iiJa Cꞌacꞌa Chominem

New Testament in Tz'utujil Western; tzj (GT:tzj:Tz'utujil)copyright © 2010 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Tz'utujilDialect: WesternTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Tz'utujil [tzj] (Western), GuatemalaCopyright Information

© 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License: Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/ licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the textto different file formats, as long as you do not change any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, provided that you include the abovecopyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the Scriptures.

Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Tz'utujil

© 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-30PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 12 Feb 2021 from source files dated 12 Feb 20219edbc891-45bd-575d-b4d1-5ba8f0ea4ba8

Contents

SAN MATEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1SAN MARCOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51SAN LUCAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82SAN JUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136HECHOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175ROMANOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2241 CORINTIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2492 CORINTIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274GÁLATAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289EFESIOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297FILIPENSES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305COLOSENSES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3111 TESALONICENSES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3172 TESALONICENSES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322I TIMOTEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3252 TIMOTEO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331TITO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335FILEMÓN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 338HEBREOS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 340SANTIAGO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3571 PEDRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3632 PEDRO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3691 JUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3732 JUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3793 JUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 380JUDAS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 381APOCALIPSIS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 383

iii

SAN MATEO 1:1 1 SAN MATEO 2:2

SAN MATEO1 Ja Jesucristo arja' riy rumam can ja

rojer rey David in chakaja' riy rumam canja rAbraham. Jawa' ja xtintz'ibaj ri' jawa'quebi' ja rati't rmama' ja Jesucristo.

2 Ja rAbraham, tatixel rxin Isaac. JarIsaac, tatixel rxin Jacob. Ja Jacob, tatixelrxin Judá e rachbil ja rch'alal. 3 Ja Judá,tatixel quixin ca'i' achi'i' quibina'an Faresin Zara, in ja quete', Tamar rubi'. Ja Fares,tatixel rxin Esrom. Ja Esrom, tatixel rxinAram. 4 Ja Aram, tatixel rxin Aminadab. JaAminadab, tatixel rxin Naasón. Ja Naasón,tatixel rxin Salmón. 5 Ja Salmón, tatixelrxin Booz, in ja rute' ja Booz, Rahab rubi'.Ja Booz, tatixel rxin Obed, in ja rute' Obed,Rut rubi'. Ja Obed, tatixel rxin Isaí. 6 Ja Isaí,tatixel rxin ja rojer rey David.

Ja David, tatixel rxin Salomón, in ja rute'ja Salomón jari' ixok ja rxjayil Urías nabey.7 Ja Salomón, tatixel rxin Roboam. JaRoboam, tatixel rxin Abías. Ja Abías, tatixelrxin Asa. 8 Ja Asa, tatixel rxin Josafat. JaJosafat, tatixel rxin Joram. Ja Joram, tatixelrxin Uzías. 9 Ja Uzías tatixel rxin Jotam. JaJotam, tatixel rxin Acaz. Ja Acaz, tatixelrxin Ezequías. 10 Ja Ezequías, tatixel rxinManasés. Ja Manasés, tatixel rxin Amón.Ja Amón, tatixel rxin Josías. 11 Ja Josías,tatixel rxin Jeconías e rachbil ja rch'alal,tokori' xe'oc preso ja raj Israel, xec'amarelchipan ja nación Babilonia.

12 Ja c'a Jeconías, tatixel rxin Salatiel.Ja Salatiel, tatixel rxin Zorobabel. 13 JaZorobabel, tatixel rxin Abiud. Ja Abiud,tatixel rxin Eliaquim. Ja Eliaquim, tatixelrxin Azor. 14 Ja Azor, tatixel rxin Sadoc. JaSadoc, tatixel rxinAquim. JaAquim, tatixelrxin Eliud. 15 Ja Eliud, tatixel rxin Eleazar.Ja Eleazar, tatixel rxin Matán. Ja Matán,tatixel rxin Jacob. 16 Ja Jacob, tatixel rxinJosé. Ja José, arja' rchajil María in jari'María rute' ja Jesús ja Cristo nokche' tre.

17 Jawa' quebi' ja rati't rmama' ja Je-sucristo in tok namajto cajlaxic ruq'uinja rAbraham in narq'uisa' ruq'uin ja reyDavid e catorce canojel. In tok namajtochic cajlaxic ruq'uin David in narq'uisa'chipan ja tiempo ja xec'amarel wi' ja raj Is-rael pa Babilonia e catorce chakaja'. In toknamajto chic cajlaxic chipan ari' tiempo

in narq'uisa' ruq'uin ja Cristo e catorcechakaja'.

* * * * * * * * * *18 Ja Jesucristo tok xalaxi quewa' rbanic

ri'. Ja María ja rute' arja' rya'on chicruchi' tre ja José chi nc'ule' ruq'uin. Proja tok maja'n tiquec'am qui' chaka jalaltok xotakixi chi yawa' chic ja María chinq'ueje' jun ti ral. Pro rmal ja rEspírituSanto samaji chewi' tok queri' xuban. 19 Jac'a José ja xajalal maja'n toc rchajil arja'utzlaj achi chewi' tok xpokonaj xuya' taruq'uix ja María. Rmalc'ari' tok xuch'obchi pan ekal nuyoj ja c'ulbic. 20 Pro kasc'a queri' rmajon rch'obic ja tok chaka jalalwinakar jun ángel rxin ja kajaw Dios parwaram in xbij tre: —José ja rat riy rumamcan ja rojer rey David, ma taxbej ta awi',tac'ama' ja María como ja tac'al ja c'o pagracia, Espíritu Santo samajin rxin. 21 JaMaría arja' nq'ueje' na jun ti ral tala' in jarubi' xtabij tre, Jesús xcatche' tre. Como jabi'aj Jesús tibij tzij To'onel queri' c'a ja rubi'xtabij tre como arja' nto'owi ja rtinamitchipan ja quil quemac, ne'e ja ángel treja José. 22 Nojel ja c'a xintz'ibaj kaj ri'ma chaka ta bantaji, rumac chi tri' bantajwi' cumplir ja rbin can ja kajaw Dios jatz'ibtal can rmal ja profeta quewari': 23 —Bien tec'waxaj ja wari', c'o jun k'apoj xtannyawaj na in rmalari' tok nq'ueje'e jun tiral tala'. Jari' tala' Emanuel xtibina'ax tre.Queri' ja tz'ibtal can. Emanuel tibij tzij Diosc'o kuq'uin.

24 Ja c'a tok c'asoji ja José queri' xubanja cani' bix tre rmal ja ángel rxin ja kajawDios, c'ule' ruq'uin ja María. 25 Pro ja tretiempo tokmaja'n talaxi ja ti ral ja María janabeywinak nimajun nak ta queban. Ja c'aJosé tok xuya' rubi' ja tac'al, Jesús xbina'ajtre.

21 Ja c'a Jesús, chipan ja tinamit Belén

xalax wi' ja c'o pa rcuenta Judea. Jari'tiempo ja Herodes arja' ocnak rey. C'ac'ari'ec'o ca'i' oxi' achi'i' epenak chipan junnación ja c'o pan oriente, eje'e' xe'urkajchipan ja tinamit Jerusalén. Jari' achi'i' emagos neche'xi. Eje'e' quemaj rc'axaxicchique ja winak: 2 —¿Bar c'o wi' ja yaqui'ja c'a xalaxi ja Rey ewxin ja rix aj Israel?

SAN MATEO 2:3 2 SAN MATEO 2:22Como ja rajoj c'o jun ch'umil katz'atontopan oriente ja nk'alasan rxin in camicokpenak chi nurkaya'a' ruk'ij, xeche'e. 3 Jac'a rey Herodes tok xc'axaj chi c'o chic junrey xalaxi congana junwi' xuna' in cano-jel ja rec'o pa Jerusalén junwi' quic'axajchakaja'. 4 Ja c'a Herodes xerumol canojelja jefe quixin sacerdote e cachbil jamaestroja netijon quixin ja winak tre ja ley xin Diosja tz'ibtal can ojer rmal ja Moisés in quewa'xc'waxaj chique ri':

—¿Bar tri' nalax na wi' ja Cristo? ne'chique.

5 —Chipan ja tinamit Belén nalax wi' jac'o pa rcuenta Judea, xeche' tre. —Queri'nkabij chawe como queri' tz'ibtal can rmalja profeta quewari': 6—Ja tinamit Belén jac'o pa rcuenta Judá, janila nim ruk'ij ntz'atcumal ja k'etol tak tzij xin Judá. Queri'rbanic como tri' nwinakar wi' jun k'etoltzij, arja' nuc'an quixin ja ntinamit Israel,ne'e ja Dios. Queri' ja tz'ibtal can rmal japrofeta, xeche' tre.

7 C'ac'ari' ja Herodes arja' xutakquisiq'uixic ja magos. Ja c'a tok xe'ekajruq'uin xuc'ot quechi' chi utz, xc'axajchique nak k'ij kas winakari ja ch'umil.8 C'ac'ari' xerutakel pa Belén in xbijelchique: —Jix ja pa Belén, jecanoj chi utzja tac'al bar kas xtewila' wi'. Ja c'a tokxtewila' tetaka'to rbixic chwe utzc'a chininbe anin chakaja' chi nenya'a' ruk'ij,ne'el chique.

9 Ja tok xac'axtaj cumal ja bix chiquermal ja rey c'ac'ari' xebe. Pro ja c'a ch'umilja quitz'atonto pan oriente jari' c'amo'elquebey. Ja c'a ch'umil tok xekaj pa rujicja bar c'o wi' ja tac'al ma xbin chi ta.10 Ja c'a reje'e' tok quetz'at ja ch'umil chipe'i congana xequicoti. 11 C'ac'ari' xe'occhipan ja jay in quetz'at ja tac'al rachbil jaMaría ja rute'. Xexuque' chwach ja tac'al,quemaj rya'ic ruk'ij. C'ac'ari' quiwasajto jaquic'amonel ja nimak rjil in c'oli quisipajtre. Ja quisipaj tre, oro in nakun je'eja qui' rxula' cani' tre incienso in mirra.12 C'ac'ari' xebe chic chipan ja quitinamitpro como bix chique pan achic' chi maque-meloj chic ruq'uin ja Herodes chewi' tokjunwi' chic bey quec'amel.

* * * * * * * * * *

13 Ja tok ebenak chic ja magos c'o junángel rxin ja kajaw Dios winakar chwachja José pan achic' in quewa' xbij tre ri':—Catyictaji, tac'ama'el ja tac'al rachbilrute', quixanmaji, jix pan Egipto in tri'nixeq'ueje' wi'. C'a anin na ninbin chaweja tok xquixmelojpi chic. Queri' nbij chawecomo ja Herodes arja' xajalal maja'n tu-maj rcanoxic ja tac'al chi ncamsaj, ne' tre.14C'ac'ari' c'asoji ja José in yictaji, xuc'amelja tac'al rachbil rute', xebe pan Egiptochak'a'. 15 Tri' c'a xeq'ueje' wi' chijutij,c'a tokori' xemelojpi chic ja tok cami jaHerodes. Ja queban, ma chaka ta queban,rumac chi tri' bantajwi' cumplir ja rbin canja kajaw Dios ja tz'ibtal can rmal ja profetaquewari': —Pan Egipto xintakwi' rsiq'uixicja nc'ajol, ne'e.

* * * * * * * * * *16 Ja c'a Herodes tok xutz'at chi ban can

tre ni mta cumal ja magos congana kulujrmal ja ryewal. Xuya'el jun orden chinecamsaxi ja rac'ala' ja tak ala'i' ja rec'opa Belén in chakaja' ja rec'o pa tak lugarchinakaj ja Belén. Canojel ja quimajon ju-jun caca' tak quijuna' necamsaxi. Como jaHerodes bin tre cumal jamagos nak tiempokas winakarnakto ja ch'umil jari' tiempoxoc rbase jaru' tak quijuna' ja necamsaxi.17 Queri' bani, xecamsaxi, in tri' c'a bantajwi' cumplir ja bitajnak can rmal ja profetaJeremías quewari': 18—C'o jun kulaj c'axaxchipan ja tinamit Ramá, janila jun nimlajbis jun nimlaj ok'ej nuban nc'axaxi. Jari'kulaj rxin ja Raquel nerok'ej ja tak ral.Congana chi ok'ej nuban, ni ma xbochitajta wi' rumac chi xecami ja tak ral, ne'e.

* * * * * * * * * *19 Ja c'a tok cami ja Herodes c'o jun ángel

rxin ja kajaw Dios winakar chwach ja Josépan achic' pan Egipto in quewa' xbij tre ri':20 —Catyictaji, tac'ama'el ja tac'al rachbilrute', jix, quixmeloj chipan ja nación Israelcomo ecamnak chic ja winak ja c'o quigananquicamsaj ja tac'al, ne' tre. 21 C'ac'ari'c'asoji in yictaji, xuc'amel ja tac'al rachbilrute', xebe, xemeloj chipan ja nación Israel.22 Pro ja José arja' xekaj rbixic ruq'uin chija k'etbaltzij rxin ja departamento Judeac'o chic pa ruk'a' ja Arquelao ja rc'ajolHerodes. Ja Arquelao q'ueje' can pa rc'axel

SAN MATEO 2:23 3 SAN MATEO 4:3ja rtata'. Ja c'a José tok xc'axaj chi queri'xbej ri' rmal, ma xbe ta tri'. Pro como c'olik'alasax chic chwach pan achic' rmalari'ja tok be chipan ja departamento Galilea.23 Ja c'a tok xe'ekaji ja pa Galilea chipanja tinamit Nazaret xeq'ueje' wi'. Queri'queban rumac chi tri' bantaj wi' cumplir jaquibin can ja profeta tre ja Cristo quewari':—Xtibina'ax tre chi aj Nazaret, xtiche'x na.Queri' ja quibin can tre.

31 Xerila' ja tiempo chi ja Juan Bautista

arja' peti, ntajini nuya' rbixic ja rtzobalDios chipan jun lugar kas talani c'o parcuenta Judea. 2 Quewa' nbij chique jawinak ri': —Teq'uexa' ja rena'oj in teya'a'can ja ritzelal como xa nnakajinto ja gob-ierno xin chila' chicaj, ne' chique. 3 Ja Juanjari' ja bitajnak can ojer chi npi na, quewa'bitajnak can tre rmal ja profeta Isaías ri': —C'o jun kulaj nc'axax chipan ja lugar ja kastalani, quewa' nbij ri': —Techomarsaj chiutz ja rubey ja kajawDios, jic teya'a'. Queri'ja tz'ibtal can tre ja Juan.

4 Ja c'a Juan puro rsamal camello ocnakja rtziak rcojon in c'o jun cincha rcojonxerupan. Ja rocnak rq'uexwach rway, sac'nerutij in raxcab chakaja' ncanoj pa takk'ayis. 5 In nij ec'o wi' winak ne'ekajruq'uin cani' chique ja raj Jerusalén inchique ja rec'o chipan ja jule' chic lugar jac'o pa rcuenta Judea in chakaja' canojel jarec'o chinakaj ja binelya' Jordán. 6 Ja c'a tokxe'ekaj ruq'uin xeban bautizar rmal chipanja binelya' Jordán in tri' quechol wi' ja quilquemac.

7 E q'uiy chique ja fariseo e cachbil jasaduceo eje'e' xe'ekaj ruq'uin ja Juan chineban bautizar rmal pro ja c'a Juan tokxerutz'at arja' xbij chique: —Ixix conganaitzel tak na'oj ewc'an, ix cani' jule' itzeltak cumatz. ¿Nak bin chewe chi nixan-maj chwach ja nimlaj juicio ja nnakajinto?8 Ja kas mero rubey chi neban tiwachinija rutzil pa tak ewanma, nijawari' yatalchewij chi neban ja wi katzij chi eq'uexonchic ja rena'oj. 9 In maxta quewa' tech'obkaj pa tak ewanma ri': —Ajoj ok riy rumamcan ja rAbraham rmalari' ok rtinamit Dios,maxta quixche'e. Queri' nbij chewe comoja Dios ni ma c'ayew ta tre nerwinakarsaj

jule' riy rumam ja rAbraham trela' jule'abaj le'. 10 In chakaja' ja camic ri' xa nakajc'oto chi wi' ja juicio xin Dios cani' rbanicjun iquiaj chomin chic xajalal maja'n ti-choy jule' che' tre. Ja c'a che' ja mta utzrwach nuya' jari' nchoyi nojelal in nporoxpa k'ak'. 11 Anin, ya' ncoj ja nixnbanbejbautizar in tok nixban bautizar jari' retalchi ech'obon chic chi neq'uex ja rena'oj inneya' can ja ritzelal. Pro c'o chi na junpenak ja xajalal maja'n tumaj ja rsamaj,arja' más chi na nim ja poder c'o pa ruk'a'chinwach anin. Anin ma yatal ta chwijxquintiloc ta ruq'uin nixtac'a chi ruc'axicja rxajab. Arja' nixruban bautizar pro Es-píritu Santo in k'ak' ja nixrbanbej bautizar.12Arja' rchomin chic ri' chi nerparti'ij ja reutz chiquicojol ja ma e utz ta cani' nubanjun achi nuq'uiak rwach trigo tre pala,nparti'ij ja trigo chipan ja rmukal. C'ac'ari'nuc'ol ja trigo chipan ja rc'olibal pro jarmukal nporoj pa k'ak' pro jari' k'ak' mtachupic trij. Queri' xbij ja Juan chique.

* * * * * * * * * *13 Ja c'a Jesús arja' xelto pa Galilea, be

ruq'uin ja Juan chuchi' ja binelya' Jordán.Ja rch'obonel chi nbe neban bautizar rmalja Juan. 14 Pro ja tok xekaji, ja Juanmatirajo' nuban bautizar, quewa' xbij treri': —Pro ja kas rubey, anin ja quinabana'bautizar, pro jari' taka'an atat nawajo' chinatnuban bautizar, ne'e ja Juan. 15 Inbix tre rmal ja Jesús: —Camic ni nina-ban wi' bautizar como rjawaxic chi nkabancumplir nojel ja najo'x chake rmal ja Dioschi nkaban, ne'xi ja Juan. C'ac'ari' ja Juanxuban ja bautismo. 16 Ja Jesús tok chakamaril bantaj bautizar xelto pa ya' in chakajalal tok jaktaji ja caj. C'ac'ari' xutz'at jarEspíritu Santo xin Dios cani' jun ajsakaxic'kajto ruq'uin. 17 In c'o jun kulaj penakchila' chicaj c'axaxi, quewa' xbij ri': —Jawa'wari' jawa' chak'laj Walc'wal, congana nin-quicot trij, ne'e ja kulaj xin Dios.

41 Ja c'a Jesús arja' c'amarel rmal ja

rEspíritu Santo, be chipan ja lugar jakas talani chi ntakchi'ix rmal ja diablo.2 Ca'winak k'ij ca'winak ak'a' ma xwa' ta.Ja c'a tok tz'akati ja ca'winak k'ij ca'winakak'a' majtaj rmal rk'ak'anil rupan. 3 Ja c'a

SAN MATEO 4:4 4 SAN MATEO 4:24diablo ja takchinel arja' xekaj ruq'uin jaJesús in quewa' xbij tre ri':

—Ja wi katzij chi atat ja rat Ralc'wal Diostabij c'a trewa' ja jule' abaj ri' chi noc way,ne' tre. 4 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chija winak ma ruyon ta way nc'atzin chiquetre ja quic'aslemal pro nojel ja rtzobal Diosjari' nc'atzin chique chakaja', ne'e.

5C'ac'ari' ja diablo xuc'amel chic ja Jesús,xebe chipan ja santilaj tinamit Jerusalén.Ja c'a tok xe'ekaji xjotba' parwi' ja nimlajtemplo xin Dios 6 in xbij tre:

—Ja wi katzij chi atat ja rat Ralc'walDios taq'uiaka'el c'a awi' wawe' comoja chipan ja rtzobal Dios quewa' tz'ibtalcan chawe ri': —Ja Dios nerutakto ángelchi naturquichajij, eje'e' netz'amo awxinutzc'a chi matasoc awakan chwach abaj.Queri' tz'ibtal can, ne'e ja diablo. 7 Ja c'aJesús xbij tre:

—Pro tz'ibtal can chakaja' chi matac'ambajaj ta ja Dios ja rawajaw, queri'nbij, ne' tre.

8 Ja c'a xuban chic ja diablo, xuc'amelchic ja Jesús, xebe parwi' jun nimlaj jayu'.Ja c'a tok xe'ekaji xumaj rc'utic chwachja gobierno rxin nojel ja tinamit ja c'ochwach'ulew in nojel ja meba'il rxin 9 inxbij chic tre:

—Wi xcatxuque' chinwach wi naya'nuk'ij, anin njach pan ak'a' ja gobierno rxinnojel ja tinamit ja nmajon rc'utic chawachle', ne' chic tre. 10 Ja c'a Jesús quewa' xbijtre ri':

—Jat, catel chinwach Satanás comotz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chi xaruyon ja Dios ja rawajaw catxuque' chwach,xa ruyon arja' taya'a' ruk'ij, queri' nbij, ne'tre.

11C'ac'ari' be ja diablo, xuya' can ja Jesúsin ja Jesús chaka jalal tok xepi jule' ángelxurquito'o'.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a Jesús tok xekaj rbixic ruq'uin

chi coji ja Juan Bautista pa che' c'ac'ari'xuya' can ja lugar ja bar c'o wi', be paGalilea. 13 Ja c'a tok xekaji ja pa Nazaretma xq'ue ta tri', be pa Capernaum in tri'q'ueje' wi'. Ja Capernaum chiya' c'o wi',tri' c'o wi' ja bar c'o wi' ca'i' lugar, junrbina'an Zabulón in jun chic Neftalí rubi'.

14 Queri' bantaji utzc'a chi tri' bantaj wi'cumplir ja bitajnak can ojer rmal ja profetaIsaías tre ja ca'i' lugar quewari': 15 —C'olixtibantaj na chipan ja ca'i' lugar Zabulónin Neftalí, jari' lugar tri' c'o wi' ja bar c'owi' ja ya', chajuparaj binelya' Jordán c'owi', pa rcuenta Galilea c'o wi' ja bar ec'owi' ja winak ja ma e aj Israel ta. 16 Jawinak ja rec'o chipan ari' lugar, nabey xapa k'ekumal ec'o wi' pro nquetz'at na junnimlaj luz, ja nabey ec'o chipan jun beyja xa camíc rc'amonto pro nsakirsax naquebey chiquewach rmal ja luz. Queri' jabitajnak can.

17 Ja c'a Jesús jari' k'ij xumajel rbixic jartzobal Dios chique ja winak in quewa' nbijchique ri': —Ja gobierno xin chila' chicajxa nnakajinto rmalc'ari' tok nbij chewe,teq'uexa' ja rena'oj, teya'a' can ja ritzelal,ne' chique.

* * * * * * * * * *18 Ja c'a Jesús arja' kas rmajon binem

chuchi' ja ya' rbina'an Galilea ja tok ec'oca'i' achi'i' xeruwil e alaxic, jun rbina'anSimón ja c'o chic jun rubi' Pedro ne'xi, injun chic Andrés rubi'. Eje'e' como e chapolch'u' kas quimajon rq'uiakic ja c'am pa ya'ja tok xe'iltaji rmal ja Jesús 19 in quewa' bixchique rmal ri': —Jo' quixtre' chwij, aninnya' na jun samaj chewe pro ma chapojch'u' chi ta ja neban, winak chic ne'ecanoj,xeche'xi. 20 Ja c'a reje'e' quich'akila' can jaquec'am in xetre'el trij ja Jesús.

21Kas quimajon binem ja Jesús ja tok ec'ochic e ca'i' achi'i' xeruwil, chakaja' e alaxic,jun rbina'an Jacobo in jun chic Juan rubi', erc'ajol Zebedeo, ec'o pa jun lancha cachbilja quitata', quimajon rc'ojoxic ja quec'am.Xesiq'uix pon rmal ja Jesús. 22 Ja c'a reje'e'alnak xe'elto chipan ja lancha, q'ueje' canja quitata' chipan in xetre'el trij ja Jesús.

* * * * * * * * * *23 Ja c'a Jesús arja' be nat nakaj chipan

ja departamento Galilea, nertijoj ja winakpa tak jay xin molbal ri'il ja bar nquemolwi' qui' chi rc'axaxic ja rtzobal Dios, nuya'rbixic chique ja utzlaj tzij tre ja gobiernoxin chila' chicaj in chakaja' ec'oli ja yawa'i'nertzursaj xa nak ta nti'on chique. 24 Inbe rbixic chipan nojel ja lugar je'e ja c'opa rcuenta Siria. Xec'amarel ruq'uin ja

SAN MATEO 4:25 5 SAN MATEO 5:19yawa'i' pro canojelal. Xa nak ta chi yobilalcuc'an, xa nak ta nti'on chique, wi ec'o itzeltak espíritu e'ocnak chique, wi c'ol ataquechique, wi e sica', xec'amarel canojelalruq'uin in xertzursaj. 25 In congana e q'uiyja winak xetre'el trij cani' chique ja rec'ochipan ja departamento Galilea in chiqueja rec'o chipan ja lugar rbina'an Decápolisin chique ja raj Jerusalén in ja rec'o chipanjule' chic tinamit ja c'o pa rcuenta Judeain chique chakaja' ja rec'o chajuparaj jabinelya' Jordán.

51 Ja c'a Jesús tok xutz'at chi congana

e q'uiy ja winak arja' be, jote' chwachjun jayu', xuwil jun lugar in tri' tz'abe'wi'. Ja c'a rdiscípulo eje'e' xe'ekaj ruq'uin.2 Xumaj c'a quitijoxic, quewa' xbij chiqueri':

3 —Congana qui'il chique ja winak jach'obtajnak cumal chi ni nc'atzin wi' jarEspíritu Santo chique chi nq'ueje' pa takcanma, congana qui'il chique como quixinc'ari' ja gobierno xin chila' chicaj.

4 Congana qui'il chique ja winak ja ne-tajini ne'ok'i in nebisoni, congana qui'ilchique como nyukbax c'a quec'u'x ari'.

5Congana qui'il chique ja winak tok c'olinquewil chipan ja quic'aslemal in eje'e' nipa ruk'a' Dios wi' nquejach wi', conganaqui'il chique como chique nyataj wi' junherencia. Ja herencia ja nyataj chique jari'ja rwach'ulew.

6 Congana qui'il chique ja winak ja con-gana nquiyarij nquetzuk ja canma tre jarutzil xin Dios, congana qui'il chique comoja rutzil nquiyarij jari' xtinoj na pa takcanma.

7 Congana qui'il chique ja winak janepokonan quewach cach tak winak, con-gana qui'il chique comoeje'e' npokonax c'aquewach ari' chakaja'.

8 Congana qui'il chique ja winak jach'ajch'oj canma, congana qui'il chiquecomo eje'e' nequitz'ata' na c'a rwach ari' jaDios.

9 Congana qui'il chique ja winak ja ne-chomin quixin winak, nquechup rwach síc'ch'a'oj, congana qui'il chique como eje'e'xque'otakixi chi e ralc'wal Dios.

10Congana qui'il chique ja winak ja nbanitzel chique rumac ja rutzil xin Dios nque-ban, congana qui'il chique como quixinc'ari' ja gobierno xin chila' chicaj.

11 Congana qui'il chewe ja tok nixtz'ujinixyok'i in tok nban itzel chewe in toknojelrwach ja ritzelal nbix chewe ja ma katzijta pro mwal anin tok nban queri' chewe.12 Ja tok queri' nqueban chewe quixquicotipro congana quixquicoti como jari' c'ojun nimlaj rtojbalil ja nyataj na chewechila' chicaj. Quixquicoti como queri' banchique ja rojer tak profeta chakaja' banitzel chique.

* * * * * * * * * *13 Ja rixix ix cani' atz'am, neban qui'

tre ja quic'aslemal ja winak cani' nuban jaratz'am ja nbano qui' tre ja nkati'. Pro jaratz'amwi xtiyojtaji wi mchita rtzayil ¿nakc'a nchomarsbex chic rxin ari'? Ja wi queri'nuban jari' mchita noc wi', xa nch'akixel innpak' chakan cumal winak.

14 Ja rixix ix cani' luz, nesakirsaj quebeyja winak chiquewach wawe' chwach'ulew.Cani' tre jun tinamit parwi' jayu' c'o wi'mta moda ja maquita ntz'attaji. 15 Incani' chique winak mta jutij xtiquetzij tajun candil xtiquijupba' ta c'a jun caxontrij. Ja nqueban, nquetzij ja candil innquijecba' utzc'a ja winak ja rec'o pa jaypa sak neq'ueje' wi' canojelal. 16 In quir-tac'ari' nuban ja luz ja c'o pa tak ewanmaixix chakaja', tisakirsaj quebey ja winakchiquewach utzc'a ja winak tok nquetz'atja rutzil neban, eje'e' xtiqueya' ta ruk'ij jaTatixel ewxin ja c'o chila' chicaj.

* * * * * * * * * *17Maxta tech'ob chwij chi anin inpenak

chi nunyojo' ja ley xin Dios ja tz'ibtal canrmal ja Moisés nixtac'a ja ta chakaja' jabin can je'e cumal ja profeta. Ma queri'ta, ma inpenak ta chi nunyojo', anin in-penak chi nunbana' cumplir. 18 Queri'nbij chewe como jari' ley ni nbantaj wi'cumplir nojelal, nixtac'a c'o ta jutz'it treja maquita nbantaj cumplir. Ni katzij wi'ja xtinbij chewe ri', ma c'ayew ta nq'uisicaj nq'uisi rwach'ulew chwach ja c'o jun tipunto tre ja ley jamaquita nbantaj cumplir.19 Ja winak xa nak ta chi winakil wi c'ojun mandamiento rxin ja ley wi nqueban

SAN MATEO 5:20 6 SAN MATEO 5:38tre ni mta, masqui jari' mandamiento makas ta rjawaxic chi nnimaxi neche' tre, inwi queri' ja nquec'ut chiquewach winak,chakaja' eje'e' ma nimak ta quek'ij chipanja gobierno xin chila' chicaj. Pro jawinak janquinimaj ja mandamiento in wi queri' janquec'ut chiquewachwinak chakaja', eje'e'nimak quek'ij chipan ja gobierno xin chila'chicaj. 20 Anin nbij chewe, ja rewutzilwi xa junan ja cani' cutzil ja maestro janetijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios,wi xa junan ja cani' cutzil ja fariseo jari' nimaquixoc wi' chipan ja gobierno xin chila'chicaj, ni rjawaxic wi' chi nech'ucla'aj jarewutzil.

21 Ixix ec'waxan ja bitajnak can ojerchique jawinak chi: —Ma teban ta camíc, jac'awi c'o junxtuban camíc jari' nk'et na tzijtrij. Queri' ja bitajnak can. 22 Pro ja raninnbij chewe, wi c'o jun nuban ryewal tre junrch'alal jari' nk'et na tzij trij. In wi c'o junnbij tre jun rch'alal: —Xat nacnic, k'eku'mawi', wi ne' tre jari' nc'amarel chiquewachja nimak tak k'etol tak tzij chi nk'et tzijtrij. In wi c'o jun nbij tre: —Xat itzelwinak, majun Dios awq'uin, wi ne' tre jari'ncaje' can jun nimlaj rpokonal chwach pak'ak'. 23 Rmalc'ari' nbij chewe, ja tok c'olija rofrenda nec'amtowi ech'obon chi neya'chwach altar in netzujuj chwach ja Diospro wi nurkaj chewe chi c'o jun ewach'alalebanon ofender 24 mejor, ma tetzujuj tana ja rofrenda, teya'a' can tri' ja bar c'owi' ja raltar, jix jechomij na ewi' nabeyruq'uin ja rewach'alal. Ja tok xquixchomtajruq'uin quixmelojto, c'a tokori' c'a utz chicnetzujuj ja rofrenda. 25 Cani' tre c'o tajun nyo' parte chewij, mejor ja neban, tokemajon bey ixbenak pa k'etbaltzij techomijewi' ruq'uin, nowi ma queri' ta neban, janyo' parte chewij arja' nixrujach pa ruk'a'ja ralcalta, ja c'a ralcalta nixrujach chicpa ruk'a' comisario in nixrucoj pa che'.26 Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri' chi nimaquixelto wi' ja pa che', nixelto c'a pronetoj can na nojel ja rec'as, nixtac'a c'o tajun ti centavo ja maquita xtetoj can.

27 In jun chic ec'waxan ja bitajnak canojer chi: —Maxta teban rij tak quewi' jarewixjayilal owi ewachajilal. Queri' ja bita-jnak can. 28 Pro ja ranin nbij chewe, wic'o jun masqui xa xutz'at jun ixok in xyarij

kaj pa ranma jari' xuban rij rwi' ja rxjayilpa ranma. 29 Ja c'a panewach ja c'o panewiquik'a' wi xa rmal tok nixkaj chipan ilmac mejor, tec'oto'el in tech'akijel. Queri'nbij chewe como más na utz netz'ila' junpanewach chwach ja nbe ja recuerpo chijun pa k'ak'. 30 In ja rek'a' ja rewiquik'a'wi xa rmal tok nixkaj chipan il mac mejor,tekupijel in tech'akijel chakaja' como másna utz netz'ila' jun ek'a' chwach ja nbe jarecuerpo chi jun pa k'ak'.

31 In jun chic ja bitajnak can ojer que-wari': —Ja wi c'o jun xajutij xujach canja rxjayil rjawaxic chi nuban jun wuj inntz'ibaj chipan chi xajutij nuya' can, jac'a wuj tok ntzuri nujach can tre ja rixok.Queri' ja bitajnak can. 32 Pro ja raninnbij chewe, wi c'o jun xajutij xujach canja rxjayil in ja rxjayil wi ma macunnak taruq'uin jun chic achi, arja' kas k'alawachilinumin ja rxjayil chipan ja radulterio. Inwi c'o jun achi nuc'am jun ixok jachon canjari' achi adulterio ja nuban.

33 In jun chic ec'waxan ja bitajnak canchique ja winak ojer chi: —Maxta makatzij ta teban ja tok neban jurar pro jari'tebana' cumplir ja netzujuj tre ja kajawDios tok neban jurar. Queri' ja bitajnakcan. 34 Pro ja ranin nbij chewe, majutijteban jurar. Ma tenataj ta ja caj chi rbanicjurar como ja caj jari' ocnak rtz'ulibal jaDios ja nimlaj Rey 35 in nixtac'a nenatajta rwach'ulew chakaja' chi rbanic jurarcomo ja rwach'ulew jari' ocnak rc'olbalrkan ja Dios in nixtac'a tinamit ta Jerusalénnenataj chakaja' como ja Jerusalén jari'ocnak ja rtinamit ja Dios ja nimlaj Rey 36 innixtac'a nenataj ta ewí' chakaja' chi rbanicjurar como ja rixix maquixcowini xteq'uexta rcoloril jun ti chirwach rsamal ewí' xte-ban ta sak tre owi k'ek. 37 Ja tok wi c'o je'enebij ni tebij rubi', wi can, can quixche'e,nowi ma can ta, ma can ta quixche'e. Ja c'awi c'o jule' chic tzij nebij ja wi ma ja tari' jacan owi ma can ta jari' jule' tzij xa ruq'uindiablo penak wi'.

38 In jun chic ec'waxan ja bitajnak canojer chi: —Ja wi c'o jun xayoj jun rwachqueri' nban chawe atat chakaja', nbanrc'axel chawe, nyoj jun awach owi c'o junxawasaj jun rey queri' nban chawe atatchakaja', nban rc'axel chawe, nwasax jun

SAN MATEO 5:39 7 SAN MATEO 6:7awey. Queri' ja bitajnak can. 39 Pro ja raninnbij chewe, ma teya' ta rjil rc'axel chiqueja nebanowi ja ritzelal chewe. Ja neban, wic'o jun xuya' jun k'a' xewey teya'a' lugartre chi nuya' chic jun chajuparaj. 40 In wic'o chic jun xixruc'amel pa k'etbaltzij chinrajo' numaj chewe ja recamisa ja neban,teya'a' tre in teya'a' echaqueta tre chakaja'.41 Ja wi c'o jun xixruban mandar chi nixocchuxe' jun ijka'm in nixtre'el trij in nbijchewe chi pa jun kilómetro neya'a' wi',ja c'a neban ixix, tetzujuj tre chi pa ca'i'kilómetro neya'a' wi'. 42 Ja wi c'o jun c'olixc'utuj chewe teya'a' tre inwi c'o jun nrajo'nukaj pwok chewe maxta ma teya' ta trechakaja'.

43 In jun chic ec'waxan ja bitajnak canojer chi: —Que'ewajo' ja reprójimo, ja c'arec'ulel itzel que'etz'ata'. Queri' ja bitajnakcan. 44 Pro ja ranin nbij chewe, que'ewajo'ja rec'ulel, ja tok ec'oli nebin itzel tak tzijchewe ja c'a rixix solo utzlaj tak tzij tebijchique, ja tok ec'oli ja xa itzel nixquetz'atja c'a rixix solo utzil tebana' chique, ja tokec'oli nixtz'ujuwi nixyok'owi owi nquebanpokon chewe ja c'a rixix tebana' orar paquicuenta. 45Quirtari' nebanutzc'a chi ixixnij ix k'alaj wi' chi ix ralc'wal Dios ja Tatixelewxin ja c'o chila' chicaj, cani' nuban arja'nlasajto k'ij pa quewi' xa nak ta chi winakilchi e itzel takwinak chi e utzlaj takwinak inchakaja' nkajsaj jab pa quewi' canojelal chinimanel rxin chi ma nimanel ta. 46 Queri'nbij chewe como ixix ja wi xa queyon lok'ne'ena' ja lok' ixquina'on ixix ¿la c'o tac'a jun rtojbalil ari' nyataj chewe nech'obixix? Jawi xa queri' neban xc'a ix junan ari'cuq'uin ja molol tak impuesto como eje'e'lok' nquena' qui' chibil tak qui'. 47 In wi xaqueyon ja rewach'alal ne'ek'ijla' ja queri'xc'a ix junan ari' cuq'uin ja winak ja xa nakta chi winakil. Queri' nbij chewe como jawinak masqui ma cotak ta rwach ja Diospro eje'e' nequik'ijla' ja cach'alal chakaja'.48 Rmalc'ari' nbij chewe, cani' rbanon jaTatixel ewxin ja c'o chila' chicaj ni majunfalta tre ja rajoben ri'il c'o tre queri' c'achewe ixix chakaja' rjawaxic chi ni majunfalta tre ja rajoben ri'il c'o chewe.

61 Ec'oli winak tok c'o je'e nqueban ja

chi ya'bal ruk'ij ja Dios nqueban pro xachiquewach winak nqueban wi' utzc'a chinya' quek'ij cumal ja winak nquech'ob.Pro ja rixix tebana' cuenta, maxta tebanqueri', nowi queri' neban ni majun rto-jbalil nyataj chewe rmal ja Tatixel ja c'ochila' chicaj. 2 Rmalc'ari' nbij chewe, tokc'o jun ti ayuda nesipaj maxta tewasaj jartzijoxic ja cani' nqueban ja winak ja xacaca' quipalaj. Eje'e' pa tak jay xin molbalri'il nquisipaj wi' ja rayuda in pa tak beychakaja' utzc'a chi nya' quek'ij cumal jawinak ja netz'ato quixin. Anin ni katzij wi'ja nbij chewe ri', eje'e' ja tok nya' quek'ijcumal ja winak ni xa ruyonwari' ja rtojbalilnquech'ec trij, mchita nak chi ta. 3 Pro jac'a rixix tok c'o jun ti ayuda nesipaj mejorja neban, majun rbixic newasaj, nixtac'ancotakij ta ja rec'oloc ewq'uin. 4 Quirtari'neban utzc'a majun nak ta notakini. Jawi queri' neban ja Tatixel ewxin ja nutz'atnojelal masqui awatal chiquewach winak,arja' nuya' chewe jun rtojbalil pro nichiquewach winak tok nuya' chewe.

* * * * * * * * * *5 In jun chic, ja tok neban oración

maxta queri' teban ja cani' nqueban jawinak ja xa caca' quipalaj. Queri' nbijchewe como eje'e' congana nel quec'u'xtrij ja nepe'e pa tak jay xin molbal ri'il chirbanic oración in pa tak esquina pa beychakaja'. Queri' nqueban utzc'a chi nya'quek'ij cumal ja winak ja netz'ato quixin.Anin ni katzij wi' nbij chewe, ja tok nya'quek'ij cumal ja winak ni xa ruyon wari'ja rtojbalil nquech'ec trij, mchita nak chita. 6 Pro ja c'a rixix tok neban oraciónquixoc chipan ja tak ewochoch chejuju-nal in tetz'apij ewi' chipan in quixtzijonruq'uin ja Tatixel ewxin ja matitz'attaji.Ja wi queri' neban ja Tatixel ewxin janutz'at nojelal masqui awatal chiquewachwinak, arja' nuya' chewe jun rtojbalil proni chiquewach winak tok nuya' chewe.

7 In jun chic, ja tok neban oración maxtateban ja cani' nqueban ja winak ja macotak ta rwach ja Dios. Queri' nbij chewecomo eje'e' chaka ja' nquicamuluj rbixicjule' tzij ja mta rc'amonto, ja nquech'obeje'e' chi rumac ari' ja maxco' chi jule'tzij nquibij chewi' tok nc'axaxi ja coración.

SAN MATEO 6:8 8 SAN MATEO 6:308Maxta queri' teban ixix ja cani' nquebaneje'e' como ja Tatixel ewxin arja' rotakchic nak ja nc'atzin chewe masqui maja'ntec'utuj tre. 9 Rmalc'ari' nbij chewe, ja tokneban oración quewa' nebij ri': —Katata'Dios ja ratc'o chila' chicaj, lok' ta xtina'ija rabi' cumal ja winak. 10 Xtikajpi ta jaragobierno wawe' chwach'ulew, xtinimaxta ja ravoluntad atat wawe' ja cani' nta-jini nban chila' chicaj nnimaxi. 11 Taya'a'chake ja kaway ja nc'atzin chake camic.12 Tacuyu' ja kil kamac ja cani' nkabanajoj nekacuy ja winak tok c'oli quibanonchake. 13 Atat ta xcatchajin kaxin, maxtakokaji tok nokrtakchi'ij ja diablo, ko'ato'o'pa ruk'a'. Jari' nkac'utuj chawe como panak'a' atat c'o wi' nojel gobierno in panak'a' c'o wi' nojel poder, noc na ya'bal ak'ijnojelal, in nij at quirwari' camic, chwak inchijutij. Amén. Queri' ta rbanic ja roraciónneban. 14 Ja c'a wi ne'ecuy ja winak tokc'oli nqueban chewe ja Tatixel ewxin ja c'ochila' chicaj arja' nixrucuy ixix chakaja'.15Nowi maque'ecuy jari' maquixrucuy ixixchakaja' ja Tatixel ewxin.

* * * * * * * * * *16 In jun chic, ja tok neban ayuno chi

ryabexic ruk'ij ja Dios maxta teban ixix jacani' nqueban ja winak ja xa caca' quipalajcomo eje'e' ni quiganawi' nqueban nbisonija quipalaj, ni lawulo' nqueban tre utzc'achi netz'ati cumal ja winak chi ayuno jaquimajon rbanic. Anin ni katzij wi' jaxtinbij chewe ri', ja tok nya' quek'ij cumalja winak tok nqueban ja rayuno ni xa ruyonwari' ja rtojbalil nquech'ec trij, mchitanak chi ta. 17 Pro ja c'a rixix ja tokneban ja rayuno tejica' ewí' in tech'aja'chi utz ja repalaj 18 utzc'a chi ja winakma cotak ta chi ayuno ja remajon rbanic,xa jun otakyon jari' ja Tatixel ewxin jamatitz'attaji. Ja wi queri' neban ja Tatixelewxin ja nutz'at nojelal masqui awatalchiquewach winak, arja' nuya' jun rtojbalilchewe pro ni chiquewach winak tok nuya'chewe.

* * * * * * * * * *19 Maxta xa ja' tibe ec'u'x ruq'uin ja

q'uiyirsan meba'il wawe' chwach'ulewcomo ja meba'il xin rwach'ulew xa mac'ayew ta ntij cumal chicop owi nk'uxari

in ma c'ayew ta chakaja' ja ralak'oma'nquejok' chi'jay in nquilak'ajel. 20 Pro janeban, tibe ec'u'x trij ja q'uiyirsan meba'ilxin chila' chicaj como ja meba'il xin chila'chicaj jari' mta moda xtitij ta cumal chicopowi xtik'uxar ta in mta moda chakaja' jaralak'oma' xque'ekaj ta tri' xtiquilak'aj ta.21Anin xinbij chewe ja tzij ri' como xa nakta chi meba'il benak ec'u'x ruq'uin tri' c'owi' ja rewanma chakaja'.

22 Ja panewach cani' rbanic jun luzixrya'on pa sak, ja wi mta rbanon wi mayojtajnak ta jari' pa luz c'a c'o wari' jarecuerpo pro ni chi jun. 23 Pro ja c'a wiyojtajnak jari' pa k'eku'm c'a c'o wari' jarecuerpo pro ni chi jun. In queri' c'a tre jaluz ja yatajnak chewe pa tak ewanma, ja winchupi jari' congana jun nimlaj k'ekumalnixq'ueje' wi'.

24 Jun winak xa nak ta chi winakil nimajun moda xqueq'ueje' ta ca'i' rpatrón,ja queri' jun nrajo' in jun xa itzel nutz'atowi jun nnimaj in jun matinimaj. Inqueri' c'a tre chakaja' mta moda xtiyuke'ta ec'u'x ruq'uin Dios in xtiyuke' chi taec'u'x ruq'uin ja meba'il xin rwach'ulew.25 Rmalc'ari' ja tok nbij chewe, maxtatek'isaj ewi' tre ja rec'aslemal: —¿Naknkatij chi c'awa'? maxta quixche'e, in nix-tac'a ja nc'atzin tre ja recuerpo chakaja': —¿Nak nkacoj chi c'awa'? maxta quixche'e.Ja Dios arja' nuya' nojelal ja nc'atzin tre jarec'aslemal in tre ja recuerpo ¿la matuya'c'ari' chewe chakaja' ja netij in ja necoj?26 ¿La maque'etz'at c'a ja tak tz'iquin janerupup chicaj? Eje'e' nixtac'a c'o ta ti-jco'm nquetic in nixtac'a c'o ta cosechanquec'ol pro ja Tatixel ewxin ja c'o chila'chicaj arja' ntzuku quixin. Pro ¿la ma ixixta c'a ja más na ix vale chiquewach ja taktz'iquin? 27 In jun chic, ni majun chewemasqui congana nk'isaj ri' ncowin ta ruyonnuya' ta rq'uiybal nel ta más nim rkan.28 In tre ja tziak ¿nak c'a tre tok nek'isajewi' rmal ja necoj? Tewasaj mpe' ena'ojtrij ja cotz'i'j nak nuban tok nq'uiyi pa takk'ayis pro matisamaji in matik'inoni. 29 Jac'a ranin nbij chewe camic, ja rojer reySalomón masqui congana biyom pro mtartziak xucoj ta ja más buena ta chwachrcoloril jun trewa' jule' cotz'i'j ri'. 30 Jacotz'i'j masqui xa ncami, masqui xa nchak-

SAN MATEO 6:31 9 SAN MATEO 7:16iji chanim in nporox pa k'ak' pro ja Diosarja' nuya' rcoloril. Ja wi queri' nuban¿la matuya' c'ari' chewe chakaja' ja retziaknecoj? Xarwari' nbij chewe, ma kas tayukul ec'u'x ruq'uin ja Dios. 31 Rmalc'ari'nbij chewe, ma tek'isaj ta ewi': —¿Naknkatij c'awa'? maxta quixche'e in: —¿Naknkacoj c'awa'? maxta quixche'e chakaja'.32 Queri' nbij chewe como ja winak ja macotak ta rwach ja Dios eje'e' ri' ja nebanoqueri'. Ja c'a chewe ixix, ja retata' Diosja c'o chila' chicaj arja' bien rotak chinc'atzin chewe nojel awa' wari'. 33 Pro jakas rjawaxic chi neban nabey, ja gobiernoxin Dios ni ta ja wari' nech'ob in ja rutzilxin Dios chakaja'. Ja wi queri' neban no-jel awa' ja nc'atzin chewe nyataj chewe.34Rmalc'ari' nbij chewe,maxta tek'isaj ewi'rmal ja penak chewach xin chwak cabij. Jawi c'oli ja problema xin chwak, xin chwakc'ari', maxta tec'am camic. Ja jujun k'ijsobre ja problema chipan.

71 Maxta quixoc ix cani' k'etol tak tzij

chiquij ja winak utzc'a chi ja Dios matuk'ettzij chewij ixix chakaja'. 2Queri' nbij chewecomo ja necoj chiquij jawinak chi nek'etbejtzij chiquij jari' noc chewij ixix chakaja'.Cani' neban chique ja winak queri' nubanja Dios chewe ixix chakaja'. 3 ¿Nak tretok neya' cuenta tre jun ti ril nuban jarewach'alal pro mateya' cuenta tre junnimlaj ewil neban ixix? Ja tok neban queri'jari' cani' neya' cuenta tre jun ti rc'utal che'ja c'o parwach ja rewach'alal pro mateya'cuenta tre jun nimlaj che' ja c'o panewachixix. 4 In chakaja' nak moda nebij treja rewach'alal: —Wach'alal, taya'a' lugarchake chi nkaya' jun consejo chawe tre jail mac ja c'o pan ac'aslemal, nixche' tre,promás na nim ja il mac c'o pan ec'aslemalixix. 5 Ja queri' xa caca' epalaj ja neban. Jawi newajo' neya' consejo tre ja rewach'alalrjawaxic nabey chi neya' can ja ritzelal jac'o chipan ja rec'aslemal ixix utzc'a chinixcowini neya' utzlaj tak consejo tre jarewach'alal.

6 Ja xin Dios maxta teya' chiquewachwinak ja xa e cani' tz'i'. Ja rtzobal Dioscani' jule' abaj ja congana nimak rjil maxtateya' chiquewach winak ja xa e cani' ak,

matzij xa tiqueban tre nimta, ja queri' cani'nquepak' chi cakan, matzij nebe chewijcani' nqueban tz'i' natqueti'.

* * * * * * * * * *7 Tec'utuj tre ja Dios ja nc'atzin chewe

in arja' nuya' chewe, tecanoj ja newajo'in newil, tec'onc'o'oc ja chi'jay in njakchewach. 8 Queri' nbij chewe comocanojel ja nec'utuni nyataj chique in janecanoni nyataj chique chi nquewil in janec'onc'onoc ja chi'jay njak chiquewach.9O ¿la c'ol on jun tatixel chewe tok nc'utuxjun caxlanway tre rmal jun ti rc'ajol lanuya' jun abaj pa ruk'a'? 10Owi nc'utux junch'u' tre ¿la nuya' jun cumatz tre? 11 Ixixmasqui ix lawulo' pro ewotak neya' utzlajtak nakun chique ja rewalc'wal pro piorc'a ja Tatixel ewxin ja c'o chila' chicaj arja'nuya' utzlaj tak nakun chique ja nec'utuntre.

12 Queri' c'a rbanic, xa nak ta neyarijchique winak chi nqueban chewe queri' c'atebana' ixix chique chakaja' como queri'nuc'ut chikawach ja rtzobal Dios ja tz'ibtalcan chipan ja ley in cumal ja profeta.

* * * * * * * * * *13 C'o jun pa rchi'jay ja congana ti

latz' xarwari' nixerya'a' chipan ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij, jari' pa rchi'jaychipan quixoc wi'. Queri' nbij chewe comoc'o chi na jun ja pa rchi'jay congana nimin natruya' chipan jun bey congana nimrwach chakaja', ma c'ayew ta natoc chipanxarwari' nixerya'a' chijutij chipan ja nimlajrpokonal, jari' pa rchi'jay e q'uiy ja winakja ne'oc chipan. 14 Queri' nbij chewe comoja pa rchi'jay ja nixerya'a' chipan ja utzlajc'aslemal jari' congana ti latz' in natruya'chipan jun bey congana c'ayew in xa ma eq'uiy ta ja newilowi.

* * * * * * * * * *15 Tebana' cuenta ewi' chiquewach ja

winak ja profeta neche'xi, pro ma katzij tachi e profeta. Eje'e' tok ne'ekaj ewq'uinnquik'alasaj qui' chewach chi majun nak taitzel nqueban chewe, e cani' tak carnelonetz'ati pro ja pa tak canma e cani' utiwa'ja maxco' chi camíc nqueban. 16 Cani'tre jun che', rumac ja rwach nuya' tri'nawotakij wi' nak chi che'al in queri' c'achique winak chakaja', rumac ja natz'at

SAN MATEO 7:17 10 SAN MATEO 8:10pa tak quic'aslemal tri' nawotakij wi' nakquibanic. Ta c'a ja q'uix mta moda xti-wachij ta uva nixtac'a rxulquiej xtiwachijta higo. 17 Queri' c'a rbanic, nojel ja utzlajtak che' utz rwach nuya' in nojel ja ritzeltak che' itzel rwach nuya'. 18 Ja utzlaj che'mta moda xtuya' ta itzel rwach nixtac'a jaritzel che' xtuya' ta rwach utz. 19 Nojel jache' ja ma utz ta rwach nuya' jari' nchoyiin nporox pa k'ak'. 20Queri' c'a quibanic jawinak, rumac ja natz'at pa tak quic'aslemaltri' nawotakij wi' nak quibanic.

* * * * * * * * * *21 Ja winak ja nebin chwe: —Kajaw,

Kajaw, neche' chwe, eje'e' ma canojel tanyataj chique chi ne'oc chipan ja gobiernoxin chila' chicaj pro ja nyataj chique chine'oqui eje'e' ri' ja netajini nquinimaj jaNata' ja c'o chila' chicaj. 22 Ja c'a tok xterila'ja nimlaj k'ij xin juicio e q'uiy ja winakquewa' xtiquibij chwe ri': —Kajaw, Kajaw¿la ma pan abi' ta c'a kaya' rbixic ja rtzobalDios, la ma pan abi' ta c'a xekawasajeldemonio pa tak canma ja winak in la mapan abi' ta c'a chakaja' kaban nimak takmilagro? xqueche' na chwe. 23 Ja c'a raninquewa' xtinbij chique ri': —Anin ni maxinwotakij tawi' ewach, quixel chinwach ixbanol tak itzelal, ninche' na chique.

* * * * * * * * * *24Xa nak ta ja nec'axani ja nmajon rbixic

inwi nquinimaj ja nbij chique chi nqueban,eje'e' quewa' quibanic ri', e junan ruq'uinjun achi congana rna'oj, xuban jun rochochin parwi' abaj xtz'uba' wi'. 25 Xumaj c'ajun nimlaj k'ekaljab, q'uiyi ja rkan tak ya'in jaktajto jun nimlaj ik'. Ja jay lawulo'ban tre rmal pro ma xbe ta pa tok'ulewcomo parwi' abaj tz'ubul wi'. 26 In xa nakta nec'axani ja nmajon rbixic in wi ma-tiquinimaj ja nbij, eje'e' quewa' quibanicri', e junan ruq'uin jun achi xama ch'obolicachi ta, xuban jun rochoch in xa parwi'snayi' xtz'uba' wi'. 27Xumaj c'a jun nimlajk'ekaljab, q'uiyi ja rkan tak ya' in jaktajtojun nimlaj ik'. Ja jay lawulo' ban tre rmal inbe pa tok'ulew, xajutij yojtaji ja jay. Queri'xbij ja Jesús.

28 Ja Jesús tok bitaj rmal nojelal ja tzij jac'a winak kas c'asc'o'i quic'axaj ja tijonemnuya'. 29 Queri' queban ja winak como ja

tijonemnuya' chique congananerusil, bienk'alaj chi ruq'uin Dios penak wi' ja nbij, majunan ta ruq'uin ja tijonem ja nqueya' jamaestro ja netijon quixin ja winak tre ja leyxin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés.

81 Ja c'a Jesús xule'to chwach ja jayu', ja

c'a tok kajto congana e q'uiy jawinak xetre'trij. 2 Chaka jalal tok c'o jun yawa' xekajruq'uin ec'o jule' itzel tak ch'a'c trij, xuque'chwach in xbij tre:

—Wajaw, ja wi nawajo' ninatzursaj, aninwotak chi natcowini ninatzursaj, ne' tre.3 Ja c'a Jesús xuyuk pon ja ruk'a', xuchapja yawa' in xbij tre:

—Can nwajo' ja cani' nabij chwe,cattzuri, ne' tre, in ni chanim xeli jaritzel tak ch'a'c trij. 4 In xbij chic tre: —Majun bar ta tri' nabij wi' ja xinban chawe.Xar ja naban, jat, jac'utu' awi' chwach jasacerdote in jaya'a' ja rofrenda ja cani'rbin can ja Moisés chipan ja ley xin Dioschi naban. Ja c'a rofrenda naya' jari' noctestimonio chiquewach ja sacerdote chinaban cumplir ja rbin can ja Moisés, ne'tre.

* * * * * * * * * *5 Ja Jesús tok xekaj chipan ja tinamit

Capernaum c'o jun capitán quixin soldadoxekaj ruq'uin in quewa' xbij tre ri':

6 —Wajaw, c'o jun nmoso c'o chi wo-choch, arja' siquirnak in congana lawulo'nuban rmal, ne' tre.

7 —Can ninbe ruq'uin chi nentzursaj,ne'xi rmal ja Jesús. 8Pro ja capitán arja' xbijchic tre:

—Wajaw, atat janila nim ak'ij, ma yatalta chwij chi xcatoc ta chipan ja wochoch,xar ja nwajo' chawe, tabij chi ntzuri janmoso in wotak chi xa ruq'uin ari' ntzuri.9 Queri' nbij chawe como anin bien wotaknak rbanic ja tok natban mandar. Ec'olija nebano mandar wxin in chakaja' ec'olisoldado pa nuk'a' anin chi nenuban man-dar. Ja tok nbij tre jun chi: —Cateli, ninche'tre, jari' ni nel wari'. Ja c'a wi nbij chi:—Catajo', ninche' tre jun chic, jari' ni npiwari'. Ja c'a wi nbij tre ja nmoso chi: —Tabana' ja wari', ninche' tre, jari' ni nubanwi'. Queri' xbij ja capitán. 10 Ja c'a Jesúscongana c'asc'o'i xc'axaj ja tzij ja bix tre

SAN MATEO 8:11 11 SAN MATEO 8:31rmal ja capitán in como ec'o jule' winak jaretran trij quewa' xbij chique ri':

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jacapitán arja'más chi na k'axnak ja yukulbalruc'u'x wq'uin chewach ixix ja rix wach takaj Israel, nixtac'a c'o ta jun chewe nwilonta ja queri' ta ja yukulbal ruc'u'x wq'uinja cani' rxin arja'. 11 Camic nbij chewechi e q'uiy ja winak ja ma e aj Israel tanepi na nojel nat nakaj, ne'oc na chipan jagobierno xin chila' chicaj in netz'abe' chimesa, junan newa' cuq'uin ja rAbraham, jarIsaac in ja Jacob. 12Pro ja c'a ralc'walaxela'ja tzujux chique ja gobierno xin chila'chicaj nabey eje'e' xa neq'uiakel chipanja nimlaj k'ekumal. Ja c'a winak janilachi ok'ej xtiqueban chipan ari' lugar inxtiquicach'ach'ej cak'. Queri' xbij ja Jesúschique ja winak ja retran trij. 13 C'ac'ari'xbij chic tre ja capitán:

—Camic jat, in como yukul ac'u'x wq'uinchi nincowini ntzursaj ja ramoso in queri'ja nbantaji, ntzuri, ne' tre. In ni jari' horatzuri ja moso.

* * * * * * * * * *14 C'ac'ari' be ja Jesús chi rochoch ja

Pedro. Ja c'a tok xekaji xoc pa jay in xutz'atja rji'te' ja Pedro c'o chwa ch'at yawa',majtajnak rmal c'atan. 15Xuchap chi ruk'a'in xeli ja c'atan. Yictaji ja rixok in xumajquilixic ja Jesús.

16 Ja c'a tok xoc ak'a' e q'uiy ja winakxec'amarel ruq'uin ja Jesús, ec'ol itzel takespíritu e'ocnak pa tak canma. Ja c'a Jesúsxa jun ja tzij xbij in jari' tzij xerlasbej jaritzel tak espíritu pa tak canma in xertzur-saj canojel ja yawa'i' chakaja'. 17 Queri'xuban utzc'a chi tri' bantaj wi' cumplirja bitajnak can rmal ja profeta Isaías que-wari': —Arja' xrijkajel ja nokti'on je'e rmalin xoc chuxe' ja kayobilal, ne'e.

* * * * * * * * * *18 Ja c'a Jesús tok xerutz'at chi congana

winak quimolon qui' trij, arja' xbij chiqueja rdiscípulo: —Jo' chajuparaj ya', ne'chique. 19C'o c'a jun achi arja' jun chique jamaestro ja netijon quixin ja winak tre ja leyxin Dios, xekaj ruq'uin ja Jesús in quewa'xbij tre ri':

—Maestro, anin can ninbe chawij xa barta tri' natbe wi', ne' tre. 20 In bix tre rmal jaJesús:

—Ja rutiwa' c'o quic'olibal ja bar newarwi' in chakaja' ja tak tz'iquin c'o quesocpro ja chwe anin ja rin Alc'walaxel ja xinocalaxic cuq'uin ja winak mta wochoch ja nita wxin wi' anin ninwar wi', ne'xi. 21 In pichic jun chique ja rdiscípulo, quewa' xbijtre ri':

—Wajaw, taya'a' lugar chwe chi nen-muku' can paki na ja nata' nabey, ne' tre.22 In bix tre rmal ja Jesús:

—Jo' cattre' chwij, ja c'a re camnaki'chwach Dios eje'e' na quemuku quixin janecam je'e chique, ne'xi.

* * * * * * * * * *23 Ja c'a Jesús arja' xoquel chipan ja

lancha e rachbil ja rdiscípulo in xebe.24 In chaka jalal tok jaktajto jun nimlaj ik'chiquij. Ja c'a lancha lawulo' nban tre rmalja nimak tak baloj pro ja c'a Jesús kajnak chiwaram. 25 Ja c'a rdiscípulo quec'as:

—Ko'ato'o' Kajaw, camic nokcami,nokbe pa ya', xeche' tre.

26 —¿Nak tre tok nexbej ewi'? taka'anxa ma nim ta ja yukulbal ec'u'x wq'uin,xeche'xi rmal ja Jesús. C'ac'ari' yictaji jaJesús, xuk'il ja ik', xuk'il ja ya' chakaja',ni chanim cami ja ik' in sile'e ja ya'. 27 Jac'a rdiscípulo congana c'asc'o'i quetz'at jabantaji in quemaj rbixic chibil tak qui':

—¿Nak rbanic c'ala' ja rachi le'? nnimaxtaka'an rmal ja ik', nnimax taka'an rmal jaya' chakaja', xeche'e.

* * * * * * * * * *28 Ja c'a Jesús tok xekaji chajuparaj chic

ya' tri' xekaj wi' chipan jun lugar ja c'opa quicuenta ja raj Gadara. Ec'o c'aca'i' winak, eje'e' e'ocnak itzel tak es-píritu pa tak canma, xe'elto pa comsanto,xurquic'ulu' ja Jesús. Eje'e' e xbebel takri'il, ni majun winak nk'ax ta tri' ja bar ec'owi'. 29 Chaka jalal tok quemaj rakic quechi'trij ja Jesús:

—Atat ja rat Ralc'wal Dios ¿nak nawajo'chake? ¿La maxta atpenak chi nokarya'a'chipan ja nimlaj rpokonal? pro maja'nwa'an turila' tiempo rxin, xeche' tre jaJesús. 30 Ec'o pon c'a jule' ak congana eq'uiy quimajon wa'im. 31 Ja c'a ritzel tak

SAN MATEO 8:32 12 SAN MATEO 9:15espíritu eje'e' congana quecoj ja Jesús pach'a'oj in quewa' quibij tre ri':

—Ja wi nokawasajel taya'a' lugar chakechi nokoc pa quicuerpo ja jule' ak le',xeche' tre.

32 —Jix, xeche'xi rmal ja Jesús. Queri'queban xe'eli, xe'oc pa quicuerpo ja ak.Ja c'a ak chaka maril xe'oqui ja ritzeltak espíritu chique, eje'e' quemaj c'amc'ojcanim, xebe, xexule' chwach jun jayu' con-gana tiquitic, xebe c'a pa ya' in tri' xejik'wi' canojelal. 33 Ja c'a chajil quixin eje'e'xe'anmajel, xebe chipan ja tinamit, xequi-cholo' nojel ja bantaji in nak queban ja reca'i' winak ja re'ocnak itzel tak espírituchique. 34 Ja c'a tinamit xepeti pro nicanojel, xurquic'ulu' ja Jesús. Ja tok quec'ulquewa' quibij tre ri':

—Catelel wawe', taya'a' can ja kalugar,xeche' tre.

91 C'ac'ari' ja Jesús xoquel chic chipan ja

lancha, be chic chajuparaj ya', be chipan jartinamit arja'. 2 Ja c'a tok xekaji chaka c'ajalal tok c'o jun achi xeya' chwach siquir-nak, cotz'ol chwach jun ch'atan che'. Ja c'aJesús tok xutz'at ja yukulbal quec'u'x c'oruq'uin, arja' xbij tre ja siquirnak:

—Nc'ajol, ma taxbej ta awi', camic cuy-taji ja rawil amac, ne' tre. 3 Ec'o c'a jule'maestro ja netijon quixin ja winak tre ja leyxin Dios, ja tok chakamaril quic'axaj ja xbijja Jesús quewa' quibij pa tak canma ri':

—Ja xbij ja rachi le' jala' xa ofensarc'amonto tre ja Dios, xeche'e. 4Pro ja Jesúsarja' bien rotak ja netajini nquech'ob kaj patak canma in xbij chique:

—¿Nak tre tok xa itzel ja nech'ob kajpa tak ewanma? 5 Camic nwajo' nc'waxajchewe ¿nak ja más c'ayew tre ja ca'i' ri', laja' nbij tre ja rachi chi ncuy ja ril rumac ola ja' nbij tre chi nyictaji in nbe? 6 Aninc'oli ja xtinban chewach camic ri' utzc'achi newotakij chi anin ja rin Alc'walaxelja xinoc alaxic cuq'uin ja winak yatajnakchwe chi ncuy ja quil quemac ja winakwawe' chwach'ulew, ne'e ja Jesús chique.C'ac'ari' xbij tre ja siquirnak:

—Catyictaji, tac'ama'el ja rawarbal in jatchi awochoch, ne' tre. 7 In queri' xuban,yictaji in be chi rochoch. 8 Ja c'a winak

eje'e' congana c'asc'o'i quetz'at ja xuban jaJesús in quemaj rya'ic ruk'ij ja Dios rmal.Como ja Dios arja' pa ruk'a' jun winakrya'on wi' jawa' nimlaj poder ja quetz'at ri'chewi' tok queya' ruk'ij.

* * * * * * * * * *9 Ja Jesús be chic, kas c'a rmajon binem ja

tok c'o jun achi xutz'at rbina'an Mateo. Jac'aMateo arja' tz'ubul chipan ja lugar ja barntoj can wi' ja rimpuesto pa ruk'a'. Ja Jesústok xekaj ruq'uin quewa' xbij tre ri': —Jo',cattre' chwij chi natoc ndiscípulo, ne' tre.Ja c'a Mateo yictaji in tre'el trij ja Jesús.

10 Ja c'a Jesús arja' c'o pa jay, tz'ubulpa mesa tok chaka jalal e q'uiy ja mololtak impuesto xe'ekaj ruq'uin e cachbil jule'chic aj'il ajmaqui' neche'xi. Eje'e' xetz'abe'ruq'uin ja Jesús pa mesa e rachbil ja rdis-cípulo. 11 Ec'o c'a jule' fariseo, eje'e' tokxequetz'at ja winak ja xetz'abe' pa mesaruq'uin ja Jesús quewa' quibij chique jardiscípulo ri':

—¿Nak c'a tre tok ja remaestro ixix nwa'cuq'uin ja jule' molol tak impuesto le' innwa' cuq'uin chakaja' ja jule' chic aj'il aj-maqui' le'? xeche' chique. 12 Pro ja c'aJesús ja tok c'axtaj rmal ja quibij quewa'xbij chique ri':

—Ja ma e yawa'i' ta eje'e' matic'atzinjun doctor chique pro ja yawa'i' jari' nirjawaxicwi' jun doctor chique. 13 Jix, mejorja neban, tetijoj ewi' trewa' ja jun rtzobalDios ja xtinbij chewe ri': —Ja kas nwajo'chewe chi neban, tepokonaj quewach jawinak, jari' más chi na nc'atzini chwachja netzujuj jule' sacrificio chinwach, queri'nbij ja Dios. Jawa' tzij xinbij chewecomo anin inpenak chi ne'uncanoj ja raj'ilajmaqui' utzc'a chi nqueya' can ja quilquemac, ma eje'e' ta ja ch'ajch'oji' chic jane'uncanoj. Queri' xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *14 Ja c'a rdiscípulo ja Juan Bautista eje'e'

xe'ekaj ruq'uin ja Jesús in quewa' quibij treri':

—¿Nak tre ja radiscípulo atat taka'anmatiqueban ja rayuno? pro ja rajoj ninkaban wi' ja rayuno in ja fariseo eje'e'nqueban chakaja', xeche' tre. 15 Ja c'a Jesúsarja' xbij chique:

SAN MATEO 9:16 13 SAN MATEO 9:37—Cani' chique jule' winak ebanon invi-

tar tre jun c'ulbic, ja tok c'a c'o na ja rachichiquicojol ja nc'ule'e ¿la yatal chiquij chinqueban ayuno nech'ob ixix? Pro nerila'na jun k'ij ja tok eje'e' xtilasax chiquico-jol ja rachi ja nc'ule'e, c'a tokoc'ari' tokxtiqueban ja rayuno. 16 Mta jun nak taxtuc'am ta jutz'it chi' tziak c'ac'a xtic'ojbejta jun tzabuklaj tziak. Ja wixta queri' nbanija chi' tziak c'ac'a nuc'ol ri' in xa jani'ntak'e' más ja bar tak'al wi' tre ja tzabuklajtziak. 17 In chakaja' cani' tre vino c'ac'amatic'ol pa tzabuklaj tak c'olbal. Ja wixtaqueri' nbani ja c'ac'a vino nurak ja c'olbalin ntixi in ntz'iloxi ja c'olbal chakaja'. Proja nbani, ja c'ac'a vino nc'oli chipan c'ac'atak c'olbal in nuto' ri' chi ca'i', nixtac'avino in nixtac'a c'olbal ntz'ilox ta. Queri'xbij ja Jesús chique tre ja c'ac'a tijonem jarc'amonto.

* * * * * * * * * *18 Ja Jesús arja' c'a rmajon na rbixic ja

tzij chique ja tok c'o jun jefe xurkaj ruq'uin,xuque' chwach in xbij tre: —C'o jun nme'alc'a cam kaj pro ja c'a nwajo' chawe chinaban, jo' chwij, jaya'a' ak'a' pa rwi' inwotak chi nc'astaj rwach ja nme'al, ne'tre. 19 Yictaji ja Jesús, tre'el trij ja jefein xerachbilajel ja rdiscípulo. 20 Chaka c'ajalal tok c'o jun ixok yawa' xekaj ruq'uin.Ja nti'on tre ja rixok tuban cablajuj juna'ni c'o wi' je'e quic' nel tre. Ja c'a xuban jarixok xa jani' tiloc más trij ja Jesús. Ja c'atok xekaj ruq'uin xuchapoc jutz'it ruchi' jartziak. 21 Queri' xuban como ja ntajini xbijkaj pa ranma: —Ja wi xtinchap ja rtziakja Jesús xa ruq'uin ari' wotak chi nintzuri,ne' kaj. 22 Ja c'a Jesús arja' xuya' vuelta intok xutz'at ja rixok quewa' xbij tre ri': —Ma taxbej ta awi' nme'al, ja yukulbal ac'u'xwq'uin jari' xattzursani, ne' tre. In ja rixokni jari' hora tzuri.

23 Ja c'a Jesús tok xekaj pa rochoch ja jefeec'o jule' winak xerutz'at quimajon rbanicxul e cachbil jule' chic winak congana junsíc' nqueban 24 in xbij chique: —Quixeli, jaxtan ma camnak ta, xa waram rbanon, ne'chique. Pro ja reje'e' xa quitzebej ja Jesús.25 Ja c'a Jesús ja tok xelastajto rmal ja winakarja' xoqui ja bar c'o wi' ja camnak, xuchapchi ruk'a' in yictaji ja xtan. 26 Jawa' bantajiri' xel rbixic nat nakaj chipan ari' lugar.

* * * * * * * * * *27 Ja Jesús be chic, rmajon binem. Ec'o

c'a ca'i'moya' etran trij, eje'e' quemaj rakicquechi' trij ja Jesús:

—Atat ja rat Ralc'wal can ja rojer reyDavid, tapokonaj jutz'it kawach, xeche' tre.28 Ja Jesús arja' xoc pa jay in xe'ekaji jamoya' ruq'uin in bix chique rmal:

—¿La nenimaj chi anin nincowininixntzursaj? xeche'xi.

—Can Kajaw, kotak chi natcowininokatzursaj, xeche' tre. 29 Ja c'a Jesús arja'xuchap ja quewach in xbij chique:

—Como c'o yukulbal ec'u'x wq'uin,camic njaktaji ja rewach, ne' chique, 30 inqueri' queban, jaktaji quewach. Ja c'a Jesúsxbij chic chique:

—Congana nban recomendar chewe,majunbar ta tri' nebijwi', ne' chique. 31Proja c'a reje'e' xe'eli, quemaj rtzijoxic nojelnat nakaj chipan ari' lugar ja ban chiquermal ja Jesús.

* * * * * * * * * *32Kas elem nqueban ja Jesús ja tok chaka

jalal c'o jun achi mem xeya' chwach, c'ojun itzel espíritu ocnak tre. 33 Ja c'a Jesúsxlasajel ja ritzel espíritu tre ja rachi in nijari' hora xumaj tzij. Ja c'a winak conganac'asc'o'i quetz'at in quewa' quibij ri':

—Ni majutij bantajnak ta ja quewari'chipan ja katinamit Israel, xeche'e. 34 Proja c'a fariseo eje'e' quewa' quibij ri':

—Xa poder rxin ja jefe quixin ja ritzeltak espíritu xa jari' nucoj chi quilasaxic jaritzel tak espíritu, xeche'e.

* * * * * * * * * *35 Ja Jesús arja' be nojel tinamit in no-

jel tak aldea chakaja', nertijoj ja winakpa tak jay xin molbal ri'il, nuya' rbixicchique ja utzlaj tzij tre ja gobierno xinchila' chicaj in chakaja' ec'oli ja yawa'i'nertzursaj xa nak ta nti'on chique. 36 Jatok xerutz'at chi congana e q'uiy ja winakarja' xpokonaj quewach como eje'e' con-gana lawulo' quibanon, e cani' jule' takcarnelo echictajnak, mta nyuk'un quixin.37 C'ac'ari' xbij chique ja rdiscípulo: —Ni katzij wi' nbij chewe, ja winak eje'e'e cani' jun nimlaj tijco'm ja k'en chic jautz chic nban cosechar pro ja rajsama-jela' ja nebano cosechar quixin xa ma e

SAN MATEO 9:38 14 SAN MATEO 10:22nim ta. 38 Rmalc'ari' nbij chewe, tebana'orar, tec'utuj tre ja Rajaw ja cosecha chinerutakto ja rajsamajela' chi ne'urquibana'cosechar ja winak, ne' chique.

101 Ja c'a Jesús arja' xersiq'uij ja cablajuj

discípulo in xuya' chique chi c'o quek'a'chique ja ritzel tak espíritu chi necowininequiwasajel chique ja winak in xuya'chique chakaja' chi necowini nequitzursajyawa'i' xa nak ta nti'on chique. 2 Ja quebi'ja cablajuj apóstol quewari', ja nabey,Simón ja c'o chic jun rubi' Pedro, Andrésja rch'alal Simón, Jacobo ja rc'ajol Zebe-deo, Juan ja rch'alal Jacobo, 3 Felipe, Bar-tolomé, Tomás, Mateo ja molol impuesto,Jacobo ja rc'ajol Alfeo, Lebeo ja c'o chic junrubi' Tadeo, 4 Simón, jun chique ja partidorbina'an cananita, in Judas Iscariote ja ja-chowi ja Jesús pa quek'a' ja xetzelan rxin.

* * * * * * * * * *5 Ja c'a Jesús arja' xerutakel ja cablajuj

discípulo in bien xuch'obel chiquewachnak ja xtequibana':

—Ma tec'amel ta je'e ja bey ja nbecuq'uin ja winak ja ma e aj Israel tain chakaja' ni majun tinamit quixin ajSamaria xquixoc ta chipan. 6 Ja nixbe wi',jix cuq'uin ja raj Israel ja re cani' jule' takcarnelo etzaknak. 7 Chipan ja viaje xtebannijawawa' xteya' rbixic chique ja winak ri':—Xa nnakajinto ja gobierno xin chila' chi-caj, quixche' chique. 8Que'etzursaj yawa'i'in que'etzursaj ja c'o itzel tak ch'a'c chiquijchakaja', que'eyica' camnaki' chipan jacamíc in que'ewasajel itzel tak espírituchique ja winak. Como ja poder xinya'chewe ri' xa xecochij chwe rmalc'ari' nbijchewe, maxta tec'utuj pwok chique winaktok necoj ja poder chi quito'ic. 9 Ni majunpwok nec'amel tok xquixbe. 10 Nixtac'anec'amel ta emaleta in ni xa ja wari' jarecamisa nec'amel ja recojon, ma ca'i' ta,in ma ca'i' c'ulaj ta exajab in ma ca'i' taech'ame'y. Queri' nbij chewe como junajsamajel yatal tre chi nya' tre ja ntzukbejri'. 11 Xa nak ta chi tinamital nixoc wi'in xa nak ta chi aldea'il, tri' necanoj wi'jun winak ja yatal trij chi ixix nixq'ueje'ruq'uin in tri' nixq'ueje' wi', c'a tokori'nixelel ruq'uin ja tok nixbe chic cha jun

chic tinamit. 12 Ja tok nixoc chipan ja jayquewa' nebij ri': —Ja quicotemal xin Diostiq'ueje' pan ewochoch, quixche' chique.13 Ja winak wi yatal chiquij chi nixq'ueje'cuq'uin xtiq'ueje' ta cuq'uin ja quicotemalxin Dios ja rec'amonel chique. Nowi mayatal ta chiquij chi nixq'ueje' cuq'uin ma-tiq'ueje' c'ari' chakaja' ja quicotemal xinDios cuq'uin. 14 In xa nak ta ja maquec'uluewxin, xa nak ta ja mta quigana nquic'axajja nebij chique, ja c'a tok nixelto pa jaycuq'uin owi pa tinamit tequiraj can japokok ja c'o pan ewakan. 15 Ni katzij wi'ja nbij chewe ri', ja tok xterila' ja nimlajk'ij xin juicio congana lawulo' tre ja tinamitja maquec'ulu ewxin, más na lawulo' jarpokonal xtiquetij chwach ja xtiquetij jaritzel tak winak ja raj Sodoma in Gomorraojer.

* * * * * * * * * *16Camic tec'ama'el ja bey, bien tewotak-

ijel chi ixix ix cani' jule' tak carnelo inja winak ja bar nixnutakel wi' eje'e' ecani' utiwa'. Quixq'ueje' listo cani' nubanjun cumatz ncowini nuto' ri' xarwari'tebana' ix manso cani' nuban jun palomax.17Tebana' jutz'it cuenta ewi' chiquewach jawinak como eje'e' nixquec'amel na pa takk'etbaltzij in nixquirapaj chakaja' pa takjay xin molbal ri'il quixin. 18Nixquec'amelchiquewach gobernador, nixquec'amelchiquewach rey pro mwal anin tok xtibanqueri' chewe. Queri' xtiban chewe utzc'achi nel ntzijoxic chiquewach eje'e' inchiquewach ja winak ja ma e aj Israel ta.19 Pro ja c'a tok xquixc'amarel chiquewachmaxta quixocla' il tre ja nebij ja netobejewi' chiquewach como jari' hora nyatajchewe nak ja nebij chique. 20 Queri' nbijchewe como ma ixix ta nixtzijoni tri' proja rEspíritu Santo arja' nyo' chewe nak jaxtebij chique, jari' Espíritu rxin ja Dios jaTatixel ewxin.

21 Ja xtiqueban ja ralaxic chique ja cachtak alaxic nequejach na pa camíc in queri'xtiqueban ja tatixela' chakaja' chique jacalc'wal in chakaja' ja ralc'walaxela' eje'e'neyictaj na chiquij ja tatixela' in nequejachna pa camíc. 22 Ja c'a rixix xa itzel nixtz'atna cumal canojel ja winak pro mwal aninja tok xtiban queri' chewe. Pro canojel jaxtiquecoch' quewach chipan ja rpokonal in

SAN MATEO 10:23 15 SAN MATEO 10:42ni matiqueya' can wi' ja yukulbal quec'u'xwq'uin eje'e' ri' nquewil na ja totajem xinDios. 23 Ja c'a tok nban pokon chewe chipanjun tinamit quixanmaji, jix chic cha junchic tinamit. Queri' nbij chewe como nikatzij wi' ja xtinbij chewe ri', ja tok maja'nquixk'ax chipan nojel ja tinamit ja c'o parcuenta Israel can ninpi chic jutij, anin jarin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak.

24Mta jun discípulo nim ta ruk'ij chwachja rmaestro in chakaja' mta jun ajsamajelnim ta ruk'ij chwach ja rpatrón. 25 Jac'a nuban ja discípulo mejor, queq'ueje'conforme chi nban chique ja cani' nban treja quimaestro, in ja rajsamajela' chakaja'mejor, queq'ueje' conforme chi nbanchique ja cani' nban tre ja quipatrón. Aninin Epatrón in como quibij chwe chi aninin jefe quixin ja demonio pior c'a ja cheweixix, congana nixquitzelaj na chakaja' ja rixajsamajela' wxin.

* * * * * * * * * *26 Rmalc'ari' nbij chewe, ma texbej ta

ewi' chiquewach. Queri' nbij chewe comonojel ja ma k'alajinnak ta je'e jari' ner-ila' na jun k'ij tok xtik'alajini in nojel jarawatal je'e jari' nel na pa sakil, notakix na.27Nojel ja nbij chewe tok xa kayon kaj jari'tek'alasaj, tewasaj pa sakil, teya'a' rbixicchiquewach ja winak. 28Ma texbej ta ewi'chiquewach ja winak ja xa ruyon ecuerponecowini nquicamsaj pro ja rewanma jari'maquecowini nquicamsaj. Pro ja nexbejwi' ewi', chwach ja ncowini nuya' ja re-wanma chipan ja nimlaj rpokonal pa k'ak'rachbil ecuerpo.

29 Ja tak tz'iquin ja tok nec'ayixi xa jun ticentavo neya' wi' ja re ca'i'. Pro masqui xae tak barata pro nixtac'a c'o ta jun chiqueja chaka ta ncami, ni maquecam wi' jamaquita rvoluntad Dios chi necami in jari'Dios arja' Tatixel ewxin. 30 In ja c'a cheweixix mta moda xquixrmestaj ta ja Dios, jarsamal ewí' rajlan chijujunal. 31 Rmalc'ari'nbij chewe, ma texbej ta ewi', más na ixvale chiquewach jun nimlaj moc tz'iquin.

* * * * * * * * * *32 Ja winak xa nak ta chi winakil wi

matiquipokonaj nquibij chi wq'uin aninyukul wi' quec'u'x pro wi ni chiquewachja winak nquibij wi', anin chakaja' can nbij

na chique chi ec'o pan ncuenta pro nichwach ja Nata' ja c'o chila' chicaj xtinbijwi'. 33Pro ja winak xa nak ta chi winakil winquipokonaj nquibij chiquewach ja winakchi wq'uin anin yukul wi' quec'u'x, aninchakaja' nbij na chique chi ma ec'o ta pancuenta pro ni chwach ja Nata' ja c'o chila'chicaj xtinbij wi'.

* * * * * * * * * *34 Maxta tech'ob chwij chi anin

xa quicotemal nc'amonto wawe'chwach'ulew. Mni, ma rmal tari' tokinpenak. Ma rmal ta chi xa xquequicotija winak chibil tak qui' tok inpenak prormal chi nqueban ch'a'oj mwal. 35 Ja rala'i'eje'e' nech'ojin na cuq'uin ja quitata' inja xtani' eje'e' nech'ojin na cuq'uin jaquete' in ja ralibotz eje'e' nech'ojin nacuq'uin ja calite'. 36 Queri' ja nbantaj na,ja rc'ulel jun winak ni pa rochoch arja'neyictaj wi'. 37 Ja winak ja más na necajo'ja quitata' chinwach anin owi quete', eje'e'ma yatal ta chique xque'oc ta ndiscípulo.Ja winak ja c'o jun calc'wal ja más nancajo' chinwach anin, eje'e' ma yatal tachique xque'oc ta ndiscípulo chakaja'.38 Ja winak ja nquipokonaj netre'el chwij,ja nquipokonaj nquetij rpokonal ja cani'nutij rpokonal jun achi rmajon rijkaxicjun cruz, eje'e' ma yatal ta chique xque'octa ndiscípulo chakaja'. 39 Ja winak janquipokonaj nqueya' can ja quic'aslemaljari' nquitz'ila' ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. Pro ja winak ja matiquipokonajnqueya' can ja quic'aslemal mwal anin jari'nquewil na ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisictrij.

* * * * * * * * * *40 Ja winak ja nec'ulu ewxin, anin c'ari'

ja ninquec'ul in ja winak ja nec'ulu wxin,Nata' c'ari' ja takyonto wxin ja nquec'ul.41 Ja winak ja c'o jun profeta xin Diosnekaj cuq'uin, wi nquec'ul in wi rumacchi profeta xin Dios chewi' tok nquec'ul,jari' nyataj na chique jun rtojbalil ja cani'nyataj chique ja profeta. In chakaja' jawinak ja c'o jun utzlaj winak nekaj cuq'uin,wi nquec'ul in wi rumac chi utzlaj winakchewi' tok nquec'ul, jari' nyataj na chiquejun rtojbalil ja cani' nyataj chique ja utzlajtak winak. 42 In wi c'o jun winak xa nakta chi winakil, wi c'o jun chique wa' ja tak

SAN MATEO 11:1 16 SAN MATEO 11:19ndiscípulo ri' nekaj ruq'uin, wi nsipaj trejun vaso raxya' in wi rumac chi ndiscípulochewi' tok nsipaj, jari' ni katzij wi' nbijchewe, arja' mta moda ja maquita xtiyatajija rtojbalil tre, ne'e ja Jesús chique.

111 Ja c'a tok xuq'uis rbixic chique ja cabla-

juj discípulo nak ja xtequibana' arja' xelelchipan ja lugar, be chipan ja quitinamitje'e, ne'ertijoj ja winak in nerya'a' rbixicchique ja rtzobal Dios.

2 Ja c'a Juan Bautista arja' c'o pa che'in xekaj rbixic ruq'uin nojel ja samaj jarmajon rbanic ja Cristo. Ja c'a xuban, ec'oca'i' chique ja rdiscípulo arja' xerutakelruq'uin ja Jesús 3 in quewa' xbijel chique ri'chi nequic'axaj tre: —¿La atat ja rat Cristoja bitajnak can chi natpi na owi nkaybej china jun? ne'el chique. 4 Ja c'a discípulo jatok bitaj cumal ja binel chique rmal ja Juanquewa' bix chique rmal ja Jesús ri':

—Jix, jebij tre ja Juan nojel ja nixtajininec'waxaj in nojel ja nixtajini netz'at treja samaj ja nmajon rbanic ri'. 5 Ja moya'neca'y chic. Ja maquecowini nebini nebinchic. Ja rec'o itzel tak ch'a'c chiquij xetzuri.Ja tacona' nquic'axaj chi tzij. Ja cam-naki' xec'astaji. Ja meba'i' majtajnak rbixicchique ja utzlaj tzij xin totajem ja rtakontoja Dios. 6 In tebij tre ja Juan chakaja' chicongana qui'il chique ja winak jama junwi'ta nquena' rmal ja samaj ja nintajini nban.Queri' tebij tre, ne'el chique ja discípulorxin ja Juan Bautista.

7 Ja c'a Jesús kas elem nqueban ja ca'i'discípulo tok xumaj tzij cuq'uin ja winaktre ja Juan Bautista:

—Ja Juan ja tok q'ueje' pa tak lugar jakas talan wi' ¿nak c'a tre tok xixbe ruq'uinchi rtz'atic, la rmal ja Juan chi xa puersacani' jun aj nsil rmal xcomel? 8 ¿Nak c'atre tok xixbe ruq'uin chi rtz'atic, la rmal jaJuan chi congana rwekon ri' tre buen taktziak ja nimak rjil? Pro ixix bien ewotakchi ja winak ja necojo buen tak tziak janimak rjil jari' pa nimak tak jay quixinrey neq'ueje' wi'. 9 ¿Nak c'a tre tok xixberuq'uin chi rtz'atic, la rmal ja Juan chi arja'jun profeta xin Dios? Jari' ni katzij wi'chi profeta pro ma ruyon ta ja chaka taprofeta ocnak wi'. 10 Queri' nbij chewe

como ja Juan arja' chomarsani ja bey rxin jaCristo ja cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios quewari': —Anin ntakel ja ntajko'mchi nnabeyaj chawach utzc'a chi arja' ner-chomarsaj ja rabey. Queri' bitajnak canrmal ja Dios tre ja Cristo. 11 Ni katzijwi' ja xtinbij chewe ri', mta jun profetaq'uejenak ta wawe' chwach'ulew ja nim taruk'ij chwach ja Juan Bautista pro ja chipanja gobierno xin chila' chicaj jun winakmasqui xa ti sencillo pro más chi na nimruk'ij arja' chwach ja Juan. 12 Ja gobiernoxin chila' chicaj congana nqueban ja winaktrij in ja winak ja congana quigana ruq'uineje'e' congana nquetij quichok'ak' utzc'achi ne'oc chipan. Jari' majtajnakto rbanicja tok xumajto rsamaj ja JuanBautista in c'annajin na camic. 13 Ja gobierno xin chila'chicaj bitajnakto cumal canojel ja rojertak profeta chi npi na in queri' bitajnaktochakaja' chipan ja ley xin Dios ja tz'ibtalcan rmal jaMoisés pro ja tok peti ja Juan tri'c'a bantaj wi' cumplir ja bitajnakto. 14 Inwi c'ol egana nec'waxaj tec'waxaj ja xtinbijchewe ri', ja Juan arja' c'ari' ja rElías jabitajnak can chi npi na. 15 Bien c'a tewasajena'oj trij ja c'a xinbij kaj chewe ri'.

16 ¿Bar c'a nenjunsaj wawa' ja winak jatinamit Israel? Cuq'uin ca'i' moc ac'ala'nenjunsaj wi' ja quimajon tz'anem pa takc'aybal. Junmoc nquerak quechi' chiquij jajun moc chic: 17—Ajoj kaban ja música xinquicotemal pro ja rixixmta xajoj xeban,maxixquicot ta. In kaban chic jun xin bis innixtac'a xixbison ta chakaja', ni majun nakta newajo', neche'e ja rac'ala' chique ja junchic moc. 18 Ja winak nenjunsaj cuq'uin jarac'ala' ja ni majun nak ta ncajo' como jaJuan Bautista tok arja' peti ma kas ta wa'je'e cuq'uin ja winak in mta vino xutij inrmalari' bix tre cumal ja winak chi c'o junitzel espíritu ocnak tre. 19 In xinpi chic aninja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak, xinwa' cuq'uin ja winak in c'oli vinoxintij in rmalari' bix chwe cumal ja winakchi xa in mun in xa in tijol vino in xa ewamigo ja molol tak impuesto e cachbil jajule' chic ajmaqui'. Pro ja c'a ralc'wal Dioseje'e' bien ch'obtajnak cumal chi ja JuanBautista rna'oj Dios ja nucoj in queri' chweanin rna'oj Dios ncoj chakaja'. Queri' xbijchique ja winak.

SAN MATEO 11:20 17 SAN MATEO 12:6* * * * * * * * * *

20 Ja c'a Jesús arja' xumaj quinataxic jawinak ja rec'o pa tak tinamit ja bar rbanonwi' je'e nimak tak milagro. Arja' xbijjule' cowlaj tak tzij chique rumac ja maquiq'uexon ta ja quina'oj in ma quiya'oncan ta ja ritzelal. Quewa' xbij chique ri':

21 —Congana lawulo' chewe ixix ja rixaj Corazín in congana lawulo' chewe ixixchakaja' ja rix aj Betsaida. Queri' nbijchewe como congana nimak tak milagroxinban chewach pro ni ma xeq'uex ta wi'ja rena'oj. Ja nimak tak milagro xinbanchewach wixta ban chiquewach ja ritzeltak winak ja raj Tiro in ja raj Sidón ojerqueq'uex ta c'ari' ja quina'oj in queya'can ta c'ari' ja ritzelal, queban ta c'ari' janquic'utbej qui' chi nti'on chique ja ritzelalja quibanon chipan ja quic'aslemal. 22 Proanin nbij chewe, ja tok xterila' ja nimlajk'ij xin juicio más chi na nim ja rpokonalxtetij ixix chwach ja xtiquetij ja raj Tiroin ja raj Sidón. 23 In ixix chakaja' ja rixaj Capernaum, ja nech'ob ixix chi nixbechila' chicaj chi congana nya' ek'ij proja neban, xa nixkaji, ja bar ec'o wi' jacamnaki' c'a tri' nixekaj wi'. Queri' nbijchewe como congana nimak tak milagroxinban chewach pro ni ma xeq'uex ta wi'ja rena'oj. Ja nimak tak milagro xinbanchewachwixta ban chiquewach ja ritzel takwinak ja raj Sodoma ojer c'o ta c'ari' camicja quitinamit, maquita c'ati. 24 Pro aninnbij chewe, ja tok xterila' ja nimlaj k'ij xinjuiciomás chi na nim ja rpokonal xtetij ixixchwach ja xtiquetij ja raj Sodoma. Queri'xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *25 C'ac'ari' ja Jesús arja' tzijon ruq'uin ja

Tatixel ja c'o chila' chicaj, quewa' xbij treri':

—Nata', atat at Rajaw caj at Rajawrwach'ulew, congana nmaltioxij chawecomo ja winak ja nquech'ob kaj pa takcanma chi congana cotak in conganaquina'oj ma chiquewach ta eje'e' ak'alasanwi' nak rbanic nojel awa' ja nmajon rbanicin nojel ja nmajon rbixic pro ja rak'alasanwi', chiquewach ja winak ja quibanontakno'y chawach. 26 Queri' abanon chiqueNata' como queri' ja ravoluntad, ne' tre.27 In xbij chic chique: —Ni majun nak

ta ja maquita jachon pa nuk'a' rmal jaNata'. Ni majun nak ta otakyon ja kas merorna'oj ja Ralc'walaxel pro ja rotakyon xaruyon ja Dios ja Tatixel. In chakaja' nimajun nak ta otakyon ja kas mero rna'ojja Tatixel pro ja rotakyon xa nuyon aninja rin Alc'walaxel, in ja rencha'on chink'alasaj chiquewach, eje'e' cotak chakaja'.28Ewanojel ja congana nixel c'ay chi rbaniccumplir ja rereligión jawi cani' cosnak chicja rewí' ewanma chuxe' jun nimlaj ijka'mnena' kaj, ja wi queri' ebanon mejor janeban, quixajo' in tiyuke' ec'u'x wq'uin. Jawi nyuke' ec'u'x wq'uin, anin nya' chewechi nxula'ni ja rewí' ewanma. 29 C'oli nya'anin chi ekul, ja tari' newijkaj in tetijojewi' trij ja nc'ut anin chewach como aninc'o npaciencia in c'o jun ch'uch'ujlaj anmawc'an. Ja c'a wi newijkaj ja nya' anin chiekul jari' nxula'ni ja rewí' ewanma rmal.30 Queri' nbij chewe como ja nya' anin chiekul mta cosem rc'amonto chewe in jarijka'm wxin nya' chewij ma al ta rc'axic.Queri' xbij ja Jesús.

121 Ja c'a Jesús e rachbil ja rdiscípulo, pa

jun xula'nbal k'ij quimajon binem chipanjule' trigo. Ja c'a rdiscípulo chaka jalalxemajtaj rmal rk'ak'anil quepan rmalc'ari'tok quemaj rk'olic ja trigo in quetij. 2 Jac'a fariseo eje'e' tok xequetz'at quibij tre jaJesús:

—Pakasa' radiscípulo le', ja netajiniquimajon rbanic jala' xajan nbani pa takxula'nbal k'ij, xeche' tre. 3 Bix chique rmalja Jesús:

—¿La ma esiq'uin ta la'an chipan ja rt-zobal Dios ja xuban ja rojer rey David jatok xuban jutij arja' majtaj rmal rk'ak'anilrupan in ja re rachbil chakaja'? 4 Jac'a xuban, xoc chipan ja rochoch Dios inxutij ja caxlanway ja parti'in chwach jaDios. Queri' xuban masqui jari' caxlan-way tz'ibtal chipan ja ley xin Dios chi xaqueyon sacerdote ja netijowi. 5 In ¿la maesiq'uin ta c'a chakaja' ja nbij ja ley chiqueja sacerdote tre ja samaj nqueban chipan janimlaj templo xin Dios chi eje'e' rjawaxicnesamaji pa tak xula'nbal k'ij, maquex-ula'ni? Pro xula'nbal k'ij c'a in nesamajipro ma xajan ta. 6 Ja c'a ranin nbij chewe

SAN MATEO 12:7 18 SAN MATEO 12:29chi anin más chi na nim nuk'ij chwach janimlaj templo xin Dios. 7 C'o jun tzij rbincan ja Dios quewari': —Ja kas nwajo' chewechi neban, tepokonaj quewach ja winak,jari'más chi nanc'atzini chwach ja netzujujjule' sacrificio chinwach, ne'e. Ja wixtach'obtajnak emwal ja nbij ja tzij ri' maquitaxebij ari' chi xajan ja queban ja ndiscípulotok ma xajan ta. 8 Queri' nbij chewe comoja ranin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxiccuq'uin ja winak, pa nuk'a' anin c'o wi' janbani chipan ja xula'nbal tak k'ij. Queri'xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *9 C'ac'ari' xeli ja Jesús, be, xoc chipan ja

jay xin molbal ri'il quixin ja fariseo. 10 C'oc'a jun achi siquirnak jun ruk'a'. Ja c'afariseo eje'e' quimajon rcanoxic rij rwachja Jesús nak ja nquichapbej rxin rmalc'ari'tok quewa' quibij tre ri':

—¿La nuya' lugar chawe ja ley chine'atzursaj yawa'i' pa tak xula'nbal k'ij?xeche' tre. 11 Bix chique rmal ja Jesús:

—¿La c'o c'a jun chewe c'o ta jun rcar-nelo ntzakel pa jul pa jun xula'nbal k'ij inmatuyic chi nlasajto chipan ja jul? 12 Projun winak más chi na nim ruk'ij chwachjun carnelo rmalc'ari' nbij chewe chi ja leynuya' lugar chake chi nkaban ja rutzil patak xula'nbal k'ij, xeche'xi. 13 C'ac'ari' xbijtre ja yawa':

—Tayuku' ja rak'a', ne' tre, in xuyuk jaruk'a' in tzuri, junan chic chi ca'i'. 14 Jac'a fariseo eje'e' xebe, xequimolo' qui' inquemaj rch'obic nak nqueban tre ja Jesúschi nquicamsaj.

* * * * * * * * * *15 Ja c'a Jesús arja' rotak chi ncajo'

nquicamsaj, xelel chipan ja lugar in be. Eq'uiy ja winak xetre'el trij. Arja' xertzursajcanojelal 16 in xbij chique chi majun barta tri' nquitzijoj wi'. 17 Jawa' ja xuban ri'utzc'a chi tri' bantaj wi' cumplir ja bitajnakcan ojer rmal ja Dios in xoqui ja profetaIsaías chi rbixic quewari': 18 —Tetz'ata'mpe' ja rajsamajel wxin ja ncha'on ri', arja'congana nwajo', janila nquicot wanma trij.Anin xtinya' tre ja rEspíritu Santo wxin inarja' xtuc'ut ja bey xin Dios chiquewachja winak ja ma e aj Israel ta. 19 Ja tokntzijon cuq'uin ja winak arja' ma xtucoj ta

ja tzij ja xa ch'a'oj rc'amonto nixtac'a xtu-rak ta ruchi', matic'axaxi ja rukul chi nat.20 Ja winak ja congana lawulo' quibanonin capujnak quec'u'x rmal, arja' maque-ruyoj más, neruyic in neruto'. Niquirwari'xtuban in rmal arja' tok xtoqui ja rbeyDios pro chijutij xtoqui in nij arja' wi' janch'ocmaji. 21Arja' nekaj na rbixic cuq'uinja winak ja ma e aj Israel ta in eje'e' nyuke'na quec'u'x ruq'uin, ne'e ja Dios.

* * * * * * * * * *22 Ja c'a Jesús c'amarel jun achi chwach,

ja rachi moy in mem chakaja' in c'o junitzel espíritu ocnak tre. Xtzursaj ja rachi,nca'y chic in ncowin chic ntzijoni. 23 Ja c'awinak kas c'asc'o'i quetz'at pro ni canojelin quewa' quibij ri':

—¿Lamaxta jala' ja Cristo ja Ralc'wal canja rojer rey David? xeche'e. 24 Ja c'a fariseoeje'e' quic'axaj ja quibij ja winak in quewa'quibij ri':

—Jala' rachi le' ja tok nerlasaj itzel takespíritu chique ja winak xa poder xinBeelzebú nucoj ja jefe quixin ja ritzel takespíritu, xeche'e. 25 Pro ja c'a Jesús arja'bien rotak ja quimajon rch'obic ja fariseoin xbij chique:

—Ja gobierno xa nak ta chi gobierno'il,wi xa división nuban chibil ri' jari' xa ny-ojtaji. In queri' tre jun tinamit chakaja'in chique jule' winak ec'o pa jun jay, wixa división nqueban chibil tak qui' jari'xa neq'uisi. 26 In queri' c'a tre ja Satanáschakaja', ja wi nerlasaj ja rach tak demo-nio jari' xa división nuban kaj tre arja'ruyon. Ja wi queri' nuban, ja gobiernorxin ¿nak moda maquita xtiq'uisi? 27 Jarixix nebij chwe chi xa poder xin Beelzebúncoj ja tok nenlasaj ja demonio pro jarediscípulo ixix nequiwasaj wa'an demo-nio chakaja' ¿la xc'a poder xin Beelzebúnquecoj nech'ob ixix? Ja rediscípulo ixixeje'e' c'ari' xquek'alasani chi ma katzij taja xebij chwe. 28 Ja ranin poder rxin jarEspíritu Santo xinDios ncoj ja tok nenlasajja demonio in wi queri' nban tibij c'a tzijari' chi ja gobierno xin Dios kajnakto chicchecojol. 29 Ja wi natekaj ruq'uin jun achicongana rchok'ak' inwi nach'ob chi nalasajtre ja rnakun c'o pa rochoch rjawaxic chinabac' na nabey ja rachi. Ja wi queri'

SAN MATEO 12:30 19 SAN MATEO 12:45naban jari' natcowini nalasaj tre nojel jac'o pa rochoch. Queri' xinban anin tre jaSatanás chakaja'. 30 Ja winak ja matique-coj qui' wq'uin jari' xa ruq'uin Satanásja nc'ulel nquecoj wi' qui' in chakaja' jamaqueto'o wxin chi quimolic ja winak jari'xa nequichicaj.

31 Rmalc'ari' tok anin nbij chewe, jawinak masqui nqueban ja il mac xa nakta chi il maquil in chakaja' masqui nquibijjule' tzij tre ja Dios ja xa ofensa rc'amontotre jari' c'o cuytajic trij. Pro ja wi nquibijjule' tzij tre ja rEspíritu Santo in wi: —Xa itzel ja nuban, wi neche' tre, jari' mtacuytajic trij. 32 Ja wi c'o jun winak xa nak tachi winakil masqui arja' nbij jule' tzij tre jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winak,jule' tzij ja xa ofensa rc'amonto tre, jari'c'o cuytajic trij pro wi nbij jule' tzij tre jarEspíritu Santo ja xa ofensa rc'amonto trejari' ni mta wi' cuytajic trij nixtac'a chipanawa' tiempo ja rokc'o wi' ri' in nixtac'achipan ja jun chic tiempo ja maja'n tipeti.

* * * * * * * * * *33 Ja c'a wi nebij tre jun che' chi xa itzel

che' ¿nak c'a tre tok matebij tre chi xa itzelrwach chakaja'? In wi nebij tre jun che'chi utzlaj che' tebij c'a tre chakaja' chi utzja rwach nuya'. Queri' nbij chewe comoja jun mocaj che', rumac ja rwach nuya'chewi' tok notakixi nak chi che'al. 34 Ixixcongana itzel tak na'oj ewc'an, ix cani' jule'itzel tak cumatz. Congana c'ayew xtelpita jule' utzlaj tak tzij pan echi' como xa ixitzel tak winak. Queri' nbij chewe comoja nojnak pa tak ewanma jari' nelto panechi'. 35 Jun utzlaj achi utzil ja rc'olon paranma in tok ntzijoni utzil rc'amonto janbij. Jun itzel achi xa itzelal ja rc'olon paranma in tok ntzijoni xa itzelal rc'amontoja nbij. 36 Ja c'a ranin nbij chewe, ja tokxterila' ja nimlaj k'ij xin juicio nojel ja tzijja quibij ja winak ja chaka quigana quibijnequijacha' na cuenta chwach ja Dios rmal.37 Queri' nbij chewe como ja tzij xebijwawe' chwach'ulew jari' tzij noc na chewijchakaja' chi nk'etbex tzij chewij nak xtibanchewe rmal ja Dios, wi xquixrwasajel li-bre owi xquixrutakel chipan ja rpokonal.Queri' xbij ja Jesús.

* * * * * * * * * *

38 Ec'o c'a jule' maestro ja netijon quixinja winak tre ja ley xin Dios ja tz'ibtal canrmal ja Moisés e cachbil jule' fariseo, eje'e'quibij tre ja Jesús:

—Maestro, ja nkajo' ajoj chawe camictabana' jun milagro chikawach utzc'a chinatkanimaj, xeche' tre. 39 Pro bix chiquermal ja Jesús:

—Ja winak ja nec'utun chwe chi nbanjun milagro utzc'a chi ninquinimaj eje'e'xa e itzel tak winak, xa quiya'on can jaDios. Pro ja milagro ja nquic'utuj jari'ni matinban wi' chiquewach xarwari' c'ojun ja milagro nbantaj na chiquewach, junmilagro ja cani' xuban ja rojer profetaJonás. 40Comocani' xuban ja Jonás ojer oxi'k'ij in oxi' ak'a' q'ueje' chupan jun nimlajch'u' in queri' c'a chwe anin chakaja' jarin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak, oxi' k'ij in oxi' ak'a' ninq'ueje' nachipan ja rwach'ulew chipan ja lugar jabar neq'ueje' wi' ja camnaki'. 41 Ja tokxterila' ja nimlaj k'ij xin juicio ja rachi'i'ja rec'o chipan ja tinamit Nínive ojer eje'e'xqueyictaji ix cachbil ja rix tinamit Israel ineje'e' ne'oc e k'etol tak tzij chewij. Queri'nbij chewe como ja raj Nínive eje'e' tokquic'axaj ja rtzobal Dios ja bix chique rmalja Jonás ojer q'uextaji ja quina'oj in queya'can ja ritzelal. In ja camic nbij chewe, aninmás chi na nim nuk'ij chwach ja Jonás. 42 Jatok xterila' ja nimlaj k'ij xin juicio ja rixokja reina rxin ja nación ja c'o pa sur arja'xtiyictaji ix rachbil ja rix tinamit Israel inarja' noc k'etol tzij chewij. Queri' nbijchewe como jari' ixok arja' c'a c'a nat piwi' chi rc'axaxic ja rna'oj Dios ja yatajnaktre ja rojer rey Salomón. In ja camic nbijchewe, anin más chi na nim nuk'ij chwachja Salomón.

* * * * * * * * * *43 Jun itzel espíritu tok nel pa ranma jun

achi arja' nbe pa tak lugar ja bar mta wi'ya', nercanoj jun lugar ja bar nxula'n wi'pro matuwil ja lugar 44 in quewa' nbij ri':—Ninmeloj chic jutij chipan ja wochoch jabar inelnakto wi' nabey, ne'e. Ja c'a toknekaj chic jutij ruq'uin ja rachi nutz'at jaranma cani' jun jay congana talani, josk'inrpan in wekon chi utz. 45 C'ac'ari' nmelojchic jutij, ne'erc'ama' wuku' rach tak itzelespíritu ja más chi na e itzel chwach arja'.

SAN MATEO 12:46 20 SAN MATEO 13:20Ja c'a tok ne'urkaj ruq'uin ja rachi ne'ocpa ranma chi e waxaki' in tri' neq'ueje'wi'. Xc'a chewi' tok más chi na lawulo'ja rc'aslemal ja rachi chwach ja nabey. Inqueri' c'a xtiban ixix chewe chakaja' ja rixtinamit Israel ja congana itzelal ebanon.

* * * * * * * * * *46 Ja Jesús c'a rmajon na tzij cuq'uin ja

winak, ja c'a rute' in ja re rch'alal ec'o chwajay in ncajo' netzijon ruq'uin. 47 In bix treja Jesús:

—Pakasa' rate' in ja re awach'alal ec'ochwa jay in ncajo' netzijon awq'uin, ne'xi.48 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Camic nch'ob chawach echinatak janute' in echinatak ja wach'alal, ne' tre.49 C'ac'ari' xeruc'ut ja rdiscípulo in xbij:

—Eje'e' c'awa' e'ocnak nute' in e'ocnakwach'alal. 50Queri' nbij chawe comoxa nakta ja nbanowi rvoluntad jaNata' ja c'o chila'chicaj arja' c'ari' ocnak nuchak' owi wana'owi nute', ne'e.

131 Chipan ari' k'ij xelel ja Jesús pa jay,

be chiya' in tri' xetz'abe' wi'. 2 Conganae q'uiy ja winak xequimolo' qui' ruq'uinrmalc'ari' tok arja' xoc chipan jun lanchain tz'abe' chipan. Ja c'a winak xepe'e canchiya' canojelal. 3 In xumaj tzij cuq'uin,q'uiy rwach ja xbij chique pa c'ambal taktzij, quewa' xbij ri':

—C'o jun ajticola' be pa ticoj tijco'm parchenoj. 4 Ja c'a tok xekaji xumaj rchicaxicja rija'tz. C'o c'a kaj pa bey in xepeti jatz'iquin, quetij. 5 C'o chic jule' kaji ja barc'o wi' abaj, xa xax ja rulew in chanim xeltormal. 6 Pro ja tok xelto ja k'ij, xc'atsaj intok q'uiswani chakij rmal como mta más jarc'amal. 7 C'o chic jule' kaj pa tak q'uix intok q'uiswani q'uiyi ja q'uix, xcamsaj ja ti-jco'm. 8Pro c'o chic jule' kaj panutzlaj ulewin wachini chi utz, ja jun chirwach ija'tzc'oli xuya' jun ciento, c'oli xuya' sesenta inc'oli xuya' treinta. 9Bien c'a tewasaj ena'ojtrij ja c'a xinbij chewe ri', ne' chique.

* * * * * * * * * *10 Ja c'a rdiscípulo ja Jesús eje'e' xe'ekaj

ruq'uin in quewa' quibij tre ri':—¿Nak tre tok xa c'ambal tak tzij nacoj

tok nattzijon cuq'uin ja winak? xeche' tre.11 Ja c'a Jesús arja' xbij chique:

—Ja rixix yatajnak chewe chi newotakijnak rbanic ja rawatal je'e tre ja gobiernoxin chila' chicaj pro ja chique ja jule' chicwinak le' eje'e' ma yatajnak ta chique.12 Queri' nbij chewe como ja winak jac'o je'e yatajnak chique eje'e' nyataj namás chique in tok nq'uiswani nuban q'uiycuq'uin. Pro ja c'a winak ja mta yatajnakchique pro nquech'ob chi c'oli jari' nlasaxchique. 13 Xa chewi' tok ncoj c'ambal taktzij tok nintzijon cuq'uin ja winak le' comoeje'e' c'o quewach pro maticajo' nquetz'atja nc'ut chiquewach, c'o quixquin promaticajo' nquic'axaj ja nbix chique in nimatich'obtaj wi' cumal. 14 Ja netajini nque-ban jari' nbantaj cumplir ja rbin can ja Dioscani' bitajnak canojer rmal ja profeta Isaíasquewari': —Ruq'uin ewxquin nec'waxaj napro ni matich'obtaj wi' emwal in ruq'uinewach netz'at na pro ni mta wi' nak tanewasaj trij, ne'e. In jun chic xbij quewari':15—Queri' nbij chique ja winak le' como jacanma cowirnak in ja quixquin c'ayew chinoc chipan ja nbix chique in ja quewachxa quiyupun. Queri' nqueban como mtaquigana nquetz'at ja nc'ut chiquewach innixtac'a c'o ta quigana nquic'axaj ja nbixchique in nixtac'a c'o ta quigananquech'obpa tak canma ja nch'ob chiquewach innixtac'a c'o ta quigana chakaja' nemelojwq'uin utzc'a chi ncuy ja quil quemac, ne'eja Dios. Queri' c'a ja bitajnak can. 16 Pro jarixix congana qui'il chewe como netz'at janc'ut chewach in nec'waxaj ja nbix chewe.17 Queri' nbij chewe como ni katzij wi' janbij chewe ri', e q'uiy ja rojer tak profeta ine q'uiy ja jule' chicwinak ja utz xetz'at rmalja Dios, eje'e' congana quiyarij quetz'atta ja cani' nixtajini netz'at ixix camic incongana quiyarij quic'axaj ta chakaja' jacani' nixtajini nec'waxaj ixix camic.

18 Tec'waxaj c'a camic, anin nch'obchewach nak rc'amonto ja c'ambal tzij jaxinbij chewe tre ja rajticola'. 19 Ja utzlajtzij ja nuc'ut chikawach nak rbanic ja go-bierno xin chila' chicaj, ja tok nel rbixicin tok c'o jun nc'waxaj pro matich'obtajrmal ja c'a diablo npeti, nlasajel ja tzijja ticon pa ranma. Ja c'a ri' tibij tzij jarija'tz ja kaj pa bey. 20 Ja c'a rija'tz jakaji ja bar c'o wi' abaj jari' tibij tzij jawinak ja nquic'axaj ja utzlaj tzij in chanim

SAN MATEO 13:21 21 SAN MATEO 13:39nquinimaj, congana nequicot rmal. 21 Proeje'e' e cani' jule' tijco'm ja mta rc'amal,xa ti jurata nquinimaj. Ja c'a tok xterila'ja c'ayewalaj tiempo ja tok nmajtaj rbanicpokon chique ja winak rmal ja rtzobal Dioseje'e' chanim nqueya' can. 22 Ja c'a rija'tzja kaj pa tak q'uix jari' tibij tzij ja winak janquic'axaj ja utzlaj tzij pro tok nq'uiswanixa ja' nquibisoj chic ja xin rwach'ulew in xaneban engañar rmal ja meba'il. Rmalc'ari'tok xa ncami ja utzlaj tzij ja c'o pa takcanma, mta rwach nuya'. 23 Pro ja rija'tz jakaj pan utzlaj ulew jari' tibij tzij ja winak janquic'axaj ja utzlaj tzij in nch'obtaj cumalin c'oli rwach nuya' pa tak canma. Eje'e'e cani' jule' chirwach ija'tz c'oli xuya' junciento, c'oli xuya' sesenta in c'oli xuya'treinta. Queri' xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *24 In c'o chic jun ja c'ambal tzij xbij

chique quewari':—Ja gobierno xin chila' chicaj queri'

rbanic cani' xuban jun achi xutic jule' ut-zlaj ija'tz xin trigo pa rchenoj. 25 Pro jawinak ja tok ekajnak chic chi waram petija rc'ulel ja rachi, xurtica' jule' itzel ija'tzchicojol ja trigo. Ja c'a tok tictaj can rmalmeloji. 26 Ja c'a trigo xumaj q'uiyem intok xumaj k'enaric ja rwach tri' xotakix wi'chakaja' ja jule' chic ja ticon chicojol chixa itzel tijco'm. 27 Ja c'a rajsamajela' eje'e'xebe ruq'uin ja quipatrón ja ticowi ja utzlajija'tz, xequibij tre:

—Kajaw ¿la ma utzlaj ija'tz ta c'a ja xaticchipan ja rachenoj? ¿Nakmoda tok c'o jule'itzel tijco'm chicojol camic? xeche' tre.28 In bix chique:

—Jari' c'o jun nc'ulel ticowi, xeche'xi. Jac'a rajsamajela' eje'e' quibij chic jutij tre:

—¿La matawajo' c'a nokbe camic nek-aboko'? xeche' tre. 29 In bix chic jutijchique:

—Jari' ma can ta, ma tebok ta, matzijtuc'amto ja trigo tok xtebok. 30 Mejorch'enchila', tiq'uiy na chi ca'i' como ja tokxterila' ja tiempo xin cosecha anin nbij nachique ja xquesamaj chipan ja tiempo xincosecha: —Temolo' ruchi' nabey ja ritzel ti-jco'm in texima' rpan pa tak manoja utzc'achi nporoxi. Pro ja trigo temolo' ruchi'

chakaja' in tec'olo', ninche' na chique.Queri' ja c'ambal tzij xbij chique.

* * * * * * * * * *31 In c'o chi c'a jun ja c'ambal tzij xbij

chique quewari':—Ja gobierno xin chila' chicaj queri'

rbanic cani' jun ti chirwach mostazac'amarel rmal jun achi, xutic pa rchenoj.32 Jun ti chirwach mostaza más na tino'ychwach ja jule' chic ija'tz pro ja tok nq'uiyimás na nq'uiyi chwach jule' chic tijco'm,noqui cani' jun mocaj che'. Rmalc'ari'ja tak tz'iquin eje'e' nepeti, nurquibana'quesoc pa tak ruk'a'. Queri' ja c'ambal tzijxbij chique.

* * * * * * * * * *33 In c'o chic jun ja c'ambal tzij xbij

chique quewari':—Ja gobierno xin chila' chicaj queri'

rbanic cani' nuban jule' levadura ja nsapojicaxlanway rmal in c'o jun ixok xuc'am,xuya' chipan jule' k'or, oxi' pajbal harinaocnak. Ja c'a tok q'uiswani ja levadura mtaja maquita xekaj wi' tre ja k'or, conganasamaj chipan. Queri' ja c'ambal tzij xbijchique.

* * * * * * * * * *34 Ja Jesús, nojel ja tzij xbij chique ja

winak xucoj c'ambal tak tzij chi rbixicchique. Ni majun nak ta xbij ta chique jamaquita xucoj c'ambal tak tzij chi rbixicchique. 35 Queri' xuban utzc'a chi tri'bantaj wi' cumplir ja bitajnak can ojer rmalja profeta quewari': —Ja tok xquintzijoni,c'ambal tak tzij ncoj. Ja rawatalto je'e jatok maja'n titz'ucarto ja rwach'ulew aninnk'alasaj na. Queri' ja bitajnak can.

* * * * * * * * * *36C'ac'ari' ja Jesús xeruban can despedir

ja winak, be, xoc pa jay. Ja c'a rdiscípuloeje'e' xe'ekaj ruq'uin in quibij tre:

—Tach'obo' chikawach nak rc'amonto jac'ambal tzij ja xabij tre ja ritzel tijco'm ja ticchicojol ja trigo, xeche' tre. 37 Ja c'a Jesúsquewa' xbij chique ri':

—Ja nticowi ja utzlaj ija'tz jari' anin jarin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak. 38 Ja chenoj jari' ja rwach'ulew.Ja utzlaj ija'tz jari' ja rec'o pa rcuenta jagobierno xin chila' chicaj. Ja ritzel tijco'mjari' ja rec'o pa rcuenta ja diablo. 39 Ja

SAN MATEO 13:40 22 SAN MATEO 14:2ticowi ja ritzel tijco'm ja rc'ulel ja rachi jari'ja diablo. Ja tiempo xin cosecha jari' jaq'uisbal tak k'ij ja tok xquinpi chic jutij. Janebanowi ja cosecha jari' ja ángel. 40 Cani'nban tre ja ritzel tijco'm nmol ruchi' innporox pa k'ak' queri' c'a xtibantaj chiqueja winak chakaja' chipan ja q'uisbal takk'ij. 41 Ja c'a ranin ja rin Alc'walaxel jaxinoc alaxic cuq'uin ja winak xquenutaktoja ángel wxin, ne'urquichapa' canojel jawinak ja rec'o chipan ja ngobierno ja xanequitakchi'ij ja cach tak winak chi rbanicja il mac, ne'urquichapa' chakaja' canojelja jule' chic winak ja xa e banol tak itzelal.42 Ja c'a tok nechaptaj cumal nequich'akijelchipan jun nimlaj k'ak'. Ja c'a winakjanila chi ok'ej xtiqueban chipan ari' lugarin xtiquicach'ach'ej cak'. 43 Tokoc'ari' jawinak ja utz netz'at rmal ja Dios eje'e' ny-ataj na chique chi nqueban ja cani' nuban jak'ij, nech'a'an chipan ja gobierno xin Diosja Tatixel quixin. Bien c'a tewasaj ena'ojtrij ja c'a xinbij chewe ri'.

* * * * * * * * * *44 In jun chic, ja gobierno xin chila'

chicaj queri' rbanic cani' junnimlajmeba'ilwawan, mukun chipan jun chenoj in chakajalal tok xiltaj rmal jun achi. Ja c'a rachixumuk can chic jutij, nmeloji, congananquicoti, nojel ja c'o ruq'uin nc'ayij innulok' ja chenoj ja bar c'o wi' ja nimlajmeba'il.

* * * * * * * * * *45 In jun chic, ja gobiernoxin chila' chicaj

queri' rbanic cani' nuban jun comerciantentajini ncanoj jule' abaj perla ne'xi, nimakrjil. 46 Ja c'a tok xuwil jun ja perla jamás china nim rjil be, in nojel ja c'o ruq'uin xc'ayijin xulok' ja perla.

* * * * * * * * * *47 In jun chic, ja gobiernoxin chila' chicaj

queri' rbanic cani' jun c'am nq'uiak pamar in ne'oqui ja ch'u' chipan pro nojelquewach ja ch'u' ne'oc chipan. 48 Ja c'atok xenoji ja ch'u' chipan lasaxto chiya'.Ja c'a xewasanto eje'e' xetz'abe'e, que-maj quicha'ic ja ch'u'. Ja buen tak ch'u'jari' xequec'ol pro ja mta ne'oc wi' xaxequich'akijel. 49 In queri' c'a xtibantajichakaja' chipan ja q'uisbal tak k'ij, nepetija ángel, ne'urquiwasajel ja ritzel takwinak

chiquicojol ja re utz 50 in nequich'akijelchipan ja nimlaj k'ak'. Ja c'a winak janilachi ok'ej xtiqueban chipan ari' lugar inxtiquicach'ach'ej cak', ne'e ja Jesús chiqueja rdiscípulo. 51 C'ac'ari' xbij chic chique:

—¿La nch'obtaj emwal nojel ja xinbijchewe? ne' chique.

—Nch'obtaji Kajaw, xeche' tre. 52 In xbijchic jutij chique:

—Como nch'obtaj emwal rmalc'ari' nbijchewe chi canojel ja maestro ja nquitijojqui' tre ja gobierno xin chila' chicaj eje'e'e junan ruq'uin jun rajaw jay ja c'oli no-jel ruq'uin ja nc'atzini, c'o c'ac'a, c'o mac'ac'a ta chakaja' in arja' nlasajto xa nak tanc'atzin tre chi ca'i'. Queri' ja xbij chique.

* * * * * * * * * *53 Ja c'a Jesús ja tok bitaj can rmal nojel

awa' ja c'ambal tak tzij ri' arja' xelel 54 inbe chipan ja rtinamit arja'. Ja c'a tokxekaji xoc chipan ja jay xin molbal ri'il inxumaj quitijoxic ja winak. Ja c'a winakcongana c'asc'o'i quic'axaj ja tijonem jaxuya' chique in quewa' quibij chibil tak qui'ri':

—¿Bar c'a penak wala' ja rocnak tre jala'jun achi le'? congana taka'an rna'oj in con-gana nimak tak milagro nuban chakaja'.55 Pro ¿la ma arja' ta c'ala' ja rc'ajol jajosol che'? In ja rute' ¿la ma arja' ta c'a jarbina'an María? In ja rch'alal ¿la ma eje'e'ta c'a ja Jacobo, José, Simón in Judas? 56 Incanojel ja rana' ¿lama ec'o ta c'a chikacojolchakaja'? ¿Bar c'a penak wi' nojel ja ntajininuban? 57 Queri' quibij, ni majun quiganaruq'uin, xa pokonnquena'. Ja c'a Jesús arja'xbij chique:

—Ni majun profeta xin Dios ja maquitalok' nna'i xarwari' ma lok' ta nna'i cumal jarach aj tinamit in nixtac'a cumal ta ja rec'opa rochoch chakaja', ne' chique. 58 In xamanim ta ja milagro xuban tri' rumac ja maxyuke' ta quec'u'x ruq'uin.

141 Chipan ari' tiempo nojel ja ntajini

nuban ja Jesús xekaj rbixic ruq'uin ja gob-ernador Herodes. 2 Ja c'a Herodes arja' xbijchique ja rajsamajela' ja rec'o ruq'uin:

—Ja rachi ja maxco' ntajini nuban arja'JuanBautista c'astajnakto chiquicojol cam-naki' chewi' c'a tok ocnak tre ja nimak

SAN MATEO 14:3-4 23 SAN MATEO 14:28tak poder ja ntajini nsamaj ruq'uin camic,ne' chique. 3-4 Queri' xbij como bien ro-tak chi arja' camsan rxin ja Juan Bautistatokori' tok xutak rchapic, baq'ui in coj pache'. Queri' xuban tre rumac ja bix trermal ja Juan Bautista chi: —Ma rubey taabanon chi ac'amon ja rawixnam, ne'xi.Como ja Herodes arja' rc'amon ja rix-nam rbina'an Herodías, rxjayil jun rch'alalrbina'an Felipe. 5 Ja xuban ja Herodesnabey tok maja'n ticamsaj ja Juan Bautistani c'o wi' rgana ncamsaj pro xa nxbej ri'chiquewach ja winak como ja nquibij jawinak chi ja Juan Bautista arja' jun profetaxin Dios, neche'e. 6 Pro tok q'uiswanixcamsaj tokori' tok xerila' ja k'ij ja nc'ulwi' rcumpleaños. Ja Herodías arja' c'o junral xtan in xajowi ja xtan chiquewach jawinak ja quimolon qui' ruq'uin ja Herodes.Ja c'a Herodes arja' congana xel ruc'u'x trij.7Rmalc'ari' tok quewa' xbij tre ja xtan ri':

—Tac'utuj chwe xa nak ta nawajo', cannya' chawe, ne' tre, in xuban jurar chi ninuya' wi' tre. 8 Pro ja xtan bix tre rmalja rute' nak ja xtic'utuj tre ja Herodes inquewa' ja xc'utuj tre ri':

—Ja rwi' ja Juan Bautista taya'a' chwe pajun plato, ne' tre. 9 Pro ja c'a rey Herodescongana junwi' xuna' pro como rbanonchic jurar chiquewach ja rec'o ruq'uin pamesa chewi' tok xuya' orden chi nya' treja xtan ja xc'utuj. 10 Xutak rcamsaxic jaJuan pa che' chi nlasax rwi'. 11 Ja tok lastajija rwi' ya'to chipan jun plato in xurjachtre ja xtan. Ja c'a xtan arja' xuc'amel,xerjacha' chic tre ja rute'. 12 Ja c'a rdis-cípulo ja Juan tok quic'axaj chi camsaxieje'e' xebe, xequic'ama' ja rcuerpo in xe-quimuku'. C'ac'ari' xebe, xequibij tre jaJesús ja bantaji.

* * * * * * * * * *13 Ja c'a Jesús tok xekaj rbixic ruq'uin ja

bantaji arja' xoquel pa jun lancha, xery-onaj ri' chipan jun lugar kas talani ja barma ec'o ta wi' winak. Pro ja winak tokxekaj rbixic cuq'uin ja bar nbe wi' conganae q'uiy chique xe'elel pa tak quitinamit,xebe chi cakan chi nequiwila'. 14 Ja c'aJesús tok xelto chipan ja lancha xerutz'at jawinak chi congana e q'uiy. Arja' xpokonajquewach in xertzursaj ja yawa'i' chique.

15 Ja c'a tok kaj k'ij ja rdiscípulo ja Jesúseje'e' xebe ruq'uin in quibij tre:

—Ja lugar ja rokc'o wi' ri' congana talaniin xubanhora,mejor ja naban, que'ataka'elja winak pa tak aldea chi nequilok'o' janquetij, xeche' tre.

16 —Mta rjawaxic chique chi nebe, ixixnixyo' chique ja nquetij, xeche'x rmal jaJesús.

17—Pro mta nak ta kac'amonto xarwari'jo'o' rkan caxlanway in e ca'i' cakan ch'u',xeche' tre.

18—Que'ec'ama'to, xeche'x chic rmal jaJesús. 19C'ac'ari' xbij chique jawinak: —C'obuen tak k'ayis le' tetz'ulbej, ne' chique.C'ac'ari' xuc'am ja jo'o' rkan caxlanway erachbil ja ca'i' cakan ch'u', ca'y chicaj inxmaltioxij tre ja Dios. Xuwech' ja caxlan-way, xujach chique ja rdiscípulo in eje'e'queya' chic chique ja winak. 20 Xewa'ipro ni canojelal in xenoji chi utz. Ja c'acaxlanway rachbil ch'u'mol ruchi' ja totaji,cablajuj chacach xuban. 21 Ja xewa'i ec'o lajo'o'mil pro xa queyon achi'i', aparte ixoki'in ac'ala'.

* * * * * * * * * *22 C'ac'ari' ja Jesús xbij chique ja rdis-

cípulo:—Puersa nixoquel chipan ja lancha,

nixbe chajuparaj ya', nixnabeyaj chinwach,ne' chique, in xeruban can despedir jawinak. 23 Ja tok xebantaj candespedir rmal,arja' jote' chwach jayu' ruyon, xuwil junlugar ja bar nuban wi' oración. Ja tok xocak'a' xa ruyon c'o tri'. 24 Ja c'a lancha kaspa nc'aj ya' c'o chi wi', c'o jun nimlaj ik'jaktajnakto chiquij ja rdiscípulo, matuya'lugar chique chi nebini in ja nimak takbaloj congana nuban tre ja lancha. 25 Jac'a pa rsakaric rmajon binem parwi' ya' jaJesús, xekaj chinakaj ja lancha. 26 Ja c'ardiscípulo tok quetz'at chi rmajon binemparwi' ya' congana quixbej qui' rmal incongana capuj quec'u'x:

—C'o taka'an jun xbinel, xeche'e, in que-maj rakic quechi' rmal ja xbeben ri'il. 27 Jac'a Jesús xbij chique:

—Ma ticapuj ta ec'u'x, xwa'n anin, matexbej ta ewi', ne' chique. 28 Ja c'a Pedroarja' xbij tre:

SAN MATEO 14:29 24 SAN MATEO 15:19—Wajaw, ja wi katzij chi atat, tabij chwe

chi ninbin parwi' ya' chi ninbe awq'uin, ne'tre.

29 —Catajo' c'a, ne'xi rmal ja Jesús.C'ac'ari' ja Pedro xelto chipan ja lancha inxumaj binem parwi' ja ya', be ruq'uin jaJesús. 30Pro ja tok xutz'at ja ik' chi congananuban arja' congana xbej ri' rmal, xumajkajem xe' ya' in xumaj rakic ruchi':

—Wajaw, kato'o' ki', ne' tre. 31 Ja c'a Jesúschanim xuyuk pon ruk'a', xuyic ja Pedro inquewa' xbij tre ri':

—Achi, xa ma nim ta ja yukulbal ac'u'xwq'uin ¿nak tre tok xuban ca'i' ac'u'x? ne'tre. 32 Ja c'a tok xe'oc chipan ja lancha camija ik'. 33 Ja c'a rec'o chipan ja lancha eje'e'quemaj rya'ic ruk'ij, quewa' quibij tre ri':

—Ni katzij wi' chi atat ja rat Ralc'walDios, xeche' tre.

* * * * * * * * * *34 Xe'elel, xe'ekaj chajuparaj ya', pa

jun lugar rbina'an Genesaret xe'ekaj wi'.35 Ja c'a rachi'i' ja rec'o chipan ari' lugartok queya' cuenta tre chi Jesús ja xekajcuq'uin eje'e' quitakla' rbixic chique cano-jel ja jule' chic winak ja rec'o chipan ari'lugar in canojel ja yawa'i' xequec'amelruq'uin ja Jesús 36 in quewa' quibij tre ri':—Tabana' jun utzil chake, taya'a' jutz'itlugar chique ja yawa'i' chi nquechapocjutz'it ja ratziak, mana xa jutz'it ruchi' janquechapoc, xeche' tre. In queri' queban,canojel ja xechapowi ja rtziak xetzuri.

151 Ec'o c'a jule' maestro ja netijon quixin

ja winak tre ja ley xin Dios ja tz'ibtal canrmal ja Moisés e cachbil jule' fariseo, eje'e'epenak pa Jerusalén, xe'ekaj ruq'uin jaJesús in quewa' quibij tre ri':

2 —¿Nak c'a tre tok ja radiscípulo atatmatiquinimaj ja costumbre quixin ja kati'tkamama'? como eje'e' tok newa'i ma-tiquinimaj ja cani' nrajo' ja costumbre treja ch'ajoj k'abaj, xeche' tre. 3 Ja c'a Jesúsarja' xbij chique:

—Pro ja c'a rixix chakaja' ma eniman taja mandamiento xin Dios como c'o jule'costumbre necoj chibil tak ewi' ja xa nuyojja mandamiento. 4Queri' nbij chewe comoja Dios c'o junmandamiento rya'on chewe,quewa' nbij ri': —Lok' que'ana'a' ja ratata'

ate', ne'e. In jun chic mandamiento rya'onchewe quewa' nbij ri': —Ja wi c'o jun xaitzel ntzijon tre ja rtata' owi rute' jari'puersa ncamsaxi, ne'e. 5 Pro ja rixix xama lok' ta ne'ena' como quewa' ja tijonemneya' ri': —Ja wi nabij tre atata' owi ate':—Camic maquincowini natnuto' tre ja c'orjawaxic chawe como nbin chic tre ja Dioschi rxin chic arja' ja c'o wq'uin, wi natche'tre, 6 jari' ma rjawaxic chi ta chi nato' tre jac'o rjawaxic tre, nixche'e. Queri' ebanon, jamandamiento xin Dios, ixix ebanon tre nimta pro xa rumac ja recostumbre. 7 Caca'epalaj, bien ntake' chewe ja binto cheweojer rmal ja profeta Isaías, quewa' xbijri': 8 —Jawa' winak ri' xa chi quechi' c'owi' tok nqueya' nuk'ij, ja canma c'a c'anat c'o wi' chwe. 9 Ni majun noc wi' jatok nqueya' nuk'ij, ja tijonem nqueya' rt-zobal Dios neche' tre, pro xa mandamientoquixin winak. Queri' ja binto chewe rmal jarIsaías, ne'e ja Jesús chique.

10 Ja c'a Jesús arja' xumaj chic tzij cuq'uinja winak, quewa' xbij chique ri':

—Tec'waxaj ja xtinbij chewe ri', kas taxtich'obtaj emwal. 11 Ma ja ta ja nocpan achi' ja ntz'ilorsani ja rawanma pro jantz'ilorsan rxin jari' ja nelto pan achi', ne'chique. 12 Ja c'a rdiscípulo eje'e' xetilocruq'uin in quibij tre:

—¿La awotak chi ja fariseo junwi'quic'axaj ja xabij le'? xa pokon nquena'rmal, xeche' tre. 13 In bix chique rmal jaJesús:

—Ja tijonem, xa nak ta chi tijonemal,ja Nata' ja c'o chila' chicaj wi ma arja' taticyon rxin jari' tijonemxa nyoji cani' nbantre k'ayis xa nboki. 14 Maxta quixocla' ilchiquewach ja fariseo le', eje'e' xa e cani'moya' ja recuc'an chic jule' cach takmoya'.Pro jun moy wi nrc'aj chic jun rach moyxa netzakel pa jul chi e ca'i', queri' ja bixchique. 15 Ja c'a Pedro xbij tre:

—Tach'obo' chikawach ja c'ambal tzijxabij, ne' tre. 16 In bix chique rmal ja Jesús:

—Taka'an matich'obtaj emwal ixixchakaja'. 17 ¿La matich'obtaj c'a emwal chija noc pan achi' jari' nkaj chi apan in nelelchic jutij? 18 Pro ja nelto pan achi' jari' panawanma nwinakarto wi' in jari' ntz'ilorsanrxin ja rawanma. 19Queri' nbij chewe comopan awanma nwinakarto wi' ja ritzel tak

SAN MATEO 15:20 25 SAN MATEO 16:2na'oj cani' tre banoj camíc, cani' tre tok c'ojun natoc ruq'uin ja wi ma awixjayil ta owima awachajil ta, cani' tre banoj alak', cani'tre ja naya' testigo'il ja ma katzij ta in cani'tre ja tok nabij jule' tzij tre ja Dios ja xaofensa rc'amonto tre. 20Nojel awa' ritzelalri' jari' ntz'ilorsan rxin ja rawanma no jamataban ja costumbre tre ja ch'ajoj k'abajjari' mta moda xtitz'ilorsax ta ja rawanmarmal. Queri' bix chique rmal.

* * * * * * * * * *21 C'ac'ari' ja Jesús xelel chipan ja lugar,

be cha jun lugar chic ja bar c'o wi' ja ca'i'tinamit, jun rbina'an Tiro in jun rbina'anSidón. 22 Ja c'a tok xekaji chaka jalal tokc'o jun ixok xekaj ruq'uin. Ja rixok cananeane'xi, in tri' c'o wi' chipan ja lugar ja xekajwi' ja Jesús. Arja' xurak ruchi' trij ja Jesúsin quewa' xbij tre ri':

—Wajaw, atat ja rat Ralc'wal can ja rojerrey David, tapokonaj jutz'it nwach, c'o junwal ocnak jun itzel espíritu tre in conganalawulo' nban tre rmal, ne' tre. 23 Pro jaJesús ni majun nak ta xbij tre. Xepi c'a jardiscípulo in quewa' quibij tre ri':

—Tabana' jun utzil, tabij tre ja rixokchi nmeloji, congana nurak ruchi' chakij,xeche' tre. 24 In bix chique rmal ja Jesús:

—Ja Dios xa ruyon cuq'uin ja tinamitIsrael inrtakonto wi', eje'e' e cani' tak car-nelo etzaknak, xeche'x rmal. 25 Pro peti jarixok, xuque' chwach in xbij tre:

—Wajaw, quinato'o', ne' tre. 26 Ja c'aJesús quewa' xbij tre ja nc'ambajbej rxin:

—Ma rubey ta xtic'am ta queway jaralc'walaxela' in xtiq'uiakel ta chiquewachtak tz'i', ne' tre. 27 Ja c'a rixok xbij chic jutijtre:

—Wajaw, ni katzij wi' ja nabij pro ja taktz'i' eje'e' nya' lugar chique cumal ja cajawchi nquetij ja rc'utal tak way ja ntzakel xe'mesa, ne' tre. 28 In bix chic jutij tre rmal jaJesús:

—Ixok, congana taka'an nim ja yukulbalac'u'xwq'uin. Camic ntzuri ja rawal ja cani'xac'utuj chwe, ne'xi rmal, in ni jari' horatzuri ja ral.

* * * * * * * * * *29 Ja c'a Jesús xelel chipan ja lugar, be,

xekaj chuchi' ja ya' ja bina'an tre Galilea,jote' chwach jayu', xuwil jun lugar ja bartz'abe' wi'. 30 Congana e q'uiy ja winak

xe'ekaj ruq'uin, equic'amonto je'e yawa'i'cani' chique tak cojo, cani' chique moya',cani' chique mema' in cani' chique ja matz'akat ta je'e quek'a' owi cakan, in c'aec'o na más ja yawa'i', xe'equiya'a' chwachja Jesús in arja' xertzursaj. 31 Ja winakcongana c'asc'o'i quetz'at ja bantaji, jamema' netzijon chic, ja ma tz'akat ta je'equek'a' owi cakan xetzuri, ja tak cojo utzchic nebini, ja moya' neca'y chic. Eje'e'congana queya' ruk'ij ja Dios, jari' Dios rxinja tinamit Israel.

* * * * * * * * * *32 C'ac'ari' ja Jesús xersiq'uij pon ja rdis-

cípulo, quewa' xbij chique ri':—Congana npokonaj quewach ja winak,

tuban oxi' k'ij queq'ueje' wq'uin in mchitanak chi ta nquetij. Mta ngana nenutakelja maquita xquewa'el, matzij xa quetujkarpa bey rmal wa'al, ne' chique. 33 Ja c'ardiscípulo eje'e' quibij tre:

—Jawa' lugar ja rokc'o wi' ri' conganatalani ¿bar c'a nekac'ama' wi' ja xtiquetijja winak le'? como congana e q'uiy, xeche'tre.

34 —¿Jaru' rkan ja caxlanway c'olewq'uin? xeche'x rmal ja Jesús.

—Wuku' rkan rachbil jun ca'i' cakanch'u' chakaja', xeche' tre. 35 Ja c'a Jesúsxbij chique ja winak chi netz'abe' kaj patok'ulew. 36 C'ac'ari' xuc'am ja wuku' rkancaxlanway rachbil ch'u', xmaltioxij tre jaDios, xuwech' in xujach chique ja rdis-cípulo. Ja c'a rdiscípulo eje'e' queya' chicchique ja winak. 37 Xewa'i ja winak procanojelal in xenoji chi utz. Ja c'a caxlanwayrachbil ch'u' mol ruchi' ja totaji, wuku'chacach xuban. 38 Ja xewa'i e quiji' mil proxa queyon achi'i', aparte ixoki' in ac'ala'.39C'ac'ari' ja Jesús xeruban can despedir jawinak, xoquel chipan ja lancha, be chipanja lugar rbina'an Magdala.

161 Ec'o c'a jule' fariseo e cachbil jule' sa-

duceo, eje'e' xe'ekaj ruq'uin ja Jesús. C'oliquic'axaj tre pro xa nquic'ambajbej rxin,quewa' quibij tre ri':

—Tabana' jun milagro ja nc'utuchikawach chi Dios yoyon chawe ja poderja c'o pan ak'a', xeche' tre. 2 In bix chiquermal:

SAN MATEO 16:3 26 SAN MATEO 16:22—C'oli neban je'e tok noc ak'a' quewa'

nebij ri': —Camic buena ja tiempo penak, jacaj nc'utuwi, congana quiak, nixche'e. 3 Inc'o je'e ja pa tak sakaric quewa' nebij ri':—Ja tre jun k'ij ri' ma buena ta ja tiempopenak, ja caj nc'utuwi, congana quiak incongana mukuli, nixche'e. Caca' epalaj,ixix bien nch'obtaj emwal nak rc'amontoja netz'at je'e chicaj pro ja ntajini nubanja Dios chewach chipan ja tiempo ja rokc'owi' ri' jari' ni matich'obtaj wi' emwal nakrc'amonto. 4 Ja winak ja nec'utun chwe chinban jun milagro utzc'a chi ninquinimajeje'e' xa e itzel tak winak, xa quiya'oncan ja Dios. Pro ja milagro ja nquic'utujjari' ni matinban wi' chiquewach xarwari'c'o jun ja milagro nbantaj na chiquewach,jun milagro ja cani' xuban ja rojer profetaJonás. Queri' bix chique rmal. C'ac'ari'xelel chiquicojol in be.

* * * * * * * * * *5 Ja c'a tok xe'ekaji chajuparaj ya' ja c'a

rdiscípulo eje'e' queya' cuenta tre chi mtaqueway quic'amonto, quimestaj can. 6 Jac'a Jesús xbij chique:

—Kas bien tech'obo', kas tebana' cuentaewi' chwach ja levadura quixin ja fariseoe cachbil ja saduceo, ne' chique. 7 Ja c'ardiscípulo eje'e' quemaj tzij chibil tak qui',quewa' nquibij ri':

—Queri' nbij chake rumac ja mta waykac'ampi ta, xeche'e. 8 Pro ja Jesús arja'rotak ja quimajon rbixic in quewa' xbijchique ri':

—Achi'i', taka'an ma nim ta ja yukul-bal ec'u'x wq'uin. ¿Nak tre tok nebij: —Taka'an mta way kac'ampi ta, kas nix-che'e? 9 ¿Maja'n ek tich'obtaj emwal? ¿Lamaturkaj c'a chewe ja xinban tre ja jo'o'rkan caxlanway xenutzuk jo'o' mil achi'i'tre? ¿In la maturkaj c'a chewe chakaja'jaru' chacach totaji? 10 ¿La maturkajc'a chewe ja xinban chic tre ja wuku'rkan caxlanway xenutzuk quiji' mil achi'i'tre? ¿In la maturkaj c'a chewe chakaja'jaru' chacach totaji? 11 ¿Nak c'a tre tokmatich'obtaj emwal ja xinbij chewe chineban cuenta ewi' chwach ja levaduraquixin ja fariseo e cachbil ja saduceo? Marmal ta wa'an caxlanway xemestaj canja tok xinbij queri' chewe, ne' chique.12C'ac'ari' ch'obtaj cumal chi ja xbij ja Jesús

chi nqueban cuenta qui' chwach ja tijonemquixin ja fariseo e cachbil ja saduceo, maja ta ja levadura xin caxlanway nquebancuenta qui' chwach.

* * * * * * * * * *13 Ja c'a Jesús tok xe'ekaj chinakaj ja

tinamit Cesarea ja c'o pa rcuenta Filipoarja' xc'axaj chique ja rdiscípulo:

—Anin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxiccuq'uin ja winak ¿nak inocnak wi' janquibij chwe ja winak? ne' chique. 14 Ja c'ardiscípulo eje'e' quibij tre:

—Ec'oli nebin chawe chi atat at JuanBautista, jule' chic nebini chi at Elías in ec'ochic jule' ja nebini chi at Jeremías owi at junchic chique ja rojer tak profeta, xeche' tre.

15 —Ja c'a rixix ¿nak nebij chwe, nakinocnak wi'? ne'e. 16 Peti ja Simón Pedro,xbij tre:

—Ja ratat at Cristo at Ralc'wal ja c'aslicDios, ne' tre. 17 Ja c'a Jesús arja' xbij tre:

—Congana qui'il chawe Simón ja ratrc'ajol Jonás como ja c'a xabij kaj chwe mawinak ta xek'alasan ta chawach, ja Nata'ja c'o chila' chicaj arja' k'alasan chawach.18 Anin nbij chawe chi atat at Pedro inparwi' awa' ja jun abaj ri' xtintic wi' jawiglesia in ja camíc ni maticowin wi' trij.19Anin c'o jule' lawe nya' na chawe rxin jagobierno xin chila' chicaj. In xa nak ta jamataban permitir wawe' chwach'ulew jari'ja matiban permitir chila' chicaj. In xa nakta ja naban permitir wawe' chwach'ulewjari' ja nban permitir chila' chicaj, ne' tre.20 C'ac'ari' xbij chique ja rdiscípulo chi nimajun bar ta tri' nquibij wi' chi arja' jaCristo.

* * * * * * * * * *21 Ja Jesús, chipan ari' tiempo xumajto

rk'alasaxic chiquewach ja rdiscípulo chirjawaxic nbe na pa Jerusalén, quewa' xbijchique ri':

—Nentija' na rpokonal pa quek'a' japrincipali' e cachbil ja jefe quixin sacerdotee cachbil chakaja' ja maestro ja netijonquixin ja winak tre ja ley xin Dios. Conganalawulo' xtiban na chwe, nincamsax na inchi rox k'ij ninc'astaj na, ne' chique. 22 Jac'a Pedro arja' xuchap chi ruk'a' in xumajrch'a'ic tre ja xbij:

SAN MATEO 16:23 27 SAN MATEO 17:15—Dios ta xtipokonaj awach, ja xabij le'

mta moda xtibantaj ta, ne' tre. 23 Ja c'aJesús xuya' vuelta in xbij tre ja Pedro:

—Catel chinwach Satanás, atat xa atcani' jun abaj ninapajsaj chipan ja beynma-jon. Queri' nbij chawe como ma queri' tanawajo' chwe chi nban ja cani' nrajo' chweja Dios chi nban, xa junan ana'oj cuq'uinwinak, ne' tre. 24 C'ac'ari' ja Jesús xbijchique ja rdiscípulo:

—Xa nak ta ja c'o rgana nyuke' ruc'u'xwq'uin rjawaxic chi matuya' rgana ja tz-abuklaj c'aslemal rc'an. Rjawaxic chakaja'chi matipokonaj nutij ja rpokonal mwal inntre'el chwij. Jari' cani' jun cruz nya' trijpro matipokonaj nuc'am ja cruz, nrijkajelin nbe ja bar necamsax wi'. 25 Queri' nbijchewe como xa nak ta ja npokonaj nuya'can ja rc'aslemal jari' ni matuwil wi' ja ut-zlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Pro xa nakta ja matipokonaj nuya' can ja rc'aslemalmwal jari' nuwil ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. 26 Como cani' tre jun winak¿nak c'a nuch'ec trij wi xuch'ec nojel jameba'il rxin ja rwach'ulew prowima xuwilta ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij?Ja wi xutzak ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij jari' mta junmeba'il ja xtilok'bejta. 27 Queri' nbij chewe como anin jarin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak ninpi chi na jutij e wachbil ja án-gel wxin, tokori' ja gloria xin Dios con-gana nch'a'an chwij in ja winak nunya'a'na rtojbalil chique chiquijujunal ja quebanwawe' chwach'ulew. 28Ni katzij wi' ja xtin-bij chewe ri', ec'oli chewe ja rec'o wawe'camic ri' c'a ec'as na ja tok xtiquetz'at jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winak,arja' ocnak chic Rey in xtumaj rbanic man-dar chipan ja rgobierno. Queri' xbij ja Jesúschique.

171 Ja c'a chi waki' k'ij ja Jesús xeruc'amel

ja Pedro e rachbil Jacobo in Juan ja rch'alalja Jacobo, xebe, xequiyonaj qui' parwi'jun nimlaj jayu'. 2 Ja c'a rachbal ja Jesúsxuq'uex ri' chiquewach in ja rpalaj conganaruch'a' cani' k'ij in ja rtziak congana sakxeli cani' luz. 3 Chaka jalal tok winakar

chiquewach ja Moisés rachbil Elías, quima-jon tzij ruq'uin ja Jesús. 4 Ja c'a Pedro arja'xbij tre ja Jesús:

—Wajaw, congana qui'il ja rokc'o wi' ri'.Ja wi c'ol agana atat nak tre makoq'ueje'wawe' in nkaban oxi' tak jay, jun awxinatat, jun rxin Moisés in jun rxin Elías,ne' tre. 5 C'a rmajon na tzij ja Pedro tokchaka jalal c'o jule' sutz' congana ruch'a'xermujaj in c'o jun kulaj tzijonto chipan,quewa' xbij chique ri':

—Jawa' wari' jawa' chak'laj Walc'wal,congana ninquicot trij, teya'a' ewxquin trenak ja nbij arja' chewe, ne'e. 6 Ja c'ardiscípulo tok c'axtaj cumal ja bix chiquermal ja kulaj eje'e' xejupe' pa tok'ulew,congana quixbej qui'. 7 Ja c'a Jesús arja'tiloc cuq'uin, xeruchap in xbij chique:

—Quixyictaji, ma texbej ta ewi', ne'chique. 8 Ja c'a reje'e' tok xeca'y nojojmchita ja Moisés mchita ja rElías, xa ruyonja Jesús c'o can chic.

9 C'ac'ari' xebe, kas exulanto parwi' jajayu' ja tok bix chique rmal ja Jesús:

—Nimajun bar ta tri' xtebij wi' ja xetz'at,c'a tokori' xtebij ja tok c'astajnak chicchiquicojol camnaki' ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak, xeche'xi. 10 Ja c'ardiscípulo eje'e' quibij tre:

—Ja wi queri' nabij ¿nak c'a tre tok jamaestro xin ley eje'e' nquibij chi ja rElíasrjawaxic chi arja' npi na nabey chwach jaCristo? xeche' tre.

11—Ni katzij wi' nquibij chi ja' Elías npetinabey chi nurchomarsaj nojelal. 12 Proanin nbij chewe chi ja rElías arja' penakchic pro eje'e' xa ma xch'obtaj ta cumalnak ja rocnak wi' in xa queban tre nakc'o quigana queban tre. In queri' xtibantre chakaja' ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak, arja' nutij na ja rpokonalpa quek'a' chakaja', ne'e ja Jesús chique.13 Ja c'a rdiscípulo tok c'axtaj cumal ja xbijchique eje'e' ch'obtaj cumal chi tre ja JuanBautista ntzijon wi' in ma tre ta ja rElías jakas ntzijon wi'.

* * * * * * * * * *14 Ja c'a tok xe'ekaji ja bar ec'o can wi' ja

winak c'o jun achi xurkaj ruq'uin ja Jesús,xuque' chwach in quewa' xbij tre ri':

15 —Wajaw, anin c'o jun nc'ajol yawa',tapokonaj jutz'it rwach como arja' c'o

SAN MATEO 17:16 28 SAN MATEO 18:7jun yobil tre nuya' ataque tre in con-gana lawulo' nuban rmal. Q'uiylaj mulbanon tre ch'akin pa k'ak' rmal in q'uiylajmul ch'akin pa ya' chakaja'. 16 Xinc'amtochiquewach ja radiscípulo pro eje'e' maxecowin ta quitzursaj ta, ne' tre. 17 Ja c'aJesús tok c'axtaj rmal ja bix tre rmal ja rachiquewa' xbij ri':

—Ixix ja rix tinamit Israel, ni taka'anmtawi' yukulbal ec'u'x wq'uin, taka'an yojta-jnak ja rena'oj. Taq'ue titzuri ja nsamajchecojol, c'ayew chwe chi ncoch' más jamatiyuke' ec'u'x wq'uin. Camic tec'ama'toja rala'wq'uin, ne' chique. 18 Ja c'a Jesús tokc'amarto ja rala' ruq'uin xch'olij ja ritzelespíritu ja rocnak tre. Ni xelel ja ritzelespíritu pa ranma in ja rala' ni jari' horatzuri. 19 Ja c'a rdiscípulo ja Jesús eje'e'quiyonaj qui' ruq'uin in quewa' quibij treri':

—¿Nak tre ja rajoj ma xokcowin takawasajel ja ritzel espíritu? xeche' tre.

20—Rumac ja yukulbal ec'u'x wq'uin xati ma nim ta chewi' tok ma xixcowin ta.Como ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jawi c'o yukulbal ec'u'x wq'uin, wi nsamajija yukulbal ec'u'x ja cani' nuban jun tichirwach mostaza nixcowin c'ari' nebanjun nimlaj samaj. Cani' trewa' ja jun jayu'ri', nixcowini nebij tre chi neli ja bar c'o wi'in nbe cha jun lugar chic in nixrnimaj inmta nak chi ta jamaquita nixcowini neban.21 Ja ritzel tak espíritu ja re quitakala'jari' nc'atzin oración in nc'atzin ayuno chinelasbexi, xeche'xi.

* * * * * * * * * *22 Ja c'a Jesús c'o chic pa Galilea e

rachbil ja rdiscípulo ja tok arja' xbij chicchique: —Ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin jawinak arja' njach na pa quek'a' jawinak, 23ncamsax na cumal pro chi rox k'ijnc'astaji, ne' chique. Ja c'a reje'e' conganaxebison rmal ja bix chique.

* * * * * * * * * *24 Ja c'a tok xe'ekaj chipan ja tinamit

Capernaum ec'oli winak ja nemolowi jarimpuesto ja nbe chipan ja caja rxin ja nim-laj templo, eje'e' xe'ekaj ruq'uin ja Pedro inquewa' quibij tre ri':

—Ja remaestro ixix ¿la matutoj ja rim-puesto? xeche' tre.

25 —Nutoj nac'a, ne'e ja Pedro chique.C'ac'ari' be ja Pedro, xoc chipan ja jay ja barc'o wi' ja Jesús. Ja c'a Jesús arja' k'ilon rxinja Pedro nabey, quewa' xbij tre ri':

—Simón ¿nak ja nach'ob atat, ja rey rxinja rwach'ulew chok chique nquic'utuj wi'ja rimpuesto, la chique calc'wal o la chiquejule' winak chic? ne' tre.

26—Chique ja jule' chic winak, ne'xi rmalja Pedro. Ja c'a Jesús xbij chic tre:

—Ja wi queri' nqueban ma rjawaxic tac'ari' chi nquetoj ja ralc'walaxela'. 27 Procomomatikajo' nekaban ofender xa chewi'tok nbij chawe, tac'ama'el ja rabak chap-bal ch'u', jat chiya'. Ja c'a tok xcatekajitaq'uiaka' ja rabak pa ya'. Ja nabey ch'u'xtachap tajaka' ja pa ruchi' in tri' nawilwi' jun pwok, ca'i' impuesto nutoj, nutojwxin anin in nutoj awxin atat chakaja'.Xtawasaj ja pwok in najach chique ja mololimpuesto, ne' tre.

181 Jari' tiempo ja rdiscípulo ja Jesús eje'e'

xe'ekaj ruq'uin in c'oli quic'axaj tre que-wari':

—¿Nak chake ja más nim ruk'ij ja tokxtoqui ja gobierno xin chila' chicaj? xeche'tre. 2 Ja c'a Jesús arja' xsiq'uij pon juntac'al, xuya' chiquicojol 3 in quewa' xbijchique ri':

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jawi mateq'uex ja rena'oj, wi maquixoqui ixcani' tak ac'ala' jari' nixtac'a xquixoc tachipan ja gobierno xin chila' chicaj. 4 Xanak ta ja nuban tino'y chi noqui cani' ja juntac'al ri' ja c'ari' ja más nim ruk'ij chipan jagobierno xin chila' chicaj. 5 Ja tak ac'ala' jare quitakawa' xa nak ta xtic'ulu jun chiquein wi pa nubi' anin tok nuc'ul tibij c'a tzijari' chi anin ja ninruc'ul. 6 Pro conganalawulo' chique xa nak ta ja xquetakchi'inquixin awa' ja re takno'y ri' ja yukulquec'u'x wq'uin, congana lawulo' chiquemasqui xa ti jun chique ja nquitakchi'ij chirbanic ja il mac. Más namejor nxim jun ca'chi quekul chanim in neq'uiak pa ya' in ne-jik'i chwach ja nquitakchi'ij jun chique wa'ja yukul quec'u'x wq'uin. 7 Ja winak wawe'chwach'ulew congana npokonaj quewach,congana lawulo' quibanon rumac ja xa ne-takchi'ixi chi rbanic ja il mac. Queri' nbij

SAN MATEO 18:8 29 SAN MATEO 18:29chewe como wi ncajo' owi mani ni ne-takchi'ix wi' pro congana lawulo' chique janetakchi'in quixin. 8Rmalc'ari' nbij chewe,ja wi c'o jun ek'a' owi jun ewakan wi xanixrtakchi'ij in nixrkajsaj chipan ja il macmejor ja neban, tekupijel in tech'akijel.Como más na utz ja xa jun ek'a' owi xajun ewakan nixoc chipan ja utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij chwach ja ca'i' ek'a'in ca'i' ewakan nixch'akix chipan ja k'ak'ja ni mta wi' chupic trij. 9 In chakaja'wi c'o jun panewach xa nixrtakchi'ij innixrkajsaj chipan ja il mac mejor ja neban,tewasajel in tech'akijel. Como más na utzja xa jun panewach nixoc chipan ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij chwach ja ca'i'panewach nixch'akix chipan ja k'ak' ja nimta wi' chupic trij. 10 Kas tebana' cuentanak neban chique wa' ja re takno'y ri',nixtac'a jun ta chique xteban ta tre nimta. Como anin nbij chewe chi ja chila'chicaj ec'oli ja ángel quixin in jari' ángelmta ari' ja maquita yatajnak chique chine'ekaj chwach ja Nata' ja c'o chila' chicaj.11 Como ja ranin inpenak chi quito'ic jaretzaknak, anin ja rin Alc'walaxel ja xinocalaxic cuq'uin ja winak.

12 ¿Nak nech'ob ixix trewa' ja xtinbijchewe ri'? Tzuc'a c'o ta jun achi ec'o tajun ciento tak rcarnelo in ntzak ta c'a junchique. ¿Nak nuban ja rachi nech'ob ixix?¿La maqueruya' can ja re noventinueve innbe pa tak k'ayis chi rcanoxic ja tzaki?13 Queri' nuban in anin nbij chewe, ja winuwil jari'más na nquicot rmal ja jun xuwilchiquewach ja re noventinueve ja ma xet-zak ta. 14 In queri' c'a tre chakaja' ja Tatixelewxin ja c'o chila' chicaj, ja rvoluntad arja'nixtac'a c'o ta jun chique wa' ja re takno'yri' xtitz'ilox ta.

* * * * * * * * * *15 In jun chic chakaja', wi c'o jun

awach'alal xuban jun itzel chawe jatruq'uin, teyonaj ewi' ruq'uin in tach'obo'chwach ja xuban chawe. Ja c'a winch'obtaj rmal ja nabij tre xach'ec c'ari' jarawach'alal, xixtzur c'ari' ruq'uin. 16 Ja c'awi matich'obtaj rmal tac'ama'el jun owi eca'i' awachbil, jat chic jutij ruq'uin. Queri'naban utzc'a chi nojel ja nbixi c'o jun owie ca'i' testigo ja nec'axani. 17 Ja wi ni mtawi' rgana nuch'ob ja nquibij ja testigo tabij

c'a chique ja riglesia. Ja c'a wi ni mta wi'rgana nuch'ob ja nquibij ja riglesia tabana'c'a tre chi ma awachbil chi ta cani' nabanchique ja molol tak impuesto e cachbil jawinak ja ma cotak ta rwach ja Dios. 18 Nikatzij wi' ja xtinbij chewe ri', xa nak ta jamateban permitir wawe' chwach'ulew jari'ja matiban permitir chila' chicaj in xa nakta ja neban permitir wawe' chwach'ulewjari' ja nban permitir chila' chicaj. 19 Jutijchic nbij chewe, mana xa e ca'i' chewewi xa junan nquech'ob tre ja nquic'utujpan oración jari' nc'axaxi ja coración in janquic'utuj jari' nyataj chique rmal ja Nata'ja c'o chila' chicaj. 20 Queri' nbij chewecomo ja tok ec'o ca'i' owi e oxi' ja quimolonqui' pro wi pa nubi' anin tok quimolon qui'jari' inc'o chiquicojol. Queri' xbij ja Jesúschique. 21 Peti ja Pedro:

—Wajaw, ja wach'alal, wi q'uiylaj mulnuban itzel chwe ¿jaru' mul ncuy? ¿Lasobre ari' ja wuku' mul? ne' tre ja Jesús.22 In bix tre:

—Ma ja ta nbij chawe chi wuku' mul janacuy pro ja nbij anin chawe, wuku' mulchi setenta ja nacuy. 23 Rmalc'ari' tok nbijjun c'ambal tzij chewe ri'. Ja gobiernoxin chila' chicaj queri' rbanic cani' nubanjun rey tok nchomij cuenta cuq'uin ja ne-samaj ruq'uin. 24 Ja rey tok xumaj rbanicja cuenta cuq'uin c'o jun chique xeya'chwach, q'uiylaj mil quetzal ja ruc'as c'oruq'uin, c'ayew chi naltaji. 25 Ja c'a rajc'ascomomaticowini nutoj ja ruc'as chewi' tokc'o jun orden xuya' ja rey, quewa' xbij ri':

—Mejor, tec'ayij ja rachi e rachbil rx-jayil in ralc'wal chakaja', in nojel ja c'oruq'uin tec'ayij chakaja'. Puersa ntojtaj naja ruc'as, ne'e. 26 Ja c'a rajsamajel arja'xuque' chwach ja rey in quewa' xbij tre ri':

—Wajaw, tiq'ue jutz'it apacienciawq'uin, anin ntoj na nojel ja nuc'as, ne'tre. 27 Ja rey congana xpokonaj rwach jarajsamajel, xsokpijel in xucuy ja ruc'as.28 Pro jari' ajsamajel tok xelel chaka jalaltok quec'ul qui' ruq'uin jun chic rachajsamajel in c'o ruc'as ja rach ajsamajelruq'uin pro xa jun ciento quetzal ja ruc'as.C'ac'ari' xuchap chi rukul:

—Tatojo' ja rac'as wq'uin, ne' tre. 29 Jac'a rach ajsamajel arja' xuque' chwach:

SAN MATEO 18:30 30 SAN MATEO 19:15—Tiq'ue jutz'it apaciencia wq'uin, anin

ntoj na nojel ja nuc'as, ne' tre, 30 pro arja'ma xrajo' ta. C'ac'ari' xuc'amel, xutak pache' in xbij tre chi c'a tokori' nelto pa che'ja tok xtucoj ja ruc'as. 31 Ja jule' chic rachtak ajsamajela' tok quetz'at ja bantaji eje'e'congana junwi' quena', xebe ruq'uin ja rey,xequibij tre nojel ja bantaji. 32 Ja c'a reyarja' xutak rsiq'uixic in quewa' xbij tre ri':

—Atat congana at itzel ajsamajel, aninxincuy nojel ja rac'as c'o wq'uin comoxac'utuj chwe chi npokonaj awach. 33 ¿Nakc'a tre tok ma xapokonaj ta rwach jarawach ajsamajel ja cani' xinban aninchawe, xinpokonaj awach? Queri' ja xbijtre. 34 Congana yictaj ryewal ja rey, xujachja ritzel ajsamajel chique jule' chic winakchi nutij pokon pa quek'a' in xbij tre chitri' nq'ueje' wi', c'a tokori' nel libre ja tokxtutoj nojel ja ruc'as. Queri' nbij ja c'ambaltzij. 35 In ja Nata' ja c'o chila' chicaj queri'c'a xtuban chewe ixix chakaja' chejujunalja wima nojel ta ec'u'xma nojel ta ewanmane'ecuy ja rewach'alal ja nqueban chewe.

191 Ja c'a Jesús tok bitaj can rmal nojel awa'

jule' tzij ri' xelel chipan ja departamentoGalilea in be cha jun lugar chic chajuparajbinelya' Jordán ja c'o pa rcuenta Judea.2 Congana e q'uiy ja winak xetre'el trij,xe'ekaj chipan ja lugar in tri' xertzursaj wi'.

3 Ec'o c'a jule' fariseo xe'urkaj ruq'uin inquewa' quibij tre ri' pro xa nquic'ambajbejrxin:

—Ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal jaMoisés ¿la nuya' lugar tre jun achi chinujach can ja rxjayil ja tok c'oli xa nak ta rilnuban ja rixok? xeche' tre. 4 In bix chiquermal ja Jesús:

—¿La ma esiq'uin ta la'an chewi'nak quibanic ja winak ja tok kasxewinakarsaxto nabey? Ja Dios jawinakarsan quixin, achi in ixok xer-winakarsaj 5 in quewa' xbij ri': —Rmalc'ari'ja rachi neruya' can ja rtata' rute', nqueximqui' ruq'uin ja rxjayil in xa jun cuerponqueban chi e ca'i', ne'e. 6Queri' c'a rbanic,ma e ca'i' chi ta, xa jun cuerpo quibanon. JaDios como arja' bano jun chique maxta c'ojun winak tijacho quixin. Queri' bix chiquermal ja Jesús. 7 In quibij chic tre:

—Ja wi queri' nabij ¿nak c'a tre tok xuya'jun mandamiento ja Moisés chi ja rachinuban jun wuj in ntz'ibaj chipan chi xajutijnujach can ja rixok? xeche' tre. 8 In bix chicchique rmal ja Jesús:

—Como congana cowirnak ja rewanmachi rbanic ja ritzelal xa chewi' tok xuya'lugar chewe ja Moisés chi ne'ejach can jarewixjayilal. Pro ma queri' ta bantajnaktoja kas nabey. 9 Anin nbij chewe, jun achixa nak ta chi achi'al wi nujach can chijutijja rxjayil in ja rxjayil wi ma macunnak taruq'uin jun chic achi in wi nuc'am chic junchic ixok jari' adulterio ja nuban. In wi c'ojun achi nuc'am jun ixok jachon can jari'achi adulterio ja nuban chakaja'. Queri' bixchic chique rmal ja Jesús.

10 Ja c'a rdiscípulo ja Jesús eje'e' quibijtre:

—Ja wi matiya' lugar chique ja rachi'i'chi nequeya' can ja quixjayilal mejor janqueban, ma quequicanoj chi ta quixjay-ilal, xeche' tre. 11 Pro ja Jesús arja' xbijchique:

—Pro ja queri' ma canojel ta ja rachi'i'necowini nquinimaj pro ja yatajnak chiquechi nquinimaj xa queyon ari' ja nquinimaj.12 Queri' nbij chewe como ec'oli winak jani pa calaxic wi' chi ma yatal ta chiquechi nec'ule'e in ec'o chic jule' xa c'olibanon chique chewi' tokma yatal ta chiquechi nec'ule'e in ec'o chic jule', rumac jasamaj nqueban pa rcuenta ja gobierno xinchila' chicaj chewi' tok maquec'ule'e. Janecowini nquinimaj ja c'a xinbij kaj cheweri' tiquinimaj, ne' chique.

* * * * * * * * * *13 Ec'o c'a jule' tak ac'ala' xec'amarel

ruq'uin ja Jesús utzc'a chi nuya' ruk'a'pa quewi' in nuban orar pa quicuenta.Pro ja rdiscípulo eje'e' xequich'olij jarec'amyonel quixin ja rac'ala'. 14 Ja c'aJesús xbij chique:

—Teya'a' lugar chique ja tak ac'ala' quepina wq'uin, maxta ma teya' ta lugar chiquecomo jawinak ja re'ocnak e cani' tak ac'ala'quixin c'a eje'e' ari' ja gobierno xin chila'chicaj, ne' chique, 15 in xuya' ruk'a' paquewi' ja tak ac'ala'. C'ac'ari' xelel chipanja lugar.

* * * * * * * * * *

SAN MATEO 19:16 31 SAN MATEO 20:516 Ja Jesús chaka jalal tok c'o jun c'ajol

ala' xekaj ruq'uin in quewa' xbij tre ri':—Maestro, atat congana at utzlaj achi

¿nak chi utzilal nban anin utzc'a chi nyatajchwe ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij?ne' tre.

17 —¿Nak tre tok nabij chwe chi in ut-zlaj achi? Xa jun ja utz, jari' Dios. Jac'a wi nawajo' chi nyataj chawe ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij tanimaj c'a jamandamiento xin Dios, ne'xi rmal ja Jesús.

18 —¿Nak chi mandamiento'il? ne'e jarala' tre. In bix chic tre rmal ja Jesús:

—Ma taban ta camíc, ma taban ta rij rwi'ja rawixjayil owi awachajil, ma taban taalak', ma taya' ta testigo'il ja ma katzij ta,19 que'animaj atata' ate'. In jun chic, jacani' nawajo' kaj awi' ayon queri' c'a ta-bana' chique ja winak, que'awajo' chakaja',ne'xi ja rachi. 20 In xbij chic tre ja Jesús:

—Jala' nabij le' ni nmajonto wi' rnimaxicja tok c'a in tino'y na. ¿La c'a c'o na ja manbanon ta? ne' tre.

21 —Ja wi nawajo' nawc'aj jun c'aslemalja ni majun nak ta ja maquita tz'akat tre, janaban, jat, tac'ayij can nojel ja c'ol awq'uin,ja c'a rjil taya'a' can chique ja tak meba'i'.Ja wi queri' naban jari' c'oli ja rameba'ilnyataj na chawe chila' chicaj. In jun chic,catoc ndiscípulo, jo' cattre' chwij, ne'xi.22 Ja tok xc'axaj chi queri' bix tre meloji,congana nbisoni. Queri' xuban como con-gana jun nimlaj meba'il ja c'o ruq'uin.

23 C'ac'ari' ja Jesús xbij chique ja rdis-cípulo:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', junbiyomcongana c'ayew tre chi noc chipan jagobierno xin chila' chicaj. 24 In jun chic nbijchewe ri', ja camello arja' nimlaj chicop incongana c'ayew chi noc'o pa rchak jun bakdiso'mbal pro jari' ma c'ayew ta chwachja noqui jun biyom chipan ja gobiernoxin Dios, ne' chique. 25 Ja c'a rdiscípulotok quic'axaj ja bix chique congana junwi'quena' in quic'axaj tre:

—Jun biyom wi c'ayew chi noc chipanja gobierno xin Dios ¿echinatak c'ari' janewilowi ja totajem xin Dios? xeche' tre.26 Ja c'a Jesús arja' xertz'elwachij in quewa'xbij chique ri':

—Ja winak ni maquecowin wi' xtiquecojta qui' queyon chipan ja totajem xin Diospro ja Dios arja' ni majun nak ta ja maquitancowini nuban, ne' chique. 27 Ja c'a Pedroarja' xbij tre:

—Ja c'a chake ajoj, nojel ja c'o kuq'uinkaya'on can, okocnak adiscípulo, nij oktranwi' chawij ¿nak c'a nkach'ec ari' trij? ne'tre. 28 C'ac'ari' ja Jesús xbij chique:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', ixixnixoc nawach k'etol tak tzij chipan ja c'ac'arwach'ulew. Tokori' tok xquinpi chic aninja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak in c'o jun trono ja nintz'abe' chipanja nc'utu wxin chi congana nim nuk'ij. Inixix chakaja' ja nij ixtran wi' chwij c'ocablajuj trono nixtz'abe' chipan in nyatajchewe chi nixoc k'etol tak tzij pa quewi'ja winak ja cablajuj tribu* rxin ja tinamitIsrael. 29 In ja winak xa nak ta chi winakilja wi c'oli quiya'on can cani' tre cochochowi cani' chique quinimal owi quechak'owi cana' owi cani' chique quitata' quete'owi cani' chique quixjayilal owi calc'walowi cani' tre culew, ja c'a wi mwal anin jatok quiya'on can jari' más chi na q'uiy jaxtiyataj na chique chwach ja cani' quiya'oncan. In chakaja' c'o jun herencia nyatajchique jari' ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisictrij. 30Xarwari' e q'uiy ja winak ja rec'amoltak bey nabey pro jari' xa necanaj can parq'uisbal in ja re tak q'uisbal eje'e' nec'amochic bey como cani' nuc'ut ja c'ambal tzij jaxtinbij chic chewe ri'.

201 Ja gobierno xin chila' chicaj queri'

rbanic cani' xuban jun tatixel jutij, pa junak'abil chanimxelel, be chi quicanoxic jule'rmoso chi nesamaj chipan ja rtijco'm. 2 Jatrata xuban cuq'uin ja rmoso, jun quetzalnuya' chique ja jun k'ij. Ja c'a tok tzurtrata rmal xerutak chipan ja rtijco'm. 3 Alas nueve chi lari' xelel, be pa c'aybal intri' xeruwil chi wi' jule' achi'i', mta nak tanqueban 4 in xbij chique: —Ixix chakaja'jix, quixesamaj chipan ja ntijco'm in wotakja nixntojbej, ni utz wi' nban chewe, ne'chique, in xebe. 5 Pa tak nc'ajk'ij lari' xelelchic jutij in cani' xuban nabey ni queri'

* 19:28 Ja jujun tribu aj Israel tibij tzij eje'e' ri' winak ja resepon can cumal ja jujun rc'ajol ja Jacob.

SAN MATEO 20:6 32 SAN MATEO 20:26xuban chic. Ja c'a tok a las tres chi la xelelchic jutij ni queri' xuban chic chakaja'. 6 Jac'a tok a las cinco chi la chakaja' xelel chicjutij in xeruwil chic jule' ja rachi'i', mta nakta nqueban in xbij chique:

—¿Nak tre tokwawe' ixc'owi' chi jun k'ij,ni majun nak ta neban? ne' chique.

7 —Como mta nak ta nbin samaj chake,xeche' tre.

—Ixix chakaja' jix, quixesamaj chipan jantijco'm in wotak ja nixntojbej, ni utz wi'nban chewe, ne' chic chique. 8 Ja c'a tokxoc ak'a' ja rajaw tijco'm arja' xbij tre jarajsamajel ja pa'l chiquij ja moso:

—Que'asiq'uij ja moso in que'atojo'. Jaxe'urkaji pa rq'uisbal eje'e' ri' ne'atojnabey, ja c'a xe'urkaji nabey pa q'uisbalne'atoj, ne' tre. 9 Ja xe'urkaji pa rq'uisbalja ra las cinco chi la xe'urkaji, ja tok xepetijujun quetzal ja ya' chique. 10 Ja kase'urkajnak nabey, tok xepeti, ja quech'obeje'e' más na nim netojbexi pro xa jujunquetzal ya' chique chakaja'. 11 Ja tok jachtajchique ja quijil quemaj wixwotem trij jarajaw tijco'm:

12—Ja xe'urkaji pa rq'uisbal xa jun horaxesamaji pro xa junan xokatojbej cuq'uinpro ja rajoj makana' maquita jun k'ij xok-samaji, janila xokcosi in katij rpokonalchwa k'ij, xeche'e. 13 C'o c'a jun chiquequewa' bix tre ri':

—Amigo, anin ma itzel ta nban chawe,ja trata kaban awq'uin jun quetzal ja rak'ij.14 Camic tac'ama'el ja rawajil in jat. Aninnwajo' chi jun quetzal nya' trewa' jun achiri' ja xurkaji pa rq'uisbal ja cani' xinya'chawe atat. 15 ¿La ma yatal ta c'a chwijnach'ob atat ja nban tre ja npwok nak c'ongana nban tre? O ¿la maxta xa quiakirawanma chiquij ja jule' rumac ja xinbanjun utzil chique? ne'xi ja moso rmal jarajaw tijco'm. 16 Queri' rbanic cani' nbijja c'ambal tzij, ja re c'amol tak bey nabeyeje'e' xquecanaj can pa rq'uisbal in ja retak q'uisbal eje'e' nec'amo chic bey comoe q'uiy ja nesiq'uixi pro xa ma e nim ta janecha'taj chiquicojol. Queri' xbij ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *17 Ja c'a Jesús arja' rmajon bey, benak pa

Jerusalén, quiyonaj qui' cuq'uin ja cablajujdiscípulo in quewa' xbij chique ri':

18 —Bien tec'waxaj ja xtinbij cheweri', camic okbenak pa Jerusalén in jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winaktri' ncamsax wi', njach na pa quek'a' ja jefequixin sacerdote e cachbil ja maestro janetijon quixin ja winak tre ja ley xin Diosja tz'ibtal can rmal ja Moisés. Ja c'a reje'e'nquek'et tzij trij chi ncamsaxi. 19Nquejachna pa quek'a' ja winak ja ma e aj Israelta utzc'a chi nyok'i, nrapaxi in ncamsaxchwa cruz, in chi rox k'ij nc'astaj rwach, ne'chique.

20 C'ac'ari' peti ja rxjayil Zebedeo er-achbilanto ja ral, xuque' chwach ja Jesús.Queri' xuban como c'oli nrajo' nc'utuj tre.

21 —¿Nak nawajo' chwe? ne'xi rmal jaJesús.

—Ja tok xtoqui ja ragobierno atat xtaya'ta jun orden chi eje'e' awa' ca'i' wal ri', junntz'abe' pan awiquik'a' in jun chic ntz'abe'pan awixcon, ne'e ja rixok tre. 22 Ja c'a Jesúsarja' xbij chique ja ral ja rixok:

—Ixix xa ma ewotak ta ja nixtajininec'utuj chwe. ¿La nixcowini xtetij jarpokonal ja cani' xtintij anin? Como jaxtiban anin chwe cani' ninban bautizarchipan jun nimlaj rpokonal. Ja c'a rixix ¿lanecoch' nixk'ax chipan? ne' chique.

—Nokcowini, xeche' tre. 23 In xbij chicchique:

—Jari' ni katzij wi' chi netij na jarpokonal ja cani' xtintij anin in nixk'ax nachipan ja rpokonal ja cani' xquink'ax aninchipan chakaja'. Pro ja xec'utuj chwe le'chi nixtz'abe' pa wiquik'a' in pa wixconjari' ma wq'uin ta anin c'o wi' como jari'chomarsan chic rmal ja Nata' chok chiquextiyataj wi', ne' chique. 24 Ja c'a lajujchic discípulo tok quic'axaj ja nquic'utuj jaca'i' ral ja rixok tre ja Jesús eje'e' conganapi quiyewal chiquij. 25 Ja c'a Jesús arja'xersiq'uij pon in quewa' xbij chique ri':

—Ixix bien ewotak jani' nqueban jawinak ja rec'o pa tak nación je'e ja c'o gob-ierno pa quek'a', congana e nimak nquena'in nqueban chique ja winak xa e cani'quimoso. Ja nimak quek'ij eje'e' xa con-gana nequeban mandar ja winak ja rec'opa quek'a'. 26 Pro ja chewe ixix mta modaja queri' ta xteban. Ja c'a neban, xa nakta chewe ja c'o rgana chi noc nim ruk'ijchecojol rjawaxic chi noc jun ilinel ewxin.

SAN MATEO 20:27 33 SAN MATEO 21:1527 Xa nak ta chewe ja c'o rgana noc jefeewxin rjawaxic chi noc emoso. 28 Cani'xuban ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak, arja' pi wawe' chwach'ulew proma rmal ta chi nilix cumal winak pro jari'peti chi arja' noc jun ilinel quixin ja winak.In peti chakaja' utzc'a chi arja' nuya' ri'pa camíc in ja rcamic e janila ja winaknerlok'bej chipan ja quil quemac. Queri'xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *29 Kas quimajon elem chipan ja tinamit

Jericó, congana chiwinak etran trij ja Jesús.30 Ec'o c'a ca'i' achi'i' e moya', etz'ubul chi'bey. Ja c'a tok quic'axaj chi Jesús ja nk'axpa bey eje'e' quemaj rakic quechi' trij:

—Kajaw, atat ja rat Ralc'wal can ja rojerrey David, tapokonaj jutz'it kawach, xeche'tre. 31 Pro ja winak quemaj quich'olixic:

—Xa jun quixq'ue wi', ma terak ta echi',xeche'xi. Pro ja reje'e' xamás chi na querakquechi' trij ja Jesús:

—Kajaw, atat at Ralc'wal can ja rojerrey David, tapokonaj jutz'it kawach, xeche'chic jutij tre. 32 Ja c'a Jesús arja' pe'i,xersiq'uij pon in xbij chique:

—¿Nak newajo' chwe chi nban chewe?ne' chique.

33 —Kajaw, ja nkajo' chi njaktaj ta jakawach, xeche' tre. 34 Ja Jesús arja'xpokonaj quewach, xuchap ja quewach inni jari' hora jaktaji. Ja c'a tok jaktajquewach rmal be in ja reje'e' xetre'el trij.

211 Quimajon bey ebenak, xa chinakaj ja

tinamit Jerusalén ec'o chi wi' in xe'ekajchuchi' ja tinamit Betfagé ja bar c'o wi' jajayu' rbina'an Rjayu'al Olivo. Ja c'a Jesúsec'o ca'i' chique ja rdiscípulo xerutak 2 inquewa' xbijel chique ri':

—Jix ja pa tinamit le', chila' newil wi' junti bur ximili rachbil ti ral. Que'equira'to inque'ec'ama'to. 3 Ja wi c'oli nak xquixk'iloniquewa' tebij tre ri': —Ja kajawnec'atzin tre,quixche' tre, in alnak nerya'la'to. Queri'xbijel ja Jesús chique. 4Nojel ari' ma chakata bantaji, rumac chi tri' bantaj wi' cumplirja bitajnak can rmal ja profeta quewari':5—Ja winak ja rec'o chipan ja tinamit Siónquewa' tebij chique ri': —Tetz'ata' mpe' le',peti ja Rey ewxin, arja' matuya' ruk'ij, xa

trij jun ti bur tz'ubulto wi'. Ja ti bur c'ati co'l na, ral jun bur banol ijka'm, catche'chique. Queri' bitajnak can rmal ja profeta.6 Ja c'a rdiscípulo ja Jesús eje'e' xebe, xe-quibana' ja bixel chique rmal. 7Quec'amtoja ti bur rachbil ja ti ral. Ja quitziak jari'xequiwekbej, tz'abe'e ja Jesús trij in xumajbinem. 8 Congana e q'uiy ja winak que-socla' ja quitziak pa rubey ja Jesús in ec'ochic jule' xequikupla'to rxak tak palma inqueya' pa rubey chakaja'. 9 Ja c'a re nabeyalchwach e cachbil ja retran trij eje'e' con-gana nquerak quechi' in quewa' nquibij ri':

—Dios, ko'ato'o' camic, peti ja Ralc'walcan ja rojer rey David, arja' bendecidoamwal, arja' ja Cristo ja penak pan abi'atat ja rat kajaw Dios. Ko'ato'o' camic Diosja ratc'o chila' chicaj. Queri' ja nquibij.10 Ja c'a tok xoc chipan ja tinamit Jerusalénxeyictaji ja tinamit pro canojel in quewa'nquibij ri':

—¿Nak c'a chi achi'al ala' ja xurkaji le'?xeche'e.

11 —Jala' Jesús ja profeta ja raj Nazaretja c'o pa rcuenta Galilea, xeche'xi cumal jawinak.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a Jesús arja' xoc chipan ja nimlaj

templo xin Dios in xumajto quilasaxiccanojel ja rec'o chipan ja quimajonc'ayinem e cachbil chakaja' ja quimajonlok'oj tak nakun. Ja quimesa ja q'uexol takpwok xch'akij pa tok'ulew in queri' xubantre chakaja' ja quich'acat ja nec'ayin takpalomax. 13 In xbij chique:

—Ja rtzobal Dios quewa' tz'ibtal chipanri': —Ja wochoch anin jari' banbal oración,ne'e ja Dios tre ja rtemplo pro ja rebanonixix tre xa jun lugar ja bar neq'ueje' wi'alak'oma', ne'e ja Jesús chique.

14 Ec'o c'a tak moya' in tak cojo, eje'e'xe'ekaj ruq'uin ja Jesús chipan ja templo,ja c'a rarja' xertzursaj. 15 Ja c'a jefe quixinsacerdote e cachbil ja maestro ja netijonquixin ja winak tre ja ley xin Dios ja tz'ibtalcan rmal ja Moisés eje'e' quetz'at nojel jaxuban ja Jesús ja congana nc'asc'o'i natz'atin ec'o jule' ac'ala' xequic'axaj chakaja',quimajon rakic quechi' chipan ja templo inquewa' nquibij ri':

—Dios, ko'ato'o' camic, peti ja Ralc'walcan ja rojer rey David, neche'e. In congana

SAN MATEO 21:16 34 SAN MATEO 21:32pi quiyewal rmal ja quetz'at in ja quic'axaj16 in quibij tre ja Jesús:

—¿Lamatac'waxaj c'a ja quimajon rbixicchawe ja rac'ala' le'? xeche' tre.

