Viet Complete

8/4/2019 Viet Complete

1/79


2/79

TONG QUANHIN TRANG T NGP NC VIT NAMSAU 15 NM THC HIN CNG C RAMSAR


3/79

Vic quy nh v cac thc th a ly va trnh bay cac t liu trong n phm nay khng phan anh bt c quan im naocua VEPA, IUCN hoc MWBP v t cach phap ly cua bt c quc gia, lanh th hay khu vc nao va cac c quan cothm quyn cua ho, cung nh khng phan anh bt c quan im nao cua VEPA, IUCN hoc MWBP v phn nhranh gii cua cac quc gia, lanh th hay khu vc o.

Cac quan im trnh bay trong n phm nay khng nht thit phan anh cac quan im cua VEPA, IUCN hoc MWBP.

C quan xut ban: Cuc Bao v Mi trngT chc Bao tn Thin nhin Quc t (IUCN) tai Vit NamChng trnh Bao tn a dang Sinh hoc va S dung Bn vng t ngp nc sng M-kngHa Ni, Vit Nam

Ban quyn: 2005 Cuc Bao v Mi tr ngCac t chc hoc ca nhn co th tai ban n phm nay v muc ch giao duc hoc phi li nhun makhng cn s ng y trc bng vn ban Cuc Bao v Mi trng, nhng phai ghi ro ngun.Cac t chc hoc ca nhn khng c phep tai ban n phm nay kinh doanh hoc v bt ky mucch thng mai nao ma khng c s ng y trc bng vn ban cua Cuc Bao v Mi trng.

Trch dn: Cuc Bao v Mi trng Vit Nam (2005). Tng quan hin trang at ngp nc Vit Nam sau 15 nmthc hin cng c Ramsar. Ha Ni, Vit Nam. 72 pp.

Cng ty in: Cng ty TNHH Linh Hi, Ha Ni, Vit Nam

Ni cung cp: Cuc Bao v Mi trngB Tai nguyn va Mi trng67 Nguyn Du, Ha Ni, Vit NamT: +84 4 942 4581; Fax: +84 4 822 3189Email: [email protected]

T chc Bao tn Thin nhin Quc t IUCN Vit NamVilla 44/4, Ph Van Bao, Ba nh, Ha Ni, Vit NamTel: +84 4 726 1575, Fax: +84 4 726 1561Email: [email protected]

Chng trnh Bao tn a dang Sinh hoc va S dung Bn vng t ngp nc sng M-kngCuc Bao v Mi trng67 Nguyn Du, Ha Ni, Vit NamT: +84 4 9427800; Fax: +84 4 9427801Email: [email protected]


4/79

i

Danh muc cac ch vit tt iv

Li cam n v

1. M u 1

2. Tng quan v t ngp nc Vit Nam 32.1. t ngp nc Vit Nam 3

2.1.1. Cac c im t nhin chu yu hnh thanh t ngp ncVit Nam 3

2.1.2. Kim k t ngp nc 3

2.1.3. Xy dng h thng phn loai va lp ban t ngp nc 42.1.4. Cac h sinh thai t ngp nc 5 2.1.5. Xu th bin ng t ngp nc Vit Nam 14

2.2. Gia tr va chc nng cua t ngp nc Vit Nam 152.2.1. Chc nng cua t ngp nc Vit Nam 15 2.2.2. Gia tr cua t ngp nc Vit Nam 16 2.2.3. a dang sinh hoc 18

3. Quan ly t ngp nc Vit Nam 213.1. Hin trang quan ly t ngp nc Vit Nam 21

3.1.1. Quan ly t ng p nc cp trung ng 213.1.2. Quan ly t ng p nc cp tnh 213.1.3. Hoat ng va xu hng bao tn t ngp nc 22 3.1.4. Vic s dung t ngp nc va xu th 22

3.2. Khung phap ly cho quan ly t ngp nc 243.2.1. H thng lut phap, chnh sach lin quan n quan ly

t ngp nc 24 3.2.2. Tom tt v cac Cng c quc t co lin quan n quan ly

t ngp nc ma Vit Nam tham gia 25 3.3. Cac phng thc, phng phap quan ly t ngp nc 27

3.4. Nghin cu, tuyn truyn, giao duc va nhn thcv t ngp nc 283.4.1. Cac hoat ng 28 3.4.2. Xu hng v nhn thc, hiu bit v t ng p nc 29

3.5. Nhng thanh tu, thach thc lin quan n quan lyt ngp nc Vit Nam 29

3.5.1. Nhng thanh tu 293.5.2. Mt s tn tai, thach thc trong quan ly t ngp nc 303.5.3. Mt s xut v quan ly t ngp nc Vit Nam 32

4. Kt lun 35

5. Kin ngh 37

Tai liu tham khao 38

Tng quan hin trang t ngp nc Vit Nam sau 15 nm thc hin cng c Ramsar

Muc luc


5/79

Phu Luc

Phu luc A: Tom tt v Cng c Ramsar 40

Phu luc B: H thng phn loai t ngp nc cua B Nng nghip vaPhat trin Nng thn 41

Phu luc C: Mt s ban t ngp nc Vit Nam 46Phu luc D: Cac khu t ngp nc co gia tr a dang sinh hoc va

mi trng cua Vit Nam 49

Phu luc E: Lng gia kinh t mt s vung t ngp nc Vit Nam 64

Phu luc F: Danh muc mt s vn ban quy pham phap lut lin quann t ngp nc 69

Anh 1: t ngp nc bai triu ca sng Ba Lat 6

Anh 2: Rng ngp mn hai bn rach Nang, ca sng ng c 6

Anh 3: Rng ngp mn ven bin Ca Mau 7

Anh 4: Nha hai bn sng Ca Mau, oan qua th xa 7

Anh 5: Pha Tam Giang - Cu Hai 9

Anh 6: Rng ngp mn tai xa Quang in, Hai Ha, Quang Ninh 10

Anh 7: Khoanh m nui tm pha huy rng ngp mntai xa Tin Ti, Hai Ha, Quang Ninh 11

Anh 8: Ran san h ven bin Ninh Thun 11

Anh 9: Co vch Th.hemprichiimoc cung san h quanh ao Trng Sa 11

Anh 10: San h b khai thac lam lu nim Nha Trang - Khanh Hoa 11

Anh 11: Cac bai co bin C.rotundatata ao Phu Quy 12

Anh 12: Suy thoai tham co bin m Thuy Triu, vnh Cam Ranh 13

Anh 13: H Ba B 13

Anh 14: Khu du lch ven bin Cu Lao Cu, Bnh Thun 17Anh 15: Khai thac ngao t nhin tai bai triu Hai Ha, Quang Ninh 17

Anh 16: Khai thac rong bin Ca Hi, Xun Thanh, Nghi Xun, Ha Tnh 17

Anh 17: Khai thac qung ilmenit trong bai triu thp, Cm Xuyn, Ha Tnh 17

Anh 18: Cht pha rng ngp mn nui tm Thai Bnh 19

Anh 19 : nhim du mui Chut, Phan R 19

Anh 20: Nng cao nhn thc cng ng v QLTHB Nam nh 28

ii


Danh muc anh


6/79

iii


Bang 1: t ngp nc vung ng bng sng Hng 5

Bang 2: Vn quc gia va khu bao tn thin nhin t ngp nc ng bng sng Cu Long 8

Bang 3: S suy giam che phu san h mt s vung ven bin Vit Nam 12

Bang 4: Din tch va san lng lua ca nc mt s nm 16

Bang 5: San lng khai thac va nui trng thuy san 16

Bang 6: Tng thai lng ra bin cua mt s h thng sng 19

Bang 7: Cac cng c quc t co lin quan n t ngp nc 25

Biu 1: Din tch mt s loai hnh t ngp nc ng bngsng Cu Long 7

Biu 2: Phn b din tch rng ngp mn cua Vit Nam 10

Biu 3: S din bin din tch Rng ngp mn Vit Nam, 1943-2000 10

Biu 4: Tng gia tr cua mt s bai co bin Vit Nam 12

Biu 5 : San lng va nng sut khai thac hai san

t nm 1990 n nm 2002 18Biu 6: So sanh s lng Su u o Vn quc gia Tram Chim

qua cac nm 1986-2005 23

Hp 1: H thng cac sng ln cua Vit Nam 3

Hp 2: 42 Khu t ngp nc tiu biu Vit Nam 4

Hp 3: 10 khu t ngp nc ven bin co gia tr cao 4Hp 4: H thng cac m pha min Trung Vit Nam 9

Hp 5: Cac loai sinh vt NN Vit Nam 17

Hp 6: Nhim vu va chc nng cua cac B, nganh va a phngtrong bao tn va phat trin bn vng cac vung t ngp nc 21

Hp 7: Cac vung t ngp nc la cac khu rng c dung Vit Nam 22

Hp 8: Cac bc quy hoach quan ly da trn h sinh thai: 28

Danh muc bang

Danh muc biu

Danh muc hp


7/79

iv


BTTN Bao tn thin nhinBSCL ng bng sng Cu LongBSH ng bng sng HngDSH a dang sinh hocNN t ngp ncVQG Vn quc giaIUCN T chc Bao tn Thin nhin Quc tCRES Trung tm Nghin cu Tai nguyn & Mi trng

WWF Quy Quc t v Bao v Thin nhinUNDP Chng trnh Phat trin Lin Hp qucUBND Uy ban Nhn dnQLTHB Quan ly tng hp i bUNEP Chng trnh Mi trng Lin Hp qucGEF Quy Mi trng toan cuUNFCCC Cng c Khung cua Lin Hp Quc v Bin i Kh huKTX Khng thng xuyn

Danh muc cac ch vit tt


8/79

v


Cuc Bao v Mi trng va IUCN Vit Nam xin trn trong cam n nhng ngi tham gia xy dngbao cao nay, gm: GS.TS. Mai Trong Nhun, TS.Trn Hng Ha, ThS. Nguyn Ch Thanh, ThS. LThanh Bnh, TS. Hoang Vn Thng, Pham inh Vit Hng.ng thi Cuc Bao v Mi trng va IUCN Vit Nam cung trn trong cam n Chng trnh Bao tn adang Sinh hoc va S dung Bn vng t ngp nc sng MKng a h tr v ky thut va tai chnh; aihoc Quc gia Ha Ni, Trung tm Nghin cu Tai nguyn va Mi trng, Phn vin iu tra Quy hoachRng Nam B, Hp phn t ngp nc trong D an Ngn nga cac xu hng suy thoai mi trng binng va vnh Thai Lan cung cp tai liu, kt qua nghin cu va tham gia bin soan bao cao nay.

Cuc Bao v Mi trng va IUCN Vit Nam trn trong cam n s hp tac va nhng y kin cua PGS. TS. LDin Dc, GS.TSKH. Phan Nguyn Hng, GS.TS. Mai nh Yn, GS.TSKH. ng Huy Huynh, PGS.TSPham Bnh Quyn, PGS. TS. Nguyn Hoang Tr, TS. ao Manh Tin, Nguyn Th Hng Hu, Nguyn ThHoang Ha, Trn ng Quy, Nguyn Tai Tu va nhng ngi co lin quan khac.

Cui cung, Cuc Bao v Mi trng va IUCN Vit nam xin c trn trong cam n s ong gop va h trquy bau cua T chc Phat trin Quc t Thuy in (SIDA).

Li cam n


9/79

t ngp nc (NN) Vit Nam rt adang v kiu loai, phong phu v tainguyn, a dang sinh hoc (DSH), conhiu chc nng va gia tr (kinh t, xa hi, vnhoa...) rt quan trong. Vi hn 10 triu ha, NNphn b hu khp cac vung sinh thai cua nc ta,gn bo lu i vi cng ng dn c, co vai tro ln

i vi i sng nhn dn va phat trin kinh t - xahi.

Nm 1989, Vit Nam la quc gia th 50 trn thgii tham gia Cng c Ramsar. Trong 15 nmqua, Vit Nam a co nhiu n lc trin khai cachoat ng nghin cu, kim k, xy dng cac cngcu va ky thut khac nhau bao tn, s dung,quan ly NN theo tinh thn cua Cng c Ramsar.Tuy nhin, nhng c gng nay cha ap ng cyu cu s dung khn kheo, bao tn va phat trin

bn vng NN.Vic ra soat, anh gia nhng thanh tu, tn tai vaxu th cua cac hoat ng lin quan n NNnhm rut ra nhng bai hoc kinh nghim va xutnh hng quan ly, bao tn, s dung khnkheo va phat trin bn vng NN la ht sc cnthit.

Hng ti muc ch noi trn va gop phn vao vicbao tn DSH, quan ly, phat trin bn vng NNVit Nam, Cuc Bao v Mi trng thuc B Tai

nguyn va Mi trng bin soan "Tng quan hin

trang NN Vit Nam sau 15 nm thc hin Cngc Ramsar" (Overview of Wetlands Status in VietNam Following 15 Years of Ramsar ConventionImplementation) vi s h tr va cng tac cuaIUCN.

Bao cao c xy dng trn c s tng hp, phntch cac ngun tai liu co tnh phap ly cao, cp nht mc co th, theo cach tip cn lch s cu th, linnganh, tip cn sinh thai va phat trin bn vng.Ni dung bao cao c trnh bay trong 5 phn (Mu; Tng quan v NN Vit Nam; Quan ly NN Vit Nam; Kt lun; Kin ngh) va 6 phu luc(Cng c Ramsar; Phn loai NN theo B Nngnghip va Phat trin Nng thn; Mt s ban NN; Cac khu NN co gia tr DSH va mitrng Vit Nam; Lng gia kinh t mt s khuNN Vit Nam; Danh muc cac vn ban phap lut

lin quan n NN).Bao cao nay co th la tai liu b ch cho cac nhaquan ly, hoach nh chnh sach, cho cac nhanghin cu v NN, lam tai liu tham khao chonghin cu sinh, hoc vin cao hoc va cac i tngkhac thuc cac lnh vc lin quan n NN.

Du a rt c gng bin soan nhng bao cao khotranh khoi thiu sot, Cuc Bao v Mi trng va tpth tac gia rt bit n va mong nhn c s gop ycua c gia.

1


1. M u


10/79

2.1. t ngp nc Vit NamHin nay, trn th gii co nhiu nh ngha khacnhau v NN, tuy theo mi quc gia va muc chquan ly, s dung NN. nh ngha v NN ghi taiiu 1 cua Cng c Ramsar (Phu luc A), c sdung chnh thc Vit Nam trong cac hoat nglin quan n NN: "NN la nhng vung mly, than bun hoc vung nc bt k la t nhinhay nhn tao, thng xuyn hay tam thi, co ncchay hay nc tu, la nc ngot, nc l hay ncbin, k ca nhng vung nc bin co su khngqua 6m khi triu thp".

