Post on 15-Aug-2020
1
ความแปรปรวนของคณภาพการหงตมในขาวพนธพนเมองจากจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน 2
Genotypic variation of cooking qualities in local rice varieties from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son 3
Provinces 4
….. 5
….… 6
บทคดยอ 7
ประเทศไทยเปนจดศนยกลางความหลากหลายของพนธกรรมขาวพนเมองทส าคญแหงหนงของโลก โดยเฉพาะอยาง8
ยงลกษณะทางคณภาพการหงตมซงนบวาเปนลกษณะทส าคญในการคดเลอกของเกษตรกรในแตละพนท บอกถงปญหาวา9
ท าไมเราตองท าเรองน การศกษานมวตถประสงคเพอประเมนความแปรปรวนทางพนธกรรมของคณภาพการหงตม ระดบ10
อณหภมแปงสก ปรมาณอมโลส และคาความคงตวแปงสก ในขาวพนธพนเมองทเกบรวบรวมจากจงหวดเชยงใหม เชยงราย 11
และแมฮองสอน จ านวน 344 ตวอยาง พบวาสดสวนของตวอยางขาวสวนมากของทง 3 จงหวด เชยงใหม เชยงรายและ12
แมฮองสอนเปนชนดอณหภมแปงสกต า มากกวาปานกลางและสง โดยมสดสวนเปนขาวไรและขาวนา 45:54, 87:13 และ 13
90:10 ในทง 3 จงหวดทกลาวขางตน เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ตามล าดบ จงหวดเชยงใหม และเชยงราย พบ14
ตวอยางขาวสวนมาก รอยละ 60 และ 43 ทระดบความสง 901-1,100 เมตร รอยละ 60 และ 43 ตามล าดบ จงหวดแมฮองสอน15
พบตวอยางขาวมากทสดทระดบความสง 701-900 เมตร รอยละ 41 จากปรมาณอมโลสของตวอยางขาวจากทง 3 จงหวด พบ16
ขาวสวนมากเปนขาวเจา มเพยงเลกนอยเทานนทเปนขาวเหนยว และพบตวอยางขาวทอยระหวางขาวเหนยวและขาวเจาเปน17
สดสวนรอยละ 29, 36 และ 23 ในจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ตามล าดบ และพบวาตวอยางขาวจากจงหวด18
เชยงใหมและเชยงราย มลกษณะของแปงสกทง 3 แบบคอชนดแขงกระดาง ปานกลาง และออน ในสดสวนใกลเคยงกน 19
ส าหรบตวอยางขาวอมโลสต า สวนในจงหวดแมฮองสอนพบลกษณะของแปงสกทง 3 แบบ ทงในขาวทมอมโลสต าและปาน20
กลาง จากความสมพนธของเมอน าปรมาณอมโลสและคาความคงตวแปงสกมาพลอทกราฟความสมพนธ สามารถแบงชนด21
2
ของขาวไดเปน 13 กลม ซงขอมลนจะสามารถน าไปใชประโยชนในการคดเลอกพนธขาวเพอการบรโภคและการปรบปรงพนธ22
ขาวใหมลกษณะตามความตองการตอไป (ขาดสถานท ระยะเวลาในการศกษา วธการศกษาวาท าอยางไร?) 23
ค าส าคญ: ขาว, คณภาพการหงตม, ปรมาณอมโลส, ความคงตวแปงสก,อณหภมแปงสก 24
25
Abstract 26
Thailand has been recognized as one of the center of rice diversity among the world regions, especially 27
for the cooking quality which are the characters used by farmers for the selection of rice growing in each area. 28
This study aimed was to evaluate genotypic variation of cooking qualities including gelatinization temperature, 29
amylose content and gel consistency among 344 local rice samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and 30
Mae Hong Son provinces. The result demonstrated that Mmost of the collected samples had low gelatinization 31
temperature. The proportion of rice samples for upland and lowland rice was found at 45:54, 87:13 and 90:10 in 32
Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces, respectively. Most rice samples from Chiang Mai (60%) 33
and Chiang Rai (43%) were collected at 901-1,100 m from the average mean sea level, while in Mae Hong Son, 34
