0

Transitie management

in de langdurende zorg

Conferentie Jeugdgezondheidszorgde Horst Driebergen , 5 maart 2010

Jord Neuteboom

Viatore

1

Programma van de bijeenkomst

1: Theorie en achtergrond van transitiemanagement

2 : Methode en tools: transitie programma en experimenten

3: Richting en focus: transitie agenda

Met voeding van de praktijk (o.a. TPLZ) en wetenschap (Drift/EUR)

2

1: Theorie en achtergrond van transitiemanagement

Basis noties transitiemanagement die we vandaag zullen behandelen…

Waarom transities?

Persistente problemen in de zorg

Wat zijn transities?

Fundamentele omwenteling in structuur, cultuur, werkwijze

(Hoe) kun je transities sturen?

Het opzetten van Transitieprogramma’s en - experimenten

Hoe ziet een transitie-agenda eruit?

Mobiliseren koplopers op visie ontwikkeling en praktijkexperimenten

3

Persistente problemen in maatschappelijke systemen

� complex

� verankerd in onze maatschappelijke structuren

� onzeker: geen pasklare oplossingen

� moeilijk stuurbaar: veel actoren betrokken

� bestaan reeds decennia

mobiliteit, energie, zorg

4

Persistente problemen in maatschappelijke systemen

� huidig beleid alleen is niet voldoende

� marktdenken geen oplossing voor hardnekkige problemen

� poldermodel ongeschikt voor aanpakken van hardnekkige problemen

� pseudo-oplossingen worden snel onderdeel van het probleem

wat dan wel?

systeeminnovatie / transitie

5

Symptomen van persistente problemen in de zorg

medificatie van niet-medische problemen

kosten stijgen, tevredenheid daalt professional als productiemachine

verstarde zorgaanbieders beheerszieke structuren

over-gespecialiseerde, gefragmenteerde zorg

standaardisatie vs individualisering gesloten sector

‘afvalputje’ van de maatschappij

6

7

Persistente problemen in de zorg

essentie

relatie tussen zorgverlener en zorgvrager

vertrouwen, intimiteit, passie, aandacht, bezieling

is verworden tot

relatie tussen leverancier en cliënt

kosten, doelmatigheid, budget, efficiency, afrekening

8

Persistente problemen in de zorg

systeem is belangrijker geworden dan mens

vandaag is belangrijker dan morgen

cijfers belangrijker dan mensen

Huidig systeem verdrukt de mens…

9

� Maatschappij volop in beweging

[ individualisering, vergrijzing, verkleuring, liberalisering, moderne gezinnen,

flexibilisering arbeid, veranderde levensbeschouwing ]

� Zorg is verstard kan nauwelijks meebewegen

���� Spanningen op de Zorg bouwen al sinds 70-er jaren op

� Care kan sleutelrol vervullen in de Zorg (maatschappij) van 21ste eeuw

� Maar niet met een 19de eeuws paradigma en organisatiemodel!

���� Fundamentele omslag, oftewel een transitie, nodig

Waarom nú?

10

regime: dominante structuur, cultuur en werkwijzen

met macht en gevestigde belangen

niche: opkomende, afwijkende structuur, cultuur en

werkwijzen op klein schaalniveau

niche wil macht ontwikkelen en het bestaande regime

overnemen; regime beschermt zich daartegen door de

niche onschadelijk te maken of op te nemen

transitie = regime-wisseling = machtswisseling

Hoe werken transities?

11

een transitie mislukt als de structurele verandering

vanuit het regime plaatsvindt met alleen regime-partijen

‘een kalkoen zal zichzelf niet slachten’

een transitie mislukt als de structurele veranderingen

vanuit niches plaatsvinden met alleen niche-partijen

‘muis en olifant stampen samen op de brug’

een transitie kan lukken als niche-partijen en veranderingsgezinde

regime-spelers elkaar vinden en gaan samenwerken

Hoe werken transities?

12

Transitiemanagement

ontwikkeling van visie en transitieagenda

inrichting en ontwikkeling van transitie-arena

opzetten en uitvoeren van transitie-experimenten

monitoring, evalueren en leren

13

� richt je op de koplopers en niet op het peloton

� creëer ruimte voor een schaduwproces met een lange termijn orientatie

regelluwe experimenteerruimte

mentale ruimte

� probeer gezamenlijk richting te geven aan de zoektocht naar duurzame zorg

� maak verbindingen tussen koplopers

veranderingsgezinde regime spelers en niche spelers

� verbind de onderstroom met de bovenstroom tot een beweging

Sturingsprincipes Transitiemanagement

14

richten op koplopers

hou opties open, begin kleinschalig

gezamenlijk richting vinden,

verbinden van verschillende koplopers

verbinden met bovenstroom

verbinden met onderstroom

2. Transitieprogramma’s in de Zorg

� steun voor koplopers in plaats van

brede ‘subsidie-distributie’

� experimenten ondersteunen

die diverse paden verkennen.

� gezamenlijke bijeenkomsten

experimenten en andere actoren

� connectie naar regime spelers

verbinden met maatschappij

15

Transitie management vraagt om het maken van verbindingen

Voor transitie projectleiders/managers gaat het om het maken van

verbindingen tussen:

- Zelf doen en anderen mobiliseren

- Groot denken en klein doen

- Ver vooruit kijken (lange termijn), maar nu handelen

16

Transitie management vergroot de speelruimte

Transitie management stimuleert tot andere manier van kijken, anders

denken, ander gedrag:

- anders kijken (nieuwe perspectieven, contexten en speelvelden)

- anders denken (langere termijn, lerende houding,

ontwikkelingsgericht)

- ander gedrag (andere opstelling, nieuwe methoden &activiteiten,andere partners)

17

Maatschappelijke opgaven

Een andere manier van kijken naar de opgave voor de experimenten:

-macro-ontwikkelingen

-de maatschappelijke bijdrage

-de waarde voor verschillende partijen (actoren/personen)

18

3: Richting en focus: transitie agenda

� gevoel van urgentie door een gezamenlijke probleemperceptie

� een wenkend perspectief door transitie-visie en streefbeelden.

