Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα σεμιναρίου της ΕΛ.Ε.Φ.ΥΑ.Ψ. Μάρτιος 2012.

Ελένη Μίγγου

Φαινομενολογική –Υπαρξιακή Ανάλυση και Ψυχοθεραπεία. Πέραν του Μύθου και του Συμβολισμού.

«Είναι παιδιά πολλών ανθρώπων τα λόγια μας. Σπέρνουνται γεννιούνται σαν τα βρέφη Ριζώνουν θρέφουνται με αίμα. Όπως τα πεύκα κρατούν τη μορφή του αγέρα Ενώ ο αγέρας έφυγε, δεν είναι εκεί Το ίδιο τα λόγια φυλάγουν τη μορφή του ανθρώπου Κι ο άνθρωπος έφυγε, δεν είναι εκεί». Σεφέρης. «Τρία κρυφά ποιήματα, Επί σκηνής, ΣΤ΄».

* «. . .τελικά μπήκε σε αυτή τη ζωή που τόσο έψαχνε και για την οποία χρειάστηκε να μάθει μια άλλη γλώσσα. Αυτό ήταν, η ζωή: ήταν αυτό το οποίο άρχιζε εκεί όπου οι λέξεις τέλειωναν.» * SILOE. Paul Gadenne. …Ο καθείς και τα όπλα του , είπε. Και αυτός αλήθεια που ήμουνα….πέρασε μέσα μου. Έγινε αυτός που είμαι. Οδ. Ελύτης.

Η θεραπεία όπως την αντιλαμβανόμεθα εκκινώντας από την προσωπική εμπειρία πριν και κατά την διάρκεια των συναντήσεων με τους θεραπευομένους: Κάθε συνεδρία εξ’ αρχής. Μια ανάλυση της ανθρώπινης παρουσίας χωρίς κωδικοποιημένη θεραπευτική τεχνική. Ένα είδος αυθόρμητης και ειλικρινούς αφ-ιέρωσης και αφ-οσίωσης δηλαδή με όλο το σεβασμό και την αποδοχή στο μυστήριο, στο ιερό. Με ένα άλλο τρόπο θα έλεγα: Κάτι σαν την « ευ-καιρία του αν-έφικτου» . Μια ‘παρά-λογη’ προσέγγιση. Αναφέρεται σχετικά ότι ως ‘παραλογισμός’ δεν εννοείται με την εκ πρώτης,

1

1

συνήθους ανάγνωσης της έννοιας της λέξης, αλλά με μία κατά ένα τρόπο μετατόπισης ακούσματος και θέας. Ως το παράπλευρο, συνοδευτικό του λόγου ως έχει, όπως έρχεται (ουσιαστικό) και όχι ως κατηγορούμενο. Μία συν-οδεία , συν-οδοιπορία. Και βεβαίως όχι στη βάση κατασκευασμένων σε δεύτερο χρόνο ερμηνειών. Δεν πρόκειται ως εκ τούτου για τυφλοσούρτη-εργαλείο τον οποίο οικειοποιούμεθα. Εμπειρόμεθα κατά ένα τρόπο τη δυνητική-δημιουργική φύση ημών και θεραπευομένου , μέσα από αυτό το οποίο έρχεται , γίνεται και είναι . Όποτε και με όποιο τρόπο έρθει με λόγο ή σιωπή . Ακούγονται εδώ σαφώς σημεία από τη σκέψη του Χάϊντεγγερ. Η σκέψη του αναστατώνει. (Σελ 16)Η πρόταση είναι ‘όχι τι κάνει η σκέψη η οποία προχωράει τους ίδιους δρόμους, αλλά η ίδια η σκέψη. Ένα βήμα πίσω. Η παραίτηση από την ίδια, ως α-πορία ένα σταμάτημα –κράτημα, μια επί τόπου, τρόπον τινά, στροφή. Στα «Zollikon Seminars», και όχι μόνο, η επερώτηση της σκέψης φθάνει στα θεμέλια της επιστημονικής θέσης, ως το από πάντα δεδομένο και αυτονόητο. Καθώς το αυτονόητο τίθεται σε ερώτημα οι δυνατότητες ανοίγονται στο ‘σύμπαν’ σε αυτό το οποίο κυριολεκτικά λέγεται : ο άνθρωπος (θεραπευτής και θεραπευόμενος) ως ύπαρξη είναι, ως ουσία γίνεται. Τούτο σημαίνει ότι είναι, ό,τι εκάστοτε γίνεται καθώς ήδη από πάντα είναι σε έκταση και εν τω κόσμω. Το βίωμα αποτελεί αφετηρία της υπαρξιακής σκέψης. Δεν έχουμε να κάνουμε με το Είναι σαν υπόσταση αλλά σαν μία ποιητική παρουσία, ως γινόμενη, παραγόμενη εν ροή κίνηση του Είναι. Ως εκ τούτου ο άνθρωπος δεν μπορεί να νοηθεί πλέον ως ένα μετρήσιμο και υπολογίσιμο αντικείμενο το οποίο καθοδηγούμενο από μία επιστημονική θεώρηση γίνεται ‘maitre et possesseur de la nature’.Σε όλα όσα εκτίθενται και εστιαζόμαστε, ως ο τόπος διαμονής και εκκίνησης μίας συνάντησης, το ‘πλαίσιο’ βρίσκεται στο πρωταρχικό θεμέλιο της θεραπευτικής καθημερινότητας και τούτο καθορίζεται από το ‘είναι’ του θεραπευτή. Ως παρουσία

