Drs. Michael PortzkyKlinisch Psycholoog/Gezondheidszorgpsycholoog

michael.portzky@pcgs.be+32 (0)476 207 170

Mentale veerkracht en het ‘palliatieve pallet’ als screeningstools

voor suïciderisicotaxatie

Op het menu…

• Veerkracht: wat houdt het nu concreet in?

“Back to the basics”, maar in een notedop…

• Welke correlaties vinden we met veerkracht?

Ook met betrekking tot suïcide?!

• Wat is de interpretatie van een

veerkrachtscore?

• Hoe VK+ en P³ scoren en interpreteren?

• Enkele voorbeeldprofielen

• Specifieke aandacht voor suïciderisicotaxatie

• Welke ‘alarmsignalen’ voor suïcide in de Fit In

Je Hoofd Website?

Veerkracht: de basics

• een persoonlijkheidskenmerk dat je in

staat stelt om de negatieve effecten van

stress te modereren, en je

mogelijkheden tot adaptatie vergroot

• Is niet gelijk aan ‘coping’

• Is niet gelijk aan ‘herstel’

• Geen ‘state’ maar ‘trait’!!

• Meer ‘nature’ dan ‘nurture’! Al is en blijft de wisselwerking uiteraard groot, want…

Maar wat houdt dit nu concreet in?

• Minder Veerkracht = sneller in Fight or Flight

gaan, vandaar meer cortisol, en hoe en

aanhoudende dosissen cortisol blijken

neurotoxisch te zijn!! Vertaalt zich in steeds meer

dendrietbeschadigingen, en blijkbaar al na 3

dagen van intense stress!!!

• Hoe meer schade aan het begin van de studie,

hoe meer dendrietschade aan het einde!!

Letterlijk het verschil tussen lage en hoge

veerkracht onder de microscoop

• Voor meer uitleg zie You Tube (‘Portzky’ + ‘veerkracht’)

!

ALLEMAAL SAMEN:

DIT IS GEEN DEFINITIEVE

SITUATIE!!!!!!!

• Stimulatie!!! (de lat hoog leggen; ‘double speed’ cfrNASA)

• Onthouding van middelenmisbruik!!!

• Stressbeperking… in de mate van het mogelijke uiteraard… + werken aan ‘palliatieve pallet’

• Combinatie met gewichtssporten?! Rol van IGF-1 hormoon steeds meer gekend!

• Echter in de praktijk tragische vaststelling: zij die deze stimulatie/’revalidatie’ het meest nodig hebben, hebben vaak…

Is er een noodzaak voor een 5e

pijler? Bij sommige groepen…?• Vooral bij vrouwen en wat dikkere mannen?

(beide meer oestrogeen!)

• Steeds meer personen (vooral in die groepen)

met ‘bijnieruitputting’!!

• Het eten van (veel/teveel) geraffineerde suikers

blijkt mogelijks een rol te spelen

• Meer suikers endorfineresistentie??!!

(verantwoordelijk voor kleinere stressoren te

onderdrukken) hierdoor meer cortisolafgifte

nodig uiteindelijk cortisol uitgeput??!!

Hoe gevalideerd/genormeerd mentale

veerkracht en het palliatieve pallet

meten?

Interpretatie van de veerkracht score• Hoe lager, hoe:

– lager de veerkracht en hoe hoger de

mentale/psychische kwetsbaarheid

– Hoe hoger kans op ontwikkelen depressie, burnout,

suïcidale ideatie (en poging!),

hopeloosheidsgevoelens,…

– Hoe gebrekkiger de coping (ook minder ‘surpressed’

coping?)

– Hoe groter risico op gecompliceerde rouw

– Hoe hoger absenteïsme

– Hoe lager het gevoel van persoonlijke competentie

– Hoe minder gebalanceerd de kijk op de dingen en hoe

meer neiging het slechte buiten proportie te zien

– Hoe minder overtuigd van het nut/zinvolheid der

dingen… en de zinvolheid om er dan ook (zelf!!) moeite

voor te doen

– Hoe minder doorzettingsvermogen

– Hoe meer tegenslagen op 1 domein van het leven

‘overspoelen’ naar andere domeinen

– Hoe minder men lijkt te leren uit eerdere (positieve)

ervaringen met het doorworstelen van een probleem

– Hoe meer destructieve palliatieve activiteiten

– Hoe hoger score op Neuroticiteit en hoe lager alle

andere ‘Big Five’ domeinen bij NEO (hoogst sign. cor.!)