41% of rice samples were collected at 701-900 m. Amylose analysis showed that most of almost all samples 35
collected from the 3 provinces were non-glutinous type, only a few samples were glutinous type. While, 29, 36 36
and 23% of the samples were found as an intermediate between non-glutinous and glutinous types at Chiang Mai, 37
Chiang Rai and Mae Hong Son, respectively. Gel consistency analysis among non-glutinous rice showed found 3 38
types of cooked rice texture (hard, medium and soft texture) in low amylose samples with the similar proportion 39
between Chiang Mai and Chiang Rai. The samples from Mae Hong Son also showed found 3 types of cooked 40
rice texture both in the low and medium amylose content. The scatter plots between amylose content and gel 41
3
consistency had divided the collected rice samples from 3 provinces into 13 groups which can be useful for the 42
selection of rice for consumption ers and breeding of rice varieties with premium cooking quality in the future. 43
Keywords: Rice, Cooking quality, Amylose content, Gel consistency, Gelatinization temperature 44
45
บทน า 46
ประเทศไทยอยในแหลงตงอยในเขตรอนชนใกลเสนศนยสตร ซงถอจดวาเปนศนยกลางความหลากหลายของ47
พนธกรรมขาวทส าคญแหลงหนงในโลก ท าใหประเทศไทยมความหลากหลายของชนดขาวและพนธ ขาวสง โดยเฉพาะขาว48
พนธพนเมองทมความส าคญในการน ามาใชเปนฐานพนธกรรมขาวในการปรบปรงพนธขาวใหมลกษณะทตองการ เชน การทน49
โรคและแมลงศตรพช เปนตน (สงกรานต, 2537) จากการเกบรวบรวมพนธขาว ทกจงหวดของประเทศไทย ไดจ านวน 23,903 50
ตวอยาง พบวามขาวพนเมองจ านวน 17,093 ตวอยาง ขาวสายพนธด 2,335 ตวอยาง ขาวสายพนธจากตางประเทศ 3,391 51
ตวอยาง ขาวปา 1,065 ตวอยาง และขาวอนๆ 19 ตวอยาง (ฉววรรณ, 2543) ในจ านวนนพบวาขาวพนธพนเมองมความ52
หลากหลายทางพนธกรรมสงทสด เนองจากมโครงสรางภายในประชากรในลกษณะของ Heterogeneous population 53
(Frankel et al,. 1995) ขาวพนธพนเมองทมความหลากหลายภายในประชากร จะสามารถปรบตวและรกษาเสถยรภาพของ54
ผลผลตใหเขากบสภาพแวดลอมทแปรปรวนไดดกวาพนธบรสทธ (Brush, 2000) ซงการปรบตวเขากบสภาพแวดลอมทไม55
เหมอนกน ขนอยกบทองถนหรอสภาพภมประเทศของทองถนนนๆ (Frankel et al., 1995) ความแปรปรวนภายในลกษณะ56
ตางๆ ทพบในพนธพนเมอง เปนผลมาจากการปรบตวทเฉพาะเจาะจงตอสภาพแวดลอมในทองถนนนๆ (Harlan, 1992) และ57
รวมไปถงคณภาพอน ๆ ทถกคดเลอกไวในชมชน โดยเฉพาะเชน คณภาพการหงตม ทนบวามความส าคญมาก เนองจาก58
เกษตรกรทกพนทจะคดเลอกพนธขาวทนยมบรโภคภายในชมชนไวเปนอนดบแรก 59
คณภาพการหงตมของขาวสามารถวเคราะหไดจากคณสมบตทางเคมและองคประกอบ ปจจยทท าใหขาวพนธตาง ๆ 60
มคณภาพการหงตมทแตกตางกน ไดแก ปรมาณอมโลส ซงเปนสาเหตท าใหขาวสกมความเหนยวลดลง หรอรวนมากขน และ61
ท าใหขาวนมนอยลง ทงน เนองจากคณสมบตการคนตวของอมโลสทสกแลว และขาวทมปรมาณอมโลสสงจะดดน าไดมากใน62
4
ระหวางการหงตม จงท าใหเมอหงสกแลวจะไดขาวสวยรวนฟไมเหนยวตดกน ท าใหขาวสกขยายปรมาตรมากกวาขาวทม63
ปรมาณอมโลสต า ขาวทมปรมาณอมโลสเทากน อาจมความแขงของขาวสกแตกตางกนอน เนองจากคณสมบตความคงตว64
แปงสกมอตราการคนตวไมเทากน ท าใหแปงสกมความแขงและออนแตกตางกน ซงขาวทมคาความคงตวของแปงสกแขง เมอ65
หงเปนขาวสวยจะไดขาวทแขงกระดางมากกวาขาวทมคาความคงตวแปงสกออน ระยะเวลาในการหงตม ขนอยกบอณหภม66