2

2

αφιερωμένη, αφοσιωμένη, διαθέσιμη, ανιδιοτελής, ευήκοος και φιλόξενη με λόγο ή σιωπή. Διακρίνουμε με άλλη καθαρότητα τη διαφορά ως προς την ιδιαιτερότητα της συνομιλίας. Σαφώς μία τεχνική εκτοπίζεται. Διευρύνεται ο χώρος της γλώσσας ως γλώσσας. Η μεταφορά, η παρομοίωση, η αναλογία, μία παροιμία ένας στίχος διευρύνει τη σκέψη, διανοίγει τον χώρο δεν κλείνεται η συνομιλία στα στενά μιας συστηματοποιημένης ερμηνείας. Κάτι σαν αυτό το οποίο αναφέρεται στο ‘έργο τέχνης’ στον Χαϊντεγγερ σαν τέταρτη διάσταση, το ίδιο το έργο διανοίγει και διανοίγεται σε χώρο. (βιννικοτ σελ 42.34 .33.31.29Πως μπορεί να έρθει σε λόγο ‘το ποιος είμαι’ και πως μπαίνουν σε λόγο οι τρόποι με τους οποίους ενδεχομένως εκάστοτε διαμορφώνομαι ως εαυτός; Απαντήσεις συγκεκριμένες δεν είναι δυνατόν να προσφερθούν καθ’ όσον τούτο αφορά το ‘είναι’ του θεραπευτή και το πώς διαμορφώνεται από το ‘είναι’ της εκάστοτε συνάντησης. Ο θεραπευτής παραιτείται από τη θέση του ‘ειδικού’ εναρμονίζεται με την άγνοια με ένα τρόπο γνωρίζει την άγνοια και χρειάζεται να την αντέξει. Τσελάν: «Όταν το τίποτα βρισκόταν ανάμεσά μας Βρίσκαμε ο ένας τον άλλο». Μόνο από εδώ έχει τη δυνατότητα να αφουγκρασθεί, να ακούσει και να δει ό,τι έρχεται. Η παραίτηση από το δικό του αντανακλά αργά η γρήγορα στον θεραπευόμενο. Έχω την αίσθηση ότι αποτελεί ένα από τα βασικότερα σημεία της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση εγκλιματίζεται σε διαφορετικό περιβάλλον και προετοιμασμένο για το αν-απάντεχο της στιγμής. Δεν πρόκειται για κάτι μετρήσιμο ούτε στατικά υπολογίσιμο. Η γλώσσα της θεωρίας περιορίζει.Η διαθεσιμότητα στο αναπάντεχο και απροετοίμαστο ενδεχομένως είναι η διαθεσιμότητα για το “Ereignis”.Αυτό το οποίο συμβαίνει μπορεί να ακουστεί σε ένα χαϊκού από τον Roland Barthes με ένα ύφος στιγμιαίο και συνοπτικό, χωρίς δόνηση και επανάληψη – μία λάμψη: «Είναι αυτό – έτσι είναι- τέτοιο», ή μόνο : «Τέτοιο». Τα χαϊκού εκπροσωπούν κάτι παρόμοιο με αποτυπώματα στιγμών. Το χαϊκού δεν σημαίνει. « Είναι ελεύθερο,

3

3

εξυπηρετικό σαν ένας ευγενικός οικοδεσπότης. Σας επιτρέπει να εγκατασταθείτε σπίτι του με όλη σας την άνεση μαζί με τις ιδιοτροπίες σας , τις αξίες σας, τα σύμβολά σας».Σεφέρης: « Είτε φέγγει ,είτε βραδιάζει /μένει λευκό το γιασεμί». Σαίξπηρ: «Όταν το φως του νου φεύγει….αλλά με μια λάμψη έχει φανερώσει τον αόρατο κόσμο».

Ο Χαϊντεγγερ με τη σκέψη του αναστατώνει.Μαθαίνουμε την παραίτηση ως ‘θέλω να μην θέλω’ αυθόρμητη και ειλικρινή. Η σκέψη ‘ενάντια στον εαυτό της’, μια ‘αγωνία’, σαν να μην θέλει να πιαστεί από πουθενά. Μία Ανάγκη ‘αδήριτη’ έχει την δυνατότητα να φέρει τον άνθρωπο σε τέτοιο δρόμο. Είναι θεμελιώδες για τον άνθρωπο το να κατανοήσει τη σημασία αυτής της όποιας, ‘ανάγκης’. Για την Αντιγόνη ήταν ο σεβασμός στο νεκρό και η υπακοή στο νόμο της πολιτείας. Μία ανάγκη σε πρώτο επίπεδο και κατά γενική ομολογία είναι: εδώ και τώρα να απαλλαγεί από το ‘ψυχικό του βάσανο’. Θέλει να γίνει καλά. Όπως ήταν παλιά. Μέσα σε αυτό το ‘ήταν’ συμπεριλαμβάνεται και ο τρόπος με τον οποίο ήταν και είναι στην καθημερινότητά του με τους οποίους σχετίζεται κόσμο και πράγματα. Ο τρόπος με τον οποίο ήταν, ο οίκος ,το σπίτι του είναι η φυλακή του. Χρειάζεται να το εμπειραθεί, να το κατανοήσει. Ο τόπος κατανόησης, βιώματος και εμπειρίας περιδιαβαίνεται από αυτό το οποίο συλλέγεται στη γλώσσα εν γένει: στην σκέψη, στον λόγο, στην ομιλία. Η καθημερινή συνάντηση του ανθρώπου με πράγματα και κόσμο προϋποθέτει την γλώσσα ως μέσον επικοινωνίας και συνεννόησης. Κάθε ερώτημα για τη γλώσσα επιδέχεται διαφορετικές εκδοχές. Ανάλογα με την διάθεση, τον τρόπο τονισμού σύλληψης και εκφοράς του λόγου επέρχεται και ο ανάλογος αναβρασμός της σκέψης(λόγος και αυτός), δια μέσου του οποίου εκφράζεται η σχέση με την καθημερινή συνύπαρξη του περιβάλλοντος κόσμου. Η ομιλία είναι εισαγωγή στην κοινότητα των άλλων, η απόκτηση ενός εκάστοτε τόπου. Είναι προσπάθεια να αποκωδικοποιήσουμε αυτό που είναι ή δεν είναι, αυτό το οποίο αναδύεται, γίνεται.

