VAOHP0076   1  

Vietnamese  American  Oral  History  Project,  UC  Irvine    Narrator:  AN  THỊ  NGUYỄN  [pen  name  Kiều  Mỹ  Duyên]  Interviewer:  Thúy  Võ  Đặng  Date:    May  8,  2012  Location:  Garden  Grove,  California  Sub-­‐Collection:  Thuy  Vo  Dang  Oral  Histories  Length  of  Interview:  01:59:04  Transcriber:  Giang  Doan    Today  is  Tuesday,  May  8th  2012.  This  is  Thuy  Vo  Dang  with  the  Vietnamese  American  Oral  

History  Project.  I’m  interviewing  Mrs.  An  Thi  Nguyen  in  Garden  Grove,  California  

ATN:  Con  sẽ  nói  tiếng  Việt  hay  là  tiếng  Anh?    

TVD:  Dạ  tiếng  Việt.  

TVD:  Trước  hết  xin  cô  giới  thiệu  tên  tuổi  của  mình  và  ngày  sinh  tháng  đẻ  của  cô?    

ATN:  Tuổi  nữa  hả?  Chuyện  đó  là  đại  kị  cho  phụ  nữ  nha.  (laughing  sounds).  

TVD:  Cái  này  cho  lịch  sử  mà  cô.    

ATN:  Tôi  tên  là  Nguyễn  Thị  An,  sinh  ngày  3  tháng  5  năm  1940  ở  Gia  Định,  kế  bên  Sài  Gòn,  

miền  Nam  Việt  Nam.  Tôi  sinh  ra  trong  một  gia  đình  được  cha  mẹ  thương  yêu.  Ba  tôi  là  con  

cả,  ông  nội  tôi  có  hai  người  con,  hai  người  con  trai.  Bên  ba  tôi  là  con  cả,  rồi  đến  chú  tôi  nữa.  

Chỉ  có  hai  người  thôi.  Bên  ngoại  thì  má  tôi  mà  thứ  mười,  mẹ  tôi  là  con  út,  cũng  được  thương  

yêu.  Mà  con  cả  hay  con  út  người  nào  cũng  được  thương  yêu.  Tôi  sinh  ra  là  con  cả  rất  là  được  

thương  yêu.  Bên  nội  cũng  như  bên  ngoại.  Tôi  sống  trong  một  khung  cảnh  là  một  cái  nhà  

xung  quanh  là  vườn,  đẹp  lắm.  Có  dừa,  có  ổi,  cam,  quýt,  nhãn,  có  trúc  có  tre,  thành  thử  rất  là  

tuyệt  vời,  nên  được  nâng  niu,  được  thương  yêu  chiều  chuộng.  Và  tôi  học  tiểu  học  đến  12  lớp  

nào  cũng  được  giải  thưởng  hết.  Mỗi  một  lần  mà  phát  certificate,  giải  thưởng  đó,  đứng  dưới  

cột  cờ.  Rồi  khi  nào  bị  xuống  hạng  nhì  thì  tôi  buồn  đến  suốt  một  tháng  cho  đến  tháng  sau  

phải  đứng  lại  hạng  nhất  thì  mới  vui,  còn  không  buồn  lắm.  Và  khi  tôi  học  tiểu  học,  nhỏ  lắm,  

VAOHP0076   2  

học  lớp  nhì  lớp  nhất,  tôi  viết  văn  thì  cô  giáo  đã  đem  xuống  Sài  Gòn  để  in  những  tờ  báo  tuổi  

thơ  mà  được  lãnh  tiền.  Hồi  xưa  Việt  Nam  được  viết  báo  lãnh  tiền.  Rồi  qua  làm  cho  đài  Á  

Châu  tự  do,  và  đài  SBS  bên  Úc  coi  như  là  book  thôi.  Đời  sống  rất  là  vui,  được  thương  yêu,  

được  chiều  chuộng,  muốn  gì  được  nấy.    

TVD:  Vậy  trong  gia  đình  cô  có  bao  nhiêu  người?    

ATN:  Gia  đình  tôi  có  năm  anh  chị  em,  mà  tôi  là  cả,  bốn  người  con  gái  với  một  người  con  trai.  

Thằng  em  út  là  con  trai  được  thương  yêu  chìu  chuộng,  học  rất  giỏi,  đi  du  học  ở  Mỹ  hai  lần  

trong  binh  chủng  không  quân.  Và  tuổi  thơ  thì  vui  lắm,  vì  mình  học  giỏi  nên  được  thưởng  

hoài  nên  cũng  là  niềm  vui.  Và  vô  được  binh  bông  ở  trong  trường,  trung  học  đại  học  cũng  vô  

địch,  và  có  được  một  may  mắn  là  khi  tôi  học  tiểu  học,  bên  kia  đường  là  một  hội  quán  bóng  

bàn,  mà  ba  của  Lê  Văn  Tuyết  là  vô  địch  Âu  Châu  lúc  đó  mới  có  17  tuổi  à,  cho  nên  qua  bên  đó  

lúc  đầu  tôi  còn  nhỏ  lắm,  chừng  khoảng  lúc  đó  tôi  có  7-­‐8  tuổi  gì  đó.  Cho  nên  thấy  người  ta  

đánh  bóng  bàn  thì  tôi  lượm  banh,  banh  nó  rớt  ngay  chỗ  tôi  đứng  thì  tôi  lượm,  ra  chơi  break  

time,  tôi  qua  bên  đó  tôi  nhìn  người  ta  đánh.  Sau  này  ông  thầy  tôi  là  thân  phụ  của  nhà  vô  

địch  bóng  bàn  Châu  Âu  Lê  Văn  Tuyết,  nổi  tiếng  họ  Lê  mà,  mới  thấy  không  hay  lúc  lại  chơi  

ông  dạy  cho  tôi  đánh  cả  tay  trái  tay  phải,  cả  hai  tay.  Rồi  khi  vô  trường  tiểu  học,  bàn  binh  

bông  thì  tôi  đánh  bằng  tay  trái  với  con  gái  mà  tôi  thắng,  còn  đi  đánh  với  con  trai  bằng  tay  

mặt.  Tiếng  tới  hay  lùi  gì  cũng  có  căn  bản  được  huấn  luyện  một  cách  rất  là  tỉ  mỉ  khi  còn  nhỏ  

cho  nên  cái  chức  vô  địch  đối  với  tôi  nó  dễ  lắm,  không  có  gì,  chỉ  nhìn  người  ta  thôi,  không  có  

gì  hết,  rồi  cách  tay  người  ta  đưa  lên  đưa  xuông  tiến  tới  tiến  lui  thì  mình  cứ  nhìn  riết  hồi  là  

vô  cầm  cây  vợt  đánh  thôi.  Mà  lúc  đó  nhỏ  lắm,  cao  hơn  cái  bàn  chút  thôi  mà  chạy  như  con  sóc  

vậy,  thì  đó  là  bóng  bàn.  Giờ  đi  nói  về  âm  nhạc,  thì  sau  này  tôi  tranh  giải  dùng  ba  chiến  thuật,  

tức  nhiên  là  gồm  có  13  cái  Tỉnh,  ở  Vũng  Tàu,  Phước  Tuy.  Thì  tôi  vô  địch  bóng  bàn  của  13  

VAOHP0076   3  

tỉnh.  Tôi  nhớ  cái  cô  cùng  đánh  đôi  với  tôi  là  cô  Hương,  thì  lúc  đó  có  mười  mấy  tuổi  thôi  mà  

không  có  cha  mẹ  anh  em,  mà  tôi  nhớ  vô  chung  kết,  thì  gặp  thư  kí  của  toà  tỉnh  trưởng  cho  

nên  đưa  người  ta  ủng  hộ,  còn  mình  ở  xa  tới  đâu  có  ai  đâu  mà  vẫn  thắng  một  cách  vẻ  vang,  

đánh  thắng  thật  là  nhanh  để  dứt  bàn  cho  nhanh,  đánh  năm  bàn  mà  tôi  thắng  ba  bàn  rồi,  sau  

hai  bàn  khỏi  đánh  luôn.  Đó  là  lúc  còn  nhỏ,  thì  nhất  định  làm  cái  gì  phải  thắng  cho  được,  

không  có  chữ  thất  bại  trong  từ  điển  của  đời  tôi.  Và  thì  khi  tôi  học  luật  khoa,  thì  tôi  làm  cho  

báo  công  luận  cho  thượng  nghị  Sĩ  Tôn  Thất  Đính  và  thương  nghị  sĩ  Trần  Văn  Đôn.  Rồi  cũng  

là  cơ  duyên,  khi  biến  cố  mậu  thân  là  tôi  đi  theo  cái  hồng  thập  tự  của  liên  đoàn  năm  biện  

động  quân,  đi  lượm  những  đứa  trẻ  em  ở  ngoài  đường  lúc  đó  súng  khói  lửa  tưng  bừng  vì  có  

những  đứa  trẻ  cha  mẹ  nó  chết,  rồi  nó  bò  ngoài  đường,  lượm  đem  vô  cô  nhi  viện  gởi,  đi  cái  

xe  hồng  thập  tự  nên  không  có  sợ.  Đi  theo  hồng  thập  tự  là  mình  tương  đối  có  niềm  tin  tôn  

giáo  nữa.  Tôi  là  đạo  phật  cho  nên  tôi  tin  là  mình  làm  điều  gì  đúng  thì  trời  phật  không  có  để  

cho  mình  chết  một  cách  oan  uổng.  Thì  liên  đoàn  năm  biện  động  quân  là  một  liên  đoàn  thiên  

chiến  ở  Sài  Gòn.  Và  khi  nào  chiến  trường  nào  sôi  động  thì  cho  liên  đoàn  đó  đến,  biện  động  

quân  mà,  chỉ  cách    liên  đoàn  đó.  Nhưng  nói  chung  các  chiến  sĩ  Việt  Nam  người  nào  cũng  hào  

hùng  hết,  rất  là  hào  hùng,  trẻ  hay  lớn  tuổi  gì  cũng  hào  hùng  hết.  Từ  đó  tôi  viết  bài,  một  lần  

đầu  đi  là  viết  bài  đi  để  mà  mình  giúp  người  ta  y  tế  thôi,  nhưng  trở  thành  phóng  viên  chiến  

trường  hồi  nào  không  hay  hồi  biến  cố  mậu  thân,  viết  bài  cho  báo  công  luận.  Rồi  sau  này  tôi  

viết  về  đời  sống  của  các  anh  chị  em  ở  trong  các  trại  binh.  Rồi  đến  thăm  tổng  viện  cộng  hoà,  

tổng  y  viện  cộng  hoà  lớn  hơn  cả  một  cái  làng,  4000  người  thương  thế  binh.  Tổng  y  viện  

cộng  hoà  lớn  nhất  miền  Nam  Việt  Nam  cộng  hoà.  Tất  cả  những  chiến  trường  nào  sôi  động  

mà  bệnh  nặng  đều  là  trượt  thăng  tải  thương  về  bệnh  viện  Cộng  Hoà  Gò  Vấp  24/24  giờ.  Tôi  

đến  thường  xuyên  thăm  các  anh,  mỗi  ngày.  Rồi  xong  báo  Công  Luận  thì  tôi  mới  sang  báo  

VAOHP0076   4  

Hoà  Bình  làm  việc.  Báo  Hoà  Bình  thì  mỗi  một  tờ  báo  là  bộ  tổng  thông  ưu  cho  hai  cái  thẻ  làm  

phóng  viên  chiến  trường,  tất  là  War  correspondent  trong  tiếng  Anh,  thì  phóng  viên  chiến  

trường  đó  đi  khắp  nơi  các  mặt  trận.  Mà  trước  khi  có  thẻ  đi,  thẻ  đó  bằng  hai  thứ  tiếng,  một  

bên  là  tiếng  Anh,  một  bên  là  tiếng  Việt  Nam.  Trong  bên  tiếng  Anh  hay  tiếng  Việt  Nam  đều  

giống  nhau  là:  “xin  tất  cả  các  đơn  vị  quân  đội  giúp  phương  tiện  cho  người  mang  cái  thẻ  này,  

phương  tiện  như  là  trượt  thăng,  tàu  thuỷ,  phương  tiện  như  là  xe  Jeff  hay  là  bất  cứ  phương  

tiện  nào  để  ra  mặt  trận,  đến  khi  họ  điều  tra,  investigate  đế  cho  người  kí  giả  có  được  cái  thẻ  

đó  mà  chúng  tôi  nhớ  tham  mưu  chuyển  liên  quân  cho  Nguyễn  Văn  Mạnh  kí  tên  vào  cái  thẻ  

đó.  Mỗi  tờ  báo  có  hai  người  thôi,  đi  điều  tra  kĩ  càng,  điều  tra  ông  nội  ông  ngoại  trong  đại  gia  

đình,  có  ai  tập  kết  ở  miền  Bắc  hay  không,  nếu  có  cũng  không  được.  Mà  cái  tư  tưởng  không  

phải  là  người  quốc  gia  là  cũng  không  được  cái  thẻ  đó,  tại  vì  vô  những  căn  cứ  quân  sự,  ra  

chiến  trường  rất  là  nghiêm  trọng.  Thì  ít  có  con  gái  nào  dám  đi  lắm,  tại  vì  ra  ngoài  đối  diện  

với  cái  chết  có  thể  chết  bất  cứ  lúc  nào.  Chẳng  hạn  mùa  hè  đỏ  lửa  tôi  đi  ra  ngoài  Phú  Bài.  Phú  

Bài  là  phi  trường  ở  ngoài  Huế.  Trước  khi  leo  lên  máy  bay  để  bay  ra  ngoài  chiến  trường,  

người  bộ  hành  quân  mới  hỏi  là:  “Người  thân  nào  nhất  ở  Sài  Gòn?”  để  khi  mà  có  hữu  sự,  

nghĩa  là  máy  bay  bị  bắn  chết.  Khi  mà  L19  thám  sát,  bay  gần  ở  trên  thóc  của  mặt  trận,  nếu  bị  

bắn  là  rớt,  mà  rớt  thì  không  thể  nào  tìm  sát  được.  Máy  bay  mà  rớt  là  nó  cháy,  cháy  ở  vùng  

địch  đóng  thì  đâu  có  tìm  sát  được.  Cho  nên  họ  hỏi  có  người  thân  ở  Huế  không,  ở  Sài  Gòn  thì  

người  ta  biết  và  báo  rồi,  nhưng  mà  lúc  đó  tôi  còn  trẻ  nên  tôi  không  có  sợ  gì  hết.  Tôi  cho  là  

sống  chết  đều  có  số  mạng  của  con  người,  cho  nên  người  ta  chết  thì  mình  chết  thôi,  không  có  

sợ.  Chứ  trước  khi  leo  lên  máy  bay,  người  ta  nói  nếu  mà  tan  sát,  máy  bay  bị  bắn  chết  thì  có  

nhiều  người  cũng  dừng  chân,  nhưng  mà  có  niềm  tin  của  công  giáo  người  ta  nói  sống  chết  có  

mạng,  cái  số  mình  chết  thì  chết  thôi.  Cho  nên  trong  đó  có  cái  bài  “Bay  lên  lửa  đạn”  khi  máy  

VAOHP0076   5  

bay  bay  vào  vùng  địch  đóng  thì  bị  bắn,  nhưng  mà  ông  máy  bay  đó  bây  giờ,  hồi  đó  ông  còn  

đại  uý    Trần  Ngọc  Hoàn,  lái  máy  bay  L19  là  máy  bay  thám  sát,  trước  có  một  người  lái  máy  

bay  và  một  người  ngồi  bên  cạnh  là  sạ  thủ,  cầm  cây  súng  có  thể  bắn  ở  dưới,  còn  sau  là  người  

ngồi  nữa,  là  người  kí  giả,  là  tôi.  Bây  giờ  ông  Trần  Ngọc  Hoàn  còn  sống,  ở  vùng  Washington  

DC,  lâu  lâu  hai  vợ  chồng  về  có  ghé  thăm  tôi.  Tại  vì  mình  đi  vào  lửa  đạn  sống  chết,  lặn  tin,  

như  xe  tốc  vậy,  có  thể  mình  bay  vào  cái  vùng  đó,  trước  đó  một  giây  và  sau  một  dây  mình  có  

thể  qua  đời,  máy  bay  mà.  Trượt  thăng  giám  sát  nhỏ  lắm,  bắn  vào  mà  cháy  thì  không  thể  

lượm  sát  được  nữa.  Nhưng  mà  lúc  phòng  hành  quân  nói  cho  tôi  biết,  tôi  dửng  dưng  à.  Tôi  

nói  trong  lòng  sống  chết  có  mạng,  mình  đâu  có  sợ  gì,  mà  tình  nguyện  làm  phóng  viên  chiến  

trường  ở  trong  tờ  báo  Hoà  Bình.  Khi  mà  giã  từ  tờ  báo  Công  Luận,  tôi  qua  làm  tờ  báo  Hoà  

Bình  của  linh  mục  Trần  Du.  Linh  mục  này  là  giáo  sư  đại  học  đại  chủng  diện  của  Sài  Gòn,  là  

dạy  cho  các  ông  thầy  để  mà  ra  làm  linh  mục  đó,  làm  chủ  nhiệm  của  tờ  báo  này.  Đa  số  những  

người  viết  là  người  bắc  di  cư  chống  cộng  tích  cư,  tôi  có  lẽ  là  người  nam  có  một  mình  tôi  thôi,  

hình  như  là  vậy,  người  nam  không  có  nhiều,  hình  như  có  hai  người  thôi  à.  Trước  khi  mà  ra  

chiến  trường  vùng  Quảng  Trị  đó,  thì  tôi  có  được  học  bổng.  Học  bổng  đó  là  Fellowship  của  

Colombo  Plan,  học  bên  Úc.  Khi  mà  trở  về  ngày  hôm  nay,  ngày  mai  là  tôi  xin  đi  ra  Quảng  Trị  

ngay  tức  khắc.  Đối  với  bộ  tổng  thâm  ưu  đó,  phóng  viên  chiến  trường  rất  là  ưu  đãi,  không  

phải  là  ưu  đãi  người  Việt  Nam  mà  tức  cả  kí  giả  khắp  nơi  trên  thế  giới  đi  vào  Việt  Nam  để  

làm  phóng  sự.  Muốn  đi  bất  cứ  nơi  nào,  muốn  đi  ra  ngoài  bến  hải,  muốn  đến  cao  nguyên  

trung  phần,    muốn  đến  biên  giới  Việt-­‐Miên,  Việt-­‐Lào  thì  bộ  tổng  thâm  mưu  cấp  phương  tiện.  

Thí  dụ  như  Sài  Gòn  bay  ra  Đà  Nẵng,  từ  Đà  Năng  đi  trực  thăng,  đi  qua  Quảng  Nam,  Quảng  

Tính,  Đà  Nẵng,  Sa  Quỳnh,  hay  là  Quang  Trị.  Rồi  từ  Huế  có  thể  đi  cao  nguyên,  trung  phần,  Ban  

Mê  Thuộc,  Kontum,  Pleiku.  Hay  là  vô  Sài  Gòn  đi  xuống  miền  Tây  như  Bạc  Liêu,  Châu  Đốc,  

VAOHP0076   6  

hay  là  từ  Sài  Gòn  đi  Tây  Ninh  hay  tất  cả  những  nơi  nào  xa  thì  đi  máy  bay,  còn  đi  gần  thì  đi  xe  

hơi.    

TVD:  Lúc  đó  cô  bao  nhiêu  tuổi  rồi  cô?    

ATN:  Lúc  đó  không  có  già  đâu,  lúc  đó  còn  trẻ,  không  có  lớn  lắm.    

TVD:  Năm  đó  là  khoản  năm  sáu  mươi  mấy  hả  cô?    

ATN:  Ừ,  khoảng  đó.  Sáu  mươi  mấy  vì  chiến  trường  đỏ  lửa  là  72,  ở  ngoài  Trung.  Thế  thì  công  

nhận  mỗi  nơi  mình  đi  thấy  đất  nước  thật  là  đẹp  tuyệt  vời.  Biển  Sa  Huỳnh  đẹp  thật  không  

tưởng  tượng  được.  Nhưng  mà  trong  cái  yên  lạnh  đó,  thấy  có  tử  thần  xung  quanh.  Tử  thận  là  

mình  đứng  ra  mẻ  cát  bên  này,  mình  chưa  biết  bên  kia  là  cô  địch  quân  không,  người  ta  bắn  

mình  có  thể  chết  bất  cứ  lúc  nào.  Rồi  đi  mỗi  nơi,  đi  miền  Trung  có  sắc  thái  đặc  biệt  của  miền  

Trung,  nói  về  người  cũng  như  nói  về  phong  cảnh.  Đến  miền  Nam  đi  vô  bất  cứ  chỗ  nào,  đi  

ngang  người  ta  cũng  kéo  ghế  người  ta  ngồi,  cũng  lấy  cho  mình  thức  ăn.  Đến  miền  Trung  

người  ta  cũng  ân  cần  niềm  nở,  người  ta  nấu  một  nồi  cơm  ăn  với  khoai  mì,  nhiều  hơn  gạo.  