แปงสก ซงความแตกตางของคณภาพการหงตมนน เกดจากความแปรปรวนอนเนองจากพนธกรรม สภาพแวดลอม และ67
ปฏสมพนธของทงสองปจจย ปจจยทมผลตอความแปรปรวนทางพนธกรรมเกดจากการผนแปรของลกษณะทปรากฏและความ68
หลากหลายของลกษณะทางพนธกรรม ซงเปนผลมาจากการเพมจ านวนประชากรหรอขนาดพนทในการเพาะปลก การผสม69
ขามระหวางประชากร และการคดเลอกของเกษตรกร (Brown, 2000) สภาพแวดลอมทมความแตกตาง ยอมสงผลใหพชเกด70
การตอบสนองทแตกตางกนออกไปในแตละทองถน เชน ระดบความสงของพนท ชนดของดน คาความเปนกรด-ดาง ปรมาณ71
น าฝน และธาตอาหารในดน เปนตน เปนไปไดวาพนธกรรมขาวทปลกในทองถนตาง ๆ จะมความแตกตางของคณภาพการหง72
ตมทแตกตางกน การทดลองนมวตถประสงคเพอประเมนความแปรปรวนของคณภาพการหงตมในขาวพนธพนเมองทเกบ73
รวบรวมมาจากจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ขอมลทไดจากการศกษาครงนจะสามารถน ามาใชในการคดเลอก74
พนธขาว เพอการใชประโยชนดานการบรโภคและรวมถงการปรบปรงพนธ ขาวใหมคณภาพการหงตมตามความตองการของ75
ผบรโภคตอไป 76
77
อปกรณและวธการวธการศกษา 78
การเกบรวบรวมตวอยาง 79
เกบรวบรวมตวอยางขาวจากเกษตรกรในพนท 3 จงหวด คอ เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน ทงหมดจ านวน 344 80
ตวอยาง แบงเปนจงหวดเชยงราย 76 ตวอยาง เชยงใหม 120 ตวอยาง และแมฮองสอน 148 ตวอยาง บนทกขอมลตามจงหวด 81
(เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน) พนทปลก (ขาวไรและขาวนาสวน) และความสงจากระดบน าทะเล 82
วธการทดลอง 83
5
การเตรยมตวอยาง 84
อปกรณใชอะไรบางในการเกบตวอยางและวเคราะหคณภาพ (เนนตรงคณภาพ) 85
วธการศกษา – เกบอยางไร ในยงฉางหรอในแปลงปลกอยางไร ขนาด....กรม/กก./.. 86
น าตวอยางมากะเทาะเปลอกแลวแบงตวอยางออกเปน 2 สวน โดยสวนแรกน าไปทดสอบหาคาการสลายตวในดาง 87
และสวนท 2 น าไปบดละเอยดใหเปนผงแปง และรอนผานตะแกรงความละเอยด 60 mesh ส าหรบทดสอบหาปรมาณอมโลส88
และคาความคงตวแปงสก 89
การวเคราะหคณภาพการหงตม 90
การทดสอบปรมาณอมโลส (Amylose content) โดยใชวธทดสอบหาปรมาณอมโลส (งามชน, 2547) จ านวน 2 ซ า91
อานคาความเขมของสสารละลายดวยเครองสเปกโตรโฟโตมเตอรทความยาวคลน 620 นาโนเมตร เปรยบเทยบกบคาของ92
กราฟมาตรฐาน (Standard curve) และจดประเภทขาวตามปรมาณอมโลสออกเปน 4 กลม ดงน ปรมาณอมโลส 0-2 % 93
จดเปน ขาวเหนยว สวนขาวเจาจดเปน 3 กลม คอ อมโลสต า 10-19 % ปานกลาง 20-25 % และสง 25-34 % (Juliano, 94
1971) 95
การวเคราะหคาความคงตวแปงสก (Gel Consistency) โดยประยกตจากวธของ Cagampang et al. (1973) และ 96
Juliano et al. (1980) วดคาระยะทางทแปงไหลไป โดยใชพนธขาวดอกมะล 105 (ความคงตวแปงสกออน) เปนพนธ97
เปรยบเทยบ และจ าแนกประเภทดงน แปงสกแขง (ระยะทางทไหลนอยกวา 40 มม.) แปงสกปานกลาง (ระยะทาง 40-60 มม.) 98
และแปงสกออน (ระยะทางมากกวา 60 มม.) 99
การวเคราะหคาอณหภมแปงสก (Gelatinization temperature) โดยใชคาการสลายตวในดางของเมลด (alkali 100
spreading test) ในสารละลายดาง 1.7% potassium hydroxide (KOH) ตามวธทดสอบหาปรมาณขาวเจาอนทไมใชขาวหอม101
มะลไทยปน (งามชน, 2545) โดยใชขาวพนธขาวดอกมะล 105 ซงมระดบการสลายตวในดางสงเปนพนธตรวจสอบ ซง102
สามารถแปรผลเปนระดบอณหภมแปงสกดงน ระดบ 1-3 อณหภมแปงสกสง (>75 °ซ) ระดบ 4-5 อณหภมแปงสกปานกลาง 103
(70-74 °ซ) และระดบ 6-7 อณหภมแปงสกต า (<70 °ซ) 104
6
การวเคราะหขอมล 105
