ภายในเก๋งนุกิจราชบริหาร...

งานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล(วงหนา)

โดย นางสาวแพร มธยธนา

การคนควาอสระนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศลปะ แผน ข ระดบปรญญามหาบณฑต

ภาควชาประวตศาสตรศลปะ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2560 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

MURAL PAINTINGS WITH THE STORY “ROMANCE OF THE INVESTITURE OF GODS” INSIDE “KENG NU KIT RATCHA BORIHAN” OF BANGKOK NATIONAL

MUSEUM.

By

MISS Pear MATTAYATANA

A Master's Report Submitted in partial Fulfillment of Requirements for Master of Arts (ART HISTORY)

Department of Art History Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2017 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

หวขอ งานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถาน

มงคล(วงหนา) โดย แพร มธยธนา สาขาวชา ประวตศาสตรศลปะ แผน ข ระดบปรญญามหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. อชรชญ ไชยพจนพานช

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต

คณบดบณฑตวทยาลย

(รองศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ)

พจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ

(ศาสตราจารย ดร. ศกดชย สายสงห )

อาจารยทปรกษาหลก

(ผชวยศาสตราจารย ดร. อชรชญ ไชยพจนพานช )

ผทรงคณวฒภายนอก

( เดนดาว ศลปานนท )

ง

บทคดยอภาษาไทย

58107310 : ประวตศาสตรศลปะ แผน ข ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : เกงนกจราชบรหาร, หองสน, อปรากรณจน, งว, งานจตรกรรมจน, งานจตรกรรมแบบจนประเพณ

นางสาว แพร มธยธนา: งานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล(วงหนา) อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ผชวยศาสตราจารย ดร. อชรชญ ไชยพจนพานช

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษางานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบ

รหาร พพธภณฑสถานพระนคร ทงดานเทคนคและประตมานวทยาของเครองแตงกายตวละครโดยไดขอสรป ดงน

1. ชางผเขยนงานจตรกรรมเรองหองสนเปนชางชาวจน โดยงานจตรกรรมเรองหองสนไดแสดงถงอทธพลงานจตรกรรมแบบจนประเพณในการวาดตวละคร และเครองแตงกายตวละครตามแบบงานจตรกรรมแบบจนประเพณอยางชดเจน

2. ลกษณะของเครองแตงกายตวละครทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ชางไดน าเอาลกษณะการแตงกายของอปรากรจน และลกษณะของตวละครทไดบรรยายไวในพงศาวดารเรองหองสน เปนขอมลในการวาดตวละครทปรากฎในแตละฝาผนง ชางมการก าหนดฐานนดรศกด หนาท และบทบาทของตวละคร โดยใชลกษณะของเครองแตงกายเปนตวก าหนด นอกจากนชางไดวาดลกษณะพลงพเศษของตวละครนนๆ เพอแสดงถงการสรบโดยใชพลงพเศษ ตามทไดบรรยายไวในพงศาวดารเรองหองสน และยงท าใหงานจตรกรรมดนาสนใจมากยงขน

3. องคประกอบอนๆในงานจตรกรรมเรองหองสน ไดแสดงถงอทธพลงานจตรกรรมแบบจนประเพณเชนกน ทงเทคนค และองคประกอบฉากตางๆ เชน การเขยนชอก ากบตวละคร ลกษณะของไฟในงานจตรกรรมจน เปนตน อนเปนสวนส าคญในการแสดงถงลกษณะงานจตรกรรมทไดรบอทธพลงานจตรกรรมแบบจนประเพณ

จ

บทคดยอภาษาองกฤษ

58107310 : Major (ART HISTORY) Keyword : Hong Sin, Chinese opera, Fengshen, Chinese pavilion, Chinese mural painting, Keng of Nu Kit Ratcha Borihan

MISS PEAR MATTAYATANA : MURAL PAINTINGS WITH THE STORY “ROMANCE OF THE INVESTITURE OF GODS” INSIDE “KENG NU KIT RATCHA BORIHAN” OF BANGKOK NATIONAL MUSEUM. THESIS ADVISOR : ASSISTANT PROFESSOR ACHIRAT CHAIYAPOTPANIT, PH.D.

The purpose of this research is to study the artwork of “Hong Sin", or "The Investiture of Gods” which was painted inside a Chinese pavilion named Nu Kit Ratcha Borihan in the Bangkok National Museum. Studying the painting technique and iconography of each characters , this research leads to the several conclusions, as follows;

1. The artists who painted the artwork are Chinese, as seen from the drawing styles and clothes of characters

2. The clothes presented in the artwork receive an influence from Chinese opera. Moreover, the features of characters are all based on “Hong Sin” or “The Investiture of Gods”. The artists differentiated characters’ status and role from one another by the costumes that those characters wear. Furthermore, many characters in the story have some special talents, based from the chronicle, the painting portrays these features as well, making the work more interesting.

3. Other aspects in the paintings are also based on The Chinese culture - e.g., the insertion of each character’s name beside each character and the technique of painting fire.

ฉ

กตตกรรมประกาศ

กตตกรรมประกาศ

สารนพนธฉบบนสามารถส าเรจลลวงไดดวยความกรณาจากหลายฝาย ผวจยขอขอบพระคณ บดา-มารดา และนองสาวผเปนก าลงใจและทปรกษาดานภาษาจนทองถน รวมถงออกทนทรพยในการท าวจยครงน

นอกจากนผวจยขอขอบพระคณ ผชวยศาสตราจารย ดร.อชรชญ ไชยพจนพานช ซงเปนผควบคมสารนพนธ และผชวยศาสตราจารย ดร.พสวสร เปรมกลนนท ทคอยใหค าปรกษา ชแนะแนวทางในการคนควาวจย

ในการเกบขอมลภาคสนาม ขอขอบคณยทธนาวรากร แสงอราม ผใหความอนเคราะหการเขาเกบขอมลภายในเกงนกจราชบรหาร และขอขอบคณนายทปกร เทยนเจรญ และนายแพทยณฐกร หาญหทยา ตากลองผชวยในการเกบรวบรวมขอมลทใชในการวจยในครงน

สดทายนขอขอบคณนายแพทยณฐกร หาญหทยา ผรวมเดนทางไปเกบขอมลในไทเป นางสาวธนยชนก มานวงศ ผใหค าปรกษาดานขอมล นางสาวกมลรตน ชวนสบาย และนายวชระ เฉลมชนมผใหค าปรกษาดานระบบการท าวจยในครงนใหส าเรจลลวงไปไดดวยด

แพร มธยธนา

สารบญ

หนา .............................................................................................................................................................. ง

บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................... ง

.............................................................................................................................................................. จ

บทคดยอภาษาองกฤษ .......................................................................................................................... จ

.............................................................................................................................................................. ฉ

กตตกรรมประกาศ ................................................................................................................................ ฉ

สารบญ ................................................................................................................................................. ช

สารบญภาพ ......................................................................................................................................... ฌ

สารบญตาราง ....................................................................................................................................... ฐ

บทท 1 บทน า ....................................................................................................................................... 1

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา ..................................................................................... 1

2. วตถประสงคของการวจย ............................................................................................................ 3

3. สมมตฐานของการวจย ................................................................................................................ 3

4. ขอบเขตของการวจย ................................................................................................................... 4

5. ขอตกลงเบองตน ......................................................................................................................... 4

6. นยามค าศพท ............................................................................................................................... 4

7. ประโยชนทไดรบ ......................................................................................................................... 5

8. ขนตอนการศกษา ........................................................................................................................ 5

9. วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ ............................................................................................. 6

บทท 2 ประวตเกงนกจราชบรหาร และพงศาวดารเรองหองสน .......................................................... 7

1. ประวตเกงนกจราชบรหาร ........................................................................................................... 7

ซ

2. หองสนและการแปลวรรณกรรมในสมยรตนโกสนทร .................................................................. 8

3. งานจตรกรรมภายในเกงนกจราชบรหาร ................................................................................... 11

บทท 3 การศกษางานจตรกรรมเรองหองสน ...................................................................................... 25

1. เครองแตงกายตวละคร : อทธพลจากเครองแตงกายอปรากรจน จตรกรรมประเพณจน หรอเครองแตงกายจรง?................................................................................................................. 27

2. วเคราะหลกษณะทางประตมานวทยาของตวละครหองสน ....................................................... 45

3 วเคราะหองคประกอบแวดลอมตวละคร ภายในงานจตรกรรมเรองหองสน .............................. 63

บทท 4 สรป ...................................................................................................................................... 78

1 สรปผล........................................................................................................................................ 78

2 ขอเสนอแนะ ............................................................................................................................... 79

............................................................................................................................................................ 82

รายการอางอง ..................................................................................................................................... 82

ภาคผนวก ........................................................................................................................................... 90

1.ค าศพทภาษาจนทปรากฏในสารนพนธ ...................................................................................... 90

2. แผนผงงานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร .......................................................... 93

............................................................................................................................................................ 95

ประวตผเขยน ..................................................................................................................................... 95

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1 ภาพฉากคายกลทง 10 (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนตก) ............................................... 15

ภาพท 2 ภาพฉากเทพหยานเตงเตาเหยนมาชวยเจยงจอเอย (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนตก) ... 15

ภาพท 3 ภาพฉากการชวยออวาง (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนออก) ........................................... 17

ภาพท 4 ภาพฉากปลนคายเหวนไทซอ (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนออก) ................................... 17

ภาพท 5 ภาพฉากเหวนไทซอหน และถกตอน (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนออก) ....................... 18

ภาพท 6 ภาพฉากการรบระหวางทพของฮวางเทยนฮวา และขงเสวยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนตก) ............................................................................................................................................................ 19

ภาพท 7 จนทเตาเหยนปราบขงเสวยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนตก) ............................................. 19

ภาพท 8 พระศาสดาทงสทลายคายสงหารเซยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนออก) ............................ 20

ภาพท 9 ทลายคายกลหมนเซยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนออก) .................................................... 21

ภาพท 10 ดานอวหนกวน (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนออก) .................................................. 21

ภาพท 11 นกพรตจวหลวซนใหลกศษยสงจดหมายใหเจยงจอเอย (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอเหนอประต) ................................................................................................................................................. 22

ภาพท 12 เจยงจอเอยปราบจางขย (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนออก) ................................... 22

ภาพท 13 อเหวนฮวาปลนคายเจยงจอเอย (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนตก) .......................... 23

ภาพท 14 เอยงเจยนบงคบจจอเจนกลายรางเปนสกร (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนตก) ......... 24

ภาพท 15 หมวกไทจอเจยงจอเอย เซยน (ซาย) และออวาง (ขวา) .................................................... 27

ภาพท 16 หมวกไทจอ ........................................................................................................................ 28

ภาพท 17 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ ราชวงศชง .................................................................... 29

ภาพท 18 หมวกออวาง ...................................................................................................................... 29

ภาพท 19 หมวกกษตรยสมยราชวงศหมง .......................................................................................... 30

ภาพท 20 หมวกกษตรยอปรากรจน ................................................................................................... 31

ภาพท 21 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ ราชวงศชง .................................................................... 31

ภาพท 22 หมวกเอยงเจยน (ซาย) และหมวกเหวนไทสอ (ขวา) ......................................................... 32

ภาพท 23 หลจง สวมหมวกเจยมเอง .................................................................................................. 33

ภาพท 24 หมวกคยเหมาราชวงศหมง (ขวา) และหมวกคยเหมาราชวงศชง (ซาย) ............................ 33

ภาพท 25 หมวกเจยมเอง ปจบน (ซาย) และหมวกเจยมเอง ป พ.ศ. 2418 (ขวา) ............................. 34

ภาพท 26 ประตมากรรมขนพลหนาสสานสมยราชวงศหมง............................................................... 35

ภาพท 27 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง ............................................................. 35

ภาพท 28 เครองแบบแมทพจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) .............................. 36

ภาพท 29 พหางประดบศรษะอปรากรจน (งว) .................................................................................. 36

ภาพท 30 พหางประดบศรษะบนเครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ ราชวงศชง ................................ 37

ภาพท 31 บหงควงไมมพหาง (เตงฉานอว) (ซาย) และบหงควงมพหาง (เกาหลางอง) (ขวา) ............. 37

ภาพท 32 หมวกหงส .......................................................................................................................... 38

ภาพท 33 บหงควงอปรากรจน (งว) ................................................................................................... 38

ภาพท 34 ฉลองพระองคออวาง (ซาย) ฉลองพระองคกษตรยในสมยราชวงศหมง ............................ 39

ภาพท 35 ฉลองพระองคกษตรยของอปรากรจน ............................................................................... 40

ภาพท 36 เครองแตงกายงานจตรกรรมเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร ................................. 40

ภาพท 37 เครองแตงกายของอปรากรจน (งว) ปจจบน (ซาย) และสมยราชวงศชง (ขวา) ................ 41

ภาพท 38 เครองแตงกายจนจา กบเจยงจอเอย (ซาย) และเครองแตงกายจนจา มจา (ขวา) ............ 41

ภาพท 39 เครองแตงกายสมยราชวงศซง ........................................................................................... 42

ภาพท 40 เตงฉานอว สวมชดเกราะแมทพสตร .................................................................................. 43

ภาพท 41 ชดแมทพสตรของอปรากรจน ............................................................................................ 43

ภาพท 42 เครองแตงกายสตร จตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) ................... 44

ภาพท 43 ฉลองพระองคสตรในสมยราชวงศชง ................................................................................. 44

ภาพท 44 คทาหวหรอ พพธภณฑกกง ไตหวน ................................................................................... 45

ภาพท 45 เจยงจอเอย ........................................................................................................................ 47

ภาพท 46 ฮวางเฟยห ......................................................................................................................... 48

ภาพท 47 จนทเตาเหยน .................................................................................................................... 49

ภาพท 48 ฮวางเทยนฮวา ................................................................................................................... 50

ภาพท 49 นาจา .................................................................................................................................. 51

ภาพท 50 เอยงเจยน .......................................................................................................................... 52

ภาพท 51 ฉงเฮยห .............................................................................................................................. 53

ภาพท 52 เหลยเจนจอ ....................................................................................................................... 54

ภาพท 53 เตงฉานอว .......................................................................................................................... 56

ภาพท 54 เครองแตงกายตวนางบ ...................................................................................................... 57

ภาพท 55 เจาแมเกวยหลงซงหม ........................................................................................................ 57

ภาพท 56 ฉลองพระองคออวาง และเจยงจอเอยขณะออกรบ ........................................................... 59

ภาพท 57 เอยงเจยนจากงานจตรกรรมทศใตฝงตะวนตก .................................................................. 62

ภาพท 58 ประตมากรรมเอยนเจยนประดบคานหลงคาในศาลเจาตาหลงตง ..................................... 63

ภาพท 59 อกษรจนชอของเจยงจอเอย จตรกรรมฝาผนงทศตะวนเหนอฝงตะวนออก (ซาย,กลาง) จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนตก (ขวา) ....................................................................................... 64

ภาพท 60 อกษรชอจนเลาป (กรอบลาง) หลวอจว (กรอบบน) .......................................................... 65

ภาพท 61 ฉตรของออวาง .................................................................................................................. 66

ภาพท 62 ฉตรพระเจาเหยนเต (ซาย) ฉตรเลาป (ขวา) ...................................................................... 66

ภาพท 63 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง ............................................................. 67

ภาพท 64 เปลวไฟจากจตรกรรมทปรากฏในเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) และจตรกรรมเรอง สามกก ในวดประเสรฐสทธาวาส (ขวา) ...................................................................... 68

ภาพท 65 ประตเมองจากจตรกรรมทปรากฏในเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) จตรกรรมเรอง สามกก ภายในวดประเสรฐสทธาวาส (กลาง) และจตรกรรม ทเกยนอนเกง (ขวา).... 68

ภาพท 66 การใชเสนทอดสายตาเพอใหเกดระยะ จตรกรรมบนเครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง ........................................................................................................................................... 69

ภาพท 67 รถลากจากจตรกรรมทปรากฏในเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) จตรกรรมเกยนอนเกง (กลาง) และจตรกรรมเรอง สามกก ในวดประเสรฐสทธาวาส (ขวา) .............................. 70

ภาพท 68 ประตมากรรมรถเขนประดบชองเหนอหนาตาง วดหลงซาน ไตหวน ................................ 70

ภาพท 69 ฐานเสาจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) ......................... 71

ภาพท 70 ฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะ จตรกรรมบนเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง .. 71

ภาพท 71 ฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะ ศาลเจาตาหลงตง .............................................................. 72

ภาพท 72 ตนไมจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (บน) งานจตรกรรมเรองสามกก วดประเสรฐสทธาวาส (ลางซาย) และเกยนอนเกง (ลางขวา) ................................................ 73

ภาพท 73 ภาพตนไมใชเทคนคกระทง จตรกรรมฝาผนงวดปทมวนารามราชวรวหาร ....................... 73

ภาพท 74 หนจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) งานจตรกรรมเรองสามกก วดประเสรฐสทธาวาส (กลาง) และเกยนอนเกง (ขวา) ................................................................. 74

ภาพท 75 หน จตรกรรมบนเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง ............................................ 74

ภาพท 76 ภเขาจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (บน) งานจตรกรรมเรองสามกก วดประเสรฐสทธาวาส (ลาง) .................................................................................................. 75

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 เจยงจอเอย ........................................................................................................................ 47

ตารางท 2 ฮวางเฟยห ......................................................................................................................... 48

ตารางท 3 จนทเตาเหยน .................................................................................................................... 49

ตารางท 4 ฮวางเทยนฮวา ................................................................................................................... 50

ตารางท 5 นาจา ................................................................................................................................. 51

ตารางท 6 เอยงเจยน .......................................................................................................................... 53

ตารางท 7 ฉงเฮยห ............................................................................................................................. 54

ตารางท 8 เหลยเจนจอ ...................................................................................................................... 55

ตารางท 9 เตงฉานอว ......................................................................................................................... 56

ตารางท 10 เจาแมเกวยหลงซงหม ..................................................................................................... 58

1

บทท 1

บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา

ไทยและจนมความสมพนธกนมาอยางยาวนาน ในสมยรตนโกสนทรตอนตน เปนชวงทงาน

ศลปกรรมไทยไดรบอทธพลศลปะจนอยางเหนไดชด ไมวาจะเปน ทางดานสถาปตยกรรม ประตกรรม

และจตรกรรม โดยเฉพาะในรชสมยของพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ศลปะแบบจน ไดรบ

ความนยมอยางมากจนเกดเปนงานศลปกรรมทเลยนแบบ “พระราชนยม” และศลปะแบบพระราช

นยมนสวนหนงไดมความนยมสบมาในรชสมยตอมา ดงเชนทเกงจนนกจราชบรหาร ภายในพระราชวง

บวรสถานมงคล

เกงนกจราชบรหารเปนสวนหนงของพระทนงบวรบรวต พระบาทสมเดจพระปนเกลา

เจาอยหวโปรดใหพระวสตรวาร (มล) เปนนายงานสรางพระทนงถวายตรงหนาพระทนงอศเรศราชา-

นสรณ แตไมทนเสรจ พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวเสดจสวรรคต พระบาทสมเดจพระจอม

เกลาเจาอยหวโปรดใหสรางตอจนเสรจ พระราชทานนามวา “พระทนงบวรบรวต” 1 พระทนงบวร

บรวตตงอยตดกบบรเวณพระทนงอศเรศราชานสรณ แตมประตและก าแพงกนเปนแนวตางหาก

ศาลา (เกงจน) และสวนทสรางในพระทนงบวรบรวตเปนอยางจนทงสน พระราชประสงคใน

พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวคงจะทรงจดเปนอยางจนบรเวณหนง เปนอยางฝรงบรเวณหนง

มาแตเดม2

เกงนกจราชบรหารเปนสถาปตยกรรมแบบจนขนาดเลกในพระราชวงบวรสถานมงคล (วง

หนา) ถงแมจะเปนเกงจนขนาดเลกแตกมความส าคญมาก เนองจากเปนอาคารรปแบบสถาปตยกรรม

1ด ารงราชานภาพ, สมเดจฯ กรมพระยา, 2405-2486., ต านานวงหนา (กรงเทพฯ: กรมศลปากร, 2524. พมพเปนอนสรณในงานพระราชทานเพลงศพขนนารถนกร (ตาย ณ ปอมเพชร) 17 ส.ค. 2524), 48 2 เรองเดยวกน, 43-44.