4

4

Το καθημερινό – της κάθε ημέρας – στο φως. Ότι εξέχον, διακεκριμένο, παρουσιαζόμενο φαίνεται, το καθημερινό σε εμφάνιση, υπερτονισμένο καθώς φέρει την εμπειρία των αισθήσεων. Στο καθημερινό εντοπίζουμε, βλέπουμε, διακρίνουμε. Δεν είναι σκοτάδι, ύπνος, παύση. Είναι επαναληπτικό, ως επανάληψη και δραστηριότητα, (χωρίς να μιλάμε για κανονικότητα). Το καθημερινό είναι ότι λέγεται, ότι ακούγεται, το άγγιγμα, η συνάντηση, μια κατάσταση είναι “la prοse du monde”. Merleau Ponty . Είναι η καθημερινή ζωή: Άνθρωπος , καταγωγή εμπειριών, γλώσσα, πάθη, παραστάσεις. Δεν πρόκειται για συστηματικές καθημερινές πρακτικές, δεν έχουν μία γραμμική αναφορά. Το καθημερινό είναι το τυχαίο γεγονός. Τέτοιου είδους γεγονότα συμβαίνουν και χωρίς εμάς και τόσο παρόμοια ή όμοια μεταξύ τους. Η θεραπευτική συνάντηση συνιστά τον κατ’ εξοχήν τόπο-θεατρική σκηνή, παρόμοιων επαναλαμβανομένων εμπειριών . Λειτουργούν επαναληπτικά. Μία, μη τελεολογική επαναληπτικότητα, πλειάδας γεγονότων. Οι λέξεις πραγματώνουν το πράγμα σε πράγμα, είναι ο πλούτος του δηλ με ένα τρόπο καθώς δείχνεται, στο λόγο, το εμφανίζει ως πράγμα. (το παροδικό του πράγματος.)

Στον Χαϊντεγγερ στο ‘Ο δρόμος προς τη γλώσσα’, ο λόγος αναφέρεται ως ‘μύθος’. Η γλώσσα ως Ο μύθος : καθώς, καθ’ όσον τον ακροώμεθα μας αφήνει να απολήγουμε στην ομιλία της γλώσσας, ακροώμεθα τη γλώσσα έτσι ώστε να την αφήνουμε να μας λέει το μύθο της, ο οποίος δείχνοντας αφήνει το κάθε τι να εμφανίζεται στο είναι του. Μία αλληλέχεια λόγου και είναι, λέξης και πράγματος.Η καθημερινότητα ως τόπος παραμονής στα ίδια τα πράγματα, ως: ‘… μία επ-ανάληψη που μεταμορφώνεται σε ανάληψη’. Η οποία παραμένει ρευστή. Ο τόπος ανοίγματος για την ψυχ/εία. * Η σκέψη του Χάϊντεγγερ δεν ηρεμεί μολονότι περιστρέφεται συνεχώς γύρω από τον ίδιο άξονα. Βρίσκει το στόχο , ίσως μπορεί να αγκυροβολήσει εκεί, όμως παρασυρόμαστε σε μία νέα απορία που κλονίζει κάθε στήριγμα και ότι έμοιαζε στόχος και τέρμα, γίνεται αφετηριακό σημείο για μια νέα απορία.

5

5

Ο χώρος εννοείται τετραδιάστατος καθώς αυτό τούτο το ‘έργο’ τέχνης δια της παρουσίας του διανοίγεται και συγχρόνως διανοίγει. Μία ευ-καιρία ίσως διαφαίνεται ως προς μία κατανόηση διαφορετικού ύφους και στη θεραπεία. Ο χώρος δεν καταλαμβάνεται από το σύμπτωμα και την ακινησία του, και κατ’ επέκταση η σκέψη κινητοποιείται σε μεγαλύτερη ευρυχωρία. (η προέλευση του έργου τέχνης ,{15} σελ 41). Ότι αναφέρεται αφορά τον θεραπευτή πρώτα ως άνθρωπο. Και τούτο μέσα στα πλαίσια του νοήματος : Ό,τι είναι’ ανά πάσα στιγμή ως παρουσία στην εκάστοτε συνάντηση – συνεδρία.Αναφέρομαι στη συνέχεια σε κάποιες από τις δυνατότητες οι οποίες ανοίγονται από το πλαίσιο της θεραπευτικής συνεδρίας.Κάθε συνεδρία εξ αρχής. Ο θεραπευόμενος εκπροσωπεί αυτό το οποίο μιλάει η παρουσία του με λόγο ή σιωπή. Ενθαρρύνουμε να περιγράψει εντυπώσεις. Το εντύπωμα, ως η αποτύπωση στιγμών και καταστάσεων οι οποίες εκπροσωπούνται αφ’εαυτών χωρίς επιλογή και αξιολόγηση. Στεκόμαστε αυθόρμητα και ειλικρινά χωρίς να κάνουμε κάτι. Αυτό που κάνουμε είναι να περιμένουμε. Όπως γίνεται με τα μικρά παιδιά. Ανταποκρινόμαστε σε ό,τι έρχεται. Οι τρόποι με τους οποίους βρίσκεται ο θεραπευόμενος, τα άμεσα γεγονότα και οι επιπτώσεις στην καθημερινότητα λειτουργούν ως ‘μεγενθυτικός φακός’ για το ίδιο και για τον θεραπευτή. Δεν μετρούνται ως προς την ένταση και την προέλευση, (οι οποίες ορίζουν και καθορίζουν διαγνώσεις), αλλά , ως ‘ απ-όψεις’, δηλαδή πως βλέπει κάθε φορά τον εαυτό του όπως είναι, πράγμα το οποίο, θα μπορούσαμε να πούμε, δεν διαφέρει από το στόχο της θεραπείας και του θεραπευτή.