ปรมาณอมโลส คาความคงตวแปงสกและอณหภมแปงสกน าเสนอโดยใชในดานความถในการกระจายตวของจ านวน106
ตวอยาง จ าแนกตามจงหวด (เชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน) พนทปลก (ขาวไร และขาวนาสวน) และความสงจาก107
ระดบน าทะเล 108
109
110
111
112
ผลการทดลองและวจารณผลการทดลอง 113
อณหภมแปงสก 114
ตวอยางขาวจากแตละจงหวดเมอน ามาทดสอบระดบการสลายตวในดางทบงชถงระดบอณหภมแปงสก พบวาม115
สดสวนของพนธขาวทบงบอกถงระดบ+แปงสก ตงแตระดบต า กลางและสง แตกตางกน (Figure 1) โดยจงหวดเชยงใหม 116
เชยงราย มสดสวนของตวอยางขาวทระดบอณหภมแปงสกทง 3 ระดบ เปนไปในท านองเดยวกน โดยใกลเคยงกน สดสวน117
ตวอยางขาวทอณหภมแปงสกต า กลางและ สง ในจงหวดเชยงใหม คอ รอยละ 71, 28 และ 2 ตามล าดบ จงหวดเชยงรายม118
สดสวนตวอยางขาวทอณหภมแปงสกต าและกลางเทานน รอยละ 70 และ 30 ตามล าดบ ไมพบตวอยางขาวทมอณหภมแปง119
สกสง จงหวดแมฮองสอนพบตวอยางขาวทเปนแบบอณหภมแปงสกสงจ านวนรอยละ 14 และมสดสวนของตวอยางแบบ120
อณหภมแปงสกต าและปานกลางและสงรอยละ 64, และ 22 และ 14 ตามล าดบ แสดงใหเหนวาประชากรของทง 3 จงหวดน 121
นยมบรโภคขาวทมอณหภมแปงสกต าหรอขาวทมเนอสมผสออนนมมากกวาอณหภมแปงสกสงหรอเนอสมผสแขง จงเกบรกษา122
พนธกรรมขาวพนเมองดงกลาวไวในชมชน เฉพาะจงหวดแมฮองสอนเทานนทพบตวอยางขาวทมอณหภมแปงสกสงมากกวา123
จงหวดอน เปนไปไดวาในจงหวดแมฮองสอนมจ านวนชนเผาพนเมองทมความแตกตางกนมากกวาทจงหวดอน ๆ ท าใหความ124
ขอคดเหน[c1]: (ไมตองน าเสนอขอมลสวนนแตใหวเคราะหหาความสมพนธของอะไร อยางไร)
7
นยมในการบรโภคขาวมหลายประเภท ซงจากรายงานพบวาจงหวดแมฮองสอนมชนเผาพนเมองถง 7 ชาตพนธ ไดแก กะเหรยง 125
ลาห (มเซอ) ลซ (ลซอ) ลวะ มง จนยนานและปะโอ (ส านกงานจงหวดแมฮองสอน, 2556) 126
127
128
129
130
Figure 1 Proportion of 366 rice sample separated by in 3 levels of gelatinization temperature (high, medium, low) 131
analyzed by alkaline spreading test among 336 samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong 132
Son provinces. 133
เมอแบงระดบอณหภมแปงสกจากคาการสลายตวในดางของเมลดขาวตามชนดของขาวไรและขาวนาพบวามสดสวน134
แตกตางกนในแตละจงหวด (Figure 2) สดสวนของตวอยางขาวไรและขาวนาในจงหวดเชยงใหม เชยงราย และแมฮองสอน คอ 135
45:54, 87:13 และ 90:10 ตามล าดบ ซงจงหวดเชยงใหมมสดสวนของขาวไรตอขาวนาใกลเคยงกน ในขณะทเชยงรายและ136
แมฮองสอน พบวาตวอยางขาวสวนมากเปนขาวไร มเพยงสวนนอยทเปนขาวนา สาเหตดงกลาวนาจะมาจากพนทท านาและ137
ปลกขาวพนเมองในสองจงหวดหลงนนมความสงมากกวาในจงหวดเชยงใหม การปลกขาวไรจงเหมาะสมในพนทดงกลาว138
มากกวา เนองจากพนทสงมความลาดชน ไมสามารถขงน าเพอปลกขาวนาได ขาวนาของทง 3 จงหวดพบเฉพาะตวอยางขาวท139
มระดบอณหภมแปงสกต าและปานกลางเทานน แตพบในสดสวนของตวอยางขาวทแตกตางกน ขาวนาของจงหวดเชยงใหมม140
สดสวนตวอยางขาวทมระดบอณหภมแปงสกต ามากกวาระดบปานกลางถง 4 เทา เชยงรายมเฉพาะระดบอณหภมแปงสกปาน141
กลางจ านวนรอยละ 13 ของตวอยางทเกบในจงหวดทงหมด และแมฮองสอนมสดสวนตวอยางขาวทมระดบอณหภมแปงสกต า142
มากกวาอณหภมแปงสกปานกลางประมาณ 2 เทา ในขาวไรพบวาจงหวดเชยงใหม ตวอยางขาวสวนมากมระดบอณหภมแปง143
สกต า รองลงมาเปนระดบปานกลาง และสง ตามล าดบ จงหวดเชยงรายมจ านวนตวอยางทมระดบอณหภมแปงสกปานกลาง144
2
ขอคดเหน[c2]: เปนเหตผลจรงหรอไม? การมขาวหลายชนดเหตใดขาวจงแขง ขาวออนไดหรอไม? หรอขาวทท าใหขาวแขง พฤตกรรมบรโภค?