2

จนทสามารถน ามาศกษาถงความนยมสถาปตยกรรมจนในสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน นอกจากน

ภายในเกง นกจราชบรหารยงมภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสน ซงพบเพยงแหงเดยวในประเทศ

ไทย3

หองสน เปนนวนยายองประวตศาสตรขนาดยาวของจน ประพนธขนในสมยราชวงศหมง

ประวตผแตงเรองหองสนแบงออกเปนสองกระแส ฉบบพมพในสมยราชวงศหมง เขยนวาผแตง คอ

สวจงหลน (许仲林) ผมสมญาวา จงซานอโสว (种山逸叟) (เฒาส าราญแหงเขาจงซาน) บาง

กกลาววา ลซซง (陆西星) ซงเปนนกพรตเตาสมยหมงเปนผแตง เนอหาเกยวกบความวนวายของ

บานเมองในสมยโจวอวางการท าสงครามระหวางเจยงจอเอย แมทพของออวาง กบแมทพของโจ-

วอวาง การตอสดวยเวทมนตของนกพรตเตา ในตอนปลายกลาวถงเจยงจอเอย สถาปนาเทวดา

และโจวออวาง ตงสามนตราช (เจาผครองแควน)4

รศ.ดร. ศานต ภกดค า ไดท าการศกษาเปรยบเทยบเรองราวกบงานจตรกรรมในแตละฉาก

ภายในเกง นกจราชบรหาร แตการศกษาเรองราวจากงานจตรกรรมนนยงท าไดยากเนองจากบท

ประพนธเรองหองสน นนมตวละครอยมาก เครองแตงกายของตวละครแตละตว มเอกลกษณท

แตกตางกนตามบทบาท และเมอน าเครองแตงกายจากงานจตรกรรมมาเปรยบเทยบกบเครองแตงกาย

จนในแตละราชวงศ มการผสมปนเปกนในแตละชวงสมย ซง ผศ.ดร. อชรชญ ไชยพจนพานช เสนอวา

อาจมการวาดเครองแตงกายตามแบบอปรากรจน(งว)5

จากการศกษาขอมลเบองตน พบวาการแตงกายของตวละครในงานจตรกรรมเรองหองสน

หรอลกษณะบคลก สบนใบหนา และทาทาง มลกษณะใกลเคยงแบบอปรากรจน (งว) และเมอ

เปรยบเทยบกบ “ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ พระนพนธในสมเดจกรมพระราชวงบวรวไชย

3 ศานต ภกดค า, และนวรตน ภกดค า, ภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสนในเกงนกจราชบรหาร : อทธพลและความสมพนธระหวางวรรณกรรมจนกบศลปกรรมในพพธภณฑสถานแหงชาต (กรงเทพฯ: ภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2549), 12. 4 เรองเดยวกน. 5 อชรชญ ไชยพจนพานช, อาจารยประจ าภาควชาประวตศาสตรศลปะ มหาวทยาลยศลปากร, สมภาษณเมอ 13 กมภาพนธ, 2559.

3

ชาญ (ในรชกาลท 5) ทรงพระนพนธลกษณะตวละคร ไดตรงตามงานจตรกรรม ซงแสดงใหเหนวางาน

จตรกรรมหองสน ทเกงนกจราชบรหารมการวาดเครองแตงกายตามแบบอปรากรจน ผวจยจงมความ

สนใจศกษาสาเหตในการเลอกหองสน เนองจากจตรกรรมเรองหองสนนนพบทเกงนกจราชบรหาร

เพยงแหงเดยวในประเทศไทย ศกษาองคประกอบของภาพ และลกษณะการแตงกายของตวละครหลก

ของเรอง เพอใหสามารถศกษา และท าความเขาใจในงานจตรกรรมไดมากยงขน และนอกจากน

การศกษางานจตรกรรม ยงชวยบอกถงความสมพนธอนดระหวางประเทศไทย และสาธารณร ฐ

ประชาชนจนอกดวย

2. วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษารปแบบงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร พระราชวงบวร

สถานมงคล (วงหนา)

2. เพอศกษาเครองแตงกายแบบอปรากรจน(งว) จากตวละครในงานจตรกรรมเรองหองสน

ภายในเกงนกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา)

3. เพอศกษาเครองแตงกายแบบอปรากรจน(งว) จากตวละครในงานจตรกรรมเรองหองสน

ภายในเกงนกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา) เปรยบเทยบกบ “ลกษณะรปงว”

ในวชรญาณวเศษ พระนพนธในสมเดจกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ (ในรชกาลท 5)

3. สมมตฐานของการวจย

1. งานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร มความใกลเคยงกบรปแบบงาน

ศลปะในสมยราชวงศชง เนอหาเกยวของกบการสถาปนากษตรย จงถกวาดไวทเกงนกจราชบรหาร

พระราชบวรสถานมงคล (วงหนา)

2. เครองแตงกายของตวละคร เรองหองสนจากงานจตรกรรมภายในเกงนกจราชบรหาร เปน

การวาดเครองแตงกายแบบอปรากรจน (งว) ทงหมด และมการสอดแทรกคตเรองมงกร 5 เลบกบ

เครองทรงของจกรพรรด

4

3. ลกษณะเครองแตงกายของตวละคร เรองหองสน จากงานจตรกรรมภายในเกงนกจราช

บรหาร สอดคลองกบท สมเดจกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ (ในรชกาลท 5) ทรงพระนพนธไวใน

“ลกษณะรปงว”

4. การแตงกายของตวละคร เรองหองสนจากงานจตรกรรมภายในเกงนกจราชบรหาร ม

ลกษณะทแตกตางกน และชวยใหสามารถแยกตวละครในเรองหองสน และเขาใจเนอเรองในงาน

จตรกรรมไดมากยงขน

4. ขอบเขตของการวจย

ศกษางานจตรกรรม และเครองแตงกาย จากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราช

บรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา)

5. ขอตกลงเบองตน

- การศกษา ในครงนเปนการศกษาเครองแตงกายจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกง

นกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา)

- การศกษาในครงน ผวจยใชภาษาไทยทบเสยงตามระบบพนยนตามภาษาจนกลาง ในการ

เรยกชอตวละคร ตามแบบตนฉบบในการแปล เรยกตวละครในเรองหองสน เชน เจยงจอเอย โจวอ

อวาง และนาจา เปนตน เพองายตอการท าความเขาใจ

- การศกษาในครงน ชอเฉพาะทใชเรยกเครองแตงกายอปรากรจน (งว) จะเปนชอเรยกตาม

ภาษาจนทองถน และในบางค าผวจยไมสามารถหาตวเขยนภาษาจนได จะปรากฏเพยงชอเรยกททบ

ศพทภาษาทองถนเทานน

6. นยามค าศพท

- หองสน นวนยายองประวตศาสตรขนาดยาวของจน ประพนธขนในสมยราชวงศหมง

- อปรากรจน หรองว

5

- ลกษณะรปงว อธบายลกษณะการแตงกายอปรากรจน สมเดจกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ

ทรงพระนพนธ และตพมพในวชรญาณวเศษ

7. ประโยชนทไดรบ

1. การศกษาจตรกรรมเรองหองสน ท าใหทราบถงความส าคญของอทธพลจนทสงผลตองาน

ศลปะในสมยรชกาลท 4

2. เขาใจถงอทธพลรปแบบเครองแตงกายอปรากรจนตองานจตรกรรมเรองหองสน ภายใน

เกง นกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา)

3. เขาใจเอกลกษณเครองแตงกายของตวละครหองสน และการศกษาเอกลกษณเครองแตง

กายของตวละครเรองหองสน ยงชวยใหสามารถเขาใจงานจตรกรรมไดงายยงขน

8. ขนตอนการศกษา

1. เกบรวบรวมขอมลดานเอกสารทเกยวของกบประวตการสรางเกงนกจราชบรหาร

พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา)

2. เกบขอมลพงศาวดารเรอง หองสน

3. เกบรวบรวมขอมลนพนธ “ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ พระนพนธในสมเดจกรม

พระราชวงบวรวไชยชาญ (ในรชกาลท 5)

4. เกบขอมลภาพจตรกรรมเรอง หองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร พระราชวงบวรสถาน

มงคล (วงหนา) จากสมดภาพจตรกรรมเรองหองสนในเกงจนนกจราชบรหาร พพธภณฑสถาน

แหงชาตพระนคร

5. ด าเนนการศกษาเครองแตงกายตวละครเรอง หองสน จากภาพจตรกรรมภายในเกงนกจ

ราชบรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา) และเปรยบเทยบกบ “ลกษณะรปงว” ในวชรญาณ

วเศษ พระนพนธในสมเดจกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ (ในรชกาลท 5)

6

6. สรางภาพเครองแตงกายตวละครเรอง หองสน จากภาพจตรกรรมภายในเกงนกจราช

บรหาร พระราชวงบวรสถานมงคล (วงหนา)

7. วเคราะหรปแบบงานจตรกรรม พจารณารวมกบหลกฐานอน ๆ ดานประวตศาสตร

9. วรรณกรรมและงานวจยทเกยวของ

1. วรรณกรรมเรอง หองสน ประพนธโดย สวจงหลน และแปลโดย ววฒน ประชาเรองวทย

2. รายงานการวจยเรองภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสนในเกงนกจราชบรหาร อทธพล

และความสมพนธระหวางวรรณกรรมจนกบศลปกรรมจนในพพธภณฑสถานแหงชาต โดย รศ.ดร.

ศานต ภกดค า ภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรว

โรฒ

3. ลกษณะรปงว ในวชรญาณวเศษ พระนพนธโดยสมเดจกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ (ใน

รชกาลท5)

7

บทท 2

ประวตเกงนกจราชบรหาร และพงศาวดารเรองหองสน

1. ประวตเกงนกจราชบรหาร

เกงนกจราชบรหาร เปนสถาปตยกรรมแบบจนขนาดเลกในพระราชวงบวรสถานมงคล (วง

หนา) ถงแมจะเปนเกงจนขนาดเลกแตกมความส าคญมาก เนองจากเปนอาคารรปแบบสถาปตยกรรม

จนทสามารถน ามาศกษาถงความนยมสถาปตยกรรมจนในสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน นอกจากน

ภายในเกงนกจราชบรหารยงมภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสน พบแหงเดยวในประเทศไทย6

เกงนกจราชบรหารเปนสวนหนงของพระทนงบวรบรวต พระบาทสมเดจพระปนเกลา

เจาอยหวโปรดใหพระวสตรวาร (มล) สรางถวายตรงหนาพระทนงอศเรศราชานสรณ แตไมทนเสรจ

พระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวเสดจสวรรคต พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวโปรดให

สรางตอจนเสรจ พระราชทานนามวา “พระทนงบวรบรวต”7 พระทนงบวรบรวตตงอยตดกบบรเวณ

พระทนงอศเรศราชานสรณ แตมประตและก าแพงกนเปนแนวตางหาก ศาลา (เกงจน) และสวนท

สรางในพระทนงบวรบรวตเปนอยางจนทงสน ตามพระราชประสงคในพระบาทสมเดจพระปนเกลา

เจาอยหวคงจะทรงจดเปนอยางจนบรเวณหนง เปนอยางฝรงบรเวณหนงมาแตเดม8 นอกจากนมการ

พบภาพถาย ทถายขนราว พ.ศ. 2477 ใตภาพระบวา”เกงจนในหมพระทนงสาโรชรตนประพาส ใช

เปนเรอนอาจารย9 จนในปพ.ศ. 2505 กรมศลปากรไดรออาคารพระทนงบวรบรวตลง เนองจากช ารด

6 ศานต ภกดค า, และนวรตน, ภกดค า, ภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสนในเกงนกจราชบรหาร : อทธพลและความสมพนธระหวางวรรณกรรมจนกบศลปกรรมใน พพธภณฑสถานแหงชาต (กรงเทพฯ: ภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2549), 6. 7 ด ารงราชานภาพ, สมเดจฯ กรมพระยา, 2405-2486., ต านานวงหนา, 48. 8 เรองเดยวกน, 43-44. 9 วชรนทร พมพงษแพทย, "เกงนกจราชบรหาร", ศลปากร ปท 18 , เลม6, (2518), 28.

8

จนยากแกการบรณปฏสงขรณ คงเหลอเพยงเกงนกจราชบรหาร ซงปจจบนเปนสวนหนงของ

พพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร10

2. หองสนและการแปลวรรณกรรมในสมยรตนโกสนทร

2.1 เรองหองสน

“หองสน” เปนนวนยายองประวตศาสตรขนาดยาวของจน ประพนธขนในสมยราชวงศหมง

(明朝) ฉบบภาษาจนมชอเตมวา “เฟงเสรนเหยยนอ(封神演义) หรอเรยกอกชอวา “เฟงเห

รนจวน(封神转), “ซางโจวเลยกววเฉวยนจวน(商周列国全转)” และในฉบบทพมพแกะ

ไมใชชอวา “เฟงเสรนปง (封神榜)” ในฉบบภาษาไทยระบไววาเรองนภาษาจนวาเรอง “ฮองสนบ

นออง” ตรงกบภาษาจนกลางวา “เฟงเสรนเหวนหวาง (封神文王)”11

ค าวา เฟงเสรน (封神) แปลวา การแตงตงเทพเจา ค าวา เหวนหวาง (文王) หมายถง

พระเจาโจวเหวนหวาง (周文王) สวนเหยยนอ (演义) มความหมายวา แสดงความหมายของ

เหตการณในประวตศาสตร ชอเตมของนยายเรองนจงมความหมายวา นยาย แสดงความหมายของ

ประวตการแตงตงเทพเจา12

10 ศานต ภกดค า, และนวรตน, ภกดค า, ภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสนในเกงนกจราชบรหาร : อทธพลและความสมพนธระหวางวรรณกรรมจนกบศลปกรรมใน พพธภณฑสถานแหงชาต, 6. 11 เรองเดยวกน, 12 12 เรองเดยวกน.

9

2.2 ผแตงหองสน

ประวตผแตงเรองหองสนแบงออกเปนสองกระแส ฉบบพมพในสมยราชวงศหมง (明朝)

เขยนวาผแตง คอ สวจงหลน (许仲林) ผมสมญาวา จงซานอโสว (种山逸叟)(เฒาส าราญ

แหงเขาจงซาน) บางกกลาววา ลซซง (陆西星) ซงเปนนกพรตเตาสมยหมงเปนผแตง13

เรองหองสนมความยาวทงสนหนงรอยตอน เนอความเรองหองสนกลาวถงเหตจลาจลปลายราชวงศ

ซางและนทานประวตศาสตร”อหวางปราบโจวออวางปราบโจวอวาง” และอางองจากเอกสารโบราณ

กบนทานต านานมาดดแปลงขน เนอความสวยใหญเกยวกบความวนวายของบานเมองในสมยโจวอวาง

การท าสงครามระหวางเจยงจอเอยแมทพของออวางกบแมทพของโจวอวาง การตอสดวยเวทยมนต

ของนกพรตเตา (เตาเหรน-โตหยน) ในตอนปลายกลาวถงเจยงจอเอยสถาปนาเทวดาและโจวออวางตง

สามนตราช (เจาผครองแควน)

วรรณกรรมเรองหองสนตอนทชางจนนยมกสลก หรอเขยนนน ไดแก เหตการณตอนทพระ

เจาโจวออวาง เดนทางไปเชญเจยงจอเอย ทนงตกปลา (หมายถง “ฮก” หรอวาสนา) และเรองราวการ

รบระหวางเจยงจอเอย กบขนพลของโจวอวาง

2.3 การแปลวรรณกรรมจนสมยกรงรตนโกสนทร

ความสมพนธไทย-จนมมาอยางชานานและในสมยรตนโกสนทร ซงตรงกบราชวงศชง ของจน

ซงเปนความสมพนธในระดบทแนนแฟน และมหลกฐานชดเจน ทงในระดบราชส านก ในดานของการ

สงเครองราชบรรณาการ รวมถงการคาส าเภาหลวง และระดบชนชนกระฎมพ คอการคาส าเภาของ

ขนนางและคหบดชาวจน

ชาวจนทางภาคใตทหลงไหลเขามาในประเทศไทย ท าใหเกดความนยม วฒนธรรมจนท

ปรากฏในประเทศไทยทงในระดบประชาชน (ตงแตชนชนกลาง) และยกระดบเขาสวฒนธรรมของราช

ส านก โดยเหนไดชดในสมยรชกาลท 2 พระองคโปรดใหสรางสวนขวาตามอยางสวนของเศรษฐจนท

กวางตง และศลปกรรมจนยงเปนศลปะแบบพระราชนยมในรชกาลท 3

13 เรองเดยวกน.