Mà  người  ta  lấy  đôi  đũa  tre  xới  lên,  xới  nồi  cơm  để  lấy  cơm  lên,  khoảng  chừng  một  chén  

cơm  thôi,  mà  mình  lại  không  ăn,  lại  thích  ăn  khoai,  thì  mấy  đứa  nhỏ  ngồi  xung  quanh,  là  

cháu  của  bà  cụ  ở  Quảng  Ngãi,  mấy  đứa  mắt  sáng  rực  lên  tại  mình  không  ăn  chén  cơm  đó  thì  

chia  ra  mỗi  đứa  được  vài  muỗng.  Rồi  mình  ăn  cơm  thì  tụi  nó  không  có.  Tới  chừng  mình  nói  

với  bà  cụ  cháu  không  có  ăn  cơm  đâu,  cho  cháu  khoai,  thì  mấy  đứa  nhỏ  reo  vui  lên.  Nó  thông  

minh  lắm,  nhà  quê,  nó  không  có  học  nhưng  mà  thông  minh  lắm.  Tại  vì  cha  mẹ  chết,  cha  chết  

trong  chiến  trường  cho  nên  bị  đói.  Mà  ở  nhà  quê,  vùng  xa  xa  tại  đi  với  vùng  y  tế  nữa  đến  chỗ  

nào  có  sinh  hoạt  thì  mình  giúp  cho  người  ta  thôi.  Đó  là  phái  đoàn  y  tế  khám  bệnh  miễn  phí  

đó,  của  quân  đội,  mình  thì  đi  theo  cho  nó  sôi  động.  Các  cụ  thì  mình  cho  họ  thuốc,  cho  bánh.  

Mình  thăm  nhà  cửa  của  họ  thì  họ  mời  mình  ăn  bữa  cơm,  rất  là  khách  sáo.  Mà  mình  cũng  

VAOHP0076   7  

chẳng  khách  sáo  nữa,  họ  mời  mình.  Nhưng  mà  nhìn  mấy  đứa  nhỏ,  nhỏ  thiệt  nhỏ,  nó  thèm  

gạo  thèm  cơm,  mà  mình  thì  thích  ăn  khoai.  Cho  nên  khi  mình  nói  mình  chỉ  thích  ăn  khoai  

thôi  thì  mấy  đứa  nhỏ  nó  vui  lắm,  tại  vì  còn  lại  thì  mỗi  đứa  được  vài  muỗng  cơm,  nó  thèm  

cơm  lắm,  nhưng  mà  không  có  tiền.  Có  khoai  thì  trồng  ở  ngoài  vườn  đem  vô,  rồi  nấu  trộn  lại  

xíu  xíu  cơm  dính  vào  cái  khoai.  Rồi  bà  này  bà  hiếu  khách  lắm,  bà  cụ  này  nè.  Bà  lấy  đôi  đũa  

bằng  tre  rồi  gạt  phần  cơm  ra,  lấy  cái  chén  bằng  muỗng  giùa,  cái  muỗng  giùa  đó  là  người  ta  

trồng  dừa  đó,  người  ta  lấy  nước  dừa  uống,  rồi  cắt  ra  thành  cái  chén,  cái  chén  xới  cơm.  Mà  

nhà  nghèo  lắm,  người  ta  làm  cái  bàn  bằng  tre,  người  ta  làm  bàn  rồi  ghế  ngồi  như  vậy.  Đời  

sống  giản  dị,  hồn  nhiên,  chân  thực,  có  cái  gì  nói  ra  cười  là  cười,  khóc  là  khóc,  chứ  không  có  

là  giấu  ở  trong  lòng.  Đó  là  lý  do  tại  sao  người  sống  ở  nhà  quê  sống  với  thiên  nhiên,  họ  sống  

lâu.  Tại  vì  họ  chân  thực,  họ  không  có  gì  ấm  ứt  để  trong  lòng.  Cho  nên  người  nhà  quê  đó,  

người  thành  phố  nhiều  khi  lịch  sự,  họ  không  muốn  nói  ra  sợ  mình  không  vui,  sợ  mất  lòng  

mình.  Nhưng  mà  người  nhà  quê,  ăn  no  thì  nói  no,  đói  thì  nói  đói,  họ  thích  gì  họ  nói  cái  nấy,  

cho  nên  người  nhà  quê  khổ  cực  lắm  nhưng  mà  họ  sống  rất  là  lâu,  tại  vì  không  có  điều  gì  ấm  

ứt  trong  lòng  hết,  cho  nên  sống  với  người  nhà  quê  là  mình  thấy  thoải  mái  lắm.  Mà  mình  cho  

thuốc,  họ  quý  họ  trang  trọng  lắm,  ở  nhà  quê  đâu  có  giấy  đâu,  họ  gói  bằng  lá,  nhà  quê  không  

có  tiền  mua  giấy  đâu.  Mà  họ  không  có  tiền  trả  điện  nên  họ  đốt  bằng  đèn  cầy,  tối  lạnh  thì  đốt  

bằng  củi.  Cho  nên  nhiều  người  thấy  thương  lắm,  suốt  đời  chưa  bao  giờ  thấy  ánh  sáng  bằng  

đèn  điện  hết  á.  Ở  sâu  xa  và  họ  xài  nước  bằng  nước  suối  hay  là  đào  giếng,  chứ  không  có  điện  

không  có  nước.  Họ  sống  lâu  lắm.  Có  những  người  sống  đến  90  mấy  tuổi,  họ  đi  đào  khoai,  

cuốc  đất,  đốn  cây  rừng,  họ  đi  bắn  chim,  mà  sống  con  nít  cũng  như  người  lớn  tuổi,  họ  cười  

suốt  ngày.  Cái  mảnh  vườn  của  họ,  đồi  núi  của  họ,  rừng  cây  là  thiên  đàng  của  họ,  sống  thoải  

mái  lắm.  Người  ta  hiếu  khách  lắm.  Ai  mà  đến  là  họ  thương  yêu  lắm,  rất  là  hiếu  khách.    

VAOHP0076   8  

TVD:  Thường  cô  đi  đâu?  

ATN:  Cô  đi  khắp  nơi,  một  mình,  đi  theo  phái  đoàn,  rồi  ra  ngoài  chiến  trường  gặp  nhau.  Gặp  

nhau  ở  ngoài  đó,  mà  có  những  mối  tình  đẹp  lắm.  Thời  chinh  chiến  mà  có  những  mối  tình  

đẹp  tuyệt  vời.  Tại  vì  cô  làm  điều  gì,  ngày  xưa  cũng  vậy  mà  bây  giờ  cũng  vậy,  rất  lòng  hết  dạ  

với  trái  tim  của  mình,  làm  việc  với  trái  tim  của  mình,  làm  tích  cực,  làm  cứ  focus  cho  đến  khi  

thành  công  thì  thôi.  Nếu  một  người  làm  nhiều  việc  quá  không  có  thành  công  đâu.  Thế  thì  

chẳng  hạn  như  cô  làm,  cô  không  bao  giờ  mà  nề  hà  bất  cứ  một  chuyện  gì.  Chuyện  gì  cực  khổ  

cũng  làm.  Như  trời  nắng  ở  Kontum  –  Pleiku,  nó  nắng  nóng  thật  là  nóng,  ngồi  đợi  ngoài  phi  

trường  đợi  máy  bay  đi  lên  chiến  trận  miền  Bắc  của  Kontum,  thì  gặp  ông  kí  giả  người  An  Lê,  

ông  viết  tờ  báo  là  synletitle,  ông  cũng  ngồi  đợi  để  có  trượt  thăng  mà  đi,  nếu  không  có  trượt  

thăng  để  đi  thì  phải  đi  máy  bay  thảm  thương  thì  mình  ngồi  cũng  không  được.  Tôi  có  lần  đi  

trượt  thăng  mà  trong  đó  từng  bao  bố  là  sát  chết  đem  về,  mà  cô  ngồi  cạnh  những  người  đó  

đó,  ngồi  cạnh  những  bao  bọc  sát  chết.  Rồi  nhiều  khi  sát  chết  lâu  ngày  quá  đem  về  thì  cái  bao  

nó  không  kín,  thí  dụ  lăn  qua  lăn  lại  thì  nó  hở  chỉ  ra,  thì  cái  mùi  bị  thúi  bóc  ra  thì  mình  mới  

biết  là  cái  bao  đó  là  sát  chết.  Mình  vẫn  thản  nhiên.  Người  sống  với  người  chết  gặp  gần  nhau  

lắm.  Ngồi  cạnh  người  chết,  bao  này  bao  kia  trước  mặt  người  chết  không  thôi.  May  bay  tải  

thương  như  là  tải  sát  chết,  đâu  có  ghế  đâu,  chỉ  ngồi  ở  sàn.  Cô  trải  qua  rất  là  nhiều,  mà  kí  giả  

chiến  trường  nữ  không  có  bao  nhiêu  người.  Có  cô  Phan  Trịnh  Mai  ở  trên  San  Jose  bây  giờ.  

Cô  hồi  xưa  là  nữ  quân  nhân  nhảy  dù,  sau  này  cô  giải  ngũ  ra  thì  thỉnh  thoảng  gặp  cô  ngoài  

miền  Trung,  người  miền  Trung.  Còn  gặp  20-­‐30  người  kí  giả  ngoại  quốc  thì  chừng  có  một  cô  

người  ngoại  quốc  thôi.  Cái  số  nữ  kí  giả  mà  ra  ngoài  chiến  trường  không  có  bao  nhiêu  người,  

ít  lắm.  Tại  vì  không  biết  vì  theo  cá  tính,  thích  thì  mới  làm,  không  thích  thì  không  thể  làm  

được.    

VAOHP0076   9  

TVD:  Rồi  lúc  đó  cô  là  một  phụ  nữ,  cô  đi  theo  đây  đó  một  mình  như  vậy  có  sao  không?    

ATN:  Cô  chưa  có  lập  gia  đình,  cô  có  niềm  tin.  Có  nhiều  người  nói  phụ  nữ  mình  chưa  lập  gia  

đình  sao  lại  đi  đến  những  đơn  vị  quân  đội.  Người  lính  ngoài  chiến  trường  họ  rất  là  đàng  

hoàng,  cái  mạng  sống  của  họ  như  là  chỉ  màng  treo  chuông,  như  sợi  dây  chỉ  vậy  nè,  căng  

thẳng  là  có  thể  chết.  Một  viên  đạn  là  có  thể  chết,  nó  vô  đầu  vô  tim  là  chết  thôi.  Thì  lúc  đó  

người  chiến  sĩ  lo  bổn  phận  của  họ,  lo  địch  trước  mặt,  địch  sau  lưng,  địch  hướng  đông  tây,  

không  có  thời  giờ  đâu  để  nhìn  người  đó  là  phụ  nữ  hay  là  nam.  Bổn  phận  họ  phải  làm,  rất  là  

đàng  hoàng.  Cô  đi  ra  chiến  trường  rất  là  nhiều,  ở  vùng  hoả  tiến,  ở  miền  Tây,  miền  Đông  gắp  

nơi,  chưa  có  một  người  nào  là  vô  lễ  với  cô,  impolite  với  cô.  Chẳng  hạn  như  phong  tục  tập  

quán,  ở  bên  Việt  Nam  người  đàn  ông  gặp  phụ  nữ  không  có  ôm  người  đó,  hay  là  để  tay  lên  

vai,  hay  bắt  tay  hay  này  kia  nọ.  Chưa  có  một  người  nào,  thấp  nhất  là  lính  lên  đến  ông  đại  

tướng,  không  có  người  nào  mà  không  có  lịch  sự  với  cô.  Không  có  người  nào  để  tay  lên  vai  

cô,  để  tay  xoa  đầu.  Có  những  người  đáng  chú  đáng  cha  của  cô,  có  thể  coi  mình  như  con  họ,  

mà  họ  giữ  cái  khoảng  cách,  họ  rất  là  đàng  hoàng  đúng  đắn.  Thứ  nhất  là  mình  kí  giả,  mình  có  

cây  bút  trong  tay,  nhìn  viết  ra.  Thứ  hai  nữa  là  người  kí  giả  nào  trong  đời  cũng  có  phỏng  vấn  

tổng  thống  rồi.  Tại  vì  ngoài  chiến  trường  họ  phỏng  vấn  tướng,  tư  lệnh  dùng,  hay  là  từ  lính  

cho  đến  ông  tướng.  Mà  họ  về  Sài  Gòn,  người  kí  giả  đó  có  thể  quen  với  ông  thủ  tướng  hay  là  

tổng  thống.  Cho  nên  nếu  người  nào  không  có  lịch  sự  với  người  kí  giả  thì  họ  có  thể  đi  thưa  

khi  họ  vào  trong  dinh,  tại  họ  quen  biết  nhiều,  nhưng  mà  tuyệt  đối  người  lính  ngoài  chiến  

trường  rất  là  đàng  hoàng  tử  tế,  cũng  có  một  số  người  về  thành  phố  đó,  họ  đi  uống  rượu  rồi  

họ  la  hét,  nhưng  mà  ngoài  chiến  trường  cái  người  lính  nói  chung,  tướng  hay  là  lính,  họ  rất  là  

đàng  hoàng,  rất  là  polite,  rất  là  nice,  lịch  sự.  Mà  không  phải  người  lính  Việt  Nam  cộng  hoà  

mà  có  tư  cách  đó.  Người  lính  Úc  Châu  cũng  vậy.  Cô  có  quen  cái  sư  đoàn  hoàng  gia  qua  bên  

VAOHP0076   10  

Việt  Nam.  Có  nhiều  người  qua  làm  việc  bên  xã  hội  như  là  họ  qua  đó  làm  y  tế  xã  hội,  hay  là  sư  

đoàn  mánh  hổ  của  Đại  Hàn.  Cô  quen  một  ông  lính  tư  lệnh  sư  đoàn  hoàng  gia  Úc  Châu  về  bên  

Việt  Nam  chiến  đấu,  giúp  người  ta  về  y  tế  xã  hội.  Khi  cô  qua  học  bên  Úc,  học  ngay  Camberra,  

thủ  đô  của  Úc.  Thì  trường  võ  bị  hoàng  gia  đăng  trung  ở  ngay  tại  Camberra,  thành  ra  cô  vào  

thăm  ông,  ông  mừng  lắm.  Khi  mà  cô  học  bên  Úc,  cô  viết  một  loạt  bài  dài  lắm,  viết  phóng  sự  

gởi  về  dài  lắm.  Toà  đại  sứ  cho  dịch  ra  tiếng  Việt.  mỗi  ngày  đưa  ông  đại  sứ.    Ông  đại  sứ  đó  là  

ông  Morris,  hồi  lúc  đó  ở  Việt  Nam.  Khi  mà  cô  trở  về  đó,  ở  bên  Úc  đã  viết  gửi  về  rồi,  nên  ông  

đại  sứ  có  mời  lại  toà  đại  sứ,  ông  nói  là  ông  đọc  rất  là  cảm  động,  và  ông  có  mời  lại  nhà  ăn  

cơm  nữa,  rất  là  vinh  dự.  Và  có  thêm  một  cái  này  nè.  Khi  mà  sau  biến  cố  mậu  thân  đó,  thì  

phái  đoàn  Thượng  nghĩ  sỹ  dân  biểu  bên  Úc  qua  Việt  Nam,  có  ông  thượng  nghị  sỹ  đó  tên  là  

William  ở  Sydney.  Khi  mà  cô  qua  bên  học  có  đến  Sydney  ở  một  tuần,  thì  trước  khi  xuống  

Camberra  thì  tất  cả  mọi  người  đi  mỗi  tiểu  bang  riêng,  thì  cô  liên  lạc  với  ông  thượng  nghị  sỹ.  

Lúc  đó  ông  thượng  nghĩ  sỹ  của  liên  bang  Úc  Châu,  ông  cho  con  lại  rước  về  nhà  ông,  ông  đãi  

tiệc,  ông  mời  cô  lại  nhà  của  ông.  Xong  mấy  ngày  sau  thì  hội  y  khoa  qua,  trong  cái  hội  y  khoa  

của  Úc  có  những  ông  bác  sỹ  đã  đến  Việt  Nam  và  cũng  mời  cô  lại  cái  hội  đó.  Có  những  ông  

bác  sỹ  nói  được  tiếng  Việt  khi  mà  qua  bên  Việt  Nam.  Thì  điểm  đặc  biệt  của  Úc  là  nói  tiếng  

Việt.  Họ  tiếp  đãi  một  cách  nồng  nhiệt.  Người  Úc  khuôn  mặt  thì  lạnh  tại  vì  gốc  Angle,  nhưng  

mà  trái  tim  thì  ấm.  Thế  thì  họ  mời  cô  lại  nhà.  Mình  là  một  kí  giả  thường  ở  một  quốc  gia  nhỏ  

thôi,  mà  được  đón  tiếp  một  cách  nồng  nhiệt,  ông  thượng  nghị  sỹ  rồi  giáo  sư  đại  học,  rồi  

những  bác  sỹ  mà  đã  từng  qua  Việt  Nam,  rồi  tiếp  đãi  nồng  nhiệt  lắm.  Trước  khi  cô  về  được  

TV  Úc  mời  lên,  truyền  hình  của  Úc  mời  lên.  Người  Úc  giúp  mình  nhiều  lắm  đó.    

TVD:  Vậy  cô  ở  bên  Úc  bao  lâu  vậy  cô?    

VAOHP0076   11  

ATN:  Cô  ở  trong  hết  mùa  học.  Nó  cho  nếu  mà  scholarship  thì  4  năm,  còn  fellowship  thì  ngắn  

hơn,  học  hậu  đại  học  đó.  Con  đợi  cô  chút  xíu  nha.    

TVD:  Vậy  cô  đang  nói  về  đi  du  học  ở  bên  Úc.    

ATN:  Du  học  thì  cô  nói  thật  ra  nước  chiến  tranh  mà  mình  được  đi  du  học  thi  học  bổng,  

không  có  quen  thân  nhân  gì  hết  trơn.  Học  bổng  thì  cô  đi  trên  Đà  Lạt,  cô  viết  hai  loạt  phóng  

sự  rất  là  dài,  rồi  trường  võ  bị  Đà  Lạt  và  trường  đại  học  chiến  tranh  chính  trị  Đà  Lạt  về  lính,  

thì  trong  lúc  đăng  ở  nhà  cô  đang  ở  bên  Úc  rồi,  đăng  người  ta  viết  dài  lắm.  Mình  đi  du  học  

hoặc  là  mình  đến  trường  học  thì  bao  nhiêu  người  hy  sinh  ngoài  chiến  trường,  mình  mới  

được  đi  học.  Bên  Đại  Hàn  đó  là  học  xong  lớp  12  là  phải  đi  lính,  đi  quân  dịch  2  năm,  đi  

military.  Còn  Việt  Nam  mình  con  gái  không  có  đi  lính.  Bên  Đại  Hàn  con  trai  con  gái  gì  cũng  

phải  đi  lính.  Thế  thì  có  những  cái  nhờ  làm  phóng  viên  chiến  trường  cho  nên  cô  quen  hầu  hết  

những  quân  đội  đồng  mình  Mỹ,  đại  Hàn,  Úc,  Đại  Lợi,  Tân  Tây  Lan,  và  mình  thấy  cái  sự  hy  

sinh  của  những  người  trẻ  đi  khắp  nơi  trên  thế  giới  để  bảo  vệ  hoà  bình  cho  thế  giới.  Nếu  mà  

đại  Hàn  không  gửi  quân  qua  Việt  Nam,  nếu  mà  Mỹ  không  gửi  quân  qua  Việt  Nam  thì  cao  

miên  với  Việt  Nam  mất  từ  lâu  rồi  chứ  không  phải  có  được  tự  do  dân  chủ  của  20  mấy  năm.  

Cho  nên  lúc  nào  cô  cũng  đi  chỗ  nào  xa,  cũng  như  hồi  năm  60  mấy  cô  sống  chính  là  ở  Pháp,  

cô  cũng  nhớ  cái  sự  hy  sinh  của  người  chiến  sỹ,  nếu  mà  không  có  người  chiến  sỹ  hy  sinh  thì  

mình  đâu  có  đi  được,  đâu  có  du  học  bên  Tây,  không  qua  làm  bên  Pháp  được,  không  thể  qua  

Đài  Loan  được,  hay  là  qua  Hongkong  được  hồi  năm  60  mấy.  Cô  đi  học  bổng  là  tại  vì  cô  thi  

đậu  là  cô  đi  chứ  không  phải  gì.  Mà  toà  đại  sứ  của  Úc  nó  cho  đề  tài  thi  gửi  về  Úc  chấm  chứ  

không  có  chuyện  gì  hết  trơn.  Thể  thì  những  sinh  viên  đi  du  học  về  kế  hoạch  Colombo  Plan  là  

những  sinh  viên  giỏi,  không  phải  cô  nói  cô  giỏi  mà  mọi  người  giỏi.  Giỏi  thì  toà  đại  sứ  chấm  

VAOHP0076   12  

rồi  gửi  về  bên  trường  đại  học  chấm  cho  nên  rất  là  công  bình,  không  có  chuyện  gửi  gắm  hay  

gì,  rất  là  công  bình,  chọn  người  giỏi  không  thôi.    

TVD:  Trường  đại  học  tên  là  gì  vậy  cô?    

ATN:  Trường  đó  là  Camberra,  là  tên  thủ  đô,  rồi  là  tên  của  trường  luôn  đó.  Rừng  núi  đẹp  lắm.  