� ontwikkelen van transitiepaden naar de streefbeelden

� commitment van partijen voor transitie-experimenten

19

Een transitie-agenda:(bijv. mensgerichte,

economisch volhoudbare en maatschappelijk ingebedde zorg)

andersdenken

over zorg

bijv.zorgende

wijk

bijv. rijkeprofes-sional

bijv.onder-

nemende zorg

persistente problemen

‘mandje’ van streefbeelden

transitiepaden

korte termijn acties enexperimenten

transitie-visie &

1111

2222

3333

4444

bijv. denken in ziekte, starre

organisaties, beheerszieke stelsels

20

Directeur Care

Univé-VGZ-IZA-Trias

Een wenkend toekomst perspectief

21

Contouren van een transitie-visie

Mensgericht

Economisch volhoudbaar

Maatschappelijk ingebed

22

Contouren van een transitie-visie

Mensgericht

heelheid van de mens als uitgangspunt

eigen leefomgeving staat centraal

kleinschalig

zorg is leven

weer in contact met elkaar

rust en ruimte aanbieden

regie in eigen handen

eigen budget

23

Contouren van een transitie-visie

Economisch volhoudbaar

zorg is een dienstverlening

betaalt voor al de geleverde diensten

eigen budget en eigen register

maatschappelijke zorgondernemingen

gezondheid schept waarde

preventie loont

stressbehandelaar, mental coach, persoonlijk adviseur

specialist onderaannemer van zorgregisseur

24

Contouren van een transitie-visie

Maatschappelijk ingebed

creëert je eigen micro-systeem om je heen

je eigen verbanden

gemeenschappen schakel tussen micro- en macrosysteem

persoonlijk medisch assistent

maatschappelijke zorgondernemingen

zorgzaamheid is levenshouding van iedereen

zorg = welzijn = sport = arbeid = leefstijl

gezonde samenleving als basis

25

6 StreefbeeldenVoor Mensen

1. streefbeeld zelfzorg

2. streefbeeld samenredzaamheid

Voor Organisaties

3. streefbeeld gedreven professionals

4. streefbeeld maatschappelijke ondernemingen

Voor de Samenleving

5. streefbeeld zorgzame samenleving en sectoren

6. streefbeeld duurzaam stelsel

Mensgericht

Economisch

volhoudbaar

Maatschappelijk

ingebed

26

1. Streefbeeld: Zelfredzaamheid door alerte mensen

Voor onszelf, voor anderen

Voor onze omgeving

Alertheid en inzet

Transitie paden

Kennis is regie (eigen regie bij schizofrenie)

Emanciperende technologie

Begeleiding door nieuwe beroepen

Bewust leven, warme opvoeding en levenskunst

Innerlijk beleven (zingeving)

27

2. Streefbeeld: Samenredzaamheid

in sociale verbanden

Vitale rijkdom aan sociale verbanden

Nieuwe gemeenschapsvormen

Transitiepaden

Gesteunde vrijwilligers (Demental coach, mantelzorgers)

Verbindende technologie

Waarde van zorgen voor elkaar (Goede buren, wijk in Almere)

Sociaal duurzame wijken

Ontmoetingen (Omkeer 2.0 community vorming)

Ervaringsdeskundigen

28

3. Streefbeeld: Gedreven professionals

Kwaliteit van binnenuit

Ruimte voor bezieling

Transitiepaden

Werken met gedeelde waarden

Werkelijke dialoog vanuit presentie

Leren en opleiden

Zelfsturende teams

29

Relatie met klant aan het roer

Ondersteunen aan professionaliteit

Transitiepaden

Nieuw management op kwaliteit

Centrale figuren en warme overdracht

Samenwerken tussen disciplines

Dienstverlenen in netwerken

Leiden, ondernemen en innoveren

4.Streefbeeld: Maatschappelijke gezondheidsondernemingen

30

5.Streefbeeld: Zorgzame Samenleving

Verantwoordelijkheid van iedere sector

Bevorderen van gezondheid

Transitiepaden

Ruimtelijke ordening voor mensen

Gezondmakende gebouwen (Truus Swieringa)

Natuur als vitamine groen

Gezonde levensloopbanen

Sociale zekerheid als springplank (Eddy Karrenbelt)

31

Economisch volhoudbaar

Solidair en stimulerend

Transitiepaden

Experimenteerruimte

Ontregelen

Machtsverschuiving naar mensen

Sturen op meerwaarde

Dialoog over principes

6.Streefbeeld: Duurzaam stelsel

32

6 StreefbeeldenVoor Mensen

1. streefbeeld zelfzorg

2. streefbeeld samenredzaamheid

Voor Organisaties

3. streefbeeld gedreven professionals

4. streefbeeld maatschappelijke ondernemingen

Voor de Samenleving

5. streefbeeld zorgzame samenleving en sectoren

6. streefbeeld duurzaam stelsel

Mensgericht

Economisch

volhoudbaar

Maatschappelijk

ingebed