—Nc'waxaj nac'a pro ja rixix ¿la mta c'ajutij esiq'uin awa' ja tz'ibtal can chipanja rtzobal Dios ri'? —Dios, ja tak ac'ala'e cachbil ja tak yaqui'a', atat aya'on paquechi' ja nquiyabej ak'ij in ni majun nakta falta tre ja nquiyabej ak'ij. Queri' jatz'ibtal can, ne'e ja Jesús chique. 17C'ac'ari'xeruya' can, be, xelel chipan ja tinamit, bec'a pa Betania in tri' xewar wi'.

* * * * * * * * * *18 Ja c'a chi rcab k'ij ak'abil nta-

jini nmeloji ja Jesús chipan ja tinamitJerusalén, majtaj rmal rk'ak'anil rupan.19 In xutz'at pon jun mocaj higuera,chinakaj chi' bey tiquil wi' in be ruq'uin.Ja che' ni majun rwach, xa ruyon ruxak inrmalc'ari' tok ja Jesús quewa' xbij tre jache' ri':

—Majutij xcatwachin ta, ne' tre, in jari'hora chakiji ja che'. 20 Ja c'a rdiscípuloeje'e' congana c'asc'o'i quetz'at in quibijtre:

—¿Nak tre c'ala', ni taka'an chakijichanim ja che'? xeche' tre.

21 —Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jawi c'o yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Dios in wimatuban ca'i' ac'u'x jari' nixcowini nebanixix ja cani' xinban anin tre ja che' ri'. Inma ruyon tari' pro nixcowini chakaja' nebijtrela' ja jun jayu' le' chi neli, nerq'uiaka'ri' pa ya' in nbe, nixrnimaj. 22 Xa nakta ja nec'utuj pan oración wi yukul ec'u'xruq'uin ja Dios chi rc'utuxic jari' nyatajchewe, xeche'xi rmal ja Jesús.

* * * * * * * * * *23 Ja c'a tok xe'ekaj chipan ja tinamit

xoqui ja Jesús chipan ja nimlaj templo xinDios in xumaj quitijoxic ja winak. Kasrmajon quitijoxic ja tok xe'ekaji ja jefequixin sacerdote e cachbil ja principali' xintinamit in quibij tre:

—¿Nak atocnak wi' chewi' tok amajonrbanic nojel awa' ja kamajon rtz'atic in nakyoyon chawe chi naban? xeche' tre.

24 —Anin chakaja' c'oli nc'waxaj chewe.Ja wi xtebij chwe ja xtinc'waxaj cheweri' anin chakaja' nbij chewe nak inocnak

wi' chi nmajon rbanic nojel awa' ja rema-jon rtz'atic. 25 Camic tebij chwe, ja JuanBautista ¿nak yo' tre ja rsamaj chi nerubanbautizar ja winak, la ja' Dios ja c'o chila'chicaj ja yo' tre owi xa winak? xeche'xirmal ja Jesús. Ja c'a reje'e' quemaj tzij chibiltak qui':

—Ja wi xtikabij tre chi Dios yo' tre, arja'nbij chake: —Ja wi queri' ¿nak c'a tre tokma xenimaj ta? ne' ala' chake. 26 In wixtikabij tre chi xa winak xeyo' tre jari' nakla xtiban chake cumal ja winak como jachiquewach eje'e' ja Juan arja' jun profetaxin Dios, xeche'e. 27 In quibij tre ja Jesús:

—Ma kotak ta nak yo' tre, xeche' tre.—In nixtac'a anin ta chakaja' xtinbij ta

chewe nak inocnak wi' chi nmajon rbanicnojel awa' ja remajon rtz'atic.

* * * * * * * * * *28 Ja c'a camic ¿nak nech'ob trij awa' ja

c'ambal tzij ja xtinbij chewe ri'? C'o junachi ec'o ca'i' rc'ajol, arja' be ruq'uin junchique ja rc'ajol in quewa' xbij tre ri':

—Nc'ajol, camic jat, catesamaj chipan jantijco'm, ne' tre.

29—Ma can ta, mta ngana ninbe, ne' treja rtata'. Pro tok q'uiswani ti'on tre inrmalari' xuq'uex ja rna'oj in be pa samaj.30 Ja c'a tatixel arja' be chic ruq'uin ja junchic rc'ajol in cani' xbij tre ja jun rc'ajolnabey queri' xbij tre chakaja' ja jun chic. Inxbij ja rala' tre ja rtata':

—Utz c'ari' ta', can ninbe, ne' tre, proma xbe ta. 31 Camic tebij c'a chwe ¿nakchique ja re ca'i' alc'walaxela' ja banowi jarvoluntad ja rtata'? ne'e ja Jesús chique.

—Jari' ja tzijon wi' nabey, xeche' tre. Inbix chic chique rmal ja Jesús:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jamolol tak impuesto e cachbil ja rixoki' jaxa itzel quic'aslemal eje'e' ne'oc chipanja gobierno xin Dios nabey chewach ixix.32 Queri' nbij chewe como ja Juan Bautistaarja' peti, xuc'ut chewach ja mero rbeyDios pro ja rixix ma xenimaj ta. Pro jamolol tak impuesto e cachbil ja rixoki' jaxa itzel quic'aslemal eje'e' quinimaj. Ja c'arixix masqui xetz'at chi queri' queban proni ma xti'on ta wi' chewe ja rewil emac, maxeq'uex ta ja rena'oj, ni ma xenimaj ta wi'ja Juan.

SAN MATEO 21:33 35 SAN MATEO 22:10

* * * * * * * * * *33 Camic tec'waxaj chic jun ja c'ambal

tzij ja xtinbij chewe ri'. C'o jun tatixelc'o jun rchenoj, uva rticon chwach. Xucojpa q'uexton, xuc'ot jun jul chipan ja barnlasax wi' ja riya'l uva. Ja c'a chenojxuyic jun torre chipan ja nq'ueje' chajinelparwi'. C'ac'ari' xuya' pa kajonem chiquejule' ajchonla'i' in be chipan jun tinamitcongana nat. 34 Ja tok nakajinto ja tiempoja xtiwachin wi' ja rtijco'm, arja' ec'o jule'rmoso xerutakel cuq'uin ja rajchonla'i' chinequic'ama' ja renta. 35 Ja rajchonla'i' tokxe'ekaji ja moso cuq'uin xequechap, junquesoc, jun quicamsaj in jun chic queq'uiaktza'n abaj. 36 Ja c'a rajaw chenoj arja' ec'ochic jule' rmoso xerutak pro más chi nae q'uiy xerutak chiquewach ja cani' xebenabey, in cani' ban chique ja xebe nabey niqueri' chic ban chique eje'e' chakaja'. 37 Jarajaw chenoj tok q'uiswani c'o jun rc'ajolxutak cuq'uin in xbij kaj pa ranma: —Como jawa' nc'ajol nqueban respetar awa',ne'e. 38 Pro ja rajchonla'i' ja tok xekajija ralc'walaxel cuq'uin quewa' quibij chibiltak qui' ri': —Jala' ja rachi le' noc na paruk'a' ja rulew ri' como herencia. Camickacamsaj in noc pa kak'a' ajoj ja heren-cia rxin, xeche'e. 39 C'ac'ari' quechap,quiwasajto chipan ja chenoj in quicamsaj.Queri' nbij ja c'ambal tzij. 40 Camic tebijc'a chwe, ja rajaw chenoj ja tok xtipeti ¿naknuban c'ari' chique ja rajchonla'i' nech'obixix? xeche'xi rmal ja Jesús.

41—Arja' nima jutz'it npokonaj quewachala' ja ritzel tak winak nabij le', nercamsaj,ja c'a rchenoj nuya' chic jutij pa kajonemchique jule' chic ajchonla'i' ja cotak nque-toj ja renta tok nerila' ja tiempo chi nque-toj, xeche' tre. 42 Ja c'a Jesús arja' xbij chicchique:

—¿La mta c'a jutij esiq'uin chipan jartzobal Dios jawa' jun tzij ri'? —Ja banoljay c'o jun abaj ja mta quigana ruq'uin inquech'a' pro jari' abaj cojon chic chi rbanicja jay, arja' ja más nim ruk'ij como arja'nchapowi ja resquina'il. Jari' samaj kajawDios banowi in kas nc'asc'o'i nkatz'at, ne'e.43 Rmalc'ari' anin nbij chewe, ja gobiernoxin Dios nlasax na pan ek'a' ixix in ncojchic pa quek'a' jun chic tinamit ja cotaknquisamajij utzc'a chi c'oli ja rutzil xin Dios

nuya'. 44 Xa nak ta ja xa junwi' nutz'at jarabaj ja xinbij chewe in xa nuban ofenderri' rmal jari' cani' nuban jun achi nuchok'rkan chwach jun abaj in nk'aji. In xa nak taja nk'et tzij trij rmal ja rabaj ja xinbij chewejari' cani' nuban jun achi ntzakto jun abajtrij in nchictaj rmal, ne'e ja Jesús chique.

45 Ja c'a jefe quixin sacerdote e cachbil jafariseo ja tok quic'axaj ja c'ambal tak tzij jaxbij ja Jesús bien ch'obtaj cumal chi eje'e'ja xebixi. 46 Laj quechap chi nquecoj presopro xa nquixbej qui' chiquewach ja winakcomo ja nquibij ja winak chi ja Jesús arja'jun profeta xin Dios.

221 Ja c'a Jesús xumaj chic jutij tzij cuq'uin,

xumaj chic rbixic jun c'ambal tzij chiquequewari':

2 —Ja gobierno xin chila' chicaj queri'rbanic cani' xuban jun rey, c'o jun rc'ajolc'ule'e in xuban jun nimlaj wa'im rxin jac'ulbic. 3Xerutak ja rmoso chi quisiq'uixicja winak ja rerbanon chic invitar tre jawa'im pro eje'e' ma xcajo' ta, mta quiganaxepeti. 4 Ja c'a rey xerutak jule' chic chiqueja rmoso in quewa' xbijel chique ri':

—Quewa' nebij chique ja winak ja ren-banon chic invitar tre ja wa'im: —Jo', jakapatrón nbij chi xuban hora rxin jawa'im.Xerupoch' ja wacax in jule' chic chicop jacongana e chak' chic, listo chic nojelal,jo' ja pa wa'im, quixche' chique, ne'el jarey chique. 5 Pro ja c'a winak ja rebanoninvitar, ja tok xe'ekaji ja moso cuq'uin,eje'e' ma xqueya' ta caso chique in junwi'xebe wi'. Jun be, nertz'ata' rchenoj in junchic be, nerbana' ja rnegocio. 6 Ja c'a jule'chic xequechap ja moso, lawulo' quebanchique in xequicamsaj. 7 Ja c'a rey tok xekajrbixic ruq'uin ja bantaji arja' congana piryewal, xerutakel ja rsoldado, xequicamsajja camsanela' in quiporoj ja quitinamit.8 C'ac'ari' xbij chique ja rmoso:

—Xurwila' ja hora chi nbani ja c'ulbic,chomtajnak chic nojel. Jawinak ja xenubaninvitar xa ma yatal ta chique ja xquepi ta.9 Ja c'a neban camic, jix pa tak bey, xa nakta chi winakil ne'ewil que'ebana'to invitarchipan ja c'ulbic, ne'el chique. 10Xe'elel jamoso, xebe pa tak bey, xequemol ja winakxa nak ta chi winakil wi utz ja quic'aslemal

SAN MATEO 22:11 36 SAN MATEO 22:33owi xa itzel. Queri' queban, ja c'a winak jaxeban invitar xenoji chipan ja lugar ja barnban wi' ja c'ulbic.

11 Pro tok peti ja rey chi nerutz'at jawinak ja rerbanon invitar c'o jun achichiquicojol ma ja ta tziak xin c'ulbic rcojon12 in bix tre rmal ja rey:

—Amigo ¿nak tre tok xatocto wawe' promta wa'an tziak acojon rxin ja c'ulbic?ne'xi, inma xcanoy ta rmal nak ta xbij. 13 Jac'a rey arja' xbij chique ja ne'ilin quixin jarinvitados:

—Techapa' ja rachi le', texima' ruk'a'rkan in teq'uiaka' chipan ja nimlajk'ekumal. Ja xquebe chipan ari' lugar janilachi ok'ej xtiqueban in xtiquicach'ach'ejcak', ne' chique. 14 Queri' rbanic como eq'uiy ja winak ja nesiq'uixi pro xa ma enim ta ja necha'taj chiquicojol. Queri' jac'ambal tzij ja xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *15 Ja c'a fariseo eje'e' xebe, quech'ob

rij rwach nak nqueban tre ja Jesús utzc'achi c'o jun tzij nelto pa ruchi' in jari' tzijnquichapbej rxin. 16 In xequetak ja quidis-cípulo eje'e', xecachbilajel jule' chic winakja rec'o chipan ja partido rxin Herodes,xebe ruq'uin ja Jesús. Ja c'a tok xe'ekajruq'uin quewa' quibij tre ri':

—Maestro, ajoj kotak chi atat majutijnatz'ak ta tzij in chakaja' ja rbey Diosamajon rc'utic chikawach ni utz wi' nabanchi rbixic. Ajoj kotak chi majun nak tanacoj wi' awi' como atat mta jun utz inmta jun itzel natz'at. 17 Camic tabij chakenak nach'ob trij ja xtikabij chawe ri'. Jarimpuesto ja nc'utux chake rmal ja Césarja nimlaj rey aj Roma ¿la rubey c'ari' chinkatoj owi ma rubey ta? xeche' tre. 18 Proja Jesús arja' bien rotak ja ritzelal ja ncajo'nqueban tre in quewa' xbij chique ri':

—Caca' epalaj ¿nak tre tok newajo'ninec'ambajaj? 19 Tec'utu' chinwach junpwok ja ntojbexi rimpuesto, ne' chique. Inquec'ut ja pwok chwach.

20—¿Chokxin jawi'aj c'o chwach ja pwokri' in nak chok xin ja bi'aj tz'ibtal chwachchakaja'? ne'e ja Jesús chique.

21—Rxin César, xeche' tre.—Ja rxin César tre César teya'a' wi', ja c'a

rxin Dios tre Dios teya'a' wi', xeche'xi rmal

ja Jesús. 22Congana c'asc'o'i quic'axaj ja bixchique, queya' can ja Jesús in xebe.

* * * * * * * * * *23 Jari' mismo k'ij chakaja' ec'o jule' sa-

duceo xebe ruq'uin ja Jesús. Ja saduceoeje'e' matiquinimaj chi nec'astaji ja cam-naki'. Ja c'a tok xe'ekaj ruq'uin quewa'quibij tre ri':

24 —Maestro, ja Moisés arja' rbin canchake chipan ja rtzobal Dios, ja wi c'ojun achi ncami in mta jun ti ralc'walnq'ueje' can, ja wi c'o jun ruchak' owi rn-imal rjawaxic chi nc'ule' ruq'uin ja rxjayilnq'ueje' can. Ja c'a reje'e' tok nq'ueje' junti calc'wal nquibij tre chi ja tac'al ralc'walja camnak. 25 Queban c'a jutij ec'o wuku'alaxic chikacojol, ja nabey winak c'ule'epro cami in majun ti ralc'wal q'ueje' can.Ja c'a rch'alal c'ule' chic ruq'uin ja rixokja q'ueje' can. 26 Ja cani' xuban ja nabeywinak queri' chic xuban ja rucab, cam chicchwach ja rixok in queri' xuban ja rox inqueri' queban chi e wuku', xecam chwachja rixok, ni majun calc'wal q'ueje' can. 27 Jac'a tok q'uiswani cami ja rixok chakaja'.28 Camic ¿nak c'a nabij atat tre? Ja rewuku' alaxic tok xterila' ja k'ij chi nec'astajchipan ja camíc ¿nak c'a rchajil ari' jarixok chique ja wuku' alaxic como xec'ule'ruq'uin chi e wuku'? xeche' tre.

29 —Jala' ja nebij le' ma rubey ta comoixix xa ma ch'obtajnak ta emwal nak jakas mero nuc'ut ja rtzobal Dios in nixtac'ach'obtajnak ta emwal chakaja' nak rbanicja poder rxin Dios. 30 Queri' nbij chewecomo ja tok nec'astaji ja camnaki' jari'mchita c'ulbic chiquij tri', e cani' ángelchic xin Dios ja rec'o chila' chicaj. 31 JaDios arja' c'oli rbin can chewe chipan jartzobal tre ja quic'astajic ja camnaki' ¿lamaesiq'uin ta c'a? quewa' rbin can ri': 32 —Anin in Dios rxin Abraham, in Dios rxinIsaac, in Dios rxin Jacob, queri' ja rbin can.Ja tok queri' nbij jari' nc'utbej chewach chieje'e' masqui ecamnak chic pro ja chwachDios ec'asli, xeche'xi rmal ja Jesús. 33 Jac'a winak eje'e' quic'axaj ja xbij ja Jesúsin congana c'asc'o'i quic'axaj ja tijonemnuya'.

* * * * * * * * * *

SAN MATEO 22:34 37 SAN MATEO 23:1334 Ja c'a fariseo tok xekaj rbixic cuq'uin

chi tz'apix quechi' ja saduceo rmal ja Jesúseje'e' quemol qui' in xebe ruq'uin. 35 Ja c'atok xe'ekaj ruq'uin c'o jun chique arja' bienrtijon ri' tre ja ley xin Dios ja tz'ibtal canrmal ja Moisés in c'oli xc'axaj tre ja Jesús janc'ambajbej rxin quewari':

36 —Maestro ¿nak ja mandamiento xinDios ja más na nim ruk'ij chipan ja ley?queri' xbij tre. In bix tre rmal ja Jesús:

37—Tawajo' ja Dios ja rawajaw pro nojelac'u'x tawajo', in nojel awanma in nojelana'oj tawajo' chakaja'. 38 Ja c'awa' janabeymandamiento in chakaja' jamás nimruk'ij. 39 Ja c'a rcab mandamiento xa junanruq'uin, quewa' nbij ri': —Ja cani' nawajo'kaj awi' ayon queri' c'a tabana' chique jawinak que'awajo' chakaja', ne'e. 40 Jawa'ca'i' mandamiento ja xinbij chawe ri' jari'ocnak base rxin nojel ja tz'ibtal can chipanja ley in nojel ja quitz'iban can ja profeta.Queri' ja bix tre rmal ja Jesús.

* * * * * * * * * *41 Ja c'a fariseo eje'e' quimolon qui'

chwach ja Jesús in c'oli c'axax chique rmalquewari':

42—¿Nak nech'ob ixix trij ja Cristo, chokalc'walaxel nech'ob ixix? xeche'x rmal.

—Ralc'wal can ja rojer rey David, xeche'tre. 43 Ja c'a Jesús xbij chic chique:

—Ja wi queri' nebij ¿nak c'a tre tok jaDavid Wajaw ne' tre ja Cristo? Tokori' xbijja tok xuban jutij uc'an rmal ja rEspírituSanto in quewa' xbij ri': 44—Ja kajaw Diosquewa' xbij tre ja Wajaw ri': —Cattz'abe'ewawe' pa wiquik'a', wawe' natq'ueje' wi' innenucoj na pan awakan ja netzelan awxin,ne' tre. Queri' rbin can ja David. 45 Ja c'aDavid wi —Wajaw, ne' tre ja Cristo, tebijc'a chwe camic ¿nak c'a tre tok nbix tre jaCristo chi xa ralc'wal can ja David? Queri'xbij ja Jesús chique. 46 In ni majun chiquecanoy ta rmal nak chi tzijal xbij chi ta tre.In chakaja' jari' k'ij xumajtomchita nak chita quic'axaj chi ta tre comoxanquixbej qui'ja nak chi ta xtiquic'axaj chi ta tre.

231C'ac'ari' ja Jesús xumaj chic tzij cuq'uin

ja winak in cuq'uin ja rdiscípulo chakaja',quewa' xbij chique ri':

2 —Ja maestro e cachbil ja fariseo eje'e'yatajnak chique chi nquech'ob chewach jaley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés.3 Ja wi ley xin Dios ja nquec'ut chewachteya'a' ewxquin tre nojelal ja nquibij chewein tenimaj. Pro maxta queri' ja rec'aslemalixix ja cani' quic'aslemal eje'e' como eje'e'congana netzijon tre ja ley xin Dios pro xamatiqueban cumplir ja nbij. 4 Queri' nbijchewe como ja nqueban tre ja tijonem janqueya' cani' nimak tak ijka'm nquichomijja congana rajlal, congana c'ayew chi ri-jkaxic in nqueya' chiquij ja winak pro jareje'e' nixtac'a nquechap ta jutz'it ja ri-jka'm tre jun rwi' quek'a'. 5Pro xa nak ta janquebanxapor interés, ja kas ncajo' chi utznetz'at cumal ja winak. Cani' tre ja nqueya'chi quipalaj in chi quek'a' ja tz'ibtali jartzobal Dios chwach jari' más chi na nimaknqueban tre. Queri' nqueban tre utzc'achi nquic'utbej qui' chiquewach winak chimás chi na e utzlaj tak winak. In junchic nqueban, congana nqueban rbanic jaruchi' quitziak, más chi na nimak tak plecanquecoj tre. 6 In cani' tre tok neban invitarpa nimak tak wa'im congana nel quec'u'xtrij ja tz'ulbal je'e ja más nimak ruk'ij inqueri' nqueban chakaja' ja tok nebe pa takjay xin molbal ri'il ja bar nc'axax wi' jartzobal Dios. 7 In cani' tre ja tok nebinpa tak c'aybal congana nel quec'u'x trijja neban saludar in tok —Maestro, Mae-stro, neche'x cumal ja winak. 8 Pro jarixix maxta congana tel ec'u'x trij ja nbixmaestro chewe como xa jun ja Maestroewxin jari' ja Cristo, ja c'a rixix ix alaxicewanojelal. 9 In como xa jun Tatixel ewxinja c'o chila' chicaj chewi' tok nbij chewechakaja' chi mta jun xtebij ta Tatixel trewawe' chwach'ulew. 10 In chakaja' maxtacongana tel ec'u'x trij ja nbix jefe chewecomo xa jun ja Jefe ewxin jari' ja Cristo.11 Ja checojol ixix ja noc ilinel ewxin jari'ja más nim ruk'ij. 12 Xa nak ta ja xa ruk'ijnuya' kaj ruyon jari' nerila' na jun k'ij tokxtikaji in xa nak ta ja nuban tino'y jari'nerila' na jun k'ij tok xtiya' na ruk'ij.

13 Pro congana lawulo' chewe ixix ja rixmaestro rxin ja ley xin Dios ja tz'ibtal canrmal ja Moisés in chewe ixix ja rix fariseo,caca' epalaj como ixix nixtajini netz'apijquebey ja winak chiquewach utzc'a chi

SAN MATEO 23:14 38 SAN MATEO 23:28maque'oc chipan ja gobierno xin chila'chicaj. Nixtac'a ixix ta ixocnak ta chipanin nixtac'a neya' ta lugar chique ja winakja c'o quigana ne'oc chipan. 14 Conganalawulo' chewe ixix ja rix maestro in cheweixix ja rix fariseo, caca' epalaj como ixixkas k'alawachili nemaj chique ja malca'ntak ixoki' ja tak cochoch, neban nimaktak oración pro xa por interés tok neban.Rmalc'ari' nbij chewe, ja tok xtik'et tzijchewij más chi na jun nimlaj rpokonalxtetij na. 15 Congana lawulo' chewe ixixja rix maestro in chewe ixix ja rix fariseo,caca' epalaj como ixix congana netij ek'ijnixbe nat nakaj chi rch'aquic jun winak chinoc ewachbil chipan ja rereligión pro ja c'atok ewachbil chic xa más chi na ralc'waldiablo chewach ixix rumac ja tijonemneya'tre.

16 Congana lawulo' chewe como ixix ixc'amol tak bey quixin ja winak pro xa ixmoya' como ixix quewa' ja tijonem neya'chique ri': —Ja tok naban jun juramentowi nanataj ja nimlaj templo xin Dios chirbanic cumplir jari' ma rjawaxic ta chinaban cumplir ja nabij pro ja wi nanatajja oro ja c'o chipan ja templo jari' puersanaban cumplir ja nabij, taka'an nixche'e.17 Ixix xa ix moya', xa ix nacnak tak winak¿la ma ewotak ta c'a chi ja templo jari' máschi nanim ruk'ij chwach ja oro ja c'o chipanja templo? como ja oro wixta ma chipan taja templo c'o wi' xta c'a junan ari' ruq'uinxa nak ta chi oro'il. 18 In jun chic ja nebijchakaja' quewari': —Ja wi nanataj ja raltarchi rbanic jun juramento jari' ma rjawaxicta chi naban cumplir ja nabij pro ja winanataj ja rofrenda ja nya' parwi' ja raltarjari' puersa naban cumplir ja nabij, taka'annixche'e chakaja'. 19 Xa ix moya', xa ixnacnak takwinak ¿lamaewotak ta c'a chi jaraltar jari' más chi na nim ruk'ij chwach jarofrenda ja nya' parwi'? como ja rofrendawixta ma parwi' altar ta nya' wi' xta c'ajunan ruq'uin nakun je'e ari'. 20 Rmalc'ari'anin nbij chewe, ja wi nanataj ja raltarchi rbanic jun juramento jari' ma ruyonta altar nanataj pro ni rachbil ja rofrendananataj ja c'o parwi'. 21 In chakaja' ja winanataj ja templo chi rbanic jun juramentojari' ma ruyon ta templo nanataj pro nirachbil ja Dios nanataj ja rbanon rochoch

tre ja templo. 22 In chakaja' ja wi nanatajja chila' chicaj chi rbanic jun juramentojari' ma ruyon ta ja chila' chicaj nanatajpro ni rachbil ja rtz'ulibal ja Dios ja nimlajRey nanataj in ni rachbil ja Dios nanatajchakaja' ja ntz'abe' chipan ja rtz'ulibal.

23 Congana lawulo' chewe ixix ja rixmaestro in chewe ixix ja rix fariseo, caca'epalaj como ixix congana nixocla' il chirya'ic ja reprimisia pro c'a c'o na más nbijja ley xin Dios chi neban ja más chi narjawaxic chi neban pro jari' ni ma ebanonta. Congana ix conforme chi neya' eprim-isia, neya' jule' ichaj cani' tre menta, cani'tre anís in cani' tre comino, pro ja banojutzil jari' nima ebanon tawi', matepokonajquewach winak in mateban cumplir ja net-zujuj chakaja'. Pro jari' ni rjawaxic wi' chineban cumplir in ni rjawaxic wi' chakaja'chi matetanba' rya'ic ja reprimisia. 24 Ixixix c'amol tak bey quixin ja winak pro xaix moya'. Ja remajon rbanic cani' nubanjun achi rmajon wa'im, ec'o c'a jule' tak uschaka jalal xekaj chipan ja nuti' cachbil junnimlaj chicop. Ja c'a rachi arja' nerlatz'ujcan ja tak us pro xa matocla' il chi rlasaxicja nimlaj chicop in xa matuna' nbe chirukul.

25Congana lawulo' chewe ixix ja rixmae-stro in chewe ixix ja rix fariseo, caca' epalajcomo congana nixocla' il chi rch'ajic rij takeplato in rij tak evaso chakaja' pro pa takewanma cani' rbanic jun vaso ja conganatz'il c'o chipan como nojnak tre ja nakunje'e ja xa ewalak'anto como congana ixmuna'. 26 Fariseo, ixix xa ix moya', ja kasrjawaxic chi neban nabey, ma tewalak'ajchi ta nakun ja neya' chipan ja revaso inchipan ja replato utzc'a chi ja rij ni katzijwi' chi ch'ajch'oj chakaja'.

27 Lawulo' chewe ixix ja rix maestro xinley in chewe ixix ja rix fariseo, caca' epalajcomo ixix ix junan ruq'uin ja quipanteóncamnaki' ja bien chuman rij in conganabuena ntz'ati pro xa nojnak quibakil cam-naki' chipan in congana rchuwil. 28 In ni c'aqueri' ja rebanic ixix chakaja', nek'alasajewi' chiquewach winak chi congana ix ut-zlaj tak winak pro ja c'a rewanma jari' noj-nak ja ritzelal chipan inmta ari' ja maquitaneban caca' epalaj.

SAN MATEO 23:29 39 SAN MATEO 24:1029 Lawulo' chewe ixix ja rix maestro in

chewe ixix ja rix fariseo, caca' epalaj comoixix neban rbanic ja quipanteón ja rojertak profeta in newek ja lugar je'e ja barnenatax wi' ja jule' chic utzlaj tak winak30 in quewa' nebij ri': —Ja kati't kamama'ojer eje'e' xequicamsaj ja profeta pro wixtaokc'ol ajoj tri' mta moda xekachbilaj tachi quicamsaxic, nixche'e. 31 Ja tok nebij:—Kati't kamama', tok nixche'e, jari' noctestigo'il chewij chi ixix ix calc'wal canja xecamsan quixin ja profeta. 32 Camicnbij chewe, teq'uisa' c'a rbanic ja quiticoncan ja rewati't emama' ojer. 33 Conganaix itzel tak winak, ix cani' jule' itzel takcumatz ¿nak moda xteto' ewi' maquitaxquixban condenar chi nixtakel pa k'ak'?34 Rmalc'ari' ja tok nbij chewe chi ec'oliwinak nenutakel checojol cani' chique pro-feta in cani' chique jule' chic ja solo rna'ojDios nquecoj in cani' chique maestro. Jac'a neban ixix chique, ec'oli chique ne'eripchwach cruz, ne'ecamsaj in ec'oli chiquene'erapaj pa tak jay xin molbal ri'il jabar nemol wi' ewi' chi rc'axaxic ja rtzobalDios in ne'esaluj. Q'uiy ja tinamit nek'axwi' emwal in nij ixtran wi' chiquij chiquisaluxic. 35 Queri' ja nbantaji utzc'a chichewij ixix nkaj wi' ja rtojbalil ja quicamiccanojel ja utzlaj tak winak ja recamsantochwach ja rwach'ulew. Ja kas nabey Abelja camsaxi, congana utzlaj winak ja rAbel.In ja c'a q'uisbex rcamsaxic Zacarías jarc'ajol Berequías. Ja Zacarías arja' camsaxcumal ja rewati't emama' in ja camsax wi',chicojol ja templo in ja raltar ja c'o chwachja templo. 36 Ni katzij wi' ja xtinbij cheweri', nojel ja c'a xinbij chewe, ja rtojbalilchewij ixix nkaj wi' ja rix tinamit Israel.

37 Ixix ja rix aj Jerusalén, anin congananinbison emwal. Ja profeta xin Dios xane'ecamsaj. Ja c'a jule' chic ajsamajela'rxin Dios ja netak ewq'uin xa ne'eq'uiaktza'n abaj. Anin q'uiylaj mul xinwajo' taxixnuto' ta ja cani' nuban jun ac' nermutzejja tak ral xe' rupan pro ja rixix ma xewajo'ta. 38Camic bien tec'waxaj ja xtinbij cheweri', ja retinamit rachbil ja templo c'o chipanjari' ya'on can chic rmal ja Dios, lawulo'xtiban na tre in xa ntale' can. 39 Queri'nbij chewe como ja camic matutz'at chicri' kawach ewq'uin, c'a tokori' nutz'at chic

jutij ri' kawach ewq'uin ja tok xterila' ja k'ijtok quewa' nebij chic chwe ri': —Bendecidoja Cristo ja penak pa rubi' ja kajaw Dios,xquixche' chwe. Queri' xbij ja Jesús chique.

241 C'ac'ari' xelto ja Jesús chipan ja nim-

laj templo xin Dios, kas rmajon binem jatok xetiloc ja rdiscípulo ruq'uin in quewa'quibij tre ri':

—Tatz'ata' can mpe' ja templo le', con-gana banon rbanic, xeche' tre. 2 Pro bixchique rmal ja Jesús:

—Ja rixix nixtajini netz'at ja lale' proanin nbij chewe, jala' templo le' nerila' najun k'ij ja tok xtiyoji nojelal, ni majun abajxtirikla' chi ta ri', xeche'xi.

3 Ja c'a Jesús arja' tz'ubul parwi' ja ti jayu'rbina'an Rjayu'al Olivo in ec'oli chique jardiscípulo quiyonaj qui' ruq'uin in quibijtre:

—Tabij chake ¿nak k'ij xtibantaji jala' jac'a xabij kaj chake le'? In chakaja' ¿nakchi retalil nwinakari ja nc'utu rxin chi xa-jalal maja'n catmelojpi chic jutij in ja tokxtiq'uis awa' ja rwach'ulew ri'? xeche' tre.4 Ja c'a Jesús quewa' xbij chique ri':

—Kas tebana' jutz'it cuenta ewi', maxtac'o jun quixbano engañar. 5 Queri' nbijchewe como e q'uiy ja winak nepi na je'ein xa queyon nquecoj qui' chi e Cristo,quewa' nquibij chique ja winak ri': —Aninin Cristo, neche' na chique, in e q'uiy jawinak ja xquequeban engañar. 6 C'o nimaktak ch'a'oj xtiban na nojel nat nakaj proja tok xtekaj rbixic ewq'uin maxta texbejewi' rmal como ni rjawaxic wi' chi nban-taj cumplir nojel awa' wari' pro jari' maq'uisbal rwach'ulew ta. 7Queri' nbij chewecomo c'o je'e tinamit xtiyictaj na trij jule'chic tinamit in chakaja' ja gobierno je'enyictaj trij jule' chic gobierno. In chakaja'c'o nimak tak rc'ayewal xtiwinakar na patak lugar je'e cani' tre nimak tak wa'al,nimak tak yobil in cubarkan. 8 Nojel awa'wari' xa majbal rxin ja nimak tak rpokonal.

9 Ja c'a rixix nixjach na pa quek'a' winakchi nban pokon chewe in nixcamsax na.Xa itzel nixtz'at na cumal ja winak jarec'o nojel tak nación pro mwal anin jatok xtiban queri' chewe. 10 Chipan ari'tiempo e q'uiy ja winak ja xtiqueya' canja yukulbal quec'u'x ja c'o wq'uin in ec'oli

SAN MATEO 24:11 40 SAN MATEO 24:31ja cachbil xa nequejach pa quek'a' ja net-zelan quixin, xa itzel xtiquetz'at chic qui'chibil tak qui'. 11 In e q'uiy ja winak janewinakar na e profeta neche'xi, pro makatzij ta chi e profeta in e q'uiy ja winakja xquequeban engañar. 12 Ja c'a ritzelaljanila xtibe más pa nim in rmal ja conganaitzelal nbani xa chewi' ja tok e q'uiy jawinak xa nchupi ja rajoben ri'il ja c'o patak canma, xa nq'uisi. 13 Pro canojel jaxtiquecoch' quewach chipan ja rpokonal inni matiqueya' can wi' ja yukulbal quec'u'xwq'uin eje'e' ri' nquewil na ja totajem xinDios. 14 Ja c'a utzlaj tzij ja nc'amonto tre jagobierno xin chila' chicaj jari' nel na rbixicnojel nat nakaj, nojel rwach'ulew nekaj wi'.Nojel nekaj wi' rbixic utzc'a chi nquic'axajja winak ja rec'o nojel tak nación. C'atokoc'ari' xtipeti ja q'uisbal rwach'ulew.

15 Rmalc'ari' nbij chewe, kas turkajchewe ja bitajnak can rmal ja rojer profetaDaniel. Ja xbij ja Daniel chi nerila' najun k'ij ja tok c'oli ja npeti ja más china itzel ntz'at rmal ja Dios. Ja c'a toknpeti arja' npe'e chipan ja lugar santo incongana camíc nuban. (Ja nesiq'uin awa'jule' tzij ri' kas tiquiwasaj jutz'it quina'ojtrij.) 16 Jari', tok xtetz'at chi pa'l chicchipan ja lugar santo, ja c'a neban, jarixc'o chipan ja departamento Judeamejorquixanmaji, tewawaj ewi' pa tak c'achelaj.17 Ja rixc'o parwi' terraza tri' mejor quix-anmaji chakaja', ma quixkajpi chi ta patak ewochoch chi rlasaxic ja remeba'ilpa jay, 18 in ja rixc'o pa tak chenoj tri'mejor quixanmaji chakaja', ma quixmelo-jpi chi ta chi ewochoch chi rc'amaric echa-queta. 19Anin congana npokonaj quewachja rixoki' ja xajalal maja'n queq'ueje' takcal tri' in chakaja' ja rec'o chic tak yaqui'a'chwaquek'a'. 20 Tec'utuj tre ja Dios chi mapa rtiempo tew ta ja tok xterila' ja k'ij chinixanmaji in ma pa jun xula'nbal k'ij tachakaja'. 21 Queri' nbij chewe como c'ojun nimlaj rpokonal npi na pro janila nim.Jaru' pa tiempo tz'ucarnakto ja rwach'ulewmta jun rpokonal penak ta ja más chi tanim chwach awa' ja nintajini nbij cheweri' in ni mchita wi' jun xtipi chi ta ja máschi ta nim chakaja'. 22 Xarwari', xa pajtalija rtiempo. Ja c'a wixta maquita pajtalija rtiempo ni ta majun winak xtuto' ta ri'

chipan. Pro cumal ja winak ja recha'onrmal ja Dios chewi' tok pajtali ja rtiempo.23 Ja c'a wi c'o jun xtibij chewe chi: —Petija Cristo, wawe' c'o wi' ri', wi ne'e, matenimaj ta. Owi nbij chewe chi: —Quela'c'o wi' le', wi ne'e, chakaja' ma tenimaj ta.24 Queri' nbij chewe como ec'oli winak janepi na, jule' xtiquecoj qui' chi e Cristo injule' xtiquecoj qui' chi e profeta xin Diospro ma katzij ta ja nquibij. Eje'e' c'o nimaktak milagro xtiqueban, jutz'it laj nequebanengañar ja winak ja recha'on rmal ja Diospro jari'mtamoda xquequech'ec ta. 25Bientebana' cuenta ewi' chwach ja wari' comoxinya' pon rbixic chewe. 26 Rmalc'ari' nbijchewe, ja c'a wi ec'oli nebin chewe chi: —Jo' mpe', peti ja Cristo, c'o jun lugar kastalani, tri' c'o wi', wi neche'e, ma quixbeta. Owi nquibij chewe chi: —Jo' mpe', c'ojun cuarto ja rwawanwi' ri', wi neche'e, matenimaj ta chakaja'. 27 Queri' nbij chewecomo cani' nuban ja cayipa' tok nuq'uiakri' chicaj chaka bar ta tri' ntz'at wi' inqueri' c'a tre chakaja' ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak, ja tok xtipi chicjutij wawe' chwach'ulew jari'mta bar ta tri'ja maquita ntz'at wi'. 28 Ja juicio puersankajto na ja cani' nqueban ja c'uch, xa barta tri' c'o wi' ja camnak tak cuerpo tri'nekajto wi'.

* * * * * * * * * *29 Ja tok chaka maril xtoc'owi jawa'

nimlaj rpokonal ri' c'ac'ari' matica'y chicja k'ij, nk'ekumiri in matica'y chic ja ic'chakaja'. Ja c'a ch'umil jari' netzakto inja nimak tak poder rxin ja caj nsil na.30 C'ac'ari' c'o jun retal nwinakar chicajjari' retal ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak chi xajalal maja'n tipichic jutij wawe' chwach'ulew. Ja c'a winakja rec'o nojel tinamit wawe' chwach'uleweje'e' nquemaj na jun nimlaj bis, nquetz'atna ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak, arja' penak c'amonto rmal jule'sutz', janila jun nimlaj poder c'o chic paruk'a' in congana nim chic ruk'ij. 31 C'oc'a jun trompeta nc'axax na congana nimrukul, jari' nertakbejel ja ángel rxin chinebe, ne'equimolo' ja winak ja recha'onrmal pro nojel rwach'ulew nebe wi' chiquimolic, mta ja maquita xque'ekaj wi' chiquimolic.

SAN MATEO 24:32 41 SAN MATEO 25:632 Camic tewasaj c'a ena'oj tre jun

che' higuera jari' nc'ambej tzij chewach.Ja higuera ja tok npulani c'o tak ruk'a'nwinakari in ruxak chakaja' jari' retalnuc'ut chewach chi xa nnakajinto jartiempo c'atan. 33 In queri' c'a tre chakaja'ja tok xtemaj rtz'atic nojel ja c'a xinbijchewe jari' retal nuc'ut chewach chi manat chi ta c'o wi' ja k'ij ja xec'waxaj chwe,congana nakaj c'oto chi wi' tri'. 34Ni katzijwi' ja xtinbij chewe ri', ja tinamit Israeleje'e' c'a ec'o na ja tok nbantaj cumplirnojel awa' wari', ma chupnak ta quewach.35 Ja caj in rwach'ulew jari' xa nchup narwach pro ja ntzobal anin jari' ni matichupwi' rwach, mta ari' ja maquita nbantajcumplir.

36 Pro majun winak otakyon ja mero k'ijin ja mero hora ja xtibantaji in nixtac'aángel ta chakaja' ja rec'o chila' chicaj proja nata' Dios xa ruyon arja' ja rotakyon.37Xarwari', ja cani' bantaji ja pa rtiempo jaNoé ojer queri' c'a xtibantaj chic chakaja'ja tok xtipi chic jutij wawe' chwach'ulew jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winak.38 Queri' nbij chewe como ja pa rtiempo jaNoé, ja tok maja'n tipeti ja nimlaj k'ekaljabja winak xa banoj tak wa'im ne'ocla' wi' ilin banoj tak c'ulbic in nijawari' quimajonrbanic ja tok xoqui ja Noé chipan ja nimlajlancha. 39 Ja c'a winak ni ma xquech'obta wi' ja penak chiquij, c'a tokori' ch'obtajcumal ja tok peti ja nimlaj k'ekaljab chiquij,congana lawulo' ban chique rmal ja ya' inxejik'i canojelal. In queri' c'a tre chakaja' jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winakja tok xtipi chic jutij wawe' chwach'ulew,c'a ja' xtiquena' ja winak tok xtipeti. 40 Jac'a tok xterila' ri' tiempo e ca'i' achi'i' xajun ec'o wi' pa chenoj tri', jun xtic'amarelin jun xticanaj can chipan ja rpokonal. 41 Inchakaja' e ca'i' ixoki' ja xa jun ec'o wi'quimajon que'em tri', jun xtic'amarel injun xticanaj can. 42 Rmalc'ari' nbij chewe,quixc'asc'oti como anin in ewajaw in maewotak ta nak k'ij xquinmelojpi chic jutij.43 Pro bien teya'a' ewxquin tre ja xtin-bij chewe ri', jun rajaw jay ja tok nbanalak' ruq'uin, ja wixta rotak nak hora chinekaji ja ralak'om ruq'uin chak'a' nchajij tac'ari' rochoch, nc'asc'ot ta c'ari' inmaquitanuya' lugar tre ja ralak'om chi noc ta pa ro-

choch. 44Rmalc'ari' nbij chewe, ni rjawaxicwi' chi nixc'asc'ot ixix chakaja' como jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winakarja' chaka jalal tok xtipi chic jutij chipanjun hora ja ni ma ech'obon ta.

* * * * * * * * * *45 Tech'obo' c'a chi utz ja xtinbij chewe

ri', ja rajsamajela' ¿echinatak ja nebanocumplir ja nbix chique cumal ja quipatrón,echinatak ja buena quina'oj? Cani' trejun patrón tok c'o jun ajsamajel ruq'uinin nuya' rsamaj chi arja' npe'e chiquij jajule' chic rach tak ajsamajela' chi nerubancuenta in nuya' queway ja tok nc'atzinchique. 46 Congana qui'il tre ja rajsamajelja wi ntajini nuban cumplir ja rsamaj ja tokxturkaji ja rpatrón ruq'uin. 47 ¿Nak nubanja patrón? Seguro chi nojel ja meba'il c'oruq'uin nujach pa ruk'a' awa' jun ajsamajelri' chi arja' npe'e trij. 48 Pro ja rajsamajelwi xa itzel rna'oj in wi xa nbij kaj pa ranmachi: —Na la k'ij npit ari' ja npatrón, wi ne'kaj, 49 in wi numaj quich'ayic ja rach takajsamajela', wi xa banoj tak wa'im in tijojtak ya' nuban cuq'uin k'abarela', 50 ja wi xaqueri' ntajini nuban nerila' na jun k'ij tokc'a ja' xtuna' xturkaji ja rpatrón, ni majunnak ta rnaben. 51 Ja c'a rajsamajel janila junnimlaj rpokonal xtutij pa ruk'a' ja rpatrónin ntakel rmal chipan ja lugar ja bar ec'owi'ja winak ja xa caca' quipalaj. Ja c'a winakjanila chi ok'ej xtiqueban chipan ari' lugarin xtiquicach'ach'ej cak'.

251 Ja c'a chipan ari' tiempo ja gobierno

xin chila' chicaj queri' rbanic cani' quebane lajuj xtani' k'apoja'. Eje'e' como c'o junc'ulbic nbani quec'amel quicandil chiqui-jujunal, xebe chi rc'ulic ja rachi ja nc'ule'e.2 E jo'o' chique congana quina'oj pro ja rejo'o' chic ma e queri' ta, xa ma ch'obol ta jaqueban 3 como mta más aceite quec'amelja nutij ja candil chi ntzije'e. 4 Pro ja xtani'ja congana quina'oj eje'e' quec'amel china jule' ja raceite rxin ja quicandil. 5 Jarachi ja nc'ule'e como ma xpi ta chanimrmalc'ari' xemajtaj ma waram chi e lajujin xewari. 6 Pro ja pa tak nc'ajak'a' c'ojun kulaj c'axaxi, quewa' nbij ri': —Camicpeti ja rachi ja nc'ule'e, quixelto, terc'ulu',

SAN MATEO 25:7 42 SAN MATEO 25:30ne'e. 7 Xeyictaji ja xtani' chi e lajuj, que-maj rchomarsaxic ja quicandil. 8 Ja c'axtani' ja mta más aceite cuq'uin eje'e' c'oliquibij chique ja cach tak xtani' ja conganaquina'oj quewari':

—Taka'an nchupi ja kacandil, teya'a'jule' kaxin ja raceite, xeche' chique.

9—Ma can ta, matzij ma koruban ta ajojja xtikaya' ta jalal tak ewxin. Mejor janeban, jix ja bar nc'ayix wi', tri' jelok'o' wi'ewxin, xeche'xi.

10 Queri' queban, xebe chi rlok'ic jaraceite. Kas c'a ebenak ja tok xurkaji jarachi ja nc'ule'e, xoc pa jay ja bar nban wi'ja wa'im xin c'ulbic e rachbil ja xeq'ueje'listo chi rc'ulic in tz'apixi ja chi'jay. 11 Ja c'ajule' chic xtani' ja rebenak eje'e' xemelojto.Ja c'a tok xe'urkaji quewa' quibij ri':

—Kajaw, Kajaw, tajaka' chi'jaychikawach, xeche'e. 12 Pro bixto chiquermal ja rachi:

—Ni katzijwi' nbij chewe chimawotak taewach, xeche'xi. 13 Rmalc'ari' nbij chewe,quixc'asc'oti comoma ewotak ta nak k'ij innak hora xtipi chic jutij ja Ralc'walaxel jaxoc alaxic cuq'uin ja winak.

14 In jun chic, ja gobierno xin chila' chi-caj queri' rbanic cani' xuban jun achi tokxajalal maja'n tibe pa viaje, arja' xersiq'uijja rmoso. Ja c'a tok xe'ekaj ruq'uin xumajrjachic ja rmeba'il pa quek'a' ja nquibanbejcan rnegocio. 15 Jun, jo'o' mil quetzal xuya'can tre, jun chic, ca'i' mil xuya' can trein jun chic, jun mil xuya' can tre. Jani'necowini nquisamajij xa jari' xuya' canchique chiquijujunal. C'ac'ari' be pa viaje.16 Ja ya'on can jo'o' mil quetzal tre, arja' be,xumaj rsamajixic ja pwok, xumaj negociotre in jo'o' mil quetzal xuch'ec trij. 17 Inqueri' xuban chic chakaja' ja ya'on ca'i' milquetzal tre, ca'i' mil xuch'ec trij chakaja'.18 Pro ja c'a ya'on jun mil quetzal tre, arja'be, xuc'ot jun jul pa tok'ulew in tri' xwawajwi' ja pwok ja ya'on can tre rmal ja rpatrón.

19 Ja tok be jun tiempo tre pro jun tiemponim, jari' moso melojto ja quipatrón inxumaj rbanic cuenta cuq'uin. 20 Ja c'aya'on can jo'o' mil quetzal tre, arja' peti,rc'amonto chic jo'o' mil quetzal in xbij treja rpatrón:

—Wajaw, atat jo'o' mil quetzal aya'oncan chwe, tatz'ata' mpe', xinch'ec jo'o' miltrij, ne' tre. 21 In bix tre rmal ja rpatrón:

—Utz xaban tre ja samaj, atat at junutzlaj moso, janila naban cumplir ruq'uinja rasamaj. Xa ti ma nim ta ja xinya' canchawe pro xaban cumplir. Camic, máschi na q'uiy xtinya' chawe chi nasama-jij. Camic catajo', ninawachbilaj chipan jaquicotemal, ne'xi. 22 Ja c'a ya'on can ca'i'mil quetzal tre, arja' peti chakaja' in xbij treja rpatrón:

—Wajaw, atat ca'i' mil quetzal aya'oncan chwe, tatz'ata' mpe', xinch'ec ca'i' milquetzal trij, ne' tre. 23 In bix tre rmal jarpatrón:

—Utz xaban tre ja samaj, atat at junutzlaj moso, janila naban cumplir ruq'uinja rasamaj. Xa ti ma nim ta ja xinya' canchawe pro xaban cumplir. Camic, máschi na q'uiy xtinya' chawe chi nasama-jij. Camic catajo', ninawachbilaj chipan jaquicotemal, ne'xi. 24 In chakaja' ja ya'oncan jun mil quetzal tre, arja' peti in xbij treja rpatrón:

—Wajaw, anin bien ch'obtaj mwal chiatat at jun achi at c'a'n in wotak chi xach'ecoj nawajo' tre ja rapwok pro mtasamaj naban. 25 Rmalc'ari' xinxbej wi', jajun mil quetzal aya'on chwe, xinbe, xen-muku' can pa tok'ulew. Camic nc'amontoja rapwok ri', tac'ama' pon, ne' tre. 26 Probix tre rmal ja rpatrón:

—Atat xa at jun itzel moso, xa at sak'or.Ja wi queri' xach'ob chwij chi anin xach'ecoj nwajo' tre ja npwok in mta samajnban 27 ja ta c'a xaban xaya' ta ja npwokpa banco. Ja wixta queri' xaban, ja c'atok xinpeti jach ta c'ari' ja npwok chwerachbil ta ral, ne'xi. 28 C'ac'ari' ja patrónxbij chique jule' chic rmoso:

—Camic, temaja' ja jun mil quetzal tre inteya'a' tre ja c'o lajuj mil quetzal ruq'uin.29 Queri' neban tre como ja winak ja c'oje'e yatajnak chique in wi nquisamajijjari' xa jani' nyataj más chique in tokxtiq'uiswani congana nq'uiyi, nuban q'uiycuq'uin. Pro ja winak ja matiquisamajijja yatajnak chique eje'e' nlasax chique jayatajnak chique. 30 Jala' junmoso le' xamtanoc wi', camic techapa', teq'uiakel chipanja nimlaj k'ekumal. Ja c'a winak janila

SAN MATEO 25:31 43 SAN MATEO 26:7chi ok'ej xtiqueban chipan ari' lugar inxtiquicach'ach'ej cak'. Queri' xbij ja patrónchique.

* * * * * * * * * *31 Ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin

ja winak arja' npi chi na jutij, janila nimchic ruk'ij, erachbilanto canojel ja ángel.Tokoc'ari' xtitz'abe' chipan ja rtz'ulibal,jari' tz'ulbal xin Rey in janila nim ruk'ij.32 In nojel tinamit nemol chwach, c'ac'ari'nuban ca'i' chique cani' nuban jun yuk'ulcarnelo, junwi' neruya' wi' ja tak carneloin junwi' neruya' wi' ja tak q'uisic'. 33 Ja recani' tak carnelo eje'e' pa riquik'a' neruya'wi', ja c'a re cani' tak q'uisic' pa rxconneruya' wi'. Queri' xtuban ja Rey. 34 Ja c'arec'o pa riquik'a' quewa' xtibij chique ri':

—Ixix utz ixtz'aton rmal ja nata' Dios,camic quixajo' c'a, quixoc chipan ja go-bierno xin chila' chicaj, jari' ja heren-cia ewxin chominto ojer ja tok maja'ntitz'ucarsaxi ja rwach'ulew. 35 Queri' nbijchewe como ja tok xinmajtaj ma wa'alxeya' nway in tok chakij nuchi' xeya' nuya'.Ja tok xinq'ueje' checojol xinec'ul pa takewochoch masqui ma ewotak ta nwach.36 Ja tok lawulo' chic ntziak chwij xeya'wxin chi ncoj in tok xinyawaji xinek'ijla'. Jatok xinq'ueje' pa che' xinetz'ata'. Queri' janbij chique. 37 Ja c'a utz netz'at rmal ja Dioseje'e' tok nquic'axaj chi queri' nbix chiquequewa' xtiquibij tre ri':

—Kajaw ¿nak k'ij xatkatz'at atmajta-jnak ma wa'al in kaya' away owi nakk'ij xatkatz'at atmajtajnak ma chakichi' inkaya' aya'? 38 In ¿nak k'ij xatkatz'at jama kotak ta awach in xatkac'ul owi nakk'ij xatkatz'at ja lawulo' chic atziak chawijin kaya' awxin chi xacoj? 39 In ¿nak k'ijxatkatz'at at yawa' owi atc'o pa che' inxatekak'ijla'? Queri' ja xtiquibij tre. 40 Jac'a Rey quewa' xtibij chic chique ri':

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jatok xe'eto' ja tak wach'alal, anin c'ari' jaxineto'. Queri' rbanic masqui xa más sen-cillo jun ti wach'alal ja xeto'. Queri' ja xtibijchic chique. 41 Ja c'a rec'o pa rxcon quewa'xtibij chique ri':

—Ixix ja xa itzel ixtz'aton rmal ja Diosquixel chinwach, camic nixbe chipan jak'ak' ja mta q'uisic trij, jari' k'ak' xa rmal jadiablo tok chomin chi ntakel arja' chipan

e rachbil ja ángel rxin. 42 Camic, quixelchinwach como ja tok xinmajtaj ma wa'alma xeya' ta nway in tok chakij nuchi' maxeya' ta nuya'. 43 Ja tok xinq'ueje' checojolxa ma ewotak ta nwach in ma xinec'ul tapa tak ewochoch. Ja tok lawulo' chic ntziakchwij ma xeya' ta wxin chi xincoj ta intok xinyawaji in tok xinq'ueje' pa che' maxinek'ijla' ta. Queri' ja nbij chique. 44 Ja c'areje'e' tok nquic'axaj chi queri' nbix chiquequewa' xtiquibij tre ri':

—Kajaw ¿nak k'ij xatkatz'at atmajtaj-nak ma wa'al owi rmal chakichi' owi atc'ochikacojol owi lawulo' chic atziak chawijowi at yawa' owi atc'o pa che' in maxatkato' ta? Queri' ja xtiquibij tre. 45 Ja c'ararja' quewa' xtibij chic chique ri':

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', ja tokma xe'eto' ta ja tak wach'alal, anin c'ari'ja ma xineto' ta. Queri' rbanic masqui xamás sencillo jun ti wach'alal ja ma xeto'ta. Queri' ja xtibij chic chique. 46 Eje'e' ri'nebe na chipan ja nimlaj rpokonal ja mtaq'uisic trij pro ja utz netz'at rmal ja Dioseje'e' nebe na chipan ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij. Queri' xbij ja Jesús chiqueja rdiscípulo.

261 Ja Jesús ja tok bitaj rmal nojel awa'

jule' tzij ri' c'ac'ari' xbij chic chique jardiscípulo:

2—Ixix ewotak chi xa ca'i' k'ij chic nrajo'ja nc'ul wi' ja nmak'ij pascua in anin ja rinAlc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin ja winakninjach na pa quek'a' ja netzelan wxin chininrip chwach cruz, ne' chique.

3 Ja c'a jefe quixin sacerdote e cachbil jamaestro ja netijon quixin ja winak tre jaley xin Dios e cachbil chakaja' ja principali'xin tinamit eje'e' xequimolo' qui' chwachja nimlaj jay rxin ja Caifás ja lok'laj sac-erdote. 4 Quemaj rcanoxic rij rwach naknqueban tre ja Jesús chi nquechap pan ekalin nquicamsaj. 5 Pro quewa' quibij ri': —Ma chipan ta ja nmak'ij nkachap wi' matzijqueyictaji ja winak rmal, xeche'e.

* * * * * * * * * *6 Ja c'a Jesús arja' c'o chipan ja tina-

mit Betania pa rochoch jun achi rbina'anSimón ja rec'ol itzel tak ch'a'c trij nabey.7 C'oli ja Jesús pa mesa ja tok be jun ixok

SAN MATEO 26:8 44 SAN MATEO 26:31ruq'uin rc'amonel jule' ak'om ja qui' rxula'in congana nim rjil, rc'amonel chipan junrc'olibal ja banon rbanic, alabastro ocnak.Ja c'a rixok tok xekaj ruq'uin ja Jesús xuya'ja rak'om pa rwi'. 8 Pro ja c'a rdiscípuloeje'e' junwi' quetz'at ja xuban ja rixok:

—¿Nak tre tok xa xtz'ila' ja rak'om le'?9 Ja ta ban tre c'ayix ta, congana ta q'uiy japwok xuya', ja c'a rjil ya' ta chique ja takmeba'i'. Queri' ja quibij. 10 Ja c'a Jesús arja'bien rotak ja quimajon rbixic in quewa' xbijchique ri':

—¿Nak tre tok nenak ja rixok? Jawa'xuban chwe ri' congana utz. 11 Ja c'a takmeba'i' eje'e' nij ec'o wi' checojol ja wic'ol egana neban utzil chique pro ja chweanin maquinq'ueje' ewq'uin nojel tiempo,ninwasaxel na checojol. 12 Arja' tok xuya'ja rak'om chwij jari' xchomarsbej pon jancuerpo chi nmuki. 13Ni katzijwi' ja xtinbijchewe ri', jawa' utzlaj tzij ja nc'amonto ri',xa bar ta tri' xtekaj wi' rbixic nojel natnakaj tre ja rwach'ulew tri' xtinatax wi'chakaja' ja rutzil ja xuban chwe jawa' rixokri', jari' nnatbex rxin, ne' chique.

* * * * * * * * * *14 C'ac'ari' c'o jun chique ja cablajuj dis-

cípulo ja bina'an tre Judas Iscariote, arja'be cuq'uin ja jefe quixin sacerdote. 15 Jac'a tok xekaj cuq'uin quewa' xbij chique ri':—¿Nak neya' chwe can njach pan ek'a' jaJesús? ne' chique. Xa treinta rkan pwokplata ocnak ja quichomij ruq'uin. 16 Jac'a Judas ni jari' hora xumaj rcanoxic naknuban tre ja Jesús chi nujach pa quek'a'.

* * * * * * * * * *17 Ja tok xerila' ja nabey k'ij rxin ja

nmak'ij ja tok ntiji ja caxlanway ja mtalevadura ruq'uin, ja c'a Jesús xe'ekaji jardiscípulo ruq'uin in quewa' quibij tre ri':

—Ja xtati' ja xin nmak'ij pascua tabijchake bar tri' xtikachomij wi', xeche' tre.18 In bixel chique rmal ja Jesús:

—Jix chipan ja tinamit Jerusalén. Tri'c'o wi' jun achi, nixbe ruq'uin in quewa'nebij tre ri': —Ja Maestro quewa' rbintori': —Xajalal maja'n terila' ja tiempo chinincamsaxi. Jawa'im ja xinnmak'ij pascua,pan awochochnkabanwi' ewachbil ja ndis-cípulo. Queri' ja rbinto chake, quixche' tre,xeche'xel rmal ja Jesús. 19 Ja c'a discípulo

queri' queban ja cani' bixel chique rmal jaJesús, xebe, xequichomij ja wa'im ja xinnmak'ij pascua.

20 Ja c'a tok xoc ak'a' tz'abe' ja Jesús pamesa e rachbil ja cablajuj discípulo. 21 Kasquimajon wa'im ja tok arja' xbij chique:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', c'ojun chewe ja ninrujach na pa quek'a' janetzelan wxin, ne' chique. 22 Ja c'a reje'e',ja tok quic'axaj ja bix chique quemaj junnimlaj bis:

—¿La maxta anin Wajaw, la maxta anin?xeche'e chiquijujunal. 23 In bix chique rmalja Jesús:

—Ja rachi ja wachbil tre wa'im in xajunannokwa' ruq'uin paplato, arja' c'ari' janjacho wxin pa quek'a'. 24 Ja Ralc'walaxelja xoc alaxic cuq'uin jawinak arja' ncamsaxna cani' tz'ibtal can tre chipan ja rtzobalDios pro congana lawulo' tre ja xtijachorxin pa quek'a' ja necamsan rxin, makana'maquita Alc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak. Ja xtijacho rxin más ta utz jamaquita xalax chwach'ulew. Queri' bixchique rmal. 25 Ja c'a Judas arja' xbij tre:

—Maestro ¿la maxta anin? ne' tre.—Atat nac'a, ne'xi rmal ja Jesús.26 Ja c'a tok quimajon wa'im ja Jesús

xuc'am ja caxlanway, xmaltioxij tre ja Dios,xuwech' in xujach chique ja rdiscípulo inquewa' xbij chique ri':

—Jawa'wari' ncuerpo, tec'ama' in tetija',ne' chique. 27 In xuc'am chic jun vasovino, xmaltioxij tre ja Dios in xujach chiquechakaja' in quewa' xbij chic chique ri':

—Tetija' ewanojelal 28 como jawa' wari'jawa' nquiq'uel ocnak rseguro ja c'ac'achominem ja rchomin ja Dios. Ja nquiq'uele q'uiy ja winak ntix na pa quicuenta utzc'achi ncuytaji ja quil quemac. 29 Anin nbijchewe camic chi jawa' riya'l uva ri' nimatintij chi wi' wawe', c'a tokori' xtintijchic ja tok xterila' ja k'ij chi nkatij chicewq'uin chipan ja gobierno rxin ja nata'Dios xarwari' c'ac'a chic nojelal tri', ne'chique.

* * * * * * * * * *30 C'o c'a jun himno rxin ja nmak'ij pas-

cua quibixaj. Ja c'a tok tzuri ja himnocumal xe'elel, xebe chipan ja lugar rbina'anRjayu'al Olivo. 31 Ja c'a Jesús arja' xbijchique:

SAN MATEO 26:32 45 SAN MATEO 26:52—Rmal ja xtiban chwe chipan awa' jun

tucwak'abil ri' ixix nineya' can, nixan-maji pro ewanojelal. Queri' nbij chewecomo tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosquewari': —Anin xtincamsaj ja yuk'ulquixin ja tak carnelo, ja c'a tak rcarnelo jarerbanon cuenta, eje'e' nechictaji. Queri'ja tz'ibtal can. 32 Pro ja tok xtic'astajnwach ninnabeyaj chewach, ninbe chipanja departamento Galilea, ne' chique. 33 Jac'a Pedro arja' xbij tre:

—Masqui canojel xcatqueya' can pro jac'a chwe anin mta moda xcatnuya' can ta,ne' tre. 34 In bix tre rmal ja Jesús:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chawe ri', jachipan awa' jun tucwak'abil ri' maja'n tok'ija ac' ja tok oxmul xtabij chwe chi: —Aninma wotak ta rwach ja Jesús, natche' nachwe, ne'xi ja Pedro.

35—Masqui ok ca'i' awq'uin xkocamsaxipro ni ma xcatnuya' can ta wi', ne'e jaPedro tre. In canojel ja discípulo queri'quibij tre chakaja'.

* * * * * * * * * *36 C'ac'ari' ja Jesús xerachbilajel ja rdis-

cípulo, xebe chipan jun lugar rbina'an Get-semaní. Ja c'a tok xe'ekaji quewa' xbijchique ri':

—Quixtz'abe' can wawe' ri', ja c'a raninnenbana' paki na oración quelale', ne' canchique. 37Pro xeruc'amel ja Pedro e rachbilja re ca'i' rc'ajol Zebedeo. C'ac'ari' xumajjun nimlaj bis in xumaj ti'onem ja ranma.38 In xbij chique:

—Camic, congana nbisoni ja wanma, janna' anin camíc rc'amonto chwe. Ixixquixq'ueje' canwawe', quixc'asc'otwq'uin,ne' can chique. 39 C'ac'ari' junwi' xyonajpon wi' ri' ruyon, xuque'e in xumaj rbanicoración:

—Nata', anin nwajo' nabij ta chwe chimaquita nink'ax chipan awa' rpokonal japenak chinwach ri' xarwari' ni ta c'axquink'ax wi' chipan ja wi queri' nawajo'chwe chi nban, ne' tre ja Tatixel. 40 Jac'a tok tzuri ja roración rmal be cuq'uinja discípulo. Ja tok xe'erwila' ekajnak chiwaram. Xbij tre ja Pedro:

—¿La matecoch' ek xquixc'asc'ot ta junhora wq'uin? 41 Quixc'asc'oti in tebana'orar utzc'a ja Satanás tok xquixrtakchi'ijmaquita xquixruch'ec. Ja rewanma jari' ni

katzij wi' chi c'o rgana nc'asc'oti pro comoxa ix winak ja recuerpo npokonaj nubanqueri', ne' tre. 42 C'ac'ari' meloj chic jutijchi rbanic ja roración:

—Nata', ja wi ni mta wi' moda jamaquitaxquink'ax chipan ja rpokonal ri' xtiban-taj ta c'a ja ravoluntad, ne' chic tre jaTatixel. 43 Meloj chic jutij cuq'uin intok xe'erwila' chic ewarnak chic chakaja'.Queri' quibanon como congana jun nimlajwaram chique, ma xquecoch' ta. 44 Inmelojchic jutij chakaja' chi rbanic ja roración inqueri' xbij chic ja cani' rbin nabey chipanja roración. 45 C'ac'ari' melojpi chic jutijcuq'uin ja discípulo in quewa' xbij chiqueri':

—Camic quixwar c'a, quixxula'n c'a.Bien tec'waxaj chi xurwila' ja hora, jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin jawinak, camic njach pa quek'a' ja raj'ilajmaqui' chi nquicamsaj. 46 Jo', quixyictaji,que'ekac'ulu'. Tetz'ata' mpe' le', xanakajinto ja njacho wxin pa quek'a', ne'chique.

* * * * * * * * * *47 Kas c'a rmajon na tzij ja Jesús cuq'uin

ja rdiscípulo ja tok peti ja Judas. Jari'Judas arja' jun chique ja cablajuj apóstol.Arja' e q'uiy ja winak erachbilanto in c'olibanbal ch'a'oj quic'amonto cani' tre espadain che', etakonto cumal ja jefe quixin sac-erdote in cumal ja principali' xin tinamitchi nurquichapa' ja Jesús. 48 Ja c'a Judasja njacho rxin ja Jesús arja' c'oli xchomijcuq'uin ja winak nak xtuban tre ja Jesúschi jari' njachbej rxin pa quek'a': —Jatok xtetz'at ja rachi ja xtintz'ubaj ruchi'chewach ja c'ariri', techapa'. Queri' rbanicja xchomij cuq'uin. 49 Be c'a alnak ja Judasruq'uin ja Jesús, ja c'a tok xekaj chwachxuban saludar:

—Xoc ak'a' Maestro, ne' tre, in xtz'ubajruchi'. 50 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Amigo ¿nak narbana' wawe? ne' tre.C'ac'ari' ja winak xebe trij ja Jesús, quechapin quecoj preso. 51 C'o c'a jun chiqueja rachbil ja Jesús chaka jalal tok xlasajja respada in c'o jun moso rxin ja lok'lajsacerdote xusoc tre, xkupijel jun rxquin.52 Ja c'a Jesús arja' xbij tre:

SAN MATEO 26:53 46 SAN MATEO 26:73—Tac'olo' ja respada pa rc'olibal comoxa

nak ta ncojowi ja respada, espada ncams-bex arja' chakaja'. 53 ¿La ma awotak ta c'achi anin ja wixta c'o ngana nc'utuj nto'ictre ja nata' Dios arja' chanim nerutaktojule' ángel chi nto'ic? Pro congana e q'uiynerutakto, e cani' cablajuj ejército soldadoja nerutakto. 54 Pro ja wixta maquitanink'ax chipan ja rinc'o wi' camic ri' mati-bantaj c'a cumplir ari' ja tz'ibtal can chipanja rtzobal Dios chi c'o rjawaxic chi nink'axchipan, ne' tre. 55 Ja c'a ri' hora ja Jesús arja'xbij chique ja winak:

—¿La in alak'om la'an chewi' tokec'amonto espada ec'amonto che' chwijchi nchapic? Pro xinq'ueje' wa'an chipanja nimlaj templo xin Dios in k'ij k'ij xentijojja winak chipan pro ma xinechap ta wa'antri'. 56 Pro nojel awa' wari' ma chaka tanbantaji, rumac chi nbantaj cumplir jatz'ibtal can chwe ojer cumal ja rojer takprofeta xin Dios, ne' chique. C'ac'ari' jardiscípulo queya' can, xe'anmajel.

* * * * * * * * * *57 Ja c'a winak ja xechapo rxin ja Jesús

eje'e' quec'amel chwach ja Caifás ja lok'lajsacerdote. Tri' quimolon wi' qui' ja mae-stro ja netijon quixin ja winak tre ja ley xinDios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés e cachbilja principali' xin tinamit. 58 Ja c'a Pedroarja' rtrarben ja Jesús pro c'a c'a nat nutzu'pon chic wi'. Arja' xekaji ja bar c'o wi' janimlaj jay rxin ja lok'laj sacerdote, xococchwa jay in tz'abe' cuq'uin ja pulisiya',nrajo' nutz'at nak ja xtibantaji. 59 Ja c'ajefe quixin sacerdote e cachbil ja principali'xin tinamit in e cachbil chakaja' ja jule'chic ja rec'o chipan ja k'etbaltzij quixinja raj Israel eje'e' quemaj quicanoxic jule'winak chi nqueya' testigo'il trij ja Jesús proxa tz'akbal tak tzij ja xtiquibij tre. Queri'nqueban utzc'a chi nkaji camíc trij. 60 Proni majun nak ta quichapbej ta rxin ja Jesús,ni mta wi' masqui e q'uiy ja testigo ja xa etz'akol tak tzij. Ja tok q'uiswani ec'o ca'i' jatestigo e tz'akol tak tzij 61 quewa' quibij ri':

—Jala' rachi le' rbin chi ncowini nuyojja nimlaj templo xin Dios pro xa oxi' k'ijnrajo' chi nuyic chi wi' jutij, xeche'e. 62 Jac'a lok'laj sacerdote arja' pe'i in xbij tre jaJesús:

—¿La matac'ulba' c'a ja bix chawe le'?Camic, tabij c'a chwenak rbanic ja testigo'ilja ya' chawij cumal ja rachi'i' le', ne' tre.63 Pro ja Jesús ni matic'ulba' wi' ja nbix tre.In bix chic tre rmal ja lok'laj sacerdote:

—Chwach ja c'aslic Dios tabij chake ¿laatat ja rat Cristo ja rat Ralc'wal Dios? ne'xrmal. 64 Ja c'a Jesús arja' xbij tre:

—Queri' nac'a ja cani' nabij le'. In bientec'waxaj ja xtinbij chewe ri', camic nema-jel rtz'atic ja xtuban ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak, arja' pa riquik'a'ja Dios ntz'abe' wi' ja bar c'o wi' ja nimlajpoder rxin in netz'at chakaja' ja tok xtipichic jutij c'amonto rmal jule' sutz' xin chi-caj, ne' tre. 65 Ja c'a lok'laj sacerdote c'ojun tziak rcojon xurak como xa itzel xc'axajja bix tre rmal ja Jesús in xbij chique jaquimolon qui' ruq'uin:

—Jala' xbij le' xa ofensa rc'amonto treja Dios, taka'an njunsaj ri' ruq'uin. Camic,mchita ne'oc wi' más ja testigo como bienxec'waxaj ja xbij le', ja Dios janila nubanofender ri' rmal. 66 Camic ¿nak nebij ixixtre? ne' chique.

—Mta, ni yatal wi' trij chi ncamsaxi,xeche'e. 67 C'ac'ari' quichubaj rpalaj, que-soc in ec'oli chique queya' k'a' chi rpalaj,68 quewa' quibij tre ri':

—Cristo, tabij c'a chake camic ¿nak yowik'a' chi apalaj? Queri' ja quibij tre pro xanquiyok'bej rxin.

69 Ja c'a Pedro arja' tz'ubul chwa jay, c'oc'a jun aj'ic' xekaj ruq'uin in quewa' xbij treri':

—Atat jun chakaja' xawachbilaj ja Jesúsja raj Galilea, ne' tre. 70 Pro ja Pedro arja'ma xuya' ta trij ja bix tre, quewa' xbijchique ri' pro ni chiquewach canojelal:

—Anin ni ma wotak ta ja nabij le', ne' treja rixok. 71 Yictaji, be ja bar c'o wi' puertapro c'o chic jun ja raj'ic' tz'ato rxin in xbijchique ja rec'o tri':

—Jawa' jun achi ri' arja' rachbilaj ja Jesúsja raj Nazaret, ne' chique. 72 Pro ja Pedroarja' ma xuya' chi ta trij ja bix tre:

—Chwach Dios nbij chi anin ma wotak tarwach ja Jesús ja nabij le', ne' tre. 73 C'aco'l ari' ja tok ec'o jule' winak ja rec'o tri'xe'ekaj ruq'uin in quibij tre:

SAN MATEO 26:74 47 SAN MATEO 27:21—Bien k'alaj chi atat at cachbil ja raj

Galilea ja xerachbilaj ja Jesús como ja nattz-ijoni jari' natc'utuwi, xeche' tre.

74 —Chwach Dios nbij chewe chi aninma wotak ta rwach ja Jesús in xta itzelxquinrutz'at ja Dios ja wi ma katzij ta janbij, ne'e ja Pedro chique. In chaka marilbitaj rmal ja tzij ri' xok'i ja ac'. 75 C'ac'ari'xurkaj tre ja Pedro ja bin tre rmal ja Jesús,quewa' bin tre ri': —Ja tok maja'n tok'i jaac', oxmul xtabij na chwe chi: —Anin mawotak ta rwach ja Jesús, natche' na chwe.Queri' ja bin tre. C'ac'ari' xelto, conganajun nimlaj bis ok'ej nuban.

271 Ja c'a tok sakari canojel ja jefe quixin

sacerdote e cachbil ja principali' xin tina-mit eje'e' quemaj rch'obic nak nqueban treja Jesús chi nquicamsaj. 2Quebaq'uel, xebe,xequijacha' pa ruk'a' ja Poncio Pilato jagobernador.

* * * * * * * * * *3 Ja c'a Judas ja jacho rxin ja Jesús pa

quek'a' ja xetzelan rxin arja' tok xutz'at chincamsaxi ja Jesús congana xumaj ti'onemja ranma. Be, xermeloj ja treinta rkanpwok ja plata ocnak, xermeloj pa quek'a'ja jefe quixin sacerdote in pa quek'a' japrincipali' xin tinamit. 4 Ja c'a tok xekajcuq'uin quewa' xbij chique ri':

—Camic, xinban jun il mac, xinjach pacamíc jun achi pro mta ril, ne' chique.

—Jala' nabij le', ajoj ni majun nak tankabij tre, kas atat wala' nak ja xtabanruq'uin, ne'xi. 5 C'ac'ari' ja Judas xch'akijcan ja pwok chipan ja templo, xelel in be,xerjitz'aj ri' ruyon. 6 Ja c'a jefe quixinsacerdote eje'e' quemol ja pwok in quewa'quibij ri':

—Jawa' pwok ri' rjil quic' chewi' xajanja xtibe ta pa caja xin templo, xeche'e.7 In quemaj rch'obic nak nqueban tre japwok. Ja c'a tok ch'obtaj cumal quelok'jun ulew tre ja rachi ja banol bojo'y. Jac'a xoc wi' ja rulew, chipan nemuk wi' jawinak ja necami ja repenak chipan jule'chic tinamit. 8 Xc'a rmalari' bina'ax tre jarulew rjil quic' ne'xi, in niquirwari' nbixtre camic chakaja'. 9Tri' bantaj wi' cumplirja tzij ja bitajnak can rmal ja rojer profetaJeremías quewari': —Ja winak ja raj Israel

ec'oli chique xa treinta rkan pwok ja plataocnak xa jari' rjil quibij. Ja c'ari' pwokquec'am 10 quilok'bej jun ulew tre ja banolbojo'y cani' bin anin chwe rmal ja kajawDios. Queri' ja bitajnak can ojer.

* * * * * * * * * *11 Ja c'a Jesús arja' pa'l chwach ja Pilato

ja gobernador in quewa' bix tre rmal ri':—¿La atat ja rat rey quixin ja tinamit

Israel? ne'xi ja Jesús.—Queri' nac'a ja cani' nabij le', ne'e ja

Jesús tre. 12 Pro ja jefe quixin sacerdote ecachbil ja principali' xin tinamit eje'e' tokquemaj rbixic ja ril ja Jesús arja' ni majunnak ta xbij. 13C'ac'ari' ja Pilato xbij chic tre:

—¿La matac'waxaj c'a ja nquibij chawele', congana taka'an jule' awil nquibijchawe? ne' tre. 14 Pro ja Jesús nixtac'a c'ota jun tzij xbij, ni ma xc'ulba' ta wi'. Jac'a Pilato congana junwi' xutz'at ja queri'xuban.

* * * * * * * * * *15 Ja c'a gobernador ni c'amonnak wi'

tre chi ni c'o wi' jun preso nsokpij patak nmak'ij pascua pro nuya' lugar tre jatinamit chi eje'e' nec'utuni nak chi preso'ilja nsokpixel. 16 Ja c'ari' tiempo c'o junpreso rbina'an Barrabás, nojel ja rbanonbenak rbixic nat nakaj. 17 Ja c'a Pilatotok quimolon chic qui' ja winak arja' xbijchique:

—¿Nak newajo' ixix, la Barrabás jansokpijel owi Jesús ja Cristo ne'xi? ne'chique. 18 Queri' xbij chique como arja'bien rotak chi congana quiakirnak canmatrij ja Jesús in xa rmal ja raquiakaremtok quijachon pa ruk'a'. 19 Ja Pilato arja'tz'ubul chipan ja lugar ja bar nuban wi' jak'etoj tzij ja tok chaka c'a jalal tak rbixicjule' tzij tre rmal ja rxjayil quewari': —Matacoj ta awi' atat chi rcamsaxic ja rachi,arja' utzlaj achi. Ma tacoj ta awi' comoni ja' rachi xinwachc'aj camic in ja rachic'congana lawulo' xuban chwe. Queri' jatakonel rbixic tre rmal ja rxjayil. 20 Pro jajefe quixin sacerdote e cachbil ja principali'xin tinamit eje'e' quibij chique ja winak chinquic'utuj ja Barrabás chi nsokpixel in jac'a Jesús ncamsaxi. 21 Ja c'a gobernadorarja' xbij chic jutij chique:

SAN MATEO 27:22 48 SAN MATEO 27:47—¿Nak newajo' ixix, nak chique ja ca'i'

achi'i' nsokpijel? ne' chique.—Barrabás ja tasokpijel, xeche' tre.22—Jawi queri' newajo' ¿nak c'a nban tre

nech'ob ixix ja Jesús ja Cristo ne'xi? ne'e jaPilato chique.

—Ticamsax chwach cruz, xeche'e cano-jelal.

23—¿Nak c'a tre, nak c'a ritzelal rbanon?ne' chic ja Pilato chique. Pro ja reje'e' máschi na quemaj rakic quechi':

—Ticamsax chwach cruz, xeche' chic ju-tij tre.

24 Ja c'a Pilato arja' xutz'at chi jawinak nima e conforme ta wi' ruq'uin ja nbij arja'chique chi nsokpixel ja Jesús in xerutz'atchi xa jani' neyictaj más. C'ac'ari' xuc'amjule' ya', xuch'aj ruk'a' chiquewach inquewa' xbij chique ri':

—Anin ma wil ta ja ncamsaxi ja utzlajachi ri', kas ixix wala' nak ja xteban tre, ne'chique.

25 —Ajoj c'a nokijkalen ari' ja ncamsaxiin tak kalc'wal chakaja', xeche'e canojelal.26 Ja c'a Pilato arja' xuya' quigana, xsokpijelja Barrabás in xuya' orden chi nrapaxi jaJesús. Ja c'a tok raptaji xujach pa quek'a' janec'amo'el rxin chi ncamsax chwach cruz.

27C'ac'ari' ja soldado rxin ja gobernadoreje'e' quec'amel ja Jesús chipan ja jay jabar nq'ueje' wi' ja gobernador in xeque-mol canojel ja jule' chic cach tak soldado.28 Quejal ja rtziak ja Jesús in c'o chic juntziak quiak quecoj tre. 29 Quichomij juncorona, q'uix quecoj in quecoj pa rwi' inqueya' jun aj pa ruk'a' riquik'a'. Xexuque'chwach in queban saludar ja cani' nbansaludar jun rey pro xa nquiyok'bej rxin:

—Atat at rey quixin ja tinamit Israel,xeche' tre. 30 Quichubaj, quemaj ja aj trein quesoc rij tak rwi' tre. 31 Ja tok tzuriyok'onem cumal c'ac'ari' quejal ja tziakquiak tre in quecoj chic tre ja ni rtziakwi' arja'. C'ac'ari' quec'amel chi nequiripa'chwach cruz.

* * * * * * * * * *32 Ja tok xebe c'o jun achi quewil aj

Cirene, Simón rubi', puersa queban tre chinrijkajel ja cruz rxin ja Jesús. 33 Xebe pajun lugar rbina'an Gólgota. Gólgota tibijtzij lugar xin rwi' camnak. 34 Ja c'a tokxe'ekaj chipan ja lugar Gólgota quitzujuj

vino tre chi nutij. Ja vino c'oli ja yujunruq'uin congana c'ay. Ja c'a Jesús tokxuna' chi c'ay ma xutij ta. 35 Ja c'a tokriptaj cumal chwach cruz quemaj rbanicsuerte trij ja rtziak nak xtich'eco chique inquejach chiquewach. Queri' bantaji utzc'achi tri' bantaj wi' cumplir ja bitajnak canrmal ja profeta quewari': —Queban suertetrij ja ntziak in quejach chiquewach, queri'ja bitajnak can ojer. 36 C'ac'ari' xetz'abe'ein quemaj rchajixic ja Jesús. 37 Tz'ibaxi jaril ja nbix tre in parwi' queya' wi' chwach jacruz, quewa' rbanic ja ril nbixi ri': —Jawa'Jesús, arja' rey quixin ja tinamit Israel,ne'xi.

38 In ec'o c'a ca'i' alak'oma' xerip chwachcruz chakaja', jun pa riquik'a' ja Jesús injun pa rxcon. 39 Ja c'a winak ja nek'axija tok nquetz'at ja Jesús xa nquitzebej xanqueyok' in quewa' nquibij tre ri':

40—Atat xatbini chi nayoj ja templo in xaoxi' k'ij nrajo' chi nayic chi wi' jutij, camictato'o' c'a awi' ayon. Ja c'a wi katzij chi atatja rat Ralc'wal Dios catkajpi c'a chwach jacruz, neche' tre. 41 In ja jefe quixin sacer-dote eje'e' xa nqueyok' chakaja' e cachbil jamaestro ja netijon quixin ja winak tre la leyxin Dios e cachbil chakaja' ja principali' xintinamit:

42—Arja' To'onel quixin winak ne'xi, proja camic xna' maticowini nuto' ri' arja'.Ja wi katzij chi arja' Rey kaxin ja rok ajIsrael tikajto c'a camic chwach ja cruz inwi nkajto nyuke' c'a kac'u'x ari' ruq'uin.43 Arja' yukul ruc'u'x ruq'uin ja Dios ne'xi,pro wi c'o rgana ja Dios ruq'uin tito'o' c'acamic comoarja' xucoj ri' chi Ralc'wal Dios.Queri' ja nquiyok'bej rxin. 44 In queri'queban ja re ca'i' alak'oma' ja xerip chwachcruz pa rxquin ja Jesús, eje'e' queyok'chakaja'.

* * * * * * * * * *45 Ja pa nc'ajk'ij c'o jun nimlaj k'eku'm

xoqui nojel chwach'ulew, c'a a las tres xintakak'ij sakar chic jutij. 46 Ja c'a Jesús a lastres chi la xin takak'ij arja' congana xurakruchi', quewa' xbij ri':

—Elí, Elí ¿lama sabactani? ne'e. Jari' tzijxbij quewa' nbij ri': —Nata' Dios, nata' Dios¿nak tre tok inaya'on can? ne'e. 47 Ec'o c'ajule' chique ja winak ja rec'o tri', eje'e' tokquic'axaj ja xbij quewa' quibij ri':

SAN MATEO 27:48 49 SAN MATEO 28:7—Jala' rachi le' camnak profeta Elías ja

nsiq'uij, xeche'e. 48 C'o c'a jun chiquexerc'amla'to jun esponja, xch'akba' trejule' ch'amlaj vino, xuxim chutza'm jun ajin xuya' nojoj tre ja Jesús chi nutij. 49Pro jac'a jule' chic eje'e' quibij:

—Ch'enchila', katz'ata' na c'a ja wixtipeti ja rElías chi nurto'o', xeche'e. 50 Jac'a Jesús arja' xurak chic jutij ruchi', xujachranma tre ja Dios in cam kaj. 51 In chakajalal tok raktaji ja manta ja tasben rpanja nimlaj templo xin Dios ja bar c'o wi' jasantilaj lugar, chaka ca'i' xuban. Raktaji,xelto chicaj, kajto c'a pa tok'ulew. Ja c'arwach'ulew congana xusil ri' in c'oli nimaktak abaj xepak'taj rmal. 52C'o je'e jul jaktajiquixin camnaki' in ja camnaki' ja re xinDios e q'uiy chique xec'astaji. 53 Ja c'areje'e' tok c'astajnak chic ja Jesús xe'eltochipan ja jul ja bar ec'o wi' in xebe chipanja tinamit Jerusalén ja tinamit xin Dios ine q'uiy ja xetz'ato quixin. 54 Ja capitán erachbil ja rec'o ruq'uin chi rchajixic ja Jesúseje'e' quetz'at ja cubarkan xuban, quetz'atnojel ja bantaji in congana quixbej qui'rmal:

—Jala' rachi le' ni katzij wi' chi Ralc'walDios, xeche'e.

55 In e q'uiy ja rixoki' ja rec'o tri' chakaja'nquetzu' pon ja nbantaji. Eje'e' etranel trijja Jesús ja tok xelel pa Galilea in queto'chipan nak ja c'o rjawaxic tre. 56 Jun chiqueja rixoki' María Magdalena, in jun chic,María ja quete' Jacobo in José, in jun chic,ja quete' ja rc'ajol Zebedeo.

* * * * * * * * * *57 Ja c'a tok xoc ak'a' c'o jun achi peti,

arja' biyom, aj Arimatea, José rubi'. Arja'rdiscípulo ja Jesús chakaja'. 58Be ruq'uin jaPilato chi rc'utuxic ja cuerpo rxin ja Jesús.Ja c'a tok xekaji, ja Pilato xuya' orden chinjach tre ja cuerpo. 59 Be ja José, xerc'ama'ja cuerpo in xubar pa jun tziak ch'ajch'oj.60 Ja c'a tok bartaj rmal xerya'a' chipan junpanteón c'ac'a rxin arja' ja rc'oton chwachjun portales in xtz'apij ruchi' tre jun nimlajabaj. C'ac'ari' be. 61 Ja c'a MaríaMagdalenarachbil ja jun chic María eje'e' ec'o tri',etz'ubuloc chwach ja panteón.

* * * * * * * * * *62 Ja tok xoc'owi ja k'ij ja nchomarsbex

wi' nakun je'e rxin ja nmak'ij, ja c'a chi

rcab k'ij chic xebe ja jefe quixin sacerdotee cachbil ja fariseo, xequimolo' qui' chwachja Pilato 63 in quewa' quibij tre ri':

—Señor gobernador, ajoj bien nurkajchake, ja rachi Jesús ja banol engaño, ja tokc'a c'as na c'o jun tzij xbij can quewari': —Pro ja chi rox k'ij nc'astaj nwach. Queri'ja xbij can. 64 Rmalc'ari' nkabij chawe,taya'a' jun orden chi nchajix oxi' k'ij ja pan-teón, matzij xquebe ja rdiscípulo chak'a',xtiquilak'ajel ja rcuerpo chipan ja panteónin tok xtic'amtajel cumal xtiquibij chiquejawinak chi c'astaj rwach ja rachi chiquico-jol camnaki'. Ja wi queri' xtiqueban jari'más chi na jun nimlaj engaño chwach jacani' xuban ja Jesús nabey, xeche' tre jaPilato. 65 In bix chique:

—Ec'oli ja guardia le', ixix c'ol ek'a'chique, que'ec'ama'el, seguro tebana' treja panteón como ixix ewotak nak xtebantre, xeche'x rmal ja Pilato. 66C'ac'ari' xebe,quichomij ja rabaj ja tz'apben ruchi' ja pan-teón, bien seguro queban tre in xequeya'can ja guardia chi rchajixic.

281 Xoc'owi ja xula'nbal k'ij, ja c'a pa

rsakaric xin domingo be ja María Mag-dalena rachbil ja jun chic María, xe-quitz'ata' ja panteón. 2 Chaka c'a jalalc'o jun nimlaj cubarkan xuban rumac junángel rxin ja kajaw Dios kajto chila' chicaj,xlasaj ja rabaj ja tz'apben ruchi' ja panteónin tz'abe' parwi'. 3 Ja nca'yi ja ángel cani'nca'y k'ak' xin jab tok nuq'uiak ri' in jartziak rcojon congana sak. 4 Ja c'a guardiaeje'e' congana quixbej qui' rmal, congananebirbot rmal ja xbeben ri'il, xekaj chitok'ulew in matiquena' chic. 5 Pro ja c'aángel xbij chique ja rixoki':

—Ma texbej ta ewi' como anin wotakchi Jesús ja nixtajini necanoj, ja camsaxchwach cruz. 6 Camic, ma wawe' chi tac'o wi', c'astaj wa'an rwach ari', bantajcumplir ja cani' rbin can. Quixajo', tetz'ata'mpe' ja lugar ja bar q'ueje' wi' ja cuerporxin ja Kajaw. 7 Ja c'a tok xtitz'attaj canemwal nixbe alnak, nebij chique ja rdis-cípulo chi c'astajnak chic rwach chiquico-jol camnaki'. In quewa' nebij chique ri':—Tec'waxaj mpe', ja Jesús arja' nnabeyajchewach, nbe pa Galilea in tri' netz'ata' wi',

SAN MATEO 28:8 50 SAN MATEO 28:20xquixche' chique. Xtetz'ata' mpe' comoxinbij chewe, ne'e ja ángel chique.

8 Ja c'a rixoki' eje'e' xe'elel alnak ruq'uinja panteón, xebe, xequibij chique ja dis-cípulo, congana quixben qui' in congananequicoti chakaja'. 9 Kas ebenak chi rbixicchique ja discípulo ja bixel chique tokchaka jalal quec'ul qui' ruq'uin ja Jesús. Jac'a Jesús xuya' pon jun saludo chique. Ja c'areje'e' tok xe'ekaj ruq'uin quechap ja rkanin quemaj rya'ic ruk'ij. 10 Ja c'a Jesús arja'xbij chique:

—Ma texbej ta ewi', jix cuq'uin jawach'alal, jebij chique chi nebe pa Galilea,tri' ninequitz'ata' wi', ne' chique.

* * * * * * * * * *11 Ja rixoki' kas ebenak chi rbixic ja bixel

chique ja tok ec'o jule' chique ja guardiaxebe chipan ja tinamit, xebe cuq'uin jajefe quixin sacerdote. Ja c'a tok xe'ekajcuq'uin quibij chique nojel ja bantaji. 12 Jac'a jefe quixin sacerdote eje'e' quemol qui'cuq'uin ja principali' xin tinamit in quemajrch'obic nak nqueban. Ja c'a tok ch'obtajcumal, eje'e' q'uiy pwok queya' chique jasoldado 13 in quewa' quibij chique ri':

—Quewa' tebij chique ja winak ri':—Ja rdiscípulo ja Jesús xepeti chak'a',xurquilak'ajel ja rcuerpo, ja c'a rajojokwarnak, xquixche' chique. 14 Ja c'a wixtekaj rbixic ruq'uin ja gobernador chiqueri' xeban, ajoj nkachomij ruq'uin, nimajun nak ta xtuban ta chewe, xeche'chique. 15 Ja c'a soldado eje'e' quec'am japwok in queri' queban ja cani' bix chique.In jari' tz'akoj tzij c'a majtajnak na rbixicchique ja kach tak aj Israel camic.

* * * * * * * * * *16 Ja c'a julajuj discípulo eje'e' xebe ja

pa Galilea, xebe parwi' ja jayu' ja bar binwi' chique rmal ja Jesús chi nebe. 17 Ja c'atok quetz'at ja Jesús quemaj rya'ic ruk'ijpro ec'oli ja ma kas ta nquinimaj chi Jesús.18 Peti ja Jesús in quewa' xbij chique ri':

—Nojel ja poder xin chila' chicaj ja-chon pa nuk'a' rachbil nojel ja poder xinrwach'ulew. 19 Rmalc'ari' nbij chewe,jix cuq'uin ja winak ja rec'o nojel taknación, que'etijoj utzc'a chi ne'oc ndis-cípulo, que'ebana' bautizar pa rubi' jaTatixel, ja Ralc'walaxel in ja rEspíritu

Santo. 20 Tech'obo' chiquewach nak nque-ban chi rnimaxic nojel ja mandamiento janya'on chewe. In bien turkaj chewe chianin ni mta wi' jun k'ij ja maquita inc'olewq'uin in nij inc'o wi' ewq'uin ja tokxterila' ja q'uisbal k'ij rxin ja rwach'ulew.Amén.

SAN MARCOS 1:1 51 SAN MARCOS 1:23

SAN MARCOS1Quewa' rbanic ja tok majtaj rk'alasaxic

ja utzlaj tzij ja nuc'ut chikawach nak rbanicja Jesucristo ja Ralc'wal Dios. 2 Cani' tzc'o jun ntajko'm ntakel, arja' nnabeyajchawach chi rchomarsaxic ja rabey. 3 Jatajko'm arja' nc'axaxi ja rukul chipan jalugar ja kas talani, quewa' nbij ri': —Techomarsaj chi utz ja rubey ja kajaw Dios,jic teya'a'. Queri' ja tz'ibtal can. 4 In queri'bantaji, peti ja tajko'm, Juan rubi', arja'neruban bautizar ja winak. Arja' chipanja lugar ja kas talan wi' tri' nq'ueje' wi' inquewa' nbij chique jawinak ri': —Teq'uexa'ja rena'oj, teya'a' can ja ritzelal in quixbanbautizar, quirtari' neban utzc'a chi ncuy-taji ja rewil emac, ne' chique. 5 Canojelja winak ja rec'o pa Jerusalén e cachbilcanojel ja rec'o chipan ja jule' chic lugarja c'o pa rcuenta Judea eje'e' xebe ruq'uinja Juan, xeban bautizar rmal chipan jabinelya' Jordán in tri' quechol wi' ja quilquemac.

6 Ja c'a Juan ja rtziak rcojon puro rsamalcamello ocnak in rximon rupan chi juntz'um. Ja rocnak rq'uexwach rway, sac'nerutij in raxcab chakaja' ncanoj pa takk'ayis. 7Quewa' nbij chique ja winak ri': —C'o chi na jun penak ja xajalal maja'n tumajja rsamaj, arja' más chi na nim ja poder c'opa ruk'a' chinwach anin. Anin ma yatalta chwij xquintiloc ta ruq'uin nixtac'a chirquiric rc'amal rxajab. 8Anin ya' xincoj tokxixnuban bautizar pro arja' Espíritu Santonixrbanbej bautizar, ne' chique.

* * * * * * * * * *9 Jari' tiempo xelto ja Jesús chipan ja

tinamitNazaret ja c'o pa rcuentaGalilea, beruq'uin ja Juan in ban bautizar rmal chipanja binelya' Jordán. 10 Chaka maril xelto jaJesús pa ya' xutz'at ja caj jaktaji in xutz'atja rEspíritu Santo cani' jun ajsakaxic' ja tokkajto ruq'uin. 11 In c'o jun kulaj penakchila' chicaj c'axaxi, quewa' xbij ri': —Atatja rat chak'laj Walc'wal, congana ninquicotchawij, ne'e ja Dios tre ja Jesús.

12 Ja c'a rEspíritu Santo arja' xutakelja Jesús chipan ja lugar ja kas talani.13 Ca'winak k'ij q'ueje' chipan ja lugar

in xekaji ja Satanás ruq'uin, xumajrtakchi'ixic. Ja lugar c'o wi' tri' ec'o wi'jule' itzel tak chicop in xepeti ja ángel xinDios, xurquito'o'.

* * * * * * * * * *14 Ja tok coji ja Juan Bautista pa che' ja

c'a Jesús arja' be chipan ja departamentoGalilea. Ja c'a tok xekaji xumaj rbixic ja ut-zlaj tzij tre ja gobierno xin Dios. 15 Quewa'nbij ri': —Camic xurtz'akati ja tiempo, jagobierno xin Dios xa nnakajinto rmalc'ari'tok nbij chewe, teq'uexa' ja rena'oj inteya'a' can ja ritzelal, tenimaj ja utzlaj tzijja rc'amonto ja totajem xin Dios, ne'e.

16 Ja Jesús arja' kas rmajon binemchuchi'ja ya' rbina'an Galilea ja tok ec'o ca'i'achi'i' xeruwil e alaxic, jun rbina'an Simónin jun chic Andrés rubi'. Eje'e' como echapol ch'u' kas quimajon rq'uiakic ja c'ampa ya' ja tok xe'iltaji rmal ja Jesús 17 inquewa' bix chique rmal ri': —Jo' quixtre'chwij, anin nya' na jun samaj chewe proma chapoj ch'u' chi ta ja neban, winakchic ja ne'ecanoj, xeche'xi. 18 Ja c'a reje'e'quich'akila' can ja quec'am in xetre'el trijja Jesús.

19 Ja c'a Jesús c'a ma nim ta rbinben jatok ec'o chic ca'i' achi'i' xeruwil, chakaja'e alaxic, jun rbina'an Jacobo in jun chicJuan rubi', e rc'ajol Zebedeo, eje'e' chakaja'ec'o pa jun lancha quimajon rc'ojoxic jaquec'am. 20 In chanim xesiq'uix pon rmalja Jesús. Queya' can pa lancha ja Zebedeoja quitata' e rachbil ja moso in xetre'el trijja Jesús.

* * * * * * * * * *21 In xebe, xe'ekaj chipan ja tinamit Ca-

pernaum. Ja c'a Jesús arja' xoc chipan jajay xin molbal ri'il ja bar nquemol wi' qui'ja winak chi rc'axaxic ja rtzobal Dios inxumaj quitijoxic pa jun xula'nbal k'ij. 22 Jac'awinak kas c'asc'o'i nquic'axaj ja tijonemnuya' como ja tijonem nuya' chique con-gana nerusil, bien k'alaj chi ruq'uin Diospenak wi' ja nbij, ma junan ta ruq'uin jatijonem ja nqueya' ja maestro ja netijonquixin ja winak tre ja ley xin Dios ja tz'ibtalcan rmal ja Moisés. 23 Ja c'a chipan jajay ja xin molbal ri'il tri' c'o wi' jun achiocnak jun itzel espíritu tre, arja' xumajrakic ruchi':

SAN MARCOS 1:24 52 SAN MARCOS 2:424 —Jesús ja rat aj Nazaret ¿nak nar-

bana' wawe' kuq'uin, la maxta atpenak chinokaryojo'? Anin bien wotak nak atocnakwi', atat ja rat Santilaj Ralc'wal Dios, ne' treja Jesús. 25 Ja c'a Jesús arja' xch'olij ja ritzelespíritu:

—Tacajba' in catel pa ranma ja rachi, ne'tre. 26 Ja c'a ritzel espíritu arja' xuya' junataque tre ja rachi in congana nurak ruchi',xel pa ranma in be. 27 Ja c'a winak canojelalcongana c'asc'o'i quetz'at in quewa' quibijchibil tak qui' ri': —¿Nak c'awa' wari',nak chi c'ac'a tijonemal ja wari'? Comojawa' ja rachi ri' masqui e itzel tak espíritupro c'o taka'an ruk'a' chique chi nerubanmandar in nnimax taka'an cumal, neche'e.28 In chanim be nat nakaj rtzijoxic ja Jesúschipan ja jule' chic lugar ja c'o pa rcuentaGalilea.

* * * * * * * * * *29 Ja c'a Jesús e rachbil ja Jacobo in Juan

eje'e' tok xe'elel chipan ja jay xin molbalri'il xebe cuq'uin ja Simón in Andrés pacochoch. 30 Ja c'a rjite' ja Simón arja' c'ochwa ch'at yawa', majtajnak rmal c'atan,ja c'a Jesús tok xe'ekaji bix tre chi yawa'.31 Arja' tiloc ruq'uin, xuchap chi ruk'a',xuyic in ni jari' hora xeli ja c'atan. Ja c'arixok arja' xumaj quilixic ja Jesús.

32 Ja c'a tok xoc ak'a' canojel ja yawa'i'xec'amarel chwach ja Jesús e cachbil jare'ocnak itzel tak espíritu chique, 33 ja c'atinamit emulan chi'jay canojel ja bar c'owi'ja Jesús. 34 Ja c'a winak q'uiy rwach ja yobile'uc'ayon in ja Jesús arja' e q'uiy chiqueja xertzursaj in e q'uiy chique chakaja' jaxerlasaj itzel tak espíritu chique. Arja'xeruk'il chi maquetzijon más como eje'e'cotak chi arja' ja Cristo ja cha'on rmal jaDios.

* * * * * * * * * *35 Ja c'a chi rcab k'ij c'a rc'ulun na, c'a

k'eku'm na ja tok yictajel ja Jesús xelelchipan ja tinamit, be chipan jun lugar jabar kas talan wi' chi nerbana' oración. 36 Jac'a Simón in ja re rachbil eje'e' xebe chircanoxic. 37 Ja c'a tok quewil quewa' quibijtre ri':

—Ja winak canojel quimajon acanoxic,xeche' tre. 38 In bix chique rmal ja Jesús:

—Jo' chipan ja jule' lugar chic ja c'ochikanakaj chi tri' nenya'a' wi' rbixic ja

utzlaj tzij chakaja' como xa rmalari' tokinpenak, xeche'xi. 39 Queri' xuban ja Jesúsbe nojel lugar ja c'o pa rcuenta Galilea,noqui pa tak jay xinmolbal ri'il in tri' nuya'wi' rbixic ja utzlaj tzij chique ja winak innerlasaj itzel tak espíritu chique.

* * * * * * * * * *40 Xuban jun yawa' jutij ec'o jule' itzel

tak ch'a'c trij, arja' xekaj ruq'uin ja Jesús,xuque' chwach in congana xc'utuj rto'ictre:

—Ja wi nawajo' ninatzursaj, anin wotakchi natcowini ninatzursaj, ne' tre. 41 Ja c'aJesús arja' xpokonaj rwach ja yawa', xuyukpon ja ruk'a', xuchap in xbij tre:

—Can nwajo' ja cani' nabij chwe,cattzuri, ne' tre, 42 in ni chanim xeli jaritzel tak ch'a'c trij, tzuri. 43-44 C'ac'ari' jaJesús xbij tre: —Congana nban recomendarchawe chi majun bar ta tri' nabij wi' jaxinban chawe. Xar ja naban, jat, jac'utu'awi' chwach ja sacerdote in como xattzurijaya'a' ja rofrenda ja cani' rbin can jaMoisés chipan ja ley xin Dios chi naban.Ja c'a rofrenda naya' jari' noc testimoniochiquewach ja sacerdote chi naban cumplirja rbin can ja Moisés, ne' tre. C'ac'ari'xubanel despedir.

45 Pro ja rachi tok be ma xuban ta jacani' bix tre rmal ja Jesús, congana xlasajrbixic chi Jesús ja tzursan rxin. Rmalc'ari'ja Jesús congana c'ayew chic tre ja ni tachiquewach winak noc chic chipan ja tina-mit pro ja xuban, be in tri' q'ueje' wi' ja barma ec'o tawi' winak, in nij ec'o wi' winak jane'ekaj ruq'uin, nojel tinamit epenak wi'.

21 Ja c'a tok xuban pon quiji' jo'o' k'ij

meloji ja Jesús chipan ja tinamit Caper-naum. Ja tok c'o chic chipan ja tinamit jawinak quic'axaj chi arja' ocnak chipan junjay. 2 Chanim xequimolola' qui' ja winakruq'uin, congana e q'uiy pro ni xepitz'e'eja pa jay, xe'elto c'a pa rchi'jay, majunchic neq'ueje' wi'. Ja c'a Jesús arja' ntajinirmajon rbixic ja rtzobal Dios chique. 3 Ec'oc'a quiji' achi'i' xe'urkaji, quic'amonto junachi siquirnak, ncajo' nquecoj chwach jaJesús. 4 Eje'e' ma xecowin ta xe'ekaji jabar kas c'o wi' ja Jesús como ja winakcongana enojnak pa jay. Rmalc'ari' ja tok

SAN MARCOS 2:5 53 SAN MARCOS 2:22xejote' parwi' ja jay, quitak'ba' rwi' in tri'quikajsaj wi' ja yawa', cotz'ol chwach junch'atan che'. 5 Ja c'a Jesús tok xutz'at jayukulbal quec'u'x c'o ruq'uin, arja' xbij treja siquirnak: —Nc'ajol, camic cuytaji jarawil amac, ne' tre.

6 Ec'o c'a jule' maestro ja netijon quixinja winak tre ja ley xin Dios etz'ubul tri'pa jay, eje'e' tok chaka maril quic'axaj jaxbij ja Jesús quewa' quemaj rch'obic patak canma ri': 7 —¿Nak c'a trela' tok nbijquela' ja rachi le'? Ja nbij le' jala' xaofensa rc'amonto tre ja Dios como mchitanak chi ta ncuyuwi ja il mac, xa ruyon jaDios ncuyuwi, xeche' kaj ja pa tak canma.8 Pro ja Jesús arja' bien rotak ja quima-jon rch'obic pa tak canma in quewa' xbijchique ri':

—¿Nak tre tok queri' nech'ob kaj pa takewanma? 9 Camic nwajo' nc'waxaj chewe¿nak ja más c'ayew tre ja ca'i' ri' chi nbijtre ja rachi siquirnak, la ja' nbij tre chincuy ja ril rumac o la ja' nbij tre chinyictaji in nuc'amel ja rwarbal in numajbinem? 10 Anin c'oli ja xtinban chewachcamic ri' utzc'a chi newotakij chi aninja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uinja winak yatajnak chwe chi ncuy ja quilquemac ja winak wawe' chwach'ulew, ne'eja Jesús chique. C'ac'ari' xbij tre ja siquir-nak: 11—Anin nbij chawe camic, catyictaji,tac'ama'el ja rawarbal in jat chi awochoch,ne' tre. 12 Chaka maril bitaji queri' rmalc'ac'ari' yictaji ja rachi in xumaj rc'olic jarwarbal. Ja c'a tok c'oltajel rmal be, xelelchiquicojol pro ni chiquewach canojelal. Jac'a winak eje'e' congana c'asc'o'i quetz'atja bantaji in quemaj rya'ic ruk'ij ja Diosrmal, quewa' nquibij ri': —Jawa' ja bantajiri' ma jutij katz'aton ta, xeche'e.

* * * * * * * * * *13 C'ac'ari' be chic jutij ja Jesús chuchi'

ja ya'. Ja tok xekaji chiya' canojel ja winakxequimolo' chic qui' ruq'uin in arja' xumajquitijoxic tre ja rtzobal Dios. 14 Ja c'a tokmelojto ja chiya' kas rmajon binem ja tokc'o jun achi xutz'at rbina'an Leví rc'ajolAlfeo. Ja Leví arja' tz'ubul chipan ja lugarja bar ntoj can wi' ja rimpuesto pa ruk'a' inbix tre rmal ja Jesús: —Jo', cattre' chwij chinatoc ndiscípulo, ne'xi. Ja c'a Leví yictaji intre'el trij ja Jesús.

15 Ja c'a Jesús arja' c'o pa rochoch ja Leví,tz'ubul pa mesa e rachbil ja rdiscípulo inec'o jule' molol tak impuesto e cachbil jule'chic aj'il ajmaqui' neche'xi, eje'e' etz'ubulpa mesa cuq'uin pro congana e q'uiy comoe q'uiy ja retranel trij ja Jesús. 16 Ec'o c'ajule' maestro ja netijon quixin ja winaktre ja ley xin Dios e cachbil jule' fariseo,eje'e' tok quetz'at ja Jesús chi cuq'uinmololtak impuesto nwa' wi' e cachbil jule' chicaj'il ajmaqui' neche' chique, quewa' quibijchique ja rdiscípulo ri':

—¿Nak c'a trela' tok xa cuq'uin mololtak impuesto nwa' wi' e cachbil jule' chicaj'il ajmaqui'? xeche' chique. 17 Pro ja c'aJesús ja tok c'axtaj rmal ja quibij quewa'xbij chique ri':

—Ja ma e yawa'i' ta eje'e' matic'atzinjun doctor chique pro ja yawa'i' jari' nirjawaxic wi' jun doctor chique. Anin inpe-nak chi ne'uncanoj ja raj'il ajmaqui' utzc'achi nqueya' can ja quil quemac, ma eje'e'ta ja ch'ajch'oji' chic ja ne'uncanoj. Queri'xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *18 Ja c'a rdiscípulo ja Juan Bautista eje'e'

quimajon rbanic ja rayuno in queri' quima-jon rbanic ja discípulo quixin ja fariseochakaja'. Ec'o c'a jule' winak xe'ekajruq'uin ja Jesús in quewa' quibij tre ri':

—¿Nak tre ja radiscípulo atat taka'anmatiqueban ja rayuno pro ja rdiscípuloja Juan eje'e' ni nqueban wi' ja rayunoin queri' nqueban ja discípulo quixin jafariseo chakaja'? xeche' tre. 19 Ja c'a Jesúsarja' xbij chique:

—Cani' chique jule' winak ebanon invi-tar tre jun c'ulbic, ja tok c'a c'o na ja rachichiquicojol ja nc'ule'e ¿la yatal chiquij chinqueban ja rayuno nech'ob ixix? Jaru'pa tiempo nq'ueje' chiquicojol ja rachi janc'ule'e jari' mta moda xtiqueban ta jarayuno. 20Pro nerila' na jun k'ij ja tok eje'e'xtilasax chiquicojol ja rachi ja nc'ule'e, c'atokoc'ari' tok xtiqueban ja rayuno. 21Mtajun nak ta xtuc'am ta jutz'it chi' tziak c'ac'axtic'ojbej ta jun tzabuklaj tziak. Ja wixtaqueri' nbani ja chi' tziak c'ac'a nuc'ol ri'in xa jani' ntak'e' más ja bar tak'al wi' treja tzabuklaj tziak. 22 In chakaja' cani' trevino c'ac'a mta jun nak ta xtuc'ol ta pa

SAN MARCOS 2:23 54 SAN MARCOS 3:15tzabuklaj tak c'olbal. Ja wixta queri' nbanija c'ac'a vino nurak ja c'olbal, ntz'iloxivino in ntz'iloxi ja c'olbal chakaja'. Proja rjawaxic chi nbani, ja c'ac'a vino nc'olichipan c'ac'a tak c'olbal. Queri' xbij ja Jesústre ja c'ac'a tijonem ja rc'amonto.

* * * * * * * * * *23 Xuban c'a jutij pa jun xula'nbal k'ij

arja' rmajon binem chipan jule' trigo erachbil ja rdiscípulo. Kas netajini nek'axchipan ja trigo ja tok quemaj rk'olic ja trigoja rdiscípulo. 24 Ec'o c'a jule' fariseo, eje'e'quibij tre ja Jesús:

—Pakasa' radiscípulo le', ja netajiniquimajon rbanic jala' xajan nbani pa takxula'nbal k'ij ¿nak tre tok nqueban quela'?xeche' tre. 25-26 Ja c'a Jesús xbij chique:

—¿La ma esiq'uin ta la'an chipan ja rt-zobal Dios ja xuban ja rojer rey Davidtokori' tok ocnak lok'laj sacerdote ja rA-biatar? Ja c'a David arja' c'o rjawaxic tretri' inmajtaj rmal rk'ak'anil rupan in queri'queban ja rachbil chakaja'. Tokoc'ari'xuban ja David xoc chipan ja rochochDios in xutij ja caxlanway ja parti'inchwach ja Dios in xuya' quixin ja rach-bil chakaja'. Queri' xuban masqui jari'caxlanway tz'ibtal chipan ja ley xin Dioschi xa queyon sacerdote ja netijowi. Queri'xbij ja Jesús chique. 27 In xbij chicchique: —Ja winak tok xewinakarsax rmalja Dios ma rmal ta chi chaka ta nquec'ulruk'ij ja xula'nbal k'ij pro jari' winakarsaxija xula'nbal k'ij chi quito'ic ja winak.28 Rmalc'ari' tok nbij chewe chi anin jarin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak, pa nuk'a' anin c'o wi' ja nbanichipan ja xula'nbal tak k'ij chakaja', ne'chique.

31 Ja c'a Jesús arja' xoc chic jutij chipan

ja jay xin molbal ri'il in tri' c'o wi' junachi siquirnak jun ruk'a'. 2 Ec'o c'a jule'winak e c'ambajal rxin ja Jesús, eje'e'ncajo' nquetz'at ja wi ntzursaj ja rachi pajun xula'nbal k'ij. Queri' nqueban utzc'achi nquewil jun ril ja nquichapbej rxin.3 C'ac'ari' ja Jesús xbij tre ja rachi ja siquir-nak ruk'a': —Catyictaji in catpe'e wawe'chikacojol, ne' tre. 4 C'ac'ari' xbij chiqueja winak: —¿Nak nuya' lugar chake ja ley

chi nkaban pa tak xula'nbal k'ij, la ja'chi nkaban ja rutzil owi itzelal? ¿La ja'nuya' lugar chake chi nekato' ja winak owinekacamsaj? ne' chique. Pro ja reje'e' nimajun nak ta quibij ta tre, ma xquic'ulba'ta. 5 C'ac'ari' pi ryewal ja Jesús chiquijin xertz'elwachij, congana bison cumal ru-mac ja ni mta wi' quigana nch'obtaj cumalja xbij chique. In xbij chic tre ja rachi jasiquirnak jun ruk'a': —Tayuku' ja rak'a',ne' tre. Ja c'a rachi xumaj ryukic ja ruk'a' intzuri. 6 Ja c'a fariseo eje'e' xebe, xequimolo'qui' e cachbil ja rec'o chipan ja partido rxinja Herodes in quemaj rch'obic nak nquebantre ja Jesús chi nquicamsaj.

* * * * * * * * * *7-8 Ja c'a Jesús arja' xelel chipan ja lugar

in be chiya' e rachbil ja rdiscípulo in con-gana e q'uiy ja winak ja raj Galilea xetre'eltrij. In ec'o na más ja xe'ekaj ruq'uincani' chique ja raj Jerusalén in chique jarec'o chipan ja jule' chic tinamit ja c'o parcuenta Judea in chique ja raj Idumea inchique ja rec'o chajuparaj binelya' Jordánin chique ja raj Tiro in ja raj Sidón procongana e q'uiy ja winak xe'ekaj ruq'uin.Queri' queban como ekajnak rbixic cuq'uinnojel ja ntajini nuban ja Jesús. 9 Ja c'a Jesúsxbij chique ja rdiscípulo: —Tiq'ueje'to listojun lancha matzij ja winak xa conganatiquepitz' qui' chwij, ne' chique. 10 Queri'xbij chique como arja' e q'uiy ja winakertzursan chic in rmalari' tok canojel jac'o yobil chique congana nquemin qui' trij,ncajo' nquechapoc chi netzursaxi. 11 Jac'a ritzel tak espíritu ja rec'o chique jawinak eje'e' tok quetz'at ja Jesús xexuque'chwach, quemaj rakic quechi' in quewa'quibij tre ri': —Atat ja rat Ralc'wal Dios,xeche' tre. 12 Ja c'a Jesús congana cowxeruchap in xbij chique chi majun bar tatri' nquik'alasaj wi' chi arja' ja Cristo.

* * * * * * * * * *13 C'ac'ari' jote'e ja Jesús chwach jun

jayu', xuwil jun lugar ja bar q'ueje' wi'.Ec'oli chiquicojol ja winak ja c'o rgana jaJesús chi netre'el trij, arja' xersiq'uij pon inxebe ruq'uin. 14 In ec'o cablajuj ja xerucha'chique utzc'a chi eje'e' neq'ueje' ruq'uinchijutij in chakaja' chi nebe nequiya'a'rbixic ja rtzobal Dios. 15 In chakaja' xuya'

SAN MARCOS 3:16 55 SAN MARCOS 4:8

chique ja poder chi necowini nequitzursajyawa'i' in nequiwasajel itzel tak espírituchique ja winak. 16 Quewa' quebi' ja cabla-juj ri', Simón ja canox chic jun rubi' bina'axtre Pedro, 17 Jacobo ja rc'ajol Zebedeo, Juanja rch'alal Jacobo, ja c'a Jacobo in Juaneje'e' canox chic jun quebi' rmal ja Jesúsbina'ax chique Boanerges. Boanerges tibijtzij alc'walaxela' ja congana quichok'ak'e cani' quiakolijay. 18 Ja rAndrés, Felipe,Bartolomé, Mateo, Tomás, Jacobo ja rc'ajolAlfeo, Tadeo, Simón, jun chique ja partidorbina'an cananita, 19 in Judas Iscariote jajachowi ja Jesús pa quek'a' ja xetzelan rxin.

* * * * * * * * * *Ja c'a Jesús xoc chic chipan jun jay

e rachbil ja rdiscípulo. 20 Ja c'a winakxequimolo' chic qui' cuq'uin in rmalari'nixtac'a c'o ta tiempo chique ja Jesús chinewa'i. 21 Ja c'a rch'alal ja Jesús tokquic'axaj ja ntajini nuban eje'e' xepeti,ncajo' nquec'amel. Queri' queban como japa quetzij eje'e' ch'ujari ja Jesús.

22 In chakaja' ec'o jule' maestro ja neti-jon quixin ja winak tre ja ley xin Dios jatz'ibtal can rmal jaMoisés, eje'e' epenak paJerusalén in quewa' quibij chique ja winakri':

—Jala' rachi le' Beelzebú uc'ayon rxin,xa poder rxin ja jefe quixin ja ritzel takespíritu xa jari' nucoj chi quilasaxic jaritzel tak espíritu, xeche'e. 23 Ja c'a Jesúsxersiq'uij pon in quewa' jun c'ambal tzij jaxbij chique ri':

—Mta moda ja Satanás xquerlasaj ta jarach tak demonio. 24 Jun gobierno wi xadivisión nuban chibil ri' jari' xa nyojtaji.25 In queri' chique jule' winak ja rec'o pajun jay chakaja', wi xa división nquebanchibil tak qui' jari' xa neq'uisi. 26 In queri'c'a tre ja Satanás chakaja', ja wi xa nch'ojinkaj ruq'uin arja' ruyon, wi nerlasaj ja rachtak demonio jari' xa nyojtaji in nq'uisi.

27 Ja wi natekaj ruq'uin jun achi ja con-gana rchok'ak' in wi nach'ob chi nalasaj treja rnakun ja c'o pa rochoch rjawaxic chinabac' na nabey ja rachi. Ja wi queri' nabanjari' natcowini nalasaj tre nojel ja c'o parochoch.

28Anin ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jawinak masqui nqueban ja il mac xa nak tachi ilmaquil jari' c'o cuytajic trij in chakaja'

masqui nquibij jule' tzij tre ja Dios ja xaofensa rc'amonto tre jari' c'o cuytajic trijchakaja'. 29 Pro wi c'o jun winak xa nakta chi winakil wi arja' nbij jule' tzij treja rEspíritu Santo ja xa ofensa rc'amontotre jari' ni mta wi' cuytajic trij jari' il macnrijkalej proni chijutij, ne'e ja Jesús chique.30Queri' xbij chique rumac ja quibij tre chic'o jun itzel espíritu uc'ayon rxin.

* * * * * * * * * *31 C'ac'ari' xe'urkaji ja rch'alal ja Jesús

cachbil rute', eje'e' ec'o chwa jay inquetakoc rsiq'uixic. 32 Ja c'a winak jaretz'ubuloc chinakaj ja Jesús eje'e' quibijtre:

—Pakasa' rate' in ja re awach'alal ec'ochwa jay in ncajo' netzijon awq'uin, xeche'tre. 33 Ja c'a Jesús xbij chique:

—Camic nch'ob chewach echinatak janute' in echinatak ja wach'alal, ne' chique.34 C'ac'ari' xeruc'ut ja retz'ubuloc chinakajin quewa' xbij ri':

—Eje'e' c'awa' e'ocnak nute' in e'ocnakwach'alal. 35Queri' nbij chewe comoxanakta ja nbanowi rvoluntad ja Dios arja' c'ari'ocnak nuchak' owi wana' owi nute', ne'e.

41 Jutij chic ja Jesús xumaj quitijoxic ja

winak chiya' in congana e q'uiy ja winakxurquimolo' qui' ruq'uin rmalc'ari' tokarja' xoc chipan jun lancha ja c'o parwi'ya' in tz'abe' chipan. Ja c'a winak xemule'can chiya' canojelal. 2 In xumaj tzij jaJesús cuq'uin, q'uiy rwach ja xbij chique pac'ambal tak tzij, quewa' ja tijonem ja xuya'chique ri':

3—Tec'waxaj ja xtinbij chewe ri' pro bienteya'a' ewxquin tre. C'o jun ajticola' be paticoj tijco'm pa rchenoj. 4 Ja c'a tok xekajixumaj rchicaxic ja rija'tz. C'o c'a kaj pabey in xepeti ja tz'iquin, quetij. 5 C'o chicjule' kaji ja bar c'o wi' abaj, xa xax ja rulewin chanim xelto rmal. 6 Pro ja tok xeltoja k'ij xc'atsaj in tok q'uiswani chakij rmalcomo mta más ja rc'amal. 7 C'o chic jule'kaj pa tak q'uix in tok q'uiswani q'uiyi jaq'uix, xcamsaj ja tijco'm. Queri' xuban nimajun rwach xuya'. 8 Pro c'o chic jule' kajpan utzlaj ulew in wachini chi utz, conganaq'uiyi, be pa nim, ja jun chirwach ija'tz c'olixuya' treinta, c'oli xuya' sesenta in c'oli

SAN MARCOS 4:9 56 SAN MARCOS 4:31xuya' jun ciento. 9 Bien c'a tewasaj ena'ojtrij ja c'a xinbij chewe ri', ne'e ja Jesúschique.

10 Ja c'a tok quipaxijel qui' ja winakxecanaj can ja rachbil ja Jesús ruq'uin ecachbil ja cablajuj apóstol in c'oli quic'axajtre ja Jesús tre ja c'ambal tzij. 11 Ja c'a Jesúsquewa' xbij chique ri':

—Ja rixix yatajnak chewe chi newotakijnak rbanic ja rawatal je'e tre ja gobiernoxin Dios pro ja chique jule' chic winaknojel ja nbij chique ncoj c'ambal tak tzijchi rbixic. 12 Queri' nban utzc'a chi eje'e'nquetz'at ja nc'ut chiquewach pro matikajpa quewi' utzc'a chakaja' chi nquic'axaj janbix chique pro matich'obtaj cumal utzc'achakaja' chi matiqueq'uex ja quina'oj chincuytaji ja quil quemac. Queri' xbij ja Jesúschique. 13 In xbij chic chique:

—¿La ni c'a matich'obtaj wi' emwal jac'ambal tzij ja c'a xinbij kaj? Ja wi maquix-cowini nech'ob ja c'ambal tzij tre ja rajti-cola' ¿nak moda xquixcowini xtech'ob jajule' chic c'ambal tak tzij? Pro ja camicnch'ob chewach nak tibij ja c'ambal tzij.14 Ja rajticola' ja chicani ja rija'tz jari'ja nyowi rbixic ja rtzobal Dios chique jawinak. 15 Ja kaj pa bey jari' tibij tzij chiec'oli winak ja nquic'axaj ja rtzobal Diospro chanim npeti ja Satanás, nlasajel jartzobal Dios ja ticon pa tak canma. 16 Jakaji ja bar c'o wi' abaj jari' tibij tzij chiec'oli winak ja nquic'axaj ja rtzobal Diosin nquinimaj chanim, congana nequicotrmal. 17 Pro eje'e' e cani' jule' tijco'm jamta rc'amal, xa ti jurata nquinimaj. Jac'a tok xterila' ja c'ayewalaj tiempo ja toknmajtaj rbanic pokon chique ja winak rmalja rtzobal Dios eje'e' chanim nqueya' can.18 Ja kaj pa tak q'uix jari' tibij tzij chi ec'oliwinak ja nquic'axaj ja rtzobal Dios 19 protok nq'uiswani xa ja' nquibisoj chic ja xinrwach'ulew in xa neban engañar rmal jameba'il in chaka benak chi nquiyarij nakunje'e. Rmalc'ari' tok xa ncami ja utzlaj tzij jac'o pa tak canma, mta rwach nuya'. 20 Proja c'a rija'tz ja kaj pan utzlaj ulew jari' tibijtzij chi ec'oli winak ja nquic'axaj ja rtzobalDios in nquinimaj in c'oli rwach nuya' patak canma. Eje'e' e cani' jule' chirwachija'tz c'oli xuya' treinta, c'oli xuya' sesenta

in c'oli xuya' jun ciento. Queri' xbij ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *21 C'ac'ari' xbij chic jun c'ambal tzij

chique:—¿La c'o ta c'a jun nbanowi nerc'ama'to

jun candil nutzij in xtijupba' ta c'a juncaxon trij owi xtuya' ta xe' ch'at? Ja queri'ni majun nbanowi. Ja c'a nban tre jacandil njecbaxi utzc'a chi nsakirsaj ja pajay. 22 Nojel ja ma k'alajinnak ta je'e jari'nerila' na jun k'ij tok xtik'alajini in nojel jarawatal je'e jari' nel na pa sakil, notakix na.23 Bien c'a tewasaj ena'oj trij ja c'a xinbijkaj chewe ri', ne'e ja Jesús. 24 In xbij chicchique:

—Bien teya'a' ewxquin tre ja remajonrc'axaxic. Ja wi congana neya' ewxquintre jari' q'uiy xtiyataj chewe chi newotakijnowi ma kas ta neya' ewxquin tre jari' makas ta c'oli xtiyataj chewe chi newotakij.In ja c'a chewe ixix ja remajon rc'axaxiccamic más chi na q'uiy xtiyataj chewe chinewotakij. 25 Queri' nbij chewe como jawinak ja c'o je'e yatajnak chique eje'e' c'ochi namás ja nyataj chique pro ja c'a winakja mta yatajnak chique pro nquech'ob chic'oli jari' nlasax chique. Queri' xbij ja Jesús.

* * * * * * * * * *26Xumaj chic tzij ja Jesús:—Ja gobierno xin Dios queri' rbanic cani'

nuban jun achi ja tok nbe pa rchenoj, ner-tica' jule' ija'tz chipan. 27 Ja c'a tok nocak'a' c'o chic ja rachi pa rochoch in nwari,ja c'a tok nsakari nyictaji in queri' nubannojel tak k'ij. Ja c'a rija'tz ja rticon parchenoj ekal nelto ruyon in numaj q'uiyem.Pro ja rachi arja' ma rotak ta nak nubanja rija'tz tok nelto in tok nq'uiyi. 28 Comoja rwach'ulew arja' nsamajini chi nelto jarija'tz in nwachini. Ja nuban nabey nq'uiyiin npi ruxak, c'ac'ari' nwinakari och' trijc'ac'ari' nq'uiyi ja och' noc áj. 29 Ja c'a toknchakiji ja c'a rachi nerbana' jach' comoxerila' ja tiempo xin cosecha. Queri' xbij jaJesús.

30 In xbij chic:—¿Bar c'a njunsaj wi' ja gobierno xin

Dios in nak chi c'ambal tzijal ncoj chi rjun-saxic? 31 Ja gobierno xin Dios queri' rbaniccani' rbanic jun ti chirwach mostaza tok

SAN MARCOS 4:32 57 SAN MARCOS 5:16ntiqui pan ulew. Jun ti chirwach mostazamasqui más na tino'y chwach ja jule' chicija'tz ja c'o chwach'ulew 32pro ja tok ntiquiin tok nq'uiyi más na nq'uiyi chwach jule'chic tijco'm, nwinakar nimak tak ruk'a'in tok nq'uiswani nepeti ja tak tz'iquin,nurquibana' quesoc pa tak ruk'a' in nemu-jax rmal ja ruxak. Queri' xbij ja Jesús.

33 Q'uiy rwach ja c'ambal tak tzij xbij jaJesús ja quitakawari' ja nertijobej ja winaktre ja rtzobal Dios, jani' necowini nch'obtajcumal jari' xbij chique. 34Ni majun nak taxbij ta chique ja maquita xucoj c'ambal taktzij chi rbixic chique. Pro ja xuban chiqueja rdiscípulo arja', xeryonaj in xk'alasajchiquewach nojel ja nbij ja c'ambal tak tzij.

* * * * * * * * * *35 Jari' k'ij ja tok xoc ak'a' ja Jesús arja'

xbij chique ja rdiscípulo: —Jo' chajuparajya', ne' chique. 36 Eje'e' xequeban candespedir ja winak. Ja c'a Jesús arja' c'ochipan ja lancha in quec'amel in c'o chicjule' ja lancha tre'el trij. 37 Pro chaka c'ajalal tok jaktajto jun nimlaj ik' chiquij. Jac'a nimak tak baloj congana npowij ri' trijja lancha ja rec'owi' ja Jesús in ntajini nnojija ya' chipan. 38 Ja c'a Jesús arja' pa rchaklancha c'o wi', kajnak chi waram in c'olircanon ocnak rq'uexwach rch'acat rwi'. Jac'a rdiscípulo quec'as:

—Maestro ¿la macatocla' il ja wi nok-cami? xeche' tre. 39 Yictaji ja Jesús in xbijtre ja ik' chi ncaje'e in xbij tre ja ya' chinsile'e. C'ac'ari' cami ja ik' in ni sile'e ja ya'.40 C'ac'ari' xbij chique:

—¿Nak c'a tre tok congana xexbej ewi'?¿Bar c'a xoc wari' ja yukulbal ec'u'xwq'uin? ne' chique. 41 Ja c'a reje'e' con-gana c'asc'o'i quetz'at ja bantaji in quemajrbixic chibil tak qui':

—¿Nak rbanic c'ala' ja rachi le'? nnimaxtaka'an rmal ja ik', nnimax taka'an rmal jaya' chakaja', xeche'e.

51 Ja c'a tok xe'ekaji chajuparaj chic ya'

tri' xe'ekaj wi' chipan jun lugar ja c'o paquicuenta ja raj Gadara. 2 Ja c'a Jesús tokchaka maril xeli ja pa lancha c'o jun achixekaj ruq'uin ocnak jun itzel espíritu tre,arja' pa comsanto elnakto wi'. 3 Ni tri' wi'nq'ueje' wi' pa comsanto in majun nak ta

ncowin ta trij masqui nquebac' pa cadena.4 Como arja' q'uiylaj mul banon tre bac'onruk'a' rkan pa cadena pro ni ma c'ayewta nuban tre nq'uiokpij. Ni majun nak tancowin ta trij ja nchapbex ta rxin ja xtajun nq'ueje' wi'. 5 Chi pa k'ij chi chak'a'ni rmajon wi' binem pa tak k'ayis in pacomsanto, congana nurak ruchi' in ruyonnusoc ri' tre abaj. 6 Ja c'a tok xutz'at ponja Jesús c'amc'ol ranim be ruq'uin, ja c'atok xekaj ruq'uin xuque' chwach 7 in xumajrakic ruchi':

—Jesús, atat ja rat Ralc'wal ja nimlajDios ¿nak nawajo' chwe? Chwach Dios nbijchawe, maxta taban pokon chwe, ne' tre.8 Queri' xbij tre como ja Jesús arja' c'a xbijtre ja ritzel espíritu ja rocnak tre ja rachichi nelel pa ranma. 9 C'ac'ari' ja Jesús xbijtre ja rachi:

—¿Nak c'a abi'? ne' tre.—Anin in Legión. Queri' nubi' como ok

q'uiy, ne'xi ja Jesús. 10 In congana xucojja Jesús pa ch'a'oj chi ma xquerwasajel taja ritzel tak espíritu in ma xquerutakel tachipan jun chic lugar.

11 Ec'o pon c'a jule' ak quimajon wa'impa tak k'ayis. 12 Ja c'a ritzel tak espíritucanojel congana quecoj ja Jesús pa ch'a'ojin quewa' quibij tre ri':

—Ko'ataka'el cuq'uin ja jule' ak le',taya'a' lugar chake chi nokoc pa quicuerpo,xeche' tre. 13 Ja c'a Jesús xuya' lugarchique in queri' queban xe'eli, xe'oc patak quicuerpo ja ak. Ja c'a ak ec'o la ca'i'mil canojel in chaka maril xe'oqui ja ritzeltak espíritu chique, eje'e' quemaj c'amc'ojcanim, xebe, xexule' chwach jun jayu' con-gana tiquitic, xebe c'a pa ya' in tri' xejik'wi'canojelal.

14 Ja c'a chajinel quixin ja ak eje'e'xe'anmajel, xebe chipan ja tinamit in pa takaldea chakaja', xequicholo' nojel ja bantaji.Ja c'a winak tok quic'axaj eje'e' xepeti chinurquitz'ata' ja bantaji. 15 Ja tok xe'urkajija bar c'o wi' ja Jesús quetz'at ja rachija congana e q'uiy ja ritzel tak espíritue'ocnak tre nabey, arja' tri' tz'ubul wi',c'o chic ja rtziak rcojon, tz'akat chic jarpensar. Ja c'a winak tok quetz'at conganaquixbej qui' rmal. 16 C'ac'ari' ja xetz'atowija bantaji eje'e' quemaj rcholic chiquewachja jule' chic winak nak xuban ja rachi tok

SAN MARCOS 5:17 58 SAN MARCOS 5:42xelasaxi ja ritzel tak espíritu tre in nakqueban ja ak chakaja'. 17 C'ac'ari' ja winakquewa' quibij tre ja Jesús ri': —Catelelwawe', taya'a' can ja kalugar, xeche' tre.

18 Ja c'a Jesús kas rmajon oquem pa lan-cha ja tok bix tre rmal ja rachi ja xelasaxelja ritzel tak espíritu tre:

—Tabana' jun utzil, taya'a' lugar chwechi nintre' chawij chijutij, ne'xi. 19 Pro jaJesús arja' ma xuya' ta lugar tre chi nbe trij,quewa' xbij tre ri':

—Mejor ja naban, jat chi awochoch,jabij chique ja rawach'alal chi janila junnimlaj samaj xuban ja Dios chipan jarac'aslemal in janila xpokonaj awach, ne'tre. 20 C'ac'ari' be ja rachi pa tak tinamitja c'o pa rcuenta Decápolis, xumaj rbixicja nimlaj samaj ja xuban ja Jesús chipanja rc'aslemal in canojel ja winak conganac'asc'o'i quic'axaj.

* * * * * * * * * *21 Ja Jesús xemeloj chic jutij pa lancha

chajuparaj ya'. Ja c'a tok xe'ekaji conganae q'uiy ja winak xequimolo' qui' ruq'uin intri' q'ueje'wi' chiya' cuq'uin. 22C'ac'ari' c'ojun achi peti rbina'an Jairo, arja' jun chiqueja jefe rxin ja jay xin molbal ri'il ja barnc'axax wi' ja rtzobal Dios. Ja c'a Jairo tokxurkaj ruq'uin ja Jesús xuque' chwach 23 inquewa' xbij tre ri': —C'o jun nme'al camícnuban, tabana' jun utzil jo' chwij, jaya'a'ak'a' pa rwi' utzc'a chi ntzuri in wotak chimaticami, ne' tre.

24 Ja c'a Jesús rachbilajel ja rachi, con-gana e q'uiy ja winak xetre'el trij, congananquepitz' qui' trij ebenak pa rochoch jaJairo. 25 C'o c'a jun ixok yawa' ja c'ochiquicojol jawinak, tuban cablajuj juna' nic'o wi' je'e quic' nel tre. 26 Ja rixok e q'uiyja doctori' congana rtijon pokon pa quek'a'in nojel ja c'o ruq'uin xuq'uis rmal ja yobil.Pro majun xoc wi' ja xuban como ja yobilxa jani' benak más pa nim. 27 Como arja'ekajnak chic rbixic ruq'uin nojel ja ntajininuban ja Jesús rmalc'ari' tok xa jani' tilocmás trij. Ja c'a tok xekaj ruq'uin xuchapocjutz'it ja rtziak. 28 Queri' xuban como jantajini xbij kaj pa ranma: —Ja wi xtinchapja rtziak ja Jesús xa ruq'uin ari' wotak chinintzuri, ne' kaj. 29 Chaka maril xuchapocrtziak ja Jesús ni caje'e ja quic' tre in xuna'chi tzuri, xeli ja yobil tre. 30 Ja c'a Jesús arja'

xuna' chi c'oli ja poder xel tre, ni quipitz'onwi' qui' ja winak trij, xuya' vuelta in quewa'xbij ri':

—¿Nak chapowi ja ntziak? ne'e.31C'ac'ari' ja rdiscípulo eje'e' quewa' quibijtre ri':

—¿La matatz'at la'an chi congana winakquipitz'on qui' chawij chewi' nak tre toknabij: —Nak xinchapowi, taka'an natche'e?xeche' tre. 32Pro ja Jesús kas cholaj nbe wi'rwach, arja' ncanoj nak chapowi ja rtziak.33 Ja c'a rixok congana nbirboti rumac xbenri' como arja' bien rotak chi xeli ja yobil tre,peti xuque' chwach ja Jesús, xuchol chwachnojelal nak rbanon pa ruk'a' ja yobil. 34Bixtre rmal ja Jesús:

—Nme'al, ja yukulbal ac'u'x wq'uinjari' xattzursani. Camic utz chic natbe,catquicoti, xattotaji chijutij pa ruk'a' jayobil, ne'xi.

35 Ja Jesús c'a rmajon na tzij ja tok ec'ojule' winak xe'urkaji, e'elnakto pa rochochja jefe rxin ja jay xin molbal ri'il, quewa'quibij tre ja jefe ri':

—Jairo, ja rame'al cami ¿nak noc wi' janaban molestar más ja Maestro? xeche'tre. 36 Ja c'a Jesús tok chaka maril xc'axajja quibij arja' xbij tre ja jefe rxin ja jay xinmolbal ri'il:

—Ma taxbej ta awi', ja naban, tiyuke'ac'u'x wq'uin, ne' tre. 37 C'ac'ari' be jaJesús,mta nak chi ta xeruc'amel, xa queyonja Pedro, ja Jacobo in Juan ja rch'alal Ja-cobo. 38 Ja c'a tok xe'ekaji ja chi rochoch jajefe ja Jesús xerutz'at ja winak ja rec'o pajay chi congana lawulo' nqueban, quima-jon ok'ej in congana síc' nqueban. 39 Ja tokxoc pa jay quewa' xbij chique ri': —¿Naktre tok neban quela'? congana taka'an síc'ok'ej neban. Ja xtan ma camnak ta, xawaram rbanon, ne' chique. 40 Pro ja reje'e'xa quitzebej. C'ac'ari' ja Jesús xerlasajtopro canojelal. Ja c'a tok xelastajto rmalc'ac'ari' xeruc'amel chic ja rtata' rute' jacamnak e rachbil ja retran trij chakaja',xe'oqui ja bar c'o wi' ja cuerpo rxin jaxtan. 41 Ja c'a Jesús xuchap chi ruk'a' jacamnak in quewa' xbij tre ri': —Talita,cumi, ne' tre. Jawa' tzij xbij tre ri' tibij tzij:—Xtan, camic anin nbij chawe catyictaji,ne'e. 42 Chaka maril bitaj queri' rmal jaJesús yictaj nojoj ja xtan in xumaj binem. Ja

SAN MARCOS 5:43 59 SAN MARCOS 6:20xtan cablajuj chic ja rjuna'. Ja rec'o ruq'uinja Jesús congana c'asc'o'i quetz'at ja bantajchiquewach. 43 Ja c'a Jesús congana xubanrecomendar chique chi majun bar ta tri'nquibij wi' ja bantaji in xbij chique: —Teya'a' rway ja xtan, ne' chique.

61 Ja c'a Jesús xelel, be chipan ja rtinamit

arja', xerachbilajel ja rdiscípulo. 2 Ja c'a tokxerila' ja xula'nbal k'ij xoc chipan ja jay xinmolbal ri'il, xumaj quitijoxic ja winak. Eq'uiy ja winak ja xec'axani ja tijonem xuya'in congana c'asc'o'i quic'axaj in quewa'quibij chibil tak qui' ri':

—¿Bar c'a penak wala' ja rocnak trejala' jun achi le'? congana taka'an rna'ojyatajnak tre in congana taka'an nimak takmilagro nuban chakaja'. 3 Pro ¿la ma arja'ta c'ala' ja josol che' ja ral María? In jarch'alal ¿lama eje'e' ta c'a ja Jacobo, ja José,ja Judas in Simón? In ja rana' ¿la ma ec'ota c'a chikacojol chakaja'? xeche'e. Queri'quibij, ni majun quigana ruq'uin ja Jesús,xa pokon nquena' rmal ja nbij. 4 Ja c'a Jesúsarja' xbij chique:

—Ni majun profeta xin Dios ja maquitalok' nna'i xarwari' ma lok' ta nna'i cumal jarach aj tinamit nixtac'a cumal ta ja rch'alalin nixtac'a cumal ta ja rec'o pa rochochchakaja', ne' chique. 5 In ma xcowin taxuban ta nimak tak milagro tri' xarwari'ec'o jujun ja yawa'i' xuya' ruk'a' pa quewi'in xertzursaj can. 6 Arja' kas junwi' xuna'rumac ja mta yukulbal quec'u'x ja winakruq'uin. C'ac'ari' xelel, be pa tak aldea jac'o chinakaj in xumaj quitijoxic ja winak.

* * * * * * * * * *7 Ja c'a Jesús arja' xersiq'uij ja cablajuj

discípulo in xuya' chique chi c'o quek'a'chique ja ritzel tak espíritu chi necowininequiwasajel chique ja winak. Pa caca'xerutakel in bien xuch'obel chiquewachnak ja xtequibana': 8 —Ni majun nak tanec'amel ja tok xquixbe chipan ja viaje xar-wari' xa ruyon ech'ame'y nec'amel. Mtaemaleta nec'amel nixtac'a way, nixtac'apwok ta chakaja'. 9 In xa perpak tak xajabnecojel in ni xa ja wari' ecamisa nec'amelja recojon, ma ca'i' ta. 10 Xa nak ta chijayil nixoc wi' tri' nixq'ueje' wi', c'a tokori'neya' can ja tok nixbe chic cha jun chic

tinamit. 11 In xa nak ta ja maquec'uluewxin, xa nak ta ja mta quigana nquic'axajja nebij chique, ja c'a tok nixelto chipanja quitinamit tequiraj can ja pokok ja c'opan ewakan. Queri' neban jari' retal chieje'e' nquetij na rpokonal rmal ja ma-tiqueya' quixquin tre ja nebij chique. Nikatzij wi' ja nbij chewe ri', ja tok xter-ila' ja nimlaj k'ij xin juicio janila junnimlaj rpokonal xtiquetij na ja tinamit jamaquec'ulu ewxin. Más na lawulo' jarpokonal xtiquetij chwach ja xtiquetij jaritzel tak winak ja raj Sodoma in ja rajGomorra ojer. Queri' xbij chique. 12 Jac'a cablajuj discípulo eje'e' xe'elel, xebecuq'uin ja winak in quewa' nquibij chiqueri': —Teq'uexa' ja rena'oj in teya'a' can jaritzelal, neche' chique. 13 E q'uiy ja ritzeltak espíritu xequiwasaj chique winak in eq'uiy ja yawa'i' quecoj aceite pa quewi',xequitzursaj.

* * * * * * * * * *14 Ja Jesús nojel ja ntajini nuban xekaj

rbixic ruq'uin ja rey rbina'an Herodescomo benak nat nakaj ja rtzijoxic. Ja c'aHerodes quewa' xbij ri':

—Ja rachi ja maxco' ntajini nuban arja'JuanBautista c'astajnakto chiquicojol cam-naki' chewi' c'a tok ocnak tre ja nimak takpoder ja ntajini nsamaj ruq'uin camic, ne'e.15 Pro ec'o chic jule' quewa' quibij ri':

—Ja rachi arja' Elías, xeche'e. In ec'o chicjule' quewa' quibij ri':

—Ja rachi arja' jun profeta, queri' rbanicja cani' quibanic ja rojer tak profeta,xeche'e. 16 Pro ja Herodes tok xc'axaj janquibij ja winak arja' quewa' xbij chic ri':

—Mni, ma queri' ta. Ja rachi arja'Juan ja xinya' orden chi lasax rwi', arja'c'ari' ja c'astaj chiquicojol camnaki', ne'e.17-18 Queri' xbij como bien rotak chi arja'yowi ja orden chi camsaxi ja Juan Bautistatokori' tok xutak rchapic ja Juan, baq'uiin coj pa che'. Queri' xuban tre rumacja bix tre rmal ja Juan Bautista chi: —Marubey ta abanon chi ac'amon ja rawixnam,ne'xi. Como jaHerodes arja' rc'amon ja rix-nam rbina'an Herodías, rxjayil jun rch'alalrbina'an Felipe.

19 Ja c'a Herodías arja' congana penakryewal trij ja Juan, nrajo' ta ncamsaj promaticowini 20 como ja Herodes xa nxbej ri'

SAN MARCOS 6:21 60 SAN MARCOS 6:41chwach ja Juan como arja' rotak chi ja Juanutzlaj achi, jun achi xin Dios, in bien xubancuenta utzc'a chi maticamsaxi. Ja Herodestok nc'waxaj ja nbij ja Juan c'o je'e nc'waxajja matich'obtaj rmal, xa nxbej ri' rmal proni c'o wi' rgana nc'waxaj.

21 Pro xerila' c'a jun k'ij tok cowini jaHerodías trij ja Juan chi ncamsaxi. Tokori'bantaji camíc ja tok Herodes xuban junnmak'ij rxin rcumpleaños, xchomij junnimlaj wa'im. Erbanon invitar ja winakja nimak quek'ij ja nesamaj chipan ja rgo-bierno e cachbil ja jefe quixin soldado ecachbil chic ja principali' xin Galilea. 22 JaHerodes e rachbil ja rerbanon invitar ec'opa mesa ja tok xekaj jun xtan chiquewach,ral ja Herodías, in xumaj xajoj ja xtanchiquewach. Ja c'a Herodes in ja rachbilcongana xel quec'u'x trij. C'ac'ari' ja reyHerodes quewa' xbij tre ja xtan ri':

—Tac'utuj chwe xa nak ta ja nawajo', cannya' chawe, ne' tre. 23 In xuban jurar, xbijtre ja xtan:

—Xa nak ta xtac'utuj chwe can nya'chawe masqui nic'aj tre ja gobiernoxtac'utuj ja c'o pa nuk'a' can nya' chawe,ne' tre. 24 Ja c'a xtan xelto, be ruq'uinja rute', xerbij tre nojel ja bix tre rmal jaHerodes:

—Camic ¿nak c'a nc'utuj tre ja reynach'ob atat? ne' tre ja rute'.

—Tabij tre chi nuya' rwi' ja Juan Bautistachawe, ne'xi rmal ja rute'. 25 Chakac'a maril bitaj queri' tre ja xtan congananuban, be chic jutij ruq'uin ja rey in xbijtre:

—Camic ja nc'utuj chawe pro ni chanimri', ja rwi' ja Juan Bautista taya'a' chwe pajun plato, ne' tre. 26 Pro ja c'a rey Herodescongana junwi' xuna' pro como rbanonchic jurar chiquewach ja rec'o ruq'uin pamesa chewi' tokma xrajo' tamaquita nuya'tre ja xtan ja xtzujuj. 27 Ja rey alnak xuya'orden tre jun soldado chi nbe, nerlasaj rwi'ja Juan Bautista in nuc'amto. 28 C'ac'ari'be ja soldado ruq'uin ja Juan ja bar c'o wi'pa che' in xlasaj rwi'. Ja tok lastajto rmalxuc'amto pa jun plato, xujach tre ja xtanin ja xtan xujach tre ja rute'. 29 Ja c'ardiscípulo ja Juan tok quic'axaj chi camsaxieje'e' xebe, xequic'ama' ja rcuerpo in xe-quimuku'.

* * * * * * * * * *30 Xemelojto ja cablajuj apóstol,

xurquimolo' qui' ruq'uin ja Jesús, quecholchwach nojel ja xequibana' in nojel jatijonem ja queya' chique ja winak. 31 Jac'a Jesús arja' xbij chique:

—Jo', kayonaj ki' chipan jun lugar jabar kas talan wi' chi tri' nixexula'n wi'jalal, ne' chique. Queri' xbij chique comocongana chi winak nquijalala' qui' cuq'uinnixtac'a c'o ta tiempo chique xquewa' tacumal. 32 C'ac'ari' xe'oquel pa jun lancha,xequiyonaj qui' chipan ja lugar kas talanija bar ma ec'o ta wi' winak. 33 Pro ja tokxebe e q'uiy ja winak xetz'ato'el quixin,bien ch'obtaj cumal chi Jesús ja be. Xe'elelja winak pa tak quitinamit pro nojel tina-mit, xebe chi cakan c'amc'ol canim, eje'e'xe'ekaji nabey ja bar xque'ekaj wi' ja Jesúsin tri' quemol wi' qui' chi rc'ulic. 34 Ja c'aJesús tok xelto chipan ja lancha xerutz'at jawinak chi congana e q'uiy. Arja' xpokonajquewach como eje'e' e cani' jule' tak car-nelo jamta nyuk'un quixin. C'ac'ari' xumajquitijoxic, q'uiy rwach ja tijonem xuya'chique. 35 Ja c'a tok xuban hora xepeti jadiscípulo in quewa' quibij tre ri':

—Ja lugar ja rokc'o wi' ri' congana ta-lani in xuban hora, 36 mejor ja naban,que'ataka'el ja winak pa tak tinamit in patak aldea ja c'o chikanakaj in tabij chiquechi tri' nequilok'o'wi' ja nquetij, xeche' tre.

37—Ixix nixyo' chique ja nquetij, xeche'xrmal ja Jesús.

—Xtikalok' ta ca'i' ciento quetzal caxlan-way ¿la neruban ta c'ala' winak le' chinquetij? xeche' tre.

38—Jetz'ata' nac'a jaru' rkan caxlanwayja rec'amonto, xeche'x chic rmal ja Jesús.Ja c'a tok quetz'at quewa' quibij tre ri':

—Jo'o' rkan ja caxlanway in e ca'i' cakanch'u', xeche' tre. 39 C'ac'ari' ja Jesús xbijchique:

—C'o rax tak k'ayis le', tebij chique cano-jel ja winak chi quetz'abe'e parwi' pro patak moc ncuc'aj qui', ne' chique. 40 Ja c'awinak xekaji chi tz'ubulem, pa tak moccuc'aj qui'. Ec'oli jujun ciento cuc'aj qui'in ec'oli pa tak cincuenta cuc'aj qui'. 41 Jac'a Jesús xuc'am ja jo'o' rkan caxlanwaye rachbil ja ca'i' cakan ch'u', ca'y chi-caj in xmaltioxij tre ja Dios. Xuwech' ja

SAN MARCOS 6:42 61 SAN MARCOS 7:7caxlanway, xujach chique ja rdiscípulo chieje'e' nqueya' chic chique ja winak. Inqueri' xuban chique ja ca'i' cakan ch'u'chakaja', xerujach chiquewach canojel jawinak. 42 Xewa'i pro ni canojelal in xenojichi utz. 43 Ja c'a caxlanway rachbil ch'u'mol ruchi' ja totaji, cablajuj chacach xuban.44 Ja xewa'i e jo'o' mil pro xa queyon achi'i'.

* * * * * * * * * *45 C'ac'ari' ja Jesús xbij chique ja rdis-

cípulo:—Puersa nixoquel chipan ja lancha,

nixbe chajuparaj ya' chipan ja tinamit Bet-saida, ne' chique, in xeruban can despedirja winak. 46 Ja tok xebantaj can despedirrmal, arja' jote' chwach jayu', xuwil junlugar ja bar nuban wi' oración. 47 Ja tokxoc ak'a' xa ruyon c'o tri', ja c'a lancha kaspa nc'aj ya' c'o chi wi'. 48 Arja' xerutz'atpon chi congana etujkarnak chic tre ja si'ojcomo c'o jun nimlaj ik' jaktajnakto chiquij.Ja c'a pa rsakaric rmajon binem parwi' ya'ja Jesús, xekaj chinakaj ja lancha. Arja'laj k'ax chiquewach ja rdiscípulo 49 pro tokquetz'at chi rmajon binem parwi' ya', janquech'ob eje'e' chi jun xbinel ja netajininquetz'at in congana quemaj rakic quechi'rmal. 50 Como canojel quetz'at in conganaquixbej qui' rmal. Ja c'a Jesús xbij chique:—Ma ticapuj ta ec'u'x, xwa'n anin, matexbej ta ewi', ne' chique. 51 C'ac'ari' xoccuq'uin pa lancha in cami ja ik'. Ja c'a dis-cípulo eje'e' congana c'asc'o'i quetz'at jaxuban ja Jesús chiquewach in sach quina'ojrmal. 52 Queri' queban como eje'e' maxch'obtaj ta cumal ja poder ja c'o ruq'uin jaJesúsmasqui quitz'aton chic ja nimlajmila-gro xuban tre ja caxlanway tok xerutzuk jajo'o' mil achi'i'. Congana c'ayew chique chinquech'ob nak rbanic ja Jesús.

* * * * * * * * * *53 Xe'elel, xe'ekaj chajuparaj ya', pa jun

lugar rbina'an Genesaret xe'ekaj wi' chiya'.54 Chaka c'a maril xe'elto ja pa lancha, jawinak chanim queya' cuenta tre chi Jesúsja xekaj cuq'uin. 55 C'ac'ari' xebe cuq'uincanojel ja winak ja rec'o chipan ari' lugarin majtajto quic'amaric ja yawa'i' ruq'uinja Jesús. Xa nak ta lugar nekaj wi' ja Jesús,ja winak tok nquic'axaj, tri' nequemel wi'

ja yawa'i', nequitelejel rachbil tak quiwar-bal. 56 Xa bar ta tri' nekaj wi' ja Jesús,wi pa nimak tak tinamit, wi pa co'cojlajtak tinamit owi pa tak aldea, ja winak jarec'o yawa'i' cuq'uin eje'e' xequilasajto, xe-queya'to chi tak bey ja bar nk'axwi' ja Jesúsin quewa' quibij tre ri': —Tabana' jun utzilchake, taya'a' jutz'it lugar chique ja yawa'i'chi nquechapoc jutz'it ja ratziak, mana xajutz'it ruchi' ja nquechapoc, xeche' tre.In queri' queban, canojel ja xechapowi jartziak xetzuri.

71 Ec'o c'a jule' fariseo xequimolo' qui'

ruq'uin ja Jesús e cachbil jule' maestro janetijon quixin ja winak tre ja ley xin Diosja tz'ibtal can rmal ja Moisés, eje'e' epenakpa Jerusalén. 2 Eje'e' queya' cuenta chiqueja rdiscípulo ja Jesús chi ec'oli chique jatok quemaj wa'im ma xqueban ta ja cani'nrajo' ja costumbre tre ja ch'ajoj k'abajpro ja tok quech'aj quek'a' ma costumbreta ja queban. Rmalc'ari' tok ja fariseo ecachbil jamaestro eje'e' quemaj quitzijoxicja discípulo. 3 Como ja fariseo in canojelja cach tak aj Israel eje'e' ni maquewa'wi' ja wi ma congana ta nqueban tre jach'ajoj k'abaj, jari' costumbre ja c'utuncan chiquewach cumal ja cati't quimama'.4 In tok nemelojto ja pa tak c'aybal nimaquewa' wi' chakaja' ja wi matiqueban jacostumbre ja nquich'ach'ojirsbej qui'. Inc'a c'o na más ja costumbre quiniman je'e,nqueban costumbre tre ja ch'ajoj tak vasoin tre ch'ajoj tak xaro in tre ch'ajoj taktzacbal nakun je'e ja ch'ich' ocnak in trech'at chakaja'. 5 Ja c'a fariseo e cachbil jamaestro quic'axaj tre ja Jesús:

—¿Nak c'a tre ja radiscípulo taka'an ma-tiquinimaj ja costumbre quixin ja kati'tkamama'? Newa' taka'an pro matiquebanja costumbre tre ja ch'ajoj k'abaj, xeche'tre. 6 Bix chique rmal ja Jesús:

—Caca' epalaj, bien ntake' chewe ja bintochewe ojer rmal ja profeta Isaías in tz'ibtalcan quewari': —Jawa' winak ri' xa chiquechi' c'o wi' ja tok nqueya' nuk'ij, jacanma c'a c'a nat c'o wi' chwe. 7Ni majunnoc wi' ja tok nqueya' nuk'ij, ja tijonemja nqueya' rtzobal Dios neche' tre, proxa mandamiento quixin winak. Queri' ja

SAN MARCOS 7:8 62 SAN MARCOS 7:30binto chewe rmal ja rIsaías. 8 Ja rebanon,eya'on can ja mandamiento xin Dios pro jacostumbre quixin winak jari' emajon rni-maxic cani' tre ja costumbre tre ja ch'ajojtak xaro, ch'ajoj tak vaso in jule' chic cos-tumbre ja junan ruq'uin ja wari', ne'e jaJesús chique.

9 In xbij chic chique: —Ixix conganaix listo chi rq'uexic ja mandamiento xinDios utzc'a chi ja recostumbre ixix necojpa rq'uexwach. 10 Como ja Moisés arja'c'o jun mandamiento xin Dios ja rtz'ibancan quewa' nbij ri': —Lok' que'ana'a' jaratata' ate', ne'e. In jun chic ja rtz'ibancan quewa' nbij ri': —Ja wi c'o jun xa itzelntzijon tre ja rtata' owi rute' jari' puersancamsaxi, ne'e. 11-12 Pro ja rixix xa ma lok'ta ne'ena' comoquewa' ja tijonemneya' ri':—Ja wi nabij tre atata' owi ate': —Camicmaquincowini natnuto' tre ja c'o rjawaxicchawe como nbin chic tre ja Dios chi rxinchic arja' ja c'o wq'uin, wi natche' tre,jari' ma rjawaxic chi ta chi nato' tre ja c'orjawaxic tre, nixche'e. 13 Queri' ebanon, jamandamiento xin Dios, ixix ebanon tre nimta pro xa rumac ja recostumbre in jari'costumbre nec'ut chiquewach jule' chicwinak chi nquinimaj eje'e' chakaja'. Inq'uiy rwach ja neban ja junan ruq'uin jawari'. Queri' xbij ja Jesús chique.

14 Ja c'a Jesús arja' xumaj chic tzijcuq'uin ja winak, quewa' xbij chique ri': —Tec'waxaj ewanojelal ja xtinbij chewe ri',kas ta xtich'obtaj emwal. 15 Ma ja ta janoc pan achi' ja ntz'ilorsani ja rawanmapro ja ntz'ilorsan rxin jari' ja nwinakar panawanma in nelto pan achi'. 16 Bien c'atewasaj ena'oj trij ja c'a xinbij kaj chewe ri',ne' chique.

17 C'ac'ari' xeruban can despedir jawinak in xoc pa jay. Ja c'a rdiscípuloquic'axaj tre nak rbanic ja c'ambal tzij jaxbij. 18 In quewa' xbij chique ri': —Taka'anmatich'obtaj emwal ixix chakaja'. ¿Lamatich'obtaj c'a emwal chi ja noc pan achi'jari' mta moda xtitz'ilorsaj ta ja rawanma?19 Queri' nbij chewe como ja noc pan achi'jari' nkaj chi apan in nelel chic jutij, ne'chique. Ja xbij ja Jesús chi matitz'ilori jarawanma xta rmal ja nati' xa nak ta ja nati'je'e. 20 In xbij chic jutij chique: —Ja ritzelalja nelto pan awanma jari' ntz'ilorsan rxin

ja rawanma. 21 Queri' nbij chewe comopan awanma nwinakarto wi' ja ritzel takna'oj cani' tre tok c'o jun natoc ruq'uinja wi ma awixjayil ta owi ma awachajil ta,cani' tre banoj camíc, 22 cani' tre banojalak', cani' tre tok chaka benak chi nayarijquinakun winak, cani' tre banoj itzelal inbanoj engaño, cani' tre banoj nakun jacongana chuw chwach ja Dios, cani' treaquiakarem, ne'atzijoj winak, naya' ak'ij inbanoj nakun ja xa ma ch'obol ta. 23 Nojelc'awa' wari' pa tak canma ja winak nalaxtowi' in jari' ntz'ilorsan rxin ja canma. Queri'xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *24 C'ac'ari' yictajel, xelel chipan ja lugar

in be cha jun lugar chic ja bar c'o wi'ja ca'i' tinamit, jun rbina'an Tiro in junrbina'an Sidón. Ja c'a tok xekaji xoc chipanjun jay, arja' matirajo' chi notakixi chi tri'c'o wi' pro ja winak puersa cotakij chi c'otri'. 25-26 C'o c'a jun ixok ma aj Israelta, arja' alaxnak chipan ja lugar rbina'anSirofenicia, c'o jun ti ral ti xtan ocnak junitzel espíritu tre. Ja rixok tok xc'axaj jabar c'o wi' ja Jesús be ruq'uin. Ja c'a tokxekaj ruq'uin xuque' chwach in conganaxuban recomendar tre chi nbe ruq'uin chinerlasaj ja ritzel espíritu tre ja ti ral. 27 Jac'a Jesús xc'ambej tzij chwach ja rixok,quewa' xbij tre ri':

—Nenuto' na nabey ja wach tak aj Israelcomo ma rubey ta xtic'am ta queway jaralc'walaxela' in xtiq'uiakel ta chiquewachtak tz'i', ne' tre. 28 Ja c'a rixok chakaja'xc'ambej tzij chwach ja Jesús, quewa' xbijtre ri':

—Wajaw, ni katzij wi' ja nabij le' pro jatak tz'i' ja neq'ueje' xe' mesa, eje'e' nya' lu-gar chique chi nquetij ja rc'utal tak quewayja ralc'walaxela' ja ntzakel xe'mesa, ne' tre.29 Bix tre rmal ja Jesús:

—Congana buena xabij chwe le'rmalc'ari' nbij chawe, jat, catmeloj chiawochoch, camic xeli ja ritzel espíritu treja rawal, ne'xi ja rixok. 30 C'ac'ari' melojija rixok chi rochoch. Ja tok xekaj ruq'uinja ral cotz'ol chwa ch'at, mchita ja ritzelespíritu tre.

* * * * * * * * * *

SAN MARCOS 7:31 63 SAN MARCOS 8:1731 C'ac'ari' be ja Jesús, xelel chipan ja

lugar je'e ja c'o pa rcuenta Tiro, k'axi patak lugar ja c'o pa rcuenta Sidón in k'axichakaja' pa tak lugar ja c'o pa rcuentaDecápolis, xekaji c'a chuchi' ja ya' rbina'anGalilea. 32 C'o c'a jun achi xeya' chwach,arja' tacon in ma kas ta ncowini ntzijonichakaja'. Ja rec'amyonel rxin quic'utujjun utzil tre ja Jesús chi nuya' ruk'a' parwi' ja rachi chi ntzursaj. 33 Ja c'a Jesúsarja' xlasajel ja rachi chiquicojol ja winak,quiyonaj qui' ruq'uin. C'ac'ari' xuya'ocrwi' ruk'a' pa tak rxquin ja rachi, chubaniin xuchap rak' ja rachi chakaja'. 34 C'ac'ari'ca'y chicaj, congana njik'joti in quewa' xbijtre ri': —Efata, ne' tre. Ja pa rtzobal jarachi efata tibij tzij tijaktaji ja rawxquin,ne'e. 35 Ja tok bitaji ja queri' rmal ni jaktajirxquin ja rachi in tzuri ja rak' in ncowinintzijon chic. 36 Ja c'a Jesús arja' xbij chiqueja winak chi majun bar ta tri' nquibij wi' jaxuban tre ja rachi. Pro ja winak ma xquin-imaj ta tzij, masqui congana xek'ili rmalja Jesús chi matiquilasaj rbixic pro eje'e'más chi na quilasaj rbixic. 37Eje'e' conganac'asc'o'i quetz'at ja milagro ja xuban jaJesús chiquewach in quewa' nquibij ri': —Ja Jesús congana buena nojelal ja rbanon.Nuya' taka'an quixquin ja tacona' in nuya'taka'an quechi' jamema' chakaja', neche'e.

81 Jari' tiempo congana e q'uiy ja winak

quimolon qui' ruq'uin ja Jesús in mta que-way quic'amonto. Ja c'a Jesús arja' xer-siq'uij pon ja rdiscípulo in quewa' xbijchique ri': 2—Congana npokonaj quewachja winak, tuban oxi' k'ij queq'ueje' wq'uinin mchita nak chi ta ja nquetij. 3 Ja wixquenutakel chi tak cochoch, wi mta wayxtiquetijel jari' wotak chi netujkar pa bey.Ec'oli chique congana nat epenak wi', ne'chique. 4 Ja c'a rdiscípulo eje'e' quibij tre:

—Jawa' lugar ja rokc'o wi' ri' conganatalani ¿bar c'a nekac'ama' wi' ja xtiquetijja winak le'? xeche' tre.

5 —¿Jaru' rkan ja caxlanway c'olewq'uin? xeche'x rmal ja Jesús.

—Wuku' rkan, xeche' tre. 6 Ja c'a Jesúsxbij chique ja winak chi netz'abe' kaj patok'ulew. C'ac'ari' xuc'am ja wuku' rkancaxlanway, xmaltioxij tre ja Dios, xuwech'

in xujach chique ja rdiscípulo chi eje'e'nqueya' chic chique ja winak in queri' que-ban queya' chique. 7 In chakaja' ec'o junca'i' cakan ch'u' e takno'y. Ja c'a Jesúsxermaltioxij tre ja Dios in xuya' orden chineya'i ja ch'u' chique ja winak chakaja'.8 Xewa'i ja winak in xenoji chi utz. Ja c'acaxlanway rachbil ch'u'mol ruchi' ja totaji,wuku' chacach xuban. 9 Ja xewa'i ec'o laquiji' mil. C'ac'ari' ja Jesús xeruban candespedir, 10 xoquel ja pa lancha e rachbilja rdiscípulo, xebe pa tak lugar ja c'o parcuenta Dalmanuta.

* * * * * * * * * *11 Ja tok xe'ekaji ec'o jule' fariseo xe'ekaj

ruq'uin ja Jesús. Eje'e' quemaj tzij ruq'uinpro xa ch'a'onem nqueban tre. C'oliquic'axaj tre pro xa nquic'ambajbej rxinquewari':

—Tabana' jun milagro ja nc'utuchikawach chi Dios yoyon chawe ja poderja c'o pan ak'a', xeche' tre. 12 Ja c'a Jesústok xc'axaj ja bix tre, arja' congana bisoncumal in quewa' xbij chique ri':

—¿Nak tre tok ixix ja rixc'o chipan awa'tiempo ri' nec'utuj jun milagro chwe jaxa nec'ambajbej wxin? Ni katzij wi' jaxtinbij chewe ri', ja rixix ja rixc'o chipanawa' tiempo ri' mta jun milagro xtinban tachewach ja cani' nec'utuj chwe, ne' chique.13 Ja c'a tok bitaji ja queri' rmal, ja Jesúsxeruya' can, xe'oquel chic jutij chipan jalancha, xebe chic chajuparaj ya'.

14 Ec'o chic pa lancha ebenak. Jac'a rdiscípulo ja Jesús eje'e' mta quewayquic'amonto, quimestaj can, xa jun rkan jacaxlanway ja cuc'an. 15 Ja c'a Jesús quewa'xbij chique ri':

—Kas bien tech'obo', kas bien tebana'cuenta ewi' chwach ja levadura quixin jafariseo in chwach chakaja' ja levadura rxinja Herodes, ne' chique. 16 Ja c'a rdiscípuloeje'e' quemaj tzij chibil tak qui', quewa'nquibij ri':

—Queri' nbij chake rumac ja mta waykac'ampi ta, xeche'e. 17 Ja c'a Jesús arja'bien rotak chi ja nquech'ob eje'e' chilevadura xin caxlanway ja nnatax chiquermal pro ja nnatax chique jari' ja tijonemquixin ja fariseo in rxin ja Herodes, quewa'xbij chique ri':

SAN MARCOS 8:18 64 SAN MARCOS 8:36—¿Nak tre tok nebij: —Taka'an mta way

kac'ampi ta, kas nixche'e? ¿Maja'n ektich'obtaj emwal? ¿Maja'n taka'an tikajpan ewi' nak rbanic? ¿La congana c'ayewchi nech'ob nak rbanic? 18 C'o panewachpro ¿la matetz'at ja nc'ut chewach? Inchakaja' c'ol ewxquin pro ¿la matoc panewxquin ja nbix chewe? In chakaja'¿la maturkaj chewe 19 ja tok xinwech' jajo'o' rkan caxlanway in xenutzuk jo'o' milwinak tre? ¿Jaru' chacach ja totaji ja xemolruchi'? ne' chique.

—Cablajuj chacach, xeche' tre. 20 Ja c'aJesús xbij chic chique:

—In tok xenutzuk chic ja quiji' mil winaktre ja wuku' rkan caxlanway ¿jaru' chacachja totaji ja xemol ruchi'? ne' chique.

—Wuku' chacach, xeche' tre.21—Pro ¿nak c'a tre tokmaja'n tich'obtaj

emwal nak rbanic? xeche'xi rmal ja Jesús.* * * * * * * * * *

22 Ja tok xe'ekaji chajuparaj ya' pa juntinamit rbina'an Betsaida xe'ekaj wi'. C'oc'a jun achi moy xeya' chwach ja Jesús.Ja rec'amyonel rxin ja moy eje'e' conganaquic'utuj tre ja Jesús chi nuchap ja moychi ntzursaj. 23 C'ac'ari' ja Jesús xuchap jamoy chi ruk'a', xyukejel, xlasajel chipan jatinamit. Ja c'a tok lastajel rmal chipan jatinamit xuya' ruchub chi tak rwach, xuya'ruk'a' trij tak rwach in quewa' xbij tre ri':

—¿La nca'y chic jutz'it ja rawach? ne'tre. 24 Ja c'a rachi xumaj ca'yem in xbij treja Jesús:

—Ec'o jule' achi'i' nenutz'at pro janenutz'at pon le' xa e cani' jule' che',quimajonbinem, ne' tre. 25C'ac'ari' ja Jesúsxuya' chic jutij ja ruk'a' trij rwach ja rachi.Ja c'a rachi xumaj rtz'elwachixic ja nutz'atin tzuri ja rwach, utz chic nutz'at nojelal.26 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Jat chi awochoch pro maxta catocchipan ja tinamit nixtac'a c'o ta jun jac'o chipan ja tinamit xtabij wi' ja xinbanchawe, ne' tre.

* * * * * * * * * *27C'ac'ari' ja Jesús e rachbil ja rdiscípulo

xebe pa tak aldea ja c'o chinakaj ja tinamitCesarea ja c'o pa rcuenta Filipo, kas c'aquimajon bey ja tok quewa' xc'axaj chiqueri':

—Anin ¿nak inocnak wi' ja nquibij chweja winak? ne' chique.

28 —Ec'oli nebin chawe chi atat at JuanBautista, jule' chic nebini chi at Elías in ec'ochic jule' ja nebini chi at jun chic chique jarojer tak profeta, xeche' tre.

29 —Ja c'a rixix ¿nak nebij chwe, nakinocnak wi'? ne'e ja Jesús chique. Peti jaPedro, xbij tre:

—Ja ratat at Cristo ja ratcha'on rmal jaDios, ne' tre. 30 Ja c'a Jesús congana xubanrecomendar chique chi ni majun bar ta tri'nquibij wi' chi arja' ja Cristo.

31C'ac'ari' xumaj rk'alasaxic chiquewachja rdiscípulo nak xtiban na tre, quewa' xbijchique ri':

—Anin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxiccuq'uin ja winak q'uiy rwach ja rpokonalntij na, xa itzel ninquetz'at na ja princi-pali' xin tinamit e cachbil ja jefe quixinsacerdote e cachbil chakaja' ja maestroja netijon quixin ja winak tre ja ley xinDios, nincamsax na in chi rox k'ij ninc'astajna, ne' chique. 32 Arja' bien xuch'obchiquewach chi nban na queri' tre. Jac'a Pedro arja' xuchap chi ruk'a' in xumajrch'a'ic tre ja xbij. 33 Pro ja c'a Jesús tokxc'axaj ja bix tre rmal ja Pedro arja' xuya'vuelta, xertz'elwachij pon ja rdiscípulo inxumaj rch'a'ic tre ja Pedro ja xbij: —Catelchinwach Satanás. Queri' nbij chawe comoma queri' ta nawajo' chwe chi nban ja cani'nrajo' chwe ja Dios chi nban, xa junanana'oj cuq'uin winak, ne' tre.

34 C'ac'ari' ja Jesús xersiq'uij pon ja rdis-cípulo e cachbil ja jule' chic winak ja rec'otri', quewa' xbij chique ri':

—Xa nak ta ja c'o rgana nyuke' ruc'u'xwq'uin rjawaxic chi matuya' rgana ja tz-abuklaj c'aslemal rc'an. Rjawaxic chakaja'chi matipokonaj nutij ja rpokonal mwal inntre'el chwij. Jari' cani' jun cruz nya' trijpro matipokonaj nuc'am ja cruz, nrijkajelin nbe ja bar necamsax wi'. 35 Queri'nbij chewe como xa nak ta ja npokonajnuya' can ja rc'aslemal jari' matuwil c'ari'ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Proxa nak ta ja matipokonaj nuya' can jarc'aslemal mwal anin in rmal ja utzlajtzij ja nc'amonto jari' can nuwil ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij. 36 Como cani'tre jun winak ¿nak c'a nuch'ec trij wi

SAN MARCOS 8:37 65 SAN MARCOS 9:18xuch'ec nojel ja meba'il rxin ja rwach'ulewpro wi ma xuwil ta ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij? 37 Ja wi xutzak ja ut-zlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij jari' mtajun meba'il ja xtilok'bej ta. 38 Queri' nbijchewe como ja winak ja rec'o chipan awa'tiempo ri' xa nak ta chi winakil wi xaq'uixbal nquena' nquecoj qui' wq'uin in wixa q'uixbal nquena' rmal ja ntzobal, aninchakaja' q'uixbal nna' chi xquenucoj ta pancuenta. Anin ja rin Alc'walaxel ja xinocalaxic cuq'uin ja winak xa q'uixbal nna'chi xquenucoj ta pan ncuenta tokori' tokxquinpi chic jutij e wachbil ja ángel xinDios ja tok congana nch'a'an chic chwij jagloria xin Dios. Ja winak ja rec'o chipanawa' tiempo ri' eje'e' xa quiya'on can jaDios in junwi' chi na yukul wi' quec'u'x,congana il mac ja netajini nqueban, ne'e jaJesús chique.

91 In xbij chic chique: —Ni katzij wi'

ja xtinbij chewe ri', ec'oli chewe ja rec'owawe' camic ri' c'a ec'as na ja tok xti-quetz'at ja gobierno xin Dios chi npeti incongana poder rc'an, ne' chique.

* * * * * * * * * *2 Ja c'a chi waki' k'ij ja Jesús xeruc'amel

ja Pedro e rachbil ja Jacobo in Juan, xebe,xequiyonaj qui' parwi' jun nimlaj jayu'. Jac'a rachbal ja Jesús xuq'uex ri' chiquewach.3 Ja rtziak congana nc'ac'ot chic, con-gana sak sak, ni majun ch'ajol tziak wawe'chwach'ulew xticowin ta xtuban ta sak treja cani' xeli rtziak ja Jesús. 4 Chaka jalaltok winakar chiquewach ja rElías rachbil jaMoisés, quimajon tzij ruq'uin ja Jesús. 5 Jac'a Pedro arja' xbij tre ja Jesús:

—Maestro, congana qui'il ja rokc'o wi'ri'. Kabana' oxi' tak jay wawe', jun awxinatat, jun rxin Moisés in jun rxin Elías, ne'tre. 6 Ja Pedro como xa matich'obtaj rmalchewi' tok queri' xbij como arja' in ja rerachbil congana quixben qui'. 7 Chakajalal tok c'o jule' sutz' xermujaj in c'o junkulaj tzijonto chipan, quewa' xbij chiqueri': —Jawa' wari' jawa' chak'laj Walc'wal,teya'a' ewxquin tre nak ja nbij arja' chewe,ne'e. 8 Chaka maril tzuri tzij rmal ja kulaj,ja rapóstol tok quetz'at mchita ja rElías

mchita ja Moisés, xa ruyon ja Jesús c'o canchic.

9 C'ac'ari' xebe, kas exulanto parwi' jajayu' ja tok bix chique rmal ja Jesús:

—Nimajun bar ta tri' xtebij wi' ja xetz'at,c'a tokori' xtebij ja tok c'astajnak chicchiquicojol camnaki' ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak, xeche'xi. 10 Inqueri' queban, xa pa tak canma q'ueje' wi',majun bar ta tri' quibij wi'. Pro eje'e' que-maj rc'axaxic chibil tak qui' ja bix chique:

—¿Nak rbanic c'ari' ja xbij tre jaRalc'walaxel chi nc'astaji chiquicojolcamnaki'? xeche'e. 11 C'ac'ari' quic'axajtre ja Jesús:

—¿Nak c'a tre ja maestro xin ley eje'e'nquibij chi ja rElías rjawaxic chi arja' npina nabey chwach ja Cristo? xeche' tre.

12—Ni katzij wi' nquibij chi ja' Elías npetinabey chi nurchomarsaj nojelal. In camicc'oli nc'waxaj anin chewe, ja Ralc'walaxelja xoc alaxic cuq'uin ja winak ¿nak tre toktz'ibtal can tre chi q'uiy rwach ja rpokonalnutij na in xa itzel ntz'at na cumal jawinak? 13 Pro anin nbij chewe chi ja rElíasarja' penak chic pro eje'e' xa queban trenak c'o quigana queban tre. Ni queri'bantaji ja cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios chi nbantaj na, ne'e ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *14 Ja c'a tok xekajto ja bar ec'o can

wi' ja jule' chic discípulo congana chiwinak xequetz'at, quimolon qui' chiquij jadiscípulo. Ec'o jule' maestro xequetz'atchakaja' quimajon tzij cuq'uin ja discípulopro xa ch'a'onem nqueban chique. 15 Ja c'awinak ja tok chaka maril quetz'at pon chipeti ja Jesús congana c'asc'o'i quetz'at inc'amc'ol canim xebe, xequic'ulu' in quebansaludar. 16 Ja c'a Jesús xc'axaj chique:

—¿Nak ja remajon rtzijoxic cuq'uin? ne'chique. 17 C'o c'a jun achi chiquicojol jawinak quewa' xbij tre ja Jesús ri':

—Maestro, anin c'o jun nc'ajolnc'amonto chi nunya'a' chawach, arja'ocnak jun itzel espíritu tre in rmalari'ocnak mem. 18 Xa nak ta lugar c'o wi' janc'ajol, arja' nch'akix pa tok'ulew rmalja ritzel espíritu. Nel rpuluw ruchi' incongana ncach'ach' rey pa ruchi' rmal.Camic lawulo' chic, majun chic rpuersa. Inxinc'utuj jun utzil chique ja radiscípulo chi

SAN MARCOS 9:19 66 SAN MARCOS 9:38nquiwasaj ja ritzel espíritu pro eje'e' maxecowin ta quiwasaj ta, ne'e ja rachi. 19 Jac'a Jesús tok c'axtaj rmal ja bix tre rmal jarachi quewa' xbij ri':

—Ixix ja rix aj Israel ni taka'an mta wi'ja yukulbal ec'u'x wq'uin. Taq'ue titzuri jansamaj checojol, c'ayew chwe chi ncoch'más ja matiyuke' ec'u'x wq'uin. Camictec'ama'to ja rala' wq'uin, ne' chique.

20 C'ac'ari' c'amarel ja rala' chwach jaJesús. Ja c'a ritzel espíritu chaka maril tokxutz'at ja Jesús xuya' chic jun ataque treja rala' in xch'akij pa tok'ulew. Ja c'a rala'congana xumaj rjukic ri' pa tok'ulew in nelrpuluw ruchi'. 21 Ja c'a Jesús xc'axaj tre jartata' ja rala':

—¿Nak tiempo ocnak tre ja ritzel es-píritu? ne' tre.

—C'a tino'y na ja tok ocnakto tre.22 Q'uiylaj mul ja ritzel espíritu rbanon treja nc'ajol rminon pa k'ak' in rminon paya' chakaja', nrajo' ncamsaj. Atat, wi nat-cowini nato' ja ti nc'ajol tapokonaj jutz'itkawach, ko'ato'o' paki, ne'e ja rachi.

23—Jari' awq'uin atat c'o wi' xarwari' jawi natcowini nyuke' ac'u'x wq'uin. Ja c'awi c'oli ja yukulbal ac'u'x wq'uin jari' nojelnincowini nban xa nak ta ja nawajo' chwechi nban, ne'xi rmal ja Jesús. 24 Ja c'a tatixelchaka maril tok bitaji tzij tre rmal ja Jesúsarja' xumaj jun nimlaj ok'ej in quewa' xbijtre ja Jesús ri':

—Anin yukul nuc'u'x awq'uin pro jayukulbal nuc'u'x xa ma nim ta, quinato'o'paki utzc'a chi nq'uiy más, ne' tre. 25 Ja c'aJesús chakamaril tok xerutz'at ja winak chie q'uiy xepeti chi nurquimolo' qui' ruq'uin,arja' xch'olij ja ritzel espíritu, quewa' xbijtre ri':

—Itzel espíritu, xa atbanol mem xa at-banol tacon chique winak, camic anin nat-nuban mandar, jat, cateli, taya'a' can jarala' in majutij xcatoc chi ta jutij chipanja ranma, ne' tre. 26 Ja c'a ritzel espíritutok xc'axaj ja bix tre xurak ruchi' in xuya'chic jutij ataque tre ja rala'. C'ac'ari' xelelpa ranma pro ja rala' pune' can cani' camintz'ati. Ja c'a winak e q'uiy chique quibijchi cami ja rala', xeche'e. 27 Pro ja Jesúsxuchap chi ruk'a' in xuyic. Queri' xubanpe'i ja rala'.

28 Ja Jesús tok xoc pa jay ja c'a rdiscípuloeje'e' quiyonaj qui' ruq'uin in quewa' quibijtre ri':

—¿Nak tre tok ajoj ma xokcowin takawasajel ja ritzel espíritu? xeche' tre.

29—Ja ritzel tak espíritu ja re quitakala'jari' nc'atzin oración in nc'atzin ayuno chinelasbexi, xeche'xi.

* * * * * * * * * *30 C'ac'ari' ja Jesús xe'elel chipan ja lu-

gar, xebe, xek'ax pa tak lugar ja c'o parcuenta Galilea. Ja c'a nrajo' ja Jesús chimta nenabexi ja tok nek'ax pa tak lugarje'e 31 como arja' rmajon quitijoxic ja rdis-cípulo. Quewa' ja rmajon rbixic chique ri':—Ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin jawinak arja' njach na pa quek'a' ja winak,ncamsax na cumal pro ja tok xticamstajinc'astaj na rwach chi rox k'ij, ne' chique.32Pro ja reje'e'ma xch'obtaj ta cumal ja xbijchique in xa nquixbej qui' xtiquic'axaj tatre nak rbanic.

* * * * * * * * * *33 Ja c'a Jesús tok xe'ekaj chipan ja tina-

mit Capernaum in tok ec'o chic pa jay arja'xc'axaj chique:

—Ja tok kamajon binem okpenak wawe'¿nak ja remajon rch'a'ic chibil tak ewi'? ne'chique. 34 Pro eje'e' ni majun nak ta quibijta tre como ja quimajon rtzijoxic pa beyjari' nak ja más nim ruk'ij chique. 35 Ja c'aJesús tz'abe' kaj, xersiq'uij pon ja cablajujapóstol in quewa' xbij chique ri':

—Ja wi c'o jun chewe ja c'o rgana chiarja' noqui ja más nim ruk'ij, ja rjawaxictre chi nuban, nuban tino'y in noc emosoewanojel, ne' chique. 36 C'ac'ari' xuc'ampon jun tac'al, xuya' chiquicojol, xch'elej inquewa' xbij chique ri':

37 —Ja tak ac'ala' ja re quitakawa' xanak ta xtic'ulu jun chique in wi pa nubi'anin tok nuc'ul tibij c'a tzij ari' chi anin janinruc'ul. In xa nak ta xtic'ulu wxin jari'ma nuyon ta anin ja ninruc'ul, nata' Diosari' ja nuc'ul chakaja' ja takyonpi wxin, ne'chique. 38 In bix tre rmal ja Juan:

—Maestro, c'o jun achi katz'at, arja' panabi' atat rmajon quilasaxic ja ritzel tak es-píritu chique ja winak pro arja' ma kachbilta. Ajoj kabij tre chimaquerlasaj chic comoma kachbil ta, ne'xi ja Jesús.

SAN MARCOS 9:39 67 SAN MARCOS 10:12

39 —Ma tek'il chi ta ja rachi como junwinak xa nak ta chi winakil wi nuban junmilagro pa nubi' anin jari' mta moda ja nita chanim itzel ta xtitzijon ta chwe. 40 Inchakaja' jun winak xa nak ta chi winakilwi ma itzel ta nokrutz'at jari' kachbil ari'.41 In jun chic, wi c'o na jun masqui xa junvaso ti raxya' nsipaj chewe, wi rumac chiix rachbil ja Cristo tok nsipaj chewe jari'ni katzij wi' nbij chewe, arja' mta modaja maquita xtiyataji ja rtojbalil tre, ne'e jaJesús chique.