ขอคดเหน[c3]: จากแหลงใด? ไมไดบอกวธการ
ขอคดเหน[c4]: ในกราฟต า??
8
เปนครงหนงของระดบต า และจงหวดแมฮองสอน มตวอยางขาวทมอณหภมแปงสกทง 3 ระดบคอ ต า ปานกลาง และสง โดยม145
สดสวนของตวอยางขาวรอยละ 57, 19 และ 14 ตามล าดบ จะเหนวาทงในขาวไรและขาวนาของทง 3 จงหวดมตวอยางขาวทม146
อณหภมแปงสกต ามากกวาสง ส าหรบตวอยางขาวทมอณหภมแปงสกสงพบเฉพาะในตวอยางขาวไรจากจงหวดเชยงใหมและ147
แมฮองสอน และตวอยางขาวนาจากจงหวดเชยงใหมเทานน แสดงใหเหนถงความแตกตางในการปลกขาวพนเมองทเปนชนด148
ขาวนาและขาวไรของทง 3 จงหวด ทนาจะมสาเหตมาจากหลายปจจย นอกจากความแตกตางของชนเผาพนเมองในพนทตาง 149
ๆ ทกลาวไปแลวขางตน อาจจะยงมเรองของความอดมสมบรณของดน น าซงหมายถงการชลประทานและความสงจาก150
ระดบน าทะเลปานกลางในแตละพนทดวย 151
152
Figure 2 Frequency distribution of rice sample separated in 3 levels of gelatinization temperatures (high, medium 153
and low) among upland and lowland rice samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son 154
provinces. 155
156
Freq
uenc
y (%
)
ขอคดเหน[c5]: อธบายวาอณหภมแปงสกเกยวของกบขาวไรและขาวนา อยางไร
9
เมอแบงระดบอณหภมแปงสกตามความสงของพนทปลกขาวจากระดบน าทะเลปานกลาง 5 ระดบ คอ < 500, 501-157
700, 701-900, 901-1,100 และ> 1,100 เมตร พบวามความแตกตางกนในแตละจงหวด (Figure 3) ในจงหวดเชยงใหม พบ158
ตวอยางขาวสวนมากรอยละ 60 อยทระดบความสง 901-1,100 เมตร โดยในจ านวนนรอยละ 57 เปนขาวทมระดบอณหภม159
แปงสกต า และรอยละ 3 มระดบอณหภมแปงสกปานกลาง ไมพบตวอยางขาวทระดบความสง > 1,100 เมตร ในจงหวด160
เชยงรายพบสดสวนตวอยางขาวทระดบความสง < 500, 701-900 และ 901-1,100 เมตร ในสดสวนรอยละ 34, 23 และ 43 161
ตามล าดบ ไมพบตวอยางขาวทระดบความสง 501-700 และ >1,100 เมตร โดยทระดบความสง 701-900 และ 901-1,100 162
เมตร พบตวอยางขาวชนดอณหภมแปงสกต ามากกวาปานกลาง ยกเวนทระดบความสง < 500 เมตร พบวามสดสวนอณหภม163
แปงสกต าเทากบปานกลาง ในจงหวดแมฮองสอนพบตวอยางขาวททกระดบความสง โดยมสดสวนตวอยางจากความสงต าสด164
ไปสงสดคอรอยละ 4, 12, 41, 16 และ 27 ตามล าดบ ตวอยางขาวสวนมากเกบไดจากทระดบความสง 701-900 เมตร โดยพบ165
ตวอยางขาวทระดบอณหภมแปงสกต า ปานกลางและสง ในสดสวน 12, 19 และ 10 ตามล าดบ 166
167
Figure 3 Frequency distribution of rice sample separated in 3 levels of gelatinization temperatures analyzed by 168
alkaline test among difference 5 heights of the area from average แกไขในกราฟดวย mean sea level. 169
ขอคดเหน[c6]: การแสดงกราฟไมชดเจนโดยเฉพาะเมอพดรวมของแมฮองสอน เนองจากเปนการรวบรวมอณหภมแปงสกจากระดบความสงโดยไมมกราฟคารวมอธบายยากตอการเขาใจ นาจะมกราฟแทงทแสดงคารวม
10
