NaꞌMarkus - eBible.org · § 1:21...

34

Transcript of NaꞌMarkus - eBible.org · § 1:21...

iiNaꞌ Markus

The Good News According to Mark in the Baikeno language of East TimorO Evangelho segundo Marcos na língua Baikeno de Timor Leste

copyright © 2004 Unit Bahasa dan BudayaLanguage: BaikenoTranslation by: Wycliffe Bible TranslatorsThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents. Forother uses, please contact the respective copyright owners.2016-06-28UpdateseBible.orgPDF generated using Haiola and XeLaTeX on 17 Nov 2018 from source files dated 3 May 201892451970-ab19-52fe-b872-1c9559ab6db4

Contents

Naꞌ Markus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Naꞌ Markus 1:1 1 Naꞌ Markus 1:15

Aꞌan Alekot matoom neu Usif Jesus,natuinNaꞌ Markus in sulat

1 Ije laes alekot. Ije Uisneno In Aan mone in aꞌmonin.* In kaan aa, Jesus Kristus, es Uisneno nleeknani naꞌko un-unuꞌ. In lasi nane, nahuun nak on ii:

Naꞌ Joao Aslain Atoni, nalekoꞌ lalan neu Usif Jesus(Mateus 3:1-12; Lukas 3:1-18; Joao 1:19-28)

2 Jesus feꞌ ka nanaob In mepu, mes Uisneno nsonuꞌ nahuun In atoni meseꞌ, in kanan naꞌ Joao. NaꞌJoao musti nnao nalekoꞌ lalan neu Jesus In amneman. Fun naꞌko un-unuꞌ, Uisneno anpaek nalail Inmafefa kniun tuaf es, in kaan ee naꞌ Jesaya. In nluul nane, nak on ii:“Mneen nai! Au ꞌleul Au ꞌhaef ma ꞌnimaf, henati nnao nalekoꞌ lalan neu Ko.✡3 Leꞌ atoni nane lof in annao mbi bael sonaꞌ es, he in nkoaꞌ mnak:

‘Hi ala ki ok-okeꞌ mfeen nai, he miloitan lalan, henati msium Usiꞌ In amneman!Bifeel-atoni mmoeꞌ minesaꞌ lalan nai, he msenu.’ ”✡

4-6 Atoni sin nteek naꞌ Joao nak ‘Aslain Atoni’. In natua mbi bael sonaꞌ. In bael abtais, nmoꞌe naꞌkobikaes ‘unta’ in nafun. Ma In paus-abaf, nmoꞌe naꞌko muꞌit in pasun. In amnahat, naꞌko keloꞌ ma oinoef. [Naꞌ Joao in aꞌmoin ii, namnees on leꞌ mafefa kniun naꞌi Elia afi unuꞌ.]†

Olas nane, atoni namfau naꞌko koot Jerusalem, ma nok profinsia Judea in saaꞌ-saaꞌ ok-okeꞌ, nemannaꞌeuk nok naꞌ Joao mbi in bale. Sin neem he nkiso ma nail Joao, ma he nneen in lasi ꞌnoinaꞌ. Innatoon sin am nak, “Hi musti mmanako ma misaitan hi sanat ma penu sin ok-okeꞌ, henati Uisnenonnoes naen hi saant ini. Nalail hi musti mislain feꞌ, he on nfani takaf meseꞌ nak, hi mileko mfain mokUisneno be.”

Anneen on nane te, sin nmanako sin sanat, ma in naslain sin mbi noel Jordan.7 In natoon sin am nak, “Anmuiꞌ tuaf es leꞌ nneis naꞌko kau, lof he neem. Masti ꞌjael on In ate msat,

au leꞌ ije ka ꞌumnees ꞌok Ne fa.‡ 8Au ala uslani ki ꞌeki oel, mes In lof nmoeꞌ nneis naꞌko kau. Fun In lofnahenu ki hi nekam neik Uisneno In Smana Kninoꞌ.”

Naꞌ Joao naslain Usif Jesus(Mateus 3:13-17; Lukas 3:21-22)

9 Mbi neno nane, Jesus neem naꞌko kuan Najaret mbi profinsia Galilea, ma he naꞌeuk nok naꞌ Joao.Ma naꞌ Joao naslain Ee mbi noel Jordan. 10 Olas Jesus mpoi naꞌko oel, suk naskeek, napeen niit nenotunan natfeiꞌ. Nalali te, Uisneno In Smana Kninoꞌ nsaon neem neu Ne, namnees on leꞌ kol-pani. 11Maon nane te, anneen Uisneno In hanan naꞌko neno tunan nak,“Ho leꞌ ii, Au Aan Honiꞌ.

Ho es meki mhaliin Kau, Au nekak.”✡Pah-tuaf in sin aꞌnakaf aꞌnaet nsuaꞌ Usif Jesus mbi bael sonaꞌ(Mateus 4:1-11; Lukas 4:1-13)

12 Okeꞌ te, Uisneno In Smana Kninoꞌ nheel neik Jesus nnao neu bael sonaꞌ. 13 In natuambi bale nane,naan neno boꞌ haaꞌ-fai boꞌ haaꞌ, In ntook nabua nok aleꞌ kanan muꞌit fuij. Mbi nane te, pah-tuaf in sinaꞌnakaf neem nsuaꞌ Jesus he natuin ee, mes ka nꞌai nane fa. Okeꞌ te, Uisneno nleul In ameput naꞌkoneno tunan he neman nhae neu Ne.

Usif Jesus nnao mbi Galilea he nalekan lalan Uisneno(Mateus 4:12-17; Lukas 4:14-15)

14 Olas nane, sin nataam nalail Joao Aslain Atoni mbi paꞌan in nanan, ma Jesus nnao mbi profinsiaGalilea, he natoon Uisneno In Laes Alekot mbi nae. 15 In natoon mnak,“Mneen nai! Uisneno In neno he nteel ee!

Neno ii, atoni ok-okeꞌ nahiin am nak, Uisneno naplenat.On nane te, hi musti misnaas nai miꞌko hi sanat sin!

Okeꞌ te, mituin lalan Uisneno nai.”✡* 1:1 Laes fuaf ‘Uisneno In Aan Mone’ ka matuꞌi maneꞌo fa mbi lulat bian. ✡ 1:2 Maleaki 3:1 ✡ 1:3 Jesaya 40:3 † 1:4-6 2Uisf ini 1:8 ‡ 1:7 Lulat lasi Gregu (Yunani) maneo na nak, ‘ubees he ꞌseif in tain peen-haꞌemsat, au ka ꞌumnees fa ꞌok Ne.’ In aꞌnaonaꞌnak, naꞌ Joao alahaa atoin aꞌbaut. Maski nak jael Usif Jesus in ate msat, in ka namnees fa nokan. ✡ 1:11 Uab Un-unuꞌ 22:2; Siit Pules2:7; Jesaya 42:1; Mateus 3:17; 12:18; Markus 9:7; Lukas 3:22 ✡ 1:15 Mateus 3:2

Naꞌ Markus 1:16 2 Naꞌ Markus 1:40Usif Jesus noꞌen atoni atifkai ikaꞌ he natuin Ee(Mateus 4:18-22; Lukas 5:1-11)

16 Mbi neno es, Jesus nnao natuin nifu ꞌnaek Galilea in ninen. In niit tuaf es, kanan naꞌ Simau, manok in olif, naꞌ Andreas. Sin nua sin ntifkain ikaꞌ. Nane, sin mepu neno-neno. 17 Jesus noꞌen sin mnak,“Hoi, baeꞌ sin! Eimmituina Kau feꞌ! Nen-nenoꞌ himaim ikaꞌ, mes neno ii, Au he ujalip ki hemaim atonimeu Uisneno.” 18 Nneen nalalin on nane te, sin nua sin nabelak naen tifkai nane, ma nnaon natuinEe.

19 Oke te, Jesus nnao nteni naan akleꞌo, In napeen niit ꞌnaef Jebedeus in aanh in. Tataf, kanan naꞌYakobus, ma nok in olif, naꞌ Joao. Sin nua sin naliatan redi mbi beroꞌ in nanan. 20 Jesus noꞌen sin nuasin mnak, “Hoi, baeꞌ sin! Ati eim mituin Kau feꞌ.” Oke te, sin nua sin nnaon nasaitan sin amaf ma sinameupt in mbi beor aa tuun. Ma sin nua sin nnaon natuin Ee.

Usif Jesus nliuꞌ napoin pah-tuaf naꞌko tuaf es mbi kuan Kapernaum(Lukas 4:31-37)

21 Nalali te, Jesus nok tuaf haaꞌ, es natuin Ee, nnaon ntenuk kuan Kapernaum. Olas nane, pas neonneeꞌ, nateef nok atoni Jahudi sin neon onen.§ Ma Jesus ntaam neu uim onen he naꞌnoinaꞌ mbi nane.22Nneen in aꞌnoinaꞌ, atoni ok-okeꞌ sin namkakan, fun In nahiin maneꞌo ꞌnoinaꞌ nane in nesan. Naneka namnees fa nok atoni Jahudi sin kulu akama.✡

23 Olas nane, nmuiꞌ tuaf es leꞌ pah-tuaf anhuku. In antaammbi uim onen amsat, ma nalail pah-tuafleꞌ mbi tuaf in nekan nane, nkoaꞌ 24mnak, “Hoi! Jesus, atoni Najaret! Ho munsaꞌan kai?! Ho oum hemuleꞌun kai, ka? Hai mihiin Ko. Ho leꞌ ii, Atoni leꞌ unuꞌ Uisneno nsonuꞌ Ko he Ho oum. Ho leꞌ ii, Atonileꞌ ka asanab Ko fa.”

25 Mes Jesus naskeekn ee mnak, “Muꞌmekaꞌ! Mpoi muꞌko atoni ii!”26 Oke te, pah-tuaf nane nmoeꞌ atoni nane in aon naꞌtaꞌi nahel-heel on. Ma in mpoi naꞌko atoni

nane, ma nkoa-muus naheel on. 27Nalali te, atoni ok-okeꞌ mbi uim onen in nanan, sin namkakan. Masin ok-okeꞌ naꞌuaban mnak, “Hoi, ii saꞌan? Ije ꞌnoinaꞌ feꞌu, ka? Amnasit ije in naꞌuab lo-esan, he! Innleul pah-tuaf he mpoin, ma sin natuin In aꞌlomin amsat.”

28 Ma sin nmulai naꞌuaban naꞌko fefaꞌ nnao neu fefaꞌ, ma leꞌ hanaf ii manenaꞌ ntee kuan-kuan mbiprofinsia Galilea.

Usif Jesus nalekoꞌ Pedru in beif, ma nok atoni bian(Mateus 8:14-17; Lukas 4:38-41)

29 Olas sin mpoi naꞌko uim onen nane, Jesus nnao mbi naꞌ Simau nok naꞌ Andreas sin ume. NaꞌYakobus nok naꞌ Joao nnaon nabuan nok sin. 30 Naꞌ Simau in beif nmainiik-nabubuꞌ ma antuup mbihaal aa tuun. Olas Jesus sin ntaam mbi ume nane, nmuiꞌ amnemat neem natoon mnak, “Een tetenmainiik.”

31 Nalali te, Jesus nnao nail en tete nane, ma ntoup nafeen ee. Ma in mainikit nane, naleok naan.Oke te, een tete mpoi ma nail sin.

32 Olasmaans aa nfaiꞌ, atoin in neemneik sin atoin ameent in, ma nok atoni leꞌ pah-tuaf anhuuk sin.Sin neik sin nnaon neu Jesus, he ntoit lasi mnaut. 33 Ma toob ok-okeꞌ mbi kuan nane, neem nabuanmbi ume in nesun. 34Atoni leꞌ nane kin, sin menas humaꞌ-humaꞌ, mes Jesus nalekoꞌ naen sin ok-okeꞌ.Ma In nliuꞌ napoin pah-tuaf amaunut sin namfau. Mes In ka nfee fa sonaꞌ neu pah-tuaf he namoolkin, fun sin nahiin Ee.

Usif Jesus nnao napuun-nateef pah-pah, he natoon Uisneno In Laes Alekot(Lukas 4:42-44)

35 Mbi nok-nokaꞌ, feꞌ ka nmeu nfiin, Jesus anfeen ma mpoi naꞌko ume nane. In nnao mbi bael sonaꞌhe nꞌonen, ma namolok nok Uisneno. 36Olas Simau sin nfenan, sin ka niit fa Jesus, ma sin nnao nami.37Olas sin naꞌeuk nok Ne, sin naꞌuaban mnak, “Amaꞌ, atoni namfau leꞌ naim Ko.”

38 Mes In natae mnak, “Nane alekot amsat. Mes naleko nneis, hit tnao teu kuan bute bian feꞌ, leꞌmpaumaak naꞌko ii. Fun Au he ꞌutoon Laes Alekot neu sin amsat. Nane, Au mepu.”

39 Oke te, In nnao nafuun profinsia Galilea, he neik Laes Alekot naꞌko Uisneno neu sin uim onen.Ma In nliuꞌ napoin pah-tuaf in naꞌko atoin in sin neek in.✡

Usif Jesus nalekoꞌ tuaf es leꞌ nameen bune(Mateus 8:1-4; Lukas 5:12-16)

40 Olas nane, tuaf es leꞌ nameen bune, neemneu Jesus. Ma in nleuꞌ-tuu he ntoit lasi mnaut neu Jesusnak, “Amaꞌ! Mumnau maan kau feꞌ! Au uhiin, au Amaꞌ nabeiꞌ nalekoꞌ kau, au menas ii, he atoni kaisanmaiꞌnisin kau. Kalu Ho mloem on nane.”§ 1:21 Atoni Jahudi sin neon onen, aiꞌ neno snasat, sin nak neno nane, nak ‘neno sabdu’. ✡ 1:22 Mateus 7:28-29 ✡ 1:39 Mateus4:23; 9:35

Naꞌ Markus 1:41 3 Naꞌ Markus 2:1841 Nalali te, Jesus namnau atoni nane, ma In nnona In aꞌniman ma nlaab ee, ma nak, “Namneo, Au

ꞌloem! Muleok nai!” 42Suk naskeek, atoni nane inmenas namneuk. Oke te, in naleok nain. 43Ma Jesusnleul atoni nane he nnao nfain, ma Jesus ampaaꞌ ee mnak, 44 “Mumnau lek-leok! Ho muleok ben, mesho kaisa mutonan sikau-sikau, he! Ho musti mutuin naꞌi Moijes in plenat unuꞌ. On nane, mnao meuamepu kleij feꞌ, he npariska ho aom, he nail ho menas he namneik kuun, ai feꞌ kah. Oke te, ho mustimfee tuluꞌ he on nfanimtoit trima kasi, henati atoni ok-okeꞌ sin nahinanmnak, homulekomfini ee.”✡

45 Mes atoni nane in mpoi, ma nnao natoon mbi mee-mee. Nalali te, atoni namfau naim he naꞌeuknok Jesus, tal antee In ka nabeiꞌ fa he napoin on In humanmbi kuan in nane. On nane te, In ntookmbibael sonaꞌ leꞌ nakloꞌo naꞌko kuan. Mes atoni neem piut naꞌko bale-bale, he naꞌeuk nok Ne.

2Usif Jesus nalekoꞌ atoni akeet(Mateus 9:1-8; Lukas 5:17-26)

1 Neno fauk namuni te, Jesus neem antein on Kapernaum. Ma sin natonan mbi mee-mee nak, Inntee nalail ume be. 2Ma atoni-atoni neem naꞌko mee-mee. Sin ntool nane, ma naheun ume in nanan.Tal antee in nesun amsat, naheun nok toob. Nalali te, Jesus natoon sin Uisneno In aꞌan.

3 Olas In fe molok, nmuiꞌ tuaf haaꞌ nloi neik atoni akeet meseꞌ he neiki neem neu Jesus. 4Mes, funtoob namfaun, sin ka nabeiꞌ fa he nloi neiki nnao neu Jesus In matan. Ma on nane, sin ansae npukaiume in penen leꞌ antoom mbi Jesus In fufun. Olas ume in penen pukai nalali, sin nasanut akeet nanenok in aꞌnaheꞌ.* 5Olas Jesus nail sin, In nahiin, maneꞌo-maneꞌo sin neek palsait neu Ne. Ma In natoonneu atoni akeet nane mnak, “Bae! Au ꞌnoes ꞌaen ho saant in, ee!”

6 Ma anmuiꞌ kulu akama Jahudi sin bian ntokon mbi nane msat. Olas sin nnenan Jesus namolok onnane, sin natenab nak ka nmatoom fa nok sin neek in. 7Nalali te, sin mantonin mnak, “Atoni ii naꞌuabon ii, he nasaaꞌ! Alahaa Uisneno esan nabeiꞌ nnoes atoni in sanat. Mes atoni ii in namolok, nmoeꞌ Intuan namnees on leꞌ Uisneno. In naꞌleꞌuf nalail Uisneno be!”

8 Mes Jesus nahiin nalail sin neek in. Oke te, In naꞌuab mnak, “Hi kaisa mineꞌop on nane! 9-10Meees maꞌnafaꞌ? Kalu Au utoon atoin akeet ii ꞌak, ‘Ho sanat manose malail ee,’ hi ka mihiin fa kalu jael onnane, aiꞌ kah. Mes kalu Au ꞌak, ‘Mfeen nai! Mait ho ꞌnaheꞌ ma mnao nai.’ Kalu in anfeen nain, niꞌ hifanita miꞌtakaꞌ mak, Au leꞌ ii, Aan Mansian. Ma Au ꞌmui kuasat ma nok hak he ꞌnoes atoni sin sanat.”

Nalali te, Jesus natoon atoni akeet nanemnak, 11 “Homneen, he! Tabu ii, homuleko, ee! Mfeen nai,ma mait ho ꞌnaheꞌ, ma mnao nai.”

12 Nneen on nane te, atoni nane nfeen naen. Nalali te, in nait in aꞌnaheꞌ, mpoi ma nnao. Leꞌ toobok-okeꞌ mbi nane, sin niit neik sin maatk in. Ma sin ok-okeꞌ namkakan mnak, “Alei! Hai fanita miit onleꞌ ii! Uisneno lo-esan!”

Usif Jesus noꞌen Lewi he natuin Ee(Mateus 9:9-13; Lukas 5:27-32)

13 Nalali te, Jesus nnao ntein mbi nifu ꞌnaek Galilea in ninen. Nmuiꞌ atoni namfaun neem naꞌeuknok Ne, ma In natonan sin, lalan Uisneno.

14 Mbi nane, nmuiꞌ tuaf es, kanan Lewi, ꞌnaef Alfius in aanmone. In mepu es mbuaꞌ noni neu plenatRoma. Olas Jesus nnao natuin nane, In napeen niit Lewi. Ma In noꞌen ee nak, “Hoi! Oummutuin Kau!”

Nneen Jesus nak on nane te, Lewi nfeen ma nnao natuin Ee.15 Nalali te, Jesus sin ntokon mnahan mbi Lewi in ume. Sin ok-okeꞌ sin nok Lewi in aok-biak in leꞌ

abua noni sin. Ma nmuiꞌ tuaf bian amsat, leꞌ atoni Jahudi nak, sin nak atoin ka maleok in faꞌ. Sinmbukae ok-okeꞌ nok sin amsat. Leꞌ atokos abukaet in nane, nmuiꞌ atoni bian nloem he nneen Jesus.

16 Olas nane, nmuiꞌ kulu akama naꞌko pukan Farisi, napeen niit Jesus ntokon mbukaen nok atoniabua noni sin, ma nok atoni ka aleokt in. Ma sin ntoit In asium-noinaꞌ sin mnak, “Anasaaꞌ te hi Kuluntook mbukae nok atoni abua noni sin, ma nok leꞌ atoni ka aleokt in nae?”

17 Mes Jesus nneen sin haan totis nane, ma In natae sin nak, “Atoni amenat in musti paluu namneoamalot, mes atoni leꞌ in naleko ee, ka npaluu ntein fa amalot. Au oum he uloitan leꞌ atoni ka alekotsin. Au ka oum fa he uloitan atoni leꞌ naꞌaitiꞌ nekan nak in esan maneoꞌ.”

Usif Jesus In aꞌnoinaꞌ naik naꞌko atoni Farisi sin aꞌnoinaꞌ(Mateus 9:14-17; Lukas 5:33-39)

18 Mbi haef es, atoni naꞌko pukan akama Farisi sin nanaah ok. Sin niit Joao Aslain Atoni in asium-noinaꞌ sin nanaah ok amsat. Mes sin ka nailan fa Jesus in asium-noinaꞌ sin nanaah ok on leꞌ sin. Nalalite, sin atoin in neem naꞌeuk nok Jesus, he ntoti nak, “Amaꞌ. Hai minaah om. Joao in asium-noinaꞌ sinnanaah ok amsat. Mes anasaaꞌ te Ho asium-noinaꞌ sin ka nanaah ok fa?”✡ 1:44 Akama ꞌNaakf in sin Aꞌnoinaꞌ 14:1-32 * 2:4 Sin aꞌnaheꞌ, nmoꞌe neik naeh ahelat.

Naꞌ Markus 2:19 4 Naꞌ Markus 3:1219 Mes Jesus natae sin mnak, “Namneo, hi mihiin mak, kalu nmuiꞌ fesat akaben, leꞌ amnemat he

natuin fesat, sin ka nanaah ok fa, mes sin nahan tala namsenan. Kalu moen feꞌu feꞌ mbi nane, sinlof mbukaen nabuan. 20 Mes lof ambi neno es, kalu atoni bian nhuuk neik leꞌ moen feꞌu nane, niꞌ inaok-biak in sin neek in nsusal feꞌ, niꞌ sin nanaah ok!”

21 Nalali te, Jesus naletaꞌ antein mnak, “Ka tiit fa atoni he nlaep toil feꞌu neu sabalu mnaaꞌ. Fun kalunfase tloof, toil feꞌu nane kuraꞌbituꞌ ma nheel natpius sabalu mnaaꞌ nane. 22 Namnees, on leꞌ atoninatneeꞌ tua minaꞌ neik saap amnaat. Fun kalu ka sapaꞌ nane mpeeꞌ, ma tua minaꞌ nane nꞌiit nain.On nane, tua minaꞌ musti matneꞌe neik saap feꞌu.”† [Ma on nane, Jesus naꞌnoinaꞌ sin am nak, In lasiꞌnoinaꞌ feꞌu, kaisa mselo nok atoni Farisi sin naꞌnoinaꞌ mnaaꞌ nane.]

Usif Jesus In asium-noinaꞌ sin nhosun aen kase, naꞌeuk nok neno snasat(Mateus 12:1-8; Lukas 6:1-5)

23Mbi haef es, naꞌeuk nok atoni Jahudi sin neon onen, Jesus nnao natuin lele in ninen. Ma In asium-noinaꞌ sin nhosun aen kase, he nahan.✡ 24Ma atoni Farisi napeen niit sin, nalali te, sin natonan Jesusmnak, “Anansaaꞌ es Ho asium-noinaꞌ sin tanhai hit nonot akama? Sin nhosun aen kase nok nenosnasat! Hi kaisa mmoeꞌ on naan!”

25-26 In natae mnak, “Nasaaꞌ, he? Hi ka mimnau fa leꞌ naꞌi David in nuꞌan. Nane anbool olas naꞌiAbiatar njael on ameput kleij Jahudi sin ꞌnakaf aꞌnaet. Naꞌi David nok in atuin sin namnahan nmaetnee. Ma sin antaam mbi Uisneno in Loop Onen, ma he nait paon nane, es ameput kleij sin nfeen nalalineu Uisneno, he sin mbukaen. Mes alahaa ameput kleij esan mbukaen, mes atoni bian ka nabeiꞌ fa hembukaen. Nalali te, naꞌi David sin mbukaen, mes ka nmuiꞌ fa tuaf es he nasanat sin.”✡

27 Jesus natoon antein sin mnak, “Uisneno nmoeꞌ neno snasat he nfee tetus neu kit mansian. MesIn ka nmoeꞌ fa hit mansian he alahaa tatuin neno snasat in plenat. 28Au leꞌ ii, Aan Mansian. Au leꞌ iiꞌmuiꞌ hak msat, henati ꞌak mansian nabeiꞌ, aiꞌ ka nabeiꞌ fa, nmoeꞌ saaꞌ-saaꞌ nok neno snasat.”

3Usif Jesus nalekoꞌ atoin amenat nateef nok neno snasat(Mateus 12:9-14; Lukas 6:6-11)

1 Oke te, Jesus nfain neem antein mbi uim onen. Mbi naan, In niit tuaf es leꞌ in niman bian nmaat.2 Mbi nane msat, nmuiꞌ atoni bian naim lalan he nasanat Jesus. Ma sin nail piut Ee, he nahiin In henalekoꞌ atoni nane mbi neno snasat, ka aiꞌ kah. Fun natuin tanhaiꞌ plenat mbi neno snasat.

3 Oke te, Jesus noꞌen leꞌ atoni ꞌniim amates nane mnak, “Ho oum he mhaek mbi matan ii.”4 Ma oke te, In ntoit neu leꞌ toob ok-okeꞌ mbi nane mnak, “Kalu mituin hai plenat akama, hit nabeiꞌ

tmoeꞌ saaꞌ-saaꞌ nok neno snasat? Nabeiꞌ hit taleko, ka aiꞌ kah? Nabeiꞌ hit talekoꞌ atoni, aiꞌ taꞌmateatoni?” Mes sin ok-okeꞌ naꞌmaetso kah.

5 Nalali te, Jesus In neekn aa ntuuꞌ, fun sin neek in nloem he natuin sin aplenat, ma ka nlois naan faleꞌ atoni ꞌniim amates nane. Ma In natooꞌ ma napiin maatn aa neu sin napuun-nateef. Oke te, In nakatoni nane mnak, “Mnonaꞌ ho ꞌnimam nane neem!” Nalali te, atoni nane nnonaꞌ in aꞌniman, ma suknaskeek, in aꞌniman nane naleok nain kuun. 6Nalali te, atoni Farisi sin nane mpoi nasaitan uim onennane. Ma sin nnaon mafuut lasi ma akool nok atoni naꞌko partidu Herodes, he namin lalan naꞌmaetJesus.

Usif Jesus nalekoꞌ atoni amenat namfau mbi nifu in ninen7-8 Mbi haef es, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nnaon nasnasan mbi nifu ꞌnaek Galilea in ninen. Mes

fun natuin atoni namfau nneen nalalin saaꞌ leꞌ es In anmoeꞌ nani, es on nane, sin ok-okeꞌ neem naꞌkokuan-kuan he natuin Ee. Sin neem naꞌko profinsia Galilea, profinsia Judea, ma nok profinsia Idumea.Nmuiꞌ atoni bian amsat neem naꞌko koot Jerusalem, koot Sidon, ma nok koot Tirus. Ma nmuiꞌ atonibian amsat neem naꞌko noel Jordan in neno-saen. Sin ok-okeꞌ namin lalan he naꞌeuk nok Ne. 9Natuintoob namfau, Jesus nleul In asium-noinaꞌ he naloitan beor es neu Ne. In nloem he namolok mbi beoraa tuun, henati sin ok-okeꞌ nnenan, ma In kaisaꞌ nakiimb on, ma he sin kaisaꞌ mbeꞌu Ee.