* * * * * * * * * *42 In xbij chic chique:—Congana lawulo' chique xa nak ta ja

xquetakchi'in quixin awa' ja re takno'yri' ja yukul quec'u'x wq'uin, conganalawulo' chique masqui xa ti jun chique janquitakchi'ij chi rbanic ja il mac. Másna mejor nxim jun ca' chi quekul chanimin neq'uiak pa ya' chwach ja nquitakchi'ijjun chique wa' ja yukul quec'u'x wq'uin.43 Ja wi c'o jun ek'a' wi xa nixrtakchi'ij innixrkajsaj chipan ja il mac mejor ja neban,tekupijel. Como más na utz ja xa junek'a' nixoc chipan ja utzlaj c'aslemal jamtaq'uisic trij chwach ja ca'i' ek'a' nixbe pak'ak' pro jun k'ak' ja ni mta wi' chupic trij.44Tri' nquetij wi' rpokonal ja winak pro junrpokonal ja ni mta wi' q'uisic trij in ja k'ak'ni mta wi' chupic trij. 45 In chakaja' wi c'ojun ewakan wi xa nixrtakchi'ij chi nixrka-jsaj chipan ja il macmejor ja neban, tekupi-jel. Como más na utz ja xa jun ewakannixoc chipan ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij chwach ja ca'i' ewakan nixbe pak'ak' pro jun k'ak' ja ni mta wi' chupic trij.46Tri' nquetij wi' rpokonal ja winak pro junrpokonal ja ni mta wi' q'uisic trij in ja k'ak'ni mta wi' chupic trij. 47 In jun chic, wi c'ojun panewach xa nixrtakchi'ij in nixrkajsajchipan ja il mac mejor ja neban, tec'oto'el.Comomás na utz ja xa jun panewach nixocchipan ja gobierno xin Dios chwach ja ca'i'panewach nixbe pa k'ak'. 48 Tri' nquetijwi' rpokonal ja winak pro jun rpokonal jani mta wi' q'uisic trij in ja k'ak' ni mtawi' chupic trij. 49 Cani' nban tre ja sacri-ficio je'e ja ntzujux chwach ja Dios ni c'owi' atz'am nya' trij queri' c'a xtiban nachique canojel ja winak, ne'oc cani' jun

sacrificio, cani' k'ak' nch'ach'ojirsbexi jaquic'aslemal. 50 Ja ratz'am buena samajnuban pro ja wi xtiyojtaji wi mchita rtzayil¿nak c'a nchomarsbex chic rxin ari'? Cani'tre ja ratz'am nuban jun utzlaj samaj queri'ta c'a chewe ixix chakaja' teya'a' lugar treja Dios chi nsamaji pa tak ewanma utzc'achi matiyojtaji ja rec'aslemal in maxta xach'a'oj teban chibil tak ewi'. Queri' xbij jaJesús chique.

101 C'ac'ari' ja Jesús xe'elel chipan ja lu-

gar, xek'ax pa tak lugar ja c'o pa rcuentaJudea in xebe c'a chajuparaj chic ja binelya'rbina'an Jordán. Jutij chic congana e q'uiyja winak xurquimolo' qui' ruq'uin in jutijchic chakaja' arja' xumaj quitijoxic comonijawari' ja rcostumbre. 2 Ec'o c'a jule'fariseo xe'urkaj ruq'uin in quewa' quibij treri' pro xa nquic'ambajbej rxin:

—Ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal jaMoisés ¿la nuya' lugar tre jun achi chinujach can ja rxjayil? xeche' tre.

3 —¿Nak nbij ja mandamiento ja ya'oncan chewe rmal ja Moisés? xeche'xi rmalja Jesús.

4—Ja Moisés xuya' lugar tre ja rachi chinujach can ja rixok xarwari' wi nuban junwuj in ntz'ibaj chipan chi xajutij nujachcan, xeche'e ja fariseo tre.

5—Como congana cowirnak ja rewanmachi rbanic ja ritzelal xa chewi' tok jaMoisésrya'on can awa' chewe ja junmandamientoja xebij chwe ri'. 6 Pro ja quibanic ja winakja tok kas xewinakarsaxi nabey, ja Diosarja' winakarsan quixin, achi in ixok xer-winakarsaj 7 in quewa' xbij ri': —Rmalc'ari'ja rachi neruya' can ja rtata' rute', nqueximqui' ruq'uin ja rxjayil 8 in xa jun cuerponqueban chi e ca'i', ne'e. Queri' c'a rbanic,ma e ca'i' chi ta, xa jun cuerpo quibanon.9 Ja Dios como arja' bano jun chique maxtac'o jun winak tijacho quixin. Queri' bixchique rmal ja Jesús.

10 Ja c'a discípulo tok ec'o chic pa jayruq'uin ja Jesús eje'e' quic'axaj chi na trenak rbanic ja xbij chique ja fariseo. 11Arja'quewa' xbij chique ri':

—Jun achi xa nak ta chi achi'al wi nujachcan chijutij ja rxjayil in wi nuc'am chic junchic ixok jari' adulterio ja nuban. 12 In wi

SAN MARCOS 10:13 68 SAN MARCOS 10:30c'o jun ixok chakaja' nujach can ja rchajilin nuc'am chic jun chic achi jari' adulterioja nuban ja rixok, ne' chique.

* * * * * * * * * *13 Ec'o c'a jule' tak ac'ala' xec'amarel

ruq'uin ja Jesús utzc'a chi nuya' ruk'a' paquewi'. Pro ja rdiscípulo eje'e' xequich'olijja rec'amyonel quixin ja rac'ala'. 14 Proja Jesús arja' pokon xuna' ja queban jardiscípulo in quewa' xbij chique ri':

—Teya'a' lugar chique ja tak ac'ala' quepina wq'uin, maxta ma teya' ta lugar chiquecomo jawinak ja re'ocnak e cani' tak ac'ala'quixin c'a eje'e' ari' ja gobierno xin Dios.15 Anin ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', xanak ta ja matuban tino'y chi rnimaxic jagobierno xin Dios ja cani' nuban jun ac'aljari' nixtac'a xtoc ta chipan ja gobiernoxin Dios, ne'e ja Jesús chique. 16 C'ac'ari'xerch'elej ja rac'ala' chiquijujunal, xuya'ruk'a' pa quewi' in xuya' rutzil chique.

* * * * * * * * * *17 Ja Jesús kas elem nuban chi numajel

chic jutij rubey ja tok c'o jun achi c'amc'olranim peti, xuque' chwach in quewa' xbijtre ri':

—Maestro, atat congana at utzlaj achi.¿Nak nban utzc'a chi nyataj chwe ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij? ne'e ja rachi.

18—¿Nak tre tok nabij chwe chi in utzlajachi? Xa jun ja utz, jari' Dios. 19 Atatawotak ja mandamiento xin Dios ja tz'ibtalcan quewari': —Ma taban ta rij rwi' awix-jayil owi awachajil, ma taban ta camíc, mataban ta alak', ma taya' ta testigo'il ja makatzij ta, ma que'aban ta engañar ja winakxtaban ta itzel chique in que'animaj atata'ate' chakaja'. Queri' nbij ja rtzobal Dios,ne'xi ja rachi rmal ja Jesús.

20—Maestro, jala' ja nabij le' ni nmajontowi' rnimaxic tok c'a in tino'y na, ne' chic jarachi. 21 Ja c'a Jesús kas xtz'elwachij ja rachiin congana nrajo' in quewa' xbij tre ri':

—Pro c'a c'o na ja ma abanon ta. Camicjat, tac'ayij can nojel ja c'ol awq'uin, jac'a rjil taya'a' can chique ja tak meba'i'.Ja wi queri' naban jari' c'oli ja meba'ilja nyataj na chawe chila' chicaj. Ja tokxtibantaj amwal ja c'a xinbij chawe ri' cat-melojtowq'uin in cattre'el chwij promaxtatapokonaj natij rpokonalmwal cani' nuban

jun achi rijkan jun cruz, ne' tre. 22 Ja c'arachi tok xc'axaj ja bix tre rmal ja Jesúschi nuban kas junwi' xuna', xumaj bis rmalin meloji. Queri' xuban como congana junnimlaj meba'il ja c'o ruq'uin.

23 Ja c'a Jesús xertz'elwachij ja rdiscípuloin quewa' xbij chique ri':

—Ja biyoma' congana c'ayew chique chine'oc chipan ja gobierno xin Dios, ne'chique. 24 Ja c'a discípulo congana c'asc'o'iquic'axaj ja tzij ja bix chique rmal ja Jesúspro arja' xbij chic jutij chique:

—Nc'ajol, anin nbij chewe camic, jawinak ja xa ruq'uin meba'il yukul wi'quec'u'x congana c'ayew chi ne'oc chipanja gobierno xin Dios. 25 Tzuc'a jun camelloarja' nimlaj chicop in congana c'ayew chinoc'o pa rchak jun bak diso'mbal pro jari'ma c'ayew ta chwach ja noqui jun biyomchipan ja gobierno xin Dios, ne'e ja Jesúschique. 26 Eje'e' más chi na junwi' quena'in quic'axaj tre:

—Jun biyom wi c'ayew chi noc chipanja gobierno xin Dios ¿echinatak c'ari' janewilowi ja totajem xin Dios? xeche' tre.27 Ja c'a Jesús arja' xertz'elwachij in quewa'xbij chique ri':

—Ja winak ni maquecowin wi' xtiquecojta qui' queyon chipan ja totajem xin Diospro ja Dios arja' ncowini neruto' como jaDios ni majun nak ta ja maquita ncowininuban, ne' chique. 28 Ja c'a Pedro arja' xbijtre:

—Ja c'a chake ajoj, nojel ja c'o kuq'uinkaya'on can, okocnak adiscípulo, nij oktranwi' chawij, ne' tre. 29 Ja c'a Jesús quewa'xbij ri':

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jawinak xa nak ta chi winakil ja wi c'oliquiya'on can cani' tre cochoch owi cani'chique quinimal owi quechak' owi cana'owi cani' chique quitata' quete' owi cani'chique quixjayilal owi calc'wal owi cani' treculew, ja c'a wi mwal anin ja tok quiya'oncan in wi rmal ja utzlaj tzij ja nc'amonto30 jari' más chi na q'uiy ja xtiyataj nachique wawe' chwach'ulew chwach ja cani'quiya'on can. Más chi na q'uiy ja cochochja xtiyataj na chique inmás chi na e q'uiy jaquinimal, quechak', cana', quete', calc'walin culew chakaja'. Xarwari' c'o na je'e jarpokonal nban chique mwal. Pro ja c'a

SAN MARCOS 10:31 69 SAN MARCOS 10:49chipan ja jun chic tiempo ja xtipi na c'o junutzlaj c'aslemal ja xtiyataj na chique ja mtaq'uisic trij. 31 Xarwari' e q'uiy ja winak jarec'amol tak bey nabey pro xa xquecanajcan pa rq'uisbal in ja re tak q'uisbal eje'e'nec'amo chic bey. Queri' xbij ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *32 Ja Jesús e rachbil ja rdiscípulo quima-

jon bey ebenak pa Jerusalén, arja' rc'amonquebey. Ja rdiscípulo congana c'asc'o'iquetz'at ja Jesús chi matixbej ri' pro eje'e'congana quixben chic qui' etran trij. Ja c'aJesús arja' quiyonaj qui' cuq'uin ja cabla-juj apóstol in xumaj rbixic chique nak jaxtiban na tre pa Jerusalén. 33 Quewa' xbijchique ri':

—Bien tec'waxaj ja xtinbij cheweri', camic okbenak pa Jerusalén in jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winaktri' ncamsax wi', njach na pa quek'a' jajefe quixin sacerdote e cachbil ja maestroja netijon quixin ja winak tre ja ley xinDios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés. Jac'a reje'e' nquek'et tzij trij chi ncamsaxi.Nquejach na pa quek'a' ja winak ja ma e ajIsrael ta. 34 C'ac'ari' nqueyok', nquirapaj,nquichubaj rpalaj in nquicamsaj in chi roxk'ij nc'astaj rwach, ne' chique.

* * * * * * * * * *35 C'ac'ari' ja re ca'i' rc'ajol ja Zebedeo

ja quibina'an Jacobo in Juan eje'e' xetilocruq'uin ja Jesús in quewa' quibij tre ri':

—Maestro, xtaban ta jun utzil chake,xtawajo' ta jutz'it ja xtikabij chawe ri',xeche' tre.

36 —¿Nak rbanic ja rutzil chi newajo'nban chewe? xeche'xi rmal ja Jesús.

37 —Ja tok xtoqui ja ragobierno atatxtaya' ta jun orden chi jun chake ntz'abe'pan awiquik'a' in jun chic ntz'abe' panawixcon, xeche' tre.

38 —Ixix xa ma ewotak ta ja nixtajininec'utuj chwe. ¿La nixcowini xtetij jarpokonal ja cani' xtintij anin? Como jaxtiban anin chwe cani' ninban bautizarchipan jun nimlaj rpokonal. Ja c'a rixix ¿lanecoch' nixk'ax chipan? xeche'xi.

39 —Nokcowini, xeche' tre. In xbij chicchique:

—Jari' ni katzij wi' chi netij na jarpokonal ja cani' xtintij anin in nixk'ax na

chipan ja rpokonal ja cani' xquink'ax aninchipan chakaja'. 40 Pro ja xec'utuj chwele' chi nixtz'abe' pa wiquik'a' in pa wixconjari' ma wq'uin ta anin c'o wi' como jari'chomarsan chic chok chique xtiyataj wi',ne'e ja Jesús chique.

41 Ja c'a lajuj chic discípulo tok quic'axajja nquic'utuj ja Jacobo in Juan tre ja Jesúseje'e' congana pi quiyewal chiquij. 42 Jac'a Jesús arja' xersiq'uij pon in quewa' xbijchique ri':

—Ixix bien ewotak jani' nqueban jawinak ja rec'o pa tak nación je'e ja c'ogobierno pa quek'a' neche'xi, eje'e' con-gana e nimak nquena' in nqueban chiqueja winak xa e cani' quimoso. Ja nimakquek'ij xa congana nequeban mandar jawinak ja rec'o pa quek'a'. 43 Pro ja cheweixix mta moda ja queri' ta xteban. Jac'a neban, xa nak ta chewe ja c'o rganachi noc nim ruk'ij checojol rjawaxic chinoc jun ilinel ewxin. 44 Xa nak ta cheweja c'o rgana noc jefe ewxin rjawaxic chinoc emoso ewanojel. 45 Cani' xuban jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winak,arja' pi wawe' chwach'ulew pro ma rmalta chi nilix cumal winak pro jari' peti chiarja' noc jun ilinel quixin ja winak. In petichakaja' utzc'a chi arja' nuya' ri' pa camícin ja rcamic e janila ja winak nerlok'bejchipan ja quil quemac. Queri' xbij ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *46 C'ac'ari' xe'ekaji ja Jesús chipan ja

tinamit rbina'an Jericó. Kas rmajon elemchipan ja tinamit e rachbil ja rdiscípulo incongana chi winak etran trij. In c'o junti moy tz'ubul chi' bey, rmajon rc'utuxiclimosna chique winak. Ja ti moy Bartimeorubi', rc'ajol jun achi Timeo rubi'. 47 Ja c'atok xc'axaj chi Jesús ja raj Nazaret ja nk'axpa bey xumaj rakic ruchi' trij:

—Jesús, atat ja rat Ralc'wal can ja rojerrey David, tapokonaj jutz'it nwach, ne'e.48 Pro e q'uiy ja winak quemaj rch'olixic:

—Xa jun catq'ue wi', ma tarak ta achi',ne'xi ja ti moy. Pro arja' xa más chi naxurak ruchi' trij ja Jesús:

—Atat ja rat Ralc'wal can ja rojer reyDavid, tapokonaj jutz'it nwach, ne' chicjutij tre. 49 Ja c'a Jesús arja' pe'i, xutakrsiq'uixic ja ti moy. Xebe chi nequisiq'uijto

SAN MARCOS 10:50 70 SAN MARCOS 11:18

in tok xe'ekaj ruq'uin quewa' bix tre cumalri':

—Camic catquicoti, catyictaji, natsiq'uixrmal ja Jesús, ne'xi. 50 Arja' c'o jun tziakrcojon trij ja rtziak jari' xch'akla' can, yic-taji in be ruq'uin ja Jesús. 51 Ja c'a tok xekajruq'uin quewa' bix tre ri':

—¿Nak nawajo' chwe chi nban chawe?ne'xi rmal ja Jesús.

—Wajaw, ja nwajo' chawe chi njaktaj ta janwach, ne'e ja ti moy. C'ac'ari' bix tre rmalja Jesús:

52 —Camic xattzuri, utz chic natbe, jayukulbal ac'u'x wq'uin jari' xattzursani,ne'xi. Chaka maril tok bitaj queri' tre nijari' hora jaktaji ja rwach in tre'el trij jaJesús pa bey.

111 Quimajon bey ebenak, xa chinakaj ja

tinamit Jerusalén ec'o chi wi' in xe'ekajchuchi' ja ca'i' tinamit, jun Betfagé in junBetania ja bar c'o wi' ja jayu' rbina'anRjayu'al Olivo. Ja c'a Jesús ec'o ca'i' chiqueja rdiscípulo xerutak 2 in quewa' xbijelchique ri':

—Jix ja pa tinamit le', chila' newil wi' junti ral bur ximili ja ni mta wi' jutij tz'ulbenta cumal winak. Tequira'to in tec'ama'to.3 Ja wi c'oli nak xtibin chewe: —¿Nak tretok nequir ja ti bur? wi xtiche' chewe,quewa' xtebij tre ri': —Ja kajaw nc'atzintre, quixche' tre, in alnak nya'la'to chewe.Queri' xbijel ja Jesús chique.

4 Xebe ja re ca'i' discípulo. Ja c'a tokxe'ekaji chipan ja tinamit quewil ja ti burximil chuchi' jun puerta ja bar nuc'ul wi'ri' ca'i' bey in quemaj rquiric. 5 Kas c'aquimajon rquiric ja tok xek'ilox cumal jawinak ja rec'o tri': —¿Nak ja neban, naktre tok nequir ja ti bur le'? xeche'xi.6 C'ac'ari' quemaj rbixic chique ja binelchique rmal ja Jesús in ya' lugar chique chinquec'amto ja ti bur. 7Quec'amto ja ti bur.Ja quitziak jari' quiwekbej, tz'abe'e ja Jesústrij in xumaj binem. 8 Congana e q'uiy jawinak quisocla' ja quitziak pa rubey ja Jesúsin ec'o chic jule' xequikupla'to rxak takpalma in queya' pa rubey chakaja'. 9 Ja c'are nabeyal chwach e cachbil ja retran trijeje'e' congana nquerak quechi' in quewa'

nquibij ri': —Dios, ko'ato'o' camic, bende-cido amwal ja Cristo le' ja penak pan abi'atat ja rat kajaw Dios. 10 Bendecido amwalja gobierno ja penak chikawach ja rxin jakamama' David. Ko'ato'o' camic Dios jaratc'o chila' chicaj. Queri' ja nquibij.

11 Ja c'a Jesús tok xekaji chipan ja tinamitJerusalén xoc chipan ja nimlaj templo xinDios. Ja c'a tok tz'attaj can rmal nojelalja ntajini nban chipan ja templo c'ac'ari'be. Como kaj k'ij xelel chipan ja tinamitJerusalén, be chic chipan ja tinamit Betaniae rachbil ja cablajuj apóstol.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a chi rcab k'ij tok xe'elto ja Jesús pa

Betania arja' majtaj rmal rk'ak'anil rupan.13 In xutz'at pon jun mocaj higuera. Ja che'c'o ruxak in be ja Jesús ruq'uin, nertz'ata'ja wi c'o rwach. Pro ja tok xekaj ruq'uinni majun rwach, xa ruyon ruxak comomaja'n terila' tiempo rxin ja cosecha xinhigo. 14 Ja c'a Jesús quewa' xbij tre ja che'ri': —Majutij xcatwachin ta xtitij chi tahigo chawe, ne' tre. Ja c'a rdiscípulo eje'e'quic'axaj ja xbij tre ja che'.

* * * * * * * * * *15 Ja c'a tok xe'ekaj chipan ja tinamit

Jerusalén xoc chipan ja nimlaj templo xinDios in xumajto quilasaxic canojel ja rec'ochipan ja quimajon c'ayinem e cachbilchakaja' ja quimajon lok'oj tak nakun. Jaquimesa ja q'uexol tak pwok xch'akij patok'ulew in queri' xuban tre chakaja' jaquich'acat ja nec'ayin tak palomax. 16 Inchakaja' ma xuya' ta lugar chique ja winakchi xtiqueram chi ta ja templo cuc'an taja quinakun. 17 C'ac'ari' xumaj quitijoxic,quewa' xbij chique ri':

—Ja rtzobal Dios quewa' tz'ibtal chipanri': —Ja wochoch anin jari' banbal oraciónquixin ja winak ja rec'o nojel tak nación,ne'e ja Dios tre ja rtemplo, pro ja rebanonixix tre xa jun lugar ja bar neq'ueje' wi'alak'oma', ne'e ja Jesús chique. 18 Ja c'amaestro ja netijon quixin ja winak tre ja leyxin Dios e cachbil ja jefe quixin sacerdoteeje'e' tok xekaj rbixic cuq'uin ja xbij jaJesús congana quixbej qui' rmal in rmalari'quemaj rcanoxic rij rwach nak nquebantre chi nquicamsaj. Eje'e' quixbej qui'como ja tijonem ja ntajini nuya' ja Jesús

SAN MARCOS 11:19 71 SAN MARCOS 12:7kas c'asc'o'i nquic'axaj canojel ja winak innqueya' quixquin tre. 19 Ja c'a tok xoc chicak'a' be chic ja Jesús, xelel chic chipan jatinamit Jerusalén.

* * * * * * * * * *20 Ja c'a chi rcab k'ij chic ak'abil xek'ax

chic jutij ja Jesús ja bar c'o wi' ja che'higuera rubi'. Ja tok quetz'at ja che' chak-ijnak chic pro ni rachbil rc'amal. 21 Ja c'aPedro arja' xurkaj tre ja bin can tre ja che'rmal ja Jesús:

—Maestro, tatz'ata' mpe' le', chakijnakchic taka'an ja che' ja xabij tre chi majutijxtiwachin chi ta, ne' tre ja Jesús. 22 In bixchique rmal ja Jesús:

—Tiq'ueje'e ja yukulbal ec'u'x ruq'uinja Dios. 23 Anin ni katzij wi' ja xtinbijchewe ri', jun achi xa nak ta chi achi'alncowini nbij trela' ja jun jayu' le' chi neli,nerq'uiaka' ri' pa ya' in ja jayu' nbe, nnimaj.Ja rachi ncowini nuban ja wari' xarwari' wimatuban ca'i' ruc'u'x in wi c'o rseguro chinbantaji ja nbij. 24Rmalc'ari' nbij chewe xanak ta ja nec'utuj pan oración, ja ta nebanc'o ta eseguro chi chomarsan chic rmal jaDios chi nuya' chewe ja nec'utuj. Ja wiqueri' neban jari' nyataj chewe. 25 In tokc'o je'e oración neban, wi c'o jun xa nak taja rbanon pokon chewe rjawaxic chi necuyutzc'a chi ja Tatixel ewxin ja c'o chila'chicaj arja' nixrucuy ixix chakaja'. 26Nowimatecuy jari' maquixrucuy ixix chakaja' jaTatixel ewxin ja c'o chila' chicaj, xeche'xija discípulo.

* * * * * * * * * *27 Ja c'a tok xe'urkaj chic chipan ja

tinamit Jerusalén xoqui ja Jesús chipan janimlaj templo xin Dios. Kas c'a rmajonbinem chipan ja tok xe'ekaji ja jefe quixinsacerdote e cachbil ja maestro ja netijonquixin ja winak tre ja ley xin Dios e cachbilchakaja' ja principali' xin tinamit 28 inquewa' quibij tre ri':

—¿Nak atocnak wi' chewi' tok amajonrbanic nojel awa' ja kamajon rtz'atic in nakyoyon chawe chi naban? xeche' tre.

29 —Anin chakaja' c'oli ja nc'waxajchewe. Ja wi xtebij chwe ja xtinc'waxajchewe ri' anin chakaja' nbij chewe nakinocnak wi' chi nmajon rbanic nojel awa'ja remajon rtz'atic. 30 Camic tebij chwe,

ja Juan Bautista ¿nak yo' tre ja rsamaj chineruban bautizar ja winak, la ja' Dios jac'o chila' chicaj ja yo' tre owi xa winak?xeche'xi rmal ja Jesús. 31 Ja c'a reje'e'quemaj tzij chibil tak qui':

—Ja wi xtikabij tre chi Dios yo' tre, arja'nbij chake: —Ja wi queri' ¿nak c'a tre tokma xenimaj ta? ne' ala' chake. 32 Proja wi xtikabij tre chi xa winak xeyo' trenak la xtiqueban ja winak chake como jachiquewach eje'e' ja Juan arja' jun profetaja ni katzij wi' chi profeta xin Dios. Queri'nquech'ob pro ni canojelal, xeche'e. 33 Inquibij tre ja Jesús:

—Ma kotak ta nak yo' tre, xeche' tre.—In nixtac'a anin ta chakaja' xtinbij ta

chewe nak inocnak wi' chi nmajon rbanicnojel awa' ja remajon rtz'atic, xeche'xirmal ja Jesús.

121 C'ac'ari' xumaj chic tzij cuq'uin pro pa

tak c'ambal tzij ntzijon chic wi' cuq'uin.Quewa' jun c'ambal tzij xbij chique ri':

—C'o jun achi c'o jun rchenoj, uva rti-con chwach. Ja tok tictaj rmal xucojpa q'uexton, xuc'ot jun jul chipan ja barnlasax wi' ja riya'l uva. Ja c'a chenoj xuyicjun torre chipan ja nq'ueje' chajinel parwi'.Ja c'a rchenoj xuya' pa kajonem chiquejule' ajchonla'i' in be chipan jun tinamitcongana nat. 2 Ja tok xerila' ja tiempoja nwachin wi' ja rtijco'm, arja' c'o junrmoso xutakel cuq'uin ja rajchonla'i' chinerc'ama' ja renta. 3 Ja rajchonla'i' tokxekaji ja moso cuq'uin quechap, quesocin tok melojto ni majun nak ta queya'pitre. 4 Ja c'a rajaw chenoj c'o chi na junrmoso xutakel cuq'uin in tok xekaj chicari' jun cuq'uin queq'uiak tza'n abaj, que-soc rwi', melojto, ni lawulo' quebanpi tre.5 Ja c'a rajaw chenoj xutakel chi na junpro tok xekaj cuq'uin quicamsaj. In c'aec'o na más xerutakel, ec'oli chique tokxe'ekaj cuq'uin ja rajchonla'i' xesocto inec'o chic jule' tok xe'ekaji xecamsaxi. 6Tokq'uiswani ja rajaw chenoj c'o jun rc'ajol jacongana nrajo' jari' xutakel chic in xbij kajpa ranma: —Como jawa' nc'ajol nquebanrespetar awa', ne'e. 7 Pro ja rajchonla'i' jatok xekaji ja ralc'walaxel cuq'uin quewa'quibij chibil tak qui' ri': —Jala' ja rachi

SAN MARCOS 12:8 72 SAN MARCOS 12:27le' noc na pa ruk'a' ja rulew ri' comoherencia. Camic kacamsaj in noc pa kak'a'ajoj ja herencia rxin, xeche'e. 8 C'ac'ari'quechap, quicamsaj in quiwasajto chipan jachenoj. Queri' nbij ja c'ambal tzij. 9 Camictebij c'a chwe, ja rajaw chenoj ¿nak nubanc'ari'? Ja nuban, arja' npeti, ne'urcamsaj jarajchonla'i', ja c'a rchenoj nuya' chic jutijpa kajonem chique jule' chic ajchonla'i'.10 ¿La mta c'a jutij esiq'uin chipan ja rt-zobal Dios jawa' jun tzij ri'? —Ja banoljay c'o jun abaj ja mta quigana ruq'uinin quech'a' pro jari' abaj cojon chic chirbanic ja jay, arja' ja más nim ruk'ij comoarja' nchapowi ja resquina'il. 11 Jari' samajkajaw Dios banowi in kas c'asc'o'i nkatz'at,ne'e. Queri' xbij ja Jesús chique.

12 Ja tok quic'axaj ja c'ambal tzij ja xbijja Jesús bien ch'obtaj cumal chi eje'e' jaxebixi. Rmalc'ari' cajo' ta quechap, quecojta preso pro xa nquixbej qui' chiquewachja winak. Ja queban, queya' can ja Jesús inxebe.

* * * * * * * * * *13 C'ac'ari' ja Jesús xetakel jule' fariseo

ruq'uin e cachbil jule' winak ja rec'o chipanja partido xin Herodes, xetakel chi netzijonruq'uin utzc'a chi c'o jun tzij nelto pa ruchi'in jari' tzij nquichapbej rxin. 14 Ja c'a tokxe'ekaj ruq'uin quewa' quibij tre ri':

—Maestro, ajoj kotak chi atat majutijnatz'ak ta tzij. Kotak chi majun nak tanacoj wi' awi' como atat mta jun utz inmta jun itzel natz'at pro ja rbey Dios ama-jon rc'utic chikawach ni utz wi' naban chirbixic. Camic tabij chake, ja rimpuesto janc'utux chake rmal ja César ja nimlaj reyaj Roma ¿la rubey c'ari' chi nkatoj owi marubey ta? ¿La nkaya' owi ma can ta? ¿Naknabij atat tre? Queri' quibij tre. 15 Pro jaJesús arja' bien rotak chi xa ca'i' quipalaj inquewa' xbij chique ri':

—¿Nak tre tok newajo' ninec'ambajaj?Tec'ama'pi nac'a jun ja pwok, ntz'at nac'a,ne' chique. 16 In quec'ut ja pwok chwach.

—¿Chok xin ja wi'aj c'o chwach ja pwokri' in nak chok xin ja bi'aj tz'ibtal chwachchakaja'? ne'e ja Jesús chique.

—Rxin César, xeche' tre.17—Ja rxin César tre César teya'a' wi', ja

c'a rxin Dios tre Dios teya'a' wi', xeche'xi

rmal ja Jesús. In congana c'asc'o'i quic'axajja bix chique rmal.

* * * * * * * * * *18 Ec'o c'a jule' saduceo xebe ruq'uin ja

Jesús. Ja saduceo eje'e' matiquinimaj chinec'astaji ja camnaki'. Ja c'a tok xe'ekajruq'uin quewa' quibij tre ri':

19 —Maestro, ja Moisés arja' rbin canchake chipan ja rtzobal Dios, ja wi c'ojun achi ncam jun ruchak' owi rnimal inmta jun ti ralc'wal nq'ueje' can jari' achirjawaxic chi nc'ule' ruq'uin ja rixok ja camrchajil. Ja c'a reje'e' tok nq'ueje' jun ticalc'wal nquibij tre chi ja tac'al ralc'walja camnak. 20 Queban c'a jutij ec'o wuku'alaxic, ja nabey winak c'ule'e pro cami inmajun ti ralc'wal q'ueje' can. 21 Ja c'a rucabc'ule' chic ruq'uin ja rixok ja q'ueje' can.Ja cani' xuban ja nabey winak queri' chicxuban ja rucab, cam chic chwach ja rixok,ni majun calc'wal q'ueje' can. In queri'xuban ja rox chakaja'. 22Queri' queban chie wuku', xec'ule' ruq'uin ja rixok in xecamchwach, ni majun calc'wal q'ueje' can. Jac'a tok q'uiswani cami ja rixok chakaja'.23 Camic ¿nak c'a nabij atat tre? Ja rewuku' alaxic tok xterila' ja k'ij chi nec'astajchipan ja camíc ¿nak c'a rchajil ari' ja rixokchique como xec'ule' ruq'uin chi e wuku'?xeche' tre.

24 —Jala' ja nebij le' ma rubey ta comoixix xa ma ch'obtajnak ta emwal nak jakas mero nuc'ut ja rtzobal Dios in nixtac'ach'obtajnak ta emwal chakaja' nak rbanicja poder rxin Dios. 25 Queri' nbij chewecomo ja tok nec'astaji ja camnaki' jari'mchita c'ulbic chiquij tri', e cani' ángelchic xin Dios ja rec'o chila' chicaj. 26 C'olija tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios rmalja Moisés tre ja quic'astajic ja camnaki'¿la ma esiq'uin ta c'a? Jari' tok xutz'atjule' rxulquiej jaMoisés in ntzijonto ja Dioschipan, quewa' bix tre rmal ja Dios ri': —Anin in Dios rxin Abraham, in Dios rxinIsaac, in Dios rxin Jacob, ne'xi ja Moisés.27 Tri' netz'at wi' chi ja rAbraham masquiecamnak chic pro ja chwach Dios ec'asli.Rmalc'ari' tok nbij chewe, ni ma rubeyta wi' ja nebij chi mta c'astajic chiquij jacamnaki', xeche'xi rmal ja Jesús.

* * * * * * * * * *

SAN MARCOS 12:28 73 SAN MARCOS 12:4428C'o c'a jun chique jamaestro ja netijon

quixin ja winak tre ja ley xin Dios, arja'xurkaji ja bar netzijon wi' ja Jesús cuq'uinja saduceo in xc'axaj ja nquibij. Arja' utzxc'axaj ja xbij ja Jesús chique in quewa' xbijtre ri':

—¿Nak ja mandamiento xin Dios ja másna nim ruk'ij tre nojel ja mandamiento?ne' tre.

29—Jamandamiento jamás na nim ruk'ijtre nojelal quewa' nbij ri': —Tec'waxajewanojelal ja rix aj Israel. Ja kajaw Diosarja' xa jun, mchita jun Dios. 30 In tewajo'ja Dios ja rewajaw pro nojel ec'u'x tewajo',in nojel ewanma in nojel ena'oj in nojel jarewachok'ak' tewajo' chakaja'. Ja c'awa' jamandamiento ja más na nim ruk'ij. 31 Jac'a rcab mandamiento xa junan ruq'uin,quewa' nbij ri': —Ja cani' nawajo' kaj awi'ayon queri' c'a tabana' chique ja winak,que'awajo' chakaja', ne'e. Jawa' ca'i' man-damiento ja xinbij chawe ri' mchita junmandamiento ja más chi ta nim ruk'ijchwach, ne'e ja Jesús tre ja rachi.

32—Maestro, ja c'a xabij le' jala' ni rubeywi'. Ni katzij wi' ja nabij chi ja Dios arja'xa jun in mchita jun Dios. 33 In másna vale ja nawajo' ja Dios pro tok nojelawanma nawajo' in nojel ana'oj in nojelawachok'ak' nawajo' chakaja'. In más navale ja ne'awajo' ja winak cani' nawajo'kaj awi' ayon. Ja wi queri' nkaban jari'más na vale chiquewach canojel ja chicopja nekatzujuj tre ja Dios ja neporox parwi'altar, más na vale chwach xa nak ta ja jule'chic ja nkatzujuj je'e tre ja Dios parwi' altar,ne'xi ja Jesús rmal ja rachi. 34 Ja c'a Jesúsarja' utz xc'axaj ja bix tre rmal ja rachi inrmalari' quewa' xbij tre ri':

—Atat ma nat ta atc'o wi' tre chi natocchipan ja gobierno xin Dios, ne' tre.

Ja tok tzuri tzij rmal ja Jesús mta nak chita c'axax chi ta tre comocanojel jawinak xanquixbej qui' ja c'o ta nquic'axaj chic tre.

* * * * * * * * * *35 Ja Jesús rmajon quitijoxic ja winak

chipan ja nimlaj templo xin Dios in quewa'xbij chique ri':

—Ja maestro ja netijon ewxin tre ja leyxin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés ¿naktre tok eje'e' nquibij chi ja Cristo ralc'walcan ja rojer rey David? 36Queri' nbij chewe

como ja David xuban jutij uc'an rmal jarEspíritu Santo in quewa' xbij ri': —Jakajaw Dios quewa' xbij tre ja Wajaw ri':—Cattz'abe'e wawe' pa wiquik'a', wawe'natq'ueje' wi' in nenucoj na pan awakanja netzelan awxin, ne' tre. Queri' rbincan ja David. 37 Ja c'a David —Wajaw, ne'tre ja Cristo, tebij c'a chwe camic ¿naktre tok nbix tre ja Cristo chi ralc'wal canja David? Queri' xbij ja Jesús chique. Jawinak congana e q'uiy netajini nquic'axajja nbij ja Jesús in congana nel quec'u'x trijja tijonem nuya'.

38 Ja Jesús tok rmajon quitijoxic ja winakc'oli xbij chique quewari':

—Tebana' cuenta chique ja maestro janetijon ewxin tre ja ley xin Dios. Eje'e'congana nel quec'u'x trij ja nec'astanchiquewach winak, quicojon nimak taktziak ja nc'utu quixin chi e nimak tak mae-stro. In c'a c'o na más ja congana nelquec'u'x trij cani' tre ja neban saludar patak c'aybal 39 in cani' tre tok nebe pa tak jayxin molbal ri'il ja bar nc'axax wi' ja rtzobalDios congana nel quec'u'x trij ja tz'ulbalje'e ja más nimak ruk'ij in queri' nquebanchakaja' tok neban invitar pa nimak takwa'im. 40 Eje'e' kas k'alawachili nquemajcochoch tak malcani' ja e camnak chiccachajilal. C'o nimak tak oración nquebanpro xa chi quechi' c'o wi'. Pro ja tok xtik'ettzij chiquij rmal ja Dios más chi na junnimlaj rpokonal nquetij na. Queri' xbij jaJesús chique ja winak.

* * * * * * * * * *41 C'ac'ari' be, xetz'abe'e chinakaj ja bar

nc'ol wi' ja rofrenda rxin ja templo. Arja'rmajon quitz'atic ja winak ja quimajonrya'ic ja cofrenda chipan ja rc'olbal takofrenda. E q'uiy ja winak ja biyoma'xerutz'at pon, eje'e' congana nimak takofrenda nqueya' can chipan. 42 C'o c'a junixok ti malca'n xutz'at in ti meba', arja'c'o ca'i' tak pwok rc'an in xuya' chipan jarc'olbal ofrenda. Ja ca'i' tak pwok xuya' xama nim ta nulok'. 43 Ja c'a Jesús xersiq'uijpon ja rdiscípulo in quewa' xbij chique ri':

—Tetz'ata' mpe' ja ti malca'n ixok le',arja'más nanim ruk'ij chwachDios ja xuya'chipan ja rc'olbal ofrenda chwach ja queya'canojelal ja jule' chic. 44 Queri' nbij chewe

SAN MARCOS 13:1 74 SAN MARCOS 13:18como ja jule' chic xa jari' queya' ja totajnakpro arja' masqui xa ti meba' pro xuya' nojelja c'o ruq'uin ja ntzukbej ti ri', ne' chique jardiscípulo.

131 C'ac'ari' xelto ja Jesús chipan ja nimlaj

templo xin Dios, kas rmajon binem ja tokc'o jun chique ja rdiscípulo tiloc ruq'uin inxbij tre:

—Maestro, tatz'ata' can mpe' ja templole', congana buen tak abaj ocnak in con-gana banon rbanic ja tak jay rc'an, ne'e.2 Bix tre rmal ja Jesús:

—¿La natz'at ja nimak tak jay rxin jatemplo le'? Pro anin nbij chewe chi nerila'na jun k'ij ja tok xtiyojtaji nojelal, ni majunabaj xtirikla' chi ta ri', ne'xi ja discípulo.

3 Ja c'a Jesús arja' tz'ubul parwi' ja tijayu' rbina'an Rjayu'al Olivo in nutz'at ponja nimlaj templo xin Dios. Ja c'a Pedro erachbil ja Jacobo, ja Juan in Andrés, eje'e'quiyonaj qui' ruq'uin in quibij tre:

4—Tabij chake ¿nak k'ij xtibantaji jala' jac'a xabij kaj chake le'? In chakaja' ¿nak chiretalil nwinakari ja nc'utu rxin chi xajalalmaja'n tibantaj cumplir nojelal ja c'a xabijchake? xeche' tre. 5 Ja c'a Jesús xumajrbixic chique quewari':

—Kas tebana' jutz'it cuenta ewi', maxtac'o jun quixbano engañar. 6 Queri' nbijchewe como e q'uiy ja winak nepi na je'ein xa queyon nquecoj qui' chi e Cristo,quewa' nquibij chique ja winak ri': —Aninin Cristo, neche' na chique, in e q'uiy jawinak xquequeban engañar. 7 C'o nimaktak ch'a'oj xtiban na nojel nat nakaj proja tok xtekaj rbixic ewq'uin maxta texbejewi' rmal como ni rjawaxic wi' chi nban-taj cumplir nojel awa' wari' pro jari' maq'uisbal rwach'ulew ta. 8Queri' nbij chewecomo c'o je'e tinamit xtiyictaj na trij jule'chic tinamit in chakaja' ja gobierno je'e ny-ictaj trij jule' chic gobierno. In chakaja' c'onimak tak cubarkan nbantaj na in nimaktak wa'al in cani' chique winak neyojtaj nain neyictaji rmal ja quiyewal. Nojel awa'wari' xa majbal rxin ja nimak tak rpokonal.

9 Pro tebana' jutz'it cuenta ewi'chiquewach ja winak como eje'e'nixquec'amel na pa tak k'etbaltzij innixquirapaj chakaja' pa tak jay xin

molbal ri'il. Nixquec'amel chiquewachgobernador, nixquec'amel chiquewachrey pro mwal anin tok xtiban queri'chewe. Queri' xtiban chewe utzc'a chinel ntzijoxic chiquewach. 10 Ja tok maja'ntipeti ja q'uisbal rwach'ulew rjawaxicnabey chi ja utzlaj tzij ja nc'amonto nekajna rbixic cuq'uin ja winak ja rec'o nojel taknación. C'a tokoc'ari' xtipeti ja q'uisbalrwach'ulew. 11 Ja c'a tok xquixc'amarelchiquewach chi nixjach pa quek'a' maxtaquixocla' il tre ja nebij ja netobej ewi'chiquewach. Pro como chipan ari' horac'oli xtiyataj chewe ja xtebij chique, ja tac'ari' xtebij chique. Queri' nbij chewe comoma ixix ta ja nixtzijoni tri' pro ja rEspírituSanto arja' nyo' chewe nak ja xtebij chique.12 Ja xtiqueban ja ralaxic chique ja cachtak alaxic nequejach na pa camíc in queri'xtiqueban ja tatixela' chakaja' chique jacalc'wal in chakaja' ja ralc'walaxela' eje'e'neyictaj na chiquij ja tatixela' in nequejachna pa camíc. 13 Ja c'a rixix xa itzel nixtz'atna cumal canojel ja winak pro mwal aninja tok xtiban queri' chewe. Pro canojel jaxtiquecoch' quewach chipan ja rpokonal inni matiqueya' can wi' ja yukulbal quec'u'xwq'uin eje'e' ri' nquewil na ja totajem xinDios.

14 Pro kas turkaj chewe ja bitajnak canrmal ja rojer profeta Daniel. Ja xbij jaDaniel chi nerila' na jun k'ij ja tok c'olija npeti ja más chi na itzel ntz'at rmalja Dios. Ja c'a tok npeti arja' npe'echipan ja lugar ja ma yatal ta trij chinpe'e tri' in congana camíc nuban. (Janesiq'uin awa' jule' tzij ri' kas tiquiwasajjutz'it quina'oj trij.) Jari', tok xtetz'at chipa'l chic chipan ja lugar, ja c'a neban, jarixc'o chipan ja departamento Judeamejorquixanmaji, tewawaj ewi' pa tak c'achelaj.15 Ja rixc'o parwi' terraza tri' mejor quix-anmaji chakaja', ma quixkajpi chi ta patak ewochoch chi rlasaxic ja remeba'ilpa jay, 16 in ja rixc'o pa tak chenoj tri'mejor quixanmaji chakaja', ma quixmelo-jpi chi ta chi ewochoch chi rc'amaric echa-queta. 17Anin congana npokonaj quewachja rixoki' ja xajalal maja'n queq'ueje' takcal tri' in chakaja' ja rec'o chic tak yaqui'a'chwaquek'a'. 18 Tec'utuj tre ja Dios chi mapa rtiempo tew ta ja tok xterila' ja k'ij chi

SAN MARCOS 13:19 75 SAN MARCOS 14:4nixanmaji. 19 Queri' nbij chewe como c'ojun nimlaj rpokonal npi na pro janila nim.Jaru' pa tiempo tz'ucarsanto ja rwach'ulewrmal ja Dios mta jun rpokonal penak ta jamás ta nim chwach awa' ja nintajini nbijchewe ri' in ni mchita wi' jun xtipi chi taja más chi ta nim chakaja'. 20 Xarwari'xa pajtali ja rtiempo como ja Dios queri'ja rchomin. Ja c'a wixta maquita pajtalija rtiempo ni ta majun winak xtuto' ta ri'chipan. Pro cumal ja winak ja recha'onrmal ja Dios chewi' tok pajtali ja rtiempo.21 Ja c'a wi c'o jun xtibij chewe chi: —Petija Cristo, wawe' c'o wi' ri', wi ne'e, matenimaj ta. Owi nbij chewe chi: —Quela'c'o wi' le', wi ne'e, chakaja' ma tenimaj ta.22 Queri' nbij chewe como ec'oli winak janepi na, jule' xtiquecoj qui' chi e Cristo injule' xtiquecoj qui' chi e profeta xin Diospro ma katzij ta ja nquibij. Eje'e' c'o nimaktak milagro xtiqueban, jutz'it laj nequebanengañar ja winak ja recha'on rmal ja Diospro jari'mtamoda xquequech'ec ta. 23Bientebana' cuenta ewi' chwach ja wari' comoxinya' pon rbixic chewe.

* * * * * * * * * *24 Ja tok chaka maril xtoc'owi jawa' nim-

laj rpokonal ri' c'ac'ari'matica'y chic ja k'ij,nk'ekumiri in matica'y chic ja ic' chakaja'.25 Ja c'a ch'umil jari' netzakto in ja nimaktak poder rxin ja caj nsil na. 26 C'ac'ari' jawinak eje'e' nquetz'at na ja Ralc'walaxel jaxoc alaxic cuq'uin ja winak, arja' c'amontormal jule' sutz', janila jun nimlaj poder c'ochic pa ruk'a' in congana nim chic ruk'ij.27 In ec'oli ja ángel rxin nerutakel chi nebe,ne'equimolo' ja winak ja recha'on rmal pronojel rwach'ulew nebe wi' chi quimolic,mta ja maquita xque'ekaj wi' chi quimolic.

28 Camic tewasaj c'a ena'oj trij junche' higuera jari' nc'ambej tzij chewach.Ja higuera ja tok npulani c'o tak ruk'a'nwinakari in ruxak chakaja' jari' retalnuc'ut chewach chi xa nnakajinto jartiempo c'atan. 29 In queri' c'a tre chakaja'ja tok xtemaj rtz'atic nojel ja c'a xinbijchewe jari' retal nuc'ut chewach chi manat chi ta c'o wi' ja k'ij ja xec'waxaj chwe,congana nakaj c'oto chi wi' tri'. 30Ni katzijwi' ja xtinbij chewe ri', ja tinamit Israeleje'e' c'a ec'o na ja tok nbantaj cumplirnojel awa' wari', ma chupnak ta quewach.

31 Ja caj in rwach'ulew jari' xa nchup narwach pro ja ntzobal anin jari' ni matichupwi' rwach, mta ari' ja maquita nbantajcumplir.

32 Pro majun winak otakyon ja mero k'ijin ja mero hora ja xtibantaji in nixtac'aángel ta chakaja' ja rec'o chila' chicaj innixtac'a ja Ralc'walaxel ta chakaja' proja nata' Dios xa ruyon arja' ja rotakyon.33 Kas tebana' cuenta, quixc'asc'oti in chi-jutij temaja' rbanic ja roración como maewotak ta nak k'ij tok xquinmelojpi chicjutij chwach'ulew. 34 Ja xtinban anin chewequeri' ja cani' nuban jun achi ja tok nbepa jun viaje nat in ja rnakun nujach canpa quek'a' ja rmoso chi nqueban cuenta.Arja' nuya' can ja quisamaj chiquijujunal innbij can tre ja chajil jay chi nc'asc'oti. 35 Inqueri' c'a chewe ixix chakaja', quixc'asc'oticomo anin in junan ruq'uin ja rajaw jay inma ewotak ta nak hora tok xquinmelojpichic jutij, maxla pa rocbal ak'a', maxlapa nc'ajak'a', maxla pa rsakaric owi toknsakari. 36 Ja tok chaka jalal xquinpi chicjutij maxta ixwarnak tri'. 37 In ma ruyonta chewe ixix nbij wi' chi nixc'asc'oti proqueri' nbij chique canojelal chi nec'asc'oti,ne'e ja Jesús chique.

141 Xa ca'i' k'ij chic c'o wi' ja nmak'ij

pascua ja tok ntiji ja caxlanway ja mtalevadura ruq'uin. Ja c'a jefe quixin sacer-dote e cachbil ja maestro ja netijon quixinja winak tre ja ley xin Dios eje'e' quima-jon rcanoxic rij rwach nak nqueban tre jaJesús chi nquechap pan ekal in nquicamsaj.2 Pro quewa' quibij ri': —Ma chipan ta janmak'ij nkachap wi' matzij queyictaji jawinak rmal, xeche'e.

3 Ja c'a Jesús arja' c'o chipan ja tina-mit rbina'an Betania pa rochoch jun achirbina'an Simón ja rec'ol itzel tak ch'a'c trijnabey. C'oli ja Jesús pa mesa ja tok be junixok ruq'uin rc'amonel jule' ak'om ja qui'rxula'. Ja rak'om puro nardo ne'xi, in con-gananim rjil. Ja rixok rc'amonel chipan junrc'olibal ja banon rbanic, alabastro ocnak.Ja c'a tok xekaj ruq'uin ja Jesús xuk'ip rwi'ja rc'olbal ak'om in xuya' ja rak'om pa rwi'.4 Ec'oli ja rec'o pa jay, eje'e' junwi' quetz'at

SAN MARCOS 14:5 76 SAN MARCOS 14:25ja xuban ja rixok in quewa' quibij chibil takqui' ri':

—¿Nak tre tok xa xtz'ila' ja rak'om le'?5 Ja ta ban tre c'ayix ta, más ta oxi' cientoquetzal xuya', ja c'a rjil ya' ta chique ja takmeba'i', xeche'e. In quemaj rch'olixic jarixok. 6 Pro ja Jesús xbij chique:

—Ma tech'olij ta. ¿Nak tre tok nenak jarixok? Jawa' xuban chwe ri' congana utz.7 Ja tak meba'i' eje'e' nij ec'o wi' checojolin xa nak ta tiempo c'ol egana neban utzilchique jari' ix libre chi ne'eto' pro ja chweanin maquinq'ueje' ewq'uin nojel tiempo,ninwasaxel na checojol. 8 Ja xuban ja rixokchwe ri' xuya' chwe ja c'o ruq'uin. Arja'tok xuya' ja rak'om chwij jari' xchomarsbejpon ja ncuerpo chi nmuki. 9Ni katzij wi' jaxtinbij chewe ri', ja utzlaj tzij ja nc'amonto,xa bar ta tri' xtekaj wi' rbixic nojel natnakaj tre ja rwach'ulew tri' xtinatax wi'chakaja' ja rutzil ja xuban chwe jawa' rixokri', jari' nnatbex rxin. Queri' xbij ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *10 C'ac'ari' c'o jun chique ja cablajuj dis-

cípulo ja bina'an tre Judas Iscariote, arja' becuq'uin ja jefe quixin sacerdote, rch'obonelchi nujach ja Jesús pa quek'a'. 11 Ja c'atok xekaj cuq'uin xuch'ob chiquewach jarch'obonel. Ja c'a reje'e' congana xequicotrmal ja bix chique rmal ja Judas in queya'quechi' chi nqueya' pwok tre. C'ac'ari'ja Judas xumaj rcanoxic nak nuban tre jaJesús chi nujach pa quek'a'.

* * * * * * * * * *12 Xerila' ja nabey k'ij rxin ja nmak'ij

ja tok ntiji ja caxlanway ja mta levaduraruq'uin in tok necamsaxi ja tak carneloxin pascua ja netzujux tre ja Dios comosacrificio. Xepeti ja rdiscípulo ja Jesús inquewa' quic'axaj tre ri':

—Ja xtati' xin nmak'ij pascua tabij chakebar tri' xtikachomij wi', xeche' tre. 13 Jac'a Jesús ec'o ca'i' chique ja rdiscípuloxerutakel in quewa' xbijel chique ri':

—Jix chipan ja tinamit Jerusalén. Ja c'atok xquixoc chipan c'o jun achi nec'ul, arja'rc'an jun cura' ya', quixtre'el c'a trij. 14 Jatok xquixoqui ja bar xtoc wi' ja rachi pa jaytebij c'a tre ja rajaw jay quewari': —JaMae-stro okrtakonto awq'uin chi nurkac'axaj

chawe: —¿Nak chi cuarto'il ja nkabanwi' jawa'im xin pascua e wachbil ja ndiscípulo?Queri' ja binto chake, quixche' tre ja rajawjay. 15 Ja c'a rarja' nuc'ut chewach junnimlaj cuarto chomin chic, chicaj c'o wi'pa ca'i' piso. Tri' nechomij wi' ja nkati'ja xin nmak'ij pascua ri'. Queri' xbijel jaJesús chique ja re ca'i' discípulo. 16 Xebeja discípulo in tok xe'oc chipan ja tinamitni queri' bantaji ja cani' bixel chique rmalja Jesús. C'ac'ari' quemaj rchomarsaxic jawa'im ja xin nmak'ij pascua.

17 Ja c'a tok xoc ak'a' ja Jesús e rachbil jacablajuj discípulo xe'ekaji ja bar nquebanwi' ja wa'im. 18 Kas c'a etz'ubul pa mesa,quimajon wa'im ja tok Jesús quewa' xbijchique ri':

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', c'ojun chewe ja kamajon wa'im ruq'uin, arja'njachonawxin pa quek'a' ja netzelanwxin,ne' chique. 19 Ja c'a reje'e' ja tok quic'axajja bix chique quemaj jun nimlaj bis:

—¿La maxta anin? ne' jun. ¿La maxtac'a anin? ne' chic jun. In queri' quibijchiquijujunal. 20 In bix chique rmal ja Jesús:

—C'o jun chewe ja rix cablajuj ndiscípuloja xa junan nokwa' ruq'uin pa plato, arja'c'ari' ja njacho wxin pa quek'a'. 21 JaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winakarja' ncamsax na cani' tz'ibtal can trechipan ja rtzobal Dios pro congana lawulo'tre ja xtijacho rxin pa quek'a' ja necamsanrxin, makana' maquita Alc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak. Ja xtijacho rxinmás ta utz ja maquita xalax chwach'ulew.Queri' bix chique rmal.

22 Ja c'a tok quimajon wa'im ja Jesúsxuc'am ja caxlanway, xmaltioxij tre ja Dios,xuwech' in xujach chique in quewa' xbijchique ri':

—Jawa'wari' ncuerpo, tec'ama' in tetija',ne' chique. 23 In xuc'am chic jun vasovino, xmaltioxij tre ja Dios in xujach chiquechakaja' in quetij canojelal. 24 C'ac'ari' xbijchic chique:

—Jawa' vino ri' jawa' nquiq'uel ocnakrseguro ja c'ac'a chominem ja rchomin jaDios. Ja nquiq'uel e q'uiy ja winak ntix napa quicuenta. 25Anin ni katzij wi' ja xtinbijchewe ri', ja riya'l uva ni matintij chi wi'wawe', c'a tokori' xtintij chic ja tok xterila'

SAN MARCOS 14:26 77 SAN MARCOS 14:45ja k'ij chi ntij chipan ja gobierno xin Diosxarwari' c'ac'a chic nojelal tri', ne' chique.

* * * * * * * * * *26 C'o c'a jun himno rxin ja nmak'ij pas-

cua quibixaj. Ja c'a tok tzuri ja himnocumal xe'elel, xebe chipan ja lugar rbina'anRjayu'al Olivo. 27 Ja c'a Jesús arja' xbijchique:

—Rmal ja xtiban chwe chipan awa' juntucwak'abil ri' ixix nineya' can, nixanmajipro ewanojelal. Queri' nbij chewe comotz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios quewari':—Anin xtincamsaj ja yuk'ul quixin ja takcarnelo, ja c'a tak carnelo eje'e' nechictaji.Queri' ja tz'ibtal can. 28Pro ja tok xtic'astajnwach ninnabeyaj chewach, ninbe chipanja departamento Galilea, ne' chique. 29 Jac'a Pedro arja' xbij tre:

—Masqui canojel xcatqueya' can pro jachwe anin mta moda xcatnuya' can ta, ne'tre. 30 In bix tre rmal ja Jesús:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chawe ri', jachipan awa' jun tucwak'abil ri' ja tokmaja'n tok' ca'mul ja ac' oxmul xtabij chwechi: —Anin ma wotak ta rwach ja Jesús,natche' na chwe, ne'xi ja Pedro.

31—Masqui ok ca'i' awq'uin xkocamsaxipro ni ma xcatnuya' can ta wi', ne'e ja Pe-dro tre. In canojel queri' quibij tre chakaja'.

* * * * * * * * * *32 C'ac'ari' ja Jesús xerachbilajel ja rdis-

cípulo, xebe chipan jun lugar rbina'an Get-semaní. Ja c'a tok xe'ekaji quewa' xbijchique ri':

—Quixtz'abe' can wawe' ri', ja c'a raninnenbana' paki na oración, ne' can chique.33 Be, xeruc'amel ja Pedro e rachbil ja Ja-cobo in Juan. C'ac'ari' xumaj jun nimlajbis in xumaj ti'onem ja ranma. 34 In xbijchique:

—Camic, congana nbisoni ja wanma, janna' anin camíc rc'amonto chwe. Ixixquixq'ueje' can wawe', quixc'asc'oti, ne'can chique. 35-36 C'ac'ari' junwi' xyonajpon wi' ri' ruyon, xuque'e in xumaj rbanicoración: —Padre, Nata', anin nwajo' nabijta chwe chi maquita nink'ax chipan awa'rpokonal ja penak chinwach ri'. Atatmajunja maquita natcowini naban, quinawasajchipan ja rpokonal ja penak chinwach ri',maquita nink'ax chipan xarwari' ni ta c'a

xquink'ax wi' chipan ja wi queri' nawajo'chwe chi nban, ne' tre ja Tatixel.

37 Ja c'a tok tzuri ja roración rmal becuq'uin ja rdiscípulo. Ja tok xe'erwila'ekajnak chi waram. Xbij tre ja Pedro:

—Simón ¿nak tre tok xa waram na-ban? ¿La matacoch' ek xcatc'asc'ot tajun hora? 38 Quixc'asc'oti in tebana'orar utzc'a ja Satanás tok xquixrtakchi'ijmaquita xquixruch'ec. Ja rewanma jari' nikatzij wi' chi c'o rgana nc'asc'oti pro comoxa ix winak ja recuerpo npokonaj nubanqueri', ne' tre. 39 C'ac'ari' meloj chic jutijchi rbanic ja roración. Cani' xbij tre jaTatixel nabey queri' chic xbij ja pa rca'mul.40 Ja c'a tok tzur chic ja roración rmalmelojchic jutij cuq'uin in tok xe'erwila' chicewarnak chic chakaja'. Queri' quibanoncomo congana jun nimlaj waram chique,ma xquecoch' ta. Ja tok quena' nojoj nimaticanoy cumal nak ta nquibij tre.

41 Ja c'a Jesús be chic chi rbanic ja ro-ración. Ja c'a tok melojpi chic pa roxmulxbij chique ja rdiscípulo:

—Camic quixwar c'a, quixxula'n c'a,camic tzuri. Bien tec'waxaj chi xurwila' jahora, ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak, camic njach na pa quek'a' ja raj'ilajmaqui' chi nquicamsaj. 42 Jo', quixyictaji,que'ekac'ulu'. Tetz'ata' mpe' le', xa nnaka-jinto ja njacho wxin pa quek'a', ne' chique.

* * * * * * * * * *43 Kas c'a rmajon na tzij ja Jesús cuq'uin

ja rdiscípulo ja tok chaka jalal peti ja Ju-das. Jari' Judas jun chique ja cablajuj após-tol. Arja' e q'uiy ja winak erachbilanto inc'oli banbal tak ch'a'oj quic'amonto cani'tre espada in che', etakonto cumal ja jefequixin sacerdote in cumal ja maestro janetijon quixin ja winak tre ja ley xin Diosin cumal chakaja' ja principali' xin tina-mit. Etakonto cumal chi nurquichapa' jaJesús. 44 Ja c'a Judas ja njacho rxin jaJesús arja' c'oli xchomij cuq'uin ja winaknak xtuban tre ja Jesús chi jari' njachbejrxin pa quek'a': —Ja tok xtetz'at ja rachija xtintz'ubaj ruchi' chewach ja c'ariri',techapa' in tec'ama'el pro bien tebana'cuenta. Queri' rbanic ja xchomij cuq'uin.45 Be c'a alnak ja Judas ruq'uin ja Jesús, jac'a tok xekaj chwach xuban saludar:

SAN MARCOS 14:46 78 SAN MARCOS 14:68—Maestro, Maestro, ne' tre, in xtz'ubaj

ruchi'. 46C'ac'ari' ja winak quechap ja Jesúsin quecoj preso.

47 C'o c'a jun chique ja rachbil ja Jesúschaka jalal tok xwasajto ja respada in c'ojunmoso rxin ja lok'laj sacerdote xusoc tre,xkupijel jun rxquin. 48 Ja c'a Jesús arja'chapon chic cumal ja winak in quewa' xbijchique ri':

—¿La in alak'om la'an chewi' tokec'amonto espada ec'amonto che' chwij chinchapic? 49 Pro xinq'ueje' wa'an checojolchipan ja nimlaj templo xin Dios in k'ij k'ijxentijoj ja winak chipan pro ma xinechapta wa'an tri'. Pro nojel awa' wari' ma chakata nbantaji, rumac chi nbantaj cumplir jatz'ibtal can chwe ojer chipan ja rtzobalDios, ne' chique. 50 C'ac'ari' ja rdiscípuloqueya' can, xe'anmajel.

51 C'o c'a jun ja rala' rtrarben ja Jesús,arja' mta rtziak rcojonel, xa jun sábanarbaron ri' chipan pro chaka jalal tok chapicumal ja winak. 52 Pro ja xuban, xch'akijcan ja sábana, xanmajel ch'anali.

* * * * * * * * * *53 Ja c'a winak ja xechapo rxin ja Jesús

eje'e' quec'amel chwach ja lok'laj sacer-dote. Tri' quimolon wi' qui' ja jefe quixinsacerdote e cachbil ja principali' xin tina-mit in e cachbil chakaja' ja maestro janetijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios jatz'ibtal can rmal ja Moisés. 54 Ja c'a Pedroarja' rtrarben ja Jesús pro c'a c'a nat nutzu'pon chic wi'. Arja' tok xekaji ja bar c'owi' ja nimlaj jay rxin ja lok'laj sacerdotexococ chwa jay in tz'abe' chi k'ak' cuq'uinja pulisiya', xumaj rmak'ic ri'. 55 Ja c'ajefe quixin sacerdote e cachbil ja jule' chicja rec'o chipan ja k'etbaltzij quixin ja rajIsrael eje'e' quemaj quicanoxic jule' winakchi nqueya' testigo'il trij ja Jesús. Queri'nqueban utzc'a chi nkaji camíc trij. Pro nimajun nak ta quichapbej ta rxin ja Jesús.56 E q'uiy ja winak ja queya' testigo'il trijpro ma katzij ta ja nquibij tre, xa tz'akojtzij nqueban. Junwi' nbij jun in junwi' nbijchic jun, nimatuc'amwi' ri' ja nquibij. 57 Inec'o chic jule' chique, eje'e' xepe'i quemajrbixic jule' ril ja Jesús pro xa tz'akbal taktzij queban:

58 —Jala' jun achi le', ajoj kac'axanquewa' rbin ri': —Anin nyoj na jawa' nimlaj

templo xin Dios ri' ja xa winak ebanyonin nyic chi na jun templo ja ma winak taebanyon in xa oxi' k'ij nrajo' chi nyictaj wi'.Queri' rbin, xeche'e. 59 Pro nixtac'a eje'e'ta chakaja' nuc'am ta ri' ja nquibij. 60 Jac'a lok'laj sacerdote arja' pe'i chiquicojol jawinak in xbij tre ja Jesús:

—¿La matac'ulba' c'a ja bix chawe le'?Camic, tabij c'a chwenak rbanic ja testigo'ilja ya' chawij cumal ja rachi'i' le', ne' tre.61 Pro ja Jesús ni matic'ulba' wi' ja nbix tre.In bix chic tre rmal ja lok'laj sacerdote:

—Tabij chake ¿la atat ja rat Cristo ja ratRalc'wal ja nimlaj Dios? ne'xi ja Jesús. 62 Jac'a Jesús arja' xbij tre:

—Anin nac'a. In netz'at na chakaja' jaxtuban ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak, arja' pa riquik'a' ja Dios ntz'abe'wi' ja bar c'o wi' ja nimlaj poder rxinin netz'at chakaja' ja tok xtipi chic jutijc'amonto rmal jule' sutz' xin chicaj, ne'tre. 63 Ja c'a lok'laj sacerdote c'o jun tziakrcojon xurak comoxa itzel xc'axaj ja bix trermal ja Jesús in xbij chique ja quimolon qui'ruq'uin:

—Camic, mchita ne'oc wi' más ja testigo64 como bien xec'waxaj ja xbij le', ja Diosjanila nuban ofender ri' rmal. Camic ¿naknebij ixix tre? ne' chique.

—Mta, ni yatal wi' trij chi ncamsaxi,xeche'e canojelal.

65 Ec'o c'a jule' chique quemaj rchubaxicja Jesús. In chakaja' quitz'apij rwach chisu't in tok tz'aptaj cumal quemaj rsoquicin quewa' quibij tre ri': —Tabij c'a chakecamic ¿nak yowi k'a' chi apalaj? Queri'ja quibij tre pro xa nquiyok'bej rxin. Jac'a pulisiya' chakaja' quemaj rya'ic k'a' chirpalaj.

* * * * * * * * * *66 Ja c'a Pedro arja' tz'ubul chwa jay, c'o

c'a jun aj'ic' ja nsamaj ruq'uin ja lok'lajsacerdote xekaj ruq'uin. 67 Ja raj'ic' tokxutz'at ja Pedro chi rmajon rmak'ic ri' chik'ak' xtz'elwachij in quewa' xbij tre ri':

—Atat jun chakaja' xawachbilaj ja Jesúsja raj Nazaret, ne' tre. 68 Pro ja Pedro arja'ma xuya' ta trij ja bix tre:

—Anin ni ma wotak ta ja nabij le', nak lanabij chwe, ne' tre ja rixok. Yictaji, be jabar c'o wi' ja puerta in ja ac' chaka jalal tok

SAN MARCOS 14:69 79 SAN MARCOS 15:21xok'i. 69 Pro ja raj'ic' arja' xtz'elwachij chicjutij ja Pedro in xbij chique ja rec'o tri':

—Jawa' jun achi ri' arja' rachbilaj jaJesús, ne' chique. 70 Pro ja Pedro arja' maxuya' chi ta trij ja bix tre. In c'a co'l ari' tokbix chic jutij tre ja Pedro cumal ja rec'o tri':

—Bien k'alaj chi atat at cachbil ja xer-achbilaj ja Jesús como bien k'alaj chi at ajGalilea in ja nattzijon atat ni junan ruq'uinja cani' netzijon eje'e', ne'xi.

71—Chwach Dios nbij chewe chi anin mawotak ta rwach ja Jesús ja nixtajini nebijchwe in xta itzel xquinrutz'at ja Dios ja wima katzij ta ja nbij, ne'e ja Pedro chique.72 In chaka maril bitaj rmal ja tzij ri' xok'chic jutij ja ac'. C'ac'ari' xurkaj tre ja Pedroja bin tre rmal ja Jesús, quewa' bin tre ri':—Ja tok maja'n tok' ca'mul ja ac', oxmulxtabij na chwe chi: —Anin ma wotak tarwach ja Jesús, natche' na chwe. Queri' jabin tre. Ja c'a tok xumaj rch'obic ja bin trermal ja Jesús xumaj jun nimlaj ok'ej.

151 Ja c'a tok sakari quemol qui' canojel ja

jefe quixin sacerdote chi rchomarsaxic naknqueban tre ja Jesús e cachbil ja principali'xin tinamit e cachbil chakaja' ja maestroja netijon quixin ja winak tre ja ley xinDios in canojel ja jule' chic k'etol tak tzijquixin ja tinamit Israel. Quebaq'uel jaJesús, quec'amel, xequijacha' pa ruk'a' jaPilato ja gobernador. 2 Ja Pilato tok pa'lchic ja Jesús chwach arja' xc'axaj tre:

—¿La atat ja rat rey quixin ja tinamitIsrael? ne' tre.

—Queri' nac'a cani' nabij le', ne'xi rmalja Jesús. 3 Ja c'a jefe quixin sacerdote q'uiyrwach ja ril ja Jesús quemaj rbixic tre jaPilato. 4 C'ac'ari' ja Pilato xc'axaj chic treja Jesús:

—¿La matac'ulba' ja nbix chawe le'?Congana taka'an jule' awil nquibij chawe,ne' chic tre. 5Pro ja Jesús nixtac'a c'o ta juntzij xbij, ni ma xc'ulba' ta wi'. Ja c'a Pilatocongana junwi' xutz'at ja queri' xuban.

6 Ja c'a Pilato ni c'amonnak wi' tre chi nic'owi' jun preso nsokpij pa tak nmak'ij pas-cua pro nuya' lugar tre ja tinamit chi eje'e'nec'utuni nak chi preso'il ja nsokpixel.7 Ec'o c'a jule' preso, eje'e' e'ocnak pa che'rumac ja xeyictaj trij ja gobierno in ec'ojule' winak equicamsan. C'o c'a jun chique

ja preso rbina'an Barrabás. 8 C'ac'ari'xe'ekaji jawinak ruq'uin ja Pilato in quewa'quibij tre ri':

—Tasokpij jun preso como niquirwari'abanonto chake pa tak nmak'ij pascua,xeche' tre.

9 —¿Nak newajo', la c'ol egana chinsokpijel ja rey ewxin ja rix aj Israel? ne'eja Pilato chique. 10Queri' xbij chique comoarja' bien rotak chi ja jefe quixin sacerdotecongana quiakirnak canma trij ja Jesús inxa rmal ja raquiakarem tok quijachon paruk'a'. 11 Pro ja jefe quixin sacerdote eje'e'xa xequeyoj ja winak in quibij chique chinquic'utuj ja Barrabás chi nsokpixel in maja ta ja Jesús. 12 Ja c'a Pilato arja' xbij chicjutij chique:

—Ja wi queri' newajo' ¿nak c'a nban trenech'ob ixix ja rachi ja rey ewxin ja rix ajIsrael nixche' tre? ne'e ja Pilato chique.13 Eje'e' quemaj chic jutij rakic quechi':

—Tacamsaj chwach cruz, xeche' tre.14—¿Nak c'a tre, nak c'a ritzelal rbanon?

ne' chic ja Pilato chique. Pro ja reje'e' máschi na quemaj rakic quechi':

—Tacamsaj chwach cruz, xeche' chic ju-tij tre. 15 Ja c'a Pilato como arja' matirajo'chi neyojtajmás jawinak rmalari' tok xuya'quigana, xsokpijel ja Barrabás in xuya' or-den chi nrapaxi ja Jesús. Ja c'a tok raptajixujach pa quek'a' ja nec'amo'el rxin chinecamsax chwach cruz.

16 C'ac'ari' ja soldado eje'e' quec'amel jaJesús chwa jay ja bar nq'ueje' wi' ja gober-nador in xequemol canojel ja jule' chic cachtak soldado. 17C'o jun tziak morada quecojtre in quichomij jun corona, q'uix quecoj inquecoj pa rwi'. 18 C'ac'ari' quemaj rbanicsaludar ja cani' nban saludar jun rey proxa nquiyok'bej rxin: —Atat at rey quixin jatinamit Israel, xeche' tre. 19 C'o jun aj que-soc rij tak rwi' tre in quichubaj. C'ac'ari'xexuque' chwach cani' ruk'ij nqueya' proxa yok'bal rxin ja nqueban. 20 Ja tok tzuriyok'onem cumal c'ac'ari' quejal ja tziakmorada tre in quecoj chic tre ja ni rtziakwi' arja'. C'ac'ari' quec'amel chi nequiripa'chwach cruz.

* * * * * * * * * *21 Ja tok xebe c'o jun achi quewil, Simón

rubi', arja' c'a melojto pa tak k'ayis in tri'k'ax wi' ja bar ec'o wi' in puersa queban

SAN MARCOS 15:22 80 SAN MARCOS 15:47tre chi nrijkajel ja cruz rxin ja Jesús. JaSimón arja' aj Cirene in ec'o ca'i' rc'ajol, junrbina'an Alejandro in jun rbina'an Rufo.

22 C'ac'ari' xebe, quec'amel ja Jesús pajun lugar rbina'an Gólgota. Gólgota tibijtzij lugar xin rwi' camnak. 23 Ja tok xe'ekajchipan ja lugar Gólgota quitzujuj vino trechi nutij. Ja vino c'oli mirra yujun ruq'uinpro ja Jesús ma xuc'am ta chique. 24 Jac'a tok riptaj cumal chwach cruz quemajrbanic suerte trij ja rtziak. Queri' que-ban utzc'a chi nquetz'at nak chi tziakilxtiquec'am chiquijujunal. 25 Ja hora jaquerip wi' chwach cruz a las nueve xinak'abil. 26 Ja Jesús tz'ibaxi ja ril ja nbix tre,quewa' rbanic ja ril nbixi ri': —Jawa' rachiri' arja' rey quixin ja tinamit Israel, ne'xi.

27 In ec'o c'a ca'i' alak'oma' xerip chwachcruz chakaja', jun pa riquik'a' ja Jesús injun pa rxcon. 28 Tri' c'a bantaj wi' cumplirja tz'ibtal can ojer chipan ja rtzobal Diostre ja Cristo, quewa' nbij ri': —Arja' queri'nban na tre ja cani' nban chique ja ritzel takwinak, ne'e.

29 Ja c'a winak ja nek'axi ja tok nquetz'atja Jesús xa nquitzebej xa nqueyok' inquewa' nquibij tre ri':

—Atat xatbini chi nayoj ja templo inxa oxi' k'ij nrajo' chi nayic chi wi' ju-tij, 30 camic tato'o' c'a awi' ayon, catkajpic'a chwach ja cruz, neche' tre. 31 In jajefe quixin sacerdote eje'e' xa nqueyok'chakaja' e cachbil ja maestro ja netijonquixin ja winak tre ja ley xin Dios:

—Arja' To'onel quixinwinak ne'xi, pro jacamic xna' maticowini nuto' ri' arja'. 32 Jawi katzij chi arja' ja Cristo ja Rey kaxin jarok aj Israel tikajto c'a camic chwach jacruz. Ja wi xtikatz'at chi xtikajto nyuke'c'a kac'u'x ari' ruq'uin, neche'e. In queri'queban ja xerip chwach cruz pa rxquin jaJesús, eje'e' queyok' chakaja'.

33 Ja pa nc'ajk'ij c'o jun nimlaj k'eku'mxoqui nojel rwach'ulew, c'a a las tres xintakak'ij sakar chic jutij. 34 Ja c'a Jesús tokxuban a las tres xin takak'ij arja' conganaxurak ruchi', quewa' xbij ri':

—Eloi, Eloi ¿lama sabactani? ne'e. Jari'tzij xbij quewa' nbij ri': —Nata' Dios, nata'Dios ¿nak tre tok inaya'on can? ne'e.35 Ec'o c'a jule' chique ja winak ja rec'o tri',eje'e' tok quic'axaj ja xbij quewa' quibij ri':

—Jala' rachi le' camnak profeta Elías jansiq'uij, xeche'e. 36 C'o c'a jun chiquexerc'amla'to jun esponja, xch'akba' trejule' vinagre, xuxim chutza'm jun aj inxuya' nojoj tre ja Jesús chi nutij in xbij:

—Ch'enchila', katz'ata' na c'a ja wixtipeti ja rElías chi nurkajsaj chwach cruz,ne'e. 37 Ja c'a Jesús arja' xurak chic jutijruchi' in ni cam kaj. 38 In chaka jalal tokraktaji ja manta ja tasben rpan ja nimlajtemplo xin Dios ja bar c'o wi' ja santilajlugar, chaka ca'i' xuban. Raktaji, xeltochicaj, kajto c'a pa tok'ulew. 39 C'o c'ajun capitán pa'l chwach ja Jesús arja' tokxutz'at nak xuban ja tok cam kaj quewa'xbij ri':

—Jala' rachi le' ni katzij wi' chi Ralc'walDios, ne'e.

40Ec'o c'a jule' ixoki' ja rec'o tri' chakaja'nquetzu' pon ja nbantaji. Jun chique jarixoki' María Magdalena, in jun chic Maríaja rec'o ca'i' ral, jun José in jun chic Jacoboja ch'ip ne'xi. In jun chic chique ja rixoki'Salomé. 41 Jawa' rixoki' ri' tok q'ueje'e jaJesús pa Galilea eje'e' nij etran wi' trij inqueto' chipan nak ja c'o rjawaxic tre. In c'aec'o na más ja rixoki' ja xetre'el trij ja Jesúsja tok be pa Jerusalén.

* * * * * * * * * *42-43 C'o c'a jun achi José rubi' aj Ari-

matea, arja' nim ruk'ij chipan ja k'etbaltzijquixin ja tinamit Israel in chakaja' nojelruc'u'x rayben ja k'ij ja tok xtoqui ja gob-ierno xin Dios. Ja c'a José como xuban horain como jari' k'ij ja nchomix wi' nakun rxinja nmak'ij in c'uluto pispra rxin ja xula'nbalk'ij chakaja' chewi' tok be ruq'uin ja Pilatoxerc'utuj tre ja cuerpo rxin ja Jesús, arja'ma xbej ta ri'. 44 Ja c'a Pilato tok xc'axajchi camnak chic ja Jesús arja' quewa' xbijkaj pa ranma ri': —¿Nak moda c'ari' tokcamnak chic? ne' kaj. In xsiq'uij ponja capitán, xc'axaj tre wi ni katzij wi' chicamnak chic ja Jesús. 45 Ja c'a tok bix trermal ja capitán chi ni katzij wi' chi camic'ac'ari' xuya' orden chi njachi ja cuerpotre ja José. 46 C'ac'ari' ja José xulok' juntziak, be xerkajsaj ja cuerpo rxin ja Jesúschwach cruz in xubar pa jun utzlaj tziak.Ja c'a tok bartaj rmal xerya'a' chipan junpanteón ja c'oton chwach jun portales inxtz'apij ruchi' tre jun nimlaj abaj. 47 Ja c'a

SAN MARCOS 16:1 81 SAN MARCOS 16:20María Magdalena rachbil ja jun chic Maríaja rute' José eje'e' ec'o tri' in nquetzu' ponja bar q'ueje' canwi' ja cuerpo rxin ja Jesús.

161 Ja c'a tok xoc'owi ja xula'nbal k'ij ja

María Magdalena rachbil ja jun chic Maríaja rute' Jacobo rachbil chakaja' ja Saloméeje'e' quelok' jule' ak'om ja qui' rxula'utzc'a chi nebe nequiya'a' trij ja cuerporxin ja Jesús. 2 Ja c'a xin domingo parsakaric xebe ja bar c'o wi' ja panteón,kas nelto k'ij ja tok xe'ekaj chipan ja lu-gar: 3 —¿Nak la c'a xtilasani ja rabaj jatz'apben ruchi' ja panteón utzc'a chi nok-cowini nokoc chipan? neche'e chibil takqui'. 4 Pro ja tok quetz'at pon lasan chic jarabaj, bien xecowini quetz'at como ja rabajcongana nim. 5 Ja c'a tok xe'ococ chipan japanteón c'o jun ala' quetz'at, pa quiquik'a'tz'ubul wi', c'o jun nimlaj tziak sak rcojon.Eje'e' congana quixbej qui' rmal. 6Pro ja c'aángel xbij chique:

—Ma texbej ta ewi'. Aninwotak chi Jesúsja raj Nazaret ja nixtajini necanoj, ja cam-sax chwach cruz. Pro arja' c'astaj wa'anrwach ari', ma wawe' chi ta c'o wi'. Quix-ajo', tetz'ata'mpe' ja lugar ja bar q'ueje' wi'ja rcuerpo. 7 Pro ja camic jix, jebij tre jaPedro in chique ja jule' chic discípulo chi:—Ja Jesús arja' nnabeyaj chewach, nbe paGalilea in tri' netz'ata' wi' ja cani' bin canchewe rmal. Queri' tebij chique, ne'e jaángel. 8 Ja c'a rixoki' alnak xe'elto chipanja panteón, queri' queban como congananebirboti rumac ja xbeben ri'il. In nimajunbar ta tri' quibij wi' ja quetz'at rumac jacongana quixben qui'.

* * * * * * * * * *9 Ja Jesús tok c'astaji chiquicojol cam-

naki' pa jun domingo pa rsakaric. Ja c'a kasxuc'ut wi' ri' nabey, chwach María Mag-dalena. Jari' María ja rec'o wuku' itzel takespíritu e'ocnak tre nabey in xelasaxel trermal ja Jesús. 10 Arja' be cuq'uin ja rachi'i'ja nij etran wi' trij ja Jesús tok maja'nticami, nerbij chique chi c'astaji ja Jesús.Ja c'a tok xekaj cuq'uin congana bis ok'ejnqueban. 11 In xbij chique: —C'astajnakchic ja Jesús, xintz'at wa'an rwach, ne'chique, pro eje'e' ma xquinimaj ta.

12 Ja c'a Jesús ec'o chic ca'i' rdiscípulo,eje'e' quimajon binem ebenak pa jun aldeatok chaka jalal xuc'ut ri' chiquewach projunwi' na nca'yi chewi' tok ma xch'obtajta cumal chanim chi Jesús. 13 Pro ja tokch'obtaj cumal xebe cuq'uin ja jule' chiccachbil, xequibij chique: —C'astajnak chicja Jesús, xeche' chique, pro ma xnimax taja quibij.

14 Ja c'a tok be jutz'it tiempo tre xuc'utchic jutij ri' ja Jesús chiquewach ja julajujrdiscípulo, eje'e' kas e'ocnak pa mesa. JaJesús arja' xumaj quich'olixic rmal ja makas ta yukul quec'u'x ruq'uin in rmal ja kasmaril nquinimaj chi c'astaji. Queri' xubanchique como eje'e' ma xquinimaj ta ja bixchique cumal ja xetz'ato rxin chi c'astajnakchic. 15 C'ac'ari' xbij chic chique:

—Jix nojel nat nakaj chwach jarwach'ulew, jeya'a' rbixic ja utzlaj tzij janc'amonto, jeya'a' rbixic chique ja winakpro ni canojelal. 16 Canojel ja winak jaxtiyuke' quec'u'x wq'uin in neban bautizareje'e' nquewil ja totajem xin Dios. Ja c'ama xtiyuke' ta quec'u'x wq'uin eje'e' nk'ettzij chiquij in netakel chipan ja nimlajrpokonal. 17 Ja xtiyuke' quec'u'x wq'uinc'o je'e ja xtiyataj na chique ja nc'utuwija poder xin Dios quewari', jun, pa nubi'anin nequilasajel itzel tak espíritu chiquewinak, in jun chic, netzijon chipan jule'chic tzobal ja ma cotakin ta, 18 in jun chic,wi chaka jalal nequechap itzel tak cumatzpro mta nban chique cumal in wi chakajalal nquetij veneno mta nuban chiquechakaja'. In chakaja' wi nqueya' quek'a'pa quewi' ja yawa'i' netzuri. Queri' xbijchique ja rdiscípulo.

* * * * * * * * * *19 Ja c'a kajaw Jesús tok tzuri tzij rmal

cuq'uin ja rdiscípulo arja' c'amarel chila'chicaj, xetz'abe' pa riquik'a' ja Dios. 20 Ja c'ardiscípulo eje'e' xe'elel, quemaj rbixic ja Je-sucristo nojel nat nakaj. Ja kajaw Jesús arja'cachbilaj chi rbanic ja samaj, xuya' chiquechi c'o nimak tak milagro nqueban jari'nc'utuwi chi ni katzij wi' nojel ja quimajonrbixic chique ja winak. Amén.

SAN LUCAS 1:1 82 SAN LUCAS 1:21

SAN LUCAS1 Honorable Señor Teófilo, anin c'o

jun wuj xintz'ibaj ri' in camic nwajo'ntak awq'uin. E q'uiy ja winak ja bienquich'obon can nak rbanon can ja Dioschikawach in jari' quitz'iban chic. 2 Jaquitz'iban ni junan ruq'uin ja bix chake ajojcumal ja xetz'atowi nojel ja nimlaj samajja xuban can ja Jesús in chakaja' eje'e'quech'ob chiquewach ja winak ja utzlaj tzijxin Jesús. 3 Ja c'a ranin xenmaja'to rch'obicja bar winakarnakto wi' nojel ja rbanoncan ja Dios chikawach in xunq'uisa' ja barc'o wi' camic. Bien xinch'ob rij rwach inxinchomarsaj chi utz in xintz'ibaj nojel incamic nwajo' ntak awq'uin. 4 Queri' nbanutzc'a chi bien nawotakij chi ni katzij wi'ja utzlaj tzij xin Jesucristo ja c'utun chicchawach.

* * * * * * * * * *5 Ja pa rtiempo ja Herodes ja rey xin

Judea c'o jun sacerdote, Zacarías rubi'. Jac'a Zacarías arja' jun chique ja jun mocsacerdote ja bina'an chique e xin Abías.C'o rxjayil, Elisabet rubi'. Ja c'a rElisabetarja' chakaja' riy rumam can ja rojer lok'lajsacerdote Aarón. 6 Ja c'a Zacarías rachbilja rElisabet eje'e' utz quic'aslemal ntz'atrmal ja Dios, nquinimaj ja mandamiento innquinimaj ja jule' chic ja tz'ibtal can chipanja rtzobal ja kajaw Dios, mta nechapbexi.7 Pro ni majun ti calc'wal como ja rElisabetni mta wi' alanem trij in c'uluto xa e takrija' chic chi e ca'i'.

8Xuban jutij ja Zacarías e rachbil ja jule'chic sacerdote ja re xin Abías eje'e' ec'ochipan ja quisemana, quimajon ja samajxin Dios chipan ja nimlaj templo. 9 Jasacerdote ni quicostumbrewi' chi nquebansuerte chok trij nkaj wi' chi noc chipan jalugar santo rxin ja kajaw Dios chi rporoxicja rincienso. Queri' c'a queban in toktzuri ja suerte cumal trij ja Zacarías kajwi' chewi' tok xoqui ja Zacarías chipanja lugar santo chi rporoxic ja rincienso.10Kas rmajon c'atem ja rincienso, conganae q'uiy ja winak quimolon qui' chwach jalugar santo, quimajon rbanic ja roración.11 Chaka c'a jalal tok c'o jun ángel rxin jakajaw Dios winakar ruq'uin ja Zacarías. C'o

jun altar ja bar nporox wi' ja rincienso, tri'pa'l wi' ja ángel pa riquik'a' ja raltar. 12 Jac'a Zacarías tok xutz'at ja ángel conganajunwi' xuna', congana xbej ri' rmal. 13 Proja ángel quewa' xbij tre ri':

—Zacarías, ma taxbej ta awi' como jaDios arja' rc'axan ja raworación, ja c'a rElis-abet ja rawixjayil arja' c'o jun ti ral tala'nq'ueje' na chwiruk'a'. Ja c'a tok xtalaxija tala' Juan rubi' xtabina'aj tre 14 in janilaxtiquicoti ja rawanma rmal in e q'uiy jawinak ja queri' xtiqueban eje'e' chakaja'.15 Como ja tala' arja' congana nim ruk'ijntz'at na rmal ja Dios. Ni majun vino xtutijta nixtac'a xtutij ta nak chi ta ja natk'abarrmal. Maja'n talaxi ja tok xtinoji ja rE-spíritu Santo pa ranma. 16 Rmal arja' tok eq'uiy ja winak ja rawach tak aj Israel eje'e'nqueq'uex na quina'oj in nquinimaj chic jakajaw Dios. 17 Ja tok xtoc achi nnabeyajchwach ja Cristo chi rchomarsaxic ja rubey,ni queri' ranma ja cani' ranma ja rojerprofeta Elías in queri' rpoder chakaja' jacani' rpoder ja rElías. Jari' nyataj na tre jarac'ajol utzc'a chi nerchomarsaj ja tatixela'cuq'uin ja tak calc'wal utzc'a chakaja' chi jawinak ja ma e nimanela' ta ncotakij ncuc'ajjun utzlaj c'aslemal. Queri' c'a xtuban, ner-chomij pon ja winak utzc'a chi quichominchic qui' chi rc'ulic ja kajaw Cristo. Queri'xbij ja ángel tre ja Zacarías.

18—Pro ¿nak moda nwotakij ja wi katzijja nabij le'? como anin xa in ti ri'j chic inqueri' tre wixjayil chakaja', xa ok tak rija'chic chi ok ca'i', ne'e ja Zacarías tre. 19 Jac'a ángel quewa' xbij chic tre ri':

—Anin in Gabriel, mero chwach Diosinelnakto wi'. Ja c'a Dios arja' inrtakontochi ak'iloxic, inrtakonto chi rbixic chaweja utzlaj tzij ja c'a xinbij kaj chawe ri'.20 Pro bien tac'waxaj ja xtinbij chic chaweri', como ma xanimaj ta ja utzlaj tzij jaxinbij chawe chewi' tok natoc can memcamic. Ja c'a tok xtibantaj cumplir ja xin-bij chawe c'a tokori' xcatcowini xcattzijonchic jutij. Atat ma xanimaj ta ja utzlaj tzijja xinbij chawe pro ja tok xterila' tiemporxin tokori' nbantaj na cumplir, ne' tre jaZacarías.

21 Ja c'a winak eje'e' ec'o can chwach jalugar santo, cayben ja Zacarías: —¿Nak trec'awa', congana taka'an nyeloji ja Zacarías

SAN LUCAS 1:22 83 SAN LUCAS 1:48chipan ja lugar santo? xeche' kaj pa takcanma. 22 Ja c'a tok xelto ja Zacarías mati-cowin chic ntzijon cuq'uin ja winak. Jac'a winak eje'e' ch'obtaj cumal chi c'oli jaxutz'at chipan ja lugar santo como arja'xa ruk'a' chic nuban chiquewach, ni majuntzij xbij chi ta chique.

23 Ja tok xuq'uis ja rsemana be ja Zacaríaschi rochoch. 24 Xerila' ja k'ij tok yawajija rElisabet rmal jun ti ral c'o pa gracia.Jo'o' ic' ja ni ma xelpi ta wi' pa rochoch,quewa' xbij kaj pa ranma ri': 25 —Quewa'rbanon chwe ja kajaw Dios, c'o chic ti walrya'on in rmalari' ma q'uixbal chi ta nna'chiquewach ja winak ja nelasan ntzijoxicchi mta wal, ne'e.

* * * * * * * * * *26 Ja rElisabet waki' c'o chi wi' ja tok

Dios arja' xutakto chic jutij ja ángel Gabriel.Chipan ja tinamit Nazaret xutak wi' jac'o pa rcuenta ja departamento Galilea.27 Xutak ruq'uin jun k'apoj xtan, Maríarubi'. Ja c'a María arja' rya'on chic ruchi'tre jun achi, José rubi', chi nc'ule' ruq'uin.Ja c'a José arja' riy rumam can ja rojer reyDavid. 28 Ja c'a tok xekaji ja ángel ja bar c'owi' ja María quewa' xbij tre ri':

—María, ja Dios camic congana utzrbanon chawe, arja' c'ol awq'uin. Camicmás na utzil ya'on chawe atat rmal ja Dioschiquewach canojelal ja rixoki', ne' tre.29 Ja c'a María tok xutz'at ja ángel sachrna'oj rmal ja tzij ja bix tre rmal:

—¿Nak tre c'awa' tok nbij queri' chwe?ne' kaj pa ranma. 30 Ja c'a ángel quewa' xbijchic tre ri':

—María, ma taxbej ta awi' como atatawilon ja rutzil xin Dios. 31 Ja camicnq'ueje' na c'aslemal chawij, c'o jun tawaltala' nq'ueje' na. Ja c'a tok xtalaxi ja tala'Jesús rubi' xtabina'aj tre. 32 Ja tok xtiq'uiynojoj janila nim ruk'ij, Ralc'wal ja nimlajDios xtibina'ax tre. Arja' riy rumam canja rojer rey David in ja kajaw Dios xticojorxin como rey ja cani' xuban tre ja Davidojer. 33 Chijutij xtoc rey pan ewi' ja rix riyrumamcan ja Jacob in ja gobierno rxin arja'ni mta wi' q'uisic trij. Queri' xbij ja ángeltre ja María.

34—¿Nak moda tok xtibantaj cumplir janabij le'? pro makana' inc'ulan ta c'a, ne'e

ja María tre. 35 Quewa' bix chic tre rmal jaángel ri':

—Ja rEspíritu Santo arja' nkajto naawq'uin in ja poder rxin ja nimlaj Dios jari'nsamaj na awq'uin rmalc'ari' tok ja santilajac'al ja xtiq'ueje' chwiak'a' Ralc'wal Diosxtibina'ax tre. 36 Camic tawotakij chi jarElisabet ja rawach'alal masqui xa ti ri'jchic pro c'o chic ti ral pa gracia chakaja'.Ja winak eje'e' nquibij tre chi ni mta wi'alanem trij pro camic waki' c'o chi wi'37 como ja Dios arja' mta nak ta ja maquitancowini nuban, ne'xi ja María.

38 —Anin inc'o pa ruk'a' ja wajaw Dios.Tibana' c'a chwe ja cani' c'a xabij kaj chwe,ne'e ja María. C'ac'ari' be ja ángel, xuya'can ja María.

* * * * * * * * * *39 Ja c'a María arja' ma xuya' ta tiempo

tre, xchomla' ri', be pa jun tinamit ja c'ochwajayu' ja c'o pa rcuenta ja departa-mento Judea. 40 Ja c'a tok xekaj chipanja tinamit xoc pa rochoch ja Zacarías inxuya' rutzil rwach ja rElisabet. 41 Ja c'arElisabet ja tok xc'axaj ja rutzil rwach ya'rmal ja María chaka jalal tok xuna' ja ti ralja c'o pa gracia chi congana xusil ri' in nojija rEspíritu Santo pa ranma ja rElisabet.42Arja' cow tzijoni, quewa' xbij tre ja Maríari':

—Camic más na utzil ya'on chawe atatrmal ja Dios chiquewach canojelal ja rixoki'in janila utzil ya'on tre ja tawal chakaja' jac'o pa gracia. 43 ¿Nak c'a inocnak wi' aninchi ja Dios rya'on chwe camic chi atpenakwq'uin? pro makana' maquita at rute' jaCristo ja wajaw. 44 Queri' nbij chawe comoanin ja tok chaka maril xaya' rutzil nwachxinna' ja ti wal ja c'o pa gracia conganaxusil ri' rumac quicotemal. 45 Conganaqui'il chawe como xanimaj chi nbantaj nacumplir ja bix chawe rmal ja ángel ja taktormal ja kajaw Dios, ne'e ja rElisabet tre.46 Ja c'a María quewa' xbij ri':

—Ja camic nojel nuc'u'x nojel wanmanya' ruk'ij ja kajaw Dios. 47 Congananquicoti ja wanma como ja Dios arja'To'onel wxin. 48 Ninquicoti como ja Diosinrcha'on camic pro makana' nim ta c'anuk'ij pro xa in ti jun ajsamajel rxin. Jawinak ja rec'o chipan awa' tiempo ja okc'owi' ri' e cachbil ja winak jamaja'n que'alaxi

SAN LUCAS 1:49 84 SAN LUCAS 1:76xa nak ta tiempo xqueq'ueje' wi' eje'e'quewa' xtiquibij chwe ri': —Ja Dios rya'onja rutzil tre ja María, xqueche' na chwe.49 Como ja Dios congana nimak tak utzilja rbanonpi chwe camic, janila poder c'opa ruk'a' in ja c'a rubi' santilaj Dios ne'xi.50 Ni npokonaj wi' kawach ja wi nkaxbejki' chwach, niquirwari' nuban chake jarok winak xa nak ta tiempo nokq'ueje'wi' wawe' chwach'ulew. 51 Bien xk'alasajchikawach chi congana poder c'o pa ruk'a',xerkajsaj ja winak ja nquena' kaj chi con-gana nimak quek'ij. 52 Xerlasajel ja nimaktak rey pa k'etbal tak tzij pro xuya' quek'ijja winak ja ma nimak ta quek'ij. 53Conganautzlaj tak nakun xuya' chique ja winak jank'ak'an quepan pro ja c'a biyoma' eje'e'xbij chique chi ne'eli in ni majun nakta xuya'el ta chique. 54 Xokruto' ja rokaj Israel ja rokcha'on rmal chi nkaban jarsamaj, xoknataj rmal in xpokonaj kawach.55 Queri' xuban como queri' rtzujun canchique ja kati't kamama' ojer cani' tre jarAbraham in cani' chake ja rok riy ru-mam can ja rAbraham xa nak ta tiemponokq'ueje' wi' wawe' chwach'ulew. Queri'xbij ja María. 56 Q'ueje' chi na oxi' ic' jaMaría ruq'uin ja rElisabet c'ac'ari' melojchi rochoch.

* * * * * * * * * *57 Ja c'a tok tz'akati rtiempo ja rElisabet

q'ueje'e ja ti ral tala'. 58 Ja c'a rch'alale cachbil ja rvecino xekaj rbixic cuq'uinchi ja Dios congana rpokonan rwach in c'ojun ti ral rya'on, janila xequicot ruq'uin.59 Eje'e' tok xuban waxaki' ruk'ij ja tala'xebe ruq'uin como jari' k'ij nban wi' cir-cuncidar ja cani' nrajo' ja quireligión. Cajo'ta quicanoj ta rubi' ja tac'al, Zacarías ja tirubi' laj quibij tre, ti rc'axel ta ja rtata'.60 Pro peti ja rute':

—Ma can ta, Juan rubi' xtikabij tre, ne'chique.

61—Promakana' c'o ta c'a jun awach'alalJuan rubi' xa chewi' tok queri' rubi' nabij,xeche' tre. 62 C'ac'ari' quemaj rbanicquek'a' chwach ja Zacarías como arja' xa timem chic:

—¿Nak rubi' ja tac'ajol nbixi? xeche' tre.63 Ja c'a Zacarías c'oli xc'utuj ja bar ntz'ibajwi' rubi':

—Juan rubi', queri' ja xtz'ibajchiquewach. Congana sach quina'oj rmalpro ni canojelal. 64 Chaka c'a jalal tok tzurija Zacarías, mamem chi ta, xumaj chic jutijtzij in congana xumaj rya'ic ruk'ij ja Dios.65 Ja c'a vecino eje'e' congana quixbej qui'rmal pro ni canojelal. Nojel c'a ja bantajiri' xel rbixic nat nakaj nojel chwitakjayu'ja c'o pa rcuenta ja departamento Judea.66Canojel ja winak ja xec'axani ja bantaji ri'eje'e' quec'ol pa tak canma, quewa' nquibijri': —¿Nak la c'a chi samajil ja xtuban awa'ja tac'al ri'? xeche' tre ja ti yaqui'. Bienk'alaj chi ja kajaw Dios c'o ruq'uin.

67 Ja c'a Zacarías ja rtata' ja ti yaqui' arja'noji ja rEspíritu Santo pa ranma in xumajrbixic jule' tzij ja yataj tre rmal ja Dios chinbij tre ja Cristo ja xajalal maja'n talaxi,quewa' xbij ri':

68 —Kas ta xtiya' ruk'ij ja kajaw Diosja Dios kaxin ja rok aj Israel como arja'xoknataj rmal in camic okrwasanel libre jarok tinamit rxin. 69 Como c'o jun To'onelrtakonto kuq'uin janila nim ja poder c'opa ruk'a'. Ja c'a To'onel arja' riy rumamcan ja rojer rey David ja rajsamajel rxin jaDios. 70 Ni queri' rbanon ja Dios ja cani'rtzujun can ojer como ja rojer tak profetaxin Dios eje'e' quitz'iban can chi c'o junTo'onel ja npi na 71 utzc'a chi noktotaj paquek'a' ja kac'ulel utzc'a chi noktotaj paquek'a' canojel ja winak ja xa itzel nok-quetz'at. 72 Ja Dios arja' rtakonto ja To'oneljari' xbanbej cumplir ja rtzujun can chiqueja kati't kamama' ojer chi ni npokonaj wi'quewach in jari' xbanbej cumplir chakaja'ja santilaj chominem ja xchomij ruq'uin jarAbraham. 73 Tokori' xchomij ja tok c'ojun juramento xuban, xbij tre ja rAbrahamja kamama' 74 chi noktotaj na pa quek'a'ja netzelan kaxin utzc'a chi matikaxbejchic ki' nkaban ja nkayabej je'e ruk'ij jaDios. 75 Queri' xuban ja Dios utzc'a chichwach arja' nkaban wi' ja samaj rxin jaru'pa tiempo nkabanel chwach ja rwach'ulewpro ruq'uin jun ch'ajch'ojlaj anma, ruq'uinjun utzlaj c'aslemal. Queri' xbij ja Zacarías.C'ac'ari' xumaj chic jutij tzij, tre ja ti rc'ajoltzijon chi wi' quewari':

76 —Nc'ajol, atat xtibina'ax chawe chiat profeta rxin ja nimlaj Dios como atatnatnabeyaj na chwach ja Cristo ja kajaw

SAN LUCAS 1:77 85 SAN LUCAS 2:20utzc'a chi nachomarsaj na rubey chwachja tok xajalal maja'n tumaj ja rsamaj.77Natnabeyaj na chwach utzc'a chi nach'obchikawach ja rok tinamit rxin chi ja tokncuytaji ja kil kamac tri' nkawil wi' jatotajem xin Dios 78 in xa rmal ja congananpokonaj kawach ja Dios xa chewi' toknuban queri' chake. Rmalc'ari' ja tok c'ojun To'onel rtakonto kuq'uin chila' chicajja nsakirsan kabey chikawach. 79 Ja c'aTo'onel arja' neruya' na pa sakil ja winak jarec'o pa k'ekumal ja nquixbej qui' chwachja camíc in nokruc'aj na chipan jun bey jarc'an quicotemal. Queri' xbij ja Zacarías.

80 Queri' c'a xuban, q'uiyi ja ti calc'walja Zacarías in Elisabet, congana cowir másranma chi rbanic ja rutzil. Pa tak lugar jabar kas talan wi' tri' nq'ueje' wi'. Ja c'a tokxerila' ja k'ij rxin be, xumaj rbixic ja rtzobalDios chique ja rach tak aj Israel.

21 Jari' tiempo c'o jun censo bani. C'o jun

nimlaj rey tri', César Augusto rubi', arja'xuya' jun orden chi nban censo chique jawinak ja rec'o pa tak nación pro ni cano-jelal. 2 Jawa' censo ri' jawa' ja kas nabeycenso bani tokori' tok c'o jun achi, Cireniorubi', arja' ocnak gobernador xin Siria tri'.3Canojel jawinak xebenapa tak quitinamitja cati't quimama' utzc'a chi tri' neban wi'censo chique. 4 C'o c'a jun achi, José rubi',arja' aj Nazaret ja c'o pa rcuenta Galilea. Jac'a José arja' be chakaja' utzc'a chi nebancenso tre. Rmalc'ari' ja tok xelel chipanja tinamit Nazaret in be chipan ja tinamitBelén ja c'o pa rcuenta Judea ja bar xalaxwi' ja rojer rey David. Tri' be wi' ja Josécomo ja rey David arja' sepo quixin ja rati'trmama'. Ja José arja' riy rumam can ja reyDavid. 5Arja' c'o junxtan rachbilajel,Maríarubi', e utz chic ruq'uin chi nec'ule'e. Ja c'aMaría arja' yawa' chic, xa nnakajinto ja k'ijja xtiq'ueje' wi' ti ral. 6Kas c'a tri' pa Belénec'o wi' ja tok tz'akati ja k'ij rxin. 7 Tri'c'a xalax wi' ja ti ral tala', ti nabey winak.Xubar pa tziak. Ja c'a tok bartaj rmal c'ojun quiwabal chicop xcanoj in xcotz'ba'chipan. Queri' c'a xuban, pa quic'olibalchicop xeq'ueje' na wi' como enojnak chicja winak chipan ja posada.

* * * * * * * * * *

8Ec'o c'a jule' yuk'ul tak carnelo, tri' ec'owi' chinakaj ja tinamit Belén, quimajonquichajixic ja tak carnelo chak'a' pa takk'ayis. 9 Chaka c'a jalal ja tok c'o junángel winakar chiquewach takonto rmal jakajaw Dios in c'oli ja gloria rxin ja kajawDios quetz'at, ntajini nuq'uiak ri' chiquij,congana quixbej qui' rmal. 10 Pro bixchique rmal ja ángel: —Ma texbej ta ewi',tec'waxaj mpe' ja xtinbij chewe ri' comoanin c'o jun utzlaj tzij ja nc'amonto chewe,jun utzlaj tzij janila quicotemal rc'amontochique ja winak pro ni canojelal. 11Quewa'ja utzlaj tzij ja nc'amonto chewe ri', jacamic c'o jun To'onel ewxin c'a xalaxi, paBelén xalax wi' ja bar xalax wi' ja rojerrey David. Ja c'a To'onel arja' ja Cristo jakajaw. 12 Ja tok xtewila' ja ti yaqui' quewa'banon tre ri', baron pa tziak in cotz'banpa quiwabal chicop jari' retal ja nbij canchewe, ne'e ja ángel chique.

13 Chaka c'a jalal tok ec'o jule' rachbilja ángel xewinakari e xin chila' chicaj procongana e q'uiy. Congana quimajon rya'icruk'ij ja Dios, quewa' nquibij ri': 14 —Jacamic janila majtajnak chic rya'ic ruk'ij jaDios chila' chicaj in ja wawe' chwach'ulewc'o chic ja quicotemal, c'o chic ja rutzil xinDios cuq'uin ja winak, neche'e.

15 Ja c'a yuk'ul tak carnelo tok xemelojija ángel chila' chicaj eje'e' quewa' quibijchibil tak qui' ri': —Jo' c'a ja pa Beléntekatz'ata' ja bantajnak ja takonto rbixickuq'uin rmal ja kajaw Dios, xeche'e.16 Queri' c'a queban, xebe alnak. Ja c'atok xe'ekaji quewil ja María rachbil José inquetz'at ja ti yaqui' cotz'ban pa quiwabalchicop. 17 Ja tok quetz'at ja ti yaqui'c'ac'ari' quemaj rcholic chiquewach jawinak ja bin can chique rmal ja ángeltrewa' ja jun tac'al ri'. 18 Ja c'a winak kasc'asc'o'i quic'axaj canojelal ja bix chiquecumal ja yuk'ul tak carnelo. 19 Pro ja Maríaarja' xuc'ol pa ranmanojel ja tzij ja rc'axan,congana nuch'ob rij rwach nak rc'amonto.20 Ja c'a yuk'ul tak carnelo eje'e' xemeloji,congana quimajon rya'ic ruk'ij ja Dios rmalja quic'axan in rmal ja quitz'aton, ni bantajwi' cumplir ja cani' bin can chique rmal jaángel.

* * * * * * * * * *

SAN LUCAS 2:21 86 SAN LUCAS 2:4421 Ja c'a ti yaqui' ja tok xuban waxaki'

ruk'ij ja tok ban circuncidar tokori' canoxrubi'. Ja ti rubi' bix tre Jesús como queri'rubi' ja canox rmal ja ángel ja tok maja'ntiq'ueje' pa gracia.

22 Xerila' c'a ja k'ij chi nebenequich'ach'ojirsaj qui' ja cani' nbij ja leyxin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisésc'ac'ari' xebe ja pa Jerusalén, quec'amelja tac'al utzc'a chi nequibana' presentarchipan ja nimlaj templo xin Dios. 23 Queri'queban como ja ley rxin ja kajaw Diosquewa' tz'ibtal can chipan ri': —Ja takala'i' ja nabey tak winak eje'e' e rxin jaDios pro canojelal, ne'e. 24 Ec'o ca'i' taktz'iquin nequitzujuj chwach ja Dios comosacrificio ja cani' nbij ja ley rxin ja kajawDios quewari': —Jun c'ulaj tak xtruc'uc' janetzujuxi owi e ca'i' tak palomax ja re takco'coj, ne'e.

25 C'o c'a jun achi pa Jerusalén, Simeónrubi'. Ja c'a Simeón arja' congana utzlajachi, ni nuban wi' respetar ja Dios in niraybenwi' ja k'ij ja tok xtipeti ja To'onel chiquito'ic ja tinamit Israel. C'oli ja rEspírituSanto ruq'uin. 26 Ja c'a rEspíritu Santo arja'c'oli rk'alasan chic chwach, quewa' rbintre ri': —Simeón, atat c'a atc'as na ja tokxtitakto ja Cristo rmal ja Dios ja rawajaw,natz'at can na rwach, ne' tre. 27 Ja c'aSimeón arja' xuc'ax rmal ja rEspíritu Santo,be chipan ja nimlaj templo xin Dios in nijari' hora tok tri' c'amarel wi' chakaja' ja tiyaqui' Jesús cumal ja rtata' rute' utzc'a chineban tre ja cani' nbij ja ley xin Dios. 28 Jac'a Simeón tok xe'ekaj ruq'uin xch'elej ja tiyaqui' in xumaj rya'ic ruk'ij ja Dios, quewa'xbij tre ja Dios ri': 29 —Wajaw, camic utzchic ninac'amel, qui' chic nuc'u'x ja nin-cami como camic xaban cumplir ja xatzu-juj chwe. 30 Como camic xintz'at ruq'uinnwach ja To'onel 31 ja ratakonto pro junTo'onel kaxin kanojelal ja rok winak xanak ta chi ok winakil, 32 jun To'onel jaracojon como jun luz ja nsakirsan quebey jawinak ja ma e aj Israel ta in chakaja' acojoncomo ya'bal kak'ij ajoj ja rok aj Israel ja roktinamit awxin. Queri' xbij ja Simeón.

33 Ja c'a José rachbil María ja rute' ja tiJesús eje'e' kas c'asc'o'i quic'axaj ja xbijja Simeón tre ja ti yaqui'. 34 C'ac'ari' jaSimeón arja' xc'utuj ja rutzil xin Dios pa

quewi' in quewa' xbij tre ja María ri': —Tac'waxaj mpe' ja xtinbij chawe ri', jawa'jun tac'al ri' arja' cha'on rmal ja Dios utzc'achi rmal arja' ja tok e q'uiy chique ja kachtak aj Israel nekajsax na in e q'uiy chiquechakaja' netotaj na rmal. In jun chic, arja'nc'utu na chikawach ja kas mero rbey Diospro jari' xa nch'a' na tre cumal ja winak.35 Ja c'a xtaban atat, c'oli ja xtana' cani' juncuchilo xtimin ruq'uin ja rawanma. Rmalc'a ja tawal ri' tok e q'uiy ja winak biennk'alajin na nak ja nquech'ob kaj pa takcanma, ne' tre.

36C'o c'a jun ti nan tri', Ana rubi', rme'aljun achi Fanuel rubi', arja' riy rumam canja rAser. Ja c'a rAser arja' jun chique jacablajuj rc'ajol Jacob. Ja c'a Ana arja' pro-feta xin Dios, congana ti ri'j chic. C'a k'apojna ja tok c'ule'e in xa wuku' juna' cuc'ajqui' ruq'uin ja rchajil 37 como chanim camija rchajil, xoc can ti malca'n in ma xc'ule'chic ta. Ochenticuatro chic rjuna'. K'ij k'ijni matel wi' chipan ja nimlaj templo xinDios, nuban ja rayuno in nuban ja roraciónjari' nyabej ruk'ij ja Dios chi pa k'ij chichak'a'. 38 Ja c'a ti yaqui' Jesús ch'elenrmal ja Simeón in ni jari' hora peti ja Ana,xmaltioxij tre ja Dios ja c'o chic ja To'onelin xlasaj rbixic ja tac'al chique canojel jawinak ja quimajon raybexic ja totajem xinDios tri' ja pa Jerusalén.

39 Ja c'a tatixela' tok bantaj cumplircumal nojelal ja cani' nbij ja ley rxin ja ka-jaw Dios chi nqueban c'ac'ari' xemeloj chicjutij chipan ja tinamit Nazaret ja bar ec'owi' ja c'o chipan ja departamento Galilea.40 Ja c'a tac'al arja' xumaj q'uiyem, winakarmás rchok'ak', congana tz'akat ja rna'oj inc'oli ja rutzil xin Dios ruq'uin.

* * * * * * * * * *41 Ja c'a rtata' rute' eje'e' nojel tak juna'

tok nerila' ja nmak'ij pascua ni nepi wi'pa Jerusalén. 42 In queri' queban chakaja'ja tok cablajuj chic rjuna' ja Jesús, xebe japa Jerusalén como ni quicostumbre wi' jaraj Israel chi nequic'ulu' ja nmak'ij. 43 Jac'a tok xoc'owi ja nmak'ij netajini nemelojipa Nazaret pro ja c'a Jesús ja tala' arja'q'ueje' can pa Jerusalén xarwari' mta rn-aben ja José chi q'ueje' can nixtac'a rute'ta chakaja'. 44 Ja nquech'ob eje'e' chi c'olija Jesús chiquicojol ja jule' chic winak ja

SAN LUCAS 2:45 87 SAN LUCAS 3:13recachbilanto pa bey. Kaj jun k'ij chibinem cumal. Ja tok quetz'at chi mta jaJesús c'ac'ari' quemaj rcanoxic chiquicojolja cach'alal in chiquicojol ja winak ja cotakquewach chakaja'. 45 Ja c'a tok ma xcanoyta cumal c'ac'ari' xemeloji ja pa Jerusalénchi rcanoxic. 46 C'a chi oxi' k'ij xequiwila'wi', chipan ja nimlaj templo xin Dios c'owi', tz'ubul chiquicojol ja maestro ja neti-jon quixin ja winak tre ja rtzobal Dios. Kasnuya' rxquin tre ja nquibij ja maestro inc'oli ja nc'axaj je'e chique chakaja'. 47 Kasnc'asc'o'i nquic'axaj ja nbij pro canojelalcomo congana tz'akat ja rna'oj in tok c'olinquic'axaj tre congana utz ja nbij chique.48 Peti rute' rachbil ja José:

—¿Wawe' ek atc'o wi' nta'? ¿Nak tretok xaban quewa' chake? Ok ca'i' in atata'congana okelnak c'ay amwal chi acanoxic,ne'x rmal ja rute'.

49 —¿Nak tre ja tok ninecanoj? ¿La maewotak ta chi anin ni rjawaxic wi' chwe chinban cumplir ja rsamaj ja nata' Dios? ne'eja Jesús chique. 50Pro eje'e' ma xch'obtaj tacumal ja xbij chique.

51 C'ac'ari' xerachbilajel chic ja Jesús,xemeloj chic jutij pa Nazaret. Arja' ninnimaj wi' ja nquibij tre. Ja c'a rute' arja'xuc'ol ja pa ranma nojel ja bantaji ja paJerusalén. 52 Ja c'a Jesús juna' juna' xa jani'penakmás ja rna'oj, ni rchaponwi' q'uiyemin más chi na utz ntz'at rmal ja Dios incumal ja winak chakaja'.

31-2 Ja c'a Juan ja rc'ajol Zacarías arja'

xerila' ja k'ij ja tok tzijoni ja Dios ruq'uin pajun lugar ja kas talan wi' tokori' pa rtiempoja nimlaj rey rbina'an Tiberio César. Jac'a Tiberio César olajuj juna' toqui ja pak'etbaltzij ja tok tzijoni ja Dios ruq'uin jaJuan. In jule' chic ja rachi'i' ja re'ocnakk'etol tak tzij chipan ari' tiempo quewa'quebi' ri'. Jun, Poncio Pilato rubi', arja'ocnak gobernador xin Judea. Jun chic,Herodes rubi', pa ruk'a' arja' c'o wi' ja de-partamento Galilea. Jun chic, Felipe rubi'rch'alal ja Herodes, pa ruk'a' arja' c'o wi' jaca'i' lugar Iturea in Traconite. In jun chic,Lisanias rubi', pa ruk'a' arja' c'o wi' ja lugarAbilinia. Ja rachi ja rocnak lok'laj sacerdotetri' Anás rubi' rachbil Caifás. 3 Ja c'a Juan

tok xc'axaj ja bix tre rmal ja Dios c'ac'ari'be, xa bar ta tri' nk'axwi' ja binelya' Jordántri' nbe wi' in tok ec'oli winak ja ne'ekajruq'uin quewa' nbij chique ri': —Teq'uexa'ja rena'oj, teya'a' can ja ritzelal in quixbanbautizar, quirtari' neban utzc'a chi ncuy-taji ja rewil emac, ne' chique. 4 Tri' bantajwi' cumplir ja tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios ojer rmal ja profeta Isaías, quewa' nbijri': —C'o jun kulaj nc'axax chipan ja lugarja kas talani, quewa' nbij ri': —Techomarsajchi utz ja rubey ja kajawDios, jic teya'a'. 5 Jasiwan xtinojsax na pro nojel tak siwan. Jac'a jayu' ni majun tre ja maquita xtikajsaxna. Ja loclak tak bey xtiya' na pa jic, jac'a wi c'ototajnak je'e rwach jari' nmuk na.Congana xtiban na rbanic chi utz ja bey 6 inja winak eje'e' xtiquetz'at na ja totajem xinDios. Queri' ja tz'ibtal can.

7 Ja c'a Juan tok ne'ekaji ja winak ruq'uinchi neruban bautizar quewa' nbij chiqueri':

—Ixix congana itzel tak na'oj ewc'an,ix cani' jule' itzel tak cumatz. ¿Nak binchewe chi nixanmaj chwach ja nimlaj juicioja nnakajinto? 8 Ja mero rubey chi nebantiwachini ja rutzil pa tak ewanma, nijawari'yatal chewij chi neban ja wi katzij chieq'uexon chic ja rena'oj. In maxta quewa'tebij kaj pa tak ewanma ri': —Ajoj ok riyrumam can ja rAbraham rmalari' ok rti-namit Dios, maxta quixche'e. Queri' nbijchewe como ja Dios nima c'ayew ta tre ner-winakarsaj jule' riy rumam ja rAbrahamtrela' jule' abaj le'. 9 In chakaja' ja camicri' xa nakaj c'oto chi wi' ja juicio xin Dioscani' rbanic jun iquiaj chomin chic xajalalmaja'n tichoy jule' che' tre. Ja c'a che' jamta utz rwach nuya' jari' nchoyi nojelal innporox pa k'ak'. Queri' nbij ja Juan chique.

10—¿Nak nkaban c'awa'? kas neche'e jawinak tre.

11 —Xa nak ta chewe ja c'o ca'i' camisaruq'uin tiya'a' jun tre ja mta rxin owi c'oway ruq'uin tiya'a' rxin ja mta nutij, ne'eja Juan chique. 12 Ec'o jule' molol tak im-puesto xe'ekaj ruq'uin chakaja' chi nebanbautizar rmal, eje'e' quewa' quibij tre ri':

—Maestro, ja c'a rajoj ¿nak nkaban?xeche' tre.

13 —Ja rimpuesto tok ntoj pan ek'a'cumal ja winak xta nijawari' nec'am chique

SAN LUCAS 3:14 88 SAN LUCAS 3:38ja bin chewe rmal ja k'etbaltzij, ma teya' tarwi' ja nec'utuj chique, ne'e ja Juan chique.14 Ec'oli soldado chakaja' c'oli quic'axaj trequewari':

—Ja c'a rajoj ¿nak nkaban? xeche' tre.—Ma que'epuersa'ij ta ja winak chi

nqueya' quinakun chewe. In jun chic, matetz'ak ta tzij chiquij winak. In jun chic,quixq'ueje' conforme ruq'uin ja rewajil janech'ec. Queri' xbij ja Juan chique.

15 Ja c'a winak eje'e' congana quiganancotakij nak ocnak wi' ja Juan, ni caybenwi' nak ja xtibix chique rmal. Ja quimajonrch'obic pa tak canma chi ja Juan maxlaarja' ja Cristo pro queri' quech'ob canoje-lal. 16 Rmalc'ari' ja tok quewa' xbij ja Juanchique canojelal:

—Anin, ya' ncoj ja nixnbanbej bautizarpro c'o chi na jun penak ja xajalal maja'ntumaj ja rsamaj, arja' más chi na nim japoder c'o pa ruk'a' chinwach anin. Aninma yatal ta chwij xquintiloc ta ruq'uin nix-tac'a chi rquiric ja rxajab. Arja' nixrubanbautizar pro Espíritu Santo in k'ak' ja nixr-banbej bautizar. 17 Arja' rchomin chic ri'chi nerparti'ij ja re utz chiquicojol ja ma eutz ta cani' nuban jun achi nuq'uiak rwachtrigo tre pala, nparti'ij ja trigo chipan jarmukal. C'ac'ari' nuc'ol ja trigo chipan jarc'olibal pro ja rmukal jari' nporoj pa k'ak'pro jari' k'ak' mta chupic trij. Queri' xbij jaJuan chique.

18Q'uiy ja tzij ja quitakari' ja xerpaxbabejja winak ja tok xuya' rbixic chique ja utzlajtzij xin totajem. 19 Pro c'oli ja xuch'a' treja gobernador Herodes como ja Herodesc'o jun rixnam rc'amon, Herodías rubi'. Jac'a Herodías arja' rxjayil ja Felipe rch'alalja Herodes. In ja Herodes c'o chi najule' ja ritzelal rbanon ja ch'a' tre rmal jaJuan. 20 Q'uiy rwach ja ma utz ta xuban jaHerodes in c'uluto xucoj ja Juan pa che'.

* * * * * * * * * *21 Ja c'a Jesús tok xebantaj bautizar

canojel ja winak in tok bantaj bautizararja' chakaja' c'ac'ari' kas rmajon rbanicoración ja tok jaktaji ja caj 22 in kajto ja rE-spíritu Santo ruq'uin. Ja c'a rEspíritu Santocani' jun ajsakaxic' ja tok kajto ruq'uin.C'ac'ari' c'o jun kulaj penak chila' chicajc'axaxi, quewa' xbij tre ja Jesús ri': —Atat

ja rat chak'laj Walc'wal, congana ninquicotchawij, ne'e ja kulaj xin Dios tre.

* * * * * * * * * *23 Ja Jesús tok xumajel ja rsamaj c'o

chi la treinta rjuna' in ja chiquewach jawinak arja' ralc'wal ja José. Ja c'a Joséarja' ralc'wal Elí. 24 Ja Elí ralc'wal Matat.Ja Matat ralc'wal Leví. Ja Leví ralc'walMelqui. Ja Melqui ralc'wal Jana. Ja Janaralc'wal José. 25 Ja José ralc'walMatatías. JaMatatías ralc'wal Amós. Ja Amós ralc'walNahum. Ja Nahum ralc'wal Esli. Ja Esliralc'wal Nagai. 26 Ja Nagai ralc'wal Maat.Ja Maat ralc'wal Matatías. Ja Matatíasralc'wal Semei. Ja Semei ralc'wal José.Ja José ralc'wal Judá. 27 Ja Judá ralc'walJoana. Ja Joana ralc'wal Resa. Ja Resaralc'wal Zorobabel. Ja Zorobabel ralc'walSalatiel. Ja Salatiel ralc'wal Neri. 28 JaNeri ralc'wal Melqui. Ja Melqui ralc'walAdi. Ja Adi ralc'wal Cosam. Ja Cosamralc'wal Elmodam. Ja Elmodam ralc'wal Er.29 Ja Er ralc'wal Josué. Ja Josué ralc'walEliezer. Ja Eliezer ralc'wal Jorim. Ja Jorimralc'wal Matat. 30 Ja Matat ralc'wal Leví. JaLeví ralc'wal Simeón. Ja Simeón ralc'walJudá. Ja Judá ralc'wal José. Ja José ralc'walJonán. Ja Jonán ralc'wal Eliaquim. 31 JaEliaquim ralc'wal Melea. Ja Melea ralc'walMainán. Ja Mainán ralc'wal Matata. JaMatata ralc'wal Natán. 32 Ja Natán ralc'walDavid. Ja David ralc'wal Isaí. Ja Isaíralc'wal Obed. Ja Obed ralc'wal Booz. JaBooz ralc'wal Salmón. Ja Salmón ralc'walNaasón. 33 Ja Naasón ralc'wal Aminadab. JaAminadab ralc'wal Aram. Ja Aram ralc'walEsrom. Ja Esrom ralc'wal Fares. Ja Faresralc'wal Judá. 34 Ja Judá ralc'wal Jacob.Ja Jacob ralc'wal Isaac. Ja Isaac ralc'walAbraham. Ja Abraham ralc'wal Taré. JaTaré ralc'wal Nacor. 35 Ja Nacor ralc'walSerug. Ja Serug ralc'wal Ragau. Ja Ragauralc'wal Peleg. Ja Peleg ralc'wal Heber.Ja Heber ralc'wal Sala. 36 Ja Sala ralc'walCainán. Ja Cainán ralc'wal Arfaxad. JaArfaxad ralc'wal Sem. Ja Sem ralc'wal Noé.Ja Noé ralc'wal Lamec. 37 Ja Lamec ralc'walMatusalén. Ja Matusalén ralc'wal Enoc.Ja Enoc ralc'wal Jared. Ja Jared ralc'walMahalaleel. Ja Mahalaleel ralc'wal Cainán.38 Ja Cainán ralc'wal Enós. Ja Enós ralc'walSet. Ja Set ralc'wal Adán. Ja Adán ralc'walDios.

SAN LUCAS 4:1 89 SAN LUCAS 4:234

1 Ja c'a Jesús arja' nojnak ja rEspírituSanto pa ranma, xelel chipan ja binelya'Jordán, c'amarel rmal ja rEspíritu Santochipan ja lugar ja kas talani. 2 Ca'winakk'ij q'ueje' tri', majtaj rtakchi'ixic rmal jadiablo. Tre ja tiempo ja q'ueje' tri' nimajunnak ta xutij. Ja c'a tok tz'akati ja ca'winakk'ij majtaj rmal rk'ak'anil rupan. 3 Peti jadiablo:

—Ja wi katzij chi atat ja rat Ralc'wal Diostabij c'a trewa' ja jun abaj ri' chi noc way,ne'e ja diablo tre ja Jesús.

4—Tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chija winak ma ruyon ta way nc'atzin chiquetre ja quic'aslemal pro nojel ja rtzobal Diosjari' nc'atzin chique chakaja', ne'e ja Jesústre.

5 C'ac'ari' ja diablo xuc'amel chic jaJesús, xebe parwi' jun nimlaj jayu'. Jac'a tok xe'ekaji xa jurata xuc'ut chwachja gobierno rxin nojel ja tinamit ja c'ochwach'ulew 6-7 in xbij chic tre:

—Wi xcatxuque' chinwach wi naya'nuk'ij, anin njach pan ak'a' ja gobierno rxinnojel ja tinamit ja nmajon rc'utic chawachle' in ncoj pan ak'a' nojel ja meba'il rxinchakaja'. Como anin c'o nuk'a' tre nojel janatz'at le' in nincowini xa nak ta chi achi'alnya' wi', ne' tre. 8 Ja c'a Jesús quewa' xbijtre ri':

—Jat, catel chinwach Satanás comotz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chi xaruyon ja Dios ja rawajaw catxuque' chwach,xa ruyon arja' taya'a' ruk'ij, queri' nbij, ne'tre.

9C'ac'ari' ja diablo xuc'amel chic ja Jesús,xebe chipan ja tinamit Jerusalén. Ja c'a tokxe'ekaji xjotba' parwi' ja nimlaj templo xinDios in xbij tre:

—Ja wi katzij chi atat ja rat Ralc'walDios taq'uiaka'el c'a awi' wawe' ri' 10 comoja chipan ja rtzobal Dios quewa' tz'ibtalcan chawe ri': —Ja Dios nerutakto ángelchi naturquichajij, 11 eje'e' netz'amo awxinutzc'a chi matasoc awakan chwach abaj.Queri' tz'ibtal can, ne'e ja diablo. 12 Ja c'aJesús xbij tre:

—Pro tz'ibtal can chakaja' chi matac'ambajaj ta ja Dios ja rawajaw, queri'nbij, ne' tre.

13 Ja c'a diablo arja' nimajun ncanoy chicrmal ja ntakchibej rxin ja Jesús c'ac'ari'xuya' can jun tiempo.

* * * * * * * * * *14 Ja c'a Jesús arja' meloj chipan ja depar-

tamento Galilea, nojnak chic ja poder rxinja rEspíritu Santo pa ranma. Be c'a rtzijoxiccumal ja winak nojel nat nakaj. 15 Xumajquitijoxic ja winak pa tak jay xin molbalri'il ja bar nquemol wi' qui' chi rc'axaxic jartzobal Dios, congana nya' ruk'ij cumal jawinak pro ni canojelal.

16Be c'a chipan ja tinamit Nazaret ja barq'uiy wi'. Ja c'a tok xerila' ja xula'nbalk'ij be chipan ja jay xin molbal ri'il comoniquirwari' ja rcostumbre. Ja c'a tok xekajipe'e nojoj utzc'a chi nsiq'uij ja rtzobalDios. 17 C'o jun libro ja tz'ibtal can rmalja rojer profeta Isaías jari' jach pa ruk'a'.C'ac'ari' xujak ja libro, xuwil ja tzij jansiq'uij chiquewach ja winak, quewa' nbijja tzij ri': 18 —Ja rEspíritu Santo rxin jakajaw Dios arja' c'o wq'uin como arja' in-rtakonto utzc'a chi nya' rbixic ja utzlaj tzijja rc'amonto totajem xin Dios chique ja takmeba'i', inrtakonto chi nenuto' ja winak jakas nti'on canma pa ruk'a' ja il mac, inr-takonto chi nya' rbixic chique ja winak jare'ocnak preso pa ruk'a' ja il mac chi ne'elna libre, in nbij chique ja moya' chi njak naquewach, in nbij chique ja quimajon rtijicja rpokonal chi netotaj na. 19 Inrtakontoutzc'a chi nya' rbixic chique ja winak chija camic xurwila' ja tiempo chi nquewil jatotajem rxin ja kajaw Dios. 20 Queri' ja tzijja xsiq'uij chiquewach. Ja c'a tok siq'uitajrmal c'ac'ari' xtz'apij ja libro, xujach chicjutij tre ja rachi ja jachyon rxin pa ruk'a'in tz'abe'e. Kas majtajnak rtz'elwachixiccumal ja winak pro ni canojelal. 21C'ac'ari'xumaj chic tzij cuq'uin:

—Ja camic bantaj cumplir ja rtzobal Diosja c'a xinsiq'uij kaj chewach ri', ne' chique.22 Canojel ja winak quemaj tzij tre, quewa'quibij chibil tak qui' ri':

—Congana buena ja jun achi le', conganataka'an buen tak tzij nbij pro ¿la ma ja tac'ala' ralc'wal José? xeche'e. 23 Ja c'a Jesúsquewa' xbij chique ri':

—Anin c'o nseguro chi quewa' nebijchwe camic ri': —Como ne'atzursaj jawinak que'atzursaj c'a chakaja' ja rawach

SAN LUCAS 4:24 90 SAN LUCAS 4:43tak aj tinamit. Como c'o jule' milagro xa-ban chipan ja tinamit Capernaum tabana'c'a chakaja' wawe' chipan ja ratinamit atat,nixche' chwe. 24 Pro ni katzij wi' ja xtin-bij chewe ri', ja profeta xin Dios eje'e'ni maquenimax wi' cumal ja cach tak ajtinamit, niquirwari' nban chique canojelal.25 Pro bien turkaj chewe nak ja bantaji japa rtiempo ja rojer profeta Elías. Oxi' juna'in nic'aj sak'ij xuban tri' in c'o jun nimlajwa'al peti nojel nat nakaj chipan ja lugar.E q'uiy ja malca'n tak ixoki' ja rec'o wawe'pan Israel tri' 26 pro ja c'a rElías tok xubanjutij takel rmal ja Dios chi rto'ic junmalca'nixok ma ruq'uin ta jun aj Israel takel wi'pro takel chi rto'ic jun malca'n ixok ja c'ochipan ja raldea Sarepta ja c'o pa rcuentaSidón. 27 In queri' bantaji chakaja' ja partiempo ja rojer profeta Eliseo tokori' toke q'uiy chique ja raj Israel emajtajnak rmalja ritzel tak ch'a'c pro ni majun nak tatzursax ta chique xarwari' c'o jun aj Siriatri' Naamán rubi', ruyon arja' tzursax treja yobil. Queri' xbij ja Jesús chique.

28 Ja c'a raj Israel ja rec'o chipan ja jayxin molbal ri'il chaka maril quic'axaj jabix chique rmal ja Jesús congana xekulujrmal pro ni canojelal. 29 C'ac'ari' xeyictajtrij, quechap, quilasajto chipan ja tinamit.Ja tinamit chwach jun jayu' c'o wi' in tokxe'ekaj chuchi' jun siwan laj queq'uiakel jaJesús chipan. 30 Pro ja c'a Jesús arja' k'axchiquicojol, be.

* * * * * * * * * *31 C'ac'ari' be ja Jesús chipan ja tinamit

Capernaum ja c'o pa rcuenta Galilea. Jac'a tok xekaji xumaj quitijoxic ja winakpa tak xula'nbal k'ij. 32 Ja c'a winak kasc'asc'o'i nquic'axaj ja tijonem nuya' comoja rtzobal congana nerusil, bien k'alaj chiruq'uin Dios penak wi' ja nbij.

33 Xuban jutij c'o jun achi chipan ja jayxin molbal ri'il, ocnak jun itzel espíritu tre.Ja c'a rachi xumaj rakic ruchi', quewa' xbijtre ja Jesús ri':

34 —Jesús ja rat aj Nazaret ¿nak nar-bana' wawe' kuq'uin, la maxta atpenak chinokaryojo'? Anin bien wotak nak atocnakwi', atat ja rat Santilaj Ralc'wal Dios, ne'

tre. 35 Ja c'a Jesús arja' xch'olij ja ritzelespíritu:

—Tacajba' in catel pa ranma ja rachi, ne'tre. Ja c'a xuban ja ritzel espíritu tre jarachi xch'akij can pa tok'ulew chiquewachja winak c'ac'ari' xel pa ranma in be, nimajun itzel nak ta xuban can tre. 36 Ja c'awinak congana c'asc'o'i quetz'at canojelalin quewa' quibij chibil tak qui' ri': —Jawa'rachi ri' ¿nak chi tzijal nucoj? C'o taka'anruk'a' chique ja ritzel tak espíritu, conganataka'an rchok'ak' ja rtzobal como nerubanmandar chi ne'eli in nnimax taka'an cumal,neche'e. 37Be c'a rtzijoxic ja Jesús nojel natnakaj pa tak lugar ja c'o chinakaj ja tinamitCapernaum.

38 Ja c'a Jesús arja' xelel chipan ja jay xinmolbal ri'il, be chi rochoch ja Simón. Jatok xekaji c'oli rjite' ja Simón* yawajnak,majtajnak rmal jun nimlaj c'atan. C'utuxjunutzil tre chi nuto' ja yawa'. 39 Ja c'a Jesúsarja' tiloc chi ch'at ruq'uin ja yawa', xubanmandar ja c'atan chi neli in ni chanim xeli.Chaka c'a jalal tok yictaji ja rixok in xumajquilixic ja Jesús.

40 Ja c'a tok xoc ak'a' canojel ja winakja rec'o yawa'i' cuq'uin eje'e' xequec'amelruq'uin ja Jesús. Congana q'uiy rwach jayobil e'uc'ayon. Ja c'a Jesús arja' xuya'ruk'a' pa quewi' chiquijujunal, xertzursaj.41 In chakaja' e q'uiy chique ja winak ec'olitzel tak espíritu xe'el pa tak canma. Ja c'aritzel tak espíritu tok xe'eli querak quechi'in quewa' quibij tre ja Jesús ri': —Atat ja ratRalc'wal Dios, xeche' tre. Pro ja c'a Jesúsarja' xeruk'il chi maquetzijon más comoeje'e' cotak chi arja' ja Cristo ja cha'on rmalja Dios.

* * * * * * * * * *42 Ja c'a chi rcab k'ij ja tok sakar kaj xelel

chipan ja tinamit, be chic chipan jun lugarja bar kas talan wi'. Ja c'a winak eje'e'quemaj rcanoxic in tok xequiwila' conganaquecoj pa ch'a'oj chi nq'ueje' chi na máscuq'uin. 43 Pro arja' quewa' xbij chiqueri': —Anin c'o rjawaxic chwe chi ninbechic chipan jule' chic tinamit utzc'a chi tri'nenya'a' wi' rbixic chakaja' ja utzlaj tzij treja gobierno xin Dios comoxa rmalari' ja tokintakonto, ne' chique.

* 4:38 Ja Simón c'o chic jun rubi' rbina'an Pedro.

SAN LUCAS 4:44 91 SAN LUCAS 5:1844Queri' c'a xuban, be pa tak tinamit je'e

ja c'o pa rcuenta Galilea, noc pa tak jay xinmolbal ri'il in nuya' rbixic ja rtzobal Dioschique ja winak.

51 Xuban c'a jutij ja Jesús c'o chuchi' ja

ya' ja bina'an tre Lago Genesaret, con-gana e q'uiy ja winak netajini nqueminqui' trij utzc'a chi nquic'axaj ja rtzobalDios ja nbij chique. 2 Ja c'a Jesús c'o ca'i'lancha xutz'at pon c'o chiya'. Ma ec'ota ja chapol tak ch'u' chipan ja lanchacomo eje'e' e'elnakel, quimajon rch'ajic jaquec'am ja chapbal ch'u'. 3 Jun tre ja ca'i'lancha rxin Simón in chipan ari' lancha xocwi' ja Jesús:

—Jo' kojote' nojoj jutz'it asic, ne'e jaJesús tre ja Simón. Ja c'a tok ejotol nojojchic c'ac'ari' ja Jesús tz'abe' chipan ja lan-cha in xumajto quitijoxic ja winak. 4 Ja c'atok tzuri tzij rmal xbij chic tre ja Simón:

—Camic jo', tac'ama'el chic ja lancha jabar más pos wi' rpan ja ya' in tri' teq'uiaka'chi wi' ja rec'am chipan ja ya' utzc'a ec'olich'u' ne'echap, ne' tre.

5 —Pro Maestro, ni jun ak'a' xoksamajipro bar ta tri' kachap wi' jun ti rkan jach'u'. Pro como atat natbini chi queri'nkaban nokbe c'ari', nenq'uiaka' c'ari' jac'am chipan ja ya', ne'xi rmal ja Simón.6 Queri' c'a queban, xebe, xequiq'uiaka'ja c'am ja bar más pos wi' rpan ja ya'.Ja tok q'uiaktaj cumal congana jun ch'u'xe'oc chipan, xumaj q'uiokoptajem ja c'amcumal. 7 C'ac'ari' xequisiq'uij pon jacachbil ja rec'o chic cha jun lancha chine'urto' cumal. Ja tok xe'urkaji quemajc'a quilasaxic ja ch'u' chipan ja c'am, nixenoji chi ca'i' lancha ja ch'u', jutz'it laj bexe' ya' ja lancha cumal ja ch'u'. 8 Ja c'aSimón Pedro ja tok xutz'at ja milagro jabantaji c'ac'ari' xuque' chwach ja Jesús inquewa' xbij tre ri': —Wajaw, mejor natbequinaya'a' can como anin xa in jun achiin aj'il in ajmac, ne' tre. 9 Queri' xbijja Simón como arja' e rachbil canojel jarec'o ruq'uin congana c'asc'o'i quetz'at chicongana jun ch'u' xequechap. 10 Ec'olichakaja' ja Jacobo in Juan ja re rc'ajol junachi Zebedeo rubi', eje'e' quic'amon qui'

ruq'uin ja Simón tre ja chapoj ch'u' in con-gana c'asc'o'i quetz'at ja bantaji chakaja'.Ja c'a Jesús quewa' xbij tre ja Simón ri':—Ma taxbej ta awi', c'o chi na jun samajja xtamajel chic rbanic camic ri', winakchic ja xque'acanoj utzc'a chi ne'acoj paruk'a' ja Dios, ne' tre. 11C'ac'ari' quec'amtoja ca'i' lancha, xekajto ja chiya'. Chijutijqueya' can nojelal in xetre'el trij ja Jesús.

* * * * * * * * * *12Xuban jutij ja Jesús c'o chipan jun tina-

mit, c'o jun achi xekaj ruq'uin majtajnakrmal jule' itzel tak ch'a'c. Ja c'a rachi ja tokxutz'at ja Jesús xuque' chwach in tique'e:

—Wajaw, ja wi nawajo' ninatzursaj, aninwotak chi natcowini ninatzursaj, ne' tre.13 Ja c'a Jesús xuyuk pon ja ruk'a', xuchapja yawa' in xbij tre:

—Can nwajo' ja cani' nabij chwe,cattzuri, ne' tre, in ni chanim xeli ja ritzeltak ch'a'c trij. 14 In xbij chic tre: —Congananban recomendar chawe chi majun bar tatri' nabij wi' ja xinban chawe. Xar ja naban,jat, jac'utu' awi' chwach ja sacerdote injaya'a' ja rofrenda ja cani' rbin can jaMoisés chipan ja ley xin Dios chi naban.Ja c'a rofrenda naya' jari' noc testimoniochiquewach ja sacerdote chi naban cumplirja rbin can ja Moisés. Queri' xbij tre15 pro más chi na be rtzijoxic in conganae q'uiy ja winak nurquimolo' qui' ruq'uinchi rc'axaxic ja tijonem nuya' in ja yawa'i'chique, eje'e' ncajo' chi netzursax rmal.16 Ja c'a rarja' nbe chipan jun lugar ja barkas talan wi' in tri' nerbana' wi' oración.

* * * * * * * * * *17 Xuban c'a jutij ja Jesús arja' rmajon

quitijoxic ja winak. Ec'o c'a jule' fariseoetz'ubul chirnakaj e cachbil jule'maestro janetijon quixin ja winak tre ja ley xin Dios,eje'e' nojel tak tinamit epenak wi' ja c'opa rcuenta Galilea in pa rcuenta Judea inec'oli chique pa Jerusalén epenakwi'. Ja c'aJesús c'oli ja poder xin Dios ruq'uin utzc'achi nertzursaj ja yawa'i'. 18 Chaka c'a jalaltok ec'o jule' achi'i' xe'urkaji, c'o jun achiquic'amonto siquirnak, cotz'ol chwach junch'atan che'. Ja c'a rachi'i' eje'e' cajo' taxe'oc ta ja pa jay xequiya'a' ta ja yawa' c'a

SAN LUCAS 5:19 92 SAN LUCAS 5:38chwach ja Jesús. 19 Pro ma xecowin ta que-coj ta ja pa jay como ja winak congana eno-jnak chipan. Ja c'a queban, xejote' parwi'ja jay, quiwasaj jule' xot in tri' quikajsaj wi'ja yawa', cotz'ol chwach ja ch'atan che'. Jac'a yawa' c'a chwach ja Jesús xekaj kaj wi'ja bar quimolon wi' qui' ja winak. 20 Ja c'aJesús tok xutz'at ja yukulbal quec'u'x c'oruq'uin, arja' xbij tre ja siquirnak:

—Achi, camic cuytaji ja rawil amac, ne'tre. 21 Ja c'a maestro e cachbil ja fariseoja tok chaka maril quic'axaj ja xbij ja Jesúsquewa' quemaj rch'obic pa tak canma ri':

—¿Nak ocnak wi' ja jun achi le' chewi'tok nbij jule' tzij ja xa ofensa rc'amonto treja Dios? Comomchita nak chi ta ncuyuwi jail mac, xa ruyon ja Dios ncuyuwi, xeche' kajpa tak canma. 22Pro ja Jesús arja' bien rotakja netajini nquech'ob kaj pa tak canma inxbij chique:

—¿Nak tre tok queri' nech'ob kaj pa takewanma? 23 Camic nwajo' nc'waxaj chewe¿nak ja más c'ayew tre ja ca'i' ri', la ja'nbij tre ja rachi chi ncuy ja ril rumac ola ja' nbij tre chi nyictaji in nbe? 24 Aninc'oli ja xtinban chewach camic ri' utzc'achi newotakij chi anin ja rin Alc'walaxelja xinoc alaxic cuq'uin ja winak yatajnakchwe chi ncuy ja quil quemac ja winakwawe' chwach'ulew, ne'e ja Jesús chique.C'ac'ari' xbij tre ja siquirnak:

—Anin nbij chawe camic, catyictaji,tac'ama'el ja rawarbal in jat chi awochoch,ne' tre. 25 Chaka maril bitaj queri' rmalc'ac'ari' yictaji ja rachi chiquewach, xumajrc'olic ja rwarbal in be chi rochoch, janilanuya' ruk'ij ja Dios. 26 Ja c'a winak eje'e'congana c'asc'o'i quetz'at ja bantaji cano-jelal, quemaj rya'ic ruk'ij ja Dios, conganaquixben qui' in quewa' quibij ri': —Ja camicc'oli katz'at jamajutij katz'aton ta, xeche'e.

* * * * * * * * * *27 C'ac'ari' xelel ja Jesús tri', be. C'o jun

achi xutz'at molol impuesto, Leví rubi'. Jac'a Leví arja' tz'ubul chipan ja lugar ja barntoj can wi' ja rimpuesto pa ruk'a'. Ja Jesústok xekaj ruq'uin quewa' xbij tre ri': —Jo',cattre' chwij chi natoc ndiscípulo, ne' tre.28 Ja c'a Leví yictaji, xuya' can nojelal intre'el trij ja Jesús.

29 Ja c'a Leví c'o jun nimlaj wa'imxchomij pa rochoch rxin ja Jesús. Ja c'aJesús e rachbil ja rdiscípulo eje'e' etz'ubulpa mesa. Congana e q'uiy ja molol takimpuesto etz'ubul pa mesa cuq'uin in ec'ojule' chic winak chakaja'. 30 Ec'o c'a jule'maestro ja netijon quixin ja winak tre jaley xin Dios e cachbil jule' fariseo eje'e'c'oli quech'a' chique ja rdiscípulo ja Jesúsquewari':

—¿Nak c'a tre tok nixwa' cuq'uin ja jule'molol tak impuesto le' in cuq'uin chakaja'ja jule' chic aj'il ajmaqui' le'? xeche'chique. 31 Pro peti ja Jesús, quewa' xbijchique ri':

—Ja ma e yawa'i' ta eje'e' matic'atzin jundoctor chique pro ja yawa'i' jari' ni nc'atzinwi' jun doctor chique. 32 Anin inpenakchi ne'uncanoj ja raj'il ajmaqui' utzc'a chinqueya' can ja quil quemac, ma eje'e' ta jach'ajch'oji' chic ja ne'uncanoj. Queri' xbijja Jesús chique.

* * * * * * * * * *33 C'ac'ari' quibij chic tre:—Ja c'a discípulo rxin ja Juan Bautista

eje'e' tri' tri' nqueban ja rayuno rach-bil oración in queri' nqueban ja discípulokaxin ajoj chakaja' ja rok fariseo pro ¿nakc'a tre tok ma queri' ta nqueban ja radis-cípulo atat? 34 Ja c'a Jesús arja' xbij chique:

—Cani' chique jule' winak ebanon invi-tar tre jun c'ulbic, ja tok c'a c'o na ja rachichiquicojol ja nc'ule'e ¿la c'o ta c'a modaari' xtebij ta chique chi tebana' ayuno,xquixche' ta chique? 35 Pro nerila' na junk'ij ja tok eje'e' xtilasax chiquicojol ja rachija nc'ule'e, c'a tokoc'ari' tok xtiquebanja rayuno. Queri' xbij ja Jesús chique.36 C'ac'ari' c'o jun c'ambal tzij xbij chiquequewari':

—Mta jun nak ta xtilasaj ta jun c'ojbal trejun tziak c'ac'a xtic'ojbej ta jun tzabuklajtziak como jari' xa ntz'ila' ja c'ac'a tziak injun chic, xa ma utz ta neli ja c'ac'a c'ojbalruq'uin ja tzabuklaj tziak. 37 In chakaja'cani' tre vino c'ac'a mta jun nak ta xtuc'olta pa tzabuklaj tak c'olbal. Ja wixta queri'nbani ja c'ac'a vino nurak ja c'olbal in ntixiin ntz'iloxi ja c'olbal chakaja'. 38 Pro jarjawaxic chi nbani, ja c'ac'a vino nc'olichipan c'ac'a tak c'olbal in nuto' ri' chi ca'i',nixtac'a vino in nixtac'a c'olbal ntz'ilox ta.

SAN LUCAS 5:39 93 SAN LUCAS 6:2239 Jun achi wi nutij ja vino ja ma c'ac'a tac'ayew chi nel ruc'u'x trij ja c'ac'a vinochanim: —Más na utz ja ma c'ac'a ta, ne'e.Queri' xbij ja Jesús chique tre ja c'ac'atijonem rc'amonto.

61 Xuban jutij ja Jesús pa jun xula'nbal

k'ij arja' rmajon binem chipan jule' trigoe rachbil ja rdiscípulo. Kas netajini nek'axchipan ja trigo ja tok quemaj rk'olic rwachja trigo ja rdiscípulo, quebak pa quek'a' inquetij. 2 Ec'o c'a jule' fariseo, eje'e' quibijchique:

—Ja nixtajini emajon rbanic jala' xajannbani pa tak xula'nbal k'ij. ¿Nak tre tokneban quela'? xeche' chique. 3 Ja c'a Jesúsquewa' xbij chique ri':

—¿La ma esiq'uin ta la'an chipan ja rt-zobal Dios ja xuban ja rojer rey David jatok xuban jutij arja' majtaj rmal rk'ak'anilrupan in ja re rachbil chakaja'? 4 Jac'a xuban, xoc chipan ja rochoch Dios,xuc'am ja caxlanway ja parti'in chwach jaDios, xutij arja' in xuya' quixin ja rachbilchakaja'. Queri' xubanmasqui jari' caxlan-way tz'ibtal chipan ja ley xin Dios chi xaqueyon sacerdote ja netijowi, ne' chique jafariseo. 5 C'ac'ari' xbij chic chique: —Aninja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uinja winak, pa nuk'a' anin c'o wi' ja nbanichipan ja xula'nbal tak k'ij. Queri' xbijchique.

* * * * * * * * * *6 Pa jun chic xula'nbal k'ij xoqui ja Jesús

chipan ja jay xin molbal ri'il in xumajquitijoxic ja winak. C'o c'a jun achi siquir-nak jun ruk'a' riquik'a'. 7 Ja c'a mae-stro e cachbil ja fariseo eje'e' quimajonrc'ambajaxic ja Jesús, ncajo' nquetz'at jawi ntzursaj ja rachi pa jun xula'nbal k'ij.Queri' nqueban utzc'a chi nquewil jun ril janquichapbej rxin. 8 Pro ja Jesús arja' rotakja quimajon rch'obic in xbij tre ja rachi jasiquirnak ruk'a':

—Catyictaji in catpe'e wawe' chikacojol,ne' tre. Ja c'a rachi yictaji in pe'i chiquico-jol. 9 C'ac'ari' ja Jesús xbij chique:

—Anin c'oli nwajo' nc'waxaj chewecamic. ¿Nak nuya' lugar chake ja leychi nkaban pa tak xula'nbal k'ij, la ja'chi nkaban ja rutzil owi itzelal? ¿La ja'

nuya' lugar chake chi nekato' ja winakowi nekacamsaj? ne' chique. 10 Kasxertz'elwachij canojelal c'ac'ari' xbij treja rachi: —Tayuku' ja rak'a', ne' tre, inxuyuk ja ruk'a' in tzuri. 11 Ja c'a reje'e'congana xekuluj rmal, quemaj tzij chibiltak qui', quemaj rcanoxic rij rwach ja Jesúsnak nqueban tre.

* * * * * * * * * *12 Chipan ari' tiempo be ja Jesús, jote'

chwach jun jayu', xuwil jun lugar ja barnuban wi' oración. Ni jun ak'a' tzijonruq'uin ja Dios pan oración. 13 Ja c'a toksakari xersiq'uij ja rdiscípulo. Ec'o cablajujxerucha' chique in xbina'aj chique chi eapóstol. 14 Eje'e' awa' ja rapóstol ri', Simónja canox chic jun rubi' rmal ja Jesús bina'axtre Pedro, Andrés ja rch'alal Simón, Jacobo,Juan, Felipe, Bartolomé, 15 Mateo, Tomás,Jacobo ja rc'ajol Alfeo, Simón, jun chique japartido rbina'an Zelote, 16 Judas ja rc'ajolJacobo, in Judas Iscariote ja jachowi ja Jesúspa quek'a' ja xetzelan rxin.

* * * * * * * * * *17C'ac'ari' ja Jesús arja' xule'to chwach ja

jayu' e rachbil ja rapóstol. Ja c'a tok kajtochwach ja rwatak'aj tri' pe'e wi' cuq'uinja rdiscípulo e cachbil jule' chic winak procongana e q'uiy. Ec'oli ja re aj Jerusalénin ec'oli ja repenak chipan ja jule' chictinamit ja rec'o pa rcuenta Judea. Ec'olichakaja' ja repenak chi' tak mar ja c'o parcuenta Tiro in pa rcuenta Sidón. Epe-nak canojel utzc'a chi nquic'axaj ja nbijja Jesús utzc'a chakaja' chi netzursax treja quiyobilal. 18 Ec'oli xetzursaxi chakaja'ja remajtajnak cumal ja ritzel tak espíritu.19 Canojel ja winak quimajon rtijic quek'ijchi nquechapoc jutz'it ja Jesús como arja'c'o poder ruq'uin in ja poder nelto ruq'uinin nertzursaj ja winak pro ni canojelal.

* * * * * * * * * *20C'ac'ari' ja Jesús xertz'elwachij ja rdis-

cípulo in quewa' xbij ri':—Ixix ja rix tak meba'i' congana qui'il

chewe como ewxin c'ari' ja gobierno xinDios. 21 Ixix ja nk'ak'an epan congana qui'ilchewe como xquixnoj na chi utz. Ixixja nixtajini nixok'i congana qui'il chewecomo xquixtzeben na. 22 Congana qui'ilchewe ixix ja nixtzelax cumal ja winak

SAN LUCAS 6:23 94 SAN LUCAS 6:42in maquixc'ul cumal in xa nixtz'uj cumalin nbix chewe cumal chi xa ix itzel takwinak pro congana qui'il chewe ja wimwal anin tok nban queri' chewe, aninja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uinja winak. 23 Ja tok queri' nqueban chewequixquicoti pro congana quixquicoti comojari' c'o jun nimlaj rtojbalil ja nyatajna chewe chila' chicaj. Como ja cati'tquimama' queri' queban chique chakaja' jarojer tak profeta ja re xin Dios.

24Pro ja c'a rixix ja rix biyoma' jari' con-gana lawulo' chewe como nixquicoti camicpro jari' jun quicotemal ja xa noc'owi.25 Ixix ja ni c'o wi' nimak tak wa'im nebancamic jari' congana lawulo' chewe comoxtetij na wa'al. Ixix ja solo tzeb nebancamic jari' congana lawulo' chewe comoxquixbison na, xquixok' na. 26 Ja tok nya'ek'ij cumal canojel ja winak jari' conganalawulo' chewe como ja cati't quimama'eje'e' queya' quek'ij chakaja' ja rojer takprofeta ja ma e xin Dios ta.

* * * * * * * * * *27 Pro ja rixix ja nixtajini neya' ewxquin

chwe camic quewa' nbij chewe ri',que'ewajo' ja rec'ulel, ja tok ec'oli ja xa itzelnixquetz'at ja c'a rixix solo utzil tebana'chique, 28 ja tok ec'oli nebin itzel tak tzijchewe ja c'a rixix solo utzlaj tak tzij tebijchique, ja tok ec'oli nixtz'ujuwi nixyok'owija c'a rixix tebana' orar pa quicuenta. 29 Jawi c'o jun xuya' jun k'a' xewey teya'a' lugartre chi nuya' chic jun chajuparaj. In wic'o chic jun xumaj chewe ja recamisa janeban, teya'a' echaqueta tre chakaja'. 30 Jawi c'o jun c'oli xc'utuj chewe teya'a' tre inwi na c'o jun c'oli ja xuc'amel chewe matech'ojij ta tre. 31 In jun chic, xa nak taneyarij chique winak chi nqueban chewequeri' c'a tebana' ixix chique chakaja'.

32Como ja wi ixix xa queyon lok' ne'ena'ja lok' ixquina'on ixix ¿la c'o ta c'a junpremio xin Dios ari' nyataj chewe nech'obixix? Como ja ritzel tak winak eje'e'chakaja' lok' nequena' ja ne'ajo'n quixin.33 In jun chic, wi xa queyon neban utzilchique ja rebanyon utzil chewe ixix ¿la c'ota c'a jun premio xin Dios ari' nyataj chewenech'ob ixix? Como ja ritzel tak winakeje'e' chakaja' nqueban utzil chique ja re-banyon utzil chique eje'e'. 34 In jun chic,

ja tok c'oli neya' pa kajonem in wi ewotakchi nya' rc'axel ¿la c'o ta c'a jun premioxin Dios ari' nyataj chewe nech'ob ixix?Como ja ritzel takwinak eje'e' chakaja' c'olinqueya' pa kajonem ja tok cotak chi nya'rc'axel. 35 Pro ja c'a rixix que'ewajo' jarec'ulel, tebana' ja rutzil, teya'a' kajonempro maxta quixocla' il tre ja rc'axel. Ja wiqueri' neban jari' c'o jun nimlaj rtojbalilnyataj na chewe in tri' nixk'alajin wi' chiix ralc'wal ja nimlaj Dios como ja Dios arja'nuban utzil chique ja winak masqui eje'e'ni matiquimaltioxij wi' tre, masqui xa eitzel tak winak. 36 Ja cani' nuban ja Diosja retata' arja' congana npokonaj quewachja winak queri' ta c'a neban ixix, tepokonajquewach chakaja'.

* * * * * * * * * *37 Maxta quixoc ix cani' k'etol tak tzij

chiquij ja winak utzc'a chi ja Dios matuk'ettzij chewij ixix chakaja'. Maxta tec'utujchiquij ja winak chi nquetoj na ja il mac janqueban utzc'a chi ja Dios matibij chewechi netoj na ja il mac ja neban ixix.Que'ecuyu' ja winak. Ja wi ne'acuy ja c'aDios arja' nixrucuy ixix chakaja'. 38Tesipajchique ja winak ja nc'atzin chique. Ja winesipaj chique jari' nya' rjil rc'axel chewe.Pro ja rjil rc'axel ja xtiya' chewe queri'rbanic ja cani' nuban jun c'ayinel ja tz'akatnpajoni, bien nuyic, bien nupitz', congananpulsaj chi utz ja rpajbal. Queri' nbij chewecomo ja wi q'uiy ja nesipaj jari' q'uiy janecochij ixix tre ja Dios owi xa ma q'uiy taja nesipaj jari' xa ma q'uiy ta ja necochijixix tre chakaja'. Queri' xbij ja Jesús chique.

39 C'ac'ari' xbij jun c'ambal tzij chique:—Jun moy wi nrc'aj chic jun rach moy

xa netzakel pa jul chi e ca'i'. 40 Mta jundiscípulo ja más ta na nrotakij chwach jacani' rotak ja rmaestro. Pro jun discípuloxa nak ta chi discipulo'al ja tok bien rtijonchic ri' xa queri' rna'oj neli ja cani' rna'ojja rmaestro.

41 ¿Nak tre tok neya' cuenta tre jun ti rilnuban ja rewach'alal pro mateya' cuentatre junnimlaj ewil neban ixix? Ja toknebanqueri' jari' cani' neya' cuenta tre jun tirc'utal che' ja c'o parwach ja rewach'alalpro mateya' cuenta tre jun nimlaj che' jac'o panewach ixix. 42 In chakaja' ¿nakmoda nebij tre ja rewach'alal: —Wach'alal,

SAN LUCAS 6:43 95 SAN LUCAS 7:12taya'a' lugar chake chi nkaya' jun consejochawe tre ja il mac ja c'o pan ac'aslemal,nixche' tre, pro xa mateya' cuenta tre chimás na nim ja il mac c'o pan ec'aslemalixix? Ja queri' xa caca' epalaj ja neban. Jawi newajo' neya' consejo tre ja rewach'alalrjawaxic nabey chi neya' can ja ritzelal jac'o chipan ja rec'aslemal ixix utzc'a chinixcowini neya' utzlaj tak consejo tre jarewach'alal.

43Queri' nbij chewe como mta jun utzlajche' xtuya' ta itzel rwach nixtac'a ja ritzelche' xtuya' ta rwach utz. 44 Como ja che'chijujunal rumac ja rwach nuya' chewi' toknotakixi nak chi che'al. Ta c'a ja q'uix mtamoda xtiwachij ta higo nixtac'a rxulquiejxtiwachij ta uva. 45 Jun utzlaj achi utzilja rc'olon pa ranma in tok ntzijoni utzilrc'amonto ja nbij. Jun itzel achi xa itzelalja rc'olon pa ranma in tok ntzijoni xa itzelalrc'amonto ja nbij. Queri' nbij chewe comoja nojnak pa ranma jun winak jari' nelto paruchi'.

* * * * * * * * * *46 ¿Nak tre tok quewa' nebij chwe ri':

—Kajaw, Kajaw, kas nixche' chwe, pro xamateban ja nbij chewe chi neban? 47Xanakta ja nepi wq'uin ja wi nquic'axaj ja nmajonrbixic in wi nquinimaj ja nbij chique chinqueban eje'e' quewa' quibanic ri', 48 ejunan ruq'uin jun achi xuban jun rochoch,xuc'ot na ja bar nutic wi' rsimiento'il inparwi' abaj xtz'uba' wi'. Ja c'a tok xu-maj jun nimlaj k'ekaljab q'uiyi ja rkanya',lawulo' ban tre ja jay rmal pro ma xbeta pa tok'ulew como utz rtiquic banon.49 Pro ja c'a winak ja chaka nquic'axaj jantzobal in wi matiqueban ja nbij chiquechi nqueban eje'e' e junan ruq'uin jun achixuban jun rochoch promta rsimiento'il, xaparwi' ulew xtz'uba' wi'. Ja c'a tok q'uiyi jarkanya' lawulo' ban tre ja jay rmal, chanimbe pa tok'ulew, xajutij yojtaji ja jay. Queri'xbij ja Jesús chique.

71 Ja Jesús tok tzuri tzij rmal cuq'uin

ja winak be pa Capernaum. 2 C'o c'ajun capitán quixin soldado, c'o jun rmosoyawa'. Ja c'a moso arja' congana lok' nna'rmal ja capitán in xajalal maja'n ticami.3 Ja c'a capitán arja' tok xekaj rbixic ja

Jesús ruq'uin ec'o jule' anciano e aj Israelxerutakel chi nequic'utuj jun utzil tre jaJesús chi npeti nurtzursaj ja rmoso. 4 Jac'a tok xe'ekaj ruq'uin ja Jesús conganaquemaj rc'utuxic jun utzil tre: —Ja capitánni yatal wi' tre chi nabana' ja rutzil tre jakamajon rc'utuxic chawe. 5Comoarja' con-gana nokrajo' ja rok tinamit Israel. Arja'banyon ja jay xin molbal ri'il ja bar nkamolwi' ki' chi rc'axaxic ja rtzobal Dios, xeche'tre.

6 C'ac'ari' xebe, cachbilajel ja Jesús. Jac'a capitán tok ec'o chic ja Jesús chinakajja rochoch arja' xerutakel jule' ramigo chirc'ulic, quewa' xbijel tre ri':

—Wajaw, ma taban ta molestar awi'mwal, atat janila nim ak'ij, ma yatal tachwij chi xcatoc ta chipan ja wochoch 7 innixtac'a yatal ta chwij chakaja' ja xinbeta awq'uin, xar ja nwajo' chawe, tabij chintzuri ja nmoso in wotak chi xa ruq'uinari' ntzuri. 8 Queri' nbij chawe como aninbien wotak nak rbanic ja tok natban man-dar. Ec'oli ja nebano mandar wxin anin inchakaja' ec'oli soldado pa nuk'a' anin chinenuban mandar. Ja tok nbij tre jun chi:—Cateli, ninche' tre, jari' ni nel wari'. Jac'a wi nbij chi: —Catajo', ninche' tre junchic, jari' ni npi wari'. Ja c'a wi nbij treja moso ja c'o pa nuk'a' chi: —Tabana' jawari', ninche' tre, jari' ni nuban wi'. Queri'ja xbijel ja capitán tre ja Jesús. 9 Ja c'a Jesúscongana c'asc'o'i xc'axaj ja tzij ja bixel trermal ja capitán. Ja tok c'axtaj rmal xuya'vuelta in como ec'oli winak ja retran trijquewa' xbij chique ri':

—Anin nbij chewe, ja capitán arja' máschi na k'axnak ja yukulbal ruc'u'x wq'uinchewach ixix ja rix wach tak aj Israel, nix-tac'a c'o ta jun chewe nwilon ta ja queri'ta ja yukulbal ruc'u'x wq'uin ja cani' rxinarja', ne' chique. 10 Ja c'awinak ja retakonelrmal ja capitán eje'e' xemelojto. Ja tokquetz'at ja moso ma yawa' chi ta, utz chic.

* * * * * * * * * *11 Ja c'a pa jun chic k'ij ja Jesús be chipan

jun tinamit Naín rubi'. E q'uiy chique jardiscípulo xerachbilajel in congana e q'uiyja winak xetre'el trij. 12 Ja c'a Jesús tokxekaj chinakaj ja bar natoc wi' chipan jatinamit ec'o jule' winak xerutz'at, c'o juncamnak nequimuku'. Ja nemuki ral jun

SAN LUCAS 7:13 96 SAN LUCAS 7:32ixok ti malca'n in ni xarwari' jun ti ralpro cami. Ja rixok e q'uiy ja rach tak ajtinamit erachbilan tre ja mukuninem. 13 Jac'a kajaw Jesús tok xutz'at ja rixok conganaxpokonaj rwach: —Ma catok' ta, ne' tre.14 C'ac'ari' xuchap ja ch'atan che' ja bartelenwi' ja camnak. Ja c'awinak ja retelyonrxin ja camnak eje'e' xepapo'i. C'ac'ari' jaJesús quewa' xbij tre ja camnak ri': —Joven,camic nbij chawe, catyictaji. Queri' xbij tre.15 Ja c'a rala' c'astaji, tz'abe' nojoj in xumajtzij. C'ac'ari' ja Jesús xujach can tre ja rute'.

16 Ja c'a winak congana quixbej qui' rmalja bantaji pro canojelal in quemaj rya'icruk'ij ja Dios: —Jala' jun nimlaj profeta xinDios ja winakarnak chikacojol camic. JaDios camic rtakonto jun To'onel chikacojolja rok tinamit rxin, xeche'e. 17 Ja milagroja xuban ja Jesús jari' xel rbixic nojel natnakaj chipan ja departamento Judea in xelrbixic chakaja' nojel tinamit ja c'o chinakajja departamento.

* * * * * * * * * *18 Nojel c'awa' ja bantaji ri' xechol

chwach ja Juan Bautista rmal ja rdiscípuloarja'. 19 Ja c'a Juan Bautista arja' ec'o ca'i'chique ja rdiscípulo xersiq'uij, xerutakelruq'uin ja Jesús in quewa' xbijel chique ri'chi nequic'axaj tre: —¿La atat ja rat Cristoja bitajnak can chi natpi na owi nkaybej china jun? ne'el chique. 20 Ja c'a tok xe'ekajruq'uin ja Jesús quewa' quibij tre ri':

—Ja Juan Bautista arja' okrtakontoawq'uin, quewa' rbinto chawe ri': —¿Laatat ja rat Cristo ja bitajnak can chi natpina owi nkaybej chi na jun? ne'to chawe,xeche' tre. 21 Ja c'a Jesús ni jari' horaxumaj quitzursaxic jule' winak ja rec'o tri'pro e q'uiy ja winak. Xertzursaj ja yawa'i'masqui emajtajnak rmal c'ayewalaj takyobil, xeruto' ja rec'o pa quek'a' itzel takespíritu in e q'uiy ja moya' xujak quewachchakaja'. 22 C'ac'ari' xbij chique ja ca'i'discípulo ja re xin Juan Bautista:

—Jix, jebij tre ja Juan nojel ja retz'atoncamic in nojel ja rec'waxan. Ja moya'neca'y chic. Ja maquecowini nebini nebinchic. Ja rec'o itzel tak ch'a'c chiquij xetzuri.Ja tacona' nquic'axaj chi tzij. Ja cam-naki' xec'astaji. Ja meba'i' majtajnak rbixicchique ja utzlaj tzij xin totajem ja rtakonto

ja Dios. 23 In tebij tre ja Juan chakaja' chicongana qui'il chique ja winak jama junwi'ta nquena' rmal ja samaj ja nintajini nban.Queri' tebij tre, ne'el ja Jesús chique jadiscípulo rxin ja Juan Bautista.

24 Ja c'a Jesús tok ebenak chic ja ca'i' dis-cípulo c'ac'ari' xumaj tzij cuq'uin ja winaktre ja Juan Bautista:

—Ja Juan ja tok q'ueje' pa tak lugar ja kastalan wi' ¿nak c'a tre tok xixbe ruq'uin chirtz'atic, la rmal ja Juan chi xa puersa cani'jun aj nsil rmal xcomel? 25 ¿Nak c'a tre tokxixbe ruq'uin chi rtz'atic, la rmal ja Juanchi congana rwekon ri' tre buen tak tziakja nimak rjil? Pro ixix bien ewotak chi jawinak ja necojo buen tak tziak ja nimak rjilin nquelok' xa nak ta c'o quigana nquelok'jari' pa nimak tak jay quixin rey neq'ueje'wi'. 26 ¿Nak c'a tre tok xixbe ruq'uin chirtz'atic, la rmal ja Juan chi arja' jun profetaxin Dios? Jari' ni katzij wi' chi profetapro ma ruyon ta ja chaka ta profeta ocnakwi'. 27Queri' nbij chewe como ja Juan arja'chomarsani ja bey rxin ja Cristo ja cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios quewari':—Anin ntakel ja ntajko'm chi nnabeyajchawach utzc'a chi arja' nerchomarsaj jarabey. Queri' bitajnak can rmal ja Dios treja Cristo. 28 Anin nbij chewe chi mta junprofeta q'uejenak ta wawe' chwach'ulew janim ta ruk'ij chwach ja Juan Bautista proja chipan ja gobierno xin Dios jun winakmasqui xa ti sencillo pro más chi na nimruk'ij arja' chwach ja Juan, ne'e ja Jesúschique ja winak.

29 E q'uiy ja winak e cachbil ja mololtak impuesto tok quic'axaj ja xbij ja Jesúsquemaj rya'ic ruk'ij ja Dios como eje'e'ebanon bautizar rmal ja Juan. 30 Pro jac'a fariseo e cachbil ja maestro ja netijonquixin ja winak tre ja ley xin Dios eje'e' maxcajo' ta xeban ta bautizar rmal ja Juan,jari' xa nquech'a' ja rvoluntad Dios pa takquic'aslemal.

31 C'ac'ari' xumaj chic jutij tzij ja kajawJesús:

—¿Bar c'a nixnjunsaj wawa' ja rix tina-mit Israel? 32 Cuq'uin ca'i' moc ac'ala'nixnjunsaj wi' ja quimajon tz'anem pa takc'aybal. Jun moc nquerak quechi' chiquijja jun moc chic: —Ajoj kaban ja música xinquicotemal pro ja rixix mta xajoj xeban,

SAN LUCAS 7:33 97 SAN LUCAS 8:3ma xixquicot ta. In kaban chic jun xin bisin nixtac'a xixbison ta chakaja', ni majunnak ta newajo', neche'e ja rac'ala' chiqueja jun chic moc. 33 Ja c'a rixix nixnjunsajcuq'uin ja rac'ala' ja ni majun nak ta ncajo'como ja Juan Bautista tok arja' peti ma kasta wa' je'e cuq'uin ja winak in mta vinoxutij in rmalari' tok xebij tre chi c'o junitzel espíritu ocnak tre. 34 In xinpi chic aninja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uinja winak, xinwa' cuq'uin ja winak in c'olivino xintij in rmalari' xebij chwe chi xa inmun in xa in tijol vino in xa e wamigo jamolol tak impuesto e cachbil ja jule' chicajmaqui'. 35 Pro ja c'a ralc'wal Dios eje'e'bien nch'obtaj cumal canojelal chi ja JuanBautista rna'oj Dios ja nucoj in queri' chweanin, rna'oj Dios ncoj chakaja', ne'e ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *36 C'o c'a jun achi arja' fariseo xuban in-

vitar ja Jesús pa rochoch chi newa' ruq'uin.Ja c'a Jesús be ruq'uin in tok xekaji xe'ocpa mesa. 37 Chipan c'a ri' tinamit tri' c'owi' jun ixok itzel rc'aslemal. Ja c'a rixoktok xc'axaj chi ja Jesús rmajon wa'im pajay ruq'uin ja fariseo be ruq'uin, rc'amoneljule' ak'om qui' rxula', rc'amonel chipanjun rc'olibal ja banon rbanic, alabastro oc-nak. 38 Ja c'a tok xekaj ruq'uin ja Jesúsxuque'e in xumaj ok'ej. Ja c'a riya'l rwachcongana kaj chi rkan ja Jesús in ja rsamalrwi' jari' xsubej. Ja tok sutaj rmal c'ac'ari'xtz'ubaj ja rkan in xuya' ja rak'om trij.39 Ja c'a fariseo ja banyon invitar rxin jaJesús tok xutz'at ja xuban ja rixok quewa'xuch'ob kaj pa ranma ri': —Ja Jesús wixtakatzij chi profeta xinDios rotak ta c'ari' nakrbanic ja jun ixok le' ja ntajini nuchap rkan.Como jala' jun ixok le' xa itzel rc'aslemal.Queri' xuch'ob kaj. 40 C'ac'ari' bix tre rmalja Jesús:

—Simón, camic c'o jun tzij nwajo' nbijchawe ri', ne'xi.

—Utz c'ari' Maestro, tabij c'a chwe, ne'eja Simón. 41 C'ac'ari' bix chic tre rmal jaJesús:

—C'o jun achi ec'o ca'i' achi'i' ja c'oquec'as ruq'uin. Jun, jo'o' ciento ja ruc'as,ja c'a jun chic cincuenta. 42 Ja c'a tokma xe-cowin ta quetoj ja quec'as mta ban chique,xecuyi rmal ja rajaw pwok. Camic Simón,

tabij c'a chwe ¿nak chique ja ca'i' achi'i' jamás najo'n chic rxin ja rajaw pwok? ne'xija Simón.

43 —Ja nbij anin jari' ja más nim ruc'as,ne' tre.

—Queri', ne'x rmal ja Jesús. 44 C'ac'ari'ja Jesús xuya' vuelta, nutz'at ja rixok inquewa' xbij chic tre ja Simón ri':

—Tatz'ata' mpe' ja rixok ri'. Atat tokxinocto pan awochoch mta ch'ajbal wakanxaya' chwe chi nc'ulic pro jawa' ixok ri'arja' xuch'aj wakan chi riya'l rwach inrsamal rwi' xsubej. 45 Atat ma xatz'ubajta nuchi' chi nc'ulic pro jawa' ixok ri'arja' chijutij rmajon rtz'ubaxic ja wakan.46 Atat nixtac'a aceite xaya' ta pa nwi' chinc'ulic pro jawa' ixok ri' arja' xuji' wakanchipan jun ak'om ja congana qui' rxula'.47 Rmalc'ari' ja tok nbij chawe, ja rixokmasqui congana il mac rbanon pro bienk'alaj chi cuytajnak chic nojelal como con-gana ninrajo'. Pro ja wi xa ma q'uiy taja rawil amac ja cuytajnak jari' ma kas tanwinakari ja rajoben ri'il pan awanma, ne'tre. 48 C'ac'ari' xbij tre ja rixok:

—Cuytaji ja rawil amac, ne' tre. 49 Ja c'ajule' chic invitado ja rec'o pa mesa ruq'uinja Jesús eje'e' quemaj tzij chibil tak qui':

—¿Nak c'a ocnak wi' ja Jesús le' chewi'tok nbij chi nucuy ja il mac chakaja'?xeche'e. 50 Ja c'a Jesús xbij chic tre ja rixok:

—Ja yukulbal ac'u'x ja c'o wq'uinjari' xatto'owi. Camic utz chic natbe,catquicoti, ne' tre.

81Xuban jun ca'i' k'ij xumaj chic jutij bey

ja Jesús, be pa tak tinamit in pa tak aldeachijujunal, nuya' rbixic ja rtzobal Dios innuch'ob chiquewach ja winak ja utzlaj tzijja nuc'ut chikawach nak rbanic ja gobiernoxin Dios. Xerachbilajel ja cablajuj apóstol.2 Ec'o jule' ixoki' xerachbilajel chakaja'. Jac'a rixoki' eje'e' nabey emajtajnak rmalyobil in ec'o pa quek'a' itzel tak espíritu proetzursan chic rmal ja Jesús. Jun ja rixokMaría rubi' ja c'o chic jun rubi' Magdalenane'xi. Ja c'a María Magdalena arja' e wuku'itzel tak espíritu ja xelasax tre rmal ja Jesús.3 Jun chic, Juana rubi', rxjayil Chuza. Ja c'aChuza arja' nbano cuenta rxin ja meba'ilrxin ja rey Herodes. Jun chic, Susana

SAN LUCAS 8:4 98 SAN LUCAS 8:25rubi', in c'a ec'o na más chakaja'. C'oliquimeba'il ja nquitobej ja Jesús chipan nakja c'o rjawaxic tre.

* * * * * * * * * *4 Congana e q'uiy ja winak xurquimolo'

qui' ruq'uin ja Jesús, nojel tak tinamit epe-nak wi', tokori' c'o jun c'ambal tzij xbijchique quewari':

5—C'o jun ajticola' be pa ticoj tijco'm parchenoj. Ja c'a tok xekaji xumaj rchicaxicja rija'tz. C'o c'a kaj pa bey jari' pak' canchakan cumal winak in tij cumal tz'iquin.6 C'o chic jule' kaji ja bar c'o wi' abaj.Ja c'a tok xelto chakiji chanim como mtarch'abakil rpan ja rulew. 7 C'o chic jule'kaj pa tak q'uix in tok xelto xumaj q'uiyemrachbil ja q'uix. Ja c'a tok q'uiswani cam-saxi ja tijco'm rmal q'uix. 8 Pro c'o chicjule' kaj pan utzlaj ulew in wachini chi utz,ja jujun chirwach ija'tz xuya' jujun cientorwach, ne'e ja Jesús chique. Ja c'a tokbitaj rmal ja tzij ri' cow tzijoni: —Bien c'atewasaj ena'oj trij ja c'a xinbij kaj chewe ri',ne' chique. 9 C'ac'ari' ja rdiscípulo quibijtre:

—Tach'obo' chikawach nak rbanic ja junc'ambal tzij ja c'a xabij kaj, xeche' tre. 10 Jac'a Jesús quewa' xbij chique ri':

—Ja rixix yatajnak chewe chi newotakijnak rbanic ja rawatal je'e tre ja gobiernoxin Dios pro ja c'a jule' chic winak pac'ambal tak tzij nintzijonwi' cuq'uin utzc'amasqui c'o quewach pro matiquetz'at janc'ut chiquewach in masqui c'o quixquinpro matich'obtaj cumal ja nbix chique.11 Camic nch'ob c'a chewach nak rbanicja c'ambal tzij. Ja rija'tz jari' tibij tzij jartzobal Dios. 12 Ja kaj pa bey jari' tibij tzijchi ec'oli winak ja nquic'axaj ja rtzobal Diospro npeti ja diablo nlasajel ja rtzobal Diospa tak canma utzc'a matiquinimaj utzc'amatiquewil ja totajem xin Dios. 13 Ja kaji jabar c'owi' abaj jari' tibij tzij chi ec'oliwinakja nquic'axaj ja rtzobal Dios in nquinimaj,congana nequicot rmal. Pro eje'e' e cani'jule' tijco'm ja mta rc'amal, xa ti juratanquinimaj. Ja c'a tok xterila' ja c'ayewalajtiempo xa nqueya' can. 14 Ja kaj pa tak q'uixjari' tibij tzij chi ec'oli winak ja nquic'axajja rtzobal Dios pro tok nq'uiswani xa ja'nquibisoj chic ja xin rwach'ulew cani' tremeba'il in cani' tre quicotemal, cani' nejik'

chipan. Eje'e' xa e cani' jule' tijco'm ja mtarwach nuya'. 15 Pro ja c'a rija'tz ja kaj panutzlaj ulew jari' tibij tzij chi ec'oli winak janquic'axaj ja rtzobal Dios in nquec'ol pa takcanma pro jun utzlaj anma ja mta engañorc'an. Eje'e' nquecoch' ja npi chiquij in toknq'uiswani buena nwachini ja rutzil pa takquic'aslemal.

* * * * * * * * * *16 Ni majun nak ta nbanowi xtutzij ta

jun candil in xtijupba' ta c'a jun bojo'yparwi' nixtac'a xtuya' ta xe' ch'at chakaja'.Pro ja c'a nbani, ja tok ntzijtaji jun candilncanox jun rc'olibal ja bar nya' wi' utzc'apa sak neq'ueje' wi' ja winak ja ne'oc pajay. 17 Queri' nbij chewe como nojel jarawatal je'e jari' nel na pa sakil in nojel jama k'alajinnak ta je'e jari' nerila' na jun k'ijtok xtik'alajini, notakix na. 18 Rmalc'ari'tok nbij chewe, bien teya'a' ewxquin treja remajon rc'axaxic como ja winak ja c'oje'e yatajnak chique eje'e' nyataj na máschique. Ja c'a winak ja mta yatajnak chiquepro nquech'ob chi c'oli jari' nlasax chique.Queri' xbij ja Jesús chique ja rdiscípulo.

* * * * * * * * * *19 C'ac'ari' xe'urkaji ja rch'alal ja Jesús

cachbil rute' pro maquecowini ne'oqui jabar c'o wi' arja' como congana e q'uiy jawinak. 20 C'ac'ari' bix tre ja Jesús:

—Pakasa' rate' in ja re awach'alal ec'ochwa jay, natquisiq'uij, ne'xi. 21 Ja c'a Jesúsquewa' xbij chique ri':

—Ja nec'axani ja rtzobal Dios in nquini-maj ja nbij chique chi nqueban eje'e' c'ari'e'ocnak nute' in e'ocnak wach'alal, ne'chique.

* * * * * * * * * *22 Xuban jutij ja Jesús xoc pa lancha e

rachbil ja rdiscípulo: —Jo' chajuparaj ya',ne' chique, in xebe. 23Kas quimajon binemparwi' ja ya' ja tok kaj chi waram ja Jesús.Chaka c'a jalal ja tok jaktajto jun nimlaj ik'chiquij. Ja c'a lancha ntajini nnoji ja ya'chipan, ec'o chic pa rc'ayewal. 24 Ja c'adiscípulo eje'e' quec'as ja Jesús:

—Maestro, Maestro, camic nokcami,nokbe pa ya', xeche' tre. Yictaji ja Jesús,xuk'il ja ik', xuk'il ja ya' chakaja'. C'ac'ari'cami ja ik' in ni sile'e ja ya'. 25 C'ac'ari' xbijchique:

SAN LUCAS 8:26 99 SAN LUCAS 8:44—¿Bar c'a xoc wari' ja yukulbal ec'u'x

wq'uin? ne' chique. Ja c'a reje'e' conganaquixben qui', congana c'asc'o'i quetz'at jabantaji in quemaj rbixic chibil tak qui':

—¿Nak rbanic c'ala' ja rachi le'? Comoarja' nuban mandar ja ik', nuban mandarja ya' in nnimax taka'an rmal, xeche'e.

* * * * * * * * * *26 Xe'ekaj c'a chipan jun lugar Gadara

rubi' ja c'o chajuparaj ya' tre ja departa-mento Galilea. 27 Ja c'a Jesús tok xeli japa lancha c'o jun achi xekaj ruq'uin. Jac'a rachi c'o chic tiempo e'ocnak jule' itzeltak espíritu tre. Ni mta wi' rtziak nucojin matiq'ueje' pa rochoch chakaja', xa pacomsanto nq'ueje' wi'. 28 Ja c'a tok xutz'atja Jesús xumaj rakic ruchi', xuque' chwachin cow tzijoni, quewa' xbij tre ri':

—Jesús, atat ja rat Ralc'wal ja nimlajDios ¿nak nawajo' chwe? Tabana' jun utzil,maxta taban pokon chwe, ne' tre. 29Queri'xbij tre como ja Jesús arja' ntajini nubanmandar ja ritzel espíritu ja rocnak tre jarachi chi nelel pa ranma. Ja c'a rachiq'uiylaj mul q'uejenak pa ruk'a' ja ritzelespíritu in c'o je'e bac'on ruk'a' rkan pacadena pro ni ma c'ayew ta nuban trenq'uiokpij in nc'amarel rmal ja ritzel es-píritu chipan ja chakijlaj ulew. 30 Ja c'aJesús xbij tre:

—¿Nak c'a abi'? ne' tre.—Anin in Legión,* ne'xi rmal ja rachi.

Queri' rubi' xbij como congana e q'uiy jule'itzel tak espíritu e'ocnak tre. 31 Ja c'aritzel tak espíritu eje'e' congana quecoj jaJesús pa ch'a'oj chi maquerutakel chipan janimlaj jul ja c'a c'a nat nekaj wi' xe' ulewchipan ja nimlaj k'ekumal.

32 Ec'o pon c'a jule' ak congana e q'uiyquimajon wa'im pa tak k'ayis. Ja c'a ritzeltak espíritu congana quecoj ja Jesús pach'a'oj chi nuya' lugar chique chi ne'oc paquicuerpo ja ak. Ja c'a Jesús xuya' lugarchique. 33 In queri' queban, xe'el pa ranmaja rachi, xe'oc pa tak quicuerpo ja ak. Ja c'aak chaka maril xe'oqui ja ritzel tak espírituchique, eje'e' quemaj c'amc'oj canim, xebe,xexule' chwach jun jayu' congana tiquitic,xebe c'a pa ya' in tri' xejik' wi' canojelal.

34 Ja c'a chajinel quixin ja ak tok quetz'atja bantaji xe'anmaji, xebe chipan ja tinamitin pa tak aldea chakaja', xequicholo' nojelja bantaji. 35 Ja c'a winak tok quic'axajeje'e' xepeti chi nurquitz'ata' ja bantaji. Jatok xe'urkaji ja bar c'o wi' ja Jesús quetz'atja rachi ja xelasaxel ja ritzel tak espíritutre, arja' tri' tz'ubul wi' chwach ja Jesús,c'o chic ja rtziak rcojon, tz'akat chic jarpensar. Ja c'a winak tok quetz'at conganaquixbej qui' rmal. 36 C'ac'ari' ja xetz'atowija bantaji eje'e' quemaj rcholic chiquewachja jule' chic winak nak rbanic ja tok tzurija rachi ja rec'o jule' itzel tak espíritu trenabey. 37 Canojel ja winak ja raj Gadaraeje'e' congana quic'utuj tre ja Jesús chimatiq'ueje' chicmás chiquicojol como con-gana quixben qui'. Ja c'a Jesús xoc chicchipan ja lancha chi nmeloji. 38 Ja c'a rachija xelasaxel ja ritzel tak espíritu tre xbij treja Jesús:

—Tabana' jun utzil, taya'a' lugar chwechi nintre' chawij chijutij, ne' tre.

39 —Mejor ja naban, jat chi awochoch,jabij chique ja winak chi janila jun nimlajsamaj xuban ja Dios chipan ja rac'aslemal,ne'xi rmal ja Jesús. C'ac'ari' be ja rachicuq'uin ja rach tak aj tinamit in xumajrbixic chique canojelal ja nimlaj samaj jaxuban ja Jesús chipan ja rc'aslemal.