– Hoe meer fysieke pijnklachten

Hoe ‘palliatieve pallet’ meten?

!

Opgelet: scoreblad geeft enkel de

drie totaalscores aan!

• Voor de subschalen handleiding gebruiken

(pag 29, voor manuele berekening en

interpretatie, pag 65 voor

percentielinterpretatie) OF ingeven in

testplatform Hogrefe (deze mogelijkheid

wordt aangeboden)

Enkele prototypische

voorbeeldprofielen

Voorbeeld 1: het doorgaans

normale profiel

• (en therapeutisch gewenste??)

Voorbeeld 2: het vaak geziene

psychiatrische profiel

• Het ‘omgekeerde’ profiel in landscape positie:

een stijgende curve van links naar rechts (of

dus van positief naar destructief!!). Er is dus

meer destructieve activiteit dan positieve

(ergo vermoedelijk score onder de percentiel

25 drempelwaarde van 7, of zelfs negatief!)

Voorbeeld 3: het vaker geziene

profiel bij Borderline

• Evenveel positief als destructief… maar de

status van het moment zal veel bepalen…

• (cfr. Guideline Trimbosinstituut: meer dan 4

eerdere suïcidepogingen = hogere

probabiliteit persoonlijkheidsstoornis!)

Tenslotte…

Hoe werd de studie opgezet?• Samenwerking tussen Portzky Michael en

Werkgroep Verder, via Anquinet Livia

• Studie binnen de begeleidingsgroepen van

nabestaanden, met infosessie vooraf.

• Gebruikte vragenlijsten: “VK+”, “P³”, “SCL-90”

Klachtenlijst, de Rouwvragenlijst van Paul Boelen, +

voorafgaand algemene vragen omtrent

persoonskenmerken, aard van de omstandigheden

van de suïcide en al of niet geraadpleegde hulp

nadien

• Studie/deelname was anoniem!!!

Enkele kenmerken van de groep• 50 deelnemers, bij sommige proeven werden de

begeleiders van de praatgroepen er uit gelaten (4,

waarvan ook 2 zelf nabestaanden zijn)

• Gemiddelde leeftijd 49 jaar (tss. 23-73)

• Slechts 4 mannen!

• Bij de meeste verlies van partner (46%), gevolgd

door kind (32%)

• 48% nadien professionele hulp gezocht, meestal

psycholoog (16%), huisarts (8%) of meerdere (16%)

• 46% psychofarmaca, indien ja meestal ‘meerdere’

• 14% (7 pers) met eerdere suïcidepoging!

De Resultaten?

Resultaten omtrent veerkracht• Ten eerste: de gemiddelde veerkracht scoorde

laag! (gem. score 67! = deciel 3)

Decielscore Totaal VK+ tov normale normgroep

Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent

Valid 1 23 46,0 46,0 46,0

2 9 18,0 18,0 64,0

3 6 12,0 12,0 76,0

4 2 4,0 4,0 80,0

5 5 10,0 10,0 90,0

6 2 4,0 4,0 94,0

7 1 2,0 2,0 96,0

8 1 2,0 2,0 98,0

9 1 2,0 2,0 100,0

Total 50 100,0 100,0

(Gem. score bij de 7 eerdere suïcidepogers slechts 60! (net nog deciel 2))

• Ten tweede: veerkracht correleert (alweer) met

zowat alles:

• Sterke correlatie met alle schalen van de P³, dus

met de mate aan ‘palliatieve’ stressreducerende

activiteiten (uiteraard negatieve correlatie met de

Destructieve Activiteiten!)