10

2.3.1 การแปลวรรณกรรมเรองหองสน

ในสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ปรากฏหลกฐานแนชดวานาจะม

การแปลนยายองประวตศาสตรถง 3 เรอง โดยหนงในนนคอ หองสน(封神演义) โดยเชอกนวา

พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยนาจะโปรดใหแปลนยายองพงศาวดารจน ดวยปรากฏ

หลกฐานชดเจนวาแปลเรองหองสนและเลยดกกในรชกาลพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย

ดงปรากฏในแพนกตนเรอง ทกลาวถงการแปลวรรณกรรมเรองเลยดกก และมการกลาวถงวรรณกรรม

จนเรองหองสน ซงในขณะนนสนนษฐานวานาจะมการแปลเปนภาษาไทยแลว และนอกจากนมการ

อางถงหลายครงในเรองเลยดกกวา “ครงแผนดนหองสน” เปนตน

ดงนนจากขอมลขางตนชวยใหสามารถสนนษฐานไดวาวรรณกรรมเรองหองสนนน

นาจะมมาตงแตครงสมยรชกาลท 2 แลว และอาจมการแปลกอนวรรณกรรมเรองเลยดกก ซง

สอดคลองกบทสมเดจฯกรมพระยาด ารงราชานภาพกทรงสนนษฐานวาวรรณกรรมเรองหองสนนน

นาจะแปลขนตงแตรชกาลท 2 ดวยเชนเดยวกน14

ตอมาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ถงตนรชสมยพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว การแปลนยายองประวตศาสตรจนในยคนกลบเปนกลม “ขนนาง” ขนนางผทม

บทบาทมากทสดคอ สมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศ (ชวง บนนาค)15 โดยในยคนการแปลจะใช

ผแปลเพยง 1-2 คน16 และมการตพมพวรรณกรรมเรองหองสนจากโรงพมพหมอบลดเลย ในปจล

ศกราช 1238 (พ.ศ. 2419)17 ตอมาเมอสมเดจเจาพระยาบรมมหาศรสรยวงศถงแกพราลย ในป พ.ศ.

2325 การแปลนยายจงยตลง18

14 เรองเดยวกน, 18-19. 15 เรองเดยวกน, 15-18. 16 เรองเดยวกน. 17 หนงสอพงศาวดารจนหองสน, (กรงเทพฯ, โรงพมพหมอบลดเล, 2419) 18 ศานต ภกดค า, และนวรตน ภกดค า, ภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสนในเกงนกจราชบรหาร : อทธพลและความสมพนธระหวางวรรณกรรมจนกบศลปกรรมใน พพธภณฑสถานแหงชาต, 17-18

11

3. งานจตรกรรมภายในเกงนกจราชบรหาร

จตรกรรมฝาผนงภายในเกงนกจราชบรหารชางเขยนเรองหองสน วรรณกรรม องประวตศาสตรของจน โดยการล าดบภาพนน รศ. ดร. ศานต ภกดค า ไดศกษาแลวพบวาลกษณะการล าดบภาพ และบรรยายตามล าดบเหตการณในวรรณกรรมโดยเรมเรองทผนงฝงดานขวา แลวเขยนภาพตามอตรวรรต (เวยนซาย) ตามความนยมของชางจน19 เชนเดยวกบการเขยนตวหนงสอแบบจน ลกษณะของภาพเปนภาพจตรกรรมแบบจน เครองแตงกาย และใบหนา ของตวละครเปนอทธพลแบบจน และชางยงน าลกษณะการแตงกาย และใบหนาของอปรากรจน (งว) มาใชในการเขยนตวละครในเรองเพอใหสามารถแยกตวละครไดอยางชดเจน โดยภายในเกงนกจราชบรหารนนมการเขยนวรรณกรรมเรองหองสนอยโดยรอบทงสดาน วรรณกรรมเรองหองสนมการแปลหลายฉบบ ผวจยไดเลอกฉบบการแปลโดยววฒน ประชาเรองวทย เนองจากภาษาทผแปลใชเขาใจงาย นอกจากนมการบรรยายสภาพแวดลอม และบรรยายลกษณะตวละคร ในลกษณะการพรรณนามากกวาฉบบทมการตพมพในป พ.ศ. 2419 แตเนอหามใกลเคยงกนมาก โดยแตกตางตรงการอานชอตวละคร ฉบบทมการตพมพโรงพมพปรดเล ใชการอานตามภาษาฮกเกยน ฉบบการแปลโดยคณววฒน ประชาเรองวทย เปนการอานตามภาษาจนกลาง ทงนขอยกตวอยางบางสวนจากของทง 2 ฉบบ เพอเปรยบเทยบใหเหนภาพดงน

หนงสอพงศาวดารหองสนทพมพโดยโรงพมพปรดเล พ.ศ.2419 กลาววา “หลยจนจจงไปทเงอมเขาหาแผนสลาไมภบ, จงบงเหตลมพดหอมเหลอใจทเงอมเขานนสาระพดผลไมวเสศตางๆ หลยจนจจงเหนผลโหงเหงงผะวาจนแลวเกบเขาไปผลหนง, จะเอาไวฝากอาจารยผลหนง, หลยจนจกนเขาไปกรรศอรอย, เขาซ ากนทจะเอาไปใหอาจารยเสยดวย, ครนกนผลไมสองผลหมดแลว, เกดขนปกซายขวางอกออกทงสองขาง, จะหมกยาวยนเปนปากนกหนาเขยวด าคล าปากนนมเขยวงอกโงง, ตวสงใหญไดแปดศอก, ผมแดงดประหลาดผดมนษ, หลยจนจดตวแลวกตกใจ, ภอกมแฮตงตามออกมา, จงแลเหนรปรางหลยจนจ,”20

หนงสอพงศาวดารจนฮองสน : เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ แปลโดยววฒน ประชาเรองวทยในบทเดยวกน มเนอหาดงน “เหลยเจนจอรบบญชาอาจารย หางจากถ า

19 เรองเดยวกน, 20-21. 20 หนงสอพงศาวดารจนหองสน, 158.

12

ต าหนกตรงไปทภผาลกเสอ มองซายแลขวา ตามสถานทตาง ๆ เสาะหาไมออกเปนสงของอะไรกไมร เปนสงของใดเรยกวาอาวธ

เหลยเจนจอตรตรองด เราขาดการจดแจง เคยไดยนเรองอาวธคอ ทวน มด ดาบ หอก แส ขวาน ตะขอกรงเลบ คอน ปากอาจารยพดเรองอาวธ ไมรเปนสงของใด เราควรกลบเขาในถ าถามใหมใหละเอยดลออ

เหลยเจนจอก าลงตองการหนตวกลบ แตไดรบกลนหอมขจรประหลาดระลอกหนงกระทบจมก ผานหวใจทะลถงตบ ไมรอย ณ สถานทใด แตเหนดานหนามล าธารสายหนง เสยงน าไหลโจกๆ เสยงอสนบาตเลอนราง เหลยเจนจอมองด แตเหนทศยภาพแปลกประหลาดหายาก ฉบพลนทนทเหนภายในใบไมเขยว มผลซงแดง (ซงคอผลไมจนชนดหนง ปกตมสเหลอง) สองผล เหลยเจนจอดอกดใจ เดดเอาผลซงแดงสองผลอยในมอ เลองลอหนงเลองลอ กระทบจมกอบอวลหอมหวนดจอมฤตซาบซงถงใจ ยงเพมความหวานอรอย

เหลยเจนจอลอบค านง ผลซงสองผลน เรากนไปหนงผล เหลอผลหนงเอาไปใหอาจารย เหลยเจนจอเพงกนไปผล ท าไมถงหอมอรอยเชนน ชางมรสทอรอย อยากระนนลวนกนใหหมดกแลวกน เพงกนผลซงหมดแลวกออกแสวงหาอาวธ โดยมไดรสกใตสขางดานซายเสยงหนงดงขน งอกปกออกมาลากถงพน เหลยเจนจอถกขขวญวญญาณบนออกนอกนภา สงขารแทบสลายสวมานชนฟา

เหลยเจนจอกลาววา ไมดแลว! รบเอาสองมอจบปกใหหยด เพยงแตค านงถอนขนเทานน โดยไมทนระวงดานขวากมปกโผลออกมาอกขาง

ขณะนเหลยเจนจอลนลานจนไมมความคดอะไร ตกใจจนนงอยทพน แทจรงปกยาวออกมาสองขาง ยงไมเรารอน กระทงใบหนากเปลยนแลว จมกโดงขน สหนาดงครามเขยว ผมดงสชาด ดวงตาดรายหนกหนา ฟนขวางออกมาอยนอกรมฝปากรางกายสงถงสองจาง (20ฟตจน) ท าเอาเหลยเจนจอไมพดไมจา”21

จากขอความทไดคดมาจากพงศาวดารหองสน โรงพมพหมอปรดเล และหองสนฉบบโดยววฒน ประชาเรองวทย จะเหนไดวาเนอหานนคอนขางตรงกน จะแตกตางในดานของการใชภาษา การบรรยายรายละเอยด ซงฉบบทมการแปลโดยววฒน ประชาเรองวทย มการใชทบศพทชอเฉพาะท

21 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม 1, แปลจาก 封神演义, แปลโดยววฒน ประชาเรองวทย (กรงเทพฯ: ส าหนกพมพตนไม, 2551), 332-333.

13

เปนภาษาจนกลาง ภาษาทใชในการแปลเขาใจไดงาย การบรรยายรายละเอยดทมความละเอยดมากกวา เชน การบรรยายทกลาววา “เหลยเจนจอกลาววา ไมดแลว! รบเอาสองมอจบปกใหหยด เพยงแตค านงถอนขนเทานน” แสดงใหเหนถงลกษณะของปกเหลยเจนจอนน มลกษณะของปกนก ทเปนขน ซงแตกตางจากพงศาวดารหองสน ฉบบโรงพมพปรดเล มการกลาวรายละเอยดทนอยกวา โดยกลาวถงเพยง “เกดขนปกซายขวางอกออกทงสองขาง”

อนงการใชภาษาจนกลางในการเรยกชอเฉพาะ ลกษณะการบรรยายลกษณะของตวละคร และสภาพแวดลอมโดยละเอยด ผวจยจงเลอกใชพงศาวดารเรองหองสนฉบบแปลโดยคณววฒน ประชาเรองวทยในการอางองเนอหาโดยยอเรองหองสน และใชในการอางองลกษณะของตวละครเพอใชในการเปรยบเทยบกบลกษณะงว ในวชรญาณวเศษ ซงพระนพนธโดยสมเดจกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ

โดยพงศาวดารเรองหองสน มเนอเรองโดยยอ เปรยบเทยบกบงานจตรกรรมฝาผนงทปรากฏในเกงนกจราชบรหารดงน22

โจวอวางขนครองราชยภายหลงจกรพรรดตอทรงสวรรรคตและตงเมองฉาวเกอเปนราชธาน ทกปในเดอนสบ หาค า โจวอวางตองเสดจไปถงศาลต าหนกเทพสตรหนวา เนองในโอกาสวนคลายวนประสตเทพสตรหนวา ในขณะทโจวอวางก าลงชมในความงามของศาลวงพระต าหนก พลนเกดพายพดเอามวนผามานขน ปรากฏภาพเทพสตรหนวา ดวยพระสรโฉมทงดงาม โจวอวางทรงเหนเพยงครงเดยว ทรงมพระทยมกมากในกาม และทรงแตงกวหยามสงศกดสทธ พระแมหนวาจงบญชาอสรสามตน คอ นางปศาจจงจอกพนป ปศาจไกปาเกาเศยร และปศาจพณหยก แปลงเปนสตรลอใหราชวงศซางปนปวน เมอถงคราวออวางปราบโจวอวาง23จงชวยเหลอใหเปนผลส าเรจ โจวอวางหลงจากทรงเหนพระพกตรพระแมหนวา กไมเปนอนเสวยพระบรรทม ทรงเรยกปจง

และอวหน เขาพบเพอตรสถาม หาอบายปลอบประโลมใจ ปจงและอวหนสองคนนประดจตวมอดชอน

ไชหลอกลวงจกรพรรด ปจง และอวหนทลกลบวาเจาพระยาเมองจโจว ซฮ มบตรนางหนงสวยงาม

22 อางองจาก 許仲琳, หองสน, เลม1-4, แปลจาก 封神演义, แปลโดยววฒน ประชาเรองวทย (กรงเทพฯ: ส านกพมพตนไม, 2551). 23 หมายถงออวางแหงราชวงศโจว รบกบโจวอวางแหงราชวงศซาง

14

เพรศพรง อปนสยเรยบรอยออนโยน โจวอวางไดยนดงนนจงมพระราชบญชามหาดเลกเบกตว ซฮ

ทนท และมพระราชประสงค เลอกบตรเจาพระยาเมองจโจว ซฮ นางตาจเขามารบใชในวงหลง

ขบวนทหารสามพนนาย แมทพหารอยคนน านางตาจเขาถวายตวเมองฉาวเกอ ระหวางทาง

แวะพกทเมองเอนโจว เมอตกกลางคนฉบพลนเกดลมพายพดเทยนไขดบ วญญาณนางตาจจงถกปศาจ

สนขจงจอกพนปดดไป และเขาสงรางนางตาจแทน และเมอซฮถวายบตร โจวอวางรบนางตาจเขาวง

ทกทวาทรงเสวยอยางสนกสนาน ทกราตรทรงเบกบานส าราญพระทย ละทงงานราชการแผนดน

ตลอดคนวนหมกมนอยกบสรานาร ขนนางตางถวายฎกาทดทาน โจวอวางกลบสรางเครองลงทณฑเผา

คนทงเปน เพอใชในการลงทณฑเหลาขนนางตามค ายยงของนางตาจ ท าใหขนนางภกดถอยหน

นอกจากนโจวอวางยงหลงเชอขนนางทจรตคดโกง ประชาชนตางเดอดรอน เจาพระยาผครองเมอง

ตางแปรเปลยนกอการจลาจล

กลาวถงซปอโหว (เจาพระยาผยงใหญแหงทศประจม) จซางเปนนกปราชญ ผมจตใจซอสตย

จงรกภกด มจรยธรรมมวชาความรสามารถ ถกโจวอวางใสราย กกขง และใหกนเนอบตรตนเอง

ภายหลง 7 ป ไดกลบสเมองซฉ ตอมาจซางไดเชอเชญ เจยงจอเอยเขาไปเปนสมหนายกแหงเมองซฉ

ตอมาจซางเกดปวยและทวงคต ขนนางทงหลายจงแตงตงจฟา เปนออวางและยกยองเจยงจอเอย

เปนสางฟ (สมหนายกชนสง)

ทางดานเมองฉาวเกอ การปกครองถดถอย ประชาชนเดอนรอน บรรดาขนนางตาง

แปรเปลยนมารวมกบออวางทเมองซฉ เปนเหตใหโจวอวางมเหตในการท าสงครามกบซฉ เจยงจอเอย

ไดขอใหพระอาจารยไทอเจนเหยนชวยเหลอ ไทอเจนเหยนไดมอบแสเทพเจา และมงกรหนวดเสอ

สอปเซยง นอกจากนยงมนาจา จนจา และมจา มาชวยในการรบ พรอมมอบหมายใหเจยงจอเอยสราง

ปราสาท แขวนปายประกาศตแตงตงเทพเจา

เหวนไทซอ แมทพเมองฉาวเกอไดกรฑาทพ เพอมาปราบเมองซฉ เหวนไทซอไดเชญนกพรต

สบทานมาชวยในการตงคายกล เพอมารบกบเจยงจอเอย (ภาพท 1) ทางดานเจยงจอเอย เทพหยาน

เตงเตาเหยนไดลงมา เพอวางแผนทลายคายกล (ภาพท 2)

15

ภาพท 1 ภาพฉากคายกลทง 10 (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนตก)

ภาพท 2 ภาพฉากเทพหยานเตงเตาเหยนมาชวยเจยงจอเอย (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนตก)

เมอท าลายไดหกคายกล ทางดานเหวนไทซอมจาวกงหมงมาชวยเหลอแตกไมส าเรจ เพราะ

ทางดานเจยงจอเอยมลเอยมาชวยเหลอ ลเอยใหเจยงจอเอยสรางแทนพธบนครฉซาน และมดหญาหน

16

รปคน เขยนอกษรสามตว (จาวกงหมง) เพอท าพธสงหารจาวกงหมง ในระหวางท าพธ ลเอย ฉอจงจอ

และเตาเตอเจนจวนไดท าลายคายกลลงอกสามคายกล และเมอผานไป 21 วน จาวกงหมงกตายลงอย

ภายในคายเฉงถง จอมเทพจางเทยนจวนจงเปดคายกลทรายแดง

ทางดานหยานเตงเตาเหยนไดกลาวกบเจยงจอเอยวา “คายกลทรายแดงนเปนคายกล

เหยมโหด ตองเปนผทมบญกศลจงปกปองมตองล าบาก” เจยงจอเอยจงไดทลอญเชญ ออวางปราบ

คายกล เมอออวาง เสดจถงคายกล โดยมนาจา และเหลยเจนจอ ท าหนาทคมกน ไดเกดการตอสกน

ขน แตออวาง นาจา และเหลยเจนจอ กไดถกจบตวไป

เรองราวการเสยชวตของจาวกงหมงทราบถงนองสาวทงสามของจาวกงหมง ไดแก อวนเซยว

เหนยงเหนยง ปเซยวเหนยงเหนยง แบะฉงเซยวเหนยงเหนยง ทงสามไดตงคายกลแมน าเหลอง อวน

เซยวเหนยงเหนยง ไดจบศษยส านกตางๆ ของเจยงจอเอยไปเหลอเพยงเจยงจอเอยและเทพหยานเตง

เตาเหยน เทพหยานเตงเตาเหยนจงไดเชญเทพหยวนสอเทยนจนและคณะมาชวยเหลอ เทพหยวนสอ

เทยนจน และเหลาจอเทยนจนไดเขาชวยบรรดาศษยส านกตาง ๆ และท าลายคายกลแมน าเหลองลง

หลงจากชวยบรรดาศษยส านกตาง ๆ ไดแลวองคเทวะหนานจเซยน และเทพบตรไปเฮอไดบก

ทลายคายกลทรายแดง สงหารจอมเทพจางเทยนจวน และชวยเหลอออวาง นาจา และเหลยเจนจอ

กลบมา (ภาพท 3)

หลงคายกลทงสองถกท าลาย เหวนไทซอท าไดเพยงรอทหารจากเมองฉาวเกอมาหนน หวงได

เตงจวกง นายดานซนกวนมาชวยเหลอ ระหวางนนเจยงจอเอยไดยกทพเขามาตคาย และปลนของ

เหวนไทซอ (ภาพท 4)

17

ภาพท 3 ภาพฉากการชวยออวาง (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนออก)

ภาพท 4 ภาพฉากปลนคายเหวนไทซอ (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนออก)

เหวนไทซอขกเลนด า และน าทพออกไปตอส แตกไมเปนผล เจยงจอเอยตคายของ เหวนไท-

ซอแตกพายหนไป และยงไดกองก าลงบางสวนมาเปนทพของตน กองทพใหญของเหวนไทซอ รบพลาง

18

หนพลาง (ภาพท 5) แตไมวาจะหนไปทางใด กถกตอน จนในทสดเหวนไทซอถกตอนไปดอยมงกรมวย

มรณา และถกเทพเจาหวนจงจอสงหาร สมหนายกราชส านกเฉงถงไดจบชวตลงในทสด

ภาพท 5 ภาพฉากเหวนไทซอหน และถกตอน (จตรกรรมฝาผนงทศใตฝงตะวนออก)