* * * * * * * * * *40 Ja c'a Jesús tok meloj chic jutij ja

chajuparaj ya' congana qui'il rc'ulic banicumal ja winak como ayben cumal canoje-lal. 41 C'ac'ari' c'o jun achi peti, Jairo rubi',arja' jun chique ja jefe rxin ja jay xinmolbalri'il ja bar nc'axax wi' ja rtzobal Dios. Jac'a Jairo tok xurkaj ruq'uin ja Jesús xuque'chwach in congana xc'utuj jun utzil trechi nbe chi rochoch 42 como c'o jun rme'alcamíc nuban in ni xarwari' ti jun, c'o lacablajuj rjuna'. Be c'a ja Jesús pro conganae q'uiy ja winak nquepitz' qui' trij ebenakpa rochoch ja Jairo.

43C'o c'a jun ixok yawa' ja c'o chiquicojolja winak, tuban cablajuj juna' ni c'o wi' je'equic' nel tre. Ja rixok rq'uison chic nojelja c'o ruq'uin chi rk'omaxic ri' cuq'uindoctori' pro majun nak ta cowin ta tzursanta rxin. 44 Ja c'a xuban ja rixok xa jani' tiloc

* 8:30 Legión tibij tzij congana e q'uiy.

SAN LUCAS 8:45 100 SAN LUCAS 9:9más trij ja Jesús. Ja c'a tok xekaj ruq'uinxuchapoc jutz'it ruchi' ja rtziak. Chakamaril xuchapoc rtziak ja Jesús ni caje'e jaquic' tre. 45 Ja c'a Jesús xbij:

—¿Nak xinchapowi? ne'e.—Ma anin ta, ma anin ta, xeche'e ja

winak canojelal. Ja c'a Pedro in ja re rachbileje'e' quibij tre ja Jesús:

—Pro Maestro ¿la matatz'at la'an chicongana winak quipitz'on qui' chawij innquemin qui' chawij chakaja' chewi' naktre tok nabij: —Nak xinchapowi, taka'annatche'e? xeche' tre.

46—Wotak chi c'o jun xinchapowi comoxinna' chi c'oli ja poder xel chwe, ne'e jaJesús chique.

47 Ja c'a rixok tok xutz'at chi maticowinchic nwawaj ja xuban peti, congana nbir-boti rumac ja xbeben ri'il, xuque' chwachja Jesús in xumaj rbixic tre nak tre tokxuchapoc ja rtziak, pro ni chiquewachcanojel ja winak xbij wi' tre. In xbij trechakaja' nak rbanic ja tok ni jari' horatzuri. 48 Bix tre rmal ja Jesús: —Nme'al,ja yukulbal ac'u'x wq'uin jari' xattzursani.Camic utz chic natbe, catquicoti, ne'xi jarixok.

49 Ja Jesús c'a rmajon na tzij ja tok c'o junxurkaji, elnakto pa rochoch ja jefe rxin jajay xin molbal ri'il, quewa' xbij tre ja jeferi':

—Jairo, ja rame'al cami, ma taban chi tamolestar más ja Maestro, ne' tre. 50 Ja c'aJesús tok chaka maril xc'axaj ja bix tre jaJairo quewa' xbij chic tre ri':

—Ma taxbej ta awi', ja naban, tiyuke'ac'u'xwq'uin in ja rame'al cannc'astaji, ne'tre.

51 Ja tok xe'ekaj chi rochoch ja Jairoja Jesús arja' ma xuya' ta lugar chiqueja winak chi xe'oc ta pa jay ruq'uin. Jaxe'oc chipan xa queyon ja Pedro, ja Jacoboin Juan e cachbil ja rtata' rute' ja xtan.52 Canojel ja winak quimajon ok'ej in con-gana síc' nqueban. Ja c'a Jesús xbij chique:

—Ma quixok' ta como ja xtanma camnakta, xa waram rbanon, ne' chique. 53 Proja reje'e' xa quitzebej como bien cotak chicami ja xtan. 54C'ac'ari' ja Jesús xuchap chiruk'a' ja camnak in quewa' xbij tre ri':

—Catyictaji xtan, ne' tre. 55 Ja c'a xtanmelojto in ni jari' hora yictaji. C'ac'ari' jaJesús xbij chique chi nqueya' rway. 56 Ja c'a

rtata' rute' eje'e' congana c'asc'o'i quetz'atja milagro ja xuban ja Jesús pro arja' xbijchique:

—Ni majun bar ta tebij wi' ja c'a bantajiri', ne' chique.

91 C'ac'ari' xersiq'uij ja cablajuj discípulo

in xuya' chique chi c'o quek'a' chiquecanojel ja ritzel tak espíritu chi necowininequiwasajel chique ja winak in xuya'chique chakaja' chi necowini nequitzursajyawa'i'. 2 In xerutakel chi nequiya'a' rbixicja gobierno xin Dios utzc'a chakaja' chine'equitzursaj ja yawa'i'. 3 Quewa' xbijelchique ri':

—Ni majun nak ta nec'amel ja tok nixbe,nixtac'a nec'amel ta ech'ame'y, nixtac'aemaleta, nixtac'a eway, nixtac'a epwok inni xa ja wari' ja recamisa nec'amel ja reco-jon, ma ca'i' ta. 4Xa nak ta chi jayil xquixocwi' tri' nixq'ueje' wi', c'a tokori' neya' canja tok nixbe chic cha jun chic tinamit. 5 Inxa nak ta ja maquec'ulu ewxin, ja c'a toknixelto chipan ja quitinamit tequiraj canja pokok ja c'o pan ewakan. Queri' nebanjari' retal chi eje'e' nquetij na ja rpokonalrmal ja matiqueya' quixquin tre ja nebijchique. Queri' xbijel chique. 6 Ja c'a cabla-juj discípulo eje'e' xe'elel, xebe pa tak aldeapro nojel tak aldea, quemaj rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo in quemaj quitzursaxic jayawa'i' chakaja'. Queri' queban xa bar tatri' xe'ekaj wi'.

* * * * * * * * * *7 Ja Jesús nojel ja ntajini nuban xekaj

rbixic ruq'uin ja gobernador Herodes. Jac'a Herodes arja' kas nk'isaj ri' chi rch'obicnak ja kas mero nbanowi nojel awa' wari'ja nekaj rbixic ruq'uin. Como ec'olinebini chi Juan Bautista ja nbanowi comoeje'e' nquibij chi c'astajnakto chic ja JuanBautista chiquicojol camnaki'. 8Ec'o chi c'ajule' nebini chi ja camnak Elías ja nbanowicomo eje'e' nquibij chi rc'utun chic ri' jarElías chiquewach ja winak. In ec'o chicjule' nebini chi c'o jun chique ja rojertak profeta ja c'astajnakto chic in arja'nbanowi, neche'e. 9 Pro ja Herodes arja'quewa' xbij ri': —Ja Juan jari' anin wa'anxinyo' orden chi lasax rwi' pro nak la chiachi'al ja nbanowinojel awa'wari' ja nurkaj

SAN LUCAS 9:10 101 SAN LUCAS 9:27rbixic wq'uin. Queri' xbij in xumaj rch'obicnak nuban utzc'a chi nutz'at ri' quewachruq'uin ja Jesús.

* * * * * * * * * *10 Ja c'a cablajuj apóstol tok xemelo-

jto quechol chwach ja Jesús nojel ja xe-quibana'. Ja c'a Jesús xeruc'amel, xequiy-onaj qui' pa jun lugar ja kas talani ja barma ec'o ta wi' winak. Jari' lugar pa rcuentaja tinamit Betsaida c'o wi'. 11 Ja c'a winaktok xekaj rbixic cuq'uin chi be ja Jesús xebeeje'e' chakaja', xequiwila'. Ja c'a Jesús tokxe'ekaj ruq'uin arja' xeruc'ul, xuya' rbixicchique nak rbanic ja gobierno xin Dios inxertzursaj ja yawa'i' chique.

12 Ja c'a tok xuban hora xepeti ja cablajujapóstol in quewa' quibij tre ja Jesús ri':

—Mejor, que'ataka'el ja winak pa taktinamit in pa tak aldea ja c'o chikanakajutzc'a chi nequicanoj quiposada in nequi-lok'o' queway como ja lugar ja rokc'o wi'ri' congana talani, xeche' tre.

13—Ixix nixyo' chique ja nquetij, xeche'xrmal.

—Pro mta nak ta kac'amonto xarwari'jo'o' rkan caxlanway in e ca'i' cakan ch'u'.¿La nokbe ta na c'a ajoj chi rlok'ic quewayala' winak canojel le'? 14 Queri' quibij trecomo ja xa queyon achi'i' ec'o la jo'o' mil.

—Tebij chique ja winak chi quetz'abe'epro pa tak moc ncuc'aj qui', e cincuenta jajujun moc, ne' chique ja rapóstol. 15Queri'queban, xekaji canojelal chi tz'ubulem.16 C'ac'ari' xuc'am ja jo'o' rkan caxlanwaye rachbil ja ca'i' cakan ch'u', ca'y chicaj inxmaltioxij tre ja Dios. Xuwech' ja caxlan-way, xujach chique ja rdiscípulo chi eje'e'nqueya' chic chique ja winak. 17 Xewa'ipro ni canojelal in xenoji chi utz. Ja c'acaxlanway rachbil ch'u'mol ruchi' ja totaji,cablajuj chacach xuban.

* * * * * * * * * *18 Xuban jutij ja Jesús ruyon ryonan ri',

ntajini nuban ja roración. Ec'oli ja rdis-cípulo ruq'uin in quewa' xbij chique ri':

—Anin ¿nak inocnak wi' ja nquibij chweja winak? ne' chique.

19 —Ec'oli nebin chawe chi atat at JuanBautista, jule' chic nebini chi at Elías inec'o chic jule' ja nebini chi at jun chiqueja rojer tak profeta in camic atc'astajnakto

chic chiquicojol camnaki', neche' chawe,xeche' tre.

20 —Ja c'a rixix ¿nak nebij chwe, nakinocnak wi'? ne'e. Peti ja Pedro, xbij tre:

—Ja ratat at Cristo ja ratcha'on rmal jaDios, ne' tre.

* * * * * * * * * *21 Pro ja Jesús quewa' xbij chique ri':—Ni majun bar ta tri' xtebij wi' chi anin

ja rin Cristo. 22 Anin ja rin Alc'walaxel jaxinoc alaxic cuq'uin ja winak q'uiy rwachja rpokonal ntij na, xa itzel ninquetz'atna ja principali' xin tinamit e cachbil jajefe quixin sacerdote e cachbil chakaja' jamaestro ja netijon quixin ja winak tre jaley xin Dios, nincamsax na in chi rox k'ijninc'astaj na, ne' chique.

23 C'ac'ari' xumaj chic tzij cuq'uin cano-jelal, quewa' xbij chique ri':

—Xa nak ta ja c'o rgana nyuke' ruc'u'xwq'uin rjawaxic chi matuya' rgana ja tz-abuklaj c'aslemal rc'an. Rjawaxic chakaja'chi k'ij k'ij ni matipokonaj wi' nutij jarpokonal mwal in ntre'el chwij. Jari' cani'jun cruz nya' trij pro matipokonaj nuc'amja cruz, nrijkajel in nbe ja bar necamsaxwi'. 24 Queri' nbij chewe como xa nak taja npokonaj nuya' can ja rc'aslemal jari'matuwil c'ari' ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. Pro xa nak ta ja matipokonajnuya' can ja rc'aslemal mwal anin inrmal ja utzlaj tzij ja nc'amonto jari' cannuwil ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisictrij. 25 Como cani' tre jun winak ¿nakc'a nuch'ec trij wi xuch'ec nojel ja meba'ilrxin ja rwach'ulew pro wi xa ntz'ila' jarc'aslemal in wi ma xuwil ta ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij? 26 Queri' nbijchewe como ja winak xa nak ta chi winakilwi xa q'uixbal nquena' nquecoj qui' wq'uinin wi xa q'uixbal nquena' rmal ja ntzobal,anin chakaja' q'uixbal nna' chi xquenucojta pa ncuenta. Anin ja rin Alc'walaxel jaxinoc alaxic cuq'uin ja winak xa q'uixbalnna' chi xquenucoj ta pa ncuenta tokori'tok xquinpi chic jutij, congana nim chicnuk'ij tri' in congana nch'a'an chic chwijja gloria xin Dios in chakaja' ewachbilantoja santilaj tak ángel xin Dios. 27 Ni katzijwi' ja xtinbij chewe ri', ec'oli chewe jarec'o wawe' camic ri' c'a ec'as na ja tok

SAN LUCAS 9:28 102 SAN LUCAS 9:49xtiquetz'at ja gobierno xin Dios. Queri' xbijja Jesús chique.

* * * * * * * * * *28 C'o la waxaki' k'ij rbin awa' jule' tzij

ri' ja tok be parwi' jun jayu' chi nerbana'oración e rachbil ja Pedro, ja Jacobo in Juan.29 Kas rmajon oración ja tok xuq'uex ri' jarachbal in ja rtziak kas sak xeli, congananc'ac'oti. 30Chaka c'a jalal tok xewinakar eca'i' achi'i', quemaj tzij ruq'uin, jun Moisésin ja jun chic Elías. 31 Ja c'a Moisés in Elíaseje'e' congana nch'a'an chic chiquij ja glo-ria xin Dios, quimajon rtzijoxic ja rcamicja Jesús como ja Jesús nbe pa Jerusalén intri' nerjacha' wi' ri' pa camíc. 32 Ja c'aPedro arja' congana majtajnak ma waramin queri' chique ja rachbil chakaja' proquecoch'. Quetz'at ja Jesús chi ja gloria xinDios ntajini nch'a'an trij in xequetz'at jaca'i' achi'i' chakaja' ja rec'o ruq'uin. 33 Jac'a Pedro kas elemnqueban ja ca'i' achi'i' jatok quewa' xbij tre ja Jesús ri': —Maestro,congana qui'il ja rokc'o wi' ri'. Kabana'oxi' tak jay wawe', jun awxin atat, jun rxinMoisés in jun rxin Elías, ne' tre. Pro jaPedro xa ma xuch'ob ta ja xbij. 34 C'armajon na tzij ja Pedro tok c'o jule' sutz'xermujaj in kaj chiquij. Ja c'a roxi' apóstolcongana quixbej qui' tok quetz'at chi ec'ochic chipan ja sutz'. 35 C'o c'a jun kulajtzijonto chipan ja sutz', quewa' xbij chiqueri': —Jawa' wari' jawa' chak'laj Walc'wal,teya'a' ewxquin tre nak ja nbij arja' chewe,ne'e. 36 Ja tok tzuri tzij rmal ja kulaj,ja rapóstol tok quetz'at mchita ja rElías,mchita ja Moisés, xa ruyon ja Jesús c'o canchic. Nojel awa' ja quetz'at ri' xa pa takcanma quec'ol wi', q'uiylaj tiempo ja nimajun bar ta tri' quibij wi'.

* * * * * * * * * *37 Ja c'a chi rcab k'ij tok xemelojto ja

Jesús parwi' jayu' congana e q'uiy ja winakxebe chi rc'ulic. 38C'o c'a jun achi chiquico-jol cow tzijoni, quewa' xbij tre ri':

—Maestro, tabana' jun utzil, anin c'o junnc'ajol in ni xarari' ti jun, tatz'ata' pakijutz'it. 39 C'o jun itzel espíritu nchapo rxinin chaka jalal tok nuya' síc', c'ol ataque nya'tre in nel rpuluw ruchi'. Congana ncamsaxpa tok'ulew, kasmaril nsokpix rmal ja ritzelespíritu. 40 In xinc'utuj jun utzil chique ja

radiscípulo chi nquiwasaj ja ritzel espíritupro eje'e' ma xecowin ta quiwasaj ta, ne'eja rachi. 41 Ja c'a Jesús tok c'axtaj rmal jabix tre rmal ja rachi quewa' xbij ri':

—Ixix ja rix tinamit Israel, ni taka'anmtawi' yukulbal ec'u'x wq'uin, taka'an yojta-jnak ja rena'oj. Taq'ue titzuri ja nsamajchecojol, c'ayew chwe chi ncoch' más jamatiyuke' ec'u'x wq'uin, ne'e. C'ac'ari'xbij tre ja tatixel: —Camic tac'ama'to jarac'ajol wq'uin, ne' tre. 42 Ja c'a rala' xajalalmaja'n tekaj chwach ja Jesús ja tok ya' chicjun ataque tre rmal ja ritzel espíritu inch'akix pa tok'ulew rmal. Ja c'a Jesús arja'xch'olij ja ritzel espíritu, xuto' ja rala' paruk'a' in xujach can tre ja rtata'. 43 Ja c'awinak congana c'asc'o'i quetz'at canojelalja nimlaj poder xin Dios ja c'o pa ruk'a' jaJesús.

* * * * * * * * * *Ja c'a Jesús kas majtajnak rtzijoxic nojel

ja nuban cumal canojel ja winak ja tokquewa' xbij chique ja rdiscípulo ri': 44 —Kas toc pan ewxquin ja xtinbij chewe ri'. JaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winakarja' njach na pa quek'a' ja winak, ne'chique. 45 Pro ja reje'e' xa ma xch'obtaj tacumal ja xbij chique, xawawan chiquewachutzc'a chi matich'obtaj cumal nak rbanic.Ja reje'e' xa nquixbej qui' xtiquic'axaj ta trenak rbanic.

* * * * * * * * * *46C'ac'ari' quemaj rch'a'ic chibil tak qui'

nak ja más nim ruk'ij chique. 47 Ja c'a Jesúsarja' bien rotak nak ja netajini nquech'obkaj pa tak canma. C'o c'a jun tac'al xuc'ampon, xuya' pa rxquin 48 in quewa' xbijchique ri':

—Jawa' jun tac'al ri' xa nak ta xtic'ulurxin in wi pa nubi' anin tok nuc'ul tibij c'atzij ari' chi anin ja ninruc'ul. In xa nak taxtic'ulu wxin tibij c'a tzij ari' chi nata' Diosja nuc'ul chakaja' ja takyonpi wxin. Queri'nbij chewe como ja wi c'o jun checojol jamatuya' kaj ruk'ij ruyon jari' ja más nimruk'ij chewe, ne' chique.

* * * * * * * * * *49 C'ac'ari' bix tre rmal ja Juan:—Maestro, ajoj c'o jun achi katz'at ja

pan abi' atat ntajini nerlasaj itzel tak es-píritu chique winak pro como ma kachbil

SAN LUCAS 9:50 103 SAN LUCAS 10:9ta chewi' tok kabij tre chi: —Ma que'awasajchi ta, xokche' tre, ne'xi ja Jesús.

50 —Ma tek'il chi ta ja rachi como junwinak xa nak ta chi winakil wi ma itzel tanokrutz'at jari' kachbil ari', ne' tre ja Juan.

* * * * * * * * * *51 Ja c'a Jesús tok nakajinto ja k'ij ja

xtic'amarel wi' chila' chicaj arja' xujic jarviaje chi nbe ja pa Jerusalén. 52 Ec'o jule'rachbil xerutakel chi nenabeyajel chwach,eje'e' xebe chipan jun aldea quixin ja rajSamaria chi nquichomij pon ja nc'atzintre. 53 Pro ja c'a winak ja rec'o chipan jaraldea eje'e' ma xquec'ul ta ja Jesús comopa Jerusalén nbe wi'. 54 Ja c'a ca'i' discípuloJacobo in Juan tok quetz'at chi ma xc'ul tacumal jawinak quewa' quibij tre ja Jesús ri':

—Kajaw ¿la maxta c'ol agana nkac'utujk'ak' chila' chicaj ja cani' xuban ja rojerprofeta Elías utzc'a chi ne'urq'uisa' jala'jule' winak le'? xeche' tre. 55 Ja c'a Jesúsarja' xuya' vuelta in xumaj quich'olixic:

—Ixix xa matich'obtaj emwal jani' rna'ojja rEspíritu ja ruc'ayon ewxin. 56Queri' nbijchewe como anin ja rinAlc'walaxel ja xinocalaxic cuq'uin winak ma inpenak ta chiquicamsaxic winak, inpenak chi quito'ic,ne' chique. C'ac'ari' xebe chic cha junaldea.

57Kas c'a quimajon chic bey ja tok c'o junachi peti in quewa' xbij tre ja Jesús ri':

—Wajaw, anin can ninbe chawij xa bar tatri' natbe wi', ne' tre. 58 In bix tre rmal jaJesús:

—Ja rutiwa' c'o quic'olibal ja bar newarwi' in chakaja' ja tak tz'iquin c'o quesocpro ja chwe anin ja rin Alc'walaxel ja xinocalaxic cuq'uin ja winak mta wochoch ja nita wxin wi' anin ninwar wi', ne'xi.

59 C'o c'a jun chic achi, quewa' bix trermal ja Jesús ri':

—Jo', cattre' chwij, catoc ndiscípulo,ne'xi.

—Wajaw, taya'a' lugar chwe chi nen-muku' can paki na ja nata' nabey, ne'e jarachi tre.

60 —Ja camnaki' chwach Dios eje'e' naquemukuquixin ja camnaki'. Ja c'a ratat jatcuq'uin ja winak, jaya'a' rbixic ja gobiernoxin Dios chique, ne'xi rmal ja Jesús.

61 C'o chi na jun ja rachi quewa' xbij treja Jesús ri':

—Wajaw, anin in conforme chi nintre'elchawij chi ninoc adiscípulo pro taya'a' lu-gar chwe chi ne'enk'ijla' can na nabey jarec'o pa wochoch, ne' tre.

62—Jun ajchonla' ma utz ta neli ja banojchenoj rmal ja wi xa trij nca'y can wi' inqueri' c'a tre jun winak chakaja' xa nak tachi winakil ja wi xa trij nca'y can wi' jari'ma yatal ta tre chi nsamaj pa rcuenta jagobierno xin Dios, ne'xi ja rachi rmal jaJesús.

101C'ac'ari' ja kajaw Jesús ec'o chic setenta

achi'i' ja xerucha', pa caca' xerutakel chinenabeyaj chwach, nebe chipan nojel taktinamit in chipan ja jule' chic lugar ja barxtekaj wi' arja'. 2Quewa' xbijel chique ri':

—Ni katzij wi' nbij chewe, ja winak eje'e'e cani' jun nimlaj tijco'm ja k'en chic jautz chic nban cosechar pro ja rajsama-jela' ja nebano cosechar quixin xa ma enim ta. Rmalc'ari' nbij chewe, tebana'orar, tec'utuj tre ja Rajaw ja cosecha chinerutakto ja rajsamajela' chi ne'urquibana'cosechar ja winak. 3 Camic tec'ama'elja bey, bien tewotakijel chi ixix ix cani'jule' tak carnelo in ja winak ja bar nixnu-takel wi' eje'e' e cani' utiwa'. 4 Matec'amel ta epwok, nixtac'a nec'amel taemaleta in nixtac'a exajab ta chakaja'. Jatok emajon awa' ja jun viaje ri' maxtaquixpe'e cuq'uin winak chi quik'iloxic jatok nec'ul ewi' cuq'uin pa bey. 5 Ja toknixoc chipan jun jay, tok ne'ek'ijla' jawinak quewa' ja kas nebij chique nabeyri': —Ja quicotemal xin Dios tiq'ueje' panewochoch, quixche' chique. 6 Ja wi c'ojun winak chipan ja jay ja congana qui'ilec'ulic nuban jari' nq'ueje'e ja quicotemalxin Dios chipan ja rochoch nowi ma queri'ta nuban chewe jari' mta quicotemal xinDios nq'ueje' ta chipan ja rochoch. 7 Jajay ja bar nixc'ul wi' tri' nixq'ueje' wi'jaru' pa tiempo nixq'ueje' chipan ja tina-mit. Tetija' ja nquisipaj chewe como yatalchewe chi nixtzuki cani' tre jun ajsamajelyatal tre chi ntoji. Maxta quixeli quixoquichi tak jay tre ja bar nixq'ueje' wi'. 8 Jatok nixoc chipan ja jun tinamit xa nakta chi tinamital ja wi qui'il ec'ulic nbanitetija' ja nsipax chewe. 9 Que'etzursaj ja

SAN LUCAS 10:10 104 SAN LUCAS 10:24yawa'i' ja rec'o chipan ja tinamit in quewa'nebij chique ja winak ri': —Ja gobiernoxin Dios xa nnakajinto ewq'uin, quixche'chique. 10 Ja c'a wi maquixc'uli quixeltoc'a pa tak bey in quewa' nebij chique jawinak ri': 11 —Ja pokok rxin ja retinamitja c'o pa kakan, camic nkaquiraj can jari'retal chi netij na rpokonal rmal ja mtaegana xteya' ta ewxquin tre ja nkabij chewepro tewotakij chi ja gobierno xin Diosxa nnakajinto ewq'uin, quixche' chique.12Camic nbij chewe, ja tok xterila' ja nimlajk'ij xin juicio congana lawulo' tre ja tinamitja maquec'ulu ewxin, más na lawulo' jarpokonal xtiquetij chwach ja xtiquetij jaraj Sodoma, ne'e ja Jesús chique ja setentadiscípulo.

13 C'ac'ari' xumaj chic jutij tzij, quewa'xbij chique jule' tinamit ri':

—Congana lawulo' chewe ixix ja rix ajCorazín in congana lawulo' chewe ixixchakaja' ja rix aj Betsaida. Queri' nbijchewe como congana nimak tak milagroxinban chewach pro ni ma xeq'uex ta wi'ja rena'oj. Ja nimak tak milagro xinbanchewach wixta ban chiquewach ja ritzeltak winak ja raj Tiro in ja raj Sidón ojerqueq'uex ta c'ari' ja quina'oj in queya'can ta c'ari' ja ritzelal, queban ta c'ari' janquic'utbej qui' chi nti'on chique ja ritzelalja quibanon chipan ja quic'aslemal. 14 Proja tok xterila' ja nimlaj k'ij xin juicio máschi na nim ja rpokonal xtetij ixix chwach jaxtiquetij ja raj Tiro in ja raj Sidón. 15 In ixixchakaja' ja rix aj Capernaum, ja nech'obixix chi nixbe chila' chicaj chi congana nya'ek'ij pro ja neban, xa nixkajsaxi, ja bar ec'owi' ja camnaki' c'a tri' nixekaj wi'. Queri'xbij chique ja tinamit. 16 In xumaj chic jutijtzij cuq'uin ja setenta discípulo:

—Ja winak ja neniman rxin ja xtebijchique, anin c'ari' ja ninquinimaj. Ja c'awinak ja maquec'ulu ewxin, anin c'ari' jamaquinquec'ul in ja winak ja maquec'uluwxin, Nata' c'ari' ja takyonto wxin ja ma-tiquec'ul. Queri' xbijel ja Jesús chique jasetenta discípulo in xebe, xequibana' jabixel chique.

* * * * * * * * * *17 Ja c'a tok xemelojto congana

nequicoti, xe'urkaj ruq'uin ja Jesús inquewa' quibij tre ri':

—Kajaw, ja ritzel tak espíritu tok kabijchique chi pan abi' ne'eli eje'e' xokquini-maj chakaja', xeche' tre. 18 Ja c'a Jesús xbijchique:

—Anin xintz'at ja Satanás kajsaxi, tzaktochicaj cani' nuban k'ak'. 19 Bien tec'waxajja xtinbij chewe ri', camic anin nya' poderchewe inwi ec'oli ja cumatz xque'epak' owisina'y jari' mta nak ta xteban ta cumal. Inchakaja' nya' chewe chi nixcowini nekajsajnojel ja poder ja c'o pa ruk'a' ja Satanás.Ni majun nak ta xtibano ta pokon chewe.20 Camic ja ritzel tak espíritu nixquinimajpro maxta xa rmalari' quixquicoti. Mejorja neban, como tz'ibtali ja rebi' chila' chicajrmal tari' nixquicoti, ne' chique.

* * * * * * * * * *21 Ni jari' hora congana jun nimlaj

quicotemal winakar pa ranma rmal jarEspíritu Santo in xumaj tzij ruq'uin jaTatixel ja c'o chila' chicaj, quewa' xbij treri':

—Nata', atat at Rajaw caj at Rajawrwach'ulew, congana nmaltioxij chawecomo ja winak ja nquech'ob kaj pa takcanma chi congana cotak in conganaquina'oj ma chiquewach ta eje'e' ak'alasanwi' nak rbanic nojel awa' ja nmajon rbanicin nojel ja nmajon rbixic pro ja rak'alasanwi', chiquewach ja winak ja quibanontakno'y chawach. Queri' abanon chiqueNata' como queri' ja ravoluntad, ne'e jaJesús tre ja Tatixel. 22 C'ac'ari' xbij: —Nimajun nak ta ja maquita jachon pa nuk'a'rmal ja Nata'. Ni majun nak ta otakyonja kas mero rna'oj ja Ralc'walaxel pro jarotakyon xa ruyon ja Dios ja Tatixel. Inchakaja' ni majun nak ta otakyon ja kasmero rna'oj ja Tatixel pro ja rotakyon xanuyon anin ja rin Alc'walaxel, in ja ren-cha'on chi nk'alasaj chiquewach, eje'e' co-tak chakaja', ne'e.

23 C'ac'ari' xumaj tzij cuq'uin ja rdis-cípulo pro xa queyon:

—Ixix congana qui'il chewe rmal ja nix-tajini netz'at ruq'uin ewach. 24 Como aninnbij chewe chi e q'uiy ja rojer tak profetain e q'uiy ja rojer tak rey eje'e' conganaquiyarij quetz'at ta ja cani' nixtajini netz'atixix camic in congana quiyarij quic'axaj tachakaja' ja cani' nixtajini nec'waxaj ixixcamic, ne'e ja Jesús chique.

SAN LUCAS 10:25 105 SAN LUCAS 11:4* * * * * * * * * *

25C'o c'a jun achi peti, arja' jun chique jamaestro ja netijon quixin ja winak tre ja leyxin Dios. Ja c'a rachi c'o rgana nc'ambajajja Jesús in xa rmalari' tok quewa' xbij treri':

—Maestro ¿nak nban utzc'a chi nyatajchwe ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij?ne' tre ja Jesús.

26 —Tabij chwe ¿nak tz'ibtal can chipanja ley xin Dios? ¿Nak nawasaj atat trij?ne'xi ja rachi.

27 —Quewa' nbij ri': —Tawajo' ja Dios jarawajaw pro nojel ac'u'x tawajo', in no-jel awanma in nojel awachok'ak' in nojelana'oj tawajo' chakaja'. Ja cani' nawajo'kaj awi' ayon queri' c'a tabana' chiqueja raprójimo, que'awajo' chakaja'. Queri'nbij, ne'e ja rachi.

28 —Ni katzij wi' ja nabij le'. Ja c'a wixtaban cumplir ja ley ja c'a xabij le' jari'nyataj chawe ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij, ne'xi rmal ja Jesús. 29 Ja c'a rachiarja' nrajo' nuto' ri' rmalari' tok xbij chictre ja Jesús:

—Pro ¿echinatak c'ari' ja nprójimo? ne'tre. 30 Ja c'a Jesús arja' xumaj rbixic junc'ambal tzij tre, quewa' xbij tre ri':

—C'o jun achi xuban jutij xelel paJerusalén, xule' chipan ja tinamit Jericó.Ec'o c'a jule' alak'oma' quechap ja rachi,quilak'ajel ja c'o ruq'uin pro ni nojelal,quesoc can, quipunba' can pa bey, jutz'itlaj quicamsaj. 31 C'o c'a jun sacerdotepenak pa bey. Ja c'a sacerdote tok xutz'atchi punuli ja rachi pa bey xusol rubey,ma xk'ax ta ruq'uin. 32 Pi chi c'a junajsamajel xin Dios ja levita ne'xi. Ja c'alevita tok xurkaj chipan ja lugar xutz'at jarachi, xusol chic rubey, ma xk'ax ta ruq'uinchakaja'. 33 Pro c'o c'a jun achi aj Samaria,arja' rmajon rviaje in xurkaj chipan ja lu-gar. Ja c'a raj Samaria tok xutz'at ponja rachi congana xpokonaj rwach, 34 beruq'uin. Ja tok xekaj ruq'uin c'o jule'aceite rachbil vino xuya' chwach ja barsoctajnak wi' jari' xk'ombej. Ja tok k'omtajrmal c'ac'ari' xubatz'. Como c'o ruquiejrc'amonto xtz'uba'el ja rachi trij, xuc'amelpa jun pensión, bien xuban cuenta. 35 Ja c'achi rcab k'ij ja raj Samaria benam nuban,c'o ca'i' quetzal pwok xlasaj, xutoj can pa

ruk'a' ja rajaw pensión in quewa' xbij treri': —Tabana' paki jutz'it cuenta ja rachi,taya'a' tre xa nak ta ja nc'atzin tre. Ja tokxquinmelojto anin wotak chi nuntojo' jaruc'as awq'uin nojelal, ne' can tre. 36 Ja tokbitaji ja c'ambal tzij rmal ja Jesús quewa'xbij chic tre ja maestro ri': —Camic tabijchwe, ja chawe atat ¿nak chique ja roxi'achi'i' ja xoc rprójimo ja rachi ja chapcumal ja ralak'oma'? ne' tre.

37—Japokonan rwach, ne'xi rmal jamae-stro.

—Camic jat, tabana' atat ja cani' xuban jaraj Samaria, ne'e ja Jesús tre.

* * * * * * * * * *38 C'ac'ari' xumaj chic jutij rubey, xekaj

pa jun aldea. Tri' c'o wi' jun ixok, Martarubi', arja' c'ulu rxin pa rochoch. 39 Jac'a Marta c'o jun ruchak', María rubi'. Jac'a María arja' tz'abe'oc chwach ja Jesús inxumaj rc'axaxic nojel ja tijonem ja ntajininuya'. 40 Pro ja Marta congana nk'isaj ri'chi rbanic ja samaj pa jay rmalc'ari' tok beruq'uin ja Jesús in quewa' xbij tre ri':

—Wajaw ¿la macatocla' il tre ja nuchak'nuyon inrya'on can chwach ja samaj? Tabijpaki jutz'it tre chi ninruto', ne' tre.

41 —Marta, atat q'uiy rwach ja ramajonrbanic in xa nak'isaj awi' rmal in nti'onchawe chakaja'. 42 Pro c'o jun ja más nanc'atzin chawe chi naban jamás na utz jari'ja ntajini nuban ja María camic in majunnak ta xtilasan ta tre ja tijonem ja ntajininc'axaj, ne'xi ja Marta rmal ja Jesús.

111 Xuban jutij ja Jesús arja' c'o pa jun lu-

gar, rmajon rbanic oración. Ja c'a tok tzurija roración rmal pi jun chique ja rdiscípuloin quewa' xbij ja discípulo tre ri':

—Wajaw, ko'atijoj tre ja banoj oraciónja cani' xuban ja Juan Bautista xertijoj jadiscípulo rxin arja', ne' tre. 2 Ja c'a Jesúsxbij chique:

—Ja tok neban oración quewa' nebij ri':—Katata' Dios ja ratc'o chila' chicaj, lok' taxtina'i ja rabi' cumal jawinak. Xtikajpi ta jaragobierno wawe' chwach'ulew, xtinimaxta ja ravoluntad atat wawe' ja cani' ntajininban chila' chicaj nnimaxi. 3 K'ij k'ij nita naya' wi' ja kaway ja nc'atzin chake.4 Tacuyu' ja kil kamac ja cani' nkaban ajoj

SAN LUCAS 11:5 106 SAN LUCAS 11:25nekacuy ja winak tok c'oli nqueban chake.Atat ta xcatchajin kaxin, maxta kokaji toknokrtakchi'ij ja diablo, ko'ato'o' pa ruk'a'.Queri' ta rbanic ja roración neban, ne'chique ja rdiscípulo. 5 C'ac'ari' xbij chicchique:

—Tac'a c'o ta jun chewe nbe ta ruq'uinjun ramigo pa tak nc'ajak'a' in nerbij ta tre:—Wamigo, maxta c'o caxlanway awq'uin,taya'a' oxi' rkan wxin pro can nya' rc'axel.6 Xa c'o jun wamigo c'a xurkaj wq'uin,penak pa viaje in ni majun nya' tre, ne' tatre. 7 In quewa' ta c'a nc'ulba'to ja ramigopa jay ri': —Ma quinaban ta molestarcomo ntz'apin chic ja chi'jay, okcotz'olchic cuq'uin tak walc'wal. Maquincowinininyictaji, maquincowini nya' chawe janac'utuj chwe, ne'to ta tre, ne'e ja Jesúschique. 8 C'ac'ari' xbij chic chique: —Camic nbij chewe, ja rachi wi chijutij nu-maj rc'utuxic ja caxlanway, wi ni mati-tanba' wi' rc'utuxic jari' nyictaji ja ramigoin nuya' tre nojel ja nc'atzin tre pro marmal ta chi camigo qui' ruq'uin tok nuya'pro rmal ja ni matitanba' wi' chi rc'utuxicchewi' tok nuya'. 9 Rmalc'ari' tok nbijchewe, tec'utuj tre ja Dios ja nc'atzinchewe in arja' nuya' chewe, tecanoj janewajo' in newil, tec'onc'o'oc ja chi'jay innjak chewach. 10 Queri' nbij chewe comocanojel ja nec'utuni nyataj chique in janecanoni nyataj chique chi nquewil in janec'onc'onoc ja chi'jay njak chiquewach.11O¿la c'ol on jun tatixel chewe toknc'utuxjun caxlanway tre rmal jun ti rc'ajol lanuya' jun abaj pa ruk'a'? Owi nc'utuxjun ch'u' tre ¿la nuya' jun cumatz tre?12 Owi nc'utux jun sakmolo' tre ¿la nuya'jun sina'y? 13 Ixix masqui ix lawulo' proewotak neya' utzlaj tak nakun chique jarewalc'wal pro pior ta c'a ja Tatixel ewxinja c'o chila' chicaj arja' nuya' ja rEspírituSanto chique ja nec'utun tre. Queri' xbijja Jesús chique ja rdiscípulo tre ja banojoración.

* * * * * * * * * *14 C'o c'a jun achi memirnak rmal jun

itzel espíritu. Ja c'a Jesús arja' ntajini nlasajja ritzel espíritu tre. Ja tok lastajel rmal nijari' hora xumaj tzij ja rachi. Ja c'a winakcongana c'asc'o'i quetz'at. 15 Pro ec'o jule'chique quewa' quibij ri':

—Xa poder xin Beelzebú ja jefe quixinja ritzel tak espíritu xa jari' nucoj chiquilasaxic ja ritzel tak espíritu, xeche'e.16 Ec'o chi c'a jule' quemaj rc'ambajaxic:

—Tabana' jun milagro ja nc'utuchikawach chi Dios yoyon chawe ja poder jac'o pan ak'a', xeche' tre. 17 Pro ja c'a Jesúsarja' bien rotak ja quimajon rch'obic in xbijchique:

—Jun gobierno xa nak ta chi gobierno'il,wi xa división nuban chibil ri' jari' xa nyo-jtaji. In queri' chique jule' winak chakaja'ec'o pa jun jay, wi xa división nquebanchibil tak qui' jari' xa neq'uisi. 18 Inqueri' c'a tre ja Satanás chakaja', ja wixa división nuban cuq'uin rach tak de-monio ¿nak moda ja maquita xtiq'uisi jargobierno? Queri' nbij chewe como ixixnebij chwe chi poder xin Beelzebú ncoj chiquilasaxic ja demonio. 19 Ja c'a ranin wi xapoder xin Beelzebú ncoj ja tok nenlasaj jademonio ¿nak nebij chique ja rediscípuloixix? Como eje'e' nequiwasaj demoniochakaja' ¿la xc'a poder xin Beelzebú nque-coj nech'ob ixix? Ja rediscípulo ixix eje'e'c'ari' xquek'alasani chi ma katzij ta ja xebijchwe. 20 Ja ranin poder xin Dios ncoj ja toknenlasaj ja demonio in wi queri' nban tibijc'a tzij ari' chi ja gobierno xinDios kajnaktochic checojol.

21 Ja tok c'o jun achi ja congana rchok'ak'rmajon rchajixic rochoch in tok c'oli jabanbal ch'a'oj ruq'uin jari' c'ayew chi xti-lasax ta tre ja c'o ruq'uin. 22 Pro ja c'atok npi chic jun achi ja más k'axnak chi narchok'ak' in nuch'ec ja rachi ja rajaw jayjari' numaj tre nojel ja banbal ch'a'oj ja baryukul wi' ruc'u'x, nlasaj tre ja c'o ruq'uinin numaj rjachic chique ja rachbil.

23 Ja winak ja matiquecoj qui' wq'uinjari' xa ruq'uin Satanás ja nc'ulel nquecojwi' qui' in chakaja' ja maqueto'o wxin chiquimolic ja winak jari' xa nequichicaj.

* * * * * * * * * *24 Jun itzel espíritu tok nel pa ranma

jun achi arja' nbe pa tak lugar ja bar mtawi' ya', nercanoj jun lugar ja bar nxula'nwi' pro matuwil ja lugar in quewa' nbijri': —Ninmeloj chic jutij chipan ja wochochja bar inelnakto wi' nabey, ne'e. 25 Jac'a tok nekaj chic jutij ruq'uin ja rachi

SAN LUCAS 11:26 107 SAN LUCAS 11:42nutz'at ja ranma cani' jun jay josk'in rpanin wekon chi utz. 26 C'ac'ari' nmeloj chicjutij, ne'erc'ama' wuku' rach tak itzel es-píritu ja más chi na e itzel chwach arja'.Ja c'a tok ne'urkaj ruq'uin ja rachi ne'ocpa ranma chi e waxaki' in tri' neq'ueje'wi'. Xc'a chewi' tok más chi na lawulo' jarc'aslemal ja rachi chwach ja nabey.

* * * * * * * * * *27 Kas rmajon rbixic ja tzij ri' ja tok c'o

jun ixok chiquicojol ja winak quewa' xbijtre ri':

—Congana qui'il tre ja rate' ja q'uittzinawxin, ne' tre ja Jesús. 28 Pro ja c'a Jesúsquewa' xbij tre ri':

—Más na qui'il chique ja winak janec'axani ja rtzobal Dios in nquebancumplir ja nbij chique chi nqueban, ne' tre.

* * * * * * * * * *29 Ja c'a tok congana e q'uiy ja winak

quimolon chic qui' trij xumaj tzij cuq'uinquewari':

—Ja winak trewa' tiempo ja rokc'o wi'ri' xa e itzel tak winak. Eje'e' nquic'utujchwe chi nban jun milagro utzc'a chi nin-quinimaj. Pro ja milagro ja nquic'utuj nimatinban wi' chiquewach xarwari' c'o junja milagro nbantaj na chiquewach, jun mi-lagro ja cani' xuban ja rojer profeta Jonás.30 Como cani' xuban ja Jonás ojer arja' xocretal chiquewach ja winak ja rec'o chipanja tinamit Nínive ojer in queri' c'a chweanin chakaja' ja rin Alc'walaxel ja xinocalaxic cuq'uin ja winak, ninoc na retalchiquewach ja winak ja rec'o chipan awa'tiempo ja rokc'o wi' ri'. 31 Ja tok xterila' janimlaj k'ij xin juicio ja rixok ja reina rxin janación ja c'o pa sur arja' xtiyictaji ix rachbilja rix tinamit Israel in arja' noc k'etol tzijchewij. Queri' nbij chewe como jari' ixokarja' c'a c'a nat pi wi' chi rc'axaxic ja rna'ojDios ja yatajnak tre ja rojer rey Salomón.In ja camic nbij chewe, anin más chi nanim nuk'ij chwach ja Salomón. 32 Ja tokxterila' ja nimlaj k'ij xin juicio ja rachi'i'ja rec'o chipan ja tinamit Nínive ojer eje'e'xqueyictaji ix cachbil ja rix tinamit Israel ineje'e' ne'oc e k'etol tak tzij chewij. Queri'nbij chewe como ja raj Nínive eje'e' tokquic'axaj ja rtzobal Dios ja bix chique rmalja Jonás ojer q'uextaji ja quina'oj in queya'

can ja ritzelal. In ja camic nbij chewe, aninmás chi na nim nuk'ij chwach ja Jonás.

* * * * * * * * * *33 Ni majun nak ta nbanowi xtutzij ta

jun candil xtiwawaj ta c'a pa jun latz'lajlugar nixtac'a xtijupba' ta jun caxon trij.Pro ja c'a nbani, ja tok ntzijtaji jun candilncanox jun rc'olibal ja bar nya' wi' utzc'apa sak neq'ueje' wi' ja winak ja ne'oc pajay. 34 Ja panewach cani' rbanic jun luzixrya'on pa sak, ja wi mta rbanon wi mayojtajnak ta jari' pa luz c'a c'o wari' jarecuerpo pro ni chi jun. Pro ja c'a wiyojtajnak jari' pa k'eku'm c'a c'o wari' jarecuerpo. 35 Rmalc'ari' tok nbij chewe,tebana' cuenta, maxta tichupi ja luz jayatajnak chewe pa tak ewanma utzc'a chimaquixq'ueje' pa k'ekumal. 36 Ja wi pa luzatc'o wi' pro ni chi at jun, ja wi majunk'ekumal awc'an jari' nnojsaxi ja luz panawi' pan awanma cani' nuban jun candilnatruya' pa sak, ne'e ja Jesús chique jawinak.

37 Ja c'a tok tzuri tzij rmal c'o jun fariseoxubanel invitar chi newa' ruq'uin. Ja c'aJesús tok xekaj chi rochoch ja fariseo xoc pajay in tz'abe' pa mesa. 38 Ja c'a fariseo arja'junwi' xutz'at como ja Jesús rmajon chicwa'im pro ma xuban ta ja costumbre xinch'ajoj k'abaj nabey. 39 Ja c'a kajaw Jesúsquewa' xbij tre ri':

—Ixix ja rix fariseo ix cani' jule' platorachbil jule' vaso ja bien ch'ajch'oj rij proja rpan congana tz'ilornak. Queri' c'aebanic ixix como ja rewanma nojnak jaritzelal chipan, congana alak' ebanon. 40Xaix nacnak tak winak. ¿La ma ewotak tac'a chi ja Dios arja' winakarsyon ja re-wanma chakaja' in ma ruyon ta ecuerporwinakarsan? 41 Pro ja rjawaxic chi neban,ja c'ol ewq'uin jari' que'etobej ja winak jac'o rjawaxic chique. Ja wi queri' neban jari'ch'ajch'oj nixeli pro ni chi ix jun.

42 Congana lawulo' chewe ja rix fariseocomo ixix congana nixocla' il chi rya'ic jareprimisia pro c'oli ja más chi na rjawaxicchi neban pro jari' ni ma ebanon ta. Con-gana ix conforme chi neya' eprimisia, neya'nojel rwach ja richaj cani' tre menta incani' tre ruda pro ja banoj utzil jari' ni maebanon ta wi' in mta ja rajoben ri'il xinDios chewe. Pro jari' ni rjawaxic wi' chi

SAN LUCAS 11:43 108 SAN LUCAS 12:7

neban cumplir in ni rjawaxic wi' chakaja'chi matetanba' rya'ic ja reprimisia.

43 Congana lawulo' chewe ja rix fariseocomo ixix tok nixbe pa tak jay xin molbalri'il ja bar nc'axax wi' ja rtzobal Dios con-gana nel ec'u'x trij ja tz'ulbal je'e ja másnimak ruk'ij in chakaja' tok nixbin pa takc'aybal congana nel ec'u'x trij ja nixbansaludar.

44 Congana lawulo' chewe ja rix maestroxin ley in chewe ja rix fariseo, caca' epalajcomo ixix ix junan ruq'uin ja rulew ja barmukun wi' jun camnak pro jun ulew jama k'alaj chi ta chi c'o jun camnak chuxe'in rmalari' ja winak tok nek'ax parwi' jarulew mta nquinabej chi parwi' jun cam-nak nek'ax wi'. Queri' xbij ja Jesús chique.

45C'o c'a jun chique jamaestro rxin ja leyxin Dios quewa' xbij tre ja Jesús ri':

—Maestro, ja c'a xabij le' xa nokabanofender ajoj tre chakaja', ne' tre. 46 Ja c'aJesús quewa' xbij chic ri':

—Congana lawulo' chewe ixix chakaja'ja rix maestro rxin ja ley xin Dios como jatijonem neya' cani' nimak tak ijka'm neya'chiquij ja winak pro jule' ijka'm ja conganac'ayew chi rijkaxic pro ja rixix nixtac'anechap ta jutz'it ja rijka'm tre jun rwi' ek'a'.

47 Congana lawulo' chewe como nebanrbanic quipanteón ja rojer tak profeta xinDios pro ewati't emama' ixix wa'an ja xe-camsan quixin. 48 Ja tok queri' nebanjari' bien k'alaj chi ix conforme ruq'uinja queban ja rewati't emama' ojer comoeje'e' xecamsan quixin ja profeta in ixixnixbano rbanic ja quipanteón. 49Rmalc'ari'tok ja Dios ojer quewa' rbin can ri': —Jawinak ec'oli profeta nenutakel na cuq'uine cachbil jule' apóstol. Ja c'a profeta inapóstol jule' chique necamsax na cumalja winak in jule' chic chique nesalux nacumal. Queri' xbij ja Dios ja rotakyonnojelal. 50Queri' ja nbantaji utzc'a ja winakja rec'o chipan awa' tiempo ja okc'o wi'ri' chiquij eje'e' nkaj wi' ja rtojbalil jaquicamic canojel ja profeta ja recamsantochwach ja rwach'ulew. 51 Ja kas nabeyAbel ja camsaxi in ja c'a q'uisbex rcamsaxicZacarías. Chicojol ja templo in ja raltarja c'o chwach ja templo tri' camsax wi'ja Zacarías. Rmalc'ari' tok nbij chewe, jawinak ja rec'o chipan awa' tiempo ja rokc'o

wi' ri' chiquij eje'e' nkaj wi' ja rtojbalil jaquicamic ja profeta canojelal.

52 Congana lawulo' chewe ja rix maestrorxin ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal jaMoisés como ixix etz'apin quebey ja winakchiquewach utzc'a chi maticotakij nak jakas mero rbanic ja rtzobal Dios. Xa maewotak ta ixix nak ja kas mero rbanic innixtac'a neya' ta lugar chique ja winak jac'o quigana ncotakij, ne'e ja Jesús chique.

53 Ja tok bitaj rmal nojel awa' jule' tzij ri'ja c'a maestro xin ley e cachbil ja fariseoeje'e' congana xeyictaj trij. Congana que-maj rc'otic ruchi' 54 jari' nquic'ambajbejrxin como c'o quigana nquicanoj rij rwachnak nqueban tre chi nquechap.

121 Ec'oli ja winak quimolon chic qui' tri'

pro congana e q'uiy, quimajon rminic qui'rmal. Ja c'a Jesús arja' xumaj tzij cuq'uin jardiscípulo nabey, quewa' xbij chique ri':

—Tebana' cuenta ewi' chwach jalevadura quixin ja fariseo. Jari' tibij tzijchi maxta xa caca' epalaj ixix como cani'eje'e'. 2Queri' nbij chewe como nojel ja mak'alajinnak ta je'e jari' nerila' na jun k'ijtok xtik'alajini in nojel ja rawatal je'e jari'nel na pa sakil, notakix na. 3 Rmalc'ari' jatok nbij chewe, xa nak ta chi tzijal ja rebinkaj pa tak k'eku'm nel na rbixic pa sak inchakaja' nojel ja tzij ja rebin kaj pan ekalpa tak ewochoch nel na rbixic chiquewachja winak.

* * * * * * * * * *4 Camic nbij chewe ja rix wamigo, ma

texbej ta ewi' chiquewach ja winak ja xaruyon ecuerpo necowini nquicamsaj comoja tok nixcamstaj cumal mchita nak chita necowini nqueban chewe. 5 Pro aninnbij chewe chok chwach ja nexbej wi' ewi'.Texbej ewi' chwach ja ncowini nercamsajwinak in ja tok necamstaj rmal c'o ruk'a'chique chi neruya' pa k'ak'. Chwach c'a ri'texbej wi' ewi'.

6 Ja tak tz'iquin ja tok nec'ayixi xa ca'i'tak centavo neya' wi' ja re jo'o'. Promasquixa e tak barata pro nixtac'a c'o ta junchique xtimestax ta rmal ja Dios. 7 In jac'a chewe ixix mta moda xquixrmestaj taja Dios, ja rsamal ewí' rajlan chijujunal.Rmalc'ari' nbij chewe, ma texbej ta ewi',

SAN LUCAS 12:8 109 SAN LUCAS 12:28más na ix vale chiquewach jun nimlaj moctz'iquin.

* * * * * * * * * *8 Ja winak xa nak ta chi winakil wi

matiquipokonaj nquibij chi wq'uin aninyukul wi' quec'u'x pro wi ni chiquewachja winak nquibij wi', anin chakaja' cannbij na chique chi ec'o pa ncuenta proni chiquewach ja ángel xin Dios xtinbijwi', anin ja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxiccuq'uin ja winak. 9 Pro ja wi c'o junnpokonaj nbij chiquewach ja winak chiwq'uin yukul wi' ruc'u'x, anin chakaja' nbijna tre chi arja' ma c'o ta pa ncuenta pro nichiquewach ja ángel xin Dios xtinbij wi'.

10 Ja wi c'o jun winak xa nak ta chiwinakil masqui arja' nbij jule' tzij tre jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winak,jule' tzij ja xa ofensa rc'amonto tre, jari'c'o cuytajic trij pro wi nbij jule' tzij tre jarEspíritu Santo ja xa ofensa rc'amonto trejari' ni mta wi' cuytajic trij.

11 Ja tok xquixchap cumal ja winak, toknixquec'amel pa tak jay xin molbal ri'il intok nixquec'amel chiquewach ja k'etol taktzij maxta quixocla' il tre ja nebij ja netobejewi' chiquewach 12 como ja rEspíritu Santoarja' ni jari' hora xtuya' chewenak rjawaxicchi nebij chique, ne'e ja Jesús chique jardiscípulo.

* * * * * * * * * *13 C'o c'a jun achi chiquicojol ja winak

quewa' xbij tre ja Jesús ri':—Maestro, tabij paki jutz'it tre ja nnimal

chi nujach chwe ja herencia ja c'o nuk'a'tre, ne' tre.

14 —Achi ¿la in juez la'an chewi' ja tokanin xquinchomin ewxin tre ja herencia?ne'xi rmal ja Jesús. 15 C'ac'ari' ja Jesús xbijchique ja winak:

—Tebana' cuenta ewi', maxta quixbanengañar rmal ja yarin meba'il. Queri' nbijchewe como ni majun winak masqui con-gana meba'il c'o ruq'uin pro ma ja tari'ja meba'il nyowi rc'aslemal, ne' chique.16C'ac'ari' xbij jun c'ambal tzij chique que-wari':

—C'o jun achi biyom, c'oli ja rulew incongana cosecha nuya'. 17 Ja c'a biyomarja' xumaj kaj rch'obic pa ranma: —¿Naknban c'awa'? como camic mchita bar taxtinc'ol wi' ja ncosecha, ne' kaj. 18 Ja c'a

tok ch'obtaj rmal quewa' xbij chic ri': —Mejor ja nban, can nyoj ja ntroja nojelalin nban chic jule' ja más chi na nimak.Ja c'a tok xtibantaj mwal chipan xtinc'olwi' nojel ja ncosecha rachbil ja jule' chicmeba'il ja c'o wq'uin. 19 Ja tok xtic'oltajmwal nojelal quewa' xtinbij kaj chic pawanma ri': —Camic sobre ja nmeba'il, jawa'q'uiylaj juna' nuban wq'uin. Mejor, soloxula'nem chic ja nmajel rbanic camic, solowa'im, solo quicotemal. Queri' ja xtinban,ne' kaj ja biyom pa ranma. 20 Pro quewa'bix tre rmal ja Dios ri': —Nacnic achi,chipan awa' jun ak'a' ri' puersa natcami innojel ja meba'il ja rac'olon jari' xa nq'ueje'can, ne'xi ja rachi. 21 Queri' c'a rbanic junwinak ja tok xa nq'uiyirsaj ja meba'il xinrwach'ulew pro mta ja meba'il xin Dios c'oruq'uin. Queri' ja c'ambal tzij ja xbij chiqueja winak.

22 C'ac'ari' xumaj tzij cuq'uin ja rdis-cípulo, quewa' xbij chique ri':

—Rmalc'ari' ja tok nbij chewe, maxtatek'isaj ewi' tre ja rec'aslemal: —¿Naknkatij c'awa'? maxta quixche'e, in nixtac'aja nc'atzin tre ja recuerpo chakaja': —¿Naknkacoj chi c'awa'? maxta quixche'e. 23 JaDios arja' nuya' nojelal ja nc'atzin tre jarec'aslemal in tre ja recuerpo ¿la matuya'c'ari' chewe chakaja' ja netij in ja necoj?24 ¿La maque'etz'at c'a ja tak tz'iquin?Eje'e' nixtac'a c'o ta tijco'm nquetic in nix-tac'a c'o ta cosecha nquec'ol, mta quitrojapro ja Dios arja' ntzuku quixin. Pro jarixix más na ix vale chiquewach ja taktz'iquin. 25 In jun chic, ni majun chewemasqui congana nk'isaj ri' ncowin ta ruyonnuya' ta rq'uiybal nel ta más nim rkan.26Como maquixcowini neban ja wari' ¿nakc'a tre tok nek'isaj ewi' rmal ja jule' chicja nc'atzin chewe? 27 Tewasaj mpe' ena'ojtrij ja cotz'i'j nak nuban tok nq'uiyi promatisamaji in matik'inoni. Ja c'a raninnbij chewe camic, ja rojer rey Salomónmasqui congana biyom pro mta rtziak xu-coj ta ja más buena ta chwach rcoloril juntrewa' jule' cotz'i'j ri'. 28 Ja cotz'i'j masquixa ncami, masqui xa nchakiji chanim innporox pa k'ak' pro ja Dios arja' nuya'rcoloril. Ja wi queri' nuban ¿la matuya'c'ari' chewe chakaja' ja retziak necoj? Xar-wari' nbij chewe, ma kas ta yukul ec'u'x

SAN LUCAS 12:29 110 SAN LUCAS 12:51ruq'uin ja Dios. 29 Rmalc'ari' nbij chewe,ma tek'isaj ta ewi': —¿Nak nkatij c'awa'?maxta quixche'e in: —¿Nak nkacoj c'awa'?maxta quixche'e chakaja'. 30 Queri' nbijchewe como ja winak ja ma cotak ta rwachja Dios eje'e' ri' ja nebano queri'. Ja c'achewe ixix, ja retata' Dios arja' bien rotakchi nc'atzin chewe nojel awa' wari'. 31 Proja kas rjawaxic chi neban, ja gobierno xinDios ni ta ja wari' nech'ob. Ja wi queri'neban nojel awa' ja nc'atzin chewe nyatajchewe.

32 Ixix ix cani' jun ti moc tak carnelopro ma texbej ta ewi' como ja retata' Diosarja' rchomin chic chi nixrucoj chipan jagobierno rxin. 33 Ja c'o je'e ewq'uin tec'ayijin tesipaj ja rjil chique tak meba'i'. Jawi queri' neban jari' c'oli cani' jun c'olbalemeba'il nyataj na chewe pro mta yojtajictrij in c'oli chakaja' ja meba'il ewxin xinchila' chicaj pro jun meba'il ja ni mta wi'q'uisic trij. Ni majun alak'om xtoc ta tri'nixtac'a c'o ta jun chicop ja xtitijo ta jameba'il. 34Aninxinbij chewe ja tzij ri' comoxa nak ta chi meba'il benak ec'u'x ruq'uintri' c'o wi' ja rewanma chakaja'.

* * * * * * * * * *35 Quixc'asc'oti in maxta tichupi ja re-

candil. 36 Tebana' ixix ja cani' nque-ban jule' ajsamajela' ja cayben ja quipa-trón benak pa jun c'ulbic in chaka jalaltok nmelojto ja quipatrón, nc'onc'o'oc jachi'jay in eje'e' como ec'asc'otnak nque-jakla' chwach chanim. 37 Congana qui'ilchique ja rajsamajela' ja rec'asc'otnak chiraybexic ja quipatrón ja tok xturkaji. Nikatzij wi' nbij chewe, ja patrón arja'nchomarsla' ri' chanim, nertz'uba' pamesain numaj quilixic. 38 Ja c'a wi nmelojtopa tak nc'ajak'a' owi pa rsakaric conganaqui'il chique jawi ec'asc'otnak chi raybexictri'. 39 Pro bien teya'a' ewxquin tre jaxtinbij chewe ri', jun rajaw jay ja tok nbanalak' ruq'uin, ja wixta rotak nak hora chinekaji ja ralak'om ruq'uin chak'a' nchajij tac'ari' rochoch, nc'asc'ot ta c'ari' inmaquitanuya' lugar tre ja ralak'om chi noc ta pa ro-choch. 40Rmalc'ari' nbij chewe, ni rjawaxicwi' chi nixc'asc'ot ixix chakaja' como jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winakarja' chaka jalal tok xtipi chic jutij chipanjun hora ja ni ma ech'obon ta, ne'e ja Jesús.

41 C'ac'ari' ja Pedro xbij tre:—Wajaw ¿la xa ruyon chake ajoj xabij wi'

ja c'ambal tzij o la xabij chique canojelal?ne' tre. Ja c'a Jesús quewa' xbij ri':

42—Tech'obo' c'a chi utz ja xtinbij cheweri', ja rajsamajela' ¿echinatak ja nebanocumplir ja nbix chique cumal ja quipatrón,echinatak ja buena quina'oj? Cani' trejun patrón tok c'o jun ajsamajel ruq'uinin nuya' rsamaj chi arja' npe'e chiquij jajule' chic rach tak ajsamajela' chi nerubancuenta in nuya' queway ja tok nc'atzinchique. 43 Congana qui'il tre ja rajsamajelja wi ntajini nuban cumplir ja rsamaj ja tokxturkaji ja rpatrón ruq'uin. 44 ¿Nak nubanja patrón? Seguro chi nojel ja meba'il c'oruq'uinnujachpa ruk'a' jawa' jun ajsamajelri' chi arja' npe'e trij. 45 Pro ja rajsamajelwi xa nbij kaj pa ranma chi: —Nak la k'ijnpit ari' ja npatrón, wi ne' kaj, in wi numajquich'ayic ja rach tak ajsamajela' e cachbilja raj'ic'a', wi xa banoj tak wa'im nuban, winumaj tijoj tak ya' in wi xa nk'abari, 46 jawi xa queri' ntajini nuban nerila' na junk'ij tok c'a ja' xtuna' xturkaji ja rpatrón,ni majun nak ta rnaben. Ja c'a rajsamajeljanila jun nimlaj rpokonal xtutij pa ruk'a'ja rpatrón in ntakel rmal chipan ja lugar jabar ec'o wi' ja winak ja xa maquenimani.

47 Ja rajsamajel ja rotak nak ja najo'xtre rmal ja rpatrón chi nuban in wi c'amatichomarsaj ri' chi rbanic ja samaj inwi matuban rvoluntad ja rpatrón jari' con-gana jun nimlaj rpokonal nutij na rmal.48 Ja c'a rajsamajel ja ma rotak ta nak janajo'x tre rmal ja rpatrón chi nuban in wic'oli nuban inwi yatal trij chi nban castigarrmal jari' ma kas ta nim ja rpokonal nutij.Ja tok q'uiy ja nsipax chawe rmal ja Diosjari' q'uiy ja xtic'utux chawe rmal chakaja'chi naban. Ja tok q'uiy ja njach pan ak'a'jari' más na q'uiy ja xtic'utux chawe.

* * * * * * * * * *49Anin c'oli cani' jun k'ak' ntzijel wawe'

chwach ja rwach'ulew, xinpeti chi rtzijicjari' k'ak' in ja ta nwajo' rmajonel chi tac'atem camic ri'. 50 Pro nabey c'oli janban na chwe cani' ninban bautizar chipanjun nimlaj rpokonal in ja kas ngana anink'axnak chi ta na chwij ja bautismo ri'.51 ¿La xa ruyon quicotemal ja nc'amonto

SAN LUCAS 12:52 111 SAN LUCAS 13:13wawe' chwach'ulew nech'ob ixix? Maqueri' ta. Anin nbij chewe chi ec'oli winakja xa división xtiqueban mwal. 52 Queri'nbij chewe como numajel ja banoj divisiónmwal camic. Ja wi e jo'o' winak ja rec'opa jun jay xa división xtiqueban mwal, eoxi' chique neyictaj chiquij ja re ca'i' chicin ja re ca'i' neyictaj chiquij ja re oxi'. 53 Jatatixel nyictaj trij ja rc'ajol in ja c'ajolaxelnyictaj trij ja rtata'. Ja te'ej nyictaj trij jaral in ja xtan nyictaj trij ja rute'. Ja rixoknyictaj trij ja rali' in ja ralibotz nyictaj trijja ralite'. Queri' xbij ja Jesús chique jardiscípulo.

* * * * * * * * * *54 In chakaja' c'oli xbij chique ja winak

quewari':—Ja tok c'oli ja sutz' netz'at ja nwinakari

pan oeste chanim nebij chi c'o jab penakin ni katzij wi' chi nkaji ja jab. 55 In junchic, ja tok numaj xcomel nebij chi c'o junc'atan nuc'amto in ni katzij wi' chi npeti jac'atan. 56 Caca' epalaj, ixix bien nch'obtajemwal nak rc'amonto ja netz'at je'e chicajin ja netz'at je'e chwach ja rwach'ulew pro¿nak c'a tre ja tok matich'obtaj emwal nakrc'amonto ja ntajini nuban ja Dios chewachchipan ja tiempo ja rokc'o wi' ri'?

* * * * * * * * * *57 ¿Nak tre tok matech'ob ixix eyon nak

ja rubey chi neban? 58 Ta c'a c'o ta junnyo' parte chewij, mejor ja neban, tokemajon bey ixbenak pa k'etbaltzij techomijewi' ruq'uin, nowi ma queri' ta neban, janyo' parte chewij arja' nixrujach pa ruk'a'ja ralcalta, ja c'a ralcalta nixrujach chicpa ruk'a' comisario in nixrucoj pa che'.59Anin nbij chewe chi ni maquixelto wi' japa che', nixelto c'a pro netoj can na nojelja rec'as, nixtac'a c'o ta jun ti centavo jamaquita xtetoj can. Queri' xbij ja Jesúschique ja winak.

131 Ec'o c'a jule' winak tri' eje'e' quemaj

rcholic chwach ja Jesús ja queban jule'achi'i' ja raj Galilea ja xecamsax rmal jagobernador Pilato. Ja quiquiq'uel ja rachi'i'jari' xeryuju' ri' ruq'uin ja quiquiq'uel jule'chicop ja netajini netzujux chwach ja Dioscumal ja rachi'i' como sacrificio. 2 Ja c'a

Jesús tok xc'axaj ja tzij ri' quewa' xbijchique ri':

—Ja raj Galilea ja xecamsaxi ¿la más nae aj'il la más na e ajmaqui' chiquewach jajule' chic cach tak aj Galilea nech'ob ixixja tok ban queri' chique? 3 Ma queri' ta.Tzuc'a chewe ixix chakaja' wi mateq'uexja rena'oj, wi mateya' can ja ritzelal jari'camíc nesiq'uij chewij chakaja'. 4 In junchic, turkaj chewe ja re dieciocho winakja tok tzakto ja torre xin Siloé chiquij inxercamsaj. ¿La más na e aj'il la más na eajmaqui' chiquewach ja jule' chic winak jarec'o tri' pa Jerusalén nech'ob ixix? 5 Maqueri' ta. Tzuc'a ixix chakaja'wimateq'uexja rena'oj, wi mateya' can ja ritzelal jari'camíc nesiq'uij chewij chakaja', ne'e jaJesús chique.

* * * * * * * * * *6 C'o jun c'ambal tzij xbij chique

chakaja', quewa' xbij chique ri':—C'o jun achi c'o jun mocaj higo rticon

pa rchenoj. Ja c'a rachi arja' be ruq'uin jache' nertz'ata' ja wi c'o rwach pro ja tokxekaji ni majun rwach ja che'. 7 C'o junajsamajel ja nchajin rxin ja chenoj quewa'xbij tre ri':

—Jawa' jun mocaj higo ri' juna' juna' ninuntz'ata' wi' ja wi c'o rwach nuya'. Oxi'juna' nbanon quewa' in nixtac'a c'o ta junti rwach ntz'aton ta. Mejor tachoyo', chakaqueri' nuq'uis rchok'ak' ja rulew, ne' tre jarajsamajel.

8 —Ch'enchila' ta', tiq'ueje' chi na junjuna'. Anin nchak' na ruxe' in ncoj abonochuxe' chakaja'. 9 Matzij xa xtiwachininowi mani tokoc'ari' xtachoy, ne'xi ja ra-jaw chenoj. Queri' ja c'ambal tzij ja xbij jaJesús chique.

* * * * * * * * * *10 Ja c'a pa jun xula'nbal k'ij ja Jesús arja'

rmajon quitijoxic ja winak chipan jun jayxin molbal ri'il. 11 C'o c'a jun ixok tri'yawa', tuban dieciocho juna' toqui ja yobiltre rmal jun itzel espíritu. Rmalc'ari' tokluclic rij ja rixok, maticowini jic ta xtipe'inixtac'a jutz'it ta. 12 Ja c'a Jesús tok xutz'atja rixok xsiq'uij pon. Ja tok xurkaj ruq'uinquewa' xbij tre ri': —Camic ixok, ma atc'ochi ta pa ruk'a' ja yobil, ne' tre. 13 C'ac'ari'xuya' ruk'a' pa rwi' in ni jari' hora tzuri, ma

SAN LUCAS 13:14 112 SAN LUCAS 13:32luclic chi ta rij, congana xumaj rya'ic ruk'ijja Dios rmal. 14 Pro peti ja jefe rxin ja jayxinmolbal ri'il, arja' congana penak ryewalcomo ja Jesús pa jun xula'nbal k'ij xtzursajwi' ja rixok in quewa' xbij chique ja winakri':

—Ja chipan jun semana waki' k'ij ja yatalchake chi noksamaji. Tre ja waki' k'ij jari'utz nixpeti xa nak ta chi k'ijal chi nixtzuripromaquixpi ta jutz'it pa tak xula'nbal k'ij,ne'e ja jefe chique. 15 Ja c'a kajaw Jesús tokxc'axaj ja xbij ja jefe quewa' xbij tre ri':

—Ca'i' apalaj. Ixix ja pa tak xula'nbal k'ij¿la mta c'a jun chewe ja maquita nuquirelja rwacax owi ruquiej in maquita nuc'amelnerya'a' ruya'? 16 Ja c'awa' jun ixok ri'arja' riy rumam can ja rAbraham. Jacamic tuban dieciocho juna' ximtal chipanja yobil rmal ja Satanás. ¿La ma yatal tac'a tre chi nel libre pa ruk'a' ja yobil camicmasqui xula'nbal k'ij nach'ob atat? ne' treja jefe. 17 Ja c'a winak ja xetzelan rxin tokquic'axaj ja tzij ri' congana q'uixbal quena'rmal. Ja c'a jule' chic winak eje'e' conganaxequicot rmal ja nimak tak samaj xin Diosja rbanon.

* * * * * * * * * *18 C'ac'ari' xumaj chic jutij tzij ja Jesús,

quewa' xbij chic ri':—¿Nak c'a rbanic ja gobierno xin Dios,

bar c'a njunsaj wi'? 19 Ja gobierno xin Diosqueri' rbanic cani' rbanic jun ti chirwachmostaza c'amarel rmal jun achi, xutic parchenoj. Xumaj q'uiyem ja mostaza, xoquicani' jun mocaj che'. Xepeti ja tak tz'iquin,xurquibana' quesoc pa tak ruk'a'. Queri'xbij ja Jesús.

20 C'ac'ari' xbij chic jutij:—¿Bar c'a njunsaj chi wi' ja gobierno

xin Dios? 21 Queri' rbanic cani' nubanjule' levadura ja nsapoji caxlanway rmalin c'o jun ixok xuc'am, xuya' chipan jule'k'or, oxi' pajbal harina ocnak. Ja c'a tokq'uiswani ja levadura mta ja maquita xekajwi' tre ja k'or, congana samaj chipan, ne'eja Jesús.

* * * * * * * * * *22 C'ac'ari' xumajel chic rubey, benak pa

Jerusalén. Ja tok nekaj pa jun tinamit owipa jun aldea numaj quitijoxic ja winak jarec'o chipan. 23 C'o c'a jun chique ja winakc'oli xc'axaj tre ja Jesús quewari':

—Wajaw ¿la xa ma e nim ta ja newilowija totajem xin Dios? Ja c'a Jesús arja' xumajtzij cuq'uin jawinak, quewa' xbij chique ri':

24—C'oli cani' jun pa rchi'jay ja conganati latz' ja bar natoc wi' chi rilic ja totajemxin Dios. Tetija' c'a ek'ij utzc'a chi tri'xquixoc wi' ixix. Pro tecojo' ewachok'ak'como e q'uiy ja winak ja ma xque'oc tamasqui c'o quigana ne'oqui. 25 Como jarajaw jay arja' xtiyictaji in ntz'apij ruchi'ja jay. Ja c'a rixix wi maja'n quixoqui tri'jari' xtemaj rc'onc'oxic ja puerta in quewa'xtebijoc ri':

—Kajaw, Kajaw, tajaka' chi'jaychikawach, xquixche'oc tre. Ja c'a rajawjay quewa' xtibijto chewe ri':

—Anin ma wotak ta ba la ixpenak wi'ixix, xtiche'to chewe.

26—Pro ajoj okwa'nak wa'an awq'uin inxe'atijoj wa'an ja winak pa tak bey chipanja katinamit, xquixche'oc chic tre.

27 —Anin nbij chewe chi ma wotak taba la ixpenak wi'. Camic quixel chinwachewanojel ja rix banol tak itzelal, xtiche'tochic chewe. 28 Tokoc'ari' tok xtetz'at jarAbraham chi arja' c'o chipan ja gobiernoxin Dios e rachbil ja rIsaac in Jacob erachbil chakaja' canojel ja rojer tak profetaxin Dios pro ja c'a rixix ma xtiyataj tachewe chi nixoc ta chiquicojol. Rmalc'ari'ja tok xtemaj jun nimlaj bis ok'ej in xte-cach'ach'ej ewak' rmal. 29 In chakaja' ec'oliwinak ja ma e aj Israel ta eje'e' nepi nanojel nat nakaj tre ja rwach'ulew, ne'oc nachipan ja gobierno xin Dios in netz'abe' chimesa. 30Pro bien tewotakij chi ec'oli winakja rec'amol tak bey nabey ja xquecanajcan pa rq'uisbal in ec'oli ja re tak q'uisbalja nec'amo chic bey. Queri' xbij ja Jesúschique ja winak.

* * * * * * * * * *31 Jari' mismo k'ij ec'o jule' fariseo

xe'ekaj ruq'uin in quewa' quibij tre ri':—Jat, catanmajel como ja gobernador

Herodes arja' c'o rgana natrcamsaj, xeche'tre. 32 Ja c'a Jesús quewa' xbij chique ri':

—Ja Herodes arja' xa banol engaño.Camic jix ruq'uin in quewa' nebij tre ri':—Ja Jesús nbij chi c'a ec'o na ja winak janerlasaj na itzel tak espíritu chique in c'aec'o na ja yawa'i' ja nertzursaj na chakaja'.Queri' nuban camic in chwak in c'a chi rox

SAN LUCAS 13:33 113 SAN LUCAS 14:15k'ij xtuq'uis wi' ja rsamaj, ne'e, queri' janebij tre. 33 Pro camic puersa nmajel chicjutij nubey. Ninbini camic, chwak in cabij,puersa ninbepa Jerusalén in tri' nincamsaxwi' como jun profeta xin Dios mta moda jamaquita pa Jerusalén xticamsax wi'.

34 Ixix ja rix aj Jerusalén, anin congananinbison emwal. Ja profeta xin Dios xane'ecamsaj. Ja c'a jule' chic ajsamajela'rxin Dios ja netak ewq'uin xa ne'eq'uiaktza'n abaj. Anin q'uiylaj mul xinwajo' taxixnuto' ta ja cani' nuban jun ac' nermutzejja tak ral xe' rupan pro ja rixix ma xewajo'ta. 35Camic bien tec'waxaj ja xtinbij cheweri', ja retinamit rachbil ja templo c'o chipanjari' ya'on can chic rmal ja Dios, lawulo'xtiban na tre in xa ntale' can. Queri'nbij chewe como camic matutz'at chic ri'kawach ewq'uin, c'a tokori' nutz'at chicjutij ri' kawach ewq'uin ja tok xterila' ja k'ijtok quewa' nebij chic chwe ri': —Bendecidoja Cristo ja penak pa rubi' ja kajaw Dios,xquixche' chwe. Queri' xbij ja Jesús chique.

141 Ja c'a pa jun xula'nbal k'ij be ja Jesús

chi rochoch jun fariseo ja nim ruk'ij chinewa' ruq'uin. Ja c'a tok xekaji majtajrc'ambajaxic cumal ja winak ja quimolonqui' tri'. 2 C'o c'a jun achi yawa' majtaj-nak rmal sapoj. 3 Ja c'a Jesús arja' xumajtzij cuq'uin ja maestro ja netijon quixinja winak tre ja ley xin Dios e cachbil jafariseo: —Tebij chwe, nak nbij ja ley ¿lanuya' lugar chwe chi nentzursaj ja yawa'i'pa tak xula'nbal k'ij? ne' chique. 4Pro ja c'areje'e' ni majun quibij tre. C'ac'ari' xuchapja yawa' in xtzursaj: —Utz chic natbe, ne'tre, in be ja yawa'. 5 Ja c'a Jesús arja' xumajchic jutij tzij cuq'uin ja maestro e cachbilja fariseo, quewa' xbij chic chique ri': —¿La c'o c'a jun chewe c'o ta jun ruquiej owirwacax ntzakel ta pa jul pa jun xula'nbalk'ij in matilasajto c'a chanim chipan ja jul?ne' chique. 6 Pro ja reje'e' ni ma xcanoy tawi' cumal nak ta nquibij tre.

* * * * * * * * * *7 Ja c'a Jesús xerutz'at ja winak ja re-

banon invitar pa wa'im chi eje'e' netajininquecha' ja tz'ulbal ja más nimak ruk'ijrmalc'ari' tok c'o jun c'ambal tzij xbijchique quewari':

8 —Ja tok natban invitar pa jun wa'imxin c'ulbic maxta tacanoj jun tz'ulbal jamás nim ruk'ij matzij turkaj chic jun jarinvitado ja más chi na nim ruk'ij chawachatat 9 in chaka jalal tok xtibix chawe rmalja rachi ja banyon invitar ewxin chi ixca'i': —Taya'a' can ja tz'ulbal ri', c'o junachi ja nc'amonto ri' arja' ntz'abe' chwach,xtiche' chawe. Ja wi queri' xtibix chawejari' congana q'uixbal xtana' in puersanatetz'abe' chwach ja q'uisbal tz'ulbal.10 Mejor ja naban, ja tok natban invitarcattz'abe' chwach ja q'uisbal tz'ulbal. Jac'a rachi ja xatbano invitar tok xturkajawq'uin quewa' xtibij chawe ri': —Jo'amigo, catetz'abe' chwach jun tz'ulbal jamás chi na nim ruk'ij, xtiche' chawe. Jawi queri' xtibix chawe jari' canojel ja rin-vitado ja retz'ubul awq'uin pa mesa eje'e'natquetz'at chi nim ak'ij. 11 Queri' c'arbanic como xa nak ta chi winakil ja xtuya'kaj ruk'ij ruyon jari' xtikajsax na. Ja c'awi naban tino'y jari' xtiya' na ak'ij, ne'e jaJesús chique.

12 C'oli chakaja' ja xbij tre ja rachi jabanyon invitar rxin, quewa' xbij tre ri':

—Ja tok ec'oli winak ja ne'aban invi-tar chi nurquibana' jun almuerzo awq'uinowi jun cena maxta xa queyon awamigoque'aban invitar owi e animal owi e achak'owi ja jule' chic awach'alal owi ja rave-cino ja re biyoma'. Ja wi eje'e' ri' jane'aban invitar jari' xa natqueban chic in-vitar atat pa jun chic wa'im, xa nqueya'rc'axel chawe. 13 Pro ja naban, tok ec'oliwinak ja ne'aban invitar chi nurquibana'junwa'im awq'uin que'abana' invitar ja takmeba'i' e cachbil ja winak ja ma tz'akatta je'e quek'a' e cachbil chakaja' ja takcojo in tak moya'. 14 Ja wi queri' nabanjari' c'o jun quicotemal xin Dios xtiyatajna chawe como ja winak ja c'a xennatajri' eje'e' maquecowini xtiqueya' ta rc'axelchawe. Natquicoti como c'o jun rtojbalilja xtiyataj na chawe, tokori' xtiyataji ja tokxquec'astaji ja winak ja utz netz'at rmal jaDios.

* * * * * * * * * *15 C'o c'a jun ja tz'ubul pa mesa tok

xc'axaj ja xbij ja Jesús quewa' xbij tre ri':—Conganaqui'il chique jawinak ja xque-

banowa'im chipan ja gobierno xinDios, ne'

SAN LUCAS 14:16 114 SAN LUCAS 15:1tre. 16 Ja c'a Jesús c'o jun c'ambal tzij xbijtre quewari':

—C'o jun achi c'o junnimlajwa'imxubanin e q'uiy ja winak ja xeruban invitar. 17 Jac'a tok xuban hora xin wa'im c'o jun rmosoxutakel chi quisiq'uixic ja rinvitado. Jac'a moso tok xe'ekaj cuq'uin ja rinvitadoquewa' xbij chique ri': —Jo', chomtajnakchic ja wa'im nojelal, ne' chique. 18 Ja c'arinvitado eje'e' xa junan queban, quemajrbixic tre ja moso nak tre tokmaquecowininebe ja pa wa'im. Ja nabey quewa' xbijtre ri': —Anin xa c'o jun ulew xinlok' inpuersa nentz'ata' na. Chanumac, maquin-cowini ninbe, catche' tre ja rapatrón, ne'tre ja moso. 19 C'o chic jun ja rinvitadoquewa' xbij tre ja moso ri': —Anin xa ec'ojo'o' c'ulaj wacax xin careta xenulok'. Jacamic ninbe cuq'uin chi ne'enc'ambajaj na.Chanumac, maquincowini ninbe, catche'tre ja rapatrón, ne'e ja rucab. 20 In c'ochi c'a jun quewa' xbij tre ri': —Anin c'axinc'ule'e chewi' tok maquincowini ninbeja pa wa'im, ne' tre ja moso. 21 Ja c'amoso arja' melojto. Ja tok xurkaj ruq'uin jarpatrón xuchol chwach nojel ja bixto tre.Ja c'a rajaw jay arja' pi ryewal chiquij jarinvitado in quewa' xbij chic tre ja rmosori': —Catmeloj chic jutij chanim ri', jat patak bey rxin ja tinamit in jat pa tak solbalbey chakaja', que'acanoj ja tak meba'i' ecachbil jawinak jama tz'akat ta je'e quek'a'e cachbil chakaja' ja tak cojo in tak moya',que'ac'ama'to wawe'. 22Queri' c'a xuban jamoso ja cani' bixel tre. Ja c'a tok melojtochic quewa' xbij tre ja rpatrón ri': —Ta',xenbana' ja cani' xabij chwe pro ja tz'ulbalc'a c'o na ja mta rajaw, ne' tre. 23 Ja c'apatrón quewa' xbij chic tre ja moso ri':—Catmeloj chic jutij pro ja camic natelchipan ja tinamit chi quicanoxic ja winak,ne'acanoj pa tak bey chi nimak tak beychi co'cojlaj tak bey in ne'acoj pa ch'a'ojchi puersa nepeti utzc'a chi xquenoji jawinak pa wochoch, ne'e. 24 Como camicnbij chewe chi ja winak ja xeban invitarnabey ni majun nak ta chique xtiyataj tatre xtuban ta ja wa'im ja xtinchomij anin.Queri' xbij ja Jesús chique.

25 Xumaj chi c'a jutij rubey, conganajun winak etran trij. Arja' xuya' vuelta inquewa' xbij chique ri':

26—Xa nak ta ja c'o rgana noc ndiscípulorjawaxic chimás naninrajo' anin chwach jartata' owi rute' owi rxjayil owi chiquewachtak ralc'wal owi rnimal owi tak ruchak' owitak rana'. Rjawaxic chi más na ninrajo'anin chwach ja nrajo' kaj ri' arja' ruyon. Jawi más na nerajo' eje'e' chinwach anin jari'mta moda xtoc ta ndiscípulo. 27 Xa nak taja npokonaj ntre'el chwij in npokonaj nutijrpokonal ja cani' nutij rpokonal jun achirmajon rijkaxic jun cruz jari' mta modaxtoc ta ndiscípulo chakaja'. 28 Queri' nbijchewe como ¿la c'o ta c'a jun chewe xtubanta jun nimlaj jay in maquita ntz'abe'enabey in numaj rch'obic pan ekal jani' japwok nrajo' utzc'a chi nrotakij ja wi ntzurrmal chi nuq'uis rbanic ja jay owi mani?29 Ja c'a wi matuch'ob chi utz matzij xama xticowin ta xtuq'uis rbanic ja jay inxa ruyon ja rsimiento'il ja xtutic can. Jac'a winak tok xtiquetz'at xtiquemaj ryok'iccanojelal, 30 quewa' xtiquibij ri': —Jala' junachi le' xumaj rbanic ja jay pro ma xcowinta xuq'uis ta rbanic, xqueche'e. 31 In junchic, tac'a jun rey e rachbil ta lajuj mil sol-dado in c'o chi ta c'a jun ja rey ja nurbana'ch'a'oj ruq'uin pro e veinte mil soldadoec'o ruq'uin. Ja rey ja xa e lajuj mil soldadoec'o ruq'uin ¿la nuban ta c'a ch'a'oj ruq'uinari' ja jun chic rey in maquita c'a ntz'abe'ari' nabey in numaj rch'obic ja wi ncowintrij? 32 Ja wi nuch'ob chi maticowin trijquewa' nuban ri'. Ja tok c'a c'a nat c'opiwi' ja jun chic rey nerutakel jule' tajko'mruq'uin chi nerchomij ruq'uin utzc'a chimatiqueban ja ch'a'oj. 33 Queri' c'a rbanic,xa nak ta chewe ja npokonaj nuya' cannojelal ja c'o ruq'uin jari' mta moda xtocta ndiscípulo.

34 Ja ratz'am buena samaj nuban proja wi xtiyojtaji wi mchita rtzayil ¿nak c'anchomarsbex chic rxin ari'? 35 Ja wi queri'nuban jari' mchita noc wi', mta rsamaj xta-coj ta pan ulew nixtac'a xtayuj ta ruq'uink'ayis como abono pro ja nban chic tre xanch'akixel. Bien c'a tewasaj ena'oj trij ja c'axinbij chewe ri'. Queri' xbij ja Jesús chiqueja winak.

151 Ja c'a molol tak impuesto e cachbil ja

jule' chic winak ja raj'il ajmaqui' neche'xi

SAN LUCAS 15:2 115 SAN LUCAS 15:27eje'e' xetiloc más ruq'uin ja Jesús canojelalutzc'a chi nquic'axaj nak ja ntajini nbij.2 Ec'o c'a jule' fariseo e cachbil ja maestroja netijon quixin ja winak tre ja ley xinDios eje'e' quemaj rtzijoxic ja Jesús: —Jala'jun achi le' xa ma utz ta ja nuban, taka'anneruc'ul ja raj'il ajmaqui' in nwa' taka'ancuq'uin chakaja', xeche'e. 3 Ja c'a Jesúsarja' xumaj rbixic jun c'ambal tzij chiquequewari':

4 —¿La c'o ta c'a jun chewe ec'o ta junciento tak rcarnelo in ntzak ta c'a junchique inmaquita neruya' can ja noventin-ueve pa tak k'ayis in maquita nercanojchi puersa ja tzaki? 5 Ja tok ncanoy rmalnch'elejto, congana nquicot rmal. 6 Jatok nekaj chi rochoch nutak quisiq'uixicja ramigo e cachbil ja rvecino in quewa'nbij chique ri': —Camic quixquicot wq'uincomo canoy mwal ja ti ncarnelo ja tzaki.Queri' nbij chique. 7 In queri' c'a nbij aninchewe chakaja', jun aj'il ajmac tok nuq'uexrna'oj in nuya' can ja ritzelal jari' más china nequicoti ja rec'o chila' chicaj chwachja tok ec'o noventinueve ja re utzlaj takwinak neche'xi ja mta rjawaxic chique chinqueq'uex quina'oj.

8 In jun chic ¿la c'o ta c'a jun ixokc'o ta lajuj tak pwok ruq'uin in ntzak tac'a jun tre in maquita nutzij jun candilin maquita nuban mes pa jay in maquitancanoj chi puersa? 9 Ja tok ncanoy rmalnutak quisiq'uixic ja ramigo e cachbil jarvecino in quewa' nbij chique ri': —Camicquixquicot wq'uin como canoy mwal janpwok ja ntzakon, ne' chique. 10 In queri'c'a nbij anin chewe chakaja', jun aj'il ajmactok nuq'uex rna'oj in nuya' can ja ritzelaljari' congana nequicoti ja ángel trij xinDios. Queri' xbij ja Jesús chique. 11C'ac'ari'c'o chic jun ja c'ambal tzij xbij chiquequewari':

—C'o jun achi ec'o ca'i' rc'ajol. 12 Petija rcabal, quewa' xbij tre ja rtata' ri': —Ta', camic tajacha' ja herencia, taya'a' chweja wxin anin, ne' tre. In queri' xuban jatatixel, xujach ja herencia chique chi e ca'i'.13 Ja tok xuban jun ca'i' k'ij xchomarsaj ri' jarcabal, xumol ruchi' nojel ja jachon tre. Jatok moltaj rmal c'ac'ari' xumajel rubey bepa jun natlaj tinamit. Ja tok xekaj chipan jatinamit xumaj rsachic ja rpwok, xuban xa

nak ta ja c'o rgana chi nuban, xama ch'obolta xuban tre rsachic. 14 Ja tok sachtaj rmalja rpwok nojelal pi c'a jun nimlaj wa'al jabar c'o wi' in rmalari' ja tok majtaj rmaljun nimlaj wa'al. 15 C'ac'ari' be xercanojrsamaj ruq'uin jun achi ja c'o chila' chipanja tinamit. Ja c'a rachi arja' c'o jun rulewpa tak k'ayis ja bar erya'on wi' jule' ak,tri' xutakel wi' ja rala' chi quiyuk'uxic jaak. 16 Ja c'a rala' congana majtajnak rmalwa'al hasta c'o rgana nutij queway ja ak.Ni majun winak nyo' ta rway. 17 Ja tokch'obtaj rmal ja rbanon quewa' xbij kaj paranma ri': —Ja moso ja nesamaj ruq'uin janata' e jaru' la ja sobre queway pro ja ranininmajtajnak rmal wa'al. 18 Camic ninmelojruq'uin ja nata' in quewa' nenbij tre ri':—Nata', ja xinban, xinmacun chwach jaDios in xinmakun chawach atat chakaja'.19 Ja camic ma yatal chi ta chwe chi xtabijchi ta chwe chi in ac'ajol, quinacojo' comojun amoso, nineche' na tre, ne' kaj jarala'. 20 C'ac'ari' xumajto rubey, melojtoruq'uin ja rtata'. Ja c'a tatixel xutz'at ponja rc'ajol penak pro c'a c'a nat c'opi wi'.Congana xpokonaj rwach, c'amc'oj ranimbe xerc'ulu', xk'etej in xtz'ubaj ruchi'. 21 Jac'a rala' xbij tre ja rtata': —Nata', ja xin-ban, xinmacun chwach ja Dios in xinmacunchawach atat chakaja'. Ja camic ma yatalchi ta chwe chi xtabij chi ta chwe chi inac'ajol, ne' tre. 22 Pro ja c'a tatixel arja'xersiq'uij ja rmoso in quewa' xbij chiqueri': —Tewasajto ja tziak ja más na buenajari' newekbej ja nc'ajol. In jun chic, tecojo'jun nopk'a' chwiruk'a' in tecojo' rxajabchakaja'. 23 In jun chic, tec'ama'to ja wacaxja más na chak' chic in tepoch'o'. Kabana'jun wa'im, kabana' jun nmak'ij. 24Queri' tac'a nkaban como camic xurkaji ja nc'ajol jarojer titzaki. Ja xinch'ob anin camnak chicpro c'a c'as na ek, ne'e ja tatixel. C'ac'ari'quemaj rbanic ja nmak'ij.

25 Ja c'a nabey winak arja' benak pachenoj. Ja tok melojto xajalal maja'nturkaji ja chi rochoch ja tok xc'axaj ponchi c'o jun nimlaj quicotemal majtajnakrbanic. 26 Xsiq'uij pon jun moso: —¿Nakc'a rbanic ala' ja nc'waxaj le'? ne' tre. 27—Camic melojto ja rachak'. Ja c'a ratata'arja' xutak rpoch'ic ja wacax ja más nachak' chic. Queri' xuban como c'a c'as

SAN LUCAS 15:28 116 SAN LUCAS 16:13na ja rachak', ti utz rwach xurkaji, ne'xirmal ja moso. 28 Ja tok xc'axaj ja tzij ri'congana yictaj ryewal rmal, ni mchita wi'rgana noc pa jay. Rmalc'ari' tok xelto naja rtata' in xumaj rbochi'ixic utzc'a chi nocpa jay. 29 Pro quewa' xbij tre ja rtata' ri':—Bien turkaj chawe chi anin q'uiylaj juna'insamajnak awq'uin in chakaja' mta ari' jamaquita xinnimaj ja xabij chwe chi nban.Pro atat ni mta wi' ja raya'on ta chwe janbanben ta jun nmak'ij cuq'uin wamigonixtac'a jun ti q'uisic' ta. 30 Pro jala' junac'ajol le' ja tok xurkaj wawe' rmal arja'xatakla' rpoch'ic ja wacax ja más na chak'chic pro makana' maquita xerq'uisa' can jarameba'il cuq'uin itzel tak ixoki'. Queri'xbij ja nabey winak tre ja rtata'. 31 Ja c'atatixel quewa' xbij chic tre ri': —Nc'ajol,atat nij atc'o wi' wq'uin, awxin atat ja c'owq'uin pro ni nojelal. 32 Pro ja camic mtamoda ja maquita nkaban jun nmak'ij, mtamoda ja maquita nokquicoti como camicxurkaji ja rachak' le' ja rojer titzaki. Jaxinch'ob anin camnak chic pro c'a c'as naek, ne'e ja tatixel tre ja nabeywinak. Queri'ja c'ambal tzij ja xbij ja Jesús chique jafariseo e cachbil ja maestro.

161C'ac'ari' c'o jun c'ambal tzij xbij chique

ja rdiscípulo quewari':—C'o jun achi biyom c'o jun ajsamajel

ruq'uin ja nchajin rxin ja rmeba'il. Xe-bix tre ja biyom chi ja rajsamajel xa nta-jini nuq'uis ja rmeba'il, xa ma ch'obol tanuban tre, ne'xi. 2 Ja c'a biyom arja' xutakrsiq'uixic ja rajsamajel in tok xekaji quewa'xbij tre ri': —Anin xurkaj rbixic wq'uinchi xa nattajini naq'uis ja nmeba'il. ¿Naktre ja tok xaban queri'? Camic tajacha' jaracuenta nak abanon tre ja nmeba'il comomatinya' chic lugar chawe chi xcatsamajchi ta más wq'uin, ne' tre. 3 Ja c'a ra-jsamajel quewa' xbij kaj pa ranma ri': —¿Nak nban c'awa' camic como ja npatrónxa nwasaj chwe ja nsamaj? Como aninmat-incoch' chic ja xtinban ta samaj ja nrajo'awachok'ak', in jun chic, xa q'uixbal nna'ja xtinmaj ta rc'utuxic limosna. 4 Camicch'obtaj mwal nak ja nban utzc'a chi ec'olija nec'ulu wxin pa tak cochoch ja tok

mchita nsamaj, ne' kaj. 5 C'ac'ari' xu-tak quisiq'uixic ja winak chiquijujunal jac'o quec'as ruq'uin ja rpatrón. Ja tokxe'ekaji quewa' xbij tre jun ri': —¿Jaru'ac'as ruq'uin ja npatrón? ne' tre. 6 —Anin jun ciento tonel aceite ja nuc'as, ne'xirmal ja rajc'as. Ja c'a rajsamajel xbij tre:—Ji', rwujal ja rac'as ri', tac'ama'. Camiccatz'abe'e, tabanla' chic jun ja wuj chanimri' pro xa cincuenta tonel aceite ac'asnatz'ibaj chic chipan, ne' tre. 7C'ac'ari' xbijtre jun chic ja rajc'as: —¿Jaru' ac'as atat?ne' tre. —Anin jun ciento quintal trigo januc'as, ne'xi. In xbij chic tre: —Tac'ama'rwujal ja rac'as ri'. Tabana' chic jun proxa ochenta quintal natz'ibaj chic chipan,ne'e ja rajsamajel tre. 8 Ja c'a patrón tokxuya' cuenta tre ja rajsamajel ja ma utzta xuban quewa' xbij ri': —Ja rajsamajelle' congana listo ja xuban chwe, conganarna'oj. Queri' xbij ja patrón in c'o razón jatok xbij queri' como ja winak ja xa ruq'uinja rwach'ulew yukul wi' quec'u'x eje'e'congana e listo tre ja banoj negocio cuq'uinja cach banol tak negocio. Más chi na e listochiquewach ja ralc'wal Dios ja sakirsanchic quebey. 9 Ja meba'il xin rwach'ulewcongana itzelal nqueban ja winak rmal.Pro camic nbij chewe, quixoc listo ixixchakaja', tecojo' ja meba'il xin rwach'ulewpro ja ta neban ixix tre ne'etobej ta ja c'orjawaxic chique. Quirtari' neban utzc'a tokxtiq'uisi ja meba'il xin rwach'ulew c'ac'ari'ja rewamigo ja xe'eto' eje'e' nec'ulu ewxinchila' chicaj pa tak cochoch ja ni mta wi'q'uisic trij.

10 Ja meba'il xin rwach'ulewwi utz rcojicneban jari' utz rcojic xteban tre ja meba'ilxin Dios chakaja' ja wi nyataj chewe. Jac'a wi xa ma utz ta rcojic neban ja meba'ilxin rwach'ulew jari' xa ma utz ta xtebantre ja meba'il xin Dios chakaja' ja wi nyatajchewe. 11 Rmalc'ari' tok nbij chewe, ja wixa ma utz ta rcojic ebanon ja meba'il xinrwach'ulew jari' mta jun c'o ta rconfianzaewq'uin xtujach ta pan ek'a' ja meba'il xinDios. 12 In jun chic, ja wi c'oli ja meba'il xinrwach'ulew jachon pan ek'a' chi nechajijpro wi xa ma utz ta rcojic neban jari' mtajun xtiyo' ta chewe ja herencia xin Dios jani katzij wi' chi ewxin. 13 Jun winak xa nakta chi winakil ni majun moda xqueq'ueje'

SAN LUCAS 16:14 117 SAN LUCAS 16:31ta ca'i' rpatrón, ja queri' jun nrajo' injun xa itzel nutz'at owi jun nnimaj in junmatinimaj. In queri' c'a tre chakaja' mtamoda xtiyuke' ta ec'u'x ruq'uin ja Dios inxtiyuke' chi ta ec'u'x ruq'uin ja meba'il xinrwach'ulew. Queri' xbij ja Jesús chique jardiscípulo.

14 Ja c'a fariseo eje'e' quic'axaj chakaja'nojel ja xbij ja Jesús tre ja meba'il.Rmalc'ari' tok quemaj ryok'ic como eje'e'chaka benak chi nquiyarij ja meba'il xinrwach'ulew. 15 Ja c'a Jesús quewa' xbijchique ri':

—Ixix quewa' ebanic ri', nek'alasaj ewi'chiquewach ja winak chi congana ix utzlajtak winak pro ja Dios arja' bien rotak nakja c'o pa tak ewanma. Ec'oli winak ja xaitzel netz'at rmal ja Dios masqui conganautz netz'at cumal winak.

* * * * * * * * * *16 Ja ley xin Dios rachbil ja tz'ibtal can

cumal ja rojer tak profeta xin Dios jari'ocnak chipan ja tiempo ja tok Juan Bautistamaja'n tumaj ja rsamaj. Pro ja tok xurwila'ja rtiempo ja Juan Bautista tri' xumajto wi'rbixic ja gobierno xin Dios in canojel jawinak netajini nquetij quichok'ak' utzc'achi ne'oc chipan ari' gobierno. 17 Promta moda ja maquita xtibantaj cumplirja ley xin Dios nojelal. Ni ma c'ayew taxtichup rwach ja caj in rwach'ulew chwachja maquita xtibantaj cumplir jun ti puntotre ja ley. 18 Jun achi xa nak ta chi achi'al winujach can chijutij ja rxjayil in wi nuc'amchic jun chic ixok jari' adulterio ja nuban.In wi c'o jun achi nuc'am jun ixok jachoncan rmal ja rchajil jari' achi adulterio januban, ne'e ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *19 C'ac'ari' xbij chic chique:—C'o jun achi biyom, congana buen tak

tziak nucoj ja nimak rjil. K'ij k'ij ni c'owi' nimak tak wa'im nuban. 20 In c'o junti meba' c'utul limosna, Lázaro rubi'. Jac'a Lázaro arja' xeya' can chuchi' ja xoralrxin ja biyom. Ja rcuerpo c'o jule' itzeltak ch'a'c trij pro ni chi jun. 21 Kas nyarijnutij ja rc'utal tak way ja ntzakel xe' takmesa ruq'uin ja biyom. In c'uluto ec'olitz'i' ja nebe ruq'uin, nquerak' ja ch'a'c jac'o trij. 22 Ja c'a tok q'uiswani cami ja ti

meba' ja c'utul limosna, ruq'uin ja rAbra-ham c'amarel wi' cumal ángel ja bar ec'owi' ja camnaki' ja quimajon quicotemal.Cami ja biyom chakaja' in xemuki. 23 Jac'a tok xuna' nojoj conganamajtajnak rmalja rpokonal chipan ja lugar ja bar ec'o wi'ja camnaki' ja quimajon bis ok'ej. Ja tokca'y chicaj xutz'at pon ja rAbraham pro c'ac'a nat c'o wi', c'oloc ja Lázaro pa rxquin.24C'ac'ari' xumaj rakic ruchi': —Tapokonajnwach nata' Abraham. Tataka'to pakijutz'it ja Lázaro wq'uin, timu'u'to jun tirwiruk'a' pa ya' chi nurxuc'ursaj ja wak'como anin c'o jun k'ak' wawe' in con-gana nmajon rtijic pokon chipan, ne' treja rAbraham. 25 Ja c'a rAbraham quewa'xbij tre ri': —Turkaj chawe nc'ajol, jatok xatq'ueje' chwach'ulew atat xattijowiayon ja rameba'il pro ja c'a Lázaro arja'xa rpokonal xutij. Pro ja c'a camic con-gana qui' chi ruc'u'x ja Lázaro wawe' proatat amajon chic rtijic ja rpokonal. 26 Inc'uluto c'o jun nimlaj siwan ya'on chikaco-jol utzc'a ja wi c'o jun wawe' ja c'o rganank'ax ewq'uin pro maticowini nk'axi owic'o jun chewe ixix ja c'o rgana nk'axtokuq'uin pro maticowini nk'axto chakaja',ne'xi rmal ja rAbraham. 27 C'ac'ari' xbijchic tre: —Ja wi queri' rbanic nata', ta-bana' jun utzil, tataka'el paki c'a jutz'it jaLázaro cuq'uin wach'alal ja rec'o pa ro-choch nata'. 28 Como e jo'o' ja wach'alalja rec'o tri' in nwajo' nbe ta jutz'it jaLázaro cuq'uin chi nerch'obo' chiquewachnak rbanic ja wawe' utzc'a chi maquepiteje'e' wawe' chakaja' chipan awa' jun lugarxin tijoj rpokonal ri', ne' tre ja rAbraham.29 In bix chic tre rmal ja rAbraham: —Pro c'o wa'an cuq'uin ja rtzobal Dios jatz'ibtal can rmal ja Moisés in cumal jajule' chic profeta, tiquiya'a' c'a quixquintre ja quitz'iban can eje'e', ne'xi. 30—Mninata' Abraham, prowi c'o jun camnak nelelchiquicojol ja camnaki' in nekaj cuq'uinjari' nqueq'uex quina'oj, ne' tre. 31 Ja c'arAbraham quewa' xbij chic tre ri': —Jawi matiqueya' quixquin tre ja rtzobal Diosja tz'ibtal can rmal ja Moisés in cumal jajule' chic profeta jari' ni maqueniman wi'chakaja' masqui c'o jun camnak xtic'astajchiquicojol ja camnaki', ne' tre. Queri' jac'ambal tzij ja xbij ja Jesús chique.

SAN LUCAS 17:1 118 SAN LUCAS 17:2317

1 C'ac'ari' xumaj tzij cuq'uin ja rdis-cípulo, quewa' xbij chique ri':

—Ja winak mta moda ja maquita ne-takchi'ixi chi rbanic ja il mac pro congananutij na rpokonal xa nak ta ja ntakchi'inquixin. 2 Más na mejor nxim jun ca' chirukul chanim in neq'uiak pa ya' in njik'ichwach ja ntakchi'ij jun chiquewa' ja yukulquec'u'x wq'uin. 3 Ja c'a rixix tebana'cuenta. Ja wi c'o jun ewach'alal xubanjun itzel chewe, ja neban, tech'a'a' tre, inwi nc'utuj sachbal rumac chewe tecuyu'.4 Masqui wuku' mul nuban itzel chewe jajun k'ij pro wi wuku' mul nurc'utuj sachbalrumac chewe jari' ni necuy wi'. 5 Ja c'arapóstol quewa' quibij tre ja kajaw Jesús ri':

—Camic naya' ta más ja yukulbal kac'u'xawq'uin, xeche' tre. 6 Ja c'a kajaw Jesús xbijchique:

—Ja wi c'o yukulbal ec'u'x wq'uin, winsamaji ja yukulbal ec'u'x ja cani' nubanjun ti chirwach mostaza nixcowin c'ari'neban jun nimlaj samaj. Cani' trewa' ja junmocaj che' ri', nixcowini nebij tre chi nbok-tajel rachbil rc'amal utzc'a chi netique'e pamar in nixrnimaj.

* * * * * * * * * *7 Ja wi c'o jun emoso c'a melojto pa

chenoj owi pa yuk'un tak carnelo ¿laquewa' nebij tre ri': —Catocto, cattz'abe'pa mesa in catwa'i, la nixche' tre? 8 Maqueri' ta nebij tre pro ja nebij tre quewari':—Tachomarsaj ja nti' kaj camic, tacojo' jaratziak ja xin ilinem inninawilij pamesa. Jac'a tok xtincolbej wa'im c'a tokori' xcatwa'atat, nixche' tre. 9 Ja rilinel wi xubancumplir nojel ja xebij tre chi nuban ¿lanemaltioxij tre? Ja nch'ob anin matemal-tioxij tre. 10 Ja cani' rbanic ja rilinel queri'c'a ebanic ixix chakaja'. Ja tok xtibantajcumplir emwal nojel ja nbij ja Dios chewechi neban quewa' tebij ri': —Ajoj ok takmoso. Ja samaj kabanon jari' ma favor takaban ta tre ja Dios, ni chi kakul wi' c'owi' chi kaban, mta kak'a' tre ja xtimaltioxijta chake, quixche'e, ne'e ja Jesús chique jardiscípulo.

* * * * * * * * * *11 C'ac'ari' xumaj chic jutij rubey, benak

pa Jerusalén. Ja bey xuc'am jari' ja nk'ax pamojon rxin ja ca'i' departamento Samaria

in Galilea. 12 Ja tok xoc chipan jun tinamitec'o lajuj achi'i' quec'ul qui' ruq'uin. Ja c'arachi'i' eje'e' emajtajnak rmal ja ritzel takch'a'c chewi' tok c'a c'a nat xepe'eto wi'ruq'uin ja Jesús. 13 Quemaj rakic quechi'trij:

—Tapokonaj kawach Maestro Jesús,xeche' tre. 14 Ja c'a Jesús tok xerutz'atquewa' xbij chique ri':

—Jix, jec'utu' ewi' chiquewach ja sacer-dote, ne' chique. Xebe, kas c'a quimajonbey ja tok xetzuri, mchita ja ritzel takch'a'c chiquij. 15 C'o c'a jun chique ja tokxutz'at chi tzuri meloji, congana nubanxumaj rya'ic ruk'ij ja Dios. 16 Ja tok xekajruq'uin ja Jesús xuque' chwach, tique'e incongana xmaltioxij tre. Aj Samaria ja rachi.17 Ja c'a Jesús xbij:

—¿Lama e lajuj ta c'a ja xetzuri? ¿Bar c'aec'o wi' ja beleje' chic? 18¿La xa ruyon awa'ja rachi ri' ja melojto chi nurya'a' ruk'ij jaDios? Makana' kach aj Israel ta c'a, ne'e.19 C'ac'ari' xbij tre ja rachi:

—Camic catyictaji, utz chic natbe. Jayukulbal ac'u'x wq'uin jari' xattzursani,ne' tre.

* * * * * * * * * *20 Ja c'a fariseo eje'e' c'oli quic'axaj tre

quewari':—¿Nak k'ij xtoqui ja gobierno xin Dios?

xeche' tre. Ja c'a Jesús quewa' xbij chiqueri':

—Ja gobierno xin Dios jari' matatz'atruq'uin awach. 21 Ja winak mta modaxtiquibij ta chi: —Tetz'ata' mpe', wawe' c'owi' ja gobierno xinDios ri', xqueche' ta, owi—Tetz'ata' mpe', quela' c'o wi' ja gobiernoxin Dios le', xqueche' ta chakaja'. Queri'nbij chewe como kas mpe' bien tech'obo',ja gobierno xin Dios jari' c'o chic checojolcamic, ne'e ja Jesús chique ja fariseo. 22 Jac'a chique ja rdiscípulo quewa' xbij ri':

—Ja c'a rixix nerila' na jun k'ij ja tokcongana egana xtutz'at chic jutij jurataewach ruq'uin ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak pro jari' matetz'at chic.23Ec'oli winak ja quewa' xtiquibij chewe ri':—Tetz'ata' mpe', wawe' c'o wi' ja Cristo ri',xqueche' na chewe, owi —Tetz'ata' mpe',quela' c'o wi' ja Cristo le', xqueche' nachewe chakaja'. Pro ja tok queri' xtiquibij

SAN LUCAS 17:24 119 SAN LUCAS 18:8chewe maxta quixbe cuq'uin, maxta quix-tre'el chiquij. 24 Queri' nbij chewe comocani' nuban ja cayipa' tok nuq'uiak ri' chi-caj chaka bar ta tri' ntz'at wi' in queri' c'atre chakaja' ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak, ja tok xtipi chic jutijwawe' chwach'ulew jari' mta bar ta tri' jamaquita ntz'at wi'. 25 Pro ja Ralc'walaxelrjawaxic chi congana nutij na ja rpokonalnabey, rjawaxic chi ntzelax na nabey cumalja winak ja rec'o chipan awa' tiempo jarokc'o wi' ri'. 26 Ja cani' bantaji ja partiempo ja Noé ojer queri' c'a xtibantajchic chakaja' ja tok xtipi chic jutij wawe'chwach'ulew ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak. 27 Como ja winak ja partiempo ja Noé xa banoj tak wa'im ne'ocla'wi' il in banoj tak c'ulbic in nijawari'quimajon rbanic ja tok xoqui ja Noé chipanja nimlaj lancha. Chaka c'a jalal tok petija nimlaj k'ekaljab chiquij, congana lawulo'ban chique rmal ja ya' in xejik'i canojelal.28 In queri' bantaji chakaja' ja pa rtiempoja Lot. Ja winak xa banoj tak wa'im ne'ocla'wi' il, xa lok'oninem in c'ayinem nqueban,xa ticoj tak tijco'm owi banoj tak jay xanijawari' ja benak quec'u'x trij chi rbanic.29 Pro ja tok xelto ja Lot chipan ja tinamitSodoma jari' mismo k'ij c'oli kajto chi-caj cani' k'ol rmajon c'atem, xercamsaj jawinak ja rec'o can chipan ja tinamit pro nicanojelal. 30 Ja cani' queban ja winak ja partiempo ja Lot queri' c'a quimajon rbanic jawinak chakaja' ja tok xtipi chic jutij wawe'chwach'ulew ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak. 31 Ja c'a tok xterila' jak'ij ja xtipi chi wi' ja Ralc'walaxel ja wiec'oli chewe ja rec'o parwi' terraza tri' inwic'oli ja quimeba'il pa jaymejor que'anmaji,ma quekajpi chi ta pa tak cochoch chirlasaxic ja quimeba'il. Ja wi ec'oli cheweja rec'o pa tak chenoj tri' mejor que'anmajichakaja', ma quemelojpi chi ta pa tak co-choch. 32 Bien turkaj chewe ja xuban jarxjayil ja Lot. 33 Xa nak ta ja npokonajnuya' can ja rc'aslemal jari' matuwil c'ari'ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Proxa nak ta ja matipokonaj nuya' can jarc'aslemal jari' nuwil ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij. 34 Anin nbij chewe, jatok xtipi chic jutij wawe' chwach'ulew jaRalc'walaxel ec'o ca'i' ja rewarnak chwa

ch'at tri' chak'a', jun xtic'amarel rmal injun xticanaj can. 35 Ec'o ca'i' ixoki' jaxa jun ec'o wi' quimajon que'em tri', junxtic'amarel in jun xticanaj can. 36 Ec'o ca'i'achi'i' ja xa jun ec'o wi' pa chenoj tri', junxtic'amarel in jun xticanaj can, ne' chique.

37—¿Bar c'a tri' nbantajwala' ja nabij le'?xeche' tre. Ja c'a Jesús xbij chique:

—Ja juicio puersa nkajto na ja cani' nque-ban ja c'uch, xa bar ta tri' c'o wi' ja camnaktak cuerpo tri' nekajto wi'. Queri' xbij jaJesús chique ja rdiscípulo.

181C'ac'ari' c'o jun c'ambal tzij xbij chique

ja nc'utbej chiquewach chi c'o rjawaxicchique chi ni matiquitanba' wi' rbanic jaroración, rjawaxic chi maticapuj quec'u'x.2Quewa' ja c'ambal tzij ja xbij chique ri':

—C'o jun juez c'o pa jun tinamit, arja'matixbej ri' chwach ja Dios in nixtac'anxbej ta ri' chiquewach winak chakaja'.3 C'o c'a jun ixok chipan ja tinamit timalca'n, arja' c'o jun ja rmajon rbanicch'a'oj ruq'uin. Ja c'a ti malca'n tri' tri'ni nekaj wi' ruq'uin ja juez nerc'utuj jarto'ic tre chi nto' pa ruk'a' ja nbano ch'a'ojruq'uin. 4 Ja c'a juez c'o jun tiempo ja nima xuto' ta wi' ja ti malca'n pro ja tokq'uiswani quewa' xbij kaj pa ranma ri': —Masqui matinxbej wi' chwach ja Dios innixtac'a nxbej ta wi' chiquewach winakchakaja' 5 pro como ni matel wi' wq'uinala' jun ixok le' mejor nto' na pa ruk'a' janbano ch'a'oj ruq'uin. Ja c'a wi matinto'maxla ni maquinruya' can wi' in xa noc'onuc'u'x pa ruk'a', ne' kaj ja juez. Queri'nbij ja c'ambal tzij. 6 Bien teya'a' cuentatre ja xbij ja juez. Arja' ma utzlaj juez tapro xbij chi nuto' na ja ti malca'n. 7 Piorc'a ja Dios ¿la maqueruto' c'ari' ja tinamitja rercha'on ja netajini nquic'utuj quito'ictre chi pa k'ij chi chak'a'? ¿La nuya' tiempotre ja quito'ic? 8 Anin nbij chewe chineruto' chanim. Pro ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak, ja tok xtipi chicjutij wawe' chwach'ulew ¿la c'a ec'o na c'awinak tri' ja c'o yukulbal quec'u'x ruq'uin?Queri' xbij ja Jesús chique ja rdiscípulo.

* * * * * * * * * *

SAN LUCAS 18:9 120 SAN LUCAS 18:299 Ec'o c'a jule' winak ja xa cuq'uin eje'e'

mismo yukul kaj wi' quec'u'x queyon, con-gana e utzlaj tak winak ja nquech'ob kajin xa itzel nequetz'at ja jule' chic winak.Ja c'a Jesús c'o jun c'ambal tzij xbij chiquequewari':

10 —Ec'o ca'i' achi'i' queban jutij xebechipan ja nimlaj templo xin Dios chi rbanicja roración. Jun, fariseo ocnak wi', ja c'ajun chic arja' molol impuesto. 11 Ja c'atok xe'ekaj chipan ja templo ja fariseo arja'pe'i in xumaj rbanic jun oración pro xaya'bal ruk'ij arja' xuban kaj ruyon, quewa'ja roración ja xuban ri': —Anin nmaltioxijchaweDios jama in junan ta cuq'uin ja jule'chic achi'i' cani' chique alak'oma' in chiqueja matiquinimaj ja ley in chique ja nebanorij tak quewi' ja quixjayilal. Nmaltioxijchawe chakaja' ja ma in junan ta ruq'uinala' jun achi ja molol impuesto le'. 12 Aninca'mul ayuno nban ja jujun semana, in junchic, nojel jameba'il ja noc panuk'a' nlasanja ndiezmo tre in nya'on chawe. Queri' xbijja fariseo. 13 Ja c'a molol impuesto arja' c'ac'a nat q'ueje' ponwi', tique'e, nixtac'a ca'yta chicaj. Xumaj c'a jun nimlaj bis, quewa'ja roración ja xuban ri': —Tapokonaj nwachDios como anin xa in jun aj'il xa in junajmac. Queri' xbij ja molol impuesto. 14 Jacamic nbij chewe, ja molol impuesto arja'meloj chi rochoch, utz chic ntz'at rmal jaDios, ma ja ta ja fariseo ja utz tz'ati. Queri'c'a rbanic como xa nak ta chi winakil jaxtuya' kaj ruk'ij ruyon jari' xtikajsax na. Jac'a wi naban tino'y jari' xtiya' na ak'ij, ne'eja Jesús chique ja winak ja xa ya'bal quek'ijeje'e' nqueban kaj queyon.

* * * * * * * * * *15 Ec'o c'a jule' tak yaqui'a' xec'amarel

ruq'uin utzc'a chi nuya' ruk'a' pa quewi'.Pro ja rdiscípulo eje'e' xequich'olij jarec'amyonel quixin. 16 Ja c'a Jesús arja'xeruc'ul ja tak yaqui'a', quewa' xbij ri':

—Teya'a' lugar chique ja tak ac'ala' quepina wq'uin, maxta ma teya' ta lugar chiquecomo jawinak ja re'ocnak e cani' tak ac'ala'quixin c'a eje'e' ari' ja gobierno xin Dios.17 Anin ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', xanak ta ja matuban tino'y chi rnimaxic jagobierno xin Dios ja cani' nuban jun ac'aljari' nixtac'a xtoc ta chipan ja gobierno xinDios, ne'e.

* * * * * * * * * *18C'o c'a jun achi nim ruk'ij, quewa' xbij

tre ja Jesús ri':—Maestro, atat congana at utzlaj achi.

¿Nak nban utzc'a chi nyataj chwe ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij? ne' tre.

19—¿Nak tre tok nabij chwe chi in utzlajachi? Xa jun ja utz, jari' Dios. 20 Atatawotak ja mandamiento xin Dios ja tz'ibtalcan quewari': —Ma taban ta rij rwi' awix-jayil owi awachajil, ma taban ta camíc, mataban ta alak', ma taya' ta testigo'il ja makatzij ta in que'animaj atata' ate' chakaja'.Queri' nbij ja rtzobal Dios, ne'xi ja rachirmal ja Jesús.

21 —Jala' ja nabij le' ni nmajonto wi'rnimaxic tok c'a in tino'y na, ne' chic jarachi. 22 Ja c'a Jesús tok xc'axaj ja xbij jarachi quewa' xbij chic tre ri':

—Pro c'a c'o na ja ma abanon ta. Tac'ayijcan nojel ja c'ol awq'uin, ja c'a rjil taya'a'can chique ja tak meba'i'. Ja wi queri'naban jari' c'oli ja meba'il ja nyataj nachawe chila' chicaj. Ja tok xtibantaj amwalja c'a xinbij chawe ri' catmelojto c'a wq'uinin cattre'el chwij, ne' tre. 23 Ja c'a rachitok xc'axaj ja bix tre rmal ja Jesús xumajjun nimlaj bis como congana jun nimlajmeba'il ja c'o ruq'uin. 24 Ja c'a Jesús tokxutz'at chi congana nbisoni quewa' xbij ri':

—Ja biyoma' congana c'ayew chique chine'oc chipan ja gobierno xin Dios. 25Tzuc'atre jun nimlaj chicop cani' tre jun camello,arja' congana c'ayew chi noc'o pa rchakjun bak diso'mbal pro jari' ma c'ayew tachwach ja noqui jun biyom chipan ja go-bierno xin Dios, ne'e ja Jesús. 26 Ja c'axec'axan rxin quewa' quibij tre ri':

—Jun biyom wi c'ayew chi noc chipanja gobierno xin Dios ¿echinatak c'ari' janewilowi ja totajem xin Dios? xeche' tre.27 Ja c'a Jesús xbij chique:

—C'o je'e ja c'ayew rbanic chiquewach jawinak pro ja chwach Dios ma c'ayew ta, ne'chique. 28 Ja c'a Pedro arja' xbij tre:

—Ja c'a chake ajoj, nojel ja c'o kuq'uinkaya'on can, okocnak adiscípulo, nij oktranwi' chawij, ne' tre. 29 Ja c'a Jesús quewa'xbij chique ri':

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jawinak xa nak ta chi winakil ja wi c'oliquiya'on can cani' tre cochoch owi cani'

SAN LUCAS 18:30 121 SAN LUCAS 19:10chique quitata' quete' owi cani' chiquequinimal owi quechak' owi cana' owi cani'chique quixjayilal owi calc'wal, ja c'a wirmal ja gobierno xin Dios ja tok quiya'oncan 30 jari' más chi na q'uiy ja xtiyataj nachique wawe' chwach'ulew chwach ja cani'quiya'on can. In chakaja' ja tok xterila'ja jun chic tiempo ja xtipi na c'o jun ut-zlaj c'aslemal ja xtiyataj na chique ja mtaq'uisic trij. Queri' xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *31 C'ac'ari' xeryonaj ri' cuq'uin ja cabla-

juj apóstol in quewa' xbij chique ri':—Bien tec'waxaj ja xtinbij chewe ri',

camic okbenak pa Jerusalén. Tri' nbantajwi' cumplir nojel ja tz'ibtal can cumal jarojer profeta xin Dios tre ja Ralc'walaxelja xoc alaxic cuq'uin ja winak. 32 Comoja Ralc'walaxel arja' njach na pa quek'a' jawinak ja ma e aj Israel ta, nyok' na, ntz'ujna, nchubax na rpalaj. 33 C'ac'ari' xtiquira-paj. Ja tok xtiraptaj cumal nquicamsaj,in chi rox k'ij nc'astaj rwach, ne' chique.34 Ja c'a rapóstol eje'e' nixtac'a ch'obtajta jutz'it cumal ja jule' tzij ri', xa wawanchiquewach, ma xoc ta pa tak quixquin.

* * * * * * * * * *35 Xajalal maja'n que'ekaji ja Jesús

chipan ja tinamit Jericó ja tok c'o jun achiti moy xuwil, tz'ubul chi' bey, rmajonrc'utuxic limosna chique winak. 36 Ja c'ati moy tok xc'axaj chi congana jun winaknek'axi pa bey quewa' xbij ri':

—¿Nak c'a nbani? ne' chique.37 —Peti ja Jesús ja raj Nazaret, ne'xi

cumal ja winak. 38 C'ac'ari' xumaj rakicruchi':

—Jesús, atat ja rat Ralc'wal can ja rojerrey David, tapokonaj jutz'it nwach, ne'e.39 Ja c'a winak ja renabeyali pa bey eje'e'quemaj rch'olixic:

—Xa jun catq'ue wi', ma tarak ta achi',ne'xi ja ti moy. Pro arja' xa más chi naxurak ruchi' trij ja Jesús:

—Atat ja rat Ralc'wal can ja rojer reyDavid, tapokonaj jutz'it nwach, ne' chicjutij tre. 40 Ja c'a Jesús arja' pe'i, xutakrsiq'uixic ja ti moy. Ja tok xekaji ja ti moyruq'uin quewa' xbij tre ri':

41—¿Nak nawajo' chwe chi nban chawe?ne' tre.

—Wajaw, ja nwajo' chawe chi njaktaj tanwach, ne'xi rmal ja ti moy.

42 —Camic catca'yi. Ja yukulbal ac'u'xwq'uin jari' xattzursani, ne'e ja Jesús tre.43 Chaka maril tok bitaj queri' tre ni jaktajichanim ja rwach, tre'el trij ja Jesús, con-gana nuya' ruk'ij ja Dios. Ja c'a winak tokquetz'at ja milagro ja bantaji eje'e' quemajrya'ic ruk'ij ja Dios chakaja'.

191C'ac'ari' xe'oqui ja Jesús chipan ja tina-

mit Jericó in quemaj k'axem chipan. 2 C'oc'a jun achi biyom, Zaqueo rubi', arja' jefequixin ja rach tak molol impuesto. 3 Jac'a Zaqueo arja' congana xutij ruk'ij naknuban utzc'a chi nutz'at rwach ja Jesús promaticowini como xa ti co'l rkan in c'ulutocongana e q'uiy ja winak. 4 Ja xuban,c'amc'ol ranim be, nabeyaji, xejote' parwi'jun che' utzc'a chi nutz'at rwach ja Jesúscomo ja Jesús c'o rjawaxic tre chi tri' nk'axwi'. 5 Ja c'a Jesús tok xekaj tri', xutz'at nojojja Zaqueo parwi' ja che' in quewa' xbij treri':

—Catkajto alnak Zaqueo como aninpuersa nineq'ueje' awq'uin pan awochochchipan awa' jun k'ij ja rokc'o wi' ri', ne'tre. 6 Ja c'a Zaqueo kajto alnak, xuc'ul jaJesús pa rochoch pro congana nquicoti. 7 Jac'a winak tok quetz'at chi xoqui ja Jesúspa rochoch jun molol impuesto c'ac'ari'quemaj rtzijoxic canojel:

—Xa pa rochoch jun aj'il ajmac nq'ueje'wi', xeche'e. 8 Ja c'a Zaqueo arja' pe'i in xbijtre ja kajaw Jesús:

—Ja camic Wajaw, c'a xinch'ob chi ca'i'nban tre ja nmeba'il in nsipaj nic'aj chiqueja tak meba'i'. In jun chic, c'o je'e ja xoc'orwi' ja rimpuesto ja xinc'utuj chique jawinak pro ja camic can nmeloj quiji' chiq-uitakari' ja cani' nwalak'an chique, ne'e jaZaqueo. 9 Ja c'a Jesús quewa' xbij tre ri':

—Ja camic xawil ja totajem xin Diose awachbil ja rec'o pan awochoch comoatat at ralc'wal can ja rAbraham chakaja'.10 Xattotaji como ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak arja' penak chiquicanoxic ja winak ja retzaknak chipan jail mac utzc'a chi nquewil ja totajem xinDios.

* * * * * * * * * *

SAN LUCAS 19:11 122 SAN LUCAS 19:3711 Ja c'a winak eje'e' quimajon rc'axaxic

nak ja ntajini nbij ja Jesús. Ja c'a Jesúscomo xa chinakaj ja tinamit Jerusalén c'ochi wi' in como ja winak nquech'ob chixajalal maja'n toqui ja gobierno xin Diosrmalc'ari' ja tok xbij jun c'ambal tzij chiquequewari':

12 —C'o jun achi nim ruk'ij arja' bechipan jun chic nación ja nat c'o wi' utzc'achi njachto pa ruk'a' ja gobierno, noctorey. Ja tok xtijachtaji ja gobierno pa ruk'a'c'ac'ari' nmelojpi chic jutij. 13 Ja tokmaja'ntibe ec'o lajuj chique ja rmoso xersiq'uij,xujach can jalal pwok pa quek'a', jujun japwok xuya' chique chiquijujunal in quewa'xbij chique ri': —Temajel rsamajixic janpwok in ni ta emajon wi' rsamajixic ja tokxquinpi chic jutij, ne' chique. 14Pro ja rachiarja' xa itzel ntz'at cumal ja rach aj tinamitrmalc'ari' tok eje'e' quetakel rbixic chipanja nación ja bar xtijachto wi' pa ruk'a' jagobierno: —Ajoj ni majun kagana ruq'uinala' ja jun achi le' chi xtoc ta rey pa kawi',xeche'el. 15 Ja tok q'uiswani melojto jarachi, ocnakpi chic rey. Xutak quisiq'uixicja moso ja rjachon can pwok pa quek'a'como c'o rgana nrotakij jani' quich'econchic trij ja pwok chiquijujunal. 16 Pi jun jamoso: —Wajaw, ja pwok ja xajach can panuk'a' lajuj chiquitakari' xinch'ec can trijja cani' xajach can chwe, ne' tre ja rey. 17 Jac'a rey quewa' xbij tre ri': —Utz xaban tre jasamaj, atat at jun utzlaj moso, janila nabancumplir ruq'uin ja rasamaj. Xa ti ma nimta ja xinya' can chawe pro xaban cumplir.Rmalc'ari' tok lajuj tinamit ja ncoj chic panak'a' camic chi natoc k'etol tzij parwi', ne'tre. 18 Pi chi c'a jun ja moso: —Wajaw, japwok ja xajach can pa nuk'a' jo'o' chiq-uitakari' xinch'ec can trij ja cani' xajachcan chwe, ne' tre ja rey. 19—Atat chakaja',jo'o' tinamit ja ncoj chic pan ak'a' camicchi natoc k'etol tzij parwi', ne'e ja rey tre.20 C'o c'a jun ja moso peti in quewa' xbijtre ja rey ri': —Ji' apwok ri' wajaw. Ja tokxajach can chwe xinxim chipan jun ti su'tin ni chipan wi' nc'olon wi' camic. 21Queri'xinban tre como anin xa nxbej wi' chawachcomo at jun achi at c'a'n. Atat xa ch'ecojnatocla' wi' il pro ni majun samaj naban,ne' tre. 22 Ja c'a rey xbij tre: —Atat xa atjun itzel moso. Ja tzij ja c'a xabij kaj le' jala'

nk'etbej tzij chawij camic. Ja wi awotak chiin c'a'n, wi awotak chi xa ch'ecoj ninocla'wi' il in majun samaj nban 23 ¿nak c'a tretok ma xaya' ta ja npwok pa banco? Jawixta queri' xaban, ja c'a tok xinpeti jachta c'ari' ja npwok chwe rachbil ta ral, ne'tre ja moso. 24 Ec'o c'a jule' ajsamajela' jarepa'loc pa rxquin, quewa' xbij chique ri':—Camic temaja' tre ja pwok, teya'a' chictre ja c'ayon lajuj, ne' chique. 25—Pro ka-jaw, jari' c'o chic lajuj ruq'uin, ne'x cumal.26 —Ja c'a camic nbij chewe chi canojel jawinak ja c'o je'e yatajnak chique, eje'e'nyataj na más chique. Pro ja c'a winakja mta yatajnak chique pro nquech'ob chic'oli jari' nlasax chique. 27 Ja c'a winakja xa itzel ninquetz'at ja mta quigana chixinoc rey pa quewi' que'ec'ama'to camic,ni chinwach que'ecamsaj wi', ne'e ja reychique ja rajsamajela'. Queri' ja c'ambaltzij ja xbij ja Jesús chique ja winak.

* * * * * * * * * *28 Ja c'a tok bitaj rmal c'ac'ari' xuma-

jel chic jutij rubey be pa Jerusalén, arja'nabeyaj chiquewach ja winak. 29 Ja tokxe'ekaj chinakaj ja ca'i' tinamit Betfagéin Betania ja bar c'o wi' ja jayu' rbina'anRjayu'al Olivo ec'o ca'i' chique ja rdiscípuloxerutak 30 in quewa' xbijel chique ri':

—Jix ja pa tinamit le', chila' newil wi'jun ti bur ximili ja ni mta wi' jutij tz'ulbenta cumal winak. Tequira'to in tec'ama'to.31 Ja wi c'oli nak xtibin chewe: —¿Nak tretok nequir ja ti bur? wi xtiche' chewe,quewa' xtebij tre ri': —Ja kajawnc'atzin tre,quixche' tre. Queri' xbijel ja Jesús chique.

32 Ja c'a ca'i' discípulo ja xetakel eje'e'xebe in tok xe'ekaji ni queri' xeli ja cani'bixel chique rmal ja Jesús. 33Kas c'a quima-jon rquiric ja ti bur ja tok xek'ilox cumal jarajaw:

—¿Nak tre tok nequir ja ti bur le'?xeche'x cumal.

34—Ja kajaw nc'atzin tre, xeche' chique.35 C'ac'ari' quec'amto ja ti bur. Ja quitziakjari' quiwekbej, quitz'uba' ja Jesús trij 36 inxumaj binem. Ja c'a winak eje'e' quisocla'ja quitziak pa rubey ja Jesús. 37 Ja c'atok xa nakaj ec'o chi wi' tre ja tinamitJerusalén ja bar nxule' wi' ja bey chwachja Rjayu'al Olivo canojel ja discípulo que-maj rakic quechi' rumac ja quicotemal,

SAN LUCAS 19:38 123 SAN LUCAS 20:11congana quemaj rya'ic ruk'ij ja Dios rmalnojel ja nimak tak milagro ja quitz'aton,38 quewa' nquibij ri':

—Bendecido ja Rey ja penak pa rubi' jakajaw Dios. Ja camic congana quicotemalc'o chila' chicaj, janila ntajini nya' ruk'ij janimlaj Dios, queri' nquibij.

39 Ec'o c'a jule' fariseo chiquicojol jawinak quewa' quibij tre ja Jesús ri':

—Maestro, tabij chique ja radiscípulo chinquicajba', xeche' tre.

40—Camic nbij chewe, ja wi eje'e' nqui-tanba' rya'ic nuk'ij ja c'a rabaj jari' puersaxtumaj rya'ic nuk'ij, ne'e ja Jesús chique jafariseo.

* * * * * * * * * *41 Xc'a jani' xenakajin más tre ja

Jerusalén. Ja c'a Jesús tok xutz'at pon jatinamit xumaj ok'ej rmal, 42quewa' xbij ri':

—Ja rix aj Jerusalén, congana ta qui'ilja wixta nch'obtaj emwal ixix chakaja' barnewil wi' ja quicotemal xin Dios ja ntzujujchewe chipan awa' jun k'ij ja rokc'o wi'ri'. Pro ja camic matich'obtaj emwal comoxa wawan chewach. 43 Congana ninbi-son emwal como nerila' na jun tiempo jatok xquepi chewij ja rec'ulel. Ja c'a tokxque'urkaji nqueyic na jun nimlaj tabiatrij ja tinamit xin banbal ch'a'oj, nquisu-tij qui' chewij, nquitz'apij ja bey noje-lal utzc'a chi maquixcowini nixanmajel.44Nquikajsaj na pa tok'ulew ja tinamit proni chi jun, congana lawulo' nqueban cheweja rixc'o chipan, nixtac'a c'o ta jun jayja maquita nqueyoj. Queri' c'a ja xtibanchewe como xa matich'obtaj emwal chi jaDios xurq'ueje' ewq'uin chi eto'ic. Queri'xbij ja Jesús.

* * * * * * * * * *45 Ja c'a tok xekaj chipan ja tinamit

Jerusalén xoc chipan ja nimlaj templo xinDios in xumajto quilasaxic ja winak ja rec'ochipan ja quimajon c'ayinem e cachbilchakaja' ja quimajon lok'oj tak nakun. 46 Inxbij chique:

—Ja rtzobal Dios quewa' tz'ibtal chipanri': —Ja wochoch anin jari' banbal oración,ne'e ja Dios tre ja rtemplo pro ja rebanonixix tre xa jun lugar ja bar neq'ueje' wi'alak'oma', ne'e ja Jesús chique.

47 K'ij k'ij ni nertijoj wi' ja winak chipanja templo. Pro ja c'a maestro ja neti-jon quixin ja winak tre ja ley xin Dios ecachbil ja jefe quixin sacerdote eje'e' que-maj rcanoxic rij rwach nak nqueban tre chinquicamsaj. 48 Pro ni maticanoy wi' cumalnak nqueban tre como ja winak congananqueya' quixquin tre pro ni canojelal.

201 Kas c'a rmajon quitijoxic ja winak tre

ja utzlaj tzij ja rc'amonto totajem xin Diosja tok xe'urkaji ja jefe quixin sacerdotee cachbil ja maestro ja netijon quixin jawinak tre ja ley xin Dios e cachbil chakaja'ja principali' xin tinamit. 2 Quewa' quibijtre ri':

—Tabij c'a chake ¿nak atocnakwi' chewi'tok amajon rbanic nojel awa' ja kamajonrtz'atic in nak yoyon chawe chi naban?xeche' tre.

3—Anin chakaja' c'oli ja nc'waxaj chewe.Camic tebij chwe, 4 ja JuanBautista ¿nak yo'tre ja rsamaj chi neruban bautizar jawinak,la ja' Dios ja c'o chila' chicaj ja yo' tre owixa winak? xeche'xi rmal ja Jesús. 5 Ja c'areje'e' quemaj tzij chibil tak qui':

—Ja wi xtikabij tre chi Dios yo' tre, arja'nbij chake: —Ja wi queri' ¿nak c'a tre tokma xenimaj ta? ne' ala' chake. 6 In wixtikabij tre chi xa winak xeyo' tre jari' xanokquicamsaj tz'an abaj ja winak como jachiquewach eje'e' ja Juan arja' jun profetaxin Dios, xeche'e. 7 In quibij tre ja Jesús:

—Ma kotak ta nak yo' tre, xeche' tre.8—In nixtac'a anin ta chakaja' xtinbij ta

chewe nak inocnak wi' chi nmajon rbanicnojel awa' ja remajon rtz'atic, ne'e ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *9 C'ac'ari' xumaj rbixic jun c'ambal tzij

chique ja winak quewari':—C'o jun achi c'o jun rchenoj, uva rticon

chwach, xuya' pa kajonem chique jule' aj-chonla'i' in be chipan jun tinamit congananat in tri' q'ueje' wi' jun tiempo. 10 Ja tokxerila' ja tiempo ja nwachin wi' ja rtijco'm,arja' c'o jun rmoso xutakel cuq'uin ja ra-jchonla'i' chi nerc'ama' ja renta. Ja raj-chonla'i' tok xekaji ja moso cuq'uin quesocin tok melojto ni majun nak ta queya'pitre. 11 Ja c'a rajaw chenoj c'o chi na jun

SAN LUCAS 20:12 124 SAN LUCAS 20:31rmoso xutakel cuq'uin in tok xekaj chicari' jun cuq'uin quesoc chakaja', ni lawulo'quebanpi tre in tok melojto ni majun nakta queya'pi tre. 12 Ja c'a rajaw chenojxutakel chi na jun in tok xekaj cuq'uin con-gana pokon queban chic ari' tre chakaja'in queminto. 13 Ja tok q'uiswani quewa'xbij ja rajaw chenoj ri': —¿Nak nban c'awa'camic? Como c'o jun nc'ajol ja congananwajo' jari' ntakel chic cuq'uin. Ja tokxtiquetz'at chi nc'ajol matzij xtiquebanrespetar, ne'e. 14 Pro ja rajchonla'i' jatok xekaji ja ralc'walaxel cuq'uin quewa'quibij chibil tak qui' ri': —Jala' jun achile' noc na pa ruk'a' ja rulew ri' comoherencia. Camic kacamsaj utzc'a chi pakak'a' ajoj nocwi' ja herencia rxin, xeche'e.15 C'ac'ari' quiwasajto chipan ja chenoj inquicamsaj. Queri' nbij ja c'ambal tzij, ne'eja Jesús chique. C'ac'ari' xbij chic chique:—Camic tebij c'a chwe, ja rajaw chenoj¿nak nuban c'ari'? 16 Ja nuban, arja' npetine'urcamsaj ja rajchonla'i', ja c'a rchenojnuya' chic jutij pa kajonem chique jule'chic ajchonla'i', ne' chique. Ja c'awinak tokquic'axaj ja xbij ja Jesús quewa' quibij treri':

—Ja c'a xabij kaj le' congana c'ayew,maquita xtibantaj cumplir, xeche' tre. 17 Jac'a Jesús kas xertz'elwachij in quewa' xbijchique ri':

—¿Nak moda ja maquita xtibantajcumplir como quewa' tz'ibtal can chipanja rtzobal Dios ri': —Ja banol jay c'o junabaj ja mta quigana ruq'uin in quech'a' projari' abaj cojon chic chi rbanic ja jay, arja'ja más nim ruk'ij como arja' nchapowi jaresquina'il, queri' nbij ja rtzobal Dios. 18Xanak ta ja xa junwi' nutz'at ja rabaj ja xinbijchewe in xa nuban ofender ri' rmal jari'cani' nuban jun achi nuchok' rkan chwachjun abaj in nk'aji. In xa nak ta ja nk'ettzij trij rmal ja rabaj ja xinbij chewe jari'cani' nuban jun achi ntzakto jun abaj trij innchictaj rmal, ne'e ja Jesús chique jawinak.

* * * * * * * * * *19 Ja c'a jefe quixin sacerdote e cachbil

ja maestro xin ley tok quic'axaj ja c'ambaltzij bien ch'obtaj cumal chi eje'e' ja xebixi.Rmalc'ari' tok ni jari' hora laj quechap jaJesús quecoj ta preso pro xa nquixbej qui'chiquewach ja winak. 20 Quemaj rcanoxic

rij rwach nak nqueban tre. Ec'o jule' winakxequetakel ruq'uin chi rc'ambajaxic projule' winak nquik'alasaj qui' chwach chie utzlaj tak winak utzc'a chi c'o jun tzijnelto pa ruchi' in jari' tzij nquichapbej rxincomo c'o quigana nquejach pa ruk'a' jagobernador utzc'a chi nk'et tzij trij. 21 Jac'a tok xe'ekaj ruq'uin quewa' quibij tre ri':

—Maestro, ajoj kotak chi ni rubey wi'ja nattajini nabij, ni rubey wi' ja tijonemja ramajon rya'ic. Ajoj kotak chi atat mtajun utz in mta jun itzel natz'at pro ja rbeyDios amajon rc'utic chikawach ni utz wi'naban chi rbixic. 22 Camic tabij chake, jarimpuesto ja nc'utux chake rmal ja Césarja nimlaj rey aj Roma ¿la rubey c'ari' chinkatoj owi ma rubey ta? xeche' tre. 23 Proja Jesús arja' bien rotak chi xa banoj engañoja nqueban in quewa' xbij chique ri':

—¿Nak tre tok newajo' ninec'ambajaj?24 Tec'utu' jun ja pwok chinwach, ne'chique. Ja c'a tok quec'ut ja pwok chwachquewa' xbij chic chique ri': —¿Chok xin jawi'aj c'o chwach ja pwok ri' in nak chok xinja bi'aj tz'ibtal chwach chakaja'? ne' chicchique.

—Rxin César, xeche' tre.25—Ja rxin César tre César teya'a' wi', ja

c'a rxin Dios tre Dios teya'a' wi', xeche'xirmal ja Jesús. 26 Ni majun tzij xelpi ta paruchi' ja nquichapbej ta rxin chiquewachja winak. Congana c'asc'o'i quic'axaj ja bixchique rmal, mchita nak chi ta quibij ta tre.

* * * * * * * * * *27 C'ac'ari' ec'o jule' saduceo xebe

ruq'uin. Ja saduceo eje'e' matiquinimaj chinec'astaji ja camnaki'. Ja c'a tok xe'ekajruq'uin quewa' quibij tre ri':

28 —Maestro, ja Moisés arja' rbin canchake chipan ja rtzobal Dios, ja wi c'ojun achi ncam jun ruchak' owi rnimal inmta jun ti ralc'wal nq'ueje' can jari' achirjawaxic chi nc'ule' ruq'uin ja rixok ja camrchajil. Ja c'a reje'e' tok nq'ueje' jun ticalc'wal nquibij tre chi ja tac'al ralc'walja camnak. 29 Queban c'a jutij ec'o wuku'alaxic, ja nabey winak c'ule'e pro cami inmajun ti ralc'wal q'ueje' can. 30 Ja cani'xuban ja nabey winak queri' chic xuban jarucab, cam chic chwach ja rixok, ni majuncalc'wal q'ueje' can. 31 In queri' xuban jarox chakaja'. Queri' queban chi e wuku',

SAN LUCAS 20:32 125 SAN LUCAS 21:7xec'ule' ruq'uin ja rixok in xecam chwach,ni majun ti calc'wal q'ueje' can. 32 Ja c'a tokq'uiswani cami ja rixok chakaja'. 33 Camic¿nak c'a nabij atat tre? Ja re wuku' alaxictok xterila' ja k'ij chi nec'astaj chipan jacamíc ¿nak c'a rchajil ari' ja rixok chiquecomo xec'ule' ruq'uin chi e wuku'? xeche'tre. 34 Ja c'a Jesús xbij chique:

—Ja wawe' chwach'ulew ja winaknec'ule'e. 35 Pro ja winak ja xtiyataj nachique chi nec'astaj chiquicojol camnaki'ja xtiyataj na chique chi nebe chila' chicajjari' mchita c'ulbic xtiqueban ta tri'.36 Maquec'ule' chic como mchita camícchiquij tri'. Mchita camíc chiquij comoe cani' chic ángel tri'. E ralc'wal Dioscomo ec'astajnak chic tri'. 37 In jun chicnbij chewe, c'oli ja tz'ibtal can chipan jartzobal Dios rmal ja Moisés chakaja' treja quic'astajic ja winak. Jari' tok xutz'atjule' rxulquiej ja Moisés in ntzijonto jaDios chipan, quewa' bix tre rmal ja kajawDios ri': —Anin in Dios rxin Abraham, inDios rxin Isaac, in Dios rxin Jacob, ne'xi jaMoisés. 38 Ja tok queri' nbij jari' nc'utbejchewach chi eje'e' masqui ecamnak chicpro ja chwach Dios ec'asli. Ja chwach Diosec'asli canojelal, ne'e ja Jesús chique jasaduceo. 39 Ec'o c'a jule' maestro xin leyquewa' quibij tre ri':

—Maestro, ja c'a xabij kaj le' jala' nirubey wi', xeche' tre. 40 Ja c'a Jesús mtanak chi ta c'axax chi ta tre cumal como xanquixbej chic qui' ja c'o ta nquic'axaj chictre.

41 C'ac'ari' xbij chique:—¿Nak tre tok nbix tre ja Cristo chi arja'

ralc'wal can ja rojer rey David? 42 Queri'nbij chewe como ja David c'o jun salmorbin can chipan ja rtzobal Dios quewari':—Ja kajaw Dios quewa' xbij tre ja Wajawri': —Cattz'abe'ewawe' pawiquik'a', wawe'natq'ueje' wi' 43 in nenucoj na pan awakanja netzelan awxin, ne' tre. Queri' rbin canja David. 44 Ja c'a David: —Wajaw, ne' treja Cristo, tebij c'a chwe camic ¿nak tre toknbix tre ja Cristo chi ralc'wal can ja David?Queri' xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *45 C'ac'ari' xumaj tzij cuq'uin ja rdis-

cípulo pro ni chiquewach ja winak tzijonwi':

46 —Tebana' cuenta chique ja maestroja netijon quixin ja winak tre ja ley xinDios. Eje'e' congana nel quec'u'x trij janec'astan chiquewach winak, quicojon ni-mak tak tziak ja nc'utu quixin chi e nimaktak maestro. In c'a c'o na más ja congananel quec'u'x trij cani' tre ja neban saludarpa tak c'aybal in cani' tre tok nebe pa takjay xin molbal ri'il ja bar nc'axax wi' jartzobal Dios, eje'e' nquicanoj ja nabey taktz'ulbal ja nimak ruk'ij in queri' nquebanchakaja' tok neban invitar pa nimak takwa'im. 47 Eje'e' kas k'alawachili nquemajcochoch tak malcani' ja e camnak chiccachajilal. C'o nimak tak oración nquebanpro xa chi quechi' c'o wi'. Pro ja tok xtik'ettzij chiquij rmal ja Dios más chi na junnimlaj rpokonal nquetij na. Queri' xbij jaJesús chique ja rdiscípulo.

211 C'ac'ari' ec'o jule' biyoma' xerutz'at

pon, eje'e' quimajon rya'ic ja cofrendachipan ja rc'olbal tak ofrenda. 2 C'o c'a junixok ti malca'n xutz'at in ti meba', arja'c'o ca'i' tak pwok rc'an in xuya' chipan jarc'olbal ofrenda. 3 Ja c'a Jesús xbij:

—Tetz'ata' mpe' ja ti malca'n ixok le',arja'más nanim ruk'ij chwachDios ja xuya'chipan ja rc'olbal ofrenda chwach ja queya'canojelal ja jule' chic. 4 Queri' nbij chewecomo ja jule' chic xa jari' queya' tre ja Diosja totajnak pro arja' masqui xa ti meba' proxuya' nojel ja c'o ruq'uin ja ntzukbej ti ri',ne'e ja Jesús.

* * * * * * * * * *5 Ec'o c'a jule' ja quimajon rtz'atic ja

nimlaj templo xin Dios, quewa' netajininquibij ri':

—Congana banon rbanic ja templo le',congana buen tak abaj ocnak in c'oli buentak nakun rc'an chakaja' ja sipan cumal jawinak, neche'e. Ja c'a Jesús quewa' xbijchique ri':

6 —Ja remajon rtz'atic le' nerila' na junk'ij ja tok xtiyojtaji nojelal, ni majun abajxtirikla' chi ta ri', ne' chique.

7 —Pro tabij chake Maestro ¿nak k'ijxtibantaji jala' ja c'a xabij kaj chake le'?In chakaja' ¿nak chi retalil nwinakari janc'utu rxin chi xajalal maja'n tibantaj

SAN LUCAS 21:8 126 SAN LUCAS 21:28

cumplir nojelal ja c'a xabij chake? xeche'tre. 8 In xbij chic chique:

—Kas tebana' jutz'it cuenta ewi', maxtac'o jun quixbano engañar. Queri' nbijchewe como e q'uiy ja winak nepi na je'ein xa queyon nquecoj qui' chi e Cristo,quewa' nquibij chique ja winak ri': —Aninin Cristo, neche' na chique, owi: —Xurwila'ja tiempo chi npeti ja Cristo, xqueche'e.Pro ixix maxta tenimaj ja nquibij. 9 C'o ni-mak tak ch'a'oj xtibanna in chakaja' e q'uiyja winak xqueyictaj na trij ja quigobiernoje'e pro ja tok xtekaj rbixic ewq'uin maxtatexbej ewi' rmal como ni rjawaxic wi' chinbantaj cumplir nojel awa' wari' nabey projari' ma q'uisbal rwach'ulew ta como c'adespués na ja q'uisbal rwach'ulew. 10 C'oje'e tinamit xtiyictaj na trij jule' chic tina-mit in chakaja' ja gobierno je'e nyictajtrij jule' chic gobierno. 11 C'o nimak takcubarkan xtibantaj na in chakaja' c'o ni-mak tak rc'ayewal xtiwinakar na pa taklugar je'e cani' tre nimak takwa'al in nimaktak yobil. C'o nimak tak retal ja xtiwinakarna chicaj ja congana nquixbej qui' ja winakrmal.

12 Pro ja tok maja'n tibantaj cumplirnojel awa' ja c'a xinbij chewe ri' c'oje'e rpokonal netij na pa quek'a' jawinak. Nixquechap na, nixquec'amelpa tak jay xin molbal ri'il, nixquecoj patak che', nixquec'amel chiquewach rey,nixquec'amel chiquewach gobernador promwal anin tok xtiban queri' chewe. 13 Proma chaka ta queri' ja tok nixc'amarelchiquewach rey in chiquewach gobernadorcomo tokori' nixcowini nemaj ntzijoxicanin chiquewach. 14 Pro bien tech'obo'kaj pa tak ewanma camic chi ma rjawaxicta chewe chi xtech'ob pon ta nak chitzijal ja xtetobej ewi' chiquewach 15 comoanin xquinyo' chewe nak chi tzijal jaxtebij chique, anin xquinyo' chewe jarena'oj tri'. Rmalc'ari' tok ja rec'ulel maxticanoy chi ta cumal nak ja xtiquibij chicchewe, xtetz'apij quechi'. 16Nixjach na paquek'a' ja rec'ulel cumal etata' ete', cumalewach'alal in cumal ewamigo chakaja'.Ec'oli necamsax na chewe. 17 Xa itzelnixtz'at na cumal canojel ja winak promwal anin ja tok xtiban queri' chewe.18 Pro jari' nixtac'a c'o ta jun ti rsamal

ewi' xtitzak ta chwach ja Dios. 19 Ja c'a winecoch' ja npi chewij jari' newil ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij.

20 Ja c'a tinamit Jerusalén tok xtetz'atchi sutin chic rij cumal jule' soldado janurquibana' ja ch'a'oj, tri' tewotakij wi'chi xa nnakajinto ja tiempo ja nyojtaj wi'ja tinamit. 21 Ja c'a neban tri', ja rixc'ochipan ja departamento Judea mejor quix-anmaji, tewawaj ewi' pa tak c'achelaj. Jac'a rixc'o chipan ja tinamit Jerusalén tri'mejor quixelel chipan. Ja c'a rixc'o patak k'ayis tri' mejor ma quixmelojpi chita chipan ja tinamit Jerusalén. 22 Queri'nbij chewe como ja tok xterila' ari' tiempoja c'a xinbij chewe ri' tokoc'ari' c'o junnimlaj juicio nkajto na parwi' ja tinamitJerusalén utzc'a chi nbantaj cumplir no-jel ja tz'ibtal can tre chipan ja rtzobalDios. 23 Anin congana npokonaj quewachja rixoki' ja xajalal maja'n queq'ueje' takcal tri' in chakaja' ja rec'o chic tak yaqui'a'chwaquek'a'. Npokonaj quewach como jaraj Israel tri' congana npi ryewal ja Dioschiquij, congana jun nimlaj tijoj rpokonalnkajto parwi' ja quitinamit. 24Ec'oli chiquenecamsax na tza'n tak espada in jule'chic chique ne'oquel preso in nec'amarelchipan nojel tak nación. Ja c'a tinamitJerusalén jari' noc na pa quek'a' ja naciónje'e ja ma e aj Israel ta, c'a tokori' xtel paquek'a' ja tok xtoc'owi ja tiempo je'e jaxtiyataj tre ja nación rmal ja Dios.

* * * * * * * * * *25 C'o je'e retal ja xtiwinakar chicaj

chipan ja k'ij, chipan ja ic' in chique ch'umilchakaja'. Ja c'a chwach'ulew ja winak jarec'o pa tak nación ma xticanoy chi tacumal nak la nqueban, xa nsach quina'ojrmal ja nimak tak baloj pa mar congananteneni. 26 Ja tok xtiquemaj rch'obic janimak tak rc'ayewal ja penak chwach jarwach'ulew xa ncapuj na quec'u'x in con-gana nquixbej na qui' rmal. Queri' xtique-ban como ja nimak tak poder rxin ja cajnusil na ri'. 27 C'ac'ari' nquetz'at na jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winak,arja' c'amonto rmal jule' sutz', janila junnimlaj poder c'o chic pa ruk'a' in con-gana nim chic ruk'ij. 28 Ja tok xtimajtajrbanic cumplir nojel awa' ja c'a xinbij kajchewe ri' quixca'y chicaj in quixquicoti

SAN LUCAS 21:29 127 SAN LUCAS 22:15como tri' nnakajinto wi' ja tiempo ja tokxquixwasaxel libre chijutij chipan ja tijojrpokonal. Queri' xbij ja Jesús chique.

29C'ac'ari' c'o jun c'ambal tzij xbij chiquequewari': —Bien tewasaj ena'oj trij ja junche' higuera owi xa nak ta chi che'al,30 ja tok npulani jari' bien nch'obtaj emwaleyon chi xa nnakajinto ja rtiempo c'atan.31 In queri' c'a tre chakaja' ja tok xtemajrtz'atic chi majtajnak rbanic cumplir nojelawa' ja c'a xinbij chewe ri' jari' retal nuc'utchewach chi xa nnakajinto ja gobierno xinDios. 32Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jatinamit Israel eje'e' c'a ec'o na ja tok nban-taj cumplir nojel awa' wari', ma chupnakta quewach. 33 Ja caj in rwach'ulew jari'xa nchup na rwach pro ja ntzobal anin jari'ni matichup wi' rwach, mta ari' ja maquitanbantaj cumplir.

34 Tebana' jutz'it cuenta ewi', maxta xaja' tibe ec'u'x trij nimak tak wa'im in ti-joj tak ya', maxta xa ja' tebisoj ja xinrwach'ulew. Maxta c'a ja' tena' ja tokxterila' ja k'ij ja tok xtipi chic jutij jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winak.35 Queri' nbij chewe como ja k'ij ja c'axinbij chewe ri' njunsaj ruq'uin jun trampachapbal chicop como ja tok xterila' ja k'ijnechap na ja winak rmal pro canojel jawinak ja rec'o nojel nat nakaj chwach jarwach'ulew. 36 Quixc'asc'ot c'a, xajutijtemaja' rbanic ja roración utzc'a chi Diosnuya' chewe chi neto' ewi' chwach nojelawa' ja xinbij kaj chewe ri' ja penak chwachja rwach'ulew utzc'a chakaja' chi nixc'uli jatok nixekaj chwach ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak. Queri' xbij ja Jesúschique.

37 Ja pa k'ij nertijoj ja winak chipan janimlaj templo xin Dios. Ja c'a chak'a'nbe chipan ja lugar ja bar c'o wi' ja jayu'rbina'an Rjayu'al Olivo in tri' nq'ueje' wi'.38 Ja pa tak ak'abil chanim ne'ekaji cano-jel ja winak ruq'uin chipan ja templo chirc'axaxic ja tijonem nuya'.

221 Xc'a nnakajinto ja nmak'ij ja tok ntiji

ja caxlanway ja mta levadura ruq'uin jari'nmak'ij pascua ne'xi. 2 Ja c'a jefe quixinsacerdote e cachbil ja maestro ja netijonquixin ja winak tre ja ley xin Dios eje'e'

quimajon rcanoxic rij rwach nak nquebantre ja Jesús chi nquicamsaj. Queri' que-ban como xa nquixbej qui' chiquewach jawinak.

3 C'ac'ari' xoqui ja Satanás pa ranma jaJudas ja bina'an tre Iscariote. Ja c'a Judasarja' jun chique ja cablajuj discípulo rxin jaJesús. 4 Be cuq'uin ja jefe quixin sacerdotein cuq'uin ja jefe quixin ja nechajin rxinja nimlaj templo xin Dios. Ja c'a tok xekajcuq'uin xumaj tzij cuq'uin nak nuban chinujach ja Jesús pa quek'a'. 5 Ja c'a reje'e'congana xequicot rmal ja bix chique inqueya' quechi' chi nqueya' pwok tre. 6 —Utz c'ari', ne'e ja Judas chique. C'ac'ari'xumaj rcanoxic nak nuban tre chi nujachja Jesús pa quek'a' pro xcanoj na jun horaja tok mta nquinabej ja winak.

* * * * * * * * * *7 Xerila' c'a ja k'ij rxin ja nmak'ij ja tok

ntiji ja caxlanway ja mta levadura ruq'uinin tok necamsaxi ja tak carnelo xin pascuaja netzujux tre ja Dios como sacrificio. 8 Jac'a Jesús arja' xerutakel ja Pedro in Juan,quewa' xbijel chique ri':

—Camic nixbe, nechomij ja xtikati'chipan ja nmak'ij pascua ri', ne'el chique.

9 —Tabij chake bar tri' xtikachomij wi',xeche' tre. 10 Ja c'a Jesús quewa' xbijel chicchique ri':

—Ja tok xquixoc chipan ja tinamitJerusalén c'o jun achi nec'ul, arja' rc'an juncura' ya'. Ja c'a neban, quixoc chipan ja jayja bar xtoc wi' arja' 11 in quewa' nebij treja rajaw jay ri': —Ja Maestro okrtakontoawq'uin chi nurkac'axaj chawe: —¿Nakchi cuarto'il ja nkaban wi' ja wa'im xinpascua e wachbil ja ndiscípulo? Queri'ja binto chake, quixche' tre ja rajaw jay.12 Ja c'a rarja' nuc'ut chewach jun nimlajcuarto chomin chic, chicaj c'o wi' paca'i' piso. Tri' nechomij wi' ja nkati'ja xin nmak'ij pascua ri'. Queri' xbijelja Jesús chique. 13 Ja c'a Pedro rachbilJuan eje'e' xebe in tok xe'ekaji ni queri'bantaji ja cani' bixel chique rmal ja Jesús.C'ac'ari' quemaj rchomarsaxic ja nqueti'xin nmak'ij pascua.

14 Ja c'a tok xerila' ja hora xin wa'imtz'abe'e ja Jesús pa mesa e rachbil ja cabla-juj apóstol 15 in xumaj tzij cuq'uin, quewa'xbij chique ri':

SAN LUCAS 22:16 128 SAN LUCAS 22:36—Anin congana nyarinto chi xa ju-

nan nkaban ewq'uin jawa' jun wa'im xinpascua ri'. Nincamsax na pro conganangana nkaban ja wa'im xin pascua ewq'uinnabey. 16 Queri' nbij chewe como aninmatinban chic ja wa'im xin pascua wawe',c'a tokori' xtinban chic ja tok xtibantajcumplir chipan ja gobierno xin Dios, ne'chique.

17 C'ac'ari' xuc'am jun vaso vino, xmal-tioxij tre ja Dios in xbij chic chique: —Tec'ama' ja vino ri', tetija' chejujunal. 18 Jacamic nbij chewe chi ja riya'l uva ni matin-tij chi wi' wawe', c'a tokori' xtintij chic jatok xtipeti ja gobierno xin Dios, ne' chique.

19 C'ac'ari' xuc'am ja caxlanway, xmal-tioxij tre ja Dios, xuwech' in xujach chique,quewa' xbij chic chique ri': —Jawa' wari'ncuerpo ja njach na pa camíc pan ecuenta,tetija'. Ja c'a tok netij jari' nenatbej wxin,ne' chique. 20 In queri' xuban chic tre junchic vaso vino chakaja', ja tok colbetaji jawa'im cumal xbij chic chique: —Jawa' vinori' jawa' nquiq'uel ocnak rseguro ja c'ac'achominem ja rchomin ja Dios. Ja nquiq'ueljari' ntix na pan ecuenta.

21 Pro bien tec'waxaj camic, c'o jun achija xtijacho wxin pa quek'a' ja winak ja net-zelan wxin in ja rachi arja' tz'ubul wq'uinpa mesa camic. 22 Ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak ni katzij wi' chincamsax na ja cani' chominto rmal ja Diospro congana lawulo' tre ja xtijacho rxin paquek'a' ja necamsan rxin, ne' chique. 23 Jac'a rapóstol eje'e' quemaj rc'axaxic chibiltak qui' nak chique ja xtijacho rxin.

* * * * * * * * * *24 In chakaja' c'o jun ch'a'oj winakar

chiquicojol, nak ja más nim ruk'ij chiquejari' nquich'ojij. 25 Ja c'a Jesús quewa' xbijchique ri':

—Ja rey ja rec'o pa tak nación je'e con-gana e nimak nquena' in nqueban chiqueja winak xa e cani' quimoso. Ja nebanomandar quixin ja winak congana quiganachi nbix chique chi e banol tak utzil. 26 Promaxta teban ixix ja cani' nqueban eje'e'. Jac'a neban, ja más nim ruk'ij chewe mejortibana' kaj chi más ti co'li chiquewachja rachbil. In chakaja' ja nbano mandarchewemejor querilij ja rachbil. 27 Ja tok c'ojun achi rmajon wa'im in tok c'o jun moso

ja nilin rxin ¿nak ja más nim ruk'ij chiquenech'ob ixix? ¿La ma ja ta c'a ja rachija nilix rmal ja rmoso ja más nim ruk'ij?Pro bien turkaj chewe nak ja nbanon aninchecojol, nbanon ja samaj ja cani' nubanjun ilinel.

28 Ja c'a rixix nij inewachbilanto wi'chipan ja rpokonal ja ntijonto. 29 Ja camicanin nya' chewe chi c'o k'etbaltzij pan ek'a'ja cani' yatajnak anin chwe rmal ja nata'Dios. 30Queri' nban chewe utzc'a chi nyatajchewe chi xa junan xkowa' wi' ewq'uin pamesa chipan ja ngobierno utzc'a chakaja'chi nyataj chewe chi nixoqui ix k'etol taktzij pa quewi' ja cablajuj tribu rxin ja tina-mit Israel, ne'e ja Jesús chique ja rapóstol.

* * * * * * * * * *31 C'ac'ari' xumaj tzij ja kajaw Jesucristo

ruq'uin ja Simón Pedro, quewa' xbij tre ri':—Simón, bien tac'waxaj ja xtinbij chawe

ri', ja Satanás arja' ixrc'utun tre ja Diosin ya' lugar tre chi nixq'ueje' na juratapa ruk'a' in nixrkajsaj na chipan jun nim-laj prueba. 32 Pro anin nbanon orar panacuenta utzc'a chi matiq'uisi chijutij jayukulbal ac'u'x wq'uin. Atat ja tok xcat-melojpi chic jutij pa nuk'a' tacowirsaj chicquec'u'x ja rawach'alal, ne' tre. 33 Ja c'aSimón Pedro xbij tre:

—MniWajaw, ni ninbe wi' chawij masquianin jun nincoj pa che' awq'uin owi nin-camsax awq'uin chakaja', ne' tre. 34 Ja c'aJesús xbij chic tre:

—Camic nbij chawePedro, ja chipan awa'jun tucwak'abil ri' maja'n tok'i ja ac' ja tokoxmul xtabij chwe chi: —Anin ma wotak tarwach ja Jesús, natche' na chwe, ne' tre.

* * * * * * * * * *35 C'ac'ari' xumaj tzij cuq'uin canojel ja

rapóstol, quewa' xbij chique ri':—Ja tok xixnutakel chipan ja viaje, tok

mta epwok xec'amel in nixtac'a xec'amelta emaleta in nixtac'a exajab ta chakaja'¿la c'oli ja ma xtz'akat ta chewe tri'? ne'chique.

—Ni majun xuban ta falta chake, xeche'tre. 36 C'ac'ari' xbij chic chique:

—Pro ja camic chic nbij chewe, ja c'o rp-wok mejor tic'ama'el in tic'ama'el rmaletachakaja'. Ja c'a mta jun espada ruq'uinmejor tic'ayij ja rchaqueta in tilok'o' jun

SAN LUCAS 22:37 129 SAN LUCAS 22:59espada. 37 Queri' nbij chewe como aninpuersa nink'ax na chipan ja tz'ibtal canchwe chipan ja rtzobal Dios, quewa' tz'ibtalcan chwe ri': —Arja' xa junan ban treja cani' nban chique ja ritzel tak winak.Queri' ja tz'ibtal can chwe in puersa nban-taj na cumplir como nojel ja tz'ibtal canchwe jari' ntajini nbantaj cumplir, ne'e jaJesús chique. 38 Ja c'a reje'e' quibij tre:

—Tetz'ata' mpe' Kajaw, c'o ca'i' espadakuc'an ri', xeche' tre.

—Mejor ch'enchila', ne'e ja Jesús chique.* * * * * * * * * *

39 C'ac'ari' xel chipan ja tinamit, be pajun lugar rbina'an Rjayu'al Olivo como ni-jawari' lugar neq'ueje' wi'. Ja c'a rdis-cípulo eje'e' etran trij. 40 Ja c'a tok xe'ekajchipan ja lugar quewa' xbij chique ri': —Tebana' orar utzc'a ja Satanás tok xquixr-takchi'ij maquita xquixruch'ec, ne' chique.41 C'ac'ari' junwi' xyonaj pon wi' ri', ruyonq'ueje' pon chiquinakaj, xuque'e in xumajrbanic oración, quewa' ja roración xubanri':

42 —Nata', anin nwajo' nabij ta chwechi maquita nink'ax chipan awa' rpokonalja penak chinwach ri' xarwari' ni ta c'axquink'ax wi' chipan ja wi queri' nawajo'chwe chi nban, ne' tre ja Tatixel. 43C'ac'ari'c'o jun ángel winakar chwach penak chila'chicaj, xurya'a' kaj más rchok'ak'. 44 Comomajtajnak rmal jun nimlaj rpokonal xachewi' tok más chi na xuban ja roración.C'oli ja ya' nel chi rpalaj cani' nimaktak jutz'uj quic' nkaj pa tok'ulew. 45 Jac'a tok tzuri ja roración rmal yictaji inbe cuq'uin ja rdiscípulo. Ja tok xekajcuq'uin ekajnak chi waram como con-gana ecosnak rmal bis. 46 —¿Nak tretok xa waram neban? Camic quixyictajiin tebana' oración utzc'a ja Satanás tokxquixrtakchi'ij maquita xquixruch'ec, ne'eja Jesús chique ja rdiscípulo.

* * * * * * * * * *47 Kas c'a rmajon na tzij cuq'uin ja rdis-

cípulo ja tok congana e q'uiy ja winakxe'urkaj ruq'uin. C'o jun achi rc'amontoquebey, Judas rubi', arja' jun chique jacablajuj apóstol. Ja c'a Judas arja' tilocruq'uin ja Jesús utzc'a chi ntz'ubaj ruchi'.48 Pro ja c'a Jesús quewa' xbij tre ri': —¿Laninatz'ubaj Judas? ¿La ruq'uin jun tz'uban

chi'ij najachbej ja Ralc'walaxel pa quek'a'ja netzelan rxin? ¿La queri' naban tre jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin jawinak?ne' tre.

49 Ja c'a rachbil ja Jesús eje'e' tok ch'obtajcumal chi c'o rc'ayewal penak trij quewa'quibij tre ri': —¿Nak nabij tre Kajaw, lautz nkacoj ja respada chiquij? xeche' tre.50 Pi c'a jun chique, xlasaj ja respada inc'o junmoso rxin ja lok'laj sacerdote xusoctre, xkupijel jun rxquin ja c'o pa riquik'a'.51 Ja c'a Jesús xbij chique ja rachbil: —Mateban tamás ja ch'a'oj, ne' chique. C'ac'ari'xuchap ja rxquin ja moso in xtzursaj.

52 Ec'o c'a ja jefe quixin sacerdote ecachbil ja jefe quixin ja nechajin rxin janimlaj templo xin Dios e cachbil chic japrincipali' xin tinamit, eje'e' epenak chirchapic ja Jesús. Ja c'a Jesús quewa' xbijchique ri':

—¿La in alak'om la'an chewi' tokec'amonto espada ec'amonto che' chwijchi nchapic? 53 Pro anin k'ij k'ij xinq'ueje'checojol chipan ja nimlaj templo xin Diospro ma xinechap ta wa'an tri'. Pro jawa'hora ja rokc'o wi' ri' jawa' yatajnak chewechi nixban mandar rmal ja diablo ja nbanomandar chipan ja k'ekumal, ne'e ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *54 C'ac'ari' quechap, quec'amel chi ro-

choch ja lok'laj sacerdote. Ja c'a Pedroarja' rtrarben ja Jesús pro c'a c'a nat nutzu'pon chic wi'. 55 Ja tok xe'ekaji quebox junk'ak' chwa jay in xetz'abe' chuchi'. Ja c'aPedro arja' tz'abe' cuq'uin chi k'ak'. 56 Kastz'ubul chi k'ak' ja tok pi jun aj'ic', conganaxtz'elwachij in quewa' xbij ri':

—Jawa' jun achi ri' arja' rachbilaj ja Jesúschakaja', ne'e ja raj'ic'. 57 Pro ja Pedro arja'ma xuya' ta trij ja bix tre, quewa' xbij tre jaraj'ic' ri':

—Nbij chawe ixok chi anin ma wotak tarwach ja Jesús, ne' tre. 58 C'a co'l ari' ja tokc'o chic jun tz'ato rxin ja Pedro in quewa'xbij tre ri':

—Atat at cachbil chakaja' ja rachi'i' jaxe'acachbilan rxin ja Jesús, ne' tre.

—Nbij chawe achi chi ma in cachbil ta,ne'e ja Pedro tre. 59 C'o la jun hora ari' jatok pi chic jun ja bano asegurar chi ni katzij

SAN LUCAS 22:60 130 SAN LUCAS 23:11wi' chi ja Pedro rachbilaj ja Jesús, quewa'xbij ri':

—Bien k'alaj chi jawa' jun achi ri' rach-bilaj ja Jesús chakaja' como arja' aj Galilea,ne'e. 60 Pro ja Pedro xbij tre:

—Nbij chawe achi chi anin ni ma wotakta ja nabij le', ne' tre. Kas c'a rmajon na tzijja Pedro ja tok xok'i ja ac'. 61 Ja c'a kajawJesucristo arja' xuya' vuelta in xtz'elwachijja Pedro. Ja c'a Pedro xurkaj tre ja bin trermal ja Jesús, quewa' bin tre ri': —Ja tokmaja'n tok'i ja ac', oxmul xtabij na chwechi: —Anin ma wotak ta rwach ja Jesús,natche' na chwe. Queri' ja bin tre rmal jaJesús. 62 C'ac'ari' xelto, congana jun nimlajbis ok'ej nuban.

63 Ja c'a rachi'i' ja rechapyon rxin ja Jesúseje'e' quemaj ryok'ic in quemaj rch'ayicchakaja'. 64 Quitz'apij rwach chi su't intok tz'aptaj cumal queya' k'a' chi rpalajin quewa' quibij tre ri': —Tabij c'a chakecamic ¿nak yowi k'a' chi apalaj? xeche' tre.65 In c'a c'o namás ja pokonlaj tak tzij quibijtre ja nquiyok'bej rxin.

* * * * * * * * * *66 Ja c'a tok sakari quemol qui' ja prin-

cipali' xin tinamit e cachbil ja jefe quixinsacerdote e cachbil chic ja maestro ja neti-jon quixin ja winak tre ja ley xin Dios.Quec'amel ja Jesús chipan ja k'etbaltzijquixin. Ja tok xe'ekaji quewa' quibij tre ri':

67 —Camic tabij chake ¿la atat ja ratCristo ja ratcha'on rmal ja Dios? xeche' tre.Ja c'a Jesús quewa' xbij chique ri':

—Pro ixix xa matenimaj masqui nbijchewe. 68 In chakaja' wi c'oli nc'waxajanin chewewotak chi matec'ulba' in wotakchakaja' chi maquinesokpijel. 69 Pro camicnbij chewe, chipan ja tiempo ja penakchikawach nbe ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak netz'abe'e pa riquik'a' jaDios ja bar c'o wi' ja nimlaj poder xin Dios,ne' chique.

70 —¿La atat c'a ja rat Ralc'wal Dios?xeche' tre.

—Queri' ja cani' nebij le', ne'e ja Jesúschique. 71 Ja c'a reje'e' quibij:

—Camic mchita ne'oc wi' más ja tes-tigo como ajoj mismo kac'axaj ja xbij le',xeche'e.

231 C'ac'ari' xeyictaji canojelal, quec'amel

ja Jesús chwach ja gobernador Pilato. 2 Jac'a tok xe'ekaji quemaj rbixic jule' ril jaJesús:

—Ajoj katz'aton ja nuban ala' jun achile', xa ntajini nuyoj quina'oj ja kach tak ajIsrael. Arja' nbij chique ja winak chi marubey ta ja nquetoj ja rimpuesto pa ruk'a'ja César ja nimlaj rey. In jun chic, nucoj ri'como Cristo, tibij c'a tzij ari' chi nucoj ri'como jun rey, xeche' tre ja Pilato. 3 Ja c'aPilato quewa' xbij tre ja Jesús ri':

—¿La atat ja rat rey quixin ja tinamitIsrael? ne' tre.

—Queri' ja cani' nabij le', ne'xi rmal jaJesús. 4 Ja c'a Pilato arja' tzijon chic cuq'uinja jefe quixin sacerdote in cuq'uin ja jule'chic winak, quewa' xbij chique ri':

—Ja ntz'at anin ni majun ril ja rachi, ne'chique. 5 Pro más chi na xeyictaj trij jaJesús, quewa' quibij chic tre ja Pilato ri':

—Pro ja rachi arja' xa ntajini nuyojquina'oj ja winak, ntajini nertijoj nojelnat nakaj chipan ja departamento Judea,xumajto rya'ic ja tijonem chipan ja de-partamento Galilea in camic rmajon rya'icchique ja winak wawe' chakaja', xeche' tre.

* * * * * * * * * *6 Ja c'a Pilato tok xc'axaj chi pa Galilea

rya'on wi' ja tijonem ja Jesús rmalc'ari' tokquewa' xbij chic chique ri': —¿La maxtaaj Galilea ja rachi ri'? ne' chique. 7 Ja c'atok bix tre chi aj Galilea ja Jesús c'ac'ari'xutakel ruq'uin ja Herodes ja gobernadorxin Galilea como ja Herodes arja' c'o paJerusalén tri' chakaja'. 8 Ja c'a Herodestok xekaji ja Jesús ruq'uin congana quicoticomo arja' c'o chic tiempo ja conganargana nutz'at ri' quewach ruq'uin comoekajnak chic rbixic ruq'uin nojel ja ntajininuban ja Jesús in c'o rgana nutz'at ja toknuban jun milagro. 9 Congana preguntaxuban tre pro nixtac'a c'o ta jun ti tzijbix ta tre rmal ja Jesús. 10 Ec'o c'a jajefe quixin sacerdote e cachbil ja mae-stro ja netijon quixin ja winak tre ja leyxin Dios, eje'e' congana nqueban, quemajrbixic ril ja Jesús chwach ja Herodes. 11 Jac'a Herodes e rachbil ja rsoldado eje'e' nima vale ta chiquewach ja Jesús, quemajryok'ic, quecoj jun tziak tre ja cani' nquecoj

SAN LUCAS 23:12 131 SAN LUCAS 23:34rey pro jari' xa nquiyok'bej rxin. C'ac'ari' jaHerodes xutakel chic jutij ruq'uin ja Pilato.12 Jari' mismo k'ij xetzuri ja Pilato ruq'uinja Herodes, xe'oc chic amigo como ja nabeyxa quic'ulel qui'.

* * * * * * * * * *13 Ja c'a Pilato arja' xerumol ja jefe quixin

sacerdote e cachbil ja k'etol tak tzij quixinja tinamit Israel e cachbil chic ja jule' chicwinak. 14 Ja tok xemoltaj rmal quewa' xbijchique ri':

—Camic ec'amonto ja rachi chinwach ri',ja ril nebij chi xa neruyoj ja tinamit. Probien tech'obo', chewach ixix xinc'ot ruchi'in ja ntz'at anin ni majun ril ja cani' nebijtre. 15 Ja Herodes chakaja' ni majun rilxuwil como xutakpi chic jutij pa kak'a' ajoj.Mta rbanon ja rachi ja yatal ta trij chixtikacamsaj ta. 16Rmalc'ari' mejor ja nbantre, xa nya' jun orden chi nrapaxi in tokxtiraptaji c'ac'ari' nsokpijel, ne'e ja Pilatochique. 17 Queri' xbij chique como ja patak nmak'ij pascua arja' puersa nsokpijeljun cach aj tinamit ja rocnak preso. 18 Jac'a reje'e' xa junan queban, quemaj rakicquechi' canojelal:

—Tacamsaj ja rachi le'. Ja c'a Barrabásjari' tasokpijel, xeche' tre. 19 Ja Barrabásarja' jun achi xuban jutij yictaj trij ja go-bierno chipan ja tinamit in ec'oli ja winakxercamsaj xa chewi' ja tok ocnak preso.20 Ja c'a Pilato como c'o rgana nsokpijel jaJesús rmalc'ari' tok tzijon chic jutij cuq'uin.21 Pro ja reje'e' xa más chi na quemaj rakicquechi':

—Tacamsaj chwach cruz, tacamsajchwach cruz, xeche' tre. 22 Ja c'a Pilato paroxmul xbij chique:

—Pro ¿nak c'a tre tok nec'utuj rcamic,nak rbanon chewi'? Ja ntz'at anin ni majunrbanon ja yatal ta trij chi xtikacamsaj ta.Rmalc'ari' mejor nya' jun orden chi nra-paxi in tok xtiraptaji c'ac'ari' nsokpijel, ne'chic chique. 23 Pro ja c'a winak e cachbilja jefe quixin sacerdote xajutij quimajonrakic quechi', congana nquecoj ja Pilato pach'a'oj chi ncamsaxi ja Jesús chwach cruzin tok q'uiswani eje'e' xech'ocmaji. 24 Ja c'aPilato xuya' jun orden chi queri' nban treja Jesús ja cani' ncajo' eje'e'. 25 Xsokpijelja rachi ja rocnak pa che' ja yictaj trij jagobierno ja rec'o jule' winak xercamsaj.

Jari' ja rachi ja quic'utuj tre. Ja c'a Jesúsjari' xujach pa quek'a' jule' soldado utzc'achi queri' nban tre ja cani' ncajo' ja winakchi nban tre.

* * * * * * * * * *26 Ja c'a soldado eje'e' kas quic'amonel

ja Jesús pa bey ja tok c'o jun achi quewil,Simón rubi', aj Cirene. Ja c'a Simón arja c'amelojto pa tak k'ayis in trij arja' queya'elchi wi' ja cruz, puersa queban tre chintre'el trij ja Jesús in nrijkajel ja cruz.

27 Ja c'a Jesús congana e q'uiy ja winaketran trij in chakaja' ec'o jule' ixoki', eje'e'congana ncok'ej rwach, congana nquibisoj.28 Pro ja Jesús arja' xuya' vuelta in quewa'xbij chique ri':

—Ma quinewok'ej ta ixoki' ja rix ajJerusalén. Mejor ja neban, tewok'ej ewi'ixix in tewok'ej quewach ja tak ewalchakaja'. 29Queri' nbij chewe como nerila'na jun c'ayewalaj tiempo ja tok quewa'xtiquibij ja winak ri': —Ja camic con-gana qui'il chique ja rixoki' ja ni mta wi'alanem chiquij, congana qui'il chique jarixoki' ja ni mta wi' tak cal eq'uejenak ta,xqueche'e. 30 Ja tok xterila' ja c'ayewalajtiempo quewa' xtiquemaj rbixic ja winakri': —Mejor ta titzakto chakij ja nimaktak jayu', ta korumuk ja cocojlaj tak jayu'chakaja', xqueche'e. 31 Queri' nbij chewecomo anin wi quewa' nqueban chwe ja tokin cani' jun che' rax ja ma yatal ta trechi nc'ati in janila jun nimlaj rpokonal jaxtiban chique jawinak ja re cani' jule' chak-ijlaj tak che'. Queri' xbij ja Jesús chique jarixoki'.

32 Ec'o chi c'a ca'i' achi'i', eje'e' c'olija quil quibanon in junan xec'amarelruq'uin ja Jesús chi ne'ecamsaxi. 33 Jac'a tok xe'ekaj chipan ja lugar rbina'anRwi'camnak tri' querip wi' ja Jesús chwachcruz in queri' queban chique ja re ca'i'achi'i' ja c'o quil chakaja', jun pa riquik'a'in jun pa rxcon. 34 Ja c'a Jesús arja'c'o jun oración xuban quewari': —Nata',que'acuyu' como eje'e' ma cotak ta ja ne-tajini nqueban, ne' tre ja Tatixel. C'ac'ari'quemaj rbanic suerte trij ja rtziak nakxtich'eco chique in quejach chiquewach.

SAN LUCAS 23:35 132 SAN LUCAS 24:335 Ja c'a winak ja quimajon rtz'atic ja nban-taji e cachbil ja k'etol tak tzij eje'e' que-maj rtz'ujic ja Jesús, quewa' quibij ri': —Arja' To'onel quixin winak ne'xi, ja c'a wini katzij wi' chi arja' ja Cristo ja cha'onrmal ja Dios tito'o' c'a ri' ruyon camic,xeche'e. 36 Ja c'a soldado eje'e' quemajryok'ic chakaja', xetiloc más ruq'uin jaJesús, c'o jule' ch'amlaj vino quitzujuj tre37 in quewa' quibij tre ri': —Atat wi nikatzij wi' chi at Rey quixin ja tinamit Israeltato'o' c'a awi' ayon, xeche' tre. 38 C'ojule' tz'ibanem bani in parwi' ja Jesús ya'onwi' chwach ja cruz, oxi' rwach ja tzobal jatz'ibax wi', jun pa griego, jun pa latín, injun chic pan hebreo, quewa' nbij ri': —Jawa' rachi ri' arja' rey quixin ja tinamitIsrael, ne'e.

39C'o c'a jun chique ja re ca'i' achi'i' ja c'oquil quibanon ja reripon chwach cruz arja'xumaj rbixic jule' itzel tak tzij tre ja Jesús,quewa' xbij tre ri':

—Ja wi ni katzij wi' chi atat ja ratCristo tato'o' c'a awi' camic in ko'ato'o' ajojchakaja', ne' tre. 40 Pro ja c'a jun chic achija c'o ril rbanon arja' xumaj rch'olixic ja junchic:

—¿Lamataxbej awi' chwach jaDios comoatat k'eton chic tzij chawij chi natcamsaxichakaja'? 41 Ja rajoj ni yatal wi' chakij chinokcamsaxi como jari' nkatojbej ja ritzelalkabanon pro ja jun chic achi le' arja' mtanak ta itzelal rbanon, ne' tre. 42 C'ac'ari'tzijon chic ruq'uin ja Jesús, quewa' xbij treri':

—Kas xquinurkaj chawe ja tok xcatpichic jutij ja tok atocnak chic Rey chipan jaragobierno, ne' tre. 43 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chawe ri', chipanawa' jun k'ij ja rokc'owi' ri' ok ca'i' awq'uinnokbe chipan ja utzlaj lugar ja bar c'o wi'quicotemal, ne' tre.

* * * * * * * * * *44 Ja pa tak nc'ajk'ij c'o jun nimlaj

k'eku'm xoqui nojel chwach'ulew, c'a a lastres xin takak'ij sakar chic jutij. 45 Ja k'ijma xca'y chi ta. In chaka jalal tok raktaji jamanta ja tasben rpan ja nimlaj templo xinDios ja bar c'o wi' ja santilaj lugar, chakaca'i' xuban. 46 Ja c'a Jesús arja' xurak ruchi',xuban jun oración quewari': —Nata', panak'a' atat njach wi' ja wanma, ne' tre ja

Tatixel. Ja c'a tok bitaj queri' rmal ni camkaj. 47 C'o c'a jun capitán pa'l tri', arja' tokxutz'at ja bantaji xumaj rya'ic ruk'ij ja Dios,quewa' xbij ri': —Jala' jun achi le' ni katzijwi' chi mta ril rbanon, ne'e.

48 Congana e q'uiy ja winak quimolonqui' chi rtz'atic ja nbantaji. Pro ja tokquetz'at nojel ja bantaji congana nqueban,congana nebisoni xebe. 49 Ja c'a rixoki' jaretranel trij ja Jesús ja tok xelel pa Galileae cachbil canojel ja winak ja cotak rwacheje'e' c'a c'a nat xepe'eto chic wi', quima-jon rtz'atic nojel ja nbantaji.