Trời  ơi  bên  Úc  là  vàng  xanh,  mà  trường  đại  học  đó  đẹp,  đẹp  chi  lạ.  Như  là  người  nào  mà  học  

về  khoa  học  thì  chẳng  hạn  như  là  rừng  không  à,  mà  chạy  qua  bên  này  ăn.  Thì  mình  có  một  

người  bạn,  thí  dụ  vậy  đi,  đi  cùng  nhóm  đó,  mình  hẹn  họ  qua  ăn  thì  làm  thức  ăn  sẵn,  họ  chạy  

qua  ăn  rồi  chạy  qua  bên  kia,  còn  mình  nếu  họ  mời  mình  thì  mình  cũng  chạy  qua  bên  kia.  Đời  

sống  vui  lắm,  vì  là  học  bổng  dư,  còn  để  dành  được,  thì  mua  quà  để  gửi  về  cho  Việt  Nam.  Hồi  

đó  cô  cứ  mơ  ước  tất  cả  những  người  trẻ  thay  vì  đi  lính  đi  du  học  thì  mở  mang  tạo  dựng  cho  

đất  nước  của  mình.  Nhưng  mà  khi  cô  về,  cô  ra  ngoài  chiến  trường,  cô  đến  ngoài  miền  Trung  

quảng  Ngãi  nghĩa  thục,  trường  đó  là  trường  tư  miễn  phí.  Thương  lắm  những  đứa  trẻ  con.  

Trời  ơi  đi  học  từ  trong  rừng  trong  núi  ra,  từ  xa  xôi  đi  chân  đất  mà  vẫn  giỏi  như  thường.  

Mình  thì  tại  có  người  nào  đi  nhiều  rồi  mới  thấy  thương  đồng  bào  của  mình,  thương  dân  tộc  

của  mình.  Dân  chất  phát  hiền  lành  mà  đạo  đức.  Ở  nhà  quê,  con  gà  mà  từ  làng  này,  từ  nhà  

này  chạy  qua  chỗ  khác,  người  ta  biết  con  gà  này  của  ai,  đuổi  nó  về  bên  này.  Đến  thập  niên  

60-­‐70s,  ta  sống  thánh  thiện  lắm.  Người  ta  thí  du  như  đu  đủ  ở  nhà  người  ta,  nó  đỏ  chín  rực  

treo  trên  cây.  Họ  hái  rồi  đem  qua  bên  cạnh  cho  má  của  cô.  Cam,  quýt,  gì  cũng  hái  đem  qua  

bên  cạnh.  Cái  gì  vườn  mình  có  mà  vườn  người  ta  không  có  mình  hái  đem  cho.  Sống  thánh  

thiện,  dễ  thương,  mà  sống  có  tấm  lòng,  hồn  nhiên  cho  nên  những  đứa  trẻ  nên  người  ở  Việt  

Nam,  mình  phải  cám  ơn  cha  mẹ  ông  bà.  Tại  vì  cha  mẹ  ông  bà  mà  dạy  con,  không  bao  giờ  dạy  

cướp  giựt,  không  dạy  quơ  cào  cấu  của  người  ta  mà  cứ  quơ  về  của  mình,  không  bao  giờ  như  

thế  cả.  Không  bao  giờ  dạy  cái  đó.  Sống  làm  sao  thành  người  hữu  dụng  cho  xã  hội,  giúp  người  

VAOHP0076   13  

khác,  chứ  không  phải  lo  cái  thân  của  riêng  mình.  Cho  nên  ở  nhà  quê  nhiều  khi  mình  thấy  đời  

sống  ở  đô  thị  khác  một  trời  một  vực,  nhưng  mà  đô  thị  mình  ở  Việt  Nam  hồi  xưa  khác  chứ  

giờ  cũng  khác  rồi.  Cho  nên  mình  thấy  con  người,  khó  nhất  là  con  người.  Cái  máy  hư  quăng  

đi  mua  máy  khác  chứ  con  người  là  không  quăng  đâu  được  hết  trơn,  quăng  đâu  nó  cũng  xấu.  

Cho  nên  ông  bà  cha  mẹ  mình  dạy  con  dạy  cháu  từ  khi  nhỏ.  Má  của  cô  3  tuổi  dẫn  đi  chùa  quy  

y  rồi.  Khi  mà  cô  có  nhiều  đồ  chơi  lắm,  tại  vì  cháu  đích  tôn,  cháu  đầu  tiên,  thì  người  ta,  con  

biết  không,  gia  đình  cũng  khá  cho  nên  bà  con  cũng  khá,  người  ta  cho  đồ  chơi,  má  cô  cho  đồ  

chơi  nữa.  Thì  má  cô  dẫn  đi  vô  mấy  cái  cô  nhi  viện  cho  mấy  đứa  nhỏ  đó  quà  của  mình.  Cô  tự  

tay  cô  lựa,  những  cái  mình  không  chơi  nữa  thì  mình  cầm.  Không  phải  là  đem  một  con  búp  

bê  mà  sứt  đầu  bẻ  tay  bẻ  chân  mà  đem  con  lành  lặn.  Cũng  như  má  cô  với  ba  cô  dạy,  mình  

mời  người  ta  ăn  cái  gì  phải  lựa  cái  ngon,  chẳng  hạn  như  cái  nào    ngon  thì  mới  mời  người  ta,  

còn  cái  nào  không  ngon  thì  đừng  có  mời.  Ví  dụ  như  trái  cây  nhà  mình,  mình  hái  vào  5-­‐7  trái  

đi,  đu  đủ  đó,  ngọt  lắm,  hái  xuống,  lựa  trái  nào  lớn  mà  đều  đặn,  đỏ,  thì  đem  đi  cho,  có  mấy  

trái  nhỏ  nhỏ  nữa,  thì  mình  để  dành  ăn.  Lựa  hết  những  trái  ngon  đem  đi  cho.  Cho  nên  bây  giờ  

cô  tuổi  vậy  nè,  nhưng  mà  vẫn  nhớ  lời  má  cô  dặn,  là  mình  làm  cái  điều  gì,  mình  lựa  cái  gì  tặng  

người  ta,  mình  phải  tôn  trọng,  phải  quý  người  ta,  thì  mình  phải  lựa  cái  gì  ngon  mình  mời,  

chứ  không  phải  lựa  cái  dở  để  mời.  Cái  dở  là  phải  để  mình  ăn  chứ  sao  lại  mời.  Chẳng  hạn  như  

má  cô  nói  là,  mình  phải  mời  người  ta,  người  ta  đến  trước,  cái  nào  ngon  thì  mời  người  ta  

trước.  Từ  cái  dấu  hiệu  đó  cho  nên  về  sau  này,  hướng  đạo  hợp  với  cô  lắm,  chẳng  hạn  như  

hướng  đạo  hồng  thập  tự,  hay  là  hướng  đạo  gia  đình  phật  tử.  Bất  cứ  hướng  đạo  nào  cũng  

huấn  luyện  người  ta,  cho  người  ta  chứ  không  phải  cho  mình.  Bây  giờ  thí  dụ  như  con  sống  

trong  gia  đình,  một  người  phụ  nữ  sống  trong  gia  đình,  phục  vụ,  thương  yêu  cha  mẹ  chồng  

cũng  như  là  cha  mẹ  ruột  của  mình,  thương  ông  chồng  hơn  thương  mình,  thương  con  mình  

VAOHP0076   14  

hơn  thương  cả  thân  mình,  thì  làm  sao  mà  không  có  gia  đình  hạnh  phúc  được.  Mình  thương  

tất  cả  những  người  xung  quanh.  Chẳng  hạn  một  thí  dụ,  cô  làm  việc  nhiều  khi  tới  3-­‐4  giờ  cô  

mới  ăn  cơm.  Thì  cô  nhìn  mấy  người  đi  về  mặt  mày  xanh  xao  biết  đói  chưa  ăn,  cô  mới  hỏi  

chưa  ăn  phải  không.  Cái  phần  cơm  của  cô,  cô  mời  vô  ăn,  cô  lấy  chừa  chút  còn  cái  kia  để  

người  ta  ăn  no,  mình  sẽ  ăn  sau.  Mình  mấy  chục  năm  mình  ăn  rồi.  Thành  ra  có  những  người  

làm  việc  ở  đây  đến  mấy  chục  năm  vẫn  còn  làm.  Bởi  vì  người  ta  thương  mình,    mình  thương  

họ.  Họ  như  là  trong  gia  đình  của  mình.  Người  nào  mới  vô  là  cô  nói  là  mọi  người  đây  là  

members  of  a  family.  Rồi  con  biết  không,  cái  mơ  ước  của  cô  là  phải  làm  cái  gì  cho  người  ta,  

dù  chút  xíu  gì  cũng  phải  làm  cho  người  khác  nữa.  Chẳng  hạn  như  khi  cô  ở  bên  Úc,  cô  có  

quen  nhiều  giáo  sư  đại  học  lắm.  Các  giáo  sư  thấy  chiến  trường  bên  cao  nguyên  thì  thấy  nguy  

hiểm  rồi,  muốn  níu  kéo  cô  ở  lại  rồi  xin  thêm  học  bổng  nữa.  Người  ta  sợ  cô  đi  về.  Tại  vì  tự  

nhiên,  cô  nhìn  thấy  cái  mùa  mưa  bên  Úc,  có  những  xe  Guyp  người  ta  chạy  ngang  trường,  cô  

nhìn  những  khuôn  mặt  trẻ  mà  con  mắt  của  những  người  ở  trong  xe  sáng  rực.  Cô  nghĩ  đến  

những  người  trẻ,  cả  triệu  người  ở  Việt  Nam  đang  ở  ngoài  chiến  trường.  Cô  biết  mình  về  rồi  

thế  nào  cũng  kẹt,  mình  về  rồi  thì  chưa  biết  mình  có  được  đi  lại  hay  không.  Nhưng  mà  một  

người  war  correspondent  là  phải  đi  thôi,  có  cộng  sản  đến  là  phải  đi  thôi.  Nếu  ở  lại  là  phải  bị  

đi  tù.  Khi  cô  làm  tờ  báo  Hoà  Bình,  thì  ở  bên  đó    chỉ  có  hai  tờ  duy  nhất  thôi.  Hai  tờ  của  công  

giáo,  là  tờ  Hoà  Bình  là  của  cha  Trần  Du,  tờ  Xây  dựng  của  cha  Lãm.  Thì  hai  tờ  đều  là  tờ  công  

giáo  nhưng  mà  tờ  Hoà  Bình  thì  xuất  bản  một  ngày  2  triệu  tờ.  Tờ  Hoà  Bình  lớn  hơn  tờ  Xây  

Dựng.    Cô  rất  là  say  mê  với  nghề  nghiệp.  Mà  cô  đi  đâu,  cô  thương  tất  cả  mọi  người  cô  gặp.  

Tại  sao?!  Cô  quý  tất  cả  mọi  người  cô  gặp.  Tại  vì  mai  này  mình  có  gặp  họ  được  nữa  không,  

mình  không  biết.  Một  là  mình  có  thể  rớt  máy  bay  mình  chết  khi  ra  chiến  trường.  Hai  là  

những  người  ở  trong  đó  là  ở  vùng  sôi  động,  có  cách  biên  mình  đâu  có  biết  đâu,  cho  nên    cô  

VAOHP0076   15  

quý  từng  giây  từng  phút.  Cho  nên  bây  giờ  mình  gặp  người  nào  là  mình  phải  quý  họ,  mình  

phải  trang  trọng  họ,  mình  phải  quý  mến  họ.  Mà  quý  mến  là  bày  tỏ  tấm  lòng  chân  thật.  Có  cái  

gì  thì  mình  nói  thật  thôi,  mình  không  có  giấu  ở  trong  lòng.  Cô  có  một  đời  sống  rất  là  

interesting.  Cô  quen  người  bắc,  người  trung,  người  nam,  tôn  giáo,  phật  giáo,  cao  đàn,  hoà  

hải,  tin  lành.  Mà  cô  được  một  cái  may  mắn  là  cô  quen  những  vị  lãnh  đạo  tin  thần  lớn  nhất.  

Hồi  nhỏ  là  cô  đã  quen  ông  Tổng  Thống  rồi,  biết  ông  rồi.  Bây  giờ  thỉnh  thoảng  cô  còn  thăm  bà  

Tổng  Thống  Nguyễn  Nhân  Thiệu,  vẫn  gọi  điện  hỏi  thăm.  Chứ  mình  ở  đả  kích  người  ta  ghét  

mình,  rồi  sao  người  ta  cho  mình  điện  thoại  được.  Người  ta  mà  ghét  mình  thì  mình  muốn  

làm  gì  cho  người  ta,  người  ta  cũng  sẽ  không  thèm  nhận.  Cô  có  một  quãng  thời  gian  dạy  học  

ở  thư  trường  văn  hoá  quân  đội  Văn  Trung.  Trường  này  xunh  quanh  nhà  binh,  nên  học  trò  

nhà  binh  không  thôi  à.  Cho  nên  những  học  trò  cô  sau  này  toàn  là  chiến  sĩ.  Bây  giờ  gặp  lại  

học  trò  rất  là  cảm  động.  Nó  còn  nhớ  cô  nữa.  Cô  rất  là  nghiêm  khắc.  Cô  dạy  học  trò  cô  giỏi  

lắm  nhưng  mà  rất  nghiêm,  không  thể  giỡn  được,  vô  học  là  học.  Mà  cô  dạy  học  trò  đứng  trả  

bài  phải  thẳng  vậy  nè,  đầu  đội  trời  chân  đạp  đất,  không  có  cúi  cúi  vậy.  Cô  muốn  nó  nhỏ,  10-­‐

11  tuổi  nhưng  mà  nó  lại  là  vương  mình  lên,  là  con  người  mà.  Hồi  xưa  cô  dạy  học  cô  cũng  

nhỏ  lắm,  mới  có  hai  mươi  mấy  tuổi  là  đã  dạy  học.  Thành  ra  cô  huấn  luyện  những  đứa  học  

trò,  nhìn  là  không  có  cúi  xuống,  vai  phải  thẳng  chứ  không  đứng  lòm  khòm.  Mà  cô  thương  

học  trò  lắm,  tại  dạy  ngay  trung  tâm  huấn  luyện  con  của  lính  tráng.  Có  một  thằng  nhỏ  tên  

Dương  Trí  Lệ  mà  cô  nhớ  hoài.  Nó  ốm  nhom  à.  Ba  nó  là  trung  sỹ  thôi.  Nó  đi  bán  kem  về  trễ.  

Có  lần  cô  la  nó,  rồi  nó  khóc,  cô  không  biết  tại  sao.  Rồi  cô  mới  nói  nó,  thì  cô  rất  là  thương  học  

trò,  con  của  lính  nên  nhà  rất  là  nghèo.  Sau  này  nó  là  sĩ  quang,  ra  chiến  trường,  nó  gửi  cho  cô  

một  lá  thơ.  Nói  là  con  ở  cái  vùng  sôi  động.  Khi  cô  nhận  cái  thơ,  trước  khi  nhận  điện  tín  báo  

nó  tử  trận  ở  miền  Tây.  Nó  ốm,  mắt  sáng  rực,  ốm  mà  đen.  Cô  nhớ  mãi  nó  chở  chiếc  xe  kem,  

VAOHP0076   16  

hai  bình  kem  hai  bên  để  bán,  để  phụ  nuôi  mấy  đứa  em,  tại  vì  ba  nó  là  trung  sỹ  mà  có  8  

người  con.  Cô  thương  đứt  ruột.  Bây  giờ  cô  vẫn  viết  thơ  về  cho  những  học  trò  cũ.  Cô  muốn  

kiếm  gia  đình  nó  ở  đâu  để  nếu  mà  sau  này  cô  giúp  gì  được  thì  cô  sẽ  giúp.  Mà  mẹ  nó  chết  rồi,  

chết  hồi  đó  bệnh,  sanh  rồi  chết.  Thấy  thương  lắm.  Cô  nhớ  từng  khuôn  mặt.  Cô  nhớ  từng  nơi  

cô  đi  qua.  Cô  có  trí  nhớ  rất  là  tốt.  Cô  nhớ  những  buổi  chiều  mà  ở  trên  một  tiền  đồn  đợi  máy  

bay  đến  để  đi,  đi  quỹ  đạo  hồi  con  sinh  viên,  đem  kẹo  bánh,  thư  từ  hậu  phương  ra  ngoài  tiền  

chiến.  Mang  một  cái  bọc  bự  thơ.  Mà  chỉ  có  ông  Thiếu  uý,  ông  người  kinh  nên  ông  đọc  được.  

Còn  bao  nhiêu  thì  người  thượng  không  à.  Mà  con  biết  không,  đứng  trên  tiền  đồn  cao,  cô  

nhìn  những  người  thượng  đội  thúng  khoai  mà  đi  vậy  nè,  đi  mà  cái  thúng  khoai  nó  không  đổ,  

bước  lên  đồi.  Tại  vì  ở  đâu  có  thượng,  ở  đâu  có  người  thượng,  họ  đem  vợ  đem  con  theo.  Thí  

dụ  một  đại  đội  là  100  người,  thì  có  500  là  người  lính  thượng,  ồ  không,  trong  đó  có  500  

người  là  vợ  con  của  lính  thượng,  chỉ  còn  ông  độc  thân  là  ông  thiếu  uý    hoặc  là  ông  chủng  uý  

là  người  mới  ra  trường,  là  ông  nói  Tiếng  Việt,  còn  mấy  người  kia  là  họ  nói  tiếng  khác.  Mà  

người  Việt  Nam  mình  khi  mà  vào  lính  rồi  hy  sinh  giữ  lắm.  Một  trường  hợp  để  cô  kể  cho  con  

nghe  là  bác  Lê  Thành  Ý,  mổ  M79,  cái  viên  đạn  vào  bên  trong  chân  của  người  lính  thượng  chỉ  

có  hai  mươi  mấy  tuổi  thôi.  Bác  sỹ  Mỹ  không  dám  mổ,  mà  ông  bác  sỹ  Lê  Thành  Ý  này  nói  khi  

mà  một  lời  thề  Democrat,  lời  thể  ông  tổ  của  y  khoa  đó,  là  mình  sống  vì  người  khác,  vì  mạng  

của  người  khác  chứ  không  phải  của  mình.  Thì  con  biết  chuyện  gì  xảy  ra  không.  Ở  một  cái  

tiền  đồ  mà  ông  mổ,  tiền  đồ  ở  trên  Kontum,  thì  ông  kêu  xung  quanh  làm  cái  bao  cát,  ông  chỉ  

để  hai  cái  tay  vào  mổ  thôi.  Nếu  mà  trái  đạn  đó  nó  nổ  thì  ông  ít  nhất  là  mù  hai  con  mắt,  tại  vì  

làm  bao  cát  chừa  hai  con  mắt  chứ  không  có  hai  con  mắt  sao  mổ,  hai  cánh  tay  nữa.  Thì  nếu  

mổ  mà  không  thành  công  thì  ông  bị  mù  và  bị  mất  hai  cánh  tay.  Một  ông  bác  sỹ  bị  mù  mà  mất  

hai  cánh  tay  thì  xong  đời  rồi.  Ngày  mai  mổ  thì  tối  nay  nè,  ông  đi  về  bên  Pleiku.  Pleiku  với  

VAOHP0076   17  

Kontum  là  hai  tỉnh  cũng  gần  nhau.  Thì  ông  đi  ăn  với  mấy  người  bạn  bác  sỹ,  rồi  mấy  người  

kia  ai  cũng  chúc  lành  50/50,  có  thể  chết  hay  là  mù  hai  con  mắt  và  cụt  hai  cánh  tay  vì  đạn  nó  

nổ.  Thì  người  thượng  này  thuộc  về  một  cái  tộc,  ông  tộc  trưởng  cũng  như  ông  thầy  Mo  là  quỳ  

xuống,  tất  cả  mọi  người  trong  tộc  đều  quỳ  xuống  trong  lúc  ông  này  mổ  để  cầu  nguyện  cho  

ông.  Tới  chừng  khi  mà  trái  đạn  lấy  ra  được  rồi,  thì  ông  chuyên  viên  về  mìn  mới  đem  ra  

ngoài  liện  đi  xa  một  chút,  nó  nổ  cái  rầm.  Trong  cái  bộ  lạc  đó,  người  nào  cũng  vừa  đọc  kinh  

vừa  khóc,  nói  vậy  thôi  chứ  chắc  chết  rồi.  Ông  đó  cũng  chết  mà  ông  bác  sỹ  chắc  cũng  mù  hai  

con  mắt  với  hai  cái  tay.  Tới  khi  mổ  xong  rồi  thấy  sự  bình  yên,  có  tờ  báo  Mỹ  ở  Việt  Nam,  nó  

làm  những  tin  tức  của  quân  đội,  làm  cái  tờ  báo  đó,  đăng  lên  về  bác  sỹ  Lê  Thành  Ý  này  nè.  