ทางดานเมองฉาวเกอ นายดานหานหยงไดถวายฎกาการตายของเหวนไทซอ เมอโจวอวาง

ทราบทรงตกพระทย และทรงมราชโองการใหเตงจวกงออกเดนทาง ปราบปรามทศประจม(เมองซฉ)

แตเตงจวกงกลบน าทพยอมสวามภกดตอออวาง เชนเดยวกบสมเดจเจาพระยาซฮ บดาของพระนางซ

โฮวอวาง หรอนางตาจ กเขารวมสวามภกดกบออวาง ตอมาเจยงจอเอยไดยกทพเพอเขายดเมองฉาว

เกอ ทางดานโจวอวางมพระราชโองการ ใหขงเสวยนยกทพเขาขดขวาง ทพของขงเสวยนเขารบกบทพ

ของเจยงจอเอย (ภาพท 6) การตอสระหวางทพเจยงจอเอยกบทพขงเสวยน เปนเหตใหเจยงจอเอย

สญเสยแมทพฮวางเทยนฮวาไป ทางดานเจยงจอเอยไดจนทเตาเหยนมาชวยปราบขงเสวยนไดส าเรจ

19

ภาพท 6 ภาพฉากการรบระหวางทพของฮวางเทยนฮวา และขงเสวยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนตก)

ภาพท 7 จนทเตาเหยนปราบขงเสวยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนตก)

ทพของเจยงจอเอยไดรกเขายดดานชงหลงกวน การเขายดดานท าใหสญเสยแมทพส าคญไป

ถงสองคน คอ ฮวางเทยนเสยง และเตงจวกง เปนเหตใหเจยงจอเอยมบญชาใหนาจา และถหงซนเขา

ชวยเหลอ จนยดดานชงหลงกวนไดส าเรจ ทพของเจยงจอเอยรกหนาตอเขายดดานสอสยกวน แมจะ

พลาดพลงสญเสยพลทหาร แตกสามารถยดดานสอสยกวนไดส าเรจ แตทพของเจยงจอเอยยงไม

20

สามารถรกตอไปได เนองจากทงเทยนเจยวจ องคปฐมศาสดาผคมศาสนานอกรตไดมาตงคายสงหาร

เซยน แมเทพหยานเตงเตาเหยน และเหลาจอมาเจรจา กไมส าเรจ หยานเตงเตาเหยน เหลาจอ จนท

เตาเหยน และเจยอนเตาเหยน พระศาสดาทงสจงเขาชวยเจยงจอเอยรบกบทงเทยนเจยวจ (ภาพท 8)

และท าลายคายสงหารเซยนไดส าเรจ แตทงเทยนเจยวจสามารถหลบหนไปได

ภาพท 8 พระศาสดาทงสทลายคายสงหารเซยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนออก)

หลงจากเจยงจอเอยไดท าลายคายสงหารเซยน เจยงจอเอยไดเคลอนทพตอเขายดดานถง

กวน หลงจากยดดานถงกวนแลวเจยงจอเอยไมสามารถรกหนาตอไปได เนองจากทงเทยนเจยวจได

ยอนกลบมาตงคายกลหมนเซยน (ภาพท 9) เปนเหตใหเทพเจาในศาสนาตาง ๆ ลงมาชวยทพของ

เจยงจอเอย การตอสด าเนนตอไป ทพของเจยงจอเอยสญเสยไพรพลส าคญไป แตกสามารถทลายคาย

กลไดส าเรจ

ทพจงรกตอเขายดดานหลงถงกวน แตเมอถงดานอวหนกวน อ าเภอเหมยนฉอ ทพไมสามารถ

รกตอไปได ดานอวหนกวนนมนายดานชอ จางขย และภรรยาชอ เกาหลางอง (ภาพท10)

21

ภาพท 9 ทลายคายกลหมนเซยน (จตรกรรมฝาผนงทศตะวนออก)

ภาพท 10 ดานอวหนกวน (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนออก)

ทพของเจยงจอเอยตอสกบสองสามภรรยา ท าใหสญเสย แมทพไปเปนจ านวนมาก และยง

เสยองคชายไปถงสององค การสรบกนเวลายาวนานมากกวาปกต ขณะทเจยงจอเอยก าลงกลดกลมอย

22

ในกองบญชาการ นกพรตจวหลวชนไดสงจดหมายมาใหเจยงจอเอย โดยในจดหมายกลาวถงกลอบาย

ในการทลายคาย (ภาพท 11)

เจยงจอเอยไดท าตามกลวธทนกพรตจวหลวชนแนะน า โดยมเอยงเจยน นาจา และเหลย

เจนจอเปนก าลงส าคญ ท าใหสามารถทลายดานอวหนกวนไดส าเรจ (ภาพท12)

ภาพท 11 นกพรตจวหลวซนใหลกศษยสงจดหมายใหเจยงจอเอย (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอเหนอประต)

ภาพท 12 เจยงจอเอยปราบจางขย (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนออก)

23

ทางดานเมองฉาวเกอ โจวอวางมพระราชโองการใหเปดรบสมครยอดบรษสามารถเปนผ

บญชาการ วนหนงเจดเมธแหงครเหมยซานเขามาสมคร และออกรบกบเจยงจอเอยทเมองเมงจน การ

ตอสระหวางกองทพของเจยงจอเอย และเจดเมธแหงครเหมยซานท าใหกองทพของเจย งจอเอย

เสยหายอยางหนก (ภาพท13) จนในทสดเจาแมหนวา ไดเสดจลงมาชวยเหลอปราบเจดเมธแหงคร

เหมยซาน และสามารถตเมองเมงจนไดส าเรจ (ภาพท 14)

ภาพท 13 อเหวนฮวาปลนคายเจยงจอเอย (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนตก)

24

ภาพท 14 เอยงเจยนบงคบจจอเจนกลายรางเปนสกร (จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนตก)

ทพของเจยงจอเอยรกหนาตอเขาประชดประตเมองฉาวเกอ ราษฎรในเมองฉาวเกอเมอทราบ

ขาว ตางพรอมใจถวายก าแพงเมอง ทพของเจยงจอเอยจงสามารถเคลอนประชดพระทวารอเหมน

(ประตวง) ฝายโจวอวางขณะนนก าลงกนเลยงอยกบนางตาจ เมอทราบวาเจยงจอเอยเขามาประชด ก

รบแตงทพออกสศก แตไมสามารถสได นางตาจถกจบ และประหารชวต ฝายโจวอวางสวมเครองทรง

จกรพรรดและเผาตวเองตาย กองทพของเจยงจอเอยจงเขายดพระราชวงไดส าเรจ ตอมาเจยงจอเอย

ได สถาปนาออวางเปนโอรสสวรรค และประทบ ณ ราชธานฉาวเกอ สบเดอน หลงจากนนไดแตงตง

ใหอนชาเปนผควบคมเมองฉาวเกอแทน และพระองคเสดจกลบเมองซฉ เมอเจยงจอเอย ท าภารกจได

บรรลตามพระธรรมโองการของพระอาจารย เจยงจอเอยกไดเดนทางกลบสครของตน พรอมบรรดา

เทพ เซยน และศษยผนององคอน ๆ

บทท 3

การศกษางานจตรกรรมเรองหองสน

งานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร มตวละครปรากฏในงานจตรกรรมเปนจ านวนมาก จากการศกษาพบวาลกษณะเครองแตงกายของตวละครทปรากฏมลกษณะบางประการซงแสดงถงเครองแตงกายอปรากร (จน) เชน พขนนกทประดบบนศรษะของตวละคร (ภาพท 23) เปนพขนนกทปรากฏในเครองแตงกายอปรากรจน (งว) จงเกดประเดนใหผวจยไดศกษาวา เครองแตงกายทปรากฏในงานจตรกรรมนนมการถอดแบบจากเครองแตงกายอปรากรจน (งว) หรอไดรบแรงบนดาลใจจากอปรากรจน (งว)

จากขอมลพบวางานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหารไมมบนทกถงชางผเขยน ตอมารศ. ดร.ศานต ภกดค า ไดศกษาและพบเพยงวางานจตรกรรมเรองหองสนในเกงนกจราชบรหาร เปนการเขยนภาพแบบเวยนซาย ตามความนยมของชางจน และมเขยนชอตวละครก ากบเปนภาษาจน จงเกดประเดนในการศกษาตอมาวา ชางผเขยนเปนชางจนหรอไม ในการศกษางานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร จงแบงเปน 3 สวน ดงน

สวนท 1 ศกษาเปรยบเทยบเครองแตงกายเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร กบเครองแตงกายของอปรากรจน (งว) 24 รวมถงเปรยบเทยบกบเครองแตงกายจรงในแตละยคสมย เพอหาทมาของเครองแตงกาย วาเปนแบบเครองแตงกายอปรากรจน (งว) หรอตามแบบเครองแตงกายจรง และศกษาวาเครองแตงกายเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหารเปนการวาดตามแบบเครองแตงกายอปรากรจน(งว) หรอแบบจนประเพณ จงไดน างานจตรกรรมเรองหองสนเปรยบเทยบกบงานจตรกรรมแบบจน ทมหลกฐานระบวามการเขยนโดยชางชาวจน

24 อนงผวจยสามารถหาเครองแตงกายอปรากรจน (งว) ทรวมสมยเดยวกบงานจตรกรรมไดเพยงบางสวน

ซงจากการศกษาเครองแตงกายอปรากรจน (งว) ในอดตเปรยบเทยบกบเครองแตงกายอปรากรจน (งว) ในปจบนทมลกษณะใกลเคยงกน ผวจยจงเลอกเปรยบเทยบเครองแตงกายในงานจตรกรรมเรองหองสนในเกงนกจราชบรหารกบเครองแตงกายอปรากรจน (งว) ในปจจบน

26

สวนท 2 ท าการศกษาตวละครเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร เปรยบเทยบลกษณะรปงว ในวชรญาณวเศษ และพงศาวดารเรองหองสน เพอศกษาแรงบนดาลใจของชางวาไดแนวความคดจากรปแบบเครองแตงกายอปรากรจน หรอจากการบรรยายตามหนงสอพงศาวดารเรองหองสน

สวนท 3 ศกษาองคประกอบโดยรอบตวละคร เปรยบเทยบกบงานจตรกรรมแบบจน ทมหลกฐานระบวามการเขยนโดยชางชาวจน เพอศกษาเทคนคของชาง ซงอาจแสดงรปแบบตามความนยมของชางชาวจน

การศกษาในครงนมขอจ ากดเกยวกบการเขาถงแหลงจตรกรรมฝาผนงแบบประเพณจน ในประเทศจน อยางไรกตามงานจตรกรรมเรองสามกก ทวดประเสรฐสทธาวาส25 และงานจตรกรรมทศาลเจาเกยนอนเกง26 มประวตวาวาดขนโดยชางชาวจน ดงนนผวจยจงใชงานจตรกรรมทง 2 แหง เปนตวอยางงานจตรกรรมแบบประเพณจนควบคไปกบภาพเลาเรองทปรากฏบนเครองถวยจน ดวยงานกลมนมพนฐานการเขยนภาพไมตางจากงานจตรกรรมจนทวไป ทงยงไดศกษารวมกบงานประตมากรรมนนต า และนนสงจากศาลเจาตาหลงตง27 และวดหลงซาน28 ในประเทศไตหวนดวยเชนกน เพราะลกษณะเรองราวของงานประตมากรรมทมการประดบบนฝาผนงและบานประตมลกษณะคลายงานจตรกรรมจน และมประวตแนชดวาถกสรางโดยชางชาวจน

25 มการศกษาโดย ชพล เออชวงศ, "สามกก" จตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถ วดประเสรฐสทธาวาส, (วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศลปะ มหาวทยาลยศลปากร 2548). 26 ศาลเจาเกยนอนเกง ตงอยตดกบวดกลยาณมตรวรมหาวหาร ในประวตกลาววา มการสรางโดยชาวฮกเกยน ต าบลเจยงจว และจวจว และระฆงมจารกระบวาหลอขนในรชสมยสมเดจพระจกรพรรดเตากวง ท าใหสนนษฐานไดวางานจตรกรรมทปรากฏนน อาจวาดขนโดยชางชาวจน.

27 ศาลเจาตาหลงตง (大龙峒保安宫) ไตหวนทสรางเสรจสมบรณในป พ.ศ. 2348 (ค.ศ.1805)

โดยชาวจนอพยพจากมณฑลฝเจยน.

28 วดหลงซาน (龙山寺) ไตหวน เปนวดสรางในปพ.ศ. 2281 (ค.ศ.1738) โดยชาวจนอพยพจาก

มณฑลฝเจยน ประเทศจน.

27

1. เครองแตงกายตวละคร : อทธพลจากเครองแตงกายอปรากรจน จตรกรรมประเพณจน หรอเครองแตงกายจรง?

การแตงกายของตวละครเรองหองสนนนมความใกลเคยงกบการแตงกายของอปรากรจน (งว) และมความใกลเคยงศราภรณและเครองแตงกายของบคคลหรอกษตรยในชวงราชวงศหมงและชง นอกจากนลกษณะของเครองแตงกายบางสวนยงมปรากฏอยในงานจตรกรรมประเพณจนเชนกนดงนนในหวขอน ผวจยมงเนนศกษาเพอใหทราบวาเครองแตงกายของตวละครเหลานไดอทธพลอยางใดอยางหนงจากเครองแตงกายของอปรากรจน จตรกรรมแบบประเพณจนและเครองแตงกายจรง หรอมการผสมผสานแรงบนดาลใจจากทงสามอยาง ในการศกษาจงแบงเนอหาออกเปน 2 สวนใหญ คอ 1.1. ศราภรณ และ1.2. เครองแตงกาย ดงน

1.1. ศราภรณ

จากการศกษาศราภรณทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน มทงศราภรณส าหรบกษตรย

เชอพระวงศ ขนนาง ขนพล โดยศราภรณเหลานจะมการจดแบงบรรดาศกดของผทสวมใส สามารถ

แบงออกเปน 3 ประเภท ไดแก

1.1.1. ศราภรณกษตรย เชอพระวงศและขนนาง

ศราภรณอวาง และขนนางทปรากฏในงานจตรกรรมม 2 แบบ ดงน

แบบท 1 หมวกไทจอ (ภาพท 15) เปนศราภรณทสวมใสครอบมวยผม ซงนอกจากอ

อวาง พบวาเจยงจอเอย (ภาพท15) และบรรดาเซยนกมการสวมใสเชนกน

ภาพท 15 หมวกไทจอเจยงจอเอย เซยน (ซาย) และออวาง (ขวา)

28

ลกษณะของหมวกไทจอทปรากฏในงานจตรกรรม เปนลกษณะปกสองขางประกบทครอบ

มวยผม และดานหลงมการประดบหางสามเหลยมตงขน และมพยนออกมานอกหมวก คลายกบหมวก

ไทจอทมการใชในการแสดงอปรากรจน ซงหมวกไทจอทใชในการแสดงอปรากรจนอาจมการประดบพ

มากกวา

ภาพท 16 หมวกไทจอ

หมวกไทจอทปรากฏในจตรกรรมเรองหองสนนน ยงพบในจตรกรรมบนเครองเซรามกจกร

พรรดคงซแหงราชวงศชง (ภาพท 17) โดยลกษณะหมวกไทจอทปรากฏ มลกษณะคลาย หมวกไทจอ

ในงานจตรกรรมเรองหองสน

29

ภาพท 17 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ ราชวงศชง

(故宫珍藏雍乾瓷器图录, (Hong Kong : Forbidden City Publishing House 1989), 44)

แบบท 2 หมวกอซา29 ในงานจตรกรรมเรองหองสน อซาเปนหมวกทออวาง (ภาพท

18) เอยงเจยน และเหวนไทสอ (ภาพท 22) เปนผสวมใส

ภาพท 18 หมวกออวาง

29 史太君说历史, 从女医明妃传看明朝服饰和韩服到底有啥不同 . เขาถงเมอ13 ตลาคม 2560, เขาถงไดจากhttps://www.weibo.com/p/1001603946393092914895 ?coo=1&c=spr_qdhz_bd_360dh_weibo_zmt

30

หมวกอซาประกอบดวยสองสวน โดยสวนแรกดานหนาเปนทรงโอคว า ประดบไขมก

ตรงกลาง สวนทสองดานหลงสงกวาดานหนาเรยกโฮวซาน30 และมการประดบครบเปนทรงโคง

ดานหลงสองครบ เรยก เจอเจยว31 หมวกอซานพบในเครองแตงกายกษตรยในสมยราชวงศหมง

เชนกน โดยหมวกอซาสมยราชวงศหมงมโฮวซานดานหลงประดบดวยมงกรทงสองขาง และไมปรากฏ

ไขมกประดบอยดานหนาเหมอนหมวกของออวาง ในงานจตรกรรมเรองหองสน (ภาพท 19)

ภาพท 19 หมวกกษตรยสมยราชวงศหมง (Zhou Xun, 5000 years of Chinese costumes, (Hong Kong : China Books, 1988), 34)

ออวางในงานจตรกรรมเรองหองสนสวมหมวกอซา ซงแตกตางโดยสนเชงกบหมวก

กษตรยของอปรากรจน (ภาพท20) ทมลกษณะของคาดหนาประดบพ มก และสวนบนของหมวกเปน

แผนวางเฉยงจากดานหนาของหมวก เฉยงลงทางดานหลงของหมวก และมประดบลกปดสทองทง

ดานหนาและดานหลง ซงมการสวมทงในฉากทองพระโรง และฉากการออกรบ32

30 เรองเดยวกน 31 ถาวร, สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 81.