10 Unuꞌ, In nalekoꞌ nalail atoni amenat namfau. Fun muni ii, atoni amenat namfau, sin nemanmabeꞌun es nok es he nlaabn aa Ne.✡ 11 Olas atoni leꞌ pah-tuaf ntaman sin napeen niit Ee, ma sinanluinan ma ntoson huumk in mbi naijaan mbi Jesus In matan. Oke te, sin ankoaꞌ mnak, “Ho leꞌ ii,namneo Uisneno in Aan Mone!”

12 Mes In ntaal maꞌtaniꞌ neu sin mnak, “Kaisa mitoon atoni bian mak, Au leꞌ ii, sikau!”Usif Jesus mbeit atoni boꞌes am nua he njael In asium-noinaꞌ(Mateus 10:1-4; Lukas 6:12-16)

† 2:22 Lulat lasi Gregu (Yunani) unuꞌ nak, kaisa mikain oe anggur feꞌu neu boit pasu mnaaꞌ, he kaisa natpius. ✡ 2:23 TektanaTfain Monik Ahunut 23:25 ✡ 2:25-26 1 Samuel 21:1-6; Akama ꞌNaakf in sin Aꞌnoinaꞌ 24:9 ✡ 3:10 Markus 4:1; Lukas 5:1-3

Naꞌ Markus 3:13 5 Naꞌ Markus 3:3513 Nalali te, Jesus ansae neu ꞌnuuꞌf es in tunan. Ma In noꞌen atoni fafauk leꞌ matoom nok In nekan.

Ma sin neem neu Ne. 14Oke te, In nleek nain atoni boꞌes am nua. In nak neu sinmnak, “Au ꞌbeit ꞌain ki,henati hi mituin Kau piut. Au ꞌleul ki, he hi mnao mitonan Uisneno In Laes Alekot neu atoni ok-okeꞌ.15Au lof aꞌfee ki kuasat, henati hi mliuꞌ pah-tuaf naꞌko atoni sin nekak naank in.”

16-19 Leꞌ atoni boꞌes am nua nane, sin kaank in on ii:Simau (leꞌ Jesus nakaanb ee neu ‘Pedru’),Yakobus,Joao, (Yakobus nok in olif Joao, sin nua sin leꞌ nane, ꞌnaef Jebedeus in aanh in. Jesus nakanab sin

nua sin nak, ‘Boanerjes’, es in aꞌnaonaꞌ namnees ‘on leꞌ ꞌlotos’.)*Andreas,Filipus,Bertolomeus,Mateus,Tomas,Yakobus (ꞌnaef Alpius in anah),Tadeus,Simau (leꞌ natuin partidu Selot),†ma nok Judas Iskariote (in leꞌ nane, es naꞌsaꞌu Jesus).Kulu akama sin nasanat Jesus nak, pah-tuaf in sin ꞌnakaf aꞌnaet es anfee kuasat neu Ne(Mateus 12:22-32; Lukas 11:14-23; 12:10)

20 Nalali te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nsanun nfain naꞌko ꞌnuꞌaf nane. Ma sin ntaam mbi ume.Mes toob namfau neman ntool naan anteni Ee, tal antee Jesus sin ka naah nanan fa. 21 Nail niit onnane te, atoni sin nak, “Ati mail miit Jesus feꞌ. In napnikan naloitan In aon.” In huumf ini nneen atoninamolok on nane, es nane te sin neem naneꞌ he nok Ne.

22 Olas nane, kulu akama sin neman naꞌko Jerusalem he natonan atoni mbi nane mnak, “Hoi! Hikaisa mituin Jesus. Fun nane, pah-tuaf sin ꞌnakaf aꞌnaet, leꞌ atoni biasa noeꞌn ee nak naiꞌ Baalsebul,ntaam nalail neu In nekan, ma nfee kuasat neu Ne he nabeiꞌ nliuꞌ pah-tuaf.”✡

23 Jesus nneen on nane te, ma In noꞌen sin ok-okeꞌ mnak, “Ije, ka nmatoom fa nok ꞌneꞌop! On mee,he niꞌ pah-tuaf sin ꞌnakaf aꞌnaet nabeiꞌ nliuꞌ nafain on kuun! 24Kalu mbi pah es in naplenat, in toob innmabanan es nok es, on mee henati pah nane nabeiꞌ nhaek nabaal? Ka nabeiꞌ fa! 25Ma kalu mbi umeꞌnaakf es in nanan, nmatoen es nok es, mmoeꞌ on mee henati sin ume ꞌnakaf nane nabeiꞌ nhaek piut?Ka nabeiꞌ fa! 26On nane msat, kalu pah-tuaf nmamusun es nok es, sin nlofan mbait-sokan. Kalu he onnane te, tlof namleꞌun!

27 Kalu atoni nloem he neem nabakaꞌ baleꞌ neu atoin amaspeits es, inmusti nfuut naꞌbubuꞌ uim tuafnane feꞌ. Nalail niꞌ in nabeiꞌ nabaak tuaf nane in aꞌbaleꞌ.‡

28 Es on nane, Au utonan ꞌaen ꞌeu ki: Uisneno nabeiꞌ he nnoes nain atoni sin sanat. Ma kalu atoninaꞌuab naꞌleꞌuf atoni bian, Uisneno feꞌ nabeiꞌ he nnoes atoni nane in sanat. 29 Mes kalu nmuiꞌ atonimbarain naꞌuab naꞌleꞌuf Uisneno In Smana Kninoꞌ, Uisneno ka nnoes fa in sanat nane, tal nabal-baal!”✡

30 Jesus nak on naan, fun sin naꞌleꞌuf nalali Ee mnak, “Pah-tuaf antaam nalail es atoni nane!”Usif Jesus in biak in maneꞌo-maneꞌo es leꞌ sikau?(Mateus 12:46-50; Lukas 8:19-21)

31 Nalali te, Jesus In enaf nok in oilf ini neem mbi ume nane, ma he naꞌeuk nok Ne. Mbi nae, sinnhaekn aah mbi kotin, ma sin nleul atoni he nnao noeꞌn Ee. 32 Olas nane, Jesus ntook namolok nokatoni namfau. Ma nmuiꞌ atoni neem natoon Ee mnak, “Hoi, Amaꞌ! Ho enaꞌ neem nok Ho oilf ini, neemes kin moneꞌ nae. Sin neem he naꞌeuk nok Ko.”

33 Mes Jesus natae mnak, “Au enaꞌ nok Au oliꞌ-tataꞌ maneꞌo, es leꞌ sikau?”34 Nalali te, In nail neu atoin in leꞌ ntokon napuun naan Ee. Ma In naꞌuab nak, “Hi ok-okeꞌ leꞌ ii, Au

enaꞌ ma Au oliꞌ-tataꞌ maneꞌo-maneꞌo es leꞌ hi. 35 Fun sikau es anmoꞌe natuin Uisneno In aꞌlomin, sinleꞌ nane maneꞌo-maneꞌo Au biak in.”* 3:16-19 a: Sulat lasi Gregu (Yunani) nluul nak, ‘ꞌlotos aanh in’, nok in naꞌnaonaꞌ nak, ‘on leꞌ ꞌlotos’. Atoin ahinat bian naneꞌop nakYakobusma Joao sin haank in namnees on leꞌ ꞌlotos, aiꞌ sin nloem he namaun on leꞌ ꞌlotos. † 3:16-19 b: Partidu Selot nane, sin naminlalan he sin nhakenmesen naꞌko plenat Roma. Ma partidu Selot nane, nakanab sin partidu nak ‘Patriot’ amsat. ✡ 3:22 Mateus 9:34;10:25 ‡ 3:27 On nane, Jesus natoon am nak, In maspeti nneis naꞌko pah-tuaf sin ꞌnakaf aꞌnaet, es leꞌ sin nok neno-neno noeꞌn ee,‘naꞌ Baalsebul’. ✡ 3:29 Lukas 12:10

Naꞌ Markus 4:1 6 Naꞌ Markus 4:254

Usif Jesus naletaꞌ matoom neu fini mbi naijaan humaꞌ-humaꞌ(Mateus 13:1-9; Lukas 8:4-8)

1Mbi haef es, Jesus annao nteinmbi nifu ꞌnaek Galilea. Ma atoni namfau neman ntool naan Ee. OkeꞌIn ansae ma ntoko mbi beroꞌ leꞌ nhaken mbi oel aa tuun, ma he naꞌnoinaꞌ tuaf ini. Toob leꞌ ahaket mbinifu ꞌnaek in ninen, sin ok-okeꞌ nneen Jesus In aꞌnoinaꞌ, 2Ma In naꞌnoinaꞌ sin neik laes letaꞌ mnak.✡

3 “Mitniin lek-leok! Nmuiꞌ atoni meseꞌ annao nkiku fini mbi in lele. 4 Olas in nkiku leꞌ fini nane,bian nmofun mbi lalan. Ma kolo neman nloot naen leꞌ fini nane. 5 Ma fini bian antein nmofun mbinaijaan akfatu. Fini nane nmonen sabake. Mes natuin naijana ka nanesaf, 6olas maans ee nsae, leꞌ finiamonit nane namnenen leꞌun, ma nakleli nmaten, fun sin naꞌbaak ini ka nhuuk fa neu naijaan anesat.

7Manmuiꞌ fini biannmofunntoommbi huun. Mahuunnanenaꞌneofini amonit nane,makanapuinfa. 8Ma fini bian nmofun mbi naijaan anesat. Leꞌ fini nane natool, ma okeꞌ napuin. Bian napuin manafaniꞌ nesan ntee boꞌ teun, bian napuinma nafaniꞌ nesan ntee boꞌ neeꞌ, bian napuinma nafaniꞌ nesanntee natun meseꞌ.

9 Sikau es malukeꞌ, mitniin ma mneen lek-leok!”Anasaaꞌ Usif Jesus naꞌuab neik lasi letaꞌ(Mateus 13:10-17; Lukas 8:9-10)

10Okeꞌ, olas Jesus anmees, In asium-noinaꞌ atoniꞌ boꞌes amnua nane,manok sin tuaf bian leꞌ anneennalail In aꞌnoinaꞌ nane, sin neemnaꞌeuknokNe. Sin antoet he Innatoon laes letaꞌ nane in aꞌnaon. 11MaJesus natae mnak, “Natuin hi mloem hemaneꞌo-maneꞌo mihiin Uisneno In aplenat, on nane Au utoonꞌaan ki leꞌ laes letaꞌ ii in aꞌnaon. Mes neu atoni bian, Au uꞌnoinaꞌ ꞌeki haa laes letaꞌ. 12 Leꞌ atoni biannane, sin namnees on leꞌ Uisneno In mafefa kniun es, leꞌ ntui nalali mnak,‘Sin niit nalalin, mes ka nahinen fa.Sin nneen nalalin, mes ka nloem fa he napanan ma nahinen.Maut he sin kaisa npalsain neu Uisneno,

henati Uisneno kaisa nnoes naen sin sanat.’ ”✡Usif Jesus natoon laes letaꞌ fini in amneon(Mateus 13:18-23; Lukas 8:11-15)

13 Okeꞌ Jesus natoon sin laes letaꞌ nane in amneon nak, “Kalu hi feꞌ ka mipaan maan laes letaꞌ ii inaꞌnaon, tmoeꞌ on mee, henati hi mipaan maan laes letaꞌ bian in aꞌnaon? 14 In aꞌnaonaꞌ on ii: atonileꞌ akikuꞌ fini nane, namnees on leꞌ atoni leꞌ natoon Uisneno in Aꞌan. 15Ma fini leꞌ anmouf mbi lalan,ma kolo nane nloot nani, nane namnees on leꞌ atoni leꞌ nneen Uisneno In Aꞌan. Mes neka ꞌloꞌo, pah-tuaf sin aꞌnaet neem nsiik neik Aꞌan nane naꞌko atoni in nekan. 16 Fini leꞌ nmouf mbi naijaan akfatu,namnees on leꞌ atoni ii nneen nalail, ma nsiumAꞌan nane nok neek amlilat. 17Mes Aꞌan nane ka naꞌkiiꞌaf. Nane fun, Aꞌan ka nabala fa ꞌloobmbi atoni in nekan. Olas atoni bian neik nasuusp ee, fun in nataimnalail Aꞌan nane, okeꞌ in nafetin nani. 18Ma fini leꞌ anmouf mbi huun in nanan, namnees on leꞌ atonileꞌ in nneen nalail Aꞌan nane. 19Mes naꞌaun on neuba inmepu humaꞌ-humaꞌ, he napeni haa alekot neukuun in aon. Ma aunuꞌ nane fun namfau, nsetul napoin Aꞌan nane naꞌko in nekan, tal antee kamaꞌupaꞌfa. 20 Mes fini leꞌ anmouf mbi naijaan anesat, namnees on leꞌ atoni leꞌ natniin neik in luken, henatinsium Aꞌan nane, ma nmoni natuin Uisneno In aꞌlomin. Okeꞌ in anmoꞌe haa laes alekot, namnees onleꞌ fini apunet nane. Bian nafuan ntee boꞌ teun, bian ntee boꞌ neeꞌ, ma bian nafuan ntee natunmeseꞌ.”

Kaisa mtoeb paku meki ꞌponi(Lukas 8:16-18)

21 Jesus namolok nteinmbi beroꞌ aa tuun. In namolok ntein laes letaꞌmeseꞌ nak, “Onmee! Himneenmiit atoni nhout paku, oke te, ntoeb nane neik ꞌponi, aiꞌ kah? Aiꞌ, ntaob ee neu halaꞌ in nupun! Kahfaꞌ, aiꞌ? Kalu he ntaob ee on nane te, in ka nmantaan fa be. Atoni musti ntao paku nane naꞌlaitn ee heniꞌ mantaan.✡ 22 Fun lasi leꞌ maꞌkoloꞌ olas ii, nabeiꞌ tiit atfani. Ma saaꞌ es leꞌ atoni ka nahiin olas ii, inlofaꞌ mpoi ma tahiin ee.✡ 23 Sikau es malukeꞌ, mitniin ma mneen lek-leok!”

24 Oke te, In naꞌuab antein nak, “Mitenab lek-leok, he! Kalu hi mtai atoni bian sin maꞌmoeꞌk in,atoni bian lof antai ki on nane msat. Ma lofaꞌ Uisneno es antai nafani ki on nane msat. Mes In mtaisnane maꞌfenaꞌ nnesi ntein.✡

25 Kalu atoni maneꞌo-maneꞌo nloem he nahiin Uisneno In aꞌlomin, in lof nahiin nnesi ntein. Meskalu atoni ka ntoe naan fa Uisneno In aꞌlomin, in lof anmoon nnesi ntein.”✡

Usif Jesus naletaꞌ neu fini leꞌ in anmoin kuun✡ 4:2 Lukas 5:1-3 ✡ 4:12 Jesaya 6:9-10 ✡ 4:21 Mateus 5:15; Lukas 11:33 ✡ 4:22 Mateus 10:26; Lukas 12:2 ✡ 4:24Mateus 7:2; Lukas 6:38 ✡ 4:25 Mateus 13:12; 25:29; Lukas 19:26

Naꞌ Markus 4:26 7 Naꞌ Markus 5:1326 Oke te, Jesus namolok antein mnak, “Uisneno In nabeꞌin ꞌnaek anneis antein on leꞌ fini leꞌ atoni

nkikuꞌ mbi in lele. 27Maski nak atoni nane nfain neu in ume, nenoꞌ-fai nfeen-antuup, ma ka namnauntein fa fini nane, mes fini nane natool, ma naꞌnae piut. 28Ma fini leꞌ nane nmoin kuun mbi naijaannane, mulai naꞌko in ntaun, nasuuf, tal antee napuin. 29 Kalu ane he namnaot, leel ane in tuan lofaneman nhosu haa aen nesaꞌ. Uisneno In nabeꞌin on leꞌ nane msat. Leꞌ nane ok-okeꞌ, Uisneno esanmepu.”✡

Usif Jesus naletaꞌ neu fini leꞌ in nesan an-anaꞌ nneis(Mateus 13:31-32,34; Lukas 13:18-19)

30 Oke te, Jesus namolok anteinmnak, “Au uletaꞌ ꞌtein on ii: hi mibeiꞌ mnoonUisneno in toob. Naꞌkosin tuaf fuaꞌ fauk es, mes nabaabt ok, tal antee sin namfaun ok. 31Nane namnees on leꞌ fini leꞌ in nesanan-anaꞌ nneis. 32 Kalu hit tseen nesaf nane, in lof anmoin njael hau ꞌnaek. Ma lof kolo neem naminmafoꞌ, ma nmoꞌen kunaꞌ neu ne.”

33 Jesus In aꞌnoinaꞌ in maꞌmoꞌen natuin sin hiink ini. 34 In naꞌnoinaꞌ atoni neki haa laes letaꞌ. Meskalu nok In asium-noinaꞌ sin, In natoon laes letaꞌ nane in aꞌnaon ok-okeꞌ.

Usif Jesus nasnasab anin slutuf(Mateus 8:23-27; Lukas 8:22-25)

35 Mbi neon nmabeꞌ, Jesus feꞌ mbi beor aa tuun. Ma In nleul In asium-noinaꞌ sin mnak, “Eim hittlaak teu nifu ꞌnaek in panin nae.”

36 Oke te, sin nsae ok-okeꞌ neu beroꞌ nane nok Jesus. Ma sin nnaon nasaitan toob namfau mbinane. Mes anmuiꞌ atoni bian natuin ma nsaen beroꞌ bian. 37-38Olas nane, Jesus ntuup alas In aꞌnakanneik akaꞌnunuꞌ, ma ntuup anfiin mbi beor aa kotin. Nekaꞌ loob, anin slutuf neem. Omba napesenoel antaam neu Jesus sin aꞌberoꞌ, ala kleꞌo beor aa naheun nok oel. Es on nane te, In asium-noinꞌ innamtaun nmaten. Ma sin neman mpooꞌ nafena Jesus mnak, “Amaꞌ! Mfeen feꞌ! Hit he tsilake! MesAmaꞌ ka ntoe naan kai fa!”

39 Neen on nane te, Jesus nfeen ma nakain anin nane mnak, “Muꞌmekaꞌ nai!” Oke te, In nleul nifuꞌnaek nane mnak, “Mumnee nai!” Ma anin nane naskeek namnee nain, ma nifu ꞌnaek naꞌtenaꞌ msat.40Oke te, Jesus nak In asium-noinaꞌ sin mnak, “Anasaaꞌ te hi mimtau on ii? Hi ka mpalsai Kau fa, ka?”

41 Sin ok-okeꞌ namtaun ma namkakan, ma sin nmantotin mnak, “In leꞌ ii, sikau, he? Es anin maomba nneen natuin Ee!”

5Usif Jesus naleko atoni amaunut leꞌut es leꞌ pah-tuaf namfau antaam mbi in nekan(Mateus 8:28-34; Lukas 8:26-39)

1 Nalali te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin ntenuk nifu ꞌnaek Galilea in panin, mbi baal jes, kananGarasa. 2-6Mbi nane, nmuiꞌ tuaf es, leꞌ pah-tuaf amaunut antaam mbi in nekan, tal antee namaunuꞌleuꞌ. In nabala mbi niut nateꞌ. Nenoꞌ-fai in paililbah napuun-nateef mbi ꞌnuꞌaf-aꞌnuꞌaf, ma nnao aomonas, ma ankoa-muus. Ma in anteop napaap in aon neik fatu. Mes in aon nane naheel anneis. Kanmuiꞌ fa atoni es he nfuutb ee, maski naka nfutu neik tain besi msat. Atoni sin nfuutb ee haef-haefmbi in aꞌnukun ma in haen neik tain besi, mes in nafeek naen tain besi nane, ma neok nafeek kabaꞌnaꞌko in haen. In maspeti nneis, tal antee ka nmuiꞌ fa atoni meseꞌ es nabeiꞌ he nhuku.

Olas nane, Jesus sin nsaon naꞌko bero ꞌnaek, atoni leꞌ pah-tuaf amaunut antaammbi in nekan nanenapeen niit sin naꞌko ꞌloꞌo. Nalali te, in nanpoi naꞌko niut nateꞌ nane, oke te in naen annao ma nleuꞌ-tuuꞌ mbi Jesus In matan. 7-8 Olas Jesus nail naan atoni nane in huumn aa te, In naꞌuab am nak, “Hoi,pah-tuaf! Ho mpoi muꞌko atoni ii nai!”

Nalail atoni nane in ankoa-muus naheel on mnak, “Huus! Ho he munsaꞌan kau! Au uhiin Ko, Ho leꞌnane namneo Jesus, Uisneno Akuasat in Aan Mone. Au ꞌtoit Ko he Ho kaisa mususap kau!”

9 Ma Jesus ntoti mnak, “Ho kaanm ii, sikau?”Atoni naan natae mnak, “Au kaank ii Legion, fun hai leꞌ ii mimfau nneis, on leꞌ solalus puka ꞌnaek

es!”10 Nalali te, pah-tuaf in nmoeꞌ atoni nane in fefan henati ntoit Jesus, he kaisan nliuꞌ sinmpoin naꞌko

bale nane.11 Leꞌ ka nakloꞌo fa naꞌko bale nane, anmuiꞌ tuaf ampaon faifn aa puka ꞌnaek es. Faifn ini, on leꞌ

he ntee tipuꞌ nifun nua. Sin namin amnahat mbi ꞌnuꞌaf abnapan. 12Nalali te, pah-tuaf in ntoit Jesusmnak, “Mleul kai he mnao mtaam meu fafi nae kin.”

13 Nneen on nane te, Jesus anloem. Ma pah-tuafin nane, naen ampoi naꞌko atoni nane, ma nnaonntaam neu fafin. Ma leꞌ fafi nifun nua nane, sin naen nasiit-bokan. Ma sin nsikaꞌ-noloꞌ antaam neunifu naan, ma sin ok-okeꞌ leem anmaten mbi nane.✡ 4:29 Joel 3:13

Naꞌ Markus 5:14 8 Naꞌ Markus 5:42-4314 Olas atoni leꞌ apao fafi sin nail niit on nane te, sin ok-okeꞌ namtaun nmaten. Oke te, sin naenan

nnaon natoon toob mbi kuan-kuan mbi nane. Ma atoni namfau mpoi neem, ma nnaon nail saaꞌn aaes anbool. 15 Sin neem naꞌeuk nok Jesus, ma sin napeen niit atoni leꞌ pah-tuaf amaunut antaam neuin nekan nane, ntook mbi nane. In neekn aa naleko ee, ma in natai nalail bael abtais ee. Niit on nanete, atoni sin ok-okeꞌ namtaun, fun sin nahiin nak, atoni sikau es leꞌ nabeiꞌ nliuꞌ napoin pah-tuaf naꞌkoatoni nane, in maneꞌo-maneꞌo atoni lo-manenuꞌ. 16 Oke te, sin ok-okeꞌ mantonin mnak, “Hai miitmeik hai maatm ini, atoni leꞌ pah-tuaf amaunut antaam neu in nekan, naleko ee. Ma hai miit faifn aamaneꞌo-maneꞌo leem anmaten.” 17Ma toob naꞌko kuan-kuan antoit Jesus he nfeen nnao nasaitan sinbale.

18 Olas Jesus he nsae neu beor aa nanan, atoni leꞌ pah-tuaf amaunut antaam neu in nekan nane,neem antoit Jesus he in nok amsat.

19Mes Jesus ka nloim fa. In naꞌuabmnak, “Nalekonneis, homnaomfainmutonanho biak in ok-okeꞌ,saaꞌn aa leꞌ es Uisneno nmoeꞌ nalali neu ko. Ma mutoon mak Uisneno nneek niis ko.”

20 Nalali te, atoni nane nnao nfain, he nnao nafuun pah es anmuiꞌ koot boꞌes, es leꞌ sin nteek ee nak,‘Dekapolis’. In anꞌeut nani leꞌ saaꞌ es Jesus anmoeꞌ nalali neu ne. Atoni ok-okeꞌ leꞌ nneen in uab nane,sin namkakan nmaten mnak, “Namneo, he!”

Usif Jesus namonib anfani ꞌnaef Jairo in aan feto. Ma nok bifeel amenat es leꞌ nlaab Usif Jesus in sabalu(Mateus 9:18-26; Lukas 8:40-56)

21 Nalali te, Jesus sin nlaak anfanin neu nifu ꞌnaek in panin bian. Olas sin nsaon naꞌko beroꞌ, toobnamfau neman ntool naan Ee. 22 Mbi nane, nmuiꞌ tuaf es, in kanan, ꞌnaef Jairo. In leꞌ nane, aꞌnakafneu uim onen mbi kuan nane. Olas nane napeen niit Jesus, ma in nleuꞌ-tuuꞌ mbi In matan. 23 Ntotimnak, “Koi, usiꞌ! Au aan feto in feꞌ naan toon boꞌes am nua, nameen he nmate. Ho maen oum feꞌ, hemulekoꞌ maan kau beꞌ.”*

24 Ma Jesus natuin Jairo nnaon neu in ume.Mes olas sin nnaon, atoni namfau natuin sin, tal antee sin nnaon ka nalekon fa, fun toob namfau

natuin bia-nam-bian.25 Mbi toob amfaut sin soonk ini, anmuiꞌ bifeel es, es leꞌ in fun neneem ka nasnaas fa toon boꞌes am

nua ben. 26 In loit ma in aꞌmaus ok-okeꞌ nalail sine, hembaen amalot. Mes ka nmuiꞌ fa meseꞌ he nalekoee. Mes in menas nane, nfoe piut. 27-29 Bifeel nane, in nneen namfau matoom neu Jesus. On nane innheoꞌk on natuin atoin in sin atnaank ini, he npaumaak nok Jesus in kotin. In naneꞌop mbi in nekannanan nak, “Ile lamu au ubeiꞌ ꞌlaab ꞌaan In sabalu haen, au lof uleok.”

Olas in ankais Jesus in sabalu, nok askeken, in naaꞌ asait leꞌ nane, nheu naan. In natniin in aonnaleko nfini ee.

30 Pas olas nane, Jesus natniin anmuiꞌ maꞌtanin anpoin naꞌko In aon. In niik on kotin, ma niit toobnamfau mbi In kotin. Oke te, In antoti mnak, “Sikau es ankais Au sabalu?”

31 In asium-noinaꞌ sin natae mnak, “Amaꞌ, Ho mail kuum! Atoni namfau on ii es anmabeꞌun. NasaaꞌHo mtoit mak, ‘Sikau es ankais Au sabalu?!’ ”

32 Mes Jesus nail nateef, he naim leꞌ alelo sikau es ankasi. 33 Olas bifeel nane nneen Jesus ntoit onnane te, in namtau. Nalali te, in nleuꞌ-tuuꞌ mbi Jesus In matan, ma nmanaok mnak, “Amaꞌ. Au leꞌ esaꞌkais Ho sabalu.”

34 Ma Jesus natae le mnak, “Fun enaꞌ maneꞌo-maneꞌo mpalsai meu Kau, ho muleok mulali ee. Maho mnao mfain mok neek amlilat.”