Theo nh ngha nay, cac yu t a mao, thuy vn, thnhng, ng vt, thc vt, hin trang s dung t aila nhng tiu ch quan trong xac nh cac vung NN.

2.1.1. Cac c im t nhin chu yuhnh thanh t ngp nc Vit Nam

c im a mao: 2/3 din tch t nhin Vit Namla i nui, co hng nghing chung t Ty sangng. ng bng Bc B va Nam B la nhngvung trung, tao nn hai vung NN tiu biu choa mao vung chu th sng Hng va sng CuLong.

c im kh hu: thuc vung kh hu nhit igio mua, nhit trung bnh hang nm kha cao(hn 200C/nm), m tng i ln (hn80%/nm), lng ma di dao (1.500mm/nm).S khac nhau v ch kh hu gia cac vung, cbit la ch nhit - m co anh hng n ch thuy vn cua tng vung nh thi gian ngp nc, su ngp nc, ch nhit cua nc, dn ns khac nhau gia cac loai hnh NN.

c im thuy vn: h thng dong chay vi mtmang li tiu nc ra bin kha day. Tng s caccon sng ln nho Vit Nam ln ti 2.500, trong onhng con sng dai trn 10 km la 2.360 sng (PhanNguyn Hng, 1996). Theo s liu tnh toan chothy h thng sng Cu Long co ngun nc chayvao Vit Nam la ln nht, chim 61,4% tng lngdong chay sng ngoi cua ca nc. Cac dong sng

chay ra bin a tao thanh h thng ca sng la mttrong nhng loai hnh NN quan trong cua VitNam. Hin nay, ca nc co trn 3.500 h cha ncnho va 650 h cha nc va va ln, cac h chanc ln nh h Thac Ba co din tch mt nc23.400 ha, h Hoa Bnh 218 km2, h Du Ting35.000 ha, h Tr An 27.000 ha (Nguyn Vit Ph,Vu Vn Tun, Trn Thanh Xun, 2003).

Th nhng: co 15 nhom t, trong o co 7 nhomt lin quan n cac c trng cua cac vungNN, o la t mn, t phen, t phu sa, tgly, t than bun, t xam va t cat. Do cac cim khac nhau v a mao, kh hu, th nhnga hnh thanh cac c trng v thc vt cua cacvung NN vi hai dang in hnh la thc vtvung NN mn va thc vt vung NN ngot.

2.1.2. Kim k t ngp ncCng tac kim k NN c tin hanh ln utin Vit Nam vao nm 1989, do PGS.TS. L DinDc va nnk thc hin, a thng k c 42 khuNN tiu biu cua Vit Nam (Hp 2).

Nm 2001, Cuc Mi trng (nay la Cuc Bao v Mitrng) a xut 68 khu NN co gia tr DSH vami trng (Phu luc D) vi s liu phong phu va yu hn so vi cac tai liu trc y. Danh muc nay

co th tr thanh c s cho vic xac nh cac vungNN co tm quan trong quc gia va quc t sau nay.

3


2. Tng quan v t ngp nc Vit Nam

Hp 1: H thng cac sng ln cua Vit Nam

1. Sng Mkng2. Sng Hng3. Sng Thai Bnh4. Sng Ky Cung - Bng5. Sng Ma6. Sng Ca7. Sng Thu Bn8. Sng Ba9. Sng ng Nai


11/79

Nm 2002 - 2004, hp phn NN cua D an "Ngnnga cac xu hng suy thoai mi trng Binng va Vnh Thai Lan" do Mai Trong Nhun chutr, a lp h s 10 khu NN ven bin co gia tr cao(theo tiu chun Cng c Ramsar) (Hp 3).

2.1.3. Xy dng h thng phn loai valp ban t ngp nc

Cho n nay, Vit Nam vn cha co mt h thngphn loai NN chnh thc co th ap dung chungcho moi lnh vc lin quan n quan ly NN vacung cha co ban hin trang va quy hoach NNquc gia lam c s cho vic hoach nh cac chnhsach va chin lc v bao tn va phat trin bn

vng NN. Do vy, vic xy dng va phap ly hoah thng phn loai va lp ban NN Vit Namse la mt hoat ng u tin trong bao tn va phattrin bn vng NN cua Vit Nam.

Da trn nh ngha v NN cua Cng cRamsar, cac c im v t, nc va sinh hoc,

mt s h thng phn loai NN cua cac c quan,t chc, cac nha khoa hoc trong nc a c xut nh: bang phn loai cua L Din Dc (1989),

4


Hp 2: 42 Khu t ngp nc tiu biu Vit Nam

H cha nc (21):Ba B,Thac Ba,H Ch,H Nui Cc,H Sng a,H Ty,H ng M -Ngai Sn,H Sui Hai,H Cm Sn,H Sng Mc,H Yn My,H Ke G,H Cm Ly,H Bin H,

H Nui Mt,H Lit Sn,H Phu Ninh,H Cu Mng,H Lak,H a Nhim,H Bin Lac;

m (5):Chnh Cng,m Vac,Quy Nhn,

m Loan,m Nai.

ng bng chu th (2):ng bng chu th sng Hng,ng bng chu th sng Cu Long.

Ca sng (2):Sng Hng,Sng Tin.

Bu (3):Bu Sen,Su (He-Hlm),Nam Cat Tin.

Pha (1):Pha Tam Giang.

Sn chim (3):

Bac Liu,Sn chim m Di,Sn chim Cai Nc.

Rng ngp nc (2):Khu bao v rng Tram V Di,Rng ngp mn Nm Cn.

NN theo mua (1):ng Thap Mi.

Qun ao (2):Cat Ba,

Cn ao.

Hp 3: 10 khu t ngp nc ven bin co giatr cao (theo tiu chun Cng c Ramsar)

1. Ca sng Tin Yn2. Ca sng Ba ch ng3. Ca sng Vn Uc

4. Ca sng Ba Lat5. Bai triu Kim Sn6. m pha Tam Giang - Cu Hai7. m Tra 8. Ca sng ng Nai9. Ca sng Ti n10. Bai triu Ty Nam Ca Mau

Ngun: L Din Dc, 1989.


12/79

Phan Nguyn Hng (1996), Nguyn Chu Hi(1999), Nguyn Huy Thng (1999), Nguyn ChThanh va nnk (1999, 2002); Hoang Vn Thng vannk (2002); Vu Trung Tang (1994-2004).

Phn vin iu tra Quy hoach Rng Nam B (1990-

1996) a ra mt h thng phn loai NN vungng bng sng Cu Long phuc vu cho vic quanly NN y. Nm 2003, Nguyn Ch Thanh vacng s, a phn loai NN Vit Nam theo 4 bc:Bc 1-H thng (da vao ban cht cua nuc); Bc 2-H thng phu (da vao a mao); Bc 3-Lp (davao thuy vn); Bc 4-Lp phu (da vao hin trangthc vt va s dung t). T kt qua nghin cunay, B Nng nghip va Phat trin Nng thn(2004) a ban hanh mt Tiu chun Nganh v hthng phn loai NN Vit Nam tng thch viban NN ty l 1: 1.000.000 s dung trong caclnh vc quan ly nha nc cua B Nng nghip vaPhat trin Nng thn (Phu luc B).

Tp th tac gia thc hin hp phn NN trong dan "Ngn nga cac xu hng suy thoai mi trngBin ng va Vnh Thai Lan" xut bang phnloai NN theo Cng c Ramsar, c b sung vaiu chnh cho phu hp vi Vit Nam (Mai TrongNhun, Vu Trung Tang va nnk, 2004). Bang phnloai nay gm 4 bc: H thng (03) - Phu h thng(08) - Kiu (20) - Loai (57).

2.1.4. Cac h sinh thai t ngp nct ngp nc Vit Nam gm 2 nhom: NN nia va NN ven bin. NN ni a co mt ca bamin va cac vung sinh thai, a dang v kiu loai,hnh thai, tai nguyn, chc nng va gia tr cungnh kha nng khai thac, s dung va bao v. Cackiu NN ni a gm: chu th ngp nc

thng xuyn; lach nc; sng sui chay thngxuyn, tam thi; h nc ngot; than bun; m ly;h nc mn; NN trn nui; NN a nhit; mnui thuy san; ao ln hn 8 ha, m ly... NNven bin phn b rng khp vung b bin Vit

Nam bao gm NN ca sng, bai triu, NN mpha va vung nc bin co su nho hn 6 m khitriu kit. Rng ngp mn va bai snh ly tp trungchu yu cac vung chu th, vung ca sng vavung triu. Cac m pha cung tp trung vung b bin min Trung (t Hu n Ninh Thun). Cacran san h va h rong tao - co bin phn b nhiu vung b bin Nam Trung B.

Tuy nhin, trong khun kh bao cao nay ch cpn 5 vung NN quan trong, o la: NN vungca sng ng bng sng Hng (BSH); NN cacm pha min Trung; NN chu th sng CuLong; NN cac h va mt s kiu NN khac.

a. t ngp nc vung ca sng ng bng sngHng

Theo ban NN cua vung ca sng BSH t l1/100.000 (Phn vin iu tra Quy hoach RngNam B va Hi khoa hoc t Vit Nam, 2004 - Phuluc C1), din tch NN vung nay la 229.762 ha(chim 76,01 % din tch t nhin). Trong o, din

tch NN mn la 125.389 ha, gm 22.487 ha NNven bin va 102.482 ha NN mn ca sng, phnb chu yu cac ca sng Nam Triu, Cm, LachTray, Vn Uc, Thai Bnh, Ba Lat, Lach Giang, caay vi loai hnh s dung t chnh la san xutnng lm nghip va nui trng thuy san (NTTS);din tch NN ngot la 103.373 ha, vi loai hnh sdung t chnh la canh tac nng nghip.

5


t ngp nc vung ca sng Vn Uc

M ta Din tch bai bi ven bin Hai Phong la 17.000 ha, din tch co rng ngp mn 11.000ha, din tch cha co rng ngp mn 1.000 ha, m nui thuy san nc l 5.000 ha.

Rng ngp mn 50 loai thuc 28 hoChu yu la loai Bn chua (Sonneratia caseolaris), ngoai ra co Trang (Kandelia candel),Su (Aegiceras corniculata), r bin (Acanthus ebracteatus), Mm bin (Avicenniamarina), Gia, Coi (Cyperus malaccensis).

Cac loai ng, thc vt Co 185 loai thc vt phu du (Phytoplankton), 306 loai ng vt ay, 90 loai ca, 5 loai

bo sat va 37 loai chim, trong o co cac loai chim nc thng gp nh: Vt tri (Anaspoecilorhyncha), Chim ln (Podiceps ruficolis), Sm cm (Fulica atra), Cc (Phalacrocorax carbo), Ga li nc (Hydrophasianus chirurgus), Ga nc (Rallus).

Bang 1: t ngp nc vung ng bng sng Hng


13/79

6


Anh 2: Rng ngp mn hai bn rach Nang, ca sngng c (Mai Trong Nhun, 2003)

Cac loai chim di c Cac loai chim nc thng g p nh: Vt tri (Anas poecilorhyncha), Chim ln(Podiceps ruficolis), Sm cm (Fulica atra), Cc (Phalacrocorax carbo), Ga li nc(Hydrophasianus chirurgus), Ga nc (Rallus).

Kinh t a phng Ngi dn y sng chu yu nh nui trng thuy san.

t ngp nc ca sng Thai Bnh - Tra Ly

M ta Vung ca sng in hnh, bai triu c hnh thanh do s bi p phu sa hang nmvi tc kha nhanh. Din tch bai triu la 11.409 ha, trong o din tch co kha nngtrng rng ngp mn la 6.775 ha.

Rng ngp mn Din tch rng ngp mn 3.388 ha, vi 52 loai thuc 48 chi va 26 ho. Cac loai chu yula loai Bn chua (Sonneratia caseolaris), Trang (Kandelia candel), Su (Aegicerascorniculata), Gia (Excoecaria agallocha), Mm qun (Avicennia lanata).

Cac loai ng, thc vt 170 loai tao, 108 loai ng vt phu du, 37 loai ng vt ay, 152 loai ca, trong o b caVc (Perciformes), b ca Trch (Clupeiformes)va b ca Bn (Pleuronectiformes)co s

loai nhiu nht.Cac loai chim c hu Cac loai Co tha (Platalea minor), Mong b mo ngn (Larus saudersi), B nng

(Pelicanus), B nng chn xam (Pelicanus philippensis), Co qum u en(Threskiorinis melanocephalus).

Kinh t a phng Cng ng dn c a phng sng chu yu nh chn tha vt, nui thuy san, anh btca va khai thac cat.

t ngp nc ca sng Ba Lat (Tin Hai - Giao Thuy)

M ta Din tch rng ngp mn 6.008 ha va din tch bai bi 25.934 ha (anh 1). Bai triu cbi p do phu sa hang nm vi tc tng i nhanh (26-67m/nm).

Rng ngp mn Thc vt ngp mn co 95 loai, cac loai ph bin la Bn chua (Sonneratia caseolaris),Trang (Kandelia candel), Mm qun (Avicennia lanata), Coc ken (Derris trifoliata),Mm bin (Avicennia marina).

Cac loai ng, thc vt Co 180 loai tao, 165 loai ng vt phu du, 200 loai ng vt ay, 56 loai ca thuc 29ho, 6 loai ng vt co vu va 181 loai chim nc trong o nhiu nht la cac loai cua bse (Passeriformes).

Cac loai quy him vaang b nguy him

Trong o co 3 loai quy him: Rai ca (Lutra lutra), ca Heo (Delphinus)va ca u ngs(Neophocaena phocaenoides)va co 9 loai c ghi vao sach o quc t.

Anh 1: t ngp nc bai triu ca sng Ba Lat(Mai Trong Nhun, 2003)


14/79

b. t ngp nc ng bng sng Cu Long

ng bng sng Cu Long (BSCL) thuc lanhth Vit Nam la phn cui cung cua lu vc sngMkng, co din tch khoang 3,9 triu ha, chimkhoang 12% din tch t nhin ca nc, bao gm 13

tnh va thanh ph: Long An, Tin Giang, ngThap, An Giang, Kin Giang, Hu Giang, Ca Mau(anh 2), Bac Liu, Soc Trng, Tra Vinh, Vnh Long,Bn Tre va thanh ph Cn Th.

