บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

ในการศกษาระดบวฒภาวะทางอารมณของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โรงเรยนสรรพวทยาคม อ าเภอแมสอด จงหวดตาก ผศกษาไดศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ซงน าเสนอรายละเอยดเปนล าดบ ดงตอไปน อารมณ

1. เอกสารทเกยวของกบอารมณ

1.1 ความหมายของอารมณ 1.2 ประเภทของอารมณ 1.3 ทฤษฎการพฒนาการทางอารมณ 1.4 องคประกอบทสงผลใหบคคลแตกตางกน

2. เอกสารทเกยวของกบวฒภาวะทางอารมณ 2.1 ความหมายและความเปนมาของวฒภาวะทางอารมณ 2.2 ปจจยทสงผลตอวฒภาวะทางอารมณและความส าคญของวฒภาวะทาง อารมณ 2.3 มตรภาพและการบรรลวฒภาวะทางอารมณ 2.4 วฒภาวะตามทฤษฎจตวเคราะห 2.5 ความสมพนธของไอควและอคว 2.6 การพฒนาอควสความเปนวฒภาวะทางอารมณ

3.งานวจยทเกยวของกบวฒภาวะทางอารมณ

7

1. เอกสารทเกยวของกบอารมณ 1.1 ความหมายของอารมณ ลกขณา สรวฒน(2527) กลาววา อาเวคคอ Emotion ซงเดมเคยแปลวาอารมณ คณะกรรมการบญญตศพทเหนวาทางอารมณตรงกบค าวา Mood มากกวา จงใชค าวา อาเวค แทนค า Emotion ตามศพทเดมอาเวค แปลวารบดวนหรอปนปวนเพราะความตนเตน ค าวา Emotion เรามกใชกนจนคนและหมายถงอารมณ (Mood) ซงหมายถงสภาวะของจตใจในขณะหนง เชน เรามกจะพดวาวนนอารมณไมดใครอยามายวนะ หรอบางคนมาขอใหชวยแตงกลอนใหเราอาจตอบสน ๆ วา “ยงไมมอารมณ” นอกจากนอารมณโดยทว ๆ ไปเรามกจะหมายถงความรสก (Feeling) ตาง ๆ เชน ดใจ เสยใจ ตนเตน ชงชง ฯลฯ เปนตน อาเวค เปนค าทยากแกการทจะใหความหมายเฉพาะเจาะจงลงไป อยางไรกตามไดมผพยายามใหความหมายดงน 1. ตามราชาศพท (มาจากภาษาลาตนคอค าวา Emovere ซงหมายถง “to Stir” หรอ “up set”) หมายถง ความรบดวน หรอความปนปวน อนเนองมาจากความเรารอนหรอความตนเตน 2. เครทช และครทชฟลด (Kretch & Crutcfind) กลาววา อาเวค คอ ความตงเครยด ซงท าใหอนทรยพรอมทแสดงออกเพอความสนองความตองการของมนษย 3. อาเวค คออะไร แมวาอาเวคจะเปนสงใกลชดกบชวตของคนเพยงใดกตาม แมทกคนจะมอาเวควนละหลาย ๆ ครงกตาม ทจะจบใหมนวาอาเวคคออะไรเปนของยากยง ในการพจารณาค านยามของอาเวคเราจะตองสงเกตพจารณาใหชดเจนเสยกอนวา ขณะทอนทรยมอาเวคอนทรยแสดงพฤตกรรมใดออกมาบาง ขนแรกเราอาจจะกลาวคลม ๆ ไดขณะทคนมอาเวค จตใจของคนอยในสภาพปนปวนตนเตนและพฤตกรรมของคนไมด าเนนไปตามกระสวนปกต เราจะเหนเชนนวาชดเจนในพฤตกรรมทเกดจากอาเวคบางอนเชนความความกลวความโกรธอยางรนแรง ขณะทคนโกรธหรอกลวหนาตาทาทางผดไปจากปกตมาก ทงการเปลยนแปลงทางสรรวทยาของรางกายกมมากระบบประสาทอตบาลท างานเกดสมดลย อเดรแนลนขบออกแกลนดและไหลเขาผสมกบเลอด และมการเปลยนแปลงในการหายใจของปอด การสบฉดเลอดของหวใจน ายอยของอาหารไมออก งานของกระเพาะและล าไสไมปกต ฯลฯ นอกจากนยงมพฤตกรรมอนทเปนวาจาหรอทาทางอนคนอนอาจ

8

เหนได เชน การสถบ การดาวา การครวญ ขอรอง การพนมมอไหว การสนก าปน ฯลฯ คนทมอาเวคกจะรายงานไดวา เขารสกอกสนขวญหาย ใจเตน วาบหวว ประหนงจตใจจะแตกท าลายลงแตอาเวคบางชนดอยในสภาพตนเตนปนปวนอยางเหนไดชดเจน เชน ความรกเดก ความโลงใจ ความปลาบปลม ฯลฯ ขณะทคนมอาเวคเชนนจะมอาการเปลยนแปลงในทาทางและทางสรรวทยาทางรางกายเชนเดยวกน อาการเปลยนแปลงเหลานซาบซ งแตไมเดนชดเกนปกตมากเทากบอาการเปลยนแปลงในเมอคนมอาเวคโกรธหรอ กลว ตวคนผ มอาเวคกไมรสกวามพฤตกรรมทว ๆ ๆไปขดเขนงกเงนผดไปจากปกต อยางทเกดแกพฤตกรรมทเกดจากอาเวคชนดตนเตนรนแรง ดงนนเราจะเหนวาลกษณะส าคญของอาเวค คอ การเปลยนแปลงในสภาพของจตและของพฤตกรรมจนจตและพฤตกรรมมไดอยอยางสภาพปกต อาเวคแบงออกเปน 2 ชนด - โดยถอเอาความเปลยนแปลงในสภาพจตเปนเกณฑ คอ 1. อาเวคทมการเปลยนแปลงอยางซาบซง (Emotion of Profound Disturbance) เชน ความเหนอกเหนใจ ความรกเดก ความเศรา ความเหงาหงอย ความเปลยนแปลงชนดนเปนไปอยางชา ๆ แตวาซาบซาไปทวรางกาย และบางทหนกหนวงอยในจต พฤตกรรมทเกดคกบอาเวคชนดนไปคอนขางเฉอยชาเรยบรอยไมขดเขนงกเงน 2. อาเวคทมการเปลยนแปลงอยางตนเตนรนแรง เชน ความกลว ความตนเตน (เชนทเกดจากการดกฬา ฯลฯ) ความเปลยนแปลงเปนไปอยางรวดเรวรนแรงประดจพาย จตใจสนสะเทอน วาบหววไปทวรางกายพฤตกรรมทเกดคกบอาเวคชนดนมอาการรวดเรวสนระรก โผงผาง พรวดพราด ไมราบรน หรอบางทตวแขงตรงไมกระดกกระดกเลย ในสวนทเปนการประสบภายใน (Subjective Experience) เรารจากผ มอาเวคไดดกวาวดไดดวยเครองมอส าเรจใด ๆ สวนการเปลยนแปลงอน ๆ ในใบหนาทาทางกด เรารไดดวาโดยอาศยความชวยเหลอของเครองมอส าเรจ สงเราทเราใหเกดอาเวค อาจเปน ก. วตถ สภาวะหรอเหตการณภายนอกใด ๆ กไดทงสน ข. การเปลยนแปลงทางเคมในรางกาย หรอการเปลยนแปลงในระบบประสาท เชน ความหว ความกระหาย ความเจบ ฯลฯ ค. พชาน ทเกดขนจากการนกคดเชนความจ า ความใฝฝนจนตนาการ ความมงหวง ฯลฯ

9

สภาวะทางเสรวทยาของรางกายเปนสงชวยใหอาเวคเกดขน หรอชวยใหอาเวคบรรเทาลงหรอรนแรงขนไดเหมอนกน เชนคนบางคนไดยนค าบางค าโดยปกตอาจจะไมโกรธแตถาก าลงหวหรอเหนอยอาจจะโกรธได บดนถาเราจะนยามอาเวค เราจะตองนกถงสงตาง ๆ ดงกลาวแลว และบางทสงอน ๆ ซงเราไมมหลกฐานพอทจะกลาวใหชดเจนดวย ดงนนค านยามทจะใหสนหรอรดกมนนหาไมไดงาย ๆ ในกระบวนค านยามทงหลาย ค านยามของ แดชล (Daechill) รดกมทสดดงน “อาเวคคอ จตใจทเกดขนในเมอสภาวะซาซาน (Stir) ภายในของอนทรย (ซงเกดจากการเราของสงเรา) เขากระท าโดยทางออม (โดยทางเสนประสาท) หรอโดยทางตรง (โดยการเปลยนแปลงทางเคม) กบอวยวะตาง ๆ ของอนทรยจนเกดปฏกรยา อนอาจจะเหนได (ดวยตาเปลาหรอดวยความชวยเหลอของเครองมอส าเรจ) พฤตกรรมทเกดขนนอาจแขงขน และรวดเรวขนกวาปกตหรอจะออนปลวกเปยก และเฉอยชากวาลงปกตใจกไดสวนอนทรยจะรสกในพชานและอาจรายงานเปนภาษาทแปลไดวาเขารสกรนรมย สข โกรธ แคน กลว สงสาร ฯลฯ เปนตน” จากค าจ ากดความทกลาวมาแลว เราอาจจะพบวาอาเวคนนมความหมายใกลเคยงกบค าวา “อารมณ” ซงเปนนามธรรมและยากแกการจะใหความหมายหรอค าจ ากดความทง ๆ ทบคคลแตละบคคลตางกมอารมณและเคยแสดงอารมณกนมาทกคนแตกไมอาจใหค าตอบนแนชดแตพอทจะสรปไดวา “อารมณ หมายถง สภาวะความหวนไหวของรางกาย เปนความรสกทรนแรงท าใหจตใจปนปวนและแสดงพฤตกรรมออกมาไมเปนไปตามพฤตกรรมทแสดงออกมามกรนแรงกวาธรรมดา และมกควบคไปกบความเคลอนไหวของกลามเนอ”

จรภา เตงไตรรตน(2550) กลาววา ประสบการณอารมณของแตละคนแตกตางกนนนเปนเพราะวาเกดจากการเรยนร ซงอาจจะเกดแบบคลาสสก การทดลองของ Watson และ Raynor กบ Albert ทท าใหกลวสงเราใหมได ความชอบอยางใดอยางหนงกเปนแบบเดยวกน เนองจากการเรยนรในวยเดกท าใหเดกมปฏกรยาอารมณรนแรงไมวาจะเกดกบวตถหรอเหตการณในสภาพแวดลอมตางๆ ยงมเรองของกระบวนการรคดทจะมาชวยทจะมาชวยตดสนประสบการณอารมณท าใหมการเปลยนแปลงจากคนหนงไปยงอกคนหนง ทงน เปนเพราะวาเกดการเหนความสมพนธ ซงเขาสามารถจ าระยะยาวได และเปนการวางรากฐานใหเกดพฤตกรรมใหมดวย

พฤตกรรมทเกดขนพรอมกบอารมณยงแสดงความแตกตางกน เชนคนทเลนโปกเกอรกจะตองแสดงหนาตาย แตบางคนกสามารถซอนความรสกไดด การแสดงอารมณกจะแปรเปลยนใน

10

แตละวฒนธรรม และในแตละวฒนธรรมกไดสอนการแสดงอารมณกบสมาชกดวย ตวอยางเชน อนเดยนแดง เผานาวาโฮ หรออปาเช เวลาโกรธจะไมท าเสยงสงแตจะท าเสยงต า เปนตน จรภา เตงไตรรตน(2550)เรามกจะพบวาคนเราแสดงออกมาเกนเหตแมวาจะเปนเรองนอยในชวตกตาม บางคนกจะไมแสดงแมวาจะเกดอารมณรนแรงขน ตวอยางเชน คนหนงกระเปาสตางคหายกแสดงอาการกลมใจไปหลายวน สวนอกคนหนงรตววาตองผาตดเขากท างานไดปกต โดยไมแสดงความรสกตกใจ ความแตกตางนจะพบวามมาตงแตเดกยงคงอยเปนสวนหนงของบคลกภาพ บางคนกตองการแสวงหาความแปลกใหมในชวต ท าใหเขาตองมพฤตกรมทเขาตองการและมชวตทซบซอนมากกวาคนปกตทวไป ( Zukerman,1983 ) บางคนกมการตอบสนองตอเหตการณแบบรนแรงไมวาเหตการณนนจะเปนทางบวกหรอทางลบ ( Larsen และ Diener,1987 ) เราจะพบวาบางคนมประสบการณอารมณไมด ซ งจะอยกบเขาระยะหนงนานกวาประสบการณทางอารมณทด มการศกษาหนงกบนกเรยนวาเหตการณอะไรทเกดขนครงหลงสดไมวาจะเปนเรองดหรอไมด นกเยนจะตอบวาเปนเหตการณในทางลบมากกวา จากการรายงานพบวาค าตอบเหตการณในทางลบจะเปน 2 เทามากกวาอารมณทางบวก ( Scherer และ Tannenbaum,1986 ) 1.2 ประเภทของอารมณ

นกจตวทยาไดแบงอารมณทส าคญ ๆ และมอทธพลตอ มนษยออกเปน 3 ประเภทคอ (อาร พนธมณ,2534)

1. อารมณกลว 2. อารมณโกรธ 3. อารมณรก อารมณกลว (Fear, Miller, 1948) นกจตวทยาเชอวาอารมณกลว สามารถทจะปลกฝงใหเกดขนได และถาความกลวนไดสะสมไวนานและมาก จะท าใหกลายเปนคนทมความกลวโดยไมมเหตผล (Phobia) เชน กลวความสง กลวเชอโรค กลวฝ นละออง เปนตน นอกจากนอารมณกลวจะกอใหเกดอารมณอนเกดขนได เชน อารมณวตกกงวล ซงเปนลกษณะของความกลวตอสงทยงไมไดเกดขน เปนความรสกกงวลไปเองลวงหนา นอกจากนอารมณทง 3 ชนด คอ อารมณกลว อารมณรก และอารมณโกรธ อาจผสมรวมตวกนเปนอารมณตาง ๆ อกมากมาย เชน อารมณรษยา ซงเกดจากความรสกไมมนคง มอารมณกลวรวมกบอารมณรก นนกคอ กลวทจะสญเสยความรกแกคแขงนนเอง สาเหตทท าใหคนเราเกดอารมณตาง ๆ นน เปนผลจากการทบคคลไดเกดการเรยนรตงแตแรกเกด เชน วธการอบรมเลยงดตงแตเลก ๆ ท าใหเดกเกดการเรยนรสงแวดลอมรอบตนเอง และ

11

กอใหเกดอารมณ เชน เดกทอยแตในครอบครวทบดา มารดาทะเลาะกนเปนประจ าและเมอทะเลาะกนทไร จะตองท ารายซงกนและกน แนนอนทเดยว เดกจะมอารมณกลวเกดขนเสมอเชนกน นอกจากนยงมสงแวดลอมทมอทธผลท าใหบคคลมอารมณแตกตางกน ไดแก การศกษาอบรมจากบาน โรงเรยน สภาพของทองถนหรอสงคมทเดกอาศยอย วฒนธรรมขนบธรรมเนยม ฐานะเศรษฐกจและสงคมตลอดจนสอมวลชนตาง ๆ เปนตน อารมณโกรธ เฟรชแบค และซงเกอร (Feshback & Singer, 1971) ไดศกษาการดหนงทว ทมเนอเรองเกยวกบความรนแรงกาวราวเปนเวลา 6 สปดาห ในหมเดกอาย 9-15 ป โดยกลมท 1 ใหดรายการทตวแสดงใชความรนแรง เชน พวกแกง FBI สวนกลมท 2 ใหดรายการทไมมเนอเรองทรนแรง เชน ภาพยนตรตลก รายการโชว ผลการวจยปรากฏวา เดกกลมหนงมพฤตกรรมกาวราวขน มอารมณรนแรง มการทะเลาะโตแยงกนอยางเกดตะโร ดวนความโกรธถง 859 ครง ในขณะทเดกกลมกลม 2 มการทะเลาะกน 456 ครง

มสเชล (Mischel) ไดศกษาพบวา เดกทขาดพอแม และมาจากฐานะเศรษฐกจสงคมชนต า มกมอารมณรนแรง มกเลอกวธสนองความตองการในลกษณะทนททนใด และแสดงออกอยางรนแรง ซงลกษณะนพบไดชดมากในระยะเดกอายระหวาง 8-9 ขวบ

ส าหรบเครองมอทใชวดอารมณของคนเรา ไมมเครองมอชนดใดสามารถจะวดโดยตรง นอกจากใชเครองมอวดแลวมาแปลผลอกครงหนง เชน การใชเครอง Biofeedback กยอมสามารถจะวดไดวา ขณะทวดนนบคคลนนมความวตกกงวลมากนอยเพยงใด โดยสงเกตจากเขมทชบนหนาปด ถาตวเลขมคามากแสดงวามความวตกกงวลสง และถาตวเลขมคาต ากแสดงวามความวตกกงวลต า เปนตน นอกจากนในเรองของอารมณนน เรายงใชแบบทดสอบทางจตวทยาวดความแตกตางของดวยอารมณบคคลได