35 Jesus feꞌ naꞌuab on nane te, nmuiꞌ amnemat naꞌko ꞌnaef Jairo in ume, natoon amnak, “Akoi! Liꞌaanfeto nmate! Kaisa muhaeb mtein Kulu ii nai. Amaꞌ naleko nneis, kaisa mnao nai.”

36 Mes Jesus ka ntoe naan fa atoni nane in molok. Ma In naꞌuab neu ꞌnaef Jairo nak, “Ho kaisamumtau, he! Mpalsai meubah Uisneno.” 37 Oke te, Jairo nok Jesus nnaon nasaitan In asium-noinaꞌbian. Mes In nnao noba haa Pedru, Yakobus, ma nok Joao, sin nnaon piut. 38Olas sin nteen ꞌnaef Jairoin ume, sin niit atoni namfau bataisiubꞌ in, ma sin nkambain naheel okan. 39 Jesus ntaam neu umenaan. Ma In antoit sin am nak, “Anasaaꞌ te hi mtaisibu meu kaet? Liꞌana ije, in ka nmatef. Mes ije, inantuup kuun.”

40 Sin nneen Jesus namolok on nane te, sin ok-okeꞌ maens Ee.Nalail, In nleul sin ok-okeꞌ mpoin. Ma In noꞌen liꞌana nane in enaf nok in amaf, ma nok in asium-

noinaꞌ sin tuaf teun, he sin ok-okeꞌ ntaam neu liꞌana nane in keꞌan. 41Ma Jesus nhuuk liꞌana nane inaꞌniman, oke te, In namolok neu ne neik sin lasi Arammnak, “Talita kum!” (In aꞌnaonaꞌ nak, “Aan feto!Mfeen nai!”)

42-43 Suk naskeek, liꞌaan feto nane nfeen ma nnao. Nalali te, Jesus nleul in enaf nak, “Mfee liꞌana iihe naah nai!”* 5:23 Sula Kninoꞌ mbi lasi Gregu (Yunani) nak, “Ama oum he mtao Ho ꞌnukum neu ne, henatiꞌ in neleko nfain, ma nmoin.” Mbi nae,“in ntoit he ntao in aꞌnukun” in aꞌnaonaꞌ nak, “mumnau ma mulekoꞌ maan ee”. Aan feto in toon nane, matuꞌi es lasi Gregu (Yunani)mbi elaꞌ 42.

Naꞌ Markus 6:1 9 Naꞌ Markus 6:22Atoni ok-okeꞌ leꞌ aniit takaf saaꞌ leꞌ es anbool, sin namkakan. Mes Jesus naꞌekaꞌ maꞌtaniꞌ neu sin

mnak, “Hi kaisa mitoon sikau-sikau mak Au umonib ufain ee be!”6

Atoni Najaret sin ka nloem fa he nataim Usif Jesus(Mateus 13:53-58; Lukas 4:16-30)

1 Nalali te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin ok-okeꞌ nnaon nfain on In kuan Najaret. 2 Neno nanenaꞌeuk nok atoni Jahudi sin neon onen, Jesus antaam mbi uim onen ma he naꞌnoinaꞌ. Neno nane,nmuiꞌ atoni namfau ntaman neu uim onen nane. Olas sin nneen In aꞌnoinaꞌ, sin namkakan mnak,“Atoni ii, lo namneo-namneo nahiin! In nmuiꞌ kuasan amsat! On mee es tal antee In on leꞌ ii? 3 In leꞌnane, mepu haa tukan haub. Hit tahiin In enaf, bi Maria; ma nok In oilf ini, es leꞌ: naꞌ Yakobus, naꞌYoses, naꞌ Judas, ma nok naꞌ Simau. In nmuiꞌ fetof amsat. Hai ok-okeꞌ mtook kuan meseꞌ mok Ne!” Eson nane, sin natoꞌan ma ka nlomin fa he nneen In molok antein.

4 Ma Jesus natoonmnak, “Nane namneo! Atoni nloemmofhaeꞌ Uisneno Inmafefa kninoꞌ naꞌko balebute. Mes sin ka nloem fa he atoni naꞌko sin kuan aa kuuk.”✡

5-6a Mes atoni leꞌ nane, sin aꞌnaak fatun. Tal antee sin ka nloem fa he npalsai ntein neu Jesus ben.Nane fun, In namkaak, ma In ka npaek fa In kuasa mbi nane. In naleko nana tuaf fauk aah.

Usif Jesus nfee mepu neu In asium-noinaꞌ sin, atoni boꞌes am nua(Mateus 10:5-15; Lukas 9:1-6)

6b Oke te, Jesus nnaon napuun-nateef kuan-kuan leꞌ ampaumakat, ma naꞌnoinaꞌ atoni neik UisnenoIn aꞌlomin. 7 In noꞌen In asium-noinaꞌ, atoni boꞌes am nua nane, he nleul sin annaon, sin tuaf na-nuannaonnatonanUisneno InAꞌanAlekot. In nfee sin kuasat amsat henati nliꞌun pah-tuaf. 8-9 In naplenatsin mnak, “Hi naik ka meik baleꞌ namfa-fau mbi lalan. Naik ka meik bukael, loit, ma nok aluk. Mekihaa tes nok peen-haꞌe, nok sabalu mbija hi aom in. 10Kalu nmuiꞌ atoni nataim ki mbi in ume, hi mustimtokom mbi nane tal antee hi mnao mtein. 11Mes kalu mtee baal es, ma atoni sin ka nataim ki, maka nloem he nneen ki, mfeen mnao miꞌko bale nane. Nalali te, mitoon sin mak, “Hi ka mloem fa hemneen ate, maut he msutai kim hi saant ini!”*

12 Oke te, sin nnaon natoon Aꞌan Alekot nane. Sin nak neu toob in henati sin musti nmoin natuinlalan Uisneno. 13Ma sin nliuꞌ napoin pah-tuaf ini. Oke te, sin nꞌoseꞌ mina neu atoin in sin aꞌnaak in,ma henati nꞌonen naleko sin. Ma sin naleok nanin amsat.✡

Usif Herodes nleul he nꞌoet nafeek naꞌ Joao in aꞌnakan(Mateus 14:1-12; Lukas 9:7-9)

14 Olas nane, atoni mbi mee-mee nahiin Jesus. Ma usif Herodes anneen nalail amsat uabaꞌ matoomnok Jesus In kuasan. Nmuiꞌ atoni naꞌuab am nak, “Naiꞌ Joao Aslain Atoni nane, nmoni nfain es Jesusin nekan! Es on nane te, In nabeiꞌ nmoeꞌ lasi mkakat namfau.”

15 Ma nmuiꞌ atoni bian nak, “Kahat! Ije naꞌi Elia es anmoni nfain es In nekan.” Nmuiꞌ tuaf bianamsat nak, “In leꞌ nane, Uisneno in mafefaꞌ bian naꞌko ba un-unuꞌ sin.”✡

16 Mes olas usif Herodes nneen sin namolok matoom neu Jesus on nane te, in natae mnak, “Ije, naiꞌJoao Aslain Atoni leꞌ neno unuꞌ au ꞌleul sin nꞌoet nafeek in aꞌnakan. Mes olas ii, in nmoni nfanin, he!”

17-18 Usif Herodes anleul on nane, fun in anmuiꞌ lasi ꞌnaek nok naꞌ Joao. In lasi on ii: Usif Herodesnmatsaon ntein nok in olif naꞌ Filipus in feel, in kanan bi Herodias. Mes naꞌ Filipus nok bi Herodias feꞌka nmapoi laakn in. On nane, naꞌ Joao nakain sin haef-haef nak, “Usiꞌ ka nabeiꞌ mait ho olif in feel. Funnane mtanhaiꞌ hit nonot Jahudi!” Mes usif Herodes nmatsao nok ne. Nalali te, in nleul atoni nnaonnhuuk naiꞌ Joao he nataam ee neu paꞌan.✡

19 Fun natuin naiꞌ Joao nakain haef-haef on nane te, bifeel nane neekn aa nasꞌunu ꞌnaek he naꞌmate.Mes feꞌ ka nmuiꞌ sonaꞌ he naꞌmate, fun usif Herodes nataam naiꞌ Joao es paꞌan, 20ma nleul solalus sinmpaob ee lek-leok.

Usif Herodes aunun ꞌnakan neu naꞌ Joao. In nahiin nak Uisneno es ansonuꞌ naꞌ Joao nane. Ma naꞌJoao nane, atoin alekot. Usif Herodes nloem he nneen naꞌ Joao in molok. Mes mbi haef es-haef es, inneekn aa ka nloem fa he nneen naiꞌ Joao in molok.

21 Nalali te, mbi neno es, bi Herodias napein balas nafani in nekan amenat. Neno nane, sin nmoeꞌfesat neu usif Herodes in neon mahonit. Sin naꞌsineꞌ atoin aꞌnaet sin he neem naah neu fesat neonmahonit nane. Leꞌ amnemat sin nane, alahaa atoni anaaꞌ aplenat, ma solalus sin aꞌnakaf, ma nokamnaes kuanmbi pah Galilea sin. 22Mbi fesat in nanan, bi Herodias in aan feto ntaammbiul. In mbiulta alekot, tal antee nmoeꞌ usif Herodes in nekan nok amnemat sin neek in namliilꞌ in. Ma on nane✡ 6:4 Joao 4:44 * 6:11 Olas mbi nae, atoni ntekal afu naꞌko sin haek in he nfani takaf nak, atoni leꞌ ka naloem fa he nneen, nsutaisaant in. Mtaeꞌ mbi sulat Naiꞌ Lukas 10:4-11, ma nok sulat Atos (Kisah Para Rasul) 13:51. ✡ 6:13 Jako 5:14 ✡ 6:15 Mateus 16:14;Markus 8:28; Lukas 9:19 ✡ 6:17-18 Lukas 3:19-20

Naꞌ Markus 6:23 10 Naꞌ Markus 6:47-50te, usif Herodes noeꞌn ee neem mnak, “Ho mloem he mtoit saaꞌ meu kau, niꞌ mutoon! Lof au ꞌfee ko.23Masti homtoit au ꞌsoupu ii he ꞌbati nuamsat, au ꞌfee ko. Au ꞌsuup, nabeiꞌ au ꞌteek Uisneno in kanan!”

24 Ma liꞌaan feto nane nnao ntoit in enaf mnak, “Enaꞌ! Ena nabeiꞌ ho mloem au ꞌtoit saaꞌ leꞌ es auamaꞌ nmuꞌi?”

Ma in enaf natae mnak, “Haaa, nane es au ꞌloem! Mnao mtoti haa Joao in aꞌnakan.”25 Oke te, liꞌaan feto nane nnao sabake neu usif Herodes mnak, “Amaꞌ! Au ꞌtoit ho mfee kau Joao in

aꞌnakan, mtao bahe neu bandeja. Meiki neem es leꞌ ii!”26 Usif Herodes nneen on nane te, in neekn aa namneuk naan. Mes in ka nabeiꞌ fa he nait nafaniꞌ in

haan supat nane, fun toob ok-okeꞌ nneen nalail ne. 27Oke te, in nleul solalus in aꞌnakaf meseꞌ he nnaonꞌoet nafeek naꞌ Joao in aꞌnakan mbi paꞌan. 28 Sin nꞌoet nafeek Joao in aꞌnakan, oke te, ntaob ee neubandeja, he nnaon nfeel ee neu liꞌaan feto nane. In nataim bandeja nane, ma in natnaat neiki nnaonfeel ee neu in enaf. 29 Olas nane, naꞌ Joao in asium-noinaꞌ sin nnenan nak sin nꞌoet neik naꞌ Joao inaꞌnakan, ma sin neman nait in aon taꞌun, he nnaon nsuub ee.

[Naꞌ Joao in lasi maten, nheuba leꞌ ii.]Usif Jesus nahao toob nifun niim manesiꞌ(Mateus 14:13-21; Lukas 9:10-17; Joao 6:1-14)

30 Mbi olas es, asium-noinaꞌ leꞌ Jesus nsonuꞌ sin, sin nfain ok-okeꞌ, ma nabuan nfain nok Ne. Sinnatoon saaꞌ leꞌ es sin nmoeꞌ nani, ma nok saaꞌ leꞌ es sin naꞌnoinaꞌ nani neu atoin in. 31Mes olas nane,nmuiꞌ atoni namfau nnaon-neem nnaon-neem he naim Jesus. Tal antee In, nok In asium-noinaꞌ sinka naah nanan fa. Ma Jesus natoon In asium-noinaꞌ sin nak, “Eim he hit tnao taim bael sonaꞌ, he hittasnaas taan akleꞌo feꞌ.”

32 Nalali te, sin ok-okeꞌ nsaen neu beroꞌ, ma he nnaon namin bael sonaꞌ leꞌ nakloꞌo naꞌko kuan.33 Mes toob namfau nane napeen niit Jesus sin aꞌberoꞌ nnaon natuin nifu ꞌnaek in ninen. Nalali te,

sin npoi naꞌko kuan amsat, ma nnaon natuin laal metoꞌ he natuin Jesus sin. Mes toob in sin nnaonnteen nahunun. 34 Olas Jesus nsaon naꞌko beroꞌ, In niit toob namfau leꞌ sin nanpaob Ee. In namnausin, fun sin ok-okeꞌ ka nahinen fa he nmoeꞌ on nakmee, namnees on leꞌ bib-kase leꞌ ka nmuiꞌ fa atukus.Nalali te, In naꞌnoinaꞌ sin lalan Uisneno,✡ 35-36naꞌkomaans aa naheun tal antee nabenaꞌ. Ma In asium-noinaꞌ sin natoon Ee mnak, “Amaꞌ! Naleko nneis, Amaꞌ Ho mleul toob in he nnaon nsosan amnahatneu kuan-kuan leꞌ mpaumaak mbi ii. Fun ii maans aa nabenaꞌ ee, ma bukael ka nmuiꞌ fa es ii.”

37 Mes Jesus natae mnak, “Ka nabeiꞌ! Hi es mihao sin.”Mes sin ntoit nafain Ee mnak, “Aꞌauu! Kalu hit nabeiꞌ tahao toob namfau on ii, hit musti tapoin loit

namfau nneis! On leꞌ ameupt es in noin funan toon es!† Tmoeꞌ on mee henaꞌ hit tapein loit namfauon nane?”

38 Ma Jesus natae mnak, “Hi mnao mtoit feꞌ aiꞌ sikau es leꞌ neik bukael.”Nalali te, sin nnaon ntotin. Ma sin nnaon nfanin, natoon sin mnak, “Anmuiꞌ paon fuaꞌ niim, nok

ikaꞌ koꞌe nua.”39 Nalail Jesus nleul toob ok-okeꞌ he ntokon puk-nook mbi maꞌu. 40 Sin ntokon puk-nook. Bian

ntokon puk-nook naotn es-naotn es, ma bian ntokon puk-nook boꞌ niim-boꞌ niim.41 Nalali te, Jesus nait paon fuaꞌ niim, nok ikaꞌ koꞌe nua. Ma In anfuat on neno tunan, ma In ntoit

manekan naꞌko Uisneno. Oke te, In nꞌeib paon naꞌpisaꞌ-pisaꞌ, ma nnonaꞌ neu In asium-noinaꞌ sin, mahe nnaon mbatin neu leꞌ toob ok-okeꞌ. Ma ikaꞌ koꞌe nua nane, In mbatin ntein neu sin. 42Nalali te, sinok-okeꞌ nahan tala namsenan. 43 Naah nalail on nane, asium-noinaꞌ sin nnaon nabuab nfain mnaahnesif, naheun ꞌponi boꞌes am nua.

44 Sin on he ntee, toob nifun niim. Nane tsoꞌi haa atoni es anaah. Feꞌ kaꞌ tsoꞌi ntein bifeel ma liꞌanaꞌ.Usif Jesus nnao natuin oel aa tuun(Mateus 14:22-33; Joao 6:16-21)

45 Oke te, Jesus nleul In asium-noinaꞌ sin he nnaon nsaen nukaꞌ beroꞌ he nnaon nahunun mbi kuanBetsaida, mbi nifu ꞌnaek panin. Mes In feꞌ nabalahmbi nane, he nleul toob amfaut in he nnaon nfanin.46Olas toob ok-okeꞌ nnaon nfanin, In ansae mbi ꞌnuꞌaf es he nꞌonen.

47-50 Olas anfaiꞌ, Jesus nsanu nfain. Ma In napeen niit nahuun In asium-noinaꞌ sin aꞌberoꞌ ntee nifuin atnanan. Mes sin anfoꞌin aꞌberoꞌ nasuus pokan, fun natuin beroꞌ nnao nseun anin. Olas moeꞌ henmeu-nfiin, Jesus nnao natuin sin. Mes In nnao natuinaꞌ oel aa tuun. Olas In he nfiin jen naꞌko beroꞌ,sin napeen niit Ee. Sin naskeken. Oke te, sin mantotin mnak, “Ije saꞌan? Nitu ka, aiꞌ saaꞌn aa?”

Mes Jesus namolok am nak, “Huus! Kaisaꞌ mimtau! Ije Au.”✡ 6:34 Luul Sensus 27:17; 1 Uisf in 22:17; 2 Laes Nuꞌan Israꞌel nok Jahuda 18:16; Jeskiel 34:5; Sakaria 10:2; Mateus 9:36 † 6:37 SulaKninoꞌ lasi Gregu (Yunani) unu-unuꞌ nluul nak, “lupia dinari natun nua”. Lupia dinari meseꞌ, naꞌko batan unuꞌ, namnees on leꞌ ameuptukan in noin nbaen neno es.

Naꞌ Markus 6:51 11 Naꞌ Markus 7:2251 Olas Jesus nsae neu beroꞌ tunan, ma anin namnee nain amsat. In asium-noinaꞌ sin ok-okeꞌ

namkakan. 52 Sin fa niit sa nahiin Jesus npaek In abeꞌin he nahao toob nifun niim maneis. Mes sinfeꞌ ka nahiin maneꞌo In kuasan, fun sin neek in feꞌ namanun.

Atoin ameent in mbi Genesaret ok-okeꞌ nnaon neu Usif Jesus(Mateus 14:34-36)

53 Olas sin nnaon ntee nifu ꞌnaek in panin, sin nsaon mbi kuan Genesaret in nifu ninen. 54Olas sinnsaon naꞌko beroꞌ, toob namfau napeen niit sin, ma noꞌen mnak, “Hoi! Jesus neem!” 55-56 Sin ok-okeꞌnaenan nnaon natoon neu bale-bale, he atoin in nloi neik atoin ameent in he neman.

Ili lamu, sin nanenan nak Jesus neem es bale nae, sin ok-okeꞌ nloi neik atoin ameent in, ma natupaꞌsin mbi naijaan amnesat. Sin naneꞌop mnak, “Ili lamu atoin ameent in nlaab nana haa Jesus in sabalutuukn amsat, lof sin naleok.” Kalu sin nlaab nalail Ne, sin naleok nanin.

7Mansian nmoeꞌ sin ukan ma kaisa nseek Uisneno In aplenat(Mateus 15:1-9)

1 Nmuiꞌ atoni anoinaꞌ Farisi puukn es, nok kulu akama sin fafauk neem naꞌko Jerusalem he naꞌeuknok Jesus. 2-5Atoni Farisi sin nnaaꞌ maꞌtaniꞌ sin nonot Jahudi. Letaꞌ on leꞌ: atoni kalu he naah, mustinafano ꞌniman natuin nonot in lalan. On nane msat, kalu nfain naꞌko pasaꞌ, sin musti naniun feꞌ.Namnees on leꞌ, baleꞌ mbi uim hanaꞌ in nanan, on leꞌ naꞌi hanaꞌ, pika, kopu, buli, ok-okeꞌ musti mafasenatuin nonot in lalan, niꞌ nabeiꞌ sin naah nekin.

Kalu nmuiꞌ atoni Jahudi bian leꞌ ka natuin fa sin nonot, atoni Farisi sin namaun.Es on nane te, sin namaunun, fun olas nane sin napeen niit Jesus In asium-noinaꞌ sin mbukaen,

ka nfaes fa ꞌniimk in natuin nonot in lalan. Nalali te, sin neman nasanat Jesus mnak, “Anasaaꞌ te Hoasium-noinaꞌ sin nbukaen, ka nfaes fa ꞌniimk in? Nane sin tanhaiꞌ hit nonot naꞌko naꞌi sin!”

6-7 Mes Jesus nataemnak, “Hi leꞌ ii, namneo atoni leꞌ naꞌuab naik, mes nmoeꞌ ta naik! Naꞌko un-unuꞌnaꞌi Jesaya nluul nalail Uisneno in laes fuaf am nak,‘Hi mpules Kau,

meki haa hi lulum tuunm in,mes ka nok fa hi nekam naanm in.

Hi mmoeꞌ on leꞌ nane, mes palsuma.Hi ka mtoe maan Kau fa Au ꞌlomik,

mes hi mituina haa mansian in aꞌlomin.’✡Hi namnees on leꞌ atoni nane kin msat. 8-9Hi maikoit milail Uisneno in aꞌloemn aa be, he mituina

haa mansian in nonot. Hi leꞌ nane mihine nneis es hi mmoeꞌ on nane!10 Un-unuꞌ naꞌi Moijes natoon nalali Uisneno in aplenat be nak, ‘Hit musti taꞌbees teu hit enaꞌ-

amaꞌ sin.’ Ma es antein mnak, ‘Kalu atoni es naꞌakan in enaꞌ-amaꞌ, in musti mahukuꞌ ma maꞌmateꞌ.’✡11-12Uisneno naꞌnoinaꞌ on nane, mes hi miꞌnoinaꞌ naik anfaan. Hi mak, ‘Kalu atoni he nfee bael tuluꞌmeseꞌ neu Uisneno, mes kalu olas nane in enaf-amaf nasuusp ok, mes leꞌ bael tuluꞌ nane ka nabeiꞌ fahe nfee leꞌ neu sin, fun tuluꞌ leꞌ nane he maꞌnaꞌat neu Uisneno.’ 13 Nane fun, Au ꞌutoon ꞌulail ꞌak, himaikoit milail Uisneno In aꞌlomin, he hi mseek meik plenat feꞌu. Nmuiꞌ plenat namfau es hi msekemani be.”

Lasi amleꞌut leꞌ ampoi naꞌko atoni in nekan(Mateus 15:10-20)

14 Oke te, Jesus noꞌen atoni bian mbinuk nane nak, “Mitniin lek-leok, henati hi mihiin. 15 Saaꞌ leꞌ esantaam neu taik, nane ka mahaiꞌnisit fa neu atoni. Mes saaꞌ leꞌ es ampoi naꞌko taik, nane es haiꞌniisatoni. 16 [Sikau es malukeꞌ, mneen lek-leok!”]*

17Nalali te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nnaon nasaitan atoni nane kin, he ntaamneu uum jes. MaIn asium-noinaꞌ sin ntoit laes letaꞌ nane in aꞌnaon. 18-19 Jesus natae mnak, “Hi ka mihiin fa msat? Inaꞌnaonaꞌ on ii: saaꞌn ee es atoni naahn ee, nane naleok. Mes saaꞌ es leꞌ ampoi nfain, nane es ka nalekof.Saaꞌn aa leꞌ es hit taahn ee, ntaam neu hit teik. Nalali te, mpoin nfain. (Usif Jesus nak, atoni nabeiꞌnaah saaꞌ-saaꞌ. Leꞌ nane ka maꞌekaꞌ fa.)

20 Saaꞌ leꞌ es ampoi naꞌko atoni in nekan, nane es neik naꞌkotoꞌ niꞌ atoni, tala Uisneno maiꞌniis ne,ma ka nloem fa nabua nok ne. 21 Lasi amleꞌut namfau leꞌ mpoi naꞌko atoni in nekan! Namnees onleꞌ: naneꞌop amleꞌut, lasi lahi, lais bakan, lasi naꞌmaet atoni, 22 lais paluꞌ, naleꞌun atoni, putal atoni,sinmakat, maneek-nanan, naꞌuab naꞌleꞌuf atoni, anteol, ka maꞌnoinaꞌ, ma naꞌnaak faut.✡ 7:6-7 Jesaya 29:13 ✡ 7:10 Mpoi naꞌko Pah Masir 20:12; 21:17; Akama ꞌNaakf in sin Aꞌnoinaꞌ 20:9; Tektana Tfain Monik Ahunut5:16 * 7:16 Lulat lasi Gregu (Yunani) leꞌ unuꞌ, ka matuiꞌ fa elaꞌ 16 ii.

Naꞌ Markus 7:23 12 Naꞌ Markus 8:10

23 Aleꞌ ok-okeꞌ leꞌ amleꞌut nane, mpoi naꞌko atoni in nekan. Nane esan neik naleuꞌ ne. Uisnenomaiꞌniis ne msat.”

Usif Jesus namnau bifeel meseꞌ leꞌ ka atoni Jahudi fa(Mateus 15:21-28)

24 Nalali te, Jesus sin nasaitan bale nane, he nnaon neu koot es, kanan Tirus. Nnaon ntenuk nane,sin ntaam neu uum jes, fun Jesus ka nloem fa atoni nahiin nak In es nane. Mes In ka nabeiꞌ fa he Innaꞌkoloꞌ In aon.

25-26 Mbi nane, nmuiꞌ bifeel meseꞌ ka atoni Jahudi fa. In nahoins ee mbi kuan Fenesia, mbi profinsiaSiria nae. Olas in nneen nak Jesus neem, in nnao ntoit Jesus he nliuꞌ napoin pah-tuaf naꞌko in aan feto.

27 Mes Jesus naꞌuab laes polin mnak, “Liꞌanaꞌ sin musti naah nahunun feꞌ, he niꞌ npolin maak nesifnane neu asu.” [Ma nok laes polin, Jesus musti namnau In atoni Jahudi sin feꞌ, he niꞌ namnau atonibian.]

28 Mes bifeel nane natae mnak, “Namneo, Amaꞌ! Mes asu nane, in es meij aa nupun. In naahmaklapuf msat leꞌ anmouf naꞌko liꞌanaꞌ in pikaꞌ lulun.” [In aꞌnaonaꞌ nak, olas liꞌanaꞌ sin nanahan,asu nabeiꞌ naah amsat. Masti Jesus namnau In atoin in, mes In musti namnau atoni bian msat.]

29 Nneen on nane te, Jesus natoon mnak, “Haaa! Enaꞌ, ho muꞌuab amtoom! Es on nane, enaꞌ homnao mfain nai, fun pah-tuaf nane mpoi nalail naꞌko ho aan feto be.”

30 Nalali te, bifeel nane nnao nfain. Ntee in ume, in aan feto nane ntuup anfiin. Ma pah-tuaf nanempoi jen.

Usif Jesus nalekoꞌ atoni es nmoon ma ntonoꞌ31 Nalali te, Jesus sin nnaon nasaitan koot Tirus, nnaon mbi koot Sidon natuin tasi ninen. Naꞌko

nane, sin nnaon piut neu nifu ꞌnaek Galilea. Oke te, sin nnaon mbi baal es nok koot boꞌes, leꞌ sinanteek ee nak, ‘Dekapolis’. 32Mbi nane, nmuiꞌ atoni es nmoon ma ntonoꞌ. In aok-biak in nok ne nnaoneu Jesus. Sin ntoit he Jesus ntao In aꞌniman neu in aꞌnakan, ma he naleok ee. 33 Ma Jesus nasaitantoob amfaut in nane he nnao nmees nok atoni nane. Jesus ntao In ꞌniman fuan neu atoni nane in lukennua sin. Oke te, In npulan hape neu In ꞌniman fuan, ma nlaab atoni nane in maan. 34 Jesus nfuat onneno tunan, ma nheel asnasan amenat, oke te nlelu mnak, “Efata”, (in aꞌnaonaꞌ nak, “Mutfei nai!”)