ปรมาณอมโลส 170
ปรมาณอมโลสเมอจ าแนกตามชนดขาวเหนยว , ขาวเจา และขาวเหนยวกงขาวเจา พบวามตวอยางขาวในสดสวนท171
แตกตางกนในแตละจงหวด (Figure 4 ) ทง 3 จงหวดพบสดสวนตวอยางขาวสวนมากเปนขาวเจา มเพยงเลกนอยเทานนทเปน172
ขาวเหนยว ท าใหคาดคะเนไดวาเกษตรกรทปลกขาวพนธพนเมองใน 3 จงหวดนนยมบรโภคขาวเจามากกวาขาวเหนยว และ173
นอกจากนนยงพบวาตวอยางขาวทเกบมาจากทง 3 จงหวดมตวอยางขาวทไมสามารถจ าแนกไดวาเปนขาวเหนยวหรอขาวเจา 174
เนองจากมปรมาณอมโลสอยระหวางขาวเหนยวและขาวเจาเปนสดสวนรอยละ 29, 36 และ 23 ในจงหวดเชยงใหม เชยงราย 175
และแมฮองสอน ตามล าดบ ซงขาวเหนยวกงขาวเจาดงกลาวนาจะเกดจากการปนกนของขาวทง 2 ชนด จากการเกบและ176
คดเลอกพนธของเกษตรกรในพนทตาง ๆ ทจะคดเลอกจากลกษณะทางสณฐานวทยาเปนส าคญ มากกวาการวเคราะห177
คณลกษณะทางเคม ซงรายงานการวจยทผานมาพบวาในการคดเลอกพนธกรรมขาวจากลกษณะทางสณฐานวทยาของเมลด178
ทเหมอนกน มชอเรยกเหมอนกน แตกลบพบวาเปนขาวคนละพนธกน โดยฉววรรณ (2543) พบวา การตงชอของแตละตวอยาง179
พนธจะตงขนตามความพอใจของเกษตรกรหรอเจาของพนธ โดยมไดประเมนคณลกษณะประจ าพนธทางดานเคมหรออน ๆ ท180
สามารถท าไดยากกวา ดงนนจงมโอกาสทจะพบวามการตงชอพนธซ ากนของเกษตรกรหรอเจาของพนธ ทจะตงตามสถานท 181
แหลงทพบหรอสถานททเกบรวบรวม ตามลกษณะรปพรรณสณฐานทพบ ตามจงหวด ตามชอของคน ดอกไม ผลไม สตวเลยง 182
หรอสงของ และชอทบงบอกความหมายอน ๆ 183
184
Figure 4 Proportion of rice sample separated by amylose content into glutinous rice, intermediate rice and non-185
glutinous rice from the total sample collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces. 186
ขอคดเหน[c7]: จ าเปนตองระบหรอไม ความสมเหตสมผล??
11
เมอจ าแนกตวอยางขาวเฉพาะขาวเจาทเปนตวอยางทพบสวนมากในแตละพนท โดยแบงเปนขาวเจาอมโลสต า ปาน187
กลาง และสง น ามาจ าแนกตามชนดขาวไรและขาวนา ของทง 3 จงหวด พบวามสดสวนตวอยางขาวทแตกตางกนในแตละ188
จงหวด (Figure 5 ) พบตวอยางขาวทมปรมาณอมโลสต ามากกวาสงทงในขาวไรและขาวนาของจงหวดเช ยงใหมและ189
แมฮองสอน สวนในจงหวดเชยงรายพบเฉพาะขาวเจาอมโลสต า ทงในขาวไรและขาวนา แสดงใหเหนวาขาวพนธพนเมองทเกบ190
มาสวนมากเปนขาวเจาชนดออนมากกวาชนดแขงซงเปนความชอบในการบรโภคของประชากรในพนทดงกลาว ซงตรงกบ191
ขอมลทไดจากการวเคราะหระดบอณหภมแปงสกทไดกลาวไวขางตน เชนเดยวกบการวเคราะหปรมาณอมโลสตามระดบความ192
สงจากระดบน าทะเลปานกลาง (Figure 6) 193
194
Figure 5 Frequency distribution of rice sample separated by amylose content (low, medium and high) of upland 195
rice and lowland rice from the total sample collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces. 196
ขอคดเหน[c8]: จ าแนกอยางไร
ขอคดเหน[c9]: มขอมลใดกลาวไว?