ความแตกตางทางสงคม พฤตกรรมของแตละคนแตกตางกน นบตงแตการรบประทานอาหาร ลกษณะการพด การแตงกาย บคลกภาพดานสงคม เปนตน ทงนเพราะแตละบคคลมาจากสงคมทแตกตาง หรอมาจากครอบครวทแตกตางกน วธการอบรมเลยงดทแตกตางกน อาชพของบดามารดาทแตกตางกน ฐานะเศรษฐกจและสงคมทแตกตางกน เชน คนทมาจากครอบครวทมฐานะเศรษฐกจด ร ารวย ยอมจะมโอกาสไดศกษาในระดบชนสงกวา คนทมาจากครอบครวยากจน คนทมาจากครอบครวทบดามารดามอาชพนกธรกจ ยอมจะแตกตางจากคนทมาจากครอบครวทบดามารดามอาชพเกษตรกรรมท านา ท าไร เปนตน

เบลน และอบรมส (Blane and Abrams, 1955) ศกษาพบวา เดกอาย 4 ขวบ จากสงคมชนกลางและชนต า แสดงการตอบสนองตอการระบายสดวยนวมอทแตกตางกนมาก กลาวคอเดก

12

ในชนชนกลางมความวตกกงวลตอการละเลงสไปรอบ ๆ มากกวาเดกในชนชนต า ทงนเปนเพราะเดกสองชนชนมความแตกตางกนในขบวนการสงคม โดยเฉพาะในกรณน เนองมาจากเดกชนชนกลางมการฝกการขบถายทเรวเกนไปและเขมงวดเกนไป

มลเลอร และสวอนชน (Miller และ Swanson, 1960) ไดศกษาพบวาบดามารดาในสงคมชนต าทท างานหนก จะใชวธลงโทษบตรมากกวาบดามารดาในสงคมชนกลาง สวนบดามารดาชนกลางมกจะใชวธการทางจตวทยาในการอบรมสงสอนบตรมากกวาการลงโทษในทนท

ฮาวกเฮสท โรบนสน และดอร (Havinghurst, Robinson and Dorr, 1946) เซยร แมคคอบ และ เลอวน (Sears, Maccoby and Levin, 1957) บรอน เฟนเบรอเนอ (Bron-fenbrenner, 1958, 1961) ไดท าการศกษาความสมพนธระหวางชนสงคม คอ ชนชนกลาง กบชนชนใชแรงงาน กบการอบรมเลยงดเดก สรปผลไดวา มารดาชนชนใชแรงงานมความเขมงวดกวดขนในเรองพฤตกรรมทางเพศ การฝกขบถายแระการลงโทษ โดยตรงตอพฤตกรรมกาวราวของเดกอยางรนแรงมากกวามารดาชนชนกลาง

ความแตกตางทางเพศ หมายถง ความแตกตางในเรองตาง ๆ ทางเพศชายและเพศหญง ซงวฒนธรรมมสวนส าคญในการก าหนดบทบาทของหญงและชาย ใหแตกตางกน เชน บางวฒนธรรมถอวา ชายเปนชางเทาหนา หญงเปนชางเทาเทาหลง หรอชายเปนผน า หญงเปนผตาม เปนตน หรอในบางวฒนธรรมเชอวา ผชายตองเขมแขงอดทน ออนแอไมได ผหญงเปนผ ทออนแอกวา หรอผชายมโอกาสกาวหนาในหนาทการงานมากกวาผหญง เพราะในบางต าแหนงไมเปดใหผหญงท างานในระดบสง ซงสงเหลานกเปนการแสดงใหเหนความแตกตางระหวางเพศ โดยมเรองของวฒนธรรมเขามาเกยวของ

ชายและหญงมความแตกตางกนหลายดาน เชน ในดานผลสมฤทธทางการเรยน เทอรแมนและไทเลอร (Terman and Tyler, 1954) ศกษาพบวา หญงมความสามารถทางดานภาษาองกฤษ การเขยน และศลปะ มากกวาชาย สวนชายมความสามารถทางดานคณตศาสตร ภมศาสตร และวทยาศาสตร มากกวาผหญง

ดานอารมณ แมคค (Mckee, 1962) ศกษาพบวา หญงมอารมณมนคงนอยกวาชาย แตชายมพฤตกรรมกาวราวมากกวาหญง (Oetzek, 1962)

ดายบคลกภาพ พาเตลและกอรดอน (Patet and Gordon, 1960) ศกษาพบวา เดกหญงมแนวโนมทจะคลอยตามผ อน หรอถกชกจงไดงายกวาเดกชาย ซงสอดคลองกบการวจยของ คมเบอร (Kimber, 1974) และนอล (Noll, 1951) ทศกษาพบวา เดกหญงเลยนแบบบคลกภาพของผ อนไดงายกวาเดกชาย

13

สวนเบอแนต และโคเฮน (Bennett and Cohen, 1959) ไดสรปเกยวกบธรรมชาตของความแตกตางระหวางเพศชายและเพศหญงไวดงน

1. เพศชายมความคดหนกแนนมากกวาความคดของเพศหญง 2. ชายมกคดการลวงหนาถงรางวล และการลงโทษทเปนผลของความเหมาะสมและไม

เหมาะสมทเกดขนกบตนเอง ในขณะทเพศหญงคดคาดการณลวงหนาเกยวกบรางวลและการลงโทษ ในฐานะเปนผลของความเปนมตรหรอความเปนศตรกนของสงแวดลอม

3. เพศชายมกคดถงสงทเกยวของกบความปรารถนาใหเกดความส าเรจสวนตว ในขณะทสงทหญงคดนนเกยวของกบความปรารถนาดานความรกทางสงคมและมตรภาพมากกวา

ความแตกตางทางดานอาย หมายถง วามแตกตางของอายหรอวยของคนเรามสวนเกยวของ และท าใหเกดความแตกตางในดานประสบการณ ความรบผดชอบ ความสนใจ ความรอบรความสามารถในการแกปญหา ความคด บคลกภาพและวฒภาวะดานตาง ๆ จากการศกษาของ ทอแรนซ (Tarrance, 1962) เรองความคดละเอยดลออ ซงเปนองคประกอบสวนหนงของความคดสรางสรรคพบวา อายทเพมขนของเดกจะท าใหมความคดละเอยดลออ รอบคอบเพมมากขน หรอในเดกชนประถมศกษาปท 1 มความคดละเอยดรอบคอบนอยกวาเดกชนประถมปท 4 และจากการศกษาของเยรค (Yerk, 1921) เรองความแตกตางทางอายและสตปญญาของเพศชายทกระดบตงแต 18-60 ป โดยใชคะแนนจากแบบทดสอบ Almy Alpha Test พบวา ระดบสตปญญาของบคคลอาจลดลงไดตามระดบอายทเพมขน ดงตวอยาง

อาย คะแนนเฉลย ต ากวา 20 150 21-24 146 25-30 143 ....... ....... 51-60 120 บรอน(Braun, 1959) ศกษาเรองการรบรพบวา บคคลทมอายมากขนเพยงใดท าใหการรบร

ทางการเหนความยาวของเสน และภาพทก ากวมยงเกดความผดพลาดมากยงขน

14

สวนอรกสน(Erison, 1950, 1959) ไดแบงพฒนาการทางบคลกภาพของชวต โดยเนนความแตกตางของความสมพนธ ระหวางชวงอายของคนเรากบความตองการดานเจตคตและทกษะ และความตองการดานจตใจไวเปน 8 ระยะ ดวยกนดงน

ระยะท 1 ระยะแรกเกด 1 ป เปนลกษณะของความเชอถอไวใจ กบไมมความเชอถอไวใจ ระยะท 2 ระยะ 2-3 ป เปนลกษณะของความเปนอสระกบความละอาย ความสงสย ไม

แนใจ ระยะท 3 ระยะ 3-5 ป เปนลกษณะของความคดรเรมกบความรสกผด ระยะท 4 ระยะ 6 ป วยรนเปนลกษณะของความขยนหมนเพยรกบความรสกดอย ระยะท 5 ระยะวยรน เปนลกษณะของการท าความเขาใจรจกตนเองไดกบความสบสนไม

เขาใจตนเอง ระยะท 6 ระยะเรมเปนผ ใหญ เปนลกษณะของความใกลชดสนทสนมและความเปน

ปกแผนกบความโดดเดยวอางวาง ระยะท 7 ระยะผ ใหญและผ ใหญกลางคน เปนลกษณะของการใหก าเนดและเลยงดบตร

กบการหมกหมนใฝใจแตตนเอง ระยะท 8 ระยะวยชรา เปนลกษณะของความมนคงสมบรณ กบความหมดหวงทอดอาลย ความแตกตางทางดานสตปญญา หมายถง ความสามารถทางดานระดบไอคว หรอเกณฑ

ภาคเชาวของบคคลแตกตางกน คนเราแตละคนยอมมความสามารถในการท าสงตาง ๆ แตกตางกน เปนตนวา ในเรอง การคด การกระท า ความจ า การแกปญหา ความรวดเรวในการรบร การตอบโตสถานการณ และการปฏบตตนตอสภาพแวดลอม ซงลกษณะความแตกตางดงกลาว เปนผลมาจากระดบสตปญญาของบคคลเปนส าคญ นกจตวทยาและนกการศกษาไดคนควาพบวา ระดบสตปญญาของคนแตกตางกน ตงแตระดบสง -ต า ซงมผลท าใหเกดความแตกตางในดานประสทธภาพของบคคล

จากการศกษาเรองพฒนาการทางสตปญญาของมหาวทยาลยแคลฟอรเนย สรปไดวา อตราพฒนาการทางสมองของบคคลจะเจรญเตบโตเรอยไปจนถงอาย 20 ป ตอจากนนอตราพฒนาการทางสมองของบคคลจะเรมลดระดบลง เมอยางเขาสวยผ ใหญ แตประสบการณของบคคลจะเพมขนเรอย ๆ ตงแตวยแรกเกดจนตาย และอตราการเพมของวยเดกมมากกวาวยผใหญ

สตปญญาของบคคลสามารถจ าแนกไดดงน จ าเนยร ชวงโชต (จ าเนยร ชวงโชต 2528) จ าแนกออกเปน 1. พวกทเดนทางปญญาหรอฉลาดมาก

15

พวกทเดนทางปญญา หมายถง พวกทมไอควตงแต 130 ขนไปมชอเรยกดงน 1.1 เดกทมพรสวรรค หมายถง เดกทมความสามารถเฉพาะอยางในตวโดยธรรมชาต 1.2 เดกอจฉรยะ (Genius) หมายถง เดกทมความสามารถทางสตปญญามาแตก าเนด

โดยเฉพาะอยางยงทางประดษฐคดคนเกยวกบดานศลปะและวทยาศาสตร 1.3 เดกเกง (Talent) หมายถง เดกทมความสามารถอยในตว และ ปรากฏออกมา ใหเหน

ในทางใดทางหนง เชน การกฬา ดนตร วาดเขยน เปนตน 2. พวกทดอยทางปญญา

พวกทดอยทางปญญา หมายถง เดกทมสตปญญาต ากวาปกต ซงพยอม องคตานวฒน (พยอม องคตานวฒน 2520) ไดจ าแนกภาวะปญญาออนโดยอาศยไอควเปนหลกดงน

2.1 Borderline Mental Retardation มไอคว 68-85 อายสมองประมาณ 10-12 ป สามารถเรยนในชนเรยนพเศษของกองการศกษาพเศษ กระทรวงศกษาธการไดจนจบประถม 4 สามารถหาเลยงชพ โดยประกอบอาชพงายและรบผดชอบนอย ๆ ได

2.2 Mild Mental Retardation มไอคว 52-67 อายสมองประมาณ 10 ป สามารถเรยนจบประถม 4 ไดในชนเรยนพเศษของโรงพยาบาลปญญาออน สามารถหาเลยงชพได ถาเปนงานทไมตองรบผดชอบเลย การฝกตองอาศยการท าซ า ๆ จนเกดความเคยชน

2.3 Moderate Mental Retardation มไอคว 36-51 อายสมองประมาณ 5-7 ปมความผดปกตทางกาย มความผดปกตทางกลามเนอทตดกบกระดก เรยนไมได เขยนไดบางค า พดได ชวยตนเองตดตอขออาหารได ฝกฝนใหชวยตนเองในเรองขบถายได ฝกใหปองกนตนเองจากอนตรายธรรมดาได

2.4 Severe Mental Retardation มไอคว 20-35 อายสมองประมาณ 3-5 ป พวกนมความผดปกตทางกายมาก สามารถฝกใหชวยตนเอง โดยมผควบคมไดบางอยาง เชน ลางหนา แปรงฟน รบประทานอาหารเอง แตท าไดไมด ไมรจกอาย ไมรจกดแลความสะอาดของตนเอง

1.3 ทฤษฎการพฒนาการทางอารมณ พรรณวทย ศรวรรณบศย(2551) กลาววาอารมณ (Emotions) เปนความคดรวบยอดทอธบายไดยาก นกจตวทยาไดใหความหมายของอารมณวาเปนสภาพการเปลยนแปลงของรางกายและจตใจ อนเนองมาจากปฏสมพนธระหวางสงเราและอนทรย และการแสดงโตตอบนนเปนไปตามสถานการณ

16

อารมณแตกตางกบความรสก (feeling) ความรสกนนจะเกดขนไมรนแรง บางครงกเลอนหายไปแตถาความรสกนนรนแรงและแสดงออกผานอนทรย ความรสกนนกจะกลายเปนอารมณ และเมอคนเราเกดอารมณจะเกดการเปลยนแปลงทางรางกายดงน 1. ความตานทานตอกระแสไฟฟาของผวหนงเปลยนแปลง 2. ความดนและปรมาตรของโลหตทสงไปเลยงสวนตาง ๆ ของรางกายเพมขน 3. จงหวะการเตนของหวใจแรงและเรวขน 4. การหายใจเขา-ออกเรวขน ถขน 5. การขบน าลายออกนอยลง ท าใหรสกปากแหง คอแหง 6. มานตาหดตวหรอขยายตว 7. เกดการขนลก 8. การเคลอนไหว การบบตวของกระเพาะอาหารและล าไสผดปกต 9. กลามเนอมการตงเครยด เกรง หรอสน

10. สวนผสมของโลหตเกดการเปลยนแปลง เชน น าตาลในเลอดเพมขน เกดสารเคมตาง ๆ ขน

การรเอกลกษณตนเองหรอการสบสนในเอกลกษณตนเอง (Sense of Indentity VS. Sense of Indentity Diffusion) (อาย 12-17 ป) ในวย 12-17 ขวบน รางกายของเดกจะเจรญและมวฒภาวะเขาสวยรน มการเจรญเตบโตอยางรวดเรวจนเดกไมแนใจวาจะเกดอะไรขน เขาตองเปรยบเทยบกบอน ๆ เพอใหมนใจวา เขาเปนเหมอนเพอนซงอรกสนไดสงเกตวาบางสงคมไดมการชวยเหลอเดกวยนใหมนใจมากขนโดยมการมพธกรรมศกดสทธตอนรบเดกวยรน วฒภาวะในวยนมการเปลยนแปลงทส าคญ คอ 1. ตน 3 ลกษณะ (id, ego และ superego) สมดลกนเพราะในวยนเดกไดเรยนรกฎเกณฑตาง ๆ ของสงคม ดงนน พฤตกรรมทเดกแสดงออกมาจงเปนผลของการประนประนอมกนพรอมกนระหวางตนเบองตนและตนในคณธรรม 2. รางกายไดพฒนาระบบอวยวะเพศเตมท ท าใหตนเบองตนตองการมกจกรรมทางเพศ แตความตองการนกไมขดแยงกบตนในคณธรรม เพราะไมขดตอกฎเกณฑของสงคม ในวยนตนปจจบนมหนาทส าคญอยางหนงคอการเชอมประสบการณอดตและอนาคตเขาดวยกน นนคอ เปนระยะทางการสรางมาตรฐานของตนเอง พยายามแสวงหาความเปนเอกลกษณของตนเอง