NN cua BSCL la mt trong nhng h sinh thaigiau co nht cua lu vc (ng bng ngp triu, mly ven bin, m than bun, ca sng...), la bai equan trong cua nhiu loai thuy san di c t phathng ngun sng Mkng. Theo ban NNvung ng bng sng Cu Long, ty l 1:250.000 (Phu

luc C3), din tch NN co 4.939.684 ha chim 95,88% din tch t nhin, bao gm din tch NN ni ava NN ven bin ngp thuy triu di 6m (biu 1).

NN mn ven bin phn b doc ven bin ng,pha Ty Nam ban ao Ca Mau va vnh Thai Lan.Trong o, NN mn ven bin - ngp thng xuynco din tch 879.644 ha, phn b vung bin nngco su nho hn 6 m khi triu kit; NN mn venbin - ngp khng thng xuyn co din tch756.425 ha. Cac kiu NN chnh trong vung nay laNN mn thng xuyn, khng co thc vt; NNmn khng thng xuyn, canh tac nng nghip;NN mn khng thng xuyn, nui trng thuysan. Cac dai rng ngp mn phn b doc ven bin, nhng vung bai bun ngp mn, co vai tro rt quantrong trong h sinh thai NN ven bin (anh 3).Trc y, rng ngp mn trai dai sut doc b bin,

nhng hin nay din tch rng ngp mn a vaang b suy thoai va giam i rt nhiu v s lng

va cht lng.NN mn ca sngphn b chu yu vung casng Cu Long thuc a ban cac tnh Long An,Tin Giang, Bn Tre, Tra Vinh va Soc Trng, thuccac dang NN mn khng thng xuyn canh tacnng nghip va NN mn khng thng xuynnui trng thuy san.NN mn m phaphn b m ng H (HaTin) va m Th Tng (Ca Mau) vung ven binvnh Thai Lan.

NN ngot thuc sngbao phu vung ng bngngp lu rng ln trung tm cua BSCL. NNngot thuc sng ngp thng xuyn la cac nhanhchnh cua sng Tin, sng Hu, cac sng khac vacac dong knh, co din tch 128.139 ha. NN ngotthuc sng ngp khng thng xuyn co din tch1.771.381 ha, la cac canh ng canh tac lua nc,cac vn cy n trai va cac din tch canh tac nngnghip khac (anh 4).

7


Anh 3: Rng ngp mn ven bin Ca Mau(Mai Trong Nhun, 1998)

Anh 4: Nha hai bn sng Ca Mau, oan qua th xa(Mai Trong Nhun, 1998)

Ngun: Phn vin iu tra quy hoach rng Nam B, 2003

NN mn ven bin: 1,636,069 haNN mn ca sng: 1,052,102 haNN mn m pha: 2,521 haNN mn thuc sng: 1,963,240 haNN mn thuc h: 56,389 haNN thuc m: 229,363 ha

Biu 1: Din tch mt s loai hnh t ngpnc ng bng sng Cu Long (ha)


15/79

NN ngot thuc h BSCL phn b vung hrng Tram (Melaleuca)U Minh Ha (tnh Ca Mau),h rng Tram U Minh Thng (tnh Kin Giang)va Vn quc gia (VQG) Tram Chim (tnh ngThap). Trc y, rng Tram che phu phn ln

vung t chua phen BSCL. Hin nay, din tchrng Tram ch con 182.170 ha, phn b vung tthan bun U Minh, vung t chua phen ng ThapMi va canh ng Ha Tin (Phn vin iu traQuy hoach Rng Nam B, 2004). y la ni c trucua rt nhiu loai thuy san nc ngot va cung cpg, cui, ca, mt ong. c im ni bt la tng than

bun vung rng Tram U Minh co vai tro rt quantrong i vi h sinh thai. Trong iu kin baohoa, than bun se ngn chn qua trnh hnh thanhphen trong t phen tim tang. Trong iu kinkh nh b thoat nc, than bun se b oxy hoa rt

nhanh lam cho t b phen hoa.NN thuc m BSCL chu yu la NN thucm ngp khng thng xuyn, s dung canhtac nng nghip, phn b vung ng Thap Miva T giac Long Xuyn.

8


Vn quc gia Mui Ca MauTnh Ca MauDin tch: 41.862 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn h sinh thai rng ngp nc mn vung Mui CaMau, tiu biu cho vung NN ven bin Nam B va cac gia tr v DSH, kinh t, xa hi,vn hoa, lch s cua vung NN tn cung pha Nam cua t nc.

Vn quc gia Tram Chim

Tnh ng ThapDin tch: 7.588 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn h sinh thai rng Tram ngp lu sng Cu Long,tiu biu cho vung NN ng Thap Mi va cac loai chim nc quy him, nht la Suu o (Grus antigone).

Vn quc gia U Minh Thng

Tnh Kin GiangDin tch: 8.038 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn h sinh thai rng Tram va NN phen trn thanbun, cac loai ng vt hoang da quy him va di tch lch s chin khu U Minh.

Khu Bao tn thin nhin Thach Phu

Tnh Bn TreDin tch: 4.510 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn h sinh thai rng ngp nc mn vung ca sngCu Long va di tch lch s cp quc gia ng H Ch Minh trn bin Nam B.

Khu Bao tn sinh canh Kin Lng

Tnh Kin GiangDin tch: 14.605 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn h sinh thai rng Tram (Melaleuca), trang co ngpnc theo mua va cac loai chim nc quy him, c bit la loai Su u o (Grus antigone).

Khu Bao tn thin nhin Lung Ngoc Hoang

Tnh Hu GiangDin tch: 6.000 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn sinh canh rng Tram, h sinh thai NN vungng bng Ty sng Hu, cac loai chim nc va bao tn cac gia tr vn hoa trong canh taclua nc Nam B trong thi ky khai hoang m t.

Khu Bao tn sn chim Bac Liu

Tnh Bac LiuDin tch: 127 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn h sinh thai NN mn va cac loai chim nc.

Khu Bao tn thin nhin V Di

Tnh Ca MauDin tch: 3.394 ha

Chc nng va nhim vu chnh la bao tn h sinh thai rng Tram nguyn sinh ngp phentrn than bun va cac loai chim nc quy him.

Bang 2: Vn quc gia va khu bao tn thin nhin t ngp nc ng bng sng Cu Long


16/79

Cac h sinh thai NN chnh BSCL (bao gm hsinh thai ngp mn ven bin; h sinh thai rngTram va h sinh thai ca sng) co y ngha quantrong i vi khu vc. Tiu biu cho cac h sinhthai nay la mt s VQG va khu bao tn thin nhin

(BTTN) a c thanh lp theo Quyt nh cuaThu Tng Chnh phu.

c. t ngp nc m pha min Trung

Cac m pha cua Vit Nam tp trung chu yu dai ven bin min Trung t Tha Thin Hu nNinh Thun. Tng din tch cua cac m pha naykhoang 447,7 km2. Trong o, ln nht la h mpha Tam Giang - Cu Hai dai trn 67 km (Phu lucC2, anh 5), din tch khoang 216 km2; nho nht lam Nc Mn Quang Ngai khoang 2,8 km2.Hin nay, do nhiu nguyn nhn khac nhau cacm pha ang c quan ly va khai thac khnghp ly nn nhiu m ang b suy thoai. Trong cacm pha co 4 nhom NN gm: NN khng phuthc vt, NN co phu thc vt, NN at ti su 6m va NN do con ngi tao ra va ang cs dung. Tuy thuc vao ngun gc hnh thanh,iu kin t nhin va hoat ng tng tac gia cacqua trnh theo qui lut t nhin va nhn sinh mami loai hnh NN cac m pha la khac nhau.

Tai nguyn sinh vt:cac m pha co thanh phnva cu truc cac qun xa ng vt phong phu gmcac loai a nc ngot, nc l va nc mn. Cacloai nay phat trin u th theo mua. Tim nngngun li sinh vt m pha chu yu t cac nhomca, giap xac, thn mm, rong va co bin. Cac loaiin hnh nh: ca i muc (Mugil cephalus), caMoi chm (Clupanodon punctatus), Tm rao(Metapenaeus ensis), Tm su (Penaeus monodon),So (Arca), Ngao (Meretrix)... Mt s loai rong co

gia tr nh Rong cu ch vang (Glacilaria asiatica),Rong cu manh (Glacilaria tenuistipitata) va mts loai co bin co sinh khi ln c khai thac lamthc n gia suc, phn bon. h m pha TamGiang - Cu Hai co 37 loai ng vt ay thuc cac

nhom giun nhiu t (Polychaeta), giap xac, thnmm, trong o thn mm chim mt cao nhttip n la giap xac. Tr lng rong cu manh taiy co th at 5.000 tn kh/nm, mt cua Rongmai cheo (Valisneria spiralis) 3,6-10,2 kg ti/m2.

Tai nguyn phi sinh vt: Loai tai nguyn naykhng ln nhng a dang vi cac loai khoang sannh sa khoang (zircon, ilmenit), cat xy dng. nhiu m pha co cat mau trng c khai thac vas dung lam nguyn liu thuy tinh nh im cattrng Phu Xun (pha Tam Giang - Cu Hai) co trlng khoang 8 triu m3.

n nay, xet v mt DSH va cac chc nng sinhthai 5 m pha ven bin co th c coi la cac

vung NN quan trong cua Vit Nam. o la m Loan (Phu Yn), m Th Nai va Gi (Bnhnh), Cu Hai (Tha Thin Hu) va m Nai(Ninh Thun).

d. Mt s kiu NN khac ven bin Vit Nam

Rng ngp mn: theo kt qua thng k cua VinKhoa hoc Lm nghip Vit Nam nm 2001 chothy, Vit Nam co khoang 155.290 ha rng ngpmn, trong o din tch rng ngp mn t nhin la32.402 ha (chim 21%), rng ngp mn trng la

122.892 ha (79%), phn b nh sau: vung ng Bcco 22.969 ha (14,8%), ng bng Bc B 20.842 ha(13,4%), Bc Trung B va thanh ph H Ch Minh

9


Anh 5: Pha Tam Giang - Cu Hai(Mai Trong Nhun, 1999)

Hp 4: H thng cac m pha min TrungVit Nam:

1. Tam Giang - Cu Hai2. Lng C3. Trng Giang4. An Kh5. Nc Mn6. Tra 7. Nc Ngot

8. Th Nai9. Cu Mng10. Loan11. Thuy Triu


17/79

20.092 ha (16,8%) va nhiu nht la BSCL 82.387

ha (53%). Rng ngp mn co vai tro quan trongbao v b bin, chn song, chn bao; n nh khhu khu vc; la ni thm quan du lch; cung cpngun dc liu va thc n gia suc...

Rng ngp mn co cac chc nng va gia tr rtquan trong nh: cung cp cac san phm g, cui,thuy san va nhiu san phm khac; la bai e, bai nva ng cac loai ca, tm, cua va cac loai thuy sanco gia tr kinh t khac; xm chim va c nh cacbai bun ngp triu mi bi, bao v b bin chnglai tac ng cua song, bao va song thn; la ni ctru cho rt nhiu loai ng vt hoang da (chim,thu, lng c, bo sat), gm cac loai a phng vacac loai di c. Theo Phan Nguyn Hng (2004), ca sng Hng co 111 loai cy ngp mn co thlam thuc, thc phm; 13 loai cho thc n gia suc;33 loai co tac dung bao v , chn song, gio, xoimon t (anh 6).

Tuy nhin, din tch rng ngp mn a va ang bsuy giam nghim trong do cac hoat ng chuyni din tch rng sang san xut nng nghip, nuitrng thuy san (anh 7), quai ln bin; do xoi lb bin. Trong hai thp ky qua, co hn 200.000 harng ngp mn b pha nui tm. khu vc

Ganh Hao (Bac Liu), trong 27 nm (1964-1991) ab xoi l mt khoang 7.000 ha rng ngp mn, bnhqun mt khoang 259 ha/nm.

Mt rng ngp mn co th gy ra nhng hu quanghim trong: mt ngun DSH phong phu cuah sinh thai, mt ni c tru, sinh e cua nhiu loai,gy phen hoa, nhim mi trng, gy xoi l vungb bin va ca sng. V du Ty Nam Ca Mau, saumt nm khoanh m nui tm lam giam khoang

20 loai ng vt ay, cac loai chim sn chim BacLiu, m Di di c i ni khac. Tin Hai (ThaiBnh), pha 2.500 ha rng ngp mn lam m nuitm, gy thit hai ln cho mi trng (ham lngH2S, COD vt qua tiu chun cho phep gynhim mn din tch ln, xoi l cac vung xungquanh va lam mt ni c tru cua chim di c); isng cua ngi dn y suy giam, nhiu dnchai ngheo khng co cng n vic lam.

10


Vung ng Bc: 22,969 ha

Vung ng bng sng Hng: 20,842 ha

VungBc Trung B va thanh ph H Ch Minh: 22,969 ha

Vung ng bng sng Cu Long: 82,387 ha

Biu 2: Phn b din tch rng ngp mncua Vit Nam

Ngun: Vin Khoa hoc lm nghip Vit Nam, 2001

Anh 6: Rng ngp mn tai xa Quang in, Hai Ha,Quang Ninh (Trn ng Quy, 2004)

408,500

290,000252,000

155,290

1943 1962 1982 2000

Biu 3: S din bin din tch Rngngp mn Vit Nam, 1943-2000

Ngun: Vin Khoa hoc Lm nghip Vit Nam, 2000


18/79

Ran san h:la mt trong cac h sinh thai c sccua bin Vit Nam, ni co DSH rt cao, nng xuts cp ln, canh quan ky thu. Cac ran san h VitNam phn b rng khp t Bc vao Nam trn dintch khoang 1.122 km2, tp trung nhiu vung binNam Trung B, ng Nam B, qun ao Hoang Sava Trng Sa (anh 8, 9). San h Vit Nam rt adang va phong phu vi khoang 350 loai tao rankem theo khoang 3.000 loai sinh vt khac co isng lin quan va sng gn bo vi vung ran sanh. Trong o, co khoang 2.000 loai sinh vt ay, ca(500 loai) va nhiu loai co gia tr kinh t cao nhtm hum (Panulirus), bao ng (Haliotisdiversicolor), trai ngoc (Pteria martensi), hai sm(Holothuria),... sng gn bo trc tip vi san h. vnh Ha Long, phat hin c 205 loai san h cng(Scleratina), 27 loai san h sng (Gorgonacea), sanh mm (Alcyonaria) va san h bo. ao Cnao, co 219 loai san h, thuc 17 ho, tp trungthanh khu vc ln kem theo la 160 loai ca san h.