Một  hoạ  sỹ  có  tài,  bây  giờ  bác  sỹ  bên  Canada  trong  cái  bị  động  quân.  Thỉnh  thoảng  có,  bác  sỹ  

Lê  Thành  Ý  này  với  bác  sĩ  Ngô  Thế  Vinh  là  bạn  của  nhau.  Khi  mà  cô  bay  lên  mùa  hè  đỏ  lửa,  

thì  cô  bay  lên  trên  Pleiku,  thì  mọi  người  đều  di  tản  không  có  đồ  để  ăn,  chỉ  ăn  cơm  gạo  sấy  

của  ở  trong  quân  đội  đó.  Có  ông  đó  là  ông  nha  sĩ  quân  đội  là  Nguyễn  Tấn  Sỹ,  ông  giờ  vẫn  còn  

ở  đây  nè,  giờ  ông  là  dược  sỹ.  Nhà  ông  đó  con,  trong  cái  tủ  lạnh  vì  nhà  ông  gần  di  chuyển,  ông  

có  gì  là  lấy  cho  mấy  người  kí  giả  này  ăn,  cảm  động  lên.  Đi  đến  đâu,  nhất  là  khói  lửa  tưng  

bừng,  miếng  ăn  miếng  uống  nhiều  khi  người  ta  không  có  ăn,  người  ta  xỉu.  Mình  thì  bình  

thường  thấy  nước  mình  không  cần,    bình  thường  mình  thấy  cơm  mình  không  cần,  thấy  

bánh  mì  mình  không  cần.  Nhưng  mà  cái  nơi  thành  phố  không  còn  người  nào,  ai  cũng  di  tản,  

một  miếng  bánh  mì  cũng  cần,  một  miếng  khoai  cũng  cần,  một  giọt  nước  cũng  cần,  một  nửa  

ly  nước  cũng  cần.  Cái  gì  khi  đó  mình  cũng  cần  hết.  Nhưng  mà  người  kí  giả  nghĩ  rằng,  người  

kí  giả  chiến  trường  không  lo  mấy  cái  vụ  đó.  Trong  bao  lâu  cũng  không  cần  có  thức  ăn,  tới  

đâu  đói  thì  mình  nói  chứ  cần  gì.  Nhưng  mà  cô  đi  đâu  người  ta  cũng  cho  hết  trơn.  Có  một  lần  

cô  từ  Pleiku  bay  qua  hoả  lực  5,  căn  cứ  sát  biên  giới  Việt  Lào,  thì  ông  lái  máy  bay  ông  nói  

VAOHP0076   18  

rằng  giờ  đường  pháo  kích  giữ  lắm.  Ông  với  bác  sỹ  Lê  Thành  Ý  từ  Pleiku  lên  hướng  về  

Kontum,  hoả  lực  5  là  sát  biên  giới,  thì  ông  phi  công  nói  quý  vị  mà  xuống  rồi  là  phải  chạy  tại  

vì  tôi  thả  quý  vị  xuống  là  tôi  cất  cánh  liền.  Thì  ông  trung  tá  Phan  Văn  Huấn  rồi  ông  Thông  

đóng  phim  Người  Tình  Không  Chân  Dung,  rồi  ông  bác  sỹ  Ngô  Thế  Vinh,  bây  giờ  làm  bệnh  

viện  VA  này,  ra  đón  vô.  Cái  chỗ  đó  tất  cả  đều  ở  trong  hầm,  bệnh  viện  cũng  thế.  Cát  nằm  hai  

bên,  cho  bệnh  nhân  nằm.  Tại  vì  bệnh  nhân  nằm  chữa  bệnh  rồi  mà  pháo  sập  cho  nên  thành  

một  bao  cát  chất  lên.  Khi  ra  ngoài  đó  rồi,  người  lính  họ  thương  nhau  còn  hơn  là  vợ  chồng  

con  cái  nữa.  Từng  giây  từng  phút  tử  thần  vây  quanh.  Có  thể  chừng  một  phút  cũng  có  thể  

chết,  nửa  phút  cũng  có  thể  chết,  bất  cứ  lúc  nào.  Cô  sẽ  kể  con  một  câu  chuyện  mà  cô  hết  sức  

là  súc  động.  Có  anh  Liêm,  anh  này  tên  là  anh  Liêm.  Anh  là  kí  giả  chiến  trường,  anh  làm  cho  

đài  phát  thanh  quân  đội  ở  ngoài  Huế.  Anh  có  nhiều  lần  nói  chứ  chị  Kiều  Duyên  à,  tôi  đợi  con  

tôi  vô  đại  học  rồi  tôi  không  làm  nữa,  tôi  đi  vô  chùa  tôi  tu,  cạo  đầu  đi  tu.  Anh  thích  đi  tu.  Bữa  

đó,  cô  với  một  số  phóng  viên  chiến  trường,  ngồi  ở  khách  sạn  Hương  Giang  đợi  trượt  thăng  

để  xuống.  Một  số  người  thì  đi  theo  cánh  quân  nhảy  dù,  một  số  thì  đi  theo  cánh  quân  lực  

chiến  bộ  binh.  Khi  mà  buổi  chiều  trở  về,  anh  Liêm  đi  với  toán  đầu,  anh  cầm  cái  máy  ảnh  

quay  phim  với  máy  chụp  hình,  nó  bắn  vào  anh,  chết  để  lại  cho  một  vợ  với  9  đứa  con  hay  8  

đứa  gì  đó,  với  mười  mấy  đứa  cháu.  Về  thấy  anh  nằm  trên  ghế  bố,  cái  băng  ca  của  đài  phát  

thanh,  mắt  nhắm  mặt  bình  thản  tại  chết  bất  đắc  kì  thử  chết  không  có  đau  đớn  bệnh  hoạn  gì  

hết.  Cho  nên  con  biết  khuôn  mặt  thảng  nhiên  lắm.  Buổi  sáng  mới  uống  cà  phê  với  nhau,  mới  

mấy  giờ  đồng  hồ  sau  về  buổi  chiều  thì  nằm  thẳng  băng  rồi,  không  còn  tiếng  nói  được  nữa.  

Cho  nên  kí  giả  chiến  trường  thương  nhau  lắm.  Lính  cũng  thương  nhau  lắm.  Tại  vì  biết  rằng  

mình  không  biết  có  sống  được  qua  đến  ngày  mai  không,  chưa  biết.  Sáng  lên  máy  bay  chưa  

chắc  buổi  trưa  mình  còn  về  hay  không.  Nếu  máy  bay  rớt  mình  đâu  có  về.  Trong  đó  có  bài  

VAOHP0076   19  

bay  trên  lửa  đạn  của  cô,  là  cô  đi  máy  bay  L19  mà  nhân  chứng  còn  là  thiếu  tá  Nguyễn  Ngọc  

Hoàng,  bây  giờ  ở  trên  Washington  DC,  mình  đi  thật,  mình  viết  thật,  không  có  văn  chương  gì  

hết  trơn.  Mà  khi  cô  vượt  biên,  cô  đi  không  được,  việt  cộng  kêu  cô  đi  vào  học  tập,  mà  đi  học  

tập  thì  chết  chứ  đâu  có  sống,  nói  30  ngày  có  ai  về  đâu.  Cô  trốn  từ  nhà  này  qua  nhà  kia,  người  

ta  cho  ở,  cảm  động  lắm.    

TVD:  Vào  năm  75  phải  không  cô?    

ATN:  Vào  năm  75  đó.  

TVD:  Khi  đó  cô  đang  ở  đâu?    

ATN:  Đang  ở  Sài  Gòn.  Cô  75  ở  Sài  Gòn  tại  vì  ông  xã  cô  lúc  đó  ông  còn  ở  đơn  vị  quân  đội  ông  

không  có  đi,  chứ  cô  có  nhiều  phương  tiện  lắm.  Cô  quen  toà  đại  sứ,  quên  nhiều  kí  giả,  mà  nếu  

như  nhiều  máy  bay  mà  Mỹ  bốc  thêm  một  người  nữa  thì  ăn  thua  gì.  Mà  cô  lại  không  đi,  cô  đợi  

ông  về.  Ông  không  có  chịu  bỏ  quân  đội  để  trở  về.  Thì  lúc  đó  tàu  bè  cũng  còn  nhiều  mà  chỉ  bị  

thất  lạc.  Thế  thì  con  biết  điều  này.  Tình  thương,  cuộc  chiến  năm  75  nhiều  người  ở  lại  để  mà  

vô  tù,  tại  vì  gia  đình.  Có  nhiều  người  vì  cha  mẹ  không  có  đi  được  nên  không  chịu  đi.  Con  cái  

cũng  thất  lại  cũng  không  chịu  đi.  Nhưng  mà  nếu  họ  biết  chế  độ  cộng  sản  tàn  khốc  như  vậy,  

trả  thù  như  vậy,  trả  những  cái  thù  mà  thù  thâm  sâu.  Con  của  mấy  người  quân  đội  thì  không  

được  đi  học.  Cho  nên  thế  hệ  thứ  nhì  là  dốt  nát,  cha  mẹ  giỏi  mà  sinh  con  không  được  đi  học  

mà  sao  giỏi  được.  Nó  coi  lý  lịch  mấy  đời  mà  làm  sao  được.  Cho  nên  trong  dân  miền  Nam  mà  

biết  được  như  vậy  thì  họ  đi  rồi,  đi  từng  người,  rồi  sau  này  bảo  lãnh  này  nọ.  Nhưng  mà  người  

miền  nam  thì  không  biết,  chỉ  có  người  bắc  di  cư  là  biết  thôi.  Tại  vì  ngoài  bắc  là  đấu  tố,  ngoài  

bắc  thì  cướp  đất  cướp  ruộng  người  ta  thì  người  ta  hiểu  thôi,  dân  miền  Nam  đâu  có  biết.  Dân  

miền  Nam  ruộng  lúa  mênh  mông.  Mà  dân  miền  Nam  là  đời  sống  rất  là  nhàn,  ai  về  miền  nam  

cũng  thấy  thế.  Cô  có  bạn  ở  Mỹ  Tho,  chỉ  cần  đem  cái  rổ  vậy  nè,  thì  lấy  vớt  cá  lên,  thế  cho  nên  

VAOHP0076   20  

đời  sống  thoải  mái.  Vì  thoải  mái  cho  nên  người  ta  không  biết  được  chế  độ  cộng  sản  như  thế  

nào,  đi  hay  không  đi,  nên  người  ta  ở  lại  bị  đoạ  đày,  nhiều  người  dụ  người  ta  sỹ  quan  cấp  uý  

học  ba  ngày  thôi  chứ  đi  ở  tù  thì  3  năm  chứ  có  phải  3  ngày  đâu.  Mới  bao  nhiêu  năm  rồi  chứ  

đâu  phải  3  ngày.  Vì  thế  bên  kia  chiêu  dụ  nên  người  ta  không  biết.  Vì  người  ta  không  biết  

chuyện  gì  xảy  ra  cho  nê  đi  ở  tù  miệt  mài  khói  lửa,  đi  ở  tù  năm  này  qua  năm  kia.  Trong  nhà  tù  

người  ta  nói  điều  gì  mà  có  vẻ  không  có  theo  chế  độ  cộng  sản  thì  chuyện  gì  xảy  ra,  nó  đoạ  đày  

9  tầng  địa  ngục,  cho  nên  người  ta  không  biết,  chứ  còn  dân  miền  Nam  mà  biết  cộng  sản  như  

người  bắc  biết  thì  đoạn  đầu  di  tản  đa  số  người  bắc  người  ta  sống  sao  rồi  người  ta  biết,  

người  bỏ  xứ  bắc  người  ta  đi,  2  triệu  người  biết.  Rồi  2  triệu  người  đó  sanh  con  đẻ  cháu  rồi  

ông  nội  bà  nội,  ông  ngoại  bà  ngoại  nói  lại  cho  con  mình  nghe.  Vì  thế  người  bắc  hiểu  biết  về  

cộng  sản  nhiều  hơn  người  Nam,  người  Nam  không  biết.  Vì  thế  cho  nên  con  thấy  ở  miền  Tây  

đó,  sông  ngòi  chỗ  nào  cũng  có.  Chỉ  cần  ngồi  lên  chiếc  xuồng  thôi  mà  mình  bơi  ra  ngoài  khơi  

là  có  thuyền  bè  lớn  vớt  mình  rồi.  Lúc  đó  địa  thất  tham  đợi  ở  ngoài  khơi  rồi,  có  gì  nữa  đâu,  

mà  nhiều  người  ở  lại  phải  tù  phải  tội.  Bởi  vậy  cảm  động  lắm.  Tại  họ  không  hiểu,  không  biết  

cộng  sản  là  cái  gì  hết.  Cho  nên  mới  vậy.    

TVD:  Vậy  cô  đã  ở  lại  tại  vì  chồng  của  cô?    

ATN:  Ông  đi  chưa  có  về  bởi  vậy  cô  đợi,  rồi  xong  cô  phải  trốn,  đâu  có  ở  nhà  mình,  ở  nhà  này  

nhà  kia  nhà  nọ.  Mà  có  nhiều  người  cho  cô  ở  miễn  phí,  mà  họ  không  có  sợ,  nhất  là  khi  việt  

cộng  mới  vô  đâu  có  kiểm  soát  được  từng  người  từng  khu  phố  đâu.  Cho  nên  cô  mới  thoát  

được,  xong  rồi  cô  vượt  biên.  Cô  ra  ngoài  đảo  bình  ba,  ở  nha  trang,  tại  có  người  quen  thì  mới  

đi.  Từ  đảo  Bình  Ba  đi  chiếc  ghe  nhỏ  thôi,  rồi  ra  ngoài  khơi  thì  được  tàu  Mỹ  vớt.  Nó  đưa  vào  

Phi  Lúc  Tân  ở  hai  tháng  năm  76.  Rồi  tháng  8  đi  qua  Phi  Lục  Tân,  tháng  11  đi  qua  Mỹ,  năm76  

đó.  Tại  tàu  Mỹ  vớt  nên  lúc  đó  theo  lục  quốc  tế,  tàu  nào,  quốc  tịch  nào  vớt  người  thì  tàu  đó,  

VAOHP0076   21  

người  đó  được  vào  cái  nước  đó.  Nó  bắt  buộc.  Thí  dụ  như  tàu  Hà  Lan  vớt  thì  chính  phủ  Hà  

Lan  nhận  người  đó.  Còn  tàu  Mỹ  vớt  thì  chính  phủ  Mỹ  nhận  người  đó.  Cho  nên  hễ  có  tàu  nào  

vớt  thì  nhận  người  đó.  Thì  có  điều  này  nè,  cô  có  một  thời  sống  trẻ  được  gia  đình  cưng  chiều  

chuộng,  rồi  cô  đến  cô  nhi  viện,  đến  viện  dưỡng  lão,  cô  đến  những  bệnh  viện  giải  chiến,  cô  

đên  tổng  uy  viện  cộng  hoà,  cô  có  thể  nhìn  tất  cả  mọi  mặt,  mọi  khía  cạnh  khác  nhau.  Cho  nên  

mình  nói  cái  dân  tộc  của  mình  có  thể  nói  là  dân  tộc  sanh  ra  trong  chiến  tranh,  từng  giây  

từng  phút  phải  vương  lên  thì  mới  sống  còn.  Tại  vì  con  biết  không,  cực  khổ  lắm,  thế  hệ  trẻ  

này  không  biết  cha  mẹ  phải  cực  khổ  đến  chừng  nào,  nhất  là  cái  đầu  chiến  tranh.  Chiến  tranh  

làm  cho  mình  thấy  ngày  nào  có  tờ  báo  ra  cũng  có  những  người  trẻ  chết.  Vừa  mới  ra  trường  

thủ  khoa  là  chết  rồi.  Họ  khoảng  hai  mươi  mấy  tuổi  thôi,  họ  có  tội  gì  đâu,  chưa  lập  gia  đình  

nữa.  Cô  đi  vô  trong  rừng  núi  của  Kontum,  cô  đi  ra  sâu  trong  rừng,  có  những  người  trẻ  hai  

mươi  tuổi,  họ  đưa  cây  súng  mà  cây  súng  bị  rớt  xuống  tại  bị  sốt  rét  đó.  Sốt  rét  mà  nó  lên,  ai  ở  

rừng  núi  cũng  bị  hết.  Nó  run  người,  cầm  cái  súng  cũng  không  nổi  nữa.  Nó  chỉ  rung  bao  

nhiêu  lâu  đó  thôi.  Những  người  chiến  sĩ  mà  ở  trong  rừng  núi  khổ  cực  lắm.  Người  Mỹ  ra  

chiến  trường  đó,  trượt  thăng  đổ  xuống,  từng  tảng  đó,  từng  khối  nước  đá  mùa  hè  cho  uống.  

Còn  người  lính  việt  Nam  mình  thì  thiếu  thốn.  Người  lính  Mỹ  trước  khi  vào  vùng  địch  đóng  

quân  tạc,  rồi  người  chiến  sĩ  Mỹ  mới  đến.  Người  Việt  Nam  mình  hy  sinh  quá  nhiều.  Cuộc  

chiến  Miền  Nam  nếu  có  thời  giờ  lên  thư  viện  quốc  hội  đó,  cuốn  chinh  chiến  điêu  linh  của  cô  

đó,  lấy  cái  bài  báo  mà  cô  đăng  trên  hoà  bình,  thư  viện  quốc  hội  còn  lưu  trữ  lại  chứ  làm  sao  

có  được.  Ngày  tháng  nhớ  được  tên  từng  người,  làm  sao  nhớ  được.  Chỉ  có  lấy  từ  tài  liệu  của  

quốc  hội  thôi.  Thành  ra  có  một  điều  này,  các  tài  liệu  là  thư  viện  quốc  hội  lưu  trữ  cho  nên  

chinh  chiến  điêu  linh  của  cô  là  sự  thật  100%  không  có  nói  thêm,  không  có  ngồi  Sài  Gòn  mà  

VAOHP0076   22  

nói  về  rừng  núi.  Cô  phải  đến  đó  tận  nơi.  Cô  đến  vùng  suối  mà,  khát  quá  lấy  nước  suối  để  mà  

uống.    

TVD:  Cô  có  nói  chồng  của  cô  là  người  lính  luôn  phải  không  cô?    

ATN:  Ừ,  ở  vùng  1  ngoài  miền  Trung  đó.    

TVD:  Vậy  cô  đã  quen  chồng  cô  bằng  cách  nào  mà  trong  tình  trạng  như  thế?  

ATN:  Cô  ra  ngoài  miền  Trung  cô  quen    

TVD:  Cô  có  nhớ  vào  năm  nào  không  cô?    

ATN:  72.    

TVD:  Vậy  năm  72  cô  ra  ngoài  Huế  ở?  

ATN:  Cô  ra  đó  rồi  gặp.  Rồi  cuối  tháng  12  năm  1974,  tôi  đám  cưới.  Tức  nhiên  là  quen  3  năm.  

Ông  chỉ  là  sỹ  quan  cấp  uý  thôi.    

TVD:  Tên  của  chồng  cô  là  gì?    

ATN:  Có  nên  để  không?  Nguyễn  Phúc  Vĩnh  Tung,  dòng  hoàng  tộc.  Dòng  hoàng  tộc  đó  là  ở  

Phủ  Tùng  Thiện  Vương.  Ông  vua  Minh  Mạng  có  một  hoàng  tử,  mà  hoàng  tử  Tuy  Lý  Vương,  

Tùng  Thiện  Vương  là  anh,  Tuy  Lý  Vương  là  em.  Tuy  Lý  Vương  là  phủ  của  nhà  bác  học  Bửu  

Hội.  Phủ  đó  ông  vua  cất  để  làm  bàn  thờ  ông  hoàng  tử  đó  là  Tùng  Thiện  Vương,  hai  ông  là  

thuộc  về  cái  phủ  đó.  Rồi  bay  giờ  nói  về  chiến  trường  là  cô  hết  nửa  cuộc  đời  rồi.  Đời  sống  của  

cô  khi  mà  đi  vượt  biên  qua  đây  đó,  cô  cầu  nguyện  trong  lòng  sẽ  làm  một  chút  gì  cho  những  

người  ở  lại.  Những  người  đó  là  thương  phế  binh  về  với  gia  đình,  nhiều  người  bị  quả  phụ.  Cô  

đến  đây  cô  làm  có  $2.10  thôi,  một  giờ  làm  ở  trường  đại  học.  Cô  tháng  nào  cũng  gửi  tiền,  gửi  

một  gói  quà  50  đồng  trong  đó  có  vải,  với  một  hộp  thuốc  bổ,  11  đồng  tiền  bưu  điện.  Cô  gửi  về  

cho  người  này  chút  rồi  cho  người  kia  một  chút.  Cô  đi  học,  cô  dạy  từ  6  giờ  sáng.  7  giờ  là  cô  

vào  trường  rồi.  Trong  trường  có  một  phòng  học  24/24  thế  là  cô  ngồi  học.  8  giờ  cô  đi  làm  

VAOHP0076   23  

việc  ở  trong  trường.  10  giờ  cô  ra  cô  vô  trong  lớp  học.  Cô  học  suốt  miệt  mài,  10  giờ  đêm  cô  

mới  đi  về  nhà.  Cô  làm  Staff  Writer  cho  tờ  báo  Hornet.  Tờ  Hornet  là  ở  Fullerton,  cô  làm  chủ  

tịch  sinh  viên.  Làm  chủ  tịch  sinh  viên  ở  đó.  Rồi  qua  bên  tờ  Tighten  newspaper  của  Cal  State  

cô  cũng  làm  Staff  Writer,  viết  nhiều  bài  về  chiến  tranh  Việt  Nam  lắm.  Rồi  trong  thời  sinh  

viên  cô  cũng  tranh  đấu  không  ngừng  cho  Human  Right  for  Democracy  cho  Việt  Nam,  tại  

mình  là  nhân  chứng,  mình  thấy  bằng  con  mắt  mình.  Cho  nên  trong  tất  cả  các  tổng  hội  sinh  

viên,  đều  fighting  for  freedom  and  democracy  freedom  human  right.  Tại  vì  những  giới  trẻ  

thứ  nhì  là  đi  vượt  biên  có  nhiều  người  chết  trong  biển.  Trong  gia  đình  người  nào  cũng  có  

relate  với  quân  đội  hết  nên  những  người  sinh  viên  ở  Cal  State  Fullerton,  hay  là  Fullerton  

College  hay  là  Cal  State  Long  Beach,  khắp  nơi.  Ngay  cả  cái  trường  có  nhiều  phản  chiếu  nhất  

là  Berkely,  cô  lên  cô  thuyết  trình  trên  đó.  Cô  cũng  thấy  tinh  thần  của  người  sinh  viên  họ  

hiểu  biết  rất  nhiều.  Họ  đặt  nhiều  câu  hỏi  về  chính  trị  không  à.    mà  Cal  State  Fullerton  cô  là    

là  speaker,  trở  lại  trường  cô  nói  chuyện  ở  Fullerton.  Hay  là  cô  được  mời  nói  chuyện  ở  Cal  

State  Long  Beach  thì  trình  độ  sinh  viên  hỏi  cô  về  small  business.  Nhưng  mà  riêng  đặc  biệt  cô  

nói  chuyện  2009  ở  Berkeley,  hỏi  10  người,  có  thể  là  mấy  chục  người  hỏi  cô  đó.  Mà  mỗi  

người  hỏi  năm  câu.  Năm  câu  đó  là  có  người  hỏi  hết  4  câu  rồi.  Họ  được  hỏi  năm  câu  thôi,  hỏi  

politics  đó.  Cho  nên  trình  độ  của  sinh  viên  Berkeley,  tại  Berkeley  là  cái  ổ,  cho  nên  họ  có  cái  

tầm  nhìn  của  họ  khác.  Nhưng  mà  hồi  xưa  họ  chống  chiến  tranh  là  một  điều  sai.  Chống  chiến  

tranh  tại  sao  họ  không  chống  ngoài  Hà  Nội  đi,  họ  không  chống  Nga  Xô,  Tiệp  Khắc,  gửi  khí  

giới  cho  ngoài  Hà  Nội  đi.  Họ  chỉ  chống  trong  miền  Nam  thôi.  Hay  là  sau  này  cô  qua  Bắc  Âu,  

tại  cô  là  YMCA  director,  board  director  của  YMCA,  cô  board  director  của  hai  hội,  YMCA  

chapter  ở  Orange  County  và  một  cái  board  director  của  cái  hội  là  Forgettance  P1  

Foundation  mà  ông  giáo  sư  Jim  Brasa  là  chủ  tịch  ở  University  ở  Portland.  Thì  cô  có  hai  cái  

VAOHP0076   24  

board,  và  cô  còn  commit  với  nhiều  chỗ  khác  nữa.  Thế  thì  cô  qua  Bắc  Âu,  cô  qua  những  buổi  

họp  ASAE,  NGO  mà  của  Á  Châu  và  Âu  Châu  đó.  Những  nước  như  là  Nauy,  Norge,  Đan  Mạch,  

Poland,  Hoà  Lan,  những  nước  mà  ở  Bắc  Âu,  hồi  xưa  họ  chống  chiến  tranh  Việt  Nam  giữ  lắm.  