17

เดกวยรนจะเหนวา การทเขาเลยนแบบเอกลกษณ (identity) ตวเองกบตนในอดมคต (ego ideal) หรอบคคลทเขานยมคนใดคนหนงไมใชตนเขาอยางแทจรง ฉะนน เขากจะคนหาความเปนตนเองอยางแทจรง ซงโดยการทจะคอย ๆ รวมผสมผสานสงทเขาเคยเลยนแบบมาแลวในอดต กลายเปนเอกลกษณประจ าตวของเขาซงเปนลกษณะเฉพาะ อรกสนไดเปรยบเทยบระยะวนรนนวาคลาย ๆ กนเปนระยะทเปดโอกาสใหเดกไดทดลองบทบาทตาง ๆ กอนทจะเรมเปนผ ใหญอยางจรงจง (moratoriom) ซงสงทเดกควรจะรจกทอลองปฏบตและปรบตวกอนกาวเขาสวยผใหญมดงน 1. การรจกใชเวลาวางใหถกตอง และมประโยชน และจะตองปฏบตตนใหเหมาะกบกาลเวลา 2. สรางความมนใจในตนเอง กลาทจะท าตามความสามารถของตนและกลาเผชญปญหาและแกปญหาใหลลวงไปโดยไมปลอยปญหาใหลวงเลยไป 3. ทอลองบทบาทตาง ๆ ทสงคมก าหนดให 4. การท างานตองมความหวงและตงระดบความส าเรจในการท างาน 5. พฒนาบทบาทของเพศใหเหมาะสมตามกฎเกณฑและคานยมของสงคม 6. รจกการเปนผน าหรอผตาม 7. สรางอดมคตของตนเองและรจกพจารณาเปรยบเทยบศกษาอดมคตของบคคลอน ทง 7 ลกษณะน ถาผ ใกลชดเดกเปดโอกาสใหเดกอยางเตมท ท าใหเดกมโอกาสทดลองเพอหาประสบการณ กจะท าใหเดกวยรนไมมปญหา ปรบตวไดส าเรจ แตในทางตรงขาม ถาผ ใหญไมใหโอกาสการพฒนาเอกลกษณของตนกจะท าใหเดกสบสนตดสนใจไมถกวาจะเลอกแนวทางชวตของตนอยางไร ในดานความสมพนธระหวางวยรนกบพอแม ในวยนพอแมไมสามารถจะมอทธพลเหนอเขาไดเพราะเดกวยรนมความคดเปดกวางส าหรบสงแปลกใหม เขาจะไมยดถอกบค าสงสอนดงเดมของพอแมแตจะเลยนแบบคนทมอดมคตตรงกบเขา ในตอนนพอแมไมจ าเปนตองเปนผสอนคานยม ทศนคตตาง ๆ อก เพราะเขาตองการทดลองดวนตนเอง เดกวยรนจะหนมาหาคนทมสภาพเหมอนตนเอง คอ เพอน ฉะนน ลกษณะของพอแมทเดกวยรนตองการกคอทาททแสดงการเปนเพอนรวมทกขรวมสขและเขาใจความตองการของเขา ความรสกวาตนมเพอนหรอมความรสกอางอาง (Intimacy VS. Isolation) (อาย 17-21 ป)

18

หลงจากเดกผานเขาสวยรนแลว เดกกจะเรมเปนสมาชกทมสวนรบผดชอบกบสงคมอยางเตมทและก าลงเปนวยรนทมงหมายกบการท างานและการอยใกลชดกบเพศตรงขาม เพอเลอกหาคนทคบไดอยางสนทสนม ซงจะน าไปสความผกพนใกลชดและการแตงงาน ความส าเรจของพฒนาการวยนขนอยกบความมนใจมนตนเอง และพฒนาการในระดบตน ๆ ของเขาประสบความส าเรจแคไหน ถาเขารจกตนเอง มนใจตนเองอยางแทจรง เขากจะสามารถทจะใหความใกลชดสนทสนมอยางจรงจงกบบคคลอนได ในตรงกนขาม ถาเขาไมประสบความส าเรจในการพฒนาขนตน ๆ เขาจะไมไววางใจผ อน ไมมความพอใจในตนเอง ปรบตวเขากบผ อนไมได ท าใหรสกอางวางและวาเหว ความรสกรบผดชอบแทนผใหญหรอความรสกเฉอยชา (Generativity VS. Stagnation) (อาย 22-40 ป)

ในวยนมนษยเรมมความรบผดชอบแบบผ ใหญ คอ การแตงงานและเปนบดามารดา นอกจากจะมความรบผดชอบในตนเองแลว ยงตองรบผดชอบตอบคคลอนดวย โดยเฉพาะคอลก ตองมความรบผดชอบทจะอบรมเลยงดบตรหลานใหมความสข ประสบความส าเรจในชวต บคคลทไดรบความส าเรจในหารพฒนาขนตน ๆ มากอนจะรจกบทบาทหนาทของตน รสกรบผดชอบและพอใจในฐานะและชวตของตน แตถาบคคลใดไมประสบความส าเรจในชวตกจะท าใหขาดความไววางใจใคร รสกวาตนเองไมมความสามารถ มปมดอย ไมยงเกยวกบใคร ไมมความรบผดชอบตอตนเองหรอสงคม ท าใหกลายเปนคนเฉอยชา และขาดความกระตอรอรนในการสรางหลกฐานใหกบตนเองและครอบครว ความรสกมนคงและความรสกทอดอาลย (Ego Integrity VS. Despair) (อาย 40 ปขนไป) ในวยนเปนวยทบคคลควรไดรบความส าเรจในชวตขนสงสด ถาเขาเปนผ ท มการพฒนาการทางบคลกภาพดเรอย ๆ มา เขากจะประสบความส าเรจในวยน เขาจะยอมรบความจรงในวยทเปลยนแปลงไป มความสขในชวตทเหลออย มความสขม ยอมรบการแก การเจบ การตายทจะเกดขน แตถาในพฒนาการระดบตน เขาไมประสบความส าเรจเขากจะหมดหวง ไมพอใจในชวตทผานมา ไมยอมรบสภาพความเปลยนแปลงทเกดขน เกดความคบของใจ และทอสนหวงทอดอาลยในชวต อรกสนไดศกษามหามะคานธและเขาไดยกคานธเปนบคคลทมความส าเรจในชวตบนปลาย วฒภาวะเลกตดผ อน (Ego Maturation Crisis : Desatellization) เมอเดกอาย 8 ปไปแลว เดกตองเผชญกบการเปลยนแปลงสภาพใหม ไดรบการกดดนใหมความเปนอสระทจะท าสงใด ๆ ไดตามความตองการ ลกษณะของการตดผ ใหญ (satellizing)

19

กจะตองเปลยนแปลงไป แตอยางไรกตาม พอแมกจะมบทบาทตอชวตอย ดงนน การเปลยนแปลงการตดผใหญจงเลอนไปถงตอนทายของวยรน ลกษณะของตนมวฒภาวะ 1. มการลดลงของแรงจงใจทท าใหตนสขสบาย (hedonistic motivation) 2. มความคดอสระทจะท าอะไรตามทตองการมากขน 3. มความอดทนตอความคบของใจมากขน 4. มความรบผดชอบทางศลธรรมมากยงขน 5. มความทะเยอทะยานทใกลเคยงความเปนจรงมากยงขน 6. มความสามารถในการวจารณตน (self –critical ability) มากยงขน เขาใจคนอนไดดยงขน ท าใหเกดพฤตกรรมเลกตดผ อน 3 ประการ คอ 1. การเปลยนคนคด (resatellization) เดกเลกตดพอแมแตกลบตดเพอนหรอครแทน หรอหนกลบไปพงพาคนอนทเขาเสอมใส 2. รสกตองการอสระ รสกวาตนมคณคา มความสามารถ มอ านาจ ท าใหลกษณะการตามผ อนหรอตดผ อนลดลง 3. ไดมประสบการณกบคานยมใหม ๆ ดวยตนเองเปลยนแปลงไปจากเดม มความเปนตวของตวเองมากขน จงท าใหการตดผ อนหรอตามผ อนหรอตามผ อนลดลง ทฤษฎพฒนาตน (ego) ของออสเบลนนเนนถงพฒนาการของบคลกภาพ อนเปนผลจากการปฏสมพนธระหวางเดกกบบคคลทอยใกลชดเขาในแตละวนจงถงวฒภาวะสงสด สรางค โควตระกล(2537) กลาววา อารมณของเดกวยรน คอนขางจะรนแรงและเปลยนแปลงงาย ความตงเครยดของอารมณเดกวยรน บางครงจะเนองมาจากการปรบตวเกยวกบการเปลยนแปลงของรางกาย ความไมชอบ หรอไมพอใจในการเปลยนแปลง พฒนาการทางอารมณของวยรน มความสมพนธกบพฒนาการทางอารมณทางรางกาย ถาเดกวยรนมวฒภาวะเกยวกบพฒนาการทางรางกายเรว กจะชวยพฒนาการทางอารมณและสงคมใหเรวขนดวย

( Kagan, 1964 ) เนองจากวยรนเปนวยทคอนขางจะเอาตวเองเปนศนยกลางเหมอนวยอนบาล แตแตกตางกนโดยทวยอนบาลไมไดค านงถงวาคนอนจะคดอยางไร สวนวยรนจะเปนหวงวาคนอนจะคดอยางไร โดยเฉพาะเพอนรวมวย เดกวยรนทมปญหาเกยวกบการปรบตว มกจะมปญหาเกยวกบสขภาพจตคอ มกจะมความรสกซมเศรา ( Depession ) วยรนหญงจะมปญหา

20

เกยวกบรสกซมเศรามากกวาวยรนชาย ความรสกซมเศราอาจจะเปนเหตใหวยรนมปญหาทางความประพฤต เชน ทดลองยาเสพตด และถารนแรงกอาจถงกบพยายามฆาตวเอง เพอนรวมวยมความส าคญตอวยรนมาก วยรนมกจะคบเพอนทมความสนใจและมคานยมรวมกน การคบเพอนของวยรนหญงมกจะจรงจง และมเพอนสนททจะปรบทกขสขกนได สวนวยรนชายอาจจะเปนเพอนทรวมสนก แตมกจะไมสนทเหมอนกบวยรนหญง ( Fasteau. 1975 ) นอกจากเดกวยรนชายและหญงจะมเพอนเพศเดยวกนแลว เดกวยรนเรมสนใจทจะมเพอนตางเพศ การคบเพอนตางเพศอาจจะมหลายระดบ เปนตนวา เปนเพอนกบแบบคลเพอนเพศเดยวกน หรออาจจะชอบกนแบบครก มความสมพนธทคอนขางจรงจง เดกวยรนทงหญงชายมความตองการทจะท าอะไรทกอยางเหมอนเพอนรวมวย ตงแตการแตงตว ความประพฤต การใชภาษา รวมทงความเชอและคานยมการคบเพอนวยนจงมความส าคญมาก ผปกครองควรจะพยายามทจะใหค าแนะน าโดยชแจงใหเดกวยนคดวา การคบเพอนทดมความส าคญอยางไร พรอมทงอธบายอนตรายของการคบเพอนไมด ทางโรงเรยนควรจะสงเสรมกจกรมทเปดโอกาสใหเดกวยนไดท างานรวมกน แลกเปลยนความคดเหนและเรยนรบทบาททจะเปนผใหญในอนาคต การพฒนาของวยรน ( อาย 12-18 ) 1.สามารถสรางความสมพนธกบเพอนรวมวย ทงเพศเดยวกนและเพศตรงขามไดอยางมวฒภาวะหรอแบบผใหญ 2.สามารถทจะแสดงบทบาททางสงคมไดเหมาะสมกบเพศของตน 3.ยอมรบการเปลยนแปลงทางรางกายและสามารถปรบตวได 4.มความอสระทางดานจตใจและอารมณจากพอแมและผใหญทใกลชด 5.เลอกและเตรยมตวทจะเลอกอาชพในอนาคต 6.เตรยมตวเพอการแตงงานและมครอบครว 7.พฒนาทกษะทางเชาวปญญาและความคดรวบยอดตางๆ ทจะเปนส าหรบเปนสมาชกของชมชนทมสมรรถภาพ 8.มความตองการทจะแสดงพฤตกรรมทมความรบผดชอบตอสงคม งานพฒนาการของวยผใหญระยะตน ( อาย 18-30 ) 1.เลอกคครอง 2.เรยนรทจะมชวตรวมกนกบคครอง ( สามหรอภรรยา ) 3.เรมสรางครอบครว 4.อบรมเลยงดเดก

21

5.รจกจกภารกจในครอบครว 6.เรมการประกอบอาชพ 7.เรมมความรบผดชอบในฐานะเปนพลเมองทด 8.แสดงหากลมสงคมทตนจะเปนสมาชกไดโดยสนใจ 9.มมาตรฐานทางจรยธรรม คานยมทใชเปนหลงในความประพฤต จะเหนวางานพฒนาการของวยผ ใหญระยะตนของฮาวกเฮอรส ไดเนนถงการทคนเราจะเปนสมาชกทดของสงคมนน ตงแตสมาชกครอบครวจนถงชมชน ทตนเปนสมาชก ไมไดรวมงานพฒนาการของผ ทเรยนตอในวทยาลยหรอมหาวทยาลย ทมจดประสงคทจะหาความรทางดานวชาการ เพอจะประกอบอาชพอยางหนงโดยเฉพาะได ฉะนน ผ ทจะน าทฤษฎงานพฒนาของ ฮาวกเฮอรสไปใช ควรจะไดท าการศกษาวจยทจะใหมรายการของงานพฒนาการวยตางๆ เปนตน วางานพฒนาของวยผ ใหญระยะตนทจะตองมการเตรยมอาชพพเศษตางๆ ดงนนผ ใชควรจะตระหนกถงความคดทวา ฮาวกเฮอรส ไดสรางทฤษฎงานวชาการขนใชในประเทศสหรฐอเมรกา ซงมวฒนธรรมทางตะวนตก งานพฒนาการบางอยางอาจจะไมเหมาะสม ผ ใชควรจะพยายามปรบงานพฒนาการเขากบวฒนธรรมไทยและความแตกตางทางฐานะเศรษฐกจของสงคมไทยดวย เพอจะใหเปนประโยชนอยางแทจรงในการปรบปรงหลกสตรและการเรยนการสอน และจากการผลการศกษาของเมเยอรและสโลเวย ( Mayer & Salovey, 1997,49 ) พบวาเชาวปญญา สามารถท านายความส าเรจในการเรยนและการท างานไดเพยง รอยละ 20 เทานน แตความฉลาดทางอารมณจะเปนสวนหนงของความสามารถทเกยวของกบความส าเรจในชวตในสดสวนรอยละ 80 ในการสรางความสขและความส าเรจ จากการศกษาเพมเตมพบวา ความฉลาดทางอารมณ มความส าคญและสงผลตอความส าเรจในชวตเหนอกวาเชาวปญญา ถง 4 เทาในการท างานรวมกบบคคลอนๆ ซงสอดคลองกบ วรวฒน ปนนตามย ( 2542,59 ) ทกลาววา เชาวอารมณมหลายองคประกอบรวม เชาวอารมณเปนผลมาจากการอบรมเลยงด ภาวะแวดลอม วฒนธรรม การเรยนร การปลกฝง และ ฯลฯ ดงนน การพฒนาเชาวอารมณของแตละบคคลนน เปนกระบวนการสรางทตองใชเวลาและการหลอหลอมพฒนาเชาวอารมณ เปนผลรวมจาก 4 ปจจย ไดแก การก าหนดคณคาภายในตน การดดซมซบ การปรบตว การขดเกลานสยทางสงคม และการแสดงออกในปรากฏดงทกรมสขภาพจต ( 2543,30-32 ) ใหแนวคดเกยวกบการสงเสรมเชาวอารมณไววา การจะใหเกดผลการพฒนาเชาวอารมณอยางแทจรงตองอาศยความมงมน ความอดทน ตงใจจรงทจะ

22

สรางอารมณทดแกตนเองและผ อน หากเปนการสงเสรมเชาวอารมณ ในชวงระยะเวลาสนๆ จงไมเหนความเปลยนแปลงเชาวอารมณของผ เรยนชดเจนนก อยางไรกตามจะเหนไดวา ในการสงเสรมเชาวอารมณนน จ าเปนตองอาศยปจจยแวดลอมหลายอยางและท าไดยากกวาการสงเสรมดานผลสมฤทธทางการเรยนเนองจากเชาวอารมณเปนคณลกษณะดานความรสก จงจ าเปนตองใชระยะเวลาในการสงเสรมอยางตอเนอง ตองอาศยความมงมนอดทน ตงใจจรงในการสรางอารมณและจดการกบอารมณของตนเองอยางมประสทธภาพทงตอตนเองและตอผ อนในขณะทผลสมฤทธทางการเรยนนน สามารถสงเสรมใหเหนผลไดอยางชดเจนในระยะเวลาไมนานนก ( ทศพร ประเสรฐสข, 2542,34 )

สกลสและได (Skeels and Day,1997) ไดท าการศกษาเกยวกบอารมณและพฒนาการทางสตปญญา ใชเดก 2 คน อาย 13 เดอน วด IQ ได 46 อกคนหนงอาย 16 เดอน ม IQ 35 ทงคเปนเดกก าพราและถกสงตวมายงสถานเลยงเดกปญญาออน โดยมหญงปญญาออนเปนคนเลยงดท าหนาทแทนแมใหแกเดกทงสอง อก 6 เดอนตอมาไดท าการทดสอบเกยวกบพฤตกรรมทว ๆ ไปของเดก ปรากฏวาการตอบสนองมการเปลยนแปลงอยางเหนไดชดจากลกษณะไมยนดยนรายในตอนตนมาเปนลกษณะมชวตจตใจและทส าคญคอ IQ ของเดกทงคไดเพมขน 31 คะแนน และ 52 คะแนนตามล าดบ การศกษาของสกลสและไดกอใหเกดความสนใจในเรองความฉลาดทเกยวของกบอารมณเพมขนเปนจ านวนมาก นกจตวทยารนตอมาไดศกษาเดกก าพรากลมท 1 จ านวน 15 อายระหวาง 7 เดอน ถง 30 เดอน และม IQ ตงแต 36-89 (เฉลย = 64) เดกเหลานถกยายมาจากสถานเลยงเดกก าพราใหมาอยในความดแลของเดกปญญาออนทท าหนาทเปนเสมอนมารดาให หลงจากนนกไดน าเดกเหลานมาทดสอบใหม ปรากฏวา เดกแตละคนมความเปลยนแปลงทางดานสตปญญาอยางนาสงเกต คอ ระดบความฉลาดไดเพมขนจาก 7 คะแนนไปจนถง 58 คะแนน มเพยง 4 คน ในจ านวนนเทานนทไดคะแนนเพมไมถง 20 คะแนน สวนเดกก าพรากลมท 2 จ านวน 12 คน ใหอยในสถานก าพราเดมนนมอายตงแต 12-22 เดอนและม IQ ตงแต 50-103 (เฉลย IQ = 87) เมอน ามาทดสอบอกครงภายหลงปรากวามเพยงคนเดยวท IQ เพมขน อก 11 คน นน คะแนนความฉลาดไดลดลงมามากบางนอยบางตงแต 8 คะแนน ไปจนถง 45 คะแนน การทดลองดงกลาวไดแสดงถงขอมลการทางอารมณทมผลตอการพฒนาสวนอน ๆ ของรางกายโดยตรง เดกทอยในสงแวดลอมทเขาเกดความอบอนใจ มความรกความเอาใจใส แมผ ทใหความรกจะเปนบคคลปญญาออนกตาม เดกกยงมการตอบสนองอารมณในทางทด มความสข