* * * * * * * * * *50-51 C'o c'a jun achi José rubi', arja' aj

Arimatea ja c'o pa rcuenta Judea. Ja c'aJosé arja' jun chique ja k'etol tak tzij quixinja tinamit Israel pro jun utzlaj achi rbanonutz chwach Dios. Arja' nojel ruc'u'x raybenja k'ij ja tok xtoqui ja gobierno xin Dios.Ma junan ta xuch'ob cuq'uin ja rach takk'etol tzij como xa ma utz ta xutz'at jaqueban tre ja Jesús. 52Be c'a ja José ruq'uinja Pilato chi rc'utuxic ja cuerpo rxin jaJesús. 53 Ja tok yataj lugar tre rmal jaPilato c'ac'ari' be xerkajsaj ja cuerpo rxinja Jesús chwach cruz in xubar pa jun utzlajtziak. Ja c'a tok bartaj rmal xerya'a' chipanjun panteón ja c'oton chwach jun portalespro jun panteón ja mta jutij cojon ta juncamnak chipan. 54 Jawa' bantaji chipan jak'ij ja nchomarsbex wi' nakun je'e rxin janmak'ij in xajalal maja'n tirili ja hora janumajel wi' ja xula'nbal k'ij.

55 Ja c'a rixoki' ja retranel trij ja Jesús jatok xelel pa Galilea eje'e' xebe trij ja José,xequitz'ata' ja panteón in quetz'at chakaja'nak ban tre ja cuerpo rxin ja Jesús. 56 Jac'a tok tz'attaj cumal c'ac'ari' xemeloji japa tak cochoch, xequichomij jule' ak'om jaqui' rxula' ja nquecoj trij rcuerpo ja Jesús.Ja pa xula'nbal k'ij xexula'ni ja cani' nbij jaley xin Dios chi nqueban.

241 Ja c'a xin domingo kas nsamuke'e xebe

chic jutij ja rixoki', xequitz'ata' ja panteón,cuc'an ja rak'om ja quichominel. Ec'o chicjule' ixoki' ja recachbilanel. 2 Ja tok xe'ekajiquetz'at chi lasan chic ja rabaj ja tz'apbenruchi' ja panteón. 3Xe'oc c'a chipan ja pan-teón pro ja tok quetz'at mchita ja cuerpo

SAN LUCAS 24:4 133 SAN LUCAS 24:27rxin ja Jesús chipan. 4 Congana sachnakquina'oj rmal ja tok chaka jalal ec'o ca'i'achi'i' xequetz'at epa'l pa tak quixquin,congana nc'ac'oti ja quitziak. 5 Conganaquixben qui' ja rixoki', xetique'e. Ja c'a ca'i'achi'i' quewa' quibij chique ri': —¿Nak treja tok chiquicojol camnaki' necanoj wi' jac'asli? 6 Camic, ma wawe' chi ta c'o wi' jaJesús, arja' c'astaj wa'an rwach ari'. Turkajchewe ja xbij can chewe ja tok c'a c'o naewq'uin pa Galilea, 7quewa' xbij can cheweri': —Ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak rjawaxic chi njach na pa quek'a' jarajmaqui', rjawaxic chi ncamsaxna chwachcruz pro ja chi rox k'ij nc'astaj na, ne' canchewe, xeche'e ja ca'i' achi'i' chique. 8 Jac'a rixoki' eje'e' xurkaj chique ja bin canchique rmal ja Jesús. 9 C'ac'ari' xe'elelchipan ja panteón, xemeloji, xebe cuq'uinja julajuj apóstol ja bar quimolon wi' qui'cuq'uin ja jule' chic cachbil, xequicholo'chiquewach nojel awa' ja quitz'aton ri'.

10 Ja rixoki' ja xecholo chiquewach jarapóstol quewa' quebi' ri', jun María Mag-dalena, in jun chic Juana, in jun chic Maríaja rute' ja Jacobo in c'a ec'o na más jacachbil. 11 Ja c'a rapóstol eje'e' ma xquin-imaj ta ja bix chique cumal ja rixoki', xajule' tzij ma ch'obol ta ja bix chique janquech'ob eje'e'. 12 Pro ja c'a Pedro arja'yictaji, c'amc'ol ranim be ruq'uin ja pan-teón. Ja tok xekaji cayoc chipan ja panteón,xutz'atoc ja utzlaj tak tziak rxin ja camnakchi xa ruyon chic c'o can. C'ac'ari' melojija chi rochoch, kas rmajon kaj rch'obicpa ranma nojel ja bantaji como conganac'asc'o'i xutz'at.

* * * * * * * * * *13 Ec'o c'a ca'i' rdiscípulo ja Jesús jari'

mismo k'ij quimajon binem, ebenak pa junaldea rbina'an Emaús. Ja raldea c'o la oxi'legua rcojol ruq'uin ja tinamit Jerusalén.14 Ja c'a ca'i' discípulo eje'e' quimajon rtzi-joxic chibil tak qui' nojel ja bantaj chipan jajun ca'i' k'ij ja k'axnak can chic. 15 Kas c'aquimajon tzij in c'oli ja quimajon rc'axaxicchibil tak qui' ja tok xekaji ja mismo Jesúscuq'uin in xerachbilajel pa bey. 16 Proja reje'e' ma xyataj ta chique chi ncotakijrwach chi Jesús. 17 Ja c'a Jesús quewa' xbijchique ri':

—¿Nak c'a ja remajon rtzijoxic chibil takewi' pa bey in nak tre ja tok nixbisoni? ne'chique. 18 C'o c'a jun chique Cleofas rubi',arja' xbij tre:

—¿La ma awotak ta c'a ja bantaj chipanja tinamit Jerusalén chipan ja jun ca'i' k'ijja k'axnak can? Pro ja jule' chic winak jaxeq'ueje' pa Jerusalén eje'e' bien cotak jabantaji pro ni canojelal. ¿La xc'a ayon atatjama awotak ta? ne'e ja Cleofas tre ja Jesús.

19 —¿Nak c'a ja bantaji? ne'e ja Jesúschique. Ja c'a reje'e' quewa' quibij tre ri':

—Noktzijon tre ja Jesús ja raj Nazaret. JaJesús arja' jun profeta xin Dios, congananimak takmilagro xuban in congana poderrc'an ja rtzobal, jari' bien k'alaj chwachja Dios in bien k'alaj chiquewach canojelja winak chakaja'. 20 Ja c'a jefe quixinsacerdote e cachbil ja k'etol tak tzij rxin jakatinamit eje'e' quejach ja Jesús pa ruk'a' jaPilato utzc'a chi nk'et tzij trij chi ncamsaxiin queri' queban quicamsaj chwach cruz.21Pro ja rajoj congana yuke' kac'u'x ruq'uinchi arja' nto'o kaxin ja rok aj Israel paquek'a' ja kac'ulel pro camsaxi in c'ulutotuban oxi' k'ij ticamsaxi. 22 In jun chic,ec'o jule' ixoki' e kachbil c'oli quibij chakeja congana c'asc'o'i kac'axaj. Eje'e' kasnsamuke'e xebe ja bar c'o wi' ja panteón.23 Ja c'a tok xe'ekaji quetz'at chi mchitaja cuerpo rxin ja Jesús chipan. C'ac'ari'xemelojto kuq'uin, xurquibij chake chi ec'oángel xewinakar chiquewach in bix chiquecumal ja ángel chi c'astajnak chic ja Jesús.24 Ec'o c'a jule' achi'i' e kachbil, eje'e' xebechic ruq'uin ja panteón in tok xe'ekajiquetz'at chi ni katzijwi' ja bix chique cumalja rixoki'. Pro ja Jesús jari' ni mta wi'rwach quetz'at ta tri'. Queri' c'a ja bantaji,xeche'e ja ca'i' discípulo tre ja Jesús. 25 Jac'a Jesús quewa' xbij chique ri':

—Ixix xa matich'obtaj emwal nojel jaquibin can ja rojer tak profeta xin Dios, manojel ta ec'u'x ma nojel ta ewanma enimannojel ja tz'ibtal can cumal chipan ja rtzobalDios. 26 Ja Cristo arja' bien k'alaj chi nirjawaxic wi' tre nabey chi xurtija' nojelawa' ja rpokonal ja c'a xebij chwe ri' in c'adespués na nbe pa gloria ja bar nk'alajinwi' chi congana nim ruk'ij, ne' chique.27 C'ac'ari' xumaj rch'obic chiquewach no-jel ja tz'ibtal can tre chipan ja rtzobal Dios,

SAN LUCAS 24:28 134 SAN LUCAS 24:52xumajto rch'obic chiquewach ja tz'ibtalcan rmal ja Moisés c'ac'ari' xuch'ob chicchiquewach ja tz'ibtal can cumal ja jule'chic profeta.

28 Ja c'a tok xe'ekaj chipan ja raldea jabar ebenak wi' ja c'a Jesús xuban cani' lajxeruya' can. 29 Pro ja c'a reje'e' conganaquecoj pa ch'a'oj chi nq'ueje' kaj cuq'uin:—Xubanwa'an k'ij, xajalal maja'n toc ak'a'.Mejor catq'ueje' kaj kuq'uin, xeche' tre. Inqueri' xuban, xoc pa jay utzc'a chi nqu'eje'cuq'uin. 30 Ja c'a tok tz'ubul chic pa mesacuq'uin c'oli ja caxlanway xuc'am, xmal-tioxij tre ja Dios, xuwech' in xuya' chique.31 Chaka c'a jalal ja tok yataj chique chicotakij rwach chi Jesús. Ja c'a Jesús nijari' hora sach chiquewach. 32 Ja c'a reje'e'quemaj chic tzij chibil tak qui', quewa'quibij ri': —Ja tok arja' rmajon tzij kuq'uinpa bey in tok rmajon rch'obic chikawachja rtzobal Dios jari' ni katzij wi' chi con-gana jun nimlaj quicotemal xuna' ja kanmarmal, xeche'e.

33 Ni jari' hora xeyictaji, xemeloj chicjutij pa Jerusalén. Ja tok xe'ekaji xe-quewil ja julajuj apóstol ja quimolon qui'cuq'uin jule' chic cachbil. 34 Quewa' bixchique cumal ja rapóstol ri': —C'astajnakchic wa'an ja kajaw Jesús, xuc'ut wa'an ri'chwach ja Simón, xeche'xi ja ca'i' discípulo.35 C'ac'ari' quemaj rcholic chiquewach no-jel ja bantaji ja tok ebenak chipan ja raldeaEmaús in quech'ob chiquewach chakaja'nak rbanic ja tok yataj chique chi co-takij rwach ja Jesús tokori' tok xuwech' jacaxlanway chiquewach.

* * * * * * * * * *36 Kas c'a quimajon tzij ja tok chaka

jalal winakari ja Jesús chiquicojol in quewa'xbij chique ri': —Ja quicotemal xin Diostiq'ueje' checojol, ne' chique. 37 Pro ja c'areje'e' congana nqueban rmal ja xbebenri'il como ja nquech'ob eje'e' ranma juncamnak ja nquetz'at. 38 Ja c'a Jesús xbijchique:

—¿Nak tre ja tok sachnak ena'oj? ¿Naktre tok matenimaj chi anin ja rin Jesús?39Tetz'ata' mpe' ja pa nuk'a', tetz'ata' mpe'ja pa wakan, kas bien mpe' tech'obo' chianin in Jesús. Quinechapa' mpe' in bienquinetz'ata' como ja ranma jun camnakjari' mta rch'acul nixtac'a c'o ta rbakil

chakaja' pro bien netz'at chi anin c'onch'acul in c'o nbakil chakaja', ne' chique.40 Ja c'a tok bitaj queri' rmal c'ac'ari' xuc'utchiquewach ja pa ruk'a' in pa rkan. 41 Ja c'areje'e' quewa' quimajon kaj rch'obic pa takcanma ri':

—Congana taka'an qui'il ja wari' pro makatzij la, xeche'e. Ja c'a Jesús xbij chique:

—¿La c'oli neya' chwe can ntij? ne'chique. 42 C'o c'a jalal ch'u' sa'on jari'queya' tre rachbil jalal raxcab. 43 Ja c'ararja' xuc'am chique in xumaj rtijic pro nichiquewach. 44 C'ac'ari' xbij chique:

—Camic bantaj cumplir ja tzij ja xinbijchewe tokori' tokmaja'n quincami como jaxinbij chewe chi puersa nbantaj na cumplirnojel ja tz'ibtal can chwe chipan ja rtzobalDios cani' tre ja tz'ibtal can rmal ja Moisésin cumal ja jule' chic profeta xin Dios inchakaja' ja tz'ibtal can chwe chipan ja libroxin salmo, ne' chique. 45 C'ac'ari' xuch'obmás chiquewach ja rtzobal Dios, 46 quewa'xbij chique ri':

—Tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chija Cristo arja' nurtija' na ja rpokonal inncamsax na in chi rox k'ij nc'astaj nachiquicojol camnaki', queri' nbij. 47 Intz'ibtal can chakaja' chi pa rubi' ja Cristonekaj na rbixic cuq'uin canojel ja winak jarec'o pa tak nación je'e chi rjawaxic chinqueq'uex ja quina'oj in nqueya' can jaritzelal utzc'a chi ncuytaji ja quil quemac,jari' pa Jerusalén nmajtajel wi' rbixic.48 Ixix etz'aton nojel awa' ja c'a xinbijchewe ri', ixix nixk'alasan na chiquewachja winak. 49 Bien tec'waxaj ja xtinbij chicchewe ri', anin ntakto na ja rEspíritu Santoewq'uin ja cani' tzujunto rmal ja nata' Dios.Pro quixq'ueje' wawe' chipan ja tinamitJerusalén, c'a tokori' nixel chipan ja tokxtiyataj chewe ja poder rxin ja rEspírituSanto ja xtikajto chila' chicaj, ne'e ja Jesúschique.

* * * * * * * * * *50 C'ac'ari' xeruc'amel, xebe c'a pa Be-

tania. Ja c'a tok xe'ekaji xuyic chicaj jaca'i' ruk'a' in xc'utuj ja rutzil xin Dios paquewi'. 51Kas c'a rmajon rc'utuxic ja rutzilpa quewi' ja tok chaka jalal be, c'amarelchila' chicaj. 52 Ja c'a reje'e' congana queya'ruk'ij c'ac'ari' xemeloj chipan ja tinamitJerusalén, congana jun nimlaj quicotemal

SAN LUCAS 24:53 135 SAN LUCAS 24:53c'o pa tak canma. 53 K'ij k'ij ni nepi wi'chipan ja nimlaj templo, xajutij quimajonrya'ic ruk'ij ja Dios. Amén.

SAN JUAN 1:1 136 SAN JUAN 1:23

SAN JUAN1 Ja kas nabey tok ni majun nak ta

tz'ucarsan ni c'o chi wi' tri' ja Ralc'walaxelja nk'alasani jani' rna'oj ja Dios. Xa junquibanon ruq'uin ja Dios in ni Dios wi' arja'chakaja'. 2 Ja tok majun nak ta tz'ucarsanni xa jun wi' quibanon ruq'uin ja Dios. 3 Inyataj tre rmal ja Dios chi arja' tz'ucarsanija caj in rwach'ulew. Ni majun nak taja tz'ucarsan ja maquita arja' tz'ucarsani.4 Arja' Yo'l c'aslemal in ja c'aslemal nuya'jari' cani' jun nimlaj luz. Jari' luz ni rsakir-santo wi' quebey ja winak ojer 5 in camicrmajon rsakirsaxic quewi' canma ja winakchipan ja k'ekumal innima cowinnak tawi'ja k'ekumal trij ja luz chi rchupun ta.

6 C'o c'a jun achi tak rmal ja Dios, Juanrubi'. 7 Ja samaj ja yataj tre ja Juan chi nuya'rbixic nak rbanic ja Ralc'walaxel ja nsakir-san quebey ja winak utzc'a chi canojelja winak tok xtiquic'axaj nyuke' quec'u'xruq'uin ja Ralc'walaxel. 8 Ja Juanma arja' taja luz pro xarwari' tak rmal ja Dios chi nuya'rbixic nak rbanic ja luz. 9 Jari' luz ja kasmero luz xin Dios pi wawe' chwach'ulew,arja' ja nsakirsani quewi' canma ja winakcanojelal.

10 Xurq'ueje'e ja Ralc'walaxel wawe'chwach'ulew in masqui arja' tz'ucarsani jarwach'ulew pro ja winak ja rec'o chwachja rwach'ulew ma xquinimaj ta chi arja' jaluz xin Dios. 11 Xurq'ueje' chiquicojol jartinamit pro eje'e' ma xquinimaj ta. 12 Prokanojelal ja xokniman rxin, kanojelal jayuke' kac'u'x ruq'uin, arja' xuya' chake chixokoc ok ralc'wal Dios, 13 xuya' chake chixokalax chic jutij pro ja c'ac'a c'aslemal jayatajnak chic chake jari' ma c'amonpi tachake cumal ja kati't kamama', ma xyatajta chake cumal ja katata' kate', ni majunwinak yo' ta chake, solo Dios yowi.

14 Ja Ralc'walaxel ja nk'alasani jani'rna'oj ja Dios arja' kajto, xoc kach winak,q'ueje' chikacojol. Katz'at ruq'uin kawachchi ja rc'aslemal arja' mero rc'aslemalja Dios, junan ruq'uin ja rc'aslemal DiosTatixel, mchita jun ralc'wal ja Tatixel jaqueri' chi ta. Arja' nojnak ja rutzil xinDios pa ranma, nojel ja nuch'ob, nojel ja

nbij in nojel ja nuban ni katzij wi'. 15 Arja'ya' rbixic rmal ja Juan, quewa' xbij jaJuan chique ja winak ri': —Jari' achi xin-bij chewe ja tok quewa' xinbij chewe ri',c'o na jun ja maja'n tumaj rsamaj, arja'más na nim ruk'ij chinwach anin. Queri'nbij chewe como arja' ni c'o chi wi' jatok maja'n quinalaxi masqui anin in nabeywinak chwach, xinche' chewe, ne'e ja Juan.

16 Ja Ralc'walaxel janila nojnak ja rutzilxin Dios pa ranma in jari' utzil ocnak chicchake ajoj in xa jani' npi más npi más patak kanma in xa sipan chake. 17 Ja Moisésarja' yowi ja ley xin Dios pro ja Jesucristoarja' c'amyonto ja rutzil ja nsipaj ja Dios,arja' c'amyonto ja totajem ja ni katzij wi'chi totajem. 18 Ni majutij c'o ta jun winaktz'atyon ta rwach ja Dios pro ja Ralc'walDios ja ni xarwari' jun arja' c'o pa ranmaja Tatixel, xa jun quibanon ruq'uin in arja'rk'alasan chikawach jani' rna'oj ja Dios.

* * * * * * * * * *19 Ja Juan arja' xetakel jule' achi'i'

ruq'uin cumal ja raj Israel chi nec'axax trenak ja rocnak wi'. Pa Jerusalén xe'elel wi'ja rachi'i', jule' chique e sacerdote in jule'chic chique e levita. Ja tok xe'ekaj ruq'uinja Juan quewa' quibij tre ri': —¿Nak chi atachi'al? xeche' tre. 20 Arja' bien xk'alasajchiquewach chi ma arja' ta ja Cristo. 21 Inquibij chic tre:

—¿Nak c'a atocnak wi', la maxta c'a atatja rat Elías? xeche' chic tre.

—Mni, ne'e ja Juan chique. In quibij chictre:

—¿La maxta c'a atat ja rat profeta jabitajnak can chake chi natpi na? xeche'chic tre.

—Mni, ma anin ta chakaja', ne' chicchique. 22 In quibij chic jutij tre:

—¿Nak c'a ja kas atocnak wi'? Tabijchake nak abanic utzc'a chi c'oli nekabijchique ja retakyonto kaxin awq'uin, xeche'tre. 23 Ja c'a Juan xbij chique:

—Ja nbanic anin jari' rtz'iban can ja pro-feta Isaías ojer quewari': —C'o jun achinurak na ruchi' pa jun lugar ja bar kas talanwi' in quewa' nbij chique ja winak ri': —Techomarsaj ja rec'aslemal chi raybexic jakajaw Dios, ne' chique. Jawa' ja tz'ibtajnakcan, anin c'ari' ja nrak nuchi', ne'e ja Juanchique.

SAN JUAN 1:24 137 SAN JUAN 1:4624 Ja rachi'i' ja retakonel ruq'uin ja Juan

ec'o jule' fariseo etakyonel quixin. 25 Inquibij chic tre:

—Ja wi ma atat ta ja rat Cristo in wi maat Elías ta in nixtac'a at profeta ta ja kaybenchi npi na ¿nak c'a tre tok ne'aban bautizarja winak? xeche' chic tre. 26 Ja c'a Juan xbijchique:

—Ja ranin ya' ncoj ja tok nenuban bauti-zar ja winak pro ja camic c'o jun checojoljari' más chi na nim ruk'ij xarwari' mtaenaben chi queri'. 27 Anin xa rbixic nya' jasamaj xin Dios ja xtumaj rbanic arja' comomás chi na nim ruk'ij arja' chinwach anin,nixtac'a yatal ta chwij xquintiloc ta ruq'uinchi rquiric ja rc'amal rxajab. Queri' xbijchique.

28 Jawa' tzij bantaji ri' chipan jun lugarrbina'an Betábara ja c'o chic chajuparajbinelya' rbina'an Jordán, tri' ntajin wi' jaJuan chi neruban bautizar ja winak.

29 Ja c'a chi rcab k'ij ja Juan xutz'at ponja Jesús chi xajalal maja'n turkaj ruq'uin inquewa' xbij chique ja winak ri':

—Tetz'ata' mpe' ja rachi le', arja' noc nacani' jun carnelo ja nban sacrificar chwachja Dios, arja' takonto wawe' chwach'ulewrmal ja Dios chi nurchupu' kaj ja kil kamackanojelal ja rok winak. 30 Ja c'ala' ja nbinchic chewe chi nurbana' na ja samaj xinDios inmás chi na nim ruk'ij arja' chinwachanin. Anin in nabeywinak chwachpro arja'ni c'o chi wi' tri' ja tok maja'n quinalaxi.Queri' nbin chewe. 31 Anin nabey mtannaben chi arja' ja To'onel ja takonto rmalja Dios pro rmal arja' tok inpenak camic,rmal arja' tok nmajon quibanic bautizar jawinak tre ya'. Queri' nmajon rbanic utzc'achi ajoj ja rok aj Israel nkotakij chi arja' jaTo'onel ja takonto rmal ja Dios, ne'e ja Juanchique. 32 In xbij chic chique:

—Anin xintz'at ja rEspíritu Santo pe-nak chicaj cani' jun ajsakaxic' kajto trij inq'ueje' ruq'uin. 33Pro ja nabeymta nnabenchi arja' ja To'onel ja takonto rmal ja Diospro jari' k'alasax chinwach rmal ja Dios.Ja c'a Dios arja' intakyonto chi nenubanbautizar ja winak tre ya' in quewa' xbijchwe ri': —Ja tok xtatz'at ja rachi ja xtikajtoja rEspíritu Santo trij in xtiq'ueje' ruq'uin,arja' c'ari' xtibano bautizar quixin ja winaktre ja rEspíritu Santo. Queri' xbij chwe,

34 in cani' xbij chwe ni queri' xintz'at incamic nbij chewe chi jala' jun achi le' arja'ja Ralc'wal Dios. Queri' xbij ja Juan chiqueja winak.

* * * * * * * * * *35 Ja c'a chi rcab k'ij c'o chic jutij ja Juan

chipan ja lugar e rachbil e ca'i' rdiscípulo.36Peti ja Jesús, k'ax cuq'uin ja winak. Ja c'aJuan tok xutz'at ja Jesús quewa' xbij chiqueja winak ri':

—Tetz'ata' mpe' ja rachi le', arja' noc nacani' jun carnelo ja nban sacrificar chwachja Dios. Queri' xbij chique. 37 Ja c'a re ca'i'discípulo rxin ja Juan eje'e' tok quic'axajchi queri' xbij xetre'el trij ja Jesús. 38 Ja c'aJesús tok ca'y can trij xerutz'at chi etrantrij:

—¿Nak necanoj? ne' chique.—Rabí ¿bar atc'o wi'? xeche' tre. (Rabí

tibij tzij Maestro.) 39 In bix chique rmal jaJesús:

—Jo', quixtre' chwij, tekatz'ata' ja barinc'o wi', xeche'xi. Queri' queban xetre'eltrij. Xe'ekaji ja bar c'o wi' in jari' k'ijxeq'ueje' ruq'uin, a las cuatro chi lari' xintakak'ij.

40 Ja re ca'i' achi'i' ja xec'axani ja xbijja Juan in xetre'el trij ja Jesús, jun chiquerbina'an Andrés ja rch'alal ja Simón Pedro.41Be chanim ja rAndrés ruq'uin ja Simón jarch'alal in quewa' xbij tre ri': —Camic kawilja Mesías, ne' tre. (Mesías tibij tzij Cristo.)42 C'ac'ari' xuc'amel ruq'uin ja Jesús. Jac'a tok xe'ekaji kas tz'elwachixi ja Simónrmal ja Jesús in quewa' bix tre ri': —Atatat Simón, at rc'ajol ja Jonás pro nyataj china jun ja bi'aj chawe Cefas natche'xi. (Cefastibij tzij Pedro owi abaj.)

43 Ja c'a chi rcab k'ij chic ja Jesús nuch'obchi nbe chipan ja departamento Galilea.C'ac'ari' be ruq'uin ja Felipe in xbij tre:

—Jo', cattre'el chwij, ne' tre. 44 Ja Felipearja' aj Betsaida. Ja Betsaida jari' quitina-mit ja rAndrés in Pedro, pa rcuenta Galileac'o wi'. 45 Be ja Felipe ruq'uin ja Natanaelin quewa' xbij tre ri':

—Camic kawilon chic ja To'onel jatz'ibtal can chi npi na, ja tz'ibtal can chipanja ley xin Dios rmal ja Moisés in tz'ibtalcan chakaja' cumal ja jule' chic profeta. Jawa'an ari' ja Jesús ja raj Nazaret ja rc'ajol jaJosé, ne' tre. 46 Ja c'a Natanael arja' xbij:

SAN JUAN 1:47 138 SAN JUAN 2:17—¿La c'ol ek jun achi nwinakar na tri' pa

Nazaret ja congana buena? ne'e.—Jo' mpe', tekatzata', ne'xi rmal ja Fe-

lipe in xebe. 47 Ja c'a tok xe'ekaji tz'atija Natanael rmal ja Jesús in quewa' xbij jaJesús ri':

—Tetz'ata' mpe' ja Natanael le', arja'jun achi aj Israel pro ni katzij wi' chi ajIsrael, arja' jun utzlaj achi in ni mta wi' junengaño nuban. Queri' xbij ja Jesús. 48 Ja c'aNatanael tok xc'axaj ja bix tre rmal ja Jesúsquewa' xbij tre ri':

—¿Nak tre awotak taka'an nwach? ne'tre.

—Atat tok maja'n catesiq'uixto rmal jaFelipe tokori' xatnutz'at chi at tz'ubulchuxe' jun che' higuera, ne'xi rmal ja Jesús.

49 —Rabí, camic bien ch'obtaj mwal chiatat ja rat Ralc'wal Dios, atat ja rat Reykaxin ja rok aj Israel, ne'e ja Natanael tre.

50 —Taka'an jurata xinanimaj rmal jaxinbij chawe chi xatnutz'at chi attz'ubulchuxe' ja che'. Pro c'o nanimak takmilagronatz'at na ja más chi na nimak chwach jacani' xatz'at camic ri', ne'xi rmal ja Jesús.51 C'ac'ari' xbij chic chique:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', netz'atna ja caj jakali, ne'etz'at na ja ángel xinDioschi nejote'e in nexule'to promwal anin ny-ataj chique chi nqueban queri', mwal aninja rin Alc'walaxel ja xinoc alaxic cuq'uin jawinak, queri' xbij chique.

21 Ja c'a chi rox k'ij c'o jun c'ulbic bantaji,

ja c'a rute' ja Jesús c'o tri'. Jari' c'ulbicbantaj chipan ja tinamit Caná ja c'o parcuenta Galilea. 2 In chakaja' banon invitarja Jesús e rachbil ja rdiscípulo. 3 Pro chakajalal tok q'uisi ja vino in bix tre ja Jesús rmalja rute':

—Pakasa' vino q'uisi, ne'xi.4 —Ixok, taka'an ma junan ta nkach'ob

awq'uin, maja'n wa'an terila' ja tiempochi ja winak xticotakij nak nbanic, ne' tre.5 C'ac'ari' ja rute' xbij chique ja ilinela':

—Xa nak ta nbij ja Jesús chewe tebana',ne' chique.

6 Tri' c'o wi' waki' rc'olbal tak ya', abajocnak, ja jujun c'o la wuku' waxaki' cucu'ya' nbe chipan. Ja rsamaj noc wi' jaya' jari' banbal quicostumbre ja raj Israelja nquich'ach'ojirsbej nakun je'e ja cani'

nrajo' ja quireligión chi nqueban. 7 Ja c'aJesús quewa' xbij chique ja ilinela' ri':

—Tenojsaj ja rc'olbal tak ya' le', ne'chique. In queri' queban, xequic'ama'toja ya', quinojsaj. 8 Ja c'a tok nojstaj cumalc'ac'ari' bix chic chique rmal ja Jesús:

—Camic tepulu'el jule', jec'utu' chwachja rachi ja pa'l trij ja wa'im xin c'ulbic,xeche'xi. In queri' queban, quepulel. 9 Jailinela' ja xepulu'el ja ya' eje'e' cotak chiq'uextaji ja ya' in xoc vino pro ja rachija pa'l trij ja wa'im xin c'ulbic arja' marotak ta. Tok xuna' ja vino chi conganabuena c'ac'ari' xsiq'uij ja rachi ja c'ule'e10 in quewa' xbij tre ri':

—Canojel ja winak ja nechomini ja ni-mak tak wa'im eje'e' utzlaj vino ja nquecojnabey tok nmajtaji jawa'im. Ja c'a tok q'uiychic ja vino quitijon chic ja winak c'ac'ari'nya' chic chique ja vino ja ma kas ta buena.Pro ja ratat camic c'a pa rq'uisbal taka'anxacoj ja vino ja más chi na utz. Queri' xbijtre.

11 Jawa' nabeymilagro xuban ja Jesús, paCaná xuban wi' ja c'o pa rcuenta Galilea,jawa' xc'utbej chiquewach ja rdiscípulochi congana nim ruk'ij in yuke' quec'u'xruq'uin.

12 Ja Jesús tok tzur can rmal awa' wari'c'ac'ari' be chipan ja tinamit rbina'an Ca-pernaum rachbil ja rute' e rachbil chakaja'ja rch'alal in ja rdiscípulo. Ja c'a tokxe'ekaji, tri' xeq'ueje' wi' jun ca'i' k'ij.

* * * * * * * * * *13 Ja tok nnakajinto ja nmak'ij pascua

quixin ja raj Israel be ja Jesús pa Jerusalén.14 Ja c'a tok xekaji xoc chipan ja nimlajtemplo xin Dios. Chipan ja templo ec'ojule' winak quimajon quic'ayixic wacax,carnelo, palomax in ec'o jule' q'uexol takpwok chakaja'. 15 Ja Jesús xbanla' junasial in tok tzur rmal xe'erlasajto ja winakchipan ja templo, majun xuto' ta ri', inxe'erlasajto chakaja' ja carnelo e cachbil jawacax. Ja c'a q'uexol tak pwok eje'e' chicaxchiquewach ja quipwok rmal in ch'akix patok'ulew ja quimesa chakaja'. 16 C'ac'ari'xbij ja Jesús chique ja rajc'ay tak palomax:—Que'ewasajel jutz'it ja wari', ma tebanta tre ja rochoch ja nata' Dios cani' junmercado, ne' chique. 17 Ja c'a rdiscípulotok quic'axaj ja xbij xurkaj chique ja tzij ja

SAN JUAN 2:18 139 SAN JUAN 3:15

tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios quewa'nbij ri': —Congana nti'on chwe ja tok mat-iban respetar ja rawochoch in xa rmalari'tok xtiqueban pokon chwe ja winak, ne'e jaCristo tre ja Tatixel. Queri' ja tz'ibtal can.18 Ja c'a raj Israel quibij tre ja Jesús:

—¿Nak c'a nac'utbej chikawach chi c'olak'a' tre ja c'a xaban chipan ja templo ri'?xeche' tre.

19—Teyojo' mpe' ja templo ri' in ja raninxa chi oxi' k'ij nyic chi wi' jutij, ne'e ja Jesúschique. 20 Ja c'a raj Israel quibij tre:

—Jawa' templo ri' tuban cuarentiséisjuna' majtajnakto rbanic in ¿nak modac'ari' chi xa chi oxi' k'ij nayic chi wi' jutijatat? xeche' tre. 21 Pro ja templo ja xnatajja Jesús jari' ja rcuerpo arja'. 22 Ja c'a tokc'astajnak chic chiquicojol camnaki' bienxurkaj chique ja rdiscípulo ja rbin can tre jatemplo chi xa chi oxi' k'ij nuyic chi wi' jutij.Quinimaj ja tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios ojer in quinimaj chakaja' ja tzij ja rbincan ja Jesús.

23 Ja c'a tok majtaji ja wa'im rxin janmak'ij pascua chipan ja tinamit Jerusaléntri' q'ueje' wi' ja Jesús in e q'uiy chiqueja winak yuke' quec'u'x ruq'uin rmal jamilagro ja xuban je'e chiquewach. 24 Proja Jesús arja' ma xyuke' ta ruc'u'x cuq'uincomo bien rotak jani' quina'oj canojelal jawinak. 25 Arja' ma rjawaxic ta tre xtich'obta na chwach jani' quina'oj comobien rotakja c'o pa tak canma ja winak xa nak ta chiwinakil.

31 C'o c'a jun achi Nicodemo rubi', arja'

fariseo in chakaja' arja' jun chique ja k'etoltak tzij quixin ja tinamit Israel. 2 Xubanc'a jutij xekaji ja Nicodemo ruq'uin ja Jesúschak'a' in xumaj tzij ruq'uin, quewa' xbijtre ri':

—Rabí, ajoj kotak chi atat at jun tijonelattakonto rmal ja Dios como anin wotakchi majun winak xticowin ta xtuban ta janimak takmilagro ja ramajon rbanic atat jawi mta ja Dios ruq'uin, ne' tre. 3 Ja c'a Jesúsxbij tre:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chawe ri', jawinak rjawaxic chique chi ne'alax chicjutij nowi maque'alax chic jutij jari' nimatich'obtaj wi' cumal nak rbanic ja natocchipan ja gobierno xin Dios, ne' tre.

4 —Pro ¿nak moda jun achi ri'j chic innalax chic jutij? ¿La c'o c'a moda ari'nq'ueje' chic jutij pa gracia in nalax chicjutij? ne'e ja Nicodemo tre. 5 Ja c'a Jesúsxbij chic tre:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chawe ri',rjawaxic chi natalax tre ya' in tre ja rE-spíritu nowimaqueri' ta naban jari'macat-cowini natoc chipan ja gobierno xin Dios.6 Ja c'aslemal ja yatajnak chique ja winakcumal ja quitata' quete' jari' xa ni ju-nan wi' ruq'uin ja cani' quixin ja qui-tata' quete'. Ja c'a c'aslemal ja nyatajchawe rmal ja rEspíritu Santo jari' ni junanwi' ruq'uin ja cani' rc'aslemal ja rEspírituSanto. 7 Maxta junwi' tac'waxaj ja xinbijchawe chi rjawaxic chi natalax chic jutij.8 Cani' tre ik' cani' tre xcomel xa bar ta tri'nbe wi' nsamaji in nac'waxaj ja nuban proma awotak ta bar penak wi' in nixtac'a barnbe wi' chakaja'. Queri' c'a chique canojelja winak ja ne'alax rmal ja rEspíritu Santocomo nsamaji ja rEspíritu Santo in rmalarja' tok ne'alax chic jutij, ne'e ja Jesús tre.

9 —Pro ¿nak c'a ja kas mero rbanic jaramajon rbixic chwe? ne' chic jutij jaNicodemo. 10 Ja c'a Jesús xbij chic tre:

—At maestro wa'an quixin ja tina-mit Israel ja rtinamit Dios pro taka'anmatich'obtaj amwal ja nbij chawe. 11 Proajoj bien kotak nak rbanic ja kama-jon rbixic, bien katz'aton ja kamajonrk'alasaxic chewach pro ja rixix xamatenimaj ja nkabij chewe. 12Anin nmajonrch'obic je'e chawach ja nbantaji wawe'chwach'ulew pro wi matanimaj pior c'a jatok xtinch'ob chic je'e chawach ja nbantajichila' chicaj ¿nak moda c'ari' xtanimajchakaja'? 13 Ni majun nak ta ekajnak tachila' chicaj rtz'aton ta nak rbanic ja chila'chicaj, xa jun ja tz'atyon nak rbanic, arja'ja Ralc'walaxel ja kajto chila' chicaj jaxoc alaxic cuq'uin ja winak, arja' ja c'opa ranma ja Tatixel chila' chicaj. 14 Cani'xuban ja Moisés ojer chipan ja chakijlajulew, arja' c'o jun rachbal cumatz xjotba'chwach jun che' in xetotaji ja winak rmalin queri' c'a xtiban na tre ja Ralc'walaxel jaxoc alaxic cuq'uin ja winak, arja' njotbaxna chwach jun che'. 15 Queri' nban na treutzc'a chi canojelal ja winak ja xtiyuke'quec'u'x ruq'uin eje'e' maquetakel chipan

SAN JUAN 3:16 140 SAN JUAN 3:36ja rpokonal, nyataj jun utzlaj c'aslemalchique pro jun c'aslemal ja ni mta wi'q'uisic trij.

16 Ja Dios congana nerajo' canojelalja winak rmalc'ari' tok xutakto wawe'chwach'ulew ja Ralc'wal, xarari' jun.Queri' xuban utzc'a chi canojelal ja winakja xtiyuke' quec'u'x ruq'uin eje'e' maque-takel chipan ja rpokonal, nyataj na chiquejun utzlaj c'aslemal ja ni mta wi' q'uisictrij. 17Queri' nbij como ja Dios tok xutaktoja Ralc'wal wawe' chwach'ulew ma rmalta chi xquerutakel ta ja winak chipan jarpokonal. Pro jari' xutakto utzc'a chi rmalja Ralc'wal nquewil na ja totajem xin Dioscanojelal. 18 Canojelal ja winak ja nyuke'quec'u'x ruq'uin ja Ralc'wal Dios eje'e'mchita k'etoj tzij xin Dios chiquij pro ja c'amatiyuke' quec'u'x ruq'uin eje'e' k'etonchic tzij chiquij rmal ja Dios chi netakelchipan ja rpokonal. Como matiyuke'quec'u'x ruq'uin ja Ralc'wal Dios chewi'tok nban queri' chique. 19 Como eje'e'mta quigana ruq'uin ja luz ja penak chila'chicaj ja nsakirsan quebey chiquewach xachewi' tok k'eton chic tzij chiquij. Comoja Ralc'wal Dios arja' cani' jun luz petiwawe' chwach'ulew pro ja winak más naxel quec'u'x trij ja k'ekumal. Queri' quebancomo xa itzelal ja quimajon rbanic. 20 Jawi amajon rbanic ja ritzelal jari' xa itzelnatz'at ja luz, ni majun agana xcatekaj taja bar c'o wi' ja luz. Queri' naban utzc'a chimatotakixi ja ritzelal ja ramajon rbanic.21 Pro ja c'a wi amajon rbanic ja rutzil xinDios jari' matapokonaj natekaji ja bar c'owi' ja luz. Matapokonaj como c'ol aganachi natquetz'at ja winak chi ja Dios uc'ayonawxin chi rbanic nojel ja nattajini naban.

* * * * * * * * * *22 C'ac'ari' ja Jesús xerachbilajel ja rdis-

cípulo xebe chipan jun lugar ja c'o parcuenta Judea. Ja c'a tok xekaji, tri' q'ueje'wi' in ec'oli winak neruban bautizar. 23 Inqueri' nuban ja Juan chakaja', arja' ntajinineruban bautizar ja winak chipan ja lugarrbina'an Enón ja c'o chinakaj Salim comoja tri' sobre ya'. Tri' xe'ekaj wi' ja winak inxeban bautizar. 24Maja'n ticoj pa che' tri'ja Juan rmal ja rey Herodes.

25 Ja discípulo rxin ja Juan eje'e' que-maj tzij cuq'uin jule' chic aj Israel in c'oli

quech'a' chibil tak qui' tre ja bautismo. 26 Jac'a discípulo rxin ja Juan xebe ruq'uin inquewa' xequibij tre ri':

—Rabí, pakasari' ja rachi ja xaban ba-utizar chajuparaj binelya' Jordán ja xaya'rbixic chi arja' ja To'onel ja takonto rmal jaDios, camic arja' ntajini neruban bautizarja winak in canojel ja winak nebe ruq'uin,xeche' tre. 27 Pro ja Juan xbij chique:

—Ja ranin ninquicoti chi netajini nebeja winak ruq'uin ja Jesús. Ja samaj nk-aban chikajujunal chila' chicaj penak wi'.28 Ixix bien xec'waxaj ja tok xinbij chique jawinak chi ma anin ta ja rin Cristo xarwari'intakonto chi nya' rbixic ja Cristo chi npina. 29 Ja Jesús yatal trij chi nebe ja winakruq'uin chi ncachbilaj. Cani' tre jun ala' toknc'ule'e yatal trij chi ja rxjayil nrachbilaj.No anin xa in cani' ramigo jun ala' toknc'ule'e. Pro ja ramigo pa'loc pa rxquin jarala' ja nc'ule'e in rmajon rc'axaxic ja nbijin congana nquicoti chi rc'axaxic. Queri'c'a chwe anin camic chakaja' ninquicoti,nojnak ja quicotemal pa wanma. 30 Jarjawaxic camic chi ni xtimajtajel wi' rya'icruk'ij ja Jesús chijutij cumal ja winak, ja c'achwe anin rjawaxic chi xtiban chwe cani'ma inc'o ta chwach ja Jesús.

31 Ja Ralc'walaxel ja penak chila' chi-caj xa ruyon arja' ja más nim ruk'ijchiquewach canojelal. Pro ja rajoj ja rokwinak ma katz'aton ta nak rbanic ja chila'chicaj, xa ok rxin ja rwach'ulew, xa jari'nkatzijoj ja kotakin wawe' chwach'ulew.Pro ja penak chila' chicaj xa ni ruyon wi'arja' ja más nim ruk'ij chiquewach cano-jelal. 32 Ja rtz'aton in ja rc'axan chila'chicaj jari' rmajon rbixic pro ja winak xamatiquinimaj ja nbij. 33 Ja c'a nenimani janbij quewa' nquibij ri': —Ja Dios ni katzijwi' nojelal ja nbij, neche'e. 34Dios takyontorxin ja Ralc'walaxel in como ruq'uin jaDios penak wi' chewi' tok tzij xin Dios janbij. Queri' nuban como ja Dios nutaktoja rEspíritu Santo ruq'uin in ni nojnakwi' ja rEspíritu Santo pa ranma, majutijja maquita uc'an rmal. 35 Ja Ralc'walaxeljanila najo'x rmal ja Tatixel in nimajun nakta ja maquita jachon pa ruk'a' rmal. 36 Ja winyuke' ac'u'x ruq'uin ja Ralc'walaxel jari'awc'an chic ja utzlaj c'aslemal ja ni mtawi' q'uisic trij. Pro ja wi matanimaj ja

SAN JUAN 4:1 141 SAN JUAN 4:24Ralc'walaxel jari' ni matawil wi' ja utzlajc'aslemal in ni c'o wi' ryewal ja Dios chawij.

41 Ja c'a fariseo xekaj rbixic ja Jesús

cuq'uin quewari': —Ja Jesús más na e q'uiyja winak netajini ne'oc rdiscípulo chwachja ne'oc ruq'uin ja Juan in más na e q'uiyneruban bautizar chakaja', xeche'xi. 2 Proma ja ta ja Jesús nbanowi ja bautismo,rdiscípulo ja nebanowi. 3 Ja kajaw Jesústok xc'axaj chi xekaj rbixic ja tzij cuq'uin jafariseo c'ac'ari' xel chipan ja departamentoJudea, be chic chipan ja departamentoGalilea. 4 Pro rjawaxic chi nk'ax na chipanja departamento Samaria. 5 Queri' xubanbe, xekaj chipan jun lugar ja c'o chinakajja tinamit rbina'an Sicar c'o pa rcuentaSamaria. Ja tinamit Sicar chinakaj jun ulewc'o wi' ja rxin Jacob ojer, jun ulew ja xuya'can ja Jacob tre ja José ja rc'ajol. 6 In tri'c'o wi' jun ya' c'oton rxin ja Jacob ojerchakaja'. Congana cosnak ja Jesús rmal jabinem xa chewi' tok tz'abe' chuchi' ja julxin ya'. Pa tak nc'ajk'ij chi lari' ja tok xekajtri'.

7 C'o c'a jun ixok aj Samaria pulul ya'xurkaji ja bar tz'ubul wi' ja Jesús. Ja c'aJesús xbij tre ja rixok:

—Tasipaj jutz'it nuya', ne' tre. 8 Ja c'ardiscípulo ja Jesús eje'e' ebenak pa tinamitpa lok'oj way. 9 Ja c'a rixok xbij tre ja Jesús:

—Pro atat at aj Israel wa'an, ja c'a raninin jun ixok in aj Samaria, taka'an nac'utujya' chwe, ne' tre. Queri' xbij ja rixok comoja raj Israel xa itzel quitz'aton qui' cuq'uinja raj Samaria. 10 Ja c'a Jesús xbij chic tre:

—Ja wixta ch'obtajnak amwal nak rbanicja cochinem ja nsipaj ja Dios chawe, wixtach'obtajnak amwal nak inocnak wi' aninja nintajini nintzijon awq'uin camic ri'ja nmajon rc'utuxic nuya' chawe, atatxac'utuj ta ya' ari' chwe chakaja' in xinya'ta jun ya' chawe pro jun ya' ja rc'amontojun c'ac'a c'aslemal chawe, ne' tre.

11 —Pro mta napulbej ja ya' in conganapos rpan ja jul ¿bar c'a c'o wari' ja ya'ja c'a xabij chwe? 12 Ja kamama' Jacobarja' yoyon can chake awa' ja ya' ri' ojer,jawa' xutij arja' in quetij ralc'wal in quetijrwacax chakaja'. ¿La atat la'an ja más na

nim ak'ij chwach arja'? ne'e ja rixok. 13 Jac'a Jesús xbij chic jutij:

—Xa nak ta ntijowi ja ya' ri' arja' ni nuna'wi' chakichi'. 14 Pro ja ntijowi ja ya' janya' anin jari' ni mchita wi' jutij nchakijta ruchi'. Pro ja ya' ja nya' anin tre jari'congana npulinto pa ranma cani' nubanjun tz'uquel ya' in rc'amonto tre ja utzlajc'aslemal pro jun c'aslemal ja ni mta wi'q'uisic trij, ne' tre.

15—Ja ya' ja nabij le' taya'a' jutz'it wxinutzc'a majutij xtichakij chi ta nuchi' utzc'ama rjawaxic chi ta xquinpi chi ta wawe'xtunpulu' chi ta ja ya' ri', ne'e ja rixok.

16 —Camic jat, jasiq'uijto ja rawachajil,tawachbilajto, ne'e ja Jesús tre.

17 —Pro ja ranin mta wachajil, ne'e jarixok.

—Ni katzijwi' ja nabij le' chimta awacha-jil 18 como e jo'o' ja rawachajil ejachonewi' cuq'uin in ja rachi ja nq'ueje' awq'uincamic jari' ma awachajil ta. Ni katzij wi' jaxabij chwe chi mta awachajil, ne'xi rmal jaJesús.

19—Ja nch'ob anin maxla at jun profetaxin Dios. 20 Ja kati't kamama' ajoj ojerparwi' ja jun jayu' le' queya' wi' ruk'ij jaDios pro ja rixix nebij chi rjawaxic chi paJerusalén nya' wi' ruk'ij ja Dios, nixche'e,ne'e ja rixok.

21 —Tanimaj ja xtinbij chawe camic ri',xa nnakajinto ja tiempo tok ma ruyon chita parwi' ja jun jayu' le' neya' wi' ruk'ijja Tatixel in ma ruyon chi ta pa Jerusalénchakaja'. 22 Ixix ja rix aj Samaria neya'ruk'ij junDios proma ch'obtajnak ta emwalnak rbanic. Pro ja rajoj ja rok aj Israelnkaya' ruk'ij ja Dios in bien ch'obtajnakkumal nak rbanic como ja totajem xinDios jari' chipan ja tinamit Israel nwinakarwi'. 23 Pro xa nnakajinto ja tiempo tokja winak pa tak canma xtiwinakar wi' janquiyabej ruk'ij ja Tatixel in ni katzij wi'ja xtiqueban tre, ma chaka ta costumbre.Queri' xtiqueban jawinak ja ni katzij wi' chinqueya' ruk'ij como queri' nrajo' ja Tatixelchi nban tre in arja' rmajon quicanoxic janebano queri' tre. In ja camic ec'o jujunja queri' chic nqueban tre. 24 Ja Dios arja'Espíritu, matitz'attaji chewi' tok rjawaxicchi ja winak pa tak canma nwinakar wi' janquiyabej ruk'ij in rjawaxic chakaja' chi ni

SAN JUAN 4:25 142 SAN JUAN 4:49katzij wi' ja nqueban, ma chaka ta costum-bre. Queri' xbij ja Jesús tre ja rixok.

25—Anin wotak chi npi na ja Mesías chinurch'obo' chikawach nojelal nak rbanic,ne'e ja rixok. (Mesías tibij tzij Cristo.)

26—Pro anin c'ari' ja rin Mesías ja nma-jon tzij awq'uin camic ri', ne'xi rmal jaJesús.

27Kas quimajon tzij tok xe'urkaji ja rdis-cípulo ja Jesús. Eje'e' kas junwi' quetz'atchi ntajini ntzijon ruq'uin jun ixok. Pro nimajun chique xbij ta tre: —¿Nak nawajo'tre owi nak netzijoj ruq'uin? xche' ta tre.28 Ja c'a rixok arja' xuya' can ja rcucu',be chipan ja tinamit. Ja c'a tok xekajiquewa' xbij chique ja winak ri': 29 —C'ojun achi xoktzijon ruq'uin, arja' xbij chwenojel ja nbanon chipan ja nc'aslemal. Jo'mpe', tekatz'ata', maxla arja' ja Cristo, ne'chique. 30 C'ac'ari' xe'el chipan ja tinamitin xebe ruq'uin ja Jesús. 31Maja'n que'ekajija tok bix tre ja Jesús cumal ja rdiscípulo:

—Rabí catwa'i, ne'xi.32 —Anin c'oli ja nway pro ixix xa ma

ewotak ta nak rbanic, ne' chique. 33 Jac'a rdiscípulo quewa' quibij chiquibil takqui' ri': —Maxla c'o jun c'amyonto rway,xeche'e. 34 Pro ja Jesús xbij chic chique:

—Anin c'oli ja rocnak rq'uexwach nway.Anin ja tok nban rvoluntad ja Dios ja taky-onpi wxin in tok nban cumplir ja samajja rya'on chwe chi nban jari' ja rocnakrq'uexwach ja nway. 35 Ja nebij ixix c'achi quiji' ic' nelto wi' ja cosecha, nix-che'e. Pro anin nbij chewe, que'etz'ata'mpe' ja winak le' epenak, eje'e' e cani'jule' tijco'm ja k'en chic, utz chic nbancosechar. 36 Ja nebano cosechar quixin jari'c'o jun rtojbalil nyataj chique. Ja cosechaxtiqueban quewa' rbanic ri', nequecoj jawinak chipan ja gobierno xin Dios in jari'winak nyataj chique ja utzlaj c'aslemal jani mta wi' q'uisic trij. Queri' rbanic utzc'achi nequicoti ja neticowi ja samaj in janebano cosechar ja samaj eje'e' nequicotcuq'uin chakaja'. 37 Queri' rbanic cani'nbij ja jun tzij kac'axan quewari': —C'olinticowi ja rija'tz in c'oli ja nbano cosecharrwach, queri' nbij. 38 Anin xixnutakelcuq'uin ja winak chi ne'ebana' cosecharpro ma ixix ta ja rixtijyonto rpokonal chi

rbanic ja samaj pro ec'o jule' chic ja reti-jyonto rpokonal chi rbanic ja samaj in ixixcamic nixtajini neban cosechar ja quiti-conto eje'e'. Queri' xbij ja Jesús chique jardiscípulo.

39 Ja raj Samaria tok quic'axaj ja bixchique rmal ja rixok ja cach aj tinamit chija Jesús xbij tre nojelal ja rbanon chipanja rc'aslemal e q'uiy chique yuke' quec'u'xruq'uin ja Jesús rmal. 40 Rmalari' tokxe'ekaji ja raj Samaria ruq'uin ja Jesúsquibij tre chi nq'ueje' cuq'uin in queri'xuban q'ueje' ca'i' k'ij cuq'uin. 41 In tokxumaj tzij ja Jesús cuq'uin ec'o na máschique yuke' quec'u'x ruq'uin rmal ja xbijchique. 42 In quibij tre ja rixok: —Ja nabeyyuke' kac'u'x ruq'uin ja Jesús rmal ja xabijchake pro ja camicmás chi na yukul kac'u'xruq'uin como kac'axaj ja xbij chake in bienkotak chi arja' ja Cristo ja To'onel kaxinkanojelal ja rok winak, xeche' tre.

* * * * * * * * * *43 Ja Jesús tok tz'akati ja ca'i' k'ij rmal

c'ac'ari' xe'elel tri', xebe chic chipan jadepartamento Galilea. 44 Arja' c'o jun tzijrbin chic chique jule' winak, quewa' rbinchique ri': —Jun profeta xin Dios ma lok' tanna'i cumal ja rach aj tinamit, ne'e. 45 Ja c'atok xekaji kas qui'il rc'ulic bani cumal ja rajGalilea. Queri' queban tre como quitz'atonchic nojel ja xuban ja Jesús pa Jerusalénchipan ja nmak'ij pascua como eje'e' junxepi chipan ja nmak'ij.

46Xekaj chic jutij chipan ja tinamit Canája c'o pa rcuenta Galilea ja bar xuban wi'vino tre jule' ya'. C'o c'a jun oficial xingobierno, arja' aj Capernaum in c'o junrc'ajol yawa'. 47 Ja c'a roficial tok xc'axajchi elnakto ja Jesús pa Judea in tok xc'axajchi c'o chic pa Galilea arja' be ruq'uin. Jatok xekaji ruq'uin ja Jesús quewa' xbij treri':

—Jo' paki jutz'it wq'uin, jatzursaj pakijutz'it ja nc'ajol, xajalal maja'n ticami, ne'tre.

48 —Ixix taka'an ni ma xquinenimaj tawi' ja maquita c'o jule' milagro nbanchewach, ne'xi rmal ja Jesús. 49 Pro jaroficial xbij chic jutij tre:

—Jo' paki jutz'it wq'uin, ja nc'ajol xajalalmaja'n ticami, ne' chic tre.

SAN JUAN 4:50 143 SAN JUAN 5:2150 —Jat, mchita camíc nuban ja rac'ajol,

ntzuri, ne'xi rmal ja Jesús. Ja roficial xni-maj ja bix tre in be. 51 Kas rmajon bey tokxeruc'ul ja rmoso in bix tre cumal chi:

—Tzuri ja rac'ajol, mchita camíc nuban,ne'xi.

52—¿Nak hora xurkaj rwach pa sak? ne'chique.

—Iwir a la una xin takak'ij xpaxij ri'ja c'atan trij, ne'xi. 53 Ja tatixel biench'obtaj rmal chi jari' misma hora tok bixtre rmal ja Jesús chi mchita camíc nubanja rc'ajol in ntzuri. Arja' más chi nayuke' ruc'u'x ruq'uin ja Jesús in ja rec'opa rochoch eje'e' yuke' quec'u'x ruq'uinchakaja'. 54 Quirc'awa' xuban ja Jesús tokxelpi chic ja pa Judea in tok xekaj chic paGalilea, ja c'awa' rcab milagro xuban.

51Xerila' chic jun ja nmak'ij ja nc'ul cumal

ja raj Israel in be ja Jesús pa Jerusalén. 2Tri'pa Jerusalén c'o wi' jun ya'. C'o rubi' jaya', ja pa quitzobal ja raj Israel Betesdanbix tre. Ja ya' chinakaj jun puerta c'owi', jari' puerta ja bar natoc wi' chipan jatinamit. C'o rubi' ja puerta, puerta quixincarnelo nbix tre. C'o jo'o' galera ja bar c'owi' ja ya'. Jari' galera quixin yawa'i' chineq'ueje' chuxe'. 3 E q'uiy ja yawa'i' ec'otri' cani' chique moya', cani' chique ja takcojo in cani' chique ja resiquirnak chakaja'.Ja yawa'i' cayben jun tiempo ja tok xtursilcan ja ya' rmal jun ángel. 4 Como c'o junángel nursila' can je'e ja ya'. Ja tok nsiltajcan ja ya' nebe ja yawa'i' chipan, ja c'a kasnkaji nabey chipan jari' ntzuri xa nak ta chiyobilal c'o tre.

5 C'o c'a jun ja rachi tri' yawa', tubantreintiocho juna' tiyawaji. 6 Ja c'a Jesúsxutz'at ja yawa' in bien rotak chi conganatiempo cotz'ol tri' in quewa' xbij tre ri':

—¿La nawajo' nattzuri? ne' tre.7 —Anin ni majun nak ta ninc'amo'el

chipan ja ya' le' tok nursil can in tokninbe nuyon junwi' nekaj chinwach nabeychipan, ne'xi rmal ja yawa'.

8 —Catyictaji, tac'ama'el ja rawarbal incatbini, ne'e ja Jesús tre. 9 In jari' mismahora tzuri ja rachi, xuc'ol ja rwarbal inxumaj binem.

Ja tok tzuri ja yawa' jari' pa jun xula'nbalk'ij. 10 Como xula'nbal k'ij rmalc'ari' tokquewa' bix tre cumal ja raj Israel ri':

—Camic xula'nbal k'ij, xajan chi nawc'ajja rawarbal, ne'xi.

11 —Pro ja rachi ja xintzursani arja' binchwe chi nc'ol ja nwarbal in ninbini, ne'eja rachi chique.

12—¿Nak c'a chi achi'al ari' ja bin chawechi queri' naban? xeche' tre. 13 Pro jarachi arja' ma rotak ta rwach ja tzursanrxin como elnakel chic ja Jesús in c'ulutocongana e q'uiy ja winak ec'o tri'. 14 C'aco'l ari' tok xiltaji ja rachi rmal ja Jesúschipan ja templo. Quewa' xbij ja Jesústre ri': —Camic xattzuri pro macatmacunchi ta, matzij xa c'oli xtipi chic chipan jarac'aslemal ja más chi na lawulo', ne'e.

15 C'ac'ari' be ja rachi cuq'uin ja raj Is-rael, xerbij chique chi Jesús ja tzursan rxin.16 Como ja Jesús ec'oli winak nertzursaj patak xula'nbal k'ij rmalc'ari' tok ja raj Israelquemaj rcanoxic rij rwach nak nqueban trechi nquicamsaj: —Taka'an nsamaji ja Jesúspa tak xula'nbal k'ij, neche'e. 17Pro ja Jesúsxbij chique: —Ja Nata' arja' ni rmajonto wi'samaj camic in anin ni nmajon wi' samajchakaja', ne' chique. 18 Rmalc'ari' ja tokmás chi na quemaj rch'obic nak nquebantre chi nquicamsaj como ca'i' chic ja ril jaJesús nquibij. Jun, xuban ja pa xula'nbalk'ij ja ch'a'oj rij chi nbani, in jun chic, xucojja Dios como rtata' in jari' xa njunsbej ri'ruq'uin ja Dios.

* * * * * * * * * *19 C'ac'ari' ja Jesús xbij chique: —

Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jaRalc'walaxel arja' mta moda ja chaka taruyon xtuban kaj ja c'o rgana nuban, nija wi' ja rejemplo rxin ja Tatixel nuc'am.Cani' nuban ja Tatixel jari' nban aninchakaja' ja rin Alc'walaxel. 20 Ja Tatixelcomo arja' nrajo' ja Ralc'walaxel chewi'tok nuc'ut chwach nojel rwach ja samajja nuban. In c'a c'o na jule' chic ja samajja maja'n tuc'ut chwach ja más chi nanimak tak samaj chwach ja cani' emajonrtz'atic camic ri'. Queri' c'a xtuban utzc'achi ixix kas xtic'asc'o'i xtetz'at. 21 JaTatixel neruyic camnaki' in nuya' c'ac'ac'aslemal chique in queri' c'a nuban jaRalc'walaxel chakaja', arja' nuya' c'ac'a

SAN JUAN 5:22 144 SAN JUAN 5:45c'aslemal chique ja winak xa nak ta chiwinakil ja c'o rgana nuya' chique. 22 JaTatixel ma arja' ta xtik'eto tzij chiquijja winak como pa ruk'a' ja Ralc'walaxelrjachon wi' chi ja' Ralc'walaxel xtik'etotzij chiquij ja winak canojelal. 23 Queri'rbanon ja Tatixel utzc'a chi xtiya' na ruk'ijja Ralc'walaxel cumal canojelal ja winak jacani' nban arja' tre ja Tatixel. Ja wimataya'ruk'ij ja Ralc'walaxel jari' mataya' ruk'ijja Tatixel chakaja' como ja Tatixel arja'takyonto rxin ja Ralc'walaxel.

24 Bien tec'waxaj ja xtinbij chewe ri', jawi c'o jun winak nuya' rxquin tre ja nt-zobal in wi yukul ruc'u'x ruq'uin ja Tatixelja takyonpi wxin jari' rc'an chic ja ut-zlaj c'aslemal ja ni mta wi' q'uisic trij inmatitakel chipan ja nimlaj rpokonal, arja'k'axnakpi chic chipan ja camíc, jari' rwilonchic ja utzlaj c'aslemal. 25 Bien tec'waxajja xtinbij chewe ri', c'o jun tiempo nnaka-jinto, jari' tiempo ni chwach chic okc'owi' ri' in chipan ari' tiempo ja winak jarecamnak chwach ja Dios eje'e' nquic'axajna rukul ja Ralc'wal Dios. Ja nec'axanija rukul eje'e' nyataj chique ja utzlajc'aslemal. 26 Queri' rbanic como ja TatixelYo'l c'aslemal in rya'on tre ja Ralc'walaxelchi arja' Yo'l c'aslemal chakaja' 27 in rja-chon pa ruk'a' chi arja' xtik'eto tzij chiquijja winak. Queri' rbanon tre como arja'ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin jawinak. 28 Maxta junwi' tec'waxaj ja c'axinbij kaj chewe ri' como nerila' na jun k'ijchi canojelal ja remukun pa tak comsantonquic'axaj na rukul ja Ralc'walaxel 29 intok xtiquic'axaj ja rukul nec'astaji canoje-lal rmal. Ja re banol utzil eje'e' nec'astajchipan ja utzlaj c'aslemal ja ni mta wi'q'uisic trij, ja c'a re banol itzelal eje'e'nec'astaji chakaja' pro netakel chipan janimlaj rpokonal.

30 Anin mta moda ja xta nna'oj aninxtincoj kaj ta nuyon, ja tzij ja nbix chwermal ja Tatixel jari' nk'etbej tzij chiquij jawinak. Anin ni rubey wi' ja k'etoj tzij nbancomomanvoluntad ta anin nban kaj nuyonpro rvoluntad ja Tatixel ja takyonpi wxin.31 Ja wixta xa nuyon anin ninyo' testigo'ilchewach tre nak inocnak wi' c'o ta c'amoda ari' xtebij ta chwe chi ma katzij ta janbij chewe. 32 Pro c'o chi na jun ja rocnak

testigo chwij in bien wotak chi ni katzij wi'ja testigo'il nuya'. 33 Ixix xetak rc'axaxictre ja Juan in arja' xoc testigo chwij chi jaDios takyonpi wxin in ni katzij wi' ja xbijchewe. 34 Pro anin ma rjawaxic ta chwechi c'o ta jun winak xtoc ta testigo chwijxarwari' nnataj chewe ja testigo'il xuya' jaJuan chwij utzc'a chi ixix newil ja totajemxin Dios rmal. 35 Ja Juan arja' xoqui cani'jun k'ak' pro jun k'ak' tzijili ja conganaruch'a'. Ja c'a rixix xixq'ueje' conforme chirc'axaxic ja xbij ja Juan chewe in xixquicotrmal pro xa jurata, xa xoc'o ec'u'x rmal chirc'axaxic. 36 Pro c'o chi na jun nyo' tes-tigo'il chwij in ja testigo'il nuya' arja' máschi na nim ruk'ij chwach ja xuya' ja Juan.Ja samaj ja nmajon rbanic jari' ocnak tes-tigo'il chwij, jari' samaj yatajnak chwe rmalja Tatixel chi nban in jari' samaj nc'utuwichi ja Tatixel intakyonto. 37 In jun chic,ja mismo Tatixel ja takyonto wxin arja' nirya'onto wi' testigo'il chwij chakaja'. Proixix ni majutij eya'on ta ewxquin tre janbix chewe rmal ja Dios nixtac'a eya'onta caso tre ja tok arja' xk'alasaj je'e ri'chewach. 38 In chakaja' ma eya'on ta lugartre ja rtzobal chi ocnak ta pa tak ewanma.Ni k'alaj wi' chi ma eya'on ta lugar trecomo arja' takyonto wxin in ixix ni majunegana xtiyuke' ta ec'u'x wq'uin. 39 Ja rixixcongana nesiq'uij ja rtzobal Dios: —Chipanja rtzobal Dios nkawil wi' ja utzlaj c'aslemalja ni mta wi' q'uisic trij, nixche' kaj. Proja rtzobal Dios, anin ja ninrtzijoj, ja rtzobalDios jari' nk'alasani nak inocnak wi'. 40Proja rixix ni majun egana xtiyuke' ta ec'u'xwq'uin, xa nech'a' ja utzlaj c'aslemal jantzujuj chewe ja ni mta wi' q'uisic trij.

41Ma ja ta nwajo' ja xtiya' ta nuk'ij cumalwinak 42 pro xarwari' bien wotak chi mtaja rajoben ri'il xin Dios pa tak ewanma.43 Ja nata' Dios arja' intakyonto pro ixixni majun egana xtiyuke' ta ec'u'x wq'uin.Pro ja tok c'o jun achi xa ruyon nubanmandar ri' chi nbe ewq'uin jari' nyuke'ec'u'x ruq'uin ixix. 44 Ja newajo' ixix xaneya' ek'ij chibil tak ewi' pro ni majun nbijec'u'x tre ja xteban ta ja rutzil xin Dios ja nixarwari' jun chi Dios. Ja tok xa queri' nebanjari' congana c'ayew ja xtiyuke' ta ec'u'xwq'uin. 45 Pro maxta tech'ob chi aninxquinyo' parte chewij chwach ja Tatixel.

SAN JUAN 5:46 145 SAN JUAN 6:24Ja nyo' parte chewij jari' ja Moisés in ixixnebij chi congana yukul ec'u'x ruq'uin jaMoisés. 46 Ja wixta katzij chi xenimaj jaMoisés xinenimaj ta c'a anin ari' chakaja'como ja rtz'iban can ja Moisés, chwe aninrtz'iban can wi' chi bien nk'alajini nakinocnakwi'. 47Prowimatenimaj ja rtz'ibancan ja Moisés ¿nak moda c'ari' xtenimaj jantzobal anin? Queri' xbij ja Jesús chique.

61 C'ac'ari' be chic ja Jesús chajuparaj

mar xin Galilea ja c'o chic jun rubi' marxin Tiberias ne'xi. 2 Congana e q'uiy jawinak xetre' trij rmal ja nimak tak milagroxuban chiquewach como ec'oli ja yawa'i'xertzursaj. 3 Jote' chwach jun jayu' inxuwil jun lugar ja bar tz'abe' wi' e rachbilja rdiscípulo. 4 Xa nnakajinto ja nmak'ijpascua ja nc'ul cumal ja raj Israel. 5 JaJesús tok xutz'at chi conganawinak xe'ekajruq'uin xbij tre ja Felipe:

—¿Bar nekalok'o' wi' queway ja winakle'? ne' tre. 6 Pro jawa' tzij xbij xanc'ambajbej rxin ja Felipe como ja Jesúsarja' bien rotak nak xtuban ja nertzukbej jawinak. 7 Ja c'a Felipe xbij tre:

—Ja wixta c'o ca'i' ciento quetzal caxlan-way maqueruban ja winak le' xtiquetij tatak tz'it chiquijujunal, ne'e. 8 C'o junchique ja discípulo rbina'an Andrés, arja'rch'alal ja Simón Pedro in quewa' xbij treja Jesús ri':

9 —C'o jun tala' wawe' ri', arja' c'o jo'o'rkan caxlanway ruq'uin cebada ocnak ine ca'i' tak cakan ch'u' pro ¿la neruban tac'ala' winak le'? congana e q'uiy, ne'e. 10 Jac'a Jesús xbij chique ja rdiscípulo:

—Que'etz'uba' canojel ja winak le', ne'chique. Como chipan ari' lugar ja rec'o wi'c'o buen tak k'ayis netz'abe' chipan. Incanojel ja winak xekaj chi tz'ubulem, ec'ola jo'o' mil ja xa queyon achi'i'. 11 Ja c'aJesús xuc'am ja caxlanway, xmaltioxij treja Dios in xujach chique ja discípulo. Ja c'adiscípulo quemaj rjachic chique canojel jawinak ja retz'ubuli in queri' queban chiqueja ch'u' chakaja'. Ja winak quetij jani' jakas c'o quigana quetij. 12 Ja tok tzuri wa'imcumal xenoji chi utz in quewa' xbij ja Jesúschique ja discípulo ri':

—Temolo' ruchi' nojelal ja totaji, matin-wajo' xtitz'ilox ta, ne' chique. 13 Ja c'a dis-cípulo quemaj rmolic ruchi' nojelal. Ja c'atok moltaj cumal cablajuj chacach xubanpro ni noji chi cablajuj. Jari' totaji tre jajo'o' rkan caxlanway ja ma xecowin ta jawinak trij chi rtijic.

14 Ja winak tok quetz'at ja milagro jaxuban ja Jesús chiquewach quewa' quibijri': —Jala' jun achi le' ni katzij wi' chi arja'ja profeta xin Dios ja tz'ibtal can chi npina, xeche'e. 15 Ja c'a Jesús bien ch'obtajrmal chi ncajo' nquebanpuersa tre chi arja'noc rey pa quewi' rmalc'ari' xelel chipanja lugar, jote' chic jutij chwach jun jayu'ruyon in xuwil jun lugar ja bar q'ueje' wi'.

* * * * * * * * * *16 Ja c'a tok xuban hora tok kas nmalal

chic xexule'e ja discípulo chi' mar. 17 Jac'a tok xe'ekaji xe'oquel chipan jun lancha,xebe pa Capernaum ja c'o chajuparaj chicmar. Ocnak chic ak'a' pro maja'n tekaji jaJesús cuq'uin. 18Pro chaka jalal tok jaktajtojun nimlaj ik' chiquij, congana nimak takbaloj chic chipan ja mar. 19 C'o la jo'o'waki' kilómetro quiya'on can chic ja chi'mar ja tok chaka jalal quetz'at ja Jesús, arja'rmajon binem parwi' ya' in xekaj chinakajja lancha ja rec'o chipan. Ja c'a reje'e'congana quixbej qui' rmal. 20 Pro ja Jesúsxbij chique: —Ma texbej ta ewi', xwa'nanin, ne' chique. 21 Congana xequicoti,quecojel chic ja Jesús cuq'uin pa lancha inc'a ja' quena' ec'o chic chipan ja lugar ja barnebe wi'.

* * * * * * * * * *22 Ja c'a chi rcab k'ij ec'o can ja winak

chi' mar. Quetz'at chi ma xoquel ta ja Jesúspa lancha cuq'uin ja rdiscípulo tok xebe paCapernaum, xa queyon xebe in mchita junja lancha, xa ni xarwari' jun. 23 Pro c'ojule' ja lancha xelel pa Tiberias, be k'ax chicchajuparaj chic mar. Ja lugar ja bar xekajwi' chinakaj ja mismo lugar ja bar q'ueje'wi' ja Jesús tokori' tok xmaltioxij tre ja Diosin xerutzuk ja winak. 24 Ja c'a winak jarec'o can chi'mar tok quetz'at chimchita jaJesús in nixtac'a rdiscípulo chi ta chakaja'c'ac'ari' xe'oquel pa tak lancha, xebe paCapernaum chi rcanoxic ja Jesús.

SAN JUAN 6:25 146 SAN JUAN 6:4625 Ja c'a tok xe'ekaji ja chajuparaj chic

mar pa Capernaum tri' quewil wi' inquewa' quibij tre ri':

—Rabí ¿nak hora xaturkaji ja wawe'?xeche' tre ja Jesús. 26 Ja c'a Jesús xbijchique:

—Ixix ninecanoj pro ma rmal ta chich'obtaj emwal nak ja kas mero rc'amontoja jule' milagro ja xinban chewach.Ninecanoj pro xa rmal chi xixnutzuk treja caxlanway in xixnoji chi utz. 27 Ixixcongana samaj neban chi rcanoxic ja rewaypro jule' way ja xa noc'owi pro ma xartawa' samaj teban. Pro ja neban, conganata nixsamaji chi rcanoxic ja way ja ni mtawi' oc'owem nuban, jule' way ja rc'amontoja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. JaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winakarja' nsipan chewe ja way ja c'a xinbijchewe ri'. Como Dios ja Tatixel arja' bienrk'alasan chic chi arja' takyonto rxin jaRalc'walaxel, xeche'xi ja winak rmal jaJesús.

28 —¿Nak c'a chi samajil nkaban utzc'achi samaj xin Dios ja nkaban? xeche' chictre.

29—Tiyuke' ec'u'x ruq'uin ja Ralc'walaxelja takonto rmal ja Dios in tok nyuke' ec'u'xruq'uin ja c'ari' samaj xin Dios, xeche'xirmal ja Jesús. 30 In quibij chic tre:

—¿Nak c'a chi milagro'il naban janac'utbej chikawach chi ni katzij wi'chi Dios attakyonto? ¿Nak c'a nac'utchikawach utzc'a chi nkatz'at in rmalari'xcatkanimaj? ¿Nak c'a chi samajil nabanatat chewi'? 31 Ja kati't kamama' eje'e' tokxeq'ueje' chipan ja lugar chakijlaj ulew ojerc'o jule' maná quetij ja takto chicaj cani'tz'ibtal can quewari': —Way xin chicajxuya' chique chi nquetij, queri' nbij, xeche'tre. 32 Bix chic chique rmal ja Jesús:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chic chewe ri',ja way ja pi chicaj ma ja ta Moisés yowi,ja nata' Dios arja' yowi in ja way xin chila'chicaj ja ni katzij wi' chi way ni ja wi' nata'Dios nyowi chakaja'. 33 Queri' nbij chewecomo ja way ja nuya' ja Dios jari' ja penakchila' chicaj jari' ja nuya' utzlaj c'aslemalchique ja winak pro canojelal, xeche'xi.

34 —Kajaw ¿nak tre mataya' chake la' jaway ja nabij le' pro ni ta ja wi' naya' chake

nojel tak k'ij? xeche' tre. Ja c'a Jesús xbijchic jutij chique:

35 —Anin c'ari' ja rin way, anin ninyowija utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Jawinak ja nyuke' quec'u'x wq'uin jari' nimchita wi' wa'al xtiquetij ta nixtac'a cha-kichi' ta chakaja'. 36 Pro cani' nbin chicchewe chi ixix masqui inetz'aton chic proni matiyuke' wi' ec'u'x wq'uin. 37 Canojelja winak ja neyataj chwe rmal ja Tatixeleje'e' ne'urkaj wq'uin in tok ne'urkaji mtaari' ja maquita nenuc'ul canojelal. 38 Aninxinkajto chila' chicaj, inpenak chi rbanicja rvoluntad ja rintakyonto, ma nvolun-tad ta anin nunbana' kaj ta nuyon. 39 JaTatixel ja takyonpi wxin quewa' rvoluntadri', chi canojel ja reya'on chwe rmal nimajun chique xtintz'ila' ta in tok xterila'ja q'uisbal tiemponenuyic canojelal chipanja camíc. 40 Ja Tatixel ja takyonpi wxinquewa' rvoluntad ri', chi canojel ja winakja ncotakij rwach ja Ralc'walaxel in nyuke'quec'u'x ruq'uin eje'e' nyataj chique jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Ja c'atok xterila' ja q'uisbal tiempo anin ninyicoquixin chipan ja camíc. Queri' xbij ja Jesúschique.

41 Ja c'a raj Israel eje'e' quemaj rtzijoxicja Jesús como mta quigana ruq'uin ja xbijchique chi arja' ja way kajnakto chila' chi-caj.

42—Jala' jun achi le' xwa'n Jesús ja rc'ajolJosé, kotak wa'an quewach rtata' rute' ala'.¿Nak tre tok nbij chi kajnakto chila' chicaj?xeche'e. 43 Ja c'a Jesús xbij chique:

—Ma quinetzijoj ta. 44Canojel ja winak jane'urkaj wq'uin chi nyuke' quec'u'xwq'uinni majun chique ja xta ruyon nurkaji, nirjawaxic wi' chi nec'amto rmal ja Tatixel jatakyonpi wxin. Pro ja ne'urkaj wq'uin, jatok xterila' ja q'uisbal tiempo anin ninyicoquixin chipan ja camíc canojelal. 45 Cani'tz'ibtal can chipan ja libro quixin profetaquewa' nbij ri': —Nerila' na jun tiempochi canojelal netijox na rmal ja Dios, ne'e.Rmalc'ari' nbij chewe chi canojel ja winakja quiya'on quixquin tre ja Tatixel in wicotakin ja c'utun chiquewach rmal eje'e'ri' ja ne'urkaj wq'uin chi nyuke' quec'u'xwq'uin. 46 Pro ma ja ta nbij chewe chiec'oli winak ja retz'atyon rwach ja Tatixel.C'o nac'a jun tz'atyon rwach pro xa ni

SAN JUAN 6:47 147 SAN JUAN 6:71xarwari' jun jari' ja Ralc'walaxel ja mero inDios penak wi'. 47 Ni katzij wi' ja xtinbijchic chewe ri', ja winak ja c'o yukulbalquec'u'x wq'uin eje'e' cuc'an chic ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij. 48 Anin ja rinway, anin ninyowi ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij. 49 Ja rewati't emama' ojereje'e' tok xeq'ueje' chipan ja lugar chakijlajulewmasqui quetij jamaná pro jamanámaxeruto' ta chipan ja camíc. 50 Pro ja way janmajon rbixic anin chewe camic ri' jari' jakajnakto chila' chicaj utzc'a chi nak xtitijorxin jari'maticami. 51 Jaway ja nyowi c'ac'ac'aslemal, ja way ja kajnakto chila' chicaj,anin c'ari'. Jawa'way ja c'a xinbij kaj cheweri', xa nak ta xtitijo rxin jari' nc'ase'e pro nichijutij. C'oli way ja xtinya' chique jawinakwawe' chwach'ulewutzc'a chi c'o jun c'ac'ac'aslemal nyataj chique. Jaway xtinya' jari'ncuerpo anin. Queri' xbij ja Jesús chique.

52 Ja c'a raj Israel eje'e' quemaj chic tzijchibil tak qui', junwi' nquibij jule' in junwi'chi na nquibij jule':

—¿Nak rbanic c'ala' nbij ja jun achi le' chinuya' ja rcuerpo chake chi nkatij? neche'e.53 Ja c'a Jesús xbij chic chique:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chic chewe ri',ja wi matetij ja cuerpo rxin ja Ralc'walaxelja xoc alaxic cuq'uin ja winak in wi matetijja rquiq'uel chakaja' jari' ma ewc'an ta jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. 54 Proxa nak ta netijowi ja ncuerpo rachbilja nquiq'uel jari' cuc'an chic ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij in tok xterila' jaq'uisbal tiempo anin ninyico quixin chipanja camíc. 55 Como ja ncuerpo anin jari'ja mero way in ja nquiq'uel jari' ja merocamsbal chakichi'. 56 Ja netijowi ja ncuerporachbil ja nquiq'uel eje'e' neq'ueje' pawanma anin in anin chakaja' ninq'ueje' patak canma eje'e'. 57 Ja c'aslic Tatixel arja'inrtakonto in rmal arja' tok nij inc'as wi'in queri' c'a chique ja winak ja xquetijowija ncuerpo rachbil nquiq'uel eje'e' nec'ase'na chijutij mwal anin. 58 Ja way ja nma-jon rbixic chewe camic ri' jari' ja kajnaktochila' chicaj, ma junan ta ruq'uin ja manája tij cumal ewati't emama' ojer pro maxeruto' ta chipan ja camíc. Jawa' way janmajon rbixic chewe ri' xa nak ta netijowinec'ase' na pro ni chijutij. Queri' xbij jaJesús chique. 59 Jawa' tijonem ri' xuya'

ja Jesús pa Capernaum chipan ja jay xinmolbal ri'il quixin ja raj Israel.

60 Ja c'a rdiscípulo ja Jesús eje'e' tokquic'axaj ja xbij e q'uiy chique quewa'quibij ri':

—Congana taka'an c'ayew ja nbij le' ¿nakta wi' xtel ruc'u'x chi rc'axaxic? xeche'e.61 Pro ja Jesús arja' bien rotak chi eje'e'quimajon rch'a'ic ja xbij chique in xbij chicchique:

—¿La pokon xena' ja tijonem ja c'a xinya'chewe ri'? 62 Pro ja Ralc'walaxel ja xocalaxic cuq'uin ja winak wi nerila' na junk'ij tok xtetz'at chi arja' njote' chila' chicajja bar c'o wi' nabey ¿nak c'a nech'ob chicari' trij? 63 Ja rEspíritu arja' nyowi ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij, ma ja ta jacuerpo xin jun winak nyowi. Ja tijonemxinya' chewe jari' xin ewanma, jun tijonemja nuya' chewe ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. 64Pro ec'oli chewe jamta yukul-bal quec'u'x wq'uin. Queri' xbij ja Jesúscomo arja' ni rotakinto wi' echinatak jamatiyuke' quec'u'x ruq'uin in ni rotakintowi' chakaja' nak xtijacho rxin pa quek'a'ja winak ja netzelan rxin. 65 In xbij chicchique: —Rmalari' ja tok xinbij chewe chimta moda xturkaji jun winak wq'uin chinyuke' ruc'u'x wq'uin ja wi matiyataj trermal ja Tatixel chi nyuke' ruc'u'x wq'uin.Queri' xbij ja Jesús chique.

66 Ja c'a rdiscípulo ja Jesús tok quic'axajja tijonem xuya' e q'uiy chique xemeloj canchiquij rmal, ma xetre' chi ta trij. 67 Ja c'aJesús xbij chic chique ja cablajuj apóstol:

—Ja c'a rixix ¿nak neban camic, lanixmeloj ixix chakaja'? ne' chique. 68 Ja c'aSimón Pedro quewa' xbij tre ri':

—Wajaw ¿bar c'a nokbe chi wi'? como xaayon atat natyowi ja tijonem ja rc'amontoja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij 69comoja rajoj yukul kac'u'x awq'uin in kotak chiatat ja rat Cristo, kotak chi at Ralc'wal jac'aslic Dios, ne' tre. 70 Ja c'a Jesús xbij chicchique:

—Ix cablajuj ja rixncha'on pro c'o junchewe ja xa uc'an rmal ja diablo, ne'e.71 Jawa' tzij xbij ri', tre ja Judas Iscariotetzijon wi', rc'ajol jun achi rbina'an Simóncomo ja Judas arja' njachowi ja Jesús paquek'a' ja winak ja netzelan rxin, arja' junchique ja cablajuj apóstol.

SAN JUAN 7:1 148 SAN JUAN 7:257

1 C'ac'ari' be ja Jesús chipan jule' chiclugar ja c'o chipan ja departamentoGalilea,matirajo' nbe pa tak lugar ja c'o chipanja departamento Judea como tri' ec'o wi'jule' aj Israel quimajon rch'obic nak nque-ban tre chi nquicamsaj. 2 Jari' tiempo c'ojun nmak'ij nnakajinto quixin ja raj Israel,ja rubi' ja nmak'ij xin tabernáculo ne'xi.3 Rmalc'ari' tok quewa' bix tre ja Jesúscumal ja rch'alal ri':

—¿Nak tre tokmacatelwawe' in natbe paJudea utzc'a chi ja radiscípulo ja rec'o chila'eje'e' necowini nquetz'at nojel ja ramajonrbanic wawe'? 4Como jun achi wi c'o rganachi bien notakixi nojel ja samaj nubanmta moda xta pan awatali nsamaji. Comoatat amajon rbanic wawe' nojel awa' wari'¿nak c'a tre tok matac'ut chiquewach jajule' chicwinak chakaja' pro ni chiquewachcanojelal? 5Queri' bix tre cumal ja rch'alalcomo nixtac'a eje'e' ta yukul ta quec'u'xruq'uin. 6 Ja c'a Jesús xbij chique:

—Ja ranin maja'n terila' ja ntiempochi ninbe pro ja chewe ixix nixcowininixbe xa nak ta chi tiempo'al. 7 Comoja chewe ixix, ja winak mta moda itzelta xquixquetz'at pro ma queri' ta chweanin, xa itzel ninquetz'at rmal ja nmajonrk'alasaxic chiquewach ja ritzelal nqueban.8 Pro ja rixix jix, jebana' ja nmak'ij, jaranin c'a ninbe na como maja'n terila' jantiempo. 9Queri' xbij chique in q'ueje' canpa Galilea.

* * * * * * * * * *10 Ja c'a tok ebenak chic ja rch'alal ja

pa nmak'ij c'ac'ari' be chic arja' pro xaruyon be, xa pan awatali xekaji. 11 Pro jac'a raj Israel eje'e' quimajon rcanoxic jaJesús chipan ja nmak'ij ja ntajini nbani: —¿Bar c'a c'o wi'? neche'e. 12 E q'uiy jawinak chipan ja nmak'ij quimajon tzij treja Jesús pro kas pan ekal netzijoni. Ec'olichique quewa' nquibij ri': —Congana utzlajachi ja Jesús, neche'e, pro junwi' chi nanquibij jule' chic chique: —Xa neruyoj jawinak, xa neruban engañar, neche'e. 13Procomo ni majun chique ja maquita nxbej ri'chiquewach ja cach tak aj Israel ja nimakquek'ij chewi' tok kas pan ekal netzijoni.

14 Kas c'a nc'ajarnak ja nmak'ij, c'o laquiji' k'ijmajtajnak tok be ja Jesús chipan ja

nimlaj templo xin Dios in xumaj quitijoxicja winak. 15 Ja raj Israel congana c'asc'o'iquic'axaj ja tijonem xuya':

—¿Nak tre c'ala' ja rachi le' conganataka'an rotak pro mta wa'an rtijon wi' ri'?neche'e. 16 Ja c'a Jesús xbij chique:

—Ja tijonem nya' anin ma anin tainwinakarsyon, ja winakarsyon jari' jaTatixel ja takyonpi wxin. 17 Ja winak ja c'oquigana nqueban ja rvoluntad Dios eje'e'bien ncotakij na ja wi Dios winakarsyonja tijonem nya' owi chaka ngana aninnwinakarsan nojoj nuyon. 18 Ja wi c'ojun achi nuya' jun tijonem in wi xa arja'winakarsyon nojoj ruyon jari' bien k'alajchi nrajo' nya' ruk'ij cumal ja winak prowi c'o jun nrajo' chi nya' ruk'ij ja takyonpirxin jari' k'alaj chi ni katzij wi' ja nbij inni majun engaño nuban. 19 Ja rixix ¿lama yatajnak ta c'a chewe ja ley xin Diosrmal ja Moisés chi nenimaj? pro ja ley nimajun chewe rmajon ta rnimaxic ja nbij.Queri' nbij chewe como nixtajini necanojwij nwach nak neban chwe chi ncamsaxic.Queri' xbij chique.

20 —Atat xa jun demonio atch'ujarsyon¿nak bin chawe chi ec'oli necamsan awxin?xeche' tre. 21 Ja c'a Jesús xbij chic chique:

—Ja xinban jutij chipan jun xula'nbalk'ij, ixix kas junwi' xetz'at. 22 Pro c'oc'a ebanon je'e ixix chakaja' masqui patak xula'nbal k'ij pro e'ebanon circunci-dar ja winak. Ne'eban circuncidar comoja Moisés tz'ibyon can chi queri' nebanchique in ja re nabey tak ewati't emama'cuq'uin eje'e' ja kas winakarsaxto wi' jacircuncisión, ma ruq'uin ta ja Moisés. 23 Jac'a rixix c'oli ebanon je'e masqui pa takxula'nbal k'ij pro e'ebanon circuncidar jawinak como queri' nrajo' ja ley xin Moiséschi neban. Ja wi queri' ebanon ixix ¿nak c'atre tok pit ewayewal chwij tok xintzursajjun achi pa jun xula'nbal k'ij? 24 Maxtatebila' ril jun winak ja tok ma ewotak tabien ja wi ril ja xuban owi ma ril ta. Bientech'obo' rij rwach nabey ja wi katzij chi rilja xuban. Queri' xbij ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *25 Ec'o c'a jule' chique ja winak ja raj

Jerusalén tok quic'axaj quewa' quibij ri':

SAN JUAN 7:26 149 SAN JUAN 7:50

—¿La ma ja ta c'ala' ja rachi le' ja majtaj-nak rcanoxic rij rwach chi ncamsaxi? 26Proja camic ni taka'an chiquewach ja winakntzijon wi' in ni majun nak ta nk'ilo ta rxinchi matitzijoni. Ja k'etol tak tzij ¿la maxtac'a quiniman chic eje'e' chi arja' ja Cristo?27 Pro jala' ja rachi le' kotak ja bar penakwi' pro ja Cristo ja tok xtipeti jari' majunotakyon bar xtipi wi'. Queri' quibij. 28 Jac'a Jesús rmajon quitijoxic ja winak chipanja nimlaj templo xin Dios in quewa' xbijchique ri':

—Ixix ewotak nwach in ewotak chakaja'ja bar inpenak wi'. Pro c'o jun ja rintaky-onto, arja' ni katzij wi' chi c'aslic Dios projari'ma ewotak ta rwach. Ja raninma chakata xinban mandar wi' nuyon chi xinpeti.29 Pro ja ranin wotak rwach como ruq'uinarja' inpenakwi' in arja' takyontowxin, ne'chique.

30 Rmalc'ari' ja xbij chique xa chewi'ja tok laj quechap chi nquecoj preso promajun nak ta chique chapo ta rxin comomaja'n terila' ja hora rxin chi nchapi. 31Proe q'uiy ja winak yuke' quec'u'x ruq'uin,quewa' quibij ri': —¿La ma Cristo ta c'awa'wari', la c'o chi ta na c'a jun ja maja'n tipetija más chi na nimak tak milagro nubanchwach awa' wari'? xeche'e.

32 Ja c'a fariseo eje'e' quic'axaj chi jawinak kas pan ekal quimajon rbixic chi jaJesús arja' ja Cristo. Rmalc'ari' tok quec'amqui' cuq'uin ja jefe quixin sacerdote, xe-quetak jule' soldado chi nquechap ja Jesús.33 Ja c'a Jesús arja' tzijon más cuq'uin jawinak, quewa' xbij chic chique ri':

—Anin xa jun ti tiempo chic ninq'ueje'checojol como ninmeloj ruq'uin ja rintaky-onto. 34 Ninecanoj chi na pro maquinewilchic, ja bar xquineq'ueje' chi wi' maquix-cowin ixix nixekaj chic tri', ne' chique. 35 Jac'a raj Israel eje'e' quemaj chic tzij tre ja c'abix chique rmal ja Jesús:

—¿Bar c'a xtibe wi' ja rachi le' in mako-cowini nkawil chic? ¿La nbe cuq'uin jakach tak aj Israel ja rec'o pa tak tinamitquixin ja winak ja ma e aj Israel ta, la tri'nbe wi' chi ne'ertijoj ja ma e aj Israel ta?36¿Nak tibij c'ari' ja xbij chake chi nkacanojpromatikawil in chakaja' ja bar c'o wi' arja'makocowin ajoj nokekaj chic tri'? queri'quibij.

37 Ja tok xerila' ja q'uisbal k'ij rxin janmak'ij jari' k'ij ja más nim ruk'ij, pe'i jaJesús chiquewach ja winak in quewa' xbijchique ri':

—Ja wi c'o jun chewe nuna' chakichi'tipeti wq'uin camic, turtija' ja ya' ja c'owq'uin. 38 Cani' nbij ja rtzobal Dios, jawinak ja nyuke' quec'u'x wq'uin c'oli rkantak ya' ja congana xtipulinto pa tak canmapro jule' ya' ja rc'amonto ja utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij. Queri' nbij, ne'e ja Jesúschique. 39 Queri' xbij chique como jari'nnatbej rxin ja rEspíritu Santo ja nyataj nachique jawinak ja yukul quec'u'x ruq'uin jaJesús. Pro ja rEspíritu Santo maja'n titaktotri' como ja Jesús maja'n tibe ruq'uin jaTatixel pa gloria.

40 Ja winak tok quic'axaj ja xbij ja Jesúsec'oli chique quibij:

—Jala' jun achi le' ni katzij wi' chi jala' japrofeta xin Dios ja bitajnak can chi npi na,xeche'e. 41 Jule' chic chique quibij:

—Jala' ja Cristo ja Rey ja tzujunto ojerrmal ja Dios, xeche'e. Pro jule' chic chiquequewa' quibij ri':

—¿La pa Galilea la'an npi wi' ja Cristochewi'? 42 ¿La ma tz'ibtal can ta c'a chipanja rtzobal Dios chi pa Belén npi wi' ja Cristocomo ja Belén jari' rtinamit ja rojer reyDavid in ja Cristo arja' riy rumam can jaDavid? xeche'e. 43Queri' queban ja winak,quemaj rch'a'ic chibil tak qui' rmal ja Jesús.44 Ec'oli chique cajo' ta quechap ja Jesúsquecoj ta preso pro majun nak ta chiquechapo ta rxin.

45 Ja rachi'i' ja xetaki chi nequichapa' jaJesús eje'e' xemelojto cuq'uin ja sacerdoteja nimak quek'ij in cuq'uin ja fariseo. Ja c'atok xe'ekaji quewa' bix chique ri':

—¿Nak c'a tre tok ma xechappi ta jarachi? xeche'xi.

46 —Cani' ntzijoni ja rachi le' ni majunachi ja queri' ta tzijonnak cani' arja', xeche'chique. 47 Ja c'a fariseo quibij chic chique:

—¿La maxta c'a xixban engañar ixixrmal ja rachi chakaja'? 48Ma ec'o ta wa'anja k'etol tak tzij ja yukul ta quec'u'x ruq'uinin nixtac'a jun ta chake ajoj ja rok fariseochakaja'. 49 Jala' jule' winak le' ja yukulquec'u'x ruq'uin eje'e' xama cotak ta ja leyxin Dios, mta quisamaj, majun ne'oc wi' treja Dios, xeche' chique. 50 Pro c'o c'a jun

SAN JUAN 7:51 150 SAN JUAN 8:19chique ja fariseo rbina'an Nicodemo, jari'ja xuban jutij be ruq'uin ja Jesús chak'a'. Jac'a Nicodemo arja' xbij chique ja rachbil:

51—¿La queri' ta c'a nrajo' ja ley ja yata-jnak chake rmal ja Dios nech'ob ixix chink'et tzij trij jun achi pro matiya' lugar trechi ntzijoni in matotakixi nabey wi c'o rilowimta? ne' chique. 52 Ja c'a reje'e' quemajryok'ic ja Nicodemo in quewa' quibij tre ri':

—¿La maxta c'a at aj Galilea atatchakaja'? Bien tatz'ata' chipan ja rtzobalDios chi ni mta wi' jun profeta xtiwinakarta pa Galilea, xeche' tre. 53 C'ac'ari'quipaxijel qui', xebe chi tak cochochcanojelal.

81 Ja c'a Jesús arja' be parwi' ja ti jayu'

rbina'an Rjayu'al Olivo. 2 Ja c'a chi rcabk'ij be chic jutij chanim chipan ja nimlajtemplo pa Jerusalén. Ja c'a winak xeberuq'uin. Arja' tz'abe'e in xumaj quitijoxic.3 Ja maestro ja netijon quixin ja winak treja ley xin Dios e cachbil ja fariseo eje'e'c'o jun ixok quic'amonto, xiltaji macunnakruq'uin jun achi jama rchajil ta. Xequiya'a'ja rixok chiquicojol ja winak. 4 C'ac'ari'quibij tre ja Jesús:

—Maestro, jawa' rixok ri' xiltaji macunruq'uin jun achi ja ma rchajil ta. 5 Inbin can chake rmal ja Moisés chipan jaley xin Dios chi necamsax tza'n abaj jarixoki' ja re quitakawari'. Ja c'a ratat¿nak nabij tre? xeche' tre. 6 Ja quic'axajtre xa nquic'ambajbej rxin, nquicanoj naknquichapbej rxin. Ja c'a Jesús ch'uque' kajchwi rkan, xumaj tz'ibanem pa tok'ulew,rwiruk'a' xucoj. 7 Pro eje'e' como xajutijquimajon rc'axaxic tre pe'e nojoj in quewa'xbij chique ri':

—Ja ni majun ril rumac chewe jari' tiy-owi ja nabey abaj tre ja rixok le', ne'chique. 8 Ja tok bitaj queri' rmal ch'uque'kaj chic jutij chwi rkan in xumaj chic jutijtz'ibanem pa tok'ulew. 9 Ja tok quic'axajja bix chique rmal ja Jesús quena' kaj chic'o quil quemac eje'e' chakaja' rmalc'ari'pa jujunal pa jujunal xebe. Ja c'a rija' eje'e'ri' ja kas xe'elel nabey in tok q'uiswani xebecanojelal. Xa ruyon chic ja Jesús q'ueje'can, ja c'a rixok arja' pe'e can chwach.10 Ja c'a Jesús tok pe'e nojoj chic jutij tok

xerutz'at ja winak ba la xe'oc wi', ti ruyonchic ja rixok c'o can in xbij tre:

—¿Bar c'a xe'oc wi' ja winak ja nebini jarawil? ¿La mta jun chique xuk'et ta tzijchawij xatruq'uiak ta tza'n abaj? ne' tre.

11—Ni majun, ne'e ja rixok.—In nixtac'a anin ta xtink'et ta tzij

chawij. Camic jat xarwari'macatmacun chita, ne'xi rmal ja Jesús.

* * * * * * * * * *12 C'ac'ari' tzijon chic jutij ja Jesús

cuq'uin ja winak in xbij chique:—Anin ja rin luz, nenuya' pa sakil cano-

jelal ja winak ja rec'o chwach'ulew. Canojelja winak ja nyuke' quec'u'x wq'uin eje'e'maqueq'ueje' chipan ja k'ekumal, nyatajchique ja sakil pro jun sakil ja nuya' chiqueja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Queri'xbij chique. 13 Pro ja fariseo eje'e' quech'a'tre ja xbij:

—Atat comoxa naya' kaj testigo'il chawijayon chewi' tok matikanimaj ja nabij le',xeche' tre.

14 —Masqui xa nuyon nya' kaj testigo'ilchwij pro ni katzij wi' ja nbij como aninwotak nak rbanic ja bar inpenak wi' intri' ninmeloj chi wi' chakaja'. Pro ja rixixma ewotak ta ja bar inpenak wi' in barxquinmeloj chi wi'. 15 Xa ena'oj ixix necojja nek'etbej tzij chwij, ma xin Dios ta,pro ja chwe anin ni majun nak ta nk'etta tzij trij. 16 Pro wi c'oli ja k'etoj tzijnban jari' ni rubey wi' ja k'etoj tzij nban.Queri' nbij chewe como ma nuyon ta aninnink'etowi ja tzij, ok ca'i' ruq'uin ja Tatixelja takyonto wxin. 17 Ja chipan ja ley xinDios ja c'ol ewq'uin c'oli tz'ibtal can chipanquewari', ja tok ec'o ca'i' achi'i' ja xa junanja testigo'il nqueya' jari' seguro chi ni katzijwi' ja testigo'il nqueya', queri' tz'ibtal can.18 Queri' c'a chwe anin chakaja', anin junin testigo chwij nak ja rinocnak wi' in jaTatixel ja takyonpi wxin arja' jun chakaja'.Queri' xbij chique.

19 —¿Bar c'a c'o wari' ja ratata'? xeche'tre.

—Ja rixix ni ma ch'obtajnak ta wi' emwalnak inocnak wi' in nixtac'a ja ta ja Nata'chakaja' ch'obtajnak ta emwal nak rbanic.Ja wixta ch'obtajnak emwal nak nbanicanin ch'obtajnak ta c'ari' emwal nak rbanicja Nata' chakaja', ne'e ja Jesús chique.

SAN JUAN 8:20 151 SAN JUAN 8:4220 Queri' c'a rbanic ja jule' tzij xuban

ja Jesús chipan ja nimlaj templo xin Diosja tok arja' rmajon quitijoxic ja winak.Tri' pa'l wi' ja bar nqueya' can wi' jaqui'ofrenda ja winak pro ni majun nak tachapo ta rxin como maja'n terila' ja horachi nchapi.

21Xumaj chic jutij tzij cuq'uin:—Anin ninmeloji ja bar inpenak wi'. Ja

c'a rixix ninecanoj chi na pro maquinewilchic, chipan ja rewil emac nixcam wi'. Jabar xquinbe chi wi' maquixcowin ixix nix-ekaj ta tri'. 22 Ja c'a raj Israel eje'e' quemajtzij chibil tak qui':

—¿La ncamsaj kaj ri' ruyon xa chewi' tokmakocowini nokekaji ja bar xtibe wi' arja'?xeche'e. 23 Ja c'a Jesús xbij chic jutij chique:

—Ixix xa ix xin wawe', ja c'a ranin in xinchila' chicaj, xa ix xin rwach'ulew pro jachwe aninma in queri' ta. 24Rmalc'ari' xin-bij chewe chi chipan ja rewil emac nixcamwi'. Ja rinocnak wi' anin nij in quirwari' jacani' nbin chic chewe, ja c'a wi matenimajchi queri' nbanic jari' ni nixcamwi' chipanja rewil emac. Queri' xbij chique.

25—¿Nak c'a ja ratat? xeche' tre.—Ja rinocnak wi' anin nij in quirwari'

ja cani' nbinto chewe nabey. 26 C'a c'ona ja rebanon ja maja'n tinch'a' cheweja nixbanbex condenar. Pro ja takyontowxin arja' ni katzij wi' nojel ja nbij in jarbin arja' chwe jari' nmajon rbixic aninchique ja winak wawe' chwach'ulew, ne'eja Jesús chique. 27 Pro ja xbij ja Jesús eje'e'matich'obtaj cumal chi tre ja Tatixel ntzi-jon wi'. 28 C'ac'ari' xbij chic jutij chique:

—Ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak tok xtejotba' chwach jun cruztokori' newotakij na nak inocnak wi' chinij in quirwari' ja cani' nbinto chewe innewotakij na chakaja' chi nojel ja nma-jon rbanic ma chaka ta nuyon kaj nbancomo nojel ja nmajon rbixic, ja Nata' arja'c'utyon chinwach. 29 Ja takyonpi wxin arja'c'o wq'uin camic, ja Nata' ni ma inrya'oncan ta wi'. Queri' rbanon chwe como aninni nmajon wi' rbanic ja nrajo' chwe chinban, ne'e ja Jesús chique. 30 Ja tok xbijja tzij ri' e q'uiy chique ja winak yuke'quec'u'x ruq'uin.

* * * * * * * * * *

31 C'ac'ari' xumaj tzij cuq'uin ja raj Is-rael ja yuke' quec'u'x ruq'uin, quewa' xbijchique ri':

—Ja wi xajutij nixq'ueje' chipan ja nt-zobal jari' ni katzij wi' chi ix ndiscípulo.32 Ja wi queri' neban newotakij na jani'ja nna'oj in newotakij na chakaja' chi nikatzij wi' ja ntzobal in tok xtewotakij jari'nixwasanel libre, ne' chique.

33 —Pro ja rajoj ok riy rumam canja rAbraham, majutij okq'uejenak ta paquek'a' winak okquibanon ta mandar ¿laok preso la'an chewi' tok nabij chake chinokwasaxel libre? xeche' tre. 34 Ja c'a Jesúsxbij chic chique:

—Ni katzijwi' ja xtinbij chewe ri', canojelja winak ja nemacuni eje'e' xa e esclavopa ruk'a' ja il mac como ja' il mac nbanomandar quixin. 35 Jun esclavo arja' mtaruk'a' tre chi xtiq'ueje' ta chijutij chipanja jay rxin ja rajaw pro jun alc'walaxeljari' c'o ruk'a' tre chi nq'ueje'e chijutij.36Rmalc'ari' nbij chewe chi ja Ralc'wal Dioswi arja' nixwasanel libre jari' ni katzij wi'chi ix libre. 37Anin wotak chi ix riy rumamcan ja rAbraham pro masqui ix riy rumamcan pro emajon rcanoxic wij nwach nakneban chwe chi ninecamsaj. Queri' c'aneban como mateya' lugar tre ja ntzobalchi nq'uiy más pa tak ewanma. 38 Nojelja nmajon rbixic anin jari' ruq'uin Nata'ntz'aton wi'. Pro nojel ja remajon rbanicixix jari' etata' ixix biyon chewe chi neban.Queri' xbij ja Jesús chique.

39—Pro ja katata' ajoj jari' ja rAbraham,xeche' tre.

—Ja wixta katzij chi ix riy rumam canja rAbraham ja ta c'ari' emajon rbanic jacani' xuban ja rAbraham. 40 Anin nojel janbin chewe jari' ni katzij wi' como ja Diosarja' biyon chwe pro masqui queri' rbanicpro ixix necanojwij nwachnakneban chwechi ninecamsaj pro ja rAbraham ma queri'ta xuban ja cani' nixtajini neban ixix chwecamic. 41 Ja c'a retata' ixix, ja cani' nubanarja' jari' emajon rbanic ixix chakaja', ne'eja Jesús chique.

—Ajoj tok xokalaxi ma ok alak'an takac'ala' ta, ajoj xa jun Tatixel kaxin jari' jaDios, xeche' tre. 42 Ja c'a Jesús xbij chicchique:

SAN JUAN 8:43 152 SAN JUAN 9:7—Ja wixta katzij chi ja Dios arja' Tatixel

ewxin ninewajo' ta c'a anin ari' chakaja'.Queri' nbij chewe como anin pa ranma jaDios inelnakto wi', ruq'uin arja' inpenakwi'. Ma chaka ta ngana inpenak, arja' taky-onto wxin. 43 ¿Nak c'a tre tok matich'obtajemwal ja nbij chewe? Matich'obtaji comoja ntzobal mta egana nec'waxaj. 44 Ixix ixralc'wal ja diablo in nak c'o rgana ja diablochi nuban nijawari' c'ol egana ixix nebanchakaja'. Ja diablo arja' ni camsanel wi'ja tok winakarto ja rwach'ulew. Nojelalja nbij ja Dios xa rc'ulel ja diablo comoja diablo arja' ni majutij ja katzij ta nbij.Ja tok nutz'ak tzij ja diablo jari' ni rxinwi' como arja' ni tz'akol tzij wi', arja' kasnwinakarsani ja tz'akoj tak tzij. 45 Proanin ja nmajon rbixic chewe jari' ni katzijwi' pro como ni katzij wi' xa chewi' jatok maquinenimaj. 46 ¿La c'o ta c'a junchewe ncowini nbij chi c'o wil nbanon?Pro ja nmajon rbixic chewe, ja wi ni katzijwi' ¿nak c'a tre tok maquinenimaj? 47 Jaralc'wal Dios eje'e' nqueya' quixquin treja nbix chique rmal ja Dios pro ja rixixmateya' ewxquin tre ja nbix chewe rmalcomo ma ix ralc'wal Dios ta chewi'. Queri'xbij ja Jesús chique.

48 Ja c'a raj Israel quemaj chic ryok'ic,quewa' quibij tre ri':

—Ajoj ni rubeywi' tok kabij chawe chi xaat cani' jun aj Samaria in c'o jun demoniouc'ayon awxin chakaja', xeche' tre. 49 Ja c'aJesús xbij chic chique:

—Anin mta jun demonio inc'ayon tacomo anin nmajon rya'ic ruk'ij ja nata' Diospro ja rixix xa nineyok'. 50 Pro anin maja ta ncanoj chi nya' nuk'ij cumal winakpro ja Nata' arja' ntajini nchomarsaj naknuban chi nya' nuk'ij cumal ja winak, arja'c'a xtibini bar c'owi' ja kas katzij, wiwq'uinanin owi ewq'uin ixix. 51 Ni katzij wi'ja xtinbij chewe ri', ja wi c'o jun nnimajja ntzobal jari' ni mta wi' camíc trij, ne'chique. 52 Ja c'a raj Israel eje'e' quibij chicjutij tre:

—Camic bien k'alaj chi c'o jun demoniouc'ayon awxin como atat nabij chi ni mtawi' camíc trij jun winak wi arja' nnimajja ratzobal pro ¿la ma xcam ta la'an jarAbraham ojer in la ma xecam ta la'an jarojer tak profeta chakaja'? 53 ¿La tibij an

tzij ari' chi atat más nim ak'ij chwach jakatata' Abraham ja tok arja' cami? In jarojer tak profeta xecam na ari' chakaja'.¿Nak c'a atocnak wi' nana' kaj atat? 54 Jac'a Jesús xbij chique:

—Ja ranin wixta xa nya' nojoj nuk'ijnuyon jari' mta noc wi' pro ja Nata' arja'nyo' nuk'ij in ixix nebij tre ja Nata' chi arja'Dios ewxin. 55Pro xama ewotakin ta rwachja Nata' pro anin bien wotak rwach. Jawixta xinbij chewe chi ma wotak ta rwachjari' xta c'a in junan ewq'uin ari' ja rixtz'akol tak tzij. Pro jari' wotak rwach, ninnimaj wi' ja rtzobal. 56 Ja rAbraham jaretata' nixche' tre, arja' janila quicoti ojerja tok ch'obtaj rmal chi nutz'at na ja k'ij jatok xquinpit anin in jari' xutz'at, conganaquicot rmal, ne'e ja Jesús chique.

57 —¿Nak moda c'ari' pro maja'n wa'antaban cincuenta ajuna', la atz'aton c'ari' jarAbraham? xeche' tre. 58 Ja c'a Jesús xbijchic chique:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', aninnij inc'o chi wi' ja tok maja'n talaxi jarAbraham, ne' chique. 59 Ja tok xbij queri'chique eje'e' quisic'la' abaj, laj queq'uiaktza'n abaj pro ja Jesús arja' xrawaj ri', xelelchipan ja templo in be.

91 Ja Jesús arja' rmajon binem tok xutz'at

jun achi ti moy ja ni pa ralaxic wi' chi moy.2 Ja c'a rdiscípulo quic'axaj tre:

—Rabí ¿nak tre c'ala' tok ni moy wi' tokxalaxi ja rachi le', nak c'o ril chewi', la rilarja' owi quil rtata' rute'? xeche' tre. 3 Jac'a Jesús xbij chique:

—Ma queri' ta, ma ril ta arja' chewi'tok rbanon quela' nixtac'a quil rtata' rute'chakaja'. Quela' rbanon ja rachi le' utzc'achi c'o jun nimlaj samaj xin Dios nk'alajinna ja tok xtitzuri. 4 Ja tok c'a inc'ona wawe' chwach'ulew rjawaxic chi nbanja rsamaj ja takyonpi wxin. Cani' treja tok noc ak'a' macatcowini natsamajchic. 5 Jaru' pa tiempo xquinq'ueje' wawe'chwach'ulew anin inocnak in cani' k'ij rxinja rwach'ulew, ne' chique. 6 Ja tok tzuritzij rmal c'ac'ari' chuban kaj pa tok'ulewin xumaj rbanic ch'abak tre ja ruchub,c'ac'ari' xuc'am, xuya' chi rwach ja ti moy7 in xbij tre: —Jat, jach'aja' rawach pa ya' ja

SAN JUAN 9:8 153 SAN JUAN 9:29rbina'an Siloé, ne' tre. (Ja bi'aj Siloé tibijtzij ntakel.) In queri' xuban ja rachi be.Ja tok xekaji xuch'aj ja rwach. Ja c'a tokch'ajtajto rmal melojto, nca'y chic.

8 Ja c'a rvecino ja rachi e cachbil jule' chicwinak ja bien quitz'aton chi moy nabeyeje'e' quibij:

—¿La ma ja ta c'ala' ja rachi le' ja nintz'abe' wi' chi rc'utuxic limosna? xeche'e.9 Ec'oli chique quibij:

—Arja' nac'a, xeche'e. In jule' chicquibij:

—Mni, ni quela' nca'yi pro ma arja' ta,xeche'e. Pro ja rachi arja' xbij chique:

—Anin nac'a, ne' chique.10 —¿Pro nak c'a xaban, natca'y chic

taka'an? xeche' tre.11 —C'o jun achi rbina'an Jesús, arja'

xchomij jule' ch'abak in tok chomtaj rmalxuya' chi nwach in xbij chwe: —Jat,jach'aja' rawach pa ya' rbina'an Siloé, ne'chwe. In queri' xinban xinbe. Ja c'a tokxinekaji xinch'aj ja nwach in queri' xubanjaktaji, ne' chique.

12 —¿Bar c'a c'o wi' ja Jesús camic?xeche' tre.

—Jari' ma wotak ta ba la c'o wi', ne'chique.

13 C'ac'ari' c'amarel ja rachi ja jaktajrwach, xeya' chiquewach ja fariseo. 14 JaJesús tok xchomij ja ch'abak in tok xujakrwach ja rachi jari' pa jun xula'nbal k'ijxuban wi'. 15 Ja c'a rachi c'axax chic trecumal ja fariseo:

—¿Nak xaban tok jaktaji ja rawach?xeche' tre.

—Ja rachi xchomij jule' ch'abak in tokchomtaj rmal xuya' chi nwach. C'ac'ari'xinch'aj ja nwach in queri' xuban jaktaji,ne' chique. 16Ec'oli chique ja fariseo quibij:

—Ja rachi rbina'an Jesúsma Dios ta taky-onto rxin como arja' matuban respetarja xula'nbal k'ij como c'o samaj nubanchipan, xeche'e. Pro jule' chic chiquequewa' quibij ri':

—¿Pro nak moda c'ari' jun achi wi xail mac ja nuban in nuban jun milagro jacani' nkatz'at camic ri'? xeche'e. In queri'queban, ma junan ta quech'ob trij ja Jesús.17 In quibij chic tre ja rachi ja jaktaj rwach:

—In atat ¿nak nabij tre ja rachi rbina'anJesús? como arja' xujak awach. ¿Nak ocnakwi' nach'ob atat? xeche' tre.

—Arja' jun profeta xin Dios, xeche'xrmal ja rachi.

18 Ja c'a raj Israel eje'e' ma xquinimaj tachi nimoywi' ja rachi nabey, ma xquinimajta chi c'a jaktaji ja rwach xa chewi' tokquetak quisiq'uixic ja rtata' rute'. 19 Jatok xe'ekaji ja rtata' rute' ja rachi c'axaxchique:

—¿La ewalc'wal ixix jawa' jun achi ri',la arja' ja nebij chi ni moy wi' tok xalaxi?¿Nak c'a tre tok nca'y chic camic? xeche'xi.

20—Ajoj kotak chi jala' kalc'wal in kotakchakaja' chi arja' ni moy wi' tok xalaxi.21 Pro ma kotak ta nak tre tok nca'y chiccamic nixtac'a kotak ta chakaja' nak jakowija rwach. Mejor, tre arja' tec'waxaj wi'como c'o chic rjuna', ri'j chic, arja' c'a nbinala' chewe nak ja xuban, xeche'e ja rtata'rute'. 22 Queri' quibij chique ja raj Israelcomonquixbej qui' chiquewach como ja rajIsrael eje'e' quichomin chic chi xa nak tanbini chi ja Jesús arja' ja Cristo wi ne'e,jari' matic'ul chic chipan ja jay xin molbalri'il ja bar nquemol wi' qui' ja raj Israelchi rc'axaxic ja rtzobal Dios, nch'akixelchijutij. 23Rmalc'ari' ja tok quibij: —Mejor,tre arja' tec'waxaj wi' como c'o chic rjuna',ri'j chic wa'an, xeche'e.

24 C'ac'ari' xec'amar chic jutij ja rachi jamoy nabey in quewa' quibij tre ri':

—Chwach Dios tabij ja kas mero rubeycomo ajoj kotak chi ja rachi rbina'an Jesúsarja' xa il mac ja nuban, xeche' tre.

25 —Ja wi xa il mac ja nuban jari' mawotak ta anin xarwari' ja wotak chi aninin moy nabey pro ja camic ninca'y chic,xeche'x rmal ja rachi.

26—Pro ¿nak c'a xuban chawe? ¿Nak c'axuban tok xujak awach? xeche' chic tre.

27 —Pro jari' nbin chi wa'an chewe proixix mta egana nec'waxaj. ¿Nak c'a tre toknec'waxaj chic jutij chwe? ¿La maxta c'anewajo' ixix chakaja' nixoc rdiscípulo? ne'chique. 28 Eje'e' congana pi quiyewal trij inquewa' quibij tre ri':

—Ja ratat ni k'alaj chi at discípulo rxinarja' pro ja rajoj ok discípulo rxin jaMoisés.29 Ajoj kotak chi tzijoni ja Dios ruq'uin jaMoisés pro ja rachi rbina'an Jesús jari' ba

SAN JUAN 9:30 154 SAN JUAN 10:12la penak wi', nak la takyonto rxin, xeche'tre.

30 —Pro nak moda taka'an matich'obtajemwal nak takyonto rxin pro xujak c'anwach, ne'e ja rachi chique. 31 Bien ko-tak chi ja Dios arja' matic'axaj ja tok c'olinc'utux tre rmal jun achi ja wi xa il macnuban ja rachi. Pro jun achi wi nuya' ruk'ijja Dios in wi nnimaj ja najo'x tre rmal jaDios chi nuban jari' nc'axaxi ja nc'utuj treja Dios. 32 Jaru' pa tiempo winakarnakto jarwach'ulew ni majun kac'axan ta chi c'o tajun achi rjakon ta rwach jun achi ja ni paralaxic wi' chi moy. 33 Ja Jesús wixta main Dios ta penak wi' ni ta c'a majun nakta ncowini nuban ari', queri' xbij ja rachi.34 Ja c'a reje'e' quemaj chic ryok'ic ja rachi,quewa' quibij tre ri':

—Ja ratat xa rmal il mac tok nij at moywi' xatalaxi ¿in atat nawajo' nokatijoj ajoj?Queri' quibij tre in quiwasajel chiquicojolchijutij in ma xquec'ul chi ta.

35 Ja c'a Jesús tok xc'axaj chi wasaxto jarachi in matic'ul chic arja' be, xerila' inquewa' xc'axaj tre ri':

—¿La yukul chic ac'u'x ruq'uin jaRalc'wal Dios? ne' tre.

36—Anin nwajo' nyuke' nuc'u'x ruq'uinpro tac'utu' chinwach nak chi achi'al c'ari'ja Ralc'wal Dios, ne'e ja rachi. 37 Ja c'a Jesúsxbij chic tre:

—Pro jari' atz'aton chic, anin c'ari' ja rinRalc'wal Dios ja nmajon tzij awq'uin camicri', ne' tre. 38 C'ac'ari' ja rachi xbij:

—Wajaw, anin camic nyuke' nuc'u'xawq'uin. Queri' xbij tre ja Jesús, xuque'chwach in xumaj rya'ic ruk'ij. C'ac'ari' jaJesús xbij:

39 —Anin inpenak wawe' chwach'ulewutzc'a chi bien nk'alajin na nak quibanicja winak. Inpenak utzc'a ja moya' njaktajquewach utzc'a chakaja' ja winak ja nebinichi neca'yi eje'e' nek'alajin na chi xa emoya', ne'e. 40 Ec'oli ja fariseo ec'o chi-nakaj ja Jesús tok quic'axaj ja xbij conganapi quiyewal trij in quewa' quibij tre ri':

—¿La ok moya' la'an ajoj chakaja' chewi'tok nabij queri'? xeche' tre.

41—Jawixta xeya' chewij chi pa k'ekumalixc'o wi' jari' mta nixchapbexi pro comonebij chi: —Ajoj bien kotak chic ja rbey

Dios, nixche'e, jari' nixchapbexi. Queri'xbij ja Jesús chique.

101 C'ac'ari' xbij chic:—Ja tzij xtinbij chewe ri' ni katzij wi', tok

c'o jun nrajo' noc chipan jun corral quixintak carnelo pro wi ma tri' ta noc wi' jabar wasan can wi' ruchi' ja corral, ja wixa junwi' njote' wi' in nkaj chipan jari' xajun alak'om in camsanel chakaja'. 2 Pro janoqui ja bar wasan can wi' ruchi' ja corraljari' ni katzij wi' chi arja' yuk'ul quixinja tak carnelo. 3 Ja tok nekaji ja rajyuk'chuchi' ja corral njak chwach rmal ja jakolchi' corral. Ja c'a tok noc chipan nc'axaxrukul cumal ja tak carnelo, ja c'a tak rxinarja' nerk'ijla', nbij quebi' chiquijujunal innumajto quilasaxic chipan ja corral. 4 Ja c'atok nelastajpi rmal nuc'amel quebey in jatak carnelo eje'e' netre'el trij como eje'e'bien cotak rukul chi arja' yuk'ul quixin.5 Pro wi c'o jun nsiq'uin quixin ja tak car-nelo pro wi ma cotak ta rwach jari' ma-quetre' trij, ja nqueban ne'anmajel chwachcomo ma cotak ta quekul ja winak ja rejunwi' chi na. 6 Jawa' c'ambal tzij ri' xbijja Jesús pro ja fariseo eje'e' xa matich'obtajcumal. 7 Ja c'a Jesús xbij chic jutij chique:

—Anin c'ari' ja rin rchi' corral ja barne'oc wi' ja tak carnelo. 8 Canojel jaxepeti ja tok maja'n quinpit anin in mapa rchi' corral ta xe'oc wi' eje'e' ari' xae alak'oma' in xa e camsanela' pro maxya' ta caso chique cumal ja tak carnelo.9 Anin c'ari' ja rin rchi' corral, xc'a nak taja xturkaj wq'uin jari' ntotaji in nyataj trexa nak ta ja nc'atzin tre, cani' chique jatak carnelo eje'e' nyataj chique chi ne'eline'oqui chipan ja quicorral, tok ne'eltonquewil ja buen tak k'ayis in nquetij. 10 Jaralak'om tok nbe cuq'uin ja tak carnelobien rch'obonel chi ne'erlak'ajto, nercam-saj in neruyoj. Pro ja ranin inpenak cuq'uinnunya'a' jun c'ac'a c'aslemal chique in maruyon tari' pro nnoji chakaja' jun nimlajquicotemal chipan ja quic'aslemal.

11 Anin in ajyuk' ja ni katzij wi' chiin utzlaj ajyuk'. Ja utzlaj ajyuk' arja'matipokonaj ncam pa quicuenta ja tak car-nelo. 12 Pro ma queri' ta nqueban ja xaetojon ja ma katzij ta chi e ajyuk'a', eje'e'

SAN JUAN 10:13 155 SAN JUAN 10:38ma e quixin ta ja tak carnelo in wi quetz'atchi pi jun itzel chicop eje'e' nequeya' canja tak carnelo in ne'anmajel. Ja c'a ritzelchicop arja' neruchap ja tak carnelo in ner-chicaj. 13 Ne'anmaji como matel quec'u'xchiquij ja tak carnelo, ja quijil ja netojbexixa jari' ja elnak quec'u'x trij. 14Anin in junajyuk' ja ni katzij wi' chi in utzlaj ajyuk',nenwajo' ja tak ncarnelo in bien wotakjani' quina'oj in queri' quibanon chweanin chakaja', 15 cani' kabanon ruq'uin jaTatixel, arja' ninrajo' in bien rotak jani'nna'oj in queri' nbanon anin tre chakaja',in aninmatinpokonaj nincampa quicuentaja tak ncarnelo. 16 In chakaja' ec'o china jule' tak ncarnelo ja ma ec'o ta chipanawa' corral ri'. Jari' ne'enc'ama' na, jac'a tok xtiquic'axaj ja nukul eje'e' nqueya'caso chwe in xa jun moc xtinban chiquecanojelal in xa jun ajyuk' nyuk'un quixin.

17 Como anin matinpokonaj nincam paquicuenta ja tak ncarnelo chewi' tok nin-rajo' ja Tatixel. Anin nya' wi' pa camíccumal in ninc'astaj chi na chipan ja camíc.18 Ja wixta mta ngana nincami maquin-cami, majun nak ta ncowin ta chwij chininrcamsaj ta pro jari' ni nganawi' chi nya'wi' chipan ja camíc. Wq'uin anin c'o wi'como nincowini nya' wi' chipan ja camíc innincowini ninc'astaj chic chipan chakaja'.Jari' bin chwe rmal ja Nata' chi queri' nban.Queri' xbij ja Jesús chique.

19 Ja tok bitaji tzij ri' rmal ja Jesús ja rajIsrael eje'e' quemaj chic jutij rch'a'ic chibiltak qui'. 20 Ec'oli chique quewa' quibij ri':

—Xa jun demonio uc'ayon rxin ja rachile', xa ch'ujarnak. ¿Nak tre tok neya' casotre? xeche'e. 21 In jule' chic chique quewa'quibij ri':

—Pro ma quela' ta ntzijon jun winak jatok c'o jun demonio uc'ayon rxin. ¿Lancowin la'an jun demonio xtujak quewachmoya' nech'ob ixix? xeche'e.

* * * * * * * * * *22 Xerila' ja nmak'ij ja c'o rubi' dedi-

cación ne'xi, chi nc'uli chipan ja tinamitJerusalén. Jari' tiempo rtiempo tew. 23 Jac'a Jesús arja' rmajon binem chipan ja nim-laj templo xin Dios. C'o c'a jun pa rkanjay ja rubi' nbixi xin Salomón ne'xi, tri'

c'a rmajon wi' binem. 24 Ja c'a raj Israelxequimolo' qui' trij in quibij tre:

—¿Nak tre tok matabij rubi' chake? Jawi atat ja rat Cristo ni tak'alasaj jutz'itchikawach, xeche' tre.

25—Pro jari' nbin chic chewe pro ja rixixxa maquinenimaj. Nojel ja samaj ja nma-jon rbanic ja bin chwe rmal ja Nata' jari'nc'utuwi nak inocnak wi'. 26 Pro ixix xamaquinenimaj como ma ix tak ncarnelo tacani' nbin chic chewe. 27 Ja tak ncarneloeje'e' nquic'axaj ja nukul in ninquinimaj,anin nenwajo', bien wotak jani' quina'ojin eje'e' netre' chwij. 28 Anin nya' chiqueja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij, nimaquebe wi' chipan ja nimlaj rpokonalin majun nak ta xquelasan ta pa nuk'a'.29 Ja Nata' arja' xeyo' chwe in arja' másk'axnak chi na rchok'ak' chiquewach cano-jelal inmajun nak ta xquelasan ta pa ruk'a'.30Anin xa ok junan ruq'uin ja Tatixel, ne'eja Jesús chique.

31 Ja c'a raj Israel jutij chic quisic'la' abaj,laj queq'uiak chic ja Jesús tza'n abaj. 32 Jac'a Jesús xbij chique:

—Anin q'uiy rwach ja samaj ja utzlajsamaj nbanon chewach ja yatajnak chwermal ja Nata' chi xinban. ¿La xa rumacon jun utzlaj samaj xinban xa chewi' toknewajo' ninecamsaj? ne' chique.

33 —Ma rmal ta jun samaj utz xabanchewi' tok natkaq'uiak tza'n abaj, rumacchi xacoj awi' como at Dios pro xwa'n atwinak in ja neli xa naban ofender ja Dios,xeche' tre. 34 Ja c'a Jesús xbij chic chique:

—¿La ma tz'ibtal can ta c'a chipan ja leyxin Dios ja c'ol ewq'uin chi ja Dios arja'quewa' xbij chique jule' winak ri'? —Aninxinbij chewe chi ix dios, ne'e ja Dios chique,queri' tz'ibtal can. 35 Queri' rbanic, ja Diosarja' xbij chique chi e dios, queri' ja rtzobalDios quic'axaj in bien kotak chi ja rtzobalDiosmtamoda xtiq'uextaj ta. 36 Ja c'a chweanin, Dios xinrucha' in xinrutakto wawe'chwach'ulew. Ja c'a reje'e'wi bix chique chie dios ¿nak c'a tre tok nebij ixix chwe chi xaofensa rc'amonto tre ja Dios ja tok xinbijchi anin ja rin Ralc'wal Dios? 37 Ja samajja nmajon rbanic, ja wi ma xin Nata' ta nic'a utz wari' ja wi maquinenimaj. 38 Prowi xin nata' Dios ja samaj ja nmajon rbanictenimaj c'a chi rxin arja' masqui matiyuke'

SAN JUAN 10:39 156 SAN JUAN 11:25ec'u'x wq'uin anin. Queri' nwajo' cheweutzc'a chi newotakij na chi ja Tatixel xajun rbanon wq'uin in anin chakaja' xa junnbanon ruq'uin utzc'a chi nyuke' ec'u'xwq'uin. Queri' xbij chique. 39 Jutij chic cajo'ta quechap quecoj ta preso pro arja' xuto'elri' pa quek'a'.

40 C'ac'ari' be chic jutij ja Jesús chaju-paraj ja binelya' Jordán. Ja c'a tok xekajitri' q'ueje' wi'. Jari' lugar tri' xeban wi'bautizar ja winak nabey rmal ja Juan. 41 Eq'uiy ja winak xe'ekaj ruq'uin ja Jesús inquewa' quibij ri': —Ja Juan masqui mta mi-lagro xuban can arja' pro ni katzij wi' nojelja rbin can tre ja Jesús le', xeche'e. 42 In eq'uiy chique ja yuke' quec'u'x ruq'uin tri'.

111 C'o c'a jun achi rbina'an Lázaro aj Be-

tania, arja' yawajnak. Ja Lázaro arja' c'ojun rana' rbina'an María in tri' c'o wi' jaMaría pa Betania chakaja' rachbil ja Martaja rnimal. 2 Jari'María ja xuban jutij xuc'amjule' ak'om qui' rxula', xucoj chi rkan jakajaw Jesús in xusu' chi rsamal rwi'. 3 Ja c'aMaría rachbil Marta eje'e' quetakel rbixictre ja Jesús, quewa' quibijel tre ri':

—Kajaw, ja kaxibal ja congana newajo'ewi' ruq'uin, arja' yawajnak, queri' quibijeltre. 4 Ja c'a Jesús tok xc'axaj ja xebix trequewa' xbij ri':

—Ja yobil tre ja Lázaro ma camíc tarc'amonto pro ja rc'amonto quewari', tri'nk'alajin na wi' chi ja Dios arja' conganarchok'ak' in congana nim ruk'ij, in junchic, congana nya' na ruk'ij ja Ralc'wal Diosrmal, ne'e.

5 Ja Jesús congana nerajo' chi e oxi'Marta in María ja ruchak' in ja Lázarochakaja'. 6 Ja c'a tok xekaj rbixic ruq'uin chiyawa' ja Lázaro arja' q'ueje' chi na ca'i' k'ijja bar c'o wi'. 7 Ja tok tz'akati ja ca'i' k'ijc'ac'ari' xbij chic chique ja rdiscípulo:

—Jo' chic jutij chipan ja departamentoJudea, ne' chique. 8 Ja c'a rdiscípulo eje'e'quibij tre:

—Rabí, ja raj Israel ja rec'o tri' laj wa'anxatqueq'uiak tza'n abaj in ¿nawajo' c'anatbe chic jutij tri'? xeche' tre. 9 Ja c'a Jesúsxc'ambej jun tzij chiquewach, quewa' xbijchique ri':

—¿La mta c'a cablajuj hora nca'yi ja k'ijchipan jun k'ij? Ja wi pa k'ij natbini jari'matachok' awakan como ja k'ij nsakirsanabey chawach. 10 Ja c'a wi chak'a' natbinijari' nachok' awakan como mta luz panawanma ja nsakirsan abey chawach, ne'e.11 C'ac'ari' xbij chic chique:

—Warnak chic ja Lázaro ja kamigo procanninbe ruq'uin chi nenc'asa', ne' chique.

12 —Kajaw, pro wi warnak chicch'enchila', ntzur ala', xeche' tre. 13 Proja Jesús tok xbij chi warnak ja Lázarojari' tibij tzij chi cami pro ja nquech'obja discípulo xa jic chi waram rbanon jaLázaro, xula'nnak. 14 C'ac'ari' ja Jesús nixk'alasaj chiquewach chi utz:

—Camnak chic ja Lázaro, ne' chique. Inxbij chic chique:

15 —Anin ninquicoti ja ma inc'o ta tri'ja tok cami pro emwal ixix tok nbij queri'chewe como jari' c'oli rc'amonto cheweutzc'a chi nyuke' más ec'u'x wq'uin. Procamic jo' tekatz'ata', ne' chique. 16 Ja c'aTomás ja yo'x ne'xi, arja' xbij chique ja rachtak discípulo:

—Jo' trij ja Jesús utzc'a chi ajoj jun nok-camsax ruq'uin chakaja', ne' chique, inxebe.

17 Ja c'a tok xe'ekaji bix tre ja Jesús chiquiji' k'ij mukun chic ja Lázaro pa jul. 18 Jatinamit Betania xa chinakaj Jerusalén c'owi', c'o la oxi' kilómetro rcojol ruq'uin, 19 ine q'uiy ja raj Israel e'urkajnak cuq'uin jaMarta in María chi nurquiyukba' quec'u'xrmal ja cami ja quixibal. 20 Ja Marta tokxc'axaj chi peti ja Jesús xerc'ulu' pro jaMaría tz'ubul can pa jay. 21 Ja c'a Marta tokxuc'ul ja Jesús quewa' xbij tre ri':

—Wajaw, ja wixta atc'o kuq'uin maquitacami ja nxibal. 22 Pro anin wotak chi jacamic xa nak ta nac'utuj tre ja Dios nuya'chawe, ne' tre.

23—Ja raxibal can nc'astaj rwach, ne'e jaJesús tre. 24 Ja c'a Marta xbij chic tre:

—Anin wotak chi nc'astaj na pro tokori'tok xquec'astaji ja camnaki' chipan jaq'uisbal k'ij, ne' tre. 25 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Pro nij aninwi' ninyico quixin jawinakchipan ja camíc, nij anin wi' ninyowi jautzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij. Xa nak taja yukul ruc'u'x wq'uin arja' masqui camipro jari' ma chijutij ta, nc'ase' chi na jutij.

SAN JUAN 11:26 157 SAN JUAN 11:5126 In chakaja' xa nak ta ja c'a c'as na camicja wi yukul ruc'u'x wq'uin jari' ni mta wi'camíc trij chijutij. ¿La nanimaj ja c'a xinbijchawe ri'? ne' tre.

27—Can nnimaj Wajaw, anin nnimaj chiatat ja rat Cristo, atat ja rat Ralc'wal Diosja bitajnak can ojer chi natpi na wawe'chwach'ulew, ne'e ja Marta tre.

28 Ja Marta tok bitaj can rmal ja tzijri' be chi rsiq'uixic ja María ja ruchak'.Ja c'a tok xekaj ruq'uin pan ekal tzijonruq'uin, quewa' xbij tre ri': —Xurkaji jaMaestro, natrsiq'uij, ne' tre. 29 Ja c'a Maríatok xc'axaj yictaji alnak in be ruq'uin jaJesús. 30 Ja Jesús arja' maja'n toc chipanja tinamit, tri' c'o can wi' ja bar c'ul wi'rmal ja Marta. 31 Ja c'a raj Israel ja rec'o pajay ruq'uin ja María chi ryukbaxic ruc'u'xtok quetz'at chi yictaji alnak ja María in beeje'e' xetre'el trij chakaja' in quewa' quibijchibil tak qui' ri': —Tri' nbe wi' ja barmukun wi' ja camnak, tri' ne'ok' chi wi',xeche'e.

32 Ja María tok xekaji ja bar c'o wi' jaJesús tok xutz'at xuque' chwach in xbij tre:

—Wajaw, ja wixta atc'o kuq'uin maquitacami ja nxibal, ne' tre. 33 Ja c'a Jesús tokxutz'at ja María chi rmajon ok'ej in ja jule'chic aj Israel e rachbil chakaja' quimajonok'ej arja' congana junwi' xuna', conganaxk'ututuj ri' ja ranma rmal bis 34 in xc'axajchique:

—¿Bar c'a emukun wi'? ne' chique.—Kajaw, jo' mpe' tekatz'ata', xeche' tre.

35 Ja c'a Jesús xumaj ok'ej. 36 Ja c'a raj Israeltok quetz'at chi rmajon ok'ej quewa' quibijri':

—Tetz'ata' mpe' le', ni k'alaj chi congananrajo' ja Lázaro, xeche'e. 37 Pro ec'olichique quewa' quibij ri':

—Ja wi xujak rwach ja rachi ja moy ¿lamaquita c'a cowin ari' xtzursaj ja Lázaro inmaquita cami? xeche'e.

38 Jutij chic ja Jesús congana junwi' xuna'rumac bis in be ja bar mukun wi' ja Lázaro.C'o jun jul c'oton chwach jun jayu', chipanmukun wi' in tz'apin ruchi' tre jun nimlajabaj.

39 —Tewasaj ja rabaj le', ne'e ja Jesúschique. Ja c'aMarta ja rana' ja camnak arja'xbij tre:

—Wajaw, jala' chuw chic como tubanquiji' k'ij ticami, ne' tre.

40 —¿La ma xinbij ta c'a chawe ja winyuke' ac'u'x wq'uin natz'at na chi ja Dioscongana rchok'ak' in congana nim ruk'ij?ne'e ja Jesús tre. 41 C'ac'ari' quiwasaj jarabaj chuchi' ja jul ja bar mukun wi' jacamnak. Ja c'a Jesús ca'y chicaj in quewa'xbij ri':

—Nata', anin nmaltioxij chawe chixac'waxaj ja xinc'utuj chawe. 42 Proanin bien wotak chi ni nac'waxaj wi' janc'utuj chawe xarwari' quewa' nbij chawecamic utzc'a ja winak ja quimolon qui' ri'eje'e' nquic'axaj ja nintajini nbij chawe innquinimaj chi atat attakyonpi wxin, ne'tre ja Tatixel. 43 Ja tok bitaji tzij ri' rmalja Jesús arja' tzijon chic jutij pro ni cowtzijoni, quewa' xbij ri': —Lázaro, catelto,ne'e. 44 C'ac'ari' xelto ja Lázaro pro macamnak chi ta. Ja ruk'a' rkan batz'on patziak in batz'on rpalaj tre jun su't. Ja c'aJesús xbij chique: —Tequira', teya'a' lugartre chi nbe, ne' chique.

* * * * * * * * * *45 Ja c'a raj Israel ja cachbilanel ja María

eje'e' tok quetz'at ja xuban ja Jesús e q'uiychique yuke' chic quec'u'x ruq'uin. 46 Proec'o chic jule' chique, eje'e' xebe cuq'uin jafariseo, xequibij chique jamilagro ja xubanja Jesús. 47 Ja c'a jefe quixin sacerdote ecachbil ja fariseo eje'e' xequemol ja jule'chic cach k'etol tak tzij in quewa' quibijchique ri':

—¿Nak nkaban c'awa'? Congana taka'anmilagro nuban ja Jesús. 48 Ja wi xtikaya'lugar tre chi nuban más jari' ma c'ayewta chi nyuke' quec'u'x ja winak ruq'uinpro ni canojelal. Jari' neyictajto ja rajRoma, nurquiyojo' ja katemplo rachbil jakatinamit chakaja', xeche' chique. 49 C'oc'a jun chique rbina'an Caifás, arja' ocnaklok'laj sacerdote chipan ari' juna'. Quewa'xbij ja Caifás chique ri':

—Ixix taka'an majun nixcowini ne-chomij. 50 Xa matich'obtaj emwal chimás na utz nokeli ja xa jun ncam pakaq'uexwach ja rok aj Israel chwach janq'uisi chi jun ja tinamit, ne' chique. 51 JaCaifás arja' majun rnaben chi Dios yo'tre ja tzij xbij. Como arja' ocnak lok'laj

SAN JUAN 11:52 158 SAN JUAN 12:15sacerdote chipan ari' juna' chewi' tokDios xuya' tre chi xbij pon nak ja maja'ntiban tre ja Jesús chi arja' ncam na paquicuenta ja tinamit Israel. 52 Pro maqueyon ta ja raj Israel ncam pa quicuenta,arja' nerumol na chakaja' canojel ja winakja ne'oc na e ralc'wal Dios ja rec'o nojelrwach'ulew utzc'a xa jun nuban chiquecanojelal. 53 Jari' k'ij quemajto rch'obic jak'etol tak tzij nak nqueban tre ja Jesús chinquicamsaj.

54 Rmalc'ari' tok ja Jesús arja' ma kas taq'ueje' chic chiquicojol ja raj Israel pro bechipan jun tinamit rbina'an Efraín ja c'ochinakaj jun lugar ja kas talani. Ja tokxekaji, tri' q'ueje'wi' e rachbil ja rdiscípulo.

55 Xa nnakajinto ja nmak'ij quixin jaraj Israel rbina'an pascua. E q'uiy jawinak ja tok xajalal maja'n terila' janmak'ij xe'elto pa tak quitinamit, xebepa Jerusalén chi rbanic jule' costumbre janquich'ach'ojirsbej pon qui' cani' nrajo'ja quireligión. 56 Ja c'a winak quimajonrcanoxic ja Jesús, ec'o chipan ja nimlajtemplo xin Dios in quemaj rc'axaxic chibiltak qui': —¿Nak nech'ob ixix tre ja Jesús,la npeti, la nurbana' ja nmak'ij owi macan ta? neche'e. 57 Ja c'a jefe quixinsacerdote e cachbil ja fariseo c'o chic junorden quiya'on, quewa' nbij ja orden ri':—Xa nak ta xtotakini bar c'o wi' ja Jesústiya'a' rbixic chake. Queri' queban utzc'achi nquechap ja Jesús in nquecoj preso.

121Waki' k'ij c'o chi wi' ja nmak'ij pascua

tok be chic jutij ja Jesús pa Betania ja barc'o wi' ja Lázaro. Jari' mismo Lázaro jayataj tre rmal ja Jesús chi c'astaj chiquicojolcamnaki'. 2C'o jun nimlaj wa'im chomixi japa Betania rumac ja xekaji ja Jesús cuq'uin.Ja Marta arja' rmajon ilinem, ja c'a Lázaroarja' jun tz'ubul chiquicojol ja winak jaretz'ubul ruq'uin ja Jesús pa mesa. 3 Jac'a María arja' xuc'am nc'aj litro ak'omnardone'xi, congana qui' rxula' in congananim rjil chakaja'. Ja c'a xuban, xutix jarak'om trij rkan ja Jesús c'ac'ari' xusu' chirsamal rwi'. Ja rak'om ni noji rxula' pajay. 4 C'o c'a jun chique ja rdiscípulo jaJesús rbina'an Judas Iscariote, arja' rc'ajoljun achi rbina'an Simón, arja' njacho na

ja Jesús pa quek'a' ja winak ja netzelanrxin. Ja Judas tok xutz'at ja xuban ja Maríaquewa' xbij ri':

5 —Ja rak'om le' ¿nak tre tok ma xuya'ta chake kac'ayij ta chi oxi' ciento quetzal,ja c'a rjil kaya' ta chique ja tak meba'i'?ne'e. 6 Queri' xbij pro ma rmal ta chinpokonaj quewach ja tak meba'i' comoarja' xa alak'om xa chewi' tok nlak'aj kaj japwok pa caja como pa ruk'a' c'o wi' ja pwokquixin ja Jesús e rachbil ja rdiscípulo. 7 Jac'a Jesús xuch'a' tre ja xbij, quewa' xbij treri':

—Ma tanak ta jaMaría como arja' rc'olonja rak'om chi nucoj chwij jari' nnatbej jancamic. 8 Ja tak meba'i' eje'e' nij ec'o wi'checojol ja wi c'ol egana neban utzil chiquepro ja chwe anin maquinq'ueje' ewq'uinnojel tiempo, ninwasaxel na checojol, ne'e.

9 Congana e q'uiy chique ja raj Israeltok quic'axaj chi c'o chic pa Betania jaJesús, tri' xebe wi' nequitz'ata' rwach proma ruyon ta ja Jesús como c'o quigananequitz'ata' rwach ja Lázaro chakaja'. Jari'mismo Lázaro ja yataj tre rmal ja Jesúschi c'astaji chiquicojol ja camnaki'. 10 Jac'a jefe quixin sacerdote eje'e' quemolqui' chi rchomarsaxic nak nqueban treja Lázaro chi nquicamsaj arja' chakaja'.11 Queri' queban como rumac ja Lázarochewi' tok e q'uiy chique ja cach tak ajIsrael xe'elel cuq'uin eje'e' in yuke' chicquec'u'x ruq'uin ja Jesús.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a chi rcab k'ij ja winak ja

re'ekajnak chi rc'ulic ja nmak'ij e q'uiychique tok quic'axaj chi benak ja Jesús paJerusalén 13 eje'e' quec'am rxak tak palma,xepeti chi nurquic'ulu'. C'ac'ari' quemajrakic quechi', quewa' quibij ri': —Dios,ko'ato'o' camic, peti ja To'onel janila nimruk'ij, arja' ja Rey kaxin ja rok aj Israel japenak pa rubi' ja kajaw Dios, xeche'e. 14 Jac'a Jesús arja' xcanoj jun bur ja c'a ti co'lna. Ja tok contaj rmal c'ac'ari' tz'abe'eltrij. Queri' xuban ja cani' tz'ibtal canojer chipan ja rtzobal Dios chi nbantaj na,quewa' nbij ri': 15—Ja rix aj Sión ma texbejta ewi' camic, tetz'ata' mpe' le' peti ja Reyewxin, tz'ubulto trij jun bur ja c'a ti co'l na.Queri' ja tz'ibtal can ojer.

SAN JUAN 12:16 159 SAN JUAN 12:36

16 Pro ja c'a rdiscípulo ja Jesús eje'e' xamatich'obtaj cumal nabey nojel awa' wari'ja ntajini nuban ja Jesús. Ja tok c'astaji jaJesús chiquicojol ja camnaki' in tok jote'chila' chicaj c'a tokoc'ari' ch'obtaj cumal inxurkaj chique chi tz'ibtal can ojer chipanja rtzobal Dios nojel awa' wari' ja xubanja Jesús in cani' tz'ibtal can ni queri' jaban tre. 17 Tri' ec'o wi' jule' winak jaxetz'ato rxin ja Jesús tok xuyic ja Lázarochiquicojol ja camnaki', eje'e' quetz'at jaxuban ja tok xbij tre ja Lázaro chi neltochipan ja jul ja bar mukun wi'. Jawa' winakri' eje'e' quimajon rbixic chique ja jule' chicwinak ja quetz'at. 18 Rmalc'ari' tok xepetija winak chi rc'ulic ja Jesús como quic'axajja milagro xuban tre ja Lázaro. 19 Ja c'afariseo xa pokon quena' rmal in quemajrbixic chibil tak qui': —Que'etz'ata' mpe'ja winak le' xebe ruq'uin ja Jesús pro nicanojelal, camic majun nokcowini nkabanchic tre, xeche'e.

20 Ec'o c'a jule' winak aj Grecia, eje'e'e'urkajnak pa Jerusalén, epenak chi rya'icruk'ij ja Dios chipan ja nmak'ij pascua.21 Xebe ruq'uin ja Felipe ja raj Betsaidaja c'o pa rcuenta Galilea. Ja tok xe'ekajruq'uin quewa' quibij tre ri': —Ajoj nkajo'nkotakij rwach ja Jesús, xeche' tre. 22 Jac'a Felipe arja' xerbij tre ja rAndrés c'ac'ari'xebe chi e ca'i' xequibij tre ja Jesús. 23 Jac'a Jesús tok xc'axaj ja bix tre quewa' xbijchique ri':

—Camic ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak xurwila' ja tiempo chicongana nya' ruk'ij. 24 Ni katzij wi' jaxtinbij chewe ja nc'ambej tzij chewach ri'.Ja jun chirwach trigo ja wi napokonaj na-muk pa tok'ulew jari' majun nelto in ma-jun cosecha nuya' pro ja wi matapokonajnamuk pa tok'ulew jari' nelto in conganarwach nuya'. 25 Ja wi napokonaj naya'can ja rac'aslemal wawe' chwach'ulew jari'natz'ila' ja utzlaj c'aslemal pro wi mat-apokonaj naya' can ja rac'aslemal wawe'chwach'ulew jari' nij awc'an wi' ja ut-zlaj c'aslemal in jari' c'aslemal ni mta wi'q'uisic trij. 26 Ja winak ja neniman wxinrjawaxic chi tri' nek'ax wi' ja bar nink'axwi' anin in chakaja' tri' ne'eq'ueje' wi' jabar inc'o wi' anin. Xa nak ta ja nenimanwxin eje'e' nya' na quek'ij rmal ja Nata'.

27 Camic congana nti'oni ja wanma, nilawulo' nban rmal pro ¿nak c'a nban? ¿Laxtinbij ta c'a tre ja Nata' chi arja' nin-ruto' utzc'a chi maquita nink'ax chipanja rpokonal ja penak chinwach ri'? Jari'ma can ta como ja penak chinwach ri'xa rmalari' tok inpenak anin wawe' chinink'ax chipan. 28 Xarwari' nbij chaweNata', tak'alasaj chiquewach ja winak chicongana nim ak'ij atat. Queri' xbij ja Jesús.C'ac'ari' c'o jun kulaj c'axaxi penak chila'chicaj quewa' xbij ri': —Jari' nk'alasanchic in nk'alasaj chi na más chakaja', ne'eja kulaj rxin ja Tatixel. 29 Ja winak jarec'o tri' ec'oli chique tok quic'axaj ja kulajeje'e' quibij chi xuban quiakolijay, xeche'e.In jule' chic quibij: —Jun ángel tzijontoruq'uin, xeche'e. 30 Pro ja Jesús arja' xbijchique:

—Ja kulaj ja c'a xec'waxaj jari' ma mwalta anin tzijoni, emwal ixix. 31 Camic xur-wila' ja tiempo chi nk'alajini nak rbanic jaritzelal ja c'o pa tak canma ja winak wawe'chwach'ulew, xurwila' ja tiempo chi nka-jsax rchok'ak' ja Satanás ja nbano mandarwawe' chwach'ulew in nbatataxel. 32Pro jachwe anin ja tok xquinjecbaxi jari' nenujic'canojelal ja winak xa nak ta chi winakilutzc'a chi nyuke' quec'u'x wq'uin. Queri'xbij ja Jesús. 33 Ja tok xbij queri' jari'xc'utbej nak xtiban tre ja tok xticamsaxichi chwach jun cruz njecbax wi'. 34 Ja c'awinak quewa' quibij tre ri':

—Pro kac'axan wa'an chipan ja rtzobalDios chi tok xtipeti ja Cristo arja' ni mta wi'camíc trij ¿nak c'a tre tok nabij atat chi jaRalc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uin ja winakchi rjawaxic chi njecbaxna chicaj? ¿Nak c'aja ralc'walaxel ja nabij le'? xeche' tre. 35 Jac'a Jesús xbij chic chique:

—Ja nsakirsan ebey camic arja' xa junca'i' k'ij nq'ueje' chi na checojol rmalc'ari'nbij chewe, como c'a c'o na ja luz checojolteya'a' lugar tre chi noc pa tak ewanmautzc'a chi matoqui ja k'ekumal pa takewanma. Ja winak ja xa pa k'ekumal nebinwi' eje'e' ma cotak ta bar xque'ekaj wi'.36 Como maja'n tel checojol ja nsakirsanebey chewi' tok nbij chewe, tiyuke' ec'u'xruq'uin camic utzc'a chi ni ja wi' ja sakilnuc'an ewxin, ne'e ja Jesús chique. Ja tok

SAN JUAN 12:37 160 SAN JUAN 13:9bitaj awa' tzij rmal ri' c'ac'ari' be, rawaj ri'chiquewach.

* * * * * * * * * *37 Ja Jesús masqui congana q'uiy ja mi-

lagro rbanon chic ja rc'utben chiquewachnak ja rocnak wi' pro eje'e' ni ma xyuke'ta wi' quec'u'x ruq'uin. 38 Queri' quebanutzc'a chi nbantaj cumplir ja bitajnak canrmal ja profeta Isaías ojer quewari': —Wajaw, xa ma e nim ta ja xenimani jaratzobal ja kaya' rbixic, xa ma e nim taja ch'obtaj cumal nak rbanic ja nimak takmilagro naban chiquewach. Queri' tz'ibtalcan. 39 Rmalc'ari' ma xecowin ta ja winakyuke' ta quec'u'x ruq'uin ja Jesús. Queri'queban como c'o chic jule' tzij bitajnak canrmal ja rIsaías quewari': 40 —Ja xuban jaDios chique cani' xermoyirsaj in xcowirsajja canma. Queri' xuban chique utzc'achi matiquetz'at ja nc'ut chiquewach chimatich'obtaj cumal ja nbix chique in ma-tiqueq'uex quina'oj chi netzuri. 41 Queri'rbin can ja rIsaías, tokori' xbij ja tok xutz'atja gloria ja rc'an ja Kajaw in tok tzijon trenak rbanic.

42 Pro e q'uiy chique ja k'etol tak tzijeje'e' quinimaj ja Jesús pro xa nquipokonajnquibij chi yukul quec'u'x ruq'uin comonquixbej qui' chiquewach ja fariseo: —Maxla nokquich'akijto chipan ja jay xinmolbal ri'il ja bar nc'axax wi' ja rtzobalDios in makoquec'ul chic chipan, xeche'e.43Queri' queban comomás na nqueya' casotre ja nbix chique cumal ja winak chwach janbix chique rmal ja Dios.

44 Xumaj chic jutij tzij ja Jesús, cow tzi-joni in quewa' xbij ri':

—Ja winak ja yukul quec'u'x wq'uin jari'yukul c'a quec'u'x ari' chakaja' ruq'uinja rintakyonto, ma ruyon ta wq'uin anin.45 Ja winak ja retz'atyon nwach quitz'atonc'a rwach ari' chakaja' ja rintakyonto.46 Anin inpenak wawe' chwach'ulew chinsakirsaj quebey ja winak chiquewachutzc'a xa nak ta chi winakil ja xtiyuke'quec'u'x wq'uin eje'e' maqueq'ueje' máschipan ja k'ekumal. 47Anin inpenak wawe'chwach'ulew ma rmal ta chi nk'et ta tzijchiquij ja winak pro inpenak chi quito'ic.Rmalc'ari' nbij chewe, ja wi ec'oli winakja nec'axani ja nbij chique pro wi ma-tiquinimaj jari' ma anin ta nink'eto tzij

chiquij. 48 Ja wi maticajo' nyuke' quec'u'xwq'uin in wi maticajo' nquinimaj ja nbinchique jari' c'oli ja nk'etbex tzij chiquijcomo ja tzij ja xinbij chique jari' nk'etbextzij chiquij tokori' tok xterila' ja nimlajjuicio xin q'uisbal k'ij. 49Queri' nbij chewecomo ja tijonem ja nc'utun chewach jari'ya'on chwe rmal ja Tatixel ja rintakyonto,ma chaka ta nwinakarsan nojoj nuyon, 50 inja tijonem ja ya'on chwe rmal ja Tatixelbien wotak chi jari' c'amyonto ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij. Queri' rbanic,nojel ja tzij nbij, xa nak ta chi tzijal, ja'Tatixel biyon chwe. Queri' xbij ja Jesús.

131 Xerila' ja pispra rxin ja nmak'ij pas-

cua. Ja c'a Jesús arja' rotak chi xurwila' jahora chi nuya' can ja rwach'ulew in nmelojruq'uin ja Tatixel. Cani' rbanonto chiqueja rdiscípulo wawe' chwach'ulew nij er-ajo'onto wi' in niquirwari' xuban can chicchique, c'oli ja xc'utbej chic chiquewachchi ni nerajo' wi'. 2 Arja' rmajon wa'imcuq'uin ja rdiscípulo. Ja c'a diablo arja'rbanon chic ja samaj pa ranma ja JudasIscariote ja rc'ajol Simón, rtakchi'in chicchi nujach ja Jesús pa quek'a' ja winak janetzelan rxin. 3 Ja c'a Jesús arja' bien rotakchi jachon pa ruk'a' nojelal rmal ja Tatixelin bien rotak chakaja' chi arja' ruq'uin jaDios penak wi' in ruq'uin nmeloj chi wi'jutij. 4 C'ac'ari' yictajto pa mesa, ja c'atziak ja rcojon trij ja rtziak jari' xlasajcan, xuc'am chic jun tziak ja cani' nquecojja rilinela' in jari' xucoj chic xe' rupan.5 C'ac'ari' xchomij jun palangana ya' inxumaj rch'ajic cakan ja rdiscípulo. Ja c'atok nch'ajtaji nusu' tre ja tziak ja rcojon xe'rupan. 6 Ja c'a tok xekaj ruq'uin ja SimónPedro chi nuch'aj ja rkan quewa' bix trermal ja Pedro ri':

—Wajaw, taka'an nach'aj wakan, ne'xi.7—Xamatich'obtaj amwal camic ja nma-

jon rbanic chawe pro nerila' na jun k'ij toknch'obtaj na amwal, ne'e ja Jesús tre.

8 —Ma can ta, atat ni ma yatal ta wi'chawij chi xtach'aj ta wakan, ne'e ja Pedrotre.

—Ja wi matinch'aj jari' ma at wachbil chita c'ari', ne'e ja Jesús tre. 9C'ac'ari' ja Pedroxbij tre:

SAN JUAN 13:10 161 SAN JUAN 13:33—Wajaw, ja wi queri' rbanic, ma ruyon ta

c'a wakan nach'aj ari', tach'aja' c'a nuk'a'in tabaka' nwi' chakaja', ne' tre. 10 Ja c'aJesús xbij chic tre:

—Jun achi wi rtijon chic atinem jari'ch'ajch'oj chic, ma rjawaxic chi ta tre chinjosk'ix chic, xa ruyon chic rkan nch'aji, inqueri' chewe ixix, ix ch'ajch'oji' chic proma ewanojelal ta, ne' tre. 11 Como arja'bien rotak nak ja njacho na rxin pa quek'a'ja netzelan rxin chewi' tok xbij chi: —Maewanojelal ta ix ch'ajch'oji', ne' chique.

12 Ja tok ch'ajtaji ja cakan rmal c'ac'ari'xucoj chic ja rtziak ja rwasan can in tz'abe'chic jutij pamesa in quewa' xbij chic chiqueri':

—¿La nch'obtaj emwal ja c'a xinbanchewe ri'? 13 Ixix nebij chwe Maestro,nixche' chwe, in Kajaw, nixche' chwe, injari' ni rubey wi' ja nebij como ni katzijwi' chi in Emaestro, in Ewajaw chakaja'.14Anin in Ewajaw, in Emaestro chakaja' proma xinpokonaj ta xinch'aj ja rewakan inqueri' c'a chewe ixix chakaja' rjawaxic chimatepokonaj nech'aj ja rewakan chibil takewi'. 15 Jun ejemplo awa' xinya' chewachri' chi queri' neban ixix chibil tak ewi' jacani' xinban anin chewe. 16Ni katzij wi' jaxtinbij chewe ri', jun ilinel ¿la nim ta c'aruk'ij chwach ja rajaw in jun banol takquilla nim ta c'a ruk'ij chwach ja takyonelrxin? 17 Ja wi nch'obtaj emwal ja c'a xinbijchewe ri' jari' congana qui'il chewe pro jawi nenimaj.

18 Pro ma ewanojelal ta ja qui'il chewecomo anin wotak jani' ena'oj ja rixncha'on.In ni rjawaxic wi' chi nbantaj na cumplirja tz'ibtal can chwe ojer chipan ja rtzobalDios, quewa' nbij ri': —C'o jun xinwachbilajchi wa'im jari' xoc nc'ulel, yictaj chwij.Queri' tz'ibtal can. 19 Ja xinbij chewe ri'masqui maja'n tibantaji pro nbij chewecamic chi ni nbantaj na wi'. Queri' nbijchewe utzc'a ja tok xtibantaji tokori' biennch'obtaj emwal nak inocnak wi' utzc'anenimaj chi nij in quirwari' ja cani' nbintochewe. 20 Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri',xa nak ta xquec'ulu quixin ja rajsamajela' janenutakel, anin c'ari' ninquec'ul chakaja',in xa nak ta xquec'ulu wxin nquec'ul c'ari'chakaja' ja takyonto wxin. Queri' xbij jaJesús chique.

* * * * * * * * * *21 Ja tok bitaji tzij ri' rmal c'ac'ari' xu-

maj jun nimlaj bis, congana lawulo' nubanranma rmal in xbij chic chique:

—Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', c'o junchewe, arja' njacho na wxin pa quek'a' jawinak ja netzelan wxin, ne' chique. 22 Jac'a rdiscípulo eje'e' quemaj rtz'atic qui',matich'obtaj cumal chok tre bix wi' ja tzij.23 C'o jun chique ja rdiscípulo ja congananajo'x rmal, arja' k'eloc ruq'uin ja Jesús pamesa. 24 Ja c'a Simón Pedro arja' xubanpon ruk'a' chwach ja jun chic discípulo chinc'axaj tre chok tre bix wi' ja tzij rmal jaJesús. 25 Ja c'a discípulo como arja' k'elocchwa ruc'u'x ja Jesús chewi' tok xc'axaj tre:

—Kajaw ¿nak chake ja njacho awxin? ne'tre.

26 —Ja bar xtinya' wi' ja caxlanwayja mu'un, arja' c'ari', ne'e ja Jesús tre.C'ac'ari' xumu' ja caxlanway in tre ja JudasIscariote xuya'wi', ja rc'ajol Simón. 27 Ja c'aJudas arja' tok c'amtaj rmal ja caxlanwayc'ac'ari' xoqui ja Satanás pa ranma in bixtre rmal ja Jesús:

—Ja ramajon rch'obic chi naban jat, ta-bana' chanim, ne'xi. 28Pro ja rec'o pa mesani majun chique ch'obtaj ta cumal nak tretok bix queri' tre ja Judas rmal ja Jesús.29 Ec'oli chique, eje'e' quech'ob kaj chi jaJudas bix tre chi nbe, nerlok'o' ja nc'atzintre ja wa'im xin nmak'ij owi ntakel chinersipaj jun ti ayuda chique ja tak meba'i'como ja Judas ruq'uin arja' c'o wi' caja xinpwok. 30 Queri' xuban ja Judas tok chakamaril c'amtaj rmal ja caxlanway be, xelelchiquicojol, ocnak chic ak'a'.

* * * * * * * * * *31 Ja c'a tok elnakel chic ja Judas xumaj

chic jutij tzij ja Jesús, quewa' xbij chic ri':—Camic ni k'alaj wi' chi congana nim

ruk'ij ja Ralc'walaxel ja xoc alaxic cuq'uinja winak. In jun chic, rmal ja rc'aslemalja Ralc'walaxel tri' ntz'at wi' chi congananim ruk'ij ja Dios chakaja'. 32 Como jaDios arja' nya' ruk'ij rmal ja rc'aslemalja Ralc'walaxel rmalc'ari' ja Dios nk'alasajna chi congana nim ruk'ij ja Ralc'walaxelchakaja', nk'alasaj na chi xa jun quibanonruq'uin in jari' nk'alasaj chanim. 33Chak'lajwalc'wal, anin xa jun ti tiempo chicninq'ueje' checojol. Ninecanoj chi na pro

SAN JUAN 13:34 162 SAN JUAN 14:17cani' xinbij chique ja jule' chic aj Israelqueri' nbij chic chewe ixix camic quewari',ja bar xquinbe chi wi' maquixcowin ixixnixekaj tri'. 34 C'o jun c'ac'a mandamientonbij can chewe ri', tewajo' ewi'. Cani'nbanonto anin chewe nij ixnwajo'onto wi'queri' c'a tebana' ixix chakaja' ni tewajo'wi' ewi'. Jari' ja c'ac'a mandamiento nya'can chewe. 35 Ja wi queri' nebanwi newajo'ewi' tri' c'a nixtz'at wi' cumal canojelal jawinak chi ni katzij wi' chi ix ndiscípulo,ne'e ja Jesús. 36 Ja c'a Simón Pedro arja' xbijtre:

—Kajaw ¿bar c'a tri' natbe wi'? ne' tre.—Ja bar xquinbe wi', atat macatcowini

nattre' chwij camic pro nerila' na jun k'ijja tok xcattre' na chwij, ne'xi rmal ja Jesús.

37 —Wajaw ¿nak tre tok ma xquincowinta xquintre' chawij camic? Anin matin-pokonaj nincamsax amwal, ne'e ja Pedro.

38 —¿La ni katzij wi' nabij chi mat-apokonaj natcamsax mwal? Pro ja xtinbijanin chawe ri' ni katzij wi', ja tok maja'ntok'i ja ac', atat oxmul xtabij chwe chi maawotak ta nwach, ne'xi rmal ja Jesús.

141 C'ac'ari' xbij chic chique:—Maxta ticapuj ec'u'x, ni tiyuke' wi'

ec'u'x ruq'uin ja Dios in wq'uin aninchakaja'. 2 Ja chi rochoch ja Nata' sobreja lugar c'o chila'. Ja wixta ma queri' taxinbij ta c'ari' chewe chakaja'. Anin ninbecamic nenchomarsaj na ja lugar ewxin.3 In como xinbij chewe chi ninbe chi nen-chomarsaj ja relugar pro ninmelojpi chicjutij nixunc'ama' kaj utzc'a chi nixq'ueje'chic wq'uin. Queri' nban utzc'a ja barxquinq'ueje' wi' anin tri' nixq'ueje' wi' ixixchakaja'. 4 Ixix ewotak ja bar xquinbewi' inewotak ja bey chakaja', ne' chique. 5 Ja c'aTomás arja' xbij tre:

—Wajaw, ajojma kotak ta ja bar natbewi'¿nak moda c'ari' tok nabij chake chi kotakja bey? ne' tre.

6 —Pro anin c'a ja rin bey, wq'uin aninniltaj wi' nojelal ja ni katzij wi' ja ni ma-jun engaño rc'an in anin ninyowi ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij. Mta jun nak taxtekaj ta ruq'uin ja Tatixel jamaquita yukulruc'u'x wq'uin. 7 Ja wixta ch'obtajnaktoemwal nabey nak ja kas mero nbanic

ch'obtajnak ta c'ari' emwal chakaja' nakrbanic ja Nata' pro ja camic ri' xtich'obtajelemwal nak rbanic ja Nata' in etz'aton chicrwach chakaja', ne'e ja Jesús chique. 8 Ja c'aFelipe arja' xbij tre:

—Wajaw, tac'utu' chikawach ja Tatixel inxa ruq'uin ari' nokquicoti, mta nak chi tankajo' chawe, ne' tre. 9 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Felipe ¿nak tre tok nabij queri' chwechi anin nc'ut chewach ja Tatixel protubanwa'an q'uiylaj tiempo inc'ol ewq'uin,la maja'n c'a tich'obtaj amwal ari' naknbanic? pro ja re'otakyonnwach jari' cotakc'a rwach ari' ja Tatixel. 10 ¿La matan-imaj chi anin xa jun nbanon ruq'uin jaTatixel in ja Tatixel arja' xa jun rbanonwq'uin chakaja'? Nojel ja tzij ja nbij chewema chaka ta nwinakarsan nojoj nuyon,ja Tatixel ja c'o pa wanma arja' nsamajpa wanma chi rbanic nojel ja nmajonrbanic. 11 Tenimaj ja nbij chewe chi aninxa jun nbanon ruq'uin ja Tatixel in ja'Tatixel xa jun rbanonwq'uin anin chakaja'.Owi matenimaj ja chaka tzij nban ewq'uincomo c'o c'a ja nimak tak milagro nbanonchewach rmaltari' xtenimaj.

12 Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri', jawinak ja nyuke' quec'u'xwq'uin eje'e' xtiy-ataj na chique chakaja' chi nqueban ja ni-mak tak milagro ja cani' nban anin. Xtiy-ataj na chique chi más chi na nimak takmilagro xtiqueban chwach ja cani' nbanonanin. Queri' nbij chewe como anin ninberuq'uin ja Tatixel rmalc'ari' tok xtiyatajna chique chi queri' nqueban. 13 In junchic, nojel ja xtec'utuj tre ja Nata' in wiyukul ec'u'x wq'uin chi rc'utuxic, anin nya'chewe ja nec'utuj. Queri' rbanic utzc'achi nya' na ruk'ij ja Tatixel pro rmal jaRalc'walaxel tok nya' ruk'ij. 14 In jutijchic nbij chewe, xa nak ta ja xtec'utuj inwi yukul ec'u'x wq'uin chi rc'utuxic, aninninyo' chewe ja nec'utuj.

* * * * * * * * * *15 Ja wi ni katzij wi' chi ninewajo' jari'

nenimaj ja nbij chewe chi neban. 16 Jac'a ranin nc'utuj na tre ja Tatixel chiarja' nutakto jun chic ja nto'o ewxin janq'ueje' ewq'uin pro ni chijutij. 17 Jantakto chic ewq'uin jari' ja rEspíritu Santoja ni katzij wi' nojel ja nbij. Ja winak ja

SAN JUAN 14:18 163 SAN JUAN 15:4xa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xeje'e' maquecowini nquech'ob nak rbanicja rEspíritu Santo in matiquec'ul. Comoeje'e' matiquetz'at rwach in nixtac'a cotakta rwach chewi' tok queri' nqueban. Pro jarixix ewotak rwach como arja' c'ol ewq'uinin nq'ueje' na pa tak ewanma.

18 Anin ninbe pro matinban can cheweix cani' tak ac'ala' ja chaka nemalataji, canninmelojpi chic jutij ewq'uin. 19 Xajalalmaja'n quinbe. Ja c'a tok xquinbemaquinquetz'at chic ja winak ja xa ruq'uinrwach'ulew yukul wi' quec'u'x pro ja rixixninetz'at chi na. Como anin wc'an jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij rmalari'newc'aj na ixix chakaja' ja utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij. 20 Ja c'a tok xtipeti jarEspíritu Santo jari' bien nch'obtaj chicemwal chi anin xa jun kabanon ruq'uin jaTatixel, bien nch'obtaj chic emwal tri' chiixix xa jun ebanon wq'uin in anin chakaja'xa jun nbanon ewq'uin. 21 Ja winak janec'olowi ja ntzobal pa tak canma in winquinimaj ja ntzobal tri' netz'at wi' chi nikatzij wi' chi nincajo'. Ja winak ja ne'ajo'nwxin ne'ajo'x c'a eje'e' ari' rmal ja Nata' inne'ajo'x mwal anin chakaja' in xtink'alasajwi' chiquewach. Queri' xbij ja Jesús chique.

22 C'ac'ari' c'oli ja bix tre rmal ja Judaspro ma ja ta ja Judas Iscariote, quewa' bixtre ri':

—¿Nak c'a rbanic ari' ja nabij le'chi nak'alasaj awi' chikawach ajoj promatak'alasaj awi' chiquewach ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'x?ne'xi.

23—Ja winak wi ni katzij wi' chi nincajo'nquinimaj c'ari' ja ntzobal. Ja wi queri'nqueban ne'ajo'x c'ari' rmal ja Nata', okca'i' ruq'uin ja Nata' nokekaj cuq'uin in no-qui ja canma como kochoch in nokq'ueje'chipan. 24 Ja winak ja maque'ajo'n wxinmatiquinimaj c'ari' ja ntzobal. Ja c'a nt-zobal ja remajon rc'axaxic camic ma aninta inwinakarsyon nojoj nuyon, ja Tatixel jatakyonpi wxin arja' biyon chwe.

25 Nojel awa' nbin chewe como c'a inc'ona checojol. 26 Pro ja c'a tok ma inc'ochi ta checojol tokoc'ari' c'o chi na junntakpi na ewq'uin chi eto'ic jari' ja rE-spíritu Santo. Arja' ntakto na rmal jaNata' in pa nubi' anin tok xtitakto. Arja'

xtic'utu chic chewach nojelal, arja' nnatanchic chewe nojel ja nbin can chewe. 27Aninninbe pro kas tiquicot can ja rewanma.Anin c'o jun quicotemal wq'uin jari' nya'can chewe pro jari' ma junan ta ruq'uin jaquicotemal ja xa xin rwach'ulew. Maxtaticapuj ec'u'x inmaxta texbej ewi' chakaja'.28 Ixix xec'waxaj ja tok quewa' xinbij cheweri': —Anin ninbe pro ninmelojpi chi najutij ewq'uin. Ruq'uin ja Nata' ninbe wi',xinche' chewe. Ja wixta congana ninewajo'xixquicot ta c'ari' ja tok xinbij chewe chiruq'uin ja Nata' ninbe wi' como ja Nata'arja' más na nim ruk'ij chinwach anin.29 Camic nya'on pon chic rbixic chewe nakja maja'n tiban chwe utzc'a tok xtiban-taji tokori' nyuke' ec'u'x wq'uin pro nichijutij. 30 Xa jurata chic inc'o checojolchi noktzijon ewq'uin. Queri' nbij chewecomo ja Satanás ja nbano mandar wawe'chwach'ulew arja' xajalal maja'n turkajichi ninurchapa' pro arja' mta ruk'a' chwe,majun nak ta ninrchapbej. 31Xarwari' aninnya' wi' pa ruk'a' utzc'a chi ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xeje'e' bien ncotakij na chi congana nwajo'ja Tatixel utzc'a bien ncotakij na chi nnimajja bin chwe rmal ja Tatixel chi nunbana'kaj. Camic quixyictaji, jo', ko'el chipan jalugar ri', ne' chique.

151 C'ac'ari' xc'ambej tzij chiquewach,

quewa' xbij chique ri':—Wq'uin anin nelto wi' ja c'aslemal ja

katzij chi c'aslemal, anin in junan ruq'uinja rkan jun mocaj uva. Ja c'a Nata' arja'junan ruq'uin ja nbano cuenta ja uva innjosk'ij. 2Arja' nkupijel ja rk'a' uva nojelalja mta rwach nuya', eje'e' c'ari' ja winak jachaka ec'oloc wq'uin. Pro ja rk'a' uva janwachini jari' njosk'ix rmal ja Nata' utzc'achi nwachin más. 3 Pro ja rixix ixjosk'inchic como nojel ja tzij xinbij chewe jari'xixjosk'bexi. 4 Xa jun tebana' wq'uin in xajun nban anin ewq'uin chakaja'. Cani' tre jark'a' uva ja wixta ma jun ta rbanon ruq'uinja rkan jari' mta moda xtiwachin ta. Inqueri' chewe ixix chakaja', ja wi ma jun taneban wq'uin jari' mta moda xtiwachin taja rutzil xin Dios pa tak ewanma.

SAN JUAN 15:5 164 SAN JUAN 15:275 Anin in rkan ja jun mocaj uva, ja c'a

rixix ix tak ruk'a'. Xa nak ta chewe wi xajun nuban wq'uin in wi anin xa jun nbanruq'uin jari' junan ruq'uin ja rk'a' uva jabuena nwachini. Queri' nbij chewe comomajun nak ta nixcowini neban ja wi majun ta neban wq'uin. 6 Ja winak ja ma junta nqueban wq'uin queri' nban na chiqueja cani' nban tre ja rk'a' uva, nkupixel innchakiji c'ac'ari' nmol ruchi' in nporox pak'ak'. 7 Ja wi xa jun neban wq'uin winq'ueje'e ja ntzobal pa tak ewanma jari'tec'utuj tre ja Dios xa nak ta newajo' innyataj na chewe. 8 Ja wi buena nwachini jarutzil xin Dios pa tak ec'aslemal jari' nya'ruk'ij ja Nata' cumal ja winak emwal in tri'nixtz'at wi' chi ni katzij wi' chi ix ndis-cípulo. 9 Cani' rbanon anin chwe ja Tatixelarja' nij inrajo'on wi' in queri' nbanonanin chewe chakaja' nij ixnwajo'on wi' incamic nbij chewe, quixq'ueje' chipan jarajoben ri'il wxin. 10 Ja wi ni nenimaj wi' janbij chewe chi neban jari' ni nixq'ueje' wi'chipan ja rajoben ri'il wxin, cani' nbanonanin, ni nniman wi' ja bin chwe rmal jaNata' chi nban in nij inc'o wi' chipan jarajoben ri'il rxin ja Nata'. 11 Nojel ja c'axinbij kaj chewe ri' utzc'a chi xtiq'ueje'ta pa tak ewanma ja quicotemal ja c'o pawanma anin. Xinbij chewe utzc'a chi xtinojta ja quicotemal pa tak ewanma.

12 Cani' nbanon anin chewe nij ixn-wajo'on wi' queri' c'a tebana' ixix chakaja'tewajo' ewi', jawa' jun mandamiento nya'can chewe chi neban. 13 Ja tokmatapokonajnatcam pa quicuenta ja rawamigo jari'bien k'alaj chi congana ne'awajo', mtajun ajoben ri'il ja queri' chi ta. 14 Jac'a rixix ix wamigo ja wi nenimaj ja nbijchewe chi neban. 15 Nojel ja nc'waxanja bin chwe rmal ja Nata' jari' nk'alasanchic chewach in rmalari' nbij chewe chi ixwamigo. Camic ma ja ta nbij chewe chi xaix nmoso como jun moso arja' ma rotak tanak ntajini nuch'ob ja rpatrón. 16 Ma ixixta xixcanonwxin, ja xinban, anin xincanonewxin chi xixoc apóstol, xinbij chewe chinixbe nebana' ja nsamaj. Queri' xinbanchewe utzc'a chi ja samaj ja nebana' c'oli jarutzil xin Dios nwachij utzc'a chi ja rutzil janewachij jari' mta q'uisic trij. Queri' rbanicutzc'a ja Tatixel arja' nuya' na chewexanak

ta nec'utuj tre ja wi yukul ec'u'x wq'uin chirc'utuxic. 17 Nojel awa' ja c'a xinbij cheweri' utzc'a chi newajo' ewi'.

* * * * * * * * * *18 Ja winak ja xa ruq'uin rwach'ulew

yukul wi' quec'u'x ja wi eje'e' xa itzelnixquetz'at bien tech'obo' chi queri' que-ban anin chwe nabey, itzel xinquetz'atchakaja'. 19 Ja wixta ix cachbil ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xjari' lok' ta nixquena' ari'. Pro jari' ma ixcachbil ta como anin xixnucha' chiquico-jol in xixnparti'ij rmalc'ari' tok itzel nix-quetz'at. 20 Turkaj chewe jun tzij ja xin-bij chewe quewari': —Jun moso arja' manim ta ruk'ij chwach ja rpatrón, xinche'chewe. Tibij c'a tzij ari' ja wi c'o pokonquibanon anin chwe c'o c'a pokon xtique-ban ari' chewe ixix chakaja'. Ja c'a wiquinimaj ja ntzobal ja xinbij chique jari'xtiquinimaj ja xtebij ixix chique chakaja'.21 Pro mwal anin ja tok xtetij pokon paquek'a'. Eje'e' nqueban na pokon chewecomo ma cotak ta jani' rna'oj ja Dios jatakyonto wxin. 22 Ja wixta maquita xinpetiwixtamaquita xink'alasaj chiquewach jani'rna'oj ja Dios jari' mta nechapbexi pro jacamic mta nquitobej qui' xtiquibij ta chima quemac ta. 23 Ja winak ja xa itzelninquetz'at jari' xa itzel nquetz'at ja Nata'chakaja'. 24 Ja wixta maquita xinban janimak tak milagro chiquewach, pro jule'milagro ja ni majun nak chi ta banyon, jari'mta nechapbexi pro jari' quetz'at in camicxa itzel ninquetz'at in xa itzel nquetz'at jaNata' chakaja'. 25 Queri' nqueban utzc'achi nbantaj cumplir ja tz'ibtal can chwechipan ja ley xin Dios ja c'o cuq'uin, quewa'nbij ri': —Eje'e' xa itzel xinquetz'at prochaka queri' mta wil, mta xinban chique.Queri' ja tz'ibtal can. 26 Pro ja jun chicTo'onel ja c'o ruq'uin ja Nata' arja' nkajtona ewq'uin como anin xquintakoto rxin.Arja' ja rEspíritu Santo pro jun Espírituja ni katzij wi' nojel ja nbij, jun Espírituja ruq'uin Nata' npi wi'. Ja tok xturkajewq'uin arja' nk'alasaj na chiquewach jawinak nak inocnak wi' anin. 27 Ja c'a rixixchakaja' nek'alasaj na chiquewach ja winaknak inocnak wi' como ixix nij ixc'o wi'wq'uin ja tok xinmajto ja nsamaj.

SAN JUAN 16:1 165 SAN JUAN 16:2216

1 Nojel awa' ja c'a xinbij kaj chewe ri'utzc'a chi mateya' can ja yukulbal ec'u'xwq'uin ja tok c'oli nak xtipi chewij. 2Comoja winak eje'e' nixquich'akijto na pa tak jayxin molbal ri'il ja bar nc'axax wi' ja rtzobalDios in maquixc'ul chic chipan. In c'uluto,nerila' na jun k'ij ja tok nixquicamsaj inja pa quetzij eje'e' rvoluntad Dios nque-ban ja nixquicamsaj. 3 Queri' xtiquebanchewe como eje'e' xa ma cotak ta jani'rna'oj ja Tatixel in nixtac'a cotak ta janna'oj anin chakaja'. 4Nojel awa' ja xinya'pon rbixic chewe ri' utzc'a tok xtibantajiquewa' nebij ri': —Ja c'awa' bin can chakermal ja Jesús, xquixche' na. Ma xinbijta chewe nabey nojel awa' wari' como c'ainc'o na checojol. 5 Pro ja camic comoninbe chewi' tok nbij can chewe. Camicninmeloj ruq'uin ja takyonto wxin pro nimajun chewe nc'waxaj ta chwe: —¿Bar c'anatbe wi'? ne' ta chwe. 6 Pro ja rebanon,nojnak ja bis pa tak ewanma rmal ja xin-bij chewe. 7 Pro nojel ja nmajon rbixicchewe ni katzij wi'. Ja ninel checojol jari'c'oli rc'amonto chewe. Ja wixta maquinbemaquita nkajto ari' ewq'uin ja jun chicTo'onel pro ja wi ninbe, anin ninetakotorxin ewq'uin. 8-11 Ja c'a tok xtikajto ja junchic To'onel quewa' ja samaj ja nurbana'kaj ri'. Jun, bien nk'alasaj na chiquewachjawinak ja xa ruq'uin rwach'ulew yukulwi'quec'u'x chi c'oli ja quil quemac quibanon.Como eje'e' ma yukul ta quec'u'x wq'uinchewi' tok xtuch'ob chiquewach chi e aj'ile ajmaqui'. In jun chic ja samaj nurbana'kaj, bien nk'alasaj na chiquewach chi jaTatixel arja' ni utzwi' ninrutz'at como arja'nuya' na chwe chi tri' ninbe wi' ja bar c'owi' arja' in maquinetz'at chic. In c'o chicjun ja samaj ja nurbana' kaj, bien nk'alasajna chiquewach chi ja Dios arja' nuk'ettzij chiquij ja banol tak itzelal como arja'rk'eton chic tzij trij ja Satanás ja nbanomandar wawe' chwach'ulew.

12 Anin c'a c'o na ja maja'n tinbij chewepro matich'obtaj emwal ja xtinbij ta chewecamic. 13 Ja tok xtipeti ja rEspíritu Santoja nk'alasani jani' ja Dios ja ni katzij wi' chiDios arja' nuc'an ewxin in bien nk'alasaj nachewach nojelal nak ja kas mero rbanic jaDios. Queri' xtuban como arja' ma chaka

ta ruyon xtiwinakarsaj nojoj ja xtibij, janbix tre rmal ja Tatixel jari' nbij arja'. Injun chic, arja' nk'alasaj na je'e chewach jamaja'n tibantaji. 14 Ja c'a tok xtipeti jari'nuk'ij anin nurya'a' como arja' nuc'amtona ja c'o pa nuk'a' anin chi nurk'alasajchewach nak rbanic. 15Nojel ja c'o ruq'uinja Tatixel c'o nuk'a' anin tre chakaja'rmalc'ari' tok xinbij chewe chi ja rEspírituSanto arja' nuc'amto na ja c'o pa nuk'a'anin chi nurk'alasaj chewach nak rbanic.

* * * * * * * * * *16 Xa jurata chic ninq'ueje' checojol in

maquinetz'at chic pro xa ma nim ta jatiempo ja maquinetz'at c'ac'ari' ninetz'atchi na jutij. Queri' nbij chewe como ninberuq'uin ja Tatixel. Queri' xbij ja Jesúschique. 17 C'ac'ari' ec'oli chique ja rdis-cípulo quemaj tzij chibil tak qui', quewa'quibij ri':

—¿Nak tibij c'awa' ja nbij chake chi:—Xa jurata chic ninq'ueje' checojol inmaquinetz'at chic pro xa ma nim ta jatiempo ja maquinetz'at c'ac'ari' ninetz'atchi na jutij, taka'an ne' chake, in ja junchic nbij chakaja' chi: —Queri' nbij chewecomo ninbe ruq'uin ja Tatixel? taka'anne'e. 18 ¿Nak tibij c'awa' ja nbij xa ju-rata? taka'an matich'obtaj kumal ja nbij,neche'e. 19 Ja c'a Jesús arja' rotak chi ncajo'nquic'axaj tre nak rbanic in xbij chique:

—¿La ja' nec'waxaj chibil tak ewi' jaxinbij chewe chi xa jurata chic ninq'ueje'checojol in maquinetz'at chic pro xa manim ta ja tiempo ja maquinetz'at c'ac'ari'ninetz'at chi na jutij? 20 Ni katzij wi' jaxtinbij chewe ri', ixix nixok' na, nixbisonna pro ja winak ja xa ruq'uin rwach'ulewyukul wi' quec'u'x eje'e' nequicot na. Promasqui xquixbisoni pro jari' bis chakajalal tok xtoc'owi in nwinakar chi na junquicotemal pa tak ewanma. 21 Cani' nubanjun ixok ja tok xajalal maja'n tiq'ueje'e junti ral, arja' lawulo' nuban rmal ja rti'obalcomo xurwila' ja hora chi nq'ueje'e ja tiral. Pro ja te'ej tok c'o chic ja tac'al jari'matinataj chic rmal ja ti'onem ja k'ax trij.Matinataj chic pro rumac ja quicotemalja c'o chic pa ranma como c'o chic junti yaqui' xuya' chwach'ulew. 22 Queri' c'achewe ixix chakaja' camic, emajon bis pronutz'at chi na jutij ri' kawach ewq'uin,

SAN JUAN 16:23 166 SAN JUAN 17:9janila xquixquicot rmal pro jun quicotemalja majun nak ta xtiwasan ta chewe. 23 Jac'a tok xterila' ri' k'ij tokori' ma rjawaxicchi ta chewe chi c'o chi ta xtec'waxaj chita chwe. Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri',xa nak ta ja xtec'utuj tre ja Tatixel wi panubi' anin nec'utuj wi yukul ec'u'x wq'uinchi rc'utuxic arja' nuya' chewe. 24 Ja cani'ebanonto mta ec'utun pan oración ja panubi' ta anin. Pro ja camic anin nbij chewe,tec'utuj in nyataj chewe. Quirtari' nebanutzc'a chi xtinoj ta ja quicotemal xin Diospa tak ewanma.