Họ  viện  trợ  cho  bắc  viện,  nhưng  mà  họ  off  binh  để  nhìn  cái  xã  hội  cộng  sản  giết  người  hàng  

loạt.  Ngay  cả  giải  thưởng  cho  thấy  Quang  Độ,  cái  giải  thưởng  mà  ở  Nauy,  mà  bà  đó  về  tận  

ngay  cái  chùa,  giải  thưởng  chưa  có  đưa  được,  thầy  mới  đưa  cái  người  đệ  tử  để  đưa  cho  bà  

này,  cộng  sản  đã  bắt  rồi,  bắt  liền  à.  Cho  nên  những  người  trí  thức,  mơ  màng  cái  chế  độ  cộng  

sản,  thiên  đàng  hạ  giới.  Nhưng  mà  sau  1975  họ  đi  về  Việt  Nam,  họ  mới  thấy  không  phải  là  

thiên  đàng  đâu,  địa  ngục  đó.  Hồi  xưa  họ  viện  trợ  bắc  việt  mà,  Nauy  viện  trợ  Bắc  Việt,  Thuỵ  

Điển  viện  trợ  Bắc  Việt,  chống  chiến  tranh,  chiến  tranh  nào  họ  cũng  chống  hết.  Nhưng  mà  họ  

không  biết  vì  sao  có  chiến  tranh,  vì  sao  không  chống  Nga  Xô,  không  chống  Tiệp  Khắc.  Mà  

trong  lúc  đó  dân  Bắc  thì  lại  bị  đói,  chẳng  hạn  như  cô  qua  Bắc  Hàn,  người    nào  cũng  ốm  nho  

ốm  nhắt,  nhỏ  xíu  à.  Tại  sao  không  có  chống  thằng  Trung  Quốc  viện  trợ  với  Nga  Xô  nó  viện  

trợ  cho  Bắc  Hàn  đi.  Lần  lần  cô  có  niềm  tin  là  tất  cả  những  người  nào  là  trí  thức,  khoa  học  

gia,  như  ông  Doctor,  ông  là  Scientist  mà  ông  bị  giết  rồi.  Ông  mới  về  Việt  Nam  dạy  học  sau  

1975,  ông  cũng  ca  ngợi  chế  độ  cộng  sản,  tại  vì  nó  bịt  mắt  ông,  dẫn  ông  lại  cái    chỗ  nào  cũng  

chỉ  toàn  là  tốt  đẹp  cả  thôi,  không  để  cho  ông  đi  một  mình  để  nghe  tiếng  nói  của  người  dân.  

Cho  nên  có  ông  đó  là  mục  sư,  ông  lấy  tên  Việt  Nam  là  Tôn  Thất  Bình,  ông  ở  Florida,  ông  lấy  

tên  là  Tôn  Thất  Bình  vì  hồi  xưa  ông  ở  Huế,  ở  Huế  8  năm  nên  ông  nói  được  tiếng  Việt.  Ông  

nói  chuyện  như  cô  đó.  Ông  cách  đây  một  hai  năm  nói  với  cô  là  Việt  Nam  giờ  tốt  lắm,  ông  về  

Việt  Nam  để  dự  đại  hội  tin  lành  thế  giới.  Ông  muốn  đi  bất  cứ  nơi  nào  ông  đi.  Cô  hỏi  ông  vậy  

thì  có  đi  thăm  mấy  ông  mục  sư  mà  bị  ở  tù  không.  Ông  kêu  là  không  có  thời  giờ.  Ông  nói  

không  có  thời  giờ  sao  có  thời  giờ  đi  phố.  Ông  nói  đi  nhà  hàng.  Tại  ông  không  có  trái  tim  thôi,  

VAOHP0076   25  

chứ  làm  gì  không  có  thời  giờ.  Thời  giờ  là  của  ông.  Ông  có  24/24,  tôi  cũng  có  24/24,  nhưng  

mà  ông  manage.  Ông  điều  khiển  thì  giờ  của  ông  chứ  không  có  ai  điều  khiển  thời  giờ  của  ông  

hết.  Ông  có  thời  giờ  đi  phố,  vào  quán  cà  phê,  có  thời  giờ  vào  nhà  hàng,  đi  lại  sở  thú  coi  con  

khỉ  được.  Mà  những  bạn  của  ông,  mục  sư  Quang  nè,  mục  sư  Chính  nè,  bao  nhiêu  người  vậy  

mà  ông  lại  không  đi  thăm.  Tại  sao  kì  vậy,  có  phải  người  ta  không  cho  ông  đi  thăm  không.  

Ông  im  luôn.  Đó,  thành  ra  cái  nhìn  của  người  đi  về  Việt  Nam,  cái  nhìn  với  trái  tim  khác,  còn  

cái  nhìn  với  cái  đầu  là  khác.  Nó  nhìn  bị  Việt  Cộng  làm  cho  mờ  mắt  là  khác.  Không  phải  là  cô  

cổ  động  tất  cả  mọi  người  trên  thế  gian  này  đều  chống  cộng  sản  nhưng  mà  họ  phải  lắng  nghe,  

phải  nhìn  thấy  cái  sự  thất,  the  truth  không  thể  thay  đổi  được.  Mà  cô  mơ  ước,  bây  giờ  cuộc  

đời  của  cô  đó,  từ  đời  nào  qua  đây  cô  có  ba  việc.  Một  phần  ba  là  cô  làm  để  sinh  sống,  tại  vì  cô  

làm  không  có  tiền  để  mà  sinh  sống,  một  phần  ba  cô  làm  về  xã  hội  ở  trong  tất  cả  các  hội  từ  

thiện  có  tầm  cỡ  quốc  tế.  Con  biết  NGO  là  những  tổ  chức  phi  chính  phủ,  nếu  con  vào  làm  ở  

đó,  mà  con  làm  những  chức  vụ  lớn  như  là  board  director  là  con  phải  tốn  nhiều  thời  giờ,  con  

phải  bỏ  nhiều  thời  giờ.  Mà  người  Mỹ  khi  mà  họ  cho  con  một  chức  vụ  như  vậy,  cho  con  chức  

vụ  board  đó,    không  phải  khi  mình  không  đóng  góp  gì  mà  họ  cho  đâu.  Thứ  nhất  là  con  phải  

có  tiền,  thứ  hai  là  phải  sử  dụng  cái  não.  Con  phải  có  ý  kiến  gì  mới  lạ,  con  phải  đóng  góp  cái  

não  vào  đó.  Con  phải  đi  họp,  đi  hỏi.  Ba  cái  này  khi  con  làm  việc  từ  thiện,  con  phải  có  tiền,  

không  có  người  nào  vào  board  mà  không  đóng  tiền  để  mà  vô,  phải  đóng.  Mặc  dầu  họ  mời  họ  

không  nói  đến  vấn  đề  tiền  nhưng  mà  mình  phải  đóng.  Người  ta  đóng  $5000  một  năm,  

$10,000  một  năm,  tại  sao  mình  không  đóng.  Mình  ngồi  đó  mình  nhìn  nhưng  khuôn  mặt  

khác  có  được  không?!  Đâu  được!  Những  cái  hội  có  tầm  vóc  quốc  tế,  vượt  qua  cái  quốc  gia  

Mỹ  này  thì  ở  trong  thành  viên  của  liên  hiệp  quốc  là  con  phải  tốn  tiền.  Con  phải  tốn  cái  não,  

phải  có  ý  kiến  này,  ý  kiến  kia  chứ  không  thôi    mời  con  ngồi  họp  mà  con  chỉ  ngồi  đó  thôi  như  

VAOHP0076   26  

là  cái  tượng  thì  người  ta  đâu  có  mời.  Thời  gian  thì  cô  mong  đóng  góp  một  chút  gì  trong  khả  

năng  của  mình,  cho  những  người  nghèo  khổ  ở  Việt  Nam,  là  hội  làm  việc  từ  thiện,  rồi  sinh  

hoạt  trong  cộng  đồng  tôn  giáo.  Rồi  một  phần  ba  phải  làm  để  có  ăn  chứ,  chứ  không  ăn  thì  

mình  đâu  có  xin  tiền  người  khác  để  mà  đi  làm  tự  thiện  được.  Ở  đây,  những  hội  từ  thiện  quốc  

tế  có  kế  hoạch,  cho  nên  không  đợi  ngày  mai  tổ  chức  cái  event  đó,  hội  thảo  đó  cần  $5000,  

$10,000  thì  mới  đi  xin  gây  quỹ.  Mỹ  không  có  làm  chuyện  đó.  Cô  nhìn  mấy  cái  hội  

international  có  ai  mà  cứ  gây  quỹ.  YMCA  nó  có  hotel  khắp  nơi  trên  thế  giới,  mà  ở  bên  New  

York,  bên  này  checking  in  $200  đồng  một  ngày,  bên  kia  YMCA  nó  lấy  con  bao  nhiêu  $50  

đồng,  mà  con  phải  book  trước  cả  tháng.  Tại  sao?!  Tại  khách  sạn  nó  free,  nó  xây  là  đã  trả  tiền  

hết  rồi,  bây  giờ  nó  chỉ  thâu  vô  tiền  lời  thôi.  Kinh  tế  suy  thoái,  mà  một  năm  nó  vô  6  tỷ  dollar.  

Nó  có  trên  một  trăm  mấy  chục  năm  rồi.  Chứ  đâu  có  phải  là  mới  đây  đâu.  Head  quarter  là  ở  

Loudon.  Thế  thì  cô  thời  giờ  trong  đời  sống  của  cô  là  1/3  làm  kinh  tế  để  có  ăn,  1/3  là  làm  

việc  xã  hội,  1/3  làm  truyền  thông.  Tại  vì  mình  nói  dùm  tiếng  nói  cho  những  người  khác.  Họ  

không  nói  được,  mình  phải  nói.  Mình  có  talk  show  trên  radio,  mình  có  talk  show  trên  TV.  Có  

báo  bạn  bè  mình  viết  mỗi  tuần  một  bài.  Bây  giờ  cô  cộng  tác  với  Sài  Gòn  Nhỏ,  mỗi  tuần  viết  

một  bài,  Việt  Báo  ngày  thứ  sáu.  Cô  có  radio  176.3  FM  là  đây.  Rồi  cô  có  radio  cô  làm  việc  cho  

một  đài  ở  DC,  mà  đi  khắp  nơi  trên  thế  giới,  còn  ở  bên  Úc  nữa,  Pháp,  Đức.  Nó  đi  

international,  cái  đài  đó.  Cô  làm  cho  mấy  cái  đài  khác  ở  Houston,  đài  ở  Seatle,  Washington  

State,  với  là  bạn  bè  có  đài,  cần  là  cô  giúp,  không  có  lấy  tiền.  Tại  cô  biết  truyền  thông  Việt  

Nam  không  có  tiền  đâu.  Còn  nói  về  tuổi  trẻ  cô  đặc  biệt  chú  trọng.  Người  trẻ  là  một,  phụ  nữ  

là  hai.  Tại  cô  thấy  phụ  nữ  tham  gia  sinh  hoạt  trong  cộng  đồng  Việt  Nam,  cộng  đồng  quốc  tế  

không  có  bao  nhiêu  đâu.  Thế  hệ  cô,  thế  hệ  một  rưỡi,  và  thế  hệ  thứ  hai,  cô  mong  rằng  người  

Việt  gốc  Mỹ,  hay  người  Việt  gốc  Pháp,  hay  là  người  Mỹ  gốc  Việt,  người  Pháp  gốc  Việt,  người  

VAOHP0076   27  

Đan  Mạch  gốc  Việt,  cô  mong  tất  cả  những  người  trẻ  đó  vô  vòng  chính,  thí  dụ  như  là  hành  

pháp,  lập  pháp  với  tư  pháp.  Mà  cô  mong  họ  vào  những  chức  vụ  nho  nhỏ  như  là  uỷ  viên  

thành  phố,  uỷ  viên  giáo  dục.  Uỷ  viên  giáo  dục  rất  là  quan  trọng,  quan  trọng  vô  cùng  vô  tận.  

Thí  dụ  uỷ  viên  giáo  dục  ở  quận  cam  này,  lương  thì  không  bao  nhiêu,  chỉ  có  mấy  trăm  à.  

Nhưng  mà  họ  là  một  trong  5  người  có  quyền  quyết  định  cho  cái  quận  cam  3  triệu  người,  xài  

tiền  6  tỷ  dollar  một  năm.  Và  cái  học  chánh  Garden  Grove,  lương  của  một  người  uỷ  viên  giáo  

dục  có  700  hay  600  gì  đó,  nhưng  mà  họ  có  quyền  biểu  quyết  100  triệu  trong  khu  học  chánh  

Garden  Grove  mỗi  năm.  Thành  ra  mấy  cái  chức  đó  là  phải  hy  sinh,  phải  ra  tranh  cử.  Mà  

trước  khi  tranh  cử,  phải  làm  việc  xã  hội  từ  nhỏ.  YMCA  hay  một  điều  là,  YMCA  là  viết  tắt  của  

Young  Men  Christian  Association,  mà  không  có  nghĩa  là  Richard  là  ông  bác  sỹ  đứng  ra  làm  

thành  lập,  ông  là  christian,  nhưng  mà  trong  board  là  đủ  mọi  thành  phần.  Thế  thì  cô  mong,  cô  

thích  YMCA  một  điều  là  tiền  cứu  trợ  bão  lụt,  tiền  người  ta  cho,  nếu  người  ta  cho  $1  thì  $1  đó  

tới  tay  người  kia,  chứ  không  phải  chia  $1  đồng  đó  ra,  lấy  20%  trả  cho  văn  phòng,  trả  cho  

người  chủ  tịch,  người  điều  hành,  không  có  vậy.  Board  director  ở  New  York,  lương  của  ông  

trên  dưới  một  triệu,  ở  LA  thì  700-­‐800  ngàn,  Orange  County  thì  không  có  nhiều  chương  

trình  cho  nên  CEO,  lương  khoảng  300  mấy  cộng  thêm  tiền  cước  phí  này  nọ  cũng  phải  lên  

400  mấy.  Ở  San  Diego  thì  700,  Seatle  cũng  vậy.  Lương  chưa  kể  benefit,  bảo  hiểm  này  nọ.  

Nhưng  mà  tiền  đó  là  tiền  người  ta  làm  ra,  người  ta  có  cho  mướn  khách  sạn  để  lấy  lời,  người  

ta  đầu  tư  vào  hotel,  vào  nhiều  thứ  lắm  chứ  không  phải  đi  xin.  Hồng  Thập  tự,  lương  của  

người  CEO  hồng  thập  tự  khoảng  200  ngàn.  Mà  ai  cho  tiền  hồng  thập  tự  thì  trích  ra  mấy  chục  

phần  trăm  để  trả  tiền  văn  phòng,  trả  tiền  giấy  tờ,  trả  tiền  quảng  cáo,  điện  thoại  này  nọ.  

Nhưng  mà  YMCA  người  ta  không  có  lấy  tiền  như  thế,  tại  vì  họ  có  investment  department,  họ  

kiếm  nhiều  tiền  lắm.  Như  bây  giờ  dòng  dõi  -­‐-­‐-­‐-­‐  là  cho  YMCA  hai  mẫu  đất,  commercial  ở  

VAOHP0076   28  

đường  MacArthur  gần  Southcoast  Plaza.  Một  mẫu  như  vậy,  hình  như  là  cho  năm  mẫu  chứ  

không  phải  hai,  một  mẫu  là  2  triệu  mấy  commercial,  mà  cho  mấy  mẫu.  Ông  CEO  không  dám  

nhận,  phải  họp  ra  hội  đồng,  board  director.  Mình  lấy  đất  của  người  ta  làm  cái  gì.  Làm  tốn  

bao  nhiêu  tiền,  ví  dụ  như  xây  một  cái  trung  tâm,  trung  tâm  đó  10  triệu,  thì  tiền  từ  đâu,  10  

triệu  đó  phải  làm  gì  để  có,  để  mình  làm  cái  trung  tâm  dạy  học.  Mà  YMCA  hay  thật,  không  

phải  cô  ca  ngợi,  mà  là  họ  dạy  đứa  trẻ  thành  leadership,  lãnh  đạo  mà  không  phải  là  lãnh  đạo  

phường  xóm,  lãnh  đạo  quốc  gia,  lãnh  đạo  thế  giới.  Cho  nên  ai  mà  có  con  nên  cho  YMCA,  nó  

phát  triển  tất  cả  những  khả  năng,  lòng  nhân  đạo,  phóng  khoáng,  leadership.  Nó  muốn  đứa  

trẻ  là  leader  chứ  không  muốn  đứa  trẻ  đi  cày  đi  cuốc  đâu.  Giống  như  cô  gặp  ông  tổng  thống  

của  Mễ  Tây  Cơ  là  Vicente  Fox  Quesada,  ông  ở  trong  ruộng,  ba  ông  cho  ra  thành  phố  là  

Florida  học,  khi  mà  ông  làm  tổng  thống  rồi  thì  ông  có  qua  đây  chào  đồng  bào  Mễ  nè,  khi  ông  

lên  rồi  ông  khuyến  khích  tất  cả  mọi  người  làm  business  cho  con  tham  dự.  Ông  về  nhà  quê  

thăm  lại  bạn  ông,  vẫn  là  chủ  của  nông  trại,  vẫn  cày  máy.  Ông  nói  nếu  mà  ba  ông  cứ  để  ông  ở  

nhà  quê,  không  cho  ông  lên  thành  phố,  không  cho  qua  Florida  thì  giờ  này  ông  đâu  có  làm  

tổng  thống  đâu.  Thế  thì  bây  giờ,  làm  thế  nào  những  người  trẻ,  cha  mẹ  phải  huấn  luyện  nó,  

nó  là  con  người,  lãnh  đạo.  Những  người  trẻ  sau  này  về  đất  nước  họ,  chẳng  hạn  thí  dụ  như  

ông  tổng  thống  Reagan  dùng  cái  viện  để  cho  người  ta  ở  tị  nạn,  thì  sau  này  có  những  người  

học  ở  đây  thiên  đăng  môn  về  làm  bộ  trưởng,  những  người  bên  tàu  đó,  thì  mới  cải  tổ  được,  

phải  có  học,  phải  có  cái  đầu.  Người  Việt  Nam  mình  rất  là  hy  sinh.  Người  mẹ  có  thể  nhịn  đói  

cho  con  ăn,  có  thể  không  mang  bóp  đẹp  để  mua  sách  vở  cho  con  mình.  Cho  nên  tại  sao  

những  đứa  trẻ  này  là  học  giỏi,  nếu  không  có  ai  chở  nó  đi  đến  trường  thì  làm  sao  nó  học  giỏi.  