23

เมอพฒนาการทางอารมณดกจะมผลพลอยไดถงพฒนาการทางดานอนดขนดวย ซงตอมาในยคปจจบน (2549) การศกษาเกยวกบความฉลาดทางอารมณเปนทสนใจอยางแพรหลาย จนมการพฒนาทฤษฎความฉลาดทางอารมณขน ซงขอเทจจรงความฉลาดทางอารมณกคอการสรางวฒภาวะทางอารมณนนเอง ความมงหมายของการวจยคอ เพอศกษาเกณฑปกตในรปคะแนนมาตรฐานและเพอแสดงภาคตดขวางของคะแนนเฉลยของลกษณะบคลกภาพของเดกวยรนชายและหญงในโรงเรยนราษฎรสหศกษาในจงหวดพระนคร ในดานตอไปนคอ บคลกภาพทวไปการยอมรบตนเอง การยอมรบผ อนความวตกกงวล การเกบตว การแสดงออก และความตองการ กลมตวอยางมจ านวน 1,000 คน เปนชาย 500 คน หญง 500 คน มอายในระหวาง 13 ปบรบรณ ถง 17 ป 11 เดอน ซงก าลงศกษาอยในชนมธยมศกษาปท 1 ถงมธยมศกษาปท 5 ในโรงเรยนราษฎรสหศกษาในจงหวดพระนคร จ านวน 10 โรงเรยน เครองมอทใชประกอบดวยแบบส ารวจบคลกภาพทวไป (California Psychological Inventory) แบบสอบถามการยอมรบตนเองและการยอมรบผ อน (acceptance of self and others) แบบสอบถามความวตกกงวล การเกบตว การแสดงออก และแบบส ารวจความตองการ (Edwards Personal Professional Schedule) ส าหรบการวเคราะหขอมลในแตละลกษณะบคลกภาพ ผ วจยหาคะแนนเฉลยสวนเบยงเบนมาตรฐานและคะแนนมาตรฐานในแตละเพศและเสนอผลการวจยในรปของตารางและแผนภมภาคตดขวางซงผลการวจยปรากฏวา 1. ไดเกณฑปกตของลกษณะบคลกภาพของเดกวยรนไทยอาย 13-17 ป ทส ารวจจากแบบส ารวจดงกลาวขางตน โดยมคาเฉลยซงคดเปนคะแนนมาตรฐานเทากบ 50 และสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 10 2. ไดผลการวจยของภาคตดขวางของลกษณะบคลกภาพของเดกวนรนไทยทงชายและหญงแตละชวงอาย ซงอาจสรปลกษณะบคลกภาพไดคอ เดกวนรนชายและหญงในชวงอาย 13 ปมแนวโนมทจะยอมรบตนเองและผ อนคอนขางสง มความวตกกงวลต า เดกวยรนชายมลกษณะทชอบแสดงออกแตเดกวยรนหญงคอนขางเกบตว ทง 2 เพศมความตองการทจะไดรบค าแนะน าจากผ อน และมปญหาและความขดแยงภายในตวเองอยดวย เดกวยรนชายและหญงในชวงอาย 14 ปมแนวโนมทจะมการยอมรบตวเองและผ อนสง คอนขางเกบตว เดกวยรนชายมความวตกกงวลสง สวนเดกวยรนหญงมความวตกกงวลต า ทง 2 เพศไมคอยเชอมนในตนเองและมความสนใจในวงแคบ เดกวยรนตองการความเปนอสระมาก สวนเดกวยรนหญงตองการความเปนผตามมากกวาเปนผน า เดกวยรนชายและหญงในชวงอาย 15 ปมแนวโนมทจะมการยอมรบตวเอง

24

และผ อนปานกลาง มความวตกกงวลและการเกบตวสงคอนขางเจาอารมณ เปลยนแปลงงาย ไมคอยเชอมนในตนเอง ท างานกบผ อนไดดพอสมควร เดกวยรนชายและหญงในชวงอาย 16 ปมแนวโนมทจะยอมรบตนเองคอนขางต า และเดกวยรนหญงยอมรบผ อนคอนขางสง แตเดกวยลยชายยอมรบผ อนต ามาก ทง 2 เพศมความวตกกงวลคอนขางสง และมการแสดงออกมากกวาเกบตว ชอบเขาสงคม มการตดสนใจทดและตองการความมอสระ เดกวยรนชายและหญงอาย 17 ปมแนวโนมทจะมการยอมรบตนเองและผ อนต า มความวตกกงวลและการเกบตวอยในระดบต ามาก ชอบเขาสงคม มการตดสนใจทดมาก มความสนใจกวางขวาง มความตองการทจะเขาใจตนเองและผ อนอยางลกซง วยรนชายสนใจทจะมความสมพนธภาพอนดกบผ อน แตไมใครทจะสนใจเรองเพศนก สวนวยรนหญงตองการมอสระแกตน ซงบคลกภาพโดยทวไปของวยรนชายและหญงในชวงอายนวาจะพฒนาไดเปนทนาพอใจ 1.4 องคประกอบทสงผลใหบคคลแตกตางกน

องคประกอบส าคญทท าใหบคคลแตกตางกนกไดแก 1. พนธกรรม หมายถงลกษณะตาง ๆ ทถายทอดจากบรรพบรษมาสลกหลาน โดยผานทาง

ยน พนธกรรมเกยวของกบการถายทอดทซบซอน ซงการถายทอดทางพนธกรรมเกดขนเมอเชออสจของพอเขาผสมกบไขของแม มผลท าใหเกดปฏสนธหรอ เรยกวา ไซโกต(Zygote) และในนวเคลยสของไซโกตนเอง มลกษณะการถายทอดของแมและพอมารวมกน และเรมพฒนาการของบคคลตอไป

2. สงแวดลอม หมายถง ผลรวมของการกระตนตาง ๆ ทบคคลไดรบ ตงแตเรมการมชวตจนกระทงตาย และมอทธพลท าใหบคคลแตกตางกน สภาพแวดลอม มอยดงน

2.1 สภาพแวดลอมกอนเกด หมายถง สภาพภายในมดลกของแมมอทธพลส าคญ มากในการก าหนดพฒนาการของแตละคน โดยปกตสภาพภายในมดลกเปนสภาพทดส าหรบการพฒนาการของทารก แตอาจมสารเคมบางอยางทไปท าใหโลหตของแมผดปกตหรอมพษ และมผลตอทารกในครรภ ท าใหพฒนาการของเดกผดปกตไปได นอกจากนนสขภาพของมารดา อาหารทมารดารบประทาน ยาทกนความเปลยนแปลงทางชวเคมภายในรางกายของมารดา รงสทไดรบ ตลอดจนความผดปกตของตอมไรทอ เปนตน

2.2 สภาพแวดลอมหลงเกด มอทธพลและส าคญมากตอชวตของบคคลมขอบเขต กวางขวางมาก เรมตงแตบรรยากาศภายในบาน เชน ความรก การยอมรบความเอาใจใสในการเลยงด เจตคตของพอแมทมตอลก เปนตน นบวาเปนสงส าคญอยางยงเมอเดกเจรญเตบโตขน ประสบการณทางการศกษาในโรง เ รยน การเ รยน รทางสงคมของการอย ร วมกบผ อน

25

ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรม ไดเขามามบทบาทส าคญตอการพฒนาการดานตาง ๆ ของเดกเปนอนมาก ชยพร วชชาวธ ไดกลาวไวในหนงสอ “มลสารจตวทยา” ( 2525: 372-373 ) ถงการพจารณาอทธพลของพนธกรรมและสงแวดลอมทมตอเชาวปญญาวา เราตองแยกเชาวปญญา A ออกจากเชาวปญญา B กอน โดยคดวาเชาวปญญา A จะปฏสมพนธกบสงแวดลอม ท าใหเกดเปนเชาวปญญา B ซงเปนความสามารถทเราพบในแตละคนขณะน เชาวปญญาจงเปนผลของทงพนธกรรมและสงแวดลอม จะเหนไดวาสงทมอทธพลตอเชาวปญญาของมนษย คอ พนธกรรมและสงแวดลอม พฒนาการทกขนตอนความฉลาดของมนษยจะสะทอนใหเหนสงทบคคลนนไดรบมาแตก าเนนรวมกบสงแวดลอมรอบตวบคคลนน กลาวคอ เมอเกดเดกจะมความสามารถในตวอยแลวทจะพฒนาทางเชาวปญญา แตความเจรญเตบโตทางสมองจะไปไกลมากหรอนอยแคไหน ขนอยกบโอกาสทไดรบจากการปฏสมพนธระหวางองคประกอบอน และประสบการณทเดกไดรบในชวต อาจจะสรปไดวาพนธกรรมใหศกยภาพ ( Potentiality ) แกบคคลแตละบคคลจะพฒนาไปไดไกลเยงใดขนอยกบโอกาสทไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอม ทมปฏสมพนธสงกระตนทางเชาวปญญาในระยะแรกๆ ของชวตมผลส าคญอยางยงตอเชาวปญญาของบคคลนนในระยะตอมา เครองมอและแหลงทมาของสตปญญาของบคคลอยทการเตบโดทางประสาทสมผสตางๆ สงกระตนและการสนบสนนใหเดกไดใชประสบการณทางประสาทสมผสตางๆ เหลาน จะเปนพนฐานทแขงแรงใหเดกพฒนาทางสมองสบไป สรปไดวา สตปญญาของบคคลไมไดขนอยแตเพยงโครงสรางของสมองทบคคลนนมมาแตก าเนดเทานน แตยงขนอยกบหนทางทศกยภาพทางสมองของบคคลนนจะไดรบการขยบขยายใหดขนทงขนตามประสบการณและโอกาสทบคคลนนจะไดรบในเวลาตอมาอกดวย

26

2. เอกสารทเกยวของกบวฒภาวะทางอารมณ 2.1 ความหมายและความเปนมาของวฒภาวะทางอารมณ สชา จนทนเอม (2540, หนา 44) ไดอธบายไววา ค าวาวฒภาวะ (Maturity) ตามทศนะของคนทวๆ ไป หมายถงภาวะทบคคลเจรญเตบโตโดยสวนรวมทงตว เจรญเตบโตเตมททงทางกายภาพและจตภาพ คอ เปนผ ใหญเตมตวเหมอนผลไมทสกเตมทแลว สวนในทางจตวทยามไดหมายถงการเจรญเตมทเปนผ ใหญเตมตวแตอยางเดยว แตบคคลนนอาจจะมวฒภาวะเมออายเทาไรกได เมอการเจรญเตบโตในขนนนๆ เหมาะแกพฤตกรรมทจะกระท า เชน เดกอาย 7 เดอนพลกตนเองไดตามล าพง 8 เดอนถง 10 เดอน คอยๆ คบคลานได 14 เดอน ยนได 15 เดอน เดนเองได แตยงไมมวฒภาวะพอทจะวง กระโดด ปนขนตนไมไดอยางผใหญ เมอมอายสวยหนมสาวโดยปกตจะตองมวฒภาวะทกดาน ความเจรญทางรายกาย จตใจ และทางดานอารมณเจรญเตมทแลว แตกมบคคลทไมเปนไปตามปกตธรรมดา กลาวคอเปนหนมเปนสาวแลวยงพงตนเองไมได ตดสนใจอะไรเองไมได ยงท าตวเปนเหมอนเดกเลก คนประเภทนเปนพวกทไมมวฒภาวะสมบรณ อาจมาจากทางรางหรอทางอารมณและจตใจ บางคนอาจเปนตลอดไปกม อาร ตณฑเจรญรตน (2549, หนา 2-3) ไดใหความหมายของ วฒภาวะหรอภาวะความเปนผ ใหญวา วฒภาวะ (Maturation) หมายถงการเจรญเตบโตถงขดสดในแตละระดบอาย อนมผลตอการฝกใหเกดความสามารถหรอประสบการณอน ๆ วฒภาวะหรอการเรยนรมความสมพนธกนอยางใกลชด เนองจากวฒภาวะเปนเสมอนทนทจะตองน าไปใชในการฝกตนเอง เพอใหเกดการเปลยนแปลง แตหากเดกไมเคยเหนไมมประสบการณมากอนกจะไมเกดการเรยนรในการตอบสนองตามวยทสงขนได ดงทเพยเจต (Piaget) กลาววา วฒภาวะเปนความพยายามทกระดบของสงทมชวตในการจดระบบประสบการณเพอน ามาใชใหเกดประโยชน การเรยนรเปนการเพมประสบการณใหมๆ เขาในระบบทจดไวเทานน อาจกลาวไดวา วฒภาวะทางรางกาย (Maturation) น าไปสการเกดอารมณสอดคลองกบทฤษฎเกยวกบอารมณ อาร ตณฑเจรญรตน (2551, หนา 296) ไดกลาวถงทฤษฎอารมณของเจมสและของลางเง (Jame-Lange Theory) ไววา ทง 2 ทานเนนวา การเปลยนแปลงทางรางกายซงน าไปสการเกดอารมณ เชน เราจะกระท าการอยางใดอยางหนงกอน จงจะเกด ความกลว ความโกรธขน ภายหลงการกระท าทเปนเชนนแลว อาจขดกบสามญส านกในตวเรา แตกอาจมขนไดในบางโอกาส เชน เรานงรถไป รถจะชนกหกหลบจนตกถนน แลวเรากเกดความตนเตน เขาออน หมดแรง

27

ภายหลงศรเรอน แกวกงวาน (2536, หนา 188) กลาวถงบคลกภาพวฒนะ หรอเรองวฒภาวะวานกจตวทยาตงแตกลางศตวรรษท 20 เปนตนมา ไดพยายามศกษาและเนนกระบวนการวธพฒนาบคลกภาพวฒนะมากกวาทจะศกษาวเคราะหอธบายบคลกภาพของคนผดปกตและคนปกต อลลพอรท กเชนเดยวกน ส าหรบเขาแลวบคลกภาพวฒนะคอความมวฒภาวะ (Maturity) ซงเขาไดอธบายคณสมบตของบคคลทมบคลกภาพวฒนะ มวฒภาวะไว 6 ประการดงจะน ามาเสนอดงน 1. มปรชญาชวตหรอคานยมของชวต ซงท าใหบคคลผนนใชชวตอยางมงมนบากบน มจดมงหมาย 2. มจตเพอบคคลอนและเพอสงคมสวนรวม สามารถรวมสงสรรคแบงปนความร ความคด ทกขสขกบบคคลในครอบครว เพอนนอกวงงานและเพอนรวมงาน รวมทงมจตใจ เพอสงคมสวนรวม (Social concern) 3. สามารถสรางไมตรกบผ อนได ไมอจฉาหรอรสกเปนเจาขาวเจาของบคคล วตถต าแหนง อยางหลงใหล (Crippling Possessiveness) รจกเปนผให ผ รบ และผ รจกปลง 4. กลาเผชญกบทกอยางของชวตได 5. มอารมณทไมขนลงรวดเรวและรนแรง มอารมณขนมความยดหยน 6. กลาเผชญและยอมรบทงความดอยและความเดนของตน ของบคคลอน และสงคม คนทเหนตวเองและคนอนดอยหรอเดนสด ชวสด หรอดสดคอคนทยงคดแบบเดก ๆ อครเดช เอยมละออง (2553, เวปไซต) ไดใหความหมายของวฒภาวะวา การบรรลถงขนเจรญเตบโตเตมท ในระยะใด ระยะหนง และพรอมทจะประกอบกจกรรมไดพอเหมาะกบวย ศรเรอน แกวกงวาน (2549, หนา 28) อธบายไววา วฒภาวะคอคณสมบตทส าคญตอการใชชวตรวมกบผ อน และเปนรากฐานส าคญส าหรบ ความสขและความส าเรจทยงยน เรามกไดยนค าวาวฒภาวะทางอารมณ วฒภาวะในการด ารงชวต วฒภาวะในการตดสนใจ วฒภาวะในความเปนผ น า วฒภาวะในความเปนผ ใหญฯลฯ วฒภาวะหมายถงอะไร บางคนอาจคดวาหมายถงคนสงอายแตเราทราบดวาไมใชแนนอน ผสงอายควรจะมวฒภาวะในการแสดงออก ไมวาจะเปนความคดน าประสบการณตางๆ ทไดเรยนร มาแลวสรางวฒภาวะใหกบตนเอง แตนาเสยดายทมนไมไดเปนเชนนนเสมอไป บคลกภาพประการหนงทแสดงออกถงความเปนผ มวฒภาวะคอ ความตระหนกในความรบผดชอบ ผ มวฒภาวะเปนผ มความรบผดชอบสงในทกดาน เชน ความรบผดชอบในหนาท