32 คณะงวแชลงเงกเลาชน, สมภาษณเมอ 15 กนยายน 2560

31

ภาพท 20 หมวกกษตรยอปรากรจน

ลกษณะของหมวกอซาของออวางนนยงพบในงานจตรกรรมบนเครองเซรามก

จกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง เชนกน (ภาพท 21) โดยลกษณะรปทรงของหมวกอซาทงสองแหง

คลายกน แตมการประดบลวดลายและสบนหมวกอซาทปรากฏบนเครองเซรามกในสมยจกรพรรดคง

ซ ซงลกษณะการประดบลวดลายทสวนหนาของหมวกทปรากฏ คลายกบหมวกของเอยงเจยนและเห

วนไทสอ ในงานจตรกรรมเรองหองสน (ภาพท 22) ทมการใสส และมลายเปนเสนบนหมวก

เชนเดยวกน

ภาพท 21 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ ราชวงศชง


32

ภาพท 22 หมวกเอยงเจยน (ซาย) และหมวกเหวนไทสอ (ขวา)

1.1.2. ศราภรณขนพลและแมทพ

ชางไดวาดศราภรณของขนพลใหญและขนพลรองใหมลกษณะทแตกตางกนตามยศ

ของผทสวมใส แบงเปน 2 แบบ ไดแก

แบบท 1 เจยมเอง (ภาพท 23) คอ หมวกเกราะเตมใบ ยอดหมวกประดบพ ตอดวย

ใบหอกทยอดของหมวกใชเปนศราภรณประดบส าหรบขนพลใหญ33 ในงานจตรกรรมเรองหองสน ชาง

วาดหมวกเจยมเองนไวบนตวละครทเปนขนพลใหญตามบทบาทในเนอเรอง เชน หลจง ซงเปนขนพล

ใหญน าทพหนงของเจยงจอเอย

33 คณะงวแชลงเงกเลาชน, สมภาษณเมอวนท 15 กนยายน 2560

33

ภาพท 23 หลจง สวมหมวกเจยมเอง

รปทรงของหมวกเจยมเองมการใชจรงในสมยราชวงศหมงสบตอมาถงราชวงศชง

(ภาพท 24) เรยกวาหมวกคยเหมา โดยหมวกคยเหมาในสมยราชวงศหมงมรปทรงเปนรอบโดมครง

วงกลม และปลายยอดแหลมประดบยอดดวยพ คลายหมวกเจยมเองทปรากฏในงานจตรกรรมเรอง

หองสน จะแตกตางกนตรงทหมวกเจยมเองนนมแผนคาดประดบดานหนาสวนโดมครงวงกลม แต

คยเหมาสมยราชวงศหมงเปนปกหมวกรอบ และมรายละเอยดทประดบคยเหมามากกวา

ภาพท 24 หมวกคยเหมาราชวงศหมง (ขวา) และหมวกคยเหมาราชวงศชง (ซาย) (Zhou Xun, 5000 years of Chinese costumes, (Hong Kong : China Books, 1988), 169,201.)

34

หมวกเจยมเองเปนหมวกทมการใชในการแสดงของอปรากรจน ลกษณะขององคประกอบโดยรวมของหมวกเจยมเองทงแบบปจจบน และในสมยราชวงศชง (ภาพท25) มความคลายกน อาจมรายละเอยดในสวนของการตกแตงและสวนของยอดหมวกท แตกตางกน แตสวนประกอบทแสดงลกษณะถงหมวกเจยมเอง ไดแก สวนสวมศรษะ ไขมกดานหนา และใบหอกทยอด คลายกบทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน

ภาพท 25 หมวกเจยมเอง ปจบน (ซาย) และหมวกเจยมเอง ป พ.ศ. 2418 (ขวา) (Pang, Mae Anna Quan, Dragon emperor : treasures from the forbidden city (Melbourne :

National Gallery of Victoria, 1988), 125)

พบวาหมวกเจยมเองมการใชประดบศรษะของประตมากรรมเฝาสสานในสมยราชวงศหมง (ภาพท 26) และงานจตรกรรมเซรามก สมยจกรพรรดคงซแหงราชวงศชงดวย(ภาพท 27) ซงลกษณะของรปแบบทปรากฏมความใกลเคยงกบทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสนมากทสด คอมพประดบกอนเปนยอดใบหอก

35

ภาพท 26 ประตมากรรมขนพลหนาสสานสมยราชวงศหมง

(Zhou Xun, 5000 years of Chinese costumes (Hong Kong : China Books, 1988 P.169)

ภาพท 27 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง

(故宫珍藏雍乾瓷器图录 (Hong Kong : Forbidden City Publishing House 1989), 30)

แบบท 2 แงลาเปา (ภาพท 26) คอ หมวกของรองขนพล มลกษณะเปนแถบคาดดานหนาหมวกเกราะทใชสวม บางครงอาจมการประดบพหางประดบ แสดงถงความเปนตวเอก34ของตวละครนน หรอแสดงยศทสงกวาแงลาเปาปกตทไมมพหาง โดยหมวกแงลาเปาทพบในงานจตรกรรม

34 ตวเอก หมายถง นกแสดงทเปนตวหลก เปนไดทงฝายด และฝายราย

36

เรองหองสน มลกษณะส าคญคอ มแนวดานหนาประดบอญมณตรงกลาง และพหางประดบ เปนลกษณะของหมวกแงลาเปาเชนทพบในวดประเสรฐสทธาวาสดวยเชนกน

ภาพท 28 เครองแบบแมทพจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) จตรกรรมเรองสามกก วดประเสรฐสทธาวาส (ขวา)

พหางนนเปนสญลกษณอยางหนงทบงบอกถงความเปนอปรากรจน เนองจากจะพบในเครองแตงกายของอปรากรจนในชดของขนพล นกรบ หรอตวเอกอยเสมอ (ภาพท 29) และพหางนนมกปรากฏอยในงานจตรกรรมแบบประเพณของจนอยเสมอเชนกนด งทไดปรากฏอยในงานจตรกรรมบนเครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง (ภาพท 30)

ภาพท 29 พหางประดบศรษะอปรากรจน (งว)

37

ภาพท 30 พหางประดบศรษะบนเครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ ราชวงศชง


1.1.3. ศราภรณสตร สตรในงานจตรกรรมเรองหองสนสวนมากมกปรากฏในฉากการสรบ ศราภรณทสวมจงมลกษณะคลายแงลาเปาทมทงประดบขนนกและไมประดบขนนกตามแบบของนกรบชาย แต ศราภรณสตรนนจะเรยกวา บหงควง (ภาพท 31)

ภาพท 31 บหงควงไมมพหาง (เตงฉานอว) (ซาย) และบหงควงมพหาง (เกาหลางอง) (ขวา)

แผนดานหนาของบหงควงทปรากฏในงานจตรกรรมนนมความใกลเคยงกบหมวกหงส หรอเฟงกวน ตรงแถบบรเวณดานหนาเปนเสนโคงเรยงตอกน ตรงกลางของหมวกเปนวงกลมซอนกนสองชน ดานขางของหมวกทงสองขางมการประดบลวดลายยนออกมาจากตวหมวกเลกนอย(ภาพท32) เปนลกษณะใกลเคยงกบหมวกบหงควงในงานจตรกรรม (ภาพท31)

38

ภาพท 32 หมวกหงส (Zhou Xun, 5000 years of Chinese costumes (Hong Kong : China Books, 1988), P.194)

บหงควงปรากฏในการแสดงอปรากรจน ผทสวมใสจะเปนขนพลหญง บหงควงทปรากฏในงานจตรกรรมกบบหงควงในการแสดงอปรากรจน (ภาพท 33) มลกษณะคลายกนตรงแผนดานหนา บหงควงของอปรากรจนเพมการตกแตงมก และพทมากกวา ในขณะทบหงควงในงานจตรกรรมมเพยงแผนลวดลายดานหนา และดานหลงเปนมวยผมเทานน

ภาพท 33 บหงควงอปรากรจน (งว)

39

1.2. เครองแตงกาย

เครองแตงกายในงานจตรกรรมเรองหองสนรปแบบของเครองแตงกายมลกษณะแตกตางออกไปตามแตบรรดาศกด และหนาทของผสวมใส โดยแบงได 4 ประเภทดงน

1.2.1. ฉลองพระองคกษตรยและเชอพระวงศ

ในงานจตรกรรมฉลองพระองคมกปรากฏเปนสเหลอง และมการประดบลวดลายมงกร (ภาพท34)

ภาพท 34 ฉลองพระองคออวาง (ซาย) ฉลองพระองคกษตรยในสมยราชวงศหมง ( ภาพขวา : Zhou Xun, 5000 years of Chinese costumes (Hong Kong : China Books, 1988), 34)

ฉลองพระองคทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน มสเหลอง แขนบานออก และความยาวคลมเทา คลายกบฉลองพระองคจรงในสมยราชวงศหมง (ภาพท 34) แตฉลองพระองคกษตรยในสมยราชวงศหมงนนมลายมงกรเปนวง และสญลกษณมงคล 12 ประการ ส าหรบฉลองพระองคออวางในงานจตรกรรมเรองหองสนเปนลายมงกรทพาดอยรอบฉลองพระองค และมลายกอนเมฆเทานน

ฉลองพระองคทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ลกษณะทมสเหลอง ปลายแขนกวางออก ความยาวของฉลองพระองคคลมเทา คลายกบฉลองพระองคของอปรากรจนเชนกน (ภาพท 35) แมลวดลายตางกน แตมลายมงกรประกอบอยบนชดเชนกน

40

ภาพท 35 ฉลองพระองคกษตรยของอปรากรจน (งวเซนเตอร, เขาถงเมอวนท 15 ตลาคม 2560, เขาถงไดจาก https://www.facebook.com/ngiewcenter)

1.2.2. เครองแตงกายขนพล และรองขนพล

งานจตรกรรมเรองหองสน สวนมากเปนฉากของการสรบ ตวละครทปรากฏจงสวมชดเกราะ ลกษณะของชดเกราะ เปนคอกลม บรเวณรอบคอมผาผกไว ถดลงมาเปนเชอกทผกเกราะชวงทองเอาไว และมแผนวงกลมบรเวณชวงอก แขนเสอ และขากางเกงเปนลกษณะรวบมดชด

ภาพท 36 เครองแตงกายงานจตรกรรมเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร

จากการเปรยบเทยบชดเกราะในงานจตรกรรมเรองหองสน กบรปปนทหารในสมยราชวงศหมง พบวาลกษณะของชดเกราะมความคลายกนไดแก ชดเกราะคอกลม ผกผาบรเวณคอ แขนเสอ และขากางเกงเปนลกษณะรวบมดชด แตกตางตรงแผนวงกลมบรเวณทอง เปนลกษณะของหนาสงหแทน และสวมหมวกเจยมเอง (ภาพท 26)

https://www.facebook.com/ngiewcenter

41

เมอศกษาเปรยบเทยบกบชดขนพลของอปรากรจนพบวา ชดขนพลของอปรากรจนนนมลวดลายทมากกวา ชายผาดานหนาปลอยยาวออกมา ชดเกราะบรเวณแขนจะใหญและพาดหอยตกลงมา แตกตางจากทปรากฏในงานจตรกรรม

ภาพท 37 เครองแตงกายของอปรากรจน (งว) ปจจบน (ซาย) และสมยราชวงศชง (ขวา) (ภาพขวา: Pang, Mae Anna Quan, Dragon emperor : treasures from the forbidden city

(Melbourne : National Gallery of Victoria, 1988), หนา127)

1.2.3. เครองแตงกายนกพรต หรอเซยน นกพรตหรอเซยนทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสนมจ านวนมาก ลกษณะเครองแตงกายโดยรวมเปนลกษณะเสอแขนยาว กางเกงขายาว ปลายแขนและขามทงแบบบานออก และรดเขา มเชอกผกบรเวณเอว องคประกอบทกลาวมาขางตนคลายกน แตลวดลายประดบบนเสอผาอาจมรายละเอยดตางกนบาง (ภาพท 38)

ภาพท 38 เครองแตงกายจนจา กบเจยงจอเอย (ซาย) และเครองแตงกายจนจา มจา (ขวา)

42

เครองแตงกายชดนกพรต หรอเซยนนมลกษณะใกลเคยงกบทปรากฏในสมยราชวงศ

ซง ตรงทแขนเสอยาว กางเกงขายาว ปลายแขนและขาบานออก มเชอกผกบรเวณเอว (ภาพท 39)

ภาพท 39 เครองแตงกายสมยราชวงศซง

(Zhou Xun, 5000 years of Chinese costumes (Hong Kong : China Books, 1988), 114)

1.3.1 เครองแตงกายสตร

เครองแตงกายสตรในงานจตรกรรมเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร แบง

ออกเปน 2 ประเภท

แบบท 1 ชดเกราะ

ชดเกราะแมทพสตร จากงานจตรกรรมมลกษณะคอกลม ผกผาบรเวณคอ แขนเสอ

และขาเสอบานออก เกราะบรเวณบามระบาย ตกแตงลวดลายเครองประดบสวยงาม ชวงล าตวเปน

ชายเสอเปดออกมลายประดบตรงกลาง (ภาพท 40)

43

ภาพท 40 เตงฉานอว สวมชดเกราะแมทพสตร

เมอเปรยบเทยบกบชดแมทพสตรของอปรากรจน (งว) สามารถเหนความแตกตางไดอยางชดเจน ชดแมทพสตรของอปรากรจน (งว) ยาวจรดขอเทา เกราะชวงแขนรดเขา และมจ านวนชนทมากกวาชดเกราะสตรทปรากฏในงานจตรกรรม

ภาพท 41 ชดแมทพสตรของอปรากรจน (ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน (กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2557), 70.)

44

- เครองแตงกายเซยน กลมตวละครเซยนทปรากฏในงานจตรกรรมสวมชดยาวคลมขอเทา คอตง รอบคอมการปรบลวดลายหยกโคง คลายหรอโถว ปลายแขนเสอบานออก บรเวณเอวมการผกโบว โดยมหางของโบวยาวลงมา พบเครองแตงกายลกษณะแบบเดยวกนในงานจตรกรรมเรองสามกก ในวดประเสรฐสทธาวาส (ภาพท 42)

ภาพท 42 เครองแตงกายสตร จตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย)

เครองแตงกายสตร จากงานจตรกรรมเรองสามกก ภายในวดประเสรฐสทธาวาส (ขวา) และเมอน ามาเปรยบเทยบกบเครองแตงกายจรง พบวาบรเวณรอบคอเสอมความใกลเคยง กบฉลองพระองคในสมยราชวงศชง (ภาพท 43) ซงเปนลวดลายวงโคงตอกน ลกษณะคลายหวหรอ (ภาพท 44)

ภาพท 43 ฉลองพระองคสตรในสมยราชวงศชง (Zhou Xun, 5000 years of Chinese costumes, (Hong Kong : China Books, 1988), P.194)

45

ภาพท 44 คทาหวหรอ พพธภณฑกกง ไตหวน

จากการศกษาไดขอสรปในเบองตนวา ลกษณะของเครองแตงกายทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน อาจเปนการวาดเครองแตงกายแบบจนประเพณ อนไดรบแรงบนดาลใจจากเครองแตงกายของอปรากรจน (งว) ซงเครองแตงกายของอปรากรจน (งว) นนไดรบการดดแปรงจากเครองแตงกายหลายยคหลายสมย ไดแก สมยราชวงศถง, ราชวงศซง, ราชวงศหยวน, ราชวงศหมง และราชวงศชง35 ท าใหเหนไดวาเครองแตงกายทปรากฏในงานจตรกรรมนนมลกษณะคลายกบฉลองพระองค และเครองแตงกายจรงในสมยราชวงศหมง และชงดวยเชนกน นอกจากนลกษณะของเครองแตงกายทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน มกพบในงานจตรกรรมแบบจนประเพณ ทวาดโดยชางชาวจน ทงการวาดโดยชางชาวจนในประเทศจน และชางชาวจนโพนทะเลทวาดในประเทศไทย

2. วเคราะหลกษณะทางประตมานวทยาของตวละครหองสน

ผวจยไดเปรยบเทยบเครองแตงกายทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราช

บรหาร กบลกษณะรปงว ในเรองหองสนตพมพลงวชรญาณวเศษใน พ.ศ. 2433 36 โดยสมเดจกรม

พระราชวงบวรวไชยชาญทรงประพนธขน พระองคทรงโปรดการชางตาง ๆ มาแตเดม ของททรง

35 มาลน, ดลกวณช, ระบ าและละครในเอเชย (กรงทพฯ, ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543), 143 36 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432.หนา580," ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/ wachirayan5/vachirayanviset-text-version/839-text-5-49.

http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/

46

ประดษฐคดท าขนลวนเปนฝมออยางประณต มาในตอนหลงทรงหดงวขนโรงหนง37 โดยรวบรวมเอา

ลกจน และมหาดเลกเดกชายในพระองคหดขนจนเลนออกโรงได38

เนองมาจากการน างานจตรกรรมดงกลาวมาเปรยบเทยบกบลกษณะรปงว ในวชรญาณวเศษนน เกงนกจราชบรหารสรางตามพระราชประสงคพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว แตพระองคเสดจสวรรคตในป พ.ศ. 2408 พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวทรงใหสรางตอจนเสรจ การสรางเกงนกจราชบรหาร จงเปนเวลาใกลเคยงกบการประพนธ ลกษณะรปงวในวชรญาณวเศษ อนงผวจยพบวานอกจากลกษณะงวทปรากฏในงานจตรกรรม ยงพบวามลกษณะอนทไมตรงตามทไดระบไวในลกษณะรปงว ผวจยจงไดน าพงศาวดารหองสน มาเปรยบเทยบรวมดวย เพอศกษาวาชางไดแนวความคดในการวาดเรองหองสนมาจากลกษณะของอปรากรจน หรอจากพงศาวดารเรองหองสน โดยในเบองตนใชการจดแบงประเภทของตวละครตามประเภทใบหนาของงว โดยเลอกตวละครในฝงของเจยงจอเอย (ฝายด) เนองจากทพของเจยงจอเอย เปนตวด าเนนเรองหลก และปรากฏในทกผนงภายในเกงนกจราชบรหาร ท าใหเกดการเปรยบเทยบลกษณะของรายละเอยดเครองแตงกายทปรากฏไดงาย และชดเจนกวาตวละครทปรากฏเพยง 1 ฝาผนง39 โดยสามารถจดแบงประเภทตามลกษณะของงวไดดงตอไปน

2.1. ตวพระ (生 เซง) คอ ตวละครชาย โดยจ าแนกตามอาย สถานะ และบทบาท40

2.1.1. ตวพระใหญ (老生 เหลาเซง) ตวละครชายวยกลางคน หรอชรา เนองจากใสหนวด41 ไดแก

37 กรมพระราชวงบวรสถานมงคลสมยรตนโกสนทร (กรงเทพฯ : กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม, 2556), 185. 38 อภโชค แซโคว, งว (กรงเทพฯ : เอส.ท.พ. เวลดมเดย, 2541), 25.

39 ยกเวนแตตวละครสตร เนองจากในเรองหองสนมตวละครสตรนอยมาก ตวนางบอตานผวจยจงหยบเอาตวละครฝายของทงเทยนเจยวจ ซงปรากฎเพยงฝาผนงทศตะวนออก และปรากฎเพยง 1 ฉากเทานนเทานน 40 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน (กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2557), 64. 41 เรองเดยวกน.