* * * * * * * * * *25 Nojel awa' ja nbin chewe ri' c'o je'e

c'ambal tak tzij xincoj chi rbixic ja maxel ta claro chewach. Pro nerila' na junk'ij tok ma rjawaxic chi ta xkotzijon chita ewq'uin pa c'ambal tak tzij tokoc'ari'bien nk'alasaj na chewach nak rbanic jaTatixel. 26 Ja c'a tok xterila' ja k'ij tokori'tok pa nubi' anin nec'utuj tre ja Tatixelnak ja kas newajo'. Pro ma rjawaxic taja kas ta na nbochi'ij ja Tatixel chi nuya'chewe ja nec'utuj tre. 27 Arja' nuya' chewecomo nixrajo' xa chewi' tok nuya' chewe.Queri' nuban chewe como ixix ninewajo'in chakaja' nenimaj chi ruq'uin ja Diosinpenak wi'. 28Ruq'uin ja Tatixel inelnaktowi', inpenak wawe' chwach'ulew in camicnya' can ja rwach'ulew, ninmeloj chic jutijruq'uin ja Tatixel. Queri' xbij ja Jesúschique. 29 Ja c'a rdiscípulo eje'e' quibij tre:

—Camic bien taka'an claro xelchikawach ja c'a xabij le', jala' ma c'ambaltzij ta. 30 Ja camic bien ch'obtajnak chickumal chi atat nojel awotak, ma rjawaxicta chawe chi nac'waxaj ta na ja nkac'axajchawe como jari' awotak chic tok maja'ntikac'axaj chawe rmalc'ari' nkanimaj chiruq'uin ja Dios atpenak wi', xeche' tre. 31 Jac'a Jesús xbij chique:

—¿La ni katzij wi' chi nenimaj chiruq'uin ja Dios inpenak wi'? 32 Pro nerila'na wa'an jun hora ja tok nineya' can tinuyon in jari' xajalal nrajo' chi nbantajcumplir. Jari' hora nixchicaxi, nixanmajiin nixbe chi ewochoch chejujunal. Promasqui nineya' can pro ma nuyon ta aninja ninq'ueje' can como ja Tatixel arja' ni c'owi' wq'uin. 33 Nojel awa' ja xinbij chewechipan awa' jun tucwak'abil ri' utzc'a chi

nyataj na chewe ja quicotemal xin Dios jatok xa jun chic ebanon wq'uin. Ja chipanawa' rwach'ulew ri' congana rpokonalxtetij na pro quixquicoti como ja ritzelalrxin ja rwach'ulew jari' ni ma cowinnakta wi' chwij, nij anin wi' inch'ocmajnak.Queri' xbij ja Jesús chique ja rdiscípulo.

171 Ja Jesús tok bitaj rmal ja tzij ri' ca'y

chicaj in xumaj chic rbanic oración, quewa'xbij tre ja Tatixel ri':

—Nata', camic xurwila' ja hora, ta-bana' c'a chwe ja nak'alasbej chiquewachja winak chi congana nim nuk'ij ja rinAlc'walaxel, queri' ta naban chwe utzc'achi anin natnk'alasaj chic atat chiquewachchakaja' chi congana nim ak'ij. 2Como atataya'on chwe chi c'o nuk'a' chique canojelalja winak. Queri' abanon chwe utzc'a chianin c'oli ja utzlaj c'aslemal nya' chiquecanojel ja winak ja re'aya'on chwe pro junutzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. 3 Jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij quewa'rbanic ri', ja winak tok cotak jani' ja rana'ojatat ja xa ayon chi ni katzij wi' chi at Diosin tok cotak jani' nna'oj anin ja rin Jesu-cristo ja rinatakonto wawe' chwach'ulewjari' cuc'an ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisictrij. 4Aninnya'on ak'ijwawe' chwach'ulew,xinq'uis rbanic nojel ja samaj ja raya'onchwe chi nban. 5 Camic Nata', taya'a'chwe chi queri' nkaban chic awq'uin pagloria ja cani' kabanon nabey ja tok maja'ntitz'ucarsaxi ja rwach'ulew, congana nimnuk'ij tri'. Taya'a' chwe chi ninbe chic jutijawq'uin pa gloria ja bar nk'alajin wi' chicongana nim nuk'ij.

6 Ec'oli ja rachi'i' ja re'acha'on chiquico-jol ja winak wawe' chwach'ulew, eje'e'e'aya'on chwe. Anin bien xink'alasajchiquewach jani' ja rana'oj. Eje'e' nij eawxin wi' in camic e'aya'on chwe, quini-man ja ratzobal. 7 Eje'e' cotak chic camicchi awq'uin atat penak wi' nojel ja xinbanja raya'on chwe chi xinban. 8 Como aninnbin chic chique nojel ja rabin chwe. Eje'e'quiniman chic ja nbin chique in camic biencotak chi awq'uin atat inpenak wi', nquin-imaj chi atat attakyonto wxin. 9 Ja camicnintajini nban orar pa quicuenta eje'e', mapa quicuenta ta ja winak ja xa ruq'uin

SAN JUAN 17:10 167 SAN JUAN 17:26rwach'ulew yukul wi' quec'u'x. Ninta-jini nban orar pa quicuenta ja re'aya'onchwe como e awxin. 10 Canojel ja re wxinanin e awxin atat chakaja', canojel ja reawxin atat e wxin anin chakaja'. Comoxa jun kabanon cuq'uin chewi' tok ruq'uinja quic'aslemal ntz'attaj wi' chi janila nimnuk'ij. 11Padre Santo, camicmaquinq'ueje'chic más wawe' chwach'ulew pro ja reje'e'neq'ueje' na pro ja ranin ninmeloj chicjutij awq'uin. Pan abi' atat que'achajij canque'awaraj can ja re'aya'on chwe utzc'axta jun xtiqueban ja cani' kabanon ajojawq'uin xa jun kabanon. 12 Anin tokxinq'ueje' cuq'uin wawe' chwach'ulew panabi' atat xenuban cuenta, majun nak tachique xtz'ila' ta ri', xa jun chique ja xtz'ila'ri' pro jari' ja ni yatal wi' trij chi nutijpokon chipan ja juicio. Queri' xuban utzc'achi nbantaj cumplir ja tz'ibtal can ojerchipan ja rtzobal Dios. 13 Pro ja camic aninninmeloj awq'uin in nojel awa' ja nintajininbij chawe camic ri' ni chiquewach eje'e'nbij can wi' wawe' chwach'ulew utzc'achi xtinoj ta pa tak canma ja quicotemalja c'o wq'uin. 14 Anin bien xink'alasajchiquewach ja ratzobal ja rabin chwe incamic xa itzel netz'at cumal ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xcomo eje'e' ma ruq'uin ta rwach'ulewyukul wi' quec'u'x in cani' chwe aninchakaja' ma ruq'uin ta rwach'ulew yukulwi' nuc'u'x. 15 Ma ja ta nc'utuj chawe chine'awasajel wawe' chwach'ulew xquebeta awq'uin camic ri', ja nwajo' chawechi ne'aban cuenta wawe' chwach'ulewutzc'a chi maquech'ac rmal ja ritzelal.16 Eje'e' ma ruq'uin ta rwach'ulew yukulwi' quec'u'x cani' chwe anin chakaja' maruq'uin ta rwach'ulew yukul wi' nuc'u'x.17 Camic que'aparti'ij, tach'ach'ojirsaj jacanma tre ja ratzobal como ruq'uin ja rat-zobal nkatz'at wi' nak ja kas mero abanicja katzij chi at Dios. 18 Cani' abanonchwe xinatakto wawe' chwach'ulew queri'c'a nban anin chique chakaja' nchomarsanchic chi nenutakel chwach ja rwach'ulewchi nequibana' ja rasamaj. 19 Camicanin nparti'ij wi' chi solo avoluntad atatnban pro cumal eje'e' ja tok nban queri'.Queri' nban utzc'a chi neparti'ix chic eje'e'chakaja' chi solo avoluntad atat nqueban

pro rumac ja neq'ueje' chipan ja ratzobalja nk'alasan chiquewach nak ja kas meroabanic ja ni katzij wi' chi at Dios.

20 Pro ma queyon ta eje'e' nmajonrbanic oración pa quicuenta como eje'e'nqueya' na nbixic chique jule' chic in rmalja xtiquibij ec'o chi na jule' ja xtiyuke'na quec'u'x wq'uin in camic nban orarpa quicuenta eje'e' chakaja'. 21 Camicnban pon orar pa quicuenta utzc'a chixta jun xtiqueban canojelal ja winak janyuke' quec'u'x wq'uin cani' kabanon ajojawq'uin Nata' como atat xa jun abanonwq'uin in xa jun nbanon anin awq'uinchakaja'. Ja kas ngana anin xta jun xtique-ban kuq'uin canojelal utzc'a ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xeje'e' xtiquinimaj chi atat attakyontowxin.22Cani' aya'on chwe chi bien k'alaj chi atatatc'ayon ja nc'aslemal in queri' nbanonanin chakaja', nya'on chique chi bien k'alajchi atat atc'ayon ja quic'aslemal eje'e'chakaja'. Queri' nbanon chique utzc'a chixta jun xtiqueban ja cani' kabanon ajojawq'uin como xa jun kabanon. 23 Quewa'neli ri', anin xa jun nban cuq'uin in atatchakaja' xa jun naban wq'uin utzc'a tokxtiq'uiswani mta ari' ja maquita jun nque-ban. Queri' nwajo' utzc'a ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xeje'e' xticotakij na chi atat attakyontowxinutzc'a chi xticotakij na chakaja' chi con-gana ne'awajo' ja winak ja xa jun quibanonwq'uin ja cani' abanon chwe como congananinawajo'.

24 Nata', ja winak ja re'aya'on chwec'o ngana chi tri' ne'eq'ueje' wi' ja barxquineq'ueje' wi' anin. Queri' nwajo'chique utzc'a chi necowini nquetz'at janimlaj gloria xin Dios wc'an ja cani' aya'onchwe. Como atat nij inawajo'onto wi' jatok maja'n titz'ucarsaxto ja rwach'ulew.25Nata', atat nij at utzlaj k'etol tzij wi' proja winak ja xa ruq'uin rwach'ulew yukulwi' quec'u'x eje'e' xa ma cotak ta jani' jarana'oj pro ja ranin wotak in chakaja' jawinak ja rec'o wq'uin ja re'aya'on chweeje'e' cotak chi atat attakyonto wxin.26 Anin nk'alasan chic chiquewach jani' jarana'oj in can nk'alasaj namás chiquewachchakaja'. Queri' xtinban chique utzc'a chinq'ueje' pa tak canma ja mismo ajoben

SAN JUAN 18:1 168 SAN JUAN 18:21ri'il ja cani' inawajoben anin utzc'a chininq'ueje' anin pa tak canma chakaja'.Queri' xbij ja Jesús tre ja Tatixel.

181 Ja tok bitaji tzij ri' rmal ja Jesús c'ac'ari'

xerachbilajel ja rdiscípulo. C'o jun siwanrbina'an Cedrón xebe chajuparaj. Tri' c'owi' jun lugar ticon jule' che' chwach. Jac'a tok xe'ekaji xe'oc chipan ja lugar. 2 JaJesús e rachbil ja rdiscípulo eje'e' q'uiylajmul quimolon qui' chipan ari' lugar in xarmalari' ja Judas arja' bien rotak ja lugar.Jari' mismo Judas ja rchomarsan chic chinujach ja Jesús pa quek'a' ja winak ja netze-lan rxin. 3 Ja c'a Judas arja' xe'erc'ama' jule'soldado e rachbil jule' pulisiya' ja nesamajpa quicuenta ja jefe quixin sacerdote inpa quicuenta ja fariseo. Ja tok xec'amtajrmal c'ac'ari' xuc'amel chic quebey, xebechipan ja lugar. C'o k'ak' quec'amel janquitz'atbej quebey in c'oli banbal takch'a'oj quec'amel chakaja'. 4 Ja c'a tokxe'ekaji xelto ja Jesús xe'urc'ulu' comoarja'bien rotak chic nojel ja maja'n tiban tre.Quewa' xbij ja Jesús chique ri':

—¿Nak necanoj? ne' chique.5—Jesús ja raj Nazaret nkacanoj, xeche'

tre.—Anin, ne' chic ja Jesús chique. C'oli

ja Judas chiquicojol ja njacho rxin ja Jesúspa quek'a'. 6 Ja c'a tok bix chique rmalja Jesús chi: —Anin, xeche'xi, c'ac'ari'xemeloj chiquij in xebe pa tok'ulew. 7 Ja c'aJesús arja' xc'axaj chic jutij chique:

—¿Nak necanoj? ne' chic chique.—Jesús ja raj Nazaret nkacanoj, xeche'

chic tre.8 —Nbin chic chewe chi anin. Pro wi

anin ja ninecanoj teya'a' lugar chique jawachbil ja rec'o wq'uin chi nebe, ne'e jaJesús chique. 9Queri' xbij chique utzc'a chinbantaj cumplir ja tzij ja xbij tre ja Tatixelquewari': —Ja re'aya'on chwe nimajun nakta chique xinban ta perder, ne'e.

10 Peti ja Simón Pedro rc'an jun espada,xwasajto ja respada in xusoc jun achi tre,xkupijel jun rxquin ja c'o pa riquik'a'. Jarachi ja soqui Malco rubi', arja' jun mosorxin ja lok'laj sacerdote. 11 Pro ja Jesúsarja' xbij tre ja Pedro: —Tac'olo' ja respadapa rc'olibal como c'o jun rpokonal chomin

rmal ja Nata' chi ntij in ni rjawaxic wi' chinink'ax chipan, ne' tre.

* * * * * * * * * *12 C'ac'ari' chapi ja Jesús cumal ja sol-

dado e cachbil ja capitán ja pa'l chiquije cachbil chakaja' ja pulisiya' quixin jaraj Israel. Ja tok chaptaj cumal que-bac'. 13 Ja c'a tok bac'taj cumal c'ac'ari'quec'amel. Chwach Anás quec'amel wi'nabey, ja rji'nam ja Caifás. Chipan ari' juna'ocnak lok'laj sacerdote ja Caifás. 14 Jari'mismo Caifás ja biyon chique ja rach takaj Israel chi: —Más na utz nokeli ja xajun ncam pa kaq'uexwach ja rok aj Israelchwach ja nq'uisi chi jun ja tinamit. Queri'ja rbin chique.

15 Ja c'a Simón Pedro rachbil jun chicdiscípulo eje'e' quitrarbejel ja Jesús. Ja junchic discípulo arja' otakin rwach rmal jalok'laj sacerdote in tok xoqui ja Jesús chwajay ruq'uin ja lok'laj sacerdote xoc arja'chakaja'. 16 Pro ja Pedro arja' q'ueje' can,ma xoc ta. Ja c'a discípulo ja otakin rwachrmal ja lok'laj sacerdote arja' meloji ja barocnaktowi'. Tri' c'o wi' jun xtan ja nchajinija ruchi' ja bar natoc wi'. Ja discípulo xbijtre ja xtan chi nucojto ja Pedro c'ac'ari'xocto ja Pedro. 17 Ja c'a tok ocnakto chicja Pedro bix tre rmal ja xtan:

—¿La maxta atat jun chakaja' at dis-cípulo rxin ja rachi le' ja rbina'an Jesús?ne'xi.

—Mni wa'an, ne'e ja Pedro. 18 Ec'ojule' moso ja nesamaj pa jay e cachbil japulisiya' ja nechajin rxin ja Jesús, c'o junk'ak' quiboxon como congana tew quima-jon rmak'ic qui' epa'l chuchi'. Ja c'a Pedroarja' jun pa'loc cuq'uin chuchi' ja k'ak',rmajon rmak'ic ri'.

19 Ja c'a Jesús arja' majtaj rc'otic ruchi'rmal ja lok'laj sacerdote, quewa' c'axax treri':

—¿Echinatak ja radiscípulo in nak rbanicja tijonem naya'? ne'xi. 20 Ja c'a Jesús xbijtre:

—Pro ma pan awatal ta wa'an tok xinya'ja tijonem, ni chiquewach ja winak xintz-ijon wi'. Xentijoj pa tak jay xin molbalri'il, xentijoj chipan ja nimlaj templo xinDios como ni tri' wi' nquemol wi' qui' jaraj Israel in ni majun nak ta ja chaka tapan awatali xinbij chique. 21 ¿Nak tre tok

SAN JUAN 18:22 169 SAN JUAN 18:40chwe anin nac'waxaj wi' nak rbanic? Comoja winak ja xentijoj eje'e' bien cotak jatijonem xinya', mejor chique c'a tac'waxajwi' nak rbanic ja nbin chique, ne'e ja Jesústre. 22 Ja Jesús tok bitaj rmal ja tzij ri' c'ojun chique ja pulisiya' ja rec'o tri' xuya' junk'a' chi rpalaj in xbij tre:

—¿La rubey ta c'a ja chaka quela'nac'ulba'? Makana' maquita lok'lajsacerdote ja ntzijon awq'uin, ne'xi rmalja pulisi'y. 23 Ja c'a Jesús quewa' xbij tre ri':

—Ja wi ma utz ta ja xinbij tabij c'a chwenak ja ma utz ta xinbij nowi rubey ja xinbij¿nak c'a tre tok xinach'ay? Queri' xbijtre. 24C'ac'ari' ja Anás xutakel chic ja Jesúschwach ja Caifás ja lok'laj sacerdote, ni c'abac'on na wi' ja Jesús.

25 Ja c'a Simón Pedro arja' kas pa'loc chi'k'ak', rmajon rmak'ic ri' ja tok c'axax tre:

—¿La maxta atat jun chakaja' at dis-cípulo rxin ja Jesús? ne'xi. Pro ja Pedro maxuya' ta trij:

—Ma anin ta, ne'e. 26C'o c'a jun chique jamoso rxin ja lok'laj sacerdote, arja' rch'alalja rachi ja kupixel rxquin rmal ja Pedro,arja' xc'axaj tre:

—¿La ma atat ta c'a xatnutz'at chipanja lugar ja bar chaptaj wi' ja Jesús, la maawachbilan ta c'a tri'? ne' tre ja Pedro.27 Pro ja Pedro arja' ni ma xuya' ta wi' trijin chaka jalal ja tok xok'i ja ac'.

* * * * * * * * * *28 C'ac'ari' quec'amel chic jutij ja Jesús,

xe'elel ruq'uin ja Caifás xebe chic ja bar c'owi' ja jay rxin ja gobernador. Kas nsakarixebe. Ja c'a tok xe'ekaji ma xe'oc ta chipanja jay como c'o jun costumbre quiniman chijun aj Israel xajan wi noc pa jay ruq'uinjun winak ja ma rach aj Israel ta. In junchic quiniman, wi xatoqui pa jay ruq'uinjari' xajan chic nati' ja nti'i cumal ja rajIsrael chipan ja nmak'ij pascua. 29 Xelto jagobernador Pilato chipan ja jay in quewa'xbij chique ri':

—Ja rachi ja rec'amonto ¿la c'o ril nebij?ne' chique.

30—Ja wixta maquita itzel achi maquitac'a nurkajacha' ari' pan ak'a', xeche' tre.

31—Mejor tec'ama'el ixix. Como c'oli jaley ewxin jari' tecojo' chi nek'etbej tzij trij,ne'e ja Pilato chique.

—Pro jari' ch'a'oj rij ajoj ta xtikak'et tatzij trij jun winak chi nkacamsaj, xeche'tre. 32 Ja tok quibij chi ma eje'e' ta nek'etotzij trij ja Jesús chi nquicamsaj, tri' bantajwi' cumplir ja rbin chic ja Jesús como arja'rbin pon chic nak xtiban na tre ja tokxticamsaxi.

33 C'ac'ari' xoc chic jutij ja Pilato chipanja jay, xutak rsiq'uixic ja Jesús in quewa'xc'axaj tre ri':

—¿La atat ja rat rey quixin ja tinamitIsrael? ne' tre. 34 Ja c'a Jesús xbij tre:

—¿La nach'ob atat chi in rey quixin xachewi' tok nac'waxaj chwe owi la xa rmalja bin chawe cumal jule' chic winak? ne'tre.

35—¿La in aj Israel la'an anin chewi' toknabij queri' chwe? Ja jefe quixin sacerdotee cachbil jule' chic awach tak aj Israel eje'e'atquijachon pa nuk'a' camic ¿nak c'a awilabanon? ne' chic ja Pilato tre. 36 Ja c'a Jesúsquewa' xbij chic tre ri':

—Anin c'o jun gobierno pa nuk'a' projari' ma xin rwach'ulew ta. Ja wixta xinrwach'ulewneyictaj ta c'ari' ja rajsamajela'ja rec'o pa ncuenta utzc'a chi maquin-jach pa quek'a' ja raj Israel. Pro ma xinrwach'ulew ta ja ngobierno anin, ne' tre.

37 —¿La katzij chi at rey? ne'e ja Pilatotre. Ja c'a Jesús xbij chic tre:

—In rey nac'a cani' c'a xabij kaj, xc'armalari' tok inpenak wawe' chwach'ulew,xc'a rmalari' chakaja' tok xinalaxi. Inpe-nak chi rk'alasaxic chiquewach ja winaknak ja kas mero rbey Dios. Canojel jawinak ja c'o quigana ruq'uin ja rbey Dioseje'e' nqueya' quixquin tre chi rc'axaxic janmajon rbixic chique, ne' tre.

38—Pro nak la ja rbey Dios, ne'e ja Pilatotre.

Ja Pilato tok bitaji tzij ri' rmal xelto chicjutij chipan ja jay in quewa' xbij chique jaraj Israel ri':

—Ja ntz'at anin ni majun ril ja Jesús.39 Pro ixix c'amonnak chewe chi c'o junpreso ewach aj tinamit nsokpijel pa taknmak'ij pascua. Camic tebij chwe ¿la c'olegana chi nsokpijel ja rey ewxin ja rix ajIsrael? ne' chique. 40 Pro ja reje'e' quemajchic jutij rakoj quechi', quewa' quibij ri':

—Mejor, Barrabás ja nasokpijel, ma Jesústa, xeche'e. Pro ja Barrabás arja' xa junalak'om.

SAN JUAN 19:1 170 SAN JUAN 19:2219

1 Ja c'a Pilato arja' xuc'amel ja Jesús inxuya' orden chi rapaxi. 2 Ja c'a soldadoc'o jun corona quichomarsaj, q'uix quecoj.Ja tok chomarstaj cumal quecoj pa rwi' jaJesús. In c'o jun tziak morada quecoj tre.3 C'ac'ari' queya' jun saludo tre pro jari' xanquiyok'bej rxin:

—Atat at rey quixin ja tinamit Israel,queri' quibij tre in queya' k'a' chi rpalajchakaja'. 4 Xelto chic jutij ja Pilato chipanja k'etbaltzij in xbij chique ja raj Israel:

—Tetz'ata' mpe' ri', camic npaba'chewach ja Jesús utzc'a chi newotakij chianin ni majun ril nak ta xinwil, ne' chique.5 C'ac'ari' xelto ja Jesús, rcojon ja coronaja q'uix ocnak in chakaja' rcojon ja tziak jamorada.

—Tetz'ata' mpe' ja rachi ri', ne'e ja Pilatochique. 6 Ja c'a jefe quixin sacerdote ecachbil ja pulisiya' eje'e' tok quetz'at jaJesús quemaj rakoj quechi':

—Tacamsaj chwach cruz, tacamsajchwach cruz, xeche'e.

—Pro ja ntz'at anin ni majun ril, mejortec'ama'el ixix, ixix c'ala' nixripo rxinchwach cruz, ne'e ja Pilato chique.

7—Ajoj c'o jun ley kaxin in jari' ley nbinichi yatal trij ala' jun achi le' chi ncamsaxicomo arja' xbij: —Anin ja rin Ralc'wal Dios,kas ne'e, queri' quibij tre ja Pilato. 8 Ja c'aPilato arja' tok xc'axaj chi queri' rbin jaJesús más chi na xbej ri' rmal. 9 Xoc chicjutij chipan ja jay in xc'axaj chic tre ja Jesús:

—¿Bar c'a kas atpenakwi'? ne' tre. Pro jaJesús arja' ma xc'ulba' ta ja c'axax tre. 10 Jac'a Pilato xbij chic tre:

—¿Nak tre tok matac'ulba' ja nc'waxajchawe? ¿La ma awotak ta c'a chi anin c'onuk'a' chawe ja wi natnsokpijel owi nya'orden chi natrip chwach cruz? ne' tre.

11 —Ja wixta maquita yatajnak chawermal ja Dios ja c'o chila' chicaj ni ta c'a ma-jun ak'a' ari' chwe. Rmalc'ari' nbij chawecamic, más chi na nim ja ril ja jacho wxinpan ak'a', ne'e ja Jesús tre.

12 Ja c'a Pilato tok xc'axaj ja bix chic trecongana xutij ruk'ij chi nsokpijel ja Jesúspro ja raj Israel eje'e' quemaj chic jutij rakojquechi', quewa' quibij tre ri':

—Atat, wi nasokpijel ja rachi le' jari' maat ramigo ta ja nimlaj rey César. Como ja

rachi le' arja' xucoj ri' como rey in xa nak taja nucoj kaj ri' ruyon como rey arja' rc'ulelja César, xeche' tre. 13 Ja c'a Pilato tokxc'axaj ja quibij tre c'ac'ari' xerc'ama'pichic jutij ja Jesús. C'ac'ari' tz'abe' chipanja lugar ja bar nbij wi' tre jun preso ja wic'o ril owi mta. Jari' lugar c'o rubi' nbixi,Ja Lugar Empedrado ne'xi, ja c'a chipan jatzobal hebreo Gabata ne'xi. 14Pa jun pisprarxin nmak'ij pascua bantaj wi' ja wari', panc'ajk'ij lari' ja tok bantaji. Tzijon chic jutijja Pilato cuq'uin ja raj Israel, quewa' xbijchique ri':

—Tetz'ata' mpe' ri', wawe' c'o wi' ja reyewxin, ne' chique.

15 —Tacamsaj, tacamsaj, chwach cruztacamsajwi'. Queri' quibij. Ja c'a Pilato xbijchic chique:

—¿La c'ol egana chi nrip chwa cruz jarey ewxin? ne' chique. Ja c'a jefe quixinsacerdote eje'e' quibij tre:

—Mchita jun rey ja c'o chi ta ruk'a'chake, xa ni ruyon wi' ja César, xeche' tre.16 C'ac'ari' jachi ja Jesús pa quek'a' rmalja Pilato chi ncamsax chwach cruz. Ja tokjachtaj rmal c'ac'ari' c'amarel.

* * * * * * * * * *17 Queri' xuban ja Jesús, be. C'o jun

cruz rijkajel, be chipan jun lugar rbina'anRwi'camnak. Ja c'a chipan ja tzobal hebreoGólgota ne'xi ja lugar. 18 Ja c'a tok xe'ekajitri' queripwi' ja Jesús chwach cruz. Ec'o china ca'i' achi'i' xequerip chwach jujun cruzchakaja', e jujun pa tak rxquin ja Jesús.

19 Ja Pilato arja' c'o jule' tz'ibanemxubanin xuya' parwi' ja cruz, quewa' nbij jatz'ibanem ri': —Jesús aj Nazaret, rey quixinja tinamit Israel, ne'e. 20 E q'uiy chique jaraj Israel ja xetz'atowi ja tz'ibanem comoja lugar ja bar rip wi' ja Jesús chwach cruzxa chinakaj ja tinamit c'o wi'. Ja tz'ibanemoxi' rwach ja tzobal tz'ibax wi', jun panhebreo, jun pa griego in jun pa latín. 21Proja jefe quixin sacerdote quixin ja raj Israeleje'e' quibij tre ja Pilato:

—Ajoj ma ok conforme ta ruq'uin ja tzijja xatz'ibaj chi arja' rey kaxin ja rok ajIsrael. Mejor ja naban, quewa' tatz'ibaj ri'chi arja' nbini chi: —In rey quixin ja rajIsrael, ne'e, xeche' tre.

22—Ja xintz'ibaj, xintz'ibaj ari', xeche'xirmal ja Pilato.

SAN JUAN 19:23 171 SAN JUAN 20:123 Ja c'a re quiji' soldado tok quiripon

chic ja Jesús chwach cruz c'ac'ari' quejal jartziak in quejach chiquewach, jujun quixinja tziak. Pro c'o chi na jun ja tziak jani majun dison wi', xa jun chi quiemic.24Rmalc'ari' ja soldado quewa' quibij chibiltak qui' ri': —Mejor matikarak ja wari',kabana' suerte trij nak xtikajben chake,xeche'e. Queri' queban in tri' bantaj wi'cumplir ja tz'ibtal can ojer chipan ja rt-zobal Dios, quewa' nbij ri': —Quejach jantziak chiquewach in c'o jun ja ntziak que-ban suerte trij, queri' ja tz'ibtal can in niqueri' queban ja soldado.

25 Ja c'a rute' ja Jesús rachbil jun ruchak'ec'o chinakaj ja cruz e rachbil chic ca'i'ixoki', jun María ja rxjayil Cleofas in junchic María Magdalena rubi'. 26 Ja Jesúsxutz'at ja rute' in c'oli ja discípulo xutz'atchakaja' ja congana nrajo'. Ja c'a tokxutz'at chi ec'o chirnakaj quewa' xbij tre jarute' ri':

—Jala' jun ndiscípulo le' jala' noc chicawal, ne' tre. 27 C'ac'ari' xbij tre ja rdis-cípulo:

—Ja nute' le' jala' noc chic ate' atat, ne'tre. Ja c'a discípulo tok meloji xuc'amel jarute' ja Jesús in xuc'ul chijutij pa rochoch.

28 Ja Jesús arja' rotak chi tzurnak chicrmal nojelal ja samaj ja yatajnak tre chinurbana' c'ac'ari' xbij: —Chakichi' nna',ne'e. Ja tok xbij awa' tzij ri' tri' bantajwi' cumplir ja tz'ibtal can ojer chipan jartzobal Dios. 29 Tri' c'o wi' jule' vinagrec'olon pa rc'olibal. Ja c'a soldado eje'e'quec'am jun esponja, quexim chutza'm junche', quich'akba' tre ja vinagre c'ac'ari'queya' nojoj chwa rey ja Jesús in xutij.30 Ja c'a tok titaj rmal quewa' xbij ri': —Camic xinq'uis rbanic ja nsamaj nojelal,ne'e. C'ac'ari' k'ochk'o' kaj ja rwi', xujachja ranma pa ruk'a' ja Dios in cam kaj.

* * * * * * * * * *31 Como jari' k'ij pispra rxin ja nmak'ij

pascua in pispra rxin ja xula'nbal k'ijchakaja' rmalc'ari' tok ja raj Israel eje'e'quic'utuj tre ja Pilato chi nk'ip cakanja rec'o chwach cruz utzc'a chi necamichanim in newasaxel. Queri' quebanutzc'a ja quicuerpo matiq'ueje' chwachcruz chipan ja xula'nbal k'ij como jari'xula'nbal k'ij nmak'ij pascua chakaja' in

congana nim ruk'ij. 32 Ja c'a soldado eje'e'xe'ekaj cuq'uin ja re ca'i' achi'i' ja reriponchwach cruz pa tak rxquin ja Jesús inquek'ip cakan. 33 Pro ja tok quetz'at jaJesús chi camnak chic ma xquek'ip chi taja rkan. 34 Pro c'o jun chique ja soldado,arja' xumin jun lanza pa rupox ja Jesús inchanim xelto jule' quic' rachbil ya'. 35 Jawa'ja bantaji ri' anin xintz'at ruq'uin nwachin ja xintz'at jari' nya'on chic rbixic inbien wotak chi ni katzij wi' in camic nbijchic cheweutzc'a chi nenimaj ixix chakaja'.36 Queri' bantaji como ni rjawaxic wi' chibantaj cumplir ja tz'ibtal can tre ja Cristochipan ja rtzobal Dios ojer como quewa'nbij ri': —Ni majun rbakil xtik'ip ta, ne'e.37 In jun chic ja tz'ibtal can tre quewa' nbijri': —Eje'e' nquetz'at na rwach ja c'o junch'ich' min pa rupox cumal, ne'e.

* * * * * * * * * *38 C'o c'a jun achi José rubi' aj Arimatea,

arja' jun discípulo rxin ja Jesús, be ruq'uinja Pilato chi nerc'utuj tre ja cuerpo rxinja Jesús. Pro xa pan awatali tok be comoarja' nxbej ri' chiquewach ja rach tak ajIsrael. Ja c'a tok xekaji ruq'uin ja Pilatoya' lugar tre rmal chi nuc'amel ja cuerpoin queri' xuban xuc'amel. 39 In xekaji jaNicodemo chakaja', jari' mismo Nicodemoja xuban jutij be ruq'uin ja Jesús chak'a'xerk'ijla'. Arja' c'o la jun quintal ak'omrc'amonto congana qui' rxula', ca'i' rwachja rak'om, jule' mirra ne'xi, in jule' chicáloes ne'xi. 40 Ja Nicodemo rachbil ja Joséeje'e' quec'am ja cuerpo rxin ja Jesús, que-coj ja rak'om trij jule' tziak in quebar jacuerpo rxin ja Jesús chipan. Niquirwari'ja quicostumbre ja raj Israel tok c'o junmukuninem nbani. 41 Ja bar rip wi' jaJesús chwach cruz tri' c'o wi' jun lugarc'o jule' tijco'm ticon chwach. C'o jun julxin camnak chipan ja lugar. Ja jul jari'c'oton chwach jun portales pro c'a rc'oticwi', ni mta wi' jutij cojon ta jun camnakchipan. 42 Como xa nakaj c'o pon wi' jajul rmalc'ari' tok queya' can ja cuerpo rxinja Jesús chipan. Queri' queban como xannakajinto ja hora ja numajel wi' ja nmak'ijpascua.

201 Ja c'a xin domingo be ja María Mag-

SAN JUAN 20:2 172 SAN JUAN 20:25dalena ja bar mukun wi' ja Jesús, chanimbe, c'a k'eku'm na. Ja c'a tok xekaji xutz'atja nimlaj abaj ja tz'apben ruchi' ja panteón,junwi' ya'on pon chi wi'. 2 C'amc'ol ranimbe ja bar ec'o wi' ja Simón Pedro rachbil jajun chic discípulo ja congana najo'x rmal jaJesús. Ja c'a tok xekaji quewa' xbij chiqueri': —Ja kajaw Jesús taka'an mchita chipanja panteón, c'amarel pro ba la quiya'on chiwi', ne' chique. 3 Ja c'a Pedro rachbil ja junchic discípulo eje'e' xebe ja bar c'o wi' japanteón. 4 C'amc'ol canim xebe chi e ca'i'pro ja jun más na xutij ruk'ij chwach ja Pe-dro chewi' tok arja' xekaji nabey ja bar c'owi' ja panteón. 5 Ja c'a tok xekaji luque' kaj,cayoc chipan ja panteón, xutz'atoc ja utzlajtak tziak rxin ja camnak chi xa ruyon chicc'o can pro ma xoc ta chipan ja panteón.6 Ja c'a SimónPedro arja' c'a tran cannaproja tok xekaji xoc chipan ja panteón. Arja'xutz'at ja tziak rxin ja camnak chi xa ruyonchic c'o can. 7 In xutz'at chakaja' ja tziakja barben rpalaj ja camnak pro ma ruq'uinchi ta c'o wi' ja jule' chic tziak, junwi' c'opon chi wi', botol can ruyon. 8C'ac'ari' xocchipan ja panteón chakaja' ja jun chic dis-cípulo ja xekaji nabey in tok xutz'at ja tziakarja' xnimaj chi c'astajnak chic ja Jesúschiquicojol camnaki'. 9 Como eje'e' nabeymatich'obtaj cumal ja tz'ibtal can chipan jartzobal Dios chi rjawaxic chi nc'astaj na jaCristo chiquicojol ja camnaki'. 10 C'ac'ari'xemeloji ja discípulo chi cochoch.

* * * * * * * * * *11 Ja c'a María arja' pa'l can chuchi' ja

panteón, rmajonok'ej. Kas c'a rmajonok'ejja tok luque' kaj, cayoc chipan ja panteón.12 Ec'o ca'i' ángel xerutz'atoc chipan. Con-gana sak quitziak ja ángel, jun tz'ubuli jabar q'ueje' wi' rwi' ja Jesús in jun chictz'ubuli ja bar q'ueje' wi' rkan. 13 Quewa'quibij tre ja María ri':

—Ixok ¿nak tre tok natok'i? xeche' tre.—C'amarel ja Wajaw in ma wotak ta ba

la xeya' chi wi', ne'e ja María chique. 14 Jatok bitaji tzij rmal xuya' vuelta in xutz'at jaJesús pa'l chwach proma rotak ta chi Jesús.15 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Ixok ¿nak tre tok natok'i, nak nacanoj?ne' tre. Ja xuch'ob kaj ja María chi chajil

tijco'm ja ntzijon ruq'uin in quewa' xbij treri':

—Ja wi atat xatc'amo'el rxin tabij jutz'itchwe bar xaya' wi', anin ninc'amo'el rxin,ne' tre. 16 C'ac'ari' ja Jesús xbij tre:

—María, ne' tre. Ja c'a María be ruq'uinin quewa' xbij tre ri':

—Raboni, ne' tre. Jari' tzij xbij tre, panhebreo xbij wi' in tibij tzij Maestro. 17 Ja c'aJesús xbij tre:

—Ma quinachap ta, quinasokpij comomaja'n quinjote'e ruq'uin ja Nata'. Pro janaban, jat cuq'uin ja wach'alal, jabij chiquechi ninjote' na ruq'uin ja Nata'. Arja'Etata' ixix chakaja'. Arja' Dios wxin anin inchakaja' Dios ewxin ixix, ne' tre. 18C'ac'ari'be ja María Magdalena cuq'uin ja discípuloxerbij chique chi: —Anin xintz'at rwachja kajaw Jesús, ne' chique, in xbij chiquechakaja' nojel ja binel tre rmal ja Jesús.

* * * * * * * * * *19 Jari' k'ij domingo, ja c'a discípulo

como eje'e' nquixbej qui' chiquewach jacach tak aj Israel chewi' tok quimolon qui'pa jay, quitz'apinto quechi'. Ja c'a tok xocak'a' xekaji ja Jesús cuq'uin, pe'i chiquico-jol in quewa' xbij chique ri':

—Ja quicotemal xin Dios tiq'ueje' checo-jol, ne' chique. 20 Ja c'a tok bitaji tzij rmalc'ac'ari' xuc'ut chiquewach ja pa ruk'a' inja pa rupox chakaja'. Congana xequicoti jadiscípulo ja tok quetz'at chi ni katzij wi' chija kajaw Jesús ja c'o cuq'uin. 21 Ja c'a Jesúsxbij chic jutij chique:

—Ja quicotemal xin Dios tiq'ueje' checo-jol. Ja Nata' arja' xinrutakto wawe'chwach'ulew in queri' c'a nban chic cheweixix chakaja', nixnutakel chi nebana' jansamaj, ne' chique. 22 Ja c'a tok bitajitzij rmal c'ac'ari' xerxupuj in quewa' xbijchique ri': —Camic, tec'ulu' ja rEspírituSanto. 23 Ja wi nebij tre jun winak xa nak tachi winakil chi cuytaji ja ril rumac cuytajc'ari' owi nebij tre chi ma xcuytaj ta maxcuytaj ta c'ari'. Queri' xbij chique.

* * * * * * * * * *24 Pro c'o jun chique ja cablajuj apóstol

rbina'an Tomás ja yo'x ne'xi, arja' mtaja tok xekaji ja Jesús cuq'uin ja jule' chicdiscípulo. 25 Ja c'a tok xekaji ja Tomás bixtre cumal ja jule' chic:

SAN JUAN 20:26 173 SAN JUAN 21:15—Katz'at rwach ja kajaw Jesús, ne'xi. Pro

ja Tomás xbij chique:—Jari' matinnimaj chi c'astaji. Ja wi

xtintz'at ja pa ruk'a' ja bar soctajnak wi'rmal ja clawux in wi xtinmin ja rwinuk'a'tri' in wi xtinmin nuk'a' pa rupox ja barsoctajnakwi' chakaja' c'a tokori' xtinnimaj,ne' chique.

26 Ja c'a cha jun domingo chic quimolonchic jutij qui' ja discípulo chipan ja jaycachbil ja Tomás. Tz'apali ja chi'jay prochaka jalal tok xekaji ja Jesús, pe'i chiquico-jol in quewa' xbij chique ri':

—Ja quicotemal xin Dios tiq'ueje' checo-jol, ne' chique. 27C'ac'ari' xbij tre ja Tomás:

—Tamina' ja rwiak'a' wawe' ri', tatz'ata'mpe' ja pa nuk'a' ri' in tamina' ja rak'a' panupox. Maxta ma catniman chi ta pro nicatniman wi', ne' tre.

28—Atat at Wajaw, atat at nDios, ne'e jaTomás tre. 29 Ja c'a Jesús xbij tre:

—Tomás, atat natz'at nwach camicchewi' tok natnimani pro congana na qui'ilchique ja nenimani masqui matiquetz'atnwach, ne' tre.

* * * * * * * * * *30 Ja Jesús c'o chi na jule' milagro ja

xuban ja xk'alasbej ri' chiquewach ja rdis-cípulo pro jari' ma xintz'ibaj ta chipanawa' jun libro ri'. 31 Pro c'oli ja xintz'ibajchipan awa' jun libro ri' utzc'a chi nenimajja Jesús chi arja' ja Cristo ja Ralc'wal Diosin tok queri' nenimaj jari' nyataj chewe jautzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij como jari'nyataj chake ja tok xa jun nkaban ruq'uin.

211 Ja c'a tok bantajnak chic nojel awa'

wari' c'ac'ari' ja Jesús xuc'ut chic jutij ri'chiquewach ja discípulo tokori' tok ec'ochuchi' ja mar ja rbina'an Tiberias inquewa' rbanic ri'. 2 Ec'o c'a jule' rdiscípuloquimolon qui', quewa' quebi' ri', jun SimónPedro, jun chic Tomás ja yo'x ne'xi, jun chicNatanael ja raj Caná c'o pa rcuenta Galilea.Ec'oli chakaja' ja rc'ajol Zebedeo in ec'o china ca'i' ja discípulo. 3 Ja c'a Simón Pedroarja' xbij chique:

—Can ninbe anin pa chapoj ch'u', ne'chique.

—Nokbe ajoj chawij chakaja', xeche' tre.Queri' queban xebe, xe'oc chipan ja lanchapro jari' ak'a' ni majun ja ch'u' xequechap.

4 Ja c'a tok pi rsakaric pa'li ja Jesús chiya'ja bar ec'o wi' ja discípulo pro eje'e' macotak ta chi Jesús ja pa'l tri'. 5 Ja c'a Jesúsquewa' xbij chique ri':

—Walc'wal ¿la ma ec'o ta ch'u'e'echapon nekati'? ne' nojoj chique.

—Ni majun, xeche'pi tre.6 —Camic pan ewiquik'a' teq'uiaka' wi'

ja rec'am in ec'oli ja ch'u' ne'echap,ne' nojoj chic jutij chique. Queri' que-ban queq'uiak ja c'am pro congana junch'u' xe'oc chipan, maquecowin chic nqui-wasajto pa ya'. 7 C'oli ja discípulo ja con-gana najo'x rmal ja Jesús, arja' xbij tre jaPedro:

—Jala' lale' kajaw Jesús, ne' tre. Ja c'aSimón Pedro arja' tok xc'axaj chi queri'xcojla' ja rtziak in xuq'uiakto ri' pa ya' inxule'to. 8 Pro ja jule' chic discípulo eje'e'xexule'to pa lancha, quichararanto ja c'amja renojnak ch'u' chipan. Ma bien ta natec'o wi', xla jun cien metro quiya'on can jachiya'.

9 Ja c'a tok xekajto ja chiya' quetz'at jule'rchak'ak' sa'on jun ch'u' parwi' in c'o jule'caxlanway chakaja'. 10 Ja c'a Jesús xbijchique:

—Que'ec'ama'to jule' chique ja ch'u' jac'a xe'echapto, ne' chique. 11 C'ac'ari' beja Simón Pedro, xoc chipan ja lancha, xer-lasajto ja c'am pa ya' enojnak ja nimak takch'u' chipan, e jun ciento in cincuentitrésja ch'u'. Pro masqui congana e q'uiy jach'u' pro ma xraktaj ta ja c'am. 12 Ja c'aJesús xbij chic chique: —Quixajo', quixwa'i,ne' chique. Canojel ja discípulo nquixbejqui' nquic'axaj tre: —¿Nak abi'? xeche' tatre como cotak chi ja kajaw Jesús. 13 Petija Jesús tri', xuc'am ja caxlanway, xuya'chique in queri' xuban tre ja ch'u' chakaja'.14 Quewa' c'a xuban ja Jesús ja tok c'astajichiquicojol camnaki', roxmul c'awa' wari'ja tuc'ut ri' chiquewach ja rdiscípulo.

* * * * * * * * * *15 Ja c'a tok colbetaji wa'im cumal

c'ac'ari' c'axax tre ja Simón Pedro rmal jaJesús:

SAN JUAN 21:16 174 SAN JUAN 21:25—Simón ja rat rc'ajol Jonás ¿la ni katzij

wi' chi atat ja más na natajo'n wxinchiquewach ja jule' chic awachbil ri'? ne'xi.

—Queri' Wajaw, atat awotak chi congananel nuc'u'x chawij, ne'e ja Pedro.

—Que'ayuk'uj c'a ja yukul quec'u'xwq'uin como eje'e' e cani' tak ncarnelo,ne'xi rmal ja Jesús. 16 C'ac'ari' ja Jesúsxc'axaj chic jutij tre:

—Simón ja rat rc'ajol Jonás ¿la ni-nawajo'? ne' tre.

—Queri' Wajaw, atat awotak chi congananel nuc'u'x chawij, ne'x chic jutij rmal jaPedro.

—Que'achajij c'a ja ncarnelo, ne'e jaJesús tre. 17 Pa roxmul c'axax chic tre jaPedro:

—Simón ja rat rc'ajol Jonás ¿la congananel ac'u'x chwij? ne'xi rmal ja Jesús. Ja c'aPedro arja' xumaj bis rmal ja c'axax oxmultre ja wi congana nel ruc'u'x trij ja Jesús:

—Wajaw, atat ni majun nak ta ja maquitaawotak, awotak chi congana nel nuc'u'xchawij, ne'e ja Pedro tre.

—Que'ayuk'uj c'a ja ncarnelo, ne'e jaJesús tre.

18 In xbij chic jutij tre:—Ni katzij wi' ja xtinbij chawe ri', ja

tok c'a at c'ajol na xacoj ja ratziak, xaximxe' apan in xatbe xa bar ta c'o wi' aganachi xatbe wi'. Pro ja tok xcatraji'xi naripna ak'a' in junwi' chic nximo awxin innatruc'amel ja bar mta wi' agana natbewi', ne'e ja Jesús tre. 19 Ja tok queri' xbijjari' xc'utbej nak xtiban na tre ja Pedro tokxticamsaxi, jari' xc'utbej chi ja rcamic jaPedro noc na ya'bal ruk'ij ja Dios. C'ac'ari'ja Jesús xbij chic tre ja Pedro: —Jo', niquinawachbilaj wi', ne' tre. 20 Ja c'a Pedroarja' ca'y can trij in xutz'at chi tran chiquijja discípulo ja congana najo'x rmal ja Jesús.Jari' mismo discípulo ja k'e'oc chwaruc'u'xja Jesús tokori' tok queban ja q'uisbalwa'imruq'uin ja tok c'o jun pregunta xc'axaj treja Jesús quewari': —Wajaw ¿nak xtijachoawxin pa quek'a' ja netzelan awxin? ne'tre. 21 Ja c'a Pedro arja' tok xutz'at jadiscípulo chi tran chiquij quewa' xbij tre jaJesús ri':

—Wajaw, jala' jun kachbil le' ¿nak c'axtiban na tre arja' chakaja'? ne' tre.

22—Ja wi c'o ngana chi c'a c'as na arja' jatok xquinmeloj chic jutij jari' mta ak'a' atattre pro xar ja naban atat, ni quinawachbilajwi', ne'xi ja Pedro rmal ja Jesús. 23 Jari'tzij ja xbij ja Jesús be rtzijoxic chiquicojolja kach'alal pro queq'uex rbixic: —Ni mati-camwi' ja discípulo, xeche'e, proma queri'ta xbij ja Jesús como arja' xbij: —Ja wi c'ongana chi c'a c'as na arja' ja tok xquinmelojchic jutij jari' mta ak'a' atat tre, queri' xbij.

24 Jari' mismo discípulo arja' ntajinink'alasaj nojel awa' ja bantaji ri', arja'tz'ibyonnojel ja c'o chipan awa' jun libro ri'in bien kotak chi ni katzij wi' ja nbij. 25 Proja Jesús arja' c'a c'o na más ja xuban wawe'chwach'ulew. Nojel ja xuban ja Jesús wixtatz'ibtali chijujunal pa tak libro maquitanuban ari' ja rwach'ulew xtic'ol ta ja librochwach. Amén.

HECHOS 1:1 175 HECHOS 1:20

HECHOS DE LOS APOSTOLES1Teófilo, ja nabey libro ja xintak awq'uin

xintz'ibaj chipan nojel ja samaj ja xuban jaJesús in xintz'ibaj chipan chakaja' nojel jaxuc'ut chiquewach ja winak. 2Xintz'ibaj jabar xumajto wi' ja rsamaj in bar xerq'uisa'wi' tokori' tok jote' chila' chicaj. Ja tokmaja'n tibe chila' chicaj xerucha' ja rapós-tol in xuch'ob chiquewach nak nquebancan ja tok xtibe. Ja xbij chique ja' Es-píritu Santo uc'ayon rxin chi rbixic. 3 Jac'a tok cami in tok c'astaji c'ac'ari' xuc'utri' chiquewach ja rapóstol. Ca'winak k'ijq'ueje' chi na chwach'ulew in q'uiylaj mulxuc'ut ri' chiquewach ja rapóstol in c'o china más ja xuban chiquewach utzc'a chi c'oquiseguro chi ni katzij wi' chi c'astajnakchic. Arja' ntzijon cuq'uin in nuch'obchiquewach nak rbanic ja gobierno xinDios.

4 Ja tok c'a c'o na chiquicojol ja rapóstolquewa' xbij chique ri':

—Ma quixel ta na chipan ja tinamitJerusalén. Ja Nata' arja' rtzujun chwe chintakpi na ja rEspíritu Santo ewq'uin jacani' nbin chic chewe, ja c'ari' ja teway-bej chipan ja tinamit Jerusalén. 5 Ja JuanBautista arja' ya' xucoj chi quibanic bau-tizar ja winak pro ja rixix xajalal maja'nterila' ja tiempo ja tok nixban bautizar treja rEspíritu Santo, ne'e ja Jesús chique.

* * * * * * * * * *6 Ja c'a rapóstol eje'e' quimolon qui'

ruq'uin ja Jesús in quewa' quibij tre ri':—Kajaw ¿la trewa' tiempo ri' ja tok nacoj

chic jutij ja gobierno pa kak'a' ja rok ajIsrael? xeche' tre.

7—Ixix ma yatal ta chewe chi newotakijnak k'ij xtibantaji. Ja Tatixel arja' otakyonari' in xa ruyon arja' c'o ruk'a' tre nak k'ijxtichomij. 8 Pro ja tok xtikajto ja rEspírituSanto ewq'uin tokori' c'oli poder xin Diosja xtecochij tre. Tokoc'ari' nixbe in nemajrbixic chique ja winak nojel ja retz'aton innojel ja rec'waxan ja xinban chewach. Ne-majel rbixic pa Jerusalén in nixbe chi rbixicchipannojel tinamit ja c'o pa rcuenta Judeain nixbe chi rbixic chipan ja departamentoSamaria chakaja'. C'ac'ari' nixbe chi rbixic

nojel nat nakaj tre ja rwach'ulew, ne'e jaJesús chique.

9 Ja c'a tok tzuri tzij rmal c'ac'ari'jote' chicaj pro ni chiquewach in wawaxchiquewach rmal jule' sutz'. 10 Kas c'aeca'ynak nojoj chicaj chi rtz'atic ja tok ec'oca'i' achi'i' xewinakar cuq'uin, sak quitziakquicojon. 11 Ja c'a rachi'i' quibij chique jarapóstol: —Achi'i' ja rix aj Galilea ¿nak treja tok nixca'y chicaj? Ja Jesús arja' jote'chewach chila' chicaj pro nmelojpi chi najutij. Ja cani' xetz'at tok jote' chicaj nic'a queri' nuban chic ja tok xtimelojto chicjutij, xeche' chique.

* * * * * * * * * *12 C'ac'ari' ja rapóstol xe'elto parwi'

ja ti jayu' rbina'an Olivo, xemeloji ja paJerusalén. Ja ti jayu' xa jun ca'i' kilómetroja rcojol ruq'uin ja Jerusalén. 13 Ja c'atok xe'ekaji ja pa Jerusalén xe'oc chipan jajay ja bar ec'o wi' in xejote' pa ca'i' piso.Quewa' quebi' ja rapóstol ri', ja Pedro, jaJacobo, ja Juan, ja rAndrés, ja Felipe, jaTomás, ja Bartolomé, ja Mateo, ja Jacobo jarc'ajol Alfeo, ja Simón jun chique ja partidorbina'an Zelote in Judas ja rch'alal Jacobo.14Eje'e' xa jun quibanon chi rbanic oracióne cachbil ja rixoki'. C'oliMaría rute' ja Jesúsin ec'oli rch'alal ja Jesús chakaja'.

15 Jari' tiempo pe'i ja Pedro chiquewachja jule' chic kach'alal ja quiniman chic jaJesús, ec'o la jun ciento veinte chi canoje-lal. Quewa' xbij ja Pedro chique ri':

16—Wach'alal, ni rjawaxic wi' chi nban-taj cumplir ja rtzobal Dios. Ja Judas arja'c'amo quebey ja winak ja xechapo rxin jaJesús in quecoj preso. Ja c'a David c'o junrtzobal Dios ja yataj tre ojer rmal ja rE-spíritu Santo tre nak xtuban ja Judas inmtamoda ja maquita nbantaj cumplir. 17 Comoja Judas arja' kach apóstol, yataj tre chi xockachbil chipan ja samaj xin Dios ja kama-jon. 18 Pro ja xuban be, xulok' jun ulew treja pwok ja toj tre rmal ja ritzelal ja xuban.C'ac'ari' xerq'uiaka'to ri', ni rwi' xurkajbejkaj, chictaji ja rxcolo', ni xelto nojelal. 19 Jawinak ja rec'o pa Jerusalén eje'e' tok cotakijnak xuban ja Judas quicanoj rubi' ja rulewja xulok'. Acéldama quibij tre. Ja pa quit-zobal eje'e' Acéldama tibij tzij jun ulew rjilquic'. 20Como ja rtzobal Dios ja tz'ibtal can

HECHOS 1:21 176 HECHOS 2:18chipan ja salmo quewa' nbij tre ja Judas ri':—Ja rochoch nq'ueje' can na ruyon, majunnak chi ta xtiq'ueje' ta chipan, ne'e. Injun chic nbij chakaja' quewari': —Ja rsamajjunwi' chic nq'uisowi. Queri' ja tz'ibtal can.21 In camic ec'oli ja rachi'i' chikacojol ja nijec'o wi' kuq'uin ja tok kamajto ja samaj.Ja tok q'ueje'e ja kajaw Jesús kuq'uin nij ekachbil wi'. 22 Ja c'a tok ban bautizar jaJesús rmal ja Juan Bautista ec'o kuq'uin tri'in tok jote' chila' chicaj nij ec'o wi' kuq'uinchakaja'. Ja camic rjawaxic chi c'o junchique ncha'i chi noc kach apóstol in nelchi rbixic nak rbanic ja rc'astajic ja Jesús.Queri' xbij ja Pedro chique.

23 C'ac'ari' ec'o ca'i' chique xequipaba',jun José Barsabás rubi' in bina'an trechakaja' Justo, in jun chic Matías rubi'.24 C'ac'ari' quemaj rbanic oración, quewa'ja roración queban ri': —Kajaw, atat bienawotak nojel ja c'o pa tak kanma kanojelal.Atat ta xcatc'utuwi nak chique ja re ca'i'achi'i' ri' ja racha'on 25 ja xtoc kach apóstolpa rc'axel ja Judas. Como ja Judas arja'xuya' can ja rsamaj rmal ja ritzelal ja xubanin be chipan ja lugar ja ni yatal wi' trijchi tri' nbe wi'. Queri' ja roración queban.26C'ac'ari' quemaj rbanic suerte chi rcha'icjun chic apóstol. Ja tok tzuri ja suertecumal trij ja Matías kaj wi'. In ni jari' horaja Matías xoc cachbil ja julajuj apóstol.

21 Ja c'a tok xerila' ja nmak'ij rbina'an

Pentecostés canojel ja rdiscípulo ja Jesúseje'e' xa jun quibanon, xa jun quimolon wi'qui'. 2 Chaka c'a jalal ja tok c'oli quic'axajpenak chicaj cani' jun nimlaj ik' tok njak-tajto. Ja c'a rukul c'axax cumal canojel jaretz'ubul pa jay. 3 C'ac'ari' c'oli winakarchiquewach cani' rxak tak k'ak', xuq'uiakri' chiquij chiquijujunal. 4 C'ac'ari' noji jarEspíritu Santo pa tak canma canojelal inquemaj tzij chipan chic jule' tzobal ja cani'yataj chique chiquijujunal rmal ja rEspírituSanto.

5 Jari' tiempo ec'oli winak ja raj Israelnojel nación epenak wi', quimolon qui'pa Jerusalén, congana nqueban respetar jaquireligión. 6 Ja c'a tok quic'axaj ja ban-taji xebe xequimolo' qui'. Congana sachquina'oj como pa quitzobal eje'e' netzijonwi' ja rdiscípulo ja Jesús, queri' quic'axaj

chiquijujunal. 7Congana c'asc'o'i quic'axajin quewa' quibij chibil tak qui' ri':

—¿Nak tre c'ala'? ¿La ma e aj Galilea tac'a ja winak le' ja quimajon tzij? 8 ¿Naktre tok netzijon taka'an pa tak katzobalchikajujunal? 9 Como ec'o jule' chakePartia epenak wi' in jule' chic chake eaj Media, ec'oli epenak Elam, ec'oli epe-nak Mesopotamia, ec'oli epenak pa Judea,ec'oli epenak pa Capadocia, ec'oli epenakPonto, ec'oli epenak Asia, 10 ec'oli epenakFrigia, ec'oli epenak Panfilia, ec'oli epenakpan Egipto in ec'oli epenak pa tak lugar jac'o pa rcuenta Africa ja c'o chinakaj Cirene.Ec'oli ja raj Roma wawe' chakaja', jule'chique wawe' pan Israel e'alaxnak wi' injule' chic chique ja xa quiniman ja religiónkaxin ja rok aj Israel. 11 In ec'oli chakaja' jaraj Creta in jule' chic aj Arabia pro kanojelnkac'axaj ja nimlaj samaj xinDios ja quima-jon rch'obic chikawach pa tak katzobalchikajujunal, xeche'e. 12 Canojel conganac'asc'o'i quic'axaj in sach quina'oj comoeje'e' matich'obtaj cumal nak rbanic jabantaji in quewa' quibij chibil tak qui' ri': —¿Nak tibij c'awa' wari' ja bantaji? xeche'e.13 Pro ec'o jule' chique xa neyok'oni inquewa' quibij ri': —Jala' winak le' xa ek'abarela', xeche'e.

* * * * * * * * * *14 Ja c'a Pedro arja' c'o chiquicojol ja re

julajuj chic apóstol, xumaj tzij cuq'uin jawinak, cow tzijoni in quewa' xbij chiqueri': —Achi'i' ja rix wach tak aj Israel in ixixchakaja' ewanojel ja rixc'o pa Jerusalén,bien tec'waxaj ja xtinbij chewe ri' in bientech'obo'. 15 Ajoj ma ok k'abarela' ta jacani' nebij chake como c'a xuban a lasnueve xin ak'abil. 16 Ja xetz'at camic jari'bitajnak can ojer rmal ja profeta Joel que-wari': 17 —Ja pa rq'uisbal tak k'ij ntakelna ja rEspíritu Santo cuq'uin ja winakxa nak ta chi winakil, ne'e ja Dios. Jac'a rewalc'wal chi ala'i' chi xtani' eje'e'nqueya' na rbixic ja nk'alasaj chiquewach.In chakaja' ja c'ajola' chewe anin nya' nachique chi c'oli nquetz'at je'e ja maja'ntibantaji. In ja rija' chewe nya' na chiquechi c'oli ncachc'aj je'e ja maja'n tibantajichakaja'. 18 Jari' tiempo chakaja' ntakel naja rEspíritu Santo cuq'uin ja rajsamajela'wxin chi achi chi ixok in eje'e' nqueya' na

HECHOS 2:19 177 HECHOS 2:39rbixic ja nk'alasaj chiquewach. 19 In c'o je'enwinakarsaj na chwach ja caj ja ni majutijquitz'aton ta ja winak. In ja chwach'ulewchakaja' c'o retal je'e ja nwinakarsaj nacani' tre quic' cani' tre k'ak' in cani' tre sib.20 In matica'y chic ja k'ij in ja ic' chakaja'noqui cani' quic'. Nojel awa' wari' nban-taj na cumplir tokori' tok maja'n terila'ja nimlaj k'ij xin juicio. 21 In canojel jawinak ja nquic'utuj ja quito'ic tre ja Dioseje'e' netotaji. Queri' rbin can ja Dios jacani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal rmal japrofeta Joel, ne'e ja Pedro chique ja winak.22 In xbij chic chique:

—Achi'i' ja rix wach tak aj Israel,tec'waxaj ja xtinbij chic chewe ri'. Ja Diosarja' xuya' tre ja Jesús ja raj Nazaret chixuban jun nimlaj samaj checojol in bienewotak ja jule' milagro ja xuban chewach.Tri' c'a nkatz'at wi' chi ja Jesús arja' junachi utz tz'at rmal ja Dios. 23 Ja Dios xuya'lugar chewe chi xecamsaj ja Jesús comoxejach pa quek'a' ja winak ja ma cotakin taja rtzobal Dios in eje'e' querip chwach cruz.Ja Dios ni rotak wi' ojer chi ja Jesús njachna pa quek'a' ja netzelan rxin como arja'ni rchominto wi' ojer chi niquirwari' nbantre. 24 Pro ja Dios to'o rxin chipan ja camícin xuya' tre chi c'astaji como ja Jesús mtamoda q'ueje' ta chijutij pa ruk'a' ja camíc.25Mta moda como ja rey David ojer quewa'rtz'iban can tre ja Jesús ri': —Anin wotakchi ja wajaw Dios ni c'o wi' wq'uin, c'o pawiquik'a' in ninruto' utzc'a ni majun nxbejwi' wi'. 26 Rmalc'ari' tok congana nquicotija wanma in nya' rbixic ja quicotemal jac'o wq'uin. Ja c'a tok xquincami wotak chic'a c'o na ja rawutzil nwaybej tri' 27 comoatat mta moda xquinaya' can ta chijutijchiquicojol ja camnaki'. Ja cuerpo rxinja Santilaj Awalc'wal wotak chi mataya'lugar tre chi xtak'ay ta. 28 Atat ach'obonchinwach nak rbeyal ja utzlaj c'aslemal. Jatok xquineq'ueje' na awq'uin chijutij jari'congana nnoji ja quicotemal pa wanma.Queri' rtz'iban can ja David ojer, ne'e jaPedro. 29 In xbij chic chique:

—Ixix ja rix wach tak aj Israel, bien kotakchi cami ja David ja kamama' in xemukiin ja rpanteón c'a c'o na kuq'uin camic.30 Pro ja David arja' jun profeta xin Dios inxurkaj tre ja juramento ja rbanon ja Dios

quewari': —David, anin quewa' ntzujujchawe ri', c'o jun chique ja rawiy amam jamaja'n talaxi, arja' ari' ja Cristo in xtincojcomo Rey pan ac'axel. Queri' tzujun cantre ja David rmal ja Dios. 31 Rmalc'ari'ja tok c'oli ja xtz'ibaj can ja David trerc'astajic ja Cristo tokori' tokmaja'n titaktoja Cristo chwach'ulew como bien rotakchic chi nc'astaj na. Quewa' ja xtz'ibajcan ri', ja Cristo arja' matiya' can chiju-tij chiquicojol ja camnaki' in matak'ayi jarcuerpo chakaja'. 32 Ja Dios arja' xuya' treja Jesús chi c'astaji in jari' kotak kanojelin kamajon rbixic. 33 C'ac'ari' jotbax chila'chicaj rmal ja Dios in yataj tre rmal jaTatixel chi xutakto ja rEspíritu Santowawe'chwach'ulew ja cani' tzujun tre ojer. Ja c'arixix, ja remajon rtz'atic camic in ja rema-jon rc'axaxic jari' Espíritu Santo banowi.34Ma ja ta David ja jotbax chila' chicaj proquewa' nbij ja David ri': —Ja kajaw Diosquewa' xbij tre jaWajaw ri': —Cattz'abe' pawiquik'a' como congana nim ak'ij, 35wawe'natq'ueje' wi' in nenucoj na pan awakanja netzelan awxin, atat natch'eco quixin,ne'e. Queri' rbin can ja David. 36Rmalc'ari'tok nbij chewe, ja Jesús arja' rip chwa cruzcomo ixix xixc'utuni ja camíc trij pro jari'mismo Jesús cojon chic rmal ja Dios comoRajaw nojelal, cojon chic rmal como Cristo.Bien tewotakij ja c'a xinbij chewe ri' in bienticotakij chakaja' ja kach tak aj Israel pro nicanojelal. Queri' xbij ja Pedro chique.

37 Ja c'a winak tok quic'axaj ja xbij ja Pe-dro chique congana xk'ututuj ri' ja canma.Quewa' quibij ri':

—Ixix ja rix kach tak aj Israel ¿nak c'a c'orjawaxic chake chi nkaban camic? xeche'tre ja Pedro in chique ja jule' chic apóstol.38 Ja c'a Pedro xbij chique:

—Teq'uexa' ja rena'oj in teya'a' can jaritzelal in chakaja' quixban bautizar cheju-junal pa rubi' ja Jesucristo utzc'a chi ncuy-taji ja rewil emac. Ja wi queri' neban jaDios arja' nutakto na ja rEspíritu Santoewq'uin. 39 Jari' Espíritu Santo ja rtzujuncan ja Dios ojer como arja' nrajo' nutaktoewq'uin in cuq'uin ewalc'wal in cuq'uinchakaja' canojel ja winak ja rec'o pa natlajtak tinamit. Ja rEspíritu Santo arja' ntaktocuq'uin canojel ja winak ja nesiq'uix rmalja Dios chi nquinimaj ja rtzobal, ne' chique.

HECHOS 2:40 178 HECHOS 3:1640 Jawa' tzij xbij ja Pedro chique ja

winak in jule' chic paxbanem xuya'chique chakaja', quewa' xbij chique ri': —Quixtotaji, maxta teban ja ritzelal ja cani'nqueban ja ritzel tak winak trewa' tiempori', ne' chique.

41 Jawinak ja utz quic'axaj ja xbij ja Pedroeje'e' xeban bautizar in jari' mismo k'ijec'o la oxi' mil ja xe'oc cachbil ja kach'alal.42Eje'e' congana quetij quek'ij chi rotakixicja tijonem ja nc'ut chiquewach cumal jarapóstol, xa jun quibanon. Ni nquemol wi'qui' chi rtijic ja caxlanway jari' nquinatbejrxin ja Jesús. Chijutij quimajon rbanic jaroración.

* * * * * * * * * *43 Ja winak congana quixbej qui' cano-

jelal como ja rapóstol eje'e' yataj chiquechi congana milagro queban. 44 Canojel jakach'alal xa jun quina'oj, nojel ja meba'il jac'o cuq'uin xa jun quech'ob trij. 45 Eje'e'nquic'ayij ja quimeba'il in nqueya' ja rjilchique ja kach'alal ja c'o rjawaxic chique.46 K'ij k'ij ni nequimolo' wi' qui' chipanja nimlaj templo xin Dios, eje'e' xa junquibanon. Ne'ewa' pa tak cochoch, con-gana nequicoti, nojel quec'u'x nojel canmanquimaltioxij tre ja Dios. 47 Congananqueya' ruk'ij ja Dios in congana utznetz'at cumal ja winak. Ja kajaw Dios arja'xuya' chique chi k'ij k'ij nij ec'owi' winak janquewil ja totajem xin Dios ja ne'oc cachbilin be más pa nim ja riglesia.

31Queban jutij ja Pedro rachbil Juan xebe

chipan ja nimlaj templo xin Dios a las tresxin takak'ij, jari' hora xin oración. 2 Nojeltak k'ij ni c'o wi' jun achi tri' arja' ti cojo,ni pa ralaxic wi' chi cojo. C'amonel ja ticojo chipan ja templo, ya'on chuchi' junpuerta. C'o rubi' nbix tre ja puerta, La Her-mosa ne'xi. Tri' nya' can wi' ja ti cojo chirc'utuxic limosna chique ja winak ja ne'occhipan ja templo. 3 Ja c'a tok xerutz'atja Pedro rachbil Juan chi ne'oc chipan jatemplo c'o jun limosna xc'utuj chique. 4 Jac'a reje'e' quitz'elwachij in ja Pedro quewa'xbij tre ri': —Ko'atz'elwachij, ne' tre. 5 Jati cojo congana xuya' rxquin, ja xuch'obarja' chi c'oli nsipax can tre. 6 Pro ja Pedroquewa' xbij tre ri': —Anin ni majun pwok

c'o wq'uin pro ja Dios arja' rya'on chwe chinincowini natntzursaj. Camic nbij chawe,pa rubi' ja Jesucristo ja raj Nazaret catyic-taji in catbini, ne' tre. 7 C'ac'ari' ja Pedroxuchap chi riquik'a', xuyic in ni jari' horatzuri ja rkan. 8 Ja c'a cojo xuq'uiak ri' chicaj,pe'i in xumaj binem. Xerachbilajel ja Pedroin Juan, xe'oc chipan ja templo. Congananuq'uiak ri' chicaj, janila nuya' ruk'ij jaDios. 9Canojel jawinak quetz'at chi ncowinchic nbini, quetz'at chi rmajon rya'ic ruk'ijja Dios. 10Congana sach quina'oj rmal, con-gana c'asc'o'i quetz'at ja milagro ja bantaji.Queri' queban como bien cotak chi ja rachiarja' mismo ja ni ntz'abe' wi' chipan jatemplo ja bar c'o wi' jun puerta rbina'an LaHermosa in tri' nc'utuj wi' ja limosna.

* * * * * * * * * *11 Ja rachi nimaqueruya' canwi' ja Pedro

in Juan. Ec'o chipan ja templo ja bar c'owi' jun nimlaj rkan jay ja bina'an tre xinSalomón ne'xi. Ja c'a winak matich'obtajcumal ja bantaji in xebe alnak canojelcuq'uin ja Pedro. 12 Ja c'a Pedro tokxerutz'at quewa' xbij chique ri':

—Achi'i' ja rix kach tak aj Israel ¿nak treja tok matich'obtaj emwal ja bantaji ri'?¿Nak tre ja tok kas emajon katz'elwachixic?¿La ajoj xoktzursani ja rachi nech'ob ixix?Ja rachi arja' ncowin chic nbini pro marmal ta jun poder kaxin ta ajoj xa chewi'tok tzuri in ma rmal ta chakaja' chi ajojok utzlaj tak winak. 13 Ja Dios quixin jarAbraham, ja rIsaac in Jacob, ja Dios quixinja kati't kamama' arja' bien xk'alasaj chicongana nim ruk'ij ja Jesús ja Ralc'wal. Proixix xejach ja Jesús pa quek'a' ja k'etol taktzij. Ja Pilato arja' rajo' ta xsokpijel proma xewajo' ta ixix. 14 Ja Jesús arja' cha'onrmal ja Dios, arja' ni majun ril rumac proma xeya' ta lugar tre chi nsokpixel pro jaxeban, c'o jun achi camsanel jari' xec'utujchi sokpixel. 15 Xecamsaj ja Jesús ja Yo'lc'aslemal pro ja Dios arja' xuya' tre chic'astaji chiquicojol camnaki'. Jari' katz'atruq'uin kawach in kamajon rbixic camic.16 Camic emajon rtz'atic ja rachi ri' ja tzuriin bien ewotak rwach. Pa rubi' ja Jesústok tzuri. Ja Dios arja' tzursan rxin comoajoj c'o yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Jesús.Ja Jesús arja' rya'on chake chi c'o yukulbal

HECHOS 3:17 179 HECHOS 4:11kac'u'x ruq'uin in rmal ja yukulbal kac'u'xruq'uin ja Jesús chewi' tok utz chic ja rachi,mchita nti'on tre in ni chewach ja tok tzuri.

17 Ixix ja rix kach tak aj Israel, ja tokxec'utuj rcamic ja Jesús wotak chi xa maewotak ta ja neban in queri' chique ja k'etoltak tzij ja rec'o checojol chakaja'. 18 Proja xeban jari' ni rchominto wi' ja Dios inqueri' bantaji ja cani' rbin can ojer chipanja rtzobal. Como canojel ja profeta xinDios eje'e' quitz'iban can ojer chi ja Cristonutij na ja rpokonal. 19 Rmalc'ari' tok nbijchewe, teq'uexa' ja rena'oj in teya'a' canja ritzelal. In quixmelojto ruq'uin ja Diosutzc'a chi nchuptaji ja rewil emac. Quir-tari' neban utzc'a chi newila' jun tiempoja tok nq'ueje'e ja kajaw Dios checojol innixquicot rmal. 20Quirtari' neban utzc'a jaDios xtutakpi chic jutij ja Jesús ja Cristo jacha'on rmal ja Dios chi noc To'onel ewxin.21 Ja Jesús arja' nq'ueje' na chila' chicajcamic pro nerila' na jun k'ij ja tok xtipi chicjutij chi nurchomij na nojelal ja yojtajnaktre ja rwach'ulew ja cani' bin can cumal jasantilaj tak profeta ojer chipan ja rtzobalDios. 22 Como cani' rbin can ja Moiséschique ja kati't kamama' ojer quewari': —Jakajaw Dios arja' c'o jun profeta ja xtutaktona ewq'uin ja cani' xuban anin chwe tokxinrutak. Jari' profeta arja' kach aj Israel inbien teya'a' ewxquin tre xa nak ta ja xtibijchewe. 23 Xa nak ta ja mta rgana nc'axajja nbij ja profeta eje'e' c'o jun juicio npina chiquij in nelasaxi chijutij chiquicojol jatinamit xin Dios. Queri' rbin can ja Moisés,ne'e ja Pedro chique. 24 In xbij chic jutijchique.

—Canojel ja profeta xinDios eje'e' quibincan ojer nak nbantaj na trewa' tiempo jarokc'o wi' ri', majtajto rbixic rmal ja rojerprofeta Samuel in xa junan quibin can jajule' chic profeta chakaja'. 25 Ixix ix quiyquemam can ja profeta xin Dios, ewxin ixixchakaja' ja rutzil ja rtzujun can ja Dios ojertokori' xtzujuj can ja tok c'o jun chominemja xchomij cuq'uin ja kati't kamama' jatok quewa' xbij tre ja rAbraham ri': —Nojel tinamit ja rec'o chwach'ulew c'oli jarutzil xin Dios ja nyataj na chique pro rmalja rawiy amam ja maja'n talaxi tok nbanqueri' chique, ne'e ja Dios tre. 26 Ja Diosxutakto ja Jesús ja Ralc'wal in ewq'uin ixix

ja rix kach tak aj Israel xutak wi' nabey.Queri' xuban como arja' nrajo' nuya' jarutzil chewe utzc'a chi neya' can ja ritzelalchejujunal. Queri' xbij ja Pedro chique.

41 Ja Pedro rachbil Juan eje'e' c'a quima-

jon na tzij cuq'uin ja winak ja tok ec'ojule' sacerdote xe'ekaj cuq'uin e cachbilja jefe quixin ja chajil templo e cachbilchakaja' ja saduceo. 2 Congana penakquiyewal chiquij ja Pedro in Juan rumacja quimajon quitijoxic ja winak. Quewa'ja tijonem ja quimajon rya'ic ri': —Comoc'astaji ja Jesús rmalari' tok nec'astaj naja camnaki' chakaja', neche'e. 3 C'ac'ari'xechapel ja Pedro in Juan, xecoj preso. C'achi rcab k'ij k'et tzij chiquij como xubank'ij. 4 Pro ja winak ja xec'axani rtzobalDios e q'uiy chique yuke' quec'u'x ruq'uinja Jesús. Ec'o chi la jo'o' mil canojelal jayukul chic quec'u'x ruq'uin ja Jesús ja xaqueyon achi'i'.

5 Ja c'a chi rcab k'ij ja k'etol tak tzijquixin ja raj Israel quemol qui' pa Jerusaléne cachbil ja principali' xin tinamit e cachbilchakaja' ja maestro ja netijon quixin jawinak tre ja ley xin Dios. 6 C'oli Anásja lok'laj sacerdote e rachbil Caifás, Juan,Alejandro in canojel ja familia rxin ja lok'lajsacerdote. 7 C'ac'ari' quetak quic'amaricja Pedro in Juan. Ja c'a tok ec'o chicchiquewach quewa' quibij chique ri':

—¿Nak moda tok xixcowini xetzursajja rachi? ¿Nak bin chewe chi xetzursaj?xeche' chique. 8 Ja c'a Pedro arja' nojnakja rEspíritu Santo pa ranma in quewa' xbijchique ri':

—Ixix ja rix k'etol tak tzij, ixix ja rixprincipali' rxin ja katinamit ja rok aj Is-rael, 9 camic emajon rc'axaxic chake nakrbanic ja rutzil ja xuwil ja rachi ja ti cojonabey. C'ol egana newotakij nak xubanja tok tzuri. 10 Bien tewotakij in tico-takij chakaja' canojel ja kach tak aj Israel,pa rubi' ja Jesucristo ja raj Nazaret tzurija rachi in rmal ja Jesucristo ja tok pa'lchikawach camic. Ixix xixc'utuni chi nripchwach cruz ja Jesús pro ja Dios arja' xuya'tre chi c'astaji chiquicojol camnaki'. 11 JaJesús arja' cani' jun abaj ja más na nimruk'ij chi rbanic jun jay como jari' abaj jari'

HECHOS 4:12 180 HECHOS 4:34nchapowi ja resquina'il ja jay. Pro ixix ixcani' jule' banol tak jay ja xa nquech'a' jarabaj ja más na nim ruk'ij como mta eganaruq'uin ja Jesús, xa itzel xetz'at. 12 Soloruq'uin ja Jesús nkawil wi' ja totajem xinDios, ni majun nak chi ta rtakonto ja Dioswawe' chwach'ulew ja nto'o kaxin, ne'e jaPedro.

13 Ja k'etol tak tzij quetz'at chi ma-tiquixbej qui' ja Pedro in Juan in queya'cuenta chique chi ma e ajtija' ta in xa etak sencillo rmalari' tok congana c'asc'o'ixequetz'at. C'ac'ari' ch'obtaj cumal chixerachbilaj ja Jesús. 14 Quetz'at ja rachija tzuri chi arja' pa'l pa quixquin ja Pe-dro in Juan chewi' tok mta nequichap-bej. 15 C'ac'ari' xequilasajel chipan ja lugarja bar quimolon wi' qui' utzc'a chi eje'e'nquichomij queyon nak nqueban chique.16Quewa' quibij chibil tak qui' ri':

—¿Nak c'a nkaban chique ja rachi'i'?Como ja winak ja rec'o pa Jerusalén bienk'alaj chiquewach canojel chi c'o junnimlajmilagro queban in mta moda xtikawawajta. 17Mejor, quewa' kabij chique ri': —Matenataj chi ta rubi' ja Jesús chiquewach jawinak. Ja c'a wi ma xtenimaj ta ja nkabijchewe jari' netij na pokon pa kak'a', koche'chique. Queri' nkaban utzc'a chi matibemás rbixic pa nim ja milagro ja queban.Queri' quibij. 18 C'ac'ari' xequisiq'uij chicjutij in quewa' quibij chique ri':

—Ma que'etijoj chi ta ja winak tre jaJesús, ma tenataj chi ta rubi' chiquewach,xeche' chique. 19 Pro ja Pedro in Juanquewa' quibij chique ri':

—Bien tech'obo' ¿la rubey c'ari' nech'obixix chi matikanimaj chic ja Dios in ixixchic nixkanimaj? 20 Ajoj mta moda jamaquita xtikaya' rbixic ja katz'aton in jakac'axan, xeche' chique.

21 Ja c'a k'etol tak tzij eje'e' quibij chicchique chi nquetij na pokon pa quek'a' jawi xtiquemaj chic jutij rbixic ja Jesús. Ja tokbitaji tzij ri' cumal c'ac'ari' xequisokpijel.Ma xecowin ta queban ta pokon chiquecomo canojel ja winak congana nqueya'ruk'ij ja Dios rmal ja milagro ja bantaji.22 Queri' queban ja winak como ja rachi jabantaj jun milagro tre arja' más cuarentarjuna'.

* * * * * * * * * *23 Ja c'a Pedro in Juan ja tok xesokpixel

xebe cuq'uin ja cachbil. Ja c'a tok xe'ekajiquemaj rcholic chiquewach nojel ja bixchique cumal ja jefe quixin sacerdote incumal ja principali' xin tinamit. 24 Ja c'acachbil tok quic'axaj eje'e' quec'amqui' chirbanic ja roración, quewa' quibij ri':

—Kajaw Dios, atat at Rajaw nojelal comoatat xatwinakarsani ja caj in rwach'ulewin mar chakaja'. Atat xatwinakarsani no-jelal. 25 C'o jun tzij abin can ojer jatz'ibtal can rmal ja David ja rajsamajelawxin, quewa' nbij ri': —Ja ma e aj Israelta ¿nak tre tok xa ch'a'oj cajo'? In jaraj Israel ¿nak tre tok xa itzel tak na'ojquech'ob ja mta noc wi'? 26 Ja rey xinrwach'ulew eje'e' quichomij qui' chi nque-ban ja ch'a'oj in chakaja' ja k'etol tak tzijeje'e' quemol qui' chi nech'ojin wq'uin inruq'uin ja Cristo ja ncha'on. Queri' abincan. 27 In ni queri' bantaji ja cani' abin canojer. Como jaHerodes rachbil Poncio Pilatoeje'e' quec'am qui' wawe' pa Jerusalén chircamsaxic ja Jesús ja Santilaj Awalc'wal jaracojon como To'onel kaxin ja rok winak.Queri' queban e cachbil ja winak tantochique ja ma e aj Israel ta in chique ja rajIsrael chakaja'. 28 Ja queban nij achomintowi' ojer chi nbantaj na. 29 Kajaw Dios,camic natz'at chi congana quiyewal chakepro ajoj ok ajsamajela' awxin in nkac'utujchawe chi nacowirsaj más kac'u'x utzc'achi matikaxbej ki' nkaya' más rbixic jaratzobal. 30 Atat ta xcattzursan quixin jayawa'i' in xtaban ta nimak tak milagro parubi' ja Jesús ja Santilaj Awalc'wal. Queri'ja roración queban.

31 Ja c'a tok tzuri ja roración cumal xusilri' ja lugar ja bar quimolon wi' qui' in nojija rEspíritu Santo pa tak canma canojel,quemaj rbixic ja rtzobal Dios pro majunxbeben ri'il c'o ta chique.

* * * * * * * * * *32 Ja kach'alal eje'e' quic'amon qui', xa

jun quibanon canojelal. Ja quimeba'il xajun quibanon tre. Mta jun chique nbij ta: —Xa nuyon wxin anin, ne' ta tre ja rmeba'il.33 Ja rapóstol k'ij k'ij ni nqueya' wi' rbixicja quitz'aton tre ja rc'astajic ja Jesús, con-gana poder xin Dios c'o cuq'uin in c'oli jarutzil xin Dios pa quewi' canojelal. 34Mta

HECHOS 4:35 181 HECHOS 5:20jun chiquicojol ja c'o ta rjawaxic tre comoja kach'alal wi c'o jun culew owi c'o juncochoch jari' nquic'ayij, nquec'amel ja rjil35 in nquejach pa quek'a' ja rapóstol. Ja c'arapóstol eje'e' nquejach chic chique ja c'orjawaxic chique.

36Tzuc'a c'o jun kach'alal José rubi', arja'riy rumam can ja Leví, pa Chipre penakwi'. Ja rapóstol eje'e' quicanoj chic junrubi', Bernabé quibij tre. Bernabé tibij tzijjun achi ja nyukba' quec'u'x winak. 37 Jac'a Bernabé c'o jun ulew xc'ayij, ja c'a rjilxuc'amel in xujach pa quek'a' ja rapóstol.

51Pro c'o chi na jun ja rachi Ananías rubi'

in ja rxjayil Safira rubi'. Eje'e' c'o jun ulewquic'ayij chakaja'. 2 Ja rAnanías c'o jalalrjil ja rulew q'ueje' can ruq'uin in ja c'ajalal chic jari' xuc'amel, xujach pa quek'a'ja rapóstol pro xbij chique chi xa jari' rjilnojelal ja rulew. Xa junan quech'ob ruq'uinja rxjayil chi queri' nqueban. 3 Ja c'a tokjachtaj rmal quewa' bix tre rmal ja Pedrori':

—Ananías, c'o jalal rjil ja rulew q'ueje'can awq'uin. ¿Nak tre ja tok xaban queri'?¿Nak tre ja tok xaya' lugar tre ja Satanás chixoc pan awanma in xatrtakchi'ij chi xatz'aktzij chwach ja rEspíritu Santo? 4 ¿La maawxin ta la'an chewi' ja rulew? in c'ol ak'a'tre chi xac'ayij. In ja rjil chakaja' awq'uinatat c'o wi' nak naban tre pro ja ma utz taxaban xatz'ak tzij. ¿Nak tre ja tok xabanqueri'? Chwach Dios xatz'ak wi' tzij, machiquewach ta winak, ne'xi ja rAnanías.

5 Ja c'a rAnanías tok xc'axaj ja bix trebe chi tok'ulew in cami. Ja c'a winaktok quic'axaj chi cami ja rAnanías con-gana quixbej qui' rmal. 6 Ec'o c'a jule'c'ajola' eje'e' xebe ruq'uin ja camnak chirbatz'ic. Ja tok batz'taj cumal quitelejel inxequimuku'.

7C'o la oxi' hora ticami ja rAnanías ja tokxekaji rxjayil cuq'uin ja rapóstol. Arja' nimajun nak ta rnaben chi cami ja rchajil. 8 Jac'a Pedro quewa' xbij tre ri':

—Tabij chwe, ja tok xec'ayij ja rulew ¿laxa jari' rjil nojelal ja cani' xejach pa kak'a'?Queri' xbij tre.

—Xa jari' rjil nojelal, ne'xi rmal ja rixok.

9—¿Nak tre tok xa junan xech'ob ruq'uinja rawachajil, nak tre tok laj xewajo'xec'ambajaj ja rEspíritu Santo xin Dios jakajaw? Tatz'ata' mpe' le', camic xemelojtoja xe'emuku rxin ja rawachajil in camicnatcam chic atat, natquitelejel in nate-quimuku' chakaja', ne'e ja Pedro tre.

10 Ja c'a tok bitaji tzij ri' be chi tok'ulewja Safira, chwach ja Pedro pune' kaj wi'in cami. Ja c'ajola' tok xe'urkaji quetz'atchi camnak chic. C'ac'ari' quitelejel inxequimuku' chic. Pa rxquin ja rchajil que-muk wi'. 11 Ja c'a riglesia congana quixbejqui' canojelal in queri' queban canojel jajule' chic winak chakaja' ja tok quic'axaj jabantaji.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a rapóstol c'o jule' nimak tak

milagro nqueban chiquewach ja winak. Jakach'alal xa jun quibanon canojelal. C'ojun pa rkan jay chuchi' ja nimlaj temploxin Dios in c'o rubi' ja pa rkan jay, xinSalomón ne'xi, in tri' nquemol wi' qui' jakach'alal. 13 Ja c'a jule' chic winak eje'e'nquixbej qui' chi xque'oc ta chiquicojol jakach'alal pro utz xetz'ati ja kach'alal cumalja tinamit. 14 Más chi na e q'uiy ja winakyuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo tantochique achi'i' in chique ixoki' chakaja' inxe'oc cachbil ja kach'alal. 15Ec'oli ja yawa'i'xelasaxel pa tak bey eya'on chwach takquiwarbal. Queri' ban chique utzc'a jaPedro tok npeti masqui xa rnatu' nk'axchiquij ni netzuri. 16 In chakaja' e q'uiychique ja winak ja rec'o pa tak tinamitja c'o chinakaj ja tinamit Jerusalén eje'e'xequec'amto ja yawa'i' ja rec'o cuq'uin,xequec'amto ja remajtajnak cumal itzel takespíritu in xetzuri canojel.

* * * * * * * * * *17Pro yictaji ja lok'laj sacerdote in xeyic-

taji chakaja' canojel ja rec'o ruq'uin, eje'e'ri' ja saduceo, eje'e' congana quiakirnakcanma chiquij ja rapóstol. 18Xequechap inxequecoj pa che'. 19 Pro c'o jun ángel xinDios xurkaji chak'a', xujak ruchi' ja che' inxerlasajto ja rapóstol. Ja c'a tok xelastajtoquewa' bix chique rmal ja ángel ri': 20 —Camic jix chipan ja nimlaj templo xin Dios,jeya'a' rbixic chique ja winak nak rbanicja c'ac'a c'aslemal ja nuya' ja Jesucristo,

HECHOS 5:21 182 HECHOS 5:41xeche'xi. 21 Ja tok quic'axaj ja bix chiquexebe, kas nsamuke'e xe'ekaj chipan ja tem-plo in quemaj quitijoxic ja winak.

Ja lok'laj sacerdote in ja rec'o ruq'uineje'e' quemol qui' cuq'uin ja k'etol taktzij rxin ja tinamit Israel, xequetakel jule'pulisiya' chi quic'amaric ja rapóstol. 22 Proja pulisiya' tok xe'ekaji quetz'at chima ec'ochi ta ja rapóstol pa che'. C'ac'ari' xemelo-jto, xurquiya'a' rbixic ja bantaji. 23Quewa'quibij ri': —Ja tok xokekaji chuchi' ja che'bien tz'apali in bien chajin cumal ja sol-dado chakaja'. Pro ja tok kajak ruchi' nimajun winak c'o chi ta chipan, xeche'e.24 Ja lok'laj sacerdote rachbil ja jefe quixinja chajil templo e rachbil ja jule' chic sac-erdote ja nimak quek'ij eje'e' congana sachquina'oj rmal ja bix chique in quewa' quibijchibil tak qui' ri': —¿Nak la c'a xtubanawa' ja bantaji ri'? xeche'e. 25 C'ac'ari' c'ojun achi xekaj cuq'uin in xbij chique: —Jarachi'i' ja xe'ecoj pa che', camic quimajonquitijoxic ja winak chipan ja nimlaj tem-plo xin Dios. Queri' xbij chique. 26 Jac'a jefe quixin ja chajil templo e rachbilja pulisiya' xebe chi quic'amaric ja rapós-tol. Ja c'a tok xe'ekaj cuq'uin xequechappro xarwari' mta pokon queban ta chiquecomo nquixbej qui' chiquewach ja winak:—Matzij koqueq'uiak tza'n abaj, xeche'e.C'ac'ari' xequec'amto ja rapóstol.

27 Ja c'a tok xe'urkaji xequejach paquek'a' ja k'etol tak tzij. Ja c'a lok'lajsacerdote quewa' xbij chique ja rapóstol ri':

28—Ajoj cow xixkachap, kabij chewe chima tenataj chi ta rubi' ja Jesús chiquewachja winak. ¿Nak c'a tre ja tok matenimaj jakabij chewe? Como ja tijonem neya' con-gana benak pa nim camic wawe' chipan jatinamit Jerusalén in c'uluto newajo' neya'chakij chi ajoj xokcamsan rxin ja Jesús, ne'chique. 29 Ja c'a Pedro e rachbil ja jule' chicapóstol quewa' quibij chique ri':

—Ajoj puersa nkanimaj ja nbij ja Dioschake chi nkaban chwach ja nixkanimajixix. 30 Ixix xec'utuj rcamic ja Jesús,xec'utuj chi nrip chwach cruz. Pro jakatata' Dios ja Dios quixin ja kati't kamama'arja' xuc'as chiquicojol camnaki'. 31 Ja Dioscongana xucoj rchok'ak', xuya' tre ja Jesúschi más nim chi na ruk'ij in ja camic rcojoncomo Jefe pa kawi', rcojon como To'onel

kaxin. Queri' xuban ja Dios como ja kasnrajo' chewe ja rix wach tak aj Israel chineq'uex ja rena'oj in neya' can ja ritzelalutzc'a chi ncuytaji ja rewil emac. 32 Nojelja c'a kabij kaj chewe ri' jari' katz'aton inkac'axan in chakaja' ja rEspíritu Santo arja'rmajon rk'alasaxic chi ni katzij wi'. Ja Diosarja' rtakonto ja rEspíritu Santo kuq'uinkanojel ja nokniman rxin. Queri' quibij jarapóstol chique.

33 Ja tok quic'axaj ja bix chique conganapi quiyewal rmal, ncajo' nequicamsaj jarapóstol. 34 Pro tri' c'o wi' jun fariseoGamaliel rubi', arja' jun chique ja maestroja netijon quixin ja winak tre ja ley xinDios in congana utz ntz'at cumal ja tinamitcanojel. Ja c'a Gamaliel pe'i in xbij chiqueja rapóstol chi ne'el jurata chiquicojol. 35 Jac'a tok e'elnak chic xumaj tzij ja Gamalielcuq'uin ja rach k'etol tak tzij:

—Achi'i' ja rix wach tak aj Israel, kastech'obo' na jutz'it ja neban chique jarachi'i'. 36 Turkaj chewe nak bantaji jatok c'o jun achi yictaji Teudas rubi', arja'xucoj ri' ruyon como jun nimlaj achi inec'o la quiji' ciento ja rachi'i' ja quecojqui' ruq'uin. Pro ja Teudas arja' camsaxiin xe'anmaji ja rachbil canojelal. Queri'queban, pan ekal xeq'uisi, mta nak taqueban. 37 In c'o chi na jun ja rachirbina'an Judas ja raj Galilea queri' xubanchakaja' como arja' yictaji tokori' tok c'ojun censo bani in e q'uiy ja winak ja quecojqui' ruq'uin. Pro ja Judas arja' camsaxichakaja' in xechictaji ja rachbil canojelal.38 Rmalc'ari' tok nbij chewe camic, maxtac'oli nak ta teban chique ja rachi'i' promejor ja neban, que'esokpijel. Queri' nbijchewe como nojel ja quimajon rbanic wixa tijonem quixin winak jari' xa nq'uis kajruyon. 39Prowi tijonemxinDios ja nqueya'jari' mta moda xteyoj ta ixix. Kas tebana'cuenta, matzij xa ruq'uin Dios quixch'ojinwi', ne'e ja Gamaliel chique ja rachbil.

40 Eje'e' ch'obtaj cumal ja bix chique,quetak quic'amaric ja rapóstol. Ja tokxe'urkaji ja rapóstol xequirapaj in quewa'quibij chic chique ri': —Ma tenataj chi tarubi' ja Jesús chiquewach ja winak, xeche'chique. C'ac'ari' xequisokpijel. 41 Xebeja rapóstol, congana nequicoti como yataj

HECHOS 5:42 183 HECHOS 7:3chique chi quetij pokon pa rubi' ja Jesu-cristo. 42 K'ij k'ij ni nequitijoj wi' ja winakchipan ja templo in chi tak jay chakaja', ninqueya' wi' rbixic ja Jesucristo chique.

61 Jari' tiempo c'o jun problema winakar

chiquicojol ja kach'alal como congana eq'uiy chic. K'ij k'ij ni c'o wi' ja way njachipro ja kach'alal ja netzijon pa griego eje'e'quewa' quibij ri': —Ja malca'n tak ixoki'ja rec'o kuq'uin ajoj ma kas ta c'oli ja waynjach chique chiquewach ja netzijon panhebreo, xeche'e. 2 Ja c'a cablajuj apóstoleje'e' xequemol ja kach'alal canojelal inquewa' quibij chique ri':

—Kach'alal, ajoj ma yatal ta chakij chixtikatanba' ta rbixic ja rtzobal Dios inxtikamaj chi ta rjachic ja way. 3 Rmalc'ari'tok nkabij chewe camic, que'ecanoj ewuku' achi'i' checojol ja utz netz'at cumalja kach'alal, jule' achi'i' ja nojnak ja rE-spíritu Santo pa tak canma in conganatz'akat quina'oj. Ja c'a tok xquecontajemwal ajoj nkaya' chi quekul chi eje'e'nejachowi ja way. 4 Ja c'a nkaban ajojxajutij nkamaj rbanic ja roración in xajutijnkamaj quitijoxic ja winak tre ja rtzobalDios, xeche'e ja rapóstol.

5 Ja kach'alal utz quic'axaj canojelal jabix chique. Xequicanoj ja wuku' achi'i',jun Esteban rubi', arja' congana yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo in nojnak jarEspíritu Santo pa ranma. Ja re waki' chicquewa' quebi' ri', Felipe, Prócoro, Nicanor,Timón, Parmenas in Nicolás. Ja Nicolásarja' aj Antioquía in ja nabey tok maja'ntinimaj ja Jesucristo xnimaj ja religiónquixin ja raj Israel. 6 Ja c'a wuku' achi'i'xepabax chiquewach ja rapóstol. Ja c'arapóstol eje'e' queban orar pa quicuenta inqueya' quek'a' pa quewi'.

7 Ja c'a rtzobal Dios xa jani' be más panim in congana xeq'uiyir más ja kach'alalpa Jerusalén. Congana e q'uiy chique jasacerdote quinimaj ja rtzobal Dios chakaja'in yuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo.

* * * * * * * * * *8 Ja c'a rEsteban arja' nojnak ja rutzil

xin Dios pa ranma in congana poder xinDios c'o ruq'uin, c'o jule' nimak takmilagronuban chiquewach ja winak. 9 C'o jun jay

xin molbal ri'il ja rubi' nbixi molbal ri'ilquixin ja winak ja rewasanel libre ne'xi.Ec'o jule' winak e aj Cirene ec'o chipan jamolbal ri'il e cachbil jule' e aj Alejandría,jule' chic e aj Cilicia in jule' chic e aj Asia,eje'e' xeyictaji in quemaj rch'a'ic tre jarEsteban ja nbij. 10 Pro ja tok ntzijoni jarEsteban eje'e' maticanoy chic cumal nakla nquibij chic tre como congana tz'akatrna'oj in ja rEspíritu Santo uc'ayon rxin chirbixic ja tzij. 11 Ja c'a queban, ec'o jule'achi'i' xequicanoj, queya' pwok chique inquewa' quibij chique ri': —Camic tewasajrtzijoxic ja rEsteban, quewa' nebij chiqueja winak ri': —Ja rEsteban xa itzel ntzi-jon tre ja Moisés, xa itzel ntzijon tre jaDios chakaja', quixche'e, xeche' chique.12 Queri' queban ja rachi'i', quetz'ak tzijtrij ja rEsteban in rmalari' tok ja tinamite cachbil ja principali' e cachbil chakaja'ja maestro xin ley eje'e' xeyictaj trij. Jac'a rachi'i' tok xe'ekaj ruq'uin ja rEstebanquechap in quec'amel chiquewach ja k'etoltak tzij. 13 Ec'o chic jule' achi'i' xequicanojja ne'oc testigo chi nquetz'ak tzij trij. Jac'a testigo quewa' quibij chique ja k'etoltak tzij ri': —Jala' jun achi le' arja' xajutijrmajon rbixic jule' tzij tre ja santilaj temploxin Dios in tre ja ley xin Moisés chakaja'pro xa ma utz ta ja nbij tre. 14 Comoajoj bien kac'axan ja nbij chi Jesús ja rajNazaret nuyoj na ja templo in nuyoj naja costumbre ja yatajnak chake rmal jaMoisés. Queri' nbij ja rachi, xeche'e jatestigo. 15 Ja c'a k'etol tak tzij canojel kasquitz'elwachij rpalaj ja rEsteban como jarpalaj queri' nca'yi ja cani' nca'y jun ángelxin Dios.

71C'ac'ari' ja lok'laj sacerdote quewa' xbij

tre ja rEsteban ri':—¿La katzij ja nquibij ja testigo chawe?

ne' tre. Ja c'a rEsteban arja' xumaj tzijcuq'uin ja k'etol tak tzij, quewa' xbij chiqueri':

2 —Ixix ja rix principali' in ewanojel jarix wach tak aj Israel tec'waxaj ja xtinbijchewe ri'. Ja Dios ja congana ruch'a' arja'xuc'ut ri' chwach ja kamama' Abrahamojer tokori' tok c'a c'o na ja rAbrahampa Mesopotamia tok maja'n tibe chipan jatinamit Harán. 3 Quewa' xbij ja Dios tre ja

HECHOS 7:4 184 HECHOS 7:24rAbraham ri': —Taya'a' can ja ratinamit,que'aya'a' can ja rawach'alal, c'o chi najun tinamit ja xtinc'ut chawach, tri' jat wi',ne' tre. 4 Ja c'a rAbraham arja' xelto paMesopotamia ja bar ec'o wi' ja winak ja recaldeos neche'xi, in be chipan ja tinamitHarán, tri' xeq'ueje' chi wi'. Ja c'a tok camija rtata' ja rAbraham takto ja rAbrahamrmal ja Dios wawe' chipan ja tinamit ja barokc'o wi' camic ja rok aj Israel. 5 Mta junulew wawe' ja xuya' ta tre nixtac'a jutz'itta pro c'oli xtzujuj tre, quewa' xbij tre ri':—Abraham, nerila' na jun k'ij ja tok aninxtinjach ja tinamit pan ak'a' in pa quek'a' jarawiy amamchakaja'. Queri' xbij ja Dios tremasqui jari' tiempo ja rAbraham ni majunti ralc'wal tri'. 6 In xbij tre chakaja': —Jarawiy amam can eje'e' neq'ueje' na quiji'ciento juna' pa jun chic tinamit in nquetijna pokon pa quek'a' jule' winak ja ma ecach aj tinamit ta. 7 Pro anin c'o jun juiciontakel chiquij ja winak ja nebano pokonchique. C'ac'ari' ne'elto libre ja rawiyamam, ne'urkaj chipan awa' ja tinamit ri'ja xtinjach pa quek'a' in wawe' nqueya' wi'nuk'ij, ne'e ja Dios tre. 8 Ja Dios c'o junchominem xchomij ruq'uin ja rAbraham,chominem xin circuncisión ne'xi. Ja c'arAbraham c'o jun ti rc'ajol q'ueje'e, Isaacrubi'. Ja c'a tok xubanwaxaki' k'ij tiq'ueje'eja tac'al xuban circuncidar. In queri' xubanchic ja rIsaac chakaja' ja tok xoc achi c'ojun ti rc'ajol q'ueje'e, Jacob rubi', chakaja'xuban circuncidar. In queri' xuban chicja Jacob chakaja' tok xoc achi ec'o cablajujrc'ajol xeq'ueje'e, eje'e' ri' ja xesepo kaxinja rok tinamit Israel.

9 Queban jutij ja rc'ajol Jacob conganaquiakir canma trij ja ti quechak' rbina'anJosé rmalc'ari' tok quic'ayijel pa quek'a'jule'winak. Ja c'a José arja' c'amarel chipanja tinamit Egipto pro ja Dios c'o ruq'uin,10 Dios to'o rxin chipan nojel ja rpokonalxutij, xuya' más rna'oj in rmalari' ja tokcongana utz tz'ati ja José rmal ja Faraónja rey xin Egipto. Ja c'a Faraón arja' cojorxin ja José como gobernador xin Egipto inxuya' tre chi arja' npe'e trij nojel ja meba'ilja c'o pa rochoch.

11 Jari' tiempo c'o jun nimlaj wa'alwinakar pa tak tinamit ja c'o pa rcuentaEgipto in pa rcuenta Canaán, congana

quetij rpokonal ja winak rmal. Ja c'a kati'tkamama' eje'e' maticanoy chic cumal nakla nquetij. 12 Pro ja Jacob ja tok xurkajrbixic ruq'uin chi c'o trigo pan Egipto arja'xerutakel ja rc'ajol chi nequiloko' ja trigo.Jari' tok xebe nabey viaje. 13 Ja c'a tok xebechic pa rca'mul ja tok xe'ekaji quewa' bixchique rmal ja José ri': —Anin in echak',xeche'xi. Ja c'a rey xin Egipto tri' rotakijwi' chi aj Israel ja José. 14 C'ac'ari' jaJosé xutak rc'amaric ja Jacob ja rtata' inxutak quic'amaric ja rch'alal chakaja', esetenticinco chi canojelal. 15 Queri' c'arbanic ja tok pan Egipto xeq'ueje' chi wi'ja Jacob. Pan Egipto cam wi' arja' intri' xecam wi' chakaja' ja rc'ajol ja xesepokaxin ja rok tinamit Israel. 16 Ja c'a tok betiempo c'amarto ja quibakil, xe'urmuk chicjutij chipan jun panteón ja c'o chipan jatinamit Siquem. Jari' panteón lok'on canrmal ja camnak Abraham como ja rAbra-ham c'o jule' sakapwok rya'on chique jule'winak e rc'ajol jun achi rbina'an Hamorjari' rlok'ben can ja panteón.

17 Ja c'a tok xa nnakajinto ja tiempo janban wi' cumplir ja rtzujun ja Dios tre jarAbraham congana quesepmás qui' ja kachtak aj Israel chipan ja tinamit Egipto. 18 Jari'tiempo ja gobierno xin Egipto xoc pa ruk'a'jun chic rey ja ma rotak ta nojel ja rbanoncan ja José. 19 Ja c'a rey xa jun nimlajengaño xuban chique ja kach tak aj Israel jarec'o pan Egipto como c'o jun orden xuya',quewa' nbij ja orden ri': —Ja tok ec'olicalc'wal ja raj Israel ne'alaxi ja tak ala'i'puersa neya' can queyon utzc'a chi necami,ne'e. 20 Chipan ari' tiempo xalax wi' jaMoisés. Ja c'a Moisés arja' jun ti yaqui'congana utz tz'at rmal ja Dios. Ja c'a rtata'rute' xa oxi' ic' quiq'uittzij pa cochoch21 c'ac'ari' puersa queya' can. Pro c'o junrme'al ja rey xin Egipto arja' xusiq'uel jati Moisés in xuc'amel chi rochoch, arja'q'uittzin chic rxin, xuban tre cani' ti ral.22 Ja c'a Moisés arja' xtijoj ri' tre nojel jatijonem quixin ja raj Egipto. Ja tok ntzijonicongana natrusil ja nbij in nojel ncowininuban.

23 Ja c'a tok ca'winak rjuna' chic jaMoisés xuban jutij xuch'ob chi ne'erk'ijla'ja rach tak aj Israel in be. 24 Ja c'a tok xekajcuq'uin c'o jun aj Israel xutz'at congana

HECHOS 7:25 185 HECHOS 7:42pokon nban tre rmal jun aj Egipto. C'ac'ari'xuto' ja raj Israel, xuban rc'axel tre ja rajEgipto in xcamsaj. 25 Quewa' xuch'ob kajpa ranma ri': —Ja wach tak aj Israel eje'e'nch'obtaj ala' cumal chi Dios intakyontoutzc'a chi nenwasajel libre pa quek'a' jaraj Egipto, ne' kaj, pro ja raj Israel eje'e'matich'obtaj cumal. 26 Ja c'a chi rcab k'ijchic ec'o ca'i' ja raj Israel xerutz'at quima-jon ch'a'oj. Rajo' ta laj xerujach in quewa'xbij chique ri': —¿Nak tre ja tok nebanch'a'oj? Pro xwa'n ewach aj tinamit ewi',ne' chique. 27 Ja c'a rachi ja nnako rxinja rachbil arja' xumin ja Moisés in quewa'xbij tre ri': —¿Nak bin chawe chi atatnatbano mandar kaxin? ¿Nak bin chawechi atat natk'eto tzij chakij? 28 ¿La nawajo'ninacamsaj chic anin ja cani' xaban tre jaraj Egipto iwir? ne' tre. 29 Ja c'a Moisésja tok xc'axaj chi queri' bix tre xanma-jel, c'a c'a nat be wi' chipan jun tinamitrbina'an Madián. Pa Madián q'ueje' chi wi'chiquicojol jule' winak jama e rach aj Israelta. Tri' c'ule' wi' in tri' xe'alaxwi' e ca'i' takrc'ajol chakaja'.

30 Ca'winak juna' tekaji ja Moisés paMadián ja tok xuban jutij c'o jun ángelwinakar chwach chipan ja chakijlaj ulew jac'o chinakaj ja jayu' rbina'an Sinaí. C'o junmoc rxulquiej rmajon c'atem in chipan jak'ak' winakar wi' ja ángel. 31 Ja c'a Moiséscongana c'asc'o'i xutz'at. Como c'o rgananutz'at chi utz rmalc'ari' ja tok til pon másruq'uin. Chaka c'a jalal ja tok c'o jun kulajxc'axaj rxin ja kajaw Dios, quewa' bix trermal ja Dios ri': 32 —Anin in Dios quixinawati't amama', in Dios rxin ja rAbraham,in Dios rxin ja rIsaac, in Dios rxin ja Jacob,ne'xi. Ja c'a Moisés ja tok xc'axaj ja bixtre congana xumaj birbotem, xa nxbej chicri' xtutz'at chi ta más. 33 In bix chic jutijtre rmal ja kajaw Dios: —Tawasaj axajabcomo ja rulew apalben camic jari' santilajulew xin Dios. 34 Anin bien ntz'aton nojelja rpokonal ja quimajon rtijic ja ntinamitpa quek'a' ja raj Egipto, bien nc'waxan jarok'ej ja quimajon rbanic. Camic inkaj-nakto wawe' chi quito'ic. Camic tachomijawi' como natnutakel pan Egipto. Queri'bix tre ja Moisés rmal ja Dios, ne'e ja rEste-ban chique. In xumaj chic jutij tzij cuq'uin,quewa' xbij chic chique ri':

35 —Ja Moisés arja' mta quigana ja rachtak aj Israel ruq'uin como eje'e' xa quewa'quibij tre ri': —¿Nak bin chawe chi atatnatbano mandar kaxin? ¿Nak bin chawechi atat natk'eto tzij chakij? xeche' tre.Pro ja mismo Moisés Dios tako rxin utzc'aja' Moisés nbano mandar quixin utzc'a chiarja' nto'o quixin pa quek'a' ja raj Egipto.Ja Dios c'o jun ángel xutakto chi rto'icja Moisés jari' ja winakar chipan ja k'ak'tok c'o jun moc rxulquiej rmajon c'atem.36 Ja Moisés arja' lasanto quixin ja kati'tkamama' pan Egipto, congana nimak takmilagro xuban chi quilasaxic. C'oli ja mi-lagro xuban pan Egipto, c'oli ja milagroxuban tre ja mar rbina'an Quiakamar inc'oli ja milagro xuban tre ja ca'winak juna'ja tok xeruc'aj ja tinamit xin Dios chipanja lugar ja chakijlaj ulew. 37 Ja mismoMoisés quewa' xbij chique ja tinamit xinDios ri': —Ja kajawDios arja' c'o jun profetaja xtutakto na chi eto'ic ja cani' xuban aninchwe tok xinrutak ewq'uin. Jari' profetaarja' kach aj Israel in bien teya'a' ewxquintre xa nak ta ja xtibij chewe. Queri' xbijja Moisés chique. 38 Ja mismo Moisés arja'c'o chiquicojol ja tinamit xin Dios tokori'tok quemol qui' chipan ja lugar ja chakijlajulew in tok c'o jun ángel tzijon ruq'uinparwi' ja jayu' rbina'an Sinaí. Ja bix tre jaMoisés rmal ja ángel jari' xbij chic chiqueja kati't kamama'. C'o jule' tzij bix tre jarc'amonto utzlaj c'aslemal jari' xtz'ibaj canutzc'a chi ajoj nokcowini nkac'axaj camic.

39 Pro ja kati't kamama' eje'e' ma xquin-imaj ta ja Moisés, mta quigana ruq'uin,eje'e' c'o quigana nemeloj chic jutij panEgipto 40 como quewa' quibij tre ja Aarónri': —Que'abana' jule' dios ja ne'uc'an chickaxin como ja Moisés ja xoklasanto panEgipto ba la xoc wi' camic. Queri' quibij.41 C'ac'ari' quemaj rbanic rachbal jun tiwacax. Ja c'a tok tzur cumal ec'o jule'chicop xequitzujuj chwach como sacrifi-cio. Congana jun nimlaj quicotemal que-ban rmal ja quiwinakarsaj ruq'uin quek'a'.42 Pro ja Dios arja' xeruya' can in rmalari'ja tok xeyojtaji, xa chiquewach ch'umilxexuque' chiwi'. Comocani' quitz'iban canja profeta ojer quewa' nbij ja Dios ri': —Ixix ja rix tinamit Israel, ja tok ca'winakjuna' xixq'ueje' chipan ja lugar ja chakijlaj

HECHOS 7:43 186 HECHOS 8:1ulew ¿la chinwach la'an anin xe'etzujuj wi'ja chicop como sacrificio? 43 Mni, pro jaxeban, xa rachbal tak nakun xeya' ruk'ijja xewinakarsaj ruq'uin ek'a'. Cani' trerc'olibal ja rachbal Moloc jari' xetelej incani' tre rachbal jun ch'umil ja rbina'anRenfán. Rmalc'ari' ja tok nbij chewe, c'ojun lugar nat nixnutakel wi', más quela'chwach ja Babilonia c'o wi'. Queri' xbij jaDios chique ja rtinamit, ne'e ja rEstebanchique. 44 In xbij chic chique:

—Ja kati't kamama' ja tok xebin chipanja lugar ja chakijlaj ulew eje'e' cuc'an jarochoch Dios ja tz'um in tziak ocnak jabar quiya'on wi' ja tz'alam tak abaj jatz'ibtali ja ley xin Dios chwach. Ja tokqueban ja rochoch Dios ni queri' quebantre ja cani' c'utun chwach ja Moisés rmalja Dios como ja Moisés ja tok maja'n tiban-taji ja rochoch Dios yataj tre chi xutz'atnak nuban tre. 45 Ja c'a kati't kamama'ja tok xe'octo wawe' chipan ja tinamit jatzujun chique rmal ja Dios ni cuc'an wi' jarochoch Dios tokori' tok Josué uc'ayon chicquixin. Ja tok xe'octo chipan ja tinamitec'o chic jule' winak chipan pro ja Diosarja' lasanel quixin utzc'a ja kati't kamama'neq'ueje' chic chipan. Queri' c'a quebanin ja rochoch Dios wawe' q'ueje' wi' c'apa rtiempo ja rey David. 46 Ja David arja'congana utz tz'at rmal ja Dios, rajo' ta lajxuban jun nimlaj templo xin Dios, ja Diosrxin ja Jacob. 47 Pro ma ja ta David banowija templo como c'o jun rc'ajol rbina'anSalomón, arja' banowi. 48Pro ja lok'laj Diosarja' ma rjawaxic ta tre chi xtiq'ueje' ta patak templo ja banon cumal winak. Comocani' tz'ibtal can rmal ja profeta quewa'nbij ja Dios ri': 49 —Ja caj jari' ocnak cani'ntz'ulibal, ja c'a rwach'ulew jari' ocnakcani' xula'nbal wakan. ¿La c'o rjawaxicchwe chi neban jun wochoch nech'ob ixix?¿La c'o rjawaxic chwe chi nechomij junlugar ja bar ninxula'n wi'? 50 ¿La ma aninta c'a xinwinakarsani ja caj in rwach'ulewchewi'? ne'e ja Dios. Queri' tz'ibtal canrmal ja profeta, ne'e ja rEsteban chique.51 In xbij chic chique:

—Ixix ni mta wi' egana ruq'uin ja rvol-untad Dios, xa ix junan cuq'uin ja winak jama cotak ta rwach ja Dios como mateya'lugar tre ja rtzobal Dios chi xtoc ta pa

tak ewanma nixtac'a pa tak ewxquin tachakaja'. Ni mateya' wi' ewi' tre ja rE-spíritu Santo chi arja' xtuc'an ta ewxin.Ja cani' queban ja rewati't emama' ojerni queri' neban chic ixix camic. 52 Comoeje'e' nimajun chique ja rojer tak profeta jamaquita queban pokon tre. Xequicamsaj japrofeta ja xeyo' rbixic chi npi na ja Cristo janimajun ril rumac. In tok peti ja Cristo ixixxejach pa quek'a' ja winak ja netzelan rxinin xec'utuj ja camíc trij. 53Queri' c'a xeban,ja ley xin Dios masqui ángel xeyo'to chewepro ma xenimaj ta. Queri' xbij ja rEstebanchique ja k'etol tak tzij.

* * * * * * * * * *54 Ja c'a tok quic'axaj ja bix chique rmal

ja rEsteban congana nekuluj rmal, kasnjach'ach' quey rmal ja quiyewal. 55 Pro jarEsteban arja' nojnak ja rEspíritu Santo paranma, kas ntz'elwachij ja caj ja tok xutz'atja gloria xin Dios in xutz'at ja Jesús, pariquik'a' ja Dios pa'l wi'. 56—Tetz'ata' mpe'le', camic ntz'at ja caj jaktajnak in ntz'atja Jesucristo ja Ralc'walaxel ja xoc alaxickuq'uin ja rok winak, pa riquik'a' ja Diospa'l wi', ne'e ja rEsteban chique.

57 Pro congana quemaj rakic quechi',quitz'apij quixquin in xeyictaj trij ja rEste-ban pro ni canojelal. 58Quechap, quilasajelchipan ja tinamit in quemaj rcamsaxictza'n abaj. Ja c'a testigo ja xetz'ako tzij trijeje'e' quijalala' can ja quitziak utzc'a chinecowini nqueq'uiak ja rabaj. Ja quitziakchajin can rmal jun c'ajol ala' Saulo rubi'.59 Ja rEsteban kas majtajnak rq'uiakic tza'nabaj ja tok c'o jun oración xuban: —WajawJesús, atat ta xcatc'ulu rxin ja wanma,ne'e. 60 C'ac'ari' xuque'e in xurak ruchi',quewa' xbij chic ri': —Wajaw, ja ngana aninmaquita naya' rjil rc'axel ja nqueban chwe,ne'e. Ja c'a tok bitaj queri' rmal cam kaj,cani' waram xuban.

81 Ja c'a Saulo arja' conforme chi cam-

saxi ja rEsteban. Jari' mismo k'ij majtajrbanic pokon chique ja riglesia ja rec'opa Jerusalén in xechictaji canojel rmal.Ec'oli chique xebe pa tak lugar ja c'o parcuenta Judea in jule' chic chique xebe patak lugar ja c'o pa rcuenta Samaria. Pro jarapóstol eje'e' ma xebe ta, xeq'ueje' can pa

HECHOS 8:2 187 HECHOS 8:27Jerusalén. 2 Ec'o c'a jule' achi'i' ja congananqueban respetar ja Dios eje'e' xemukurxin ja rEsteban, congana ok'ej nquebanrmal ja ban tre. 3 Ja c'a Saulo arja' xumajrbanic pokon chique ja riglesia. Ja nuban,noc pa tak jay xa nak ta chi jayil ja bar ec'owi' ja kach'alal, ne'erchararajto chi ixoki'chi achi'i' in nerutak pa che'.

* * * * * * * * * *4 Ja c'a kach'alal ja xechictaji eje'e' xebe

pa tak tinamit in quemaj rbixic ja utzlaj tzijxin Jesucristo. 5 C'o c'a jun chique Feliperubi' arja' be chipan jun tinamit ja c'o parcuenta Samaria. Ja tok xekaji xumaj rbixicchique ja winak nak rbanic ja Jesucristo.6 Ja c'a winak tok quic'axaj ja nbij ja Felipein tok quetz'at ja nimak tak milagro xubancongana queya' quixquin tre ja nbij pro nicanojelal. 7Como e q'uiy jawinak xetzuri jarec'ol itzel tak espíritu chique. Ja c'a ritzeltak espíritu ja tok xe'eli congana nquerakquechi'. In ec'o jule' tak sica' e cachbil takcojo xetzuri chakaja'. 8Queri' c'a bantaji incongana xequicoti ja tinamit rmal.

9 Pro c'o jun achi Simón rubi' arja' c'ochipan ja mismo tinamit. Ja c'a Simón arja'aj'itz nabey, congana erbanon engañar jawinak ja raj Samaria, quewa' nbij chique ri':—Anin congana nimnuk'ij, ne' chique. 10 Jac'a winak congana nqueya' quixquin tre janbij chique pro ni canojelal chi rija' chiac'ala', quewa' nquibij ri': —Ja Simón c'olija nimlaj poder xin Dios ruq'uin, neche'e.11 Bien queya' quixquin tre como q'uiylajtiempo erbanon engañar tre ja banoj itzja nuban chiquewach. 12 Pro ja c'a Felipearja' xuya' rbixic chique ja utzlaj tzij treja gobierno xin Dios, xuya' rbixic chiquenak rbanic ja Jesucristo. Ja tok quinimajja bix chique rmal ja Felipe c'ac'ari' xebanbautizar chi ixoki' chi achi'i'. 13 In chakaja'ja mismo Simón xnimaj ja bix tre rmal jaFelipe in ban bautizar. Ja c'a tok bantajbautizar rachbilaj ja Felipe. C'oli ja nimaktak milagro ja bantaj chwach in conganac'asc'o'i xutz'at.

14 Ja c'a rapóstol eje'e' ec'o can paJerusalén. Ja tok xurkaj rbixic cuq'uinchi ja raj Samaria quinimaj ja rtzobalDios c'ac'ari' xequetakel ja Pedro in Juancuq'uin. 15 Ja c'a Pedro rachbil Juan tokxe'ekaji queban jun oración pa quicuenta

ja raj Samaria utzc'a chi nkajto ja rEspírituSanto cuq'uin. 16 Queri' queban como mtajun chique ja kajnakpi ta ja rEspíritu Santoruq'uin xarwari' ebanon chic bautizar parubi' ja kajaw Jesús. 17 Ja c'a Pedro inJuan eje'e' queya' quek'a' pa quewi' ja rajSamaria in kajto ja rEspíritu Santo cuq'uin.

18 Ja c'a Simón arja' xutz'at chi quemacja rapóstol tok kajto ja rEspíritu Santocuq'uin ja raj Samaria tokori' tok queya'quek'a' pa quewi'. Rmalari' ja tok c'o jule'pwok xtzujuj chique, 19 quewa' xbij chiqueri':

—Teya'a' anin chwe ja poder ja cani' c'olewq'uin ixix utzc'a tok c'o jun nya' nuk'a'parwi' nkajto ja rEspíritu Santo ruq'uinchakaja', ne' chique. 20 Pro bix tre rmal jaPedro:

—Xta jun xcatch'akix wi' ruq'uin ja rap-wok pa k'ak' como ja nach'ob atat chi c'olok'tajic trij ja xa sipan rmal jaDios. 21 Jawa'samaj xin Dios ja kamajon rbanic ri' mtaak'a' atat tre como xama utz ta ja rawanmachwa Dios. 22 Ja ritzel tak na'oj ja ramajonrch'obic pan awanma taya'a' can in tac'utujtre ja Dios matzij xa xcatrucuy. 23 Comoanin bien nch'obtaj mwal chi xa chuwirnakja rawanma chwa Dios, xa atchapon rmal jaritzelal, ne'xi ja Simón.

24—Tebana' paki jutz'it orar pa ncuenta,tec'utuj tre ja kajaw Dios chi matinc'ulmajja cani' c'a xabij kaj chwe, ne'e ja Simón treja Pedro.

25 Ja c'a rapóstol eje'e' quemaj rbixicchique ja winak nojel ja quitz'aton trerc'aslemal ja Jesucristo in queya' rbixicchique ja rtzobal Dios chakaja'. C'ac'ari'xemeloj chic jutij pa Jerusalén. Xek'axchipan jule' tinamit quixin ja raj Samariain queya' rbixic chique ja utzlaj tzij xinJesucristo.

* * * * * * * * * *26 C'o c'a jun ángel takto rmal ja ka-

jaw Dios, arja' xekaj ruq'uin ja Felipe inquewa' xbij tre ri': —Felipe, catyictaji, jat,tac'ama'el ja bey ja nel pa Jerusalén innxule' chipan ja tinamit Gaza, ne' tre. Jari'jun bey ja nk'ax chipan ja lugar ja chakijlajulew. 27Yictaji ja Felipe in be. Kas c'a rma-jon binem ja tok c'o jun achi xutz'at ponc'o chipan jun careta ja chararan cumalquiej. Ja c'a rachi arja' aj Etiopía, jun achi

HECHOS 8:28 188 HECHOS 9:10eunuco ne'xi. Nim ruk'ij ja rachi comoarja' ocnak tesorero chipan ja gobiernorxin ja Candace ja reina xin Etiopía. Ja rachiarja' rbanon jun viaje pa Jerusalén ja barxuya' wi' ruk'ij ja Dios 28 in camic nmelojija pan Etiopía. Tz'ubul chipan ja careta,c'oli rtzobal Dios ja rmajon rsiq'uixic jatz'ibtal can rmal ja profeta Isaías. 29 Jac'a Felipe c'oli ja bix tre rmal ja rEspírituSanto quewari': —Jawila' ja careta in cat-tiloc pa rxquin, ne'xi. 30 Be ja Felipec'amc'ol ranim. Ja c'a tok xekaj pa rxquinja careta xc'axaj ja rmajon rsiq'uixic jarachi ja tz'ibtal can rmal ja profeta Isaías inquewa' xbij tre ri':

—¿La nch'obtaj amwal ja ramajonrsiq'uixic? ne' tre.

31 —¿Nak moda nch'obtaj mwal ja wimta nch'obo chinwach? Catjote'to wq'uin,ne'xi ja Felipe.

32 Ja rtzobal Dios ja rmajon rsiq'uixic jarachi quewa' nbij ri': —Queri' ban tre jacani' nban tre jun carnelo ja tok nc'amarelchi rcamsaxic. Arja' ni majun nbij chiqueja nebano pokon tre cani' nuban jun ticarnelo ni majun nbij ja tok nchupuxi jalana rc'an. 33 Xa ruq'uix queya', ma pa rilta ban tre cumal ja k'etol tak tzij. Ja winakja rec'o pa rtiempo arja' congana itzel jaqueban como quicamsaj. Queri' ja tz'ibtalcan rmal ja profeta Isaías. 34 Ja c'a rachixbij tre ja Felipe: —Tabana' jun utzil, tabijchwe ¿chok tre nbij wi' ja tzij ja profeta,la tre arja' owi tre jun chic? ne' tre. 35 Jac'a Felipe arja' xumaj rch'obic chwach nakrbanic ja tzij in xuch'ob chwach nak ocnakwi' ja Jesús. 36 Kas quimajon binem chipanja careta ja tok c'o jun ya' quewil:

—Tatz'ata' mpe', c'o jun ya' le'. ¿Lamaxta c'a utz ninban bautizar camic? ne'eja rachi.

37 —Ja wi nyuke' ac'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo pro nojel ac'u'x nojel awanma jari'utz natban bautizar, ne'xi rmal ja Felipe.

—Anin yukul nuc'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo chi arja' Ralc'wal Dios, ne'e ja rachitre ja Felipe.

38C'ac'ari' xuya' jun orden chi ncheque'eja careta. Xekajto, xekaji chipan ja ya' chi eca'i'. C'ac'ari' ban bautizar ja rachi rmal jaFelipe. 39 Ja c'a tok xe'elto ja pa ya' chakajalal tok c'amarel ja Felipe rmal ja rEspíritu

Santo. Ja c'a rachi ni ma xutz'at chi ta wi'rwach ja Felipe pro xumaj chic jutij rubey,congana nquicoti. 40 Ja Felipe c'a ja' xuna'c'o chic chipan ja tinamit Azoto. Xumajchic jutij rubey, nk'ax pa tak tinamit, nuya'rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristo in xekajic'a chipan ja tinamit Cesarea.

91 Ja c'a Saulo arja' ni c'o wi' ryewal

chique ja kach'alal, rmajon rcanoxic naknuban chique chi quicamsaxic. Rmalc'ari'ja tok be ruq'uin ja lok'laj sacerdote. 2 Jatok xekaj ruq'uin quewa' xbij tre ri': —Tatz'ibajel jule' carta ja naya'el chwe janenbana' presentar pa tak jay xin molbalri'il ja c'o chipan ja tinamit Damasco. Jari'nuya' lugar chwe chi ne'encanoj ja winakja quiniman chic ja Jesús in tok xquenuwilnenucojto preso chi ixoki' chi achi'i' innenuc'amto wawe' pa Jerusalén, ne'e jaSaulo tre.

3 In queri' xuban be ja pa Damasco. Kasc'a rmajon binem, xa chinakaj chic ja tina-mit c'owi' ja tok chaka jalal c'o jun luz kajtochila' chicaj in xuq'uiak ri' trij. 4 Be chitok'ulew rmal ja luz in c'o jun kulaj xc'axaj,quewa' xbij ja kulaj tre ri':

—Saulo, Saulo ¿nak tre ja tok nabanpokon chwe? Queri' xbij tre.

5—¿Nak abi'? ne'xi rmal ja Saulo.—Anin in Jesús, chwe anin ja ramajonwi'

rbanic pokon pro jari' xa ayon nasoc awi'cani' nuban jun wacax ajcareta tok c'o junche' ch'ut rutza'm nya'oc ruq'uin in nuya'jun akan tre, ne'e ja Jesús. 6 Ja c'a Saulocongana nbirboti, kas c'asc'o'i xc'axaj jabix tre:

—Wajaw ¿nak nawajo' chwe chi nban?ne' tre ja Jesús.

—Catyictaji, jat chipan ja tinamit le' intri' nbix wi' chawe nak ja naban, ne'xi rmalja kajaw Jesús.

7 Ec'o jule' achi'i' e rachbil ja Saulo eje'e'congana quixbej qui' como c'oli ja kulajquic'axaj pro ma xecowin ta quetz'at jantzijoni. 8 Ja c'a Saulo yictaji ja chi tok'ulewpro matica'y chic, moyiri. Rmalc'ari' tokyukexel chi ruk'a', c'amarel chipan ja tina-mit Damasco. 9 Oxi' k'ij moyiri in mta nakta xutij.

10 C'o jun kach'alal pa Damasco Ananíasrubi'. Ja c'a kajaw Jesucristo arja' xuc'ut

HECHOS 9:11 189 HECHOS 9:30ri' chwach ja rAnanías cani' pan achic' inquewa' xbij tre ri':

—Ananías, ne' tre.—Wajaw ¿nak nawajo' chwe chi nban?

ne'xi rmal ja rAnanías.11 —Camic jat, tac'ama'el ja bey ja c'o

jun rubi' nbix tre Derecha ne'xi, in natbechi rochoch ja Judas. Ja tok xcatekaji tri'nacanoj wi' jun achi aj Tarso Saulo rubi'. Jac'a Saulo arja' rmajon rbanic oración camic12 in c'oli ja rtz'aton cani' pan achic' chi atatxatbe ruq'uin in xaya' ak'a' pa rwi' utzc'achi ncowini nca'y chic jutij rwach, ne'e jakajaw Jesucristo tre.

13 —Pro Wajaw, e q'uiy ja winak quibinchwe nak rbanon ja Saulo chi conganapokon rbanon chique ja ratinamit ja rec'opa Jerusalén. 14 In c'uluto camic urkajnakchic wawe', ya'onto tre cumal ja jefe quixinsacerdote chi c'o ruk'a' chake chi nokruco-jel preso kanojel ja nkanataj abi', ne'xi rmalja rAnanías.

15 —Jat ruq'uin como arja' ocnak junajsamajel ja ncha'on chi nerya'a' nbixicanin chique ja winak ja ma e aj Israelta e cachbil ja rey ja nebano mandarquixin in chique ja tinamit Israel chakaja'.16 Como anin nch'obo chwach chi conganarpokonal nutij na pa nubi', ne'e ja kajawJesucristo tre.

17 Ja c'a rAnanías be. Ja tok xekaji xoquija pa jay, xuya' ruk'a' pa rwi' ja Saulo inquewa' xbij tre ri': —Wach'alal Saulo, jakajaw Jesús arja' xuc'ut ri' chawach tokori'tok amajon bey atpenak. Arja' takyontowxin awq'uin camic utzc'a chi nca'y chicjutij ja rawach utzc'a chakaja' chi nnoji jarEspíritu Santo pan awanma, ne' tre. 18 Jac'a Saulo chaka jalal tok bitaj queri' trec'oli cani' rsolal ch'u' tzakel pa rwach innca'y chic jutij. C'ac'ari' yictaji in banbautizar. 19 Xumaj chic jutij wa'im in pichic jutij ja rchok'ak'. Q'ueje' chi na juntiempo cuq'uin ja kach'alal ja rec'o tri' paDamasco.

* * * * * * * * * *20 C'ac'ari' xumaj oquem pa tak jay xin

molbal ri'il ja bar nquemol wi' qui' ja rajIsrael in xumaj rbixic chique nak ocnak wi'ja Jesús: —Ja Jesús arja' Ralc'wal Dios, ne'chique. 21 Canojel ja winak tok nquic'axajja nbij ja Saulo congana nsach quina'oj

rmal, quewa' nquibij chibil tak qui' ri': —¿La ma ja ta c'awa' ja Saulo ja conganapokon xuban chique ja winak pa Jerusalénja nquinataj rubi' ja Jesús? ¿La ma urkaj-nak ta c'a chakaja' chi ne'urc'ama' ja rec'owawe' chi nerucojel preso in nerujachel paquek'a' ja jefe quixin sacerdote? neche'e.

22 Pro ja c'a Saulo arja' xa más chi nanuya' rbixic ja rtzobal Dios, bien claronuch'ob chiquewach ja winak chi ja Jesúsarja' ja Cristo ja cha'on rmal ja Dios. Jac'a raj Israel ja rec'o tri' pa Damasco eje'e'sach quina'oj rmal como maquecowininquech'a' tre ja Saulo ja nbij.

* * * * * * * * * *23 C'o chic tiempo turkaji ja Saulo pa

Damasco ja tok ja raj Israel eje'e' chomtajcumal chi nquicamsaj. 24Pro ja Saulo xekajrbixic ruq'uin nak ja quich'obon trij. Eje'e'chi pa k'ij chi chak'a' ni ncaybej wi' ja Saulochi' tak puerta ja bar natel wi' chipan jatinamit como ncajo' nquicamsaj. 25 Proja kach'alal eje'e' c'o jun nimlaj chacachquicanoj, queya' ja Saulo chipan in chak'a'quikajsaj trij ja tabia ja rsutin ri' trij jatinamit. Queri' xuban totaji ja Saulo.

* * * * * * * * * *26 C'ac'ari' be pa Jerusalén. Ja tok

xekaji rajo' ta q'ueje' ta cuq'uin ja kach'alalpro eje'e' xa nquixbej qui' chwach cano-jel como matiquinimaj chi arja' yukulchic ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo. 27 Proja Bernabé arja' c'amo'el rxin, xercojo'chiquewach ja rapóstol. Xumaj rcholicchiquewach nak xuban ja Saulo tokori' tokxutz'at ja kajaw Jesucristo pa bey in tokk'ilox rmal. In xuchol chiquewach chakaja'chi ja Saulo ma xbej ta ri' xuya' rbixicja rtzobal ja Jesús chiquewach ja winakja rec'o pa Damasco. 28 C'ac'ari' ja Sauloc'ul cumal ja kach'alal in xoc cachbil paJerusalén. 29Arja' matixbej ri' nuya' rbixicja rtzobal ja kajaw Jesús. Ja tok xuya' rbixicchique ja raj Israel ja netzijon pa griegoeje'e' xa nquech'a' tre ja nbij in quemajrcanoxic rij rwach nak nqueban tre chircamsaxic. 30 Ja c'a kach'alal tok xurkajrbixic cuq'uin chi najo'xi ncamsaxi ja Sauloeje'e' quec'amel pa Cesarea. Ja tok xe'ekajipa Cesarea quetakel chic pa Tarso.

HECHOS 9:31 190 HECHOS 10:831 Ja c'a riglesia eje'e' mchita pokon

ban chique tanto chique ja rec'o chipanja departamento Judea in chique ja rec'ochipan ja departamento Galilea in chiquechakaja' ja rec'o chipan ja departamentoSamaria. Xeq'uiy más chipan ja rtzobalDios. Nquixbej qui' chwach ja kajaw Dios.Ja rEspíritu Santo arja' to'o quixin in xebemás pa nim rmal.

* * * * * * * * * *32 Ja c'a Pedro arja' ni c'o wi' viaje nuban

chi quik'iloxic ja kach'alal. Xuban jutijbe cuq'uin ja kach'alal ja rec'o chipan jatinamit Lida. 33 Ja tok xekaji tri' c'o wi'jun achi xuwil Eneas rubi'. Ja c'a rEneasarja' tuban waxaki' juna' tiq'ueje' chwachrwarbal como siquirnak. 34 Ja c'a Pedroxbij tre: —Eneas, camic ja Jesucristo na-trtzursaj. Catyictaji, tachomij ja rawarbal,ne' tre. In queri' xuban ja rEneas yictaji.35Canojel ja winak ja rec'o pa Lida e cachbilchakaja' ja rec'o pa Sarón eje'e' quetz'at jarEneas chi tzuri. Rmalc'ari' ja tok queq'uexquina'oj in yuke' quec'u'x ruq'uin ja kajawJesucristo.

* * * * * * * * * *36 C'o c'a jun kach'alal ixok chipan ja

tinamit Jope, Tabita rubi'. Ja chipan jatzobal griego, Dorcas rubi'. Ja c'a Dorcasarja' ni c'o wi' ja rutzil rbanon, ni c'owi' nuya' chique ja winak ja c'o rjawaxicchique. 37 Ja Pedro c'a c'o na chipan jatinamit Lida ja tok chaka jalal xoc ryobil jaDorcas in cami. Quijosk'ij ja rcuerpo. Jatok josk'taj cumal queya' pa jun cuarto jac'o pa ca'i' piso. 38 Ja tinamit Lida xa manim ta rcojol ruq'uin ja tinamit Jope. Jac'a kach'alal ja rec'o pa Jope como cotakchi pa Lida c'o wi' ja Pedro ec'o ca'i' achi'i'xequetakel ruq'uin chi nequisiq'uij. Ja c'atok xe'ekaj ruq'uin ja Pedro quewa' quibijtre ri': —Camic natsiq'uix pa Jope prochanim, xeche' tre. 39 Yictaji ja Pedro inbe chiquij. Ja c'a tok xekaji c'amarel chipanja cuarto ja bar c'o wi' ja camnak. Ec'o c'ajule' ixoki' tri' e malcani', eje'e' quimajonok'ej, quemaj rc'utic chwach ja Pedro nojelja tziak ja rbanon can ja Dorcas. 40 Jac'a Pedro arja' xerlasajel canojel ja rec'ochipan ja cuarto. Ja tok xelastajel rmalxuque'e in xuban jun oración. C'ac'ari' be

ruq'uin ja camnak in quewa' xbij ri': —Tabita, catyictaji, ne' tre. Ja c'a Dorcas arja'xujak rwach in tok xutz'at ja Pedro tz'abe'nojoj. 41 Ja c'a Pedro xuchap chi ruk'a' inxuyic. C'ac'ari' xersiq'uij ja malca'n takixoki' e cachbil ja jule' chic kach'alal inxuc'ut ja Dorcas chiquewach pro c'astajnakchic. 42Xel rbixic ja bantaji nojel nat nakajchipan ja tinamit Jope in e q'uiy ja winakyuke' quec'u'x ruq'uin ja kajaw Jesucristormal. 43 Ja c'a Pedro arja' q'ueje' chi na juntiempo pa Jope. C'o jun achi tzacol tz'umSimón rubi', ruq'uin q'ueje' wi'.

101 C'o c'a jun achi chipan ja tinamit Ce-

sarea, Cornelio rubi', arja' capitán quixinjun moc soldado bina'an chique e aj Italia.2 Ja c'a Cornelio congana nuban respetarja Dios, arja' e rachbil canojel ja rec'o parochoch ni nquixbej wi' qui' chwach jaDios. Ni c'o wi' ayuda nuya' chique jawinak in xajutij rmajon rbanic ja roraciónchakaja'. 3 Xuban c'a jutij ja Cornelio a lastres la xin takak'ij c'oli ja xutz'at cani' panachic' pro bien claro xutz'at, c'o jun ángelxin Dios xurkaj ruq'uin:

—Cornelio, ne'xi rmal ja ángel. 4 Ja c'aCornelio kas xtz'elwachij ja ángel, congananxbej ri' in xbij tre:

—Wajaw ¿nak nawajo' chwe? ne' tre. Jac'a ángel quewa' xbij chic tre ri':

—Ja Dios arja' bien rotak nojel ja ro-ración abanon, bien rotak nojel ja rayuda jaraya'on chique jawinak, jari' nimatimestajwi'. 5Camic que'ataka'el jule' achi'i' chipanja tinamit Jope chi nequisiq'uij ja rachirbina'an Simón ja c'o chic jun rubi' Pedro.6 Ruq'uin jun achi tzacol tz'um c'o wi',Simón rubi' arja' chakaja'. Chi' mar c'owi' rochoch. Ja Pedro tok xturkaj awq'uinarja' nbin chawenak c'o rjawaxic chawe chinaban, ne' tre ja Cornelio.

7 Be ja ángel. Ja c'a Cornelio ec'o ca'i'ajsamajela' xersiq'uij cachbil jun soldado.Ja soldado arja' jun chique ja nij ec'o wi'ruq'uin ja Cornelio chi rto'ic in congananuban respetar ja Dios. 8 Ja c'a Cornelio tokxe'urkaj ruq'uin xuchol chiquewach nojelja bix tre rmal ja ángel. C'ac'ari' xerutakelchipan ja tinamit Jope.

HECHOS 10:9 191 HECHOS 10:329 Ja c'a chi rcab k'ij pa tak nc'ajk'ij

quimajon binem, xajalal maja'n que'ekajchipan ja tinamit. Jari' misma hora jote'eja Pedro parwi' ja terraza rxin ja jay jabar c'o wi' chi nerbana' jun oración. 10 Inmajtaj rmal rk'ak'anil rupan. Kas c'a ma-jtajnak rchomarsaxic ja ralmuerzo ja tokc'oli ja xutz'at cani' pan achic'. 11 Quewa'ja xutz'at ri', jaktaji ja caj in c'oli ja xutz'atcani' jun nimlaj manta ntajini nkajto chi-caj, ruyon jequeli in jotol chicaj ja quiji'rutza'm. 12 Ec'o jule' chicop chipan jamanta pro nojel quewach ja chicop. Ec'olija cajcaj cakan, ec'oli ja nquichararaj qui',ec'oli chakaja' ja nerupup chicaj. 13 Ja c'aPedro tok xerutz'at ja chicop c'o jun kulajxc'axaj, quewa' nbij ri':

—Pedro, catyictaji, que'acamsaj jachicop in que'ati'a', ne'e ja kulaj tre.

14 —Wajaw, mta moda xquenuti' ta jajule' chicop le' como anin majutij enti'onta ja chicop ja xajan nekati' ja rok aj Israelcomo cani' nbij ja ley xin Dios, ne'e jaPedro. 15 Tzijon chic jutij ja kulaj:

—Pro jari' Dios rchomin chic, ma xajanchi ta. Ja wi ma xajan chi ta chwa Diosma tabij chi ta atat tre chi xajan, ne' tre jaPedro.

16Oxi'mul bix queri' tre ja Pedro c'ac'ari'jote'e ja manta chicaj. 17—¿Nak tibij c'awa'ja c'a xintz'at ri'? ne' kaj ja Pedro paranma. Ja c'a rachi'i' ja retakonel rmal jaCornelio eje'e' quimajon rc'axaxic chi takjay bar c'o wi' rochoch ja Simón. Ja Pedroarja' kas rmajon ch'oboj ja tok xe'ekaji jarachi'i' chi'jay: 18 —¿La wawe' c'o wi' junachi Simón rubi' ja c'o chic jun rubi' Pedro?xeche'oc ja chi'jay. 19 Ja c'a Pedro arja' c'armajon na rch'obic ja xutz'at ja tok c'oli bixtre rmal ja rEspíritu Santo quewari':

—Ec'ol oxi' achi'i' natquicanoj. 20 Camiccatkaj cuq'uin, que'awachbilajel pro mataxbej ta awi' como anin intakyonpi quixin.Queri' bix tre. 21 Ja c'a Pedro arja' kajtocuq'uin ja rachi'i':

—Anin in Pedro ja ninecanoj. ¿Naknewajo' chwe? ne' chique.

22 —Ajoj oktakonto awq'uin rmal juncapitán Cornelio rubi'. Arja' congana utzlajachi in nxbej ri' chwach ja Dios. Conganautz ntz'at cumal ja rawach tak aj Israel proni canojelal. C'o c'a jun ángel xin Dios

xbij tre chi nutak asiq'uixic utzc'a chi natberuq'uin utzc'a chi nc'axaj nak ja xtabij tre.Rmalc'ari' ja tok okpenak awq'uin camic,xeche' tre. 23 Ja c'a Pedro xerucoj pa jay intri' xewar kaj wi'.

Ja c'a chi rcab k'ij be ja Pedro chiquij inec'o chic jule' kach'alal ja raj Jope xecachbi-lajel.

24 Ja c'a chi rox k'ij xe'ekaji pa Cesarea.Ja c'a Cornelio erayben in ec'o jule' rch'alalerbanon invitar e cachbil ja utzlaj takramigo. Quimolon qui' chi raybexic ja Pe-dro. 25 Ja Cornelio tok xe'ekaji ja Pedro chirochoch arja' xelto pa jay chi ne'urc'ulu'el.Ja tok xekaj cuq'uin xuque' chwach ja Pe-dro in xumaj rya'ic ruk'ij. 26 Pro ja Pedroxuyic in quewa' xbij tre ri': —Catyictaji,ma catxuque' ta chinwach como anin xain winak, xa ok junan awq'uin, ne' tre jaCornelio. 27 Kas quimajon tzij ruq'uin jaCornelio ja tok xe'oc pa jay in e q'uiy jawinak xerutz'at ja quimolon qui' chipanja jay. 28 Xumaj tzij cuq'uin, quewa' xbijchique ri':

—Ixix ewotak chi ja kareligión ajoj ja rokaj Israel nuc'ut chikawach chi xajan nokocewachbil ja ma ix aj Israel ta owi nokocpa tak ewochoch. Pro ja Dios arja' xuc'utchinwach chi ma yatal chi ta chwe xtinbijchi ta tre jun winak chi xajan nwachbilajxa nak ta chi winakil. 29Rmalc'ari' anin toktak nsiq'uixic ni majun xinbij ta chique jaxec'amo wxin pro xinpeti chanim. Camictebij chwe nak tre tok xinesiq'uij, ne'e jaPedro chique. 30 Ja c'a Cornelio xbij tre jaPedro:

—Camic xuban quiji' k'ij quitakawa' horari' inc'o pa jay nmajon rbanic ja rayunoin chakaja' nmajon rbanic ja roración jaxin a las tres xin takak'ij. Chaka jalaltok c'o jun achi winakar chinwach, c'o juntziak rcojon congana ruch'a'. 31Xumaj tzijwq'uin, quewa' xbij chwe ri': —Cornelio,ja Dios arja' rc'axan ja roración abanon inma rmestan ta nojel ja rayuda ja raya'onchique ja winak. 32Camic que'ataka'el jule'achi'i' chipan ja tinamit Jope chi nequi-siq'uij ja rachi Simón rubi' ja c'o chic junrubi' Pedro. Ruq'uin jun achi tzacol tz'umc'o wi' Simón rubi' chakaja'. Chi' mar c'owi' rochoch. Ja Pedro tok xturkaj awq'uinarja' ntzijon awq'uin. Queri' xbij chwe.

HECHOS 10:33 192 HECHOS 11:833 In queri' xinban, xintakla'el asiq'uixicchanim in maltiox chawe ja xatpeti. Jacamic kamolon ki' wawe' chwach ja Dioskanojel utzc'a chi nkac'axaj ja nabij chakeja binto chawe rmal ja Dios, ne'e ja Corneliotre.

* * * * * * * * * *34 Ja c'a Pedro arja' xumaj tzij, quewa'

xbij ri':—Camic bien nch'obtaj mwal chi ja Dios

ma jun ta itzel nutz'at in ma jun ta utznutz'at. 35 Pro ja nuban, wi nkaxbej ki'chwach, wi ti rubey nkaban chwach jari'nokruc'ul xa nak ta chi tinamital okc'o wi'.36 Xutakto ja Jesucristo ja kajaw kanojelalja rok winak, kuq'uin ajoj xutakto wi' jarok aj Israel chi xurya'a' rbixic ja utzlajtzij chake ja rc'amonto quicotemal. 37 Ixixbien ewotak ja utzlaj tzij chi xel rbixicnojel nat nakaj chipan ja departamentoJudea, majtajto rbixic chipan ja departa-mentoGalilea tokori' tok JuanBautista rbinchic chique ja winak chi rjawaxic nebanbautizar. 38 Bien ewotak nak xuban jaJesús ja raj Nazaret chi Dios cha'o rxin,xutakto ja rEspíritu Santo ruq'uin in con-gana poder xuya' tre. Bien ewotak chi benat nakaj ja Jesús cuq'uin ja winak, soloutzil nuban chique in nertzursaj ja quitijonpokon pa ruk'a' ja diablo. Queri' xubancomo ja Dios c'o ruq'uin. 39 Ajoj ja rokapóstol katz'aton nojel ja xuban ja Jesúschipan ja tinamit Jerusalén in chipan jajule' chic tinamit kaxin ja rok aj Israel incamic kamajon rbixic. Ja Jesús arja' camsaxchwach cruz 40 pro ja c'a chi rox k'ij jaDios xuyic chipan ja camíc in xuya' tre chixuc'ut ri' chikawach. 41Ma chiquewach tacanojel ja xuc'ut wi' ri' pro chikawach ajojja rokcha'on rmal ja Dios utzc'a chi nkaya'rbixic ja rc'astajic como ajoj tok c'astajnakchic chiquicojol camnaki' xokwa' chi naruq'uin. 42 C'ac'ari' xokrutakel cuq'uin jawinak utzc'a chi nkaya' rbixic ja utzlaj tzijchique utzc'a chi nkabij chique chakaja' chija Dios arja' cojyon rxin como K'etol Tzijpa quewi' canojelal ja winak chi ec'asli chie camnaki'. 43 Canojel ja rojer tak profetaquewa' quitz'iban can tre ri': —Xa nak tanyuke' quec'u'x ruq'uin jari' necuytaji, parubi' arja' ncuytaji ja quil quemac, queri'quitz'iban can, ne'e ja Pedro chique.

* * * * * * * * * *44C'a rmajon na tzij ja Pedro ja tok chaka

jalal kajto ja rEspíritu Santo cuq'uin cano-jel ja quimajon rc'axaxic ja nbij. 45 Ja c'akach'alal ja raj Israel ja rerachbilanto ja Pe-dro eje'e' congana c'asc'o'i quetz'at ja ban-taji como ja rEspíritu Santo kajto cuq'uinja ma e aj Israel ta chakaja'. 46 Como jama e aj Israel ta eje'e' quimajon tzij chipanjule' chic tzobal ja ma cotakin ta, quimajonrya'ic ruk'ij ja Dios. 47 Ja c'a Pedro quewa'xbij chique ja rachbil ri': —Camic ni utzwi' neban bautizar jawa' winak ri' comokajnakpi chic ja rEspíritu Santo cuq'uin jacani' kajto kuq'uin ajoj nabey, ne' chique.48 C'ac'ari' xbij chique ja Cornelio: —Camicquixban bautizar pa rubi' ja Jesucristo,ne' chique. Ja c'a tok xebantaj bautizarquic'utuj jun utzil tre ja Pedro chi nq'ueje'jun ca'i' k'ij cuq'uin.

111 Ja c'a rapóstol e cachbil ja jule' chic

kach'alal ja rec'o chipan ja departamentoJudea eje'e' xekaj rbixic cuq'uin chi ja ma eaj Israel ta quinimaj ja rtzobal Dios. 2Melojija Pedro pa Jerusalén. Ja tok xekaji ec'oli jaraj Israel quemaj rch'a'ic tre ja xuban, eje'e'ri' ja nebini chi rjawaxic neban circuncidarja kach'alal ja ma e aj Israel ta, 3 quewa'quibij tre ri':

—¿Nak c'a tre ja tok xatbe pa cochochjule' winak ja ma e aj Israel ta, nak tre tokxatwa' cuq'uin? xeche' tre. 4 Ja c'a Pedroarja' xumaj rcholic chiquewach nak rbanicnojel ja bantaji, quewa' xbij chique ri':

5—Anin inc'o chipan ja tinamit Jope, kasnmajon rbanic jun oración ja tok c'oli jaxintz'at cani' pan achic', c'oli ja xintz'atcani' jun nimlaj manta ntajini nkajto chi-caj, ruyon jequeli in jotol chicaj ja quiji'rutza'm. 6 Kas nmajon rtz'elwachixic jamanta ja tok ec'o jule' chicop xenutz'atchipan pro q'uiy quewach ja chicop. Ec'olija cajcaj cakan, ec'oli ja neti'oni, ec'olija nquichararaj qui' in ec'oli chakaja' janerupup chicaj. 7 C'ac'ari' c'o jun ku-laj xinc'waxaj, quewa' xbij chwe ri': —Pedro, catyictaji, que'acamsaj ja chicop inque'ati'a', ne' chwe. 8 Pro anin xinbij tre:—Wajaw, mta moda xquenuti' ta ja jule'chicop le' como anin majutij enti'on ta ja

HECHOS 11:9 193 HECHOS 11:30chicop ja xajan nekati' ja rok aj Israel comocani' nbij ja ley xin Dios, queri' xinbij tre.9 Pro tzijon chic jutij ja kulaj: —Pro jari'Dios rchomin chic, ma xajan chi ta. Ja wima xajan chi ta chwa Dios ma tabij chi taatat tre chi xajan, ne' chwe. 10 Oxi' mulbix queri' chwe c'ac'ari' jote'e ja mantachicaj. 11 Jari' misma hora ec'ol oxi' achi'i'ja xe'ekaji ja bar inc'o wi', etakonel chincanoxic, e'elnakel pa Cesarea. 12 C'ac'ari'ja rEspíritu Santo arja' xbij chwe: —Camicque'awachbilajel ja rachi'i' proma taxbej taawi', ne' chwe. Queri' xinban xinbe ewach-bil chakaja' ja waki' kach'alal ja ne'etz'atwawe' ri'. Ja c'a tok xokekaji xokoc parochoch jun achi Cornelio rubi'. 13 Ja c'aCornelio arja' xumaj rcholic chikawach nakja rtz'aton como c'o jun ángel xutz'at pa'lpa rochoch, quewa' bix tre rmal ja ángelri': —Camic que'ataka'el jule' achi'i' chipanja tinamit Jope chi nequisiq'uij ja rachiSimón rubi' ja c'o chic jun rubi' Pedro,14 arja' c'o jun utzlaj tzij nbij chawe innawil ja totajem xin Dios rmal e awachbilja rec'o pan awochoch, ne'xi ja Corneliocha, rmal ja ángel. 15 Ja c'a tok xinmajrbixic ja utzlaj tzij chique chaka jalal tokkajto ja rEspíritu Santo cuq'uin ja cani'kajto kuq'uin ajoj nabey. 16 C'ac'ari' xurkajchwe ja rbin can chake ja kajaw Jesucristoquewari': —Ja Juan Bautista ya' xucoj jatok xeruban bautizar ja winak, ja c'a rixixntakto na ja rEspíritu Santo ewq'uin in jari'nixbanbex bautizar, ne' chake. 17 Comoja Dios xutakto ja rEspíritu Santo cuq'uineje'e' ja cani' xuban ajoj chake ja tok yuke'kac'u'x ruq'uin ja kajaw Jesucristo ¿nak c'ainocnak wi' anin nech'ob ixix ja xtinch'a'ta ja nuban ja Dios? Queri' xbij ja Pedrochique.

18 Ja c'a tok bix queri' chique mchitaquibij tre ja Pedro. Quemaj rya'ic ruk'ijja Dios, quewa' quibij ri': —Ni katzij wi'chi ja ma e aj Israel ta yatajnak chiqueeje'e' chakaja' rmal ja Dios chi nqueq'uexquina'oj in nqueya' can ja ritzelal innquewil ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisictrij, xeche'e.

* * * * * * * * * *19 Ja tok camsaxi ja rEsteban majtaj chic

rbanic pokon chique ja jule' chic kach'alal.Rmalc'ari' ja tok ec'oli chique xechictaji,

xebe nat, jule' xebe pa Fenicia, jule' chicxebe pa Chipre in jule' chic xebe pan Antio-quía. Ja tok xe'ekaji quemaj rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo pro xa queyon chique jacach tak aj Israel quibij wi'. 20Pro ec'o jule'chique, nic'aj e aj Chipre in nic'aj chic eaj Cirene, eje'e' tok xe'ekaj pan Antioquíaquemaj tzij cuq'uin ja ma e aj Israel ta inqueya' rbixic ja kajaw Jesucristo chique.21 Ja poder rxin ja kajaw Dios c'o cuq'uin ine q'uiy ja winak yuke' chic quec'u'x ruq'uinja kajaw Jesucristo in queya' can ja rojer takcostumbre ja quiniman.

22 Ja c'a riglesia ja rec'o pa Jerusalénxekaj rbixic cuq'uin ja bantaji in quetakelja Bernabé pan Antioquía. 23 Ja c'a Bern-abé tok xekaj pan Antioquía xutz'at chicongana samajnak ja rutzil xin Dios patak canma ja winak, congana quicot rmalin quewa' xbij chique ri': —Cow quixpe'i,maxta teya' can ja yukulbal ec'u'x ruq'uinja kajaw Jesucristo. 24Queri' xbij ja Bernabécomo arja' utzlaj achi, nojnak ja rEspírituSanto pa ranma, congana yukul ruc'u'xruq'uin ja Jesucristo in e q'uiy ja winakyuke' quec'u'x ruq'uin ja Kajaw rmal.

25 C'ac'ari' be ja Bernabé pa Tarso chircanoxic ja Saulo. 26 Ja tok xuwil xuc'amtopan Antioquía. Jun juna' xeq'ueje' tri'cuq'uin ja riglesia, e q'uiy ja winak xequiti-joj tre ja rtzobal Dios. Tri' pan Antioquíakas winakar wi' jun bi'aj ja bina'ax chiqueja kach'alal, e cristiano bina'ax chique.

27 Jari' tiempo ec'o jule' profeta xe'elelpa Jerusalén xebe pan Antioquía. 28 Ja c'atok xe'ekaji c'o jun chique Agabo rubi',arja' pe'i chiquewach ja kach'alal in xbijchique ja bin tre rmal ja rEspíritu Santo,quewa' xbij chique ri': —C'o jun nimlajwa'al penak chwach ja rwach'ulew, ne'chique. In queri' xuban c'o jun nimlaj wa'alpeti pa rtiempo ja Claudio ja nimlaj reyxin Roma. 29 Ja c'a kach'alal ja rec'o panAntioquía eje'e' quech'ob chi nquetakel junayuda chique ja kach'alal ja rec'o pa Judea:—Nkaya' jani' nokcowini nkaya' chikajuju-nal, xeche'e. 30 In queri' queban, quetakelja Bernabé rachbil Saulo chi eje'e' nequi-jacha' ja rayuda pa quek'a' ja ranciano jarepa'l chiquij ja kach'alal ja rec'o pa Judea.

HECHOS 12:1 194 HECHOS 12:2012

1 Chipan ari' tiempo ja rey Herodesec'o jule' chique ja riglesia xumaj rbanicpokon chique. 2Xutak rcamsaxic ja Jacobotza'n espada, jari' Jacobo rnimal ja Juan.3 Ja tok xutz'at chi nequicoti ja raj Israelrmal ja xuban tre ja Jacobo c'ac'ari' xutakchic rchapic ja Pedro tokori' tok majtajnakrbanic ja nmak'ij pascua ja tok c'oli jacaxlanway ntiji ja mta levadura ruq'uin.4 Ja tok chaptaji ja Pedro xucoj pa che', ec'oquiji' moc soldado xujach pa quek'a' chinquichajij, e cajcaj soldado ec'o chipan jajujun moc. Ja nuch'ob ja Herodes noc'ona ja nmak'ij pascua nabey c'ac'ari' xti-lasajto ja Pedro pa che' in nuk'et tzij trijchiquewach ja winak. 5 Queri' xuban jaPedro, bien chajin pa che' cumal ja sol-dado pro ja riglesia eje'e' chijutij quimajonrbanic oración pa rcuenta.

* * * * * * * * * *6 Ja tok xa jun k'ij chic nrajo' chi nk'et

tzij trij rmal ja Herodes c'o jun ángel rxinja kajawDios takto chi rto'ic. Warnak ja Pe-dro chak'a', ec'o ca'i' soldadopa tak rxquin,bien ximon chi ca'i' cadena. Ec'o chic jule'soldado chakaja' eje'e' quimajon rchajixicruchi' ja che'. 7 Chaka c'a jalal ja tok xekajija ángel ruq'uin ja Pedro, ni sakari pa che'rmal. Ja c'a ángel arja' xuchapoc pa rupoxja Pedro chi rc'asic in quewa' xbij tre ri': —Catyictaji pro ni chanim ri', ne' tre. Chakajalal tok tzakel ja cadena chi ruk'a' ja Pedro.8 In tzijon chic jutij ja ángel: —Tachomarsajawi', tacojo' axajab, ne' chic tre. In queri'xuban ja Pedro ja cani' bix tre. —Camictacojo' achaqueta in cattre' chwij, ne' chicjutij ja ángel tre ja Pedro.

9 Ja c'a Pedro arja' tre'to trij ja ángel promatich'obtaj rmal ja wi katzij owi mani chilasaxto. Ja nuch'ob arja' xa cani' jun achic'ja ntajini nuban. 10 Xek'ax chwach ca'i'lugar ja bar ec'o wi' soldado e chajinela'.C'ac'ari' xe'ekaji ja bar c'o wi' ruchi' ja che'ja ch'ich' ocnak ja c'o chi' bey. Ruyon jaktajchiquewach in xe'elto. Ja c'a ángel tokqueq'uis jun rmej bey chaka jalal tok xuya'can ja Pedro. 11 Ja c'a Pedro tok ch'obtajrmal quewa' xbij kaj pa ranma ri': —Camicwotak chi ja kajaw Dios c'o jun ángel rxinja rtakonto chi nto'ic pa ruk'a' ja Herodes,

ja wach tak aj Israel matiya' chic quiganacomo eje'e' xa ncamic cayben, ne'e.

12 Ja tok ch'obtaj rmal nojelal c'ac'ari'be chi rochoch ja María. Jari' María arja'rute' ja Juan ja c'o chic jun rubi' Marcosne'xi. E q'uiy ja kach'alal quimolon qui' parochoch jaMaría, quimajon rbanic oración.13 Ja c'a Pedro tok xekaji xc'onc'o'oc ruchi'ja portón. C'o c'a jun xtan Rode rubi',arja' xelto chi rtz'atic nak ja nc'onc'oni.14 Ja tok xc'axaj chi rukul Pedro ja ntzijonicongana quicoti, sach rna'oj rmal in maxujak ta ja ruchi' portón chwach. Ja xuban,c'amc'ol ranim meloj pa jay in xbij chiqueja kach'alal chi c'oli ja Pedro pa'l chuchi'ja portón. 15 Pro ma xquinimaj ta ja bixchique rmal ja Rode:

—Xa atch'ujarnak, xeche' tre.—Mni, ni katzij wi' chi arja', ne' chique.—Ma arja' ta ari', xa ángel ari' ja nchajin

rxin, xeche' chic tre.16 Pro ja Pedro arja' xajutij rmajon

rc'onc'oxic ja portón. Ja c'a tok que-jak chwach quetz'at chi Pedro in conganac'asc'o'i quetz'at. 17 Ja c'a Pedro xubanruk'a' chiquewach chi nquicajba' tzij. Xu-maj rcholic chiquewach nak xuban ja kajawDios chi rlasaxic pa che'. C'ac'ari' xbijchique: —Ja c'a xinbij chewe ri' tebij chicixix tre ja Jacobo in chique chakaja' ja jule'chic kach'alal, ne' chique. C'ac'ari' xelelcuq'uin, be cha jun lugar chic.

18 Ja c'a tok sakar kaj congana sachquina'oj ja soldado como ma cotak ta bala xoc wi' ja Pedro. 19 Ja c'a Herodes arja'xutak rcanoxic pro ni ma xuwil ta wi'.C'ac'ari' xuc'ot quechi' ja soldado ja xecha-jin rxin ja Pedro pa che' pro como maque-cowini nquibij nak la bantaji chewi' tokxuya' jun orden chi necamsaxi. C'ac'ari'xelel ja Herodes chipan ja departamentoJudea in be chic chipan ja tinamit Cesarea,tri' xeq'ueje' chi wi'.

* * * * * * * * * *20 Chipan ari' tiempo penak ryewal ja

Herodes chiquij ja winak ja rec'o chipan jaca'i' nación Tiro in Sidón. Eje'e' ri' winakpan Israel nquelok' wi' ja nc'atzin chiquechi nquetij pro ja Herodes matic'ayij chicchique. Pro eje'e' xa jun quech'ob xeberuq'uin ja Herodes chi nquichomij qui'ruq'uin. Ja c'a tok xe'ekaji c'o jun achi

HECHOS 12:21 195 HECHOS 13:15Blasto rubi', arja' oficial chipan ja gobiernorxin ja Herodes, queya' pwok tre utzc'achi ntzijon pa quicuenta chwach ja reyHerodes. 21 Ja c'a Herodes c'o jun k'ijxparti'ij ja xtitzijon wi' cuq'uin. Ja tokxerila' ja k'ij ja Herodes arja' c'o buen taktziak xucoj ja xin rey, tz'abe' chipan jatrono in xumaj tzij cuq'uin. 22 Ja c'a winaktok quic'axaj ja nbij quemaj rakic quechi',quewa' quibij ri': —Jala' ja nkac'axaj le'rukul jun dios, ma rukul ta jun achi, queri'quibij. 23Chaka jalal tok pi jun ángel rxin jakajaw Dios, xucoj jun yobil tre ja Herodescomo ja Herodes arja' xuya' lugar chiqueja winak chi nqueya' ruk'ij, ma ruk'ij ta jaDios xuya'. Ja c'a yobil xoc tre ja Herodesquewa' rbanic ri', ec'o jule' jut xetijo rxinin cam cumal ja jut.

24 Pro ja c'a rtzobal Dios jari' más chi naxel rbixic, más chi na e q'uiy ja winak jaxeniman rxin.

25 Ja c'a Bernabé rachbil Saulo ja tokjachtaj can ja rayuda cumal xe'elel paJerusalén, xebe chic pan Antioquía inquec'amel ja Juan ja c'o chic jun rubi' nbixiMarcos.

131 Ja chipan ja riglesia ja c'o pan Antio-

quía ec'o jule' profeta in maestro. Quewa'quebi' ri', Bernabé, Simón ja c'o chic junrubi' nbixi Niger, Lucio ja raj Cirene, Man-aén ja re jun aq'uiyic ruq'uin ja Herodes jagobernador xin Galilea, in Saulo. 2Quebanc'a jutij quimolon qui' chi rya'ic ruk'ij jaDios, quimajon rbanic ja rayuno ja tok c'olibix chique rmal ja rEspíritu Santo quewari':—Anin encha'on ja Bernabé in Saulo chirbanic jun samaj. Camic que'eparti'ij chinequibana' ja samaj, queri' bix chique.

3 C'ac'ari' quemaj rbanic jun oración. Jac'a tok tzuri ja roración in tok tzuri jarayuno cumal queya' quek'a' pa quewi' jaBernabé in Saulo chi nequiparti'ij. C'ac'ari'xequetakel chi rbanic ja samaj.

* * * * * * * * * *4-5Queri' queban ja Bernabé in Saulo, xe-

takel rmal ja rEspíritu Santo, xebe, xe'ekajchipan ja tinamit Seleucia, cachbilanel jaJuan ja c'o chic jun rubi' Marcos. Jac'a Juan arja' neruto' chipan ja samaj.C'ac'ari' xe'oquel chipan jun lancha, xebechic chipan jun lugar Chipre rubi', c'o pa

mar. Xe'ekaj chipan ja tinamit Salaminaja c'o pa rcuenta Chipre. Tri' c'a quemajwi' rbixic ja rtzobal Dios pa tak jay xinmolbal ri'il ja bar nquemol wi' qui' ja rajIsrael. 6 Xebe nat nakaj chipan ja lugarChipre. Ja tok xe'ekaj chipan ja tinamitPafos tri' c'o wi' jun achi quewil aj Israel,Barjesús rubi'. Ja c'a Barjesús arja' aj'itz.Arja' nbij chi profeta ocnakwi' pro xa banolengaño. 7Nsamaj pa rcuenta ja gobernadorxin Chipre. Ja c'a gobernador arja' jun achicongana rna'oj, Sergio Paulo rubi'. Xu-tak quisiq'uixic ja Bernabé in Saulo comoc'o rgana nc'axaj ja rtzobal Dios. 8 JaBarjesús arja' c'o chic jun rubi' nbix tre,Elimas ne'xi. Elimas tibij tzij aj'itz. Ja c'axuban ja raj'itz, ja tok xe'ekaji ja Bernabéin Saulo arja' xuch'a' chique ja tijonemja nqueya' utzc'a ja gobernador matiyuke'ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo. 9 Ja Saulo arja'c'o chic jun rubi' nbix tre, Pablone'xi. Ja c'aPablo nojnak ja rEspíritu Santo pa ranma,kas xtz'elwachij ja raj'itz 10 in quewa' xbijtre ri': —Atat xa at banol engaño, xa atitzel achi, xa at ralc'wal diablo, ni mta wi'agana ruq'uin ja rutzil. ¿Nak c'a tre jatok nach'a' ja rtzobal Dios? ¿Nak c'a treja tok mataya' lugar chique ja winak chinquinimaj? 11 Camic natij na pokon paruk'a' ja kajaw Dios como natmoyiri in c'ojun tiempo matatz'at chic ja sakil, ne' tre.

Ja c'a raj'itz tok bitaj queri' tre rmal jaPablo ni jari' hora moyiri. C'ac'ari' xumajrcanoxic jun ja nyukenel rxin chi ruk'a'.12 Ja c'a gobernador tok xutz'at chi xocmoyja raj'itz yuke' ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristocomo congana c'asc'o'i xc'axaj ja tijonemja nqueya' ja Pablo in Bernabé tre ja kajawDios.

* * * * * * * * * *13 C'ac'ari' ja Pablo xe'oquel pa lancha,

xe'elel chipan ja tinamit Pafos, xebe chicchipan ja tinamit Perge ja c'o pa rcuentaPanfilia. Pro ja Juan Marcos arja' xeruya'can, melojto ja pa Jerusalén. 14 Ja c'a Pabloin Bernabé tok xe'elel chipan ja tinamitPerge xebe chic chipan ja tinamit Antio-quía ja c'o pa rcuenta Pisidia. Ja tok xerila'ja xula'nbal k'ij xe'oc chipan ja jay xinmol-bal ri'il in xetz'abe'e. 15Majtaj rsiq'uixic jartzobal Dios ja tz'iban can rmal jaMoisés incumal ja jule' chic profeta. Ja tok siq'uitaji

HECHOS 13:16 196 HECHOS 13:34ec'o jule' oficial rxin ja jay xin molbal ri'ileje'e' c'oli quetakel rbixic chique ja Pabloin Bernabé quewari':

—Kach tak aj Israel, wi c'o jun paxbanemnewajo' nebij chique ja winak nkaya'tiempo chewe camic, xeche'el chique.16 Ja c'a Pablo arja' pe'i in xuban ruk'a'chiquewach ja winak utzc'a chi nquicajba'tzij in quewa' xbij chique ri':

—Ixix ja rix kach tak aj Israel in ixixchakaja' ewanojelal ja nexbej ewi' chwachja Dios, tec'waxaj ja xtinbij chewe ri'. 17 JaDios kaxin ajoj ja rok aj Israel arja' xerucha'ja kati't kamama' ojer. Xuya' chique chixe'oc jun nimlaj tinamit tokori' ja tokxeq'ueje' pan Egipto. Pro ma ja ta Egiptoja kas mero quitinamit in tok q'uiswanija Dios arja' congana xucoj rchok'ak' xer-lasajto pa quek'a' ja raj Egipto. 18 Ja c'atok xe'elto ja pan Egipto ca'winak juna'xeq'ueje' chipan ja lugar ja chakijlaj ulew incongana itzelal queban tri' pro ja Dios arja'xucoch' nojelal. 19 Ja c'a tok xe'ekaj chipanja rulew rbina'an Canaán ec'o wuku' tina-mit ja rec'o chic chipan pro ja Dios arja'xercamsaj chi ewuku' in ja rulew jari' xuya'chique ja kati't kamama' como herencia.20 Ja k'etbaltzij jari' xuya' pa quek'a' juesa'.Quiji' ciento juna' in nic'aj xe'uc'ax cumalja juesa'. Ja q'uisbal juez jari' ja rojerprofeta Samuel. 21 C'ac'ari' quic'utuj junrey tre ja Dios utzc'a ja k'etbaltzij nq'ueje'chic pa ruk'a' ja rey. In queri' xuban jaDios, xuya' chic ja k'etbaltzij pa ruk'a' jaSaúl rc'ajol Sis. Ja Sis arja' riy rumam canja Benjamín. Ja Benjamín arja' jun chiqueja cablajuj rc'ajol Jacob. Ca'winak juna'q'ueje'e ja Saúl chipan ja k'etbaltzij. 22 JaDios tok xlasaj ja k'etbaltzij pa ruk'a' ja Saúlxucoj chic pa ruk'a' ja rey David in quewa'xbij ri': —Anin congana nel nuc'u'x trij jaDavid ja rc'ajol Isaí. Arja' nuban na cumplirja nvoluntad xa nak ta ja nwajo' tre chinuban. Queri' xbij ja Dios, ne'e ja Pablochique. In xbij chic chique:

23—C'o jun riy rumamcan ja David, Jesúsrubi'. Ja c'a Jesús arja' takonto rmal jaDios chi kato'ic ja rok aj Israel como queri'tzujun can rmal ja Dios ojer. 24 Ja Jesústok maja'n tumaj ja rsamaj majtajnak chicrchomarsaxic rubey rmal ja Juan Bautistacomo ja Juan quewa' nbij chique canojel ja

winak ja raj Israel: —Teq'uexa' ja rena'oj,teya'a' can ja ritzelal in quixban bautizar,ne' chique. 25 Ja Juan Bautista tok xajalalmaja'n tuq'uis ja rsamaj quewa' xbij chiqueja winak ri': —Anin ma in Cristo ta ja cani'nech'ob chwij. Ja Cristo arja' xajalal maja'ntumaj ja rsamaj in más na nim ruk'ij arja'chinwach anin, nixtac'a yatal ta chwij chixtinquir ta rc'amal ja rxajab, ne' chique.

26 Ixix ja rix kach tak aj Israel ja rix riyrumam can ja kamama' Abraham in ixixchakaja' ewanojelal ja nexbej ewi' chwachja Dios, camic nbij chewe chi ewxin ixixja utzlaj tzij ja kamajon rbixic chewe jarc'amonto ja totajem xin Dios. 27 Comoja winak ja rec'o pa Jerusalén e cachbil jak'etol tak tzij ja nebano mandar quixin,eje'e' ma xch'obtaj ta cumal chi ja Jesúsarja' ja To'onel ja takonto rmal ja Dios nix-tac'a ch'obtaj ta cumal chakaja' nak rbanicja rtzobal Dios ja tz'ibtal can ojer cumal japrofeta ja nsiq'uix pa tak quixquin pa takxula'nbal k'ij. Quic'utuj rcamic ja Jesús intri' bantaj wi' cumplir ja tz'ibtal can ojercumal ja profeta. 28 Quicanoj ril ja Jesús inmasqui mta ril pro quic'utuj rcamic tre jaPilato. 29 Ja Jesús tok bantaj cumplir nojelja tz'ibtal can tre c'ac'ari' kajsax chwachcruz in xemuki. 30 Pro ja Dios arja' xuya'tre chi c'astaj chiquicojol camnaki'. 31 Ja c'atok c'astajnak chic q'uiylaj k'ij q'ueje' china cuq'uin jule' discípulo, eje'e' ri' ja xer-achbilajel ja tok xe'elel paGalilea in xebepaJerusalén in camic quimajon rbixic chiquewinak nojel ja quitz'aton tre rc'aslemal jaJesús.

32 Ja camic c'o jun utzlaj tzij kac'amontochewe quewari', ja tzujux can chique jakati't kamama' ojer rmal ja Dios 33 jari'rbanon chic cumplir ja Dios pa katiempoajoj ja rok quiy quemam can como arja'xuyic ja Jesús chipan ja camíc. Cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios chipanja rcab salmo quewa' nbij ja Dios tre jaCristo ri': —Atat at Walc'wal, camic xinc'utchiquewach jawinak chi atWalc'wal, queri'xbij tre. 34 In c'a c'o na más ja tz'ibtal canchipan ja rtzobal Dios ja nuc'ut chikawachchi ja Dios ojer rtzujun can chi nuya' na treja Cristo chi nc'astaji chiquicojol camnaki'utzc'a chimatak'ayi ja rcuerpo, quewa' nbijri': —Anin c'oli ja wutzil nya' na pan ewi' ja

HECHOS 13:35 197 HECHOS 14:3cani' ntzujun tre ja rey David, ne'e ja Dios.35 In jun chic ja rtz'iban can ja David treja Cristo, quewa' xbij ja David tre ja Diosri': —Ja cuerpo rxin ja Santilaj Awalc'walwotak chi mta moda xtaya' ta lugar tre chixtak'ay ta, ne'e. 36 Ja c'a David tok xuq'uisja samaj ja ya'on tre rmal ja Dios chi nubanbien kotak chi cami in xak'ayi ja rcuerpo.37Pro ja cuerpo rxin ja Jesús jari' ma xak'ayta como ja Dios arja' xuya' tre chi c'astajichiquicojol camnaki'. 38 Rmalc'ari' tok nk-abij chewe kach tak aj Israel, bien tewotakijchi ja Jesús ja kamajon rbixic chewe arja'ncuyuwi ja kil kamac ja rok winak. 39 Xanak ta nyuke' ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristojari' nwasaxel libre chipan ja ril rumac. Proja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisésjari' mta poder rc'an chi xcatrlasajel tachipan awil amac. 40 Rmalc'ari' tok nbijchewe, tebana' cuentamatzij tikajto chewijja juicio xin Dios ja cani' tz'ibtal can cumalja profeta ojer, quewa' nbij ja Dios ri': 41—Ixix ja rix yok'onela' bien tec'waxaj, con-gana c'asc'o'i xtetz'at ja tok xtikaji ja nim-laj juicio chewij. Como anin c'o jun nim-laj milagro xtinban pan etiempo ixix projari' matenimaj masqui c'o jun xtich'obochewach. Queri' rbin can ja Dios, ne'e jaPablo chique. 42 Ja c'a tok xe'elto chipanja jay xin molbal ri'il quewa' bix chique jaPablo cumal ja ma e aj Israel ta ri':

—Xquixpi chic jutz'it kuq'uin wukbixja cha jun chic xula'nbal k'ij utzc'a chinech'ob chic jutij chikawach ja xabij chakecamic, xeche'xi. 43 Ja c'a tok quipaxij qui'e q'uiy chique ja raj Israel e cachbil jule'chic ja nquixbej qui' chwach ja Dios eje'e'xebe chiquij ja Pablo in Bernabé. Ja c'aPablo in Bernabé c'o jun paxbanem queya'chique quewari': —Maxta temestaj ja rutzilxin Dios ja kach'ob chewach camic, xeche'chique.

44 Ja c'a cha jun semana chic ja tok xerila'ja jun chic xula'nbal k'ij xeyictaji ja tinamit,xebe chi rc'axaxic ja rtzobal Dios. 45 Pro jaraj Israel tok quetz'at chi congana e q'uiy jawinak congana quiakari ja canma. Quemajrch'a'ic tre ja Pablo ja nbij in c'o jule' itzeltak tzij quibij tre. 46 Ja c'a Pablo in Bernabéeje'e'matiquixbej qui' chiquewach, quewa'quibij chique ri':

—Ni rjawaxic wi' chi chewe ixix kabij

wi' ja rtzobal Dios nabey pro como mtaegana ruq'uin jari' nek'alasbej chi ma yatalta chewe chi newil ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij. Rmalc'ari' ja tok nokbechic cuq'uin ja winak ja ma e aj Israel ta.47 Como queri' bin chake rmal ja Dios chinkaban cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios quewari': —At ncojon como jun luzja nsakirsan quebey ja winak ja ma e ajIsrael ta utzc'a chi naya' rbixic ja totajemxin Dios chique ja winak nojel nat nakajchwach ja rwach'ulew. Queri' nbij ja Dios,ne'e ja Pablo chique.

48 Ja c'a ma e aj Israel ta tok quic'axajja xbij ja Pablo janila xequicot rmal incongana queya' ruk'ij ja rtzobal Dios. Ec'ojule' chique yuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo. Queri' queban canojel ja recha'onrmal ja Dios chi nquewil ja utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij. 49 Ja c'a rtzobal Diosbe nat nakaj chipan ja lugar. 50 Pro ja c'araj Israel eje'e' xebe cuq'uin jule' ixoki' janqueban respetar ja Dios ja nimak quek'ijin cuq'uin chakaja' ja principali' xin tina-mit. Ja tok xe'ekaj cuq'uin xequitakchi'ijchi neyictaj chiquij ja Pablo in Bernabé.In queri' queban, xequilasajto chipan jalugar. 51 Ja c'a Pablo rachbil Bernabé eje'e'quiquiraj can ja pokok rxin ja tinamit jac'o pa cakan jari' retal chi ja winak nquetijna pokon rmal ja mta quigana ruq'uin jautzlaj tzij xin Jesucristo. C'ac'ari' xebe chicchipan ja tinamit Iconio. 52 Pro ja winak jayuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo eje'e'congana nequicoti in nojnak ja rEspírituSanto pa tak canma.

141 Ja c'a Pablo rachbil Bernabé ja tok

xe'ekaj chipan ja tinamit Iconio xe'occhipan ja jay xinmolbal ri'il quixin ja raj Is-rael. Quemaj rbixic ja utzlaj tzij in conganae q'uiy ja winak yuke' quec'u'x ruq'uin jaJesucristo rmal tanto chique ja raj Israelin chique ja ma e aj Israel ta chakaja'.2 Pro ja raj Israel ja ma xeniman ta eje'e'xequitakchi'ij ja ma e aj Israel ta utzc'a chixa itzel nequetz'at ja kach'alal. 3Rmalc'ari'tok ja Pablo rachbil Bernabé eje'e' xeq'ueje'na jun tiempo chipan ja tinamit, nqueya'rbixic ja rtzobal Dios pro nimatiquixbej wi'qui'. Quech'ob chiquewach ja winak nak

HECHOS 14:4 198 HECHOS 14:23

rbanic ja rutzil xin Dios chi nucuy ja kilkamac ja rok winak. Ja c'a Dios arja' xuya'chique ja Pablo in Bernabé chi c'o jule'milagro quebanutzc'a jawinakncotakij chini katzij wi' ja nquibij. 4 Pro ja tinamit ca'i'queban, nic'aj quecoj qui' cuq'uin ja rajIsrael jama xeniman ta in nic'aj chic quecojqui' cuq'uin ja rapóstol Pablo in Bernabé.5 C'ac'ari' ja raj Israel e cachbil ja ma eaj Israel ta eje'e' quec'am qui' cuq'uin jak'etol tak tzij xin tinamit chi nequetz'uj jaPablo in Bernabé in nequeq'uiak tza'n abaj.6 Ja c'a Pablo in Bernabé ja tok xekaj rbixiccuq'uin xe'anmaji, xebe chipan ca'i' tina-mit ja c'o pa rcuenta Licaonia, jun Listrarubi' in jun chic Derbe. In xebe chakaja' patak lugar ja c'o chinakaj ja ca'i' tinamit. 7 Jatok xe'ekaji quemaj rbixic ja utzlaj tzij xinJesucristo.

* * * * * * * * * *8 C'o jun achi pa Listra arja' tz'ubuli,

siquirnak rkan. Arja' ni pa ralaxic wi' chimaticowini nbini, ni mta wi' jutij binnak tanixtac'a jutz'it ta. 9 Arja' rmajon rc'axaxicja ntajini nbij ja Pablo. Ja c'a Pablo arja'kas xtz'elwachij ja rachi in xutz'at chi c'oyukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios chi ntzuri.10 Cow tzijon ruq'uin: —Catyictaji, ne' tre.Chaka c'a jalal tok yictaji in xumaj binem.11 Ja c'a winak tok quetz'at ja milagroja xuban ja Pablo quemaj rakic quechi',quemaj tzij chipan ja tzobal Licaonia: —Tetz'ata' mpe' le', e ca'i' ja dios ekajnaktokuq'uin, e cani' winak neca'yi, xeche'e.12 Quibij tre ja Bernabé chi arja' ja diosrbina'an Júpiter. In quibij tre ja Pablo chiarja' ja dios rbina'an Mercurio como másntzijoni ja Pablo. 13 C'o jun sacerdote rxinja dios Júpiter in c'o jun templo chakaja'. Jatemplo tri' c'o wi' ja bar natoc wi' chipanja tinamit. Tri' be wi' ja sacerdote, ec'owacax erc'amonel in jule' cotz'i'j chakaja'.Ja nrajo' ja sacerdote nercamsaj ja wacaxutzc'a chi arja' e rachbil ja winak nequitzu-juj chiquewach ja Pablo in Bernabé comojun sacrificio. 14 Pro ja rapóstol Bernabéin Pablo ja tok xekaj rbixic cuq'uin chiqueri' nban chique quemaj rakic quitziakjari' retal chi pokonnquena' ja nban chiquee cani' dios. C'amc'ol canim xebe, xe'occhiquicojol ja winak, quemaj rakic quechi'in quewa' quibij chique ri':

15 —¿Nak tre tok neban quewa' chake?Ajoj xa ok winak, xa ok junan ewq'uin.Okpenak ewq'uin nurkabij chewe chine'eya' can awa' jule' dios ri' ja mta ne'ocwi' in tiyuke' ec'u'x ruq'uin ja c'aslicDios como arja' winakarsani ja caj inrwach'ulew in mar chakaja'. Mta nak taja maquita arja' winakarsyon. 16 Ja chipanja rojer tak tiempo ja k'axnak can ja Diosxuya' lugar chique ja winak ja rec'o patak nación chi nquinimaj ja quicostumbre,jule' costumbre ja quiwinakarsaj nojojqueyon. 17 Pro ni c'o wi' ja xuban jank'alasbej chi c'o jun c'aslic Dios como nic'o wi' ja rutzil nuban, nkajsaj jab pa kawi',nuya' buen tak cosecha, nuya' ja nc'atzinchake chi nkatij in nuya' quicotemal pa takkanma. Queri' quibij ja Pablo chique.

18 Pro masqui queri' quibij chique nima k'ilic ta wi' ncajo' como ja winak nic'o wi' quigana nquitzujuj jun sacrificiochiquewach.