Khuyến  khích  nó,  ngồi  kèm  nó  nữa.  Từ  khi  có  quyển  quốc  lân,  quang  trung  vào  khu  học  

chánh  Garden  Grove,  nhìn  vào  những  đứa  trẻ,  từ  hạn  nhất  đến  hạng  mười  toàn  là  đầu  đen,  

VAOHP0076   29  

tiểu  bang  California  này.  Ông  tổng  thống  mời  những  đứa  trẻ  xuất  sắc  lên  White  house,  nhìn  

Á  Châu  lên  rất  là  đông,  nó  giỏi,  rất  là  giỏi,  môn  gì  cũng  giỏi  hết.  Mà  gần  đây  mấy  truyền  hình  

VSN,  nó  tổ  chức  đố  vui  để  học  là  những  đứa  trẻ  nó  giỏi  thiệt,  lịch  sử  thuộc  đời  hồng  bàng,  

Hùng  Vương  như  thế  nào,  rồi  dãi  đất  Việt  Nam  hình  chữ  S  như  thế  nào.  Trời  ơi,  mình  giật  

mình,  những  đứa  trẻ  em  chưa  được  10  tuổi  nữa  mà  nó  đã  thuộc  lịch  sử  làu  làu  rồi.  Ngày  xưa  

cô  dạy  sử,  công  nhân,  văn,  rất  là  giỏi,  nên  cô  hy  vọng  vào  các  thế  hệ  thứ  hai,  ba,  tư  là  những  

người  vẫn  còn  cái  máu  Việt  Nam,  nhưng  mà  cô  cũng  hy  vọng,  những  cha  mẹ  nên  nói  tiếng  

việt  ở  nhà.  Người  Tàu  qua  đây  làm  đường  rầy  xe  lửa  300,  nhưng  mà  trong  nhà  trên  San  

Francisco,  cô  vẫn  quen  những  người  Tàu,  về  nhà  không  có  một  người  nào  nói  tiếng  Anh.  Nó  

sinh  ra  ở  đất  Mỹ  ba  đời,  bốn  đời  rồi,  mà  về  nhà  nói  tiếng  Tàu  không  thôi,  không  biết  có  viết  

được  hay  không  thôi.  Mình  không  biết  vì  chỉ  vào  nhà  để  ăn  cơm,  mình  thấy  vậy  hay  lắm.  Cho  

nên  cô  khuyên,  cô  mơ  ước  những  đứa  trẻ  bây  giờ,  bất  cứ  đứa  trẻ  nào  trên  thế  gian  này  vào  

những  vòng  chánh  tranh  cử,  lập  pháp,  hành  pháp,  tư  pháp.  Mình  nói  những  tiếng  nói  của  

những  người  không  nói  được,  cho  nên  sanh  ngữ  rất  là  rành.  Những  người  lớn  tuổi  sao  sinh  

ngữ  bằng  mấy  đứa  nhỏ  sinh  ra  ở  đây.  Rồi  cô  mơ  ước  phải  dấn  thân,  phải  làm  việc  xã  hội.  

Phải  làm  sao  tự  mình  một  đứa  trẻ  phải  là  leader  của  xã  hội,  chứ  đừng  để  người  ta  đè  đầu  

của  mình.  Nếu  mình  làm  lớn,  mình  có  một  địa  vị  trong  xã  hội  thì  mình  sẽ  có  tiếng  nói  trong  

quốc  hội,  mình  có  tiếng  nói  trong  governors,  mình  có  tiếng  nói  của  thượng  nghĩ  sỹ,  trong  

White  House.  Thì  sức  mạnh  của  cộng  đồng  khắp  nơi  trên  thế  giới,  thế  nào  chế  độ  cộng  sản  

cũng  phải  thay  đổi.  Mà  chính  con  của  họ  cũng  du  học  bên  này,  du  học  bên  này  thì  cái  đầu  

của  mấy  đứa  cũng  phải  thay  đổi  thôi.  Dù  vậy  nó  có  lãnh  đạo,  nó  phải  thay  đổi  thôi  vì  nó  học  

bên  này,  thì  nó  phải  ảnh  hưởng  những  tự  do  dân  chủ,  dân  quyền  bên  này  chứ.  Con  thấy  

không,  đó  là  niềm  mơ  ước.  Con  thấy  cô  đi  vượt  biên  bằng  cái  ghe,  nước  nó  vô  người  ướt  hết  

VAOHP0076   30  

trơn.  Người  nào  cũng  chờ  chết,  đọc  kinh,  người  đạo  phật  thì  đọc  kinh  phật,  người  đạo  chúa  

thì  đọc  đạo  chúa,  tàu  gần  chìm  nước  nó  vô  rồi,  người  nào  cũng  ướt  hết  trơn.  Mà  may  mắn  

gặp  ông  thuyền  trưởng  của  Mỹ,  một  chuyến  tàu  tư  nhân  thôi.  He’s  so  quite.  Ông  chỉ  cần  đổi  

một  độ  thôi  mà  cứu  được  chuyến  tàu  này,  chứ  ông  mà  cứ  đi  thẳng  hoài  thì  sẽ  không  cứu  

được.  Ông  thuyền  trưởng  đó  khi  sau  này  cô  qua  đây,  ông  giờ  đang  ở  bên  Paris,  tại  lúc  đó  ông  

lớn  tuổi  rồi.  Hồi  đó  chắc  cũng  sáu  mươi  mấy  tuổi  rồi,  giờ  thì  chắc  cũng  gần  100  tuổi,  mà  có  

lẽ  ông  vẫn  còn  sống,  tại  vì  không  có  liên  lạc  được,  biết  chắc  ông  cũng  còn.  Mình  cứu  người,  

thì  đừng  có  nghĩ  rằng  người  đó  sẽ  trả  ơn,  mình  làm  điều  gì  được  thì  mình  cứ  làm.  Cô  giờ  mà  

thấy  một  bà  già  đang  bưng  một  xách  đồ  nặng  băng  qua  đường,  mình  cứ  giúp  cho  bà  đi,  giúp  

bà  mang  qua  bên  kia  đường  đi.  Nhiều  khi  bà  nặng  quá,  đâu  có  thấy  đường  xe  đâu,  mình  giúp  

gì  nhỏ  thôi,  làm  được  là  làm.  Cô  đến  nhà  người  ta  đó,  mà  thấy  cây  bông  ở  đằng  trước  mà  

héo  hay  không  có  ai  tưới,  cô  vào  văn  phòng  lấy  một  ly  nước  ra  tưới.    Cô  tưới  dùm  cho  họ,  

đâu  có  sao,  mình  làm  được  gì  thì  cứ  làm.  Cô  mong  mọi  người  đều  nghĩ  đến  người  khác.  Cô  

mong  rằng  đừng  có  tị  hìm,  đừng  có  ganh  ghét,  đừng  có  nói  xấu  người  kia,  chưa  kiểm  chứng  

là  nghe  liền.  Nhưng  mà  với  lương  tâm  của  một  nhà  báo,  cô  làm  báo  miệt  mài  mà,  làm  báo  từ  

bên  đó  qua  đây,  làm  cho  tờ  báo    Trắng  en,  tại  vì  ông  chủ  bà  chủ  như  thế  mới  lãnh  cô  từ  Phi  

Lục  Tân  qua,  nên  cô  qua  cô  ở  nhà  họ  một  thời  gian,  cô  viết  báo  cho  họ.  Lúc  đó  có  Tuần  báo,  

rồi  cô  làm  trong  trường  học  nữa.  

TVD:  Vậy  là  cô  đi  vượt  biên  hả  cô?    

ATN:  Cô  đi  vượt  biên  bằng  thuyền,  mình  với  một  số  người  bạn.    

TVD:  Khi  được  bảo  lãnh  thì  đến  đâu?    

ATN:  Đến  Glendale  nè,  ở  Los  Angeles  đó.  Cô  đến  đó  là  2  giờ  sáng,    8  giờ  là  cô  vô  tờ  báo  làm  

liền,  rồi  12  giờ  cô  vào  trường  học.    

VAOHP0076   31  

TVD:  Vậy  làm  sao  cô  đã  quen  hai  người  đó?    

ATN:  Khi  mà  sửa  soạn  mất  nước,  thì  cô  lại  làm  tờ  báo  Hoà  Bình  đóng  cửa,  thì  cô  mới  lại  làm  

việc  cho  bà  chủ  nhiệm  báo  Trắng  Đen.  Cô  đi  cứu  trợ,  đi  mua  mì  cho  những  người  miền  

Trung  qua.  Họ  về  ở  trong  các  trường  học  ở  bên  Phước  Thi,  chở  mì,  chở  gạo,  áo  ấm.  Cô  đi  với  

bà.  Lúc  đó  quen  cha  Joe,  ở  Việt  Nam  Phan  Thiết.  Cô  quen  ông,  dẫn  300  người  thường  đi  bộ  

vô  Sài  Gòn.  Cha  Joe  xin  ông  Đại  sứ  Mỹ  là  Martin,  để  đưa  300  người  thường  đó  đưa.  Ông  đại  

sứ  lúc  đó  ông  rối  bời,  đâu  có  cho  đâu.  Chỉ  cha  đi  thì  được,  nhưng  mà  cha  không  có  đi.  Cha  

sau  này  đi  qua  đây.  Rồi  cha  đi  về  Thái  Lan  giúp  cho  trại  Sông  La.  Sau  này  cha  yếu  quá,  về  đây  

trở  lại  Mỹ.  Trung  tâm  Công  Giáo  có  nhiều  người  được  cha  giúp,  ở  trại  tị  nạn  Sông  La,  cho  

nên  hằng  năm  đám  giỗ  của  cha  thì  mọi  người  đến  đó  làm  cầu  nguyện  cho  cha,  người  Mỹ  

trắng,  tốt  vô  cùng,  tốt  không  thể  tưởng  tượng  được  đâu.  Bà  Jackie  Bong  Wright  lấy  chồng,  

bà  là  vợ  của  ông  viện  trưởng  của  nhà  hành  chánh  bị  ám  sát  chết.  Sau  này  bà  lấy  nhà  ngoại  

giao  là  ông  Lacy  Wright,  làm  bên  toà  đại  sứ  Thái  Lan,  mà  cũng  giúp  cho  đồng  bào    mình  

nhiều  lắm.  Giờ  thì  ông  sắp  qua  nhận  chức  ở  Lào,  mai  mốt  cô  có  dịp  rồi  cũng  sẽ  qua  thăm.  Tại  

vì  Jackie  Bong  Wright  tốt  lắm,  tốt  vô  cùng,  cũng  như  là  bà  Hồng,  vợ  của  ông  đại  sứ  Hà  Lan,  

cũng  ở  bên  Thái  Lan,  cũng  giúp  nhiều  người  Việt,  tốt  lắm.  Có  lẽ  cô  được  may  mắn  là  cô  gặp  

người  tốt  nhiều  hơn  người  xấu,  rất  là  tốt.  Nhiều  người  họ  có  thể  hy  sinh  cả  đời  của  họ  cho  

những  người  nghèo,  người  khổ.  Không  phải  chỉ  có  người  Việt  Nam  tốt  không,  người  ngoại  

quốc  cũng  tốt  lắm.  Có  thể  nói  là  người  giúp  cho  người  Việt  Nam,  họ  không  phân  biệt  sắc  tộc,  

họ  giúp.  Cô  ở  trong  hội  từ  thiện  cũng  như  ở  ngoài.  Cô  nhờ  tờ  báo  chí  này  mà  cô  gặp  rất  

nhiều  người.  Nhiều  người  họ  tốt  ngoài  sức  tưởng  tượng.  Nhưng  mà  cô  quan  tâm  các  viện  

dưỡng    lão.  Những  viện  dưỡng  lão  xung  quanh  đây  có  khoảng  125  người,  từ  100-­‐125  người,  

đa  số  là  người  Việt  Nam,  hơn  100  là  người  Việt  Nam.  Mà  những  người  Việt  Nam  đa  số  là  có  

VAOHP0076   32  

con  em  thân  nhân  vô  thăm,  có  những  người  cô  độc  trong  viện  dưỡng  lão.  Mà  họ  là  ai?!  Đa  số  

là  những  chiến  sỹ  đã  từng  hiên  ngang  sông  pha  ngoài  chiến  trường.  Họ  không  cần  gì  hết.  

Cho  nên  mình  chỉ  cần  vô  ngồi  lắng  nghe  họ  kể  chuyện,  hoặc  mình  kể  chuyện  vui  cho  họ  

nghe.  Cái  đó  là  một  hành  động  trả  ơn  cho  những  người  đã  hy  sinh  cho  tổ  quốc.  Cũng  như  đại  

nhạc  hội  Cám  Ơn  Anh,  người  thương  binh  Việt  Nam  Cộng  Hoà,  của  cô  trung  tá  Nguyễn  Thị  

Hạnh  Nhân,  cùng  một  số  anh  em  tổ  chức  hằng  năm,  có  nhiều  khi  hai  ba  năm  tổ  chức  một  

lần.  Thì  con  biết  hết  sức  là  xúc  động,  hết  sức  là  ý  nghĩa,  tại  vì  những  gia  đình  có  người  cụt  

hết  hai  cái  chân,  mà  ở  bên  Việt  Nam,  một  năm  đại  nhạc  hội  nhận  hàng  triệu  bạc,  nhưng  mà  

thương  phế  binh  của  Việt  Nam  đông  lắm.  Mỗi  năm  nhận  một  trăm  đồng  thật  ra  không  có  đủ  

làm  gì.  Nhưng  mà  cái  đó  là  niềm  vui,  những  người  đi  rồi  còn  nhớ  đến  họ,  có  tinh  thần  hơn  là  

vật  chất.  Con  cứ  nghĩ,  Sài  Gòn  bây  giờ  ăn  một  tô  phở  là  $5,  đó  là  tối  thiểu.  $100  đối  với  cái  

người  quá  cùng  cực,  đem  cái  bàn  ghế  ra  bán,  đem  cái  lư  hương  ra  bán,  đem  cái  gì  quý  giá  

trong  nhà  ra  bán  hết.  Thì  con  nghĩ  lâu  lâu  nhận  được  $100  thì  đâu  phải  là  sự  đền  đáp  nhiều  

đâu.  Nhưng  mà  giá  trị  tinh  thần  nhiều  hơn.  Thì  cô  cứ  mong  là  mọi  người,  mình  có  cơm  ăn  

rồi,  thì  mình  phải  nghĩ  đến  những  người  cùng  cực  ở  Việt  Nam.  Ngay  cả  cô  giáo,  họ  đâu  có  

thù  hằn  gì,  họ  là  nhà  giáo,  chỉ  yêu  thương  trẻ  con  thôi.  Việt  Nam  nếu  mà  nhà  giáo  có  bà  ở  

lính  ở  trong  tù  là  đâu  cho  dạy  học  nữa  đâu.  Cô  có  quen  một  ông  đó  giờ  làm  giám  đốc  YMCA  

ở  Việt  Nam.  Ông  học  xong  rồi  ở  giáo  hoàng  học  viện.  Ba  ông  là  thiếu  tá  đi  ở  tù,  tù  rục  xương.  

Việt  Cộng  không  cho  ông  nhận  chức  linh  mục.  Ông  sống  thang  lang,  lếch  thếch  ngoài  Bình  

Thuận.  Ông  đi  chăn  bò  9  năm.  By  giờ  Bình  Thuận  hạn  hán  lắm,  không  thể  chăn  bò  được,  ông  

mới  vô  Sài  Gòn  lang  thang,  ngủ  trong  ngõ  hẻm,  xong  gặp  cô  đó,  cô  thương  mới  cưới  cô.  Rồi  

sau  này,  ông  vô  tình  nguyện  làm  cho  YMCA,  thì  ông  CEO  bị  người  ta  đụng  xe  chết  ngắt.  Ông  

là  phụ  tá  cho  ông  kia,  nên  được  YMCA  cho  ông  lên  làm  luôn,  tại  ông  có  kiến  thức,  có  cử  nhân  

VAOHP0076   33  

thần  học  này  kia.  Ba  ông  ở  tù  mà  ông  không  có  được  hộ  khẩu  nữa,  trồng  khoai  trồng  sắn  

moai  lên  ăn,  ăn  lá  cây  chăn  bò,  bò  thì  không  có  cỏ  sao  chăn  được,  thành  ra  khổ  lắm.  Cái  xã  

hội  gì  mà  kì  cục.  Còn  một  điều  nữa  nha  con.  Có  điều  này,  cô  mơ  ước  làm  sao  mình  có  thư  

viện  Việt  Nam  có  tầm  vóc  tất  cả  những  sách  vở  của  miền  Nam,  chứ  không  phải  của  miền  

Bắc.  Tại  cô  biết  miền  Bắc  đó  là  họ  in  những  ấn  phẩm  toàn  tuyên  truyền  không  thôi,  để  gửi  

qua  Nam  Dương  sau  75,  khi  chưa  có  lệnh  cấm  vận.  Họ  gửi  qua  bên  đó  cho  hội  từ  thiện,  nên  

hội  từ  thiện  lấy  tên  gửi  qua  hội  từ  thiện  quốc  hội,  toàn  là  tuyên  truyền  không  thôi.  Mấy  chục  

ngàn  tấn  sách.  Cô  bàng  với  ông  Frank  Jao  cái  little  Saigon,  Phước  Lộc  Thọ  đó,  ai  khắp  nơi  

trên  thế  giới  về  cũng  muốn  coi  cái  Phước  Lộc  Thọ  là  như  thế  nào,  mà  có  ứng  cử  viên  tổng  

thống  đến  nữa.  Cô  mới  vừa  chở  một  người  bên  Phần  Lan,  chưa  vô  trong  xe  ngồi  nữa  là  đã  

nói:  “Chị  ơi,  Phước  Lộc  Thọ  như  thế  nào  cho  em  xem  với.”  Ủa,  mà  sao  em  ở  bên  đó  mấy  chục  

năm  mà  em  qua  đây  chưa  biết  mà  sao  muốn  xem  vậy.  Thì  cô  nói  là  em  xem  tổng  thống  đến,  

xem  đài  CNN  bên  Châu  Âu,  tổng  thống  đến  thăm,  ứng  cử  viên  tổng  thống  đến  thăm  chỗ  đó.  

Thì  cô  mới  nói  với  ông  Triệu  Ph,  Frank  Jao  làm  thế  nào  mình  có  một  tiệm  sách  hay  là  một  

cái  thư  viện  mà  tất  cả  những  cái  gì  tồn  trữ,  những  cái  gì  về  chiến  tranh  Việt  Nam  hay  về  

đồng  bào  Việt  Nam,  thì  ông  cũng  đồng  ý.  Nếu  bây  giờ  có  tiệm  sách,  ông  sẽ  để  một  space  

trong  Phước  Lộc  Thọ,  nhưng  mà  cô  bây  giờ  chưa  hưu  trí,  chứ  cô  mà  hưu  trí  thì  cô  sẽ  làm.  Cô  

sẽ  đọc  những  quyến  sách  nào  người  ta  viết  mà  có  sự  thật  mà  cảm  động,  mình  có  thể  bỏ  tiền  

ra  in  để  giữ  đó.  Những  người  viết  hay  nhưng  không  có  tiền  in.  Mà  họ  còn  chưa  nổi  tiếng,  

chưa  có  quen  nhiều.  Thí  dụ  như  cô  bây  giờ  chưa  có  viết  sách  tiếp  tục,  nhưng  có  mấy  nhà  

xuất  bản  đã  bảo  bây  giờ  tôi  đưa  tiền  cho  chị  trước  đi,  chị  viết  đi,  có  nhà  xuất  bản  Mỹ  cũng  đề  

nghị.  Mình  chưa  có  thì  giờ  làm,  thì  có  người  ta  đề  nghị.  Còn  có  muốn  có  người  khác  bỏ  ra  

cho  họ  một  chút  tiền  in  để  họ  làm  nhưng  mà  họ  không  được  cái  điều  đó.  Bởi  vậy  cái  sự  quen  

VAOHP0076   34  

biết  cũng  lớn,  không  có  cái  network.  Cô  thấy  ông  Triệu  Phát  cũng  là  một  người  rất  là  hảo  

tâm,  rất  là  tốt,  có  cái  trái  tim  nhân  hậu,  mà  còn  chú  trọng  về  văn  hoá  nữa.  Mà  ông  được  may  

mắn  có  bà  vợ  là  Kathy,  cũng  rất  là,  hai  người  như  cái  dây  đàn  họp  với  nhau.  Thí  dụ  ông  làm  

về  văn  hoá,  bà  này  sẽ  support  cho  ông.  Chứ  nếu  chồng  mà  làm  văn  hoá,  mà  vợ  không  chịu  

thì  làm  sao  được.  Tại  tiền  là  tiền  chung.  Cô  quý  hai  vợ  chồng  này  lắm.  Mà  cô  cũng  mơ  ước  

như  vậy.  Ông  nói  bây  giờ  có  những  cơ  sơ  mà  cần  người  đứng  ra  volunteer  để  làm  leader  cho  

cái  đó,  có  tinh  thần  trách  nhiệm,  mà  phải  có  sáng  kiến  nữa.  Chứ  cũ  mèm  để  hoài  vậy  ai  mà  

đọc.  Thì  cô  cũng  nghĩ  rằng  trong  cộng  đồng  mình  có  nhiều  người  giỏi.  Mà  có  những  người  

hưu  trí,  họ  nên  volunteer  làm  mấy  vụ  này,  về  văn  hoá  để  cho  đời  sau.  Cũng  như  quyển  Trinh  

chiến  đời  Lính  của  cô  ở  Việt  Nam,  cô  có  xuất  bản  một  quyển  năm  sáu  mấy.  Qua  đây  thì  viết  

Chinh  chiến  hữu  linh  là  xuất  bản  năm  94.  Trong  đó  có  những  người  giúp  cô  đã  qua  đời  rồi.  