47

ภาพท 45 เจยงจอเอย

- เจยงจอเอย สมหนายก ราชส านกออวาง

ลกษณะรปงว (วชรญาณวเศษ) หนงสอเรองหองสน ลกษณะทปรากฏในภาพ - หนาเลาเซงแก (เหลาเซง) - หมวกจมเอง (เจยมเอง) - เสอมงกร - ถอตะบองเกาทอน42

- เคราเงนผมขาว - หมวกทองหางปลา - เสอนกพรตขนนกกระเรยน / เสออกขระแปดทศ - มอถอกระบวเศษตวผตวเมย

- หนาเหลาเซงแก - เคราเงน ผมขาว - หมวกไทจอ - เสอปากวา - ถอกระบองเกาทอน (ออกรบ)

ตารางท 1 เจยงจอเอย

2.1.2. เคาปาเหลาเซง (靠把老生) ตวละครชายวยกลางคน หรอชราสวม

เกราะ ถออาวธ มความสามารถในการรบ43 ไดแก

42 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49. 43 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 64.

http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/

48

ภาพท 46 ฮวางเฟยห

- ฮวางเฟยห อดตเปนขนนางในราชส านก แหงโจวอวาง ต าแหนง อเฉงอวาง-ฮวางเฟยห ภายหลงรวมสวามภกดออวาง ต าแหนง เจงกวออเฉงอวาง-ฮวางเฟยห44 เปนขนพลใหญ

ลกษณะรปงว (วชรญาณวเศษ) หนงสอเรองหองสน ลกษณะทปรากฏในภาพ - หนาเลาเซง (เหลาเซง) - หมวกจมเอง (เจยมเอง) - เกราะใหญ - ถอทวน45

- สวมเกราะทงชด - ถอทวน - มอถอกระบวเศษตวผตวเมย - ขโคเทพฤทธเบญจวรรณ

- หนาเหลาเซงแก - หมวกจมเอง - สวมเกราะ - ถอทวน - ขโคเทพฤทธเบญจวรรณ

ตารางท 2 ฮวางเฟยห

2.1.3. พระหนม (小生 เสยวเซง) คอชายหนมรปงาม ไมใสหนวด46 ไดแก

44 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม2, 534. 45 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49. 46 เรองเดยวกน, 65.

49

ภาพท 47 จนทเตาเหยน

- จนทเตาเหยน (พระจณฑอวโลกเตศวร) ศาสดาจากทศประจม(แดนชมพทวป)47

ลกษณะรปงว (วชรญาณวเศษ) หนงสอเรองหองสน ลกษณะทปรากฏในภาพ

- หนาสวเซง (เสยวเซง)

- ตาปรอ หมวกเซยนกลบบว

- ถอแซ ถอกงไม48

- กายาสวมชดนกพรต

- มอถอกงไม

- บนสดหอยพระบรม

สารรกธาต

- ในฝามอเขยนคมภรไรอกษร

- หนาเสยวเซง

- สวมชดนกพรต

- ตาปรอ หมวกเซยนกลบบว

- ถอแซ กงไม คทาหรอ พระ

อาทตย พระจนทร

ตารางท 3 จนทเตาเหยน

2.1.4. พระหนมขนนก (翎子生 หลงจอเซง) พระหนมทสวมหมวกปกขนนก

ยาว เปนนายทหารผเกงทงบนแลวบ 49 ไดแก

47 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม3, 1131. 48 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49. 49 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 65.

50

ภาพท 48 ฮวางเทยนฮวา

- ฮวางเทยนฮวา ขนพลแหงทพของสมหนายกเจยงจอเอย ศษยเทพเจาชงชวเตาเตอ

เจนจวน ถ าจอเอยงตง แหงครชงเฟงชาน บตรชายฮวางเฟยห50.


- หนาสวเซง(เสยวเซง)

- หมวกไทจอ

- เกราะใหญ

- ถอลกตม 2 มอ51

- บนศรษะขยมมวยผม

- เสอคลมนกพรต

- แขนเสอใหญ ผกรดสายไหม

ถกเปนมงกรไฟ

- ใตรองเทาปอวเศษ

- สะพายกระบวเศษ

- หนาเสยวเซง

- หมวกแงลาเปา ตดขนนกยาว

- สวมเกราะ

- ถอลกตม 2 มอ

ตารางท 4 ฮวางเทยนฮวา

50 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม 2, 491. 51 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49.

51

2.1.5. พระนอย หรอพระเดก (娃娃生 หวาวาเซง) เปนเดกเลก หรอเดกโต

เพศชาย52

ภาพท 49 นาจา

- นาจา บตรชายคนทสาม ของแมทพหลจง แหงดานเฉงถงกวน53


- หนาสวเซงเดก

(เสยวเซงเดก)

- ใสเกยวระยา

- เสอยาว

- ถอทวน ถอก าไลทอง54

- เทพนาจาสามเศยร

- แปดกร

- เหยยบจกรวาโยอคค

- ใบหนาดงสคราม

- ผมดจสชาด

- หนาเสยวเซงเดก

- สามเศยร แปดกร

- ใสเอยม

- ถอทวน ถอก าไลทอง

- เหยยบจกรวาโยอคค

ตารางท 5 นาจา

52 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 66. 53 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม1, 189-190. 54 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49.

52

2.2. ตวหนาฉดฉาด (净 จง) คอ ตวละครชายซงมนสยแกรงกราวโดดเดน ลกษณะพเศษ

สดคอ วาดหนาดวยสฉดฉาดเกนจรง เพอแสดงนสยตวละครใหเดนชด55

2.2.1. จงเอก (正净 เจงจง) เรยกอกอยางวา หนาลวดลายเอก (ตาฮวาเหลยน)

เนนการรองเปนส าคญ จงเรยกวา หนาลวดลายเกงรอง (ฉางกงฮวาเหลยน) สวนมากแสดงเปนตว

ละครทมสถานะสง บคลกเครงขรม ไดแก56

ภาพท 50 เอยงเจยน

- เอยงเจยน หรอเทพเออหลางเสน ไดรบบญชาจากอวตงเจนเหยนลงมารวมรบ

และชวยเหลอเจยงจอเอย57.

55 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 72. 56 เรองเดยวกน. 57 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม2, 627.

53

ลกษณะรปงว (วชรญาณวเศษ) หนงสอเรองหองสน ลกษณะทปรากฏในภาพ - หนาแดง สามตา - ไมมหนวด - หมวกเหลยม - เกราะเหลก - ถองาว ถอทวน58

- ถอพด - มงกฏเมฆนทร - สวมเสอด าลายธาราผสม - เอวรดดวยผาไหม - ขมาขาว - ถอทวนยาว

- หนาแดง สามตา - ไมมหนวด และมหนวด - หมวกเหลยม - เกราะเหลก - ถอทวนยาว - ขมาขาว

ตารางท 6 เอยงเจยน

2.2.2. จงรอง (副净 ฟจง) เรยกอกอยางวา หนาลวดลายรอง (เออรฮวาเหลยน) หรอ หนาลวดลายลลาทาทาง (เจยจอฮวา) สวนมากแสดงเปนตวละครทมนสยโผงผางเปดเผย59 ไดแก

ภาพท 51 ฉงเฮยห

58 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49. 59 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 72.

54

- ฉงเฮยห หนงในหาจอมดอย เขารวมรบกบกองทพของเจยงจอเอย60


- ฉงเฮยห

- หนาด า หนวดเหลอง

- เกราะใหญ กระบงหนา

- ปกขนนก ถอขวาน61

- ใบหนาราวกนหมอ

- หนวดเคราขางแกมดงตกใต

ทะเลสวนหนง

- ควเหลองสองทาง

- นยนตาทองค าดรายคหนง

- หนาด า หนวดด า

- เกราะใหญ

- หมวกแงลาเปา ปกขนนก

- ถอขวาน

- ธงหลง

ตารางท 7 ฉงเฮยห

2.2.3. จงขน (毛净) เรยกอกอยางวาจงหนาน ามน (โหยวฮวาเหลยน) สวนมาก

เปนตวทมรปลกษณะประหลาด หรอภตผ อมนษย62 ไดแก

ภาพท 52 เหลยเจนจอ

60 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม. 4, 1423. 61 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจาก http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49. 62 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 73.

55

- เหลยเจนจอ บตรบญธรรม ซปอโหว (จซาง) นองชายอฮวาง เดมเปนเดกมนษย

ธรรมดา แตทานผลซง ท าใหมปก และใบหนาเปลยนไป63


- หนาสคราม ปากนก

- หมวกเซยน

- ถอกระบองทองยาว64

- ปกสองขาง

- ปกซายเขยนลม

ปกขวาเขยนอสนบาต

- สหนาดงครามเขยว ผมสชาด

- ดวงตาดราย

- ฟนขวางออกมานอกรมฝปาก

- หนาสคราม

- ฟนขวางออกมานอกรมฝปาก

- ปากนก

- หมวกไทจอ

- ถอกระบองทองยาว

- ปกสองขาง

ตารางท 8 เหลยเจนจอ

2.3. นาง (旦 ตาน) คอ ตวละครหญง จ าแนกตามอาย สถานะ และบทบาท65

2.3.1. ตวนางบตาวหมาตาน (刀马旦) ปกตจะสวมเกราะขมา เปนนายทหาร

หญง หรอแมทพหญง66

63 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม1, 332-333. 64 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจากhttp://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49. 65 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 73. 66 เรองเดยวกน, 70.

56

ภาพท 53 เตงฉานอว

- เตงฉานอว บตรของแมทพเตงจวกง แหงดานซานซนกวน ตอมาจอเอยไดเขายด

ดานซานซนกวน เตงฉานอวและครอบครวไดเขารวมทพเจยงจอเอย67


ไมมการกลาวถง - แพรแดงหอหมมวยผมหงส

- เขมขดปกลายรดเซยวเซยง

- สวมหมวกเกราะทองค า

- ใบหนาแดงเรอดงผลทอ

- ขมา ถอดาบค

- ผมเปนมวย

- สวมบหงควง

- เกราะทองค า

- ขมา ถอดาบค

ตารางท 9 เตงฉานอว

2.3.2. ตวนางบอตาน (武旦) สวมชดกระชบ เดนทบทบ พลกผนอยา ง

คลองแคลว บางครงแสดงเปนภตผ อมนษย68 (ภาพท43) ไดแก

67 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม3, 839. 68 ถาวร สกขโกศล, ตนก าเนดงวจน, 70.

57

ภาพท 54 เครองแตงกายตวนางบ

ภาพท 55 เจาแมเกวยหลงซงหม

- เจาแมเกวยหลงซงหม ศษยในส านกทงเทยนเจยวจ เดมเปนเตาด าตวใหญ ในยค

กอนซาง และบ าเพญตบะจนมรางเปนมนษย69

69 สวจงหลน, เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ, เลม3, 1159.

58


- หนาเตา

- ถอกระบ

- ถอแกวยก70

- ถอกระบ - ผมเปนมวยสองลก

- สวมเสอคลมยาว

- ถอกระบค

- ขเตา

ตารางท 10 เจาแมเกวยหลงซงหม

จากขอมลขางตนไดขอสรปวาตวละครโดยสวนมากถกวาดขนตรงตามลกษณะรปงวทสมเดจ

กรมพระราชวงบวรวไชยชาญไดประพนธไว อาจเปนเพราะชางไดวาดตวละครตามลกษณะของ

อปรากรจน แตลกษณะของเครองแตงกาย ชางไดวาดตามอยางจตรกรรมแบบจนประเพณ ในบางตว

ละครมการน าลกษณะทไดบรรยายไวตามหนงสอสอดแทรกใสอยในงานจตรกรรมดวย เชน สตว

พาหนะ อาวธ เครองแตงกาย เปนตน โดยสามารถจดประเภทไดตามลกษณะของงวทปรากฏดงน

- ตวพระใหญ แสดงลกษณะของชายมหนวด ทงสด า และสขาว เครองแตงกายของตวละคร

นนมลกษณะตรงกบในวชรญาณวเศษเพยงบางสวน ดงทปรากฏในขอมลขางตน เจยงจอเอย ไมได

สวมหมวกเจยมเอง และเสอมงกร การไมใสหมวกเจยมเอง อาจเพราะตองการแสดงความเปนผ

บ าเพญตบะ และใหสมพนธกบชดอกขระแปดทศทสวม (ภาพท 45) โดยสวมหมวกไทจอ71แทน

เนองจากหมวกเจยมเอง72 และชดมงกรในงานจตรกรรมนนมเพยงออวาง (ภาพท 56) เทานนทสวม

ในสวนของกระบองเกาทอนนน ปรากฏอยในภาพขณะทเจยงจอเอยออกรบ (ภาพท 56)

70 ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ. 2432, 580, " ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน) ส านกหอสมดแหงชาต, สบคนเมอ 16 กมภาพนธ 2559, เขาถงจากhttp://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/ vachirayanviset-text-version/839-text-5-49. 71 ชนดาภา อนนตกวน, งวเซนเตอร, สมภาษณเมอวนท 20 กรกฎาคม 2560. 72 งานจตรกรรมเรองหองสนนนหมวกเจยมเองมกปรากฏสวมคกบชดเกราะ

59

ภาพท 56 ฉลองพระองคออวาง และเจยงจอเอยขณะออกรบ

- เคาปาเหลาเซง นอกจากหนวดซงเปนลกษณะของเหลาเซง ตวละครยงสวมเกราะเพอแสดงความเปนนกรบ โดยใชหมวกเปนสญลกษณทแสดงถงล าดบชนของผทสวมใส จากขอมลขางตน ฮวางเฟยห เปนผสวมหมวกเจยมเอง (ภาพท 46) ซงแสดงถงต าแหนงขนพลใหญ สวนต าแหนงทรองลงมาสวมแงลาเปา73 - พระหนม ใบหนาจะไมมหนวด และรวรอย แตกตางจากพระใหญ จะเหนไดชดจากจนทเตาเหยน (ภาพท 47) ซงในลกษณะงวไดระบไววาเปนเสยวเซง หรอพระหนม และชางกได วาดเปนใบหนาของเสยวเซง หมวกทสวม และสงของทถอ เปนไปตามทไดบรรยายไวในลกษณะรปงว มเพยงเครองแตงกายทไมไดบรรยายไวในลกษณะงว แตชางกไดวาดเสอคลมนกพรตแทน ซงเปนไปตามทไดบรรยายไวในวรรณกรรมเรองหองสน - พระหนมขนนก เปนพระหนม สวมหมวกทมการตดหาง เพอแสดงถงผมความสามารถในการตอส หรอผทอยในวยหนม74 ไดแก ฮวางเทยนฮวา (ภาพท 48) ซงเปนตวละครทมการวาดใกลเคยงตามทบรรยายไวในลกษณะรปงว แตหมวกไทจอของฮวางเทยนฮวา เปลยนเปนการสวม แงลาเปา และประดบพหางไว ซงแสดงถงสถานะความเปนขนพลของฮวางเทยนฮวา แตกตางจากลกษณะทไดบรรยายไวในหนงสอวา ฮวางเทยนฮวาจะสวมชดนกพรต มดผมจก ถอกระบ โดยสาเหต

73 หมวกแสดงต าแหนงแมทพ มลกษณะเปนแผนประดบลวดลาย ตดกบสวนหมวกสวมศรษะ บางครงมพ

ยาวประดบ

74 อารยา โลหากาศ, "ความงามของวถงวสการออกแบบเครองประดบรวมสมย" (ศลปนพนธศลปบณฑต, ภาควชาการออกแบบเครองประดบ, มหาวทยาลยศลปากร, 2557), 8.

60

ทชางไดเลอกวาดใหเทยนฮวาสวมชดเกราะ ตามทไดบรรยายไวในลกษณะงว อาจเปนเพราะฉากทฮวางเทยนฮวาปรากฏในงานจตรกรรมทงหมดนนเปนฉากสรบ - พระเดก ซงมสญลกษณส าคญคอ มวยผมบนศรษะ ซงเปนสญลกษณของพระเดกโดยเฉพาะ ไดแก นาจา (ภาพท 49) ซงเปนตวละครทเปนเอกลกษณ โดยแสดงในรปลกษณะของความเปนเดกเสมอ ชางเลอกวาดนาจาสองแบบ ทงแบบตามลกษณะงว และแบบทบรรยายไวในหนงสอ ดวยเนอเรองในฉากทนาจาปรากฏนน นาจาจะตองส าแดงอทธฤทธ เปน 8 กร ซงการแสดงอทธฤทธของตวละครในเรองหองสน เปนเอกลกษณอยางหนงของงานจตรกรรมภายในเกงนกจน - ตวหนาฉดฉาด เปนตวละครทจะแสดงลกษณะพเศษ ดวยสหนา และลวดลายบนหนา ไดแก - จงเอก เปนตวละครทมบคลกสง มลกษณะเครงขรม ซงหากแบงตามลกษณะนสยของตวละครในเรองหองสน ไดแก เอยงเจยน (ภาพท 50) ซงตามลกษณะงวนนไดบรรยายวาเขยนใบหนาสแดง ชางกไดเขยนใบหนาของเอยงเจยนเปนสแดงดวยเชนกน โดยลกษณะใบหนาสแดงนนหมายถงตวละครทมความซอสตย กลาหาญ เทยงธรรม นอกจากนชางยงวาดตรงตามค าบรรยายอนๆ ในลกษณะรปงว เชน สามตา หมวกเหลยม สวมเกราะ ถอทวน หรองาว จะมเพยงอยางเดยวทชางไดวาดแตกตางปากค าบรรยายในลกษณะรปงว คอ การวาดใหเอยงเจยนมหนวด ซงเปนเรองทนาแปลก เนองจากเอยงเจยนนน เราจะรจกในนาม เทพสามตา ซงตามศาลเจาตางๆ กจะปรากฏภาพลกษณะของเทพสามตา ไมมหนวดเชนกน - จงรอง เปนตวละครทมลกษณะนสยโผงผาง เปดเผย และเปนเพยงตวรองไมใชพระเอก อาจเปนไดทงตวรอง หรอตวราย75 ไดแก ฉงเฮยห (ภาพท 51) ซงมลกษณะนสยทเปดเผย โผงผาง ตวละครวาดใบหนาเปนสด า แสดงลกษณะนสยองอาจ หาวหาญ โดยตวละครฉงเฮยห เปนตวละครทมการบรรยายไวคลายกนทงในลกษณะรปงว และในพงศาวดาร - จงขน เปนตวทมรปลกษณะประหลาด หรอภตผ อมนษย ไดแก เหลยเจนจอ (ภาพท 52) ทมปากเปนนก และมปกงอกออกมา มลกษณะทแปลกออกไปจากมนษย ซงชางไดวาดลกษณะใกลเคยงกบทไดบรรยายไวในลกษณะรปงว และมการวาดปกเพมเขามาตามทมการบรรยายไวในพงศาวดาร ในงานจตรกรรมเรองหองสนบางตวละครไมมการบรรยายไวในลกษณะรปงว แตมก ารบรรยายไวในหนงสอ ไดแก