Η καθημερινότητα στη θεραπευτική συνάντηση προσφέρεται σαν αστείρευτη πηγή ευ-καιριών: ευ-καιρία αναζήτησης, φωτισμού, αναγνώρισης, αλλαγή απόψεων και αποφάσεων, επιτυχίας ή αποτυχίας, επανεξέτασης, απόρριψης ή επιβεβαίωσης επιλογών, διάκριση γεγονότων ή καταστάσεων οι οποίες με τη θέλησή μας και προς μεγάλη, εν πρώτης, έκπληξη, ευτυχώς, και χωρίς αυτήν. Στα κείμενα για τη

6

6

γλώσσα, ο λόγος λέγεται μύθος. Ο μύθος ο οποίος δείχνοντας αφήνει το κάθε τι να εμφανίζεται στο είναι του. Αναδεικνύονται με σοφία, σαν σε μεγεθυντικό φακό οντικο-οντολογικά χαρακτηριστικά και τρόποι με τους οποίους είμαστε. Δίνεται ως τόπος φανέρωσης της ‘φροντίδας’, ως «Μέριμνα». Η πολυπλοκότητα αυτής διευρύνει εξακολουθητικά τον ορίζοντα αναζήτησης της α-λήθειας και προς πάσα κατεύθυνση.

Στο ‘Είναι και χρόνος’, επικαλείται τον μύθο του *Υγίνου ο οποίος υπαινίσσεται και τη δομική πολλαπλότητα της μερίμνης. *(Το ‘είναι’ του ανθρώπου ως μέριμνα, θεμελιώδες υπαρξιακό φαινόμενο, είναι πενιχρό σε σύγκριση με ότι μπορεί να κατορθώσει η αρχέγονος προ-οντολογική αίσθηση του όντος εν γένει. Η αίσθηση αυτή πρέπει να εννοηθεί ως μία βίωση , άμεση σύλληψη της ουσίας της ανθρώπινης ύπαρξης ως μέριμνας, και του Είναι γενικότερα.******

(Υπαρκτικο-οντολογική παρουσίαση της μέριμνας).*Μέριμνα , βιομέριμνα, ανθρωπομέριμνα.( σελ. 317,318,319).

Ο τρόπος εννόησης της ανθρώπινης ύπαρξης κατά Χαϊντεγγερ, ο τόπος εκκίνησης της σκέψης του, αποτελεί μία δομική μετατόπιση για τον θεραπευτή και όχι μία ακόμα θεραπευτική θεωρία. ********************************** --------------------------------------------------------Παρατήρηση.Συμβαίνει να ψυχολογοποιούνται μέσα από γενίκευση δομικά χαρακτηριστικά του ατόμου ώστε να γίνουν αφετηριακό σημείο για τις περαιτέρω ερμηνείες της ψυχανάλυσης. Η αφετηρία προσδιορίζει και τη γλώσσα.Αναφερθήκαμε στα σημεία εκκίνησης και δρομολόγησης της Φαινομενολογικής – Υπαρξιακής Ψυχοθεραπείας. Ας προσέξουμε την από τον Φρόιντ προ-κατειλημμένη θέση και βεβαίως αρκετών άλλων στο χώρο προσεγγίσεων οι οποίες οι οποίες έχουν ως αφετηρία το ίδιο θεωρητικό σημείο.

7

7

Ποια αντίληψη του ανθρώπου υπάρχει στο θεμέλιο της Φροϋδικής θεωρίας της Ψυχανάλυσης; Ο homo natura. O δρόμος έχει ήδη σημανθεί: Σύγκρουση ενόρμησης και αρχής της πραγματικότητας στη μορφή του οιδιποδείου, «ο θεραπευόμενος πρέπει να πεισθεί για τέτοια αξιώματα με τον ένα με τον άλλο ή με περισσότερους τρόπους». (Φρόιντ).

Έχουμε να κάνουμε με τις βασικές έννοιες της ψυχανάλυσης:

Βασικές έννοιες.

1) H Έννοια του ευνουχισμού.Η εμπειρία του παιδιού το οποίο αναγνωρίζει με τίμημα το άγχος την ανατομική διαφορά των φύλων.Η έννοια του ευνουχισμού με τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού και την σεξουαλικότητα, την κατεύθυνση των ορμών .2) Η Έννοια του φαλλού.(Σύμβολο καθήλωσης στα στάδια ανάπτυξης).σελ.57 διαφορές. Φαλλός ,σελ.63 ψυχολογικό-ψυχοπαθολογικό εκεί όπου η εξήγηση, η σύνδεση με το παρελθόν, η έλλειψη και η επιθυμία δείχνει να είναι ο καθοριστικός παράγων της θεραπείας, με συγκεκριμένου τύπου συμβολοποίηση, η οποία είναι αποτέλεσμα της συγκεκριμένης θεώρησης.Μέχρι τότε το παιδί, (κατ’ επέκταση ο ενήλικας άρρωστος), ζούσε στην αυταπάτη της παντοδυναμίας. Μαθαίνει με τη δοκιμασία αυτή ότι το σώμα έχει όρια, δηλαδή ότι το παιδικό του πέος δεν θα του επιτρέψει να υλοποιήσει τις έντονες σεξουαλικές του επιθυμίες προς τη μητέρα. Αυτή η ασυνείδητη εμπειρία ευνουχισμού ανανεώνεται ασταμάτητα και επανατίθεται επί τάπητος στην ανάλυση του ενηλίκου ασθενή. Στόχος της αναλυτικής εμπειρίας είναι να επανενεργοποιηθεί στην ενήλικη ζωή η εμπειρία την οποία διανύσαμε στην παιδική ηλικία την οδυνηρή παραδοχή πως είναι στενότερα τα σωματικά όρια από τα όρια της επιθυμίας.(εν αντιθέσει με το θέλω-δεν