28

การงานทท าอยความรบผดชอบตอชวตตนเองไมผลกภาระหนาททเปนของตนไปใหผ อน ความรบผดชอบตอสงคม ความรบผดชอบตอครอบครว ความรบผดชอบตอความเปนศาสนก ฯลฯ ซงในสวนของความรบผดชอบตอความเปนศาสนกชน อลลพอรท (ศรเรอน แกวกงวาน ,2536,หนา 189-190) ศาสนาทกศาสนาท าใหมนษยมจตใจเขมแขง ผอนปรนความตงเครยดของชวต เปนมรรควธหนงในการพฒนาวฒภาวะและบคลกภาพวฒนะ ชวยลดความวตกกงวลและความสนหวงในชวต ท าใหมนษยท าตวรวมหนวยกบธรรมชาตและจกรวาล เขามความเหนวา แนวคดจตวทยามขดจ ากดเครองมอท าธรกจสวนตวและสวนสงคม เพราะไมใชความมงหมายของศาสนาใดๆเลย ศรเรอน แกวกงวาน (2549, หนา 28 - 29) กลาวถงแนวคดของอารโนลด เกเซลล ทส าคญประการหนงของเขาคอ ค าอธบายเรองวฒภาวะใน “ทฤษฎวฒภาวะ” จากการศกษาพบวา พฒนาการและการเรยนรเกดขนไมได ถาบคคลยงไมมวฒภาวะในเรองนนๆ การพยายามสรางบรรยากาศแหงการเรยนรใหแกเดกทยงไมมวฒภาวะในเรองใดเรองหนงเปนการลงแรงและลงทนทสญเปลา เชน เดกแตละคนม “ยน” (gene) อนเปนมรดกทางกรรมพนธ รบจากพอแมเปนปจจยแรกเ รมในการสรางลกษณะทางกายภายและลกษณะอนๆ ดวย ยนมความส าคญตอกระบวนการพฒนาเพราะเปนตวตง หมายก าหนดโครงสรางทางรางกายใหเปลยนแปรไปตางๆ ในรางกาย จนบรรลถงความพรอมทจะเรยนรพฤตกรรมใหมๆ การบรรลถงความพรอมน เรยกวา “วฒภาวะ” ถอกนวาภาวะนเปนไปตามธรรมชาตไมเกยวกบการฝกฝนเลย วฒภาวะมประโยชนในการเตรยมความพรอมทจะรบการเรยนรใหมๆ เชน การเรยนเขยนหนงสอ สมองภาคทควบคมการเขยนตองบรรลวฒภาวะทสามารถบงคบกลามเนอแขน มอ และนว ใหจดดนสอขดเขยนลงไป ณ จดทตองการดนสอใหเคลอนทไปตามทศทางทตองการเปนตน จงกล หงสศร และคณะ(2550, หนา 7) วฒภาวะ คอความสามารถทแสดงออกไดซงพฤตกรรมธรรมชาตตามชวงอายทพงควรจะแสดงออกไดตามครรลองของสงมชวตทเปนไปเฉพาะตนนนเอง สณย ธรดากร (2526, หนา 71, อางองใน จงกล หงสศร และคณะ, 2550, หนา 7) ใหความหมายวาการบรรลถงขนการเจรญเตบโตเตมมทในระยะใดระยะหนง ปละพรอมทจะประกอบกจกรรมอยางใดอยางหนงไดพอเหมาะสมกบวย เชน จะเดนและพดไดเมอรางกายมความพรอม วฒภาวะในมนษยจะเจรญเตบโตเปนขนๆ ตามล าดบวยของธรรมชาต และมการก าหนดเวลาเปนของตนเอง สกล นลวรรณ (2533, หนา 65, อางองใน จงกล หงสศร และคณะ, 2550, หนา 11)

29

คอความสามารถทบคคลแสดงสนองตอสภาพการณของชวตประจ าวนในทางทเปนประโยชนตอตนเอง อนผดจากวธการทเดกจะพงแสดงออกในสภาพการณอยางเดยวกนกบทเรยกวาอารมณสงบเยอกเยน(Emotional Static) เดกๆเมอเผชญกบสถานการณทคกคามตอตนเองมกมอารมณเครยด(Emotional Stress) แตบคคลทบรรลวฒภาวะแลวแมจะอยในสถานการณทคกคามตอตนเองเชนนนแสดงอารมณทสงบเยอกเยน (Emotional Static)ออกมา เกแซลลเขายงเชอวาการเรยนรใหม ๆ ของมนษยไมใชเฉพาะดานรปธรรมเทานนทตองอาศยวฒภาวะทางกายเปนฐานเบองตน พฒนาการและการเรยนรดานนามธรรมกอยภายใตกฎเกณฑเดยวกน เชน เดกทไมมวฒภาวะทางสมองดานการคดเรองนามธรรม จะไมสามารถเรยนคณตศาสตรได เกแซลลเชอวาวฒภาวะมขนตอนของการพฒนาเปนระเบยบแนนอน ไมมการขามล าดบขน แนวคดของเกแซลลใหความส าคญกบสงแวดลอมเปนอนดบรอง ไดรบการโตแยงจากนกจตวทยาปจจบนบางกลมวา แมเรองวฒภาวะมความเปนจรงอยมาก แตอทธพลของวฒภาวะทเหนอสงแวดลอมและการเรยนรนนเปนไปไดจรงในระดบหนงเทานน มนษยสามารถจดการกบสงแวดลอมเพอชวยสงเสรมวฒภาวะและพฒนาการการเรยนร รวมทงพฒนาการดานตาง ๆ โดยเสรมอตราความเรวและคณภาพของพฒนาการโดยไมจ าเปนตองปลอยใหพฒนาการไปตามกระแสของวฒภาวะเพยงอยางเดยว เอยมศร ววธศร (2527, หนา 33, อางองใน จงกล หงสศร และคณะ, 2551, หนา 11) ยงไดสนบสนนค ากลาวของ ศรเรอน แกวกงวาน โดยใหความหมายของ วฒภาวะวา หมายถง การบรรลถงขนสดยอดของความเจรญงอกงามเตมทในระยะใดระยะหนง และพรอมทจะประกอบกจกรรมอยางหนงไดพอเหมาะสมกบวย วฒภาวะสามารถแยกพจารณาได 2 ดาน คอ วฒภาวะทางกาย (maturation) และวฒภาวะทางอารมณ (Emotional Intelligence) วฒภาวะทางกาย (Maturation) คอความเจรญเตบโตทางกายจนบรรลถงความพรอมทจะท างานตามหนาท (Function) ใหส าเรจเปนพฤตกรรมใหมๆ ขนได พฤตกรรมใหมทเ กดขนนน บางครงเปนไปไดเองตามธรรมชาตแทๆ เชนการถบเตะ การกลบหวของเดกออนในครรภมารดา สวนพฤตกรรมขนสง ตองอาศยวฒภาวะทางอารมณ วฒภาวะทางอารมณ (Emotional Intelligence) อนไดแก การใชอารมณประกอบกบปญญาหรอใชปญญาในการพจารณาอารมณของบคคลนนๆ แลวจงกระท าพฤตกรรมนนๆ ออกมา อาร ตณฑเจรญรตน (2551, หนา 108) ยงไดกลาววาบคคลทมวฒภาวะทางอารมณ จะมคณลกษณะดงน

1. ยอมรบความผดทตนท าไปไมเขาขางตนเอง

30

2. ยอมรบกฎเกณฑของสงคม 3. ตดสนใจเองได 4. ยอมรบความเปนอยในปจจบนและมองดอนาคตดวยความหวง 5. มอารมณมนคง 6. เขาใจผ อน ไมยดตนเองมากเกนไป 7. มมนษยสมพนธทด 8. เปนอสระจากมารดาบดา รบผดชอบตวเองได 9. มเหตผล ฟงเหตผลจากคนอน

วฒภาวะหรอบคลกภาพวฒนะ นกจตวทยาตงแตกลางศตวรรษท 20เปนตนมา ไดพยายามศกษาและเนนกระบวนการวธพฒนาบคลกภาพทางวฒนะ มากกวาทจะศกษาวเคราะหอธบายบคลกภาพของคนผดปกตและปกต อลลพอรทกเชนเดยวกน ส าหรบเขาและบคลกภาพวฒนะคอ ความมวฒภาวะ ( Maturity ) ซงเขาไดอธบายคณสมบตของบคคลทมบคลกภาพวฒนะมวฒภาวะไว 6 ประกอบ ดงจะน ามาเสนอดงน 1.มปรชญาชวตหรอคานยมของชวต ซงท าใหบคคลผ นนใชชวตอยางมงมนบากบนมจดหมาย 2.มจตเพอบคคลอนและเพอสงคมสวนรวม สามารถรวมสงสรรคแบงปนความรความคดทกขสขกบบคคลในครอบครว เพอนนอกวงงานและเพอนรวมงาน รวมทงมจตใจเพอสงคมสวนรวม ( Social concern ) 3.สามารถสรางไมตรกบผ อนได ไมอจฉาหรอรสกเปนเจาขาวเจาของของบคคล วตถ ต าแหนง อยาหลงใหล ( Crippling possessiveness ) รจกเปนผให ผ รบ และรจกปลง 4.กลาเผชญกบความทกขยากของชวตได 5.มอารมณทไมขนลงรวดเรวและรนแรง มอารมณขน และมความยดหยน 6.กลาเผชญและยอมรบทงความดอยและความเดนของตน ของบคคลอน และของสงคม คนทเหนตวเองและคนอนดอยทสดหรอเดนสด ชวสดหรอดสดคอคนทยงคดแบบเดกๆ อลลพอรทกลาววา ไมมมนษยคนใดจะมวฒภาวะเตมเปยม แตละคนมระดบวฒภาวะแตกตางกนไป พระมหาจ าปา ชาลเปรยม(2553, หนา 7) กลาวถงวฒภาวะทางอารมณอาจเปนทสบสนของคนทวไปวาจะเปนอะไรกนแนระหวาง IQ และ EQ คงจะไมสามารถชชดลงไปไดวา คอไอคว

31

หรออคว แตทงนทงนนวฒภาวะกคงเปนวฒภาวะทเปนตวเชอมระหวาง ไอควกบอควใหอยในสมดลทสามารถเกดขนตงอยด าเนนไปอยางเปนปกตและเปนเลศในการด าเนนชวต อนจะเปนพลวตทจะขบเคลอนวถการด าเนนชวตของผคนไดอยางสมดลนนเอง หากจะกลาววาอารมณกบวฒภาวะคงจะเนนไปในทางอคว เพราะเปนอารมณความรสก ทเปนภาวะหรอสภาพทเจรญแลว

2.2 ปจจยทสงผลตอวฒภาวะทางอารมณและความส าคญของวฒภาวะทางอารมณ สมพนธภาพในครอบครวทดบคคลรจกตนเองเขาใจผ อน รจกจะรบจากผ อนและรจกทจะใหแกบคคลอนในโอกาสทสมควร อนเกดจากสถาบนครอบครว การอบรมเลยงด มความอบอน การไดรบความรกจากบคคลอนและการทจะรจกใหความรกกบบคคลอนตามสมควรแกกาลและเวลาอนเหมาะสม กระทงโรงเรยนและทท างานหรอสงคมสงแวดลอมเหลาน ลวนเปนเหตปจจยทท าใหบคคลนนๆ มความพรอมในดานวฒภาวะทางอารมณ ไมตอตานสงคม มความเปนผใหญในตนเอง ซงสอดคลองกนกบ ศรเรอน แกวกงวาน (2536, หนา 292-293) ไดกลาวอธบายไววา ผ ทรจกทจะรกผ อนและรจกทจะใหผ อนรกตนเอง เรยกวาเปนผ ทม Soul ทแปลวาจต หรอวญญาณ เมอผใดรจกจตใจของตนเองและผ อน กจะประสบความสขในชวต จะเปนผ ทมความงามอนล าเลศ จกมชวตเปนอมตะ มเทพเจาแหงความรกอยเคยงขางเปนคขวญ แยกกนไมได ดวยเหตทไซคคกบเทพแหงความรก จงขอน าความหมายของค าวา ความรก ตามทแอรค ฟรอมม (Eirick Fromm) (ศรเรอน แกวกงวาน, 2536, หนา 293) ไดอธบายวาความรกทแกไขความอางวางเดยวดาย คอ ความรกสรางสรรค (Productive love) อนประกอบดวย

- ความเอออาทรตอกนและกน - ความรบผดชอบตอกนและกน - ความนบถอซงกนและกน - ความเขาใจซงกนและกน

ความรกทเปนองคประกอบดงน มไดแคบอยเพยงมอามส คอ ความรสกทไดจากแรงขบดนระหวางเพศคนเปนคๆ เทานน ยอมไดความรกทแผไปไดถงเพอนมนษย ทกชาต ทกภาษา ทกเพศ ทกวย และทกระดบฐานะทางสงคมทางเศรษฐกจทวหนากน ผ ใดไรความรก ไมวารปแบบใด ชอวาไรน าจตน าใจ ไรความสขและความงาม (ทเหนดวยใจ) ถาไรรกมาก ๆ อาจเปนอนธพาล เปนโรคประสาทและโรคจตไดในทสด ศรเรอน แกวกงวาน (2536, หนา 88) กลาวถงแนวคดของแอรค ฟรอมม (Erick Fromm) ไววา ทางแกความอางวางม 2 ทาง คอ

32

1. สรางสมพนธภาพกบเพอนมนษยบนรากฐานความรกสรางสรรค (Production Love) ไดแก - ความเอออาทรตอกนและกน - ความรบผดชอบตอกนและกน – ความนบถอซงกนและกน – ความเขาใจซงกนและกน 2. ยอมออนนอมตอผ มอทธพลในสงคมและท าตวคลอยตามสงคม ฟรอมมมความเหนวา มนษยเราใชเสรภาพสรางสงคมใหดขนไดตามนยขอเสนอขอแรกสวนการแกความอางวางตามขอท 2 เขาเหนวาเปนการเขาสความเปนทาสแบบใหมนนเอง ในหนงสอ Escape from Freedom ทเขาเขยนใน ค.ศ. 1941 ในขณะนนลทธเผดจการนาซก าลงรงโรจน เขาชใหเหนวาลทธเผดจการเบดเสรจนนถกใจคนสวนมาก เพราะลทธนนเสนอจะใหความมนคง (แกผ รสกอางวาง) ในแนวใหม ฟรอมมไดกลาวถงแนวคดของเขาไวอกวา ความรกตนเองกบความรกผ อนไมแตกตางกนเลย ผ ทรกตนเองเทานน จงจะรจกรกคนอนได และบคคลผ รกตนเองอาจจะสละแมชวตเมอถงคราวจ าเปน แตมใชเอาชวตมาทงอยางบาบน หรอเหนเปนของ ไรคา หรอเพยงเพอตองการผลตอบแทน แตในสงคมแหงการวางอ านาจท าใหเปนการยากทคน จะรกนบถอตนเองได เพราะแมแตตนเองกปราศจากความเปนไทเสยแลว ศรเรอน แกวกงวาน (2536, หนา 103-105) ไดกลาวถงแนวคดของอบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow) ไววา การศกษาเพอเขาใจมนษยโดยทวไป ตองศกษาจากบคคลทมสขภาพจตด มอารมณจตใจและบคลกภาพมนคง หากศกษาจากขอมลในคนทมบคลกภาพบกพรองแงใดแงหนง ซงเทากบศกษาจตวทยาพการ (Crippled psychology) เขาแสดงทศนะวา ควรศกษาจตวทยาจากบคคลผ มสขภาพจตดบคลกมนคง ประสบความส าเรจและมความสขในชวต เพอคนหาวาคณลกษณะของบคลกภาพทดนนตองมองคประกอบอะไรบาง มแนวทางพฒนาอยางไร เขายงไดจ าแนกประเภทของความตองการไวตามล าดบขนตอน Maslow ไดแบงความตองการนออกเปน 5 กลม เรยงตามล าดบ กอนหลงจากความตองการพนฐานไปส ความตองการอนสงสดของมนษยดงน

1. ความตองการพนฐานทางสรรวทยา (Physiological needs) 2. ความตองการความมนคงปลอดภย (Security needs) 3. ความตองการมสวนรวมและความรก (Belongingness and love needs) 4. ความตองการศกดศร ความภาคภมใจในตนเอง และผ อน (Self – esteem and the

esteem of others) 5. ความตองการทจะไดท าเตมความสามารถและเปนตวของตวเอง (self – actualization,self –realization needs)

33

ภาพ 1 ล าดบขนแรงจงใจของมาสโลว อบราฮม มาสโลว ยงไดแสดงลกษณะของบคคลทเปนมนษยโดยสมบรณ (self – actualization, self –realization needs) วา ภาวะนเปนลกษณะสงสด เปนบคลกภาพทเปน อดมคต เ พองายตอคนทวไป มาสโลวไดเลอกคดบคคลส าคญในประวตศาสตรโลกและประวตศาสตรอเมรกน เชน ลนคอลน, เจฟเฟอรสน, ไอนสไตน, เปนตน ในทสดสรปไดวา คณสมบตทท าบคคลใหเปน “มนษยโดยสมบรณ” ม 16 ประการดงน คอ 1. รจกปรบตวใหเขากบความเปนจรง 2. ยอมรบตนเอง, บคคลอนและกฎธรรมชาตตามสภาพทเปนจรง 3. มความแนวแนมากเมอจะท าอะไร กท าตามความรสกอยากท าตามธรรมชาต 4. แกปญหาใดๆ โดยวางศนยกลางวจารณญาณทตวปญหาไมวางศนยกลางนนไวทตวเอง 5. ไมรสกตดพนเกนไป ตองการอยแตล าพงตวเองบาง 6. เปนตวของตวเองและรสกอสระ