H sinh thai san h co cu truc phc tap, rt nhaycam vi s e doa cua mi trng, c bit lanhng e doa t con ngi nh anh bt ca bngthuc n, hoa cht c; khai thac san h ba bai(anh 10), hoat ng du lch va cac hoat ng phattrin kinh t - xa hi khac. Trong 15 nm tr laiy, khoang 15-20% din tch cac ran san h bmt, tp trung chu yu cac vung co dn c sinhsng nh vnh Ha Long - Cat Ba, cac tnh ven binmin Trung t a Nng n Bnh Thun va mt sao co ngi sinh sng thuc qun ao Trng Sa.

phu san h sng trn ran ang b giam dntheo thi gian, nhiu ni phu giam trn 30%

(bang 3). iu nay cho thy ran san h ang bpha huy va co nhiu chiu hng suy thoai manh.S bin i din tch va nhng tn thng cua ransan h gy nhiu thit hai: giam DSH, sinh thai

va cht lng mi trng bin; mt ngun lisng cua cng ng vung ven bin va thit haicho nganh thuy san, du lch.

11


Anh 7: Khoanh m nui tm pha huy rng ngp mntai xa Tin Ti, Hai Ha, Quang Ninh

(Trn ng Quy, 2004)

Anh 8: Ran san h ven bin Ninh Thun(am Quang Minh, 2002)

Anh 9: Co vch Th.hemprichii moc cung san h quanhao Trng Sa (Nguyn Huy Yt, 1996)

Anh 10: San h b khai thac lam lu nim NhaTrang - Khanh Hoa (Mai Trong Nhun, 2003)


19/79

Tham co bin:la h sinh thai co gia tr cao (Biu 4), la ni c tru, bai e, bai ng ging cua nhiuloai sinh vt khac nh tao b sinh, ng vt ay, ca

bin, thu bin; la mi trng sinh san thun li; langun thc n quan trong cua nhiu loai sinh vt(ca tm, i mi, vch, bo bin); la ngun nguynliu san xut giy, phn bon hoa hoc, thc ngia suc ng thi la ni thm quan du lch va cotac dung tch tu trm tch, chn song, han ch xoil b bin,... Vit Nam, a xac nh c 15 loaico bin (Seagrass) /16 loai co bin vung ngNam A. Cac tham co phn b cac trong vungtriu ven bin, ven ao, vung ca sng, rng ngpmn, vnh, m nc l su t 0-20 m, trongdai mui rng t 5-32% (anh 11). m phaTam Giang - Cu Hai, din tch bai co bin khoang

1.000ha, vi 5 loai co bin co tng tr lng cac loaikhoang 95.500 tn ti (Nguyn Vn Tin, 2003).

12


TT Vung nghin cu phu san h b suy giam (%) Thi gian

1 Ha Long-Cat Ba -7.1 1993-1998

2 Cu Lao Cham -1.9 1994-2002

3 Vnh Nha Trang -21.2 1994-2002

4 Cn ao -32.3 1994-2004

5 Phu Quc -3.3 -

Bang 3: S suy giam che phu san h mt s vung ven bin Vit Nam

Ngun: Vin Hai Dng hoc Nha Trang, 2003

1000

800

180 12014

0

200

400

600

800

1000

1200

Tam Giang Cam Ranh

ha

0

1000

2000

3000

4000

5000

USD/ha

Din tch (ha)

Gia tr

Dinh VuLng CLien V

Biu 4: Tng gia tr cua mt s bai co bin Vit Nam

Ngun: Nguyn Th Thu va nnk.

Anh 11: Cac bai co bin C.rotundatata ao Phu Quy(Nguyn Hu ai, 1999)


20/79

Tuy nhin, h sinh thai co bin cung la mt trong

nhng h sinh thai nhay cam va rt d b tnthng khi mi trng thay i. Hin nay, tham cobin nc ta a b suy thoai nghim trong do nhim mi trng, anh bt thuy san bng thucn, cac hoat ng khai thac cac vung t bi co cobin vao muc ch nng nghip, nui trng thuysan lam cho din tch bai co bin b thu hep, gymt ni c tru cua cac ngun li hai san co gia trva han ch s phat trin cua co bin (anh 12). Rort nht, nm 2003, v din tch co bin b mt la

6.775 ha chim 63% (so vi nm 1997). c bit,nhiu ni a b mt hn co bin nh ng Rui,Chng Ca, Tun Chu (Quang Ninh), Trang Cat,Gia Lun (Hai Phong) hoc gn mt hn nh Vung Bu (Phu Quc). S suy giam va mt cactham co bin cua nc ta ang co nguy c gia tng,anh hng nghim trong ti mi trng sinh thai bin: suy giam cht lng mi trng nc vatrm tch, mt cn bng dinh dng, sinh thai vaDSH, giam tr lng ca va ngun trng ca va cacon trong h sinh thai nay, giam ngun cung cp

nguyn liu cho cng nghip va nng nghip, mtdin tch sa bi cac vung ca sng gy anh hngti qua trnh bi tu va m rng quy t...

e. t ngp nc thuc h (h cha, h t nhin)

Theo Cng c Ramsar, h la nhng vung ngpnc ngot thng xuyn hoc ngp theo mua, codin tch t 8 ha tr ln, co b, b ngp theo muahoc khng co quy lut va nhng h vung ngbng ngp lu.

Cac h t nhin tiu biu Vit Nam la: H Ba B(Bc Kan - anh 13), H Ch (Phu Tho), H Ty (HaNi), Bin H (Gia Lai), H Lk (k Lk), H n

Dng, an Kia (a Lat), H Bin Lac (Bnh

Thun). Mt s co din tch ln co th k n la:H Lk co din tch 600 ha, thc vt trong hphong phu vi hn 100 loai thc vt ni, 50 loaing vt ni, 20 loai ng vt ay va 49 loai ca,ngoai ra co ca ca su, k a, chim di tru; H Ty codin tch 526 ha vi 12 loai thc vt ni, 33 loai cachep (Cypriniformes); Bin H co din tch 300 ha,122 loai thc vt ni, 54 loai ng vt ni, 15 loaing vt ay va 27 loai ca; H Ba B, din tch la450 ha vi trn 100 loai thc vt ni, 24 loa i ng

vt ni, 47 loai ng vt ay, 20 loai thc vt bccao moc ven b va sng ni trn mt nc, ngoaira con mt s loai bo sat va chim tru ng.

Cac h nhn tao thng la ni lu tr nc phucvu cho thuy li, thuy in, nng nghip, cung cpnc sinh hoat, nui trng thuy san, du lch... Hinnay, ca nc co khoang 3.600 h cha nc ngotnhn tao do nhiu nganh tham gia xy dng.Trong o, co 539 h co th phat trin thuy san, vi6 h co din tch trn 10.000 ha, 14 h co din tcht 1.000-10.000 ha. H nhn tao co din tch lnnht la h Du Ting (7.200 ha); h co cng sutlp may ln nht la h Hoa Bnh (19.200 MW), tipn la h Tr An (420 MW), h a Nhim (160 MW),h Thac Ba (108 MW).

f. Sng sui

Vit Nam co lng ma ln, cung vi c im ahnh (75% lanh th la i nui) a hnh thanh mth thng sng, sui day c. c trng cho loaihnh thuy vc nay la qun xa thc vt ni kha

phong phu, nhng co s lng thp. Sng, sui lani c tru rt quan trong cua cac qun th ca: cacsng min Bc co 243 loai, sng min Trung co 134

13


Anh 12: Suy thoai tham co bin m Thuy Triu, vnhCam Ranh (Nguyn Hu ai, 1999)

Anh 13: H Ba B (anh: st)


21/79

loai, sng min Nam co 255 loai. Tham thc vt sui chu yu la tao (Algae), la ngun thc n quantrong cho ca va ng vt khng xng sng. Theoanh gia cua nhiu tac gia, khu h thuy vt cua hsinh thai sui co ty l cac loai c hu (Endemic

Species) cao va nhiu loai con cha c phat hin.Tuy nhin, cac hoat ng xy p, ke, khai thackhoang san (cat, soi,...), giao thng thuy, xa thai,...a va ang lam suy thoai mi trng va tainguyn cua h sinh thai nay.

2.1.5. Xu th bin ng t ngp ncVit Nam

a. Bin ng v din tch

Theo B Tai nguyn va Mi trng (nm 2004),tng din tch NN Vit Nam la khoang hn 10triu ha. Trong 15 nm qua, din tch NN tnhin giam i, din tch NN nhn tao tng ln:

Cac khu rng ngp mn t nhin ven bina mt dn, thay vao o la cac m nuithuy san, cac cng trnh du lch va mt s tdin tch rng trng. Din tch rng ngpmn a giam i 183.724 ha trong 20 nm qua(t nm 1985). Trong khi din tch nui

trng thuy san a tng ln 1,1 triu ha vaonm 2003.

Cac khu rng Tram t nhin va cac trang congp nc theo mua ng Thap Micung a mt dn, thay vao o la din tchkhai hoang trng lua va cac khu rng trngtram.

Din tch NN mn ven bin nm 1982 la494.000 ha, n nm 2000 la 606.792 ha, dom rng din tch nui tm ( nh Sm

va nnk, 2005). Din tch khu vc ca Bach ng giam t

64.169 ha (nm 1934) xung 30.729 ha (nm1997); NN triu t nhin ca sng ven binvung ng bng Cu Long la 1.473.889 ha(nm 1995) xung 1.409.289 (nm 1999).

Nm 1976, din tch gieo trng lua BSCLla 2.062.000 ha, n nm 2004 tng ln3.815.000 ha (Nguyn Sinh Cuc, 2005)

Theo s liu cua Vin khoa hoc Thuy limin Nam, hin nay din tch b anh hngcua xm nhp mn BSCL chim trn 50%din tch toan vung (khoang trn 2 triu ha).

Mt trong nhng nguyn nhn cua hintng nay la do mt h thng rng ngpmn phong h ven bin.

Din tch t than bun vung U Minh nm1990 khoang 90.000 ha, n nay (2005) con

khoang 12.000 ha (Phn vin iu tra Quyhoach Rng Nam B).

Bao cao quy hoach xy dng vung BSCL nnm 2020 cua B xy dng, nm 1996 dn s th BSCL gn 2,7 triu ngi, ty l th hoa la16,2%. Nm 2003, dn s th la 3,26 triu ngi,ty l th hoa tng ln 19,6%. Theo quy hoachn nm 2020 ty l th hoa BSCL se la 40%.iu nay se dn n din tch t th tng lnva din tch NN se giam i.

b. Bin ng v cht lng mi trng

Mi trng Vit Nam noi chung va NN noi ringang theo xu hng xu do mt s nguyn nhnchnh sau:

nhim do cht thai cng nghip:cac cht nhim cng nghip, t tau thuyn, cac xnghip san xut va ch bin a va ang gyra nhng tac ng nghim trong n cht

lng cac vung NN (sng, h va knh rachcha nc). Cac khu cng nghip va khuch xut thuc vung kinh t pha Nam, mingay thai hn 137.000 m3 cht thai (trong oco 90 tn cht thai rn) vao sng ng Nai,Th Vai va sng Sai Gon.

nhim du: nghim trong nht la cacca sng, cang bin (anh 19). Trong 5 nm(1995 - 2000), a co 30 tai nan du tran xayra, lam tran khoang 92.000 tn du ra bin,gy thit hai ln cho mi trng bin va venbin (Ngn hang th gii, 2003).

nhim do s dung hoa cht bao v thcvt trong nng nghip: vung ng bngchu th sng Hng co mc s dung hpcht bao v thc vt rt ln, ring ThaiBnh, trong giai oan 1990 - 1995, a sdung 152-268 tn/nm. Ham lng cac hpcht thuc tr su vung ca sng Hngvao mua ma u vt qua gii han chophep nui trng thuy san khoang 23-28 ln(luc triu thp). Ham lng DDT, Lindatrong ay bun cua lu vc sng Sai Gon -ng Nai cao, at 6-32 mg/kg.

14



22/79

nhim cht hu c: xu hng tng caoham lng cac cht hu c kem theo caccht dinh dng, hoa cht c se gy hintng tao n hoa, tao c e doa ln cho tainguyn sinh vt vung NN. Nm 2002, tao

c (hin tng thuy triu o) xut hin Bnh Thun, Nha Trang lam ca cht gythit hai ln (Ngn hang th gii, 2003).Nm 2005, tao c lai xut hin vung binBnh Thun, anh hng xu ti mi trngva hoat ng du lch. Sng Sai Gon b nhim nng bi cac cht hu c (ham lngBOD tai cang Nha Rng 30 mg/l, vt hn7 ln tiu chun cho phep cua mi trng).

S dung cac hoa cht c trong khai thac tai

nguyn NN:vic s dung thuc n, c txyanua anh bt ca gy nhim mitrng ay, pha huy cu truc va sinh thairan san h (C T, Bach Long V, Cn ao),huy dit qun xa sinh vt va lai nhiu tacng lu dai cho mi trng, DSH.

2.2. Gia tr va chc nng cua tngp nc Vit Nam

2.2.1. Chc nng cua t ngp ncVit Nam

t ngp nc Vit Nam co nhiu chc nng rtquan trong nh: nap va tit nc ngm, cung cpnc ngot, iu hoa sinh thai va kh hu, xutkhu sinh khi, han ch lu lut, chn song va giobao, chng xoi l va n nh b bin, la ni du lchgiai tr, duy tr DSH, tao mi trng hoat ngcho nhiu nganh kinh t nh thuy san, lm nghip,

giao thng vn tai thuy, san xut nng lng, dulch, khai khoang... NN la ngun sng cua mtb phn kha ln ngi dn Vit Nam, mang lai lich va gia tr to ln v kinh t - xa h i - vn hoa -mi trng, ong gop rt quan trong cho snghip cng nghip hoa va hin ai hoa t nc.

Chc nng nap, tit nc ngm: vao muama, khi d lng nc mt ln, cac vungNN co tac dung nh mt b cha nc sau o nc ngm dn vao long t trongmua kh. Qua trnh nay din ra lin tucnhm b sung lng nc cho cac tng ncngm. Mt khac, qua trnh nap va tit nclin tuc gia vung NN vi cac tng nc

ngm cung gop phn thm loc, lam cho cactng nc ngm tr nn sach hn. V dunh, nhng vung NN di rng Tram (UMinh Thng), ong vai tro gi nc, iuhoa m, gi cho lp than bun m t.