8

8

θέλω θα ήθελα στην βάση υπαρξιακών δυνατοτήτων, άνευ προκατασκευασμένης σωματικής χαρτογράφησης).Ο ψυχαναλυτής για να βρει το πιο σωστό νόημα ενός όρου, θα επιμείνει να απαντήσει στο ερώτημα και θα αναζητήσει γιατί και πως αγκυροβόλησε στο έδαφος της θεωρίας. Αναζητείται η ομφάλια σημασία της. Εν κατακλείδι: * Ποια είναι η αιτία ύπαρξης κάθε ψυχαναλυτικής έννοιας ; *Τι είναι αυτό το οποίο διακυβεύεται θεωρητικά και κάνει απαραίτητη την ύπαρξή της; * Ποιού προβλήματος είναι η λύση;(ίσως εδώ βρίσκεται και η αναγκαία συχνότητα περισσοτέρων των τριών ή και περισσοτέρων εβδομαδιαίως συνεδριών).Ήδη από τα ερωτήματα αντιλαμβανόμεθα το ‘κλείσιμο του λόγου’ και τη διάσταση η οποία προκύπτει μεταξύ θεραπευμένου και θεραπευτή. Ο ψυχαναλυτής σαν να γνωρίζει εκ των προτέρων και με βεβαιότητα την εξέλιξη της υπόθεσης και βεβαίως είναι αυτός ο κυρίαρχο του παιγνιδιού. Ο άνθρωπος περιέρχεται σε αντικείμενο. Κατευθύνεται από τις ‘ενορμήσεις’ και την ‘επιθυμία’. Pile tu perds , face je gagne. Κάτι σαν κλείσιμο του λόγου. Η απάντηση στο ‘γιατί’ κλείνει μία συνομιλία. Η παραμονή όμως στον εκάστοτε κόσμο του θεραπευομένου την διευρύνει. Το οιδιπόδειο κλείνει με το άγχος ευνουχισμού για το αγόρι μαζί με την αναγνώριση του πατρικού νόμου. Το αγόρι ζει το άγχος απειλής, ενώ το κορίτσι δοκιμάζει την επιθυμία να κατακτήσει αυτό που είδε και από το οποίο έχει ευνουχιστεί.Ο φθόνος του πέους (θα ήθελα και εγώ να έχω) την κυριεύει, ένας φθόνος που θα αφήσει στην εξέλιξή της ,στην διαμόρφωση του χαρακτήρα της, σημάδια ανεξίτηλα. Το κοριτσάκι όταν ανακαλύπτει το μειονέκτημά του δεν υποχωρεί εύκολα. Όταν χάσει κάθε ελπίδα από την γνώση της πραγματικότητας, η επιθυμία πλέον στο ασυνείδητο διατηρεί πάντοτε ένα αξιοσημείωτο ενεργειακό φορτίο. Ο λόγος που τα κορίτσια βάλλονται εναντίον της μητέρας έχει τη ρίζα της εδώ. Εκείνη τα γέννησε γυναίκες αντί να τα γεννήσει άνδρες. Μισεί

9

9

το αγαπημένο μέχρι τότε πρόσωπο για δύο λόγους: από ζήλια και από κακία, εξαιτίας του πέους που στερήθηκε.

(Η Daseinsanalyse θα λέγαμε ενθαρρύνει την παραμονή στην κατάσταση, δεν γνωρίζει εκ των προτέρων ό,τι για τον θεραπευόμενο θα πει ζήλια, μίσος, επιθυμία, προσδοκία, απειλή, παντοδυναμία, άγχος, παραδοχή, όρια , νόμος, ο άλλος, το περιβάλλον, τα σημαντικά πρόσωπα και ο τρόπος με τον οποίο εκφράζονται και βιώνονται στην καθημερινότητά του. Η επικοινωνία διαμείβεται με τρόπο ώστε η συνομιλία μορφοποιείται σε οντικο-οντολογικό πλαίσιο).

3) Η Έννοια του Ναρκισσισμού: * (Μύθος του Νάρκισσου ως * συμβολισμός). Εδώ ως ο έρωτας για την εικόνα του ίδιου του εαυτού. Διακρίνεται σε: πρωτογενή ναρκισσισμό – αυτοερωτισμός και σε δευτερογενή. Τα επενδυμένα αντικείμενα από τις ορμές είναι τα ίδια μέρη του σώματος. Ναρκισσισμός και libido ενέργεια που φεύγει από το σώμα και επενδύεται στα αντικείμενα. (σελ72).

4) H έννοια της ταύτισης. Ταύτιση με 0λικό αντικείμενο - ως η αθάνατη λίμπιντο , η οποία συνιστά ένα είδος μυθικού προϋπάρχοντος. Ο Πατέρας της πρωτόγονης ορδής. Μερική ταύτιση με μία πλευρά του αντικειμένου. ( αντικείμενο ως ασυνείδητη αναπαράσταση ) άρα, η μερική όψη του αντικειμένου σηματοδοτεί την όψη ή τη μορφή που μπορεί να πάρει μια αναπαράσταση. (σελ 144)5) Η έννοια της μετουσίωσης. (σελ 122). Η μετουσίωση είναι μηχανισμός άμυνας εναντίον μίας ανυπόφορης σεξουαλικής ανάμνησης. (σελ. 109) Λειτουργεί ως πέρασμα από τη μία ικανοποίηση στην άλλη.6) Η έννοια του υπερεγώ. Απαγορεύει , παροτρύνει, προστατεύει. Είναι το ψυχικό και διαρκές ίχνος της επίλυσης της μεγαλύτερης σύγκρουσης της οιδιπόδειας σκηνής. Η σύγκρουση , της οποίας το αποτέλεσμα