19 Ec'o c'a jule' winak e aj Israel xe'ekajipa Listra, jule' chique pan Antioquíae'elnakel wi' in jule' chic chique pan Iconioe'elnakel wi'. Eje'e' xequitakchi'ij ja winakchi nqueq'uiak ja Pablo tza'n abaj. Ja tokq'uiaktaj cumal tza'n abaj quilasajto chipanja tinamit. Cami ja Pablo ja nquech'obeje'e'. 20 Ja c'a Pablo tok quemol qui' jakach'alal trij yictaji in xoc chic jutij chipanja tinamit. Ja c'a chi rcab k'ij e ca'i' ruq'uinja Bernabé xebe chipan ja tinamit Derbe.

21 Ja c'a tok xe'ekaji ja pa Derbe que-maj rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristo ine q'uiy ja winak yuke' quec'u'x ruq'uinja Jesucristo rmal. C'ac'ari' xemeloj chicjutij chipan ja roxi' tinamit Listra, Iconioin Antioquía, 22quemaj ryukbaxic quec'u'xja kach'alal in c'o jule' paxbanem queya'chique quewari': —Cow quixpe'i, maxtateya' can ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo. Kanojel ja nokoc chipan ja gobiernoxin Dios ni rjawaxic wi' chi q'uiy rwach jarpokonal npi na chakij rmal, xeche' chique.23 Ja chipan ja jujun iglesia ec'o jule' an-ciano xequecha' can ja ne'uc'an quixin jakach'alal. Quemaj rbanic oración rachbilayuno. Ja c'a tok tzuri ja roración in ayunocumal quewa' quibij can chique ja kach'alalri': —Camic yukul chic ec'u'x ruq'uin ja ka-jaw Jesucristo, arja' ta xquixchajini, xeche'

HECHOS 14:24 199 HECHOS 15:13can chique.

* * * * * * * * * *24 C'ac'ari' xebe, xek'ax pa tak tinamit

ja c'o pa rcuenta Pisidia in xe'ekaj chipanja tinamit Perge ja c'o pa rcuenta Pan-filia. 25Queya' rbixic ja rtzobal Dios chiqueja winak ja raj Perge c'ac'ari' xebe chicchipan ja tinamit Atalia. 26 Tri' xe'oquelwi' pa lancha, xebe chic pan Antioquía jabar e'elnakel wi' nabey tokori' tok xebanrecomendar pa ruk'a' ja Dios chi rbanicja samaj. Como tzurnak chic ja samajchewi' tok xemeloji pan Antioquía. 27 Ja c'atok xe'ekaji xequemol ja kach'alal, quemajrcholic chiquewach nojel ja samaj ja xubanja Dios ja tok queya' rbixic ja rtzobal inquech'ob chiquewach chakaja' nak rbanonja Dios chi rjakic quebey ja winak ja mae aj Israel ta utzc'a chi nyuke' quec'u'xruq'uin ja Jesucristo. 28 Queri' queban,xeq'ueje' jun tiempo cuq'uin ja kach'alalpan Antioquía.

151 Ec'o c'a jule' achi'i' e'elnakel chipan

ja departamento Judea, ebenak pan Antio-quía. Ja c'a tok xe'ekaji quemaj quitijoxicja kach'alal, quewa' quibij chique ri': —Jawi ma quixban circuncidar ja cani' bin canchake rmal ja Moisés chi nkaban jari' mtamoda xtewil ta ja totajem xin Dios. Queri'quibij chique. 2 Ja c'a Pablo in Bernabéeje'e' congana quech'a' chique ja rachi'i' jatijonem ja nqueya', congana chi tzij quebancuq'uin rmal. Ja c'a tok q'uiswani ja Pabloin Bernabé e cachbil jule' chic kach'alaleje'e' xecha'i chi nebe pa Jerusalén cuq'uinja rapóstol in anciano utzc'a chi nequi-chomij ja problema tre ja circuncisión.

3 Queri' queban, xetakel cumal ja rigle-sia, xek'ax pa tak tinamit ja c'o pa rcuentaFenicia in pa rcuenta Samaria chakaja'. Xabar ta tri' nek'ax wi' ni nqueya' wi' rbixicchique ja kach'alal chi ja winak ja ma e ajIsrael ta queya' can ja rojer tak costum-bre ja quiniman nabey in yuke' quec'u'xruq'uin ja Jesucristo in ja kach'alal conganaxequicot rmal.

4 Ja c'a tok xe'ekaj pa Jerusalén xec'ulcumal ja rapóstol in anciano in cumalja jule' chic kach'alal. Quemaj rcholicchiquewach nojel ja samaj ja xuban ja

Dios tokori' tok xequiya'a' rbixic ja rtzobalchique ja winak ja ma e aj Israel ta. 5 Proec'o jule' kach'alal e fariseo, eje'e' xeyictajiin quewa' quibij ri': —Ni rjawaxic wi' chinekaban circuncidar ja kach'alal ja ma ekach aj Israel ta, ni rjawaxic wi' chi nkabijchique chi puersa nquinimaj ja ley xin Diosja tz'ibtal can rmal ja Moisés, xeche'e.

6 Ja c'a rapóstol e cachbil ja rancianoeje'e' quemol qui' chi rch'obic rij rwach japroblema tre ja circuncisión, 7 congana chitzij queban rmal. Ja tok q'uiswani yictaji jaPedro in quewa' xbij chique ri':

—Wach'alal, bien ewotak chi ja nabeytok kamajto ja samaj ri' ja Dios arja'xinrucha' checojol, xinrutakel cuq'uin jawinak jama e aj Israel ta utzc'a chi xenya'a'rbixic chique ja utzlaj tzij xin Jesucristoutzc'a chi nyuke' quec'u'x ruq'uin. 8 JaDios arja' bien rotak rwach ja kanma ja rokwinak, xutakto ja rEspíritu Santo cuq'uineje'e' ja cani' xuban ajoj chake nabey jari'xc'utbej chiquewach chi neruc'ul eje'e'chakaja'. 9 Ja Dios arja' ma jun ta utznutz'at in ma jun ta itzel nutz'at pro xajunan xuban chake chi ok ca'i' tinamitcomo arja' xch'ach'ojirsaj ja canma eje'e'chakaja' rmal ja yukulbal quec'u'x ruq'uinja Jesucristo. 10 Camic ¿nak c'a tre ja tokmatenimaj ja rbanon ja Dios? Ja tok nebijchique ja kach'alal chi puersa nquinimaj jaley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisésjari' cani' jun nimlaj ijka'm neya' chiquij.Ja c'a kati't kamama' eje'e' ma xecowinta quinimaj ta ja ley in nixtac'a ajoj taokcowinnak ta kaniman chakaja'. 11 Proja rajoj bien kotak chi xa rmal ja rutzilja nsipax chake rmal ja kajaw Jesucristoxa chewi' tok nkawil ja totajem xin Diosin queri' chique ja kach'alal ja ma e kachaj Israel ta chakaja'. Queri' xbij ja Pedrochique.

12 Canojelal ja quimolon qui' chipan jalugar mchita tzij nqueban. Queya' chicquixquin tre ja nbix chique cumal ja Pabloin Bernabé. Ja c'a Pablo in Bernabé eje'e'quemaj rcholic chiquewach nojel ja xubanja Dios ja tok xuya' chique chi c'o jule'nimak tak milagro queban chiquewach jawinak ja ma e aj Israel ta. 13 Ja c'a toktzuri tzij cumal ja Pablo in Bernabé c'ac'ari'tzijon chic ja Jacobo, quewa' xbij ri':

HECHOS 15:14 200 HECHOS 15:33—Wach'alal, teya'a' ewxquin tre ja xtin-

bij chewe ri'. 14 Ja kach'alal Simón Pe-dro arja' xuch'ob chikawach nak rbanic jasamaj ja xuban ja Dios chiquicojol ja ma eaj Israel ta ja tok majtajto ja samaj, ec'ojule' chique xerucha' chi xe'oc e tinamitxin Dios. 15 Jari' bien nuc'am ri' ruq'uinja tz'ibtal can cumal ja rojer tak profetachipan ja rtzobal Dios, quewa' nbij ja Diosri': 16 —Ja c'a tok xtibantaj cumplir nojelawa' wari' c'ac'ari' xquinmeloj chic jutijcuq'uin ja riy rumam can ja David chiquichomarsaxic. Ja camic e cani' jun tem-plo ja benak chi tok'ulew, xa yojtajnak jaquic'aslemal. Pro anin nchomarsaj na jaquic'aslemal ja cani' nban tre jun templotok yojtajnak in nchomarsax chi na jutij.17 Queri' nban chique utzc'a chi ninquin-imaj chic chakaja' ja winak ja rencha'onchiquicojol jama e aj Israel ta. 18Queri' nbijja kajaw Dios in jari' ni rk'alasanto wi' ojer.Queri' nbij ja rtzobal Dios, ne'e ja Jacobochique. In xbij chic chique:

19 —Como queri' nbij ja Dios mejor maquekanak ta ja winak ja ma e kach aj Israelta ja neniman rxin ja Dios. 20Xarwari' nka-ban, nkatakel rbixic cuq'uin chi ma tiqueti'ta ja ti'ij ja tzujun chiquewach cachbal takwinak owi chwach rachbal tak nakun. Injun chic, ma que'oc ta cuq'uin ixoki' jama e quixjayilal ta in ja rixoki' chakaja'ma que'oc ta cuq'uin ja rachi'i' ja ma equichajilal ta. In jun chic, ma tiqueti' ta jati'ij ja wi ma elnak ta rquiq'uel ja chicop.In jun chic, ma tiqueti' ta ja quic'. 21Queri'nkabijel chique como ja ley xin Moisés ojermajtajnakto rbixic pa tak tinamit pro nojeltinamit. Nojel tak xula'nbal k'ij ni c'o wi'ja ley xin Moisés nsiq'uixi pa tak jay xinmolbal ri'il kaxin ja rok aj Israel. Queri' xbijja Jacobo chique.

22 Ja c'a rapóstol e cachbil ja ranciano ecachbil chic canojel ja kach'alal eje'e' xajun quech'ob, ec'o ca'i' kach'alal xequecha'chi nebe pan Antioquía, necachbilajel jaPablo in Bernabé, jun Judas rubi' ja c'o chicjun rubi' Barsabás ne'xi, in jun chic Silasrubi'. Ja c'a Judas in Silas eje'e' nimakquek'ij chiquicojol ja kach'alal. 23 C'ac'ari'banel jun carta, ya'el chique ja Pablo,quewa' bixel chipan ri':

—Ajoj ja rok apóstol e kachbil ja ran-

ciano e kachbil chic canojel ja kach'alalnkatakel rutzil ewach ja rix kach'alal jama ix aj Israel ta ja rixc'o pan Antioquíain pa tak tinamit ja c'o pa rcuenta Siriain pa tak tinamit ja c'o pa rcuenta Cili-cia. 24 Kach'alal, xurkaj rbixic kuq'uinchi ec'o jule' achi'i' ja xe'elel chikacojol,xebe ewq'uin xequibij chewe chi rjawaxicchi nixban circuncidar in puersa nenimajja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal jaMoisés. Queri' quibij chewe, quicapujsajec'u'x in quesach ena'oj. Pro kach'alal,ma ajoj ta xoktako'el quixin. 25 Rmalc'ari'ja tok kamol ki' in xa jun kach'ob, ec'oca'i' kach'alal xekacha' chi nebe ewq'uin,necachbilajel ja chak'laj tak kach'alal Bern-abé in Pablo. 26 Ja Bernabé in Pablo c'oje'e quiya'on qui' pa camíc rmal ja kajawJesucristo. 27 Ja Judas in Silas eje'e' jaca'i' kach'alal ja nekatakel ewq'uin, eje'e'nech'obo chewach nak rbanic ja katz'ibanchipan awa' jun carta ri'. 28 Como ja rE-spíritu Santo arja' nbini chi xa jun ca'i'punto ja rjawaxic chi nkaya' chi ekul inma rubey ta xtikaya' ta cani' jun nim-laj ijka'm chewij in queri' nkach'ob ajojchakaja'. 29 Quewa' ja punto ja nkabanrecomendar chewe ri', ma teti' ta ja ti'ij jatzujun chiquewach cachbal tak winak owichwach rachbal tak nakun. In jun chic, mateti' ta ja quic'. In jun chic, mateti' ta jati'ij ja ma elnakel ta rquiq'uel ja chicop. Injun chic, ma quixoc ta cuq'uin ixoki' ja maewixjayilal ta in ixix ja rix ixoki' ma quixocta cuq'uin achi'i' ja ma ewachajilal ta. Jawi nek'il ewi' chi rbanic ja c'a kabij cheweri' jari' utz ja neban. Tebana' cuenta ewi',Dios ta xquixchajini. Queri' ja bixel chipanja carta.

30 C'ac'ari' xetakel ja Pablo. Ja c'atok xe'ekaj pan Antioquía xequemol jakach'alal in quejach ja carta chique. 31 Ja c'akach'alal ja tok quisiq'uij ja carta conganaxequicoti como congana yukbax quec'u'xrmal. 32 Ja Judas in Silas eje'e' e profetain congana paxbanem queya' chique jakach'alal, quicowirsaj más quec'u'x chipanja rtzobal Dios. 33 Tri' xeq'ueje' na wi' juntiempo. C'ac'ari' quech'ob chi nemeloji japa Jerusalén cuq'uin ja kach'alal ja retaky-onpi quixin. Ja tok xajalalmaja'n quebe bixchique cumal ja kach'alal: —Tebana' jutz'it

HECHOS 15:34 201 HECHOS 16:14cuenta ewi', Dios ta xquixchajini, xeche'xi.34Pro ja Silas arja' xuch'ob chi nq'ueje' canna cuq'uin. 35 Ja c'a Pablo in Bernabé eje'e'xeq'ueje' chi na pan Antioquía chakaja'.Eje'e' e cachbil jule' chic kach'alal xequiti-joj ja winak in queya' rbixic ja rtzobal jakajaw Dios.

* * * * * * * * * *36Xeq'ueje' na jun tiempo tri' pan Antio-

quía. C'ac'ari' ja Pablo xbij tre ja Bernabé:—Jo' chic jutij chi quik'iloxic ja kach'alal

ja ma e aj Israel ta ja rec'o pa tak tinamit jabar kaya' wi' rbixic ja rtzobal ja kajaw Dios.Jo' que'ekatz'ata' nak quibanon, ne' tre.37 Ja c'a Bernabé arja' nrajo' chi nquec'amelja Juan ja c'o chic jun rubi' nbix tre Marcosne'xi. 38 Pro ja Pablo quewa' xbij tre ri':

—Ma utz ta nkac'amel ja Juan como arja'xuban chake jutij xokruya' can pa Panfiliain ma xokrachbilaj chi ta tre ja samaj xinDios ja xekabana', ne' tre. 39 Conganaquech'ob rij rwachnaknqueban tre ja Juan.Ja tok q'uiswani queban ca'i' rmal comomajunan ta nquech'ob tre. Ja Bernabé arja'xuc'amel ja Marcos, xe'oquel pa lancha,xebe chipan ja lugar rbina'an Chipre. 40 Jac'a Pablo arja' xcanoj ja kach'alal Silas. Banoración pa quicuenta cumal ja kach'alal: —Dios ta xquixchajini, xeche'xi. 41 C'ac'ari'xebe cuq'uin ja riglesia ja rec'o pa tak tina-mit ja c'o pa rcuenta Siria in pa tak tinamitja c'o pa rcuenta Cilicia, quicowirsaj másquec'u'x ja kach'alal chipan ja rtzobal Dios.

161 Quemaj chic jutij quebey, xebe chipan

ja ca'i' tinamit Derbe in Listra. Ja c'a tokxe'ekaji tri' quewil wi' jun ala' Timoteorubi'. Ja c'a Timoteo arja' ajsamajel rxin jaJesucristo. Ja rute' arja' aj Israel in yukulchic ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo pro jartata' ma aj Israel ta, griego. 2 Ja kach'alalja rec'o pa Listra in chakaja' ja rec'o panIconio eje'e' utz quetz'at ja Timoteo. 3 JaPablo arja' c'o rgana chi ja Timoteo nocrachbil tre ja samaj xin Dios rmalari' jatok xuban circuncidar. Queri' xuban treutzc'a chi ma pokon ta nquena' ja raj Is-rael ja rec'o chipan ari' lugar como eje'e'bien cotak chi griego ja rtata' ja Timoteo,ma aj Israel ta. 4 C'ac'ari' xebe pa taktinamit chi quik'iloxic ja kach'alal. Ja c'a

tok xe'ekaj cuq'uin queya' rbixic chiqueja banonto recomendar chique cumal jarapóstol in cumal ja ranciano ja rec'o paJerusalén. 5 Queri' queban in más chi nayuke' quec'u'x ja riglesia ruq'uin ja Jesu-cristo rmal, k'ij k'ij congana xebe más panim.

* * * * * * * * * *6 Ja c'a Pablo in Silas eje'e' laj xebe

chipan ja departamento Asia chi nqueya'rbixic ja rtzobal Dios proma xyataj ta lugarchique rmal ja rEspíritu Santo. C'ac'ari'xek'ax pa tak lugar ja c'o pa rcuenta Frigiain pa tak lugar ja c'o pa rcuenta Galacia. 7 Jac'a tok xe'ekaji ja pa mojo'n rxin ja tinamitMisia laj xebe chipan ja departamento Bi-tinia pro jutij chicmaxyataj ta lugar chiquermal ja rEspíritu Santo. 8 C'ac'ari' xebe, nija' mojo'n rxin ja tinamit Misia cuc'an inxe'ekaj chic chipan ja tinamit Troas. 9 Ja c'atok xoc ak'a' c'oli ja xutz'at ja Pablo cani'pan achic', c'o jun achi xutz'at aj Macedo-nia. Ja c'a rachi tri' pa'l wi' pa Macedoniain quewa' nbij tre ja Pablo ri': —Tabana' junutzil chake, catk'axto wawe' paMacedonia,ko'arto'o', ne' tre. 10 C'ac'ari' quichomla'qui' chanim chi nebe pa Macedonia. Jac'a ranin ja rin Lucas xintre' chiquij. Biench'obtaj kumal chi Dios arja' nokrsiq'uij chinokbe cuq'uin ja winak ja raj Macedoniautzc'a chi nekabij chique ja utzlaj tzij xinJesucristo.

* * * * * * * * * *11 Rmalc'ari' ja tok xokoquel pa lancha,

xokelel ja pa Troas, jic xokbe, xokekaj chicchipan jun lugar Samotracia rubi', ja c'o pamar. Ja c'a chi rcab k'ij xokbe chic, xokekajchipan ja tinamit Neápolis. 12 Xokelelchipan ja lancha in xokbe chic chipan jatinamit Filipos. Ja Filipos jari' cabecerarxin ja departamento Macedonia. Ja winakja rec'o pa Filipos eje'e' e aj Roma. Ja tokxokekaji ja pa Filipos tri' xokq'ueje' wi' juntiempo. 13 Ja c'a tok xerila' ja xula'nbalk'ij xokelel chipan ja tinamit, xokbe chuchi'jun rkanya'. Tri' c'o wi' jun lugar banbaloración. Ja tok xokekaji tri' ec'o wi' jule'ixoki' quimolon qui', xoktz'abe' cuq'uin inkamaj rbixic ja rtzobal Dios chique. 14 C'oc'a jun chique ja rixoki' Lidia rubi', chipanja tinamit Tiatira penak wi'. Ja c'a Lidiaarja' ajc'ay jule' buen tak tziak morada

HECHOS 16:15 202 HECHOS 16:37in nuban respetar ja Dios. Ja c'a Pabloarja' rmajon rbixic ja rtzobal Dios in jaDios arja' xuya' tre ja Lidia chi xnimaj janbij. 15 C'ac'ari' ban bautizar ja Lidia erachbil ja rec'o pa rochoch. Ja tok xebantajbautizar quewa' xbij ja Lidia chake ri': —Camic wi nech'ob chi ni katzij wi' chi yukulchic nuc'u'x ruq'uin ja kajaw Jesucristojo' paki jutz'it chi wochoch, nya' eposada.Queri' xbij chake in puersa xuban chake chinokq'ueje' kaj ruq'uin.

16Kaban c'a jutij okbenak chipan ja lugarja banbal oración ja tok c'o jun xtan kawil.Ja c'a xtan c'o jun itzel espíritu ocnak paranma in rmal ja ritzel espíritu chewi' tokc'o je'e ncowini nbij pon nak ja maja'ntibantaji. Ja xtan ec'o rajaw in conganapwok nquech'ec rmal ja nuban. 17 Ajojkachbil ja Pablo okbenak in trani ja xtanchakij ja tok xumaj rakic ruchi', quewa'xbij chique ja winak ri': —Ec'o jule' achi'i'wawe' eje'e' e ajsamajela' rxin ja lok'lajDios, netajini nquibij chake nak nkaban chinoktotaji. Queri' xbij chique. 18 Q'uiylajk'ij xuban queri' chake. Ja tok q'uiswani jaPablo arja' xoc'o ruc'u'x rmal, xuya' vueltain quewa' xbij tre ja ritzel espíritu ri': —Pa rubi' ja Jesucristo nbij chawe, catel paranma ja xtan, ne' tre. Ja c'a ritzel espírituni jari' hora xeli, xuya' can ja xtan.

19 Ja c'a rajaw ja xtan ja tok quetz'atchi mchita pwok nquech'ec trij c'ac'ari'xequechap ja Pablo in Silas, xequec'amelpa c'aybal ja bar c'o wi' ja k'etbaltzij. 20 Jatok equiya'on chiquewach ja k'etol tak tzijquewa' quibij ri': —Ec'o ca'i' achi'i' wawe'e aj Israel in congana quimajon ryojic jakatinamit. 21 Eje'e' c'o jule' costumbrenquec'ut chikawach pro como ok aj Romach'a'oj rij chi nkanimaj, xeche'e.

22 C'ac'ari' ja winak xeyictaj chiquij jaPablo in Silas. Ja c'a k'etol tak tzij queya'jun orden: —Que'ech'anba' ja rachi'i' inque'erapaj, xeche'e. 23 In queri' queban,congana quesoc ja Pablo in Silas. C'ac'ari'xequecoj pa che' in quibij tre ja chajil che'chi nerchajij chi utz. 24 Ja c'a chajil che'como bix queri' tre rmalari' ja tok más nachipan ja che' xeruya' wi' in xk'apba' cakanchipan jun che'.

25 Pa tak nc'ajak'a' ja Pablo in Silas eje'e'quimajon rbanic oración in quimajon rbix-

axic rubi' ja Dios. Ja c'a jule' chic presoeje'e' quimajon rc'axaxic ja roración inbix. 26 Chaka c'a jalal ja tok pi jun nimlajcubarkan, xusil rsimiento'il ja che'. Jaktajiruchi' ja che' nojelal. Ja preso eje'e' exi-mon pa tak cadena pro xesokpitaji canojel.27 C'asoji ja chajil che' in tok xutz'at chijakal chic ruchi' ja che' nojelal rmalc'ari' jatok xlasaj ja respada, laj xcamsaj ri' ruyoncomo ja xuch'ob arja' chi e'anmajnak chicja preso. 28Pro ja Pablo arja' xurak ruchi' inquewa' xbij tre ri': —Ma tacamsaj ta awi',okc'oli kanojelal, ne' tre.

29 Ja c'a chajil che' arja' xc'utuj jun k'ak'in tok jachtaj tre c'amc'ol ranim be cuq'uinja preso. Ja tok xekaj cuq'uin ja Pabloin Silas congana nbirboti rmal ja xbebenri'il in xuque' chiquewach. 30 C'ac'ari' xer-lasajto chipan ja che' in quewa' xbij chiqueri':

—Camic tebij chwe ¿nak c'o rjawaxicchwe chi nbanutzc'a chi nwil ja totajemxinDios? ne' chique.

31 —Tiyuke' ac'u'x ruq'uin ja kajaw Je-sucristo jari' nattotaji in netotaji chakaja'canojel ja rec'o pan awochoch, queri' quibijtre. 32 C'ac'ari' quemaj rbixic ja rtzobal jakajaw Dios tre in chique chakaja' canojelja rec'o pa rochoch. 33 Ja c'a chajil che' nijari' hora xeruc'amel, xumaj rch'ajic ja baresoctajnak wi'. Ja c'a tok ch'ajtaji c'ac'ari'ban bautizar in xeban bautizar chakaja'canojel ja rec'o pa rochoch. 34 C'ac'ari'xeruc'amel chi rochoch, xerutzuk, congananquicoti in nequicoti chakaja' ja rec'o parochoch como yukul chic quec'u'x ruq'uinja Dios.

35 Ja c'a tok sakari ja k'etol tak tzij eje'e'xequetakel jule' pulisiya' ruq'uin ja chajilche' chi nequibij tre chi nersokpijel ja Pabloin Silas. In queri' queban ja pulisiya'. 36 Jac'a chajil che' quewa' xbij tre ja Pablo ri':

—Ja k'etol tak tzij quitakonto rbixic chwechi nixnsokpijel. Camic utz chic nixbe, Diosta xquixchajini, ne' chique. 37 Pro ja Pabloquewa' xbij chique ja pulisiya' ri':

—Ma rubey ta ja banon chake. Ajojokc'o pa rcuenta ja gobierno xin Romain c'o kak'a' tre ja ley rxin. Xokquirapajchiquewach winak pro ma xquek'et ta tzijchakij in xokquecoj pa che'. Ja c'a camic c'oquigana nokquisokpijel pan awatali proma

HECHOS 16:38 203 HECHOS 17:15

rubey ta ja queri'. Mejor, quepi na wawe',eje'e' na nesokpinel kaxin, ne' chique.

38 Ja c'a pulisiya' eje'e' xequibij chique jak'etol tak tzij nojel ja bixel chique rmal jaPablo. Ja c'a k'etol tak tzij ja tok cotakij chija Pablo in Silas ec'o pa rcuenta ja gobiernoxin Roma congana quixbej qui' cumal.39 C'ac'ari' xebe cuq'uin, xequic'utuj sach-bal quemac chique. C'ac'ari' xequiwasajtolibre in quewa' quibij chique ri': —Tebana'jun utzil, quixel chipan ja katinamit, xeche'chique. 40 Ja c'a Pablo in Silas ja tok xe'eltopa che' xebe chic chi rochoch ja Lidia.Xetzijon cuq'uin ja kach'alal in quiyukba'can quec'u'x, c'ac'ari' xebe chic.

171Xek'ax chipan ca'i' tinamit, jun Anfípo-

lis rubi', in jun chic Apolonia. C'ac'ari'xe'ekaj chipan ja tinamit Tesalónica. Tri'c'o wi' jun jay xin molbal ri'il quixin ja rajIsrael. 2 Ja c'a Pablo arja' xoc chipan jajay xinmolbal ri'il comonijawari' rcostum-bre. Oxi' semana q'ueje' chipan ja tinamitTesalónica. Ja pa tak xula'nbal k'ij ni npiwi' chipan ja jay xin molbal ri'il, nertijojja winak tre ja rtzobal Dios. 3 Ncanojtak versículo je'e ja nsiq'uij chiquewachin nuch'ob chiquewach nak rc'amonto,quewa' nbij chique ri':

—Ja rtzobal Dios bien nuc'ut chikawachchi ja Cristo ni rjawaxic wi' chi xurtija'ja rpokonal, ni rjawaxic wi' chi cami inc'astaji chiquicojol camnaki'. Anin nmajonrbixic chewe nak rbanic jun achi rbina'anJesús in camic nbij chewe chi ja Jesúsarja' ja Cristo ja cha'on rmal ja Dios, ne'chique. 4 Ja c'a raj Israel ec'oli chiqueyuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo inxe'oc cachbil ja Pablo in Silas. Ec'o jule'griego ja nqueban respetar ja Dios e q'uiychique yuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristochakaja'. Ec'o jule' ixoki' ja nimak quek'ij eq'uiy chique queri' queban chakaja'.

5Pro ja raj Israel jama xyuke' ta quec'u'xruq'uin ja Jesucristo eje'e' congana quiakircanma chiquij ja Pablo. Ec'o jule' itzeltak achi'i' xequicanoj, jule' achi'i' ja xanebinyaj pa tak bey. E q'uiy ja winakxequemol in quemaj quitakchi'ixic, con-gana xeyictaji ja tinamit chiquij ja Pabloin Silas cumal. Xebe chi rochoch jun achi

Jasón rubi'. Ja c'a tok xe'ekaji puersa xe'occhipan in quemaj quicanoxic ja Pablo inSilas como c'o quigana nequilasajto utzc'achi nequejach pa quek'a' ja winak. 6 Proja tok ma xequewil ta c'ac'ari' quechapja Jasón, quichararajel in chakaja' ec'ojule' chic kach'alal xequechap in xequiya'a'chiquewach ja k'etol tak tzij xin tinamit.Ja c'a tok xe'ekaji quemaj rakic quechi',quewa' nquibij ri':

—Ec'o ca'i' achi'i' quibina'an Pablo inSilas, eje'e' ebenak nojel nat nakaj chwachja rwach'ulew chi quiyojic ja winak incamic e'urkajnak wawe' 7 in xec'ul rmal jaJasón pa rochoch. Xa ch'a'oj rij ja nquebancanojelal como matuc'am ri' ruq'uin ja leyrxin ja nimlaj rey César como eje'e' quewa'nquibij ri': —Ja Jesús arja' ja nimlaj rey.Queri' nquibij, xeche'e. 8 Ja c'a winak ecachbil ja k'etol tak tzij congana junwi'quic'axaj ja bix chique. 9 C'o jun fianzaquic'utuj tre ja Jasón in chique ja jule' chicrachbil c'ac'ari' xequisokpijel.

* * * * * * * * * *10 Ja c'a kach'alal ma xqueya' ta tiempo

tre, xequitakla'el ja Pablo in Silas chi nebepa Berea chak'a'. Ja c'a tok xe'ekaji japa Berea xe'oc chipan ja jay xin molbalri'il quixin ja raj Israel. 11 Ja raj Israelja rec'o tri' pa Berea más na e utzlaj takwinak chiquewach ja rec'o pa Tesalónicacomo eje'e' congana queya' quixquin tre jartzobal Dios. K'ij k'ij ni nquisiq'uij wi' jartzobal Dios utzc'a chi nquetz'at wi nuc'amri' ruq'uin ja nbix chique cumal ja Pablo.12 Rmalc'ari' ja tok e q'uiy chique yuke'quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. Ec'o jule'ixoki' e griego ja nimak quek'ij e cachbiljule' achi'i' eje'e' e q'uiy chique yuke'quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo chakaja'. 13 Jac'a raj Israel ja rec'o pa Tesalónica jatok xekaj rbixic cuq'uin chi ja Pablo rma-jon rbixic ja rtzobal Dios pa Berea eje'e'xebe tri' chakaja'. Ja tok xe'ekaji quemajquitakchi'ixic ja winak chi neyictaj trij jaPablo. 14 Ja c'a kach'alal eje'e' quitakla'elja Pablo chi' mar pro ja Silas rachbil Tim-oteo eje'e' xeq'ueje' can tri' pa Berea.15 Ec'o jule' kach'alal ja xec'amo'el rxin jaPablo, c'a pan Atenas xequijacha' can wi'.C'ac'ari' xemelojto ja pa Berea, c'oli bixtochique rmal ja Pablo quewari': —Tebij paki

HECHOS 17:16 204 HECHOS 17:32jutz'it chique ja Silas in Timoteo chi nepetichanim, xeche'xto.

* * * * * * * * * *16 Ja c'a Pablo arja' c'o chic pan Atenas,

erayben ja Silas in Timoteo. Ja pan Ate-nas congana e q'uiy ja cachbal tak winakin rachbal tak nakun in congana junwi'nuna' ja Pablo cumal. 17 Rmalc'ari' ja toknpeti chipan ja jay xin molbal ri'il ja barnquemol wi' qui' ja raj Israel e cachbil jule'chic winak ja nqueban respetar ja Dios, tri'ntzijon wi' cuq'uin tre ja rtzobal Dios. Inqueri' nuban cuq'uin ja winak chakaja' jarec'o pa c'aybal, k'ij k'ij ni npi wi' cuq'uin.18Ec'o jule' maestro e xin Epicuro neche'xi,in jule' chic e estoico neche'xi, eje'e' xetz-ijon ruq'uin ja Pablo. Ec'o c'a jule' chiquequemaj ryok'ic:

—¿Nak la nbij ja rachi le? conganataka'an ntzijoni, xeche'e. In jule' chicchique quewa' quibij ri':

—Cani' taka'an banol propaganda quixinjule' dios ja re junwi' na, xeche'e. Queri'quibij como ja Pablo arja' ca'i' ja rma-jon rnataxic chiquewach, jun ja Jesús, injun chic, ja c'astajbal quixin camnaki'.19 C'ac'ari' quec'amel pa jun molbal ri'ilAreópago rubi'. Ja c'a tok xe'ekaji quewa'quibij tre ri':

—Camic, tach'obo' chikawachnak rbanicja c'ac'a tijonem ja ramajon rya'ic. 20Comoatat c'o jule' tijonem ac'amonto ja majutijkac'axan ta in camic c'o kagana nkotakijnak rbanic, xeche' tre. 21 Queri' quibij trecomo ja raj Atenas eje'e' más chi na nelquec'u'x chi rtzijoxic ja c'ac'a tak nakunowi chi rc'axaxic, xa c'ac'a tak nakunne'ocla' wi' il tre pro ni canojelal. In queri'quibanic chakaja' ja jule' chicwinak ja rec'opan Atenas ja junwi' chi na quitinamit.

22 Ja c'a Pablo arja' pa'l chipan ja lugarAreópago chiquewach ja winak in quewa'xbij chique ri':

—Achi'i' ja rix aj Atenas, anin bienntz'aton chi congana neya' quek'ij ja re-dios. 23 Queri' nbij chewe como anin tokxink'ax pa tak lugar ja bar neya' wi' quek'ijja redios c'o jun altar xinwil in c'oli tz'ibtalchwach, quewa' nbij ri': —C'o jun dios jama kotak ta rwach, rxin arja' awa' ja raltarri', queri' ja tz'ibtal chwach ja raltar. Neya'ruk'ij jun Dios ja ma ewotak ta rwach pro ja

c'ari' ja Dios ja xtinya' rbixic chewe camicri'.

24 Jari' Dios arja' winakarsani nojelal,mta nak ta ja maquita arja' winakarsanicomo arja' Rajaw caj Rajaw rwach'ulew.Ma rjawaxic ta tre chi xtiq'ueje' ta patak templo ja banon cumal winak. 25 Marjawaxic ta tre chi c'o ta ja xtitzujux ta trecumalwinak como arja' yoyon kac'aslemal,arja' yoyon kaxula'nbal, arja' yoyon no-jelal ja nc'atzin chake kanojelal. 26 Xajun rwach ja quic' ja xokrwinakarsbejkanojelal xa nak ta chi tinamital okc'owi'. Ja rgana arja' chi ec'oli winak no-jel nat nakaj chwach ja rwach'ulew. Nirchominto wi' ja tiempo ja nurkabana'elwawe' chwach'ulew, ni rchominto wi' nakchi lugaril ja nokq'ueje' wi' chikajujunal.27 Xokruya' wawe' chwach'ulew utzc'a chinkach'ob rij rwach nak nkaban chi rilic jaDios utzc'a chi nkotakij rwach. Pro ja Diosarja' ma nat ta c'o wi' chake chikajujunal.28Queri' nbij chewe como ja Dios arja' mtabar ta tri' ja maquita c'o wi', xa rmal arja'tok okc'asli, xa rmal arja' tok nkasil ki'in xa rmal arja' tok okc'oli. Como cani'quibin can jule' ewach aj tinamit ja rebanol poesía quewari': —Ni katzij wi' chiajoj ja rok winak ok ralc'wal Dios, echenakcan. 29 Ja wi ok ralc'wal Dios ma yatalta chakij xtikabij ta tre ja Dios chi arja'cani' rachbal jun winak owi rachbal junnakun ja oro ocnak owi plata owi abajja xa banon cumal winak ja xa quina'ojwinak cojon chi rbanic. 30 Ja chipan jarojer tak tiempo ja k'axnak can ja winakma cotak ta jani' ja Dios pro ja Dios arja'xucoch'. Pro ja c'a camic neruban mandarchi nqueq'uex ja quina'oj in nqueya' canja ritzelal. Queri' nuban chique canojelalxa bar ta tri' ec'o wi'. 31 Como arja' c'ojun k'ij rchomin ja nuk'et wi' tzij chiquijcanojelal ja winak in nij utzlaj k'etoj tzijwi' ja nuban. Arja' c'o jun achi rcha'onja xtibanowi ja k'etoj tzij, Jesús rubi', inxuya' tre chi c'astaj chiquicojol camnaki'jari' xc'utbej chikawach kanojelal chi Jesúsja rcha'on chi noc K'etol Tzij. Queri' xbij jaPablo chique.

32 Ja c'awinak tok quic'axaj chi nec'astajija camnaki' ec'oli chique quemaj ryok'ic jaPablo pro jule' chic chique quewa' quibij

HECHOS 17:33 205 HECHOS 18:19tre ri': —Ajoj c'o kagana nkac'axaj másja nabij le' pro xtabij chi na chake nakk'ij, xeche' tre. 33 C'ac'ari' ja Pablo xelelchiquicojol, be. 34 Pro ec'oli chique yuke'quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo in xe'oc rach-bil ja Pablo, jun achi Dionisio rubi', injun ixok Dámaris rubi', in c'a ec'o na máschakaja'. Ja c'a Dionisio arja' ocnak oficialchipan ja molbal ri'il rbina'an Areópago.

181C'ac'ari' ja Pablo xelel chipan ja tinamit

Atenas, be chic chipan ja tinamit Corinto.2 Ja c'a tok xekaji tri' c'owi' jun achi xuwil ajIsrael, Aquila rubi', penak chipan ja tinamitPonto. Ja c'a rAquila c'o rxjayil, Priscilarubi', eje'e' c'a quimelojicto wi' chipan janación Italia. C'o jun nimlaj rey, Claudiorubi', arja' c'o jun orden rya'on chiquecanojel ja raj Israel chi puersa ne'el chipanja tinamit Roma ja c'o pa rcuenta Italiachewi' tok xelto ja rAquila pan Italia rach-bil rxjayil. Ja c'a Pablo arja' be chi cochochchi quik'iloxic. 3 Como xa junan quisamajruq'uin rmalc'ari' ja tok q'ueje' cuq'uin,junan nesamaji. Ja quisamaj e banol tak jayja lona nquecoj. 4 Ja c'a pa tak xula'nbal k'ijni npi wi' ja Pablo chipan ja jay xin molbalri'il, ntzijon cuq'uin ja rach tak aj Israel incuq'uin chakaja' ja ma e aj Israel ta utzc'achi nyuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo.

5 Ja c'a Silas rachbil Timoteo eje'e' xe'elelja pa Macedonia, xebe ruq'uin ja Pablo.Ja c'a Pablo ja tok xe'ekaj ruq'uin xaju-tij xumaj rbixic ja rtzobal Dios, xuch'obchiquewach ja rach tak aj Israel chi ja Jesúsarja' ja Cristo ja cha'on rmal ja Dios. 6 Proja raj Israel eje'e' quech'a' tre ja Pablo janbij, xa itzel tak tzij quibij tre. Rmalc'ari' jatok xquiraj rij rtziak chiquewach in quewa'xbij chique ri': —Ixix ix responsable ja wimatewil ja totajem xin Dios, ma numac tachewe. Camic ninbe cuq'uin ja winak ja mae aj Israel ta, ne' chique.

7 C'ac'ari' xeruya' can in be chic chirochoch jun achi, Justo rubi'. Ja c'a Justoarja' nuban respetar ja Dios, ja c'a rochochpa rxquin jay xin molbal ri'il c'o wi'. 8 C'ochic jun ja rachi, Crispo rubi', arja' jefe rxinja jay xin molbal ri'il. Ja c'a Crispo arja'yuke' ruc'u'x ruq'uin ja kajaw Jesucristo erachbil canojel ja rec'o pa rochoch. E q'uiy

ja raj Corinto ja tok quic'axaj ja rtzobalDios yuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo inxeban bautizar. 9 Ja c'a Pablo c'oli ja xutz'atchak'a' cani' pan achic' in quewa' bix trermal ja kajaw Jesucristo ri': —Ma taxbej taawi' chi naya' más rbixic ja ntzobal, maxtatacajba' rbixic 10 como anin inc'ol awq'uinin majun nak ta xtichapo ta awxin xtibanota pokon chawe. E q'uiy ja raj Corinto janyuke' na quec'u'x wq'uin, ne'xi ja Pablo.11 Jun juna' in nic'aj q'ueje' tri' ja Pablo paCorinto chi quitijoxic jawinak tre ja rtzobalDios.

12 C'o jun achi, Galión rubi', arja' gob-ernador rxin ja departamento Acaya. Japa rtiempo ja Galión quec'am qui' ja rajIsrael, xeyictaj trij ja Pablo in quec'amelpa k'etbaltzij. 13 Ja tok xe'ekaj ruq'uin jagobernador quewa' quibij tre ri':

—C'o jun achi kac'amonto wawe', arja'ntajini nuc'ut chiquewach ja winak nakrjawaxic chi nqueban ja nquiyabej ruk'ijja Dios pro ja nyabex ruk'ij ja Dios ja nbijarja' jari' matuc'am ri' ruq'uin ja nbij jaley, xeche' tre. 14 Ja c'a Pablo arja' kas lajtzijoni ja tok xumaj tzij ja Galión, quewa'xbij chique ja raj Israel ri':

—Tec'waxaj ja nbij chewe ja rix aj Israel,wixta camíc xuban ja rachi, wixta alak',wixta soconem xuban jari' ni ta yatal wi'chwij chi xtinya' ta wxquin tre ja nixta-jini nebij chwe. 15 Pro como xa rumacja religión ewxin ja tok winakar awa' junproblema ri' chewi' tok nbij chewe, mejortechomij ixix eyon, no anin mta modaxtink'et ta tzij trij ja rachi, ne' chique.16 C'ac'ari' xerlasajto chipan ja k'etbaltzij.17 C'o c'a jun achi Sóstenes rubi', arja' jeferxin ja jay xin molbal ri'il. Canojel jagriego quechap ja Sóstenes, ni chwach jak'etbaltzij quemaj wi' rsoquic pro ja gober-nadorGaliónnimajunnak ta xbij ta chique.

* * * * * * * * * *18 Ja c'a Pablo arja' q'ueje' chi na jun

tiempo tri' pa Corinto. C'ac'ari' xerubandespedir ja kach'alal, xoquel chipan junlancha ja nbe pa Siria e rachbil ja Priscila inAquila. Ja c'a tok xe'ekaj chipan ja tinamitCencrea xch'upuj rsamal rwi' nojelal jari'retal chi c'oli ja rtzujun tre ja Dios. C'ac'ari'xebe chic. 19 Ja c'a tok xe'ekaj chipan jatinamit Efeso tri' xeruya' can wi' ja Priscila

HECHOS 18:20 206 HECHOS 19:9in Aquila, be chipan ja jay xinmolbal ri'il inxumaj tzij cuq'uin ja raj Israel. 20 Ja c'a toktzuri tzij rmal cuq'uin, eje'e' quibij tre chinq'ueje' chi na jun tiempo cuq'uin pro arja'quewa' xbij chique ri': —Ma can ta 21 comoanin rjawaxic chwe chi nenc'ulu' na janmak'ij ja penak chikawach pa Jerusalén.Pro can ninmelojpi chic jutij ewq'uin ja wiqueri' rvoluntad ja Dios, ne' chique.

C'ac'ari' xeruban despedir, xoquel palancha in xelel chipan ja tinamit Efeso. 22 Jatok xekaj chipan ja tinamit Cesarea xeltochipan ja lancha in be chic pa Jerusalénchi quik'iloxic ja kach'alal. C'ac'ari' bechic chipan ja tinamit Antioquía ja c'opa rcuenta Siria. 23 Tri' q'ueje' wi' juntiempo c'ac'ari' be chic jutij chi quik'iloxicja kach'alal ja rec'o pa tak tinamit ja c'opa rcuenta Galacia in pa rcuenta Frigia,nercowirsaj más quec'u'x chipan ja rtzobalDios.

* * * * * * * * * *24C'o c'a jun achi aj Israel xekaj chipan ja

tinamit Efeso, Apolos rubi', penak chipan jatinamit Alejandría. Ja c'a rApolos conganabuena ntzijoni in bien rotak ja rtzobal Dios.25 Arja' rtijon ri' tre ja rbey kajaw Dios,nojel ruc'u'x nojel ranma nertijoj ja winaktre ja Jesús. Pro c'a c'o na ja ma rotak ta treja bautismo como solo ja bautismo xin JuanBautista rotak. 26 Ja tok xekaji ja pa Efesoxoc chipan ja jay xin molbal ri'il in xumajtzij cuq'uin ja winak, matixbej ri' ntzijoni.Ja c'a Priscila in Aquila ja tok quic'axaj jatijonem ja nuya' ja rApolos quec'amel chajun lugar chic in c'oli quech'ob chwachja maja'n tirotakij tre ja rbey Dios. 27 Jac'a rApolos arja' c'o rgana ne'erk'ijla' jakach'alal ja rec'o chipan ja departamentoAcaya in ban animar cumal ja kach'alalja rec'o pa Efeso chi nbe. C'o jun cartaquebanel ja nquetakel cuq'uin ja kach'alalja rec'o pan Acaya, quewa' quibijel chiqueri': —Ja tok xtekaji ja rApolos ewq'uin kasqui'il rc'ulic tebana', xeche'el chique. Jac'a rApolos ja tok xekaj chipan ja departa-mento Acaya congana xeruto' ja winak jayukul quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. Comosamajnak ja rutzil xin Dios pa tak canmachewi' tok c'o yukulbal quec'u'x ruq'uin.28 Ja rApolos xeruto' como arja' conganafuerte ntzijon cuq'uin ja raj Israel tre ja

rtzobal Dios, ni chiquewach ja winak ntz-ijon wi' cuq'uin. Ja c'a raj Israel eje'e' maxecowin ta quech'a' ta tre ja nbij. Ni c'owi' tak versículo ja ncanoj chipan ja rtzobalDios ja nc'utbej chiquewach chi ja Jesúsarja' ja Cristo ja cha'on rmal ja Dios.

191 Ja rApolos tok c'a c'o na chipan ja tina-

mit Corinto ja c'o pa rcuenta Acaya be jaPablo, k'ax pa tak lugar ja c'o chwitakjayu'.Ja tok q'uiswani xekaji ja pa Efeso in tri'ec'o wi' jule' kach'alal xeruwil. 2 Quewa'xbij chique ri':

—¿La kajto ja rEspíritu Santo ewq'uin jatok yuke' ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo? ne'chique.

—Ajoj nixtac'a kac'axan ta ja wi c'oli jarEspíritu Santo, xeche' tre.

3—¿Nak c'a chi bautismo'al ja ban cheweja tok xixban bautizar? ne'e ja Pablochique.

—Ja bautismo xin Juan Bautista, xeche'tre. 4 Ja c'a Pablo xbij chique:

—Ja Juan tok xeruban bautizar ja winakjari' retal chi quiq'uexon chic ja quina'ojin quiya'on can chic ja ritzelal, quewa' xbijchique ri': —C'o jun achi ja c'a xtipi na in nirjawaxic wi' chi nyuke' ec'u'x ruq'uin, ne'eja Juan chique. Ja rachi jari' ja Jesucristo.Queri' xbij ja Pablo chique.

5 Ja tok quic'axaj ja xbij ja Pablo chiquec'ac'ari' xeban bautizar pa rubi' ja ka-jaw Jesús. 6 Ja c'a Pablo arja' xuya'ruk'a' pa quewi' in kajto ja rEspíritu Santocuq'uin. C'ac'ari' quemaj tzij chipan jule'tzobal ja ma cotakin ta in c'oli ja k'alasaxchiquewach rmal ja Dios ja queya' rbixic.7 Ec'o la cablajuj chi canojelal.

8 Oxi' ic' ni pi wi' ja Pablo chipan jajay xin molbal ri'il, ni matixbej ri' nbij jartzobal Dios chique ja winak, congana ntz-ijon cuq'uin in bien nuch'ob chiquewachnak rbanic ja gobierno xin Dios. 9 Pro ec'ojule' chique ja nimtawi' quigana ruq'uin janbij ja Pablo, ni ma xyuke' ta wi' quec'u'xruq'uin ja Jesucristo. Eje'e' tok quimolonqui' cuq'uin ja winak chipan ja jay xinmolbal ri'il xa itzel netzijon tre ja utzlajtijonem xin Jesucristo. Rmalc'ari' ja tokxelel ja Pablo chiquicojol in xeruc'amel jakach'alal. C'o c'a jun lugar ja bar netijox

HECHOS 19:10 207 HECHOS 19:27wi' ja winak rmal jun achi, Tiranno rubi',tri' xeruc'amel wi' in k'ij k'ij ni nertijoj wi'ja winak tre ja rtzobal Dios. 10 Ca'i' juna'q'ueje' tri' in xertijoj ja winak rmalc'ari'tok ja winak ja rec'o pa tak tinamit ja c'o parcuenta Asia eje'e' quic'axaj ja rtzobal Dioscanojelal tanto chique ja raj Israel in chiqueja ma e aj Israel ta chakaja'. 11 Congananimak tak milagro xuban ja Pablo ja yatajtre rmal ja Dios chi nuban. 12 Ja winakc'o je'e quec'amel su't ruq'uin ja Pablo owitziak utzc'a chi nuchap. Ja tok nchaptajrmal c'ac'ari' nquec'amel chic cuq'uin jayawa'i' in netzuri ja yawa'i' rmal. Ja rec'olitzel tak espíritu pa tak canma eje'e' ne'elija ritzel tak espíritu chique.

13 Pro ec'o jule' achi'i' e aj Israel eje'e'nebinyaj pa tak tinamit in nquibij chinecowini nequilasaj ja ritzel tak espírituchique winak. Queban jutij e wuku' chiquequemaj rnataxic rubi' ja kajaw Jesús chiquilasaxic ja ritzel tak espíritu chique jule'winak. Quewa' quibij chique ja ritzel takespíritu ri':

—Camic nixkaban mandar pa rubi' jamismo Jesús ja nnatax rmal ja Pablo.Quixel pa tak canma ja winak, xeche'e. 14 Jarachi'i' eje'e' e rc'ajol jun achi, Esceva rubi'.Ja c'a rEsceva arja' aj Israel, jefe quixin jule'sacerdote ocnak wi'. 15 Ja c'a rc'ajol Escevaja tok queban mandar ja ritzel espírituquewa' bix chique rmal ri':

—Anin bien wotak nak ocnak wi' ja Jesúsin chakaja' bien wotak nak ocnak wi' jaPablo pro nak la ixocnak wi' ixix, xeche'xrmal ja ritzel espíritu. 16 Ja c'a rachi jac'ayon rxin ja ritzel espíritu chaka jalaltok xuq'uiak ri' chiquij, congana camícxuban chique,ma xecowin ta trij. Ech'analixe'elel chipan ja jay, xe'anmaji, conganaxesoctaji. 17 Canojel ja winak ja rec'o paEfeso xekaj rbixic cuq'uin ja bantaji chi ajIsrael chi ma aj Israel ta. Rmalc'ari' ja tokcongana quixbej qui' in congana quemajrya'ic ruk'ij rubi' ja kajaw Jesús.

18 C'ac'ari' e q'uiy chique ja kach'alalxepeti, queya' chiquij chi c'oli ja ma utzta quibanon in quemaj rk'alasaxic. 19 Jac'a raj'itza' e q'uiy chique c'o jule' itzel taklibro quemol ruchi', quec'amto in quiporojchiquewach ja winak pro ni chiquewach

canojelal. Ja tok quiwatwachij rjil ja li-bro ja poroxi c'o la cincuenta mil quetzal.20 Queri' xuban, ja rtzobal ja kajaw Dios bemás pa nim, congana poder rc'an.

21 C'ac'ari' ja Pablo quewa' xuch'ob kajpa ranma ri': —Camic nchomij na junnviaje, nink'ax pa tak tinamit ja c'o parcuenta Macedonia in pa tak tinamit jac'o pa rcuenta Acaya c'ac'ari' ninbe paJerusalén. Ja tok xquinel chic pa Jerusalénninbe chi na pa Roma, ne'e. 22C'ac'ari' ec'oca'i' ajsamajela' ja xerutakel paMacedonia,jun Timoteo, in jun chic Erasto, eje'e' eca'i' chique ja kach'alal ja neto'o rxin treja samaj xin Dios. Ja c'a Pablo arja' q'ueje'chi na jun tiempo chipan ja departamentoAsia.

* * * * * * * * * *23 Jari' tiempo congana xeyictaji ja raj

Efeso rmal ja utzlaj tzij xin Jesucristo.24 Queri' queban como c'o jun achi xe-takchi'ini, Demetrio rubi', arja' banol taknakun ja sakapwok nucoj chi rbanic. C'oc'a jun templo ja bar nya' wi' ruk'ij jundios, Diana rubi'. Ja c'a Demetrio arja'nuban tak rachbal ja templo. Arja' erachbil ja rajsamajela' ja nesamaj ruq'uincongana pwok nquech'ec trij ja tak temploja tok nquic'ayij. 25 Ja xuban ja Demetrio,xerumol ja rajsamajela' e cachbil jule' chicja winak ja xa junan quisamaj cuq'uin inquewa' xbij chique ri':

—Ixix bien ewotak chi xa rmal ja samajja nkaban ri' tok c'oli kabiyomal. 26 Probien etz'aton bien ec'waxan ja nbij ja rachirbina'an Pablo. Ja Pablo nbij chi ja cachbaltak winak in rachbal tak nakun xa ebanoncumal winak, ma e dios ta, ne'e. Ja c'acamic e q'uiy ja winak quiniman chic janbij in quicojon chic qui' ruq'uin. Queri'quibanon ma ruyon ta wawe' chipan jakatinamit Efeso pro chipan ja jule' chictinamit ja c'o pa rcuenta Asia chakaja'.27 Ja queri' congana c'ayew na ja wi mchitaxtoc wi' ja kanegocio chique ja winak. Inqueri' tre ja templo chakaja' ja bar nya' wi'ruk'ij ja nimlaj dios Diana, maxla mchitaxtoc wi' arja' chakaja'. Ja camic conganaya'on ruk'ij ja Diana cumal ja kach tak ajAsia in cumal canojel ja winak ja rec'ochwach'ulew pro ja tok xtiq'uiswani maxla

HECHOS 19:28 208 HECHOS 20:7ma xtiya' chi ta ruk'ij. Queri' xbij jaDemetrio chique.

28 Ja tok quic'axaj ja xbij ja Demetrio con-gana yictaj quiyewal, quemaj rakic quechi',quewa' quibij ri': —Congana nim ruk'ij jaDiana ja dios kaxin ajoj ja rok aj Efeso,xeche'e. 29 Rmalc'ari' ja tok congana xey-ictaji ja tinamit canojelal. Ec'o c'a ca'i'rachbil ja Pablo, jun Gayo rubi', in jun chicAristarco, e aj Macedonia. Eje'e' xechapcumal ja winak, xechararaxel, xec'amelchipan ja restadio ja bar nquemol wi' qui'ja tinamit. 30 Ja c'a Pablo arja' laj xo-qui chiquicojol ja winak utzc'a chi ntzijoncuq'uin pro ja kach'alalma xqueya' ta lugartre. 31 In chakaja' ec'o jule' oficial e xinAsia, eje'e' camigo qui' ruq'uin ja Pablo inquetak rbixic tre chimatoqui chiquicojol jawinak. 32 Ja c'a winak congana quimajonrakic quechi', junwi' nquibij jule' in jule'chic junwi' chi na nquibij como conganasachnak quina'oj. Xa e jujun chique jare'otakyon ja nak tre ja tok quimolon qui'.33 C'o c'a jun achi aj Israel, Alejandro rubi'.Ja c'a winak ja raj Israel eje'e' queminocja rAlejandro chiquewach ja tinamit utzc'achi arja' ntzijon cuq'uin. Ec'o jule' winakja xech'obo chwach nak tre tok yictajnakja tinamit. Ja c'a rAlejandro arja' xubanruk'a' chiquewach ja tinamit chi nquicajba'tzij, c'o rgana ntzijon cuq'uin utzc'a chimta pokonnban chique ja rach tak aj Israel.34 Pro ja winak tok quetz'at chi aj Israel jarAlejandro eje'e' quemaj rakic quechi' proni canojelal, quewa' quibij ri': —Congananim ruk'ij ja Diana ja dios kaxin ajoj ja rokaj Efeso, xeche'e. C'o la ca'i' hora querakquechi'.

35 Peti ja secretario xin tinamit in tokq'uiswani cowini xeruk'il ja winak c'ac'ari'xbij chique:

—Achi'i' ja rix aj Efeso, canojel ja winakxa nak ta chi winakil bien cotak chi ixixja rix aj Efeso yatajnak chewe chi ixixnixchajin rxin ja templo ja bar nya' wi'ruk'ij ja lok'laj Diana, bien cotak chakaja'chi ixix nixchajin rxin ja rachbal Dianaja kajnakto chicaj. 36 Como majun winakxticowin ta xtuch'a' ta chwe ja c'a xin-bij ri' chewi' tok nbij chewe camic, teca-jba', tech'obo' na jutz'it chi utz ja neban.37 Queri' nbij chewe como ec'o jule' achi'i'

wawe' ja re'ec'amonto pro mta quibanon,mta jun itzel quibanon ta tre ja rereligión,mta jun itzel tzij quibin ta tre ja redios. 38 Jac'a Demetrio e rachbil ja junan quisamajruq'uinwi c'o quigana nqueya' partemejorpa k'etbaltzij tequiya'a' wi' como tri' ec'owi' ja k'etol tak tzij, tri' c'a tequichomarsajwi' qui' cuq'uin ja rachi'i'. 39 Ja c'a wic'a c'o na newajo' tiban c'a jun sesióncomo queri' nrajo' ja ley. 40 Queri' nbijchewe como ja kabanon wawe' camic mac'ayew ta njolox chakij chi okyictajnak trijja gobierno in nak la nkabij ja nkatobejki' ja wi xtic'axax chake nak tre ja tokkabanon quewa'. Queri' xbij ja secretariochique ja tinamit. 41 C'ac'ari' xbij chiquechi nquipaxij qui'.

201 Ja c'a Pablo tok quipaxin chic qui' ja

tinamit arja' xersiq'uij ja kach'alal, xuya'can jule' paxbanem chique, xerk'etej canin be chipan ja departamento Macedonia.2 Ja tok xekaji ja pa Macedonia k'ax chipanja tinamit je'e ja bar ec'o wi' ja kach'alal incongana xyukba' canmás quec'u'x c'ac'ari'be chic pa Grecia. 3 Ja c'a tok xekaji japa Grecia oxi' ic' q'ueje' chic tri'. Ja c'atok tz'akati ja roxi' ic' rmal c'o jun rviajexchomij, laj xoquel pa lancha chi nbe chicpa Siria. Pro chaka c'a jalal ja tok xekajrbixic ruq'uin chi ec'o jule' rach tak ajIsrael, eje'e' ncajo' nquechap. Rmalc'ari'ja tok ma xoquel ta chipan ja lancha, pabey be wi', meloj chic jutij pa Macedonia.4 Ec'o jule' kach'alal xerachbilajel, quewa'quebi' ri', Sópater ja raj Berea, Aristarcorachbil Segundo ja re aj Tesalónica, Gayoja raj Derbe in Timoteo. Ec'oli chakaja'ja Tíquico rachbil Trófimo ja re aj Asia.5 Eje'e' xenabeyaj chikawach nabey pro jatok xe'ekaj chipan ja tinamit Troas tri'xokcaybej wi'. 6 Ja c'a rajoj xoc'o can naja nmak'ij ja tok ntiji ja caxlanway ja mtalevadura ruq'uin tokori' xokelel chipan jatinamit Filipos, xokoquel pa lancha. Chijo'o' k'ij xe'ekila' wi' ja kach'alal pa Troasin tri' xokq'ueje' wi' wuku' k'ij.

* * * * * * * * * *7 Ja c'a xin domingo canojel ja kach'alal

quemol qui' chi rtijic ja caxlanway janquinatbej rxin ja kajaw Jesús. Ja c'a Pablo

HECHOS 20:8 209 HECHOS 20:30tok quimolon chic qui' arja' xumaj quiti-joxic. Ja tok xoc'o nc'ajak'a' c'a rmajonna quitijoxic como rchomin chic chi numajchic jutij rviaje chi rcab k'ij. 8Congana k'ak'tzijil chipan ja cuarto pan oxi' piso ja barquimolon wi' qui'. 9 C'o c'a jun ala', Euticorubi', arja' tz'ubul pa wantana. Como nimjamensaje ja nuya' ja Pablo rmalc'ari' ja tokmajtaj rmalwaram ja rala'. Ja tok q'uiswaniwar kaj, tzakto ja c'a pan oxi' piso, ja tokqueyic ni camnak. 10 Ja c'a Pablo arja' kajtoruq'uin, jupe' trij, xk'etej in quewa' xbijri': —Ma texbej ta ewi'. C'astaji ja rala',ne' chique ja kach'alal. 11 C'ac'ari' jote'chic jutij ja Pablo chipan ja cuarto. Ja tokxekaj nojoj xuwech' ja caxlanway, xujachchique ja kach'alal in quetij. Ja c'a toktijtaj cumal xumaj chic jutij tzij ja Pablocuq'uin. Ja tok sakar kaj c'a tokori' tzuritzij rmal c'ac'ari' be. 12 Ja kach'alal eje'e'quec'amel ja rala' chi rochoch, congananequicoti como c'astaji.

* * * * * * * * * *13 Ja c'a Pablo arja' be chipan ja tinamit

Asón, chi rkan be wi' pa bey. Ja c'a rajojpa lancha xokbe wi', xoknabeyaj chwachja Pablo in tri' pan Asón xekac'ama' ponwi' como queri' ja rchomin. 14 Ja c'a tokxekila' pan Asón xoquel kuq'uin pa lan-cha in xokbe chipan ja tinamit Mitilene.15 C'ac'ari' xokelel chic tri' ja pa Mitilene,xokbe chic. Ja chi rcab k'ij xokekaj chwachja tinamit Quío. Ja chi rox k'ij xokekajchipan ja tinamit Trogilio ja c'o pa rcuentaSamos. Ja c'a chi rcaj k'ij xokekaj chipan jatinamit Mileto. 16 Ja c'a pa Efeso ma xokbechi ta como ja Pablo arja' c'o rgana nbechanim ja pa Jerusalén utzc'a chi nerbana'ja nmak'ij Pentecostés. Rmalc'ari' ja tokmta rgana xtibe ta más tiempo tre chipanja departamento Asia.

* * * * * * * * * *17 C'a c'o na ja Pablo pa Mileto ja tok

xutak quisiq'uixic ja ranciano ja ne'uc'anquixin ja kach'alal ja rec'o pa Efeso. 18 Jac'a tok xe'ekaj ruq'uin quewa' xbij chiqueri':

—Ixix bien ewotak jani' ja nc'aslemaltre ja tiempo ja xinq'ueje' checojol wawe'chipan ja departamento Asia. 19 Xinbanrsamaj ja kajaw Jesucristo pro ma xinya'

ta nuk'ij. Congana ok'ej xinban cumal jawinak in congana pokon xintij cumal jawach tak aj Israel como eje'e' ni nquicanojwi' rij nwach nak nqueban chwe. 20 Bienewotak chi anin ni ma xintanba' ta wi'rbixic chewe xa nak ta c'o rjawaxic chewechi nec'waxaj, xixntijoj pa tak jay xinmolbal ri'il in pa tak ewochoch chakaja'.21 Xixnpaxbaj ewanojel chi ix wach tak ajIsrael chi ma ix aj Israel ta, xinbij chewechi rjawaxic neq'uex ja rena'oj in nenimajja Dios in nyuke' ec'u'x ruq'uin ja kajawJesucristo. 22 Ja camic ninbe pa Jerusaléncomo ja rEspíritu Santo arja' nbij chwechi rjawaxic ninbe. Ma wotak ta nak laxtenc'ulmaj ja tok xquinekaji. 23 Xarwari'wotak, bin chwe rmal ja rEspíritu Santo chinincoj na pa che' in c'oli rpokonal ntij napa Jerusalén. Niquirwari' nbij ja rEspírituSanto chwe xa nak ta chi tinamital je'e jarink'axnakto wi'. 24Pro anin matinxbej wi'chwach ja npi chwij, matinpokonaj nya' wi'pa camíc como jari' nq'uisbej ja nsamaj incongana ninquicot rmal. Xarwari' conganangana nq'uis ja samaj ja ya'on chi nukulrmal ja kajaw Jesús como arja' rya'on chinukul chi nya' rbixic ja utzlaj tzij xin Je-sucristo ja nuc'ut chikawach nak rbanic jarutzil ja nsipax chake rmal ja Dios.

25 Anin inq'uenak checojol, nya'onrbixic chewe nak rbanic ja gobierno xinDios in camic nbij chewe, wotak chimatutz'at chic jutij ri' kawach ewq'uinwawe' chwach'ulew. 26 Rmalc'ari' ja toknbij chewe, ma numac ta chewe xa nakta chewe ja wi ma xtenimaj ta ja rtzobalDios in wi xtetz'ila' ewi' rmal. 27 Comoanin nch'obon chewach ja rvoluntad Diospro nojelal, ni majun nak ta ja xinwawajta chewach. 28 Rmalc'ari' ja tok nbijchewe, tebana' cuenta ewi' in que'echajijja kach'alal canojelal como yatajnak chewermal ja rEspíritu Santo chi ne'echajij.Que'etzuku' tre ja rtzobal Dios comoeje'e' e iglesia xin Dios, e rxin chic jakajaw Jesucristo como arja' xutix rquiq'uelchwach cruz jari' xerlok'bej. 29 Bien wotakchi ja tok ma inc'o chi ta ewq'uin ec'ojule' itzel tak winak ne'oc na checojol innquemaj ryojic ja yukulbal quec'u'x jakach'alal ruq'uin ja Jesucristo. 30 In c'ulutoec'o jule' achi'i' ja rec'o checojol camic

HECHOS 20:31 210 HECHOS 21:14eje'e' neyictaj na in nquemaj quitijoxicja kach'alal tre jule' itzel tak tijonem,nquicanoj nak nqueban chi nquecoj qui'ja kach'alal cuq'uin. 31 Rmalc'ari' ja toknbij chewe, tebana' cuenta ewi', bien turkajchewe ja roxi' juna' ja xinq'ueje' ewq'uin,chi pa k'ij chi chak'a' ni c'owi' ja paxbanemxinya' chewe chejujunal, c'o nari' xinok'emwal.

32 Camic wach'alal, Dios ta c'a xquix-chajini. Tenimaj ja rtzobal Dios como tri'nkawil wi' ja rutzil ja nsipaj ja Dios chake.Ja wi nkanimaj ja rtzobal Dios jari' nq'uiymás ja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo in c'o jun herencia ja nyataj na chakechiquicojol canojel ja jule' chic ja recha'onrmal ja Dios. 33Ma rmal ta pwok, ma rmalta tziak xinyarij ta ja tok xixntijoj tre jartzobal Dios. 34 Ixix bien ewotak chi aninxinsamaj ruq'uin nuk'a' jari' xintzukbej wi'in xenutzuk ja wachbil chakaja'. 35 Queri'xinban utzc'a chi newotakij chi conganarjawaxic noksamaji, nkach'ec kapwok jari'nekatobej ja c'o rjawaxic chique. C'o juntzij congana xinnataj chewe ja bin canrmal ja kajaw Jesús, quewa' nbij ri': —Jatok c'oli nasipaj chique ja winak jari' másna quicotemal xin Dios rc'amonto chawechwach ja tok c'oli nsipax chawe atat, ne'e.Queri' xbij ja Pablo chique ja ranciano.

36 Ja c'a tok tzuri tzij rmal c'ac'ari'xuque'e in xumaj rbanic oración e rach-bil canojel ja rec'o tri'. 37 Congana que-maj ok'ej trij ja Pablo pro ni canojelal,quik'etej in quitz'ubaj ruchi'. 38 Congananebisoni como bix chique rmal ja Pablochi matutz'at chic jutij ri' quewach ruq'uinwawe' chwach'ulew. C'ac'ari' xequijacha'ja Pablo pa lancha.

211 Ja tok xekaya' can ja kach'alal xokoquel

chipan ja lancha, xokbe, xokekaj chipanja tinamit Cos. Ja c'a chi rcab k'ij chicxokbe chic, xokekaji c'a chipan chic juntinamit rbina'an Rodas. C'ac'ari' xokbechic, xokekaj chic cha jun tinamit rbina'anPátara. 2 Tri' c'o chi wi' jun lancha kawil janbe pa Fenicia, xokoquel chipan in xokbe.3 Ja c'a tok kamajon binem parwi' ja markatz'at ja lugar rbina'an Chipre, xokk'axpon chwach, pa kaxcon q'ueje' can wi'.Ja lancha rmajon binem, ntajini benak pa

Siria. Xokkaj na chi' mar chipan ja tina-mit Tiro como ja lancha c'o jule' ijka'mnuya' can na tri'. 4 Tri' ec'o wi' jule'kach'alal xekawil in xokq'ueje' na wuku'k'ij cuq'uin. Ja kach'alal quibij tre ja Pablochi mejor matibe pa Jerusalén como binchic chique rmal ja rEspíritu Santo chic'oli nc'ulmaj na tri'. 5 Ja c'a tok tz'akatija wuku' k'ij kumal c'ac'ari' xokbe chic.Canojel ja kach'alal e cachbil quixjayilal intak calc'wal chakaja' eje'e' xekachbilajel,xokequijacha' c'a chi' mar. Ja tok xokekajija chi' mar xokxuque'e, kaban jun oración.6 Ja tok tzuri ja roración kumal xokquebandespedir. C'ac'ari' xokoc chipan ja lancha,ja c'a reje'e' xemeloji chi tak cochoch.

7 Queri' kaban, xokelel chipan ja tina-mit Tiro, xokekaj chic chipan chic juntinamit rbina'an Tolemaida. Tri' ec'o wi'jule' kach'alal xekawil in xokq'ueje' jun k'ijcuq'uin. 8 Ja c'a chi rcab k'ij xokelel chictri', kachbilajel ja Pablo, xokekaj chipanja tinamit Cesarea. Tri' c'o wi' ja Felipeja revangelista, arja' jun chique ja wuku'diácono. Xokbe chi rochoch ja Felipe intri' xokq'ueje' wi' ruq'uin. 9 Ja c'a Felipeec'o quiji' rme'al ja ma e c'ulan ta, eje'e'e profeta e'ocnak wi'. 10 Tuban c'a junca'i' k'ij okc'o ruq'uin ja Felipe ja tok c'ojun achi xekaj kuq'uin, Agabo rubi'. Ja c'arAgabo arja' profeta ocnak wi', chipan jadepartamento Judea penak wi'. 11 Ja tokxoc pa jay kuq'uin arja' xubac' ruk'a' rkanruyon tre rcincha ja Pablo. Ja tok bac'tajrmal quewa' xbij chake ri': —Ja rEspírituSanto arja' bin chwe chi ja raj Israel ja rec'opa Jerusalén eje'e' nquebac' na ja rajawawa' ja jun cincha ri'. Quewa' nban na tre jacani' nbanon anin camic in nquejach na paquek'a' ja winak ja ma e aj Israel ta, queri'xbij chake.

12 Ja c'a tok kac'axaj chi c'o rc'ayewal pe-nak trij ja Pablo, ajoj e kachbil ja kach'alalja raj Cesarea congana kaban recomendartre chi matibe pa Jerusalén. 13 Pro ja Pabloxbij chake:

—¿Nak tre ja tok nixok'i? Xa bis neya'chwe ja neban quela'. Ja chwe anin inconforme chi nquebac' nuk'a' wakan tri'pa Jerusalén, in conforme chi ninquicamsajtri' chakaja' pro rmal ja kajaw Jesús ja tokxtiban queri' chwe, ne' chake. 14 Mta nak

HECHOS 21:15 211 HECHOS 21:29

chi ta kabij ta tre como ma xokcowin takak'il. Rmalari' ja tok quewa' kabij chictre ri': —Rvoluntad ta c'a ja kajaw Diosxtibantaji, xokche' tre.

15 C'ac'ari' kachomla' ki', xokbe ja paJerusalén. 16 Ec'o jule' chique ja kach'alalja raj Cesarea eje'e' xekachbilajel. C'ojun achi chiquicojol, Mnasón rubi'. Ja c'aMnasón arja' aj Chipre, c'o chic tiemporniman ja Jesucristo in c'o jun rochoch paJerusalén, tri' xokeq'ueje' wi'.

* * * * * * * * * *17 Ja kach'alal ja rec'o pa Jerusalén con-

gana qui'il kac'ulic queban ja tok xokekajcuq'uin. 18 Ja c'a chi rcab k'ij kachbilajelja Pablo, xokbe chi nekak'ijla' ja Jacobo.Ja c'a tok xokekaj ruq'uin ja Jacobo tri'quimolon wi' qui' chakaja' canojel ja ran-ciano. 19 Ja c'a Pablo arja' xuya' rutzilquewach c'ac'ari' xuchol chiquewach noje-lal ja rbanon ja Dios chiquicojol ja winakja ma e aj Israel ta tokori' tok Pablo xuya'rbixic ja rtzobal Dios chique. 20 Ja tokquic'axaj ja xbij ja Pablo congana queya'ruk'ij ja Dios rmal in quewa' quibij tre ri':

—Kach'alal, congana utz nkac'axaj janabij chake le' pro ec'o jule' winak jaquimajon atzijoxic. Bien awotak chi ja kachtak aj Israel congana e q'uiy chique quin-iman chic ja Jesucristo in canojel nqueya'ruk'ij ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmalja Moisés. 21 Eje'e' c'o jule' tzij bin chiquecumal ja winak ja quimajon atzijoxic. Mautz ta ja tijonem ja naya' chique ja kachtak aj Israel ja rec'o pa tak tinamit quixinja ma e aj Israel ta, cha. Quewa' ja ti-jonem ja naya' chique ri', cha. Jun, marjawaxic chi ta chi nquinimaj ja nbij jaMoisés. In jun chic, ma rjawaxic chi tachi neban circuncidar ja tak calc'wal. Injun chic,mejor nqueya' can ja kacostumbreja rok aj Israel. Queri' abin chique, cha.22 ¿Nak nkaban c'a camic? Como ja winakja tok xtekaj rbixic cuq'uin chi atc'o chicwawe' pa Jerusalén seguro chi nquemolqui'. 23 Pro mejor ja naban, tabana' jaxtikabij chawe ri'. Ec'o quiji' kach'alalachi'i' eje'e' c'oli ja quitzujun tre ja Dioschi nqueban in camic xurwila' ja tiempochi nqueban cumplir. 24 Ja c'a naban,que'ac'ama'el ja kach'alal in tejosk'ij ewi'

ja cani' nrajo' ja kareligión. Atat ta xcatto-jowi nojel ja gasto ja xtiqueban. C'ac'ari'necowini nquich'upuj ja rsamal quewi' jacani' nrajo' ja kareligión. Quirtari' nabanutzc'a chi canojel nqueya' cuenta chawechi atat chakaja' nanimaj ja ley xin Moisésinmakatzij ta ja nbix chawe cumal jawinakja quimajon atzijoxic. 25 Pro ja kach'alal jama e aj Israel ta c'o jun carta katakonel chiccuq'uin, kabijel chique chi ma rjawaxic tachique eje'e' chi nquinimaj ja kacostum-bre ajoj ja rok aj Israel. Xarwari' kabijelchique chi ma tiqueti' ta ja ti'ij ja tzujunchiquewach cachbal tak winak owi chwachrachbal tak nakun. In jun chic, ma tiqueti'ta ja quic'. In jun chic, matiqueti' ta jati'ij ja wi ma elnak ta rquiq'uel ja chicop.In jun chic, ma que'oc ta cuq'uin ixoki' jama e quixjayilal ta in ja rixoki' chakaja' maque'oc ta cuq'uin achi'i' ja ma e quichajilalta. Queri' ja kabijel chique, xeche' tre jaPablo.

* * * * * * * * * *26 Ja c'a Pablo arja' xeruc'amel ja quiji'

kach'alal. Ja c'a chi rcab k'ij quijosk'ij qui'ja cani' nrajo' ja quireligión. C'ac'ari' xocchipan ja templo, xerbij chique ja sacer-dote chi ja costumbre xin josk'inem c'a chiwuku' k'ij xtiban wi' cumplir tokori' tokc'oli ja xtiquitzujuj chwach ja Dios chiqui-jujunal ja cani' nrajo' ja quireligión.

27 Xajalal maja'n titz'akati ja wuku' k'ijja tok be chic jutij ja Pablo chipan ja tem-plo. Tri' ec'o wi' jule' rach tak aj Israel jarepenak pa tak tinamit ja c'o pa rcuentaAsia. Ja tok quetz'at ja Pablo chipan jatemplo quechap in xequitakchi'ij ja winakchi neyictaj trij. 28 Quemaj rakic quechi',quewa' quibij chique ja winak ri':

—Achi'i' ja rix kach tak aj Israel, kato'o'ki'. Jawa' jun achi ri' benak nojel nat nakajchi quitijoxic ja winak pro xa ma utz ta jatijonem ja nuya' chique. Como arja' xa itzelntzijon tre ja katinamit, xa itzel ntzijon treja kaley in tre ja katemplo ri' chakaja'. Inma ruyon tari' pro ec'o jule' achi'i' erco-jonto chipan ja templo pro ma e aj Israel tain ixix bien ewotak chi xajan ne'oqui winakchipan awa' santilaj templo ri' ja wi ma eaj Israel ta, xeche' chique. 29 Queri' quibijchique como c'o jun achi quitz'aton nabeyrachbilan ja Pablo chipan ja tinamit in pa

HECHOS 21:30 212 HECHOS 22:8quetzij eje'e' ja Pablo rcojonto ja rachbilchipan ja templo. Ja c'a rachbil ja Pablo,Trófimo rubi', arja' ma aj Israel ta, aj Efeso.

30 Ja c'a tinamit xeyictaj trij ja Pablo,c'amc'ol canim xebe ruq'uin xequichapa',quichararajto, quilasajto in quitz'apla'ruchi' ja templo. 31 Laj quicamsaj proc'o jun coronel xekaj rbixic ruq'uin chiyictajnak ja tinamit Jerusalén pro nichi jun. 32 Ja c'a coronel ec'o jule'soldado xersiq'uila' e cachbil jule' capitán.C'amc'ol canim xebe ja bar ec'o wi' jawinak. Ja c'a winak tok quetz'at ja coronele rachbil ja soldado quitanba' rch'ayic jaPablo. 33 C'ac'ari' be ja coronel ruq'uin jaPablo, xucoj preso in xuya' orden chi nbac'tre ca'i' cadena. Ja c'a tok bac'taj rmalquewa' xbij chique ja winak ri': —¿Nakchi achi'al c'awa' wari'? ¿Nak ril xuban?ne' chique. 34 Ja c'a winak quemaj rakicquechi'. Junwi' nbij jun in junwi' chic nbijjun. Ja c'a coronel arja' maticowini nc'axajnak la nquibij rmal ja síc' nbani chewi'tok xuya' chic jun orden chi nc'amarelja Pablo pa cuartel. 35 Ja c'a soldado tokxe'ekaj chwach cumuc ja c'o chwach jacuartel quitelela'el ja Pablo como ja winakcongana nqueban, ncajo' nquech'ay chicjutij ja Pablo. 36 Ja c'a winak etran chiquijja soldado, quimajon rakic quechi', quewa'nquibij ri': —Tecamsaj, neche'e.

* * * * * * * * * *37 Ja c'a Pablo tok xajalal maja'n ticojoc

ja pa cuartel arja' xbij tre ja coronel:—¿La naya' lugar chwe chi nintzijon ju-

rata awq'uin? ne' tre. Ja c'a coronel quewa'xbij tre ja Pablo ri':

—Awotak taka'an nattzijon pa griego.38 ¿La ma atat ta c'a ja rat aj Egipto ja xaty-ictaj trij ja gobierno? Como c'o jun achi ajEgipto c'a ma jaru' ta tiempo xertakchi'ij jawinak chi neyictaj trij ja gobierno in ec'oquiji' mil camsanela' xeruc'aj, xeruc'amelpa tak lugar ja kas talan wi', ne' tre. 39 Jac'a Pablo quewa' xbij tre ri':

—Ma anin ta, anin in aj Israel. Anin inc'opa rcuenta jun tinamit nim ruk'ij, Tarsorubi', c'o pa rcuenta Cilicia, tri' inalaxnakwi'. Pro tabana' jun utzil, taya'a' lugarchwe chi nintzijon jurata cuq'uin ja winak,ne' tre.

40 Ya' lugar tre chi ntzijoni c'ac'ari'pe'i chwa cumuc ja c'o chwach ja cuartelin xuban ruk'a' chiquewach ja winak chinquicajba' tzij. Ja tok quicajba' xumaj tzijcuq'uin chipan ja tzobal hebreo, quewa'xbij chique ri':

221—Ixix ja rix principali' rxin ja katinamit

in ewanojelal ja rixwach tak aj Israel, camictec'waxaj ja xtinbij chewe ri' ja ntobej wi'chewach, ne' chique. 2 Ja c'a winak tokquic'axaj chi chipan ja tzobal hebreo ntzi-jonwi'más chi na quicajba' tzij. Ja c'a Pabloquewa' xbij chic chique ri':

3 —Anin in ewach aj Israel. Chipanja tinamit Tarso xinalax wi' ja c'o parcuenta Cilicia. Pro wawe' pa Jerusalénxinq'uiywi'. Xintijoj wi' ruq'uin jamaestroGamaliel. Ja c'a Gamaliel arja' xinrtijojtre ja ley xin Dios ja quiniman ja kati'tkamama' pro bien xuch'ob chinwach no-jelal. Ni wxin wi', ni c'o wi' ngana nbancumplir ja rvoluntad Dios ja cani' newajo'neban ixix camic. 4 Anin nabey conganapokon xinban chique ja winak ja yukulquec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. Ec'oli chiquexintak quicamsaxic in ec'oli chique xintakquichapic in xenucoj preso, queri' xinbanchique chi ixoki' chi achi'i'. 5 Ja lok'lajsacerdote in canojel ja principali' rxin jakatinamit eje'e' bien cotak ja nmajon rbixicchewe camic. Como eje'e' c'o jule' cartaquitz'ibajel, queya'el chwe chi xenjacha' paquek'a' ja kach tak aj Israel ja rec'o chipanja tinamit Damasco. Ja carta xuya' lugarchwe chi xinbe pa Damasco chi quichapicja winak ja yukul quec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo. Queri' xinban, xinbe pa Damascochi quichapic, ja nch'obon chi nenuc'amtowawe' pa Jerusalén utzc'a chi nban pokonchique.

6 Pro anin pa tak nc'ajk'ij lari' nmajonbinem, chinakaj ja tinamit Damasco inc'ochi wi' ja tok chaka jalal c'o jun nimlajluz kajto chila' chicaj in xuq'uiak ri' chwij.7 Xinbe chi tok'ulew rmal ja luz in c'o junkulaj xinc'waxaj, quewa' xbij ja kulaj chweri':

—Saulo, Saulo ¿nak tre tok naban pokonchwe? Queri' xbij chwe.

8—¿Nak abi'? xinche' tre.

HECHOS 22:9 213 HECHOS 22:29

—Anin in Jesús ja rin aj Nazaret, chweanin abanon wi' ja pokon, ne' chwe. 9 Jac'a wachbil eje'e' quetz'at ja luz in conganaquixbej qui' rmal pro ma xquic'axaj ta naknbij ja kulaj ja ntzijonwq'uin. 10 Ja c'a raninxinc'waxaj chic jutij tre:

—Wajaw ¿nak nawajo' chwe chi nban?xinche' tre.

—Catyictaji, jat chipan ja tinamit Dam-asco. Ja c'a tok xcatekaji tri' nbix wi' chawenojel ja c'o rjawaxic chawe chi naban, ne'eja kajaw Jesucristo chwe. 11 C'ac'ari' xokbeja pa Damasco. Ja wachbil eje'e' xin-quiyukejel chi nuk'a' como xinmoyir rmalja luz como congana ruch'a'.

12 Ja tok xokekaji pa Damasco tri' c'o wi'jun achi, Ananías rubi'. Ja c'a rAnanías arja'congana nuban respetar ja Dios, nubancumplir ja ley xin Dios in congana utzntz'at cumal canojel ja kach tak aj Israel jarec'o paDamasco. 13Arja' be ja bar inc'owi'in tok xekaj wq'uin quewa' xbij chwe ri': —Wach'alal Saulo, camic njaktaji ja rawach,ne' chwe. Pro ni jari' hora jaktaji ja nwachin xintz'at ja rAnanías. 14 In xbij chic chwe:—Ja Dios quixin ja kati't kamama' arja'nij atrcha'onto wi' ojer chi nawotakij jarvoluntad in tok xatz'at ja Jesucristo ja mtaril rumac in tok xac'waxaj ja rukul pa beyjari' nij atrcha'onto wi' chi xaban queri'.15 Como atat naya' na rbixic ja Jesucristochique canojel ja winak, nabij chique nakja ratz'aton in nak ja rac'waxan. 16 Camicma taya' ta c'a tiempo tre, catyictaji incatban bautizar in quirtawa' nabij tre jakajaw Jesucristo ri': —Wajaw, tajosk'ij jawanma, tacuyu' ja wil numac, catche' tre.Queri' xbij ja rAnanías chwe.

17 C'ac'ari' xinmelojto pa Jerusalén. Jatok xinurkaji xinbe chipan ja nimlaj temploxin Dios, nmajon rbanic jun oración ja tokchaka jalal c'oli ja xintz'at cani' pan achic'.18 Xintz'at ja kajaw Jesucristo, quewa' xbijchwe ri': —Camic tachomla' awi' chanim,catelel chipan ja tinamit Jerusalén como jawinak wawe' eje'e' mta quigana nquic'axajja tok xtamaj rk'alasaxic chiquewach naknbanic, ne' chwe. 19 C'ac'ari' xinbij tre: —Pro Wajaw, eje'e' bien cotak nak xinbanchique ja yukul quec'u'x awq'uin comoxinbe nat nakaj pa tak jay xin molbalri'il, xenucoj pa che' in xenuch'ay chakaja'.

20 In jun chic, ja tok camsaxi ja rEstebanja rajsamajel awxin, anin inc'o tri' ja barcamsax wi', in conforme tri' chi camsaxi,anin xinchajini ja quitziak ja xecamsanrxin, xinche' tre. 21 Pro ja kajaw Jesucristoquewa' xbij chic chwe ri': —Mejor catelelcomo camic natnutakel pa jun lugar nat,natbe chic cuq'uin ja winak jama e aj Israelta, ne' chwe. Queri' xbij ja Pablo chique jawinak ja rach tak aj Israel.

* * * * * * * * * *22 Ja Pablo tok xernataj ja winak ja ma

e aj Israel ta mchita quigana ja winaknquic'axaj más ja nbij. Rmalc'ari' ja tokquemaj rakic quechi' in quewa' quibij ri': —Ticamsaxi ja rachi le'. Ma yatal chi ta trijchi nc'ase' na más, xeche'e.

23 C'ac'ari' c'oli quitziak quilasaj in que-maj rq'uiakic pokok chicaj rmal ja quiye-wal. 24 Ja c'a coronel arja' xuya' ordenchi ncoji ja Pablo pa cuartel in quewa' xbijchique ja soldado ri':

—Terapaj ja rachi utzc'a chi nbij chakenak tre ja tok congana penak quiyewal jawinak trij, ne' chique. 25 C'ac'ari' quemajrbaq'uic ja Pablo utzc'a chi nquirapaj proc'o jun capitán ja chajyon rxin in quewa'xbij ja Pablo tre ri':

—Anin inc'o pa rcuenta ja gobierno xinRoma. ¿La yatal ta c'a chewe chi ninerapajpro maja'n wa'an tik'et tzij chwij? ne' tre.26 Ja c'a capitán tok xc'axaj ja xbij ja Pabloarja' be ruq'uin ja coronel. Ja tok xekajruq'uin quewa' xbij tre ri':

—Kas tabana' cuenta ja naban tre ja rachicomo arja' c'o pa rcuenta ja kagobierno ajojja rok aj Roma, ne' tre. 27 Ja c'a coronel arja'be ruq'uin ja Pablo. Ja tok xekaj ruq'uinquewa' xbij tre ri':

—¿La ni katzij wi' chi atc'o pa rcuentaRoma? ne' tre.

—Katzij nac'a, ne'xi rmal ja Pablo. 28 Jac'a coronel xbij chic tre:

—Anin congana pwok xintoj xa chewi'tok yataj lugar chwe chi xinoc pa rcuentaRoma, ne' tre.

—Pro anin ni pa walaxic wi' inc'o parcuenta Roma, ne'xi rmal ja Pablo.

29 Ja c'a soldado ja laj xerapan rxin jaPablo eje'e' mchita queban tre. Ja c'acoronel arja' congana xbej ri' como arja'rya'on ja orden chi nbaq'ui ja Pablo pro

HECHOS 22:30 214 HECHOS 23:16rotak chic chi ja Pablo c'o pa rcuenta jagobierno xin Roma.

* * * * * * * * * *30 Ja c'a chi rcab k'ij ja coronel xuquir

ja Pablo chipan ja cadena. C'ac'ari' xuya'orden chi nquemol qui' ja jefe quixin sac-erdote e cachbil ja jule' chic k'etol tak tzijquixin ja raj Israel. Ja tok quimolon chicqui' canojelal c'amarel ja Pablo, xepabaxchiquewach rmal ja coronel. Como ja coro-nel arja' c'o rgana nrotakij nak ja kas meroril ja Pablo ja nbix cumal ja raj Israel.

231 Ja c'a Pablo arja' xertz'elwachij ja k'etol

tak tzij in quewa' xbij chique ri':—Wach tak aj Israel, ja nbanonto tre

ja nc'aslemal ninquicoti chwach ja Dioscomo anin matiti'oni ja nconciencia inqueri' nbanon camic chakaja', ne' chique.2 C'ac'ari' ja Ananías ja lok'laj sacerdotearja' xuya' orden chique ja rec'oloc chi-nakaj ja Pablo chi nqueya' jun k'a' chwarey. 3 Ja c'a Pablo quewa' xbij tre ja Ananíasri':

—Dios xtiyo' rjil rc'axel chawe. Atat xaca'i' apalaj como attz'ubul wawe' camic chinak'et tzij chwij, ley xin Dios nacoj chwijnatche'e pro atat mismo matanimaj ja leycomo xaya' orden chi ninch'ayi, queri' xbijtre. 4 Ja c'a winak ja repa'l tri' quewa' quibijtre ja Pablo ri':

—¿Nak c'a tre ja tok xa itzel nattzijon treja lok'laj sacerdote xin Dios? xeche' tre.

5—Wach tak aj Israel, anin ma wotak tachi lok'laj sacerdote. Ja wixta wotak jari'maquita xinbij tre ja cani' c'a xinbij kaj trecomo ja rtzobal Dios quewa' nbij chake ri':—Maxta itzel cattzijon chique ja k'etol taktzij xin atinamit, ne'e. Queri' xbij ja Pablochique.

6 Ja c'a Pablo arja' bien rotak chi ca'i'quewach ja k'etol tak tzij. Jule' chiquee saduceo in jule' chic chique e fariseo.Rmalari' ja tok cow tzijoni in quewa' xbijchique ri': —Wach tak aj Israel, anin infariseo in ja nata' chakaja' arja' fariseo.Anin nniman chi c'o c'astajic chiquij jacamnaki' in xa rmalari' tok ntajini nk'et tzijchwij camic, ne' chique.

7 Ja c'a fariseo in saduceo eje'e' quemajjun ch'a'oj chibil tak qui' rmal ja xbij ja

Pablo chique in queban ca'i' rmal. 8 Comoja saduceo eje'e'matiquinimaj chi nec'astajna ja camnaki' pro ja fariseo jari' nquini-maj. In jun chic, ja saduceo matiquinimajchi ec'o ángel in nixtac'a espíritu chakaja'pro ja c'a chique fariseo jari' nquinimaj chiec'oli. 9 C'ac'ari' quemaj jun nimlaj síc'.Ec'o jule' maestro quixin ja fariseo eje'e'xeyictaji in quewa' quibij ja nquitobej jaPablo ri': —Mta ril ja rachi le'. Maxla c'ojun espíritu owi jun ángel takonto rmalja Dios tzijonnakto ruq'uin. Mejor makoch'ojin ta ruq'uin ja Dios, xeche'e.

10Promás chi na queban ja ch'a'oj. Ja c'acoronel arja' xbej ri': —Matzij tiquicamsajja Pablo, ne' kaj pa ranma. Rmalc'ari' jatok xuya' orden chique ja soldado chi xeberuq'uin ja Pablo in puersa xequilasajtochiquicojol ja winak in quecoj chic jutij pacuartel.

11 Ja c'a chi rcab ak'a' pe'i ja kajaw Je-sucristo pa rxquin ja Pablo in quewa' xbijtre ri': —Pablo, ma ticapuj ta ac'u'x comonatbe na pa Roma chi naya'a' nbixic chila'ja cani' abanon wawe' pa Jerusalén, ne' tre.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a tok sakari ec'o jule' chique ja raj

Israel eje'e' quec'am qui' chi nquicamsaj jaPablo, quewa' quibij chibil tak qui' ri': —Puersa nkacamsaj ja Pablo. Jaru' pa tiempoxtic'ase'e ja Pablo ajoj makowa' chic inmajun nak ta tikatij chakaja'. Dios ta c'axtibano pokon chake ja wi ma xtikacamsajta. Queri' quibij. 13 E más cuarenta jarachi'i' ja quec'am qui' chi rbanic ja camíc.14 C'ac'ari' xebe cuq'uin ja jefe quixin sac-erdote in cuq'uin ja principali' xin tinamit.Ja tok xe'ekaj cuq'uin quewa' quibij chiqueri': —Ajoj kac'amon ki' chi nkacamsaj jaPablo. Puersa nkacamsaj. Jaru' pa tiempoxtic'ase'e ja Pablo ajoj makowa' chic inmajun nak ta nkatij chakaja'. Dios ta c'axtibano pokon chake ja wi ma xtikacamsajta. 15 Ja c'a nkajo' chewe, ixix ewachbil jajule' chic k'etol tak tzij, tetaka' rbixic treja coronel chi nuc'amto ja Pablo chewachchwak. Tebij tre chi newajo' nec'ot másruchi' ja Pablo. Ja c'a rajoj nokq'ueje' listochi nkacamsaj ja tok maja'n turkaj wawe',xeche'e.

16 C'o c'a jun ala', ral rana' ja Pablo, arja'xekaj rbixic ruq'uin nak ja quichomin ja

HECHOS 23:17 215 HECHOS 24:2rachi'i'. Rmalc'ari' ja tok be ruq'uin jaPablo pa cuartel, xerbij tre. 17 Ja c'a Pabloja tok xc'axaj ja bix tre rmal ja rala' c'ac'ari'xsiq'uij jun chique ja capitán in quewa' xbijtre ri':

—C'o jun ala' wawe', tac'ama'el pakiruq'uin ja coronel, c'o jun rtakquil nerbijtre, ne' tre. 18 In queri' xuban ja capitán,xuc'amel ja rala' ruq'uin ja coronel. Ja tokxekaj ruq'uin quewa' xbij tre ri':

—Ja Pablo ja kacojon pa che' arja' xinr-siq'uij in xbij chwe chi nunya'a' awa' junala' ri' awq'uin como arja' c'o jun rtakquilnurbij chawe, ne' tre. 19 Ja c'a coronel arja'xyukejel ja rala' chi ruk'a', quiyonaj qui'ruq'uin in quewa' xbij tre ri':

—¿Nak c'a ja ratakquil chwe? ne' tre.20 Ja c'a rala' xbij tre:

—Ec'o jule' wach tak aj Israel eje'e'quic'amon qui' chi nquetakto rbixic chawechwak chi nac'amel ja Pablo chiquewach jak'etol tak tzij kaxin ja rok aj Israel. Quewa'xtiquibijto chawe ri': —Ajoj nkajo' nkac'otmás ruchi' ja Pablo, xqueche'to chawe.21 Pro maxta tanimaj ja xtiquibijto chawecomomás e cuarenta ja rachi'i' ja re cachbileje'e' quiwawan qui', cayben ja Pablo pabey utzc'a chi nquicamsaj. Quewa' quibijchibil tak qui' ri': —Puersa nkacamsaj jaPablo. Jaru' pa tiempo xtic'ase'e ja Pabloajoj makowa' chic in majun nak ta tikatijchakaja'. Dios ta c'a xtibano pokon chakeja wi ma xtikacamsaj ta. Queri' quibij. Jacamic xa ja chic cayben nak ja xtabij atatchique, ne'e ja rala' tre ja coronel.

22—Camic catmeloji pro ni majun bar tatri' xtabij wi' ja c'a xabij kaj chwe, ne'e jacoronel tre.

* * * * * * * * * *23 C'ac'ari' ec'o ca'i' capitán xersiq'uij in

quewa' xbij chique ri':—Camic que'echomij jule' soldado chi

nebe pa Cesarea. A las nueve xin chak'a'ne'elel nebe. E ca'i' ciento nebe chi cakan.E setenta chic nebe chiquij tak quiej. Ine ca'i' ciento chic nquec'amel lanza. 24 Inchakaja' que'echomij jun ca'i' ruquiej jaPablo ja nec'amo'el rxin. Jix nejacha'pa ruk'a' ja gobernador Félix pro nebanjutz'it cuenta utzc'a chi ni majun nak taxtic'ulmaj ta pa bey, ne' chique ja capitán.

25 Ja coronel c'o jun carta xubanel rxin jagobernador, quewa' nbij ja carta ri':

26 —Honorable Señor Gobernador Félix.Anin ja rin Claudio Lisias nya' rutzil awach.27 C'o jun achi ntakel awq'uin ri'. Ja rajIsrael eje'e' quechap in jutz'it laj quicamsajpro anin tok xinwotakij chi ja rachi c'opa rcuenta Roma c'ac'ari' ec'o jule' nsol-dado xenuc'amel in xekato'o' pa quek'a'.28 Xinc'amel chiquewach ja k'etol tak tzijquixin ja raj Israel como c'o ngananwotakijnak ril rbanon. 29 Ja ril quibij xa rmal ja leyrxin ja quireligión pro ma yatal ta trij chincamsaxi nixtac'a ncoj ta pa che' chakaja'.30 Pro xinwotakij chi ec'oli chique ja rajIsrael, eje'e' quic'amon qui' chi nquicamsajrmalc'ari' ja tok ntakel awq'uin camic ri'.In chakaja' ja winak ja nebini chi c'o ril jarachi anin xinbij chique chi awq'uin atatnebe wi' chi nequibij chawe. Xarari' ja nbijchawe. Queri' nbij ja carta.

31 Ja c'a soldado eje'e' queban ja cani'bix chique rmal ja coronel, quec'amel jaPablo chak'a', xe'ekaj chipan ja tinamitAntípatris. 32 Ja c'a chi rcab k'ij ja soldadoja rebenak chi cakan tri' quejach can wi'ja Pablo, xemelojto ja pa cuartel. Ja c'arebenak chiquij tak quiej eje'e' xec'amo'elchic rxin ja Pablo. 33 Ja c'a tok xe'ekaji ja paCesarea quejach ja carta tre ja gobernadorin quejach ja Pablo pa ruk'a' chakaja'.34 Ja gobernador tok siq'uitaji ja carta rmalquewa' xbij tre ja Pablo ri':

—¿Nak departamento atc'o wi'? ne' tre.—Anin pa rcuenta Cilicia inc'o wi', ne'xi

rmal ja Pablo.35 —Ja winak ja nebini chi c'ol awil ja

tok xque'urkaj wawe' c'a tokori' nabij chwenak ja natobej awi', ne'e ja gobernador tre.C'ac'ari' xuya' orden chi nchajixi ja Pablocumal soldado chipan ja palacio rxin ja reyHerodes.

241 Jo'o' k'ij tekaji ja Pablo pa Cesarea ja

tok xekaji ja Ananías ja lok'laj sacerdotee rachbil jule' chique ja principali' rach-bil chakaja' jun licenciado, Tértulo rubi'.Xebe ruq'uin ja gobernador chi nequibij trenak ril ja Pablo. 2 Ja tok xe'ekaj ruq'uinxec'amarto ja Pablo. C'ac'ari' ja Tértuloxumaj rbixic ja ril ja Pablo chwach ja Félix.Quewa' xbij tre ri':

HECHOS 24:3 216 HECHOS 24:24—Señor gobernador, anin nmaltioxij

chawe camic como c'o quicotemal pa takkatinamit, mta síc' ch'a'oj nbani. Atat con-gana utz kuc'axic abanon como conganaana'oj. 3 Honorable Félix, ajoj conganankamaltioxij chawe nojel ja rutzil ja ra-banon chake. 4 Pro matikajo' xtikalasaj tamás tiempo chawe. Camic nkac'utuj chawetabana' junutzil chake, xtac'waxaj ta jutz'itja jun ca'i' tzij ja xtikabij chawe ri'. 5 Jala'jun achi le' xa ticol ch'a'oj, nojel nat nakajnbe wi' in xa neruyoj ja kach tak aj Israel.Arja' c'ayon quixin ja winak ja quiniman jatijonem rxin ja rachi ja raj Nazaret. 6 C'olilaj xuban tre ja nimlaj templo xin Dios jacongana itzel na pro kachap. Ajoj laj kak'ettzij trij, ja ley kaxin ajoj jari' laj kacoj chirk'etbexic tzij trij 7 pro c'o jun coronel,Lisias rubi', arja' xoc chikacojol in puersaxlasaj pa kak'a'. 8 C'ac'ari' ja coronel xuya'orden chi ja nebin ril ja rachi rjawaxic chiawq'uin atat nepi wi'. Ja wi nac'ot ruchi'ja rachi tri' nawotakij wi' chi ni katzij wi'nojel ja kamajon rbixic chawe. Queri' xbijja Tértulo tre ja gobernador Félix. 9 Ja c'araj Israel ja rec'o chwach ja gobernadorquewa' quibij tre ri': —Ni katzij wi' ja xbijja Tértulo le', xeche' tre.

10 Ja c'a gobernador arja' xuban ruk'a'chwach ja Pablo chi ntzijoni in quewa' xbijja Pablo tre ri':

—Camic anin ninquicoti nbij chawe nakja xtintobej wi' chawach como bien wotakchi tuban q'uiylaj juna' catoc juez parwi'ja katinamit Israel. 11Natcowini nawotakijja wi katzij ja xtinbij chawe owi mani. C'axuban cablajuj k'ij quinekaji pa Jerusalénchi rya'ic ruk'ij ja Dios. 12 Anin mta jach'a'oj xintic ta in ma ec'o ta ja winakxenuyoj ta chakaja' nixtac'a chipan ja nim-laj templo xin Dios nixtac'a pa tak jayxin molbal ri'il in nixtac'a pa tak beyrxin ja tinamit. 13 Jala' winak le' eje'e'maquecowini xtiqueban ta asegurar ja wilja nquibij. 14 Pro ja camic nch'ob chawachnak ja nniman. Anin nniman ja tijonemxin Jesucristo pro ja wach tak aj Israel le'eje'e' nquibij chi ma xin Dios ta ja tijonem.Conforme ja tijonem xin Jesucristo nya'ruk'ij ja Dios quixin ja kati't kamama' inchakaja' nban respetar nojel ja nbij ja leyxin Dios in nojel ja tz'ibtal can chipan ja

rtzobal Dios cumal ja profeta. 15 Aninnnimaj chi nerila' na jun k'ij ja tok Diosnuya' chique ja camnaki' chi nec'astaji chie utz chi ma e utz ta in queri' nquinimaj jawach tak aj Israel le' chakaja'. 16Rmalc'ari'ja tok ni ncojon wi' wi' pa ch'a'oj chi rbanicrvoluntad ja Dios utzc'a chimtawil nna' kajpa wanma nixtac'a chwach Dios in nixtac'achiquewach winak ta chakaja'.

17Anin c'o la quiji' jo'o' juna' xineq'ueje'na pa tak tinamit cuq'uin ja winak ja ma eaj Israel ta in camic inmelojnakto chic jutijchipan ja katinamit Israel. C'o jun ayudaxinmolto ja xinjach chique ja kach tak aj Is-rael in chakaja' xinmelojto utzc'a chiwawe'nuntzujuj wi' jun ofrenda chwach ja Dios.18Kas nmajon rtzujuxic ja wofrenda chipanja nimlaj templo xin Dios ja tok ec'o jule'wach tak aj Israel ja repenak pa tak tinamitja c'o pa rcuenta Asia, eje'e' xinquewil, kastzur mwal ja rjosk'ixic wi' ja cani' nrajo'ja kareligión. Pro ma ec'o ta winak jaxenumol ta nixtac'a c'o ta ch'a'oj xintic tachakaja'. 19 Ja xetz'ato wxin ja pa templowi c'oli ja wil xinban quetz'at mejor quepina eje'e' wawe', eje'e' na quebin chawe wic'o wil nbanon. 20Owi nawajo', tabij chiquejala' winak le' chi nquic'ulba' ja xtinbij chicri' ¿la c'o wil kaj chwij ja tok xinpabaxchiquewach e cachbil ja jule' chic cachk'etol tak tzij kaxin ja rok aj Israel? 21 Owimaxla ma utz ta quic'axaj ja tok quewa'xinbij chique ri': —Anin nniman chi c'oc'astajic chiquij ja camnaki' in xa rmalari'ja tok ntajini nk'et tzij chwij camic, xinche'chique, maxla wil ja xinbij queri' chique janquech'ob eje'e'. Queri' xbij ja Pablo tre jagobernador.

22 Ja c'a Félix arja' bien rotak ja tijonemxin Jesucristo in rmalari' ja tok quewa' xbijchique ri': —Mejor, ja tok xtipeti ja coronelLisias c'a tokori' nkachomij, ne' chique.23 C'ac'ari' ja Félix xbij tre ja capitán: —Tacojo' preso ja Pablo le' pro taya'a' lugartre chi nec'astanto jalal ja tok c'o rgananeli in taya'a' lugar chique ja ramigo chinurquiya'a' tre xa nak ta ja nc'atzin tre, ne'tre.

24Xoc'o jun ca'i' k'ij pi chic jutij ja Félix,c'o rxjayil rc'amonto, Drusila rubi'. Ja c'arxjayil arja' aj Israel. Ja c'a Félix arja'xutak rc'amaric ja Pablo como c'o rgana

HECHOS 24:25 217 HECHOS 25:18nc'axaj tre nak rbanic ja tok nyuke' ac'u'xruq'uin ja Jesucristo. 25 Ja c'a Pablo ja tokxekaji xumaj tzij ruq'uin ja Félix, xumajrch'obic chwach nak rbanic ja tok nawc'ajjun utzlaj c'aslemal chwach ja Dios, in junchic, nak rbanic ja tok nak'il awi' chawijutzc'a chi mataban ja ritzelal, in jun chic,nak rbanic ja nimlaj juicio xin Dios ja pe-nak. Ja c'a Félix arja' congana xbej ri'rmal ja tok xc'axaj in quewa' xbij tre jaPablo ri': —Mejor, ja camic jat. Nak k'ijja tok c'o tiempo chwe c'a tokori' xtintakchic ac'amaric, ne' tre. 26 Ja c'a Félixq'uiylaj mul xutak rsiq'uixic ja Pablo utzc'achi netzijon ruq'uin como quewa' nuch'obri': —Maxla nuya' pwok chwe utzc'a chinsokpijel, ne' kaj pa ranma. 27 Xoc'o ca'i'juna' c'ac'ari' c'o jun c'ac'a gobernador xocpa rq'uexwach ja Félix, Porcio Festo rubi'.Ja c'a Félix como c'o rgana chi utz ntz'aticumal ja raj Israel chewi' ja tok xuya' canja Pablo pa che', ma xsokpijel ta.

251 Ja c'a Festo arja' xekaj chipan ja depar-

tamento ja noc pa ruk'a' como gobernador.Ja c'a chi rox k'ij xelel pa Cesarea in be paJerusalén. 2 Ja c'a tok xekaji ec'o jule' ajIsrael e jefe quixin sacerdote xebe ruq'uine cachbil ja principali' xin tinamit, xequibijja ril ja Pablo. 3Quewa' quibij tre ja Festo ri':

—Tabana' jun nimlaj utzil chake, taya'a'jun orden chi nc'amto ja Pablo wawe' paJerusalén, xeche' tre. Pro eje'e' c'oli qui-chomin chic chi nquicamsaj ja Pablo pabey. 4 Ja c'a Festo quewa' xbij chique ri':

—Ja Pablo arja' cojon preso pa Cesarea.Anin xa jun ca'i' k'ij chic ninq'ueje' wawe'c'ac'ari' ninmeloji pa Cesarea. 5 Mejor, jamás nimak quek'ij chewe eje'e' quebe nachwij in wi c'o ril ja rachi eje'e' nebin chwe,ne' chique.

6 C'o la lajuj k'ij q'ueje'e ja Festo paJerusalén. C'ac'ari' meloji ja pa Cesarea.Ja c'a chi rcab k'ij tz'abe'e pa k'etbaltzijin xutak rc'amaric ja Pablo. 7 Ja c'a Pablotok xekaj chwach ja Festo ja raj Israelja re'elnakel pa Jerusalén eje'e' congananqueban, xeyictaj trij in quemaj rbixic jaril. Congana ril nquibij ja más c'ayew china pro ma xecowin ta queban ta asegurar.

8 C'ac'ari' xumaj tzij ja Pablo ja ntobej ri'chiquewach. Quewa' xbij ri':

—Anin mta jun itzel nbanon ta tre ja leyxin Dios ja kaniman ja rok aj Israel nixtac'atre ta ja nimlaj templo xin Dios in nixtac'atre ta ja nimlaj rey César, ne'e. 9 Ja c'a Festocomo c'o rgana chi utz ntz'ati cumal ja rajIsrael chewi' tok quewa' xbij tre ja Pablo ri':

—¿La maxta c'ol agana natbe paJerusalén utzc'a' chi tri' nk'et wi' tzijchawij rmal ja rawil nquibij chawe? ne'tre. 10 Pro ja Pablo xbij tre:

—Camic inpa'l chwach ja k'etbaltzij xinCésar, ni rjawaxic wi' chi wawe' nk'et wi'tzij chwij, ma pa Jerusalén ta. Atat bienawotak chi mta jun itzel nbanon ta chiqueja wach tak aj Israel. 11 Ja wi c'o wil, wi c'olinbanon in wi yatal chwij chi nincamsaxrmal jari' matinpokonaj nincami. Pro jala'winak le' wi ma katzij ta ja nquibij chwechi c'o wil jari' ni majun ja c'o ta ruk'a'chwe xquinrujach ta pa quek'a'. Camicquinataka' ruq'uin ja nimlaj rey César, arja'ta xtik'eto tzij chwij, ne' tre.

12 Ja c'a Festo arja' xumaj tzij cuq'uinja rach k'etol tak tzij. Ja c'a tok tzuri tzijcumal quewa' xbij tre ja Pablo ri': —Comoxac'utuj ja César chi arja' nk'eto tzij chawij,camic ruq'uin César natnutakel wi', ne' tre.

* * * * * * * * * *13 Xoc'o jun ca'i' k'ij c'ac'ari' ja rey

Agripa rachbil jun ixok rbina'an Bereniceeje'e' xe'ekaj pa Cesarea chi rk'iloxic jaFesto. 14 Como xeq'ueje' jun tiempo paCesarea xc'a chewi' ja Festo xuchol chwachja rey nak rbanon ja Pablo. Quewa' xbij treri':

—C'o jun achi ya'on can pa che' rmal jaFélix. 15 Ja tok inc'o pa Jerusalén ec'o jule'aj Israel e jefe quixin sacerdote e cachbilja principali' xin tinamit eje'e' quibij chwenak ril ja rachi in quic'utuj chwe chi ncam-saj. 16 Pro anin quewa' xinbij chique ri': —Ajoj ja rok aj Roma ma chaka ta qui' chakenkajach jun achi pa camíc. Ni rjawaxic wi'chi nabey nkaya' lugar tre ja rachi chi nbijnak ja ntobej ri' chiquewach ja winak janebini chi c'o ril, xinche' chique. 17 Ja c'atok xe'urkaj wawe'ma xinya' ta tiempo tre,ja xinban, ni chi rcab k'ij xintz'abe'e ja pak'etbaltzij in xintak rc'amaric ja rachi. 18 Jaxinch'ob anin nabey chi congana lawulo' ja

HECHOS 25:19 218 HECHOS 26:11

ril ja xtiquibij chwe pro tok q'uiswani mtaril quibij chwe ja cani' nch'obon. 19 Pro janquech'a' tre xa jule' punto tre ja quire-ligión in tre jun achi camnak rbina'an Jesúspro ja Pablo nbij chi c'astajnak chic. 20 Jac'a raninmaquincowini nchomij ja nquibij,nak la nban tre. Rmalc'ari' ja tok xinbij treja Pablo: —¿La maxta c'ol agana natbe paJerusalén utzc'a chi tri' nk'et wi' tzij chawijrmal ja rawil nquibij chawe? xinche' tre.21 Pro arja' xbij chwe: —Camic quinataka'ruq'uin ja nimlaj rey César Augusto, arja' taxtik'eto tzij chwij, ne' chwe. Xa chewi' tokxinya' jun orden chi ni nchajix wi' ja rachicomo preso. Ja c'a tok xtitzur mwal ntakelna ruq'uin ja César. Queri' xbij ja Festo treja rey Agripa. 22 Ja c'a rAgripa quewa' xbijtre ja Festo ri':

—Anin chakaja' c'o ngana nc'waxaj janbij ja rachi, ne' tre.

—Utz c'ari', chwak nac'waxaj, ne'xi rmalja Festo.

23 Ja c'a chi rcab k'ij ja rAgripa rachbilBerenice congana quiwekon qui', etrani jarayudante chiquij, c'o jun nimlaj cuartoxe'oc chipan. Ec'oli ja jefe quixin soldado ecachbil ja principali' rxin ja tinamit, eje'e'xe'oc chipan ja nimlaj cuarto chakaja'.C'oli ja Festo chakaja', arja' xutak rc'amaricja Pablo. 24 Ja c'a tok xekaji ja Pablo xumajtzij ja Festo, quewa' xbij ri':

—Rey Agripa in ixix chakaja' ewanojel jaremolon ewi' kuq'uin, wawe' netz'at wi' ri'ja rachi rbina'an Pablo. E q'uiy ja raj Israelja rec'o pa Jerusalén e cachbil jule' chic jarec'o wawe' pa Cesarea eje'e' congana in-quicojon pa ch'a'oj, xajutij quimajon rbixicchwe chi ja Pablo ma yatal chi ta trij chinc'ase' más. 25 Pro anin xinc'ot ruchi' inmta rbanon, ma yatal ta trij chi nkacamsaj.Arja' mismo c'utun chwe chi nkatakel paRoma ruq'uin ja nimlaj rey César Augusto.Rmalc'ari' ja tok xinch'ob chi pa Romantakelwi'. 26Pro anin c'o rjawaxic chwe chinbanel jun carta in ntakel ruq'uin ja Césarpro nak la ril ja Pablo ja nbijel chipan jacarta. Rmalc'ari' ja tok xintak rc'amaric,c'o chic chewach ri' in chawach atat reyAgripa in camic nwajo' chawe chi nac'otjutz'it ruchi' utzc'a chi nwotakij nak ril janbijel chipan ja carta. 27Como ja chwe aninxa ma ch'obol ta nkaban ja wi nkatakel jun

preso in wi mta ril nkabijel. Queri' xbij jaFesto.

261 C'ac'ari' ja rAgripa xbij tre ja Pablo:—Camic utz chic nattzijoni, tabij chake

nak ja natobej awi', ne' tre. Ja c'a Pabloarja' xuya' jun saludo tre ja rey in quewa'xbij tre ri':

2 —Rey Agripa, camic ninquicoti chichawach atat nbij wi' nak ja ntobej wi'como c'o jule' wil ja nbix chwe cumal jawach tak aj Israel. 3 Ninquicoti como atatbien awotak nak rbanic nojel ja kacos-tumbre ja rok aj Israel, bien awotak nojelja nkach'a' chibil tak ki'. Rmalc'ari' toknc'utuj junutzil chawe, tac'waxaj jutz'it chiutz ja xtinbij chawe ri'.

4 Canojel ja wach tak aj Israel eje'e' biencotak jani' nc'aslemal ja kas nabey ja tokxinq'ueje' chiquicojol ja ntinamit ja tokxinq'uiyto pa Jerusalén. 5 Ja wi c'o quigananquibij chawe bien cotak chi fariseo xinocwi', bien cotak chi c'a in c'ajol na ja tokxinocto fariseo. Ja c'a rok fariseo, ajoj máschi na nkatij kak'ij chi rnimaxic ja kare-ligión chiquewach ja jule' chic wach tak ajIsrael. 6 Ja camic ntajini nk'et tzij chwij proxa rmal ja nniman chi c'o c'astajic chiquij jacamnaki' ja cani' rtzujun can ja Dios chiqueja kati't kamama' ojer, xa chewi' tok ntajinink'et tzij chwij camic. 7 Pro ja cablajujtribu xin Israel eje'e' chakaja' nquinimajchi nec'astaj na ja camnaki' in rmalari' jatok quimajon rtijic quek'ij chi rya'ic ruk'ijja Dios chi pa k'ij chi chak'a'. In camic nbijchawe reyAgripa, comoaninnnimaj chi c'oc'astajic chiquij ja camnaki' xa chewi' toknbix chwe cumal ja wach tak aj Israel chic'o wil. 8 ¿Lamaticowin c'a ja Dios neruc'asja winak chipan ja camíc nech'ob ixix?

9 Ja xinch'ob anin nabey chi ni rjawaxicwi' nban pokon chique ja winak ja ne-natan rubi' ja Jesús ja raj Nazaret 10 inqueri' xinban chique ja pa Jerusalén. Yatajchwe cumal ja jefe quixin sacerdote chic'o nuk'a' chique ja winak ja quiniman jaJesucristo chi e q'uiy chique xenucoj pache'. Ja tok xecamsaxi anin jun xinc'utunichi necamsaxi. 11 Q'uiylaj mul xinbanpokon chique, xinoc pa tak jay xin molbalri'il pro ni nojelal in tri' xinban wi' pokon

HECHOS 26:12 219 HECHOS 26:31chique, ja ta nwajo' chi matiquinimaj chicja Jesús. Congana yictaj wayewal chiquij,xna' xe'encanoj pa tak tinamit ja ma parcuenta ta Israel c'o wi'.

12 Rmalc'ari' tok xinban jutij xinbechipan ja tinamit Damasco chi quichapiccomo c'o jun orden ya'onel chwe cumalja jefe quixin sacerdote. 13 Pro camicnbij chawe rey Agripa, kas nmajon bey panc'ajk'ij ja tok c'o jun luz xintz'at kajnaktochila' chicaj, más chi na fuerte chwach k'ij.Ja c'a luz xuq'uiak ri' chwij in xuq'uiak ri'chiquij ja wachbil chakaja'. 14 Xokbe chitok'ulew rmal kanojelal. C'ac'ari' c'o junkulaj xinc'waxaj, tzijon chipan ja tzobalhebreo, quewa' xbij chwe ri':

—Saulo, Saulo ¿nak tre ja tok nabanpokon chwe? Como jari' xa nacamsaj awi'ayon ja cani' nuban jun wacax ajcareta toknuya' akan tre jun che' ja ch'ut rutza'm,ne'e ja kulaj chwe.

15—¿Nak abi'? xinche' tre.—Anin in Jesús, chwe anin abanon wi' ja

pokon, ne' chwe. 16 In xbij chic chwe: —Catyictaji, camic nch'ob chawach nak tretok xinc'ut wi' chawach. Camic atncha'onchi natoc jun ajsamajel wxin utzc'a chinaya' rbixic chique ja winak nojel ja xatz'atcamic in nabij chique chakaja' nojel jaxtatz'at tok xtinc'ut chic jutij wi' chawach.17 Natnuto' na pa quek'a' ja raj Israel, nat-nuto' na chakaja' pa quek'a' jama e aj Israelta. Ja camic natnutakel cuq'uin ja winakja ma e aj Israel ta 18 utzc'a chi nasakirsajquebey chiquewach. Camic e cani' moya',pa k'ekumal ec'owi' pro ne'acoj na pa sakil.Ne'el na pa ruk'a' ja Satanás in ne'oc china pa ruk'a' ja Dios. Queri' naban chiqueutzc'a chi ncuytaji ja quil quemac utzc'a chic'o jun herencia nyataj na chique chiquico-jol ja winak ja rech'ach'ojirsan chic chipanja quil quemac rmal ja yukulbal quec'u'xwq'uin. Queri' xbij ja Jesús chwe.

19 Queri' xinban rey Agripa, ja tokxintz'at ja Jesús ja penak chila' chicaj xin-nimaj ja bix chwe rmal chi nban. 20 Jakas xinya' wi' rbixic nabey chique jawinak ja rec'o pa Damasco. Xinbij chiquechi rjawaxic chi nqueq'uex ja quina'oj innqueya' can ja ritzelal in nquejach qui'pa ruk'a' ja Dios. Xinbij chique chakaja'chi rjawaxic chi nqueban ja nrajo' ja Dios

chique chi nqueban utzc'a chi bien k'alajchi quiq'uexon chic ja quina'oj. C'ac'ari'xinya' rbixic chique ja winak ja rec'o paJerusalén in chique ja rec'o chipan ja de-partamento Judea in chique chakaja' jawinak ja ma e aj Israel ta. 21 Rmalc'ari'ja tok xinquechap pa templo ja wach takaj Israel, rmalc'ari' ja tok laj xinquicamsaj.22 Pro ja Dios arja' nij inrchajinto wi' inrmalari' ja tok ni nmajonto wi' rbixic jartzobal chique ja winak chi nimak quek'ijchi ma nimak ta quek'ij. Ja tijonem ja nya'anin biennuc'amri' ruq'uin ja quibin can jaMoisés e rachbil ja jule' chic profeta comoeje'e' quibin can nak ja nbantaj na, quewa'quibin can ri', 23 ja Cristo rjawaxic chi nutijna rpokonal in arja' ja kas nc'astaj na nabeychiquicojol ja camnaki' in rmal ja rtzobalarja' ja tok neq'ueje' na pa sakil jawinak chiaj Israel chi ma aj Israel ta. Queri' quibincan, ne'e ja Pablo.

* * * * * * * * * *24Kas rmajon rbixic ja ntobej ri' tok peti

ja Festo, xurak ruchi' in quewa' xbij tre ri':—Pablo, atat xa atch'ujarnak rmal ja

congana estudio abanon, ne' tre.25 —Honorable Festo, anin ma

inch'ujarnak ta pro ni katzij wi' nojel jac'a xinbij kaj chewe ri', c'o rubey. 26 Comoja rey Agripa arja' bien rotak nojel janmajon rbixic chewe camic, c'o nconfianzanintzijon ruq'uin. C'o nseguro chi ekajnakchic rbixic ruq'uin nojel awa' wari' comoma pan awatal ta ja tok bantaji, ne'e jaPablo tre ja Festo. 27 C'ac'ari' xbij tre jarey:

—Rey Agripa ¿la nanimaj ja quibin can japrofeta ojer? Anin wotak chi nanimaj, ne'tre. 28 Ja c'a rAgripa quewa' xbij tre ri':

—Ja nach'ob atat xa jurata ninach'ec chininoc ewachbil ja rix xin Jesús, ne' tre. 29 Jac'a Pablo quewa' xbij ri':

—Ja wi xa jurata owi c'amalo pro ja kasnwajo' chawe atat in chewe ixix chakaja'ewanojel ja nixtajini nec'waxaj ja nmajonrbixic chewe camic, tri' ta nyuke' wi' ec'u'xja bar yukul wi' nuc'u'x anin pro xarwari'mta ngana xquixoc ta preso ja cani' nbanonanin camic ri', ne'e.

30 C'ac'ari' ja rey pe'e nojoj in queri'xuban ja gobernador chakaja' e cachbil jaBerenice in canojel ja rec'o tri'. 31 Ja c'a

HECHOS 26:32 220 HECHOS 27:21tok e'elnakel chic chipan ja nimlaj cuartoquewa' quibij chibil tak qui' ri':

—Ja rachi mta rbanon, ma yatal ta trijchi xtikacamsaj ta nixtac'a yatal ta trij chixtiq'ueje' ta pa che' chakaja', xeche'e. 32 Jac'a rAgripa xbij tre ja Festo:

—Utz ta wasaxel ta libre ja rachi jamaquita xc'utuj ja César chi arja' nk'eto tzijtrij, ne' tre.

271 C'ac'ari' quech'ob chi nquetakel ja

Pablo chipan ja tinamit Roma ja c'o parcuenta Italia. C'o jun capitán, Julio rubi',arja' pa'l chiquij jun moc soldado quib-ina'an e xin Augusto. Ja Pablo e rach-bil jule' chic preso xejach pa ruk'a' jaJulio. 2 Anin wachbil ja rAristarco ja rajTesalónica ja c'o pa rcuenta Macedoniakachbilajel ja Pablo. C'o jun lancha japenak chipan ja tinamit Adramitio in nbepa tak tinamit ja c'o pa rcuenta Asia,xokoquel chipan. 3 Ja c'a chi rcab k'ijxokekaji pa Sidón. Ja c'a Julio arja' c'ojun utzil xuban tre ja Pablo como xuya'lugar tre chi ne'erk'ijla' ja ramigo ja rec'opa Sidón utzc'a chi nqueya' tre ja nc'atzintre. 4 C'ac'ari' xokoquel chic chipan jalancha, xokelel ja pa Sidón. C'o jun ik'penak chakij rmalc'ari' tok xokk'ax chwachja lugar Chipre ja c'o pa mar, pa kaxconq'ueje' can wi' como ja tri' ma kas ta rbeyik'. 5Xokk'ax chi' tak mar ja c'o pa rcuentaCilicia in pa rcuenta Panfilia, xokekaj chicchipan ja tinamit Mira ja c'o pa rcuentaLicia.

6 Tri' c'o wi' jun lancha xuwil ja capitán,pan Alejandría penak wi' in nbe pan Italia.Ja c'a capitán arja' xokrucoj chipan ja lan-cha in xokbe chic. 7Xokq'ueje' jun tiempoparwi' mar, kas pan ekal okbenak. Kasmaril xokekaj chwach ja tinamit Gnido.Como fuerte ja ik' rmalari' ja tok kaq'uexja kabey, xokbe chic pa Salmón ja c'o parcuenta Creta ja c'o pamar. 8 Ja tok xokekajchwach ja Salmón xokk'ax chic chi' takmarja c'o pa rcuenta Creta, pa kiquik'a' q'ueje'can wi'. Kas maril xokekaj chipan jun lugarrbina'an Buenos Puertos ja c'o chinakaj jatinamit Lasea ja c'o pa rcuenta Creta.

9 Como congana tiempo katz'ila' chewi'tok c'o chic rc'ayewal ja natk'ax parwi'marcomo rtiempo chic ja ik'. Rmalc'ari' tok ja

Pablo quewa' xbij chique ri': 10—Achi'i', jantz'at anin camic congana c'ayew chake jawi xkobemás parwi' ja mar. Ja c'a wi nokbenkatz'ila' ja lancha rachbil ijka'm in mac'ayew ta nokcam ajoj chakaja', ne' chique.11 Pro ja capitán ma xnimaj ta ja xbij jaPablo pro ja xuban, xnimaj ja nbinsani jalancha rachbil ja rajaw lancha. 12 Ja lugarBuenos Puertosma kas ta utz nq'ueje' tri' jalancha pa rtiempo ik'. Rmalc'ari' ja winakquech'ob chi mejor nokbe pa Fenice ja c'opa rcuenta Creta ja bar c'o wi' jun lugar xinlancha in ma kas ta rbey ik'. Quewa' quibijri': —Maxla nokcowini nokekaji pa Fenicein tri' nokq'ueje' wi', c'a tokori' nokbe chicja tok xtoc'owi ja rtiempo ik', xeche'e.

* * * * * * * * * *13 Ja c'a tok ekal xumaj xcomel: —Utz

chic nokbe, xeche'e. C'ac'ari' quec'ol janimak tak ch'ich' ja chapbal rxin ja lan-cha, xokbe, xokk'ax chi' tak mar ja c'o parcuenta Creta. 14 Pro c'a ma nim ta ko'elelja tok c'o jun nimlaj ik' jaktajto chakij,Euroclidón rubi' ja ik'. 15 Ja c'a lancha mat-ibin chic rmal ja ik' in tok q'uiswani kaya'lugar tre ja ik' chi xokruc'amel. 16Xokk'axchwach jun ti lugar rbina'an Clauda, pakiquik'a' q'ueje' can wi' in ja tri' ma kas tarbey ik'. C'o jun ti lancha chararan rmalja nimlaj lancha ja rokc'o chipan, kas marilxokcowini kacoj chipan ja nimlaj lancha.17 Ja c'a tok cojtaj kumal c'ac'ari' quebac'pa cadena ja nimlaj lancha utzc'a chi mtanuban rmal ik'. C'o jalal ja mar rbina'anSirte congana xax rpan. Ja rec'ayon rxin jalancha eje'e' nquixbej qui' comoma c'ayewta nk'ape'e ja lancha pa snayi' rmalc'ari'tok quikajsaj jalal ja vela. Ja c'a ik' junwi'xokruc'amel chi wi'. 18 Ja c'a chi rcab k'ijcomo ja ik' congana nuban tre ja lancharmalc'ari' tok quich'akij can pa mar ja ri-jka'm ja c'o chipan. 19 Ja c'a chi rox k'ijkach'akij can pa mar chakaja' ja samajbalxin lancha. 20 Q'uiylaj k'ij mchita rwak'ijkatz'at nixtac'a ec'o ta ch'umil xekatz'atta chakaja'. Ja kach'ob ajoj ni nokcam wi'como congana jun nimlaj ik' jaktajnaktochakij.

21 Q'uiylaj k'ij ni majun way katij. Ja c'aPablo arja' tzijon cuq'uin ja winak, quewa'xbij chique ri':

HECHOS 27:22 221 HECHOS 28:2—Achi'i', ja wixta xenimaj ja xinbij

chewe, xokq'ueje' ta tri' pa Creta, maquitac'oli ja rpokonal nkatij camic, maquita c'olikatz'ila' chakaja'. 22Pro ja camicma ticapujta ec'u'x, ni majun xticam ta chewe proja lancha jari' ntz'ilox na. 23 Queri' nbijchewe como ja xak'ak c'o jun ángel xin Dioswinakar chinwach, jari' Dios arja' Wajaw,anin in jun ajsamajel rxin. 24 Quewa' xbijja ángel chwe ri': —Pablo, ma taxbej taawi', ni rjawaxic wi' chi natekaj chwachja nimlaj rey César ja c'o pa Roma. Bientac'waxaj ja xtinbij chawe ri', ja Dios arja'amwal atat neruto' na ja rawachbil ja rec'opa lancha, maquecami, ne'e ja ángel chwe.25 Rmalc'ari' tok nbij chewe camic, maticapuj ta ec'u'x como anin yukul nuc'u'xruq'uin ja Dios, bien wotak chi ni queri'nbantaj na ja cani' bin chwe rmal ja ángel.26 Xarwari' ni rjawaxic wi' chi nk'ape'e jalancha pa jun lugar ja c'o pa mar. Queri'xbij ja Pablo chique.

27 Tuban ca'i' semana tumaj ja nimlajik', kamajon binem chak'a' parwi' ja marrbina'an Adriático. Congana nban tre jalancha rmal ja ik'. Ja c'a pa tak nc'ajak'a'ja rec'ayon rxin ja lancha eje'e' ch'obtajcumal chi xajalal maja'n ko'ekaji chi' mar.28 Rmalc'ari' tok quetaj rpan ja mar. Jatok xetataj cumal treintiséis metro rpan.Xokbin chic jalal c'ac'ari' quetaj chic jutij.Ja tok xetataj chic cumal xa veintisietemetro chic rpan. 29 Congana quixbej qui'como ma c'ayew ta npowij ri' ja lanchachwach abaj. C'o quiji' nimak tak ch'ich'pa rchak ja lancha jari' quikajsaj xe' marutzc'a chi matibin chic ja lancha. Con-gana quixben qui': —Taq'ue tisakari, kasneche'e. 30 C'ac'ari' laj queto' qui' queyon,laj queya' can ja lancha. Ja c'a queban,pan ekal quemaj rkajsaxic pa ya' ja jun chiclancha ja tino'y pro c'o jun engaño quebanutzc'a chi mta nenabexi. Como c'o china jule' ch'ich' pa rutza'm ja lancha in jaqueban cani' ch'ich' ja nquikajsaj chipanja mar. 31 Ja c'a Pablo arja' tzijon ruq'uinja capitán e rachbil ja soldado, quewa' xbijchique ri': —Jala' winak le' wi nqueya' canja lancha jari' mta moda neto' ewi' ixix, ne'chique. 32 C'ac'ari' ja soldado quikupijel jacalo' ja chapyon rxin ja ti lancha, quisokpi-jel ja ti lancha parwi' ja mar.

33 Ja c'a pa rsakaric ja Pablo xbij chiqueja winak chi newa'i canojelal: —Tubanca'i' semana ma kas ta ixwarnak nixtac'aixwa'nak ta chakaja'. 34 Camic puersanixwa'i utzc'a chi npit ewachok'ak' comoni majun xticam ta chewe nixtac'a c'o tajun rsamal ewi' xtitzak can ta, ne' chique.35C'ac'ari' c'o jun caxlanwayxuc'am, xmal-tioxij tre ja Dios chiquewach canojelal,xuwech' in xumaj wa'im. 36 Eje'e' yukbaxquec'u'x canojelal rmal ja xbij ja Pablochique in quemaj wa'im chakaja'. 37 Jarokc'o chipan ja lancha ok ca'i' ciento insetentiséis chi kanojelal. 38 Xewa'i chi utz.Ja c'a tok colbetaji wa'im cumal c'ac'ari' c'ojule' trigo quich'akij can pa mar utzc'a chima kas ta al chic rijka'm ja lancha.

* * * * * * * * * *39 Ja c'a tok sakari ma cotak ta nak la

rubi' ja lugar ja bar ec'o wi'. Pro c'o junruk'a' mar quetz'at pon, congana snayi' c'ochuchi' in ja quech'ob eje'e' tri' nquikajsajwi' ja lancha ja wi necowini. 40Quisokpijelja nimak tak ch'ich' ja chapben rxin jalancha in queya' can pa mar. C'ac'ari'quequir ja nimak tak k'abat ja ncuc'abejja lancha. C'ac'ari' quichomij ja vela jaxin pa rutza'm. Ja c'a tok chomtaj cumalja ik' xumaj rminic ja lancha chuchi' jaruk'a' mar. 41 Pro chaka jalal tok kawil junlugar ja bar nuc'ul wi' ri' ja nimak tak balojin tri' k'ape' wi' ja lancha. Ja rutza'm nibe pa snayi', xajutij k'ape'e. Ja c'a rchakcongana xpowij ri' ja nimak tak baloj trij,queri' xuban jok'taji. 42 Ja c'a soldado eje'e'quichomin chic qui' chi nequicamsaj japreso utzc'a chi maque'anmaji pan atinem.43 Pro ja capitán como c'o rgana nuto' jaPablo rmalc'ari' tok xeruk'il ja soldado.C'ac'ari' c'o jun orden xuya': —Ewanojelja rewotak netij atinem ixix nixnabeyaji,teq'uiakel ewi' pa ya', pan atinem nixkajija chi' mar. 44 Ja c'a wi ma ewotak ta netijatinemmejor, trij tak tz'alam neto' wi' ewi'owi trij tak che' rxin ja lancha ja jok'tajnak,ne'e. Queri' kaban, kato' ki' chi kanojelal,xokkaji ja chi' mar.

281 Ja tok kato'on chic ki' c'a tokori' ko-

takij rubi' ja lugar ja bar okc'o wi', Maltarubi'. 2 Ja winak ja raj Malta congana

HECHOS 28:3 222 HECHOS 28:22lok' xokquena'. Como congana tew innajin jab chakaja' rmalc'ari' tok queboxjun k'ak', kas qui'il kac'ulic queban. 3 Jac'a Pablo arja' c'o jule' xc'a'y rcanon, kasrmajon rya'ic pa k'ak' tok chaka jalal c'ojun itzel cumatz xelto rmal ja c'atan, nitzake' chi ruk'a' ja Pablo. 4 Ja c'a raj Maltatok quetz'at chi tzakal jun itzel cumatzchi ruk'a' quewa' quibij chibil tak qui' ri':—Jala' jun achi le' xa camsanel, k'alaj.Masqui xuto' ri' pa mar pro ja camic nutojna ja ritzelal ja rbanon, ncami, xeche'e. 5 Jac'a Pablo xquiraj ruk'a' in tzak kaj pa k'ak'ja cumatz, mta nak ta xuban ja Pablo. 6 Jac'a winak quimajon rtz'elwachixic ja Pablo,ja nquech'ob eje'e' nsapoji owi chaka jalalnbe pa tok'ulew in ncami. Nim ja tiempoquitz'elwachij pro ja tok mta nak ta xubanjunwi' chic nquech'ob trij: —Jala' jun dios,xeche'e.

7 C'o jule' ulew chinakaj ja bar okc'o wi',rxin jun achi, Publio rubi'. Ja c'a Publioarja' gobernador xin Malta. Xokruc'ul parochoch in oxi' k'ij xokq'ueje' ruq'uin, con-gana lok' xokruna'. 8 C'o rtata' ja Publio,xuban jutij yawaji, c'o chwa ch'at, maj-tajnak rmal c'atan in ch'uculem. Be jaPablo chi rk'iloxic. Ja c'a tok xekaj ruq'uinxumaj jun oración. Ja c'a tok tzuri ja ro-ración rmal xuya' ruk'a' parwi' in xtzursaj.9 C'ac'ari' xepeti ja jule' chic yawa'i' jarec'o pa Malta, eje'e' xetzursaxi chakaja'.10 Congana xel quec'u'x chakij, c'o ta manta queban ta chake in pior c'a tok xokoquelchic jutij pa lancha quecoj chipan xa nak taja nc'atzin tre kaviaje.

* * * * * * * * * *11 Oxi' ic' xokq'ueje' tri' pa Malta ja tok

xokoquel chic jutij pa lancha. Ja c'a lanchapenak chipan ja tinamit Alejandría in paMalta c'o chi wi' como rayben nak k'ijnoc'owi ja rtiempo ik'. Ec'o ca'i' cachbaldios quibanon ja winak pa rutza'm ja lan-cha, jun Cástor rubi', in jun chic Pólux.12 Xokbe, xokekaj chipan ja tinamit Sir-acusa in tri' xokq'ueje' chi wi' oxi' k'ij.13 Xokbe chic, xokk'ax chi' tak mar inxokekaj chic chipan ja tinamit Regio. Jac'a chi rcab k'ij xumaj xcomel in xokbechic, ja c'a chi rox k'ij xokekaj chic chipanja tinamit Puteoli. 14 Tri' ec'o wi' jule'kach'alal xekawil, eje'e' xokqueban invitar

chi nokq'ueje' jun semana cuq'uin. Ja c'atok tz'akati ja jun semana kumal c'ac'ari'xokbe chic pa Roma. 15 Ja c'a kach'alal jarec'o pa Roma eje'e' xekaj rbixic cuq'uinnak kabanon c'ac'ari' xe'elto chipan jatinamit, xokurquic'ulu' pa bey. Ec'o jule'chique kac'ul ki' cuq'uin pa jun lugar, Foroxin Apio rubi'. Ja jule' chic xokcaybej pajun lugar rbina'an Tres Tabernas. Ja c'aPablo tok xerutz'at xmaltioxij tre ja Dios incongana quicot ranma cumal. 16 Ja c'a tokxokekaji pa Roma ja capitán arja' xerujachcan ja preso pa ruk'a' ja jefe ja pa'l chiquijjule' soldado ja nechajin quixin ja preso.Pro ja Pablo arja' yataj lugar tre chi junwi'nq'ueje' wi' ruyon rachbil jun soldado janchajin rxin.

* * * * * * * * * *17 Ja Pablo oxi' k'ij tekaji pa Roma ja tok

xutak quisiq'uixic ja principali' quixin jaraj Israel ja rec'o tri'. Ja tok xe'ekaj ruq'uinquewa' xbij chique ri':

—Wach tak aj Israel, anin masqui mtanbanon chique ja kach tak aj tinamit nix-tac'a itzel ta intzijonnak ta tre ja costumbrequixin ja kati't kamama' pro eje'e' xinque-coj preso pa Jerusalén in xinquejach paquek'a' ja raj Roma. 18 Ja c'a raj Romaeje'e' tok quic'oton chic nuchi' laj xinqui-wasajel libre como mta wil in ma yatal tachwij chi xquinquicamsaj ta. 19 Pro ja kachtak aj Israel eje'e' ma e conforme ta chixquinwasaxel ta libre rmalc'ari' tok puersaxinc'utuj ja nimlaj rey César chi arja' nk'etotzij chwij. Pro ma ja ta nwajo' xtinya'ta parte chiquij ja ntinamit. 20 Rmalc'ari'tok xintak esiq'uixic utzc'a chi nutz'atri' kawach ewq'uin in noktzijon ewq'uinchakaja'. Como ajoj ja rok aj Israel nkan-imaj chi nec'astaj na ja camnaki' queri'nnimaj anin in rmalari' tok inbac'on pacadena camic, ne' chique. 21 Eje'e' quewa'quibij tre ri':

—Ajoj mta atzijoxic kac'axan ta nixtac'achipan ta jun carta ja takonpi ta kuq'uinpa Judea in nixtac'a cumal ta ja kach takaj Israel ja re'urkajnak wawe', mta awilquibinto chake. 22 Pro camic c'o kaganankac'axaj nak ja raniman atat como nojelnat nakaj kac'axan wi' chi xa ma utz ta jarereligión ja rix xin Jesús. Queri' quibij tre.

HECHOS 28:23 223 HECHOS 28:3123 C'ac'ari' quicanoj jun k'ij ja tok xtitzi-

joni ja Pablo cuq'uin. Ja c'a tok xerila' ja k'ijcongana e q'uiy ja xebe ruq'uin ja bar c'owi'. Ja tok xe'ekaj ruq'uin arja' xumaj quiti-joxic, ak'abil xumaj quitijoxic in c'a takak'ijxtanba'. Xuch'ob chiquewach nak rbanicja gobierno xin Dios. Xuch'ob chiquewachnak rc'amonto ja tz'ibtal can chipan jartzobal Dios ja cani' tre ja ley xin Diosja tz'ibtal can rmal ja Moisés in cani' treja quitz'iban can ja jule' chic profeta jari'nc'utbej chiquewach chi ja Jesús arja' jaCristo ja cha'on rmal ja Dios. Congana xutijruk'ij chiquij utzc'a chi nch'obtaj cumal.24 Ec'oli chique ch'obtaj cumal ja xbij proec'o jule' chic chique eje'e' ma xquinimajta. 25 Ma junan ta nquech'ob. Kas benamnqueban ja tok quewa' bix chique rmal jaPablo ri':

—Ja rEspíritu Santo c'o jun mensajexuya' tre ja profeta Isaías ojer chi ja' Isaíasnbij chic chique ja kati't kamama' in nirubey wi' ja xbij. Quewa' xbij tre ja rIsaíasri': 26 —Jat cuq'uin ja tinamit Israel inquewa' nabij chique ri': —Ixix nec'waxajna ja xtibix chewe pro xa matikaj panewi', netz'at na ja xtic'ut chewach proxa matich'obtaj emwal, catche' chique.27 Como ja tinamit Israel le' eje'e' xamatoc chic ja rtzobal Dios pa tak canma,xa matoc chic pa tak quixquin ja nbixchique, xa cani' quitz'apin quewach.Como eje'e' mta quigana xtiquech'ob ta janc'ut chiquewach, nixtac'a c'o ta quiganaxtiquic'axaj ta ja nbix chique, nixtac'axtich'obtaj ta cumal ja rtzobal Dios patak canma, nixtac'a xtiqueq'uex ta jaquina'oj utzc'a chi nentzursaj. Queri' xbijja rEspíritu Santo tre ja rIsaías, ne'e jaPablo chique. In xbij chic chique: 28 —Camic tewotakij, ja utzlaj tzij tre ja totajemxin Dios jari' majtajnak chic rbixic chiqueja winak jama e aj Israel ta in eje'e' nqueya'na quixquin tre, ne' chique. 29 Ja c'a rajIsrael tok bitaj queri' chique rmal ja Pabloxebe, congana jun tzij nqueban rmal ja bixchique.

30 Ja c'a Pablo arja' c'o jun jay rkajon,ca'i' juna' q'ueje' chipan. Ec'oli winak xebeje'e ruq'uin chi rk'iloxic in arja' xeruc'ulcanojelal. 31 Yataj tre chi nuya' rbixic jagobierno xin Dios, nertijoj ja winak tre ja

kajaw Jesucristo, ni majun nak ta k'ilo tarxin chi rbixic.

ROMANOS 1:1 224 ROMANOS 1:17

ROMANOS1Anin ja rin Pablo camic ntz'ibajel jawa'

carta ri' chewe ixix wach'alal ja rixc'o paRoma. Anin in ajsamajel rxin ja Jesucristo.Ja Dios arja' xinsiq'uini chi xinoc apóstol,arja' xincha'owi chi ninbe cuq'uin ja winakchi nenya'a' rbixic chique ja utzlaj tzij xinJesucristo ja rtakonto wawe' chwach'ulew.2 Jawa' utzlaj tzij ja rtakonto camic ojer tzu-jun can. Tzujux can rmal ja Dios in tz'ibaxcan chipan ja santilaj tzobal rxin cumal jarojer tak profeta ja xesamaj pa rcuenta.3 Jawa' utzlaj tzij ja xinbij chewe ri' jawa'nc'utu chikawach nak rbanic ja Ralc'walDios. Ja c'a Ralc'wal Dios arja' riy rumamcan ja rojer reyDavid, xoc kachwinak. 4Probien k'alaj chi Ralc'wal Dios, bien k'alaj chicongana nim ja rpoder, ni junan ja canmaruq'uin ja santilaj Dios. Jari' bien k'alasaxichi queri' rbanic, tokori' k'alasaxi ja tokc'astaji chiquicojol camnaki'. Ja kajaw Je-sucristo ja' c'ari' ja Ralc'wal Dios. 5 Rmalc'a arja' tok kacochin tre ja Dios ja rutzil jansipaj chake in rmal arja' chakaja' tok yata-jnak ajoj chake chi okocnak apóstol rxin.Ma chaka ta queri' tok banon queri' chake,rumac chi nokbe cuq'uin ja tinamit ja rec'onojel nat nakaj chwach ja rwach'ulew chinekaya'a' rbixic ja Jesucristo chique utzc'achi nyuke' quec'u'x ruq'uin in nquinimajja rtzobal. Nojel ari' nkaban, ya'bal ruk'ijarja' ja nkaban. 6Cani' chewe ixixwach'alalja rix aj Roma, Dios xixsiq'uini chi nixoc ixtinamit rxin ja Jesucristo in xenimaj.

7 Jawa' carta ri' ewxin ewanojelalwach'alal. Ixix janila nixrajo' ja Dios arja'xixsiq'uini chi ixocnak ix tinamit rxin. Jarutzil ja nsipaj ja Dios chake rachbil jaquicotemal xin Dios, ja tari' xtecochij mástre ja katata' Dios in tre ja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *8 Camic wach'alal nwajo' nbij chewe

nabey chi congana nmaltioxij tre ja nDiosemwal pro nij ewanojelal. Pa rubi' ja Jesu-cristo nmaltioxij tre rumac ja bien notakixinat nakaj nojel chwach ja rwach'ulew chiixix ruq'uin ja Jesucristo yukul wi' ec'u'x.9 Como ja Dios arja' rotak chi anin xa-jutij nmajon rbanic orar pan ecuenta, ni

mta wi' ja maquita ixncojon pan oración.Jari' Dios anin nintajini nmajon rbanic jarsamaj pro ruq'uin wanma nban ja samaj,nintajini nmajon rbixic ja utzlaj tzij jarc'amonto ja Ralc'wal. 10 Xajutij nmajonrc'utuxic tre ja Dios matzij xtuya' chwecamic chi ninbe ewq'uin ja wi queri' rvol-untad arja' como ojer nmajonto rch'obicchi ninbe ewq'uin. 11 Como anin conganangana xtutz'at ri' kawach ewq'uin, nwajo'ninbe ewq'uin chi nench'obo' chewach nakrbanic ja nsipax je'e chake rmal ja rEspírituSanto, nwajo' chi necochij más tre. Queri'nwajo' chewe utzc'a chi ncowir más ec'u'xewanma chipan ja rtzobal Dios. 12 Proja ninbe ewq'uin jari' ma eyon ta ixixc'oli rc'amonto chewe pro c'oli rc'amontoanin chwe chakaja' como c'oli ja yukulbalec'u'x ixix ruq'uin ja Jesucristo in c'oli jayukulbal nuc'u'x anin ruq'uin chakaja' jari'nkabanbej animar ki' chibil tak ki' ja tokxquinekaji.

13 Camic wach'alal, nwajo' nch'obchewach chi anin q'uiylaj mul nch'obonchi ninbe ewq'uin pro ma incowinnak ta.Nwajo' ninbe ewq'uin nenc'olo' ja cosecharxin ja obra xin Dios ja c'o checojol ixixchila' pa Roma ja cani' nintajini nban camicchiquicojol ja jule' chic tinamit ja ma eaj Israel ta. 14 Ja utzlaj tzij xin Jesucristoc'o chi nukul chi nenya'a' rbixic chique jawinak xa nak ta chi winakil, wi netzijon pagriego owi mani, wi e ajtija' owi ma e ajtija'ta. 15 Rmalc'ari' tok nbij chewe, ja wi Diosxtuya' chwe can ninbe ewq'uin nenya'a'rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristo cheweixix chakaja' ja rixc'o pa Roma. 16 Queri'nbij chewe como ja utzlaj tzij xin Cristo,anin ma q'uixbal ta nna' nya' rbixic. Maq'uixbal ta como ja utzlaj tzij xin Cristo jari'ja nimlaj poder xin Dios, neruto' ja winakchipan ja quil quemac, neruto' xa nakta chi winakil ja nyuke' quec'u'x ruq'uinja Jesucristo. Cuq'uin ja raj Israel xekajwi' rbixic nabey in chakaja' ntajini nekajicamic cuq'uin jama e aj Israel ta. 17 Ja utzlajtzij xin Jesucristo jari' nimlaj poder xinDios ninche' tre como ruq'uin awa' utzlajtzij ri' nk'alajin wi' nak rbanic ja utzlajk'etoj tzij xuban ja Dios ja xokrtobej ja rokwinak in xokrwasajel libre chipan ja kilkamac. Pro ja nac'ambej jawa' totajem xin

ROMANOS 1:18 225 ROMANOS 1:32Dios ri' yukulbal ac'u'x ruq'uin ja Jesucristoin nyataji ja totajem chique canojel janyuke' quec'u'x ruq'uin. Cani' tz'ibtal canchipan ja rtzobal Dios quewa' nbij ri': —Ja winak ja utz netz'at rmal ja Dios eje'e'nquewil na ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisictrij pro rumac ja yukulbal quec'u'x ruq'uinja Dios chewi' tok nquewil.

* * * * * * * * * *18 Como ja Dios ja c'o chila' chicaj arja'

rk'alasan chic camic chi congana ryewalpenak rumac nojel ja nqueban ja winak jaquimestan chic ja Dios in matiqueya' chiccaso tre ja nbij in xa itzelal ja nqueban.Ja c'a ritzelal nqueban jari' nquitz'apbejquixquin, maticajo' ncotakij nak ja kasmero rbanic ja Dios ja katzij chi Dios.19 Ja c'a wixta c'o quigana cotakij nakrbanic xecowin ta c'ari' cotakij ta comojari' bien k'alasan chic chiquewach rmalja Dios. 20 Jaru' pa tiempo winakarsantoja rwach'ulew ni k'alaj wi' nak rbanic jaDios chi arja' masqui matitz'attaji ruq'uinawach pro bien nch'obtaji nak rbanic. Bienk'alaj ja nimlaj poder ja c'o pa ruk'a' ja nimta wi' q'uisic trij in bien k'alaj chakaja'chi arja' Dios. Nojel ja rwinakarsan je'ejari' nc'utuwi chi queri' rbanic. Ja c'awinak ja mta quigana ncotakij nak rbanicbar ta c'a xtipi wi' tzij cumal ja xtiquitobejta qui' chwach ja Dios. 21 Majun xtiqui-tobej ta qui' como eje'e' masqui k'alasaxchiquewach nak rbanic ja Dios ja katzijchi Dios pro xa queban tre cani' ma Diosta in nixtac'a c'o ta quimaltioxij ta trechakaja'. Ja quina'oj ni majun rsamaj,xa yojtaji. Ja canma mchita ja rna'ojDios rc'an, xa k'ekumiri. 22 Congana jakalquewi' neche'e pro xa e nacnak tak winakxe'oc wi'. 23 Ma xqueya' chi ta ruk'ij jalok'laj Dios ja mta camíc trij, xa cachbaltak winak in cachbal tak chicop xeque-coj pa rq'uexwach. Xexuque' chiquewachcachbal tak winak pro makana' maquitac'o camíc chiquij ja winak. Xexuque'chiquewach cachbal tak chicop xa nak tachi chicopal cani' chique ja nerupup chicajowi nebin chwach'ulew owi nquichararajqui' pa tok'ulew.

24 Rmalc'ari' tok ma xeruk'il chi ta jaDios pro ja xuban, xersokpij can chipanja ritzelal ja nquiyarij kaj pa tak canma,

xuya' lugar chique chi quitz'iloj más jaquic'aslemal. Ja tok q'uiswani c'o nari'queban chiquibil tak qui', quitz'iloj jaquicuerpo tre jule' itzelal ja más chi naq'uixbal rbanic. 25 Ma chaka ta queri'queban, rumac ja queya' can ja Dios jakatzij chi Dios in xequinimaj chic je'e ja makatzij ta chi e Dios. Xa ja chic ari' queya'quek'ij ja rewinakarsan je'e in xexuque'chiquewach no ari' ja katzij chi Dios jawinakarsyon nojelal jari' ma xqueya' chi taruk'ij pro makana' maquita congana nimruk'ij camic, chwak in chijutij. Amén.

26 Rmalc'ari' ja Dios xeruya' can, xuya'lugar chique chi nqueban ja nc'utuj ja ritzeltak yarinem ja c'o pa tak canma ja máschi na q'uixbal rbanic. Pakasa' rixoki'xeyojtaji, xemacun chic cuq'uin cach takixoki', ma achi'i' chi ta ja nequiyarij. 27 Inqueri' chique achi'i' chakaja', xemacunchic cuq'uin cach tak achi'i', ma ixoki' chita ja nequiyarij. Queri' queban ja rachi'i',xa congana nquiyarij qui', ni majun chiqueq'uix. Nojel ja queban congana tz'ilorcanma rmal. Ja c'ari' rtojbalil ja ni takal wi'chique. Ja c'ari' quech'ec trij ja queya' canja utzlaj bey xin Dios.

28 Eje'e' ni majun xbij quec'u'x tre chiq'ueje' ta ja Dios pa tak quewi' pa takcanma. Rmalc'ari' ja Dios arja' xersokpijel,xuya' lugar chique chi xa itzel tak na'oj chicnquech'ob, xuya' lugar chique chi nquebanje'e ja ma yatal ta chique chi nqueban.29 Eje'e' xa emak'enirnak chi rbanic no-jel rwach ja ritzelal. Xa il mac nquebanachi'i' cuq'uin ixoki', xa itzel netz'atoni,chaka benak chi yarin quinakun winak,nqueban itzel chique winak in nquiakircanma chiquij in nequicamsaj. Xa e ticoltak ch'a'oj, xa e banol tak engaño in no-jel ja rutzil xa itzel nquetz'at. 30 Eje'e'xa nequitzijoj winak, xa itzel nquetz'atja Dios, xa e tz'ujunela' xa e yok'onela'.Congana e nimak nquena' kaj, xa nqueya'quek'ij, xa itzelal ja nquiwinakarsaj. Eje'e'maquequinimaj quitata' quete', 31 xa mae ch'obol ta nak la utz nak la ma utzta, xa matiqueban cumplir ja nquitzujuj,mta quigana cuq'uin quitata' quete' in nix-tac'a cuq'uin ta calc'wal chakaja'. Eje'e' nimaquecuyun wi' in ni matiquipokonaj wi'quewach winak. 32 Eje'e' bien cotak ja rbin

ROMANOS 2:1 226 ROMANOS 2:16can ja Dios chi ni yatal wi' camíc chawij jatok naban ja jule' itzelal ja cani' c'a xinbijkaj chewe ri'. Pro masqui cotak pro niquimajon wi' rbanic camic. In ma ruyonta itzelal ja nqueban, na xa congana nelquec'u'x chiquij ja winak ja tok nqueban jaritzelal ja cani' nqueban eje'e'.

21 Como yatal camíc chiquij ja nebanowi

ja ritzelal rmalc'ari' tok mta nquitobej qui'ja winak ja tok ne'oqui e cani' k'etol taktzij trij jun winak. Mta como eje'e' toknquek'et tzij trij jari' xa nquek'et kaj tzijchiquij eje'e' queyon. Queri' c'a rbaniccomo eje'e' nquek'et tzij trij pro eje'e' junnebanowi ja ritzelal chakaja'. 2 Bien c'akotak chi ja Dios arja' ni rubey wi' nubanja tok nuk'et tzij chiquij ja nebanowi ja jule'itzelal ja nbin chic chipan awa' carta ri'. 3 Jac'a winak ja tok ne'oqui e cani' k'etol taktzij chiquij cach tak winak tok nqueban jaritzelal pro wi eje'e' jun nebanowi ja ritze-lal chakaja' ¿la maquita c'a xtuk'et tzij ari'chiquij ja Dios nech'ob ixix? 4 Owi maxlaxa ni mta nqueban tre nojel ja rbanonpa quicuenta ja Dios como arja' janila jarutzil rya'on chique, janila rcuyun ja rye-wal chiquij, janila ja rpaciencia cuq'uin.¿La ma cotak ta c'a chi ja Dios tok nuya' jarutzil chique ma chaka ta nuya' chique prorumac chi nqueq'uex ja quina'oj, rumacchi nqueya' can ja ritzelal? 5 Pro como jacanma xa cowirnak chi rbanic ja ritzelal,como xa mta quigana xtiqueq'uex ta jaquina'oj jari' xa jani' nquisiq'uij más jaryewal Dios chiquij. Tokori' xtikaj chiquijja ryewal Dios ja tok xterila' ja nimlaj k'ijxin juicio. Chipan ari' k'ij ja Dios arja'xtuk'et tzij chiquij ja winak in ni rubey wi'ja k'etoj tzij xtuban. 6 Rubey nuban comoarja' nuya' na rtojbalil chique ja winak jani'queban chipan ja quic'aslemal chiquijuju-nal. 7 Jule' xtuya' chique ja utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij. Eje'e' ri' ja ni matiqueya'can wi' ja banoj utzil como eje'e' xajutijquimajon rtijic quek'ij chi nequila' ja gloriaxin Dios, ja ta ncajo' chi utz netz'at rmal jaDios in neq'ueje' ta chipan jun quicotemalja mta yojtajic trij. 8 In jule' chic xa jani'xtipi más ja ryewal Dios chiquij. Eje'e' ri'xa ja' nquech'ob ja c'o rc'amonto chique

eje'e' queyon. Ma ja ta nquinimaj ja xinDios pro xa nqueya' qui' tre ja banoj itze-lal. 9 Congana pokon xtiquetij na ja winakja nebanowi ja ritzelal, congana lawulo'xtiqueban rmal pro ni canojelal. Queri'c'a xtiqueban chi aj Israel chi ma aj Israelta xarwari' chiquij ja raj Israel xtikaj wi'nabey. 10 Pro canojel ja winak ja nebanowija rutzil eje'e' nequila' na ja gloria xin Dios,utz netz'at na rmal ja Dios in neq'ueje' nachipan ja quicotemal xin Dios. Queri' c'axtiqueban chi aj Israel chi ma aj Israel taxarwari' chique ja raj Israel xtiyataj wi'nabey.

11 Queri' c'a rbanic como ja Dios arja'ma jun ta utz nutz'at in ma jun ta itzel.12Queri' nbij chewe como canojel ja winakja ma quic'axan ta ja ley xin Dios ja tz'ibtalcan rmal ja Moisés wi c'oli quil quemacquibanon jari' nquetij na rpokonal rmalxarwari' ma ja tari' ley xin Moisés ja xtocchiquij ja tok xquetakel chipan ja rpokonal.In canojel ja winak ja quic'axan ja ley jatz'ibtal can rmal ja Moisés wi c'oli quilquemac quibanon jari' nk'et na tzij chiquijrmal xarwari' ni ja wari' ley xin Moisés jaxtoc chiquij chi rk'etic tzij chiquij. 13Queri'c'a rbanic como ja tok xcatekaj chwach jak'etbaltzij xin Dios ja wi chaka ac'waxanja nbij ja ley pro wi ma animan ta janbij chake chi nkaban jari' macatwasaxellibre. Ja c'a wi animan ja nbij ja ley chakechi nkaban jari' natwasaxel libre. 14 Incani' chique ja ma e aj Israel ta eje'e' maquic'axan ta ja ley ja tz'ibtal can rmal jaMoisés pro como ja canma nbin chique nakja rutzil in nak ja ritzelal rmalc'ari' tok c'olinqueban je'e ja bien nuc'am ri' ruq'uin jacani' nrajo' ja ley chake chi nkaban. Ja tokqueri' nqueban jari' c'o jun ley cuc'an patak canma masqui ma quic'axan ta ja leyja tz'ibtal can rmal ja Moisés. 15 Tri' c'ankatz'at wi' chi eje'e' cani' pa tak canmatz'ibtal wi' ja cani' nrajo' ja ley chake chinkaban. Ja c'a canma arja' nbin chiquewi utzil ja quimajon rbanic owi xa itzelal.In chakaja' nquech'ob rij rwach ja nbantajje'e chiquicojol, c'o je'e nbantaj cumal jawinak: —Xa itzel, neche' tre, in c'o c'anbantaji: —Ma itzel ta, neche' tre. 16 Jatok xterila' ja nimlaj k'ij xin juicio tokori'xtibantaj cumplir nojel awa' ja c'a xinbij

ROMANOS 2:17 227 ROMANOS 3:4kaj chewe ri'. Ja c'a tok xterila' ri' k'ij jaDios arja' xtucoj ja Jesucristo chi rk'etictzij chiquij ja winak, xtucoj chi rk'alasaxicnojel ja quich'obon in nojel ja quibanon jaxa quiwawan pa tak canma. Queri' nuc'utchikawach ja utzlaj tzij xin Jesucristo ja ninmajonto wi' rbixic anin.

* * * * * * * * * *17 Pro ec'oli quewa' nquibij ri': —Ajoj

ok aj Israel, ok tinamit xin Dios, kasneche'e, pro jari' xa quek'ij eje'e' nqueya'kaj queyon. Ja nquech'ob eje'e' chi nequila'na ja totajem xin Dios rumac ja c'o cuq'uinja ley ja tz'ibtal can rmal ja Moisés. Kasnqueya' quek'ij chi cotak rwach ja Dios jakatzij chi Dios. 18 Cotak nak ja rvoluntadDios, cotak nak ja rutzil in nak ja ritze-lal como c'utun chiquewach nak nrajo' jaley chake chi nkaban. 19 Eje'e' nquech'obchi bien necowini nquech'ob ja rbey Dioschiquewach ja winak ja ma cotak ta rwachja Dios owi e cani' jun luz ja nsakirsanquebey ja winak ja ma cotak ta nak ja rutzilin nak ja ritzelal 20owi bien necowini ne'ocmaestro quixin ja winak ja matich'obtajcumal ja rtzobal Dios owi bien necowininequitijoj ja re tak sencillo. Como c'olija ley cuq'uin ja nc'utu chiquewach ja ti-jonem ja katzij chi tijonem xin Dios xachewi' tok nquech'ob chi bien necowininqueban queri'. 21 Como eje'e' nequitijojjule' chic ¿nak c'a tre tok matiquitijoj qui'eje'e' chakaja'? Nquibij chique winak chi:—Ma teban ta alak', neche' chique, pro¿la mta c'a alak' nqueban eje'e' chakaja'?22Nquibij chique winak chi: —Ma rubey tajun achi nuban rij rwi' ja rxjayil, pro ¿lamtac'a rij tak quewi' quixjayilal eje'e' nque-ban chakaja'? Eje'e' kas itzel nequetz'atcachbal tak winak owi rachbal tak nakunje'e ja nexuque' winak chiquewach pro ¿lamta c'a nqueban eje'e' chakaja' ja xa itzelnutz'at ja Dios? 23 Eje'e' congana nqueya'ruk'ij ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmal jaMoisés pro como eje'e' mismo matiquini-maj ja nbij ja ley chake chi nkaban jari' xaruq'uix Dios nqueya'. 24 Cani' tz'ibtal canchipan ja rtzobal Dios quewa' nbij ri': —Ja rubi' Dios xa ntz'uji xa nyok'i cumal jawinak jama e rtinamit Dios ta pro xa emwalixix ja tok nban queri' tre. Queri' ja tz'ibtalcan.

25 In cani' tre ja tok neban circuncidarjari' retal chi e tinamit xin Dios in c'olirc'amonto chique pro wi nquinimaj ja nbijja ley xin Dios chake chi nkaban. Pro ja c'awi matiquinimaj xc'a junan ari' ruq'uin jacani' ma e rtinamit Dios ta masqui ebanonchic circuncidar. 26 Cani' tre jun achi jama banon ta circuncidar chakaja' pro winuban ja rutzil ja cani' nrajo' ja ley xinDios chi nkaban ¿la ma junan ta c'ari'ruq'uin ja cani' rtinamit Dios masqui mabanon ta circuncidar? 27 Ja winak ja mabanon ta circuncidar ja quicuerpo pro winqueban ja rutzil ja cani' nrajo' ja ley chakechi nkaban jari' nk'etbex na tzij chiquij jamaquenimani. Queri' xtiban chique comoeje'e' c'oli ja ley cuq'uin ja tz'ibtal can inebanon circuncidar pro xa matiquinimajja nbij ja ley chake chi nkaban. 28 Queri'c'a rbanic como eje'e' masqui e aj Israel,masqui e rtinamit Dios neche'xi, pro xama katzij ta chi e rtinamit Dios ja wi xachi quechi' c'o wi'. In masqui ebanon cir-cuncidar neche'xi, pro xa ma katzij ta chiebanon circuncidar ja wi chaka costumbrechique inwi xa ruyon ja quicuerpo ja banoncircuncidar. 29 Ja c'a wi nach'ucla'aj jartzobal Dios jari' katzij chi at aj Israel, jari'katzij chi at rtinamit Dios. In chakaja',wi majtajnak rch'ach'ojirsaxic ja rawanma,wi nsamaji ja rEspíritu Santo pan awanmajari' jun circuncisión ja katzij chi circun-cisión, ma ja ta ja circuncisión ja chaka taacuerpo nban circuncidar. Ja c'a wi queri'abanon atat, ja c'a Dios arja' nbin chawe: —Congana utz natnutz'at, ne' chawe, masquimajun winak xtibin ta queri' chawe.

31 Pro ja wi queri' rbanic ¿la c'o c'a

rc'amonpi chake ari' chi ok aj Israel owila c'o c'a xoc wi' ari' ja xokban circun-cidar? maxla neche' na ja winak chwe.2 Jari' c'oli, congana q'uiy rc'amonto chake.Nabey, pa kak'a' ajoj ja rok aj Israel banwi' recomendar ja rtzobal Dios chi nkabancuenta. 3 Ec'o nac'a chake ja ma xenimanta ja rtzobal Dios pro ¿la tibij c'a tzij ari' chija Dios matuban cumplir ja ntzujuj chipanja rtzobal? 4 Jari' ni ma can ta wi'. Ja c'arok winak nixtac'a jun chake ja maquitaxtutz'ak ta tzij pro ja Dios ma queri' ta,

ROMANOS 3:5 228 ROMANOS 3:24arja' ni katzij wi' nojelal ja nbij. Cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios quewa'nbij ri': —Queri' c'a rbanic nata' Dios utzc'achi puersa xtik'alajin na chi atat ni utz wi'ja naban, ni rubey wi' nojelal ja nabij intok wi c'oli xtich'a' chawe pro nij atat wi'xcatch'ocmaji, ne'e.

5 Pro ja ma utz ta nkaban wi jari'xtik'alasan más chi ja Dios ni utz wi' januban ¿nak nech'ob ixix tre? ¿La tibij antzij ari' chi ma rubey ta nuban ja Dios jatok npi ryewal chakij rmal ja ritzelal jankaban? Pro ja c'a xinbij kaj chewe ri' jari'xa quina'oj winak. 6 Ja c'a Dios arja' ni mtawi' moda xtuban ta ja ma rubey ta. Mtamoda como ja Dios wixta c'oli ja ma rubeyta xtuban ¿nak ta c'a moda ari' xticowin taxtuk'et ta tzij chakij ja rok winak?

7 Pro maxla quewa' nabij chwe ri': —Jaranin wi c'o je'e ja tz'akoj tzij nban, wi jari'xtik'alasan más chi mta tz'akoj tzij nubanja Dios in wi xtiya' más ruk'ij ja Dios rmal¿nak c'a tre ja tok Dios c'a nbij na chwechi in aj'il chi in ajmac in nuk'et tzij chwijrmal? 8 Ja c'a wi queri' rbanic ¿nak c'atre ja tok ma quewa' ta nkabij chique jawinak: —Kabana' c'a ja ritzelal utzc'a chixtipimás ja rutzil, koche' na chique? maxlanatche'e. Na xa ec'oli winak quijolon ari'ja itzel tijonem chakij, quilasan katzijoxicrmal. Pro ja neyo' awa' ja ritzel tijonemja c'a xinbij chewe ri' eje'e' ni rubey wi'chi nk'et tzij chiquij in netakel chipan jarpokonal.

* * * * * * * * * *9 ¿Nak c'a nkabij chic tre camic? Ja rajoj

ja rok aj Israel ¿la más na utz noktz'at rmalja Dios chiquewach ja ma e aj Israel ta?Jari' ma queri' ta. Como cani' katz'atonchic ewq'uin chipan awa' carta ri' chi jarok winak okkajnak pa ruk'a' ja il macpro ni kanojelal chi aj Israel chi ma ajIsrael ta. 10 Cani' nbij ja ley xin Dios jatz'ibtal can quewa' nbij ri': —Ni majunwinak ja maquita aj'il ajmac pro nixtac'ajun. 11 Ni majun ja kas ta ch'obtajnak tarmal nak rbanic ja rutzil, ni majun ja kasta rmajon ta rotakixic jani' ja kas merorna'oj ja Dios. 12Quiya'on can ja utzlaj beyxin Dios pro ni canojelal, ni majun chicquisamaj tre ja Dios. Ni majun nbanowi

ja rutzil pro nixtac'a jun. 13 Ja quechi'congana itzel tak tzij nelto chipan, xa cani'jul jakali ja c'o camnak chipan. Ja cak' xabanbal engaño nquecoj wi'. Ja tzij nelto paquechi' xa banbal camíc, xa cani' venenorc'an jun itzel cumatz. 14 Xa congana itzeltak tzij, xa congana pokonlaj tak tzij janquibij. 15 Chaka c'oli mani nequicamsajwinak. 16 Xa bar ta tri' nebe wi' ni c'o wi'camíc nqueban can, xa bis ok'ej nqueticcan. 17 Ni ma cotak ta wi' nak la rbanic jaqui'il natq'ueje'e. 18 Nixtac'a nquixbej tajutz'it qui' chwach ja Dios. Queri' nbij jartzobal Dios.

19 Queri' c'a nbij ja ley xin Dios in bienkotak chi chique nbij wi' ja re aj Israelcomo eje'e' ec'o pa ruk'a' ja ley. Queri' c'arbanic utzc'a ja winak ni majun chique jaxticanoy chi ta rmal nak la chi tzijal xtibijta ja xtitobej chi ta ri' chwach ja Dios inxticotakij na canojel chi e aj'il e ajmaqui'pro ni canojelal in puersa nquejach nacuenta chwach ja Dios chi aj Israel chi maaj Israel ta. 20 Queri' xtiqueban como nimajun winak ja ni ta rniman wi' ja leyxin Dios, ni majun ja xtitotaji, xtiwasaxelta libre chipan ja k'etoj tzij ja xtuban jaDios xta rmal ja ley rniman. Queri' nbijchewe como ja ley xin Dios jari' xa nuc'utchikawach chi ok aj'il ok ajmaqui'.

* * * * * * * * * *21 Pro ja camic k'alasan chic chikawach

jun utzlaj k'etoj tzij ja xuban ja Dios jaxokrtobej ja rok winak in xokrwasajel librechipan ja kil kamac pro ma rmal ta ja leyxin Dios kaniman chewi' tok xokrwasajellibre. Xarwari', jawa' ja xuban ja Dios jac'a xinbij kaj chewe ri' ni tz'ibtalto wi' ojerchipan ja ley xin Dios chi nbantaj na inqueri' quitz'ibanto ja rojer tak profeta xinDios chakaja'. 22 Quewa' rbanic ja utzlajk'etoj tzij ja xuban ja Dios ri', xa rumacja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Jesucristormalari' xokruto' in xokrwasajel libre inqueri' c'a xtuban chique canojelal ja winakja xtiyuke' quec'u'x ruq'uin como xa okjunan chi nimlaj kanojelal. 23 Xa ok junancomo mta jun winak ja maquita c'o ril ru-mac rbanon, mta jun ja cowinnak ta rk'i'onta chi nrc'aj ta ja mero utzlaj c'aslemalxin Dios. 24 Pro ja Dios nokrwasajel libre,nuban chake cani' mta kil kamac kabanon

ROMANOS 3:25 229 ROMANOS 4:11pro jari' jun utzil nuban chake, xa nsipajchake, mta nkalok'bej. Ja Cristo Jesúsarja' tojowi ja kil kamac, xc'a rmalari' jatok nokwasaxel libre ja wi xa jun nkabanruq'uin. 25 Arja' takto wawe' chwach'ulewrmal ja Dios chi xoc jun sacrificio pro junsacrificio ja tzursan kaxin ruq'uin ja Dios.In noktzur ruq'uin ja Dios ja wi nyuke'kac'u'x ruq'uin ja Jesucristo chi ja rquiq'uelarja' jari' tojbexi ja kil kamac. Ja Dios tokxutoj ja kil kamac tri' xuc'ut wi' chikawachchi arja' ni rubey wi' nuban tre ja k'etojtzij, ma chaka ta qui' tre ja il mac nbani.Queri' nbij chewe como arja' tok maja'ntipeti ja Jesucristo xa rcoch'on ja il macquibanonto ja winak. 26 Pro arja' xutoj nautzc'a chi bien nk'alajin na chikawach ajojja rokc'o chipan awa' tiempo ri' chi arja' nirubey wi' nuban tre ja k'etoj tzij. Queri'c'a xuban utzc'a chi bien k'alaj chi arja' junutzlaj k'etol tzij in ma ruyon tari' pro utzchic nokrutz'at ja nyuke' kac'u'x ruq'uin jaJesús, nokrwasajel libre, nuban chake cani'mta kil kamac kabanon.

27 Ja wi queri' rbanon chake ja Dios¿nak ta c'a xtikayabej ta kak'ij ajoj camicnech'ob ixix? Jari' ni mta wi'. Mta como xarumac ja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Jesústok utz chic nokrutz'at ja Dios in ma rmalta chi c'oli kaban ja kach'ecbej ta. 28Tri' c'ankatz'at wi' chi ja Dios tok utz natrutz'atin tok natrwasajel libre chipan awil amacjari' xa rmal yukulbal ac'u'x ruq'uin jaJesucristo tok nuban queri' chawe in marmal ta chi c'oli ja ley xin Dios animan.

29 In chakaja' ja Dios arja' Dios kaxin chinimlaj kanojelal, ma kayon ta kaxin ja rokaj Israel pro quixin chakaja' jama e aj Israelta. 30 Quixin como xa jun ja Dios in jaDios arja' utz nerutz'at na ja raj Israel ja wixtiyuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo in xarumac ja yukulbal quec'u'x tok nerwasajelna libre in nuban chique cani' mta quilquemac quibanon. Ja c'a ma e aj Israelta utz nerutz'at na chakaja' ja wi xtiyuke'quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo in xa rumacja yukulbal quec'u'x tok nerwasajel na librein nuban chique cani' mta quil quemacquibanon. 31 Ja c'a tok yukul chic kac'u'xruq'uin ja Jesucristo ¿la tibij c'a tzij ari' chimchita rsamaj chake ja ley xin Dios? Jari'ma queri' ta. Pro ja kas rubey, ja tok yukul

kac'u'x ruq'uin ja Jesucristo jari'más chi nankanimaj ja ley xin Dios.

41 Ja c'a kamama' Abraham ojer ¿nak tre

tok utz tz'at rmal ja Dios nech'ob ixix? 2 JarAbraham tok ban tre rmal Dios cani' mtaril rumac wixta c'oli xuban ja xch'ecbejc'o ta c'a rbase ari' xuya' ta ruk'ij arja'ruyon. Pro mta rbase ja xyabej ta ruk'ijchwach ja Dios. 3 Mta como cani' nuc'utchikawach ja rtzobal Dios, quewa' tz'ibtalcan ri': —Ja rAbraham arja' yuke' ruc'u'xruq'uin ja Dios in rumac ja yukulbal ruc'u'xchewi' tok utz tz'at rmal ja Dios in bantre cani' mta ril rumac rbanon. Queri' jatz'ibtal can. 4 Ja c'a wi xaban jun samajin wi xattoj tre jari' matibix chawe chixa sipax chawe ja pwok pro jari' xach'ec.5 Pro ja wi awotak chi mta moda xtabanta jun samaj ja xtach'ecbej ta ja totajemxin Dios in wi xtiyuke' ac'u'x ruq'uin jaDios ja nerwasajel libre ja raj'il ja rajmaqui'chipan ja quil quemac, ja wi queri' nabanjari' quewa' nbix chawe rmal ja Dios ri':—Rumac ja yukulbal ac'u'x wq'uin chewi'tok utz chic natnutz'at in nban chawe cani'mta awil amac abanon, natche'xi. 6 Inqueri' c'a tre ja rojer rey David chakaja',arja' xbij chi congana natquicoti ja tok Diosutz natrutz'at in nuban chawe cani' mtaawil amac abanon pro mta samaj naban jaxtach'ecbej ta, quewa' rbin can ja Davidri': 7 —Janila natquicoti ja tok Dios nucuyja ritzelal abanon. Janila natquicoti jatok Dios nuchup ja rawil amac. 8 Janilanatquicoti ja tok Dios natrwasajel libre innuban chawe cani' mta awil amac abanon,ne'e. 9 Jawa' quicotemal ri' ¿la xa ruyonchake ajoj nyataj wi' ja rokbanon circunci-dar, la xa ruyon chake ajoj ja rok aj Israelnech'ob ixix, o la nyataj chique chakaja' jama e aj Israel ta? Como cani' katz'aton chicewq'uin ja rAbraham arja' yuke' ruc'u'xruq'uin ja Dios in rumac ja yukulbal ruc'u'xchewi' tok utz tz'at rmal ja Dios in bantre cani' mta ril rumac rbanon. 10 Pro¿nak c'a rbanic ja tok ban queri' tre? ¿Labanon chic circuncidar tri' omaja'ni? Arja'maja'n tiban circuncidar tri'. 11C'a despuésna ja tok ban circuncidar. Ja circuncisiónjari' jun retal c'a xoc na tre, jun retal janc'utuwi chi ja rAbraham utz tz'at rmal ja

ROMANOS 4:12 230 ROMANOS 4:25Dios rumac ja yukulbal ruc'u'x ruq'uin. Proutz tz'at rmal ja Dios nabey in c'a despuésna ja tok ban circuncidar. Queri' c'a rbanicja xchomarsaj ja Dios utzc'a chi xtibina'axtre ja rAbraham chi arja' tatixel quixincanojel ja xtiyuke' na quec'u'x ruq'uin jaDios ja ma ebanon ta circuncidar utzc'a chieje'e' utz xquetz'at rmal ja Dios chakaja' inja Dios nuban chique cani'mta quil quemacquibanon pro rumac ja yukulbal quec'u'xruq'uin. 12 In jun chic, utzc'a chi xtibina'axtre ja rAbraham chi arja' tatixel quixin jarebanon circuncidar chakaja' pro xarwari'wi ma chaka ta queri' tok neban circunci-dar prowi c'oli ja yukulbal quec'u'x ruq'uinja Dios ja cani' c'o tre ja katata' Abraham.Como cani' xuban ja rAbraham arja' c'ochic ja yukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios jatok maja'n tiban circuncidar.

* * * * * * * * * *13 Queri' c'a rbanic como ja rAbraham

arja' utz tz'at rmal ja Dios rumac ja yukul-bal ruc'u'x ruq'uin in xa rmalari' ja tokDios xtzujuj jun herencia tre, ma rmal taley xin Dios rniman. Como ja Dios c'o junherencia xtzujuj tre ja rAbraham in chiqueja riy rumam can, quewa' xbij tre ri': —Noc na ja rwach'ulew pan ak'a', ne'e ja Diostre ja rAbraham. 14 Ja c'a winak ja nebinichi rumac ja ley xin Dios quiniman chewi'tok nequila' na ja totajem xin Dios, wixtachique eje'e' tzujux wi' ja herencia xin Diosmaquita c'a nc'atzin ari' chi nyuke' kac'u'xruq'uin ja Dios in ni ta majun rsamaj ari' jarutzil ja tzujun can tre ja rAbraham rmalja Dios. 15 Ja ley xin Dios xa ryewal ja Diosrc'amonto chake, ma totajem ta. Ja c'awixtamta ja ley ya'on chake c'o ta c'amodaari' xtikabij ta chimta ley nokchapbex rmalpro como c'oli.

16 Rmalc'ari' tok nbij chewe, ja herenciaxin Dios rumac ja yukulbal kac'u'x ruq'uinja Dios tok nyataj chake. Queri' c'a rbanicutzc'a chi ja rutzil ja tzujun can rmal jaDios xa nsipax chake, mta nkach'ecbej.Queri' c'a rbanic utzc'a chi kanojel ja rokriy rumam can ja rAbraham chwach Diosc'o kaseguro chi nyataj chake ja rutzil jatzujun can rmal ja Dios pro chake kanojelal.Ma ruyon ta chake ajoj nyataj wi' ja c'oley xin Dios kuq'uin ja tz'ibtal can rmal jaMoisés pro nyataj chique chakaja' canojelal

ja nyuke' quec'u'x ruq'uin ja Dios cani'xuban ja rAbraham ojer. Ja c'a rAbrahamarja' tatixel kaxin chwach Dios chi nimlajkanojelal ja yukul kac'u'x ruq'uin ja Dios.17 Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosquewa' xbij ja Dios tre ja rAbraham ri': —Ja camic atncojon chi at tatixel quixin jule'tinamit pro nij e q'uiy, ne' tre. Jari' Diosja yuke' wi' ruc'u'x ja rAbraham, jari' Diosnyo' quic'aslemal camnaki' in c'o je'e jamaja'n tibantaji pro arja' ntzijon tre cani'bantajnak chic como rotak pon chic chinbantaj na. 18 Ja c'a rAbraham arja' yuke'ruc'u'x ruq'uin ja Dios, xajutij xumajelraybexic chi nebantaj na cumplir ja cani'bin tre rmal ja Dios, ma xcapuj ta ruc'u'xchi raybexic masqui ja pa quetzij winakmta moda xtibantaj ta cumplir. Queri'c'a xuban utzc'a chi arja' noc na tatixelquixin ja jule' tinamit ja cani' bin tre rmalja Dios como quewa' bin tre ri': —Ja rawiyamam xa jani' xtiquesep na qui', ne'xi. 19 Jac'a rAbraham xa jani' yuke' más ruc'u'xruq'uin ja Dios in quewa' xuch'ob kaj paranma ri': —Anin masqui congana in ti ri'jchic, masqui c'o chi la jun ciento njuna', inchakaja' ja wixjayil Sara, masqui ni mta wi'alanem trij, pro bien wotak chi Dios nuya'na chwe jun ti walc'wal ja cani' rtzujunchwe, ne'e. 20 Ni majutij xuch'ob kaj tapa ranma: —Ma nuya' la c'awa' ja Dios jartzujun chwe, xche' kaj ta, pro ja xuban, xajani' pi más ja yukulbal ruc'u'x ruq'uin jaDios, xa jani' xuya' más ruk'ij. 21Bien rotakchi ja Dios sobre poder pa ruk'a' ja nbanbejcumplir ja rtzujun. 22 Queri' c'a rbanic jayukulbal ruc'u'x ja rAbraham ruq'uin jaDios in rumac ja yukulbal ruc'u'x chewi'tok utz tz'at rmal ja Dios chewi' tok ban trecani' mta ril rumac rbanon.

23 Ja c'a tok tz'ibax can chipan ja rtzobalDios chi queri' ban tre ja rAbraham rmalja Dios jari' ma ruyon ta tre arja' ntzijonwi' 24 pro chake ajoj ntzijon wi' chakaja'.Ja cani' ban tre ja rAbraham queri' c'anban ajoj chake chakaja' ja yukul kac'u'xruq'uin ja Dios pro jun Dios ja yico rxin jakajaw Jesús chiquicojol camnaki'. 25 Ja c'akajaw Jesús arja' camsaxi rmal kil kamacin c'astaji chiquicojol camnaki' utzc'a chinban chake rmal ja Dios cani'mta kil kamackabanon.

ROMANOS 5:1 231 ROMANOS 5:165

1 Queri' c'a rbanic, rumac ja yukulbalkac'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tok nbanchic chake rmal ja Dios cani' mta kil ka-mac kabanon in rmalari' tok oktzurnakchic ruq'uin ja Dios pro xa rmal ja kajawJesucristo tok banon queri' chake. 2 Injun chic, como ruq'uin ja Jesucristo yukulwi' kac'u'x rmalari' tok sipan chake jawa'rutzil xin Dios ja c'a xinbij kaj chewe ri'in cow okpa'l chipan. In kotak chakaja'chi nekachbilaj na ja Dios chipan ja ut-zlaj c'aslemal ja c'o wi' arja' in congananokquicoti chi raybexic. 3 In jun chic, con-gana nokquicot rmal chakaja' ja rpokonalja nkatij pa rubi' ja Jesucristo. Nokquicoticomo bien kotak chi chipan ja rpokonalnq'uiy wi' más ja kapaciencia. 4 Ja c'a pa-ciencia jari' ncowirsan más ja kac'aslemalchi rbanic ja rutzil. Ja c'a tok ncowir másja kac'aslemal chi rbanic ja rutzil jari' xajani' nokquicot más chi raybexic nojel jartzujun chake ja Dios. 5 In nojel ja kayben jartzujun chake ja Dios mta moda ja maquitaxtuya' in xtikaya' ta kaq'uix rmal. Mtamoda como ja Dios arja' bien rk'alasanchic chikawach chi congana nokrajo'. Arja'xutakto ja rEspíritu Santo kuq'uin in xajani' nojnak ja rajoben ri'il xin Dios pa takkanma rmal.