35 In naꞌuab on nane haa, ma atoni nane in luken natsoi nain. Atoni in maan leꞌ maꞌtaniꞌ nane,maluel nain, tal antee in naꞌuab alekot-alekot.

36 Nalali te, sin nua sin nnaon nfain neu atoin amfaut in. Jesus naꞌekaꞌ sin nak, “Mneen, he! Hi kaisamitoon atoni bian mak, Au ꞌesa ꞌuleko atoni ije.” Masti Jesus npaaꞌ sin maꞌtaniꞌ, sin ka naꞌebok fa, mesnatoon ambi mee-mee. 37 Atoni-atoni leꞌ nnenan molok nane, sin namkakan. Sin mantonin mnak,“Atoni ije, lo-esan! Atoni ije, nmoeꞌ saaꞌ-saaꞌ nabeiꞌ naleok okeꞌ. Atonoꞌ nabeiꞌ nneen. Ma amonotnabeiꞌ namolok.”

8Usif Jesus nahao toob nifun haaꞌ(Mateus 15:32-39)

1-3Mbi haef es, nmuiꞌ toob namfau neemnabuab ok he nneen Jesus. Sin nnaon natuin Ee naan nenotenu ee. Nane fun sin ka nmuiꞌ fa bukael antein. Ma Jesus noꞌen In asium-noinaꞌ sin nak, “Au ꞌumnautoob amfaut in ii kin. Nmuiꞌ amnemat neem naꞌko kuan aꞌloꞌo, ma sin ntool naan neno tenu ee, ma sinka nmuiꞌ ntein fa mnahat ee. Naleko neis, sin kaisa nfanin feꞌ nok teif luman. Kalu kahat, sin nluinanmbi lalan tnanan.”

4 Jesus In asium-noinaꞌ sin nataen mnak, “Amaꞌ. Bale ije nakloꞌo naꞌko kuan. Es on nane te, hit katabeiꞌ fa he tahao toob fafaum in ije kin!”

5 Mes Jesus ntoit sin mnak, “Hi paon aa, meik fuaꞌ fauk?”Sin nataen mnak, “Amaꞌ. Hai meik paon fuaꞌ hiut.”6 Nalali te, Jesus nleul toob in ok-okeꞌ he ntokon neu naijaan. Ma In nait paon fuaꞌ hiut nane, ma

ntoit sakoit neu Uisneno. Oke te, In nꞌeib paon nane pisaꞌ-pisaꞌ, ma nfee neu In asium-noinaꞌ sin.Ma sin nnaon nbatin paon nane neu toob in ok-okeꞌ. 7 Ma sin nmuiꞌ ikaꞌ koꞌe fafauk amsat. Oke te,Jesus ntoit sakoit ntein neu Uisneno neu iikꞌ in. Nalali te, In nlelu ntein In asium-noinaꞌ sin he nnaonnbatin ntenin ikaꞌ neu toob in. 8-9 Sin nabuan ok-okeꞌ, toob nifun haaꞌ. Sin nahan tala namsenan.Naah nalalin, In asium-noinaꞌ sin nnaon nabuab mnaah nesif, naheun boꞌo hiut. Nalali te, Jesus nleulsin ok-okeꞌ nnaon nfanin. 10Olas sin nnaon nfanin, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nsaen nfain neu sinaꞌberoꞌ, he nnaon neu bael es, kanan Dalmanuta.

Atoni Farisi sin namin lalan he namouf Usif Jesus(Mateus 16:1-4)

Naꞌ Markus 8:11 13 Naꞌ Markus 8:3111 Olas Jesus sin ntenuk Dalmanuta, nmuiꞌ atoni sin fuaꞌ fauk naꞌko pukan akama Farisi neman

naꞌeuk nok Ne. Ma sin he nmantotin nok Jesus, ma he nhuku Ee. Sin ntoti mnak, “Ama! Ho mulileꞌlasi takaf meseꞌ feꞌ, he nak Ho maneꞌo-maneꞌo mupein kuasat naꞌko Uisneno.”✡

12 Jesus nheel snasan amenat mnak, “Kalu Au ꞌneen hi molok on nane, Au nekak namleuꞌ! Anasaaꞌte hi he mtoit lasi takaf? Kaisa on naan! Lasi takaf namneo nmuiꞌ, mes Au ka ꞌloem fa he ꞌupoin eeneu ki.”✡

13 Nalali te, Jesus nnao nasaitan sin, ma In nsae neu beroꞌ nok In asium-noinaꞌ sin. Ma sin nnaonntenin neu nifu ꞌnaek in panin.

Usif Jesus naꞌnoinaꞌ mnak henati mpaant om mok atoni Farisi sin uab loep(Mateus 16:5-12)

14 Olas Jesus sin ntenuk nifu ꞌnaek in atnanan, In asium-noinaꞌ sin namnau niit ka naekin fa bukael.Sin neik nahaa paon aa fuaꞌ meseꞌ. 15Nneen sin nteek nanan neu paon, Jesus nak, “Hi musti mpaantom! Henati hi kaisa mneen usif Herodes ma atoni Farisi sin uab loep amleꞌut. Sin uab loep namneeson leꞌ maol asaeb trigu es atoni anseloꞌ henati trigu hena mbooꞌ.”✡

16 Nneen In naꞌuab on nane te, ma In asium-noinaꞌ sin nteka mnekun. Ma sin nmantonin mnak,“Amnasiꞌ ii naꞌuab saaꞌ? In naꞌuab on naan, fun hit ka teik fa paon.”

17 Mes Jesus nahiin sin neꞌop. Es nane te, In naꞌuab mnak, “Anasaaꞌ te hi mteek piut neu paon!? Hika mhuuk maan fa leꞌ Au lasi, ka? Hi lolem nane naꞌteem on fatu! 18Hi miit milail meik hi maatm in.Mes hi ka mihiin maan fa in namneon! On leꞌ ka miit! Hi mneen meik hi lukem, mes ka mipaan maanfa saaꞌ-saaꞌ. On leꞌ ka mneen! Hi mipnikan✡ 19 paon leꞌ fuaꞌ niim nane, leꞌ Au ꞌeib pisaꞌ-pisaꞌ ma uhaotoob nifun niim, ka? Neno nane, hi mibuab paon nneis fin ꞌponi fauk?”

Sin nataen mnak, “ꞌPoni boꞌes am nua, Amaꞌ.”20 Jesus ntoti nteinmnak, “Hi feꞌ mimnau leꞌ neno nane, Au ꞌeib paon pisaꞌ-pisaꞌ he uhaoꞌ toob nifun

haa nane, ka aiꞌ kah? Hi mibuab neisk in boꞌo fauk?”Sin nataen mnak, “Boꞌo hiut, Amaꞌ.”21 Ma Jesus nak, “Maneoꞌ! Hi miit milalie meik hi maatm in, mes nasaaꞌ te hi feꞌ ka mihiin maan fa

Au kuasat neem naꞌko mee?”Usif Jesus nalekoꞌ atoni afolot mbi Betsaida

22 Nalali te, Jesus sin ntenuk kuan Betsaida. Mbi nane, atoin in neman ntoup neik atoni afoolt esneem neu Jesus. Sin ntoit Jesus he nlaab nalekoꞌ atoni amat-folot nane. 23 Nalail, Jesus ntoup neikatoni nane nnaon neu kuan in kotin. Ma In npulan hape neu atoni nane in matan. Nalail In nlaabatoni nane in matan. In ntoti mnak, “On mee? Ho nabeiꞌ mailat miit en, ka?”

24 Atoni nane naꞌaiti ꞌnakan ma in nail bian-am-bian, oke te in natae mnak, “Hao! Au ꞌail ꞌiit atoninnaon. Mes on leꞌ hauba es annaon!”

25 Nalali te, Jesus ntao ntein In aꞌniman neu atoni nane in matan. Ma atoni napiin maatn aa manailat naleko ee. In nail nameub ee. 26 Ma Jesus nleul atoni nane nnao nfain, nalail npaaꞌ ee mnak,“Ho mnao mfain nai, mes mutuin lalan bute! Kaisa mnao mfain meu Betsaida mtein.”

Naꞌ Pedru natoon nak Jesus nane, Kristus, atoni leꞌ Uisneno nleek nani naꞌko unuꞌ(Mateus 16:13-20; Lukas 9:18-21)

27 Nalali te, Jesus sin nnaon napuun kuan-kuan mbi Kaisarea Filipi. Mbi lalan tnanan, Jesus ntoitsin mnak, “Kalu natuin atoni sin molok, sin nak Au leꞌ ii, sikau?”

28 Sin nataen mnak, “Bian naꞌuab nak ‘naꞌ Joao Aslain Atoni’. Bian nak, ‘naꞌi Elia’, mafefaꞌ Uisnenonaꞌko unuꞌ. Ma bian nak Ama ije, es naꞌko Uisneno In mafefaꞌ kninoꞌ ahunut sin.”✡

29 Ma Jesus ntoit ntein neu sin nak, “Mes natuin hi mihiin, Au leꞌ ije, sikaub aa Kau?”Pedru natae mnak, “Amaꞌ, Ho leꞌ ije, Kristus! Es Uisneno nleek nani naꞌko unuꞌ.”✡30 Mes Jesus npaaꞌ sin nak, “Hi kaisa mitoon sikau-sikau, he!”Usif Jesus natoon In neno maꞌneꞌat ma In aꞌmaten(Mateus 16:21-28; Lukas 9:22-27)

31 Nalali te, Jesus nmulai natoon In asium-noinaꞌ sin mnak, “Au leꞌ ije, Aan Mansian. Au lofaꞌ upeinmaꞌneꞌat namfau, fun aleꞌ amnasit sin, ma ameput kleij sin ꞌnakaf, ma nok kulu akama sin ok-okeꞌ kanataim Kauf. Lof sin naꞌmaet Kau, mes ansineꞌ,* Au lof aꞌmoni ꞌfain.”✡ 8:11 Mateus 12:38; Lukas 11:16 ✡ 8:12 Mateus 12:39; Lukas 11:29 ✡ 8:15 Lukas 12:1 ✡ 8:18 Jeremia 5:21; Jeskiel 12:2;Markus 4:12 ✡ 8:28 Markus 6:14-15; Lukas 9:7-8 ✡ 8:29 Joao 6:68-69 * 8:31 Ambi laes Gregu (Yunani), sin nmulai nsoꞌinnaꞌko: neno ije (= 1), nmeu-nokaꞌ (= 2), sineꞌ (= 3), esah (=4). On nane, mbi laes Gregu (Yunani), μετὰ τρεῖς ἡμέρας (meta treis hēmeras) “mbineno no teen ii” in aꞌnaonaꞌ ambi laes Baikeno es leꞌ “mbi sineꞌ”. Mimnau, Usif Jesus anmaet nok neon nimaꞌ (msoiꞌ es). In nmeu-nokaꞌte, es leꞌ neon neeꞌ (msoiꞌ nuub), Usif Jesus ambi nopu nanan. Mbi sineꞌ te, es leꞌ neno kleij (msoiꞌ teun), Usif Jesus anmoni nfain. Onnane, tatuin hit tsoiꞌ neno, In nmaet fai nuban, nalali te In nmoni nfain.

Naꞌ Markus 8:32 14 Naꞌ Markus 9:15

32 Jesus natoon mutiꞌ-metan on nane, ma naꞌ Pedru ntoup neik Jesus, henati sin nua sin nmesen,he nakain Ee nak, “Amaꞌ kaisa muꞌuab on naan! Au ka ufetin sin fa he nasaebaꞌ ꞌniimk in neu Ko.”

33 Mes naꞌ Pedru naꞌuab on nane, ka natuin fa Uisneno in aꞌlomin. Ma Jesus niik ma nail In asium-noinaꞌ sin bian. Oke te, In nakain Pedru nak, “Huus! Nane pah-tuaf sin aꞌnakaf ꞌnaek in molok! Mliꞌumupoi naꞌko ije! Ho muneꞌop meiki haa mansian in aꞌlomin, mes ho neꞌop nane ka natuin fa UisnenoIn aꞌlomin!”

34 Nalali te, Jesus noꞌen atoni bian neem he nabuan nok In asium-noinaꞌ sin. Oke te, In naꞌnoinaꞌsin mnak, “Sikau es nloem he natuin Kau, in musti nsutai ma natuin Kau neno-neno! In musti mpoi-lakan in aꞌlomin, he natuin ahaa Uisneno in lomin. Masti atoni he naꞌmaet ee, mes in musti natuinpiut, namnees on leꞌ nloi in hau nehema nnao he nmaet.✡ 35Atoni leꞌ in nabeiꞌ he nmaet fun in natuinKau, in lof anmoin piut nokUisneno. Mes atoni leꞌ alahaa nmoinmanneek in aon, lof in aꞌmonin nane,namneuk kuun on nane!✡ 36 Mneen, he! Kalu ho mupein pah-pinan in nesan ok-okeꞌ, mes Uisnenoka nsium ko fa, ho he mupein anteni saaꞌ? 37Masti ho mloi meik pah-pinan in aꞌmaus ok-okeꞌ, mes hoka nabeiꞌ fa mseke meik ho smanam!

38 Mumnau, he! Atoni mbi pah-pinan ii, sin nmoeꞌ amleꞌut humaꞌ-humaꞌ. Sin ka ntoe natuin faUisneno. Fun, kalu sikau esan neek maeꞌ natuin Kau, aiꞌ neek maeꞌ nanaobaꞌ Au ꞌnoinaꞌ, Au lof aꞌneekmaeꞌ utoon atoni nane neu Uisneno msat. Fun Au, Aan Mansian, lof Au ꞌfain ꞌoum uꞌko neno tunan.Ma Uisneno in ameput sin naꞌko neno tunan, natuin ok-okeꞌ nok Kau. Hai msaon miꞌko neno tunanmok Kuasan ꞌNaek naꞌko Ama Abal-balat, oke te niꞌ atoni nahiin nak Au ije, sikau.

91 Hi kaisa mipnikan Au molok ii. Naꞌko hi ok-okeꞌ leꞌ ii, lof anmuiꞌ bian feꞌ ka nmaten, mes lofa miit

Uisneno In sonaf neem nok kuasat ꞌnaek.”Usif Jesus nabai jon, ma In bael abtais naklimaꞌ mbi ꞌnuuꞌf aa tuun(Mateus 17:1-13; Lukas 9:28-36)

2 Nfiin neno nee te, Jesus mpaisaꞌ naꞌ Pedru, naꞌ Yakobus, ma nok naꞌ Joao, he sin haa sin nsaen neuꞌnuꞌaf amnanuꞌ es, leꞌ ka nmuiꞌ fa atoni. Olas sin nsaen ntenuk tunan, sin niit Jesus nabai jon. 3 Manok In bael abtais naklimaꞌ mutiꞌ. Mbi pah-pinan ii, ka nmuiꞌ fa bael es leꞌ mutiꞌ nneis naꞌko In baelabtais nane. 4 Suk naskeek, sin napeen niit Jesus namolok nok naꞌi Elia ma nok naꞌi Moijes.

5-6Masin teun sinnamtaunmanasmanan. Manaꞌ Pedrunteek amneik. Ma tala in naꞌuab antanteunon. Oke te, in natonan Jesus nak, “Amaꞌ! Mbi bale ii, alekot! Naleko nneis, hai mmoeꞌ maan lopo teun.Es amfeel ee neu Ko, ma es amfeel ee neu naꞌi Moijes, ma es antein amfeel ee neu naꞌi Elia.”

7 Nalali te, nipu nsaon nꞌaom naan sin. Ma sin nneen hanaf mpoi naꞌko nipu nane nak, “Mneen, he!Jesus ije, Au Aan Honi. Mitniin ma mneen lek-leok meu Ne!”✡

8 Olas sin Pedru nnenan hanaf nane, sin nail napuun, mes suk naskeek, sin ka niit antein fa atoinnua in nane. Alahaa Jesus anmees.

9 Oke te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nsanun nfanin naꞌko ꞌnuꞌaf nane. Olas sin ansanun, Jesusmpaaꞌ sin amnak, “Saaꞌ es leꞌ aleloꞌ himiit ee, hi kaisamitonan neu sikau-sikau. Au leꞌ ii, AanMansian.Au musti ꞌmaet feꞌ. Nalail, kalu Au ꞌmoni ꞌfain, niꞌ hi nabeiꞌ mitonan atoni bian sin.”

10 Sin nhuuk alekot Jesus In haan mantaꞌen nane, ma sin ka nteek naan fa neu atoni bian. Mes sinteun sin nmantotin es nok es mnak, “In aꞌnaonaꞌ nak saꞌan, nak In he nmoni nfain naꞌko In aꞌmatennane? On mee, he?”

11Ma sin ntoit neuNemnak, “Kulu akama sin nak naꞌi Eliamusti neemnahuun feꞌ, niꞌ Kristus neem.Mes kalu natuin Amaꞌ Ho neꞌop, on mee?”✡

12 Jesus nataemnak, “Nane namneo. Naꞌi Eliamusti neemnahuun feꞌ, he nasoitan lalan neu Kristus,atoni leꞌ nane Uisneno es anleek nani naꞌko unuꞌ. Mes, nmoeꞌ on mee? Hi feꞌ ka mihiin saaꞌ es leꞌ sinnluul nani mbi Uisneno in sulat matoom neu Aan Mansian? Fun sin ntui nalali be, nak kalu In neemnalali, atoni lof nasuusp Ee, ma naꞌmaet Ee. 13Mes himusti mitniin lek-leok, he! Naꞌi Elia nanemaneoꞌneem nalali. Mes atoni neik nasuusp ee, natuin sin aꞌloemk in. Nane msat, pas naꞌeuk nok saaꞌ es leꞌunuꞌ naꞌi-naꞌi sin ntui nani.”

Usif Jesus nalekoꞌ liꞌanaꞌ leꞌ pah-tuaf amleꞌut antaam mbulalu ee(Mateus 17:14-21; Lukas 9:37-43)

14 Olas Jesus nok In asium-noinaꞌ sin tuaf teun, nmanꞌekun nfain nok In asium-noinaꞌ sin bian, sinnapeen niit atoni namfau leꞌ matolan. Leꞌ atoni amfaut in nane neman ma nail Jesus In asium-noinaꞌsin bian nmatoen nok kulu akama sin. 15 Olas atoni namfau napeen niit Jesus, sin naskeken, fun sinnakat In feꞌ es ꞌnuuꞌf aa tuun. Nalail sin naen annaon naꞌeuk nok Ne.✡ 8:34 Mateus 10:38; Lukas 9:23; 14:27 ✡ 8:35 Mateus 10:39; Lukas 17:33; Joao 12:25 ✡ 9:7 2 Pedro 1:17-18; Mateus 3:17;Markus 1:11; Lukas 3:22 ✡ 9:11 Maleaki 4:5; Mateus 11:14

Naꞌ Markus 9:16 15 Naꞌ Markus 9:37

16 Ma Jesus ntoit sin mnak, “Hi mmatoe saaꞌn ee es ii?”17 Nmuiꞌ tuaf es neem natoon am nak, “Amaꞌ, mneen oum feꞌ! Au ꞌoum ꞌok au aan mone, henati

Amamuleok ee. In anmoon, naꞌuabat ka nahinef, fun pah-tuaf es mbulalu ee. 18Kalu pah-tuaf antaammbulalu ee, in ntepon liꞌanaꞌ nae neu naijaan. Nalali te, liꞌanaꞌ nae in fefan naheun nok fule, ma neukin nisin. Oke te, neun in aon maneo fa. Au utonan ulail Ho asium-noinaꞌ sin ee, he nliuꞌ napoin pah-tuaf nane. Mes sin ka nabeiꞌ fa.”

19Nneen on nane te, Jesus naskalaꞌ sinmnak, “Haah! Himneis niis ee! Au uꞌnoinaꞌ ki haef-haef, meshi kamipanmaan fa lek-leok. Ma hi neek palsait kamaneꞌo-maneꞌo fa neu Kau! Aumusti feꞌ ki ꞌsabaalntee lekaꞌ!? Mok liꞌanaꞌ nane neem on ii!” 20 Nalali te, sin ntoup neik liꞌanaꞌ nane neem neu Jesus.Mes olas pah-tuaf napeen niit Jesus, in ntepon liꞌanaꞌ nane neu naijaan. Liꞌanaꞌ nane nahui-loon neunaijaan, ma in fefan naheun nok fule.

21 Nalali te, Jesus ntoit liꞌanaꞌ nane in amaf nak, “Ho anah nameen menas ii, es lekaꞌ?”In amaf natae mnak, “Nameen naꞌko ba feꞌ liꞌanaꞌ. 22Pah-tuaf nane nabala es aꞌloꞌob ee, he naꞌmaet

liꞌanaꞌ ije. In ntepon liꞌanaꞌ ije haef-haef neu aij aa nanan, ma naleem ee neu oel. Mes Amaꞌ mtulunmaan ee fa! Kalu nabeiꞌ, Ama mumnau kai fa, muleko maan kai liꞌanaꞌ ije feꞌ.”

23 Jesus natae mnak, “Anasaaꞌ te ho mak ‘kalu nabeiꞌ’? Au nabeiꞌ ꞌmoeꞌ saaꞌ-saaꞌ ok-okeꞌ, ile lamuatoni mpalsai!”

24 Nalali te, amnasiꞌ nane natae nana nuꞌon nak, “Amaꞌ! Namneo au ꞌpalsai je. Mes mtulun maankau henati au neek palsait ii henati naꞌkiiꞌ antein!”

25 Olas nane, Jesus nail atoni namfau neem nabuab ok mbi nane. Nalail In nleul pah-tuaf nane nak,“Hoi! Pah-tuaf amleꞌut! Mpoi nai muꞌko liꞌanaꞌ ii! Maut he in naneen, ma naꞌuab. Ho kaisa mbulalumteni liꞌanaꞌ ii nai!”

26 Nneen Jesus naꞌuab on nane te, pah-tuaf nane nkoa-muus. Ma in mbulaol liꞌanaꞌ nane naskukuꞌntein, nalail niꞌ in ampoi nasaitan liꞌanaꞌ nane. Ma liꞌanaꞌ nane nꞌoel naan on leꞌ anmaet. Tal anteeatoni mbi nane nmantonin mnak, “Aah! Liꞌaan anmate!”

27 Mes Jesus nhuuk liꞌanaꞌ nane in aꞌnimanma ntoup nafeent ee. Ma in anfeen nain kuun olas naan.28 Nalali te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nasaitan bale nane, ma nnaon ntaam ntein mbi uum jes.

Mbi nane, sin nmesen, ma ntoit Jesus mnak, “Amaꞌ! Anasaaꞌ te alelo hai ka nabeiꞌ mliuꞌ fa pah-tuafnane?”

29 Oke te, Jesus natoon sin mnak, “Mneen lek-leok! Pah-tuaf in namneo namaunun. Kalu hi kamꞌonen mtoit neu Uisneno, hi ka mibeiꞌ fa he mliuꞌ pah-tuaf on leꞌ nane.”

Usif Jesus natoon antein In aꞌmaten(Mateus 17:22-23; Lukas 9:43-45)

30 Nalali te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nnaon nasaitan bale nane, ma he nnaon neu profinsiaGalilea. Olas nane, Jesus ka nloem fa he atoni nahiin nak In es naan, 31 fun In naꞌnoinaꞌ haa In asium-noinaꞌ. In natonan sin mnak, “Ka ꞌloꞌo fa be, atoni naꞌsaꞌu Kau neu atoni bian. Nalail sin naꞌmaet Kau,Aan Mansian ii. Namneo Au ꞌmaet, mes mbi sineꞌ, Au ꞌmoni ꞌfain.”*

32 Jesus natoon on nane, mes In asium-noinaꞌ sin nteek amneikun. Sin ka nbarain fa he ntotin nteinneu Jesus, in aꞌnaonaꞌ neu saaꞌ.

Usif Jesus In asium-noinaꞌ sin nmatoen nak sikau es neik aꞌnaet(Mateus 18:1-5; Lukas 9:46-48)

33 Oke te, Jesus sin nnaon nteen neu Kapernaum. Olas sin ntaam neu ume, Jesus ntoit In asium-noinaꞌ sin mnak, “Alelo hi mmatoe neu saaꞌ mbi lalan?”

34 Mes ka tiit fa es he nataeꞌ, fun alelo mbi lalan, sin nmatoen mnak, “Sikau lof es neik aꞌnaet neukit ok-okeꞌ?”✡

35 Nalail, Jesus ntook naꞌnoinaꞌ sin mnak, “Sikau es anloem he neik atoin aꞌnaet, in monin mustimaneꞌo-maneꞌo neek baun on leꞌ liꞌanaꞌ he nhae neu atoni ok-okeꞌ.”✡

36 Oke te, Jesus nasꞌau liꞌaan es mbi nane, ma In nfain nnao neu sin atnaank in. Ma In naꞌuab mnak,37 “Sikau leꞌ natuin Kau ma nhae neu atoni aꞌbaut namnees on leꞌ liꞌanaꞌ ii, in aꞌnaonaꞌ on leꞌ atoninane nhae neu Kau msat. Ma in nhae neu Au Amaꞌ msat, leꞌ unu nfee Kau mepu mbi pah-pinan ii.”✡

Hit biak in es leꞌ sikau?(Lukas 9:49-50)

* 9:31 Ambi laes Gregu (Yunani), sin nmulai nsoꞌin naꞌko: neno ije (= 1), nmeu-nokaꞌ (= 2), sineꞌ (= 3), esah (=4). On nane, mbi laesGregu (Yunani), μετὰ τρεῖς ἡμέρας (meta treis hēmeras) “mbi neno no teen ii” in aꞌnaonaꞌ ambi laes Baikeno es leꞌ “mbi sineꞌ”. Mimnau,Usif Jesus anmaet nok neon nimaꞌ (msoiꞌ es). In nmeu-nokaꞌ te, es leꞌ neon neeꞌ (msoiꞌ nuub), Usif Jesus ambi nopu nanan. Mbi sineꞌte, es leꞌ neno kleij (msoiꞌ teun), Usif Jesus anmoni nfain. On nane, tatuin hit tsoiꞌ neno, In nmaet fai nuban, nalali te In nmoni nfain.✡ 9:34 Lukas 22:24 ✡ 9:35 Mateus 20:26-27; 23:11; Markus 10:43-44; Lukas 22:26 ✡ 9:37 Mateus 10:40; Lukas 10:16; Joao 13:20

Naꞌ Markus 9:38 16 Naꞌ Markus 10:838 Nalali te, Jesus In asium-noinaꞌ tuaf es, naꞌ Joao, natoon mnak, “Amaꞌ! Mbi haef es, hai miit tuaf

es in nteek Amaꞌ In kanan he nliuꞌ pah-tuaf. Mes hai mikain ee, fun in ka hit atoni fa.”39 Mes Jesus natae mnak, “Hee! Hi kaisa miꞌeek ee. Fun sikau es neik Au kanak, ma nmoeꞌ lasi

mkakat, in ka nteek naꞌleꞌuf anfain fa Au kanak. 40Kalu in ka nmamuus fa nok kit, in hit atoni msat.✡41 Es on nane, mimnau lek-leok! Kalu nmuiꞌ atoni leꞌ nahiin nak hi mituin Kristus, nalail in ntulun ki,nane Uisneno ka napnikan fa atoni nane in haet. Maski nak in naꞌinut oel kopu mese msat, Uisnenoka napniikn ef.”✡

Kaisa mibaꞌe mok sanat!(Mateus 18:6-9; Lukas 17:1-2)

42 Nalali te, Jesus natoon antein sin mnak, “Kalu atoni es nmoꞌen nsaan neu liꞌaan es, tal antee inka npalsai ntein neu Kauf, natlek-leok, he! Naleko nneis, kalu atoni nait fatu ꞌnaek es,† ma nfutu neuatoni nane in neon, he nalemaꞌ neu tasi tnanan.