Thm vao o, co tac dung han ch qua trnhphen hoa, cung cp ngun nc cho sinhhoat quanh nm cho ngi dn va ng vt.

Chc nng lng ong trm tch, c t:cacvung NN (c bit la h, rng ngp mn,bai triu, vung vnh ven b...) co tac dungnh la cac b lng gi lai trm tch, cac cht nhim, c hai va cht thai noi chung, gopphn lam sach nc va han ch nhim mitrng nc bin.

Chc nng tch luy cht dinh dng:gi laicac cht dinh dng (nit, photpho, cacnguyn t vi lng...) cho vi sinh vt, phattrin ngun li thuy san va lm nghip, hanch bt hin tng phu dng nh cacvung NN BSH, BSCL va cac thuy vckhac.

Chc nng iu hoa vi kh hu: c bit, vung co co bin, rng ngp mn, ran san h,gop phn cn bng O2 va CO2 trong kh

quyn, iu hoa kh hu a phng (nhit, m, lng ma) va giam hiu ngnha knh. Theo tnh toan cua Jim Enright vaYadfon Association (2000), rng ngp mnco kha nng tch luy CO2 mc cao, rngngp mn 15 tui giam c 90,24 tnCO2/ha/nm, tac dung ln lam giam hiung nha knh.

Chc nng han ch lu lut:NN (rng ngpmn, h t nhin, h nhn tao...) co th ong

vai tro nh bn cha lu gi, iu hoalng nc ma va dong chay mt, gopphn giam lu lng dong chay lu va hanch lu lut cac vung ln cn nh h HoaBnh, h Thac Ba, h Tr An,...

Chc nng san xut sinh khi: la ni sanxut sinh khi, tao ngun thc n cho cacloai thuy san, gia suc, ng vt hoang dahoc vt nui. Ngoai ra, mt phn cac chtdinh dng nay co t cac ng thc vt acht se c cac dong chay b mt chuynn cac vung ha lu va cac vung nc ven bin, lam giau ngun thc n cho nhngvung o.

15



23/79

Chc nng duy tr DSH:nhiu vung NN,c bit la cac vung NN co rng ngpmn, ran san h, co bin, la mi trng thchhp cho vic c tru, e trng, sinh sng vaphat trin cua nhiu loai ng, thc vt

hoang da. NN la ni duy tr nhiu ngungen, trong o co nhiu loai quy him, co giatr khng ch Vit Nam.

Chc nng chn song, chn gio bao n nhb bin, chng xoi l, han ch song thn:nh co tham thc vt, c bit tham thc vtrng ngp mn, tham co bin, ran san h macac vung NN ven bin co chc nng baov b bin khoi b tac ng cua song,thuytriu, xoi l, song thn. Mt khac,

chung con tao ra mi trng thun li chovic lng ong phu sa, gop phn n nh vam rng bai bi. Cac ran san h ngm rngln a giam cng song tac ng n bbin, cac vung ven ao trong thi ky dngbao, song thn. Nhiu nm gn y, dintch cac h sinh thai NN t nhin (rngngp mn, san h, co bin...) b suy giamnghim trong do cac hoat ng khai hoang s dung nng nghip, nui trng thuysan, khai thac thuy- hai san. Do o, ngb lin tuc b bin ng, chiu dai b bin bxoi l tng (ven b BSH, Trung B va NamTrung B, Nam B).

Cac chc nng khac: Ngoai cac chc noitrn, NN con ong vai tro quan trong taomi trng thun li cho cac hoat ngkinh t cua nhiu nganh khac nhau: nngnghip, thuy san, lm nghip, giao thngthuy, dch vu du lch, khai thac khoangsan... c bit, NN la ni sinh sng cua80% dn s Vit Nam.

2.2.2. Gia tr cua t ngp ncVit Nam

Gia tr kinh t cua NN: Gop phn quan trong chos phat trin cua cac nganh nng nghip, thuy san,lm nghip, nng lng, giao thng thuy. Cacdong chay thng xuyn tao cac vung chu thrng ln ph nhiu (la vung san xut nng nghiptru phu), co khu h ca phong phu vi san lngcao, la ngun li cung cp cho nhiu cng ngdn c sng xung quanh.

Bang 4: Din tch va san lng lua ca ncmt s nm

Ngun: Tng Cuc Thng k

Giai oan sau nm 1989, cac vung NN gop phn

quan trong thuc y phat trin kinh t - xa hi.Vit Nam t mt nc phai nhp khu 1 triu tngao/nm (giai oan 1976-1988) a tr thanh nckhng ch cung cp u gao n ma xut khu 3,4triu tn gao/nm (nm 2003 - bang 4), a VitNam tr thanh nc xut khu th 2 th gii. Kimngach xut khu cua nganh thuy san lin tuc tng,thuc y s phat trin cua mt s nganh nh cngnghip ch bin thuy hai san. Nm 2002, khai thacven b at 1.434.800 tn, a nganh thuy san atkim ngach xut khu 2 ty USD, ng v tr th 3 ca

nc (bang 5). Ni bt trong giai oan nay la sphat trin manh cua nganh du lch da trn cac giatr cua NN. Vnh Ha Long, ao Cat Ba, Cn ao,cac bai bin ni ting Phan Thit, Vung Tau,Phong Nha - Ke Bang, cac khu cn c cach mang VQG U Minh Thng, cac khu du lch sinh thainh VQG Xun Thuy, VQG h Ba B... la im thuhut rt nhiu khach du lch trong va ngoai nc(anh 14, 15, 16, 17).

Bang 5: San lng khai thac va nui trng thuysan (nghn tn)

Ngun: Tng Cuc Thng k

16


NmDin tch(nghn ha)

San lng(nghn tn)

1990 6.042,8 19.225,1

1995 6.765,6 24.963,7

2000 7.666,3 32.592,5

2003 7.449,3 34.518,6

Nm Tng s Khai thac Nui trng

1990 890,6 728,5 162,1

1995 1.584,4 1.195,3 389,1

2000 2.250,5 1.660,9 589,6

2003 2.794,6 1.828,5 -


24/79

Nguyn Hu Ninh, Mai Trong Nhun va nnk(2003), lng gia kinh t mt s vung NN inhnh ven bin Vit Nam: ca sng Bach ng, casng Ba Lat, ca sng Vn Uc, ca ay (bai triuKim Sn), m pha Tam Giang - Cu Hai, m Th

Nai, ca sng Tin, bai triu Ty Nam Ca Mau(Phu luc E). Kt qua cho thy: vung bai triu TyNam Ca Mau at gia tr cao nht (tng gia tr kinht - TEV tnh cho 1 ha NN la: 4.593,91 USD), tipo la vung ca sng Tin, ca sng Ba Lat va mpha Tam Giang Cu Hai (co TEV la 2.301,21USD/ha), cac im co gia tr thp hn nh casng Vn Uc, m Th Nai va thp nht la casng Bach ng (TEV la 503,57 USD/ha). Theo sliu cua khu Ramsar - VQG Xun Thuy, tng giatr khai thac loai Ngao nm 2004, c tnh at 7-10

triu USD, gop phn rt quan trong cho i sngnhn dn a phng.

Gia tr vn hoa cua NN: NN co nhng gia trvn hoa, lch s, tn ngng va khao c quan trongi vi cng ng a phng cung nh quc gia.NN Vit Nam la ci ngun cua nn vn minh luanc va rng hn la nn vn minh nc (watercivilization). NN va cac tai nguyn cua no langun cam hng sang tao cua nhiu nha vn, nhath, hoa s, nhac s Vit Nam. Co rt nhiu biu

tng ni ting mang y ngha quc gia co linquan n NN nh: Hoa Sen c cham khctrong cac n chua, trong cac iu mua, bai ca dao,la biu tng mi cua Hang khng Vit Nam;Chim Hac (Su) va Rng la hai trong bn loai sinhvt quy co y ngha, co i sng lin quan nNN, con la vt th thing ling. Ri nc VitNam la loai hnh ngh thut c ao, duy nht.

17


Anh 14: Khu du lch ven bin Cu Lao Cu, Bnh Thun(Pham Hung Thanh, 2002)

Anh 15: Khai thac ngao t nhin tai bai triu Hai Ha,Quang Ninh (Trn ng Quy, 2004)

Anh 16: Khai thac rong bin Ca Hi, Xun Thanh,Nghi Xun, Ha Tnh (Trn ng Quy, 2004)

Anh 17: Khai thac qung ilmenit trong bai triu thp,Cm Xuyn, Ha Tnh (Mai Trong Nhun, 2004)

Hp 5: Cac loai sinh vt NN Vit NamCac loai sinh vt co vung NN nc ngot

157 loai ng vt nguyn sinh 1403 loai tao 190 loai giap xac 147 loai trai c 546 loai ca

Cac loai sinh vt co vung NN ven bin 350 loai san h tao ran 15 loai co bin 667 loai rong bin 94 loai thc vt ngp mn ~1.300 loai ca va chim di c


25/79

NN la ni lu tr nhiu hin vt cua cac cuckhang chin bao v dn tc (ca Bach ng,...), lani gn lin vi cac di tch lch s (n Ba caLn thuc ca sng Hng, chin khu cach mang UMinh Thng, bai Nha Mac,...). Thm vao o, cac

khu NN con ong gop gia tr ln v giao duc vmi trng, lch s vn hoa gn lin vi cac thi kycach mang cua dn tc, nghin cu khoa hoc.

2.2.3. a dang sinh hoc

Vit Nam nm trong vung nhit i, c coi lamt trong nhng trung tm co mc DSH cao trnth gii. DSH co y ngha rt ln, la c s sinh tncho moi sinh vt; cung cp cho con ngi ngun

lng thc va thc phm, cac ngun dc liuquan trong, ngun nguyn liu cho cng nghip,cho xy dng; duy tr va bao v sc khoe cho conngi, vn hoa va thm m,...

Cac h sinh thai nc ngot co khoang 2611 loaithuy sinh vt, co 1.403 loai tao, 190 loai giap xac,147 loai trai c, 546 loai ca, 157 loai ng vtnguyn sinh,... Cac vung NN ni a ln nhng Thap Mi, U Minh va h thng sng sui lani cha nhiu loai ng thc vt c hu. Cac h

sinh thai NN ven bin (rng ngp mn, ran sanh, co bin, m pha, ca sng) la ni c tru cuanhiu loai ca, chim di c, co bin, rong tao,...

vung ven bin Vit Nam a xac nh c 350 loaisan h tao ran (sng gn bo cung 2.000 loai sinhvt ay, ca va nhiu loai hai san khac), 15 loai cobin, 667 loai rong bin, 94 loai thc vt ngp mn.Cac loai nay tao nn net c ao v sinh canh t

nhin va gia tr DSH cao. NN vung ca sng lani co s a dang v cac loai chim nh c, di c,ni phn b cua rng ngp mn, m ly ncmn, co bin va tao. Cac m pha min Trung lani c tru cua nhiu loai ca va chim di c, co netc ao v sinh canh t nhin, cha ng gia trDSH ln.

Hin nay, san lng thuy san nc ta at trn 2.536triu tn, trong o khai thac hai san at 1.426 triu

tn va nui trng 1.110 triu tn. DSH con duy trva cung cp ngun gen quy nh: Trai ngoc (Pteriamartensi), Bao ng (Haliotis diversicolor), i mi(Eretmochelys imbricata), Bo bin (Dugongdugon)...

Tuy nhin, s mt mat va suy giam DSH co chiuhng gia tng trong nhiu nm gn y. Cacnguyn nhn c ban c nhn nh la: s suygiam va mt ni c tru gy ra do:

i. Cac hoat ng cua con ngi nh cht pharng ngp mn (anh 18);

18


0

002

004

006

008

0001

0021

0041

0061

2002100200029991899179916991599149913991299119910991

Sanlng(1000tn)

0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

9,0

1

Nngsut(tn/CV)

Nm San lng khai thac Nng sut (tn/CV)

Biu 5 : San lng va nng sut khai thac hai san (tn/Cv)t nm 1990 n nm 2002

Ngun: B Thuy san, 2005.


26/79

ii. t rng, khai thac thuy san bng phngphap huy dit va cac tai bin (chay rng, bao,lc, dch bnh,...);

iii. S khai thac qua mc do ap lc tng dn s, soi ngheo;

iv. nhim mi trng, mt s h sinh thai thuyvc, t b nhim cac cht thai cng nghip,

cht thai th, t khai thac khoang san ven b,phn bon trong nng nghip (bang 6, Biu 5).

Nm 2002, chay rng tai VQG U Minh Thngmt 4.000 ha rng, gy anh hng ti hang loat cacloai y. Bn canh o, phai k n mt snguyn nhn khac nh hu qua chin tranh (chtc hoa hoc), di nhp cua cac loai ngoai lai, chnhsach cha y u va hp ly.

19


Anh 18: Cht pha rng ngp mn nui tm Thai Bnh (Mai Trong Nhun, 1999)

Anh 19 : nhim du mui Chut, Phan R(Pham Hung Thanh, 2002)

H thng sngThng s

Cu Pb Zn As Hg Cd NO3 PO4

Thai Bnh 1.101 154 3.352 120 17 164 10.466 9.888

Hng 2.817 730 2015 448 11 118 24.602 14.860

Han 37 16 79 2.475 36

Thu Bn 62 16 192 7.900 2.500

Sai Gon-ng Nai 102 2.921 26 79.570 10.220

MKng 1825 190 12.775 982 13 128 134.750 24.750

Ca nc 14.184 2.063 21.739 2.407 133 1.082 273.720 60.971

Ngun: Chng trnh nghin cu bin cp nha nc KT.03.07

Bang 6 : Tng thai lng ra bin cua mt sh thng sng (V:tn/nm)


27/79

3.1. Hin trang quan ly t ngpnc Vit Nam3.1.1. Quan ly t ngp nc cpTrung ng

Cho n trc nm 2003, Vit Nam vn cha comt c quan nao chu trach nhim duy nht vquan ly NN cp trung ng. Mi b, nganh tuytheo chc nng c Chnh phu phn cng thc

hin vic quan ly theo lnh vc tng nganh baogm cac i tng NN.

B Nng nghip va Phat trin Nng thnchu trach nhim v quan ly cac vung NNthuc t canh tac lua nc, cac VQG, Khu bao tn NN thuc h thng rng cdung, cac cng trnh thuy li, cac h cha.