• Sterke (negatieve) correlatie (-.658, sign.000)met

SCL-90 klachtenlijst, dus met psychisch en fysiek

onwelbevinden

• Maar ook met de Rouwvragenlijst (-.660, sign

.000) en de (geschaalde) aanwezigheid van

Gecompliceerde Rouw (-.585, sign .000)!!!

Opmerkelijke verrassing (gelet op

eerdere studieresultaten):

• Net geen sign. correlatie met ‘eerdere

suïcidepoging’!?

• Misschien een te klein aantal om te kunnen

doorwegen?

• Wel een ‘tendens’, en uiteraard naar een

negatieve correlatie

• Wel een duidelijke correlatie (-.683, sign. 000)

tussen veerkracht en ‘neiging tot suïcidaliteit de

laatste maand’! Het risicoprofiel is er dus wel

degelijk…

Resultaten omtrent ‘Palliatieve Palet’

• Gemiddelde waarden ook laag! Gemiddelde

Totaalscore slechts 9,94 (voor de Vlaamse

populatie wordt 7 als ‘klinisch significante

drempelwaarde’ gehanteerd, ook op de Fit In Je

Hoofdwebsite 1 van de alarmsignalen!)

• Ook hier sterke correlaties tussen

Rouw/Gecompliceerde Rouw, met sterkere

correlaties met het Destructieve Palet! (= conform

eerdere bevindingen dat het Destructieve Palet

meer indicatief is voor psychiatrische

kwetsbaarheid!)

Totaal Positieve

Palliatieve

Activiteiten

Totaal Destructieve

Palliatieve

Activiteiten

Totaal Palliatieve

Activiteiten

Totaalscore op

Rouwvragenlijst

-.293* .412** -.466**

Is er sprake van

Gecompliceerde

Rouw?

-.338* .410** -.499**

** Correlatie significant op 0.01-niveau, * correlatie significant op 0.05-niveau

Andere noemenswaardige

bevindingen

• Correlatie (-.320*, sign.037) tussen de methode

van suïcide en de aanwezigheid/behoefte aan

professionele hulp nadien! (conform eerdere

bevindingen dat agressievere vormen van suïcide

de kans op PTSD verhogen)

• Correlatie (.345*, sign.020) tussen opstarten van

psychofarmaca en indien de vindplaats thuis was!

(meer confrontatie met die plaats = meer

herbeleving? Daardoor meer klachten?)

Dus…. Conclusies?

• Ja: veerkracht is een betrouwbare voorspeller op de

kans op Gecompliceerde Rouw

– Dus veerkrachtmetingen kunnen een meerwaarde zijn in

het werken met rouwenden, helpen personen ‘at risk’ te

detecteren

• Ja: het Palliatieve Palet blijft ook in deze materie

belangrijk; zowel ‘verklarend’/predictief, MAAR ook

bij de behandeling en adviezen! (cfr de verstoorde

metacognities) Het bewaken van het Palliatieve

Palet is bewaken van je (stress)balans!! Voldoende

Positieve Palliatieve Activiteiten kunnen de kans op

een Gecompliceerde Rouwverwerking dus mogelijks

verminderen!

Daarom 5 alarmsignalen in de Fit In

Je Hoofd Website

• Lage veerkracht (deciel 2 of lager)

• Aanwezigheid eerdere poging

• Lage Totaalscore Palliatief Palet

• Hoge Totaalscore Destructief Palliatief Palet

• Hoge scores op subschaal Suïcidaal denken bij P³

– Indien 3 van deze 5 aanwezig, stopt de website daar,

en krijgt men advies professionele hulp te zoeken

Implicaties voor zorgverlener

• Beseffen dat niemand onkwetsbaar is! Grenzen

(h)erkennen!!! De valkuil van het ‘presenteïsme’

vermijden!

• Bewaak het palliatieve pallet voldoende!!!

• In de mate van het mogelijke ‘repressieve

copingstijl’ of ‘emotionele’ copingstijl hanteren

• Naar patiënt/cliënt toe: bij zwakkere veerkracht

meer als ‘at risk’ beschouwen! Meer stringente

opvolging! Hem/haar niet louter beoordelen zoals

hij/zij functioneert op de intramurale afdeling!!!