43 Kalu ho mmoeꞌ musanab meik ho ꞌnimam, mkeut mufeka haa ho ꞌnimam nane! Naleko nneis,ho mtaam meu sonaf neno tunan meiki haa ho ꞌnimam biam. Kalu kahat, sin mpolin nataam ko neuaij maputuꞌ ma aij malalaꞌ nabal-baal meik ho ꞌnimam nua sin.✡ 44 [Aij maputuꞌ nane, namneoꞌ balemaꞌneꞌat. Aij leꞌ nane ka nmaet nitaf. Ma kaun anaꞌ leꞌ mbi nane sin naklotiꞌ ka nasnasan fa.]‡ 45Kaluho mmoeꞌ musanab meik ho haem, mkeut mufeka haa ho haem nane! Naleko nneis, ho mtaam meusonaf neno tunan meiki haa ho haem biam. Kalu kahat, sin mpolin nataam ko neu aij maputuꞌ ma aijmalalaꞌ nabal-baal meik ho haem aa nua sin. 46 [Aij maputuꞌ nane, namneoꞌ bale maꞌneꞌat. Aij leꞌ naneka nmaet nitaf. Ma kaun anaꞌ leꞌ mbi nane sin naklotiꞌ ka nasnasan fa.]§ 47 Kalu ho mmoeꞌ musanabmeik ho matam, mloiꞌ mupoin haa ho matam nane! Naleko nneis, ho mtaam meu sonaf neno tunanmeiki haa homatambiam. Kalu kahat, sinmpolin nataamko neu aijmaputuꞌma aijmalalaꞌ nabal-baalmeik ho maatm aa nua sin.✡48 ‘Aij maputuꞌ nane, namneo-namneo bael maꞌneꞌat.

Aij leꞌ nane ka nmaet niit fa.Ma kaun anaꞌ leꞌ mbi nane sin naklotiꞌ ka nasnasan fa.’✡

49 Au ꞌnoinaꞌ ije, namneo maꞌfeen. Sikau es natuin Kau, in musti nsutai ma natuin piut, namneeson leꞌ atoni nmaes sisi ma nseꞌi neu aij, henati sisi nane ntahan aꞌloob.

50 Masi nane naleok. Hit ttaob ee neu mnahat henaꞌ namiin. Mes kalu masi nane in ka namiin famasiꞌ, nane naleok saaꞌ? Hit tpoi-lakan. Hi musti namnees on leꞌ masiꞌ, ma mmoin maneek es nok es,mok atoni ok-okeꞌ.✡

Es on naan, hi misnaas nai miꞌko hi mmatoes nane mak, sikau es aꞌnaet, ma sikau es aꞌbaut!”10

Atoni Farisi namin lalan he namouf Usif Jesus matoom neu lasi matsaos ma nok mapoi-lakan(Mateus 19:1-12; Lukas 16:18)

1 Nalali te, Jesus sin nnaon onuk profinsia Judea, nok bale bian mbi noel Jordan in maans aa saen.Mbi mee-mee, toob namfau neman ntool naan Ne. Jesus naꞌnoinaꞌ sin on leꞌ neno-neno.

2Nmuiꞌ atoni Farisi bian neman he namofu Ee. Sin ntoti mnak, “Natuin hit plenat akama, kalu atonifeꞌu matsao nalail, in nabeiꞌ mapoi-lakan, ka aiꞌ ka?”

3 Jesus natae mnak, “Mimnau feꞌ! Plenat neu feel-mone leꞌ naꞌi Moijes natoon nain neu kit, nak onmee?”

4 Sin nataen mnak, “Naꞌi Moijes in aplenat nak, atoni nabeiꞌ mapoi-lakan, mes ile lamu haa in nfeeꞌsulat mapoi-lakan neu in feel.”✡

5 Jesus natae nfain sin mnak, “Hoi! Mneen, he! Naꞌi Moijes ntui on nane, fun natuin hi neekm inꞌnaak faut ok! 6Hi kaisa mipnikan leꞌ lasi un-unuꞌ, leꞌ olas Uisneno nmoeꞌ neno tunan ma pah-pinan!Nmuiꞌ matuꞌi mnak,‘Uisneno nmoeꞌ mansian, bifeel ma atoni.✡

7 Es on nane te, atoni mpoi nnao nasaitan in enaf-amaf,he mpoi nmoin neek buaꞌ nok in feel,ma nmafuut nekaf nok ne.

8 Fun sin nua sin nfain meseꞌ.’✡✡ 9:40 Mateus 12:30; Lukas 11:23 ✡ 9:41 Mateus 10:42 † 9:42 Sula Kninoꞌ lasi Gregu (Yunani) nluul am nak, ‘fatu tutuꞌ’ leꞌ sinaneiki he ntuut aen-kase. ✡ 9:43 Mateus 5:30 ‡ 9:44 Sula Kninoꞌ lasi Gregu (Yunani) unuꞌ, ka nluul fa mbi elaꞌ 44. § 9:46Sula Kninoꞌ lasi Gregu (Yunani) unuꞌ, ka nluul fa mbi elaꞌ 46. ✡ 9:47 Mateus 5:29 ✡ 9:48 Jesaya 66:24 ✡ 9:50 Mateus 5:13;Lukas 14:34-35 ✡ 10:4 Tektana Tfain Monik Ahunut 24:1-4; Mateus 5:31 ✡ 10:6 Uab Un-unuꞌ 1:27; 5:2 ✡ 10:8 Uab Un-unuꞌ2:24

Naꞌ Markus 10:9 17 Naꞌ Markus 10:319 Kalu Uisneno es neikn on kuun he nabuab sin nfani meseꞌ, mansian kaisa msekin ntein sin nai!”10 Nalali te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin ntaman mbi ume es. Mbi nane, sin ntoit Jesus In aꞌnoinaꞌ

alelo.11 Jesus natae mnak, “Sikau es mapoi-lakan nok in feel, nalail matsao ntein nok bifeel tetaꞌ, nane

lasi lahi! 12 Bifeel on nane msat! Kalu in mapoi-lakan nok in monef, nalail in matsao ntein nok atonitetaꞌ, nane lasi lahi msat!”✡

Usif Jesus nateut liꞌaan in(Mateus 19:13-15; Lukas 18:15-17)

13 Mbi neno es, nmuiꞌ atoni neik sin aanh in neman neu Jesus, he ntoti Ee he nateut sin. Mes Inasium-noinaꞌ sin naꞌekaꞌ atoni he kaisa neman naꞌeuk nok Jesus.

14 Jesus napeen niit sin nmoeꞌ on nane, ma In namaun In asium-noinaꞌ sin mnak, “Mifetin liꞌaanin nane he neman neu Kau! Kaisa mikain sin! Fun atoni on leꞌ nane kin, namnees on leꞌ toob naꞌkoUisneno in sonaf mbi neno tunan. 15Hi mimnau lek-leok! Sikau es he neem nhaumaak Uisneno, sinmusti namnaub Ee, namnees on leꞌ liꞌanaꞌ namnau in enaf-amaf. Kalu ka nmoeꞌ on nane, sin ka nabeiꞌfa he ntaam neu sonaf Uisneno.”✡ 16Oke te, Jesus nhoo naan liꞌaan in, ma npooh liꞌaan in sin fuufk inmeseꞌ-meseꞌ, ma nateut sin.

Atoin aꞌmaut naim lalan he nmoin piut nok Uisneno(Mateus 19:16-30; Lukas 18:18-30)

17 Olas Jesus sin he nnaon, nmuiꞌ atoni aꞌmaut es naen neem he naꞌeuk nok Jesus. In nabees mbiJesus Inmatan. Oke te, in ntoti mnak, “Kulu ꞌnaek leꞌ afin-finit! Au he ꞌtoit ꞌaan akleꞌo. On ii, Amaꞌ. Aumusti he ꞌmoeꞌ onmee, he au uhiinmaneꞌo, au nabeiꞌ ꞌtaam ꞌeu sonafma he ꞌmoin ubuaꞌ ꞌok Uisneno?”

18 Jesus natae mnak, “Anasaaꞌ te ho mak Kau mak, ‘afin-finit’? Ka nmuiꞌ fa atoni meseꞌ es he nfininneis, mes alahaa Uisneno nmees. 19Ho muhiin mulail, Uisneno in aplenat naꞌko unuꞌ nak,

‘Kaisa muꞌmaet atoni;Kaisa mmoeꞌ lasi lahi;Kaisa mubaak;Kaisa msaksii muꞌmoeꞌ atoni;Kaisa muꞌmoeꞌ atoni he mait sin aꞌbaleꞌ;Ma mubees neu ho enaꞌ-amaꞌ.’ ”✡

20 Atoni nane natae mnak, “Namneo, ꞌNaef Kulu! Naꞌko feꞌ munif, au utuin plenat nane ok-okeꞌ be.”21 Jesus namnau atoni nane. Ma In nak, “Namneo! Mes fe nmuiꞌ lasi noon es. Leꞌ ii, ho mnao mfain

he musaꞌu main ho maus ok-okeꞌ. Ma leꞌ loit in nane, ho mbait sin neu atoin amaꞌmuꞌit. Nane oke, hooum mutuin Kau nai. Lofa Uisneno nafani ko ho maus mbi sonaf neno tunan.”

22 Atoni nneen Jesus namolok on nane te, in neekn aa namleuꞌ. Nalail in annao nfain nok neek susal,fun maneꞌo-maneꞌo in naꞌmauꞌ.

23Ma Jesus nail nateef, ma naꞌuab nok In asium-noinaꞌ sinmnak, “Mneen, he! Atoni aꞌmaut namneonsusal kalu ntaam neu sonaf Uisneno!”

24 Nneen In namolok on nane, In asium-noinaꞌ sin neek in naꞌtemen. Mes Jesus namolok anteinmnak, “Mitniin lek-leok, he! He tjael Uisneno In toob, nane nsusal aꞌnaek! Kaisa mineꞌop mak naneka susal fa. 25Neu atoni aꞌmaut ntaam neu sonaf he njael Uisneno in toob, nane namnees susal on leꞌbikaes ‘unta’ ꞌnaek es, ntaam neu in oꞌaf natuin anet in aꞌbolan.”

26 Jesus In molok on nane, nmoeꞌ sin nteek amnekun ntein. Ma sin nmantotin mnak, “Kalu he onnane, sikau es napeni ꞌhonis, he?”

27 Jesus nail sin meseꞌ-meseꞌ, ma In nak, “Neu mansian, namneo ka nabeiꞌ fa. Mes kaisa mipnikan:neu Uisneno, ok-okeꞌ nabeiꞌ anjael!”

28 Oke te, naꞌ Pedru nait molok mnak, “Amaꞌ. Hai misaitan main hai saaꞌ-saaꞌ ok-okeꞌ be, he mituinKo. Mes lofa hai mipein saaꞌ?”

29-30 Jesus nak, “Au he utonan neu ki on ii: Sikau es natuin Kau, ma nnao nasaitan in enaf-amaf,in olif-tataf, in aanh in, in lele, in mepu, ma nasaitan in saaꞌ-saaꞌ ok-okeꞌ mbi ume nanan, he nnaonatoon Uisneno In Laes Alekot neu atoni mbi mee-mee, in lofa nataim nautn es manesiꞌ. Lasi ok-okeꞌleꞌ in nasaitan nane, lof nataim ma nfain neis-neis. Ma in lof napein nsutais fun in natuin Kau. Meslof kalu pah-pinan ii isu-bai, in lof nmoin piut nok Uisneno. Nane es in haet! 31Mimnau, he! NatuinUisneno In neꞌop, sikau es naꞌaiti in nekan, in lof maꞌpalan. Mes sikau es naꞌpalan in nekan, in lofnaꞌlaitn ee.”✡

Usif Jesus natoon antein In aꞌmaten mbi haef teun(Mateus 20:17-19; Lukas 18:31-34)

✡ 10:12 Mateus 5:32; 1 Korintus 7:10-11 ✡ 10:15 Mateus 18:3 ✡ 10:19 Mpoi naꞌko Pah Masir 20:12-16; Tektana Tfain MonikAhunut 5:16-20 ✡ 10:31 Mateus 20:16; Lukas 13:30

Naꞌ Markus 10:32 18 Naꞌ Markus 10:5232 Olas nane, Jesus sin nnaon neu Jerusalem. Jesus annao nahuun. In asium-noinaꞌ sin ma atoni

bian natuin naꞌko kotin. Sin namnaun nitan leꞌ In molok unuꞌ. Ma sin neek in naꞌtemen, ma namtaun.Oke te, Jesus noꞌen In asium-noinaꞌ sin nmesen, he natoon antein leꞌ saaꞌ es lof anbool neu Ne mbiJerusalem. 33 In naꞌuab mnak, “Mneen, he! Hit leꞌ ii, tnao teu Jerusalem. Au ije, Aan Mansian. Mesmbi nae, sin lofa naꞌsosaꞌ Kau, neu leꞌ ꞌnakaf-aꞌnakaf akama sin, ma neu kulu akama sin. Nalali te, sinnhuuk he naꞌmaet Kau. Oke te, sin nanaꞌat Kau neu atoni tetaꞌ leꞌ ka nahiin fa Uisneno. 34Nalali te, sinnaꞌuab naꞌleꞌuf Kau. Sin nakiun Kau, ma nteop naklatiꞌ Au aok. Oke te, niꞌ sin naꞌmaet Kau. ManeoꞌAu lof aꞌmaet. Mes lof mbi nfiin fai nuban te, Au ꞌmoni ꞌfain.”*

Yakobus nok Joao ntotin he neikin atoin aꞌnaet(Mateus 20:20-28)

35 Oke te, ꞌnaef Jebedeus in aanh in, es leꞌ naꞌ Yakobus nok naꞌ Joao, neman neu Jesus. Sin ntotinmnak, “ꞌNaef Kulu! Hai mpaluu Ko.”

36 Jesus ntoit sin mnak, “Hi mpaluu saaꞌ?”37 Sin natae mnak, “On ije, Amaꞌ! Kalu Amaꞌ ntook ma naplenat, hai mtoit he Amaꞌ natokoꞌ kai, neu

Amaꞌ In banapan aꞌneꞌu, ma es antook mbi Amaꞌ In banapan aꞌliij, henati hai mhuku plenat msat.”38 Jesus natae mnak, “Hi nua ki leꞌ ije, ka mihiin maan fa saaꞌ es leꞌ hi mtoit. Au ii, lof upein lasi

maꞌneꞌat namfau. On mee? Hi mak mibeiꞌ msutai lasi maꞌneꞌat nane mok Kau tala mmaet, ka?”✡39 Sin nataen mnak, “Hai mibeiꞌ, Ama!”Jesus nak antein sin mnak, “Maneꞌo! Hi lof msutai lais maꞌneꞌat msat on leꞌ Au. 40 Mes sikau es

ntokon mbi Au banapak aꞌneꞌu ma banapak aꞌliij, nane ka Au ꞌleek ta fa. Mes nane Uisneno es anleek.In nafeek nalali be, neu sikau-sikau es antokon mbi tokoꞌ nane.”

41 Olas In asium-noinaꞌ sin bian nnenan naꞌ Yakobus nok naꞌ Joao ntoit onuk nane, sin natoꞌan.42Oke te, Jesus noꞌen sin ok-okeꞌ mnak, “On ii! Hi mihinen, aiꞌ? Atoin anaaꞌ apleent in, sin es nasusabkuuk sin toob in, tala sin ka nabeiꞌ fa he nmoꞌen saaꞌ-saaꞌ. Ma aꞌnaet-aꞌnaet leꞌ naꞌko suku leꞌ sin kanahiin fa Uisneno, sin nfee plenat nneis niis, tala sin toob haꞌmuiꞌ ok anneis. 43Mes hi kaisa mmoeꞌon nane! Fun sikau naꞌko hi es neik aꞌnaet, in musti nmoeꞌ ate ma nhaeꞌ neu atoni bian.✡ 44Ma sikaues neiki ꞌnakaf, in musti nmoeꞌ nfain on ate.✡ 45 Fun natuin Au, Aan Mansian ije, ka ꞌoum fa he atoninhae neu Kau, mes Au ꞌoum he ꞌhae ꞌeu atoni amfaut. Au ꞌoum uꞌnaꞌat Au ꞌmonik ije ok-okeꞌ, he uꞌsoitoob namfau sin naꞌko sin sanat ma penu.”

Usif Jesus nalekoꞌ atoin afolot(Mateus 20:29-34; Lukas 18:35-43)

46 Jesus nok In asium-noinaꞌ sin, ma nok atoni amfaut annaon ntenuk koot Jeriko. Olas sin he nnaonpiut, nmuiꞌ atoni maat-afoolt es ntoko mbi lalan in ninen, ma ntoit loit. In kanan, Bartimeos, ꞌnaefTimeos in anah. 47 Olas in nneen nak leꞌ afinit nane, Jesus naꞌko Najaret, ma in nkoaꞌ nahelan mnak,“Jesus! Naꞌi David in sufaꞌ-kaꞌuf! Hai mpao Ko ꞌloꞌo be! Mumnau maan kau fa!”

48 Nneen in ankoaꞌ on nane, leꞌ atoni amfaut in nakain ee mnak, “Huus! Muꞌmekaꞌ!”Mes in nkoaꞌ nahelan piut mnak, “Jesus! David in sufaꞌ-kaꞌuf! Mumnau maan kau!”49 Oke te, Jesus nhaek. Ma In nak, “Hi mok ne neem neu ii!”Ma sin nnaon nak ee mnak, “Ho muꞌmekaꞌ nai! ꞌNaef Kulu noꞌen ko ben es nae. Oum nai!”50 Nneen on nane te, Bartimeos mpoi-lakan nain in tainusat, ma in nhaek sabake, ma nnao naꞌeuk

nok Jesus.51 Jesus ntoti ee mnak, “Ho he mloem saaꞌ?”Atoin afolot nane natae mnak, “Amaꞌ! Au ꞌtoit henati au ꞌailat ꞌiit.”52 Jesus nak antein mnak, “Fun ho mpalsai mak Au nabeiꞌ uleko ko, leꞌ ije msat, ho muleok mulali

ee! Mnao nai!”Ma in matan nane naleok nain. Oke te, in nnao nahat Jesus amsat.

11Usif Jesus sin ntaam neu Jerusalem, ma toob namfau pules ma naliat Ee, namnees on leꞌ kase ꞌnaek(Mateus 21:1-11; Lukas 19:28-40; Joao 12:12-19)

* 10:34 Ambi laes Gregu (Yunani), sin nmulai nsoꞌin naꞌko: neno ije (= 1), nmeu-nokaꞌ (= 2), sineꞌ (= 3), esah (=4). On nane, mbi laesGregu (Yunani), μετὰ τρεῖς ἡμέρας (meta treis hēmeras) “mbi neno no teen ii” in aꞌnaonaꞌ ambi laes Baikeno es leꞌ “mbi sineꞌ”. Mimnau,Usif Jesus anmaet nok neon nimaꞌ (msoiꞌ es). In nmeu-nokaꞌ te, es leꞌ neon neeꞌ (msoiꞌ nuub), Usif Jesus ambi nopu nanan. Mbi sineꞌte, es leꞌ neno kleij (msoiꞌ teun), Usif Jesus anmoni nfain. On nane, tatuin hit tsoiꞌ neno, In nmaet fai nuban, nalali te In nmoni nfain.✡ 10:38 Lukas 12:50 ✡ 10:43 Lukas 22:25-26 ✡ 10:44 Mateus 23:11; Markus 9:35; Lukas 22:26

Naꞌ Markus 11:1 19 Naꞌ Markus 11:191 Olas sin nhaumaak koot Jerusalem, sin ntenuk kuan nua, Betfage nok Betania, mbi ꞌnuꞌaf Oliveira

in abnapan.* Naꞌko nane, Jesus sin mpao nanuk kleꞌo. Nalail, In nsonuꞌ In asium-noinaꞌ sin atoni nuannaonnahunun. 2 In nak, “Hi nua kimnaomihuunmeu leꞌ kuan nae. Olas himtaam, lofa himiit bikaes‘keledai’ anaꞌ meseꞌ, leꞌ mafutuꞌ ambi nane. Tuaf es feꞌ ka nsae neu ne. Hi mnao mseif ee, ma mheelmeki neem neu ii. 3Mes kalu nmuiꞌ atoni nabokan ki nak, ‘Anasaaꞌ te hi mseif meik bikase nane?’ Himitae mak, ‘Usiꞌ he npake. Kalu npaek nalali, niꞌ hai meki nfain neem.’ ”

4 Nalali te, atoin nua in nane nnaon, ma sin niit bikaes aan es leꞌ mafutu mbi ume nesun leꞌ mbilalan ninen. Ma sin nseif neki he neem neu ne. 5Mes nmuiꞌ atoni ahaket mbi nane nabokan sin mnak,“Hoi! Anasaaꞌ te hi mseif atoni in bikase?”

6 Nalail sin natae mnak, “Hai Usiꞌ nloem he npaek je. Kalu npaek nalali, niꞌ hai meki nfain neem.”Ma atoni leꞌ nane kin, sin nafetin he nheel neik bikase nane. 7 Sin nheel neki nnao neu Jesus. Nalalite, sin napeinit bikaes aneik sin tainusat. Oke te, Jesus ansaeꞌ.

8 Olas sin he ntaam neu koot in nanan, nmuiꞌ atoni namfau sin nait sin bael tainusat, ma nok sinbeit anaꞌ, ma naꞌbene neu lalan. Ma bian nnaon nꞌoten peet noꞌo† mbi lalan ninen, he sin nabeen neulalan tnanan. Nane nmoꞌe takaf nak sin nseun Usif Jesus nok neek pules. On leꞌ sin biasa nseun kaseꞌnaek. 9Ma nmuiꞌ atoni bian nnaon nahunun neu Jesus Inmatan, ma nmuiꞌ atuinas naꞌko In kotin. Masin naꞌbaaꞌ mnak,“Hosana! Hai mpules miꞌnaeb Uisneno!‡

Uisneno nateut atoni leꞌ neem neik Usiꞌ In kanan,fun natuin Uisneno nlelub Ee!✡

10 Hosana! Hai mpules miꞌnaeb Uisneno!Fun Uisneno he nahake nfain Usif David in plenat!

Hosana! Hai mpules miꞌnaeb Uisneno!Fun Uisneno In ntook naplenat mbi neno tunan in aꞌlatan!”

11 Olas sin ntenuk koot in nanan, Jesus sin ntaam neu Uisneno In Uim Onen Uuf in kintal. Ma Jesusnail lek-leok nateef bale nane. Mes, fun neem bi nmaeb je, sin nnaon nfanin mbi kuan Betania.

Usif Jesus nak haub es he nkais nafua ntein(Mateus 21:18-19)

12 Mbi nok-nok anaꞌ, sin nnaon mpoin naꞌko Betania, he nnaon nfain neu koot Jerusalem. Mes mbilalan tnanan, Jesus namnaah. 13 In napeen niit hau uuf es in anmoni mbi lalan ninen. Atoni biasaneuk in fuan.§ Ma Jesus nnao nhaumaak hau uuf nane ma he nail nafua, ka aiꞌ kah. Mes olas In nteehaub nane in uun, In ka niit naan fa hau fua es. Fun feꞌ ka ntee in toon he nafuaꞌ. In fa niit sa natuna.14Ma Jesus naꞌuab neu haub nane mnak, “Fun ho ka mufua fa he Au ꞌeuk, jadi mulai naꞌko ii, ho lof kamufua mtein fa neu atoni bian antein!”

In asium-noinaꞌ sin nneen In naꞌuab maꞌfenaꞌ on nane.Usif Jesus ntaam mbi Uim Onen Uuf. Nalali te, In naleꞌun pasaꞌ mbi nane(Mateus 21:12-17; Lukas 19:45-48; Joao 2:13-22)

15 Oke te, sin nnaon piut, tal antee Jerusalem, ma Jesus ntaam anteinmbi Uisneno In UimOnenUuf.Mbi Uim Onen nane in kintal, toob nmoeꞌ nfain Uim Onen nane on pasaꞌ he sin naꞌsaꞌun kool pani leꞌbiasa atoni neik nmoeꞌ neu onen naꞌtuluꞌ. Nail on nane te, Jesus nnao nliuꞌ napoin sin. In isuꞌ-baiꞌmeij-meij leꞌ sin npaken he matukal neik loit. Ma In ntepon naleꞌun bangku-bangku leꞌ sin npaken henaꞌsaꞌu kolo nane. 16 In nakain toob ok-okeꞌ he ka nabeiꞌ neik sin baleꞌ nnaon natuin nuk Uim Onenin kintal nane in nanan. 17Ma In naꞌnoinaꞌ sin mnak, “Hi mihiin milail saaꞌ es leꞌ Uisneno In mafefaꞌleꞌ nluul nani nak, ‘Au ufenaꞌ Au ume ije, henati atoni naꞌko pah-pah he neman nꞌonen mbi ii.’ Mes himmoeꞌ ume ii nfain on atoin abakat in bale tolaꞌ!”✡

18 Olas ꞌnakaf-aꞌnakaf akama ma kulu akama sin nnenan Jesus nmoeꞌ on nane, sin natooꞌ Ne. Okete, sin namin lalan he naꞌmaet Ee. Mes sin namtaun amsat, fun nmuiꞌ toob namfau nloem he nnenanIn aꞌnoinaꞌ.