Thí  dụ  như  nhà  văn  Tạ  Tị,  nhà  văn  quân  đội  ở  tù  lâu  quá,  qua  đây  diện  HO,  giờ  chết  rồi.  Ông  

vẽ  cho  cái  bìa  đầu.  Rồi  thi  sĩ  Uyên  Sa,  là  thầy  của  cô  dạy  triết  học,  viết  cho  lời  tựa  cũng  qua  

đời  rồi.  Còn  một  người  nữa  là  anh  Hoà  Huyễn,  tiến  sĩ  Hoà  Huyễn,  du  học  qua  đây  năm  90,  

làm  giám  đốc  Á  Châu  Thái  Bình  Dương  ở  trong  quốc  hội  Uy  Kỳ,  ở  trong  thư  viện  quốc  hội  Uy  

Kỳ  đó.  Thì  ở  đó  hàng  triệu  quyển  sách  đâu  biết  sách  mình  ở  chỗ  nào  đâu  mà  tìm.  Thì  anh  

tiến  sĩ  Hoà  Huyễn  mới  dẫn  cô,  mặc  dù  quen  lần  đầu  tiên  thôi,  dẫn  cô  lại  sách  sinh  đó,  chỉ  cô  

sử  dụng  copy  machine,  chỉ  cô  kiếm  tiền.  Cô  ngồi  miệt  mài  sau  khi  cô  đi  họp  ở  Garmig  trở  về,  

cô  ở  đó  một  tháng  trời,  để  mà  tìm  tài  liệu  về  đó.  Nếu  cô  có  nhiều  thời  gian  hơn  thì  bài  của  cô  

sẽ  có  nhiều  lắm  ở  trên  đó.  Nếu  mà  có  nhiều  thì  giờ  hơn  thì  có  thể  là  cô  sẽ  viết  nhiều  chứ  

không  phải  một  quyển  đâu.  Cô  hy  vọng  hưu  trí,  cô  sẽ  viết  về  đời  sống  ở  Mỹ,  đời  sống  trong  

gia  đình  Mỹ  như  thế  nào,  cô  đã  sống  trong  gia  đình  bà  Pat  Ducray,  là  sống  trong  gia  đình  

người  Mỹ  này  một  thời  gian.  Ông  là  chủ  tịch  công  ty  dầu  hoả,  mà  cũng  là  chủ  tịch  của  Bank  

VAOHP0076   35  

of  America  nữa,  một  chi  nhánh  thôi.  Bây  giờ  họ  dọn  đi  Norman  ở  bên  East  rồi.  Mình  biết  

người  Mỹ  thật  lòng  lắm.  Họ  giúp  ai  là  giúp  tận  tình,  mà  họ  thương  ai  là  thương  tận  tình.  Cô  

quen  người  vợ,  là  người  Ăng  lê,  chồng  là  từ  bên  Tây,  mà  gốc  là  Pháp.  Cũng  như  trong  YMCA  

của  cô,  board  director  có  mấy  chục  người,  có  thể  nói  90%  là  người  đến  từ  Châu  Âu,  gốc  của  

Âu  Châu,  của  các  nước  như  Pháp,  Đức,  Hoà  Lan,  Thụy  Điển,  Thụy  Sỹ  này  kia.  Bây  giờ  trở  lại  

vấn  đề  giáo  dục,  làm  sao  mình  nhắm  những  đứa  trẻ  tương  lai,  mình  phải  giúp  nó.  Chứ  vừa  

học  vừa  làm  như  người  Mỹ  này,  làm  sao  ra  trường  3  năm  4  năm  được,  phải  có  cha  mẹ  giúp  

nếu  lớp  12  lên.  Mà  giờ  học  phải  trả  tiền  apartment,  trả  tiền  xe,  tiền  bảo  hiểm.  Thời  giờ  tụi  

nó  làm  nhiều  quá.  Học  mà  part  time  8  năm  chưa  ra  nữa.  Thành  ra  con  ở  với  cha  mẹ,  bây  giờ  

họ  về  kinh  tế  suy  thoái,  mấy  chục  phần  trăm  trở  về  sống  với  cha  mẹ  rồi.  Sống  thứ  nhất  là  giá  

trị  tinh  thần,  ấm  cúng,  khi  đau  khi  bệnh,  buồn  có  ai  nói  chuyện.  Và  nữa  là  về  vật  chất.  Thí  dụ  

trong  gia  đình  hai  vợ  chồng  ăn  mà  có  đứa  con  đem  theo  cái  đĩa  cái  chén  thêm  thì  cũng  vậy  

thôi,  cũng  thêm  một  chút  thôi,  mà  sống  có  cái  tình  ấm  áp,  đó  là  điều  là  cô  rất  mong  có  một  

đời  sống  trong  gia  đình,  đó  là  điều  mà  cô  mơ  ước.  Và  cô  mơ  ước  làm  sao  những  NGO  mà  vô  

Việt  Nam    là  phải  có  kế  hoạch.  Cô  gặp  nhiều  lắm.  Đi  dự  hội  nghị  ở  Đan  Mạch,  ở  Hà  Lan,  Phần  

Lan,  bên  Đức,  là  NGO  ở  Châu  Âu  nhảy  vô  Việt  Nam  nhiều  nhất,  làm  sao  cho  tới  tay  người  

dân.  Mà  khi  đã  vô  tay  người  dân  rồi,  thì  những  hồng  thập  tự,  giao  cho  chính  phủ,  lục  lội  này  

kia.  Chính  phủ  Việt  Nam  cộng  sản  bán  những  bao  gạo,  ghi  trên  bao  bố  để  tên  hồng  thập  tự.  

Cho  nên  YMCA  là  làm  thẳng  đến  tay  người  dân.  Cho  nó  mượn  $300  để  mua  đồ  nghề,  trả  rồi  

cùng  nuôi  đứa  khác,  tiếp  tục  như  thế.  Cô  về  thấy  YMCA  làm  nhiều  việc  hay  lắm,  dạy  nghề,  

đem  những  đứa  con  mồ  côi  mồ  cút  ngoài  cỏ  miền  Trung,  đem  về  nuôi,  học  nghề  sửa  xe,  điện  

lập,  may,  thêu.  Những  người  trong  board  mua,  rồi  đi  bán  cho  nó,  rồi  đưa  tiện  lại  cho  nó.  Có  

những  đứa  điếc,  câm,  nhưng  mà  thêu  rất  là  đẹp,  rất  là  linh  động.    

VAOHP0076   36  

TVD:  Vậy  cô  quay  về  Việt  Nam  mấy  lần  rồi?    

ATN:  Hai  lần!  Đi  từ  miền  Bắc,  đến  Cao  Nguyên,  rồi  về  Đà  Lạt,  ra  miền  Trung.  Nhưng  mà  cô  

không  có  feel  good.  Thứ  nhất  là  những  người  nhà  quê  nghèo  tận  cùng,  nghèo  hơn  cả  75.  

Thứ  hai  nữa  là  mình  đi  đâu,  mình  không  có  feel  good.  Tại  vô  thăm  cái  chùa,  ra  thấy  công  an  

đi  theo  rồi.  Xuống  phi  trường  Huế  đã  thấy  có  người  quay  phim  mình  rồi,  xuống  phi  trường  

Hà  Nội  đã  có  người  quay  phim  mình  rồi.  Mình  cảm  thấy  như  là  nguy  hiểm  chập  chừng  trước  

mặt  mình.  Mình  vô  nhà  thăm  nhất  động  linh  mục  ở  Huế,  mình  ra  khỏi  đó  rồi,  công  an  vô  hỏi  

đức  cha  phái  đoàn  đâu,  đức  cha  kêu  tôi  đâu  có  biết.  Họ  đến  rồi  đi,  họ  đâu  có  nói  tôi.  Đến  ăn  

có  một    bữa  cơm  rồi  đi,  đi  xong  là  có  công  an  vô,  cho  nên  mình  không  có  feel  good  chút  xíu  

nào.  Sao  feel  good  được?  Mình  còn  ở  đó,  không  biết  đêm  hôm  nó  bắt  mình,  mình  có  nhà  anh  

em  bà  con  họ  hàng,  thiếu  gì  nhà  để  ở,  mà  mình  phải  ở  khách  sạn,  mình  phải  trả  một  đêm  vậy  

mấy  trăm.  Mình  không  có  feel  good  đâu.  Cô  về  lần  thứ  nhì  là  2005,  nhưng  mà  hy  vọng  là  sẽ  

về  nữa,  trước  khi  chết.  Cô  có  mơ  ước  khi  về  già,  về  Việt  Nam  giúp  những  người  già,  trẻ  mồ  

côi,  kiến  thức  của  cô,  cô  muốn  chia  sẻ  với  người  trong  nước,  mà  không  biết  mơ  ước  đó  có  

thành  hay  không,  nó  có  cho  mình  về  để  dạy  hay  không  thì  chưa  biết,  đâu  phải  ai  cũng  cho  về  

đâu.  Thí  dụ  linh  mục  Đào  Quang  Chính  rất  là  giỏi.  Lúc  năm  80,  84,  tiến  sỹ  giáo  dục  xin  về  để  

dạy  học  mà  đâu  có  cho  đâu.  Bà  ngoại  của  cha  chết,  xin  về,  mà  khi  đó  cha  làm  chức  rất  lớn  

trong  hội  đồng  linh  mục  ở  đây,  tức  là  người  Á  Châu  duy  nhất,  giám  đốc  di  dân  phục  vụ  của  

hội  đồng  linh  muc  Hoa  Kỳ,  mà  nó  cho  về,  tại  chức  này  lớn  quá,  cho  về.  Công  an  hộ  tống  từ  

phi  trường  cho  đến  cái  chỗ  bà  ngoại  mất,  rồi  chôn  qua  ngoài  mộ  luôn,  rồi  trở  lại  phi  trường  

đi  về.  Làm  chi  mất  thời  giờ  vậy.  Một  vị  linh  mục,  nếu  họ  có  dạy  dân  thì  họ  dạy  những  điều  

tốt  lành  chứ  có  dạy  điều  gì  xấu  đâu.  Mà  vậy  thì  làm  sao  có  các  nước  khác  được,  chỉ  có  sự  

thay  đổi  thôi.  Còn  bây  giờ  hiểm  hoạ  mất  nước,  Hoàng  Sa,  Trường  Sa,  rồi  cho  người  Tàu  vô  

VAOHP0076   37  

trong  nước,  người  Tàu  vô  không  có  cần  Visa,  muốn  vô  bao  nhiêu  là  vô,  cái  đó  cũng  nguy  

hiểm  lắm,  không  có  kiểm  soát  được  đâu,  nếu  vậy  mình  sẽ  mất  chủ  quyền  rất  là  nhanh.  Nước  

mình  phải  đem  800  ngàn  người  đi  ra  ngoại  quốc,  làm  nô  tỳ  làm  lao  động  khắp  nơi.  Vậy  mà  

người  Tàu  vô  trong  nước  mình  200  người  để  làm  việc.  Tại  sao  nước  mình  không  có  công  ăn  

việc  làm,  mà  cho  người  Tàu  vô  làm  khai  thác  bô  xích,  còn  người  Việt  Nam  của  mình  đi  ra  

ngoài  làm  đủ  thứ  chuyện  hết  trơn.  Con  thấy  không!  Cô  mới  qua  bên  Mã  Lai  họp  ở  đó,  họp  

thanh  niên  sinh  viên  thế  giới,  2006,  gặp  mấy  người  đi  làm  lao  động  ở  bên  đó,  bên  khách  sạn  

đó.  Đi  vô  làm  lao  động,  tưới  cây,  trồng  cỏ,  clean  up  nhà,  passport  của  họ,  visa  của  họ  được  

môi  giới  giữ,  không  cho  lại.  Rồi  làm  thí  dụ  người  ta  trả  $2  một  ngày  giờ,  thì  tụi  kia  lấy  hơn  

$1  hay  là  hơn  nửa.  Nếu  mà  những  tổ  chức  đưa  người  đi  làm  việc,  mà  không  có  sự  đồng  ý  

của  cảnh  sát,  với  chính  phủ  thì  làm  sao  mà  có  vậy.  Nếu  mà  chính  phủ  phải  toa  rạp  với  nó,  

mấy  tổ  chức  này  phải  đưa  quyền  cho  nhà  quản  lý  cộng  sản.  Cho  nên  đâu  có  ai  đi  làm  $2  một  

giờ  mà  bị  lấy  hết  $1  rồi,  thành  ra  cái  thảm  trạng,  cái  xã  hội  Việt  Nam  vì  tham  những,  vì  tập  

đoàn  lãnh  đạo,  cái  gì  cũng  vô  tay  họ  hết  trơn,  độc  tài  không  có  đối  lập,  bỏ  đi  hiến  pháp,  

không  có  ra  tranh  cử  nữa.  Thành  ra  nó  mới  đưa  ra  tầm  trạng  như  thế  này.  Nếu  mà  nước  

mình,  nhưng  mà  cô  hy  vọng  sẽ  có  gì  thay  đổi.  1000  năm  đô  hộ  giặc  Tàu,  của  mình  vẫn  nói  

tiếng  Việt  Nam,  vẫn  là  người  Việt  Nam,  chứ  đâu  phải  nói  tiếng  Tàu  đâu.  Bây  giờ  cái  hiểm  hoạ  

xâm  lăng  người  ta  cũng  lo,  từ  Trường  Sa,  Hoàng  Sa  gì  vào  miền  Nam  có  50  hải  lý  thôi,  nó  

muốn  lấy  là  vô  nhanh  lắm.  Cho  nên  người  Việt  Nam  đi  ở  hải  quốc  này,  lòng  mình  cũng  

không  ổn,  tại  vì  thế  nào  mình  cũng  còn  cha  mẹ  anh  em  ở  Việt  Nam,  mình  vẫn  còn  bà  con  

mình  ở  Việt  Nam,  bạn  hữu  của  mình  ở  Việt  Nam.  Mà  giờ  giả  sử  những  bà  con  mình  đi  hết  đi,  

còn  mồ  mả  tổ  tiên  của  mình,  còn  những  thương  phế  binh  của  mình,  mình  có  nợ  với  những  

người  đó.  Thành  ra  mình  làm  sao  đóng  góp  một  chút.  Với  cộng  đồng  phải  đoàn  kết,  đừng  có  

VAOHP0076   38  

ganh  tỵ,  đừng  có  chia  rẽ.  Nếu  mà  chia  rẽ  thì  ai  sẽ  được  thắng  lợi,  cộng  sản  thắng  lợi.  Sức  

mạnh  mình  thì  không  mạnh.  Mình  ở  đây  số  người  của  mình  ở  Mỹ  này,  toàn  thế  giới  là  3  

triệu  rồi.  Nếu  mình  không  đoàn  kết  thì  mình  không  thắng  nổi  rồi.  Mình  đoàn  kết,  bỏ  phiếu  

cho  tổng  thống,  cho  vũ  hội.  Tôi  bỏ  phiếu  cho  ông,  tặng  tiền  cho  ông,  với  điều  kiện  ông  phải  

quan  tâm  nhân  quyền,  quan  tâm  tự  do  dân  chủ,  dân  quyền,  tôn  giáo  ở  trong  nước.  Nếu  như  

mình  giúp  người  ta  thì  người  ta  sẽ  giúp  mình.  Mình  bỏ  phiếu  người  ta.  Nếu  người  ta  không  

bỏ  phiếu  thì  làm  sao  được.  Cho  nên  có  những  dân  chủ  quốc  gia  dân  đảng,  quốc  gia  cộng  hoà,  

rất  quan  tâm  đến  vấn  đề  Việt  Nam.  Thí  dụ  như  ông  Donald  Edvoi,  cộng  hoà,  bà  Lupin  dân  

chủ,  có  ông  Smith  cộng  hoà  ở  trên  miền  đông,  cũng  quan  tâm  đến  vấn  đề  Việt  Nam.  Họ  quan  

tâm  tới  mình,  mình  phải  làm  cái  gì  cho  họ  trước,  mình  bỏ  phiếu  cho  họ,  mình  donation  tiền  

cho  họ.  Khi  mình  hỏi  họ  thì  họ  mới  nghe.  Chẳng  hạn  như  bà  này,  bà  đến  thăm  cô,  bà  phải  có  

lợi  cái  gì.  Cô  phải  phóng  vấn  bà  cho  radio,  cho  TV,  cho  báo,  chứ  nếu  không  bà  từ  quốc  hội  

đến  làm  gì,  bà  về  đây  đâu  có  bao  lăm  đâu  mà  đến  tận  đây  thăm.  Bà  thăm  nhiều  lần  chứ  

không  phải  một  lần  nữa.  Thành  ra  mình  làm  cho  người  ta  trước,  rồi  tự  nhiên  người  ta  sẽ  

làm  cho  mình.  Chẳng  hạn  như  nếu  cô  không  viết  về  Tây  Tạng  thì  làm  sao  cái  cuộc  họp  báo  

mà  cô  gặp  được  lại  có  Lacma.  Con  phải  viết  về  họ,  đứng  về  phía  họ,  thì  con  mới  gặp  được  họ,  

gặp  cái  người  cao  nhất  của  đức  đạo  Lacma  kí  sách  tặng  cho  cô.  Mình  phải  làm  trước.  Làm  

cho  ông  chồng  mình,  làm  trong  gia  đình  thôi,  ông  đi  làm  về  mệt,  mình  pha  cho  ông  một  ly  

sữa  nóng  đi,  hay  là  mình  đi  mình  quan  tâm,  thấy  một  cái  caravat  bán  sale,  mình  mua  cho  

ông,  ông  là  con  người,  làm  sao  bỏ  mình  được,  mình  chăm  sóc  cho  ông  thế  mà.  Mình  cái  

người  ở  kế  bên  cạnh  mình  là  con  mình,  mình  thấy  cái  móng  tay  nó  dài  mà  không  cắt  cho  nó,  

ai  cắt  cho  nó  nữa.  Mình  sanh  nó  ra  mà.  Bây  giờ  có  một  trái  đu  đủ  đi,  ở  ngoài  vườn  mình  hái  

vô,  hay  của  người  ta  cho  đi,  mình  sắt  cho  chồng  mình  miệng  bự,  sắt  cho  con  mình  miếng  bự,  

VAOHP0076   39  

mình  ăn  chút  xíu  nè,  làm  sao  mà  không  thương  mình  được.  Mẹ  cô  hồi  xưa  làm  một  con  gà,  

luộc  lên  rồi  xé  ra,  rau  răm  ở  nhà  có.  Cái  nào  ngon,  cái  đùi  đó,  là  đưa  cho  ba  con  ăn,  cho  các  

con  ăn.  Mẹ  cô  thường  nói  là  không  thích  ăn  thịt,  chỉ  ăn  xương,  mà  thật  ra  là  sự  hy  sinh.  Ăn  

cái  xương  để  cho  mấy  cái  nạt,  mấy  cái  ngon,  đùi  gà  ngon,  cho  chồng  cho  con  ăn.  Như  vậy  làm  

sao  mà,  nếu  trong  gia  đình  mình  ở  vậy,  cha  mẹ  chồng  mình,  ngày  father’s  day,  mother’s  day  

mình  mua  quà  đến.  Mình  không  có  nhiều  tiền  mua  cái  nhỏ  nhỏ,  hoặc  là  mình  không  có  tiền,  

mình  cắt  hoa  ở  ngoài  vườn  vô  gói  lại  đưa  mẹ  chồng.  Ngày  father’s  day,  mother’s  day,  sinh  

nhật,  ngày  Tết  ngày  lễ,  mình  đối  xử  như  vậy  đó  làm  sao  người  mẹ  chồng  mình,  nếu  cha  mẹ  

chồng  không  tốt  làm  sao  sinh  ra  thằng  con,  người  con  tốt  làm  chồng  mình.  Thành  ra  đứa  trẻ  

mình  dạy  phải  có  sự  hy  sinh,  nghĩ  người  ta  trước  đừng  có  nghĩ  mình.  Thì  lên  rừng  sống  cũng  

được,  xuống  biển  sống  cũng  được,  đi  bất  cứ  nơi  nào  cũng  sống  vui  vẻ,  thoải  mái,  mình  nghĩ  

như  vậy.  Mà  mình  một  cơ  sở  thương  mại,  cô  nói  con  nghe  tại  sao  cô  lại  đi  ra  làm  thương  

mại.  Cô  ở  một  gia  đình  big  business,  chủ  tịch  nhà  băng  mà,  giỏi  lắm  chứ.  Chủ  tịch  công  ty  

dầu  hoả  phải  giỏi  lắm  chứ.  Con  thấy  bà  chủ  nhà,  bà  rất  là  hy  sinh,  có  master  degree,  mà  bà  

giúp  nhà  thờ  rất  là  nhiều,  giúp  cho  nhà  nghèo  rất  là  nhiều.  Bà  rất  là  tế  nhị.  Cô  rất  là  thoải  

mái,  cô  hạnh  phúc  sống  trong  gia  đình,  trong  lúc  mà  ông  xã  cô  chưa  qua.  Cô  được  có  phước,  

xung  quanh  cô  toàn  là  những  người  tốt.  Cô  gặp  người  xấu  cũng  có,  nhưng  ít  lắm,  toàn  người  

tốt  không  thôi.  Giáo  sư  Mỹ  cũng  tốt,  landlord  cũng  tốt,  mà  những  bác  sỹ  cũng  tốt,  những  

người  cô  giáo  cũng  tốt,  mà  cô  học  không  ngừng,  tại  phần  địa  ốc  này,  lúc  đầu  có  chỉ  mong  có  

bằng  Ph.D  để  về  Việt  Nam  dạy  học  nếu  có  cơ  hội.  Mà  nếu  không  có  cơ  hội  về  Việt  Nam  dạy  

thì  mình  dạy  Đông  Nam  Á  cũng  được.  Nhưng  mà  sau  này  cô  thấy  ở  Việt  Nam  cần  tiền  quá,  

mình  phải  làm  business  mới  có  tiền  gửi  về,  giúp  người  này  người  kia.  Mình  đợi  có  bằng  Đại  

học,  bằng  Ph.D,  những  người  nhà  mình,  người  thân  mình  chết  hết  rồi  thì  mình  đâu  có  cơ  hội  

VAOHP0076   40  

để  giúp,  cho  nên  mới  ra  làm  thương  mại.  Mà  ra  làm  thuơng  mại  phải  có  nhiều  người  nói  cô:  

“Sao  chị  làm  địa  ốc  gần  30  năm,  mà  chị  còn  đi  cho  mướn  nhà,  mướn  nhà  lấy  đâu  bao  nhiêu  

tiền  đâu,  có  mấy  trăm  bạc  à.”  Nhưng  mà  cô  nói,  ngày  xưa  khi  mà  mới  vào  làm  nghề  địa  ốc,  

tôi  đi  mướn  nhà  dùm  cho  người  ta,  tôi  không  có  đồng  bạc  nào  hết  á,  mà  tôi  có  good  credit.  