ความตองการ ความส าเรจในชวต

ความภาคภมใจในตนเอง (Esteem Needs)

ความตองการการยอมรบจากสงคม

(Social Needs)

ความตองการความปลอดภยและความมนคง

( Security or Safety Needs )

ความตองการทางรางกาย ( Physiological Needs )

34

7. ปลกสรางความนกนยมผคนและสรรพสงตาง ๆ ใหม ๆ ขนเสมอไมยดสงซ าซาก จ าเจนาเบอ 8. คนเหลานสวนมากมก มประสบการณตอสงลลบสกซงหรอมสภาพเปนเชงนามธรรม 9. ท าตวสนทชดเชอกบมนษยชาตทงมวล 10. สมพนธภาพระหวางเขา กบคนทเขารกใครพอใจเปนพเศษบางคน เปนอารมณลกซง ไมใชผวเผน 11. คานยมและเจตคตของเขาเปนประชาธปไตย 12. ไมเอาวธการท างานกบผลทจะไดในปลายทางของงานนนไปสบสนปะปนกน 13. มอารมณขนในเรองทคดแลวขน ไมขบขนจากเรองโลน ๆ และลอเลยนลวงเกนผ อน 14. มขมความคดสรางสรรคไมจบไมสน 15. ตอตานตอการยดรปแบบวธทขดตอความกาวหนา 16. นยมท าตนเหนอสงแวดลอม มากกวาการกระท าเพยงเขาปะทะระรานกบสงเหลานน ศรเรอน แกวกงวาน (2536, หนา 129-130) ไดกลาวถงแนวคดของคารล โรเจอร ไววา โรเจอรไดเสนอแนวคดเกยวกบความ “วฒนะ” ของมนษยไววา 1. มนษยมธรรมชาตใฝด มความปรารถนาพฒนาตนเพอเปนคนเตมสมบรณตามศกยภาพเฉพาะตน คนใฝต าไมใชเกดขนโดยธรรมชาตแตเพราะสงแวดลอมทางสงคมชกน าท าใหมท าใหเปน 2. เดกทพอแมเลยงดดวยความรกความเอาใจใสอยางบรสทธใจจะท าใหเดกพฒนาตวตนตามทมองเหน ตวตนตามทเปนจรง และตวตนตามอดมคต 3. สวนพอแมเลยงลกแบบไมคงเสนคงวา ตงความมงหวงกบลกมากเกนไป เดกจะมความดอยวฒนะ จะพฒนาไปในทางลบ 4. บคคลทมบคลกภาพวฒนะ คอบคคลทคอยส ารวจตนเองและวพากษวจารณตนเอง โดยเฉพาะทเกยวกบคานยมทตนเองยดถออย และสามารถเปลยนแปลงปรบปรงบคลกภาพของตนไปสแบบแผนของบคลกภาพและคานยมทดกวา สงสงกวา และมนคงกวา 5. บคคลทสขสบายทงกายและใจ คอบคคลทมสตส านกรตนอยตลอดเวลา การมสตส านกรตน ไมไดเปนสงตดตวมาแตก าเนด แตเกดจากการฝกฝนอบรม ขอเขยนของเขาในบนปลายชวต ไดเนนความส าคญของการฝกฝนและพฒนาสต ความส านกรตน เขาเชอวาความมสตส านกรตนเปนมรรควธทจะน าไปสความมนคงทางจตใจ อารมณ และบคลกภาพอยางแทจรง

35

พรรณทพย ศรวรรณบศย (2550, หนา 197) ไดกลาวไววา หากผสงอายยอมรบการเปลยนแปลงทเกดขนตามวฒภาวะ รตวและมสตในการด าเนนชวต เพอใหชวตทเหลออยมคณคา ซงหมายถงการไปสความส าเรจของชวตและด ารงชวตสงสดตามศกยภาพของตน สงทส าคญคนสงอายตองมความรบรเกยวกบตนเอง (Self-concept) ทถกตอง ใกลกบตนในความเปนจรงมากทสด ความเปน”ตน” ของมนษยนนเราอาจแยกเปน “ตน” (self) และการรบรเกยวกบตนหรอ อตมโนทศน (Self-concept) ดงจะอธบายตามแผนภมแสดงตนและอตมโนทศนดงน ตนปฏเสธ อตมโนทศน (Self-concept) (area of denial) ตน (self) ตนเกนจรง (area of fabrication) ภาพ 2 แสดงตนและอตมโนทศน ตนและอตมโนทศนจงไมใชสงเดยวกน แตบคคลทมตนและอตมโนทศนใกลเคยงกนนนจะเปนคนทมสขภาพจตทดทสด ถาตนและอตมโนทศนหางกนมากเทาไร โอกาสทบคคลนนจะมสขภาพจตไมดกมสงมากขนเทานน ทงตนและอตมโนทศนเปลยนแปลงไดตามกาลเวลา นอกจากน ยงไดอางผลการวจยของโคหลเบรก วาจรยธรรมของแตละบคคลนนแบงไดเปน 3 ระดบ ตามวฒภาวะในแตละระดบ แยกออกเปน 2 ขน (Stage) พฒนาการจรยธรรมนน ไมจ าเปนตองพจารณาควบคไปกบพฒนาการทางสตปญญา เพราะบางคนอาจจะมระดบวฒภาวะทางสตปญญาขนสงสดแลว แตจรยธรรมยงไมถงขนสงสด เชนเดยวกนกบ ความเชอพนฐาน (basic assumption) ทพรรณทพย ศรวรรณบศย (2550, หนา 125) ไดอธบายความเชอพนฐาน ของ จอง พอารเจท (Jean Piaget) ตามทฤษฎของเขาวา พฤตกรรมเกดจาก 1. วฒภาวะ (maturation) 2. ประสบการณสะสม (Experience) 3. การถายทอดจากสงคม (social transmission) 4. กฎของความสมดล (equilibration)

36

นอกจากน ทานยงไดกลาวถงพฒนาการนนเปนผลผลตของความสมพนธระหวางพนธกรรม (nature) และสงแวดลอม (nature-nature controversy) คอค าวาพฒนาการนนเปนผลรวมของระดบวฒภาวะ ซงไดจากพนธกรรมปะทะสมพนธกนกบสงแวดลอม ฉะนนเราอาจสรปเขยนเปนสตรไดวา วฒภาวะ X สงแวดลอม = พฒนาการ ภาพ 3 แสดงความสมพนธระหวางพนธกรรม และสงแวดลอม กมปนาท ตนสถบตรกล (2553, เวปไซด) กลาวไววา อคว มความส าคญมากในการท างาน และด าเนนชวตประจ าวน เพราะการมอควดถอวาเปนพนฐานทางดานจตใจ เพราะอควคอความสามารถในการควบคมอารมณและความตองการของตนเอง "คนทมอควดจะสามารถยบยงชงใจในการแสดงออกทางอารมณและตอบสนองความตอง การของตนเอง อกทงยงเปนการสรางแรงจงใจใหกบตวเอง เพอน าไปสจดหมายทตงไวได และยงตดสนใจแกไขปญหาไดอยางเดดขาด ซงจ าเปนอยางยงในการด าเนนชวตทามกลางวกฤตตางๆ ในปจจบน " กมปนาท ตนสถ-บตรกล ไดแนะน าแนวทางในการปฏบตเพอฝกทกษะความฉลาดทางอารมณ วา 1. รบรถงอารมณความรสกตนเอง มากกวาการคอยกลาวโทษคนอนๆ 2. สามารถแยกแยะระหวางความคดและความรสกของตนเองได โดยการคดอยางมเหตผล 3. รจกใชความรสกบางในบางครงเพอชวยในการตดสนใจ แตถาจะใหดกควรจะควบคกบการใชสตดวย 4. นบถอในความรสกของผ อน รวมถงคนทเกงนอยกวาวาบางครงวชาการดอยแตอาจจะมประสบการณทดกวากได 5. เมอถกกระตนใหโกรธสามารถควบคมจตใจไมใหโกรธหรอการแสดงอารมณทมากเกนไป

วฒภาวะ (maturation)

สงแวดลอม (nature)

พฒนาการ (development)

37

6. รจกฝกหาคณคาในทางบวกจากอารมณในทางลบ เชน เวลาทรสกไมสบายใจเครยด ทอแท อาจจะลองตงสตทบทวนหาสาเหต เมอท าไดบอย ๆ จะเปนคนทมเหตผลมากขนและมประสบการณทเขมแขงมากขน 2.3 มตรภาพและการบรรลวฒภาวะทางอารมณ ศรประภา ชยสนธพ (2553, เวบไซด) กลาวเกยวกบมตรภาพและการบรรลวฒภาวะทางอารมณวา เมอเราเหนตนเองมคา กแสวงหาความตองการขนตอไปตามธรรมดาของมนษย คอความตองการมเพอน แตการมเพอนนนท าอยางไรจงจะมเพอนไดโดยตวเองไมตองสญเสยความเปนตวของตวเอง หรออสรภาพของตนไปเชน บางคนแสวงหาเพอนดวยการวางอ านาจ กตองแสวงหาอ านาจไวเรอย ๆ เพอรกษาบรวารไว บางคนแสวงหาเพอนดวยการยอมออนใหเชนนกตองอดอดระวงตวกลวเขาจะโกรธ ท าใหขาดความรสกทเปนอสระแกตว Erick Fromm กลาววา ผ ท รกตนเอง เหนตนเองมคาจงสามารถบ าเพญประโยชนใหผ อนได การไดเพอนโดยไมตองเสยอสรภาพนนคอ การมความรกซงเปนความรกแบบผ ทมวฒภาวะทางอารมณ ท าใหเกดความรสกอบอนใจมความคดสรางสรรค รจกความดงามของชวต และมสวนหนงของผ อนมามชวตอยในตวเราใหโอกาสซงกนและกนทจะเจรญเตบโต และเปนตวของตวเองอยางเตมท มตรภาพเชนนมไดทงระหวางพอแมลก หนมสาว บคคลตางวย ตางอาชพ มตรภาพนนเรมตนในบาน ในครอบครว ถามความรก การชวยเหลอเกอกลกนในครอบครว สงเสรมใหสมาชกในครอบครวเปนตวของตวเอง เปนอสระ พงตนเอง กลาออกไปเผชญโลกภายนอก และสงเสรมใหเกดการสรางมตรภาพกบผ อนตอไป ผ ทจะสรางมตรภาพกบผ อนได และมตรภาพนนมความเจรญงอกงามตอไป จ าเปนตองมคณสมบตของการบรรลวฒภาวะทางอารมณ (emotionally mature) เปนคณสมบตส าคญหนนหลงอยดวย ไมวาบคคลจะอายมากหรอนอยกตามถามคณสมบตตอไปนกแสดงถงการบรรลวฒภาวะทางอารมณคอ 1. มความอดทน พรอมทจะรอวาระอนควร ดงสภาษตวา "อดเปรยวไวกนหวาน" มความคดรอบคอบ ไมเหนแตความสขชวแลน 2. สามารถควบคมความโกรธ รตววาโกรธตกลงกนไดในเรองความขดแยงแตกตางกนดวยความใจเยน มากกวาทจะววาม 3. มความมานะพยายาม สามารถตรากตร าท างาน สามารถฟนฝาสถานการณ ทงๆทเกดความผดหวง ลมแลวกลกขนมาสตอไปไมยอทอ 4. สามารถเผชญภาวะความคบของใจ ความไมสบายกายตาง ๆ ความพายแพโดย ไมทอดอาลยทอแท

38

5. มความออนนอมถอมตน และยอมรบผดโดยชนตาและเมอตนเปนฝายถกกไมส าทบถากถางฝายตรงขามกบตน 6. มความสามารถตดสนใจเอง แลวยนหยดอยกบการตดสนใจนน แมผดกรบเปนบทเรยน ไมกลวเสยหนา 7. มการรกษาค าพด เชอถอได พงพาได ฟนฝาวกฤตการณโดยไมโทษใครมระเบยบ ไมวนวายสบสน มความตงใจด ท าจรงดงทพดไว 8. มศลปะในการอยอยางสงบ กบสงทสดวสยไมสามารถจะเปลยนแปลงไดการบรรลวฒภาวะทางอารมณเปนสงทตองเรยนรไมใชเกดเองตามธรรมชาต สวนมากเปนการเรยนรจากในครอบครว พอแมพนอง จากโรงเรยน เมอเปนผ ใหญ มความรบผดชอบตอตวเองแลว กเรยนรทจะมคณสมบตเหลานไดดวยตวเอง สรปการทบคคลจะบรรลวฒภาวะทางอารมณไดชวงอายเปนองคประกอบส าคญมากโดยเฉพาะความเปนผใหญอนเกดจากพฒนาการตงแตการเกด ครอบครว โรงเรยนสภาพแวดลอมภายในภายนอก และความพรอมทางกายภาพและชวภาพเปนส าคญ 2.4 วฒภาวะตามทฤษฎจตวเคราะห ศรเรอน แกวกงวาน (2549, หนา 30) อธบายไววา ทฤษฎจตวเคราะหครอบทฤษฎส าคญหลายแนวคดโดยภาพรวมคอ

1. บคคลไดรบผลกระทบจากสงแวดลอมทเปนกายภาพ สงคม และวฒนธรรมอยางไร 2. ประสบการณในอดตมผลตอการพฒนาการ (วฒภาวะ) ในปจจบนและอนาคตอยางไรโดยเนนวาประสบการณวยเดกมอทธพลตอพฒนาการดานตางๆ ในวยผ ใหญท งบวกและลบอยางเขมขน 3. ประสบการณจตใตส านกควบคมและบงการพฤตกรรมของบคคลอยางไร และในรปแบบใด 4. พฒนาการมขนตอนของการพฒนาการ ไมมการขามขน ทกขนตอนมความส าคญและมผลกระทบตอพฒนาการล าดบขนตอไป หากพฒนาการบางลกษณะไมเกดขนในระยะทควรพฒนา (Critical period) จะสงผลตอพฒนาการและบคลกภาพในชวงวยนนและในขนตอนถดไป 5. ใหค าอธบายพฒนาการทไรเหตผลและทเบยงเบนจากปกตไดคอนขางชดเจน 6. ขอมลสวนใหญไดจากการศกษาบคคลทมปญหาทางอารมณ ความคด และบคลกภาพ แตกมคายงตอการแสดงภาพพฒนาการและบคลกทปกตใหชดเจนขน

ศรเรอน แกวกงวาน (2549, หนา 32) ไดกลาวถงแนวคดของฟรอยดไวอกวา

39

1. มนษยมพลงขบในตว ซงตดตวมาแตก าเนด คอ พลง “Libido” หรอ “พลงแหงชวต” พลงนกระตนใหมนษยประกอบพฤตกรรมตาง ๆ นานา พลงนมอทธพลเหนอสตปญญา นนคอมนษยทวไปใชความรสกมากกวาเหตผลในการด าเนนชวตประจ าวน 2. โครงสรางบคลกภาพของบคคลม 3 ประการ คอ อด (Id) อโก (Ego) ซปเปอรอโก (Supper Ego) พลงทง 3 นท างานอยางประสานสมพนธกน ดหรอขดแยงกน บคคลจะมพฒนาการของบคลกภาพอยางไร ขนกบลกษณะการปะทะสงสรรคของพลงทงสามน ฟรอยดใหความหมายของพลงทง 3 น ดงน อด (Id) คอพลงแสวงหาความพงพอใจ (pleasure seeking principles) ซงตดตวมาแตก าเนด ความตองการหลก ๆ ของพลงอดม 2 ประการคอ ความตองการทางเพศ และความกาวราว อโก (Ego) คอพลงแหงการใชเหตผลตามขอเทจจรง (reality principles) เปนสวนของความคด สตปญญา ซปเปอรอโก (Supper Ego) คอสวนแหงความดชว ความถกผด มโนธรรม จรยธรรม ทไดรบการเรยนรจากสงคมวฒนธรรมนน ๆ 3. ฟรอยดเชอวา ความตองการทางรางกายเปนความตองการตามธรรมชาตของคน ซงทดเทยมกบสตวประเภทอนๆ ความตองการนเปนพลงชวต ท าใหคนแสวงหาความสขความพอใจจากสวนตางๆ ของรางกาย (Zone) ทแตกตางไปตามวยพฒนาไปเปนขนตอนตามล าดบเรมตอนจากแรกเกดจนสนสดในวยรน พฒนาการนเรยกวา “Psychosexual developmental stage” สรปวฒภาวะตามแนวคดของฟรอยดคอ บคคลจะพฒนาหรอจะมวฒภาวะไดตองประกอบไปดวย 1. พลงชวตทบางครงอยเหนอปญญาแตใชอารมณความรสกในการด าเนนชวต 2. บคคลยงมบคลกภาพทเปนอด อดคอความดบเถอนดานเพศและความกาวราว อโกคอความคดสตปญญาตามเปนจรง และซเปอรอโก คอสวนของความดชว ถกผด ทงอดและซเปอรอโกประสานใหสมดลโดยอาศยอโก ในสวนทเปนจรงโดยผานความคดสตปญญา 3. บคคลมความตองการและแสวงหาความสขจากสวนตาง ๆ ของรางกาย เชน ปาก ทวารหนก อวยวะเพศ เปนตนอนเปนล าดบขน 5 ขนตอน บคคลทสามารถพฒนาไดในทกขนตามทฤษฎของฟรอยด ยอมไดชอวาเปนผ มวฒภาวะทางอารมณทสมบรณได