19 Olas mbi neon nmabeꞌ, Jesus sin mpoin naꞌko koot Jerusalem, nfain he ntupan mbi kuan Betania.Kalu hit maneꞌo-maneꞌo tpalsai neu Uisneno, In he nfee kit saaꞌ leꞌ hit ttoti(Mateus 21:20-22)

* 11:1 Sin nakanab ‘Oliveira’ mbi ꞌnuꞌaf nane, fun mbi nae nmuiꞌ lele ma nok haub oliveira, he namees in minaꞌ naꞌko haub nane infuan. ꞌNuꞌaf Oliveira nane, in naꞌloꞌon kilomeseꞌ naꞌko koot Jerusalem. † 11:8 Sula Kninoꞌ Naiꞌ Markus lulat un-unuꞌ nak ‘tlaef-tlaef ’.Mes hit tahine mbi Naiꞌ Joao elaꞌ 12:13 nak nane peet noꞌo. ‡ 11:9 ‘Hosana’ neik sin laes Aram nak, ‘in nsoi nafetin kai!’ Olas UsifJesus fe ꞌ nmoin, sin biasa npaek uab nane he mpules ma nalaitan Uisneno. ✡ 11:9 Siit Pules 118:26 § 11:13 Sula ninoꞌ laesGregu (Yunani) nteke nak, hau nane ‘sukē’. Laes Portu nteke nak, ‘figeiro’. Laes Indonesia nteke nak ‘ara’. Mbi Indonesia panin neon-saetma nok mbi Timor Lorosae, atoni ka neku fa hau ‘ara’ in fuan nane. Mbi Sula Kninoꞌ ka namnees fa nok hit haub ‘ara’ mbi hit Pah Metoii. ✡ 11:17 Jesaya 56:7; Jeremia 7:11

Naꞌ Markus 11:20-21 20 Naꞌ Markus 12:11

20-21 Mbi nok-nok anaꞌ, sin nnaon nfanin onuk Jerusalem. Mbi lalan in tnanan, sin nneis natuinhaub leꞌ afi Jesus nak ee. In asium-noinaꞌ sin namkakan, fun natuin haub nane nmeto nmaet tal anteein aꞌbaꞌan. Ma Pedru namnau niit Jesus In molok leꞌ afi nane. Nalail in natoon am nak, “Amaꞌ! Mailmiit! Haub nane leꞌ afi Ama nleꞌat-tebaꞌ, nmate!”

22Ma Jesus nataemnak, “Namneo! Ile lamuhimpalsai neuUisneno onnane. 23Kalumaneꞌo-maneꞌohi mpalsai, hi nabeiꞌ mleul ꞌnuꞌaf es he naskout on tasi. Ma Uisneno msat naskotub ꞌnuꞌaf nane, ilelamu hi neek palsait nane kaisa stena-stena! Mes hi musti mpalsai maneꞌo-maneꞌo neu Uisneno.✡24 Kais mipnikan, he! Ile lamu hi mpalsai maneꞌo-maneꞌo mak Uisneno nabeiꞌ anfee saaꞌ leꞌ hi mtoit,In lofa nmoeꞌ neu ki! 25 Mes kalu nmuiꞌ atoni nꞌonen, ma in nekan nanan ka nmanleko fa nok atonibian, in musti manleko nok atoni nane feꞌ. On nane, niꞌ hi Ama mbi neno tunan nnoes ki hi sanat mapenu. 26 [Kalu hi mneek asꞌunu, ma ka mloem mkaos fa atoni bian sin sanat, hi Ama mbi neno tunanmsat ka nloem fa he napnikan hi sanat ma penu sin.]* ✡

Sin masuiꞌlin neu Usif Jesus In hak(Mateus 21:23-27; Lukas 20:1-8)

27 Oke te, sin nnaon piut. Ntenuk Jerusalem, sin ntaman ntenin mbinuk Uisneno In Uim Onen Uuf.Olas sin ntaman ntenuk kintal naan, ꞌnakaf-aꞌnakaf akamama kulu akama sin neman, 28hemaksuilꞌinnok Jesus mnak, “Afi, sikau es anleul ko, he ho oum mmoeꞌ humaꞌ-humaꞌ mbi ii? Sikau es anfee kohak!?”

29 Mes Jesus nahiin sin namin lalan he namofu. Oke te, In natae nak, “Au he ꞌtoti ꞌfain ki msat. Himitae Kau feꞌ, he niꞌ Au utae ki. 30 Au he ꞌtoit ki, on ii: hi ok-okeꞌ leꞌ ii mihiin naꞌ Joao, Aslain Atoninane, aiꞌ? Sikau es anlelu ee he nnao naslain atoni? Uisneno ka, aiꞌ mansian?”

31 Nalali te, sin natenab nuu-neman, ma ntolan naketi lasi mnak, “Akee! Hit he tapeni, ee! Kalu hittatae mtak, ‘Uisneno es anlelu,’ lofa in natae mnak, ‘Kalu on naan, anasaaꞌ te hi ka mpalsai fa neu naiꞌJoao?!’ 32Mes hit msat lof ka tak fa, tak, ‘Mansian es anlelu.’ Fun atoin in ok-okeꞌ lof namaunun. Funsin npalsai nak, naꞌ Joao nane, Uisneno in mafefa kninuꞌ.”

33 Nalail sin natae mnak, “Hai ka mihiin ee fa!”Ma Jesus natae nfani mnak, “Kalu on naan, Au msat ka utoon ki fa, ꞌak sikau es anleul Kau.”

12Usif Jesus naletaꞌ neu atoni ameup leel tua kase(Mateus 21:33-46; Lukas 20:9-19)

1 Nalali te, Jesus naꞌuab antein nok ꞌnakaf-aꞌnakaf akama Jahudi ma nok kulu akama sin. In naꞌuabneik laes letaꞌ mnak, “Nmuiꞌ tuaf es nnao nmoeꞌ lele he nseen tua kase anggur neu in pooꞌn es. Okete, in mbaik nateef, ma in nmoeꞌ bak he natnee tua kase in oen. Nalail in nahake tetu es he mpao lele.Ma nalali te, in naꞌnate neu atoni bian, he sin nmepun, ma in neesn aa, oke tembati. Nalali te, in mpoinnao neu pah aꞌloꞌo es.✡

2 Ntee toon he nꞌiup tua kase fuaꞌ, ma lele tuaf nane nleul in anaꞌ leul es nnao neu atoin ameupt in,he mbait nesaf. 3Mes, olas in ntee, atoni ameupt in naan nhuku ee, ma sin antuuf naklatiꞌ. Nalail sinnlelu nnaon nfain nluum.

4 Nalali te, leel tuaf nane nsonu in anaꞌ leul es antein. Mes atoni ameupt in nane nteop napaap inꞌnakan. Oke te, sin namaeb ee, ma sin nliꞌu. 5Oke te, leel tuaf nane nsonu in anaꞌ leul in bian antein.Mes sin naꞌmate. Masti sin nmoeꞌ on mee msat, leel tuaf nane in nleul piut in anaꞌ leul in. Mes atoinameupt in nane nteop naklatiꞌ bian, ma bian naꞌmaet sin. 6Olas ije, alahaa atoni meseꞌ. Nane, leal tuafin aan mone mestelo. Fun natuin ka nmuiꞌ ntein fa lalan bian, in nleul in aan mone nane. In naneꞌopmnak, ‘Kalu au ꞌleul au aan mone nmees, lof sin nsimo nok alekot, ma nneen ee.’

7 Oke te, in anleul in aan mone nnao on nae. Mes olas atoin ameupt in napeen niit liꞌanaꞌ naneneem, sin nmantonin mnak, ‘Huus! Hi ati mail amnao on nae! Amnasiꞌ nleul ntein in aan mone! Kaluamnasiꞌ anmaet, liꞌaan mone ii es anait in aamf aa in pusaka ok-okeꞌ. Eim he thuku he taꞌmate. Mauthe hit es atpaal in naijaan ii!’ 8 Nalail sin ok-okeꞌ nhuku, ma naꞌmate. Oke te, sin mpolin napoi aontaꞌun neu lele kotin. Laes letaꞌ ii, nheub ahaa ii.”

9 Nalali te, Jesus ntoit atoin aꞌnaet in mnak, “Kalu tatuin ti hiꞌ neꞌop, leel tuaf nane in nmoeꞌ saꞌanneu atoin ameupt in nane? Kalu natuin Au neꞌop, leel tuaf nane neem naꞌmaet atoin ameupt in naneok-okeꞌ. Oke te, in naꞌnate nfain leel tua kase nane neu atoni bian.

10 Hit ok-okeꞌ tiit talali be mbi Uisneno in Sula Kninoꞌ mnak,‘Nmuiꞌ fatu es leꞌ tukan sin naiti, ma mpoi-laakn ee be.

Mes olas ii, fatu leꞌ nane nfain faut sukit neu nii enaf.11 Uisneno esan mbeti, ma natokoꞌ fatu nane.✡ 11:23 Mateus 17:20; 1 Korintus 13:2 * 11:26 Mbi lasi Gregu (Yunani) un-unuꞌ, ka nmuiꞌ fa lulat mbi elaꞌ 26 ii. ✡ 11:26 Mateus6:14-15 ✡ 12:1 Jesaya 5:1-2

Naꞌ Markus 12:12 21 Naꞌ Markus 12:29Es on nane te, hit tail et namaas!’ ”✡

12Atoin aꞌnaet in nane, sin nahiin naninmnak, Jesus asanat sin nok uab laes letaꞌ nane. Sin namneeson leꞌ alelo atoin ameup leel tua kase nane kin. Oke te, sin maꞌakolan he nhuku Ee. Mes sin namtaunatoin amfaut in amsat, fun sin nlomin Jesus In aꞌnoinaꞌ. Nalail, sin nnaon nasaitn Ee heꞌ.

Atoni naꞌloep Usif Jesus neik lasi baen noni(Mateus 22:15-22; Lukas 20:20-26)

13 Nalali te, atoni Jahudi sin aꞌnakaf, sin nleul atoni Farisi bian, ma atoni naꞌko partidu Herodes,nnaon maksuilꞌin nok Jesus, he naꞌloep Ee. 14Nalail sin neman, maksuilꞌin nok Ne mnak, “ꞌNaef Kulu!Hai ok-okeꞌ mihiin nak Ama In neekn aa maneꞌo, ma ka naꞌmoef. Amaꞌ Ho mail kuum atoni in nekan.Ho mutoon maneꞌo Uisneno In aꞌlomin nok neek muti, fun Ho ka mbeit fa humaf. Olas ii, hai he mtoitlasi paanf es. Natuin hit plenat akama Jahudi, hit musti tbaen neu Usif ꞌNaek Roma,* ka aiꞌ kah?”

15 Mes Jesus nahiin sin he naꞌloep Ee, henati In nmamuus nok plenat Roma in ukan. Ma Jesus nataemnak, “Anasaaꞌ te hi miꞌloep Kau meik lasi on nane!? Ati hi milileꞌ miit Kau noin mutiꞌ es feꞌ!”

16 Nalali te, sin nnoon Ee noin mutiꞌ es. Ma Jesus nsimu he nail ee. Ma In ntoit sin mnak, “Malulaii, sikau in human? Ma sikau in kanan es leꞌ ii?”

Oke te, sin natae mnak, “Nane, Usif ꞌNaek Roma!”17 Nalali te, Jesus nak, “Kalu on nane, hi mnao mfee neu plenat saaꞌ leꞌ pleent aa in hak. Ma mfee

neu Uisneno saaꞌ es leꞌ Uisneno In hak.”Nneen In natae on nane, sin ok-okeꞌ namkakan, fun In molok nane namneo. Nane natuin sin ka

nabeiꞌ fa he namoufu.Lasi amates nmoni nfain; ma lais matsaos nmuiꞌ ka aiꞌ kah, mbi neno tunan?(Mateus 22:23-33; Lukas 20:27-40)

18 Nmuiꞌ pukan akama bian, leꞌ in kana Saduki. Sin naꞌnoinaꞌ nak amates ka nabeiꞌ fa he nmoninfain. Mbi haef es, nmuiꞌ atoni Saduki bian neman he naꞌloep Jesus.✡ 19 Sin naꞌuab nok Jesus mnak,“ꞌNaef Kulu! Naꞌi Moijes nluul sulat neu kit nak, plenat ije nak: kalu nmuiꞌ atoni es anmaet nasaitan inbifeel, ma bifeel nane ka nahoin fa anah, leꞌ atoni amates nane in olif, in musti nsao ntein bifee banuꞌnane, henati nahoin nasuuf ma nakaaꞌ neu in tataf amates nane.✡ 20Maneoꞌ, naꞌi Moijes naꞌnoinaꞌ onnane. Mes hai he mtoit on ii: nmuiꞌ atoni sin hiut maꞌolin-tatan. Leꞌ ahunut nane matsao nahuun.Nalail in nmaet, mes ka nahoin fa anah. 21Ma olif leꞌ natuin ee ja, nsao ntein bifee banuꞌ nane. Nekaꞌloꞌo, in nmate ntein, mes ka nahoin fa anah. Nalali te, in olif es antein; nsao ntein bifee banuꞌ nane.Mes neka ntee ꞌloꞌo, in nmaet natuin antein, ma ka nahoin fa anah. 22Ma on nane piut, tal antee inolif aꞌheit-susu nmate ntein. Oke te, bifee banuꞌ nane, in msat anmaet natuin.

23 Olas ii, hai mtoit on ii: bifeel nane, in matsao naan atoni hiut! Mes kalu pah-pinan namsoup, maUisneno namonib anfain amaets in, lof sikau es nfain mone neu bifeel nane?”

24 Oke te, Jesus natae mnak, “Kalu hi mtoit on naan, na on nfani hi ka mihiin fa Uisneno In sulat innesan. Ma hi ka mihiin fa Uisneno in kuasan. Leꞌ hi ije mineꞌop msana ꞌnaek!

25 Mneen, he! On ii! Mbi sonaf neno tunan, ka nmuiꞌ fa amatsaos. Aleꞌ amates ok-okeꞌ leꞌ Uisnenonamonib sin anfain, ka nmuiꞌ fa amatsaos. On nane msat, Uisneno in ameput neno tunan ka nmuiꞌfa amatsaos antein. 26 On nane te, lasi neu atoni amates nmoni nfain, ka aiꞌ kah, Au utonan ki, on ii.Hi feꞌ ka mihiin lasi leꞌ unuꞌ hau ana leꞌ anpuut, mes ka nꞌatuꞌ fa, mbi naꞌi Moijes in sulat. Lasi tonasnaꞌuabmnak, Uisneno natonanMoijes mnak, ‘Ho naꞌi sin, sin Uisneno, es leꞌ Au. Sin es leꞌ naꞌi Abraon,naꞌi Isak, ma naꞌi Jakob. Sin ok-okeꞌ naꞌluliꞌ neu Kau tal antee muni ii.’✡ 27Hit tahiin tak naꞌi-naꞌi sinnmate ꞌloob ee. Mes, fun Uisneno natoon am nak In fe njael nabaal nfain sin Uisneno, es nane te,hit tahiin tak sin nmoni nfanin. Jadi, masti atoni nmaet nalali msat, mes sin nmoni nfanin. Namneoamonit leꞌ ntoe ma nabees neu Uisneno, mes atoin amates sin kah fa, aiꞌ? Es nane te, kalu hi mnaaꞌpiut ꞌnoinaꞌ nane nak, amates ka nmoni nfain fa, hi mineꞌop msaan!”

Mmaneek mok Uisneno, ma mmaneek mok atoni bian(Mateus 22:34-40; Lukas 10:25-28)

28 Mbi olas nane, nmuiꞌ kulu akama es nneen Jesus namolok nok atoin in naꞌko pukan Saduki sin.Kulu akama nane naneꞌop amnak Jesus natae sin moolk aa be nok alekot. Oke te, in ntoit Jesus mnak,“Amaꞌ! Au he ꞌtoit Ko on ii: hit nonot ma hit plenat in ukan, namfau nneis. Plenat ok-okeꞌ leꞌ neemnaꞌko naꞌi Moijes nane, mee es naleko neis?”

29 Jesus natae mnak, “Plenat leꞌ maꞌosaꞌ nneis mbi Uisneno in sulat nane, nak on ii:‘Aleꞌ kanan toob ok-okeꞌ mbi Israꞌel! Hi mneen lek-leok!Uisneno nane, namneo hit Usiꞌ, ma hit Aꞌnakaf!

Ka nmuiꞌ ntein fa atoni tetaꞌ antein,✡ 12:11 Siit Pules 118:22-23 * 12:14 Atoni Roma sin Usif ꞌNaek, sin nteke nak ‘Kesel’. ✡ 12:18 Haef in sin Lasi 23:8 ✡ 12:19Tektana Tfain Monik Ahunut 25:5 ✡ 12:26 Mpoi naꞌko Pah Masir 3:6

Naꞌ Markus 12:30 22 Naꞌ Markus 12:44

alahaa In anmees kuun!30 Es on nane, hi musti mneek Ee nneis niis naꞌko aleꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ.

Es nane te, hi musti mimnau miis Ne piut aah,ma mihiin Ee,ma meup maꞌtaniꞌ he mituin In lomin.’✡

31 Plenat nua nak on ii:‘Ho musti mneek mok ho aom-biam, namnees on leꞌ ho mneek ho aom aa kuum.’

Plenat nua in ii, es maꞌosaꞌ nneis. Ka tiit fa plenat bian he nneis naꞌko plenat nua in ii.”✡32Oke te, kulu akaamnaan naꞌuab antein neu Jesusmnak, “Namneo! Amaꞌ leꞌ naꞌuab nane, namneo.

Uisneno nane, hit Aꞌnakaf! Ma ka nmuiꞌ ntein fa Uisneno tetaꞌ.✡ 33Hit musti tneek Ee nneis niis naꞌkoaleꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ, tal antee hit tamnau tiis Ne piut, ma tahiin Ee, ma tmeup maꞌtaniꞌ he tatuin Inlomin. Ma hit musti tmaneek tok hit aok-bian amsat, on leꞌ tneek hit aok aa kuun. Ii nmoeꞌ Uisnenonamlileꞌ nneis naꞌko kalu hit tatuina haa akama in ukan. Ii es naleko nneis, naꞌko hit taktunu haamuꞌitfuat, aiꞌ tfee baleꞌ bian neu Ne.”✡

34 Nneen in natae on nane te, Jesus naneꞌop am nak kulu akama nane in nahiin nalali ee. Oke te,Jesus nak, “Ho alakleꞌo mjael Uisneno in anah.”

Nane nalail, ka nmuiꞌ ntein fa atoni bian he maksuilꞌin antein nok Jesus, fun ka nmuiꞌ fa atoni es henahiin nneis Ne.✡

Kristus nane, namneo usif David in sufaꞌ-kaꞌuf, ma In es usif David in Aꞌnakaf amsat(Mateus 22:41-46; Lukas 20:41-44)

35 Nane oke te, Jesus fe naꞌnoinaꞌ atoni sin mbi Uisneno in Uim Onen Uuf. Ma In nmasoꞌal nok sinmnak, “Natuin hi tenab, on mee? Kulu akama sin naꞌnoinaꞌ matoom Kristus nane, leꞌ Uisneno nleeknani naꞌko un-unuꞌ. Natuin sin neꞌop, In neiki haa usif David in sufaꞌ-kaꞌuf. Mes nane ka nmatomaf.36 Fun natuin afi unuꞌ, Uisneno In Smana Kninoꞌ leꞌ nakua In aꞌan neu usif David, ma in ntui mnak,‘Uisneno natoon nalail neu au ꞌnakaf mnak,

“Oum mtook nai meu ii bale alekot mbi Au banapak aꞌneꞌu.Au lofa ꞌmoeꞌ ho musu sin, tal antee sin namtausan Ko.’ ”✡

37a Naꞌko nane, niꞌ hit tahiin tak usif David kuun nteek Kristus nak, ‘ꞌNakaf ’. In aꞌnaonaꞌ nak, kaluatoni nteek Kristus nane nak usif David in sufaꞌ-kaꞌuf haa, nane ka nmatomaf! Fun natuin in leꞌ naneusif David in ꞌNakaf amsat!”

Usif Jesus nak mpao ma mpaant om naꞌko kulu akama sin naꞌmoel(Mateus 23:1-36; Lukas 20:45-47)

37b Olas Jesus namolok on leꞌ alelo, toob namfau nloem he nneen Ee. 38Nalail In natoon antein sinmnak, “Hi musti mpaant om miꞌko kulu akama sin. Sin neno-neno natai sin sabalu mnanuꞌ, he nnaonaꞌeuk nok atoni amfaut, henati atoni naliat sin mnak, ‘Woeh! Nane atoni aꞌnaet, he!’ 39 Kalu sinntaam neu uim onen, aiꞌ sin nnaon natuinan fesat, sin namin bale he ntokonmbi took alekot, he atoinamfaut in nail sin. 40Mes ampaant om, he! Fun sin naꞌmoeb bifeel abanut sin, ma sin nsiik naan sinume ok-okeꞌ. Mes kalu mbi atoin amfaut in sin maatk in, sin naꞌkolo sin neek abakalat nane, nmoeꞌ onleꞌ sin nꞌoen in ꞌloob-aꞌloob. Sin nloem he atoni naliat sin mnak sin neek in alekot. Mes lof Uisnenonfee kasat maꞌfenaꞌ neu sin.”

Bifee banuꞌ amaꞌmuiꞌt es nataam loit tuluꞌ leꞌ ꞌnaek anneis(Lukas 21:1-4)

41 Nalili te, Jesus nnao ntokomnail peti tuluꞌ mbi Uisneno In Uim Onen Uuf. In niit atoni sin nemannasaeba loit tuluꞌ neu peti nane. In niit atoni aꞌmaut in sin neman nasaeban sin loit namfaumbi nane.42Oke te, nmuiꞌ bifee banuꞌ es neem natuin onen. In nataam sentabus pisaꞌ nua neu peti nane. Loit innane uupk in aan-anaꞌ nneis.

43 Nalail Jesus noꞌen In asium-noinaꞌ sin nak, “Hi mail lek-leok bifeel abanut amaꞌmuꞌit nane. Innataam loit tuluꞌ neki haa sentabus pisaꞌ nua, mes in nfee ꞌnaek anneis naꞌko atoni amfaut in ok-okeꞌ.44Atoni bian, sin ok-okeꞌ nasaeban loit tuluꞌ neki haa sin loit nesif. Mes bifee banuꞌ ii, in ntao nain inloit in ok-okeꞌ be neu Uisneno.”

13Usif Jesus natoon nani, nak Uim Onen Uuf lof anluin(Mateus 24:1-2; Lukas 21:5-6)

✡ 12:30 Tektana Tfain Monik Ahunut 6:4-5 ✡ 12:31 Akama ꞌNaakf in sin Aꞌnoinaꞌ 19:18 ✡ 12:32 Tektana Tfain Monik Ahunut4:35 ✡ 12:33 Hosea 6:6 ✡ 12:34 Lukas 10:25-28 ✡ 12:36 Siit Pules 110:1

Naꞌ Markus 13:1 23 Naꞌ Markus 13:241 Oke te, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin nnaon nasaitan Uim Onen Uuf. Olas sin nnaon mpoin, In

asium-noinaꞌ es nalekan Uim Onen nane nak, “Amaꞌ, ati mail miit ije feꞌ! Ume ii alekot! Sin mbakinfatu ii alekot!”

2 Mes Jesus natae mnak, “Ume ii, namneo namaas! Mes lof neka ntee ꞌloꞌo, sin naꞌleꞌun nain baki iiok-okeꞌ.”

Takaf-takaf neu neno amsouput(Mateus 24:3-14; Lukas 21:7-19)

3 Oke te, Jesus sin nnaon mbinuk aꞌnuꞌaf Oliveira, ma ntook mbi bale leꞌ manꞌailan nok Uim OnenUuf nane. Nalail, In asium-noinaꞌ sin haaꞌ neman namolok nok Ne. Es leꞌ naꞌ Pedru, naꞌ Yakobus, naꞌJoao, ma naꞌ Andreas. 4 Sin ntotin mnak, “Amaꞌ! Ati mutonan mtein kai molok leꞌ alelo. Lof lekaꞌ niꞌin neno amsouput antee? Ma nok in takaf-takaf nane, on mee?”

5 Oke te, Jesus natae mnak, “Ilamu hi mpao ma mpanat lek-leok, he kaisa naꞌloep ki. 6 Fun natuinlofa nmuiꞌ atoni humaꞌ-humaꞌ leꞌ neem mpeꞌas ansaon nak, ‘Au leꞌ ije, Kristus. Uisneno nleek nanikau naꞌko unuꞌ.’ Nalail sin naꞌmoeꞌ atoni namfau. 7Kalu hi mail atoni makenan, aiꞌ hi mneen uab aninhumaꞌ-humaꞌ nak, nmuiꞌ makenat mbi mee-mee, hi kaisa mimtau. Fun natuin lasi on leꞌ nane, mustihe mbool, mes neno amsouput feꞌ ka nteef. 8 Suku es nmakeen nok suku bian. Pah es nmakeen nokpah bian. Nmuiꞌ nai-nunus mbeko mbi mee-mee. Ma amnahas manenuꞌ ambool mbi mee-mee! Leꞌ iiok-okeꞌ njael takaf, namnees on leꞌ bifee aꞌaput nameen nabool he nahoin.

9 Es on nane te, hi musti mpao lek-leok! Fun natuin lofa sin neman nhuuk ki ma nheel neik ki nnaoneu uim afeek lasi akama. Ma sin nteop ki mbi uim onen-uim onen. Ma sin lof nfuut neik ki nnaoneu aan aplenat, natuin hi mituin Kau. Mes nane njael sonaꞌ henati hi mitoon neu sin matoom neuKau. 10 Fun Uisneno In atoni musti nnao nahuun henati natoon Au Laes Alekot neu suku ok-okeꞌ mbipah-pinan ije, niꞌ neno amsouput nane ntee. 11Mimnau! Kalu sin anfuut neik ki nnao neu afeek lasi,hi kaisa mimtau mak, ‘Au uꞌuab ꞌak saaꞌ? Aiꞌ, au uꞌtae ꞌak saaꞌ?’ Kalu in olas he ntee, hi miꞌuab mituinasaaꞌ es Uisneno In Smana Kninoꞌ natoon ki.✡

12 Mbi uum jes, kalu nmuiꞌ atoni es npalsai neu Kau, in olif-tataf sin es namin lalan he naꞌmaet ee.Ma kalu in aanh es anpalsai, in aamf aa kuun es neik noon kuun he naꞌmaet ee. Ma kalu in enaf-amafanpalsai Kau, in aanh in es naꞌmaet sin. 13 Lof anmuiꞌ atoni he natoꞌan ki, fun hi mpalsai neu Kau. Messikau es ansutai tala neno amsouput ije nfiin, lof Uisneno nfee ꞌhonis neu ne.”✡

Mpao ma mpanat, fun neno amsouput he nhaumaken!(Mateus 24:15-28; Lukas 21:20-24)

14 Jesus naꞌuab piut mnak, “Atoni amaunut nneis lofa neem. In ntaamma nhaek mbi bael nuni mbiUisneno In Uim Onen Uuf, leꞌ ka maꞌotaꞌ fa neu ne, tala in nhaꞌniis bale nane. Es nane te, Uisnenonnao nasaitan bale nane. Kalu hi miit on nane, mpanat lek-leok, he! (Sikau es anlee leꞌ ije, mustisintilu msat!) Nane njael takaf nak neon asusal ntee enoꞌ neusn aa be. Kalu miit milail on nane, atonimbi profinsia Judea musti nfeen ma naen nnaon neu nuk ꞌnuuꞌf aa nai.✡ 15Ma sin musti naen sabake,he kais napenin silakaꞌ. Kalu atoni mpoi nalail naꞌko ume, kaisa nfain naiti ntein baleꞌ nai. 16Ma atonileꞌ mbi lele, kaisa nfain nait tainusat nai. Sin musti naen piut!✡ 17 Kasian neu leꞌ bifeel aꞌaput, maneu bifeel leꞌ asuus liꞌanaꞌ meꞌe. Fun sin naenan ka nabeꞌin faꞌ. 18 Es nane te, naleko nneis, hi mꞌonenmtoit henati leꞌ lais amleꞌut nane, kaisa neemnateef nok olas ulan-anin. 19Fun olas nane, susal aꞌnaek!Naꞌko Uisneno nmoeꞌ pah-pinan ii, tal antee muni ii, atoni feꞌ ka niit leꞌ susal aꞌnaek on leꞌ nane. Malof atoni ka niit antein fa susal on nane.✡ 20Kalu Uisneno ka naꞌpalan neon susal nane, lofa ka nmuiꞌfa atoni es nsutai he nmoin. Mes, fun Uisneno nneek atoni leꞌ In nleek sin, nane natuin In naꞌpalanneon susal nane.