ขอคดเหน[c10]: ยงไมมการกลาวถงใดๆ
12
197
Figure 6 Frequency distribution of rice sample separated by amylose content of 5 differentce heights from 198
average mean sea levels from the total samples collected from Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son 199
provinces. 200
201
คาความคงตวแปงสก 202
เมอน าขาวเจาทมระดบอมโลสต า ปานกลาง และสง มาจ าแนกคาความคงตวแปงสก ทจะบงบอกวาขาวทหงสกแลว 203
เมอปลอยใหเยนลงจะมลกษณะของแปงสกเปนชนดแขงกระดาง ปานกลาง หรอออน ในแตละระดบอมโลส พบความแตกตาง204
ในตวอยางขาวทเกบมาจากแตละจงหวด (Figure 7) ในจงหวดเชยงใหมท.พบวาขาวสวนมากมปรมาณอมโลสต า มลกษณะ205
ของแปงสกทง 3 แบบ คอชนดแขงกระดาง ปานกลาง หรอออน ในสดสวนใกลเคยงกน เชนเดยวกบตวอยางขาวทพบในจงหวด206
เชยงราย สวนในจงหวดแมฮองสอนพบลกษณะของแปงสกทง 3 แบบ ในขาวทงทมปรมาณอมโลสต าและปานกลาง ถงแมวา207
การจ าแนกลกษณะของแปงสกโดยใชคาความคงตวของแปงสกนนจะนยมทดสอบในขาวทมระดบอมโลสสง เพอจ าแนกขาว208
แขงทมชนดของแปงสกแตกตางกน แตจากการทดสอบครงนกชใหเหนเชนกนวาทระดบอมโลสต าและปานกลางของตวอยาง209
ขอคดเหน[c11]: ไมใกลกน
13
ขาวทเกบมาจากแตละจงหวดมชนดของแปงสกแตกตางกน ซงขอมลดงกลาวจะเปนประโยชนอยางมากในการปรบปรงพนธ210
ขาวเพอใหมลกษณะของคณภาพหงตมตามความตองการการน าไปใชประโยชน เชนในบางกรณอาจจะตองการขาวออนทเมอ211
หงสกแลวยงคงรปเหมอนเดมไมเละจนเกนไป หรอผบรโภคบางรายอาจจะชอบทจะบรโภคขาวทมลกษณะตรงกนขามกเปนไป212
ได 213
214
215
216
217
218
219
220
Figure 7 Frequency distribution of rice sample separated by gel consistency test into hard, medium and soft 221
textures among the 3 different amylose contents from the total sample collected from Chiang Mai, Chiang Rai 222
and Mae Hong Son provinces. 223
ความสมพนธของ.........กบ..... 224
ซงเมอน าตวอยางขาวทงหมดมาพลอทกรากฟารศกษจากความสมพนธระหวางปรมาณอมโลสและความคงตวแปง225
สก ท าใหสามารถจดกลมของตวอยางขาวโดยใชปรมาณอมโลสได 4 กลม ไดแก กลมทมลกษณะขาวสกเหนยว (a) ขาวสก226
เหนยวนม (2b) ขาวสกคอนขางรวนแตไมแขง (c) และกลมทมลกษณะขาวสกรวนและแขง (d) และจ าแนกไดอก 4 กลม ตาม227
คาความคงตวแปงสก ไดแก กลมทมลกษณะแปงสกแขงกระดาง (A) กลมทมแปงสกแขง (B) กลมทมแปงสกปานกลาง (C) 228
และกลมทมแปงสกออน (D) (Figure 8) และเมอพจารณาความสมพนธรวมกนระหวางปรมาณอมโลสและคาความคงตวแปง229 ขอคดเหน[c12]: วธการด าเนนงาน
14
สกกท าใหสามารถจ าแนกกลมของตวอยางไดทงหมด 13 กลม ดงน กลมท 1 เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะแขงและรวน แตม230
แปงสกออนเมอปลอยไวใหเยน กลมท 2 เมลดขาวมลกษณะคอนขางรวนแตไมแขง และแปงสกมลกษณะแขงกระดาง กลมท 3 231
เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะคอนขางรวนแตไมแขง แตแปงสกมความแขงเมอปลอยใหเยน กลมท 4 เมลดขาวหงสกคอนขาง232
รวนแตไมแขง และมแปงสกออนปานกลาง กลมท 5 เมลดขาวเมอหงสกจะคอนขางรวนแตไมแขง และแปงสกมลกษณะออน 233
กลมท 6 เมลดขาวจะมลกษณะเหนยวนม แตมลกษณะแปงสกแขงกระดาง กลมท 7 เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะเหนยวนม 234