B Thuy san chu trach nhim v NNtrong pham vi din tch mt nc nui trngthuy san va vung ven b bin.

B Tai nguyn va Mi trng chu trachnhim v quan ly lu vc sng va la c quanu mi quc gia iu phi cac hoat nglin quan n Cng c Ramsar.

Ngoai ra, con co cac nganh khac lin quan n sdung NN nh giao thng thuy, du lch, thuyin,...

n nm 2003, Ngh nh cua Thu tng Chnh phus 109/2003/N-CP ngay 23 thang 9 nm 2003, a

phn cng nhim vu cho cac B, nganh va aphng trong bao tn va phat trin bn vng NN(hp 6).

Mt c im c ban la cac vung NN Vit Namla ni sinh sng cua cac cng ng dn c t th hnay sang th h khac, a hnh thanh nhng gia trvn hoa, tp quan canh tac c thu. V vy, vicquan ly NN khng th tach bit chuyn nganh vavi vic phat trin cng ng. Tuy vy, vn tntai la s thiu ng b trong quy hoach phat trincac vung NN, thiu s phi hp gia cac nganhtrong quan ly tng hp NN. Vic quan ly va sdung khn kheo oi hoi phai co chnh sach va binphap ng b va tng hp.

3.1.2. Quan ly t ngp nc cp tnh

Vit Nam co 64 tnh va thanh ph trc thuc Trungng, Uy ban nhn dn cac tnh la mt c quanhanh chnh cao nht cua tnh, di Uy ban nhndn tnh co cac c quan cp s c t chc theoh thng nganh doc t cp Trung ng. V vy,tnh hnh quan ly NN cp tnh cung tng tnh cp Trung ng, ngha la mi s, nganh se

21


3. Quan ly t ngp nc Vit Nam

Hp 6: Nhim vu va chc nng cua cac B,nganh va a phng trong bao tn va phattrin bn vng cac vung t ngp nc

(Ngh nh s 109/2003/N-CP ngay 23 thang 9nm 2003)

B Tai nguyn va Mi trng- B Tai nguyn va Mi trng thc hin chc

nng quan ly nha nc v bao tn va phat trinbn vng cac vung NN (iu 5, khoan 2).

- Lp k hoach tng th v iu tra c ban,nghin cu, anh gia hin trang mi trngcac vung NN trn pham vi ca nc; chu trvic iu tra, nghin cu, lp quy hoach baotn va phat trin bn vng va trnh ThuTng Chnh phu thanh lp cac khu bao tnNN, cac vung NN co tm quan trong quct, quc gia lin quan n nhiu nganh vanm trn a ban nhiu tnh (iu 9, 11).

- Xy dng, trnh ban hanh hoc ban hanh theo

thm quyn cac chnh sach, vn ban quy phamphap lut v cac khu bao tn NN; thanh tra,kim tra vic thc hin chnh sach phap lut vbao tn NN va la c quan u mi quc giach ao thc hin Cng c Ramsar (iu 15).

B Nng nghip va Phat trin Nng thn, B Thuy san- T chc iu tra, nghin cu, lp quy hoachbao tn va khai thac bn vng cac vung NNco tnh cht chuyn nganh, co tm quan trongquc t, quc gia va nm trn a ban nhiutnh (iu 9, 11).

- Ch ao va t chc quan ly cac khu bao tnNN chuyn nganh co tm quan trong qucgia, quc t (iu 15).


28/79

22

chu trach nhim quan ly nha nc v lnh vc cuamnh trong o co vn lin quan NN theo quynh cua phap lut va s phn cng cua Uy banNhn dn tnh. Cu th, Ngh nh 109/2003/N-CP a quy nh:

Uy ban Nhn dn cac tnh, thanh ph trcthuc Trung ng t chc quan ly cac khubao tn NN khng thuc trach nhimquan ly cua cac B va thuc a ban cuatnh, thanh ph mnh.

S Tai nguyn va Mi trng tnh, thanhph trc thuc Trung ng chu tr iu tra,nghin cu, lp quy hoach bao tn va khaithac bn vng cac vung NN co tm quantrong thuc a phng mnh.

Hin nay, s hiu bit v bao tn va phat trin bnvng NN cac c quan cp tnh con rt han ch.V vy, cn tng cng s tuyn truyn, giao ducngi dn a phng v NN.

3.1.3. Hoat ng va xu hng bao tnt ngp nc

u tin bao tn c cp la bao tn nhng khuNN nc t nhin co gia tr cao v DSH va

nhng h sinh thai c thu. Hin nay, Vit Nama co mt h thng cac khu bao tn la h thng cacrng c dung.

Nm 2001, B Tai nguyn va Mi trng xut68 vung NN (Phu luc D) co gia tr DSH va mi

trng cua Vit Nam, bao gm cac h cha nct nhin va nhn tao, cac m, pha, ca sng, cacsn chim, cac khu rng ngp nc, cac trang congp nc theo mua. Trong o, co 17 khu thuc hthng cac khu rng c dung a c Thu tngChnh phu xac lp.

Sau khu Ramsar u tin la VQG Xun Thuy,thang 8 nm 2005, Bau Su va cac vung NN theomua thuc VQG Cat Tin a tr thanh khu Ramsarth 2 cua Vit Nam.

Vit Nam co nhiu c gng phuc hi mt s vungNN b suy thoai, v du nh tai trng rng ngpmn trong cac m nui thuy san b suy thoai Tin Hai, Giao Thuy, Ca Mau,...

T nm 1989 n nay, din tch mt s loai NNco din tch tng ln nh: cac VQG va khu BTTN:VQG Xun Thuy, VQG U Minh Thng, VQG PhuQuc, Khu BTTN Lung Ngoc Hoang, VQG Lo Go- Xa Mat, VQG Nui Chua,... th hin n lc cua

Chnh phu Vit Nam trong vic bao tn nhngdin tch NN t nhin con duy tr cac gia tr caov DSH va canh quan thin nhin trong bi canhdn s va qua trnh khai thac s dung t cho mucch kinh t ngay cang tng.

3.1.4. Vic s dung t ngp nc va xuth

Theo thng k s b th co khoang trn 50% tng

din tch NN c s dung cho gieo trng (chuyu la lua) vi s quay vong s dung rt cao (2-3vu); 25% tng din tch NN c s dung chomuc ch nui trng thuy san; 10% sng sui, 10%la h cha nc nhn tao (thuy li, thuy in) vatrong xu th ngay cang gia tng.

Din tch trng lua nc cua ca nc hin nay la 4,1triu ha. T 1989 n 2004, a xut khu hn 45triu tn gao, tng ng trn 10 ty USD. Gia trxut khu thuy san nm 2002 a vt mc 2 ty USD.

Ngun thu t du lch trn cac vung NN nh VnhHa Long, Cat Ba, Phu Quc, Cn ao, Phong Nha- Ke Bang, Mui Ca Mau, BSCL,... ngay cang tng.


Hp 7: Cac vung t ngp nc la cac khurng c dung Vit Nam

Vn quc gia

Toan b la cac vungt ngp nc

1. Xun Thuy2. Tram Chim3. U Minh Thng

4. Mui Ca MauMt phn la t ngpnc

1. Ba B2. Bai T Long3. Cat Tin4. Cn ao5. Phu Quc6. Lo Go - Sa Mat

Khu bao tn thin nhin

Toan b la cac vungt ngp nc

1. Thach Phu2. Lung Ngoc Hoang3. Kin Lng

4. Bac Liu5. Tin Hai6. V Di7. H sng a8. H Cm Sn9. H Lk10. H Nui Cc

Mt phn la t ngpnc

1. Bnh Chu -Phc Bu

2. Ea Ral3. Trp Ks4. Vn Long


29/79

T nm 1989 n nay, gia tr kinh t cua NNngay cang tng, nh co chnh sach cua nha nctrong vic s dung hp ly va co hiu qua NN.Gia tr kinh t cua NN con biu hin vic gopphn nng cao cuc sng cua ngi nng dn Vit

Nam, lam giam ty l ngheo, o la nhng y nghav xa hi va chnh tr rt su sc cua NN.

Hu ht din tch cua loai NN trng lua va nuitrng thuy san do cac h gia nh s dung theokinh nghim san xut va tp quan canh tac cuatng a phng. Phn din tch NN con lai donha nc quan ly va thng c s dung thngqua mt d an u t hay k hoach quan ly cnha nc ph duyt va cp kinh ph. Vic s dungNN bt u bng vic quy hoach s dung t cpquc gia, cp vung, cp tnh va cac cp thp hn,da trn cac c im t nhin, kinh t xa hi vacac muc tiu phat trin ma Chnh phu ra chotng vung va tng tnh. Tuy nhin, vic s dungt theo quy m h gia nh con nhiu tn tai maquan trong nht la vn u t va s hiu bit v sdung NN. Nhiu h nng dn vung ven bin tvn u t va thiu kin thc v nui trng thuysan, nn a gp tht bai trong cac vu nui tm va lai hu qua v mi trng. V vy, mt hoatng cn thit s dung khn kheo NN la cung

cp cac kin thc v NN, kinh nghim s dungNN cho cac chuyn gia lam quy hoach va chnhsach cua nha nc, cac chuyn gia v khuyn nng,khuyn lm va khuyn ng tp hun cho cac hnng dn cac ky thut s dung bn vng NN

mang lai hiu qua cao v kinh t va mi trng.S lng cac VQG va khu BTTN NN (nhng khuNN co tm quan trong quc gia c Thu TngChnh phu xac lp) cung tng ln. Din tch NNphuc vu nui trng thuy san tng, trong khi dintch rng ngp mn ven bin giam i. iu nay, gybt li v mi trng va sinh thai, nhng lai gopphn nng cao gia tr kim ngach xut khu thuy sancua Vit Nam. ng thi, loai NN canh tac luanc cung tng ln phuc vu cho muc tiu phat trinnng nghip va an ninh lng thc quc gia.

Hin nay, vn cha co quy ch quan ly NN ringphu hp vi c thu cua cac loai hnh NN. CacVQG va Khu Bao tn la cac khu NN hoc co mtphn din tch la NN vn phai tun theo Quy chQuan ly rng c dung. cac khu nay cha cokhai nim "s dung khn kheo" NN, v hoatng chnh la bao tn. Mt vn cn quan tm lavic quan ly tng khu cha c t trong mt bicanh ch thuy vn cua mt vung ln, v yu t

23

6834

1052

665

741

814

605

479

271302

631

511 503

469

167

48

113128

159

930

200

400

600

800

10001200

1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

Slngs

u

Nm

Biu 6: So sanh s lng Su u o Vn quc gia Tram Chim qua cac nm 1986-2005

Ngun: Vn Quc gia Tram Chim



30/79

thuy vn se tac ng n cac c trng v t,thc vt, ng vt cua khu NN.

Hu ht, cac khu nay con rt kho khn v vn ut, hang nm nhn c ngun kinh ph han cht ngn sach tnh la chu yu. Ngoai ra, mt s ni

cung c s h tr t ngun vin tr cua cacchnh phu (gian tip hoc trc tip) thng qua cacd an do cac t chc quc t trin khai thc hin.Cac khu NN hu nh khng co kinh ph tchc vic giam sat, thu thp s liu, anh gia dinbin tai nguyn sinh vt. Do o, khng th co sliu cu th thuyt minh din bin v DSH.

S liu thu thp c t mt vai khu NN cho thys lng ca th cua mt s loai co xu hng giami. Mt v du v loai: Su u o VQG Tram

Chim bin ng s lng ca th t nm 1986 nnay, thi im cao nht la 1.052 con (nm 1988),thi im thp nht ch co 34 con (nm 1987) va 48con (nm 2001), nguyn nhn chu yu do vic iutit ch thuy vn va tac ng t vung m (biu 6).

Khu BTTN Thanh Phu chu sc ep rt ln t cac hdn vung m, dn ngheo khng co t san xut,cuc sng hang ngay cua ho b e doa, tai nguynng thc vt cua phn khu bao v nghim ngt b

xm hai, Thu Tng Chnh phu a co Quyt nhs 57/2005/Q-TTg ngay 23/3/2005 ng y giamdin tch phn khu nay t 1.788 ha xung con 668ha. VQG U Minh Thng co din tch 8.038 ha, sautrn chay rng mua kh nm 2002, din tch bchay la 3.212 ha, trong o co 2.703 ha rng Tram va194 ha t than bun, nguyn nhn gy chay do s bt cn cua con ngi. Khu BTTN Lung NgocHoang ang ng trc nhng tac ng do quatrnh ngot hoa vung Quan L-Phung Hip, vic

thay i ban cht cua nc se dn n thay i hsinh thai. Trong nhiu nm tr lai y, vic khaithac va s dung ngun tai nguyn nay ang dinra mt cach at, thiu quy hoach. Khai hoang trng lua, nui trng thuy san, m rng cac khudn c, th hoa, khu cng nghip, phat tringiao thng, cht pha rng ngp mn,... lam chodin tch NN t nhin b thu hep, tai nguyn suygiam, tng cng cac tai bin xoi l, bi tu, mitrng b nhim nghim trong ( nhim du, cackim loai nng, thuc bao v thc vt, nhim cacvi sinh vt gy bnh), tn tht v DSH. Nukhng co cac giai phap hu hiu, xu hng nay secon tip tuc xay ra trong thi gian ti.

3.2. Khung phap ly cho quan lyt ngp nc

3.2.1. H thng lut phap, chnh sach

lin quan n quan ly t ngp ncTrong 15 nm qua, Chnh phu Vit Nam a quantm rt nhiu n vic xy dng va hoan thin hthng phap lut, va tao c s cho vic quan ly tnc bng phap lut, va tao iu kin cho vichi nhp quc t, trong o co nhiu vn ban phaplut co lin quan n vic quan ly NN.

Phap lut v bao v mi trng va BTTN a gopphn quan trong trong vic bao v NN. T nm

1976 n nay, Vit Nam co hn 500 vn ban quypham phap lut co lin quan n bao v mitrng va BTTN. Tuy nhin, trong s o ch cokhoang hn 10 vn ban co nhng quy nh trctip v NN. Trong cac vn ban con lai, vic baotn va s dung hp ly NN ch c quy nhgian tip qua vic bao v cac thanh phn trong hsinh thai NN nh bao v tai nguyn nc, bao vng thc vt hoang da,... Theo Lut t ai(2003), khng co danh muc v "t ngp nc".Trong lut nay, NN c hiu la "t trng lua

nc", "t lam mui", "t nui trng thuy san","t rng c dung la cac vn quc gia va khuBTTN NN", "t sng, ngoi, knh, rach, sui vamt nc chuyn dung". Nhng vn ban quypham phap lut iu chnh trc tip v NN ctrnh bay trong phu luc F.