21 Kalu neno nane ntele, hi mneen atoni sin nak, ‘Mail feꞌ! Kristus es ii!’ Mes atoni bian nak, ‘Kristuses nae!’ Mes hi kaisa mneen maan sin uab nane! 22 Lofa nmuiꞌ atoni mpoi, ma nteop ansaon nak, ‘Auleꞌ ije, Kristus!’ Atoni bian naꞌuab am nak, ‘Au leꞌ ije, Uisneno In mafefaꞌ es leꞌ au.’ Lofa sin nmoeꞌlasi takaf humaꞌ-humaꞌ neik pah-tuaf in kuasan he naꞌmoeb atoni. Sin namin lalan he naꞌloep atoniUisnenomsat, mes ka nabeiꞌ fa! 23Mes hi musti mpaant om lek-leok! Neno-neno asusal feꞌ kanmbool,mes Au uꞌtoon ꞌain neu ki!”

Aan Mansian In amneman(Mateus 24:29-31; Lukas 21:25-28)

24 Nalali te, Jesus natoon piut neu In asium-noinaꞌ sin mnak, “Kalu neon susal anfiin,‘Maans aa nameis ok,

Ma funan ka npinaf.✡✡ 13:11 Mateus 10:17-20; Lukas 12:11-12 ✡ 13:13 Mateus 10:22 ✡ 13:14 Daniel 9:27; 11:31; 12:11 ✡ 13:16 Lukas 17:31✡ 13:19 Daniel 12:1; Joao in Amnitas 7:14 ✡ 13:24 Jesaya 13:10; Jeskiel 32:7; Joel 2:10,31; 3:15; Joao in Amnitas 6:12

Naꞌ Markus 13:25 24 Naꞌ Markus 14:525 Fkuun-afkuun nmouf naꞌko neno tunan,

ma kuasat mbi neno tunan nasiit-bokan.’✡26 Oke te, niꞌ atoni ok-okeꞌ niit Kau, Aan Mansian leꞌ ii. Lofa Au oum uꞌko neno tunan. Ma atoni

ok-okeꞌ lof sin niit Au kuasak, ma Au ꞌlekok!✡ 27Nalali te, Au uplenat Uisneno In ameput neno tunan,he nnaon nabuab atoni ok-okeꞌ leꞌ Au ꞌleek ꞌain sin naꞌko pah-pinan in kantu haaꞌ sin, naꞌko neon-saettala ntee neno-moufun.”

Neno-neno asusal njael takaf neu Usif Jesus In amneman(Mateus 24:32-35; Lukas 21:29-33)

28 Nalali te, Jesus natoon piut nak, “Au ꞌaiti laes letaꞌ naꞌko haub. Kalu haub in nonan nmolok, nanetakaf nak faok-nais he nhaumaak en. 29Onnanemsat, kalu himiitmilail neon susal neem, namnees onleꞌ alelo Au utoon ki, nane takaf nak Au ꞌpaumaak he ꞌoum en. 30Mitniin lek-leok! Naꞌko atoni ok-okeꞌleꞌ ii, lofa nmuiꞌ bian feꞌ ka nmaten, mes neno asusal nane ntele. 31Masti neno tunan ma pah-pinannamneuk ma namsaab, mes Au aꞌan leꞌ ii ka namnekuf ma ka namsabaf, mes nabal-baal.”

Usif Jesus olas he nfain neem, nane maꞌnifaꞌ(Mateus 24:36-44)

32 Nalali te, Jesus namolok piut nak, “Ka nmuiꞌ fa atoni meseꞌ he nahiin nak lekaꞌ Au olas ntee heAu ꞌfain ꞌoum. Uisneno In ameput mbi neno tunan msat, ka nahinan fa. Au msat, ka uhiin fa. AlahaaAu Amaꞌ anmees kuun, es nahiin.✡ 33 Fun on nane te, hi musti mpao ma mpanat lek-leok, fun hi kamihiin fa leka te in olas ntee.

34 Ka ꞌloꞌo fa ben, Au ꞌnao usaitan ki, mes lof Au ꞌfain ꞌoum. Namnees on leꞌ atoni nnao nasaitan inume, he nnao on pah aꞌloob. In nleul in ameupt in he nail ume ma naꞌmeꞌu. Ma in nbaet sin mepu hees-esat nail kuun in mepu. In nak apao ꞌeno henati mpao lek-leok tala in nfain neem.✡ 35 Hi amsatmusti mpao faij-manas, fun hi kamihiin fa leka te uim tuaf nane nfain neem. He neemnok neonmabeka, aiꞌ faij aa natnaan ka, aiꞌ maans aa naheun ka, aiꞌ maans aa mpeeꞌ ka. Hi ka mihiin maan fa leka teuim tuaf nane nfain neem. 36Kais-kais in neem nok askeken, ma napein naan ki mtuup ka mbeꞌaf.

37 Saaꞌ es leꞌ Au utonan ꞌain ki leꞌ ii, Au utonan neu atoni bian amsat, ꞌak, ‘Hi musti mpanat lek-leokhe mseun Au mnemak.’ ”

[Nheubah leꞌ nane, Usif Jesus namolok nok In asium-noinaꞌ sin mbi ꞌnuꞌaf Oliveira.]14

Atoni aꞌnaet in namin lalan he nhuuk Usif Jesus nok aꞌkoloꞌ(Mateus 26:1-5; Lukas 22:1-2; Joao 11:45-53)

1-2Nane oke te, aꞌnaet akama Jahudi sin namin lalan he nhuuk Jesus nok aꞌkoloꞌ. Fun sin he naꞌmate.Mes sin maꞌakool, am nak, “Maut se feꞌ! Hit kaisa tbuub he thuukb Ee feꞌ, fun neno kleij he nhaumaaken. Kalu kahat, atoin amfaut in lof anteop kit.”

Sin naꞌuab on nane, fun natuin ala neno nuub antein, atoni Jahudi sin neno kleij es leꞌ sin nteek eenak, ‘Pasku’ ma nok ‘Fesat neu Paon leꞌ ka nmatao maol asaeb trigu’. Nok neno-neno ꞌnaek nane, sinnamnau naan neno unuꞌ, olas sin beꞌi-naꞌi sin mpoi naꞌko pah Mesir.✡

Bifeel es ntois miin foo meni neu Usif Jesus(Mateus 26:6-13; Joao 12:1-8)

3Mbi kuan Betania, nmuiꞌ tuaf es, kana Simau. Unuꞌ, atonimaiꞌniisn ee, fun natuin in nameen bune.Mes neon fauk ii, in meens aa naleko ee.

Olas neno kleij feꞌ ka ntee, Jesus sin nnaon mbukaen mbi Simau in ume. Olas sin mbukaen, nmuiꞌbifeel es neem naꞌeuk nok Jesus. In nnaaꞌ neik boitl es leꞌ sin nmoeꞌ naꞌko fatu. Miin foo meni nane,in oen aa maꞌosaꞌ ꞌnaek.* Oke te, bifeel nane nꞌiup naꞌpeeꞌ botil nane in toben. Ma in ntois miin foomeni nane neu Jesus In aꞌnakan, he njael takaf nak in nabees neu Jesus.

4 Mes nmuiꞌ atoni bian leꞌ mbukaen mbi nane msat. Olas sin nail niit bifeel nmoeꞌ on nane te, sinnamaun ee. Ma sin naꞌuab lulmuut ne mnak, “Huse! Bifeel saaꞌ ii, es in nꞌoop naleꞌun miin foo meinmaꞌupaꞌ nane! 5 Naleko nneis, in naꞌsaꞌu miin foo meni nane, he napein loit! Henati loit mfaum innane, mbait sin neu leꞌ atoni asuusl in! Fun miin foo meni nane in oosn aa namnees on tuaf es in noinfunan, toon es.”✡ 13:25 Jesaya 34:4; Joel 2:10; Joao in Amnitas 6:13 ✡ 13:26 Daniel 7:13; Joao in Amnitas 1:7 ✡ 13:32 Mateus 24:36 ✡ 13:34Lukas 12:36-38 ✡ 14:1-2 Mpoi naꞌko Pah Masir 12:1-27 * 14:3 Miin foo meni nane in oosn ii namnees nok tuaf es in noin funan,toon es. Sula Kninoꞌ laes Gregu (Yunani) nakmina nane in oosn ii, ‘denari’ natun teun. Mina nane in kanan, ‘nardos’, leꞌ unuꞌ atoni nmoꞌeneik hau ꞌbaꞌat foo meni. Botil nane, sin ntoi je naꞌko fatu. Botil nane in oosn aa ꞌnaek amsat. Sula Kninoꞌ laes Gregu (Yunani) nak botilnane sin nmoꞌe naꞌko fatu leꞌ in kanan ‘alabastros’. Mlee mbi Lukas 7:37-38 amsat.

Naꞌ Markus 14:6 25 Naꞌ Markus 14:27

6 Mes Jesus natae mnak, “Hi kaisa misusap amtein bifeel ii! Mifetin! Au umlilaꞌ, fun in ntois miinfoo meni nane neu Au aok. 7Atoni amaꞌmuꞌit sin nok ki neno-neno. Es on nane, hi nabeiꞌ mtulun sinmbi neno-neno msat. Mes ka ꞌloꞌo fa be, Au ka ubua ꞌtein fa ꞌok ki.✡ 8Au ꞌmoink ii ka ꞌloo fa be. Bifeelatoismiin foomeni alelo ii, in naloitan nahuunAu aok, namnees on leꞌ in ntao nain fomeni neu Au aoknitun. 9Mail lek-loek! Mbi mee-mee atoni nteek naan Uisneno In Laes Alekot mbi pah-pinan fuun amnateef, ma sin lof nteek naan amsat bifeel ii in maꞌmoꞌen alekot! Ma henati atoni ok-okeꞌ namnaubee.”

Judas maꞌakool he naꞌsaꞌu Usif Jesus(Mateus 26:14-16; Lukas 22:3-6)

10 Nalali te, tuaf es naꞌko Jesus In asium-noinaꞌ sin boꞌes am nua nane, in kanan, Judas Iskariote. Main mpoi ma nnao naim aꞌnakaf akama Jahudi sin, he in naꞌsaꞌu Jesus neu sin. Nnao ntee sin, in natoonin salit. 11Olas sin nneen Judas in molok on nane, sin namliil in. Sin nsuup am nak, “Kalu ho mloemhe muꞌsaꞌu Jesus mfeel Ee neu kai, nabeiꞌ hai mbaen ko.” Nalali te, Judas mpoi, ma in nmulai naimlalan he naꞌsosaꞌ Jesus neu sin.

Usif Jesus naah-tolas Pasku nok In asium-noinaꞌ sin(Mateus 26:17-25; Lukas 22:7-14,21-23; Joao 13:21-30)

12 Oke te, Jesus In asium-noinaꞌ sin neman ntoti mnak, “Amaꞌ! Neno ii, neon Pasku. Ho mloem hehai mnao miloitan bael fesat Pasku meu mee?” Fun neno nane, neon nuni neu atoni Jahudi sin nenokleij. Neno nane, sin biasa naktunun paon leꞌ ka matao malo asaet trigu, ma sin nlolon bib-kase msat.

13 Nalail, Jesus nleul In asium-noinaꞌ sin tuaf nua mnak, “Hi mnao mihuun ki meu koot. Mbi nae,lof hi miit atoni es naꞌsae neik oel ahuun aan es. Hi mnao mituin ee. 14 Kalu in ntaam neu ume mee,hi mnao mituin ee mbi nane. Oke te, hi mitonan uim tuaf nane mak, ‘Amaꞌ! Hai Kulu ntoit baal es, heIn nmoeꞌ mnaah-tolas Pasku nok In asium-noinaꞌ sin.’ 15Nalail atoni nane lof nalekan ki keꞌan ꞌnaekes mbi ume ktutaꞌ tuun. In naloitan nalail keꞌan nane be. Ala hi nua ki mnao he miloitan mnahat meunae.”

16 Nalali te, sin nua sin nnaon neu koot. Mbi nae, sin nateef nok aleꞌ kanan saaꞌ-saaꞌ leꞌ Jesus natoonnain neu sin. Ma sin naloitan ok-okeꞌ, henati Jesus sin mnaah-tolas Pasku mbi nane. Oke te, sin nuasin nnaon nfanin noꞌen Jesus sin.

17 Olas maans aa he nmouf, Jesus nok In asium-noinaꞌ sin, atoni boꞌes am nua, nnaon mbi nane.18 Nalail sin ntokon mbukaen ok-okeꞌ. Olas sin mbukaen, Jesus namolok mnak, “Mneen, he! Nmuiꞌtuaf es naꞌko ki, lof es naꞌsaꞌu naneuk Kau neu atoni bian.”✡

19 Nneen on nane te, sin neek in ka nalekon fa. Ma sin es-am-es ntoit Jesus mnak, “Atoni leꞌ Amaꞌmteek leꞌ nane, ka au fa, aiꞌ?”

20 Jesus natae mnak, “Atoni leꞌ nalepaꞌ in paon neu faneꞌ ii nok Kau, in leꞌ nane, es naꞌsosaꞌ Kau.21Mitniin, he! Au, Aan Mansian, musti ꞌmaet on leꞌ sin nluul nalali mbi Uisneno In Sulat. Mes, naatlek-leok! Atoni leꞌ naꞌsosaꞌ Kau naan, lof in nsutai kuun in sanat! Naleko nneis in eenf aa ka nahonisnain se!”

Usif Jesus natoon nak, paon nok tua min kase nane, on nfani takaf neu In kuun(Mateus 26:26-30; Lukas 22:14-20; 1 Korintus 11:23-25)

22 Olas nane sin feꞌ mbukaen, Jesus nait paon piisꞌ es, ma ntoit sakoit neu Uisneno. Oke te, In nꞌeibpaon nane pisaꞌ-pisaꞌ, ma In nfee neu In asium-noinaꞌ sin. Ma In natoon nak, “Paon ii, Au aok. Maiti,ma muah ne nai.”

23 Nalali te, In naiti ntein tua min kase kuꞌi es. Ma In ntotin ntein sakoit neu Uisneno. Oke te, Innfee ntein sin tua kase nane, he sin ninun. 24 Ma In natoon nak, “Tua min kase ii, Au naaꞌ. In lofanatꞌoop ma nsai henati nsoi atoni amfaut in sin sanat. Ma naaꞌ ii, on leꞌ takaf he namnaub ki nak, saaꞌleꞌ es Uisneno natoon nalail leꞌ nane, namneo mbool neik naan. Maiti, ma minu nai.✡

25 Mneen lek-leok feꞌ! Mulai naꞌko mabe ii, Au lof ka ꞌinu ꞌtein fa tua min kase ije be. Kalu Au AmaUisneno ntokom naplenat, niꞌ Au ꞌinu ꞌtein.”

26 Nalail sin nsii siit es he onfani pules ma naꞌnaebaꞌ Uisneno In kanan. Oke te, sin mpoi nok faij,ma nnaon neu ꞌnuꞌaf Oliveira.

Usif Jesus nak nain Pedru lof natoot Ne(Mateus 26:31-35; Lukas 22:31-34; Joao 13:36-38)

27 Olas sin nnaon, Jesus natoon nain nak, “Oke nfai, lof hi ok-okeꞌ maen misaitan Kau. Fun sin ntuinalali be mbi Uisneno In Sulat nak,‘Uisneno lofa naꞌmaet atukus,

ma in bib-kase sin lof naen nasiit-bokan.’✡✡ 14:7 Tektana Tfain Monik Ahunut 15:11 ✡ 14:18 Siit Pules 41:10 ✡ 14:24 Mpoi naꞌko Pah Masir 24:8; Jeremia 31:31-34✡ 14:27 Sakaria 13:7

Naꞌ Markus 14:28 26 Naꞌ Markus 14:5328 Namneo Au ꞌmaet. Mes lof kalu Au ꞌmoni ꞌfain, Au ꞌnao uhunun ki ꞌeu profinsia Galilea.”✡29 Nalail, naꞌ Pedru namolok nak, “Amaꞌ! Maski atoin amfaut in ok-okeꞌ naen nasaitan Ko, mes au

lof ka ꞌaen af!”30 Jesus natae mnak, “Pedru! Mutniin, he! Mabe ii, manu feꞌ ka nkokleoꞌ naan hanaꞌ nua, ho lof

mutotan Kau haef teun!”31 Mes naꞌ Pedru natae nahelan mnak, “Kah fa, Amaꞌ! Kalu Ho mmaet, au he ꞌmaet utuin Ko msat.

Mes au lof ka ꞌaen usaitan Ko fa!”Ma naꞌ Pedru in aok-biak in, es-esat natae on nane msat.Usif Jesus nꞌonen mbi poꞌan Getsamani(Mateus 26:36-46; Lukas 22:39-46)

32 Nalali te, Jesus sin nnaon piut mbi poꞌan es mbi ꞌnuꞌaf Oliveira. Poꞌan nane, kanan ‘Getsamani’.Jesus natonan sin mnak, “Hi mtokom mpao Kau meu ii. Au he ꞌnao ꞌonen ꞌeu nae.”

33 Ma Jesus noꞌen neik naꞌ Pedru, naꞌ Yakobus, ma nok naꞌ Joao, he nnaon nok Ne. Mulai naꞌko olasnane, In neekn aa nsusal ma ka ntaif. 34 In natonan sin mnak, “Au neek ii nsusal on leꞌ he ꞌmaet! Himtokom mpao Kau meu ije feꞌ.”

35-36Nalali te, In nnaonaskout nana kleꞌo,ma Innliꞌtuumanabees henꞌonenmnak, “Amaamanekat!Kalu Amaꞌ Ho mloem, Au kaisa ꞌsutai lais maꞌneꞌat tala ꞌmaet on leꞌ ii. Au uhiin ulalie ꞌak, ka nmuiꞌfa saaꞌ-saaꞌ leꞌ Ama ka nabeiꞌ he nmoꞌe. Kalu nabeiꞌ, Amaꞌ mait main leꞌ lais sutais ii mpoi-laakn eenakloꞌo naꞌko Kau. Mes kais natuin Au ꞌlomik, mes natuin ahaa Ama Ho lomim.”

37 Oke te, In nfain nnao neu In asium-noinaꞌ sin teun, mes sin antuup anfinin. Nalail In mpooꞌnafeen sin, ma In naꞌuab nok naꞌ Pedru nak, “Huus! Pedru!† Ho mtuup, ka? Au ꞌnao ka ꞌloo fa, mes hika mpaant om fa kleꞌo msat! 38Mnoes mumeu ho maatm aa feꞌ. Mfeen ma mpao mok Kau! Hi neekmin namneo hemmoeꞌ alekot, mes hi aom ini es ka maꞌtaniꞌ fa. Naleko nneis, hi mꞌonen, kalu hi mtoomsuꞌat, he suꞌat nane kaisa niis ki.”✡

39 Nalali te, Jesus nnao nꞌonen haef es antein. In ntoti ntein neu Uisneno, he kais nafeitn Ee he Inanloi sutais nane. 40Oke te, In nfain neem neu In asium-noinaꞌ sin, tuaf teun nane. Mes In napein sinntuup antenin, fun sin npeꞌu ka nputain fa be. Nalail, In mpooꞌ nafenat antein sin, mes sin ka nahinanfa he nataen nak saaꞌ neu Ne.

41 Nalali te, Jesus nasaitan antein sin, ma nnao nꞌonen neu haeꞌ tenu. Oke te, In anfain ma In mpooꞌnafenat antein sin. In nak, “Hi fe mtatuup, ka? Nobah nai! Mfeen nai! Fun tuaf aa leꞌ he naꞌsaꞌu Kaubii, Aan Mansian ii, npaumaak he neem ne. Olas ii, sin he nhuuk Kau, ma he naꞌnaꞌat Kau neu atoniamaunut sin. 42Mfeen nai! Mfei hi maatm in nai, ma ati mipenammnao on nae feꞌ! Tuaf leꞌ he naꞌsaꞌuKau, neem ne. Eim hit tnao taꞌeuk sin!”

Sin nhuuk Usif Jesus(Mateus 26:47-56; Lukas 22:47-53; Joao 18:3-12)

43 Olas Jesus fe namoolk in on nane te, suk naskeek, Judas neem nok atoin amfaut in. Sin neemneik suin tukaꞌ ma neik in hau tukaꞌ, ma he nhuuk Jesus. Sin nmoeꞌ onuk nane, natuin plenat naꞌkoaꞌnaet akama Jahudi sin. Sin leꞌ nane: ꞌnakaf-aꞌnakaf akama, kulu-kulu akama, ma nok amnais kuanin. 44 Judas natoon nain sinmnak, “Hi mipeen lek-leok, he! Sikau es lof au ꞌneek Ee, nane es hi mhuku!Hi leꞌ mamami Ba, es leꞌ nane!”

45 Olas Judas sin ntenuk nane, in nnao piut nnao naꞌeuk nok Jesus. Oke te, in nhosee Ne mnak,“ꞌNaef Kulu!” Ma Judas nhooꞌ nane ma nneek Ee. 46Nalali te, atoin amfaut in neman nhaumaak ee, henhuuk Jesus.

47 Mes Jesus In atoni es, nhous naan in been tukaꞌ, ma nꞌoet nafeek atoni es in luken. Atoin luikapapat nane, akama Jahudi sin aꞌnakaf aꞌnaet in ate. 48Nalali te, Jesus namolok nok atoni leꞌ nemanhe nhuku Ba nak, “On mee? Hi mak Au atoin amaunut Kau, ka? Niꞌ hi eim he mhuuk Kau es hi meiksuni ma hau tukaꞌ? 49Neno-neno Au uꞌnoinaꞌ ki mbi Uisneno In Uim Onen Uuf, mes ka nmuiꞌ fa tuafes he neem nhuuk Kau. Eim amhuuk Kau nai! Fun ije ntui nalali be naꞌko neno unuꞌ, mbi Uisneno InSulat.”✡

50 Jesus In asium-noinaꞌ sin namtaun nmaten. Ma sin naen nasaitn Ee nmees.51 Mbi nanemsat, nmuiꞌ atoin muinf es, leꞌ nnao natuin Jesus naꞌko kotin. In ntainuus naan on neik

beit tuuk es. Atoin amfaut in he nhuuk neiki msat. 52Mes sin nhuis neiki haa in tainusat nane. Okete, in naen anfain ao-moons aah, fun in namtau nneis.

Sin nhuuk neik Usif Jesus nnao neu afeek lasi akama(Mateus 26:57-68; Lukas 22:54-55,63-71; Joao 18:13-14,19-24)

53 Oke te, sin nhuuk neik Jesus nnao neu akama Jahudi sin aꞌnakaf aꞌnaet in ume. Mbi nane, atoniaꞌnaet in nabuab ok en. Sin leꞌ nane: ꞌnakaf akama, kulu akama, ma nok amnais kuan in.✡ 14:28 Mateus 28:16 † 14:37 Laes Gregu (Yunani) nluul nak ‘Simau’ mbi ii. ✡ 14:38 1 Korintus 10:13 ✡ 14:49 Lukas19:47; 21:37

Naꞌ Markus 14:54 27 Naꞌ Markus 15:454Olas sin nhuuk neik Jesus, naꞌ Pedru naꞌkoloꞌ natuin kotin amsat, ntenuk akama Jahudi sin aꞌnakaf

aꞌnaet in ume. In ntaamnatuin ntee kintal in nanan amsat, mantook nabua nok atoni amfaut in nlalanaij mbi nane.

55 Mbi ume nanan nane, akama ꞌnakaf sin namolok nok afeek lasi akama sin. Sin ok-okeꞌ namin laisamneot he nasanat Jesus, fun sin nloem he naꞌmaet Jesus. Mes sin ka napein fa saaꞌ-saaꞌ he nasaantEe. 56Ma sin noꞌen aleꞌ asaksiit henati sin namouf Jesus. Mes sin uaban nasulin es nok es.

57 Nmuiꞌ asaksiit in bian, nfeen anhaken he naꞌuab naꞌmoeꞌ mnak, 58 “Hai mneen atoni ii namolokmnak, ‘Au lofa uleꞌun ꞌain Uim Onen Uuf, leꞌ atoni nmoꞌe neik sin aꞌniimk in. Mes nfiin naan nenoteun, Au uhake ꞌfain Uim Onen nane, ma ka ꞌeik fa mansian in aꞌniman.’ ”✡ 59Mes sinmoolk in nasulines nok es.

60 Nalali te, akama Jahudi sin aꞌnakaf aꞌnaet nane, nfena nhaek mbi afeek lasi sin maatk in. Ma inntoit Jesus mnak, “Atoin amfaut in asanat Ko be. Mes anasaaꞌ te Ho muꞌmaits om?”

61 Mes Jesus ka namolok naan fa lasi fuaf es. Oke te, akama Jahudi sin aꞌnakaf aꞌnaet ntoti ntenimnak, “Ati Ho mutoon feꞌ! Aiꞌ Ho leꞌ ii, maneꞌo-maneꞌo Kristus, Uisneno in Aan Mone leꞌ nleek naninaꞌko neno unuꞌ?”

62 Jesus natae mnak, “Namneo. Es leꞌ Au. Lof hi ok-okeꞌ miit Kau, Aan Mansian ii, antook mbi nenotunan, mbi Uisneno Akuasat In banapan aꞌneꞌu. Au ꞌok Ne, lof mhuku plenat mibuaꞌ! Nalali te, niꞌ Auꞌsaun ꞌoum uꞌko neno tunan, ꞌok habu.”✡

63 Nneen Jesus namolok on nane te, akama Jahudi sin aꞌnakaf aꞌnaet natooꞌ, ma mpius naklatiꞌ insabaul betkoneꞌ. Nalail in ankoaꞌ ma natoon neu afeek lasi sin mnak, “Hit kaisa tpaluu ttein asaksiitnai! 64Hi mneen milail meik hi luikm in, In nmees es naꞌuab kuun on nane, aiꞌ? In es naꞌait In tuanaa kuun he njael Uisneno In Aan Mone. Ije naꞌleꞌuf Uisneno! Tatuin ukan akama, kalu nmuiꞌ atoni esnaꞌees on nok Uisneno, atoni nane, musti maꞌmateꞌ! Ma olas ii, hi he mifeek maksaaꞌ?”