แตมแปงสกลกษณะแขง กลมท 8 เมลดขาวสกมความเหนยวนม และมแปงสกออนปานกลาง กลมท 9 เมลดขาวสกมลกษณะ235
เหนยวนม และแปงสกมลกษณะออน กลมท 10 เมลดขาวสกมลกษณะเหนยว และมลกษณะแปงสกแขงกระดาง กลมท 11 236
เมลดขาวสกมลกษณะเหนยว และมแปงสกแขง กลมท 12 เมลดขาวสกมลกษณะเหนยวและมแปงสกออนปานกลาง และกลม237
ท 13 เมลดขาวเมอหงสกมลกษณะเหนยว และมแปงสกลกษณะออน โดยมจ านวนตวอยางขาว 1, 6, 6, 11, 10, 28, 43, 61, 238
55, 3, 3, 7 และ 11 ตวอยางตามล าดบ ซงขอมลดงกลาวเปนประโยชนอยางมากในการคดเลอกตวอยางขาวพนเมองไปใชใน239
การปรบปรงพนธใหมลกษณะทตองการ หรอการคดเลอกคณภาพการหงตมโดยผบรโภค 240
241
242
15
243
Figure 8 Relationship between amylose content and gel consistency among the 245 rice samples collected form 244
Chiang Mai, Chiang Rai and Mae Hong Son provinces. 245
246
เอกสารอางอง 247
ฉววรรณ วฒญาโน. 2543. ขาวพนเมองไทย. เอกสารวชาการ ศนยปฏบตการและเกบเมลดเชอพนธขาวแหงชาต ศนยวจยขาว248
ปทมธาน. สถาบนวจยขาว. กรมวชาการเกษตร. 215 หนา. 249
งามชน คงเสร. 2545. คณภาพขาวและการตรวจสอบขาวหอมมะลไทย. เอกสารวชาการกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตร250
และสหกรณ ส านกงานเศรษฐกจอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม. 124 หนา. 251
สงกรานต จตรากร. 2537. ขาว: ทรพยากรพนธกรรมศนยวจยขาวปทมธาน. สถาบนวจยขาว. กรมวชาการเกษตร. 74 หนา. 252
0
5
10
15
20
25
30
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Amylo
se co
ntent
(%)
Gel consistency (mm.)
คออะไร???
1
2 3 4 5
6 7 8 9
10 11 12 13
(D) (B) (C) (A) (d)
(c)
(b)
(a)
16
ส านกงานจงหวดแมฮองสอน. 2556. ขอมลส าคญจงหวดแมฮองสอน. ส านกงานจงหวดแมฮองสอน กลมงานขอมลสารสนเทศ253
และการสอสาร. 27 หนา. 254
Brown, A.H.D. 2000. The genetic structure of crop landrace and the challenge to conserve them in situ on farm. In 255
Gene in the field: On-Farm Conservation of Crop Diversity. Lewis Publishing Company Limited. U.S.A. pp. 256
29-48. 257
Brush, A.B. 2000. Genes in the field. On-farm conservation of crop diversity.ควรใสจ านวนหนา? 258
Cagampang B. G., Perez C.M. and Juliono B. O. 1973 A gel consistency test for eating quality rice. J. Science. 259
Food Agric. 24: 1589-1594. 260
Frankel, O.H., A.D.H. Brown and J.J. Burdon. 1995. The conservation of plant biodiversity. Cambridge: 261
Cambridge University Press. 299. 262
Harlan, J.R. 1992. Crops & Man second Edition. Madision. Wisconsin, USA: 284. 263
Oka, H.I. 1988. Origin of cultivated rice. Japan scientific societies press. Honorary fellow, National Institute of 264
Genetics, Misima, Japan: pp. 254. 265
Juliano, B.O. 1971. A Simplified Assay for Milled-rice Amylose. Cereal Sci. Today 16: 334-338,340,360 266
Lanceras, J., Huang, Z.L, Naivikul, O., Vanavichit, A., Ruanjaichon, V., and Tragoonrung, S. (2000) Mapping of 267
genes for cooking and eating qualities in Thai jasmine rice (KDML105). DNA Res 7: 93–101. 268
269
270
271