2.5 ความสมพนธของไอควและอคว นงพงา ลมสวรรณ (2553, เวปไซด) ไดกลาวถงความเปนมาและความเปนไปของอควไววา อควคออะไร อควเปนค าคอนขางใหมเมอเทยบกบไอควแตอควสามารถดงดดความสนใจคนไดมาก ท าใหคนหนมาสนใจคณสมบตเรองอควของคนอยางมาก อควเปนค ามาจากภาษาองกฤษ

40

วา Emotional Quotient และยอวา EQ ผ เขยนหนงสอเลมนเปนชาวอเมรกนเชนกนชอ Daniel Goleman เขยนเมอป ค.ศ.1995 อควนน หมายถง ความสามารถของคนดานอารมณ จตใจ และยงรวมถงทกษะการเขาสงคมดวย ซงทจรงกคอ วฒภาวะทางอารมณ หรอ ทกษะชวต นนเอง แตคนทวไปแลว จะไมคอยเขาใจหรอไมซาบซงนกวาวฒภาวะทางอารมณนนหมายถงอะไร จงไมคอยมใครใหความสนใจมากนก จนกระทงมค าวา อคว เกดขน จงเปนค าทตดตลาดเหมอนค าวา ไอคว คนจงหนมาสนใจและใหความส าคญขนอยางมากซงนบวาเปนสงทดทเดยว อคว หมายถง ความสามารถดานตางๆ ทางจตใจ อารมณ และสงคมหลายดาน คนทม อควสงจะมคณสมบตทวๆ ไป ดงน

1. มวฒภาวะทางอารมณ

2. มการตดสนใจทด 3. ควบคมอารมณตวเองได 4. มความอดกลน 5. ไมหนหนพลนแลน 6. ทนความผดหวงได 7. เขาใจจตใจของผ อน 8. เขาใจสถานการณทางสงคม 9. ไมยอทอหรอยอมแพงาย 10. สามารถส ปญหาชวตได 11. ไมปลอยใหความเครยดทวมทบความคดไปหมดจนท าอะไรไมถก

เรองทนาสนใจอยางยงส าหรบอควและไอคว คอ อคว เปนเรองทสอนใหเกดขนได สามารถฝกฝนใหลกของเรามอควทดขนสงขน ในขณะ ทเราไมสามารถท าใหลกมไอควสงขน โดยเทยบกนระหวางไอควกบอคว ดงน 1. คนทมอควดมกจะเปนคนทมความสขในชวต ในขณะทคนมไอควดอาจมปญหาชวตมากมายได 2. คนทมอควด มกจะประสบความส าเรจสง ในขณะทคนทมไอควไมดกไมสามารถรบประกนไดวาคนนนจะประสบความส าเรจ มความสข มชอเสยงเสมอไป

41

3. คนทมไอควด มกประสบผลส าเรจดมากในการเรยนหนงสอ หรอท างานดานวชาการ แตเรองทไมเกยวกบวชาการ คนไอควสงอาจไมประสบผลส าเรจ เชน เรองชวตสวนตว ชวตครอบครว หรอชวตในสงคม ทงนจากเหตผลทวา การวดระดบไอควของคนทท าอยในปจจบนนนวดความสามารถ ของคนเพยงไมกอยาง การวดไอควจะวดความสามารถดานภาษา และการคดค านวณเปนสวนใหญ แตทจรงแลวความสามารถของคนนนมมากมายหลายดาน เชน ความสามารถดานตอไปน ดานดนตร ดานกฬา ดานการเคลอนไหว ดานศลปะ ดานภาษา ดานสงคม ดานการคดค านวณ ดานเครองยนตกลไก ดานตรรกะ ดานการเขาใจผ อนและดานอน ๆ ดงเชนคนทมความสามารถเดน ๆ เฉพาะทางทรจกกนดในสงคมโลก เชน Magic Johnson เปนนกบาททเกงมาก Mozart เปนนกดนตรระดบโลก Martin Luther King Jr. เปนผน าทมความสามารถมาก Sigmund Freud สามารถเขาใจเรองจตใจคนอยางดเยยม ฉะนนจงควรสงเสรมลกใหพฒนาความสามารถเฉพาะตวของเขาใหเตมท ผ ใหญไมควรไปขดขวางเขา แตผใหญควรชวยเขา องคประกอบของอคว ทกษะทางอารมณ หรอ อควของคนอาจจดไดเปนเรองใหญ ๆ 5 เรอง คอ

1. สามารถรอารมณตวเอง 2. สามารถบรหารอารมณตวเอง 3. สามารถท าใหตวเองมพลงใจ 4. สามารถเขาถงจตใจผ อน 5. สามารถรกษาความสมพนธกบผ อน ซงในแตละดานจะมรายละเอยดดงตอไปน

1. ดานสามารถรอารมณตวเอง คนทจะมทกษะชวตทดจะตองมคณสมบตขอน คอเปนทรตวเองก าลงรสกอยางไร หรอสามารถตดตามความรสกของตวเองไดในขณะทอารมณก าลงบงเกดขนในตวเรา เชน รสกวาเราก าลงเรมรสกโกรธ หรอเรมรสกไมพอใจแลว ฉะนนเราจงตองมการสงเกตตวเราเองอยเสมอ การรวาตวเองก าลงรสกอยางไร จะท าใหคน ๆ นนควบคมอารมณไดดขน ไมตกเปนทาสของอารมณชววบ แลวท าอะไรทมผลรายแรงดงทเราเคยไดยนเสมอ ๆ วา “เขาฆาคนตายเพราะเกดบนดาลโทสะ” การรวาตวเองก าลงมอารมณแบบใด นอกจากจะท าใหเราควบคมอารมณไดดขน ยงท าใหเราสามารถหลดพนจากอารมณนนไดเรวขน เพราะท าใหเรารจกไปหาทางระบายอารมณนนออกไป

42

อยางเหมาะสมถกตอง คนทไมรจกหรอไมรสกถงอารมณตวเองมาก ๆ จะไมสามารถแสดงออก ซงอารมณ อาจกลายเปนคนเฉยเมยเปนคนไมสนกไมรสกขบขนในเรองควรขบขนคอไมมอารมณขน ซงจะกลายเปนคนนาเบอส าหรบผ อนได เพราะเปนคนจดชดไรสสน วธสอนใหลกรอารมณตวเองคอ พอแมตองคอยสงเกตอารมณลกและพดคยถามถงอารมณของลกทเปลยนไป เชน พอแมอาจถามวา “วนนดลกอารมณไมด หนมอะไรไมสบายใจหรอ?” และพอแมเองจะตองรและแสดงอารมณของตวเองใหเหมาะสมดวย เชน พดวา “วนนแมรสกหงดหงดไปหนอยนะลก” 2. ดานสามารถบรหารอารมณตวเอง ทกคนเมอมอารมณบางอยางเกดขนแลวตอง รวธทจะจดการกบอารมณทเกดขนได อยางเหมาะสม เชน เกดอารมณโกรธ อารมณไมพอใจอะไรใคร จะตองหาทางออกไมใชเกบกดสะสมอารมณเหลานไวมาก ๆ ซงจะเกดอาการทนไมไหว แลวถงจดหนงจะระเบดอารมณออกมารนแรง โดยท ารายคนอนหรอท ารายตนเอง เชน ฆาตวตาย วธบรหารอารมณหรอวธจดการกบอารมณทเกดขน คอ 1. พดระบายใหคนทพดดวยไดรบฟง ซงคนทรบฟงมกจะชวยปลอบใจไดไมมากกนอย หรอเขาอาจแสดงความเหนใจดวย 2. ท าความเขาใจอกฝายหนง โดยคดไตรตรองวาคนทท าใหเราเกดอารมณนเขาเปนอยางไร มเหตผลอะไร มเจตนารายหรอไม หรอเขามปญหาอะไร เปนตน ถาเราสามารถเขาใจเขาได เราอาจเกดความเหนใจเขา หรอใหอภยเขา ซงจะลดอารมณของเราลงได 3. หาวธผอนคลายใหตวเอง เชน อาจไปเลนกฬา รองเพลง ฟงเพลง เลนดนตร เปนการคลายเครยด 4. วธอนๆ แตละคนอาจมวธท าแตกตางไปบาง เชน บางคนอาจไปเดนเลน ไปซอของ ไปท างานอดเรกทตวเองชอบ เปนตน ในชวตประจ าวนทกคนตองหดจดการกบอารมณของตนเองอยแลว เพราะทกวนเราจะเกดอารมณตาง ๆ ขน เชน อารมณเบอ เศรา เครยด หงดหงด ร าคาญ เซง โดยทวไปควรจะหากจกรรมท า เชน ดหนง ฟงเพลง ไปเทยว ไปคยกบเพอน และอน ๆ อกมาก วธชวยใหลกมทกษะทด พอแมสามารถท าเปนตวอยางหรอแนะน าใหลกมงานอดเรกท า แนะน าใหลกเปนคนชอบอานหนงสอ คยกบเพอน และทดทสดอยางหนงคอถาเลนดนตรไดจะดมาก ดนตรเปนเพอนทดมากของมนษย ถามโอกาสและลกชอบ พอแมควรสนบสนนใหลกเลอกเรยนดนตรอยางหนง อยางทสองคอ การเลนกฬา เดกควรเลอกกฬาสกอยางทชอบและสามารถ

43

เลนไปไดตลอดชวต เพราะนอกจากจะคลายเครยดยงชวยใหสขภาพแขงแรงอกดวย ซงเปนการปองกนโรคตาง ๆ ไดมาก จนมค าพดทวา “กฬาๆ เปนยาวเศษ” 3. ดานสามารถท าใหตนเองมพลง คอเปนคนทสามารถสรางแรงบนดาลใจหรอแรงใจใหอยากท าสงตางๆ ในชวต ไมเปนคนยอทอหมดเรยวแรงงายๆ หรอยอมแพโดยงายดาย สงเหลานจะเกดไดมาจากหลายๆ องคประกอบ เชน 1. พอแมปลกฝงมาใหแตเดก เชน พอแมชนชมในความส าเรจของลก ลกกจะกลายเปนคนอยากมความส าเรจ หรอพอแมคอยใหก าลงใจและคอยสนบสนนเวลาลกท าอะไรๆ 2. การมทศนคตทด เชน พอแมพดวา “ความพยายามอยทไหน ความส าเรจอยทนน” หรอมทศนคตวา คนนนตองมความพากเพยรทกสงทกอยางไมมใครไดอะไรมาอยางงายๆ 3. วฒนธรรม หลายวฒนธรรมสอนเดกใหเปนคนขยน อดทน เชน วฒนธรรมจน 4. อารมณ คนทมอารมณดจงจะมจตใจอยากท าสงตางๆ ถาเปนคนมปญหาทางจตใจมความขดแยงในชวตและครอบครวจะมกไมมก าลงใจในการท างาน 5. ความหวง คนมพลงใจท าอะไรตอๆ ไปไดตองเปนคนทมความหวงเปนตวหลอเลยงจตใจใหอยากท าตอไป 6. มองโลกในแงด คนมองโลกในแงดจะสามารถมองหาจดดๆ จากทกๆ อยางรอบตวได คนนนกจะสามารถมแรงจงใจในการท าอะไรตอไป ตวอยางทเคยไดยน เชน มสามภรรยาคหนงทะเลาะกนบอยมาก แตเวลาไมทะเลาะกนเพอนๆ จะเหนวาเขามความสขด แมวาเวลาทะเลาะกนฝายภรรยาจะคอนขางกาวราวและจะชอบเอาจานชามขวางใสสาม วนหนงเพอนสามจงถามสามวา เหนทะเลาะกนบอยๆ เหตใดจงยงมความสขได สามจงตอบเพอนวา มความสขได เพราะเวลาภรรยาขวางจานชามใสตน ถาตนหลบทน ตนกมความสข ถาตนหลบไมทนแลวโดนขวาง ภรรยาตนกมความสข 4. สามารถเขาถงจตใจผ อน ความสามารถนเปนคณสมบตของผ ทท างานเกยวกบจตใจผ อนจะขาดไมไดเลย เชน จตแพทย นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห แตทจรงแลวทกๆ คน เปนคนทคนอนนยมชมชอบ เปนคนทเพศตรงขามชอบ ท าใหเขากบคนอนไดด เปนคนทมเสนห และสามารถเขาสงคมไดเปนอยางด ความสามารถน หมายถง เราสามารถเขาใจไดหรอรไดวาถาเราเปนเขาเราจะรสกอยางไร ซงหมายถง ความเหนใจคนอน หรอความสามรถทจะเอาใจเขามาใสใจเรานนเอง การทคนเราจะ

44

สามารถเขาใจจตใจผ อนไดเขาจะตองเขาใจตวเขาเองกอน เขาตองรจกตวเอง และมความรสกของตวเองเสยกอนวาตวเองรสกอยางไร จงจะสามารถ อานความรสกของผ อนได การทจะอานความรสกคนอนไดด จะตองเปนคนทอานภาษาทาทางไดด เพราะคนสวนใหญแลวจะแสดงอารมณเปนภาษาทาทางมากกวาการแสดงอารมณเปนค าพด เชน คนเวลาโกรธ มกจะแสดงทาทางโกรธแบบตางๆ เชน หนางอ หนาบงตง มกรยากระแทกกระทน เกนกระแทกเทาโครมๆ ปดประตปงปง เปนตน แตมนอยคนทเวลาโกรธจะใชค าพดแสดงออกมาตรงๆ วา “ฉนก าลงรสกโกรธคณมากเลย คณท าอยานไดอยางไร” การอานภาษาทาทางท าไดโดยการสงเกตการแสดงออกของ 1. น าเสยง เชน เสยงด เสยงหวาน เสยงกดฟดพด 2. สหนา เชน สหนายมแยม บดบง เฉยเมย เครงเครยด เหนอยหนาย เศรา 3. แววตา เชน แจมใส เปนประกาย เคยดแคน หมนหมอง อมทกข โศก 4. กรยาตางๆ เชน ทานง เบอนหนาหน นงหางๆ นงเขามาใกลชดเกนไป นงแบบผอนคลาย นงกระสบกระสาย 5. สามารถรกษาความสมพนธกบผ อน เปนคณสมบตทมความส าคญอกเชนกน เพราะคงไมมประโยชนทจะสรางความสมพน ธกบผ อนไดด แตไมสามารถท าใหความสมพนธนนยงยนยาวนานได คอจะตอง รจกหลอเลยงความสมพนธ ทมอยใหมอยตอไป ซงเกยวของกบความสามารถในการบรหารจดการกบความรสกของผ อน โดยท าใหคนอนทอยใกลเราแลวเขาเกดความรสกทดเกยวกบตวเขาเอง และเขาเกดความรสกทดกบเราดวย เชน เราสามารถท าใหเขารสกวาเรา

1. เหนเขาส าคญ 2. ใหเกยรตเขา 3. ยกยองเขา 4. เขาใจเขา 5. เหนเขามคณคา 6. ชวยเหลอเขา 7. เปนมตรกบเขา 8. หวงดตอเขา 9. รกเขา

45

ความสามรถในการรกษาความสมพนธกบผ อนยงขนกบวา เรานนสามารถแสดงออกถงความรสกของเราเองไดดแคไหน ไมเชนนนแลวเขาจะรสกไมเขาใจเรา ไมรจกเรา เขาไมถงเราท าใหเขาไมคอยแนใจวาเรานนเปนคนอยางไร วางใจไดแคไหน จรงใจเพยงใด เปนตน 2.6 การพฒนาอควสความเปนวฒภาวะทางอารมณ ทวศกด ส ร รตนเรขา (2553, เวปไซด) อธบายเรองอควไววา มาจากค าเตมวา Emotional Quotient เมอแปลเปนไทย มชอเรยกหลายแบบ เชน ความฉลาดทางอารมณ เชาวอารมณ หรอวฒภาวะทางอารมณ อควอาจไมใชเรองใหมนก แตเพงไดรบความสนใจอยางกวางขวางในชวงไมกปมาน เหตผลทส าคญอาจเปนเพราะวา ไอคว (IQ) หรอระดบสตปญญาเพยงอยางเดยว ไมสามารถตอบค าถามในเรองการท าใหบคคลประสบความส าเรจ หรอมความสขในชวตได ทวศกด ส ร รตนเรขา(2553, เวปไซด) ไดอางแนวคดของแดเนยล โกลแมน ไววา นกจตวทยาจากมหาวทยาลยฮาวารด ไดเขยนหนงสอ “Emotional Intelligence” และใหความหมายของอควไววา เปนความสามารถหลายดาน ไดแก การน าพาตนเองไปสเปาหมาย การควบคมความขดแยงของตนเอง การรอคอยเพอใหไดผลลพธทดกวา มความเหนอกเหนใจผ อน การจดการกบอารมณ ความไมสบายใจตางๆ และการมชวตอยดวยความหวง เขาไดกลาวถงลกษณะของคนทมอควสง ไวดงน