10

10

θα είναι η τελική λύση του δράματος , μία σαφής αντίθεση ανάμεσα στο νόμο που απαγορεύει και στην υποτιθέμενη ολοκλήρωση της αιμομιξίας. (ο συμβολισμός είναι αναγκαίος και επιτακτικός). Ο νόμος δεν απαγορεύει την επιθυμία, δεν μπορεί να εμποδίσει το παιδί να επιθυμεί. Απαγορεύει αποκλειστικά την πλήρη ικανοποίηση της επιθυμίας.Με μία λέξη απαγορεύει την απόλαυση. Λύπη –έλξης- απέχθεια. ( μίσος , αγάπη , φόβος) . Το αρχαϊκό μίσος θα γίνει αργότερα σαδιστική αυστηρότητα του υπερεγώ και το άγχος συναίσθημα ενοχής του εγώ.( σελ 176)7)Η έννοια της διάκλεισης. Διαταραχή της συμβολοποίησης της εμπειρίας ευνουχισμού. Έλλειψη εγγραφής της δοκιμασίας του ευνουχισμού. Είναι η θεωρητική κατασκευή για να εξηγηθεί ο ψυχικός μηχανισμός της ψύχωσης. (Σελ. 202) Για τον Φρόιντ είναι μία ακατάλληλη και νοσηρή άμυνα εναντίον της ανάμνησης του ευνουχισμού.Καθιστά το εγώ ένοχο για ένα φαντασιακό σφάλμα και το τιμωρεί. Η ενοχή είναι το άλαλο για τον άρρωστο, δεν νοιώθει ένοχος, αλλά άρρωστος.(le moi et le ca ).Στη συνείδηση αθώοι στο ασυνείδητο υπαίτιοι. Lacan - moi).Κάτι όπως: να σε κάνω καλά όπως έμαθα ότι πρέπει να γίνεις, , και ας μην είσαι αυτό.

Φρϋντ:* « Ο Μύθος είναι το πρώτο βήμα με το οποίο το άτομο χειραφετείται από τις από τις συνθήκες της ψυχολογίας των μαζών. Παύει από μονάδα μίας μάζας και αρχίζει να γίνεται υποκείμενο. Ο μύθος ως μεταφορά (συμβολική τάξη του λόγου και της σκέψης). Lacan.* Η μετακίνηση του ατόμου από την περιοχή της άμεσης πραγματικότητας ή την περιοχή του πραγματικού ,και η είσοδός στην περιοχή της συμβολικής τάξης συμβαδίζει με την απεξάρτηση του ατόμου από την ψυχολογική συμπεριφορά του οπαδού μέσα σε μία μάζα.( Ψυχολογία των μαζών και ανάλυση του εγώ)* Σύμβολο: Θεμελιακός χαρακτήρας του λόγου.

11

11

Εμπεριέχει μήνυμα αποκρυπτογράφησης μιας άλλης γλώσσας.Η σημασία του μπορεί να παραμείνει αμετάβλητη.(εδώ το σύμβολο αναπαριστά).

Σαφώς βρισκόμαστε σε άλλο τόπο με διαφορετικό κλίμα εξ’αρχής σαν θεραπευτές Φ-Υ.Α.Ψ. Δεν αναζητούμε το στατικό μα σταθερό έδαφος μίας θεωρίας , το γιατί της συμπτωματολογίας, ένα κλείσιμο δηλαδή στον μέσο όρο των διαγνωστικών κριτηρίων. Στη ψυχανάλυση η πολλαπλότητα των ερμηνειών δεν προσβάλλει τη συνοχή της θεωρίας. Αναζητείται η ομφάλια σημασία της.Ήδη από τα ερωτήματα αντιλαμβανόμεθα το ‘κλείσιμο του λόγου’ και τη διάσταση η οποία προκύπτει μεταξύ θεραπευμένου και θεραπευτή. Ο ψυχαναλυτής σαν να γνωρίζει εκ των προτέρων και με βεβαιότητα την εξέλιξη της υπόθεσης και βεβαίως είναι αυτός ο κυρίαρχο του παιγνιδιού. Ο άνθρωπος περιέρχεται σε αντικείμενο. Κατευθύνεται από τις ‘ενορμήσεις’ και τη ‘επιθυμία’. Pile tu perds , face je gagne. Κάτι σαν κλείσιμο του λόγου.

Στους Φ-Υ.Α.Ψ επιδιώκεται το άνοιγμα για την α-λήθεια , το πλησίασμα των ίδιων των πραγμάτων. Το φόβο του φόβου, την αγωνία και πως μπορεί να έλθει σε λόγο ,να ιδωθεί το άκουσμα στο εκάστοτε πλαίσιο των αναφορών του με ένα τρόπο φιλόξενο, χωρίς προ-κατειλημμένες συνδέσεις και αναφορές. Συναντιόμαστε με ό,τι κάθε φορά είναι. Ένα κατ’ εξοχήν τρόπο παρατακτικής σύνταξης. Δεν βιάζουμε και δεν βιαζόμαστε. Ανταποκρινόμαστε στον καιρό και το χρόνο. Η καθημερινότητα της ψυχοθεραπείας ανοίγεται σε άλλες γλωσσικές