75 คณะงวแชลงเงกเลาชน, สมภาษณเมอวนท 15 กนยายน 2560

61

- ตวนางบตาวหมาตาน ตวละครหญงทปรากฏในลกษณะสวมเกราะขมา เปนนายทหารหญง หรอแมทพหญง ไดแก เตงฉานอว(ภาพท53) โดยในลกษณะรปงวไมมการบรรยายถงลกษณะของเตงฉานอว แตในหนงสอมการบรรยายลกษณะของเตงฉานอว ไว เชน ท ามวยผมหอหมผาสแดง สวมเกราะทอง และการถอดาบค ซงชางไดวาดลกษณะของเตงฉานอวไวตามทไดบรรยายไวในพงศาวดาร - ตวนางบอตาน ตวละครหญงอกประเภทหนง ชดทสวมจะกระชบ บางครงแสดงเปนภตผ อมนษย ไดแก เจาแมเกวยหลงซงหม (ภาพท55) ตามลกษณะงว กลาววา หนาเตา ถอกระบ ถอแกวยก ซงตามหนงสอไดบรรยายไวเพยงประวตความเปนมา และอาวธทใช ชางไมไดวาดใบหนาเตาในแบบทกลาวไวในวชรญาณวเศษ แตวาดใบหนาสตร และขเตาแทน การแตงกายไดวาดขนตามลกษณะของตวนางบอตาน อนเปนลกษณะของตวละครทเปนภตผ และวาดอาวธทเกวยหลงซงหมไดตรงตามทบรรยายไวในลกษณะรปงวและเรองหองสน คอการถอกระบ จากขอมลทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา ชางไดน าลกษณะรปงวและลกษณะของตวละครทมการบรรยายไวหนงสอพงศาวดารเรองหองสนทชางอาจมความคนเคยมาใชในการวาดตวละครในงานจตรกรรมเรองหองสน เพอใหผชมไดเขาใจถงลกษณะของตวละคร ท าใหสามารถจดแบงตวละครตามประเภทของอปรากรจนได เมอศกษาในแตละประเภทของตวละครจะเหนไดชดวาตวละครมการเพมรายละเอยดทแตกตางไป จากเครองแตงกายของอปรากรจน เชน การวาดชดเกราะทรดขอมอ และขอเทา ซงเดมนนชดเกราะของอปรากรจนนนเปนลกษณะชดยาวคลมเทา ซงการวาดชดเกราะทรดขอมอ และขอเทาพบในงานจตรกรรมบนเครองเซรามกในสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง หรอลกษณะของหมวกคยเหมาศราภรณของกษตรยทแตกตางจาก ศราภรณของอปรากรจน ซงปรากฏในงานจตรกรรมบนเครองเซรามกในสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง เปนตน ดงนนจงไดขอสรปวา ลกษณะการวาดตวละครทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสนนน อาจเปนลกษณะของจตรกรรมแบบจนประเพณ ทมการหยบเอาลกษณะของเครองแตงกายจรง และลกษณะบางประการของเครองแตงกายอปรากรจน เชน เครองประดบสวมศรษะ พหางยาว หมวกเจยมเอง มาใชในงานจตรกรรม นอกจากนในงานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร ชางไดวาดอาวธ พาหนะของตวละคร และพลงของตวละคร ตามทไดบรรยายไวในพงศาวดารลงในงานจตรกรรม จงเกดเปนเอกลกษณในงานจตรกรรมเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร อาจเพอใหผทเขาชมงานจตรกรรมสามารถแยกตวละครได และลกษณะของเครองแตงกายของตวละครหนงตวละคร ยงมความแตกตาง

62

กน เชน นาจา (ภาพท 49) อาจเปนไปไดวา ชางทวาดงานจตรกรรมภายในเกงนกจราชบรหาร มมากกวา 1 คน หรออาจเปนเรองรสนยมของชาง ในเบองตนยงไมมหลกฐาน ทสามารถทราบไดวาชางมมากกวา 1 คนหรอไม ซงเปนเรองทตองมการศกษาตอไป นอกจากนลกษณะใบหนาทไมมหนวดของเอยงเจยนในจตรกรรมดานทศใตฝงตะวนตก (ภาพท 57) เปนลกษณะทแตกตางจากภาพจตรกรรมดานอนๆ ซงชางไดวาดลกษณะใบหนาตรงตามทไดระบไวในลกษณะงว แสดงใหเหนวาชางทราบถงลกษณะใบหนาของเอยงเจยนทใชในลกษณะของงว และลกษณะของเอยงเจยนทปรากฏในลกษณะของรปเคารพ

ภาพท 57 เอยงเจยนจากงานจตรกรรมทศใตฝงตะวนตก

จากขอมลในเบองตนนน ประตมากรรมเอยงเจยนทมการสกการบชา หรอทมการประดบ

ตามศาลเจาหรอวดจนนนไมมหนวด (ภาพท 58) เปนลกษณะตรงกบทไดมการบรรยายไวในลกษณะ

งว โดยเอยงเจยนทปรากฏในจตรกรรมทศใตฝงตะวนตกนน เปนตอนทอาจารยทง 10 มาชวย

เหวนไทสอ ในการตงคายกลทง 10 เปนชวงทเอยงเจยนเพงลงดอย ละจากการฝกวชา บ าเพญตบะ

เพอเปนเซยน และยงไมไดเปนเซยน ซงเปนชวงแรก ๆ ของวรรณกรรม และในฉากหลงจากนน

ทงหมด กปรากฏชางไดวาดเอยงเจยนใหมหนวด (ภาพท 50)

63

ภาพท 58 ประตมากรรมเอยนเจยนประดบคานหลงคาในศาลเจาตาหลงตง

จากขอมลขางตนในเรองของเอยงเจยนสามารถสรปขอสนนษฐานในเบองตนวา ชางมความ

เขาใจในลกษณะของตวละครแตละตว ทงจากความเขาใจในลกษณะการแตงกายของอปรากรจน และ

ลกษณะของตวละครทไดมการบรรยายไวในวรรณกรรมเรองหองสน แตการทชางวาดใบหนาของเอยง

เจยนใหมหนวดนน อาจเปนไปไดวาเปนเรองของรสนยมของชางในการวาดตวละคร หรอดวย

ความสามารถของตวละคร อาจเพอใหตวละครดนาเกรงขาม

3 วเคราะหองคประกอบแวดลอมตวละคร ภายในงานจตรกรรมเรองหองสน

ในงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหารนน ยงมฉาก และสภาพแวดลอม

โดยรอบของตวละคร ทแสดงใหเหนถงเอกลกษณะแบบงานจตรกรรมจนอยางเหนไดชด เพอใหทราบ

แนชดถงเทคนค และแนวคดวาเปนของชางชาวจนหรอไม จงไดน างานจตรกรรมเรองหองสน ภายใน

เกงนกราชบรหาร เปรยบเทยบกบงานจตรกรรมเรองสามกก ทวดประเสรฐสทธาวาส และ เกยน

อนเกง ควบคไปกบภาพเลาเรองทปรากฏบนเครองถวยจน งานประตมากรรมนนสงจากศาลเจาตา

หลงตง และวดหลงซานดวยเชนกน

64

3.1. อกษรจน

ในงานจตรกรรมเรองหองสน ปรากฏอกษรจนก ากบตวละครทกตว ในสวนนขอยกเจยงจอ

เอย ซงเปนตวละครในการด าเนนเรองหลก ท าใหเปนตวละครทปรากฏในหลายฉาก พบวาชอของ

เจยงจอเอยทปรากฏนนมทง เจยงไทกง และเจยงสรางทงสองชอเปนชอเรยกของเจยงจอเอยใน

พงศาวดารเรองหองสน76 (ภาพท 59) ซงในวฒนธรรมจนมกมชอมากกวาหนงชอ เชน ชอจรง ชอ

เรยกอยางไมเปนทางการ เปนตน77

ภาพท 59 อกษรจนชอของเจยงจอเอย จตรกรรมฝาผนงทศตะวนเหนอฝงตะวนออก (ซาย,กลาง) จตรกรรมฝาผนงทศเหนอฝงตะวนตก (ขวา)

การเขยนชอภาษาจนของตวละคร พบไดในงานจตรกรรมเรองสามกก โดยในงานจตรกรรม

เรองสามกกพบตวละครจ านวนหนง มการเขยนชอหลายชอตางกนออกไป เชน เลาป หรอหลวอจว78

76 許仲琳, หองสน, เลม3, แปลจาก 封神演义, แปลโดยววฒน ประชาเรองวทย (กรงเทพฯ:

ส านกพมพตนไม, 2551), 1052

77 ชพล เออชวงศ, "สามกก" จตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถ วดประเสรฐสทธาวาส (วทยานพนธ

ปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศลปะ มหาวทยาลยศลปากร 2548), 266.

78 เรองเดยวกน

65

เปนตน (ภาพท 60) การเขยนชอตวละครก ากบในงานจตรกรรมเปนรปแบบหนงของงานจตรกรรม

แบบประเพณจน79

ภาพท 60 อกษรชอจนเลาป (กรอบลาง) หลวอจว (กรอบบน)

3.2. รม หรอฉตร

งานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร ปรากฏรมทซอนชน ลกษณะคลายฉตร

ชางอาจแสดงเปนสญลกษณเครองสงส าหรบกษตรย (ภาพท 61) เนองจากพบเพยงบคคลเดยวทใช

79 อานเพมเตมใน ชพล เออชวงศ, "สามกก" จตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถ วดประเสรฐสทธาวาส

(วทยานพนธปรญญามหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรศลปะ มหาวทยาลยศลปากร 2548), 262-266.

66

ภาพท 61 ฉตรของออวาง

ภาพท 62 ฉตรพระเจาเหยนเต (ซาย) ฉตรเลาป (ขวา)

แตในเรองสามกก ในวดประเสรฐสทธาวาส พบวามการใชรมทซอนชนเชนเดยวกน (ภาพท 62) จาก

ภาพจะเหนวาพระเจาเหยนเต (ภาพซาย) จะมชนของฉตรเทากบของออวาง คอสามชน แตของเลาป

จะมจ านวนชนทนอยกวา ดงนนสามารถสนนษฐานไดวา ชางอาจใหความส าคญกบบรรดาศกดของตว

ละครดวยเชนกน

67

นอกนในงานจตรกรรมบนเครองเซรามกในสมยจกรพรรดคงซแหงราชวงศชง ยงพบฉตร ใน

ลกษณะทซอนกนสามชน (ภาพท 63) เชนเดยวกบงานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร

และเรองสามกก ทวดประเสรฐสทธาวาส

ภาพท 63 เครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง

(故宫珍藏雍乾瓷器图录 (Hong Kong : Forbidden City Publishing House 1989), 44)

3.3. เปลวไฟในงานจตรกรรม

เปลวไฟทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน เมอเปรยบเทยบกบจตรกรรมเรอง สามกก

(ภาพท 64) มความคลายกนอยางมาก ชางวาดเปลวไฟเปนกลมเปลวไฟ ใชเสนหยกโคง และมปลาย

แหลม ลกษณะเปลวไฟทปรากฏในงานจตรกรรมทงสองแหงเปนลกษณะเปลวไฟทนยมวาดในงาน

จตรกรรมจน

68

ภาพท 64 เปลวไฟจากจตรกรรมทปรากฏในเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) และจตรกรรมเรอง สามกก ในวดประเสรฐสทธาวาส (ขวา)

3.4. ก าแพงเมอง และประตเมอง

ประตเมองทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร เมอน ามาเปรยบเทยบกบงานจตรกรรมเรองสามกก ทวดประเสรฐสทธาวาส และเกยนอนเกงลกษณะของก าแพงเมอง และประตเมอง (ภาพท 65) เปนเสนโคง ทอดยาวแสดงระยะ ท าใหเกดความลก มตใกลไกล และลกษณะของซมประตโคงกยงมความคลายกนอกเชนกน นอกจากนบรเวณเหนอประตยงมลกษณะเปนแผนปายรปวงรตดอยเหนอประตเหมอนกน

ภาพท 65 ประตเมองจากจตรกรรมทปรากฏในเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) จตรกรรมเรอง สามกก ภายในวดประเสรฐสทธาวาส (กลาง) และจตรกรรม ทเกยนอนเกง (ขวา)

69

เทคนคการใชเสนโคงท าใหเกดระยะใกลไกลนนมปรากฏในงานจตรกรรมบนเครองเซรามกในสมยจกรพรรดคงซแหงราชวงศชง (ภาพท66) เปนการวาดเสนโคงในภาพทวทศน ท าใหเกดววททอดยาวออกไป โดยเทคนคการใชเสนแสดงระยะลวงตาพบในงานจตรกรรมจน โดยปรากฏหลกฐานอยางชาสดในสมยราชวงศฮน และมการใชเทคนคอยางตอเนอง โดยเฉพาะในกลมจตรกรรมฝาผนง80

ภาพท 66 การใชเสนทอดสายตาเพอใหเกดระยะ จตรกรรมบนเครองเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง

(故宫珍藏雍乾瓷器图录, (Hong Kong : Forbidden City Publishing House , 1989), 48)

3.5. รถเขน

รถเขนทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหารมลกษณะ เปนรถเขนทมผเขนอยเบองหลง (ภาพท 67) มรปลอขนาดใหญ และมเกาอนงระหวางลอทงสองดาน ลกษณะของรถเขนทปรากฏ ทงสามแหงมรปแบบทคลายกน โดยรถเขนทปรากฏในวดประเสรฐสทธาวาสทมความคลายคลงกบรถเขนทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสนทสด โดยมการเพมในสวนของหลงคา และมานบงแดด อาจเปนการแสดงถงยศของผทนง หรออาจเปนลกษณะของรถเขนส าหรบสตร

80 อชรชญ ไชยพจนพานช, “เสนแสดงระยะลวงตาและแสงเงาในจตรกรรมสมยรตนโกสนทรตอนตน,” ใน

บนทกไวในงานจตรกรรม โครงการเสวนาวชาการดานประวตศาตรศลปะ เนองในโอกาส 72 ป ศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.สนต เลกสขม ราชบณฑต (กรงเทพฯ: ภาควชาประวตศาสตรศลปะ มหาวทยาลยศลปากร และศนยมนษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน), 2560), 33.

70

ภาพท 67 รถลากจากจตรกรรมทปรากฏในเรองหองสนภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) จตรกรรมเกยนอนเกง (กลาง) และจตรกรรมเรอง สามกก ในวดประเสรฐสทธาวาส (ขวา)

รถเขนทเปนลกษณะคนลากอยขางหลง และมลอสองลอขนาดใหญอยขนาบเกาอนงทงสองขาง และมหลงคาบงแดด พบวาในวดหลงซาน (ภาพท 68) มรถเขนองคประกอบตาง ๆ คลายกบรถเขนทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสนแสดงใหเหนวา รถเขนลกษณะนมการน ามาใชในการประกอบฉากในงานจตรกรรม และประตมากรรมแบบจน

ภาพท 68 ประตมากรรมรถเขนประดบชองเหนอหนาตาง วดหลงซาน ไตหวน

3.6. ฐานรองเสาทรงภาชนะ

ทางดานอาคารในงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร บรเวณฐานเสาปรากฏเปนลกษณะคลายไหรองไวทฐานเสา (ภาพท 69)

71

ภาพท 69 ฐานเสาจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย)

ลกษณะของฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะ พบในงานจตรกรรมทวาดประดบบนเครองเซรา-มกในสมยจกรพรรดคงซแหงราชวงศชง (ภาพท 70) จากการเปรยบเทยบงานจตรกรรมทงสามแหง สงเกตไดวามลกษณะของฐานรองเสาอาคารรปทรงภาชนะ ในลกษณะทคลายกน สนนษฐานไดวาอาจเปนทนยมวาดในจตรกรรมแบบจนประเพณ

ภาพท 70 ฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะ จตรกรรมบนเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง

(故宫珍藏雍乾瓷器图录 (Hong Kong : Forbidden City Publishing House , 1989), 48)

72

ฐานรองเสาอาคารรปทรงภาชนะยงพบวามการใชในการรองเสาอาคารจรง โดยม

วตถประสงคเพอใชในการประดบฐานเสา ตวอยางเชนทพบอยในศาลเจาตาหลงตง 81 ลกษณะเปน

ฐานรองเสารปทรงภาชนะถกใชประดบรองเสาอาคารของศาลเจา (ภาพท 71) แสดงใหเหนวา

ฐานรองเสารปทรงภาชนะมการใชจรงในอาคารแบบจน และถกน ามาใชประกอบในฉากของงาน

จตรกรรม อาจเปนไปไดวาชางชาวจน ใชลกษณะของสภาพแวดลอมจรงรอบตวเปนแรงบนดาลใจใน

การวาดงานจตรกรรม

ภาพท 71 ฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะ ศาลเจาตาหลงตง

3.7. ตนไม

ลกษณะของตนไมทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร ยงเปน

ลกษณะคลายกบทเกยนอนเกง และวดประเสรฐสทธาวาส โดยชางวาดลกษณะตนไมทมกงทหงกงอ

เปนลกษณะของกงไมเมองหนาว และวาดใบไมทละใบ (ภาพท 72) มากกวาทจะวาดโดยใชเทคนค

กระทงตามแบบทนยมในชวงนน (ภาพท 73)

81 ฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะยงพบในวดหลงซาน และศาลเจาอนๆในไตหวน รวมถงบานขนนางเกาใน

สมยราชวงศชงกมการใชฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะเชนกน

73

ภาพท 72 ตนไมจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (บน)

งานจตรกรรมเรองสามกก วดประเสรฐสทธาวาส (ลางซาย) และเกยนอนเกง (ลางขวา)

ภาพท 73 ภาพตนไมใชเทคนคกระทง จตรกรรมฝาผนงวดปทมวนารามราชวรวหาร

3.8. หน

ลกษณะของหนทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหารนน ลกษณะรปทรงจะมความใกลเคยงกบหนทปรากฏในงานจตรกรรมทเกยนอนเกง โดยหนมลกษณะหยกซอน

74

กน และเอยงไปดานหนา อยางไรกตามหนทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ยงมลกษณะของใบไมแทรกตามหนคลายกบจตรกรรมเรองสามกก ภายในวดประเสรฐสทธาวาส (ภาพท 74)

ภาพท 74 หนจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (ซาย) งานจตรกรรมเรองสามกก วดประเสรฐสทธาวาส (กลาง) และเกยนอนเกง (ขวา)

ลกษณะของหนทเอยงไปทางดานหนา ในงานจตรกรรมทงสามแหง และลกษณะของหนทมใบไมแทรกขนตามหน ยงคลายกบหนในงานจตรกรรมเครองเซรามกทสมยจกรพรรดคงซแหงราชวงศชง (ภาพท 75)

ภาพท 75 หน จตรกรรมบนเซรามกสมยจกรพรรดคงซ แหงราชวงศชง


75

3.9. ภเขา

จากภาพทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ฉากการสรบบนเขา (ภาพท 76)สามารถ