1. การตดสนใจทด 2. ควบคมอารมณตนเองได 3. มความอดทน อดกลน 4. ไมหนหนพลนแลน 5. ทนตอความผดหวงได 6. ไมยอทอ หรอยอมแพงาย 7. มพลงใจทจะฝาฟน ตอสกบปญหาในชวตได 8. จดการกบความเครยดได 9. เขาใจอารมณ ความรสกของผ อน 10. เขาใจสถานการณทางสงคม

อควดหรอไมดขนอยกบปจจยหลายอยาง ทงเรองของพนอารมณ การเลยงดและสภาพแวดลอม เดกทมพนอารมณเปนเดกเลยงงาย กเสมอนมทนส ารองของชวตตดตวมามาก

46

ทนตอแรงกระแทกกระเทอนไดมาก สวนเดกทมพนอารมณเปนเดกเลยงยาก ปรบตวยาก กเสมอนมทนส ารองตดตวมานอย มความเปราะบางมาก กตองฝกฝนมากหนอย การเลยงดทเหมาะสมตามพนอารมณของเดก จะเปนปจจยสงเสรม กลอมเกลา พฒนาใหเดกมอควทดได นอกจากน สภาพแวดลอมรอบตวเดกกมอทธพลตอการพฒนาอควเชนกน เดกทอยทามกลางความขดแยง เตมไปดวยความหวาดกลว ยอมเปนการยากทจะมการพฒนาอควทด หลกส าคญในการพฒนาอควคอ การพฒนาใหรบรและเขาใจอารมณ ความรสก ของตนเองสามารถจดการกบอารมณไดอยางเหมาะสม รบรและเขาใจอารมณ ความรสกของผ อน สามารถรกษาสมพนธภาพทดตอกนไวได ผ ทมอควด ยอมสงผลดตอตนเอง ครอบครว และผคนรอบขาง สามารถด าเนนชวตอยางเขาใจ และมความสข สามารถมความสมพนธทดตอบคคล รอบขาง น ามาซงความนบถอตนเอง การยอมรบจากผ อน ความรวมมอ ความส าเรจในชวต และความสงบ ความสขในจตใจ แนวทางพฒนาอารมณ 1. เขาใจพนอารมณของลก และการปรบการเลยงดใหเหมาะสม ค าถามทวา “ ท าไมเลยงลกทกคน วธเดยวกนหมด ถงมนสยแตกตางกนมากมาย ” ค าตอบหนงทพอจะตอบค าถามนได คอเรองของพนอารมณ เดกแตละคนมพนอารมณทแตกตางกน โดยหลกใหญๆ แบงไดเปน 3 แบบ คอ เดกเลยงงาย เดกเลยงยาก และเดกปรบตวยาก เมอเขาใจวาลกของเรามพนอารมณแบบใด กพยายามปรบวธการเลยงดใหเหมาะสมกบพนอารมณของเดก แตไมถงกบตองตามใจเดกทกอยาง สงแรกทตองปรบคอ ความคาดหวงของพอแมเอง ถาจะไมใหพอแมคาดหวงในตวลกเลยกคงเปนไปไดยาก แตความคาดหวงจะตองเหมาะกบตวเดก เหมาะเจาะพอดกบพนอารมณ พนอารมณของเดกไมใชปญหา แตความคาดหวงของพอแมทไมเหมาะสม การเลยงดทไมเหมาะสมกบพนอารมณ เปนสงทท าใหเกดปญหามากกวา การยอมรบ ในตวเดก เขาใจ และเลยงใหเขาเขาใจตนเอง ปรบตวใหเหมาะสม คอสงทท าใหเดกมวฒภาวะทางอารมณสง 2. สรางสงแวดลอมทเอออาทรตอการพฒนาอารมณของลก การพฒนาอารมณใหมวฒภาวะไดนน สงแวดลอมมบทบาทส าคญอยางสง ควรสรางใหเกดความรสกมนคงปลอดภยในเบองตนกอน เนองจากเปนความตองการขนพนฐานของจตใจ ถาเดกอยทามกลางความขดแยงตลอดเวลา กจะมแตความกลว ความวตกกงวล ใหการเลยงดฟมฟกอยางพอเหมาะ ไมตามใจมากเกนไป ในขณะเดยวกน ไมตองสรางเงอนไขกบเดกตลอดเวลา

47

ใชความรกเปนเครองหลอเลยงจตใจ ใหแบบอยางทด อยากลววาลกจะไมท าตามท เราสง แตจงกลววาลกจะเลยนแบบสงไมดไปจากเรามากกวา เดกมกเรยนรจากการสงเกตสงทเปนรปธรรมชดเจน ใหโอกาสเดกไดเรยนรประสบการณ รจกการดแลตนเอง พเลยงอาจจะชวยเหลอไดบาง แตอยาชวยจนเหมอนเดกเปนอมพาต ไมตองท าอะไร ใหเดกไดรจกการแบงปนเพอนฝง แทนท จะเปนฝายรบอยตลอดเวลา ใหเดกมโอกาสเผชญกบความยากล าบากบาง จะไดเขมแขง 3. ฝกฝนทกษะตาง ๆ ทจ าเปนในการพฒนาอารมณ ทกษะทางความคด ไดแก มความนบถอตนเอง มความเขาใจตนเอง มองโลกในแงด สวนทกษะดานความรสก ไดแก การแสดงออกของอารมณอยางเหมาะสม การจดการความเครยด ทกษะดานการกระท า ไดแก ทกษะการแกปญหา และแกไขความขดแยง การมวนยในตนเอง มความอดทน สามารถสรางสมพนธภาพทดได ทกษะตางๆ ททวศกด สรรตนเรขา จตแพทยเดกและวยรน ไดกลาวขางตน เปนสงทสามารถฝกฝนใหเกดไดโดยสรางสงแวดลอมทเอออ านวย มเทคนควธทเมาะสม ท าอยางตอเนอง กจะชวยใหเดกเปนคนทมอควสงได 4. งานวจยทเกยวของกบวฒภาวะทางอารมณ อาร ตณฑเจรญรตน (2551,หนา 100-120)กลาวถงงานวจยของนกจตวทยาไวดงน ในป พ.ศ. 2513 ศรพร ตณฑเศรษฐ แผนกวชาจตวทยา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดท าวทยานพนธเรองการศกษาเกณฑปกตของลกษณะบคลกภาพของเดกวยรนไทยในโรงเรยนราษฎรสหศกษาในวงหวดพระนคร พวงรตน ทวรตน ไดวจยเปรยบเทยบบคลกภาพของนกเรยนมธยมศกษาในสวนกลางและภมภาค ป พ.ศ. 2516 โดยศกษาจากนกเรยน ม.ศ. 4 โรงเรยนสหศกษาของรฐบาลจ านวน 675 คน พบวา นกเรยนแผนกวทยในสวนภมภาคควบคมตนเองไดดกวานกเรยนในสวนกลาง และนกเรยนแผนกศลปสวนภมภาคไดคะแนนสงกวานกเรยนในสวนกลางในเรองความเปนตวของตวเอง เครองมอทใชคอ แบบส ารวจบคลกภาพชอแคลฟอรเนย ไซโคลอกจคล อนเวนเทอร (Californai Psychological Inventory) การศกษาบคลกภาพของวยรนตอนปลายป พ.ศ. 2516 รตนา พลอยพราว ไดศกษาองคประกอบทางบคลกภาพของวยรนตอนปลายโดยใชกลมตวอยางในจงหวดสงหบรและกรงเทพมหานครอายระหวาง 16-19 ป กลมละ 200 คน ชาย 100 คน หญง 100 คน เครองมอทใชคอแบบทดสอบบคลกภาพของนกเรยนมธยมศกษาแบบ A (HSPO Form A) พบวา วยรนในกรงเทพมหานครแสดงบคลกภาพดานราเรง หดห เอาจรงเอาจงทางการเรยน

48

และมสภาพความเขมแขงทางจตใจสงกวาวยรนสงหบร แตมความรบผดชอบต ากวา วยรนชายมความมนคงทางอารมณและเขาใจกลมดกวาวยรนหญงแตมความรบผดชอบต ากวา อมรวรรณ แกวผอง (2543, หนา 93-96) ไดศกษาเปรยบเทยบผลของกจกรรมกลมและการใหค าปรกษาแบบกลมทมตอการใหเหตผลเชงจรยธรรมดานความรบผดชอบตอตนเองของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 2 โรงเรยนวดนอยใน กรงเทพมหานคร ทมอายระหวาง 13-14 ป จ านวน 24 คน โดยแบงเปนกลมทดลอง 2 กลมๆ ละ12 คน ผลการศกษาพบวา นกเรยนทเขารวมกจกรรมกลมมการใหเหตผลเชงจรยธรรมดานความรบผดชอบตอตนเองสงขน อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 พระธรรมนญ จองค า และคณะ (2545, หนา 82) ไดศกษาเกยวกบผลการฝกพฒนาจตโดยการเจรญสตปฎฐาน 4 มผลตอความฉลาดทางอารมณ ของนกศกษาระดบประกาศนยบตรชนสง ของวทยาลยเทคนคพษณโลก พบวา การเจรญสตปฎฐาน 4 สามารถพฒนาความฉลาดทางอารมณของนกศกษาได อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และผลการศกษายงพบวา นกศกษาทไดรบการฝกเจรญสตปฎฐาน 4 มความฉลาดทางอารมณสงกวานกศกษาทไมได ฝกเจรญสตปฎฐาน 4 จงกล หงสศร และคณะ (2550, หนา 69) ไดศกษาถงภาวะความเปนผ ใหญของนกเรยนชวงชนท 4 ผลพบวา ภาวะความเปนผ ใหญของกลมทดลองและกลมควบคมหลงการ เขารวมกจกรรมกลม มความแตกตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ซงแสดงวาการใชกจกรรมกลมสามารพฒนาภาวะความเปนผใหญของนกเรยนไดผลจรง ยลสรรตน มาตผล (2551, หนา 79) ไดวจยเกยวกบความภาคภมใจในตนเองของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 ของโรงเรยนวดจนทรสโมสร กรงเทพมหานคร ผลการศกษาวจยพบวา ความภาคภมใจในตนเองกอนและหลงการเขารวมโปรแกรมการพฒนาความภาคภมใจในตนเองของนกเรยนชนประถมศกษาปท 5 โดยรวมและรายดาน เพมสงขน อยางมนยส าคญทาง สถตทระดบ .01 พระมหาจ าปา ชาลเปรยม(2553, บทคดยอ) ไดศกษาเปรยบเทยบผลการฝกพฒนาจตโดยการเจรญสตปฏฐาน 4 ทมตอวฒภาวะทางอารมณของพระนกศกษาหลกสตรประกาศนยบตร การบรหารกจการคณะสงฆ คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย จ.เพชรบรณ พบวา ภายหลงเขารวมการฝกพฒนาจตโดยการเจรญสตปฏฐาน 4 ของพระนกศกษา ปการศกษา 2552 ทงหมด จ านวน 45 รป มระดบวฒภาวะทางอารมณสงกวากอนเขารวมการฝกพฒนาจตโดยการเจรญสตปฏฐาน 4

49

ผลส ารวจระดบไอควอควของเดกไทย (2553, เวปไซด) ป 2550 พบวา ไอควและอควลดลง จากการส ารวจเดมในป 2545 เหตมาจากสภาพสงคม สงแวดลอม เปลยนไปสงผลเดกมพฒนาการลดลง เผยเดกเลกภาคเหนอมระดบไอคว อควสงกวาภาคอน แนะผปกครองใชหลก เคลดลบ 6+8 เพม IQ EQ เสรมพฒนาการ ยกระดบสตปญญาเดกได เกยวกบผลส ารวจระดบไอควและอควของเดกไทย พรรณพมล หลอตระกล ผอ านวยการสถาบนราชานกล กรมสขภาพจต เปดเผยถงผลการส ารวจวาโดยรวมนนจะอยในเกณฑปกต แตกจะพบวาในความปกตนกจะมความแตกตางกนอย เชนเดกจะมทง ไอควสงอควต า ไอควต าอควสง หรอสงทงไอควและอคว ซงความแตกตางตรงสวนนท าใหตองมการท าการส ารวจและศกษาถงเหตปจจย เพอหาความชดเจนในการสงเสรมไมใหเกดความแตกตางเกดขน โดยพฒนาการของเดกไทยมแนวโนมทลดลง แตเปนการลดลงทอยในภาวะปกตหากวดจากผลการส ารวจในครงทผานมา จะพบวา การส ารวจเมอป 2545 เดกอาย 0-5 ขวบ จะมพฒนาการปกตทรอยละ 71.69 แตเมอส ารวจครงใหมในป 2550 พบวาลดลงอยทรอยละ 67.7 ในสวนของสขภาพจตและระดบสตปญญาของเดกในชวงอาย 3-11 ขวบ โดยใชนกจตวทยาในการเกบขอมลจากเดกทวประเทศ 7,391 คน พบวาระดบสตปญญาเฉลยท 103.09 หากแบงเปนระดบจะไดวา เดกอนบาล มระดบสตปญญาเฉลยท 110.67 เดกประถมฯ มระดบสตปญญาเฉลยท 97.31 สวนเดกผ ชายมระดบสตปญญาเฉลยท 102.3 เดกผหญงมระดบสตปญญาเฉลยท 103.99 ในดานความฉลาดทางอารมณ ส ารวจกบเดกวย 3-5 ขวบ ในป 2545 พบอยในเกณฑปกตท 139-202 คะแนน แตเมอส ารวจครงลาสดในป 2550 กอยในเกณฑปกตแตอยในภาวะลดลงท 125-198 คะแนน ในดานของความคด การปรบตวตอปญหา และความกระตอรอรนส ารวจจากเดกวย 6-11 ขวบ ผลส ารวจในป 2545 พบอยในเกณฑปกตเชนกนท 148-222 คะแนน แตกบการส ารวจครงน ในป 2550 กลบอยในเกณฑปกตทอยในภาวะลดลงท 129-218 คะแนน จะพบวา จากการส ารวจครงนเดกไทยกยงมสภาวะทางสตปญญาและสภาวะทางอารมณทยงอยในเกณฑปกต แตจะเหนวาในความปกตนเองจะมตวเลขทลดลงจากกรส ารวจในครงทผานมา ซงหากไมลงมอท าอะไรเชอไดวาในอนาคตเกณฑเหลานจะยงลดลง และอาจจะสงผลใหการพฒนาการทงสองดานของเดกเสอมลง และยงในปจจบนสภาพสงคมทเปลยนแปลง และสบสนอยางมากกจะเปนตวทท าใหวฒภาวะของเดกลดลงตามมา ผอ.สถาบนราชานกล กลาว นอกจากน ในสวนของโรงเรยนนนจะพบวาเดกทสนใจเรยนในวชาคณตศาสตร จะมพฒนาการของไอควและอควสงซงแตกตางจากเดกทไมสนใจ และเดกทมเพอน มสงคม มความ

50

เออเฟอเผอแผชวยเหลอกน ตรงนเปนการสงเสรมในสวนของวฒภาวะทางอารมณ อกทงในระบบวธการสอนตองเนนใหเดกใชความคด มากกวาการทองจ า ซงสวนนจะสงผลอยางชดเจน ผอ านวยการสถาบนรามจตต กลาวอกวา ในสวนทมการส ารวจจากเดกทวประเทศนนกพบอกเชนกนวาในแตละภาคระดบของไอควและอควไมไดมความแตกตางกน แตหากมองในเชงตวเลขของสถตนนจะพบวาเดกเลกทางภาคเหนอจะมระดบของไอควและอควทคอนขางสงกวาภาคอน แตถงอยางไรทกภาคกมระดบททดเทยมกนและเปนมาตรฐาน งานวจยในตางประเทศ ศรเรอน แกวกงวาน (2536,หนา 88) ไดยกงานวจยในตางประเทศไวดงน

ในป ค.ศ. 1962 กลโนรด (Guinourd) ไดท าการศกษาความสมพนธระหวางบคลกภาพกบคะแนนความนยมจากสงคมมต ในการวจยนไดเลอกกลมตวอยางเปนเดกชาย 80 คน เดกหญง 80 คน ใชสงคมมตแยกเดกทเปนนยมของเพอนกบเดกทไมเปนทนยมของเพอน แลวใช High School Personality Questionnaire เพอทดสอบบคลกภาพของเดกทเปนนยมและไมเปนทนยมของเพอน ผลการวจยปรากฏวา เดกทไมเปนทนยมของเพอนไมมความเชอมนในตนเอง ไมราเรง ไมกระตอรอรน สวนความแตกตางระหวางเพศนนกพบวา เดกชายทมลกษณะเยอกเยน สขม กาวราว มลกษณะเปนตวของตวเอง ชอบผจญภย สวนเดกหญงมลกษณะใจดชอบเขาสงคม ออนไหวงาย มความรสกไมปลอดภยและตนเตนงาย อารมณและบคลกภาพของเดกนนมกพฒนาควบคกนไป แตงานวจยสวนมากทพบมกเปนการศกษาบคลกภาพเปนสวนใหญ การศกษาเกยวกบพฒนาการทางอามรณและการแสดงออกของอารมณนนมเปนจ านวนนอย สวนมากมกมงศกษาถงภาวะการเกดอารมณมากกวาเปนการศกษาถงลกษณะพฒนาการของอารมณโดยตรง