12

12

δυνατότητες οι οποίες τείνουν προς αυτήν τούτη την α-λήθεια του θεραπευομένου. Την εμφάνιση αυτού, του ήδη από πάντα φερόμενου μα ακόμα κρυμμένου. Ο μύθος της ζωής του ανήκει, είναι ο δικός του μύθος όπως ανακαλύπτει τα σύμβολα του δικού του συμβολικού κόσμου, όποτε και όταν έρθει. Δεν γίνεται προσπάθεια ένταξης σε προειλημμένους από τον Φρόιντ μύθους και συμβολισμούς. Παραμένουμε στα ίδια τα πράγματα, στη στενή σχέση ανάμεσα στο φαινόμενο και την εκάστοτε συνείδηση καθώς συνείδηση δεν υφίσταται παρά σε σχέση με τα πράγματα και κόσμο , χρονούμενη.Ο Φ-Υ θεραπευτής δεν μπορεί να ανήκει στο χώρο της επιστημονικής σκέψης αυτήν των φυσικών επιστημών. Ή μάλλον περισσότερο καθ’ όσον η ανθρώπινη ύπαρξη δεν είναι ένα κάτι. Ο θεραπευόμενος δεν θεωρείται ως το παθολογικό αντικείμενο απέναντι σε ένα μη παθολογικό υποκείμενο-ειδικό το οποίο έχει λύσεις στο τσεπάκι. Ο θεραπευόμενος ανήκει όπως όλοι μας στον κοινό κόσμο, στο ίδιο πολιτισμικό περιβάλλον, με κοινή μοίρα όμως το συγκεκριμένο χρόνο βρίσκεται ενδεχομένως, όχι και απαραίτητα, κλειστός και μονοδιάστατος στη σκέψη και στις επιλογές του, θύμα εν πολλοίς ακριβώς, του τρόπου με τον οποίο είναι. Οι ανθρώπινες δυνατότητες δεν εξαντλούνται μέσα στις παραστάσεις, την ανάγκη, και τις επιθυμίες. Είναι ένα νοήμον όν το οποίο εκτός από τα θέλω ,δεν θέλω και θα ήθελα , μπορεί να κατανοήσει και τα όρια και τους νόμους πραγμάτων και κόσμου. Δράμα και λύση. Μένει η κρίση –διάκριση να διακρίνει πότε, πως και που βρίσκεται ανά πάσα στιγμή με έναν εαυτό ο οποίος γίνεται και παρά τη θέλησή του. Διαφοροποιείται συνεχώς με το ‘σχετίζεσθαι’ της καθημερινότητας. Είναι ριγμένος και παρά τη θέλησή του σε κόσμο και γλώσσα η οποία εγκλωβίζει. Η γλώσσα είναι ομιλία, σκέψη , φαντασία, σιωπή. Βρίσκεται. Την κατέχουμε και μας κατέχει όμως μας οδηγεί και προς την ελευθερία, απ-ελευθερώνει. Μύθος και πραγματικότητα. Το καθημερινό ‘σχετίζεσθαι’ φαίνεται να γίνεται ο τόπος της ελπίδας για τη θεραπεία.

13

13

* Ο μύθος είναι ως επί το πλείστον σύμμαχος και και βοηθός του λόγου. Όσα δεν μπορεί να εκφράσει ο λόγος, αναλαμβάνει να παραστήσει ο μύθος, ο οποίος έχει μία δική του ποιοτική εσωτερική διαλεκτική. Δι’ αυτής οικοδομεί, όσα ο λόγος αδυνατεί να θεμελιώσει.

Στον Χαϊντεγγερ τα παραδείγματα να κατανοηθούν ως παραδείγματα αυτού του οποίου κείται στο παράδειγμα και συγχρόνως αποδέσμευση από τον περιορισμό. Από εδώ τα πράγματα μιλιούνται αλλιώς.

Xώρος περιήγησης*Προ-οντολογικά θεμέλια της μέριμνας. Ο μύθος του Υγίνου.*Μέριμνα , βιομέριμνα, ανθρωπομέριμνα (page 317,318,319).*Δομική μετατόπιση του θεραπευτή.

Υπό την σκεπτόμενη Μέριμνα Και την συνεργασία της Γης (παροχή χώματος)Υπό την παρουσία του Δία και την πράξη δωρεάς (εμφύσηση πνοής) κάτω από την έριν ,ακόμα και μεταξύ θεοτήτων,Κρύβεται η δομική πολλαπλότητα της μέριμνας, Την αγγέλλει ο μύθος με τους ανάλογους συμβολισμούς.

14

14

Ο Louis Althusser, η αρρώστια και η αγωνιώδης προσπάθειά του να την εντάξει και να την ερμηνεύσει. Προσπαθεί φυσικά να ερμηνεύσει κι αυτήν του την ιδεοληψία, όπως την ονομάζει ο ίδιος, με ψυχαναλυτικό τρόπο, αλλά και να την ξεπεράσει (το να κατορθώσω επιτέλους να αποδράσω από αυτήν την ιδεοληψία υπήρξε μια από τις σκληρότερες δοκιμασίες της ζωής μου/ τώρα μου φαίνεται ότι ξέρω, ότι δεν υπάρχει ζωή χωρίς ξόδεμα, χωρίς ρίσκο, άρα χωρίς έκπληξη και ότι η έκπληξη είναι όχι μόνο κομμάτι της ζωής αλλά είναι η ίδια η ζωή στην έσχατή της αλήθεια είναι το Ereignis της, το γεγονός της, η ανάδυση της, όπως τόσο καλά λέει ο Χάιντεγκερ.Προσπαθώ πραγματικά όσο κρατούν οι συνειρμοί των αναμνήσεών μου να κρατηθώ μόνο στα γεγονότα. Οι παραισθήσεις είναι και αυτές γεγονότα.

15

15

Το ερώτημα του ‘είναι’.Με την ευκαιρία του ‘προορισμού της σκέψης’. 1964.Αισθάνομαι ότι η πρόκληση για την σκέψης σήμερα είναι τόσο καινούργια ώστε να υφίσταται μία τελείως νέα μέθοδος την οποία δεν μπορούμε να προσεγγίσουμε παρά μόνο με τον απευθείας διάλογο πρόσωπο με πρόσωπο, με μία μακρά μαθητεία δια της εξασκήσεως της θέασης μέσα στην σκέψη. Με άλλα λόγια, σε ένα πρώτο χρόνο, αυτός ο τρόπος σκέψης δεν αρμόζει παρά για λίγους ανθρώπους, αλλά μπορεί να μεταδοθεί στη συνέχεια στους άλλους μέσα από τους διαφορετικούς τομείς της εκπαίδευσης.Σας δίνω ένα παράδειγμα:Σήμερα καθένας από εμάς γνωρίζει πως χρησιμοποιούμε ένα ραδιόφωνο ή μία τηλεόραση, χωρίς για αυτό να είναι απαραίτητο να γνωρίζει τους υποκείμενους φυσικούς νόμους χωρίς να χρειάζεται να γνωρίζει τις αναγκαίες μεθόδους οι οποίες είναι απαραίτητες για την ανακάλυψή τους, μεθόδους τις οποίες μόνο πέντε ή έξι φυσικοί επιστήμονες κατανοούν πραγματικά.Σε ένα πρώτο χρόνο, το ίδιο συμβαίνει και με τη σκέψη Μέριμνα. Πρόκειται για δομή που εκφράζει ότι το da-sein προηγείται του εαυτού του, με το νόημα ότι είναι μελλοντικό και προ –λαμβάνον επί πλέον η μέριμνα πραγματώνει αυτό που το da-sein κάθε φορά θα γίνει.(Γίνε αυτό που είσαι).Όταν το da-sein αυτοπραγματώνεται, δημιουργεί αυτό το ίδιο ένα ‘παρελθόν’ και κατά τη στιγμή της αυτοπραγμάτωσης του υπάρχει σε ένα ‘παρόν’ παράπλευρα στα όντα με τα οποία σχετίζεται εκάστοτε οντικά. Το da-sein ως μέριμνα έχει πάντα αυτή τη δομή και δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτήν .Μπορεί να αποφασίζει για τον τρόπο της ύπαρξής του, αλλά δεν μπορεί κατά κανένα τρόπο να ξεφύγει από αυτόν τον τρόπο λειτουργίας της ύπαρξής του. Η εαυτότητα πρέπει να ιδωθεί υπαρκτικά μέσα στη δυνατότητα του da-sein να είναι αυτό τούτο αυθεντικά ,δηλαδή μέσα στην αυθεντικότητα του είναι του ως μέριμνα .(&68. &22).Το Είναι είναι συνδεδεμένο με τον άνθρωπο όχι το υποκείμενο.Το φως του ανοικτού συστήνει τόπο όπου δείχνονται σημασίες του είναι του

