarguli bavSvi;

xari da guTani;

aleqsi da aqlemi;

usuno yvavili;

Page 18: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

18

muqTamWamela;

kato da kata;

cxvirs maRla vin iwevs?

bali da Citebi;

dilis mzis sxivebi;

saqarTvelo da misi nawilebi;

cxra Zma xerxeuliZeni;

sircxvilis aSoreba;

Tavis ganwirva SvilebisaTvis;

daviT aRmaSenebeli;

Tamar mefe;

samasi Tavdadebuli glexi;

iavnanam ra hqmna;

erekle mefe da ingilo qali;

WeSmariti moZRvari.

vaJa-fSavela:

wiwila;

lmobieri monadire da irmis goniereba;

Svlis nukris naambobi;

arwivi;

ia;

mTis wyaro;

xmeli wifeli;

mTani maRalni;

didi Tamari.

sulxan-saba orbeliani:

ori Zma;

Txa da mela;

mela moZRvrad;

soflis maSenebelni;

ukan midevnebuli lampari;

xalifa da arabi;

Page 19: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

19

aqlemi da viri.

daviT guramiSvili:

swavla moswavleTa.

ilia WavWavaZe:

deda Citi;

gazafxuli;

locva;

Cemo kargo qveyanav!

*** (gebralebodes, nu risxav);

kacia _ adamiani?!

akaki wereTeli:

ymawvili da pepela;

gazafxuli;

naTelas simRera;

cicinaTela;

daTuna gociriZe;

Cemi Tavgadasavali.

giorgi leoniZe:

vumRer samSoblos;

wigni `qarTlis cxovreba~;

`deda ena~;

ar daidardo, dedao...

Ciriki da Cikotela;

galaktion tabiZe:

mTvaris naambobidan;

mamuli;

celi kivis;

wamye beTaniisaken;

arwivebs CasZinebodaT.

Page 20: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

20

Warxali;

vwer vinme mesxi meleqse.

lado asaTiani:

Cemi samSoblo;

ar vici ase ram Semayvara;

bardnala.

ana kalandaZe:

yayaCosa siwiTliTa;

Rrublebi;

foTlebi;

Tqvi, Wiamaria;

Camovfrindebi, iasamano.

muxran maWavariani:

deda;

me iseT qarTvels ra vuTxra!

*** (ta, ta, ta, ta!)

viTarca mtkvari;

ena qarTuli;

mravalWirvaramgadanaxadi;

raSia saqme?!

revaz inaniSvili:

erekle mefe da ananureli ulamazoebi;

mglis mokvla;

eTeri;

lamazi cremlebi.

nodar dumbaZe:

xazarula;

helados;

Page 21: programa qarTul enasa da literaturaSi saqarTvelos farglebs gareT ...

21

me, bebia, iliko da ilarioni.

xalxuri zepirsityviereba

zRaparebi;

gamocanebi;

andazebi;

mumli muxasa;

miwa Tavisas moiTxovs;

jarji;

Siraqis gzaze;

Tqmuleba amiranze;

kopala da iaxsari.

*** zemoT CamoTvlili sakiTxavi masala amokrebilia mocemuli

asakobrivi jgufisaTvis gankuTvnili sxvadasxva saxelmZRvanelodan. es

CamonaTvali, bunebrivia, sarekomendacio literaturis arc sruli siaa

da arc Seucvleli. maswavlebelma moswavleebis donisa da Sesaswavli

enobrivi sakiTx(eb)is gaTvaliswinebiT Tavad unda SearCios avtorebic,

teqstebica da maTi moculobac. am SemTxvevaSi erTaderTi rekomendacia

Semdegia: sasurvelia, rom sakiTxavi masala Sesaswavl enobriv sakiTxs

miesadagebodes (ix. I kviris sakiTxavi masala), enisa da literaturis

integrireba efeqturi gzaa orivegan sasurveli Sedegis misaRwevad.

rekomendebuli literatura maswavlebelTaTvis:

1. a. arabuli, qarTuli metyvelebis kultura, Tbilisi, 2004.

2. S. afridoniZe, Cveni ena qarTuli, Tbilisi, 2002, 2007, 2009.

3. saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros mier

damtkicebuli mocemuli asakobrivi jgufis Sesabamisi

saxelmZRvaneloebi.