Thi gian qua, Nha nc a xy dng va t chcthc hin k hoach hanh ng lin quan n baotn va phat trin NN, trong o mt s vn banchnh nh:

Chin lc, quy hoach s dung va bao v hply tai nguyn nc Vit Nam;

Chin lc quan ly h thng khu BTTN VitNam n nm 2010 (2003);

Ngh nh 109/2003/N-CP, ngay 23 thang9 nm 2003 va Thng t 18/2004/TT -BTNMT ngay 23 thang 8 nm 2004;

Quyt nh 04/2004/Q-BTNMT ngay 5thang 4 nm 2004 cua B trng B Tainguyn va Mi trng ph duyt K hoachHanh ng v Bao tn va phat trin bnvng cac vung NN giai oan 2004-2010;

24



31/79

K hoach hanh ng DSH cua Vit Nam(1995) Hn nay ang d thao "K hoachhanh ng v DSH cua Vit Nam n 2015va nh hng n nm 2020"

D thao: K hoach hanh ng quc gia nhm

ngn nga cac xu hng suy thoai mi trngBin ng va Vnh Thai Lan n nm 2010,trong khun kh cua D an UNEP/GEF"Ngn nga cac xu hng suy thoai mitrng Bin ng va Vnh Thai Lan". Khoach nay, bao gm K hoach hanh ng cuacac hp phn: rng ngp mn, Co bin, Ransan h, NN ven bin, Bao v ngun li thuysan va chng nhim t t lin.

3.2.2. Tom tt cac Cng c quc t colin quan n quan ly t ngp ncma Vit Nam tham gia

Sau khi tham gia Cng c Ramsar, Vit Nam aban hanh hang loat vn ban lut, phap lnh cungvi cac vn ban di lut nhm th hin s nghimchnh thc hin cac ngha vu ma Cng c quynh. Vit Nam cung a xut c hai vungNN vao Danh sach cac vung NN co tm quantrong quc t. Vn quc gia Xun Thuy, taihuyn Giao Thuy, tnh Nam nh, vi tng din

tch 12.000 ha la khu NN u tin cua Vit Namc a vao Danh sach Ramsar quc t, co ch bao tn theo quy ch phap ly quc t c duy trt o n nay. y cung la khu Ramsar u tin ng Nam A va la khu th 50 trn th gii. Vit

Nam cung ang co nhng n lc co th athm cac vung NN vao trong Danh sach nay,ng thi quyt nh thanh lp cac khu BTTNNN. Trong 68 vung NN c thng k co 17vung NN a c Chnh phu cng nhn va 20vung NN a c ngh trong H thng Khubao tn rng.

Mc du cha co Chin lc quc gia v NNnhng Vit Nam cung a ph duyt "K hoachhanh ng bao tn va phat trin bn vng cacvung t ngp nc cua Vit Nam", a ban hanhva trin khai k hoach hanh ng DSH (1995) vinhiu thanh tu ni bt, ang xy dng k hoachhanh ng DSH Vit Nam n nm 2015. VitNam cung a co nhng ng thai ban u xydng Chin lc NN quc gia, mt trong nhngngha vu phap ly quc t ma Vit Nam phai thchin theo quy nh cua cac iu c quc t cbit la Cng c Ramsar.

Chnh phu Vit Nam a giao cho B Tai nguyn vaMi trng lam c quan u mi cua Chnh PhuVit Nam tham gia va thc hin UNFCCC va ngh

25


Bang 7: Cac cng c quc t co lin quan n t ngp nc

Cng c Ramsar v t ngp nc (Phu luc A)

Muc tiu cua Cng c la baov cac vung NN trc s lnchim ngay cang gia tng vangn chn nhng tn tht co th

xut hin trong hin tai vatng lai; bao am tnh DSHcua cac loai chim nc, la nguntai nguyn quan trong khngch mang tm c quc gia macon mang gia tr quc t.Ky kt ngay 2 thang 2 nm 1971tai Ramsar, Iran.146 nc la thanh vin cua Cngc Ramsar

Tn chnh thc la Cng c v cac vung t ngp nc co tm quan trongquc t, c bit la cac ni c tru cua chim nc. Cng c v cac vung tngp nc la mt hip c lin chnh phu c thng qua ngay 2-2-1971 taithanh ph Ramsar cua Iran, b Nam cua bin Caspia. Chnh v ly do o, cho

n nay tn cua cng c nay thng c vit la Cng c v cac vung tngp nc (Ramsar, Iran, 1971), va thng c goi la Cng c Ramsar.Ramsar la cng c u tin trong s cac hip c lin chnh phu toan cu vbao tn va s dung khn ngoan cac ngun tai nguyn thin nhin, song nuem so vi cac cng c mi c thng qua gn y, th cac iu khoan quynh cua cng c Ramsar tng i thng bng va tng quat. Qua nhiunm, Hi ngh cac Bn tham gia vn tip tuc phat trin va din giai cac nguynly c ban cua ni dung cng c va at c s hai hoa gia cng vic cuaCng c vi nhng thay i v cac nhn thc, cac u tin va cac xu th angdin ra trong t duy mi trng trn toan th gi i.Tham gia Cng c Ramsar, Vit Nam xac nh ngha vu phai thc hin cac

cam kt quc t v bao tn va s dung khn ngoan cac vung NN theo ungnguyn tc cua Lut Quc t va xut mt s im NN theo tiu chun cuaRamsar, trong o NN Xun Thuy a c cng nhn nm 1989.


32/79

26


Cng c a dang sinh hoc (CBD)

Bao tn a dang sinh hoc va phattrin bn vng cac b phn hpthanh a dang sinh hoc, trong o

co t ngp nc va cac thanhphn cua t ngp nc la mttrong nhng muc ch quan trongnht ma Cng c nay ra.

Ky kt nm 1992 Hi nghthng nh trai t tai Rio deJaneiro, Brazil.188 nc la thanh vin cua Cngc a dang sinh hoc.

Cng c khung y u va toan din nht trong lnh vc bao v DSH,hin nay a co 183 thanh vin. Bao tn DSH va phat trin bn vng cacb phn hp thanh DSH, trong o co NN va cac thanh phn cua NN

la mt trong nhng muc ch quan trong nht ma Cng c nay ra.Mt trong nhng thanh cng cua Cng c la xac nh vic bao tn DSHphai c thc hin ca 3 cp : gen, loai, h sinh thai, trong o bao tngen la quan trong nht. Thng qua vic cng nhn chu quyn quc gia ivi cac ngun gen (iu 15), Cng c a tao c s phap ly cac quc giathanh vin xy dng phap lut v ngun gen, ng thi y la c s cacquc gia hp tac trong vic khai thac ngun gen, trong o co cac ngungen quy, him t cac loai ng thc vt thuc h sinh thai NN.

Cng c v bun ban quc t cac loai ng, thc vt hoang da nguy cp (CITES)

Cng c CITES ra cac hnhthc kim soat tnh hnh bun banva vn chuyn ng thc vt angva co nguy c b khai thac qua mc.

Ky kt ngay 3 thang 3 nm 1973 taiWashington D.C, Myva co hiu lckt ngay 1 thang 6 nm 1975.169 nc la thanh vin cua Cngc a dang sinh hoc.

thi hanh co hiu qua cac quy nh thc hin vic quan ly cac loai ngthc vt hoang da, Cng c a quy nh cac bin phap cn thit ma cacbn phai tin hanh nh cac bin phap x phat i vi vic bun ban hoclu gi cac mu vt, ch nh mt c quan quan ly nha nc va mt cquan khoa hoc thc hin ngha vu cua Cng c, Tuy nhin, Cng cmi ch cp n mt trong cac bin phap bao tn tai nguyn NN macha iu chnh y u hoat ng bao tn cac loai ng thc vt hoang danguy cp, trong o co ngun ng thc vt cua NN.

Cng c cua Lin Hp Quc v Lut Bin (UNCLOS)Cng c tp trung vao vic bao vmi trng sng cua cac ngun tainguyn sinh vt bin hay iu kinni vi.

Ky kt ngay 10 thang12 nm 1982tai Montego Bay, Jamaica va cohiu lc vao ngay 16 thang 11 nm1994.148 nc la thanh vin cua Cng

c.

Nguyn tc quan trong trong vic khai thac tai nguyn thin nhin cghi nhn tai iu 193 cac quc gia co chu quyn khai thac cac tai nguynthin nhin cua mnh theo cac chnh sach v mi trng cua mnh va theoung ngha vu bao v va gn gi mi trng bin cua mnh. Cac quy nhu lin quan trc tip n bao tn va s dung bn vng cac vung NN ca sng va cac bai bi cung nh cac dai nc nm ngp su di 6 metcua Vit Nam.

Hip nh hp tac va phat trin bn vng lu vc sng M Kng (Hip nh Mkng)

Hip nh a xac nh vic quan ly,phat trin, s dung va bao v tainguyn nc va cac tai nguynkhac co lin quan cua sng Mkngv li ch cua tt ca cac quc gia vensng vi muc tiu phat trin bnvng.

Ky kt vao thang 4 nm 1995 bi 4quc gia ha lu cng Mkng (ThaiLan, Vit Nam, Lao, Campuchia)

Hip nh hp tac phat trin bn vng lu vc sng Mkng (goi tt laHip nh Mkng). Vit Nam a la mt thanh vin tch cc trong hu htcac hoat ng do Uy hi sng Mkng ra. Bt u t nm 2005, VitNam cung a tham gia vao Chng trnh DSH t ngp nc lu vcsng Mkng do UNDP/GEF va cac nha tai tr khac tai tr. Ngoa i ra, hthng vn ban phap lut iu chnh cac lnh vc lin quan n quan ly,bao tn va s dung bn vng NN cung ang c hoan thin dn.


33/79

nh th Kyoto tai Vit Nam. B Tai nguyn vaMi trng a va ang trin khai mt s hoatng nh: thanh lp i Cng tac va i Chuyngia Ky thut thc hin cac d an v bin i khhu, xy dng va anh gia cac phng an giamnhe kh nha knh va xut cac bin phap ng phovi bin i kh hu, xy dng khung phap ly tao iu kin cho cac hoat ng v c ch phattrin sach hn,...

3.3. Cac phng thc, phng phapquan ly t ngp ncHin tai, do vic quan ly NN Vit Nam conmang tnh chuyn nganh nn cha co mt hthng cng cu ky thut tng hp trong quan lyNN. Mt s giai phap ky thut a c xutlin quan n cac kha canh cua NN thuc cac

nganh: Nganh nng nghip (a ban hanh cac Quytrnh ky thut v san xut cy trng, vt nui vacac ky thut khuyn nng); Nganh lm nghip (a ban hanh cac Quy trnh ky thut lin quan nquan ly rng, trong o co cac khu rng lin quann cac vung NN, nht la rng c dung). cbit, Thu Tng Chnh phu a ban hanh Quy chquan ly rng c dung, rng phong h va rngsan xut la rng t nhin, trong o co cac khurng la vung NN; Nganh thuy li (a ban hanhcac Quy trnh ky thut quan ly cac cng trnh thuyli, tnh toan cn bng nc va kim soat lu, cungcp nc cho cac nganh nui trng thuy san vanng nghip); Nganh thuy san (a ban hanh cac

Quy trnh ky thut v quan ly ngun li thuy sanva nui trng thuy san vung nc mn va ncngot); Nganh y t (a ban hanh cac Quy trnh kythut v v sinh y t cng cng, trong o co nhngvn lin quan n nc sach nng thn).

Bn canh o, mt s c quan khoa hoc, ao taova quan ly mt s vung NN a ap dung cacphng phap tip cn va cng cu ky thut mi

trong vic quan ly tai nguyn NN. Cac phngphap tip cn quan ly tai nguyn NN a va angc ap dung cac mc khac nhau bao gm:

Quan ly tai nguyn thin nhin da vaocng ng (Community - based naturalresources management): Xun Thuy, TinHai, Th Nai;

ng quan ly tai nguyn thin nhin (Co-management of Natural Resources): PhaTam Giang - Cu Hai, Phong in,DaKrong;

D an bao tn va phat trin tng hp(Integrated Conservation andDevelopement Projects): Cat Tin, U Minh;

Cach tip cn quan ly lin nganh(intersectoral management), hu ht cackhu bao tn NN u co s tham gia cuanhiu thanh phn, t chc khac nhau trongqua trnh xy dng va trin khai cac d an

bao tn. Quan ly da trn c s tip cn h sinh thai

(Ecoystem-based management): a c ap

27


Ngh nh th Kyoto

Muc tiu cua Ngh inh th KyotoProtocol la lam n nh lng kh thainha knh vao mi trng kh quyn

mt mc nht nh, iu o se ngnnga nhng nguy him t con ngitac ng n h thng kh hu.

Thng qua vao thang 12 nm 1997 taiKyoto, Nht Ban.157 nc la thanh vin cua Cng c.

Muc tiu va ni dung cua ngh nh nay la a ra cam kt i vi cacnc phat trin v giam tng lng kh phat thai kh nha knh (CO2,CH4, N2O, HFCs, PFCs va SF6) thp hn nm 1990 vi ty l trung bnh

la 5,2 % trong thi ky cam kt u tin t 2008-2012 theo cac mc ctgiam cu th, trong o cng ng Chu u (EU) la 8 %, Hoa Ky la 7 %va Nht Ban la 6 %. Vit Nam a ky Ngh nh th Kyoto vao ngay 3-12-1998 va ph chun vao ngay 25-9-2002. Ngh nh th Kyoto a ra3 c ch mm deo cho phep cac nc phat trin thc hin cam kt giamphat thai kh nha knh chnh la c ch ng thc hin (JI), c ch bunban quyn phat thai (IET) va c ch phat trin sach hn (CDM). Vicbao tn cac ngun tai nguyn NN c bit la cac tham thc vt varng ngp mn se ong gop tch cc vao vic hp thu CO2 t khquyn, gop phn ngn chn s nong ln cua toan cu.


34/79

dung Cat Tin, Tam Giang - Cu Hai;Chu Truc, Th Nai.