16

16

όντος και είναι και η γλώσσα στο παιγνίδι. Δεν περιορίζεται τώρα στην επικοινωνία ούτε στην εξήγηση. Βλέπω σημαίνει δείχνω, το Είναι δρα.

Ο Χάϊντεγγερ σε πρώϊμη παράδοση υπερβαίνει την ελληνική θεώρηση του Είναι .Ξεκινάει με τη λέξη ζωή (Ντιλτάυ), και θα αποκαλέσει αργότερα ωδε-είναι. Εκείνο όμως που προέχει είναι η υπέρβαση της «μεταφυσικής-αισθητικής θεώρησης της ζωής και η στροφή στο ‘πως’ της γεγονότητάς της , στον τρόπο με τον οποίο η ζωή πραγματώνεται γεγονικά στην εκάστοτε συγκεκριμένη και απολύτως μοναδική κατάσταση. Ό,τι κάνει τη διαφορά και αφετηρία της προβληματικής του υπήρξε μία φιλοσοφική εμπειρία: η διαφορά ανάμεσα στον τρόπο που η ζωή πραγματώνεται και στα εκάστοτε θεωρητικά περιεχόμενα στα οποία «εκπίπτει»,διαφορά που προϋπάρχει στην ίδια την ζωή και συστήνει την ‘ουσία’ της .Σε αυτήν του την προσπάθεια να αποδεσμεύσει τις εμπειρίες της γεγονικής ζωής από τις θεωρητικές επικαλύψεις σημαντική βοήθεια στην φαινμε/κή μέθοδο . (σελ 26, 27,28,29).εκδ κριτική.Ο χρόνος –καιρός αξιώνει συνεχή εγρήγορση και ετοιμότητα. Τούτο δεν συνιστά μία δραστηριότητα ανάμεσα στις άλλες, αλλά είναι η ίδια η ζωήΗ οποία καθώς αγρυπνά έχει ήδη εισέλθει στην διάσταση μέσα από την οποία μπορεί να συναντήσει τον Καιρό. Παραιτείται από κάθε προφητική και εφησυχαστική επαγγελία. Επειδή ο Καιρός έρχεται αιφνιδιαστικά ,η αποφασιστικότητα και η άγρυπνη παρουσία του ανθρώπου είναι ανά πάσα στιγμή αναγκαίες.

17

17

* Μάρτιν Χάιντεγγερ: Η προέλευση του έργου τέχνης. (εκδ.ΔΩΔΩΝΗ)* Walter Biemel: Heidegger.* Καθηγητής στο Elbeuf της Νορμανδίας . Είναι η πρώτη του συγγραφική παρουσία το Siloe 1941. Εξεδόθη 1974 (ed. Seuil).Αρρώστησε από φυματίωση ,μια αγωνιώδης επιβίωση τα 49 του χρόνια.Με απλό διηγηματικό λόγο εκφράζει μια βαριά ατμόσφαιρα όπου παρουσιάζει τη μοναξιά του ανθρώπου και αυτή τούτη τη δυσκολία της ύπαρξής του. Η αγωνία σαν ένα ξύπνημα.(από την υπερηφάνεια, τον εγωϊσμό, την μετριότητα, τις ψεύτικες επιθυμίες, το άγχος, την απελπισία όντας σε σιωπή παρατηρόντας σχέση και φύση).* Τι κατασκευάζεται στην ψυχανάλυση. (ψυχαναλυτικό περιοδικό ‘Εκ των Υστέρων’ Σεπτέμβριος 1997.*Γρ. Κωσταράς. Χαϊντεγγερ , Ο φιλόσοφος της Μερίμνης.* Χαϊντεγγερ: Είναι και Χρόνος (εκδ. Δωδώνη).[*(J.D.NASIO Διδασκαλία των επτά βασικών εννοιών της Ψυχανάλυσης εκδ. ΠΑΤΑΚΗ *Louis Althusser (1918-1990): Γάλλος διακεκριμένος μαρξιστής, καθηγητής φιλοσοφίας συμμετείχε σε όλο το φάσμα της διανόησης. Πολιτική, ψυχανάλυση, στρουκτουραλισμό, πάντα καθηγητής. Πέρασε περιόδους αρρώστιας, νοσηλεύτηκε υπέστη ηλεκτροσόκ, στραγγάλισε την γυναίκα του. Προσπάθησε μόνος να δώσει εξήγηση με ψυχαν/κά μέσα.Συναναστράφηκε με το σύνολο της τότε διανόησης.

18

18

19

19