Người  ta  mướn  không  có  good  credit  nên  chủ  nhà  không  cho  mướn.  Tôi  làm  phydavit,  tôi  

bảo  đảm  với  họ,  chẳng  hạn  như  mướn  housing,  mà  có  sự  sai  biệt  người  mướn  nhà  phải  trả,  

cô  đứng  ra  sponsor,  nếu  người  đó  không  trả  thì  cô  trả,  khi  đó  là  lúc  cô  mới  ra  làm,  mà  cô  đã  

biết  làm  là  sẽ  có  tiền  đâu.  Nhưng  mình  có  niềm  tin,  những  người  mình  giúp  là  những  người  

tốt,  không  có  ai  hại  mình  đến  nỗi  họ  không  trả  tiền  nhà  để  mình  trả  đâu.  Mà  thật  cô  sponsor  

cho  họ  xe  hơi  nay,  không  ai  bị  đụng  mà  không  có  bảo  hiểm  không,  sponsor  còn  mướn  nhà  

cho  họ  nữa,  không  ai  không  trả  tiền  nhà  để  họ  kéo  cô  ra  toà,  làm  những  điều  mình  làm,  chưa  

bao  giờ  gặp  khó  khăn,  cho  nên  cô  cám  ơn  thượng  đế.  Cho  nên  có  ai  nhờ  bất  cứ  điều  gì,  nằm  

trong  tầm  tay  của  mình  thì  mình  sẽ  giúp  liền.  Có  nhiều  người  mua  nhà  thiếu  $5000,  

$10,0000,  cô  cho  mượn,  rồi  cô  cũng  quên  đi  mất  thôi.  Tới  chừng  họ  đem  trả,  mình  nói  ủa,  

người  này  mình  cho  mượn  tiền,  không  còn  giấy  còn  tờ,  mà  vẫn  trả  như  thường.  Đâu  cần  

ngồi  viết  hết  đâu.  Con  thấy  người  Tàu  làm  việc,  nói  miệng  thôi,  mà  không  bao  giờ  phản  bội.  

Chứ  bên  này  hằng  trăm  giấy  tờ,  cô  thấy  người  Tàu  làm  business  thành  công  là  vì  có  chứ  tín,  

cô  dạy  những  người  có  bằng  địa  ốc  rồi  vô  đây  mới  làm  việc  với  cô.  Cô  phải  training  huấn  

luyện.  Cô  huấn  luyện  cho  họ,  nếu  mình  không  có  trí  nhớ  tốt,  mình  lấy  quyển  sách  ra  mình  

ghi,  chẳng  hạn  như  mình  hứa  với  họ,  tôi  hứa  tôi  cho  quý  vị  một  cái  cây,  cái  cây  đó  là  cây  gì,  

họ  thích  cây  gì  đó,  mà  bây  giờ  người  chủ  nhà  bỏ  trong  cái  bình,  trong  cái  thùng,  họ  bưng  cái  

đó  đi.  Thì  mình  hứa  mình  mua  cái  cây  đó  trồng  lại,  cái  gì  mà  personal  property  thì  họ  bưng  

đi.  Lời  hứa  của  mình,  mình  phải  viết  ra  book,  chứ  không  kiếp  sau  mình  phải  trả  nợ.  Mình  

VAOHP0076   41  

hứa  một  điều  gì,  mình  hứa  mình  cúng,  chẳng  hạn  như  cô  hứa.  Cô  biết  đông  bằng  sông  Cửu  

Long  lụt,  mà  xung  quanh  cho  dịp  này  là  Cà  Mau  nước  mặn.  Cô  hứa  năm  nay  cô  sẽ  phải  gửi  về  

$5000  mua  gạo  phát  cho  xung  quanh.  Cô  bây  giờ  đang  kiếm  người  để  ai  có  về,  họ  tự  mua  và  

phát  dùm  cho  mình.  Chứ  không  phải  đưa  $5000  cho  người  A,  người  B,  rồi  kêu  bận  quá  

không  có  thì  giờ  làm.  Mình  phải  kiếm  người  nào  chính  con  mắt  họ  cầm  đó,  mà  phải  là  người  

nào  nhân  hậu  tận  tay  để  mà  giúp.  Nói  thật  ra  $5000  xài  cũng  hết  thôi.  Nhưng  mà  mình  giúp  

cho  người  ta  cũng  đỡ.  Chứ  hai  năm  vừa  rồi,  cô  có  một  người  khách  hàng  rất  là  dễ  thương,  có  

cái  nhà  ở  South  Coast  Plaza,  họ  bán  nhà,  năm  nào  họ  lấy  một  số  tiền,  họ  mua  gạo,  chèo  

xuồng,  chèo  bằng  cái  tay,  dọc  theo  những  nơi  hẻo  lánh,  nghèo,  họ  mua  gạo  để  phát.  Có  

những  người  tốt  lắm,  họ  làm  việc  âm  thầm,  mà  không  ai  biết  hết  trơn.  Mình  phải  làm,  mình  

không  làm  sợ  rằng  không  còn  thời  giờ  để  làm.  Đừng  nói  người  trẻ  mà  không  chết  hả,  ra  xe  

có  thể  đụng,  cũng  què  tay  gãy  chân  cũng  chết  thôi.  Có  những  người  trẻ  bị  stroke,  thành  ra  

mình  thích  cái  gì  mình  phải  làm  cho  bằng  được.  Tại  vì  mình  không  làm  sợ  một  ngày  nào  đó.  

Chứ  bây  giờ  cô  hứa  cái  gì  cô  phải  viết  ra,  chứ  lỡ  cô  chết  thì  người  nhà  cô  phải  tiếp  tục  làm.  

Nếu  bây  giờ  mình  không  làm,  tối  nay  mình  ngủ  đi  luôn,  thì  ai  làm,  lời  hứa  mình,  mình  chết  

không  nhắm  mắt,  cho  nên  hứa  cái  gì  phải  làm.  Cô  huấn  luyện  nhân  viên  của  cô  phải  học    hỏi  

không  ngừng,  phải  chân  thật  với  chính  mình,  chân  thật  với  người  khách  hàng.  Sở  dĩ  

business  của  cô  mấy  chục  năm  vẫn  còn  tồn  tại  là  vì  quan  trọng  nhất  mình  ở  sao  cho  người  ta  

thương,  người  ta  thương  mình  phải  làm  gì  cho  người  ta.  Ví  dụ  như  mình  có  chương  trình  

TV,  radio,  mà  lễ  phật  đảng  mình  không  loan  báo  tin  dùm  ta,  lễ  Noel  bên  thiên  chúa  giáo  

mình  không  giúp  người  ta,  mình  đâu  cần  người  ta  nhờ  mới  giúp  đâu.  Mình  biết  ngày  đó  giờ  

đó,  có  gì,  mình  sẽ  giúp  liền,  mình  phải  annouce  trên  radio  giúp  người  ta.  Thành  ra  có  những  

việc  người  ta  nói  cô  làm  việc  bao  đồng,  không  ai  nhờ  mà  cũng  làm.  Nhưng  mà  cô  thấy  

VAOHP0076   42  

chuyện  đó  đúng  là  mình  cứ  làm  thôi,  đâu  phải  đợi  người  ta  lại  nhờ  mình  mới  làm  đâu,  mình  

cứ  làm  hết  năm  này  qua  năm  kia.  Ai  nói  gì  thì  nói,  mình  cứ  làm,  làm  hoài  không  hết  việc.  

Làm  gì  chứ  việc  xã  hội  với  từ  thiện  là  làm  hoài  không  bao  giờ  hết,  mà  cũng  chẳng  ai  dành  

nữa,  chỉ  có  mình  thôi.  Bây  giờ  lại  các  chùa  lấy  tin  tức,  phổ  biến,  ngày  phật  đảng  đâu  ai  làm,  

mà  tại  mình  làm  việc  bao  đồng.  Sáng  cô  thức  dậy  6  giờ  cô  vô  chùa  Bảo  Quang,  cô  tưới  cây,  

phải  nói  là  héo  khô,  mà  người  ta  vô  rất  là  nhiều,  không  có  ai  làm.  Trong  chùa  chỉ  có  ông  thầy  

chù  trì,  và  ông  thầy  nhỏ  nữa.  Cô  tưới  từ  6  giờ  sáng  đến  8  giờ,  tưới  chưa  hết  nữa,  mà  tới  8  giờ  

là  phải  mở  cửa  ở  trên  đây,  tưới  mới  2/3  thôi,  cỏ  nó  héo,  cây  nó  héo.  

TVD:  Cô  làm  hồi  đó  là  chùa  Bảo  Quang?  

ATN:  chùa  Bảo  Quang,  chùa  Minh  Đăng  Quang  tịnh  xá,  chùa  A  di  đà  si  cô  Như  Ngọc,  chùa  

Trúc  Lâm,  chùa  Huệ  Quang  kế  bên,  rồi  tất  cả.  Bây  giờ  con  chỉ  cần  nói  tên  chùa  là  cô  đi,  không  

cần  địa  chỉ  nữa,  cô  nhắm  mắt  là  tới,  chùa  nào  cô  cũng  đi  rồi,  nhà  thờ  nào  cô  cũng  đi  rồi.    

TVD:  Con  vẫn  còn  vài  ba  phút  nữa.  Con  muốn  hỏi  cô  là  cô  còn  muốn  kể  thêm  một  câu  

chuyện  hay  là  có  gì  chưa  nói  đến  mà  cô  muốn  nói  nữa  không?  

ATN:  Cô  muốn  nói  là  dân  tộc  của  mình  hy  sinh  rất  nhiều,  cho  nên  mình  phải  hãnh  diện  là  

người  Việt  Nam,  có  con  có  cháu.  Cô  có  đứa  cháu  con  của  người  em  ruột.  Em  ruột  sinh  ra  con,  

rồi  con  của  nó  sinh  ra  đứa  con  nữa.  Nó  nói  tiếng  Việt  hồi  nó  ba  tuổi,  nó  học  tiếng  Việt,  khi  nó  

biết  nói  là  ba  má  nó  dạy  tiếng  Việt  à,  khi  mở  miệng  nói  đó.  Hãnh  diện  là  người  Việt  Nam.  Và  

những  người  trẻ  đó,  phải  vào  vòng  chính,  hạnh  pháp  lập  pháp,  tư  pháp,  và  có  con  khuyến  

khích  con  về  Việt  Nam  trong  các  đoàn  từ  thiện  quốc  tế,  NGO  quốc  tế,  MCA  hồn  thập  tự  quốc  

tế,  rồi  các  hội  đoàn  quốc  tế  mà  chapter  của  các  liên  quốc.  Tại  khi  con  vô  cái  gì  mà  hội  đoàn  

có  tầm  vóc  quốc  tế,  thí  dụ  con  gặp  trở  ngại  cái  gì  thì  cũng  có  quốc  tế  để  mà  can  thiệp.  Rồi  cô  

mong  những  lớp  học  tiếng  Việt  càng  ngày  càng  đông,  khắp  nơi  trên  thế  giới  có  những  lớp  

VAOHP0076   43  

học  tiếng  Việt  để  cho  những  đứa  trẻ.  Có  cô  Mỹ  Lan  kia,  cô  vô  học  tiếng  Việt  ở  chùa  Huệ  

Quang  nè,  giờ  cô  ra  làm  nha  sỹ  rồi,  thỉnh  thoảng  cô  về  chùa,  cô  mở  phòng  mạch  rồi,  cô  về  

chùa  cô  dạy  lại  tiếng  Việt.  Rồi  có  những  người  con  em  của  nhà  binh  quân  đội,  hãy  hãnh  diện  

ông  của  mình,  cha  của  mình  là  những  người  chiến  sỹ  kêu  hùng  của  chiến  lực  cộng  hoà,  phải  

hãnh  diện  về  lịch  sử  của  mình,  hãnh  diện  về  một  ngàn  năm  chống  giặc  Tàu,  môt  trăm  năm  

chống  giặc  Pháp,  và  liên  tục  chống  chế  độ  cộng  sản  bạo  tàn.  Đó  là  những  đều  cô  mơ  ước.  Và  

cô  mơ  ước  những  người  trẻ  vào  vòng  truyền  thông  càng  nhiều  càng  tốt.  Cái  ngành  truyền  

thông  rất  là  khó,  khó  lắm  chứ  không  phải  dễ.  Tại  ngôn  ngữ,  không  phải  là  ngôn  ngữ  của  

mình.  Nhưng  mà  cô  cũng  mong  rằng  các  thế  hệ  sinh  ra  đây  nè,  nói  tiếng  Anh  như  là  người  

Mỹ,  thì  phải  vào  làm  xướng  ngôn  viên  ở  đài  truyền  hình  hoặc  bình  luận  gia  của  đài  truyền  

hình,  của  Radio,  của  TV.  Cái  truyền  thông  đó  gần  gũi  với  con  người,  cái  cơ  hội  phỏng  vấn  

những  nguyên  thủ  quốc  gia,  phỏng  vấn  nguyên  thủ  quốc  gia  mình  có  cơ  hội  nói  lên  tiếng  

nói,  mình  là  người  Việt  Nam,  và  chế  độ  cộng  sản  Việt  Nam  còn  khi  không  có  nhân  quyền,  tự  

do  dân  chủ.  Mình  có  là  truyền  thông,  mình  gần  gũi  những  nguyên  thủ  quốc  gia,  để  có  gì  

mình  nhờ  họ.  Mình  yếu,  mình  không  có  đủ  mạnh,  để  mình  tranh  đấu,  thì  mình  phải  nhờ  

những  nguyên  thủ  quốc  gia  trên  thế  giới,  tranh  đấu  nhân  quyền  tự  do  dân  chủ  cho  Việt  

Nam.  Ở  đây  không  phải  là  người  Mỹ  gốc  Việt,  mà  tất  cả  những  người  có  được  may  mắn  ở  

khắp  nơi  trên  thế  giới.  Với  là  những  người  trẻ  giờ  lập  pháp,  hành  pháp,  tư  pháp,  giờ  những  

người  trẻ  vào  giới  truyền  thông,  cô  mơ  ước  những  người  trẻ  vào  giới  truyền  thông,  để  gần  

gũi  những  danh  thủ  quốc  gia  trên  thế  giới.  Cô  cũng  mong  những  người  trẻ  làm  chủ  tịch  nhà  

băng,  làm  có  cổ  phần  trong  Hollywood  Universal,  nghĩa  là  những  nghĩa  vụ  quan  trọng  trên  

thế  giới  này  phải  có  người  Mỹ  gốc  Việt,  hoặc  là  người  Pháp  gốc  Việt,  người  Đức  gốc  Việt,  có  

mặt  khắp  nơi  trên  thế  giới.  Như  thế  thì  phải  đoàn  kết  phải  thương  yêu  với  nhau.  Những  

VAOHP0076   44  

người  may  mắn  như  là  phó  thủ  tướng  bên  Đức,  Philipp,  là  một  đứa  trẻ  mồ  côi,  mà  còn  làm  

tới  phó  thủ  tướng  của  một  quốc  gia,  mà  giàu  nhất  của  mấy  chục  quốc  gia  ở  Âu  Châu,  nghĩ  về  

Việt  Nam,  nghĩ  về  tổ  tiên  của  mình.  Thành  phải  làm  chút  gì  cho  quê  hương,  đó  là  mơ  ước  

của  cô.  Cô  mơ  ước  có  nhiều  lắm  không?    

TVD:  Mà  cũng  tốt  thôi  tại  vì  Thuý  đã  học  hỏi  rất  nhiều  ở  chỗ  cô.  

ATN:  Nhưng  mà  cô  không  mơ  ước  cho  cá  nhân  của  cô.  Cô  mơ  ước  cho  người  khác,  cũng  như  

trong  cuốn  Chinh  Chiến  Điêu  Linh  của  cô  đó,  là  trong  đó  cô  viết  về  người  khác,  chứ  cô  đâu  

nói  cái  tôi  của  mình,  mơ  ước  của  mình  đâu.  Nói  về  người  khác,  mơ  ước  cho  người  thương  

phế  binh  có  chiếc  xe  lăng.  Hồi  đó  cô  cũng  làm  chiến  dịch  xe  lăng  đi  vô  cổng  dịch  cho  người  

ta.  Cô  viết  bài  báo  mà  người  ta  thích  nhiều  lắm.  Thành  ra  cô  mơ  ước  cho  những  người  khố,  

người  nghèo.  Những  đứa  trẻ  mồ  côi,  có  cơm  ăn,  áo  mặt  được  đến  trường,  cô  mơ  ước  những  

người  già  bệnh  được  người  khác  chăm  sóc.  Có  thuốc  uống.  Cô  mơ  ước  nhiều  lắm,  nhưng  mà  

ước  cho  người  khác  thôi.  Cô  như  thế  này  là  đã  cám  ơn  thượng  đế,  trời  phật  đã  cho  cô  sức  

khoẻ  như  ngày  hôm  nay,  để  cho  cô  có  những  bạn  hữu  tốt,  cho  cô  gặp  những  người  tốt,  cho  

cô  học  hỏi  những  người  giỏi,  như  cô  gặp  ông  chủ  tịch  hội  đồng  thẩm  định  Hoa  Kỳ  để  phỏng  

vấn  kìa,  có  hình  kìa.  Hay  cô  gặp  Đức  Hồng  Mỹ  Thuận  mỗi  lần  ngày  qua  đây.  Hay  cô  gặp  đức  

cha  Hoành  Ngọc  ,  kontum  là  một  người  sỹ  khí  anh  hùng.  Có  đức  cha  Nguyễn  Văn  Tiến  đến  

từ  Bắc  Ninh.  Cô  có  đế  Bắc  Ninh  ăn  cơm  nữa,  cô  quen  Đức  Hồng  Uý  Thể,  Đức  hồng  Minh  Mẫn,  

những  người  đa  số  nếu  không  phải  làm  báo  có  cơ  hội  được  quen  đâu,  nhờ  làm  báo  nên  quen  

rất  nhiều.  Cho  nên  một  ông  tướng  tư  lệnh  của  sư  đoàn  hoàng  gia  của  Úc  Châu  gặp  ở  Việt  

Nam,  rồi  qua  bên  Úc  gặp  nữa.  Ông  thượng  nghĩ  sỹ  William,  hay  là  những  thượng  nghị  sỹ  dân  

biểu  thống  đốc  của  tiểu  bang,  hay  là  những  ông  tổng  thống  cô  đã  gặp,  như  cô  gặp  ông  tổng  

thống  Carter,  cô  gặp  ông  tổng  thống  Reagan,  ông  George  Bush  cha  trên  tường  kìa.  Cô  chụp  

VAOHP0076   45  

hình  chung  rất  nhiều  ông.  Cô  gặp  George  Bush  con,  cô  lãnh  giải  thưởng  Women  of  

Distinction  năm  2004  hay  là  2005,  lãnh  thưởng  trong  toà  lãnh  ốc  quốc  hội,  hay  là  cô  gặp  

đức  ngài  Lacma,  ngài  kí  sách  tặng  cô,  chứ  làm  truyền  thông  thì  không  thể  làm  đặc  ân  đó.  

Nên  cô  khuyên  tuổi  trẻ  nên  vào  truyền  thông,  nó  có  một  sức  quyến  rũ  vô  cùng.  Vào  nghề  

truyền  thông  mình  có  cơ  hội  để  mà  học.  Thì  cô  cũng  chúc  con,  nếu  xong  cái  project  này  nên  

xin  vào  một  cái  đài  như  CNN,  hay  là  những  gì  có  tầm  vóc  quốc  tế  được  đi  khắp  nơi  trên  thế  

giới  này  thì  nên  vào.  Mỗi  chuyến  đi  của  mình,  mỗi  người  mình  học,  mình  gặp  là  học  hỏi  

nhiều  lắm,  cố  gắng  lên.  Con  còn  trẻ  mà  đẹp  nữa  nên  thành  ra  cố  gắng!  

TVD:  Cám  ơn  cô  rất  nhiều.