สงเกตเหนไดวาบรเวณทวาดเปนยอดเขานนชางวาดลวดลายประดบ และมการตงอาวธ และธงขนมา

เหนอบรเวณยอดเขา ซงอาจเปนลกษณะของการตงคายบนเขา โดยเปนลกษณะทมปรากฏในงาน

จตรกรรมเรองสามกก ในวดประเสรฐสทธวาสเชนกน

ภาพท 76 ภเขาจากงานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหาร (บน)

งานจตรกรรมเรองสามกก วดประเสรฐสทธาวาส (ลาง)

จากการวเคราะหขางตน ไดขอสรปวางานจตรกรรมเรองหองสนทเกงนกจราชบรหารมการ

เขยนชอก ากบตวละครเปนภาษาจน คลายกบทปรากฏงานจตรกรรมเรองสามกก ในวดประเสรฐ

สทธาวาสโดยมการใชชอสน หรอชอทสองของตวละคร และลกษณะของสภาพแวดลอมเมอ

เปรยบเทยบกบงานจตรกรรมจนสงเกตไดวาองคประกอบของสภาพแวดลอมของตวละครมลกษณะท

ใกลเคยงกน การใชเทคนคการวาดในไมตนไมทเปนลกษณะของไมเมองหนาว และวาดใบไมทละใบ

เปนลกษณะทนยมในงานจตรกรรมจน

76

จากการเปรยบเทยบก าแพง และประตเมอง ในงานจตรกรรมเรองหองสน กบงานจตรกรรม

จน พบวาชางมการวาดเสนเปนแนวทอดยาว โดยใชเสนระยะลวงตา เพอใหเกดมตในงานจตรกรรม

นอกจากการใชเสนระยะลวงตาชางไดวาดองคประกอบในฉากใหซอนกน จนเกดเปนมตในงาน

จตรกรรม โดยลกษณะของเทคนคนมปรากฏในงานจตรกรรมจนทน ามาเปรยบเทยบเชนกน อกทง

องคประกอบของฉากในงานจตรกรรมเชน ฐานรองเสาอาคารทรงภาชนะ นอกจากการพบในงาน

จตรกรรม ยงพบวามการใชในการประดบฐานรองเสาอาคาร ศาลเจา เชนกน ผวจยจงไดขอสรปวา

งานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหารอาจวาดขนโดยชางชาวจน

จากขอมลขางตนในการศกษางานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหารไดขอสรปดงน

1. เครองแตงกายตวละครทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหารนนได

อทธพลในการวาดลกษณะของศราภรณ เครองแตงกายตาง ๆ จากงานจตรกรรมแบบจนประเพณ

โดยงานจตรกรรมแบบจนประเพณไดรบอทธพลจากทงเครองแตงกายของอปรากรจน (งว) และเครอง

แตงกายจรงดวยเชนกน

2. เครองแตงกายตวละครทปรากฏในงานจตรกรรมเรองหองสน ชางผวาดมความเขาใจทง

ลกษณะการแตงกายของอปรากรจน รวมถงลกษณะทไดมการบรรยายไวในพงศาวดารเรองหองสน

และไดวาดตวละครทปรากฏในฉากมลกษณะการแตงกาย ตามบทบาท หนาทของตวละครนนๆ

นอกจากนชางยงใหความส าคญเรองฐานนดรศกดของตวละครในเร อง เพอความเหมาะสมของ

บทบาท หนาทของตวละครนนๆ

3. องคประกอบตาง ๆ ในงานจตรกรรมเรองหองสน แสดงใหเหนถงอทธพลงานจตรกรรม

แบบจนประเพณอยางชดเจน ทงลกษณะของการเขยนชอก ากบตวละคร การวาดเปลวไฟเปนเสนโคง

ตอกนเปนชอ ซงเปนลกษณะทมกพบในงานจตรกรรมแบบจนประเพณ และในบางองคประกอบใน

งานจตรกรรมเชน ฐานรองเสารปทรงภาชนะ ยงพบวามปรากฏทงในงานจตรกรรม และมการใชจรง

ในศาลเจาทมประวตการสรางโดยชาวจน สงเหลานบงบอกไดวาชางไดรบอทธพลงานจตรกรรมแบบ

จนประเพณ

77

จากขอสรปตาง ๆ ขางตนเปนไปไดวาชางผวาดงานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราช

บรหาร อาจเปนชางชาวจน เนองจากลกษณะในการวาดของชางมความเขาใจในงานจตรกรรมแบบ

จนประเพณ และแสดงออกมาอยางชดเจนในงานจตรกรรม ทงตวละคร เครองแตงกายของตวละคร

และองคประกอบของฉากตาง ๆ แตยงไมสามารถระบอยางชดเจนไดวาชางมเพยงหนงคน หรอ

มากกวานน เนองจากหลกฐานทรวบรวมไดในเบองตนยงไมสามารถระบชดเจนได อาจตองม

การศกษาเรองนในขนตอไป

78

บทท 4

สรป

1 สรปผล

เกงนกจราชบรหาร เปนสวนหนงของพระทนงบวรบรวต ตวพระทนงเปนสถาปตยกรรม

อยางจน โดยพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหวโปรดใหพระวสตรวาร (มล) สรางขน ในสวนของ

เกงนกจราชบรหารภายในวาดงานจตรกรรมฝาผนงเรองหองสน จากการศกษาทผานมาพบวาการวาด

งานจตรกรรมนน เปนการวาดงานจตรกรรมเวยนซาย ซงเปนความนยมตามแบบชางจน โดยลกษณะ

งานจตรกรรมเรองหองสนนน เปนการด าเนนเรอง เปน 1 ฝาผนง 1 ตอนและมการแบงเปนฉาก

เหตการณอยในแตละตอน เชน ฝาผนงทศใต กลาวถงการรบระหวางเจยงจอเอยและเหวนไทสอ โดย

เหตการณทปรากฏในงานจตรกรรมฝาผนงทศใต กลาวถงอาจารยทงสบ สรางคายกล เพอชวยเหวน

ไทสอรบและผนงอกซกดานหนง กลาวถงกองทพของเหวนไทสอทโดนกองทพของเจยงจอเอยลกไล

โดยลกษณะทกลาวมาแลวขางตน ในแตละเหตการณทปรากฏในงานจตรกรรมฝาผนง มตวละคร

ประกอบในฉากมากมาย ตวละครแตละตวมลกษณะการแตงกายทแตกตางกน ผวจยไดขอสรปใน

เบองตนวาลกษณะของเครองแตงกายทตวละครสวมใสชางผวาดขนตามอยางงานจตรกรรมแบบจน

ประเพณ โดยงานจตรกรรมแบบจนประเพณไดรบอทธพลจากทงเครองแตงกายของอปรากรณจนและ

เครองแตงกายจรงดวยเชนกน

ในการเปรยบเทยบจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร กบลกษณะรปงวท าใหได

ขอสรปวาเครองแตงกายทปรากฏนนชางผวาดมความเขาใจทงลกษณะการแตงกายของอปรากรจน

รวมถงลกษณะทไดมการบรรยายไวในพงศาวดารเรองหองสน และไดวาดตวละครทปรากฏในฉากม

ลกษณะการแตงกาย ตามบทบาท หนาทของตวละครนน ๆ นอกจากนชางยงใหความส าคญเรอง

ฐานนดรศกดของตวละครในเรอง เพอความเหมาะสมของบทบาท หนาทของตวละครนนๆ

องคประกอบตางๆในงานจตรกรรมเรองหองสน แสดงใหเหนถงอทธพลงานจตรกรรมแบบจน

79

ประเพณอยางชดเจน ทงลกษณะของการเขยนชอก ากบตวละคร การวาดเปลวไฟเปนเสนโคงตอกน

เปนชอ ซงเปนลกษณะทมกพบในงานจตรกรรมแบบจนประเพณ และบางองคประกอบในงาน

จตรกรรมเชน ฐานรองเสารปทรงภาชนะ มการใชจรงในศาลเจาทมประวตการสรางโดยชาวจน สง

เหลานบงบอกไดวาชางไดรบอทธพลงานจตรกรรมแบบจนประเพณ

จากขอมลขางตนผวจยไดขอสรปในเบองตนวางานจตรกรรมเรองหองสนในเกงนกจราช

บรหารนน ชางไดวาดตวละคร เครองแตงกายตวละคร และองคประกอบอน ๆ ตามอยางงาน

จตรกรรมแบบจนประเพณ โดยชางไดน าลกษณะการแตงกายของอปรากรจน รวมถงลกษณะทไดม

การบรรยายไวในพงศาวดารเรองหองสน เปนขอมลในการวาดตวละคร เครองแตงกายตวละคร ตาม

ฐานนดรศกด บทบาท และหนาทของตวละครนน ๆ เพอความสมจรงตามทไดบรรยายไวใน

พงศาวดารเรองหองสน ซงแสดงวาชางมความเขาใจเปนอยางดทงลกษณะการแตงกายของอปรากร

จน และลกษณะตามทบรรยายไวในพงศาวดารเรองหองสน

2 ขอเสนอแนะ

1. การศกษางานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหารน เปนการศกษาและรวบรวม

ขอมลทจ ากดทางดานขอมล ผวจยไมสามารถเกบขอมลในสาธารณรฐประชาชนจน อนเปนตนก าเนด

ของงานจตรกรรมแบบจน หากมรปแบบงานจตรกรรมทหลากหลายมาใชในการเปรยบเทยบทางดาน

เทคนค และรปแบบของงานจตรกรรม อาจเกดขอสรปทแตกตางไปจากการสนนษฐานในเบองตน

2. การศกษาในครงนพบวามความแตกตางทงดานใบหนา และเครองแตงกายของตวละครตว

เดยวกน ทปรากฏบนฝาผนงตางทศกน แตเนองจากผวจยยงไมพบหลกฐานอยางชดเจนวา การ

ปรากฏลกษณะของตวละครทแตกตางกนในแตละฝาผนงอาจเปนรสนยมของชาง หรออาจเปนไปได

วาอาจมชางมากกวา 1 คน ขอสนนษฐานในขอนจ าเปนตองเปนการศกษาในครงตอไป

80

3. การศกษาครงนพบวางานจตรกรรมเรองหองสน ภายในเกงนกจราชบรหารนนวาดขนใน

ชวงเวลาใกลเคยงกบ พระนพนธ “ลกษณะรปงว” (พ.ศ. 2409-2428)82 ซงอาจเปนไปไดวาการวาด

งานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร อาจเปนความสนพระทย หรอพระประสงคของ

สมเดจกรมพระราชวงบวรวไชยชาญ ทงนเปนการสนนษฐานจากขอมลในเบองตนยงไมพบเอกสารท

ระบอยางชดเจน ขอสนนษฐานในขอนจ าเปนตองเปนการศกษาในครงตอไป

82 ชวงเวลาภายหลงการสวรรคตของพระบาทสมเดจพระปนเกลาเจาอยหว (เปนชวงเวลาทมการสรางเกงนกจราชบรหารตอมา)

จนถงการทวงคตของกรมพระรชวงบวรวไชยชาญ (ทรงพระนพนธ ”ลกษณะรปงว”)

รายการอางอง

รายการอางอง

Pang, Mae Anna Quan. Dragon Emperor : Treasures from the Forbidden City Edited by National Gallery of Victoria. Melbourne1988.

Zhou, Xun. 5000 Years of Chinese Costumes Hong Kong: China Books, 1988. กรมพระราชวงบวรสถานมงคลสมยรตนโกสนทร. กรงเทพฯ กรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม, 2556. คณะงวแชลงเงกเลาชน. (15 กนยายน 2560). ชนดาภา, อนนตกวน, งวเซนเตอร. (20 กรกฎาคม 2560). ชพล, เออชวงศ. ""สามกก" จตรกรรมฝาผนงในพระอโบสถ วดประเสรฐสทธาวาส ", มหาวทยาลย

ศลปากร, 2548. ด ารงราชานภาพ, สมเดจฯ กรมพระยา, 2405-2486. ต านานวงหนา. กรงเทพฯ: กรมศลปากร, 2524.

พมพเปนอนสรณในงานพระราชทานเพลงศพขนนารถนกร (ตาย ณ ปอมเพชร) 17 ส.ค. 2524. ถาวร, สกขโกศล. ตนก าเนดงวจน. กรงเทพฯ: สขภาพใจ, 2557. มาลน, ดลกวณช. ระบ าและละครในเอเชย. กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2543. ราชวงบวรสถานมงคลวไชยชาญ, กรมพระ, "ลกษณะรปงว” ในวชรญาณวเศษ เลม 5 ร.ศ.109 พ.ศ.

2432.หนา580." ศนยมานษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน)ส านกหอสมดแหงชาต, http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/vachirayanviset-text-version/839-text-5-49.

วชรนทร, พมพงษแพทย. "เกงนกจราชบรหาร." ศลปากร ปท 18, 2518, 28. ศานต, ภกดค า , และนวรตน, ภกดค า. ภาพจตรกรรมฝาผนงเรองหองสนในเกงนกจราชบรหาร :

อทธพลและความสมพนธระหวางวรรณกรรมจนกบศลปกรรมใน พพธภณฑสถานแหงชาต. กรงเทพฯ: ภาควชาภาษาไทยและภาษาตะวนออก คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2549.

สวจงหลน. เฟง เสน ประกาศตแตงตงเทพเจา เนอหาสมบรณ 1-4. กรงเทพฯ: ตนไม, 2551. หนงสอพงศาวดารจนหองสน. เลม1 vols. กรงเทพฯ: โรงพมพปลดเล, 2419.

อชรชญ, ไชยพจนพานช. อาจารยประจ าภาควชาประวตศาสตรศลปะ (13 กมภาพนธ 2559). อชรชญ, ไชยพจพานข. "เสนแสดงระยะลวงตาและแสงเงาในจตรกรรมสมยรตนโกสนทรตอนตน." In ใน

บนทกไวในงานจตรกรรม โครงการเสวนาวชาการดานประวตศาตรศลปะ เนองในโอกาส 72 ป ศาสตราจารยเกยรตคณ ดร.สนต เลกสขม ราชบณฑต. ภาควชาประวตศาสตรศลปะ มหาวทยาลยศลปากร และศนยมนษยวทยาสรนธร (องคการมหาชน): กรงเทพฯ, 2560.

http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/vachirayanviset-text-version/839-text-5-49

http://www.sac.or.th/databases/siamrarebooks/wachirayan/index.php/wachirayan5/vachirayanviset-text-version/839-text-5-49

83

อภโชค, แซโคว. งว. กรงเทพฯ: เอส.ท.พ. เวลดมเดย, 2541.

故宫珍藏雍乾瓷器图录. Hong Kong: Forbidden City Publishing House, 1989.

史太君说历史. "从女医明妃传看明朝服饰和韩服到底有啥不

同." https://www.weibo.com/p/1001603946393092914895?coo=1&c=spr_qdhz_bd_360dh_weibo_zmt.

https://www.weibo.com/p/1001603946393092914895?coo=1&c=spr_qdhz_bd_360dh_weibo_zmt

https://www.weibo.com/p/1001603946393092914895?coo=1&c=spr_qdhz_bd_360dh_weibo_zmt

ภาคผนวก

1.ค าศพทภาษาจนทปรากฏในสารนพนธ

1.1 รายชอตวละครเรองหองสน

เสยงอานภาษาไทย ชอภาษาฮกเกยน เสยงอานตามระบบพนยน ชอภาษาจน

เกวยหลงเซงหม เกาหลางอง จนจา จนทเตาเหยน เจยงจอเอย เจยงไทกง เจยงซราง โจวอวาง โจวออวาง ฉงเฮยห เตงฉานอว นาจา มจา หลจง เหลยเจนจอ เหวนไทสอ เอยงเจยน ฮวางเฟยห ฮวางเทยนฮวา

กเหลงเสยงโบ นางโกลนเอง กมเฉย จนแถโตหยน เกยงจแหย ตวออง บออง ซองเฮกฮอ นางเตงตนหยก โลเฉย บกเฉย หลเจง หลยจนจ บนไทสอ เอยวเจยน องเทยนฮว องปวยฮอ

guīlíngshèngmǔ

gāolányīng

jīnzhā

zhǔntídàoren

jiāngziyá

jiāngtàigōng

jiāng shàng

zhòuwáng

zhōuwǔwáng

chónghēihǔ

dèngchányù

nǎzhā

mùzhā

lǐjìng léizhènzi

wéntàishī

yángjiǎn

huángfēihǔ

huángtiānhuà

龟灵圣母

高兰英金吒

准提道人

姜子牙

姜太公

姜尚

纣王

周武王

崇黑虎

邓婵玉哪吒

木吒

李靖

雷震子

闻太师

杨戬

黄飞虎

黄天化

91

1.2. ค าศพทภาษาจนอนๆ

เสยงอานภาษาไทย เสยงอานภาษาจนทองถน

เสยงอานตามระบบพนยน ภาษาจน

คงซ คยเหมา เคาปาเหลาเซง จง เจอเจยว เจงจง ชง ซง เซง ตาหลงตงเปาอนกง ตาน ตาวหมาตาน ฟจง เฟงกวน เสยวเซง หลงซาน หวาวาเซง หมง หลวเปย หลงจอเซง หรอโถว (หวหรอ) หองสน เหมาจง เหลาเซง อวาง อซาเจอะซรางจน

เลาป

kāngxī

kuīmào

kàobǎlǎoshēng

jìng

zhéjiǎo

zhèngjìng

qīng

sòng

sheng

dàlóngdòngbǎoāngōng

dàn

dāomǎdàn

fùjìng

fèngguān

xiǎoshēng

lóngshānsì

wáwashēng

míng

liúbèi

língzǐshēng

rúyìtóu

fēng shén

máojìng

lǎoshēng

wáng

wūshāzhéshàngjīn

康熙盔帽

靠把老生

净

折角

正净

清

宋

生大龙峒保安宫

旦

刀马旦副净

凤冠

小生

龙山寺

娃娃生

明

刘备翎子生

如意头

封神

毛净老生

王

乌纱折上巾

92

เสยงอานภาษาไทย เสยงอานภาษาจนทองถน

เสยงอานตามระบบพนยน ภาษาจน

อตาน อเฟงกวน โฮวซาน

บหงควง

wǔdàn

wǔfèngguān

hòushān

武旦

武凤冠

后山

93

2. แผนผงงานจตรกรรมเรองหองสน ในเกงนกจราชบรหาร

ประวตผเขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล แพร มธยธนา

วน เดอน ป เกด 14 มกราคม 2531 สถานทเกด กรงเทพ

ทอยปจจบน ถ.เทอดไท

ภายในเก๋งนุกิจราชบริหาร...

Documents

Transcript of ภายในเก๋งนุกิจราชบริหาร...