Es on nane te, sin ok-okeꞌ nafekemnak, “Namneo! Atoni ii In nsaan! Es on nane te, Inmustimahukumaꞌmateꞌ!”✡

65 Nalali te, atoni tuaf fauk nnaon mpulan hape neu Jesus. Sin mpuun In maatk ini. Nalail sinantepo. Oke te, sin ntoti nak, “Ati mtaikseel miit ee. Sikau es nteop Ko?” Nalail sin nleul apaot innaꞌko Uim Onen Uuf, he nnaon nok Jesus mpoi. Olas sin nnaon nok Ne, sin npaas Ee haef-haef.

Pedru natotan Usif Jesus haef teun(Mateus 26:69-75; Lukas 22:56-62; Joao 18:15-18,25-27)

66-67 Mbi olas naan, naꞌ Pedru fe ntook mbi kintal. Oke te, akama Jahudi sin aꞌnakaf aꞌnaet in atebifeel meseꞌ, neem nail naꞌ Pedru nlaal aij mbi nane. In nail nalaloitan in human, oke te, in naꞌuabmnak, “Ho msat lelo mnao ok-okeꞌ mok Jesus, atoni Najaret, aiꞌ? Hao, aiꞌ?”

68 Mes naꞌ Pedru natae mnak, “Kahaf! Anasaaꞌ te ho mtoit kau on naan!? Au ka uhiin ꞌaan fa atoninane.” Oke te, naꞌ Pedru ampoi ma nhaek mbi enoꞌ. [Nateef nok olas nane, manu kokoleeꞌ.]‡

69Nalali te, aet bifeel nane niit antein naꞌ Pedru. Ma in natonan atoin amfaut inmbinuk nanemnak,“In leꞌ ii, atoni es naꞌko Jesus sin!”

70 Mes naꞌ Pedru nmatoeꞌ natau noon mnak, “Ho leꞌ ii, aiꞌ muꞌmaunu leuꞌ! Es amtekaꞌ lalaa-fuah!Au ka uhiin ꞌaan fa leꞌ atoni nane!”

Ka ꞌloo fa on nane te, atoni es antein mbi nane, nak antein naꞌ Pedru nak, “Hoi! Ho muꞌmoe mteinfeꞌ mak, ho ka mok fa leꞌ atoni nae kin! Hi ok-okeꞌ atoin Galilea ki, aiꞌ?”

71 Mes naꞌ Pedru nmatoeꞌ natau noon antein mnak, “Hoi! Au nabei ꞌsuup! Au ka uhiin ankuuk fa leꞌatoni nane!”

72 In naꞌuab on nane te, manu kokoleeꞌ haef nua. Ma naꞌ Pedru namnau niit leꞌ lelo Jesus In uabannak, “Manu feꞌ ka nkokleoꞌ naan hanaꞌ nua, ho lof mutotan Kau haef teun!”

Naꞌ Pedru namnau niit on nane, ma in nkae nahahuꞌu.15

Sin neik Usif Jesus nnao natae gubernur Pilatus(Mateus 27:1-2,11-14; Lukas 23:1-5; Joao 18:28-38)

1 Mbi nok-nok anaꞌ, atoin afeek lasi ok-okeꞌ, sin maꞌakool he naꞌmaet Jesus. Nalail sin nfuut neikJesus nnao he natae gubernur Pilatus. 2Olas sin nnaon ntenuk gubernur, in ntoit Jesus nak, “Onmee?Maneꞌo-maneꞌo Ho leꞌ ii, atoni Jahudi in Uisf aa es leꞌ Ho?”

Jesus natae mnak, “Hao. Ho muꞌuab nane namneo. Es leꞌ Au.”3 Oke te, ꞌnakaf akama Jahudi sin naꞌuab neu gubernur mnak, “Atoni ije In saant in nafau nok!” Ma

sin natoon Jesus In saant in meseꞌ-meseꞌ.4 Nalail gubernur ntoti ntein Jesus mnak, “Ho ka mneen maan fa sin molok nae? Sin nasanat Ko

namfa-faub ee. Ati Ho msuil maan sin feꞌ!”✡ 14:58 Joao 2:19 ✡ 14:62 Daniel 7:13 ✡ 14:64 Akama ꞌNaakf in sin Aꞌnoinaꞌ 24:16 ‡ 14:68 Lulat lasi Gregu (Yunani) bianka nluul fa laes fuaf in leꞌ ii.

Naꞌ Markus 15:5 28 Naꞌ Markus 15:305 Mes Jesus ka natae naan fa lasi fuaf es, tal antee gubernur namkakan.Gubernur Pilatus nafeek lasi, Usif Jesus he nmaet(Mateus 27:15-26; Lukas 23:13-25; Joao 18:39—19:16)

6 Mbi toon-toon, atoni Jahudi kalu nmoꞌen fesat neu Pasku, gubernur biasa nfee sonaꞌ neu atoinamfaut in he sin nleek tuaf es mbi paꞌan, he nafeitn ee. 7Olas nane, nmuiꞌ atoin huuk es mbi paꞌan, inkanan, Barabas. Unuꞌ sin nhuku, fun in ntanhaiꞌ pah Roma in plenat, ma in naꞌmaet atoni msat. 8 Funnatuin fesat Pasku nmoeꞌ he mpaumaak en, toob amfaut in nnaon neu gubernur Pilatus, ma nkoamnak, “Paꞌ gubernur! Pasku he mpaumaak en! Kalu nabeiꞌ, gubernur mufetin maan tuaf es naꞌkopaꞌan, on leꞌ toon-toon.”

9 Nalali te, gubernur natae mnak, “Kalu on nane, au ufetin ꞌeu sikau? On mee, kalu au ufetin ꞌeuatoni Jahudi sin Usif? Hi mloem, ka?” 10 Gubernur naꞌuab on nane te, fun in nahiin nalali ee, ꞌnakafakama Jahudi sin neik Jesus neem neu ne, fun sin neek in nasꞌunu ꞌnaek neu Jesus.

11 Mes ꞌnakaf akama sin naꞌkokeꞌ naꞌsekeꞌ atoin afaut in, he sin ntoit gubernur nak, “Hai ka mlomifa! Mufeitn ahaa Barabas!”

12 Nalail, gubernur ntotin ntein sin mnak, “Kalu he on nane, au he usaꞌan ꞌeu Jesus, es leꞌ sin nteekEe, ‘Usif Jahudi’?”

13 Mes sin ok-okeꞌ naꞌbaꞌan mnak, “Miꞌmate he! Mkuus Ee heꞌ neu hau nehe!”14 Nalail, gubernur ntoti mnak, “In nasanab saaꞌ? Au ꞌnoon ulail In saant in aa be, mes au ka ꞌiit ꞌaan

fa In sanat naꞌko In tuan!”Mes sin ok-okeꞌ naꞌbaꞌan nahel-helan mnak, “Miꞌmate he! Mkuus Ee neuba hau nehe nai!”15 Fun natuin gubernur he namlileb atoin amfaut sin neek in, es on nane, in nafetin neu Barabas,

natuin neu sin aꞌloemk in. Nalali te, in nleul atoin apaot in, he nnao nteop Jesus neik fleub.Nteopnalali, solaul sin neik Jesus, he nnaon nkuus naꞌmaet Ee neu hau nehe.

Solalus Roma sin nteop Usif Jesus(Mateus 27:27-31; Joao 19:2-3)

16 Nalali te, solauls in nheel neik Jesus nnao neu sin kintal nanan.* Mbi nane, sin noꞌen sin aok-biakin batalyon es he nabuab ok. 17Sin nsabaul Jesus neik sabalu ꞌnaek es, leꞌ mtaas-umub on leꞌ uisf in sinsabalu. Oke te, sin naꞌkanoꞌ soeb es neik kalilaꞌ. Ma sin nkekas soeb kalilaꞌ nane neu Jesus In aꞌnakan,he npiul naꞌmamoel Ee on leꞌ nait usif feꞌu ma maꞌsoeb noni.

18 Nalali te, sin ok-okeꞌ nabees naꞌmamoel Ee mnak, “Salamat Usif Jahudi!” 19 Oke te, sin asfaambok nabees he naseon Jesus. Ma nalail, sin mpulan hape neu In human haef-haef. Ma sin ntepo neiktes neu In aꞌnakan. 20 Sin naꞌleꞌuf nalali, ma sin nhuis nain sabalu ꞌnaek nane. Ma natai nafain Ee, Insabalu. Nalali te, sin nheel neik Jesus mpoi naꞌko koot Jerusalem, he nnaon nkuus Ee neu hau nehetala nmaet.

Sin nkuus Usif Jesus mbi hau nehe(Mateus 27:32-44; Lukas 23:26-43; Joao 19:17-27)

21 Olas sin mpoi nnaon naꞌko Jerusalem, mbi lalan tnanan, sin naꞌeuk nok tuaf es naꞌko koot Kirene.In kana, ꞌnaef Simau. In leꞌ nane, Aleksander ma Rufus sin amaf. In fa niit sa ntaam neem neuJerusalem, mes solauls in nhuuk nataub ee, ma naseek ee he nloiꞌ Jesus In hau nehe.✡ 22 Sin nheelneik Jesus nnao neu baal es, kana Golgota. (In aꞌnaona nak, ‘bale nuiꞌ nakaf ’.) 23 Mbi nane, sin henaꞌinut Jesus tua kaes maꞌninu leꞌ anselo nok malo, henati In npulai menas. Mes Jesus ka nloem fahe niun. 24-25Nalali te, sin nkuus naꞌpetiꞌ Jesus neu hau nehe. Ma sin naꞌhakeꞌ hau nehe nane, lof onleꞌ leuk sio nok-nokaꞌ. Oke te, solauls in nhosun ketaꞌ he sikau es manaaꞌ neik Jesus In bael abtais.✡26Nalali te, sin nluul neu haub been es, nak,

“Ije, atoni Jahudi sin Usif”Ma sin nkuus ee neu In fufun. Sin npaek laes fuaf ii, he nfani takaf he naꞌmaet Jesus. 27Mbi nane

msat, sin nkuus naꞌmaet atoin abakat nua. Esmbi Jesus In banapan aꞌneꞌu, ma esmbi In banapan aꞌliij.28 [On nane te, sin ntao natuin saaꞌ leꞌ es matuꞌi mnani mbi Uisneno In Sulat mnak, “Sin nmoeꞌ Ee onleꞌ atoin abakat.”]† ✡

29 Aleꞌ atonimfaun leꞌ nnaon natuin lalan nane, sin napeen niit Jesusmakusaꞌ mbi hau nehe. Ma sinnkiuꞌ niin ma namaeb Jesus mnak, “Hoi! Ho nteek naan Ko nak, Ho leꞌ ii nabeiꞌ mpukai main UisnenoIn Uim Onen Uuf. Nalali te, nak mufeen mufaniꞌ mbij ahaa neno teun in nana, ka?✡ 30Ati Ho msaunmuꞌko hau nehe nane, ma muꞌsoin om kuum nai! Mmoeꞌ on nane, he niꞌ hai mpalsai Ko, mak Ho leꞌ ii,maneꞌo-maneꞌo Uisneno In Anah.”* 15:16 Solauls in bale leꞌ nane, sin nteke neik laes Latin, nak praetorium. Mbi bale nane, solauls in nmees baal es, mbi gubernur inkintal. ✡ 15:21 Roma 16:13 ✡ 15:24-25 Siit Pules 22:19 † 15:28 Mbi lulat lasi Gregu (Yunani) un-unuꞌ, ka nmuiꞌ fa leꞌ elaꞌ28 ii. ✡ 15:28 Jesaya 53:12 ✡ 15:29 Siit Pules 22:8; 109:25; Markus 14:58; Joao 2:19

Naꞌ Markus 15:31 29 Naꞌ Markus 16:631 ꞌNakaf akama Jahudi sin amsat namaeb Jesus mnak, “In nabeiꞌ naꞌsoi atoni bian, mes In ka nabeiꞌ

fa naꞌsoin on kuun! 32 In nteek In tuan nak, ‘Kristus’, leꞌ Uisneno nleek nani naꞌko unuꞌ. Ma atoni biannteke nak, In leꞌ ije, pah Israꞌel in Usif. Kalu he namneo on nane, ati In nsaon naꞌko hau nehe nane,he niꞌ hit tpalsai Je.”

Atoin abakat sin nua leꞌ makusaꞌ sin ok-okeꞌ nok Jesus mbi hau nehe, sin namaeb Jesus amsat.Usif Jesus anmaet(Mateus 27:45-56; Lukas 23:44-49; Joao 19:28-30)

33Nalali te,meisꞌokannꞌaombale nane, naꞌkomaans aanaheun tala ntee leuk tenuꞌmamabeꞌ. 34Mbileuk tenu mamabeꞌ, Jesus ankoaꞌ neik sin laes Aram mnak, “Eloi! Eloi! Lema Sabaktani?” (In aꞌnaonaꞌnak, “Au Usiꞌ! Au Usiꞌ! Anasaaꞌ te Ho mnao musaitan Kau on ii?”)✡

35 Nmuiꞌ atoni bian mbi nane, sin nnenan Jesus naꞌuab on nane. Ma sin nak, “Hoi! Ati mneen miitnae feꞌ. Jesus noꞌen Elia, Uisneno In mafefaꞌ unuꞌ!” 36 Nalali te, tuaf es naen annao nait aniꞌteꞌi henkeep ee neu tua kaes maꞌninuꞌ. Ma he mpuneꞌ neu tes in tunan, ma he nalamib neu Jesus In lulun henmusi. Nalali te, atoni nane namolok mnak, “Ati tpao he tail tiet ee! Kais-kais naꞌi Elia neem nasauntee naꞌko hau nehe ii.”✡

37 Nalali te, Jesus ankoaꞌ antein, ma In nmaet.38 Mbi Uim Onen Uuf, nmuiꞌ toli maꞌpiꞌi he nakiin naan Uisneno In Keꞌan Akninoꞌ. Namnees on leꞌ

Jesus In snaas nanatfeek, ma toil enoꞌ nane natpius mbati nua, naꞌko tunan tala ntee haen.✡39Mbi Golgota, nmuiꞌ solalus ꞌnaakf es leꞌ anhaken npao Jesus In hau nehe. Olas in niit Jesus anmaet,

in namkaak, ma in naꞌuab nak, “Haes! Atoni ije maneꞌo-maneꞌo Uisneno In Aan Mone!”40-41 Ma nmuiꞌ bifeel sin fafauk leꞌ napeen niit naꞌko ꞌloꞌo Jesus In aꞌmaten. Sin leꞌ nane, es unuꞌ

nhae neu Jesus sin mbi Galilea. Sin leꞌ nane, es leꞌ bi Salome, bi Maria naꞌko kuan Makdala, ma nokbi Maria es antein (naꞌ Yakobus abaut ma nok naꞌ Yoses‡ sin enaf), ma nok bifeel namfau msat leꞌ sinneem ok-okeꞌ nok Jesus mbi Jerusalem.✡

Sin nataam Usif Jesus In aon taꞌun neu bola fatu(Mateus 27:57-61; Lukas 23:50-56; Joao 19:38-42)

42-43 Nalali te, nmuiꞌ tuaf es naim lalan he nasanut Jesus In aon taꞌun naꞌko hau nehe nane. Atoninane, in kanan naꞌ Yusuf. In naꞌko kuan Arimatea. In atoin afeek lasi akama Jahudi msat. In atoinalekot. Ma in mpao plenat Uisneno leꞌ he neem.

Jesus nmaet nok neon nimaꞌ. Mbi in nmeu-nokaꞌ nane, atoni Jahudi sin neon onen. Es on nane te,mbi neon nimaꞌ naan, naꞌ Yusuf he nasanut nahuun Jesus In aon nitun. Nalail in nahelan in nekan, mannao ntoit Jesus In aon nitun naꞌko gubernur Pilatus. 44Olas gubernur nneen naꞌ Yusuf in haan totison nane, in namkaak. Ma naꞌuab nak, “Hoe! Atoni nane nmaet sabake, he! Au ꞌakat feꞌ ka nmaet!”

Ma in nleul atoni he noꞌen solaul aꞌnakaf nane, ma in ntoti mnak, “On mee? Jesus nane, nmaetnalali, ka, aiꞌ feꞌ kah?”

45 Solalus ꞌnakaf nane, nataemnak, “Namneo. In nmaet naꞌko lelo, Amaꞌ.” Gubernur nneen on nanete, in nafetin naiꞌ Yusuf he nnao nait Jesus In aon nitun.

46 Nalali te, naꞌ Yusuf nnao neu Golgota. Ma in nasanut Jesus In aon nitun naꞌko hau nehe. Ma innꞌaum nane neik toil feꞌu leꞌ maꞌupaꞌ. Olas nane, sin fa niit sa ntoiꞌ nalail bool fatu neu amates. Ma sinnasnoon nataam Jesus In aon nitun neu bool fatu nane. Oke te, sin nahuil fatu ꞌnaek es neu bola nanein nesun, he naꞌeke lek-leok. Nalail, naiꞌ Yusuf sin nnaon nfanin.

47 Olas nane, bi Maria naꞌko kuan Makdala, nok bi Maria bian antein (naꞌ Yoses in enaf), sin nnaonnatuin ntenuk nane msat. Sin nua sin natakaꞌ lek-leok bale leꞌ sin nataam Jesus In aon nitun.

16Usif Jesus nmoni nfain!(Mateus 28:1-8; Lukas 24:1-12; Joao 20:1-10)

1 Mbi in nmeu-nokaꞌ, neon neeꞌ, atoni Jahudi sin neon onen. Olas maans aa nmouf, nalali te, biMaria naꞌko kuan Makdala, bi Maria bian antein (naꞌ Yakobus in enaf), ma nok bi Salome, sin nnaonnsosan miin foo meni, he nmeu-nokaꞌ te, sin he nnaon npoip neu Jesus In aon nitun natuin atoniJahudi sin nonot. 2Mbi neno ꞌnaek, fe fafai anaꞌ, sin teun sin nnaon neu bool fatu nitu nane. 3-4Mbilalan in aꞌtnanan, sin namoolk in mnak, “Anei! Sikau es lof nahuil naꞌaib kit fatu ꞌnaek mbi bool fatuin enoꞌ nane? Namneo, hit teun kit ii tahuil fatu ka tabeiꞌ fa, fun fatu nane ꞌnaek anneis!”

Mes olas sin ntenuk nae, sin niit fatu nane nahuil on ee. 5 Oke te, sin ntaam onuk bool fatu nane.Ma sin naskeek ma namtaun, fun sin niit liꞌaan mone meseꞌ ntook mbi sin banaapk in aꞌneꞌu. In nataisabaul muit oe meꞌu. 6 Ma liꞌaan mone nane, natoon sin mnak, “Hi kais mimtau! Au uhiin ki hi eim✡ 15:34 Siit Pules 22:2 ✡ 15:36 Siit Pules 69:22 ✡ 15:38 Mpoi naꞌko Pah Masir 26:31-33 ‡ 15:40-41 Nmuiꞌ matuꞌi laesGregu (Yunani) bian nak, ‘Yoses in enaf ’, ma bian sin nak, ‘Yosef in enaf ’. ✡ 15:40-41 Lukas 8:2-3

Naꞌ Markus 16:7 30 Naꞌ Markus 16:20he maim Jesus, atoni Najaret, leꞌ sin naꞌmaet Ee mbi hau nehe. In ka es fa ije be, fun In nmoni nfaniee. Eim, hi mail kim bale leꞌ sin natupaꞌ Jesus In aon nitun. Luumn ee! 7Hi mfain sabake nai! Mnaomitonan sin Pedru mak, Jesus nmoni nfani ee. In nnao nahunu ee, es Galilea. Lof sin naꞌeuk nok UsifJesus mbi nae, on leꞌ unuꞌ In natonan nain neu sin. Hi mfain nai!”✡

8 Olas bifeel in niit bale nane luman, sin naskeken ma namtaun. Oke te, sin naen anpoin. Ma sinnaen anfain sabake-sabakeꞌ neu ume. Sin ka natonan fa neu es-am-es mbi lalan, fun sin namtaunnneis.

[Usif Jesus naꞌeuk nok bi Maria naꞌko kuan Makdala(Mateus 28:9-10; Joao 20:11-18)

9 Neno ꞌnaek nok-nok anaꞌ, Usif Jesus nalileꞌ nahuun In human neu bi Maria naꞌko kuan Makdala,leꞌ unuꞌ Usif Jesus nliuꞌ napoin pah-tuaf hiut naꞌko heꞌ.* 10 In nail nalail Usif Jesus, ma in nnao nfain henatoon atoni ok-okeꞌ leꞌ unuꞌ natuin Jesus. Sin fe nabuab ok nok neek susal, ma nok sin nkaen namnauJesus In aꞌmaten. 11 Oke te, Maria natonan neu sin mnak, “Anasaaꞌ te hi neekm in fe msusal? Milekohi neekm in nai, fun Usif Jesus nmoni nfani ee! Alelo, au uꞌeku mbi nae!”

Mes sin ok-okeꞌ natae mnak, “Huus! Ho muꞌmoel aah!”Usif Jesus nalileꞌ In human neu atoni nua ntein(Lukas 24:13-35)

12 Nalali te, Jesus In asium-noinaꞌ sin, atoni nua, nnaon neu kuan es. Mbi lalan tnanan, Usif Jesusnalileꞌ In human neu sin, ma In nabaij on. Mes neka ntee ꞌloo, sin nahiin Ee. 13Nalali te, nua sin nnaonnfanin, ma natonan sin aok-biak in mnak, “Hoee! Mneen ije feꞌ! Lelo leꞌ ii, hai miꞌeuk mok Usif Jesusmbi lalan!”

Mes sin aok-biak in nataen mnak, “Huus! Hi nua ki kais miꞌmoeb kai on naan!”Usif Jesus naꞌeuk nok In asium-noinaꞌ sin ok-okeꞌ(Mateus 28:16-20; Lukas 24:36-49; Joao 20:19-23; Haef in sin Lasi 1:6-8)

14Oke te, Usif Jesus nalileꞌ In humanneu In asium-noinaꞌ sin boꞌes ammeseꞌ, olas sin ntokomnahan.Ma In nabokan sin mnak, “Akoi! Hi neekm in feꞌ namanun on fatu! Atoni natonan nalail ki nak, sinniit Kau neik sin maatk ini, mes hi ka mpalsaif! Hi mak sin naꞌmoen! Olas ii, Au oum aꞌmees. NamneoAu ꞌmaet, mes olas ii, Au ꞌmoni ꞌfani ee! Hi nabeiꞌ mail kim.

15 Es on nane te, hi musti mnao mipuun pah-pinan fuun am nateef, he mitoon ma msaksii Au LaesAlekot ii neu atoni ok-okeꞌ.✡ 16 Sikau es anpalsai neu Kau, ma maslaniꞌ, lofa Uisneno nfee ne ꞌhonis,he in nabala piut nok Uisneno mbi neno tunan. Mes sikau es ka npalsai neu Kau, lofa Uisneno nfee nehaꞌmuꞌit nabal-baal, ma Uisneno nliuꞌ napoi ne neu moneꞌ. 17Ma sikau es anpalsai neu Kau, sin lofanmoeꞌ lasi takaf humaꞌ-humaꞌ, henati atoni ok-okeꞌ nahinenmnak, sin abeiꞌk ini neem naꞌko Uisneno.Es on nane te, sin nabeiꞌ sin nliuꞌ pah-tuaf in neik Au kanak. Lof Uisneno nfee sin he namoolk in neikuab bian, leꞌ sin ka nahinen fa. 18Nalali te, kalu sin nhuuk kaunaꞌ leꞌ mabisaꞌ, aiꞌ sin ninun ntoom laso,sin ka nsilakan fa. Kalu sin npooh atoin amenat sin ꞌnaak in, lof sin nalekon.”

Usif Jesus ansae on neno tunan(Lukas 24:50-53; Haef in sin Lasi 1:9-11)

19 Namolok nalail nok In asium-noinaꞌ sin, Uisneno naꞌaitiꞌ nasaeb Usif Jesus on sonaf neno tunan.Mbi nane, In ntook mbi Uisneno In banapan aꞌneꞌu, ma sin nhuuk plenat nabuan.✡

20 Nalali te, In asium-noinaꞌ sin nanaoba In aplenat. Sin nnaon neu pah-pah, ma natonan Usif JesusIn Laes Alekot neu atoni ok-okeꞌ. Ma Uisneno nfee sin kuasat, henati sin anmoꞌen lasi mkakat ok-okeꞌleꞌ Usif Jesus natoon nalail neu sin. Ma nalail, nmuiꞌ atoni namfau leꞌ npalsai neu Usif Jesus, fun sinnahinen nak, Laes Alekot nane, namneo.]

[NAꞌ MARKUS NAHEUB IN MOLOK, NATUIN LULAT UN-UNUꞌ BIAN(9) Olas bifeel teun in nane, nnaon ntenuk sin Pedru, sin natonan ok-okeꞌ leꞌ alelo sin niit liꞌaan

munif nane, leꞌ namolok nok sin mbi bool fatu.† (10) Oke te, Usif Jesus naplenat kuun In asium-noinaꞌsin, he nnaon natonan In Laes Alekot ii neu pah-pah ok-okeꞌ, tal antee pah-pinan fuun am nateef.✡ 16:7 Mateus 26:32; Markus 14:28 * 16:9 Lulat lasi Gregu (Yunani) leꞌ ahun-hunut ma leꞌ naleko nneis, naꞌtuuꞌb on es elaꞌ 8. NaꞌMarkus in tonas namsoup be neik lasi nonoꞌ nua. Es amnanu (Markus 16:9-20), ma esa naꞌpaal (Markus 16:9-10). Natuin atoin ahinet sinleꞌ nahiin maneꞌo-maneꞌo naꞌ Markus in tonas ii, sin nak lasi nonoꞌ nua in ii, leꞌ sin nluul namunib. Lasi nonoꞌ nua in nane, naletaꞌ neuUsif Jesus nmoni nfain naꞌko In aꞌmaten, ma mepu plenat neu atoni leꞌ anpalsai neu Jesus. ✡ 16:15 Haef in sin Lasi 1:8 ✡ 16:19Haef in sin Lasi 1:9-11 † 16:9 Lulat lasi Gregu (Yunani) leꞌ ahun-hunut ma leꞌ naleko nneis, naꞌtuuꞌb on es elaꞌ 8. Naꞌ Markus intonas namsoup be neik lasi nonoꞌ nua. Es amnanu (Markus 16:9-20), ma esa naꞌpaal (Markus 16:9-10). Natuin atoin ahinet sin, leꞌ nahiinmaneꞌo-maneꞌo naꞌ Markus in tonas ii, sin nak lasi nonoꞌ nua in ii, leꞌ sin nluul namunib. Lasi nonoꞌ nua in nane, naletaꞌ neu Usif Jesusnmoni nfain naꞌko In aꞌmaten, ma mepu plenat neu atoni leꞌ anpalsai neu Jesus.

Naꞌ Markus 16:20 31 Naꞌ Markus 16:20Laes Alekot ije nalekan lalan henati Uisneno nsaok atoni amfaut in naꞌko sin sanat ma penu, ma henmonin piut nok Uisneno.

Laes Alekot ije, namneo on naan. Es nane te, Laes Alekot ii nhaek piut, tal antee nabal-baal. Amen.]