Trong cac phng phap quan ly NN noi trn thquan ly da trn c s h sinh thai mang tnh tnghp va toan din hn ca. Theo o, quan ly da trn

c s h sinh thai tm cach t chc vic s dung

h sinh thai cua con ngi at c s hai hoagia li ch thu c t tai nguyn thin nhin cuacac thanh phn va qua trnh cua h sinh thai trongkhi duy tr c kha nng cua h sinh thai cungcp c nhng li ch o mc bn vng.

Ngoai ra, cac phng phap anh gia nhanh nngthn, lng gia kinh t, h thng thng tin a ly(GIS) va vin tham, cng ngh thng tin, m hnhhoa cung bt u c s dung trong quan ly, baotn NN.

3.4. Nghin cu, tuyn truyn,giao duc va nhn thc v t ngpnc

3.4.1. Cac hoat nga. Nghin cu

T nm 1989 tr lai y, NN Vit Nam a vaang c nhiu nha khoa hoc, cac c s trong vangoai nc quan tm nghin cu v cac lnh vc:iu kin t nhin, c trng sinh thai va DSH,chc nng, gia tr, tai nguyn va mi trng, o veban NN; quan ly, bao tn, s dung NN vakim k NN.

S lng can b, c quan, n v, t chc, cac tai, d an nghin cu, kim k NN cung nh ut cho cac lnh vc nay ngay cang gia tng nhnghiu qua con han ch do cac kt qua nghin cunoi trn a va ang c lu tr phn tan nhiuc quan, ca nhn khac nhau va cha c khai thacs dung trit .

Mt trong nhng han ch ln nht la Vit Nam chaco mt quy hoach tng th v bao tn va phat trinbn vng NN, thiu k hoach quan ly tng hp

NN vi s tham gia ng b cua cac nganh, thiuc s d liu thng nht v NN, i ngu can bnghin cu, kim k cha ap ng yu cu s dungkhn kheo, bao tn, phat trin bn vng NN.

b. Tuyn truyn, giao duc va nng cao nhn thcv t ngp nc

Vit Nam a tin hanh mt s hoat ng v tuyntruyn giao duc, nng cao nhn thc v NN nhsau:

28


Anh 20: Nng cao nhn thc cng ng v QLTHBNam nh (Hoang Th Anh, 2003)

Hp 8: Cac bc quy hoach quan ly da trnh sinh thai:

1. Miu ta nhng thanh phn c ban cua hsinh thai;

2. Phn tch chc nng, mi lin kt varanh gii cua h sinh thai;

3. Phn tch nhng c hi va thach thc,nguyn nhn va hu qua;4. Xac nh muc ch quan ly h sinh thai;5. Miu ta nhng bin phap quan ly se

c tin hanh cp n c hi vathach thc;

6. Nhng kt qua d kin cua cac hoatng quan ly then cht;

7. Miu ta nhng bin phap quan trc, baogm vt ch th nguyn tc o ac va

phng phap phn tch;8. oi hoi cho quan ly mang tnh thch

nghi;9. S sp t v th ch va qua trnh hoach

nh chnh sach;10. Bao cao va truyn thng;11. Tai chnh va phn b tai chnh.


35/79

Tuyn truyn trn cac phng tin thng tin aichung v NN, v vai tro NN n nhng vn lin quan ti quan ly NN, chnh sach va th ch cp Trung ung va cp a phng v bao tnva s dung hp ly tai nguyn NN. Cac hoat

ng khuyn nng, khuyn lm va khuyn ngdi hnh thc cac tai liu ph bin khoa hoc kythut lin quan n s dung NN cung a ctin hanh.

Hang nm, Cuc Bao v Mi trng thng t chcnhng hoat ng ky nim ngay NN nh xut ban ap phch, t ri, m cac chin dch truynthng, ng cac bai vit v NN trong tap ch Baov mi trng va cac n phm khac. Tuy nhin,cac hoat ng tuyn truyn va giao duc v NN

vn con yu.Rt nhiu cac khoa tp hun, hi thao v quan ly,s dung, bao tn NN nh lng gia kinh tNN, quan ly NN da vao cng ng, quan lytng hp i b,... a c t chc (anh 20). Mts mn hoc lin quan n NN a va ang cgiang day cac trng ai hoc (ai hoc Quc giaHa Ni, ai hoc Cn Th...). Tuy nhin, hin taicha co trng ai hoc nao Vit Nam co chngtrnh ao tao ai hoc, thac sy, tin sy v NN. Huht cac chuyn gia v NN cua Vit Nam hin nayc ao tao t nc ngoai hoc thng qua mtqua trnh lam vic trong cac d an do nc ngoaitai tr. Do o, vic ao tao chnh thng se la giaiphap quan trong phat trin ngun nhn lc chovic quan ly NN.

3.4.2. Xu hng v nhn thc, hiu bitv t ngp nc

Trc nm 1989, Vit Nam nhng hiu bit v

NN con rt han ch. T nm 1990, cac t chcquc t quan tm giup Vit Nam nhiu hntrong vic thc hin cac d an v NN hoc linquan n NN, do o cac chuyn gia cua VitNam khi tham gia cac d an nay a co iu kintip cn vi vn NN va a tip thu cnhng kin thc va kinh nghim. Thi gian nay,Cuc Bao v Mi trng cung bt u tr thanh mtu mi v NN cua Vit Nam. Nm 1990, cunsach "Bao v t ngp nc" cua Patrik J. Dugan

c Cuc Bao v Mi trng dch sang ting Vit,giup cho nhiu ngi nng cao hiu bit v NN.Cung trong giai oan nay, L Din Dc a cng bcun sach v "Kim k t ngp nc Vit Nam",

va tham gia bin soan "Danh muc cac vung tngp nc chu A" (A Directory of AsianWetlands). T nm 2000 n nay, cac vn NNva DSH (xy dng chin lc, k hoach hanhng, s dung, bao tn, quan ly...) a thu hut c

s quan tm nhiu hn cua cac c quan, t chc trung ng va cac a phng. Uy ban sngMkng a thanh lp mt nhom iu tra nghincu v NN cho vung BSCL giup xy dng hthng phn loai va ban NN, k hoach quan lyNN. Cac kha canh lin quan n quan ly NNnh xy dng h thng phn loai, xy dng khoach quan ly, bao tn DSH, s tham gia cuacng ng, th ch, chnh sach, gia tr kinh t, vnhoa, lch s,... a c thc hin trong cac d an,chng trnh iu tra, nghin cu v NN.

Nh vy, t nm 1989 n nay, vi s n lc cuaVit Nam va s h tr cua cac t chc quc t, shiu bit va nhn thc v NN ngay cang cnng cao. Tuy nhin, mt tn tai rt ln la hunh nhng ngi dn sng trong vung NN laicha hiu bit v NN. Ho la nhng ngi trctip s dung cac san phm cua NN va co vai trort quan trong trong vic bao tn va phat trin bnvng NN.

3.5. Nhng thanh tu, thach thclin quan n quan ly t ngpnc Vit Nam3.5.1. Nhng thanh tu

Co th rut ra mt s thanh tu v quan ly NNnh sau:

Chnh phu Vit Nam a co mt s chnh

sach phu hp nhm tng bc nng caohiu qua cua vic bao tn, s dung va quanly bn vng NN.

H thng cac vn ban quy nh v c cu tchc, chc nng, nhim vu, quyn han cuah thng quan ly NN Trung ng ac ban hanh kha nhiu va ngay canghoan thin. c bit, sau khi Lut t chcChnh phu (2001) va Ngh nh s91/2002/N-CP ngay 11/11/2002 cuaChnh phu quy nh chc nng, nhim vu,quyn han, m rng chc nng quan ly ivi cac tai nguyn t, tai nguyn nc vac cu t chc cua B Tai nguyn va Mi

29



36/79

trng c ban hanh, c s phap ly xydng h thng c quan quan ly Nha nc vNN c hoan thin thm mt bc. Nghnh s 109/2003/N-CP ngay 23/9/2003cua Chnh phu a th ch hoa s quan ly

nha nc v NN thng qua s phn cngtrach nhim cho cac B va cac Tnh. Ngay cang nhiu t chc, c quan tham gia

vao quan ly va bao tn NN. Di s chao tp trung cua Chnh phu, cac c quan bva ngang b thuc Chnh phu ma u mi laB Khoa hoc Cng ngh va Mi trng (nayla B Tai nguyn va Mi trng) a bcu thc hin tt cng tac iu phi cac vn lin quan n NN, nh vic phi kt

hp gia B Khoa hoc, Cng ngh va Mitrng, B Nng nghip va Phat trin Nngthn trong vic quan ly cac khu BTTN NN.iu o cung vi vic hoan thin c cuquan ly tai nguyn va mi trng va quatrnh xy dng chnh sach v bao tn NNla mt bao am cho vic tham gia va thchin tt cac cam kt quc t lin quan nNN.

Cac th ch quan ly nha nc cp aphng a c t chc trn nguyn tcsong trung trc thuc (trc thuc cac cquan chuyn nganh trung ng va Uy banNhn dn tnh), thc hin cng tac quan lyNN mt s ni at hiu qua tt.

Ngun u t cua chnh phu va s h trcua cac t chc quc t trong bao tn vaphat trin bn vng NN ngay cang tng.S lng d an trong nc va h tr quc tlin quan NN ngay cang nhiu va phathuy hiu qua tch cc. Mc du vic quan ly

va hiu qua cua mt s d an cha tt. Chnh phu Vit Nam a ph duyt h thng

cac khu rng c dung quc gia, trong o cocac khu la NN, ng thi ph duyt hthng cac khu bao tn bin, tac dung tt bao tn cac chc nng, gia tr va DSH NN.

3.5.2. Mt s tn tai, thach thc trongquan ly t ngp nc

a. V h thng lut phapVit Nam cha co lut ring v NN, con thiu cacquy nh, phap lut v quan ly, bao tn, s dung

khn kheo va phat trin bn vng NN; thiunhng quy nh cu th va ro rang v h thngquan ly nha nc; thiu s thng nht v c chphi hp gia cac b, ban nganh, a phng trongcac hoat ng lin quan n NN va thiu cac ch

tai thi hanh. Nhng quy nh iu chnh trctip hoat ng quan ly va bao tn NN chu yudo B va cac a phng ban hanh, con thiu cacvn ban mang tnh phap ly cao nh Ngh nh cuaChnh phu. Hin nay, mi ch co Ngh nh109/2003/N-CP cua Chnh phu ban hanh la vnban co gia tr phap ly cao nht lin quan trc tipn phn cng trach nhim quan ly NN.

Cac vn ban do Uy ban Nhn dn cac a phngban hanh con nng n v bin phap hanh chnh,

thiu cac ch tai huy ng s tham gia cua cngng trong khai thac NN. Do o, cac vn banphap lut cha ap ng yu cu cua vic bao tnva phat trin bn vng NN.

H thng chnh sach va phap lut quan ly NNcon thiu ng b va cha hoan thin. Cac iukhoan qui nh phap ly co lin quan n NN bphn tan, chng cheo trong nhiu vn ban quypham phap lut khac nhau, thiu cu th, cha ambao c tnh khoa hoc va ng b, cha tnh htcac yu t kinh t - xa hi nn rt kho thc thi hocthc thi kem hiu qua.

Nhiu thut ng va khai nim lin quan n NNa khng c quy nh thng nht va giai thchro rang trong cac vn ban phap lut va chnh sachcua Vit Nam. Cac vn ban phap lut lin quancha bao quat toan din cac vn t ra i viquan ly va bao tn NN, mi ch cp n phnhang va phn cp quan ly cac khu NN (VQG,

khu BTTN NN); cac kha canh kinh t (lut thuysan, hay trong cac vn ban phap lut cua aphng); cac giai phap bao v nh x ly vi pham,nghim cm vic s dung cac phng tin huy dit khai thac ngun tai nguyn sinh vt; mt shoat ng bao tn, c bit la vi loai chim nc,ni mi trng sng cua chung chnh la NNnhng t chu y n hoat ng phat trin. Mc phattin con qua thp, cha kp thi chnh ly theo tnhhnh kinh t xa hi hin nay, v vy hiu qua x lykhng cao, khng am bao c tnh rn e, giaoduc nhng ngi co hanh vi vi pham. Cac ch taiap dung i vi cac hanh vi vi pham cac quy nhv bao tn DSH con nhiu im bt hp ly.

30



37/79

31

Hin cha co chnh sach thng nht va ro rang vvic bao v, m rng hay thu hep cac vung NNcung nh thu hut cng ng vao quan ly NN. Docha nhn thc ung v tm quan trong va gia trNN, nhiu vung NN con b coi la t hoang

hoa nh mt phn t vung ca sng ven bin.Cac chnh sach khng hp ly v chuyn i mucch s dung t nh chuyn t NN t nhinsang NN nhn tao (h cha, m nui trngthuy san, rung lua), hoc NN thanh khu t , th, khu cng nghip, hoc thiu cac quy nhphap lut v quy hoach, s dung khn kheo NNdn n nhim, suy thoai mi trng, tainguyn, DSH.

Vit Nam a phat trin h thng cac vn ban phap

lut va cac chnh sach thc thi nhim vu quc ttheo quy nh cua Cng c Ramsar va cac cngc, hip c khac co lin quan n bao tn vaphat trin bn vng cac vung NN, nhng nhngvn ban nay vn cha ap ng yu cu cua Cngc Ramsar v s dung khn kheo NN. Tnhhiu qua cua vic thc thi cac nhim vu quc tquy nh trong cac hip c quc t c anh giathng qua vic xy dng va thc thi cac vn banphap lut va cac chnh sach v quan ly va bao tncac vung NN.

Vic ap t Lut Bao v va phat trin Rng va cacqui nh cua bao tn h thng Rng c dung vaoqui hoach, quan ly, bao tn NN lam phat sinhmt s bt cp. Mt mt khac, Lut thuy sankhng co ch ng thc s thch hp va kha thi vung loi cua cac khu bao tn, vic s dung khnkheo NN theo khuyn khch cua Cng cRamsar cha c th ch hoa.

b. V quan ly t ngp nc

Mt trong nhng thach thc rt to ln i vi quanly, bao tn va phat trin bn vng NN la s giatng dn s (khoang 1,32%/nm), mt dn s nhiu vung NN rt cao (v du 276 ngi/km2 cac huyn ven bin), ty l th hoa nhanh (nnm 2010 khoang 33%) ma khng c kim soathp ly.

Cac nha quan ly va nhng ngi c hngquyn li cha hiu bit y u, thu ao v chcnng va gia tr cua NN i vi kinh t, xa hi, sinhthai, tm

Viet Complete

Documents

Transcript of Viet Complete