6Bien k'alaj chi congana nokrajo' ja Dioscomo xutakto ja Cristo chi kato'ic. Ajoj nima okcowinnak ta wi' kato'on ta ki' in jatok xurwila' ja tiempo ja ni chomarsantowi' tokoc'ari' peti ja Cristo, xurcam kajpa kacuenta ja rok winak pro makana'maquita itzel ja kac'aslemal. 7 Masqui kasjic ja rac'aslemal pro congana c'ayew chic'o jun winak ja maquita npokonaj ncampan acuenta. Owi congana at utzlaj winakmaxla ec'o jujun ja neq'ueje' conforme chinecam amwal. 8Pro ja Dios tok c'a okc'o nachipan ja kil kamac arja' xutakto ja Cristochi xurcam kaj pa kacuenta in tri' xuc'utwi' chikawach nak rbanic ja rajoben ri'ilja c'o tre chi congana nokrajo'. 9 Ja Cristowi conforme xuban queri' chake ja tok c'aokc'o na chipan ja kil kamac más chi naconforme chi nokruto' camic. Como jacamic, rumac ja rquiq'uel banon chic chakecani' mta kil kamac kabanon in rmalari'tok bien kotak chi ma xtikaj ta chakij ja

ryewal Dios como ja Cristo arja' xtito'okaxin chipan. 10 Ja Dios xa ok rc'ulel ja tokpeti ja Ralc'wal, xurcam kaj pa kacuenta inja rcamic jari' tzursan kaxin ruq'uin ja Dios.Ja Dios wi conforme xuban queri' chaketok xa ok rc'ulel más chi na conforme chinokruto' camic. Como ja camic oktzurnakchic ruq'uin ja Dios in rmalari' tok bienkotak chi ni xtiyataj nawi' chake ja totajemxin Dios como c'astajnak chic ja Ralc'wal.11 In ma ruyon tari' pro congana noktajininokquicoti camic chakaja' rumac ja xa junkabanon chic ruq'uin ja Dios pro xa rumacja kajaw Jesucristo tok banon queri' chakecomo arja' tzursyon kaxin camic ruq'uin jaDios.

* * * * * * * * * *12 In cani' tre chakaja' ja tok tz'ucarto

ja il mac wawe' chwach'ulew xa rumac junachi chewi' tok tz'ucarto. In tz'ucarto jacamíc chakaja' pro xa rumac ja il mac banitok tz'ucarto. Queri' c'a bantaji, xa jani'be más pa nim ja camíc, xa nokcami jarok winak pro ni kanojelal. Nokcami comook aj'il ok ajmaqui' kanojelal. 13 Masquichipan ja tiempo tok maja'n tiya'i ja leyxin Dios tre ja Moisés pro ni c'o wi' ja ilmac nqueban ja winak tri'. Pro xarwari',ma xbix ta chique chi ley xin Dios ja ma-tiquinimaj comomaja'n tiya'i ja ley chipanari' tiempo. 14 Pro ni xecam wi' ja winakja xeq'ueje' chwach'ulew chipan ja tiempoja xumajto pa rtiempo Adán in xurq'uisa'c'a pa rtiempo Moisés. Masqui ma junanta rwach ja il mac queban chwach ja cani'xuban ja rAdán pro ni xecam wi'. Rumacja rAdán tok tz'ucarto ja camíc in rumac jaJesucristo tok tz'ucarto ja totajem xin Dios.Ja Jesucristo arja' ja To'onel ja tzujunto ojerrmal ja Dios.

15 Pro ja totajem ja nsipaj ja Cristo jari'más chi na samaji chwach ja ilmac ja xubanja rAdán. Congana samaji ja il mac jaxuban jun achi in congana e q'uiy ja winakecamnak rmal. Pro más chi na samaji jatotajem ja nacochij tre ja Dios, más china samaji ja rutzil ja nsipaj chawe ja junchic achi rbina'an Jesucristo in congana eq'uiy ja winak etotajnak rmal. 16 Más china samaji ja totajem ja nsipaj ja Jesucristochwach ja il mac ja xuban ja rAdán. Ja c'arAdán arja' xuban jun il mac in xokyojtaji

ROMANOS 5:17 232 ROMANOS 6:12ja rok winak rmal, itzel chic xokrutz'at jaDios rmal. Promasqui conganaq'uiy rwachja il mac kaban pro ja totajem ja nsipaj jaJesucristo jari' chomarsani nojelal, utz chicnokrutz'at ja Dios rmal. 17Rmal ja il mac jaxuban jun achi chewi' tok xoqui ja camícchakij ja rok winak in xokq'ueje' pa ruk'a'ja camíc. Pro más chi na xtisamaji ja c'ac'ac'aslemal ja nyataj chake rmal ja jun chicachi rbina'an Jesucristo. Ja wi nkacochijtre ja Dios ja nimlaj totajem nuya', wi Diosnbij chic chake chi: —Utz chic nixnutz'at,wi ne' chake, jari' nokoc na rach k'etol taktzij ja Jesucristo chipan jun c'ac'a c'aslemalja mta q'uisic trij.

18 Queri' c'a rbanic, cani' tre ja junachi rbina'an Adán arja' xuban jun il macin rmal ja il mac xuban chewi' tok itzelxokrutz'at ja Dios kanojel ja rok winak.In queri' c'a tre ja jun chic achi rbina'anJesucristo chakaja' arja' xuban jun utzlajsamaj in rmal ja utzlaj samaj xuban chewi'tok nyataj chake kanojel camic chi utzchic nokrutz'at ja Dios chipan jun c'ac'ac'aslemal. 19 Queri' c'a rbanic como cani'tre ja jun achi rbina'an Adán arja' ma xn-imaj ta ja Dios in congana e q'uiy xe'oc eaj'il e ajmaqui' rmal. In queri' c'a tre ja junchic achi rbina'an Jesucristo arja' xnimaj jaDios in congana e q'uiy ja utz nerutz'at naja Dios rmal.

20 Ja c'a Dios tok xuya' ja ley tre jaMoisésjari' xc'utbej chi xa jani' benak más pa nimja ritzelal ja nqueban ja winak. Pro masquibe más pa nim ja il mac pro más chi nabe pa nim ja totajem ja nkacochij tre jaDios. 21 Queri' c'a rbanic utzc'a chi nyatajchic chake ja totajem ja nkacochij tre jaDios utzc'a chi pa ruk'a' chic nokq'ueje'wi'. Cani' tre nabey xa pa ruk'a' ja camícxokq'ueje' wi' in xa nokcam rmal. Pro jacamic utz chic nokrutz'at ja Dios in rmalari'arja' chijutij rmajon rsipaxic chake ja to-tajem. Queri' c'a nuban chake utzc'a chinokeq'ueje' na chipan jun utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij. Pro xa rmal ja kajawJesucristo tok xtiban queri' chake.

61Pro ¿la rubey c'ari' ja wi xa nkabanmás

ja il mac nech'ob ixix? Tac'a jun achi xtibijta: —Anin mta nuban ja wi nbe más pa nim

ja ilmac panc'aslemal comomás chi nanbepa nim ja totajem ja nkacochij tre ja Dios,xtiche' ta. 2 Pro jari' congana itzel na jaxtikaban ta queri'. Ja c'a tok kanimaj ja Je-sucristo xokoc cani' ok camnaki' chwach jailmac,matikasil chic ki' chi rbanic ja ilmac.Ja c'a camic ¿nak moda xtikasil chi ta jutijki' chi rbanic ja il mac? 3Bien turkaj chewenak rc'amonto chake kanojelal ja xokbanbautizar pa rubi' ja Jesucristo. Ja tok xok-ban bautizar jari' nuc'ut chikawach chi ajojjun xokcam ruq'uin ja Jesucristo. 4 Nuc'utchikawach chi ajoj jun xokmuk ruq'uin,xa jun kaban ruq'uin xokkaj kaj chipan jacamíc. Queri' c'a kaban utzc'a chi nq'ueje'can ja tzabuklaj c'aslemal kuc'an in nkuc'ajchic jun c'ac'a c'aslemal. Cani' xuban jaCristo chakaja' arja' c'astaji chiquicojol jacamnaki' como congana samaji ja nimlajpoder rxin ja katata' Dios.

5 Ja wi xa jun kaban ruq'uin ja Jesu-cristo, wi ajoj jun xokcam ruq'uin chwachcruz jari' bien kotak chi ajoj jun chakaja'xkoc'astaji ja cani' xuban arja'. 6 Bienkotak chi ja tzabuklaj c'aslemal ja kuc'annabey jari' jun camsax chwach cruz ruq'uinja Jesucristo. Camsaxi utzc'a chi nka-jsaxi ja rchok'ak' ja ritzel c'aslemal kuc'annabey utzc'a chi nokel libre pa ruk'a' jail mac. 7 Queri' nbij chewe como juncamnak mta moda xtusil ta ri' chi rbanicja il mac. 8 Ja c'a wi ajoj jun xokcamruq'uin ja Cristo jari' bien kotak chi ajojjun nokc'ase' ruq'uin chakaja' chipan junc'ac'a c'aslemal. 9 Como ja Cristo arja'c'astajnak chic chiquicojol camnaki' inbien kotak chi mchita camíc trij, mchitaruk'a' ja camíc tre. 10 Arja' cami pro rmalkil kamac tok cami, ni mchita wi' jutijxticam chi ta. Ja c'a camic c'as chic inja rc'aslemal jari' ocnak ya'bal ruk'ij jaDios. 11 Ja c'a chewe ixix chakaja' tebana'cani' ixcamnak chwach ja il mac, maxtaquixrusil chic. Ja c'a rec'aslemal ixixchakaja' xtoc ta ya'bal ruk'ij ja Dios. Quir-tari' neban jutz'it rumac ja xa jun ebanonruq'uin ja kajaw Jesucristo.

12 Maxta quixmacun chic, maxta teya'rgana ja il mac xtuban ta mandar jarecuerpo xquixrtakchi'ij chi ta chi rbanicjule' itzelal ja cani' nrajo' nuban jakacuerpo como xa ncami ja recuerpo.

ROMANOS 6:13 233 ROMANOS 7:613 Maxta teya' rgana ja il mac xtucoj chita ja rek'a' ewakan chi rbanic jule' itzelalpro ja neban, teya'a' rgana ja Dios. Kasturkaj chewe nak ja rebanon nabey cani'ixcamnak chipan ja rewil emac pro ja c'aDios xixruc'as in xuya' jun c'ac'a c'aslemalchewe. Ja c'a rek'a' ewakan jari' tejacha' paruk'a' ja Dios utzc'a chi noc jule' samajbalbanbal utzil. 14Queri' c'a nbij chewe comoja rixix mtamoda xquixruban tamandar jail mac como ixix ma pa ruk'a' ley ta ixc'owi' pro pa ruk'a' jun Dios ixc'o wi' ja nsipanchewe ja nc'atzin chewe.

* * * * * * * * * *15 Ja c'a camic, como xa nsipax chake ja

totajem xin Dios in mta ruk'a' ja ley chake¿la tibij c'a tzij ari' chi ok libre chic chinkaban ja il mac? Jari' congana itzel nawixta queri' rbanic. 16 ¿La ma ewotak tac'a chewi' nak rbanic tok c'o jun awajaw?Ja rawajaw jari' xa nak ta ja naya' awi'tre in nanimaj ja nbij chawe chi naban.Ja c'a wi naya' awi' tre ja il mac jari' oc-nak awajaw in xa pa camíc natruc'amelwi'. Nowi tre ja Dios naya' wi' awi' ja'Dios ocnak awajaw in natruc'aj chipan junutzlaj c'aslemal. 17 Ja c'a nabey ocnakewajaw ja il mac pro ja camic maltiox tre jaDios chi nojel ec'u'x nojel ewanma enimanchic ja utzlaj tijonem ja ch'obon chewach.18 Ixwasanel chic libre pa ruk'a' ja il mac,ixocnak chic pa ruk'a' ja Dios chi rbanic jarutzil. 19Anin camic nmajon rcojic c'ambaltak tzij chewach utzc'a chi nch'obtaj emwalchi utz ja nintajini nbij chewe. Cani' xebannabey, xecoj ja rek'a' ewakan chi rbanicja ritzelal in chaka benak chaka benak chiil mac xeban pro ja camic tecojo' chic jarek'a' ewakan chi rbanic ja rutzil, kas tach'ajch'oj chic ja rewanma chwach ja Dios.

20 Ja c'a tok c'a ix c'o na pa ruk'a' jail mac ni majun rsamaj chewe ja banojutzil tri'. 21 Pro ¿nak c'a xech'ec trij tokxeban queri'? como nojel ja ma utz taxebanto xa q'uixbal nena' chic rmal camic.Nojel ja ma utz ta xebanto jari' xa pacamíc natruc'amel wi'. 22 Pro ja camicixwasanel chic libre pa ruk'a' ja il mac,Dios chic ja rewajaw in ja nech'ec trij jari'jun ch'ajch'ojlaj c'aslemal. Jari' chipan jautzlaj c'aslemal natruc'amel wi' pro jun

c'aslemal ja ni mta wi' q'uisic trij. 23Queri'nbij chewe como ja tok naban ja il macjari' camíc nattojbexi pro ja tok nac'am jatotajem ja nsipaj ja Dios chake jari' nyatajchawe ja utzlaj c'aslemal ja ni mta wi'q'uisic trij. Jari' nyataj chawe ja tok xa junnaban ruq'uin ja kajaw Jesucristo.

71Wach'alal, ixix bien ewotak nak rbanic

ja ley xin Dios in bien ewotak chi ja leymchita ruk'a' chawe ja tok natcami. 2Cani'tre jun ixok, ja ley xin Dios nbij chi junixok mta moda xtujach can ta ja rchajil jatok c'a c'as na ja rachi. Pro ja c'a wi camirchajil jari' libre chic ja rixok chwach ja leyja chapyon rxin ruq'uin ja rchajil. 3 Ja c'awic'a c'as na ja rchajil in wi nuc'am chic junachi jari' nbix tre chi adulterio ja nuban.Pro ja wi camnak chic ja rchajil jari' librechic ja rixok chwach ja ley ja chapyon rxinruq'uin ja camnak rchajil. Ja c'a wi nc'ule'chic ruq'uin jun chic achi jari' ma adulteriota ja nuban.

4 In cani' nuban ja rixok tok noc parcuenta jun chic achi queri' c'a chewe ixixchakaja' wach'alal, xixcam chwach ja leyutzc'a chi xixoc chic pa rcuenta ja Jesu-cristo. Rumac ja rcuerpo ja Cristo tok ripchwa cruz chewi' tok xixcam chwach jaley in xixoc chic pa rcuenta ja Jesucristoja c'astajnak chic chiquicojol ja camnaki'.Queri' c'a kabanon utzc'a chi q'uiy rwachja rutzil xtikaban ja cani' najo'x chake rmalja Dios chi nkaban. 5 Bien tech'obo' jani'kac'aslemal nabey ja tok kaban xa nak tac'o kagana nkaban. Ja tok c'o je'e nch'a'chake rmal ja ley jari' xa nuc'asmás ja ritzeltak yarinem ja c'o pa tak kanma. Ja c'aritzel tak yarinem congana samaji, xucojkak'a' kakan chi rbanic ja ritzelal utzc'achi q'uiy rwach ja ritzelal kaban pro jule'itzelal ja xa pa camíc natruc'amel wi'. 6Proja camic okwasanel chic libre chwach ja ley,okcamnak chic chwach ja chapyon kaxinnabey. In ja camic c'ac'a chic ja bey kuc'anchi rnimaxic ja najo'x chake rmal ja Dioschi nkaban in ja rEspíritu Santo arja' chicnuc'an kaxin chipan ja bey, ma ja ta ja rojertak costumbre ja tz'ibtal can.

* * * * * * * * * *

ROMANOS 7:7 234 ROMANOS 8:27 Ja wi queri' rbanic ja ley xin Dios ¿nak

c'a nkabij tre nech'ob ixix? ¿La xa itzel jaley? Ma itzel ta. Ja c'a wixta maquita c'olija ley maquita nch'obtaj ari' mwal nak jakas mero rbanic ja il mac. Ja ley nbij chi:—Maxta chaka benak chi nayarij quinakunwinak, ne'e. Pro ja wixta maquita c'oli jaley maquita xinwotakij ari' chi xa il mac janayarij quinakun winak. 8 Pro ja tok bixchwe chi: —Maxta chaka benak chi nayarijquinakun winak, tok xinche'xi, chanim xu-maj samaj ja il mac, nojel rwach ja ritzeltak yarinem xuc'as pa wanma. Queri' c'arbanic como ja tokmatich'obtaj amwal nakja kas mero rbanic ja ley jari' xa matana' jail mac ja naban. 9 Ja nabey ja tok maja'ntich'obtaj mwal nak ja kas mero rbanicja ley anin in utzlaj achi ja nch'ob kaj.Pro ja c'a tok ch'obtaj mwal nak rbanic jamandamiento xin Dios jari' xa jani' xumajsamaj ja il mac pa wanma, xa camíc yatalchic chwij ja nna' kaj chic. 10 Ja man-damiento xin Dios jari' yataj chake utzc'achi nokruc'aj chipan jun utzlaj c'aslemal.Ja chi utzlaj c'aslemal ntzujuj chake jaman-damiento xin Dios xa ek yatal camíc chwijrmal ja xinna' kaj anin 11 como ja tok bixchwe chi: —Ma tayarij ta quinakun winak,tok xinche'xi, chanim xumaj samaj ja ilmac, xinruban engañar, xucoj ja ley chwijin ja ranin ch'obtaj mwal chi xa camíc yatalchic chwij rmal.

12Queri' c'a rbanic ja ley, ma itzel ta, Diosyoyonto. Ja c'a mandamiento ja nkawilchipan ja ley, Dios yoyonto, utzlaj k'etoj tzijnuc'ut, utzil nrajo' chake. 13 Pro wi utzilnrajo' ja mandamiento chwe ¿la rumacc'ari' ja mandamiento tok xinna' kaj chi xacamíc yatal chic chwij? Jari' ma rumac tamandamiento pro rumac ja il mac. Queri'rbanic utzc'a chi bien nch'obtaj kumal nakja kas mero rbanic ja il mac utzc'a chinkotakij chi congana itzel na ja il mac.

* * * * * * * * * *14 Ja ley ma itzel ta como bien ko-

tak chi ja ley ruq'uin ja rEspíritu Santowinakarnakto wi'. No anin xa in winak,inchapon rmal ja il mac. 15 Inchapon comoc'o je'e nban chipan ja nc'aslemal pro xamatich'obtaj mwal nak la tre tok nbanqueri'. Como anin tok nwajo' nban ja rutzilpro matinban. Pro c'o jule' itzelal ja ni

majun ngana ruq'uin jari' nban. 16 Queri'c'a rbanic, anin nban ja ritzelal pro comomta ngana ruq'uin ja ritzelal tri' natz'atwi' chi ja chwe anin ma itzel ta ja ley, utz.17 Ja wi queri' rbanic tibij c'a tzij ari' chi maanin ta ninbanowi ja ritzelal pro ja nbanowijari' ja il mac ja c'ayon wxin. 18 Como aninbien wotak chi ja wanma ni majun utzilc'o chipan. Tibij c'a tzij ari' chi ni ma-jun utzil c'o chipan ja tzabuklaj c'aslemalwc'an. Mta como maquincowini nban jarutzil masqui c'o ngana nban. 19 Anin c'ongana ruq'uin ja rutzil pro matinban jarutzil in ni majun ngana ruq'uin ja ritzelalpro nban ja ritzelal. 20 Ja c'a wi nban jaritzelal ja ni majun ngana ruq'uin tibij c'atzij ari' chi ma anin ta ninbanowi pro janbanowi jari' ja il mac ja c'ayon wxin.

21 In niquirwari' ntz'aton chipan janc'aslemal, ja tok c'o ngana nban ja rutzilmta ari' ja maquita c'oloc pa wanma jaritzelal in numaj ch'a'oj wq'uin. 22 Ja c'akas mero pa wanma congana utz nc'waxajja ley xin Dios. 23 Pro ni c'oloc wi' jun itzelpoder ntz'aton ja c'ayon rxin ja tzabuklajc'aslemal wc'an. Ja ritzel poder ni rmajonwi' ch'a'oj ruq'uin ja utzlaj poder ja c'ayonrxin ja nwi'wanma inninruc'amel preso paruk'a' ja il mac ja c'ayon rxin ja tzabuklajc'aslemal wc'an. 24Congana lawulo' nubanchwe, xa pa camíc ninruc'amel wi'. ¿Nakc'a xquinto'owi pa ruk'a'? 25Maltiox tre jaDios chi arja' inrto'on pa ruk'a' pro xa ru-mac ja kajaw Jesucristo tok rbanon queri'chwe. Queri' c'a rbanic, anin nojel nuc'u'xnojel wanma nya' wi' tre ja utzlaj poder jansamaj pan nwi' wanma chi rnimaxic ja leyxin Dios. Pro ja c'a wi xtinya' wi' tre jaritzel poder ja nsamaj chipan ja tzabuklajc'aslemal wc'an jari' xa ninruc'amel paruk'a' ja il mac chi rbanic ja ritzelal.

81 Rmalc'ari' nbij chewe, ja camic chic

kanojel ja xa jun kabanon ruq'uin ja CristoJesús okwasanel chic libre chipan ja kilkamac in ma xkorutakel ta ja Dios chipanja nimlaj rpokonal. Ajoj c'ari' ja matikaya'chic rgana ja tzabuklaj c'aslemal kuc'anpro ja nkaya' chic rgana ja rEspíritu Santochi arja' nsamaj pa tak kac'aslemal. 2 Ja

ROMANOS 8:3 235 ROMANOS 8:19poder rxin ja rEspíritu Santo jari' inwasy-onel libre. Jari' Espíritu ja yoyon chake junc'ac'a c'aslemal kanojel ja xa jun kabanonruq'uin ja Cristo Jesús in xc'a rmal ja poderrxin ja rEspíritu Santo chewi' tok in librechic pa ruk'a' ja il mac, in libre chic paruk'a' ja camíc. 3 Ja c'a ley xin Dios jari'ma xcowin ta xokruto' ta chipan ja kilkamac. Como xa ok winak chewi' tok maxcowin ta ja ley xuq'uex ta ja ritzel takna'ojkuc'an. Pro ja Dios arja' cowini xokruto',xutakto ja Ralc'wal ja ni xarwari' jun. Petija Ralc'wal, xoc kach winak ja rok aj'il okajmaqui' pro xarwari' mta ril rumac arja'.Rmal kil kamac chewi' tok takto. Queri' c'axuban ja Dios jari' xkajsbej ja poder rxinja il mac ja c'o pa tak kanma ja rok winak.4 Queri' xuban ja Dios utzc'a chi nokcowinchic nkaban ja rutzil ja nbij ja ley chake chinkaban. Ajoj c'ari' ja nokcowini nkaban jarutzil ja matikaya' chic rgana ja tzabuklajc'aslemal kuc'an pro ja nkaya' chic rganaja rEspíritu Santo.

5 Ja c'a wi natban mandar rmal ja tz-abuklaj c'aslemal awc'an xa ja' nach'obja c'o rgana ja tzabuklaj c'aslemal chawechi naban. Pro wi natban mandar rmalja rEspíritu Santo ja' nach'ob ja c'o rganaja rEspíritu Santo chawe chi naban. 6 Jawi ja' nach'ob ja c'o rgana ja tzabuklajc'aslemal chawe chi naban jari' xa pa camícnatruc'amel wi' pro ja wi ja' nach'ob ja c'organa ja rEspíritu Santo chawe chi nabanjari' pa jun c'ac'a c'aslemal natruc'amelwi', ja rawanma janila qui'il nuna' rmal. 7 Jac'a wi ja' nach'ob ja c'o rgana ja tzabuklajc'aslemal chawe chi naban jari' mta aganaruq'uin ja Dios, xa nac'ulla'aj, mta aganananimaj ja ley rxin in c'uluto masqui c'olagana nanimaj pro macatcowini. 8 Ja c'a wiamajon rya'ic rgana ja tzabuklaj c'aslemalawc'an jari' mta moda xtiquicot ta ja Dioschawij.

9 Pro ja rixix ma emajon ta rya'ic rganaja tzabuklaj c'aslemal ewc'an pro emajonrya'ic rgana ja rEspíritu Santo. Queri'emajon rbanic ja wi c'oli ja rEspíritu Santopa tak ewanma. Ja c'a wi ma awc'an taja rEspíritu xin Cristo ma atc'o ta c'ari'pa rcuenta ja Cristo. 10 Pro wi c'oli jaCristo pa tak ewanma jari' ewc'an jun c'ac'ac'aslemal. Masqui c'o camíc trij ja recuerpo

como ja il mac yojo rxin pro mta camíc trijja c'ac'a anma ewc'an como ja Dios utz chicnutz'at ja rec'aslemal. 11 Ja wi c'oli pa takewanma ja rEspíritu Santo ja takonto rmalja Dios, pro jun Dios ja yico rxin ja Jesúschiquicojol camnaki', jari' mismo Dios jayico rxin ja Cristo Jesús arja' xtuya' nachewe chi nc'astaj chi na jutij ja recuerpoixix chakaja'. Masqui c'o camíc trij ja re-cuerpo camic pro nc'astaj chi na jutij rmalja rEspíritu Santo ja c'o pa tak ewanma.

12Queri' c'a rbanic wach'alal, mta kac'asruq'uin ja tzabuklaj c'aslemal kuc'an jaxtikaban ta nak c'o rgana chake chi nk-aban, ma can ta. 13 Ja c'a wi xa neya'rgana ja tzabuklaj c'aslemal ewc'an jari'xa pa camíc nixruc'amel wi' in matewilja utzlaj c'aslemal. Pro ja wi neya' rganaja rEspíritu Santo, wi cow nechap ja tz-abuklaj c'aslemal ewc'an in wi nech'akijcan ja ritzelal ja nrajo' nuban jari' pa junutzlaj c'aslemal nixruc'amel wi'. 14 Queri'rbanic como kanojel ja rokuc'an rmal jarEspíritu Santo ajoj c'ari' ok ralc'wal Dios.15 Cani' chewe ixix wach'alal, tok xec'ulja rEspíritu Santo pa tak ewanma jari' maxuban ta ja Dios chewe ix cani' ta jule'mosoja xa lawulo' nqueban rumac xben ri'ilcani' xebanto nabey pro ja xuban cheweix cani' chak'laj tak ralc'wal. Xa chewi'tok noktzijon ruq'uin ja Dios: —Aba, Nata',nokche' tre. 16 Ch'obtajnak chic kumal chiok ralc'wal Dios in ja rEspíritu Santo arja'mismo nuya' kaseguro chi ok ralc'wal Dios.17 Cani' nban tre jun alc'walaxel c'o junherencia njach tre in queri' c'a chake ajojchakaja', c'o jun herencia xin Dios maja'ntijach chake, ajoj jun xtijach na chake jaherencia ruq'uin ja Cristo. Queri' xtikabanja wi ajoj jun chakaja' matikapokonaj jaxtikatij rpokonal ja cani' xuban ja Cristoutzc'a chi ajoj jun xtiyataj na chake chinch'a'an chakij ja gloria xin Dios ja cani'yatajnak tre ja Cristo.

* * * * * * * * * *18 Como ja rpokonal ja nkatij wawe'

chwach'ulew anin c'o nseguro chi xa manim ta chwach ja nimlaj gloria xin Dios jaxtich'a'an na chakij ja xtik'alajin na pa junk'ij. 19 Ja c'a chicop in tijco'm je'e e cachbilchakaja' xa nak ta ja retz'ucarsanto rmal jaDios eje'e' cani' kas tz'el pon quewach trij

ROMANOS 8:20-21 236 ROMANOS 8:36ja k'ij ja xtik'alajin wi' ja nimlaj gloria xinDios ja xtich'a'an chakij ja rok ralc'wal Dios.20-21 Queri' quimajon rbanic como ja tokxterila' ri' k'ij mchita camíc mchita ak'ayicchiquij tri'. Ja c'a nban chique, newasaxelna libre pa ruk'a' ja camíc in xtich'a'an chicja nimlaj gloria xin Dios chiquij ja cani'xtiban chake ajoj chakaja' ja rok ralc'walDios. Ja kas nabey xecoj pa ruk'a' jarpokonal pro ma quemac ta tok ban queri'chique. Ja Dios arja' chomarsanto nojelawa' wari' pro ni c'o wi' jun k'ij rch'obontoja nerwasajel nawi' libre pa ruk'a' ja camíc.22 Queri' c'a rbanic como bien kotak chini rmajonto wi' ja tijoj rpokonal xa nakta ja tz'ucarsanto rmal ja Dios, conganalawulo' rbanonto rmal, raybento ja k'ij jatok xtiban c'ac'a tre. 23 In queri' chake ajojchakaja', congana lawulo' kabanon rumacja tijoj rpokonal. Lawulo' kabanon masquic'o chic ja rEspíritu Santo pa tak kanma,masqui arja' ocnak kaseguro chi nekila'na nojelal ja tzujun chake rmal ja Dios.Pro congana rmajon ti'onem ja kanma chiraybexic ja k'ij ja tok xkork'alasaj na chi utzja Dios chi ok ralc'wal tokori' tok xtuq'uexja kacuerpo in nuban c'ac'a tre. 24 Queri'nbij chewe como ja kas nabey tok kawilja totajem xin Dios bien ch'obtaj kumalchi nerila' na jun k'ij tok xtiq'uextaji jakacuerpo in nban c'ac'a tre in jari' kaybencamic. Pro como maja'n terila' ja k'ij ja c'axinbij chewe ri' rjawaxic chi nkaybej na.Ja wixta kawilon chic ja k'ij jari' maquitakamajon raybexic ari' camic. 25 Pro wikotak chi nerila' na ja k'ij ja kayben jari' nimaticapuj wi' kac'u'x chi raybexic.

26 In chakaja' ja rEspíritu Santo arja'nokruto' chi rbanic ja makocowini nka-ban ja xa kayon. Cani' tre tok nkabanoración ma kas ta kotak nak ja kas meronc'atzin chake chi nkac'utuj chipan ja ro-ración pro ni c'oloc wi' ja rEspíritu Santopa tak kanma chi kato'ic. Ja tok conganaralal jun problema nkana' kaj tok mako-cowini nkach'ob nak la nkabij chipan jaroración pro ja rEspíritu Santo nokruto'chi rbixic. 27 Ja c'a Dios arja' bien rotaknojelal ja nkach'ob kaj pa tak kanma ja rokwinak in bien rotak chakaja' jani' rna'oj jarEspíritu Santo. Rotak como ja rEspírituSanto tok nokruto' ja rok tinamit xin Dios

chi rbanic ja roración ni rvoluntad wi' jaDios ja nc'utuj.

* * * * * * * * * *28 Ja c'a rajoj bien kotak chi ja Dios

nsamaj chipan xa nak ta nkawil je'e chipanja kac'aslemal, arja' nchomarsaj nojelalja nkawil utzc'a chi c'ol utzil rc'amontochake. Queri' nuban chake ja wi nkajo'ja Dios in wi oksiq'uin rmal chi kawilonja totajem ja rchomarsanto ojer. 29 Arja'ni rotakinto wi' okchinatak ja xtiyuke'kac'u'x ruq'uin, ni rchominto wi' ja xtubanchake chi ja kac'aslemal ajoj queri' xtelija cani' rc'aslemal ja Jesucristo ja Ralc'wal.Queri' xuban chake utzc'a chi noqui ja Je-sucristo nabey winak in ok q'uiy ja nokocrch'alal ja Jesucristo. 30 Queri' rchomintoja Dios ojer ja nuban chique canojel janyuke' quec'u'x ruq'uin, arja' nersiq'uijchi ne'oc ralc'wal, nuban chique cani' mtaquil quemac quibanon in nuya' chique chinch'a'an chiquij ja nimlaj gloria xin Dios.

31 Ja c'a wi queri' rbanon ja Dios chikato'ic, ja wi rcojon ri' ja Dios kuq'uin¿nak ta c'a xticowin ari' chakij nech'obixix? Ni majun. 32 Ja Dios ma xpokonajta xutakto ja Ralc'wal, xarari' jun, xutaktochi xurcam kaj pa kacuenta kanojelal. Jawi ma xpokonaj ta xutakto ja Ralc'wal ¿nakmoda xtipokonaj xtuya' chake ja xa nakta nc'atzin chake? 33 ¿La c'o ta c'a junxticowini xterbij ta tre ja Dios ja kil kamackabanon ja rokcha'on rmal ja Dios? Ni ma-jun como arja' mismo Dios banyon chakecani' mta kil kamac kabanon. 34 ¿La c'ota c'a jun xtibij ta chake chi: —Rjawaxicnetoj ja rewil emac, xtiche' ta chake? Mtacomo ja Cristo Jesús arja' mismo camsaxchwach cruz chi rtojic ja kil kamac inja camic pa riquik'a' ja Dios c'o wi' intri' ntajin wi' nuban orar pa kacuenta.35 ¿La c'o ta c'a jun xticowini xkorlasaj taruq'uin ja Cristo in maquita xkorajo' chicja Cristo rmal? Ni majun nak ta xticowinixtuban ta queri' chake, masqui nkatijrpokonal, masqui kas lawulo' nkaban rmalproblema, masqui nokquisaluj ja netzelankaxin, masqui nkatij wa'al, masqui mchitakatziak nkacoj, masqui xa pa rc'ayewalnokq'ueje' wi' in masqui nokquicamsaj jawinak tza'n espada. 36 Queri' nban chake

ROMANOS 8:37 237 ROMANOS 9:16ja cani' ban chique ja rtinamit Dios ojerin tz'ibtal can quewari': —K'ij k'ij ni pacamíc wi' okc'o wi' pro amwal atat toknban queri' chake. Ja nban chake xaok cani' jule' tak carnelo ja rechapon chinepoch'i, queri' bix tre ja Dios cumal jartinamit. 37 Pro masqui nban chake no-jel awa' ja c'a xinbij chewe ri' pro nijajoj wi' nokch'ocmaji como ja Jesucristonokrajo', cam pa kacuenta in nuya' chakechi nokch'ocmaji. 38 Queri' nbij chewecomo anin bien wotak chi majun nak taxticowini xkorlasaj ta ruq'uin ja Dios inmaquita nokrajo' chic ja Dios rmal. Jawi nokcami owi nokc'ase' na más pro ninokrajo' wi' ja Dios. Ni majun ángel, nimajun itzel espíritu, ni majun k'etol tzijxticowini xkorlasaj ta ruq'uin. Nixtac'aja noktajini nkawil camic in nixtac'a jaxtikawil na chwak cabij xticowini xkorlasajta ruq'uin. 39Nixtac'a ja c'o je'e chicaj, nix-tac'a ja c'o je'e xe' ulew in nixtac'a nak chita ja winakarsan je'e xticowini xkorlasaj taruq'uin ja rajoben ri'il xin Dios ja nkawil jatok xa jun nkaban ruq'uin ja kajaw CristoJesús.

91-3 Pro ja wach tak aj Israel eje'e' mat-

icajo' nquinimaj ja Jesucristo in congananpokonaj quewach, ni matel wi' ja bis chwecumal. Ni katzij wi' ja nbij chewe chicongana ninbison cumal como ja Cristoc'ayon wxin, ma npayil ta ja nbij chewe.Como ja rEspíritu Santo c'o pa wanmachewi' wotak chi ni katzij wi' ja nbij chewe.Ja wixta rubey na ja xquinwasaxel ta paruk'a' ja Cristo in xquintakel ta chipanja rpokonal chi quito'ic ja wach tak ajIsrael in conforme ta chi queri' nbanchwe. 4 Pro makana' maquita e aj Israel,makana' maquita xerucoj ja Dios como eralc'wal. In chakaja' ch'a'an je'e chiquico-jol ja gloria xin Dios. Ja c'a Dios c'o je'echominem xchomarsaj cuq'uin in chiquexuya' wi' ja ley in xuch'ob chiquewachnak nqueban chi nquiyabej ruk'ij ja Dios inq'uiy rwach ja xtzujuj chique. 5 Makana'maquita e quija'tzul can ja rAbraham jarIsaac in Jacob, makana' maquita cach ajIsrael ja Cristo tok xoc kach winak wawe'chwach'ulew. Ja Cristo arja' Dios in majun

ja maquita c'o ruk'a' tre, kas ta xtiya' ruk'ijcamic, chwak in chijutij. Amén.

6 Como e q'uiy chique ja ma quiwilon taja totajem xin Dios ¿la tibij c'a tzij ari' chija Dios ma rbanon ta cumplir ja rtzujuntochique chipan ja rtzobal? Ma queri' tacomo ma canojel ta ja raj Israel ja ni katzijwi' chi e aj Israel chwach ja Dios. 7 Inchakaja' ma canojel ta ja riy rumam can jarAbraham ja ni katzij wi' chi e riy rumamcan chwach ja Dios pro quewa' bin can treja rAbraham rmal ja Dios ri': —Abraham,ruq'uin ja rIsaac xquepi wi' ja rawiy amamja ni katzij wi' chi awiy amam chinwachanin, ne'xi. 8 Tri' c'a nkatz'at wi' chi ja riyrumam can ja rAbraham ja chaka ne'alaxima eje'e' ta ja re'ocnak ralc'wal Dios proja wi atalaxnak rmal ja rtzujunto ja Diosjari' ni katzij wi' chi at riy rumam canja rAbraham chwach Dios. 9 Queri' c'arbanic como ja rIsaac ma chaka ta xalaxipro tzujux tre ja rAbraham rmal ja Diosquewari': —Quewa' juna' ninmelojpi chicjutij awq'uin, tokoc'ari' ja rawixjayil Saranq'ueje' jun ti ral tala', ne'xi ja rAbrahamrmal ja Dios.

10 In ma ruyon tari' pro queri' rbanicchakaja' ja tok Rebeca ec'o ca'i' tak ralpa gracia, e ralc'wal jun achi in jari' achiIsaac ja kamama'. 11-12 Ja c'a Rebeca maja'nque'alaxi ja ca'i' tak ral tok quewa' bix trermal ja Dios ri': —Ja nabey winak arja'xtiban mandar rmal ja rcabal, ne'xi. Queri'bix tre masqui maja'n que'alaxi ja ca'i' takral, masqui mta nak ta quibanon ta tri',nixtac'a quibanon ta ja rutzil in nixtac'aquibanon ta ja ritzelal chakaja'. Queri' c'arbanic utzc'a chi bien nch'obtaj kumal chija Dios nerucha' ja winak echinatak ja c'organa nerucha' in ma rmal ta ja quibanontok nerucha'. 13 Cani' tz'ibtal can chipanja rtzobal Dios quewa' nbij ja Dios ri': —Ja Jacob jari' xel nuc'u'x trij pro xa itzelxintz'at ja rEsaú, ne'e.

14 ¿La tibij c'a tzij ari' chi ma rubey ta januban ja Dios? Jari' mta moda xtuban ta jama rubey ta. 15 Como ja Dios quewa' rbincan tre ja Moisés ri': —Anin xtinpokonajquewach echinatak ja c'o ngana npokonajquewach in xquenbisoj ja c'o ngana xquen-bisoj, ne' tre. 16 Tri' c'a nkatz'at wi' chija Dios ruq'uin arja' c'o wi' wi npokonaj

ROMANOS 9:17 238 ROMANOS 9:33awach owi mani in ma rmal ta chi c'olagana chi npokonax awach rmal in marmal ta chakaja' chi naban jun lucha chinpokonax awach rmal. 17 Cani' tz'ibtal canchipan ja rtzobal Dios tre ja rey Faraónquewa' bix tre rmal ja Dios ri': —Faraón,anin atncojon como rey utzc'a chi nk'alasajjani' ja nimlaj poder ja c'o pa nuk'a' comojari' poder xtincoj chawij in natnkajsaj.Queri' xtinban chawe utzc'a chi nel rbixicja nubi' nojel rwach'ulew, ne'e ja Dios tre.18 Queri' c'a nuban ja Dios, arja' npokonajquewach echinatak ja c'o rgana npokonajquewach in ncowirsaj canma chipan jaritzelal echinatak ja c'o rgana nuban queri'chique.

19 Ja tok nec'waxaj ja c'a xinbij cheweri' seguro chi quewa' nebij chwe ri': —Jawi queri' nuban ja Dios chique winak ¿nakc'a tre tok c'a nuch'a' na chique ja ritzelalnqueban? Ja wi ncajo' owi mani mta modaja maquita nqueban ja ni rchominto wi'arja' chi nqueban, nixche' na chwe. 20 Procomo xa ix winak ¿nak c'a ixocnak wi'chewi' tok nec'ulba' ja Dios? ¿La c'o tac'a jun bojo'y xtibij ta tre ja banyon rxin:—¿Nak tre tok xa quewa' abanon chwe,xtiche' ta tre? 21 Ja banol bojo'y tok c'o junmulaj ch'abak c'o chwach ¿la mta c'a ruk'a'tre ja ch'abak xtuban tre nak c'o rgananuban tre? ¿Lamta ruk'a' tre chi nuban junbojo'y tre ja congana nim ruk'ij in nubanchic jun bojo'y tre ja ma nim ta ruk'ij? 22 JaDios ¿la mta c'a ruk'a' tre chi nuban ja c'organa nuban? Cani' xuban chique ja winakja c'o ryewal chiquij in yatal chiquij chinetakel chipan ja nimlaj rpokonal, arja' xu-coch' ja ritzelal queban, janila rpacienciacuq'uin. Xucoch' masqui nrajo' nk'alasajja ryewal in masqui nrajo' nk'alasaj japoder ja c'o pa ruk'a'. 23 Queri' xubanutzc'a chi nk'alasaj chi janila nim ja gloriarxin ja nuya' chique ja winak ja npokonaxquewach rmal. Eje'e' ri' nij echa'onto wi'ojer rmal chi ne'oc rachbil chipan ja nim-laj gloria rxin. 24 Queri' rbanon chake jarokcha'on rmal, jule' chake ok aj Israel proec'oli ja ma e aj Israel ta ercha'on chakaja'.25 Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosrmal ja profeta Oseas quewa' nbij ja Dios ri':—Jawinak jama e ntinamit ta nabey nerila'na jun k'ij tok xtinbij chique: —Camic

ix ntinamit chic, xquinche' chic chique.Ja winak ja ma xenwajo' ta nabey nerila'na jun k'ij tok xtinbij chique: —Camicnixwajo' chic, xquinche' chic chique, ne'eja Dios. 26 In chakaja', ja bar bix wi' chiquermal ja Dios chi ma e rtinamit ta tri' chipanja mismo lugar xtibix chic wi' chique chie ralc'wal ja c'aslic Dios. Queri' ja tz'ibtalcan. 27 In chakaja' c'oli bin can chique ja rajIsrael rmal ja rojer profeta Isaías, quewa'nbij ri': —Ja raj Israel, masqui congananquesep na qui', masqui congana c'ayewchi ne'altaji pro xama e nim ta ja xquetotajchique. 28 Como ja Dios arja' rbin chic chinutakpi na jun juicio parwi' ja tinamit injari' matuya' más tiempo tre pro nutaktochanim. Queri' rbin can ja rIsaías. 29 Inchakaja' cani' xbij ja rIsaías nabey chiqueja rach tak aj Israel quewari': —Ja Dios jarajaw caj in rwach'ulew ja wixta maquitaxuya' lugar chake chi ec'o jujun chake jamaxecamsax ta cam ta c'a kawach ari' ja rok ajIsrael ja cani' ban chique ja raj Sodoma inchique ja raj Gomorra ojer, ne'e.

* * * * * * * * * *30 Nojel awa' ja nmajon rbixic chewe

quewa' rbanic ri'. Ja winak ja ma e ajIsrael ta ja quibanonto nabey ma ja tane'ocla' wi' il tre ja wi utz quic'aslemal owimani pro ja camic utz chic ja quic'aslemalnutz'at ja Dios pro xa rmal ja yukulbalquec'u'x ruq'uin ja Jesucristo tok nubanqueri' chique. 31Pro ja quibanonto ja raj Is-rael congana ne'ocla' il chi rbanic cumplirjun ley in utz neli ja quic'aslemal rmalnquech'ob eje'e' pro ni ma ecowinnak tawi' quibanon ta cumplir ja ley. 32 ¿Naktre tok ma ecowinnak ta? Ma ecowin-nak ta como ja nquech'ob eje'e' chi xanatij ak'ij ayon chi rbanic cumplir ja nbijja ley xin Dios chake chi nkaban in utzneli ja rac'aslemal rmal pro ni matiqueya'wi' cuenta tre ja Cristo wi rjawaxic chinyuke' ac'u'x ruq'uin owi mani. Ja c'aJesucristo arja' cani' jun abaj ja nq'ueje' paquebey in ja queban eje'e' cani' quechok'cakan chwach ja rabaj. 33 Cani' tz'ibtalcan chipan ja rtzobal Dios quewa' nbij jaDios ja nc'ambej tzij ri': —Bien tec'waxajja xtinbij chewe ri', c'o jun abaj ja nmajonrcojic chipan ja tinamit Sión. Ja c'a winaknquechok' na cakan chwach ja rabaj in

ROMANOS 10:1 239 ROMANOS 10:19nquetij na rpokonal rmal. Pro ja c'a winakja xtiyuke' quec'u'x ruq'uin ja rabaj eje'e'mta moda ja maquita xtiquewil ja totajemxin Dios. Queri' rbin can ja Dios.

101Wach'alal, ja kas ngana anin xtiquewil

ta ja totajem xin Dios ja wach tak aj Is-rael, congana nc'utun tre ja Dios chi ne-totaji. 2 Como anin bien wotak chi con-gana nquetij quek'ij chi rya'ic ruk'ij ja Diospro xa ma ch'obtajnak ta cumal ja kasmero rbey Dios. 3 Como eje'e' ma xcajo'ta cotakij nak rbanic ja utzlaj c'aslemalja nuya' Dios chake pro ja queban, cajo'ta quiwinakarsaj nojoj queyon jun utzlajc'aslemal ja junwi' chi na in mta quiganaruq'uin ja utzlaj c'aslemal ja xin Dios. 4Proxa ma ch'obtajnak ta cumal nak rbanicja ley como ja ley jari' ya'onto rmal jaDios utzc'a chi nokurjacha' can pa ruk'a'ja Cristo. Queri' c'a rbanic utzc'a utznutz'at ja kac'aslemal ja Dios kanojel jayukul kac'u'x ruq'uin ja Cristo.

5 Cani' tz'ibtal can rmal ja Moisés ojerquewa' nbij ri': —Ja wixta c'o jun achixtuban ta cumplir ja ley xin Dios pro ni tanojelal utz ta c'a nel ari' ja rc'aslemal rmal,ne'e. 6 Pro ma c'ayew ta ja nawil ja utzlajc'aslemal ja tok c'o yukulbal ac'u'x ruq'uinja Dios como quewa' tz'ibtal can tre ri': —Maxta quewa' tach'ob kaj pan awanma ri':—Congana c'ayew ja xtibe ta jun chila' chi-caj chi xterc'ama' nojoj ta ja Cristo, maxtacatche'e, 7 owi: —Congana c'ayew ja xtibeta jun cuq'uin ja camnaki' chi xterc'ama'kaj ta ja Cristo, maxta catche'e chakaja'.8 Como xa chanakaj c'o wi' ja utzlaj tzijxin Dios, ma c'ayew ta rilic como jari' tzijnatcowini nabij ruq'uin achi' in natcowininach'ob rij rwach pan awanma. Queri' c'arbanic ja utzlaj tzij ja nuc'ut chikawachja Moisés in ni queri' ja utzlaj tzij ja ka-majon rbixic chique winak camic chakaja',jun tzij ja nuc'ut chikawach nak rbanicja tok nyuke' ac'u'x ruq'uin ja Jesucristo.9 Xa chanakaj c'o wi' como ja wi nabijruq'uin achi' chi ja Jesús arja' rajaw caj inrwach'ulew in wi ruq'uin awanma nanimajchi ja Dios xuyic ja Jesús chipan ja camícjari' nawil ja totajemxinDios rmal. 10Nawilcomo ja tok ruq'uin awanma nanimaj ja

Jesucristo jari' utz nutz'at ac'aslemal jaDios rmal in wi matapokonaj nabij chiquewinak chi yukul ac'u'x ruq'uin ja Jesucristojari' nawil na ja totajem xin Dios. 11 Cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios, quewa'nbij chake ri': —Xa nak ta chi winakilja xtiyuke' ruc'u'x ruq'uin mta moda jamaquita xtuwil ja totajem xin Dios. Queri'ja tz'ibtal can 12 in queri' nbij como xaok jun chwach ja Dios wi ok aj Israel owima ok aj Israel ta como ja kajaw Jesucristoarja' kajaw chi nimlaj kanojelal. Arja' nuya'ja meba'il xin Dios chique xa nak ta chiwinakil ja nec'utun quito'ic tre. 13 Cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios, quewa'nbij ri': —Xa nak ta chi winakil ja nc'utujrto'ic tre ja Kajaw jari' can nuwil na jatotajemxinDios. 14Pro jawinak ¿nakmodaxtiquic'utuj ta quito'ic tre ja wi maja'ntiyuke' quec'u'x ruq'uin? In jun chic ¿nakmoda xtiyuke' ta quec'u'x ruq'uin ja wimaja'n tiya' rbixic chique? In ¿nak modaxtiquic'axaj ta rbixic ja wi mta nyo' rbixicchique? 15 In ¿nak moda xquebe ta winakcuq'uin chi xtequiya'a' ta rbixic chique jawi mta netako'el cuq'uin? Cani' tz'ibtalcan chipan ja rtzobal Dios, quewa' nbijri': —Congana qui'il ja tok c'o jun nekajichiquicojol winak in numaj rbixic chique jautzlaj tzij xinDios ja rc'amontoquicotemal,ne'e.

16 Pro ec'oli ja ma xqueya' ta quixquintre ja utzlaj tzij xin Dios, cani' tz'ibtal canojer rmal ja profeta Isaías, quewa' nbij ri':—Kajaw Dios, xa ma e nim ta ja winak jaquiniman ja utzlaj tzij ja kabij chique, ne'e.17 Ni rjawaxic wi' chi nekaj rbixic ja utzlajtzij cuq'uin winak como ja tok nbix chiquejari' nwinakarsani ja yukulbal quec'u'x inja utzlaj tzij jari' ruq'uin rtzobal Dios npiwi'.

18 Pro ja wach tak aj Israel ¿la maquic'axan ta c'a ja utzlaj tzij? Quic'axancomo cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios, quewa' nbij ri': —Ekajnak chic jarbixic nojel nat nakaj tre ja rwach'ulew,ne'e. 19 Pro ¿la ma cotak ta c'a nak rbanic?Cotak como jari' bix chique ojer rmal jaDios cani' tz'ibtal can rmal ja Moisés que-wari': —Ec'o jule' tinamit ja ma e tinamitta wxin, jule' tinamit ja xa ma e ch'obolta pro ja xtinban chique nenucoj na chi

ROMANOS 10:20 240 ROMANOS 11:14e ntinamit. Ja c'a rixix congana pokonxtena' ja xtinban queri' chique in con-gana nyictaj ewayewal rmal, xeche'xi jaraj Israel rmal ja Dios. 20 In chakaja' jarojer profeta Isaías c'oli xbij chique ja rajIsrael in ma xbej ta ri' chi rbixic chique:—Quewa' nbij ja Dios chewe ri', ne'e jarIsaías: —Ec'o jule' tinamit ja mta nak taqueban chi rotakixic jani' ja nna'oj proja camic cotak chic. Eje'e' ma xquic'utujta chwe chi ninq'ueje' chiquicojol pro jacamic nk'alasan wi' chiquewach. 21 Proja c'a rixix ja rix aj Israel k'ij k'ij ni nbinwi' chewe pan utzlaj tzij: —Quixmelojtowq'uin, inchenak chewe, pro ni maquixn-iman wi', ni mateban wi' ja nwajo' chewechi neban, ne'e ja Dios chique ja rtinamit.Queri' ja tz'ibtal can rmal ja rIsaías.

111Promajutij tech'ob chi ja Dios erch'akin

can ta ja raj Israel como in aj Israel aninchakaja'. Como anin in riy rumam can jarAbraham, ruq'uin ja tribu xin Benjamíninpenak wi'. 2 Ja Dios arja' ma erch'akincan ta ja tinamit Israel como nij ercha'ontowi' ojer chi ne'oc rtinamit. ¿La ma ewotakta c'a ja tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosojer? Como ja rojer profeta Elías arja' xaitzel xutz'at ja queban ja rach tak aj Israelin quewa' xbij tre ja Dios ri': 3—Kajaw Dios,xa equicamsan ja profeta ja xeyo' rbixic jaratzobal, xa quiyojon je'e ja raltar ja barkaya' wi' ak'ij. Ja c'a camic xa nuyon chicanin inc'o can pro ncajo' ninquicamsaj chicanin chakaja', ne' tre. 4 Pro kas turkajchewe ja bix tre ja rElías rmal ja Dios: —Maayon ta como ec'o na wuku' mil achi'i' janenimanwxin jamta jutij exucul ta chwachja rachbal winak rbina'an Baal, ne'xi jarElías. 5 In queri' c'a tre ja tiempo ja rokc'owi' camic ri', okc'o jujun ja rok aj Israel jarokcha'on rmal ja Dios pro xa rmal ja rutziltok xokrucha', xa siptal chake. 6 Ja c'a wisiptal chake mta c'a moda ari' xtikabij tatre chi c'oli kaban ja kach'ecbej ta. Ja wixtac'oli kaban ja kach'ecbej mta c'a moda ari'xtikabij ta tre chi siptal chake.

7 Ja nmajon rbixic chewe ¿nak c'a nuc'utchikawach? Quewa' nuc'ut chikawach ri',ja tinamit Israel congana quimajon rtijicquek'ij chi rch'aquic jun c'aslemal ja utz

ntz'at rmal ja Dios pro xa ma ch'obtajnakta cumal nak rbanic. Pro ja rokcha'onrmal ja Dios c'oli ja c'aslemal yatajnakchake ja utz ntz'at rmal ja Dios. Proja c'a jule' chic eje'e' ni maticajo' wi'nquinimaj ja Dios in ja Dios xeruya' can.8 Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosquewa' nbij ri': —Ja Dios xusach quipensar,c'o paquewach pro matiquetz'at ja nc'utchiquewach in chakaja' c'o quixquin promatiquic'axaj ja nbix chique in niquir-wari' quibanonto camic. Queri' ja tz'ibtalcan. 9 In cani' tz'ibtal can rmal ja rojerrey David chakaja' quewa' nbij ri': —Jatok quimajon rbanic jun nimlaj wa'im chinequicoti chaka jalal tok nekaj na chipanjun rc'ayewal cani' nuban jun chicop toknbe pa trampa. Nyataj na chique rtojbalilja ritzelal quibanon. 10Neq'ueje' na chipanjun k'ekumal utzc'a chi matiquetz'at janc'ut chiquewach. Nquijkalej na nojel jaritzelal ja quibanon in xajutij xtiluque' quijrmal, ne'e ja David.

* * * * * * * * * *11 Queri' c'a queban ja tinamit Israel,

ma xquewil ta ja totajem xin Dios pro ¿latibij c'a tzij ari' chi ni mchita wi' chomtajicchiquij? ¿La queri' ja rchominto ja Dios?Jari' ma queri' ta pro quewa' rbanic ri'. Jaraj Israel tok ma xquinimaj ta ja Jesucristormalc'ari' tok xekaj chic rbixic ja totajemxin Dios cuq'uin ja winak ja ma e aj Israelta. Queri' rchominto ja Dios utzc'a chi jaraj Israel pokon xtiquena' rmal utzc'a chinpi chic jutij quigana chi nquinimaj ja Jesu-cristo. 12 Ja tinamit Israel tokma xquinimajta ja Jesucristo rmalc'ari' tok yataj chic janimlaj utzil xin Jesucristo chique ja jule'chic tinamit wawe' chwach'ulew. Ja tokDios xlasaj chique ja raj Israel ja privilegioja rya'on chique rmalc'ari' tok yataj chic janimlaj utzil xin Jesucristo chique ja winakja ma e aj Israel ta. Ja raj Israel wi c'ol utzilrc'amonto ja tok ma xquinimaj ta pior c'aja tok xterila' ja k'ij tok xtiquinimaj chic chinimlaj canojelal.

13Pro ja camic ewq'uin ixix nintzijon wi'ja ma ix aj Israel ta. Ja Dios arja' inrtakonchi ninesamaj checojol ewanojelal ja maix aj Israel ta in jawa' samaj ri' janila nimruk'ij. 14 Anin nya' ruk'ij jawa' samaj ri' jayatajnak chwe matzij ec'oli chique ja wach

ROMANOS 11:15 241 ROMANOS 11:28tak aj Israel xtiquewil na ja totajemxinDiosrmal, matzij ec'oli chique xtiquiyarij chi naja totajem ja cani' yatajnak chewe ixix rmalja Dios. 15 Ja Dios tok ma xeruc'ul chi taja raj Israel rmalc'ari' tok xixchomtaj chicixix ruq'uin ja ma ix aj Israel ta. Pior c'aja tok xterila' ja k'ij tok xqueruc'ul chicjutij, ja queri' cani' ecamnak nabey procani' nec'astaj chiquicojol camnaki'. 16 Jatinamit Israel eparti'in, e xinDios proni chie jun. Cani' tre jule' k'or, ja wi c'o jutz'ittre nparti'ixi nabey chi noc xin Dios, xinDios c'ari' chi nojelal ja k'or. In cani' trejun che' chakaja', ja wi parti'in ja rc'amalchi noc xin Dios, xin Dios c'ari' chakaja' jatak ruk'a'.

17 Ec'o jule' chique ja tinamit Israel jaxeya' can rmal ja Dios, ban chique e cani'ruk'a' jun che' olivo pro jule' ruk'a' jach'akixto. Ja c'a rixix ja ma ix aj Israel ta ixcani' ruk'a' jun chic che' olivo pro jun che'ja ma ticon ta, jun che' ja xa ruyon penak.Ja xuban ja Dios chewe, xixrucoj como ixcachbil ja tinamit Israel ja ma xeruya' canta, cani' xixruban ingertar ruq'uin jun che'olivo pro jun che' arja' ticyon in camic xajun chic ebanon cuq'uin ja tinamit Israelchi rtijic ja utzlaj c'aslemal ja penak ruq'uinja rc'amal jawa' che' ri'. 18 Pro maxta tena'kaj chi más na nimak ek'ij ixix chiquewachja tinamit Israel ja xeya' can rmal ja Dios.Ja c'a wi neya' ek'ij kas turkaj chewe chi xaix tak ruk'a' ja che', bien tech'obo' chi junche' ma ja ta ruk'a' ntzuku rxin ja rc'amalpro ja rc'amal jari' ntzuku rxin ja tak ruk'a'.

19 Maxla c'o jun chewe quewa' xtibijchwe ri': —Pro ja Dios xerch'akijto jajule' utzc'a chi nokoc ajoj pa quic'axel,maxla xtiche' na chwe. 20 Ni katzij wi'chi xerch'akijto ja jule' pro xa rmal ja maxyuke' ta quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo xachewi' tok xerch'akijto. Ja c'a rixix chakaja'wixta maquita yukul ec'u'x ruq'uin ja Je-sucristo maquita c'a ixrc'ulun ari' ja Dioschi ixocnak tinamit rxin. Rmalc'ari' nbijchewe, maxta teya' ek'ij, ja c'a neban,texbej jutz'it ewi' chwach ja Dios. 21Queri'nbij chewe como ja Dios xerch'akijto jajule' masqui nij e rtinamit wi' ojer inarja' matipokonaj nuban queri' chewe ixixchakaja'. 22Bienmpe' tech'obo' jani' rna'ojja Dios, bien rotak nuya' ja rutzil chawe

pro bien rotak natruban castigar chakaja'.Arja' xeruban castigar ja ma xeniman tarxin pro xuya' ja rutzil chewe ixix in ninuya' wi' ja rutzil chewe ja wi ma xteya'can ta ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo. Nowi xteya' can jari' nixrch'akijtoixix chakaja'. 23 In chakaja' ja jule' jarerch'akinto prowi xtiqueq'uex quina'oj inwi xtiyuke' chic quec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo jari' neruc'ul chic jutij cani' nerubaningertar ruq'uin ja che' ja bar ech'akintowi'. Ja Dios arja' bien ncowini nuban queri'chique. 24 Ja c'a rixix ja ma ix aj Israel ta,ix cani' ruk'a' jun che' ja xa ruyon penak.Ma ruq'uin ta jun che' ixpenak wi' ja ticonrmal ja Dios. Pro ja Dios ma xpokonajta xixruban ingertar ruq'uin jun che' jarticon arja'. Pior c'a chique ja raj Israel jaxech'akixto, eje'e' e cani' ruk'a' jun che' jaticon rmal ja Dios in bien seguro chi ja Diosmatipokonaj xqueruban chic jutij ingertarruq'uin ja che' ja bar ech'akinto wi' nabey.

* * * * * * * * * *25-26 Wach'alal, c'oli ja ma k'alasan ta

nabey pro ja camic Dios rk'alasan chic inja kas nwajo' chewe chi nch'obtaj emwalnak rbanic. Kas ta xtich'obtaj emwal jawa'wari' utzc'a chimatewinakarsaj jule' ena'ojixix eyon in xteya' ta ek'ij rmal. Quewa'rbanic ja rk'alasan ja Dios ri'. Ja tinamitIsrael masqui jule' chique congana e cowmasqui congana nquech'a' ja totajem jarc'amonto ja Jesucristo pro nerila' na junk'ij ja tok xtitotaji ja tinamit Israel pro nichi jun. Pro c'a tokoc'ari' xtibantaj cumplirja wari' ja tok xquetz'akati canojelal ja mae aj Israel ta ja maja'n tiyuke' quec'u'xruq'uin ja Jesucristo. Pro ja tinamit Israelcan ntotaj na cani' tz'ibtal can chipan jartzobal Dios, quewa' nbij ja Dios ri': —C'o jun To'onel ja nwinakar na chipan jatinamit Sión, arja' nuchup nojel ja ma utzta ja quibanonto ja tinamit Israel. 27 Aninc'o jun chominem ja nchominto cuq'uin intok xtinchup ja quil quemac jari' nbanbejcumplir ja chominem, ne'e ja Dios. Queri'ja tz'ibtal can. 28 Como ja tinamit Israelma xquinimaj ta ja utzlaj tzij xin Jesucristormalc'ari' tok e'ocnak chic e rc'ulel ja Diosin rmalc'ari' chakaja' tok xekaji ja utzlajtzij xin Jesucristo ewq'uin ixix ja ma ix ajIsrael ta. Pro como ja Dios nij ercha'onto

ROMANOS 11:29 242 ROMANOS 12:8wi' ojer rmalc'ari' tok c'a nerajo' na. Ru-mac jun chominem ja rchominto cuq'uin jacati't quimama' chewi' ja tok c'a nerajo' na.29Queri' nbij chewe como ja Diosmtamodaxtuq'uex ta ja rna'oj. Ja wi c'oli rsipanchawe nij awxin wari' owi atrcha'on chiatocnak tinamit rxin nij at rtinamit wari'chakaja'. 30 Ja nabey tok maja'n tipeti jaJesucristo ixix ja ma ix aj Israel ta ma xeni-maj ta ja Dios pro ja Dios xpokonaj ewach incamic ewilon chic ja totajem rmal. Como jatinamit Israel ma xeniman ta xa chewi' tokewilon chic ixix ja totajem xin Dios. 31 Inqueri' c'a chique ja tinamit Israel chakaja',eje'e' maquenimani camic pro ja Dios nirchominto wi' chi nerila' na jun k'ij tokxtipokonaj chic quewach in neruto'. Cani'xuban chewe ixix xpokonaj ewach in queri'xtuban chic chique chakaja' npokonaj naquewach. 32 Como ja Dios arja' ni rchom-into wi' chi npokonaj kawach kanojelal jarok winak xa nak ta chi ok winakil. Proja nabey ni rjawaxic wi' chake kanojelalchakaja' chi nkaya' chakij chi xa ma oknimanela' ta. Queri' ja rchominto utzc'achi arja' ncowini npokonaj chic kawachkanojelal in xa rmalari' tok nokruto'.

33 Janila nim ja rchominto je'e ja Dios,congana ja rutzil rya'on chake, conganaxucoj rna'oj, ni majun ja maquita rotak.Ni majun nak ta cowinnak ta rk'i'on tanojel ja rna'oj, ni majun nak ta cowin-nak ta rch'obon ta nojel ja nuban je'e.34 Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosquewa' nbij ri': —Nimajun otakyon nojel januch'ob ja Dios, arja' matic'atzin tre chi c'ochi ta jun xtuya' ta consejo tre. 35Ni majunchake ja rok winak c'o ta kaya'on ta tre jaDios, arja' mta ruc'as kuq'uin. Queri' jatz'ibtal can. 36Queri' nbij como ja Dios arja'winakarsyon nojelal, arja' pa'l trij nojelalin chakaja' noc na nojelal ya'bal ruk'ij. Kasta xtiya' ruk'ij camic, chwak in chijutij.Amén.

121 Wach'alal, camic katz'aton chic

ewq'uin chi ja Dios janila rpokonankawach, janila rbanonto pa kacuentachi kato'ic. Rmalc'ari' congana nbanrecomendar chewe chi netzujuj ja recuerpopa ruk'a' ja Dios chi rbanic ja rvoluntad.Toqui ja recuerpo cani' jun sacrificio pro

jun sacrificio c'asli, jun sacrificio biench'ajch'oj, jun sacrificio ja utz ntz'at rmal jaDios. Jawi queri' neban jari' ni katzijwi' chiya'bal ruk'ij Dios ja neban. 2Maxta tewc'ajixix jun c'aslemal ja cani' quic'aslemalwinak ja xa ruq'uin rwach'ulew yukul wi'quec'u'x. Pro ja neban, k'ij k'ij teya'a' lugartre ja Dios chi arja' nuq'uex ja rena'oj,teya'a' lugar tre chi nucoj c'ac'a tak na'ojchewe. Queri' ta xteban jutz'it utzc'a chinewotakij jani' rvoluntad ja Dios utzc'achi newotakij nak ja utz ntz'at rmal jaDios utzc'a chi newotakij chakaja' chi jarvoluntad ja Dios jari' ni utz wi' in majunnak ta falta tre.

3 Como ja Dios rya'on chwe chi inocnakapóstol rxin ja Jesucristo chewi' tok c'ojun paxbanem nya' chewe ri' chejujunal.Maxta congana ix nimak tena' kaj pro kastech'obo' chi utz nak ja kas mero ebanicchejujunal. Bien tech'obo' chi Dios yoyonchewe ja yukulbal ec'u'x in xa chewi' toknixcowini neban ja samaj xin Dios. 4Queri'nbij chewe como q'uiy rwach ja samaj jayatajnak chake chi nkaban. Queri' rbaniccani' rbanic ja kacuerpo, c'o wi' rsamajkawi' in pakawach in c'o wi' rsamaj kak'a'in kakan, ma jun ta rsamaj chi nojelal.5 In queri' c'a chake ajoj chakaja' ja rokxin Jesucristo, ok q'uiy pro xa jun cuerpokabanonkanojelal, ok cuerpo rxin ja Cristo,xa jun kabanon, kayukla'on ki' chibil takki'.

6 C'o c'a ja yatajnak chake rmal ja Diosja rokocnak wi' pro ma junan ta ja rokoc-nak wi'. Kasamajij c'a ja samaj ja rya'onja Dios chake chikajujunal. Ja wi Diosrya'on chawe chi natcowini naya' rbixic jank'alasaj arja' chawach taya'a' c'a rbixicpro xarwari' rjawaxic chi bien nuc'amri' ja nabij ruq'uin ja tijonem xin Jesu-cristo ja bar yukul wi' kac'u'x. 7 Ja wiDios rya'on chawe chi ne'awilij ja kach'alalque'awilij c'a. Ja wi rya'on chawe chine'atijoj que'atijoj c'a. 8 Ja wi rya'onchawe chi ne'apaxbaj que'apaxbaj c'a. Jawi rya'on chawe chi ne'ato' ja c'o rjawaxicchique que'ato'o' c'a pro nojel ac'u'x nojelawanma. Ja wi rya'on chawe chi ne'awc'ajja kach'alal tatija' c'a ak'ij chi cuc'axic,maxta catsak'orini. Ja wi rya'on chawe chinayukba' quec'u'x ja neti'oni tabana' c'a

ROMANOS 12:9 243 ROMANOS 13:8pro catquicoti chi rbanic.

* * * * * * * * * *9 Tewajo' ewi' pro nojel ec'u'x nojel

ewanma. Itzel tetz'ata' ja ritzelal, kas telec'u'x chi rbanic ja rutzil. 10 Cani' nubanjun winak lok' neruna' ja rch'alal queri'ta c'a neban ixix chakaja' kas lok' tena'a'ewi' chibil tak ewi' in tebana' respetar ewi'chibil tak ewi' chakaja'.

11 Tetija' ek'ij chi rbanic ja samaj jarya'on ja Dios chewe chi neban, maxtaquixsak'orini. Kas ta xtimak'e' ewi'ewanma chi rbanic xa nak ta ja najo'xchewe rmal ja kajaw Jesucristo chi neban.

12 Quixquicoti chi raybexic nojelal jartzujun ja Dios chake. Ja tok c'oli npi chewijtiq'ueje'e ja repaciencia chi rcoch'ic.Maxta quixcosi chi rbanic ja roración.

13 Que'eto'o' ja kach'alal ja c'o rjawaxicchique. Ja tok ec'oli ja nc'atzin posadachique teya'a' quiposada.

14 Ja nebano pokon chewe tec'utuj treja Dios chi nuya' ja rutzil pa quewi',maxta tec'utuj tre chi neruya' chipan junrpokonal.

15 Ja tok ec'oli nequicoti quixquicot ixixcuq'uin chakaja'. Ja c'a tok ec'oli ne'ok'iquixok' ixix cuq'uin chakaja'.

16 Xta jun neban ewanojelal, xta junnech'ob. Maxta congana ix nimak tena'kaj pro ja neban, kas tel ec'u'x chiquij ja retak sencillo chi ne'ewachbilaj. Maxta xa ixk'ola', maxta tech'ob chi congana ewotak.

17 Ja wi c'o junwinak xtibano itzel chewexa nak ta chi winakil maxta teya' rjilrc'axel. Tec'utu' ja rewutzil chiquewach jawinak, maxta xa itzel tiquetz'at ja nebanchiquewach. 18 Ja wi nixcowini kas taqui'il nixq'ueje'e cuq'uin ja winak canoje-lal, maxta c'oli teban ixix ja xa nuyic junch'a'oj chiquicojol. 19 Chak'laj wach'alal, jatok c'o jun xtibano jun itzel chewe maxtateya' rjil rc'axel pro ja neban, tejacha' paruk'a' ja Dios chi arja' nbano castigar rxin.Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosquewa' nbij ja kajaw Dios ri': —Xa nuyonanin yatal chwe chi nya' rjil rc'axel chiqueja winak ja nebanowi ja ritzelal, ne'e.20 Rmalc'ari' tok nbij chewe, wi c'o junec'ulel in wi nk'ak'an rupan teya'a' rway.Ja c'a wi nchakij ruchi' teya'a' ruya'. Ja wiqueri' neban tre jari' q'uixbal xtuna' rmal

in numaj ti'onem ja ranma rmal ja rbanonchewe. 21 Ja tok c'o jun itzel nban chewe, wineya' rjil rc'axel jari' xa nixruch'ec ja ritze-lal. Mejor ja neban, tebana' ja rutzil chiqueja nebano itzel chewe jari' ixix nixch'ecorxin ja ritzelal.

131 Tenimaj ewanojel ja ley ja c'o pa ruk'a'

ja k'etbal tak tzij. Queri' nbij chewe comoni majun k'etbaltzij nwinakari ja maquitaDios nwinakarsan rxin. Ja k'etbal tak tzij jac'oli camic Dios cha'yon rxin. 2 Rmalc'ari'nbij chewe, ja wi napokonaj nanimaj jaley ja c'o pa ruk'a' ja k'etbal tak tzij jari'napokonaj nanimaj ja cha'on rmal ja Dios.Ja c'a winak ja nquipokonaj nquinimaj jaley ja c'o pa ruk'a' ja k'etbal tak tzij eje'e'nquetij na rpokonal rmal. 3 Nquetij comoja k'etbal tak tzij neruban castigar ja rebanol itzelal, ma eje'e' ta ja re banol utzil.Ja wi matewajo' nixban castigar rmal jak'etol tzij tebana' c'a ja rutzil. Ja wi utzil janeban ja c'a k'etol tzij arja' utz nixrutz'at.4Utz nixrutz'at como ja k'etol tzij arja' junajsamajel rxin ja Dios, arja' pa'l chewij chinixruban cuenta. Pro ja c'a wi neban jama utz ta kas texbej ewi' como ja k'etol tzijc'o ruk'a' chewe chi nixruban castigar, machaka ta nbix tre chi k'etol tzij. Arja' junajsamajel rxin ja Dios, arja' cojon chipanja k'etbaltzij chi neruban castigar ja winakja nebanowi ja ritzelal. 5 Rmalc'ari' nbijchewe, ni rjawaxic wi' chi nkanimaj ja leyja c'o pa ruk'a' ja k'etbal tak tzij. Pro ¿la xarmal chi matikaj chakij ja castigo xin Dios,la xa chewi' tok rjawaxic chi nkanimaj?Mni, pro ni rjawaxic wi' chi nkanimaj comobien kotak chi queri' nrajo' ja Dios chakechi nkaban. 6Rmalc'ari' chakaja' tok nkatojimpuesto pa k'etbaltzij. Queri' nbij como jak'etol tak tzij jari' samaj nqueban xin Dioschi nqueban cuenta ja tinamit.

7 Ja tojonem ja rocnak chakij pak'etbaltzij tetojo' pa quek'a' ja yatalchique chi nquec'am chake. Texbej ewi'chiquewach ja yatal chewe chi nexbej ewi'chiquewach. Que'ebana' respetar ja yatalchique chi ne'eban respetar. Canojel xanak ta ja yatal chique chi neban chiquetebana' c'a. 8 Majun nak ta tiq'ueje' wi'ec'as, tetojo'. Pro ja rajoben ri'il jari' cani'

ROMANOS 13:9-10 244 ROMANOS 14:8jun kac'as ja ni matitzur wi' rtojic, maxtatetanba', ni tewajo' wi' ewi'. Ja c'a tokne'awajo' ja winak xa ruq'uin ari' nabanbejcumplir nojelal ja nbij ja ley xin Dios chawechi naban. 9-10 Ja wi ne'awajo' ja winakjari' mta moda xtaban ta jun itzel chiquechewi' ja tok nbij chewe chi ja tok ne'awajo'ja winak xa ruq'uin ari' nabanbej cumplirnojelal ja nbij ja ley chawe chi naban. C'ojun mandamiento xin Dios quewa' nbij ri':—Cani' nawajo' kaj awi' ayon queri' c'atabana' chique ja jule' chic winak chakaja'que'awajo', ne'e. Jari' jun mandamientowi nanimaj xa ruq'uin ari' nabanbejcumplir ja jule' chic mandamiento xa nakta chi mandamiento'il cani' tre ja jule'mandamiento ja xtinbij chewe ri': —Macatoc ta ruq'uin jun ixok ja ma awixjayilta, ma taban ta camíc, ma taban ta alak' inmaxta chaka benak chi nayarij quinakunwinak, ne'e.

11 Ni rjawaxic wi' chi nkanimaj ja cani'nmajon rbixic chewe como ixix bienewotak chi ja tiempo ja rokc'o wi' ri'tiempo chic chi nokc'asoji in nokc'asc'oti.Queri' nbij chewe como c'o chic tiempokaniman ja To'onel kaxin in xa nnakajintoja k'ij tok xtipi chic jutij chi nokruto' pro nichijutij. 12Ntajini nq'uisi ja tiempo rxin jak'ekumal ja rc'an itzelal in xajalal maja'ntelto ja k'ij. Rmalc'ari' nbij chewe, kaya'a'can ja banoj itzelal. Ja nkaban, ni ta ja wi' jasakil xin Dios xtuc'an kaxin chi nokcowininkach'ec ja ritzelal. 13 Kabana' c'a ja rutzilcomo nijawari' yatal chake chi nkaban jarokuc'an rmal ja sakil xin Dios. Maxtatikaban ajoj ja cani' nqueban ja winak jaxa nek'abari in jun pa quechi' nequicotichi rbanic ja ritzelal. Maxta tikaban ajoj jacani' nqueban jule' achi'i' cuq'uin ixoki' jaxa nemacuni in c'o chi namás ja nqueban jamás chi na q'uixbal rbanic. Maxta tikabansíc' ch'a'oj, maxta tiquiakiri ja kanmachiquij winak. 14 Ja nkaban, ni ta ja wi'ja rna'oj ja kajaw Jesucristo xtikawekbej taki'. Ja tok npeti ja ritzel tak na'oj chewematenimaj ta, ma teya' ta rgana.

141 Ja c'a wi c'o jun kach'alal xtekaj

ewq'uin in wi ma kas ta cow ja yukul-bal ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo maxta matec'ul ta. Pro maxta temajla' rch'a'ic tre

chakaja' ja maja'n ticowir je'e tre ja yukul-bal ruc'u'x. 2 Tac'a jule' chique ja kach'alaleje'e' nquech'ob chi ma xajan ta ja nati'ja xa nak ta nati' je'e. Pro ma queri' tanquech'ob ja kach'alal ja ma kas ta cowja yukulbal quec'u'x ruq'uin ja Jesucristocomo eje'e' matiqueti' ja ti'ij. 3 Ja wi atatnati' ja ti'ij maxta que'aban despreciar jakach'alal rmal ja matiqueti' eje'e'. Ja c'awi matati' ja ti'ij maxta tabij chique jakach'alal chi xajan nqueban ja tok nqueti'eje'e'. Como ja Dios erc'ulun chewi' toknbij queri' chewe. 4 ¿Nak c'a atocnak wi'atat tok nak'et tzij chiquij winak ja tokmta ak'a' chique? C'oli jun cajaw jari' jaJesucristo in chwach c'a arja' nequijacha'na wi' cuenta, arja' c'a xtibin chique wiutz ja quibanon owi mani. Anin wotak chicow xquepe'i chi rbanic ja rutzil como jaJesucristo arja' ncowini nuya' chique chiqueri' xtiqueban.

5 Ec'oli ja kach'alal quewa' nquibij ri': —Jawa' jun k'ij ja rokc'o wi' ri' más na nimruk'ij chwach ja jule' chic k'ij, neche'e. Proec'o c'a jule' chic quewa' nquibij ri': —Mnipro ja k'ij nimak ruk'ij chi nojelal, neche'e.Pro jari' ewq'uin c'o wi' chejujunal, kastech'obo' chi utz chejujunal nak ja yatalchewe chi neban. 6 Ja kach'alal ma chakata quigana nquech'ob chi c'o je'e k'ij jamás nimak ruk'ij chwach ja jule' chic k'ijpro rumac chi jari' nquinatbej ja kajawJesucristo. In queri' chique ja jule' chickach'alal chakaja', ma chaka ta quigananquech'ob chi ja k'ij nimak ruk'ij chi noje-lal pro rumac chi jari' nquinatbej ja kajawJesucristo chakaja'. In chakaja' ja kach'alaltok nqueti' ja ti'ij eje'e' nquinataj ja kajawJesucristo como nquimaltioxij tre ja Dios janqueti'. In chakaja' ja jule' chic kach'alaltok matiqueti' ja ti'ij eje'e' nquinataj jakajaw Jesucristo in nquimaltioxij tre ja Diosja nqueti' chakaja'.

7 Queri' c'a rbanic wach'alal como mtajun chake ja c'o ta ruk'a' tre ja rc'aslemalin xtuban ta ja rvoluntad kaj arja' ruyonnixtac'a c'o ta ruk'a' tre ja rcamic chakaja'.8 Ja wi okc'asli, xa rmal chi nkaya' ruk'ijja kajaw Jesucristo tok okc'asli. Ja c'a winokcami, xa rmal chi nkaya' ruk'ij ja kajawJesucristo tok nokcami. Queri' c'a rbanic,ja wi okc'asli owi nokcami xarwari' nij ok

ROMANOS 14:9 245 ROMANOS 15:3rxin wi' ja kajaw Jesucristo. 9Xc'a rmalari'ja tok cami ja Cristo in tok c'astaji chiquico-jol camnaki'. Arja' cami in c'astaji utzc'achi xoc kajaw kanojelal ja rok winak tantochake ja rokc'asli in chique ja camnaki'chakaja'.

10 ¿Nak c'a tre tok jule' chewe xa nquecojqui' como e k'etol tak tzij chiquij jule'kach'alal? In ¿nak c'a tre chakaja' tokjule' chic chewe xa nequeban despreciarjule' chic kach'alal? Ma rubey ta ja nebancomo nerila' na jun k'ij tok nokc'amarelchwach ja k'etbaltzij xin Cristo pro kano-jelal. 11 Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios quewa' nbij ja kajaw Dios ri': —Anin inc'aslic Dios in ni katzij wi' ja xtinbij cheweri', nerila' na jun k'ij tok puersa nexuque'na ja winak chinwach pro ni canojelal inquewa' xtiquibij chwe ri': —Atat ja ratDios, xqueche' na chwe, ne'e ja kajaw Dios.Queri' ja tz'ibtal can. 12 Queri' c'a rbanic,nekajacha' na cuenta chwach ja Dios chika-jujunal.

* * * * * * * * * *13 Rmalc'ari' nbij chewe, ma tikacoj chi

ta ki' como ok k'etol tak tzij chiquij jakach'alal. Mejor ja nkaban, bien kabana'cuenta, maxta c'oli tikaban ja xa noquicani' jun trampa chwach jun kach'alal innkaji ja kach'alal chipan ja il mac kumal.14 Anin bien wotak chi ma xajan ta nkati'xa nak ta nkati' je'e, bien wotak chi xa ju-nan nkach'ob ruq'uin ja kajaw Jesús trewa'wari'. Pro wi c'o jun achi wi nuch'ob chic'o je'e ja xajan nti'i in wi xuti' jari' xajanja xuban. 15 Pro wi kas k'alawachili nati'jun nakun chwach jun kach'alal in wi xanyojtaji ja kach'alal amwal jari' bien k'alajchi matawajo' ja kach'alal. Maxta xa rmalja nati' tok xtiyojtaj jun kach'alal amwal,makana'maquita cami ja Cristo pa rcuenta.16Maxta ma tewajo' ta ewi' in xta rmalari'tok itzel netzijoni ja winak tre ja utzlaj tzijja rc'amonto ja Jesucristo chewe. 17 Queri'nbij chewe como ja tok nokq'ueje' chipan jagobierno xin Dios ma ja ta nrajo' chi nok-tzijon tre nak ja nkati' in nak ja matikati',ma queri' ta. Pro ja tok nokq'ueje' chipanja gobierno xin Dios quewa' nrajo' ri', chinkuc'aj jun utzlaj c'aslemal, in jun chic,chi mta síc' ch'a'oj nkaban chibil tak ki',

in jun chic, chi xa jun nkaban ruq'uin jarEspíritu Santo in nkana' ja quicotemalxin Dios rmal. 18 Queri' nrajo' ja Cristochake chi nkaban in wi nkanimaj jari' nelruc'ux ja Dios chakij rmal in ja winak utznokquetz'at rmal chakaja'.

19 Rmalc'ari' nbij chewe, bien kach'obo'rij rwach nak nkaban utzc'a chi mta síc'ch'a'oj chikacojol, bien kach'obo' rij rwachnak nkatobej ki' chibil tak ki' utzc'a chinq'uiy más ja yukulbal kac'u'x ruq'uin jaJesucristo. 20 Maxta xa rmal ja nati' tokxtiyojtaji ja obra xin Dios. Ni katzij wi' chima xajan ta nkati' xa nak ta nkati' je'e. Prowi kas k'alawachili nati' jun nakun chwachjun kach'alal in wi nyojtaji ja kach'alalamwal jari' ma rubey ta ja naban. 21Mejorja nkaban, ma tikati' ta ja ti'ij chwach junkach'alal ja wi xa nyojtaji ja kach'alal rmal.In chakaja' ma tikatij ta vino chwach in matikatij ta xa nak ta chwach ja wi xa ntz'ilorirc'aslemal ja kach'alal rmal. 22 Atat wiawotak chi ma xajan ta nkati' xa nak tankati' je'e mejor xa pan awanma nq'ueje'wi' chwach ja xa nayabej ak'ij como ja Diosrotak ja c'o pan awanma. Congana qui'ilchake ja tok kotak chimaxajan ta ja nkabanje'e in tok matiti'oni ja kaconciencia rmal.23 Pro ja tok ma awotak ta wi xajan nati'jun nakun owi ma xajan ta in wi xati' jari'ma utz ta ja xaban. Ma utz ta como xa ca'i'ac'u'x xati'. Ja c'a wi c'oli naban xa nak tapro wi xa ca'i' ac'u'x naban jari' il mac janaban.

151 Ja c'a rajoj ja cow chic ja yukulbal

kac'u'x ruq'uin ja Jesucristo yatal chakechi nq'ueje'e ja kapaciencia cuq'uin jakach'alal ja ma e cow ta, ruq'uin ta pacien-cia quekato'o' tre ja maja'n tich'obtaj je'ecumal. Ma yatal ta chake chi nkaban ja xanak ta c'o kagana nkaban. 2 Pro ja nkaban,quekaya'a' pa cuenta ja kach'alal, kabana'ja c'ol utzil rc'amonto chique utzc'a chincowir más ja yukulbal quec'u'x ruq'uin jaJesucristo. 3 Quirtari' nkaban jutz'it comoja Cristo arja' ma rgana ta ja xuban prorvoluntad ja Tatixel ja xuban cani' tz'ibtalcan chipan ja rtzobal Dios quewa' nbij jaCristo tre ja Tatixel ri': —Ja pokonlaj taktzij ja quibij chawe atat chwij anin kaj

ROMANOS 15:4 246 ROMANOS 15:20wi', ne'e ja Cristo. Queri' ja tz'ibtal can.4 Xa nak ta ja tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios ojer jari' ma chaka ta tz'ibtali, rumacchi nokrpaxbaj. Ja tz'ibtal can ojer jari'nuya' ja kapaciencia chi rcoch'ic ja nkawilje'e chipan ja kac'aslemal in nyukba' máskac'u'x chakaja'. Jari' rc'amonto chakeutzc'a chi nokquicoti chi raybexic ja tzu-jun chake rmal ja Dios. 5 Ja Dios ruq'uinarja' npi wi' ja kapaciencia, arja' nyukbankac'u'x. Dios ta c'a xtiyo' chewe chi xajun neban como cani' nrajo' ja Cristo Jesúschewe chi neban. 6 Quirtari' neban jutz'itutzc'a chi xa jun neban chi rya'ic ruk'ij jaDios ja Tatixel rxin ja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *7 Xa chewi' tok nbij chewe maxta ma

tec'ul ta ewi'. Cani' xuban ja Cristo chakexokruc'ul kanojelal quirtac'ari' neban ixixchakaja' tec'ulu' ewi' utzc'a chi xtiyatajna más ruk'ij ja Dios emwal. 8 Quewa'rbanic ri' ja nmajon rbixic chewe, peti jaJesucristo wawe' chwach'ulew, xurbana' jasamaj xin Dios chiquicojol ja raj Israel.Queri' xuban utzc'a chi nkatz'at chi jaDios arja' ni nuban wi' cumplir ja ntzujuj.Xurbana' ja samaj utzc'a chi jari' xbanbejcumplir ja rtzujun can ojer ja Dios chiqueja rAbraham ja rIsaac in Jacob. 9 In junchic, xurbana' ja samaj utzc'a chi nqueya'ruk'ij ja Dios ja winak ja ma e aj Israel tacomo ja Dios xpokonaj quewach chewi' toknqueya' ruk'ij. Cani' tz'ibtal can chipan jartzobal Dios quewa' nbij ri': —Rmalc'ari'tok xtinya' na ak'ij chiquicojol ja winakja ma e aj Israel ta in xtinbixaj na abi'chiquicojol chakaja', ne'xi ja Dios. 10 In junchic ja tz'ibtal can quewa' nbij ri': —Ixix jama ix aj Israel ta quixquicot cuq'uin ja rti-namit Dios, ne'e. 11 In jun chic quewa' nbijri': —Teya'a' ruk'ij ja kajawDios ewanojel jama ix aj Israel ta, tiquiya'a' ruk'ij ja winakpro ni canojelal, ne'e. 12 In jun chic jatz'ibtal can rmal ja rojer profeta Isaías treja Cristo, quewa' nbij ri': —C'o jun To'onelnalax na, arja' riy rumam can ja rIsaí.*Arja' xtoc na rey pa quewi' ja winak ja ma eaj Israel ta in ja reje'e' kas xquequicoti chiraybexic nojel ja rtzujun can ja Dios chique.Queri' ja tz'ibtal can. 13 Ja Dios arja' nyo'

chake chi nokquicoti chi raybexic nojel jartzujun can chake. Arja' ta c'a xtiyo' chewechi nnoji ja quicotemal pa tak ewanma,arja' ta xtiyo' chewe chi xa jun neban, jari'nuya' chake ja tok yukul kac'u'x ruq'uinja Jesucristo. Quirtac'ari' neban utzc'a chinsamaji ja poder rxin ja rEspíritu Santo patak ewanma in rmaltari' kas ta npulintoja quicotemal pa tak ewanma chi raybexicnojel ja rtzujun can chake ja Dios.

14 Ja chwe anin wach'alal bien wotak chinojnak ja rutzil pa tak ewanma in wotakchakaja' chi bien ch'obtajnak emwal ja ti-jonemxin Jesucristo in nixcowini nepaxbajewi'. 15 Pro c'o je'e xintz'ibaj chipan awa'jun carta ri' ja rewotak chic pro ma xinna'ta wi' xintz'ibaj chipan como matinwajo'chi nemestaj. Como anin c'o jun privilegioncochin tre ja Dios ja c'o chi nukul chewi'tok xintz'ibaj chipan. 16 Ja Dios rya'on chwechi nintajini nban ja samaj xin Jesucristochiquicojol ja winak ja ma e aj Israel ta,rya'on chwe chi nch'ob chiquewach ja ut-zlaj tzij xin Dios. Jari' samaj rya'on ja Dioschwe utzc'a chi nenujach ja ma e aj Israelta pa ruk'a' utzc'a chi ne'oc e cani' junsacrificio ja nentzujuj chwach ja Dios projun sacrificio ja utz ntz'at rmal ja Dios, junsacrificio ja ch'ach'ojirsan rmal ja rEspírituSanto.

17Rmalc'ari' tok congana ninquicot rmalja samaj xin Dios ja nbanon pro jari' nmal-tioxij tre ja Jesucristo. 18 Como ja samajja nmajon rnataxic chewe, ja Cristo arja'samaji pa wanma chi rbanic, mchita junsamaj nnataj. Queri' xuban ja Cristo, arja'xuc'an wxin chi rbanic ja samaj chiquicojoljama e aj Israel ta utzc'a chi eje'e' nyuke' naquec'u'x ruq'uin. Ja Cristo xuc'an wxin trenojel ja xinbij chique in tre nojel ja xinbanchiquicojol chakaja'. 19 Ja Cristo xuya' chwechi xinbannimak takmilagro in xuya' chwechakaja' chi congana samaji ja poder rxinja rEspíritu Santo chipan ja samaj xinban.Queri' c'a rbanic ja samaj nbanon, nojel natnakaj xinbij wi' ja utzlaj tzij xin Jesucristo,xinmajel rbixic pa Jerusalén in xinekaji c'apan Ilírico. 20Pro congana ntijon nuk'ij chirbixic ja utzlaj tzij pa tak lugar ja barmaja'ntekaj wi' rbixic ja Cristo como ma ja tancanoj ja xquinesamaj ta pa jun lugar ja bar

* 15:12 Ja rIsaí arja' rtata' ja rojer rey David.

ROMANOS 15:21 247 ROMANOS 16:9ticon chi wi' ja samaj xin Jesucristo rmaljun chic ajsamajel. 21 Pro xinban cumplirja cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios,quewa' nbij ri': —Ja winak ja maja'n tekajrbixic ja Cristo cuq'uin nerila' na jun k'ijtok xticotakij na rwach. Ja winak ja maja'ntiquic'axaj nak rbanic nerila' na jun k'ij tokxtich'obtaj na cumal nak rbanic. Queri' jatz'ibtal can.

* * * * * * * * * *22 Rumac c'a ja nsamaj chewi' ja tok

ma incowinnak ta inbenak ta ewq'uinmasqui q'uiylaj mul nch'obon chi ninbeewq'uin. 23 Pro ja camic mchita samajnban chipan ja jule' lugar ja rinsamaj-nak wi' in tuban q'uiylaj juna' ja fuertengana ninbe ewq'uin 24 rmalc'ari' toknch'obon chi ninbe ewq'uin. Como c'ojun nviaje nenbana' España nch'obon chinink'ax na ewq'uin chipan ja viaje. Ja c'atok xquinekaj ewq'uin janila ninquicoti janinq'ueje' checojol masqui xa jurata. Ja c'atok xquinel chic checojol nineto'el ta jutz'ittre ja nviaje. 25 Pro ninbe na pa Jerusalénnabey como c'o jun ayuda jachon chwe chinenya'a' chique ja tinamit xin Dios ja rec'ochila'. 26 Como ja kach'alal ja rec'o chipanja ca'i' departamento Macedonia in Acayaeje'e' nojel quec'u'x nojel canma quemoljun ayuda in camic nquetakel cuq'uin jatak meba'i' ja rec'o cuq'uin ja tinamit xinDios ja rec'o pa Jerusalén. 27 Eje'e' ma eaj Israel ta pro kas qui' quec'u'x queya'ja rayuda chique ja raj Israel pro ni yatalwi' chique chi nqueya' como c'oli cani' junquec'as cuq'uin. C'oli quec'as como eje'e'tok quewil ja totajem xin Dios, cumal jaraj Israel tok quewil. Chewi' c'a ja tokyatal chique chi nequeto' ja raj Israel trejun ayuda. 28 Ja c'a tok xtitzur mwal,tok xtijachtaj can mwal ja rayuda c'ac'ari'xtenbana' chic ja nviaje España in nink'axna ewq'uin chipan ja viaje. 29 Ja c'a tokxquinekaj ewq'uin anin wotak chi kas nnojna ja quicotemal pa tak kanma rumac jautzlaj tzij xin Cristo.

30 Ja camic wach'alal, como ixix newajo'ja kajaw Jesucristo in como c'oli ja ra-joben ri'il xin Dios pa tak ewanma ja ya'onchewe rmal ja rEspíritu Santo rmalc'ari'tok congana nban recomendar chewe,quineto'o', tebana' jun lucha chi rbanic

orar pa ncuenta. 31 Tec'utuj tre ja Dios chiarja' ninruto' pa quek'a' ja winak ja mati-cajo' nquinimaj ja Jesucristo ja rec'o chipanja departamento Judea. In jun chic, comonenjacha' na ja rayuda chique ja tinamitxin Dios ja rec'o pa Jerusalén tec'utuj treja Dios chi eje'e' nquec'am ja rayuda chwe.32Quirtari' neban jutz'it utzc'a kas qui'il jatok xquinekaj ewq'uin ja wi rvoluntad Diosutzc'a kas nxuc'uxu'i ja kanma ewq'uin.33 Dios ta xtiq'ueje' ewq'uin ewanojelal,arja' nyowi ja quicotemal. Amén.

161 Camic c'o jun kach'alal ixok ntakel

ewq'uin rbina'an Febe, arja' jun ajsamajelchipan ja riglesia ja c'o chipan ja tinamitCencrea. 2 Ja c'a tok xtekaj ewq'uin con-gana nban recomendar chewe chi nec'ulpa rubi' ja kajaw Jesucristo como nijawari'yatal chake chi nkaban ja rok tinamit xinDios. Ja kas nwajo' chewe chi neto' jakach'alal Febe tre xa nak ta nc'atzin trecomo arja' e q'uiy ja kach'alal erto'on inchakaja' inrto'on anin.

3 Teya'a' rutzil rwach ja rAquila rachbilPriscila, eje'e' e wachbil chipan ja samajxin Cristo Jesús 4 in queban jutij jutz'itlaj xecami chi nto'ic. Anin janila nmal-tioxij chique pro ma nuyon ta anin nmal-tioxij chique pro canojel ja kach'alal ja mae aj Israel ta ja rec'o pa tak iglesia je'eeje'e' nquimaltioxij chique chakaja'. 5 Inchakaja' teya'a' rutzil quewach ja rigle-sia ja nquemol qui' pa cochoch. Teya'a'rutzil rwach ja chak'laj kach'alal Epeneto,arja' kas yuke' ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristonabey chiquewach ja jule' chic kach'alalja rec'o chipan ja departamento Acaya.6 Teya'a' rutzil rwach ja María, arja' con-gana jun samaj rbanon checojol. 7 Teya'a'rutzil rwach ja rAndrónico rachbil Junias,eje'e' e wach tak aj tinamit in kaban jutijxa junan katij pa che' cuq'uin. Kas lok'nena'i ja rAndrónico in Junias chiquicojolja rapóstol in chakaja' yuke' quec'u'x eje'e'nabey ruq'uin ja Cristo chinwach anin.

8 Teya'a' rutzil rwach ja rAmplias, arja'chak'laj kach'alal como arja' chakaja' xajun rbanon ruq'uin ja kajaw Jesucristo.9 Teya'a' rutzil rwach ja Urbano como ju-nan xoksamaj ruq'uin pa rcuenta ja Cristo.

ROMANOS 16:10 248 ROMANOS 16:27Teya'a' rutzil rwach ja chak'laj kach'alalEstacas chakaja'. 10 Teya'a' rutzil rwach jarApeles, arja' ni k'alaj wi' chi xa jun rbanonruq'uin ja Cristo. In teya'a' rutzil quewachchakaja' ja rec'o pa rochoch ja rAristóbulo.11 Teya'a' rutzil rwach ja Herodión, arja'wach aj tinamit. In teya'a' rutzil quewachchakaja' ja rec'o pa rochoch ja Narciso ja xajun quibanon ruq'uin ja kajaw Jesucristo.12 Teya'a' rutzil quewach ja Trifena rachbilTrifosa, eje'e' e ajsamajela' rxin ja kajawJesús. In teya'a' rutzil rwach chakaja' jachak'laj kach'alal Pérsida, arja' conganajun samaj rbanon pa rcuenta ja kajaw Jesús.13 Teya'a' rutzil rwach ja Rufo, arja' junajsamajel cha'on rmal ja kajaw Jesucristo inteya'a' rutzil rwach ja rute' chakaja' comoarja' xuban chwe in cani' chak'laj ral. 14 Injule' chic ja teya'a' rutzil quewach ri', Asín-crito, Flegonte, Hermas, Patrobas, Hermesin canojel ja kach'alal ja rec'o cuq'uin. 15 Injule' chic ri', Filólogo rachbil Julia, Nereorachbil ja rana', Olimpas in canojel ja tina-mit xin Dios ja rec'o cuq'uin.

16 Ja tok nemol ewi' teya'a' rutzil ewachchibil tak ewi' pro ruq'uin ta ja rajoben ri'ilxin Dios. Ja jule' chic kach'alal ja nque-mol qui' pa rubi' ja Cristo, eje'e' nquetakelrutzil ewach ixix.

17 Camic wach'alal congana nbanrecomendar chewe, tebana' cuentachiquewach ja re ticol tak división inch'a'oj, jule' winak ja nqueya' jun tijonemja matuc'am ri' ruq'uin ja tijonem jac'ut chewach ixix, ma que'ewachbilajta. 18 Eje'e' ri' winak ma ja ta ja kajawJesucristo nquinimaj pro xa quivoluntadeje'e' nqueban kaj queyon. Congana buentak tzij nquibij, kas nek'oloni pro jari' xanequibanbej engañar ja kach'alal ja re taksencillo. 19 Ja c'a rixix wach'alal, bienotakin chic nojel nat nakaj chi congananixnimani in congana ninquicot chewijrmal xarwari' nwajo' chewe chi bientech'obo' nak rbanic ja banoj utzil inxtiq'ueje' ta nat chewe ja banoj itzelal. 20 Jac'a Dios ja nyowi ja quicotemal arja' nkajsajna chanim ja rchok'ak' ja Satanás in nbe jaSatanás xe' ewakan. Ja camic xtiq'ueje' taewq'uin ja rutzil ja nkacochij tre ja kajawJesucristo. Amén.

21 Ja Timoteo ja wachbil chipan ja samaj

xin Jesucristo arja' nutakel rutzil ewach inqueri' nqueban chakaja' ja Lucio, ja Jasónin Sosípater, eje'e' e wach tak aj tinamit.

22 Ja Tercio arja' rmajon rtz'ibaxic jawa'carta ri' in arja' chakaja' nutakel rutzilewach pa rubi' ja kajaw Jesucristo.

23 Ja Gayo nutakel rutzil ewach, arja'rya'on ja nposada in pa rochoch arja' nque-mol wi' qui' ja riglesia canojel. Ja Erastoja tesorero xin tinamit arja' nutakel rutzilewach in queri' nuban ja kach'alal Cuartochakaja'.

24Xtiq'ueje' ta ewq'uin ewanojel ja rutzilja nkacochij tre ja kajaw Jesucristo. Amén.

* * * * * * * * * *25 Ja camic ja kas nwajo' anin chi ja Dios

ni ta xtiya' wi' ruk'ij pro ni ta chijutij. JaDios arja' bien ncowini ncowirsaj ec'u'xutzc'a chi cow nixpe'i chi rnimaxic ja Jesu-cristo. Queri' nbij ja utzlaj tzij ja nmajonrbixic chewe, jule' tzij ja nuc'ut chikawachnak rbanic ja Jesucristo. Jawa' utzlaj tzijri' nij awatalto wi' jaru' pa tiempo kastz'ucarnakto ja rwach'ulew pro ja camick'alasan chic chikawach. 26 Ja Dios arja'rk'alasan chic chikawach camic ja utzlajtzij in chakaja' c'o je'e ja quitz'iban can jarojer tak profeta xin Dios ja noqui camicchi rk'alasbexic ja utzlaj tzij chiquewachja winak pro ni chiquewach canojelal jawinak xa nak ta chi tinamital ec'o wi'. Jac'aslic Dios ja ni mta wi' camíc trij arja'rya'on jun orden chi nk'alasaxi ja utzlajtzij chiquewach canojel ja winak utzc'a chieje'e' nyuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristoin nquinimaj. 27 Rumac c'a ja Jesucristochewi' tok nbij chewe, kaya'a' ruk'ij ja Diosja ni xarwari' jun chi Dios, junDios jamajunnak ta nk'i'o ta ja rna'oj. Ni ta xtiya' wi'ruk'ij camic, chwak in chijutij. Amén.

1 CORINTIOS 1:1 249 1 CORINTIOS 1:18

1 CORINTIOS1 Anin ja rin Pablo in apóstol rxin

ja Jesucristo jari' samaj Dios yoyonchwe. Anin wachbil ja kach'alal Sóstenesnkatz'ibaj jawa' carta ri' 2 in nkatakelewq'uin wach'alal ja rix iglesia ja rixc'ochipan ja tinamit Corinto. Ja Dios arja'ixrparti'in chi neban ja rsamaj pro xarmal ja xa jun ebanon ruq'uin ja CristoJesús ja tok rbanon queri' chewe. Arja'ixrcha'on chi ixocnak ix tinamit rxin in maeyon ta ixix ja rbanon queri' chewe, queri'rbanon chique chakaja' canojel ja winak janquinataj rubi' ja kajaw Jesucristo xa nakta chi tinamital ec'o wi'. Ja Jesucristo arja'cajaweje'e' in kajawajoj chakaja'. 3 Ja rutzilja nsipaj ja Dios chake rachbil ja quicotemalxin Dios ja tari' xtecochij más tre ja katata'Dios in tre ja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *4Anin ni nmaltioxij wi' tre ja katata' Dios

rmal ja rutzil ja recochin tre jari' yatajnakchewe pro xa rmal ja xa jun ebanon ruq'uinja Cristo Jesús tok yatajnak chewe. 5 Cani'tre ja rtzobal Dios janila yatajnak chewechi neya' rbixic in janila ch'obtajnak emwalchakaja' jari' cani' jun nimlaj meba'il yata-jnak chewe pro xa rmal ja xa jun ebanonruq'uin ja Jesucristo tok yatajnak chewe.6 Ja Dios arja' samajnak pa tak ec'aslemaljari' xyabej eseguro chi ni katzij wi' nojelja kabij ajoj chewe tre nak rbanic ja Cristo.7 Queri' ebanon, mta falta chewe tre jankacochij je'e tre ja rEspíritu Santo in kasnixquicoti chi raybexic ja kajaw Jesucristoja tok xtipi chic jutij. 8 Ja Dios arja' ni mtawi' ja maquita xtiq'ueje' ewq'uin maquitaxtuya' chewe chi cownixpe'i. Queri' nubanchewe utzc'a chi majun nak ta xquixchap-bexi ja tok xtipi chic jutij ja kajaw Jesu-cristo. 9 Como ja Dios arja' ni mta wi' jamaquita xtuban cumplir ja rtzujun chewe,arja' xixsiq'uini in xbij chewe chi ix rachbilchic ja Ralc'wal jari' ja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *10 Pro camic wach'alal anin congana

nban recomendar chewe chi xta jun neban.Pa rubi' ja kajaw Jesucristo nbij chewe

ewanojelal chi xta jun neban, maxta ca'i'oxi' grupo teban. Pro ja kas nwajo' chewechi xta jun nech'ob in xta jun nel wi' ja ne-chomij je'e. 11 Queri' nbij chewe wach'alalcomo anin xurkaj rbixic wq'uin chi c'och'a'oj neban chibil tak ewi'. Ja rec'o parochoch ja kach'alal Cloé eje'e' xe'urbinchwe. 12 Bix chwe chi xa división nebancomo jun nbij: —Anin in xin Pablo, ne'e,in jun chic nbij: —Mni, anin in xin Apolos,ne'e, in npi chic jun nbij: —Mni, anin inxin Cefas,* ne'e, in npi chic jun nbij: —Mni, anin in xin Cristo, ne'e. 13 Queri'taka'an ja rbixic xurkaj wq'uin pro ¿la eoxi' quiji' la'an ja Cristo nech'ob ixix? ¿Laanin on xinrip chwach cruz pan ecuentachewi'? ¿La pa nubi' la'an anin ixbanon ba-utizar chewi'? Jari' ma queri' ta wach'alal.14 Maltiox chi Dios chi ma anin ta xin-bano bautizar ewxin, xa e ca'i' chewe jaxenuban bautizar, jun, ja kach'alal Crispoin jun chic ja kach'alal Gayo. 15 Maltioxchi Dios ja ma xixnuban ta bautizar comoanin ni majun ngana c'o ta jun xtibin tachwe chi pa nubi' anin ja tok xixban ba-utizar. 16 In chakaja' xenuban bautizarja rec'o pa rochoch ja kach'alal Estéfanasxarwari' maturkaj chwe ja wi c'a ec'o namás chewe ja xenuban bautizar. 17Maltioxchi Dios como ja Cristo arja' xinrutakelcuq'uin winak pro ma rmal ta chi nenubanbautizar pro jari' xinrutakel cuq'uin utzc'achi nenya'a' rbixic chique ja utzlaj tzij xinJesucristo ja nuc'ut chikawach nak rbanicja totajem xin Dios. In chakaja' ma nimaktak tzij ta ncojon ta chi rbixic ja utzlajtzij. Ja wixta xa jule' nimak tak tzij ncojchi rbixic maquita nch'obtaj ari' cumal jawinak ja nbij chique,maquita nch'obtaj ari'cumal chi ja rcamic ja Cristo chwach cruzcongana jun nimlaj poder rc'amonto chakeja rok winak.

* * * * * * * * * *18 Ec'o c'a winak masqui bien nkach'ob

chiquewach nak rbanic ja rcamic ja Cristochwach cruz pro eje'e' xa pa tz'anemnque-coj wi'. Eje'e' ri' winak ja cuc'an ja bey ja xaneruc'amel chipan ja nimlaj rpokonal. Proja chake ajoj ja kuc'an ja bey ja nokruc'amelchipan ja totajemxin Dios bien ch'obtajnakkumal chi ja rcamic ja Cristo chwach cruz

* 1:12 Cefas tibij tzij Pedro.

1 CORINTIOS 1:19 250 1 CORINTIOS 2:4jari' c'amyonto ja nimlaj poder xin Dioschi kato'ic. 19 Cani' tz'ibtal can chipan jartzobal Dios quewa' nbij ja Dios ri': —Jawinak ja congana cotak, anin can nsach naja nimak tak na'oj ja nquiyabej quek'ij innyoj na quina'oj chakaja' ja congana jakalquewi'. Queri' ja tz'ibtal can. 20Camic ¿barc'a ec'o wari' ja winak ja congana cotak?¿Bar c'a ec'o wari' ja maestro ja conganakajnak pa quewi' ja ley xin Dios? ¿Barc'a ec'o wari' ja ch'a'onela' ja re rxin awa'tiempo ri'? Jari' ni ma ec'o ta chwach jaDios. Pro ja rbanon ja Dios arja' xa patz'anem xucoj wi' ja nimak tak na'oj quixinwinak ja xa xin rwach'ulew. 21Queri' xubanja Dios, congana xucoj ja rna'oj como arja'ni rchominto wi' chi mta moda xtawotakijta nak rbanic ja Dios ja xta ana'oj atat ayonxtacoj chi rotakixic. Rmalc'ari' tok xuya'ajoj chake chi nkaya' rbixic ja Jesucristochique ja winak in tok nkaya' rbixic chiquejari' nertobej ja nyuke' quec'u'x ruq'uinpro ja c'a winak ja matiyuke' quec'u'xruq'uin eje'e' xa pa tz'anem nquecoj wi'.22 Como ja raj Israel ja tok naya' rbixic jaJesucristo chique, eje'e' ni nquic'utuj wi'junmilagro chawe ja nac'utbej chiquewachja wi katzij ja nabij chique. In chakaja'ja raj Grecia xa ja' nqueya' quixquin treja nimak tak na'oj quixin winak ja xa xinrwach'ulew. 23 Pro ja c'a rajoj nkaya' rbixicja Cristo pro jun Cristo ja camsax chwachcruz. Pro ja tok nkabij chi camsax chwachcruz ja Cristo jari' xa ofensa rc'amontochique ja raj Israel in chakaja' ja ma e ajIsrael ta xa pa tz'anem nquecoj wi'. 24 Proja chake ajoj ja rokcha'on rmal ja Dios wiok aj Israel owima ok aj Israel ta bien kotakchi ja Cristo ja camsax chwach cruz ruq'uinarja' nkawil wi' ja poder xin Dios in ruq'uinarja' nkawil wi' chakaja' ja na'oj xin Dios.25 Queri' nbij chewe como ja tok nkaya'rbixic ja Cristo chi camsax chwach cruzmasqui xa pa tz'anem ncoj wi' cumal jawinak pro ja rcamic chwach cruz jari' nucojja Dios ja nokrtobej chipan ja kil kamac.Pro ja quina'oj winak jari' ni maticowin wi'xkoruto' ta chipan ja kil kamac. Ja rcamic jaCristo chwach cruzmasqui nbix tre chimtapoder rc'amonto pro majun winak xtik'i'ota ja rpoder.

26Queri' nbij chewe wach'alal como bien

turkaj chewe chi ixix xewil ja totajem xinDios masqui xa ix tak sencillo. Xa ma ejaru' ta chewe ja kas ta e preparado netz'atcumal winak in xa ma e jaru' ta chewechakaja' ja kas ta nimak quek'ij in chakaja'xa ma e jaru' ta chewe ja re calc'wal nimaktak winak. 27 Pro quewa' xuban ja Dios ri',ja winak ja nbix chique chi xa e nacnaktak winak wawe' chwach'ulew eje'e' ri' jaxerucha' chi xe'oc rtinamit. Queri' xubanjari' xyabej queq'uix ja winak ja conganacotak. Arja' xerucha' jamanimak ta quek'ijrxin ja rwach'ulew jari' xyabej queq'uix jacongana nimak quek'ij. 28Arja' xerucha' jawinak ja ma e calc'wal ta nimak tak winak,jule' winak ja ni ma e vale ta chiquewachcach takwinak, banon na chique nima ec'ota. Queri' xuban ja Dios jari' xerkajsbejja winak ja congana nimak quek'ij, xubanchiquenima ec'o ta. 29Queri' xuban chiqueutzc'a chi majun winak c'o ta nak ta jaxtiyabej kaj ta ruk'ij ruyon chwach ja Dios.30Dios c'a yoyon chewenojelal. Arja' yoyonchewe jun c'ac'a c'aslemal pro xa rmal jaCristo Jesús chewi' tok rya'on chewe. Arja'takoto rxin ja Cristo chi kato'ic in xa rmalja Cristo ja tok yatajnak chake ja na'ojxin Dios in xa rmal ja Cristo chakaja' tokDios nokruc'ul in nuban chake cani' mtakil kamac in xa rmal ja Cristo chakaja' tokk'ij k'ij noc más ch'ajch'oj ja kanma in xarmal ja Cristo chakaja' tok ma ok presochi ta pa ruk'a' ja il mac in noketotaj nachijutij. 31 Como Dios yoyon chake nojelalchewi' tok nbij chewe, maxta c'o jun tuya'kaj ruk'ij ruyon, mejor ruk'ij ja kajaw Diostiya'a' como queri' tz'ibtal can chipan jartzobal Dios.

21 Ja c'a ranin wach'alal tok xinekaj

ewq'uin xinya' rbixic chewe ja utzlaj tzijxin Dios ja nc'utu chikawach nak rbanic jaJesucristo pro ma nimak tak tzij ta xincojchi rbixic in ma nimak tak na'oj ta quixinwinak xincoj ta chakaja'. 2 Como anin tokmaja'n quinbe ewq'uin bien xinch'ob kajpa wanma chi tok xquinekaj ewq'uin soloJesucristo ja nenya'a' rbixic chewe pro junCristo ja camsax chwach cruz. 3 Ja c'a tokxinq'ueje' checojol bien xurkaj chwe chianin xin way xin ya', congana nxben wi'como ja samaj congana al xinna'. 4 Bien

1 CORINTIOS 2:5 251 1 CORINTIOS 3:1turkaj chewe jani' ja ntzobal ja tok xinya'rbixic ja rtzobal Dios chewe. Ma xinbij tajule' nimak tak tzij chewe ja xixnbochibejta, ma xincoj ta nimak tak na'oj quixinwinak. Pro ja tok xintzijon ewq'uin bienxetz'at chi congana samaji ja rEspírituSanto, congana samaji ja poder xin Diosin tri' xetz'at wi' chi ni katzij wi' ja xinbijchewe. 5 Queri' nrajo' ja Dios utzc'a chibien ntique'e ja yukulbal ec'u'x ruq'uin jaJesucristo pro ma rmal ta nimak tak na'ojquixin winak tok ntique'e, rumac ja poderxin Dios ja xetz'at.

* * * * * * * * * *6C'o nac'a ja nimak tak na'oj ja nkach'ob

chiquewach ja kach'alal ja bien tiquili jayukulbal quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo projari' ma nimak tak na'oj ta ja xa xinrwach'ulew in nixtac'a nimak tak na'oj tachakaja' quixin nimak tak winak ja nebanomandar wawe' chwach'ulew, jule' winakja xa nekajsax na rmal ja Dios. 7 Pro janimak tak na'oj ja nkach'ob chiquewach jakach'alal jari' na'oj xin Dios, jule' na'oj jama k'alasan ta nabey, awatal chiquewachwinak. Jawa' nimak tak na'oj ri' nirch'obonto chi wi' ja Dios ja tok maja'ntitz'ucarsaj ja rwach'ulew, ni rchominto chiwi' chi nuya' na chake chi nkuc'aj na junc'aslemal ja congana nim ruk'ij ja cani'rc'aslemal arja'. 8 Pro jawa' nimak takna'oj xin Dios ri' ma xch'obtaj ta cumalja k'etol tak tzij ja nebano mandar wawe'chwach'ulew, ni majun chique ch'obtaj tarmal. Ja c'a wixta ch'obtaj cumal maquitac'a querip ari' chwach cruz ja kajaw Je-sucristo ja ni rxin wi' chi c'aslemal xinDios rc'an. 9 Pro ja c'a queban, queri' jacani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios,quewa' nbij ri': —Ja Dios c'oli ja rchomintoja nuya' na chique ja winak ja ne'ajo'nrxin pro jari' ni majun winak rtz'aton taruq'uin ta rwach in nixtac'a rc'axan taruq'uin ta rxquin in nixtac'a ch'obtajnakta rmal pa ranma chakaja', ne'e. 10 Projari' rk'alasan chic chikawach ajoj ja Dios,tokori' xk'alasaj ja tok xutakto ja rE-spíritu Santo kuq'uin chi ja' Espíritu Santonch'obo chikawach. Queri' nbij chewecomo ja rEspíritu Santo arja' ni majun jamaquita nekaj wi' ja rpensar, bien rotaknojel ja nuch'ob kaj ja Dios ja rawatal

chiquewachwinak. 11Mchita jun nak chi taotakyon ja nuch'ob kaj ja Dios, xa ruyon jarEspíritu Santo otakyon. In cani' chake ajojchakaja' ja rok winak, mta jun kach winakotakyon ta ja nkach'ob kaj pa tak kanmapro xa kayon kaj ajoj kotak. 12 Ja c'a rajojyatajnak chake ja rEspíritu Santo ja taktormal ja Dios pro jari' Espíritu xin Dios, maxin rwach'ulew ta. Jari' Espíritu Santo arja'takto kuq'uin rmal ja Dios utzc'a chi arja'nurch'obo' chikawach nak rbanic nojel jakacochin tre ja Dios ja ni rchomintowi' ojerchi nuya' chake. 13 Ja nch'ob chikawachrmal ja rEspíritu Santo jari' nkach'ob chicajoj chiquewach jule' chic xarwari' ja tzijja nkacoj chi rch'obic chiquewach ma ja tajule' nimak tak tzij ja c'utun ta chikawachcumalwinak pro ja tzij nkacoj jari' ja c'utunchikawach rmal ja rEspíritu Santo. Queri'c'a nkaban, ja tijonem ja nya' chake rmal jarEspíritu Santo jari' nkach'ob chiquewachjule' chic winak pro jule' winak ja neyo'lugar tre ja rEspíritu Santo chi arja' nbanomandar pa tak canma.

14 Pro ja winak ja matiqueya' lugar treja rEspíritu Santo chi arja' nbano mandarpa tak canma eje'e' xa nquech'a' ja nc'utje'e chiquewach rmal ja Espíritu Santo.Nquech'a' como xa pa tz'anemnquecoj wi'.In ni mta wi' moda ja xtich'obtaj ta cumalnak rbanic como jari' macatcowini nach'obja maquita c'oli ja rEspíritu Santo nuc'anawxin chi rch'obic. 15 Pro ja tok nkaya'lugar tre ja rEspíritu Santo chi arja' nbanomandar pa tak kanma jari' bien nch'obtajkumal nojel ja nc'ut je'e chikawach rmalpro ja winak ja matiqueya' lugar tre eje'e'ni majun chique xticowin ta xtuch'ob tajani' ja kana'oj ajoj. 16 Queri' rbanic cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios, quewa'nbij ri': —Ni majun winak xticowin taxtirotakij ta jani' rna'oj ja Dios ja xta ruyonkaj, ni majun winak xticowin ta xtuya'ta jun paxbanem tre ja Dios. Queri' jatz'ibtal can. Pro ja rajoj ocnak rna'oj jaCristo chake chewi' tokmatich'obtaj cumalja jule' chic winak jani' ja kana'oj.

31 Ja c'a ranin wach'alal ma xumaj ta ja

xinya' ta chewe ja tijonem ja cani' nya'

1 CORINTIOS 3:2 252 1 CORINTIOS 3:19chique ja winak ja neyo' lugar tre ja rE-spíritu Santo chi arja' nbanomandar pa takcanma. Pro ja tijonem ja xinya' na chewejari' ja cani' nya' chique jawinak ja xa quiv-oluntad eje'e' nqueban kaj queyon, xinya'chewe ja cani' nya' chique ja winak ja xama cow ta ja yukulbal quec'u'x ruq'uin jaCristo. 2 Ja tijonem xinya' chewe jari' xasencillo. Cani' chique ja tak yaqui'a' eje'e'xa tz'um nya' chique, ma way ta. Ma xinya'ta chewe ja tijonem ja más na nuya' ewa-chok'ak' como ixix xa matich'obtaj emwaltri' in ni taka'an ma ch'obtajnak ta wi'emwal camic chakaja'. 3 Ma ch'obtajnakta como niquirwari' emajon rbanic camic,xa evoluntad ixix neban kaj eyon. Comoixix solo aquiakarem, solo ch'a'oj in solodivisión c'o checojol ¿la ma ja ta c'ari'nc'utuwi nech'ob ixix chi xa evoluntad ixixneban kaj eyon, la ma ja ta c'ari' nc'utuwinech'ob ixix chi xa ix junan cuq'uin jawinak ja mta Espíritu Santo pa tak canma?4 Como jun nbij: —Anin in xin Pablo, ne'e,in jun chic nbij: —Mni, anin in xin Apolos,ne'e. Ja tok xa queri' neban ¿la ma jata c'ari' nc'utuwi chi xa ix junan cuq'uinwinak ja mta Espíritu Santo pa tak canma?

5 ¿Nak c'a ocnak wi' ja rApolos nech'obixix in nak c'a inocnak wi' anin chakaja'?Ajoj xa ok moso rxin ja kajaw Jesucristo.Ja c'a tok yuke' ec'u'x ruq'uin ja Jesucristokumal jari' Dios banowi, ma ajoj ta. Ajojxa rbanic kaban ja samaj ja xuya' chakeja Dios chi ok ca'i'. 6 Ixix ix cani' juntijco'm rxin ja Dios, arja' nyo' chewe chinixq'uiyi no ja xinban anin cani' xintic jatijco'm in ja xuban ja rApolos cani' xya'aj.7 Queri' rbanic wach'alal, ma ja ta nimruk'ij ja nticowi ja tijco'm nixtac'a nim taruk'ij chakaja' ja nya'an rxin pro xa ruyonja Dios ja nim ruk'ij como arja' nyowi jarq'uiybal. 8 Ja nticowi ja tijco'm rachbilja nya'an rxin xa e junan chi e ca'i', emoso, jani' ja samaj nqueban chi e ca'i'jari' ja rtojbalil nyataj na chique chi e ca'i'chakaja'. 9 Queri' nbij chewe como ja Diosarja' yoyon chake nojel awa' wari', arja'yoyon chake chi nkachbilaj ki' chi rbanicja rsamaj, arja' yoyon chewe chi ixocnakix cani' rtijco'm in chakaja' arja' yoyonchewe chi ixocnak ix cani' rochoch. 10 Jac'a ranin xinoc in cani' jun banol jay ja

pa'l trij jun samaj pro jun banol jay jabien nch'obtaj rmal nak ja nrajo' ja samaj.Pro xa rmal ja samaj xincochij tre ja Diostok xincowini xinban ja samaj. Ja samajxincochij tre ja Dios jari' xincoj chi rtiquicja rsimiento'il ja jay. Ec'o na jule' chic jarajsamajela', eje'e' quimajon etijoxic jari'nqueban cani' quimajon rcojic jule' mate-rial chi rbanic ja jay rxin Dios ja nqueya'parwi' ja rsimiento'il. Pro kas tiquibana'cuenta chiquijujunal nak xtiquecoj parwi'.11 Como ja simiento'il jari' tiquil chic, jari'Jesucristo, majun nak ta xticowin ta xtu-tic chi ta jun rsimiento'il ja jay rxin Diosja junwi' chi ta. 12-13 Ja c'a rajsamajela'eje'e' nerila' na jun k'ij tok bien nk'alajinna jani' ja material ja quicojon parwi' jarsimiento'il ja jay chiquijujunal. Wi con-gana buena ja material quicojon parwi'cani' tre oro, cani' tre plata in cani' treabaj ja nraproti ja nimak rjil owi ma kasta buena ja quicojon parwi' cani' tre che',cani' tre q'uim in cani' tre patz'amxarwari'bien nk'alajin na como ja nimlaj k'ij xinjuicio jari' nk'alasani. Ja samaj quibanonchiquijujunal jari' nk'axax na pa k'ak' inchipan ja k'ak' nc'ambajax wi' ja wi nu-coch' owi xa nq'uis chipan ja k'ak'. 14 Jarajsamajela' wi xtucoch' ja k'ak' jamaterialja quicojon parwi' ja rsimiento'il ja jay jari'c'o jun rtojbalil nyataj na chique. 15 Jac'a wi ma xtucoch' ta ja k'ak' ja quisamaj,wi xa nc'ati jari' xa nquitz'ila' ja samaj jaquibanon pro ja reje'e' netotaji xarwari'cani' c'o jun k'ak' nek'ax na chipan.

16 Ja c'a rixix ¿la ma ewotak ta c'a chiix templo rxin ja Dios? ¿La ma ewotakta c'a chi ja rEspíritu Santo rbanon tre jarewanma cani' rochoch? 17 Ja wi xa nayoj jarochochDios queri' c'a nuban jaDios chaweatat chakaja', arja' nuyoj ja rac'aslemal.Como ja rochoch ja Diosmás k'axnak chi nanim ruk'ij. Kas turkaj chewe chi ixix c'ari'ja rix rochoch ja Dios.

18 Maxta teban kaj engañar ewi' eyon.Ja wi c'o jun chewe wi nuch'ob kaj chicongana nimak tak na'oj xin rwach'ulewrotak, mejor ja nuban, tibana' como cani'jun ti nacnic. Quirtari' nuban utzc'a chixtiyataj tre ja na'oj xin Dios. 19 Queri' nbijchewe como ja nimak tak na'oj ja xa xinrwach'ulew jari' xa pa tz'anem ncoj wi'

1 CORINTIOS 3:20 253 1 CORINTIOS 4:10rmal ja Dios. Cani' tz'ibtal can chipan jartzobal Dios quewa' nbij ri': —Ja Dios arja'xa cani' pa trampa neruya' wi' ja winakja congana cotak como ja nimak tak na'ojnquecoj xa noc cani' jun trampa ja nchapoquixin, ne'e. 20 In c'o chic jun tz'ibtal canquewa' nbij ri': —Ja kajaw Dios arja' bienrotak chi ni majun rsamaj ja nimak takna'oj quixin winak ja xa xin rwach'ulew,queri' tz'ibtal can. 21-22 Queri' c'a rbanicwach'alal in rmalari' nbij chewe, maxtac'o jun chewe ja xta ruq'uin jun winaktucoj wi' ri' in xta rmalari' xtumaj ta rya'ickaj ruk'ij ruyon. Maxta wq'uin anin tecojwi' ewi' nixtac'a ruq'uin ta ja rApolos innixtac'a ruq'uin ta ja Cefas como ajoj c'olek'a' chake ewanojelal, ok ewxin. Ni majunnak ta ja winakarsanto je'e rmal ja Dios jamaquita ewxin ja maquita c'oli rc'amontochewe cani' tre ja caj in rwach'ulew, cani'tre ja newil je'e chipan ja rec'aslemal, cani'tre ja camíc, cani' tre ja majtajnak rbanicje'e chipan ja tiempo ja rokc'owi ri' in cani'tre ja maja'n tibantaji chakaja'. Ni majunnak ta ja maquita ewxin ja maquita c'olirc'amonto chewe chi eto'ic. 23 Pro ja c'arixix ix rxin Cristo. Ja c'a Cristo arja' rxinDios.

41 Ja c'a rajoj wach'alal kas ta xtich'obtaj

emwal chi xa ok tak moso rxin ja Cristo inya'on chi kakul chi nkaya' rbixic ja utzlajtzij xin Dios ja ma k'alasan ta nabey. 2 Intre jun achi tok c'oli ya'on chi rukul rmalja rpatrón jari' congana rjawaxic tre chini nuban wi' cumplir ja nbix tre rmal jarpatrón chi nuban. 3-4 Pro ja kajaw Jesu-cristo xa ruyon arja' c'o ruk'a' tre chi nbijpon wi nbanon cumplir owi mani. Pro wiixix nixbin pon chi ma nbanon ta cumplirin chakaja' xa nak ta chi winakil ja rocnakk'etol tzij wawe' chwach'ulew wi arja' nbinpon chi ma nbanon ta cumplir jari' ma kasta ninocla' il chwach. In nixtac'a anin tachakaja' c'o ta nuk'a' tre chi xtinbij ponta wi nbanon cumplir owi mani. Masquianin nna' kaj camic chi mta ja ma utz tanbanon pro matibij tzij ari' chi mta, maxlac'oli pro xa mta nnaben. Pro xa ruyonja kajaw Jesucristo ja c'o ruk'a' chwe chinuk'et tzij chwij. 5 Ja c'a tok xtipi chic jutijja kajaw Jesucristo jari' tiempo xin k'etoj

tzij rmalc'ari' nbij chewe chi ma tek'etla'pon chi ta tzij ixix trij jun winak. Ja c'atok xtipeti ja kajaw Jesucristo arja' nlasajna pa sakil nojel ja rawatali, arja' nk'alasajna chakaja' nojel ja nkach'ob kaj pa takkanma. Ja c'a tok xtik'alastaj rmal c'ac'ari'ja Dios arja' xtibin chake chikajujunal wiutz kabanon owi mani.

6 Nojel awa' xinbij chewe ri' wach'alaljun ejemplo c'awa' chewe. Anin xincojwi' chipan ja rejemplo in xincoj ja rApo-los chipan chakaja', ja kas ngana anin c'ota rc'amonto chewe. Xinch'ob chewachchi anin wachbil ja rApolos xa ok mosorxin ja Jesucristo. Jari' xinch'ob chewachutzc'a chi newotakij ja nc'ut chikawachrmal ja rtzobal Dios chi ma winak ta janeya' quek'ij. Ja kas nwajo' anin, ni tamajun chewe congana ta nim xtuna' kajxtibij ta tre jun kach'alal: —Anin más nabuena ja nmaestro ja bar ncojon wi' wi' proja rawxin atat ma kas ta buena, xtiche' ta.7 Ja c'a wi c'o jun nuna' kaj chi congana nimpro ¿nak c'a bin tre chi arja' más nim ruk'ijchiquewach ja jule' chic kach'alal? ¿La maDios ta c'a sipan tre nojelal ja c'o ruq'uin?Ja wi xa rcochin tre ja Dios ¿nak c'a tretok nyabej kaj ruk'ij ruyon, nak c'a tre toknuban tre cani' xa ma sipan ta?

8 ¿La ixnojnak chi c'a ixix tre ja rtzobalDios, la mchita c'a nc'atzin chewe? ¿Lac'o chi c'a ewq'uin ixix nojel ja meba'ilxin Dios? ¿La ixocnak chi c'a ixix ix reynabey chikawach ajoj chipan ja gobiernoxin Dios? Congana ta buena ari' ja wixtaixocnak chic ix rey como jari' ajoj jun tac'ari' okocnak chic rey ewq'uin chakaja'.9 Congana ta buena ja queri' como ja ra-joj camic congana majtajnak rbanic pokonchake cumal winak. Ja nch'ob anin jaDios arja' rya'on lugar chique ja winak chiquibanon chake ja rok apóstol nima ok valeta, quibanon chake cani' k'eton chic tzijchakij chi nokcamsaxi. Queri' nbij chewecomo mta ja maquita k'alajinnak wi' jarpokonal katijon, bien k'alaj chiquewachwinak in bien k'alaj chiquewach ángelchakaja'. 10 Ajoj tok nkaya' rbixic ja Cristochique ja winak xa ok nacnak tak winaknokche'xi cumal no ixix nena' kaj chi con-gana ewotak chic nojelal tre nak rbanicja Cristo. Ajoj ma kas ta ok fuerte no

1 CORINTIOS 4:11 254 1 CORINTIOS 5:8ixix congana ix fuerte nena' kaj. Ixixcongana nixban respetar no ajoj xa itzelnoktz'ati. 11 Ja c'a rpokonal c'a majtajnakna chakij camic cani' tre wa'al chakichi' incani' tre katziak kas tak lawulo' chic chakij.C'o je'e noc k'a' chakij in mta kochochja ni ta kaxin wi'. 12 Congana nokcosi,noksamaj ruq'uin kak'a'. Ja tok noktz'ujitok nokyok'i cumal winak ja c'a nkaban,utzil xin Dios nkac'utuj pa quewi'. Ja toknban pokon chake nkacoch', matikaya' rjilrc'axel. 13 Ec'oli nebin chake chi xa ok itzeltak winak pro ajoj nkach'ob chiquewachpan utzlaj tzij. Ja banon chake cumalja winak wawe' chwach'ulew xa ok cani'k'ayis ja nel pa mes, xa ok cani' nakun jaxa tz'il nch'akixel in niquirwari' majtajnakrbanic chake camic.

14Nojel awa' xintz'ibaj chewe ri'ma rmalta chi q'uixbal xtena' ta rmal, ma queri'ta. Pro nojel awa' wari' jun paxbanemchewe, nbanon chewe ix cani' chak'laj takwalc'wal. 15 Ix walc'wal como anin xinyo'rbixic chewe ja utzlaj tzij xin Cristo Jesús inrmalari' tok xa jun ebanon ruq'uin camic.Masqui e lajuj mil maestro xquewinakarija nech'obo chewach nak rbanic ja Cristopro ni xa nuyon wi' anin inocnak etata'chwach ja Dios. 16 Como anin in etata'rmalc'ari' tok congana nban recomendarchewe chi nec'am ja rejemplo ja nmajonrya'ic chewach. 17 Queri' nwajo' chewein xc'a rmalari' tok xintakel ewq'uin jaTimoteo. Ja c'a Timoteo arja' cani' chak'lajwalc'wal, arja' ni nuban wi' cumplir janajo'x tre rmal ja kajaw Jesucristo chinuban. Xintakel ewq'uin utzc'a chi arja'nernataj chewe jani' ja rejemplo ja nya'anin chiquewach ja kach'alal ja tok nch'obchiquewach nak rbanic ja Cristo. Jari'ejemplo ja nya' anin chiquewach ja riglesiapro chiquewach canojelal xa nak ta chitinamital ec'o wi'. 18 Pro ec'oli checo-jol, eje'e' congana e nimak nquena' kajin quewa' nquibij ri': —Ja Pablo xa nxbejri' npeti kuq'uin, neche'e. 19 Pro anincan ninbe ewq'uin chanim wi xtiya' lugarchwe rmal ja kajaw Dios chi ninbe. Jac'a tok xquinekaj ewq'uin bien ntz'at nanak quibanic ja jule' winak ja kas e nimaknquena' kaj. Nixtac'a xtinya' ta jutz'it casotre ja jule' tzij nquibij ja ni majun poder

rc'an pro bien ntz'at na ja wi c'oli ja poderxin Dios cuq'uin owi mani. 20 Queri' nbijchewe como ja tok nsamaji ja gobierno xinDios pan ac'aslemal jari' ma chaka ta nabijjule' tzij pro c'oli ja poder xin Dios awq'uin.21 Ja c'a camic ewq'uin ixix c'o wi' naknban chewe ja tok xquinekaj ewq'uin, wi pach'olinem nintzijon ewq'uin in nixnubancastigar owi nechomij pon ewi' utzc'a kaslok' nkana' ki' in pa qui'il noktzijoni.

51C'o taka'an jun itzelal bantajnak checo-

jol elnak rbixic como c'o jun chewe xuc'amja rte'bal. Jari' congana itzel na, xna' xamaqueri' ta nqueban ja winak ja ma cotak tarwach ja Dios. 2 Pro ixix taka'an c'a ema-jon na rya'ic ek'ij pro ja kas yatal chewijbis ok'ej ta xeban, xewasajel ta ja rachichecojol ja banowi ja ritzelal. 3 Como aninnch'obon chic nak rjawaxic chi nban tre jarachi. Masqui aninma inc'o ta ewq'uin proja respíritu wxin jari' c'ol ewq'uin. 4 Aninxinban cani' inc'ol ewq'uin in pa rubi' jakajaw Jesucristo xink'et tzij trij ja rachi jabanowi ja ritzelal. Quewa' neban ri', ja tokemolon chic jutij ewi' ewachbil ja respírituwxin in tok c'oli ja poder rxin ja kajawJesucristo checojol 5 tokoc'ari' xtewasajelchecojol ja rachi, xtoc pa ruk'a' ja Satanásin ja c'a rcuerpo xtutij na rpokonal paruk'a' ja Satanás. Queri' ta c'a neban treutzc'a chi ja respíritu rxin jari' matitz'iloxipro ntotaji tokori' tok xterila' ja nimlaj k'ijja tok xtipi chic jutij ja kajaw Jesús.

6 Pro ma rubey ta ja rebanon ja xa neya'nojoj ek'ij eyon pro c'ol itzelal bantajnakchecojol. ¿Lamaewotak ta c'a chi ja ritzelalqueri' nuban ja cani' nuban ja levadura?Como ja levadura masqui xa tutz'it pro nbepa nim, npaxij ri' chipan ja k'or nojelal.7 Ma teban chi ta más ja ritzelal ja re-banonto ojer utzc'a chi bien k'alaj chi c'ac'achic ja rec'aslemal, ix cani' jule' k'or c'ac'aja ni majun levadura ruq'uin. In ni katzijwi' chi c'o jun c'ac'a c'aslemal yatajnakchewe rmal ja Cristo pro jun c'aslemal jani majun itzelal rc'an. Queri' nbij chewecomo ja Cristo arja' camsaxi rmal ja kilkamac, ban tre cani' nban chique ja tak car-nelo ja ne'oc sacrificio ja necamsax parwi'altar pa tak nmak'ij pascua. 8 Rmalc'ari'

1 CORINTIOS 5:9 255 1 CORINTIOS 6:11nbij chewe, kawasajel jutz'it ja ritzel takna'oj ja kuc'an ojer rachbil nojel ja kaban jaxa itzelal rc'amonto. Ni ta katzij wi' jutz'itnojel ja nkabij in nojel ja nkaban, nojel takac'u'x nojel ta kanma nkaban.

9Turkaj chewe ja jun chic carta ja ntakonchic ewq'uin, c'oli xintz'ibaj chipan que-wari': —Ma que'ewachbilaj ta achi'i' janqueban ja il mac cuq'uin ixoki', xinche'chewe. 10 Pro tok xinbij queri' chewema ja ta xinbij chewe chi maque'ek'ijla'ja rebanol itzelal ja ma e kach'alal ta.Como ja wawe' chipan ja rwach'ulew ri'ni newil wi' ewi' cuq'uin winak ja maquiniman ta ja Jesucristo ja nqueban jail mac owi cuq'uin winak ja chaka benakchi yarin quinakun winak ne'ocla' wi' ilowi cuq'uin ja ralak'oma' owi cuq'uin janexuque' chwach rachbal jun winak owichwach rachbal jun nakun. Ja wi newajo'owi mani puersa newil ewi' cuq'uin. Ja c'awi mta egana newil ewi' cuq'uin rjawaxicc'ari' chi nixel ta chipan awa' rwach'ulewri'. 11 Pro ja xintz'ibaj chipan ja cartaquewa' rbanic ri', ma que'ewachbilaj taja rachi'i' ja nebini chi e kach'alal pronqueban ja il mac cuq'uin ixoki' owi chakabenak chi nquiyarij quinakun winak owinexuque' chwach rachbal jun winak owichwach rachbal jun nakun owi xa pokonlajtak tzij netzijoni owi xa e k'abarela' owi xae alak'oma'. Ja kach'alal ja nebano queri'nixtac'a nixwa' ta cuq'uin. 12 Ja c'a winakja ma e kach'alal ta jari' mta nuk'a' chiquextink'et ta tzij chiquij. Pro ja kach'alalja rec'o checojol ¿la ma chi ekul ta c'aixix ec'o wi' chi ne'echomij ja tok c'oli jaritzelal nqueban? 13 Pro ja ma e kach'alalta jari' Dios nchomin ari'. Ja c'a rixix camictewasajel c'a checojol ja rachi ja banowi jaritzelal.

61 Ja tok c'o jun chewe ja tok c'oli banon

tre rmal jun kach'alal in nti'on tre ¿naktre tok ma q'uixbal ta nuna' nerya'a'parte pa k'etbaltzij chiquewach winak jama cotak ta rwach ja Dios? ¿Nak tretok ma cuq'uin ta kach'alal nbe wi' chieje'e' nechomini? 2 ¿La ma ewotak tac'a chi ajoj ja yukul kac'u'x ruq'uin ja Je-sucristo nyataj na chake chi nokoqui ok

k'etol tak tzij pa quewi' ja winak wawe'chwach'ulew? Ja c'a wi nyataj chewe chinixoqui ix k'etol tak tzij pa quewi' ja winakwawe' chwach'ulew ¿nak c'a tre tok maquixcowini nechomij ja tak problema janwinakar checojol? 3 ¿La ma ewotak ta c'achi nyataj na chake chakaja' chi nokoqui okk'etol tak tzij pa quewi' ángel? Ja wi queri'rbanic ¿nakmoda tokma xkocowin ta nka-chomij ja nkawil je'e chipan ja kac'aslemalwawe' chwach'ulew? 4 Rmalc'ari' nbijchewe, ja tok c'o je'e problema checojol innrajo' rchomarsaxic ¿nak c'a tre tok nixbecuq'uin ja k'etol tak tzij ja ma quiniman taja Jesucristo? 5Queri' nbij chewe utzc'a chiq'uixbal ta nena' jutz'it rmal ja rebanon.¿La ni mta wi' jun checojol ja ncowini ner-chomij ja kach'alal ja tok c'o quiproblema?6 Pro ja neban ixix, jun kach'alal nerya'a'parte trij jun chic kach'alal in c'uluto janerya'a' wi' parte chiquewach winak ja maquiniman ta ja Jesucristo.

7 Inso chakaja' ja tok neya' parte chi-bil tak ewi' jari' xa nixmeloj chewij treja rec'aslemal. Ja tok c'oli nban chewein tok c'oli nalak'ax chewe ¿nak tre tokmatecoch' kaj chwach ja neya' parte? 8Promni, na xa ixix nixbanowi ja ritzelal inixix nixbanowi ja ralak' in c'uluto ni chiquekach'alal neban wi'.

9 ¿La ma ewotak ta c'a chi ja winak ja rebanol tak itzelal eje'e' matiyataj chique jaherencia chi ne'oc chipan ja gobierno xinDios? Maxta quixban engañar, ja herenciarxin ja gobierno xin Dios jari' ni matiy-ataj wi' chique achi'i' in ixoki' ja nquebanja il mac nixtac'a xtiyataj ta chique janexuque' chwach rachbal jun winak owichwach rachbal jun nakun nixtac'a chiqueta ja nqueban rij tak quewi' ja quixjayi-lal owi ja cachajilal nixtac'a chique ta jarachi'i' ja xa cach tak achi'i' nequiyarij10 nixtac'a chique ta ja ralak'oma' nixtac'achique ta ja winak ja chaka benak chi nqui-yarij quinakun winak nixtac'a chique taja k'abarela' nixtac'a chique ta ja winakja xa pokonlaj tak tzij netzijoni in nix-tac'a chique ta ja nequechap winak chinquilak'ajel quinakun. 11 In ec'oli cheweja re quitakari' nabey ja cani' c'a xinbijkaj. Pro ja camic ch'ach'ojirsan chic ja re-wanma, camic ixparti'in chic chi neban ja

1 CORINTIOS 6:12 256 1 CORINTIOS 7:9samaj xin Dios in camic ixc'ulun chic rmalja Dios, arja' rbanon chic chewe cani' mtaewil emac ebanon. Pro xa rmal ja xa junebanon ruq'uin ja kajaw Jesucristo chewi'tok banon queri' chewe in rmal chakaja' jasamaji pa tak ewanma ja rEspíritu Santo jatakonto rmal ja katata' Dios.

* * * * * * * * * *12 Ni katzij wi' chi c'o nuk'a' tre no-

jelal pro xarwari' wi pa tak rubey ncojwi' como c'o je'e ja mta utzil rc'amonto.C'o nuk'a' tre nojelal pro ni majun nganaxtibe ta nuc'u'x ruq'uin jun nakun ja wima pa rubey ta ncoj wi' in xquinoc tapa ruk'a' arja', jari' ma can ta. 13 Ja trekaway ni ja wi' rsamaj chi nnojsaj kapanin tre kapan chakaja' ni ja wi' rsamaj chinsamajij ja way ja nkatij pro jari' nerila'na jun k'ij tok mchita way mchita kapancomo ja Dios nuq'uis na chi ca'i'. Pro jatre kacuerpo ma ja ta rsamaj ja xko'oc tacuq'uin ixoki' ja wi ma kixjayilal ta, jari'ma rubey ta. Pro ja rsamaj ja kacuerpojari' chi noqui jun samajbal rxin ja kajawJesucristo in chakaja' ja kajaw Jesucristoarja' nuban cuenta ja kacuerpo. 14 Ja Diosarja' xuyic ja kajaw Jesucristo chipan jacamíc in nokruyic na ajoj chipan chakaja'.Arja' nucoj na ja poder ja c'o ruq'uin innokc'astaj rmal. 15 ¿Lama ewotak ta c'a chija recuerpo ixix jari' ocnak miembro je'erxin ja rcuerpo ja Cristo? ¿La rubey ta c'ari'nech'ob ixix newasajel je'e miembro rxinja rcuerpo ja Cristo in necoj chic ruq'uin jarcuerpo jun itzel ixok? Ja queri' conganaitzel na. 16 ¿La ma ewotak ta c'a chi jatok natoc ruq'uin jun itzel ixok jari' xa juncuerpo naban ruq'uin? Queri' nbij chewecomo c'oli tz'ibtal can chipan ja rtzobalDios quewa' nbij ri': —Ja jun c'ulaj winak xajun cuerpo nqueban, ne'e. 17 Pro ja tok xajun naban ruq'uin ja kajaw Jesucristo jari'xa jun espíritu naban ruq'uin. 18 Ja natocruq'uin jun ixok ja ma awixjayil ta jari' mateya' ta ewi' ixix tre, quixanmaj chwach.Ja tok naban je'e ja ritzelal ma ni ta tre jaracuerpo naban wi' itzel pro ja tok natocruq'uin jun ixok ja ma awixjayil ta jari' nitre ja racuerpo naban wi' itzel. 19 ¿La maewotak ta c'a chi ja recuerpo jari' ocnakrochoch ja rEspíritu Santo in ja rEspíritu

Santo arja' xa jun rbanon ewq'uin? ¿Lama ewotak ta c'a chi Dios yoyon chewechi queri' ebanon in mta ek'a' ixix tre jarecuerpo? 20 Queri' nbij chewe como jaDios arja' c'oli xutoj ja xixrlok'bej. Comoix rxin chic ja Dios rmalc'ari' nbij chewe, jata neban tre ja recuerpoxtoc ta ya'bal ruk'ijja Dios in queri' ta c'a neban tre ja respírituewxin chakaja' como rxin Dios chi ca'i'.

71 Ja c'a camic noktzijon chic tre ja

xec'waxaj chwe chipan ja carta ja xetakwq'uin. Ja chwe anin, jun achi wi nimtawi'rxjayil ncanoj jari' utz, mta nuban. 2 Procomo congana benak pa nim ja nemacunachi'i' cuq'uin ixoki' mejor ja neban, jarix achi'i' que'ecanoj jujun ewixjayilal inqueri' chewe ixix ja rix ixoki' chakaja',que'ecanoj jujun ewachajilal. 3 Jun achiarja' yatal trij chi nuya' rgana ja rxjayil inqueri' tre jun ixok chakaja' yatal trij chinuya' rgana ja rchajil. 4 Ja rixok mta modamaquita xtuya' rcuerpo tre ja rchajil comoja rachi c'o ruk'a' tre rcuerpo ja rxjayil.In queri' tre ja rachi chakaja' mta modamaquita xtuya' rcuerpo tre ja rxjayil comoja rixok c'o ruk'a' tre rcuerpo ja rchajil. 5 Jarixok maxta tibij tre rchajil chi ma can tain ja rachi maxta tibij tre rxjayil chi macan ta chakaja'. Pro wi c'o je'e ja junannquech'ob chimtanqueban,wi nquiparti'ijjun tiempo qui' chi solo oración nque-ban jari' utz. Xar maxta chijutij tique-ban queri', chaka jalal matiquecoch' in ne-takchi'ix rmal ja Satanás.

6 Ja c'a xinbij chewe ri' ewq'uin c'o wi'wi neban owi mani, jawa' ma jun man-damiento ta. 7 Pro ja ngana anin yatajnakchi ta na chique canojel ja rachi'i' ja cani'yatajnak anin chwe. Pro ja Dios c'oli rya'onchake chikajujunal, junwi' yatajnak tre junin junwi' chic yatajnak chic tre jun.

8 Ja c'a rixix ja ma ixc'ulan ta in ixixchakaja' ja recamnak chic ja rewachajilalquewa' nbij chewe ri', ja wi neban ixixja cani' nbanon anin, wi matecanoj junewachbil jari' utz. 9Prowimatecoch'mejorquixc'ule'e. Queri' nbij chewe comoma utzta ja tok lawulo' naban rmal ja chaka benakchi nayarij rwach jun ixok owi jun achi.

1 CORINTIOS 7:10 257 1 CORINTIOS 7:2810 Ja c'a rixix ja rixc'ulani c'oli xtinbij

chewe camic pro jawa' jun mandamientoya'on can rmal ja kajaw Jesucristo, quewa'nbij ri': —Ja rix ixoki' maxta que'ejach canja rewachajilal. 11 Ja c'a wi xque'ejach canquixq'ueje' c'a chi queri', maxta quixc'ule'chic jutij, owi nechomij chic jutij ewi'cuq'uin jari' utz. In chakaja' ja rix achi'i'maxta que'ejach can ja rewixjayilal. Queri'nbij ja mandamiento ja rya'on can ja kajawJesucristo.

12 In chakaja' c'oli xtinbij chewe ixixkach'alal ja rec'amon jun ixok jama rnimanta ja kajaw Jesucristo pro jawa' ja xtinbijchewe ri' mta bin can tre rmal ja kajawJesucristo. Quewa' nbij chewe ri', jawi con-forme ja rixok chi nq'ueje' ewq'uin maxtatejach can. 13 In queri' chewe ixix chakaja'kach'alal ja rec'amon jun achi ja ma rn-iman ta ja Jesucristo, ja wi conforme jarachi chi nq'ueje' ewq'uinmaxta tejach canchakaja'. 14 Queri' nbij chewe como e xinDios ja rewachajilal ja ma quiniman ta jaJesucristo. Como ixix eniman ja Jesucristoin como xa jun quibanon ja rewachajilalewq'uin xa chewi' tok e xin Dios. In queri'c'a chewe ixix chakaja' kach'alal achi'i', exin Dios ja rewixjayilal jama quiniman ta jaJesucristo pro xa rumac ja xa jun quibanonewq'uin tok banon queri' chique. Ja c'awixta ma e xin Dios ta ja c'a rewalc'wal ejunan ta c'ari' cuq'uin calc'wal winak ja macotak ta rwach ja Dios. Pro ja rewalc'walixix eje'e' e xin Dios, eparti'in. 15 Pro xanak ta chewe kach'alal wi achi owi ixokwi nrajo' ja rawachbil natrujach can in wima rniman ta ja Jesucristo taya'a' lugartre chi nbe. Ja c'a wi natrujach can jari'ma atximon chi ta ruq'uin. Como ja Diosarja' nrajo' chake chi qui'il nokq'ueje'e inrmalari' tok xokrsiq'uij, ma rmal ta chinkaban síc' ch'a'oj. 16 Kach'alal ixoki'¿la ewotak c'a chi nixcowini ne'ech'ec jarewachbil chi nquewil ja totajem xin Dios?In ixix chakaja' kach'alal achi'i' ¿la ewotakc'a chi nixcowini ne'ech'ec ja rewachbil chinquewil ja totajem xin Dios?

17 Xarwari' nbij chewe chejujunal, jayatajnak chewe rmal ja kajaw Jesucristoquixq'ueje' conforme ruq'uin. Ja rixocnakwi' tok xixsiq'uix rmal ja Dios quixq'ueje'conforme ruq'uin chakaja'. Ja c'a xin-

bij chewe ri' jari' nbij chique canojel jakach'alal xa nak ta chi iglesia'al ec'o wi'.18 Ja tok xatsiq'uix rmal ja Dios wi atbanonchic circuncidar tri' maxta tayoj ja rawetalchi atbanon circuncidar. Nowi ma atbanonta circuncidar tri' maxta catban chic cir-cuncidar. 19Ma ja ta vale ja natban circun-cidar in ma ja ta vale chakaja' ja macatbancircuncidar pro ja más vale jari' tok nani-maj nojel ja nbij ja Dios chawe chi naban.20 Ja rixocnak wi' ja tok xixsiq'uix rmal jaDios quixq'ueje' conforme ruq'uin, queri'nbij chewe chejujunal. 21 Ja tok xatsiq'uixrmal ja Dios ja wi at esclavo atocnak wi' paruk'a' ja rapatrón ch'enchila', ma catocla'ta il tre. Pro wi ntzujux chawe chi natellibre pa ruk'a' ja rapatrón mejor catel c'apa ruk'a'. 22 Ja wi at esclavo tok xatsiq'uixrmal ja Dios in tok xanimaj ja kajaw Je-sucristo ch'enchila' como atwasanel chiclibre pa ruk'a' ja il mac, at rxin chic jakajaw Jesucristo. Ja c'a wi ma at esclavo tatok xatsiq'uix rmal ja Dios pro kas turkajchawe chi at esclavo chic rxin ja Cristochi arja' nbano mandar awxin. 23 Ja Diosc'oli xutoj ja xixrlok'bej, pa ruk'a' chicixc'o wi', maxta teya' ewi' pa quek'a' winakchi xquixqueban ta mandar chi rbanic jama rvoluntad ta arja'. 24 Queri' c'a nbijchewewach'alal chejujunal, ja rixocnakwi'ja tok xixsiq'uix rmal ja Dios quixq'ueje'conforme ruq'uin in turkaj chewe chi Diosc'ol ewq'uin.

25 Ja c'a rixix ja ni mta wi' ewachbilecanon c'oli xtinbij chic chewe ri'. Jaxtinbij chewe ri' mta bin can tre rmal ja ka-jaw Jesucristo pro jun paxbanem nya' aninchewe. Xarwari', yatal chewe chi nyuke'ec'u'x ruq'uin ja paxbanem nya' chewe proxa rmal ja yatajnak chwe rmal ja kajawJesucristo tok nbij queri' chewe como arja'xpokonaj nwach, xuya' chwe chi inocnakapóstol rxin. 26 Rmalc'ari' nbij chewe, jarixocnak wi' camic quixq'ueje' conformeruq'uin. Queri' nbij chewe como c'ojun c'ayewalaj tiempo penak chikawach.27 Cani' nbin chic chique ja kach'alal ja c'oquixjayilal maxta tiquech'ob chi nequeya'can. Ja c'a wi mta awixjayil maxta tach'obchi nacanoj. 28 Pro ja wi natc'ule'e jari' maxajan ta in queri' c'a tre jun xtan chakaja',ma xajan ta ja wi nc'ule'e. Xar nbij chewe,

1 CORINTIOS 7:29 258 1 CORINTIOS 8:5wi nixc'ule'e c'o je'e rpokonal newil nachipan ja rec'aslemal rmal in ja ngana aninmaquita nixk'ax chipan awa' rpokonal ri'.

29 Bien tec'waxaj ja xtinbij chewe ri'wach'alal, xa patali ja tiempo ja yatajnakchake in congana nban recomendar chewechi maxta c'oli nak ta xtik'ilo ta ewxinchi rbanic cumplir xa nak ta nrajo' jaDios chewe chi neban. Ja wi c'ol awix-jayil maxta tibe ac'u'x ruq'uin in rmal-tari' maquita naban cumplir ja nrajo' jaDios chawe chi naban. 30 Owi bis ok'ejamajon maxta rmal ja bis ok'ej maquitanaban cumplir. Owi quicotemal amajonmaxta rmal ja quicotemal maquita nabancumplir. Ja c'a tok c'o je'e nalok'maxta tibeac'u'x ruq'uin in rmaltari' maquita nabancumplir. 31 Maxta congana tibe ec'u'xruq'uin nakun je'e wawe' chwach'ulew inrmaltari' maquita neban cumplir xa nakta nrajo' ja Dios chewe chi neban. Queri'nbij chewe como jawa' rwach'ulew ri' xarmajon k'axem.

32 Ja c'a nwajo' chewe, maquitac'o rjawaxic chewe chi nebisoj ja xinrwach'ulew. Tac'a jun achi wi mta rxjayilxa ja' nbisoj ja xin kajaw Jesucristo inquewa' nuch'ob kaj pa ranma ri': —Aninnwajo' nya' rgana ja wajaw Jesucristo xanak ta nrajo' chwe chi nban, ne'e. 33Pro wic'o rxjayil jari' c'o rjawaxic tre chi nbisojja xin rwach'ulew chakaja', rjawaxic trechi nuch'ob nak rgana ja rxjayil tre chinuban. 34 In queri' c'a chique chakaja' jarixoki', ja c'o rchajil junwi' nbisoj in junwi'na nbisoj ja mta rchajil rcanon. Jun ixokwi mta rchajil xa ja' nbisoj ja xin kajawJesucristo in quewa' nuch'ob kaj pa ranmari': —Anin nwajo' nparti'ij wi' chi solo jaxin Dios nbisoj pro ni chi in jun, ne'e. Prowi c'o rchajil jari' c'o rjawaxic tre chi nbisojja xin rwach'ulew chakaja', rjawaxic tre chinuch'ob nak rgana ja rchajil tre chi nuban.

35 Ja c'a xinbij chewe ri' ma wxin tanwajo' chewe,mapuersa ta nban chewe chimaquixc'ule'e. Pro ja kas nwajo' chewe chiutz nixeli, ja kas ngana anin ni ta ja wi' jakajaw Jesucristo nech'ob in ma junwi' chita nbe wi' epensar.

36 Pro jun tatixel wi nuch'ob chi marubey ta ja maquita nuya' ja rme'al pac'ulbic, wi nutz'at chi xa nraji'x más ja

rme'al in wi nutz'at chi rjawaxic chi nuya'pa c'ulbic jari' tibana' jani' rch'obon, tiya'a'lugar tre ja rme'al chi nec'ule' ruq'uin jarala', jari' ma xajan ta ja nuban. 37 Projun tatixel wi bien rotak chi mta nubanja maquita nuya' ja rme'al pa c'ulbic, winutz'at chi ma rjawaxic ta chi nuya' in wic'o ruk'a' tre chi nuya' owi mani in wibien rch'obon kaj pa ranma chi mejor ja nimaticanoj wi' rchajil ja rme'al jari' utz januban. 38 Queri' c'a rbanic, jun tatixel winuya' ja rme'al pa c'ulbic jari' utz ja nubanin chakaja' wi matuya' ja rme'al pa c'ulbicjari' más na utz ja nuban.

39 Jun kach'alal ixok arja' chapon rmal jaley xin Dios chi matiquejach qui' ruq'uinja rchajil jaru' pa tiempo nc'ase'e ja rchajil.Pro ja wi ncami ja rchajil jari' libre chic jakach'alal chi nc'ule' chic jutij xa nak ta c'organanuc'ampro xarwari' wi yukul ruc'u'xja rachi ruq'uin ja kajaw Jesucristo. 40Pro jachwe anin más na qui'il tre ja wi matic'ule'chic in ja nch'ob anin chi inuc'an rmal jarEspíritu Santo chakaja'.

81 Ja c'a camic wach'alal nwajo' noktzijon

ewq'uin tre ja ti'ij ja noc sacrificio chwachrachbal jun winak owi chwach rachbal junnakun. Cani' nebij: —Jari' kotak chic kano-jel, nixche'e. Pro ja tok congana ewotakjari' ma c'ayew ta ja kas ix nimak nena'kaj rmal pro ja tok newajo' ewi' jari' c'oq'uiyem rc'amonto chibil tak ewi' tre jayukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. 2 Ja wic'oli awotak in wi kas nim nana' kaj rmaljari' maja'n tawotakij chi mta noc wi' jarawotak ja wi ma rachbil ta ja rajoben ri'il.3 Pro ja wi nawajo' ja Dios jari' natrubanreconocer ja Dios chi at rxin.

4 Ja c'a tre ja ti'oj ti'ij ja ntzujux chwachrachbal jun winak owi chwach rachbal junnakun quewa' nbij chewe ri'. Bien kotakchi ja rachbal jun winak owi rachbal junnakun wawe' chwach'ulew arja' ma diosta, ni majun rc'aslemal, bien kotak chi xajun ja Dios, mchita jun. 5Masqui ja winaknquibij chi e q'uiy ja dios ja rec'o chicajin chwach ja rwach'ulew pro ajoj kotakchi xa jun ja Dios. Congana e q'uiy janbix chique chi: —Ixix ix kadios, neche'xi,

1 CORINTIOS 8:6 259 1 CORINTIOS 9:10in e q'uiy chakaja' ja nbix chique chi: —Ixix ix kajaw, neche'xi. 6 Pro ja c'a rajojbien kotak chi xa jun ja Dios, arja' Tatixel,ruq'uin arja' winakarnakto wi' nojelal jawinakarsanto je'e, arja' winakarsyon kaxinutzc'a chi nokoc ok ya'bal ruk'ij. In bienkotak chakaja' chi xa jun ja kajaw jari'Jesucristo, arja' cojon rmal ja Dios chirwinakarsaxic nojelal ja winakarsanto je'ein rmal arja' tok c'o jun c'ac'a c'aslemalyatajnak chic chake.

7 Ixix nebij chi: —Jari' kotak chic, nix-che'e, pro ec'oli ja kach'alal ja maja'n tico-takij como ec'o jujun ja nquech'ob chic'oli rc'aslemal ja rachbal jun winak owirachbal jun nakun. Eje'e' ni c'amonnaktowi' chique chi queri' nquech'ob. Ja c'a wichaka jalal queti' jule' ti'ij ja tzujun chwachrachbal jun winak owi chwach rachbal junnakun ja nquech'ob eje'e' chi junwi' china dios ja queya' ruk'ij in numaj ti'onemja canma rmal. Ja canma como maja'nticowir chipan ja rtzobal Dios chewi' toknti'oni. 8 Ja c'a nkati' wawe' chwach'ulewma ja tari' nto'o kaxin ja tok xko'ekajichwach ja Dios. Ja wi nkati' ja ti'ij jari' nimajun utzil rc'amonto tre ja kanma in wimatikati' ni majun itzel rc'amonto tre jakanma chakaja'. 9Xarwari' tebana' cuenta,masqui ix libre chi neti' ja ti'ij ja tzu-jun chwach rachbal jun winak owi chwachrachbal jun nakun pro maxta xa rumac jarix libre tok xqueyojtaji ja kach'alal ja c'anquech'ob na chi maxla xajan nti'i. Maxtac'oli nak ta teban ja xque'etakchibej ta chinqueti'. 10 Tac'a atat, wi attz'ubul chipanjun templo ja bar ntzujux wi' sacrificiochwach rachbal jun winak in wi amajonrti'ic ja ti'ij ja rocnak sacrificio, in wi c'ojun kach'alal natrutz'at chi amajon rti'icmaxla arja' numaj chic rti'ic chakaja' proxa amwal atat como arja' rotak chi conganaawotak. Pro xa ca'i' ruc'u'x tok nuti' innumaj ti'onem ja ranma rmal. 11Queri' c'anuban, xc'a rmal ja congana awotak atatxa chewi' tok nyojtaji ranma ja kach'alalja maja'n ticowiri, amac atat tok nyojtajija kach'alal pro makana' maquita cami jaCristo pa rcuenta. 12 Ja c'a tok neban queri'chique ja kach'alal jari' il mac ja neban,xa nesoc ja canma pro makana' cowirnakchi ta c'a ja canma. Ja tok neban queri'

chique ja kach'alal jari' ni chi Cristo nebanwi' chakaja'. 13 Rmalc'ari' nbij chewe chianin in conforme ruq'uin ja ni mchita wi'ti'ij xtintij ta chwach ja xtiyojtaji ranmajun wach'alal mwal. Ja wach'alal wi c'o juncomida nuch'ob chi xajan nuti' jari' mtamoda xtintakchi'ij ta chi rti'ic.

91 Pro ¿la ma in libre ta c'a anin chakaja'?

¿Lama in apóstol ta c'a? ¿Lama ntz'aton tac'a rwach ja kajaw Jesucristo? Ja c'a rixix¿la ma rmal ta c'a ja samaj yatajnak chwermal ja kajaw Jesucristo tok xa jun ebanonchic ruq'uin? 2Masqui ec'oli ja nebini chima in apóstol ta pro ja chewe ixix bienewotak chi in apóstol. Ewotak como ixixmismo ixocnak retal chi in apóstol, ix retalcomo xenimaj ja kajaw Jesucristo ja tokxinya' rbixic chewe. 3 Ja c'ari' ntobej wi'chiquewach ja winak ja nebini chi ma inapóstol ta.

4 Ja camic ¿la mta c'a kak'a' ajoj chewechi noketzuk ja tok nkaban ja samaj xinDios checojol? 5 In jun chic ¿la mta kak'a'tre chakaja' chi nekacanoj jujun kach'alalixoki' chi ne'oc kixjayilal in nekac'amel jatok nekaya'a' rbixic ja rtzobal Dios cani'quibanon ja jule' chic apóstol in cani'quibanon ja rch'alal ja kajaw Jesucristo incani' rbanon ja Cefas? 6 Owi maxla xanuyon anin wachbil Bernabé ja mta kak'a'tre chi noketzuk. ¿La xa kayon ajoj jakas puersa noksamaj ruq'uin kak'a' chinkatzukbej ki' nech'ob ixix? 7 Pro ¿lac'o ta c'a jun soldado benak pa zona jamaquita xtitzuki in xta arja' xtutzuk ta ri'ruyon? ¿La c'o ta c'a jun ajticola' xtuticta rtijco'm in maquita xtutij jalal rwachja rtijco'm tok xtelto? ¿La c'o ta c'a junyuk'ul tak chicop in maquita xtiyataj jalalleche quixin tre? 8 ¿La xc'a nna'oj aninnuyon ja c'a xinbij kaj chewe ri' nech'obixix? ¿La ma queri' ta c'a nbij ja ley xinDios chakaja'? 9 Queri' cani' nbij ja ley xinDios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés quewari':—Ja wacax tok quimajon rch'ayic ja trigomaxta tacoj quibozal, ne'e. Pro ¿la cumalwacax tok xuya' ja jun ley ri' ja Dios 10 owila kumal ajoj? Ni kumal wi' ajoj tok xuya'como jun ajchonla' tok nuban chenoj xanak ta chi chenojal arja' ni yatal wi' tre

1 CORINTIOS 9:11 260 1 CORINTIOS 9:24chi nquicoti chi raybexic nak k'ij xtiyatajjalal ja cosecha tre. 11 In queri' c'a chakeajoj chakaja', wi c'oli ja rtzobal Dios katiconpa tak ewanma ¿la ma yatal ta c'a cheweari' chi neya' jalal chake ja c'ol ewq'uin jankatzukbej ki'? 12 Jawi c'o quek'a' jule' chicchewe chi neya' jalal chique ja nquitzukbejqui' pior c'a chake ajoj. Pro masqui c'okak'a' chewe pro ni mta wi' kac'utuj tachewe ja tok c'o rjawaxic chake. Pro ja ka-banon, kacoch'on kawach chipan nojelal.Ja chake ajoj más na utz nkacoch' nojelalchwach ja xta rmal tzuku ri'il xtiwinakar tajun problema in rmal ta c'ari' ja problemamaquita xtibe más pa nim rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo. 13 Pro jun chic nbijchewe ri' ¿la ma ewotak ta c'a chi ja rajIsrael ja nesamaj chipan ja nimlaj temploeje'e' nquetzuk qui' tre ja sacrificio je'e janoc chipan ja templo ja ntzujux chwachja Dios? Cani' chique sacerdote ja necojosacrificio parwi' ja raltar eje'e' c'o jalal jasacrificio nyataj chique ja nquitzukbej qui'.14 In queri' c'a chakaja' ja rbin can ja kajawJesucristo chake ja nkaya' rbixic ja utzlajtzij ja rc'amonto. Como arja' xbij chi janeyo' rbixic ja utzlaj tzij jari' mismo samajnquitzukbej qui'.

15 Pro masqui c'o nuk'a' tre nojelal jaxinbij chewe ri' pro ni ma nc'utun ta wi'chewe ja ntzukbej wi' in masqui nnatajchewe chipan awa' jun carta ri' pro ma jata nwajo' chewe chi neya' chic chwe. Comoanin kas ninquicoti nbij chique ja winakchi matinc'utuj ja c'o nuk'a' tre ja ntzukbejwi', jari' wq'uin anin c'o wi' in más na utzja nincami chwach ja xtiwasax chwe awa'jun nimlaj quicotemal ri'. 16Pro ma wq'uinta anin c'o wi' ja tok nya' rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo, jari' ni chi nukul wi' c'owi' wi nwajo' owi mani, in tok nya' rbixicjari' nimajunnak ta xtinbij ta chiquewinakja xtinya' ta jutz'it nuk'ij rmal. Ja c'a wimatinya' rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristojari' congana lawulo' chwe. 17 Como jawa'samaj ri' ma wq'uin ta anin c'o wi' wi nbanowi matinban pro puersa nban na comoya'on chi nukul rmal ja Dios. Ja wixta xajun samaj ja xa tzujun chwe jari' c'o ta c'anuk'ij ntoj ari'. 18 Pro jawa' samaj ri' c'olija rtojbalil jari' ja nimlaj quicotemal nna'kaj rumac ja ni majun pwok nc'am chique

winak ja tok nya' rbixic ja utzlaj tzij xinJesucristo chique. Masqui c'o nuk'a' tre chinc'utuj ja ntzukbej wi' tok nya' rbixic jautzlaj tzij pro ni matinc'utuj wi'.

19 Queri' c'a nbanon como ja kas nganaanin congana ta winak xquenuch'ec chinyuke' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo.Masqui in libre pa quek'a' ja winak xa nakta chi winakil pro nuyon njachon wi' paquek'a' pro ni pa quek'a' canojelal utzc'achi e q'uiy xquenuch'ec chique. 20 Ja tokxinq'ueje' chiquicojol ja wach tak aj Israelma xenuban ta despreciar pro ja nquebaneje'e' queri' xinban anin cuq'uin chakaja'utzc'a chi nenuch'ec. Ja c'a tok xinq'ueje'chiquicojol ja rec'o pa ruk'a' ja ley xin Diosja tz'ibtal can rmal ja Moisés ma xenubanta despreciar pro ja nqueban eje'e' queri'xinban anin cuq'uin chakaja' masqui mainc'o chi ta pa ruk'a' ja ley. Queri' xinbanutzc'a chi nenuch'ec. 21 Ja c'a tok xinq'ueje'chiquicojol ja winak ja ma cotak ta ja leyxin Dios ma xenuban ta despreciar pro janqueban eje'e' queri' xinban anin cuq'uinchakaja'. Pro matibij tzij ari' chi ni mtawi' ley xinnimaj xinmestaj ta ja Dios, maqueri' ta, como inc'o pa ruk'a' ja ley xinCristo. Queri' c'a xinban ja cani' nquebaneje'e' utzc'a chi nenuch'ec. 22 Ja c'a tokxinq'ueje' chiquicojol ja ma cow ta quewi'canma ma xenuban ta despreciar pro janqueban eje'e' queri' xinban anin cuq'uinchakaja' utzc'a chi nenuch'ec. Queri' c'anbanon chique canojel ja winak xa nakta chi winakil, ma xenuban ta despreciarpro ja nqueban eje'e' queri' xinban anincuq'uin chakaja'. Xa nak ta rjawaxic chinban chiquicojol ja winak chi quito'ic ni jawi' nbanon utzc'a chi ec'oli chique nquewilja totajem xin Dios mwal. 23 Ja kas nganaanin xtibe tamás pa nim rbixic ja utzlaj tzijxin Jesucristo chewi' tok nmajon rbanicnojel awa' samaj ri'. Queri' nbanon utzc'achi anin jun xquinquicot chipan ja rutzilja rc'amonto ja utzlaj tzij xin Jesucristochake.

24 Jun ejemplo nya' chewe ri'. Jule'deportista tok nquepaj qui' tre jun c'amc'ojanim ixix bien ewotak chi xa jun chiquench'ecowi ja premio masqui canojelnquic'amc'a' canim. In queri' ta c'a nebanixix chakaja', congana tetija' ek'ij chi

1 CORINTIOS 9:25 261 1 CORINTIOS 10:16rch'aquic ja premio xin Dios. 25 Mta jundeportista ja maquita nucoj ri' ruyon pach'a'oj chi rcoch'ic nojelal ja tok ntijojpon ri' tre ja tz'anem. Queri' nqueban jadeportista utzc'a chi eje'e' nech'ocmaji jatok c'o jun tz'anem nbani pro ja premionquech'ec jari' xa c'o q'uisic trij. Proja premio ja xtikach'ec ajoj jari' ni mtawi' q'uisic trij. 26 Rmalc'ari' tok conganancojon wi' pa ch'a'oj chi rch'aquic japremio xin Dios in mta ari' ja maquitantz'elwachin pon ja bar xquinekaj wi'.27 Congana cow nchapon kaj wi' nuyon,matinya' lugar tre ja ncuerpo xquinrubanta mandar nak c'o rgana nuban proja nbanon, anin ninbano mandar rxin.Congana lawulo' ari' ja wi anin nya' rbixicchique jule' chic nak rjawaxic chi nquebanchi rch'aquic ja premio pro wi matinch'ecanin.

101 Queri' nbij chewe wach'alal como bien

turkaj chewe nak queban ja kati't kamama'ojer ja tok xe'elto pan Egipto. Mta junchique ja maquita chajixi maquita waraxichuxe' ja sutz' ja takto rmal ja Dios chicuc'axic. Xek'ax chipan ja mar in xeto'ipro ni canojelal. 2 Quejach qui' pa ruk'a'ja Moisés pro ni canojelal chi arja' nuc'anquixin, jari' queban cani' xeban bautizarchipan ja sutz' in chipan ja mar chakaja'.3 Quetij ja way xin Dios pro ni canojelalin xa jun rwach quetij. 4 Quetij ja ya' xinDios pro ni canojelal in xa jun rwach quetijchakaja'. Como c'oli ya' quetij ja pan abajxelto wi' in ja rabaj jari' retal chi ja Cristoni tranwi' chiquij ja tok xek'ax pa tak lugarje'e. 5Promasqui yataj chique canojelal chiquetz'at ja nimak tak milagro ja c'a xinbijkaj chewe ri' pro xa e jun ca'i' chique jama xpi ta ryewal ja Dios chiquij. Queri'nbij chewe como xa e jun ca'i' chique ja maxq'ueje' can ta quibakil chipan ja lugar jachakijlaj ulew.

6 Ja c'a camic wach'alal nojel awa' ja ban-taj chique ja c'a xinbij kaj chewe ri' jari' oc-nak jun ejemplo chake, nokrxibej utzc'a chimatikayarij ajoj ja banoj itzelal ja cani' que-ban eje'e'. 7 Maxta c'o rachbal jun winakowi rachbal jun nakun xteya' ta ruk'ij jacani' queban jule' chique. Como eje'e' c'ojun nmak'ij quec'ul ya'bal ruk'ij rachbal

jun wacax cani' tz'ibtal can quewari': —Ja winak xetz'abe'e in quemaj rbanic junnimlaj wa'im. Xeyictaji in quemaj rbanicjun itzel tz'anem. Jari' quic'ulbej ruk'ijja rachbal wacax, ne'e. 8 Maxta komacuncuq'uin ixoki' ja cani' queban jule' chique.Como xuban jutij ec'oli chique queban jail mac cuq'uin ixoki' in e veintitrés mil jaxecam rmal pro jari' mismo k'ij xecami.9 In jun chic, maxta kas k'alawachili tika-maj rc'ambajaxic jani' rpaciencia ja kajawDios xtikaban ta ja ma utz ta xtikabij tachi mta nuban chake ja cani' queban jule'chique. Como xuban jutij ec'oli chiquexeti' cumal cumatz in xecami pro rumac jaxajutij quimajon rc'ambajaxic rpaciencia jakajaw Dios tok ban queri' chique. 10 In junchic, maxta temaj wixwotem xtech'a' tatre ja Dios ja nuban chewe ja cani' quebanjule' chique eje'e'. Como xuban jutij ec'olichique peti jun banol camíc xe'urcamsajpro rumac jawixwotemnqueban ja tok banqueri' chique.

11 Nojel awa' ja c'a xinbij kaj chewe ri'bantaji chijujunal utzc'a chi noc ejemplochique ja winak chi nerxibej in tz'ibtalcan utzc'a chi noc jun paxbanem chakeajoj ja rokc'o chipan ja q'uisbal rxin nojelja tiempo ja chominto je'e rmal ja Dios.12Rmalc'ari' nbij chewe, ja wi congana cowixpa'li nena' kaj kas tebana' cuenta, matzijquixkaj ixix chakaja'. 13 Ja c'a rixix mtajun prueba ewilon chipan ja rec'aslemal jamaquita ec'oli winak ek'axnak chic chipan.Ja c'a Dios arja' matuya' lugar tre chi npijun prueba chewij ja maquita nixcowininecoch' como arja' ni nuban wi' cumplirja rtzujun chake. Ja c'a wi xquixrc'ambajajchipan jun prueba pro nuya' na chewechakaja' nak nc'atzin chewe chi neto' ewi'chipan utzc'a chi nixcowini necoch'.

14 Rmalc'ari' chak'laj wach'alal ja toknbij chewe, majutij teya' ruk'ij rachbaljun winak owi rachbal jun nakun. 15 Ixixc'ol ena'oj, bien c'a tech'obo' rij rwachja xtinbij chewe ri'. 16 Ja tok nkanatajrcamic ja Cristo c'o jun vaso vino nka-maltioxij tre ja Dios in nkatij. Ja toknkatij ¿la ma jun ta c'ari' nkaban ruq'uinja Cristo nech'ob ixix? como ja vino jari'rquiq'uel. In chakaja' c'oli ja caxlanwaynkawech' in nkatij. Ja tok nkatij ¿la ma jun

1 CORINTIOS 10:17 262 1 CORINTIOS 10:33ta c'ari' nkaban ruq'uin ja Cristo nech'obixix chakaja'? como ja caxlanway jari'rcuerpo. 17 Como xa jun mismo caxlanwayja nkatij rmalc'ari' tok xa jun cuerpo ka-banonmasqui ok q'uiy. Queri' rbanic comokanojel xa jun mismo caxlanway ja nkatij.

18 In tewasaj ena'oj trij chakaja' ja nque-ban ja tinamit Israel, eje'e' tok nqueti'ja sacrificio je'e ja ntzujux parwi' ja ral-tar ¿la ma jun ta c'ari' nqueban ruq'uinja Dios ja rajaw ja raltar nech'ob ixix?19Camicmaxla ec'oli chewe quewa' quima-jon rch'obic ri': —Pro ¿nak c'a rbanic janbij chic ja Pablo le', la c'ol ek rc'aslemal jarachbal jun winak owi rachbal jun nakun?In chakaja' ja ti'ij ja noc sacrificio chwachrachbal jun winak owi chwach rachbal junnakun ¿la c'ol ek rc'amonto, la junwi' nachwach xa nak ta chi ti'ijal? maxla neche'kaj. 20 Pro ma ja ta nbij chewe. Ja nbijchewe quewa' rbanic ri', ja winak ja macotak ta rwach ja Dios eje'e' tok c'o je'esacrificio nquitzujuj chwach rachbal junwinak owi chwach rachbal jun nakun jari'chique demonio nquitzujuj wi' in ma treta ja Dios. Ja c'a rixix ni majun nganaxta jun xteban ta cuq'uin demonio. 21 Nimajun moda xtetij ta ja vino rxin ja kajawJesucristo xteban ta jun ruq'uin in xtetij chita c'a ja vino quixin demonio xteban chi tajun cuq'uin. Ni majun moda xtetij ta ja c'ochwach ja mesa rxin ja kajaw Jesucristo inxtetij chi ta c'a ja c'o chwach jamesa quixindemonio. 22 Owi ¿la utz on nech'ob ixix jaxta jun xtikaban cuq'uin demonio in xtiyic-taj ryewal ja kajaw Jesucristo chakij rmal?¿La más ta c'a kachok'ak' ajoj chwach arja'chi xkoch'ojin ta ruq'uin chewi'?

* * * * * * * * * *23 Ni katzij wi' chi c'o nuk'a' tre no-

jelal pro xarwari' wi pa tak rubey ncojwi' como c'o je'e ja mta utzil r'camonto.C'o nuk'a' tre nojelal pro c'o je'e ja mtaq'uiyem rc'amonto chake chibil tak ki' treja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Jesucristo.24 Maxta c'o jun chewe xta ja' nuch'ob jac'o rc'amonto tre arja' ruyon pro ja nuban,tich'obo' c'a ja c'o rc'amonto chique ja jule'chic rachbil.

25 Ja c'a tre ti'ij ja nc'ayix pa c'aybalwi newajo' neti' teti'a', mta nuban wineti' xa nak ta chi ti'ijal pro xarwari'

maxta tec'waxaj razón wi ocnak sacrifi-cio ja ti'ij chwach rachbal jun winak owirachbal jun nakun, maxta quewa' tech'obkaj ri': —Maxla xajan nti'i jawa' ti'ij ri',maxta quixche' kaj. 26 Utz ja wi neti'como rxin ja kajaw Dios ja rwach'ulew inrxin arja' chakaja' nojelal ja c'o chwach jarwach'ulew.

27 Ja c'a tre jun winak ja ma rotak tarwach ja Dios wi nixruban invitar chi nix-ewa' ruq'uin in wi c'ol egana nixbe jix.Ja c'a tok emajon wa'im ruq'uin utz wineti' xa nak ta nucoj chewach, mta nubanpro xarwari' ja tok nucoj chewach maxtatec'waxaj razónwi ocnak sacrificio chwachrachbal jun winak owi chwach rachbal junnakun, maxta quewa' tech'ob kaj pa takewanma ri': —Maxla xajan nti'i jawa' wari',maxta quixche' kaj. 28 Pro wi chaka jalalc'o jun nbin chewe: —Jala' nati' le' ocnaksacrificio chwach rachbal jun winak, wine' chewe, mejor ma teti' ta c'a. Comoja ranma arja' nbini chi xajan wi neti' xachewi' tok nbij anin chewe chi ma teti' ta.Como ja rwach'ulew rxin ja kajaw Dios inrxin arja' chakaja' nojel ja c'o chwach jarwach'ulew. 29 Pro xc'a rumac ja nbij jaranma arja' tok anin nbij chewe chi mateti'in ma rumac ta ja nbij ja rewanma ixix.Queri' nbij chewe como ni ma xajan ta wi'wi nkati', libre ja kanma in ma rubey ta c'ota jun xtibij ta chake chi xajan. 30 Ja c'a winkamaltioxij tre ja Dios ja nkati' ma rubeyta c'ari' ja xta itzel nbix chake tok nkati'como nkamaltioxij tre.

31Queri' c'a rbanic wach'alal, ja tok c'oliwa'im neban owi xa nak ta ja neban xar-wari' c'o ta rc'amonto tre ja xtiyabex ruk'ijja Dios rmal. 32 Maxta c'oli teban ja xtaofensa rc'amonto chique winak, nixtac'achique ta ja ma e kach'alal ta chi aj Israelchi ma aj Israel ta in nixtac'a chique tachakaja' ja kach tak ralc'wal Dios. 33 Cani'nbanon anin chique winak xa nak ta chiwinakil, ni mta wi' nban chiquewach ja xaofensa rc'amonto chique. Ma ja ta nch'obja xa ruyon chwe anin c'oli rc'amonto proja c'oli rc'amonto chique ja jule' chic jari'nmajon rch'obic utzc'a chi eje'e' nquewil jatotajem xin Dios.

1 CORINTIOS 11:1 263 1 CORINTIOS 11:2211

1 Ja cani' nbanon anin chique winakwach'alal queri' ta c'a neban ixix chiquechakaja', tec'ama' ja rejemplo wxin comoanin chakaja' nc'amon ja rejemplo rxin jaCristo.

* * * * * * * * * *2 Ja c'a camic wach'alal, anin congana

ninquicot chewij ja ni ninurkaj wi' cheweja tok c'oli xa nak ta ja neban, ninquicotchewij rmal ja remajon rnimaxic ja tijonemja nya'on can chewe. 3 Pro c'oli nwajo'nch'ob chewach ri', ja cajaw canojel jarachi'i' jari' ja Cristo, ja rajaw ja rixok jari'ja rachi in ja rajaw ja Cristo jari' ja Dios.4 Jun achi tok arja' rmajon banoj oraciónowi rmajon rya'ic rbixic ja k'alasan chwachrmal ja Dios in wi c'oli ja rbotzben rwi'jari' xa ruq'uix ja rajaw nuya'. 5 Ja c'atre jun ixok tok arja' rmajon banoj oraciónowi rmajon rya'ic rbixic ja k'alasan chwachrmal ja Dios in wimta rbotzben rwi' jari' xaruq'uix ja rajaw nuya'. Ja wi queri' nubanja rixok jari' junan ruq'uin ja cani' nsocaxelja rsamal rwi' pro ni nojelal. 6 Queri' nbijchewe como ja rixok wi mta rgana nubotzrwi'mejor tikupijel c'a ja rsamal rwi'. Nowixa q'uixbal tre jun ixok wi nkupixel jarsamal rwi' owi nsocaxel chi nojelal mejorja nuban tibotzo' c'a rwi'. 7 Ja c'a rachima rubey ta ja wi nubotz rwi' como arja'imagen rxin Dios in ruq'uin arja' natz'atwi' chi congana nim ruk'ij ja Dios. Pro jarixok ruq'uin arja' natz'at wi' chi congananim ruk'ij ja rachi. 8 Queri' nbij chewecomo ja tok kas tz'ucarsaxi ja nabey achima ruq'uin ta ixok pi wi' pro ja tok kastz'ucarsaxi ja rixok ruq'uin achi pi wi'. 9 Injun chic, ja rachi ma rmal ta ja rixok toktz'ucarsaxi, ja tok tz'ucarsaxi ja rixok jari'rmal ja rachi tok tz'ucarsaxi. 10 Rmalc'ari'tok nbij chewe chi jun ixok arja' yatal trijchi nubotz rwi' como jari' retal chi c'orajaw pa'l trij. Ja tok nubotz rwi' jari' utznquetz'at ja ángel. 11 Pro ja kaniman jakajaw Jesucristo xa ok junan chi achi chiixok chake. Ja rachi nc'atzin ixok tre inja rixok nc'atzin achi tre. 12 Queri' nbijchewe como ja tok tz'ucarsaxi ja nabeyixok ruq'uin achi pi wi' in ja c'a camic toknokalaxi ja rok achi'i' ruq'uin ixok nokpi

wi'. Xarwari' ni majun ja maquita ruq'uinDios npi wi'.

13Tech'obo' kaj chi utz eyon, jun ixok ¿layatal trij nech'ob ixix chi nuban oraciónruq'uin ja Dios ja wi ma rbotzon ta rwi'?14 Ixix bien ewotak chi jun achi ni rxinwi' chi ma nimak ta ja rsamal rwi' nowinuya' lugar tre chi nimak neli cani' junixok jari' xa q'uixbal tre. 15 Pro jun ixokni rxin wi' chi nimak ja rsamal rwi' jari'cani' jun adorno rwekben ri'. Como arja'yatajnak tre chi nimak ja rsamal rwi' ocnakbotzbal rwi'. 16 Ja c'a wi c'o jun chewe jama conforme ta ruq'uin ja c'a xinbij kajchewe ri', wi solo nuch'a', tirotakij c'a chi jawachbil xa junan nkach'ob cuq'uin trewa'wari' in queri' nkach'ob cuq'uin ja jule'chic iglesia chakaja' xa bar ta tri' nquemolwi' qui' pa rubi' ja Dios.

* * * * * * * * * *17 Pro anin maquinquicot chewij ja xtin-

bij chic chewe ri' wach'alal como ja toknemol ewi' mta q'uiyem rc'amonto tre jayukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo proja moloj ri'il neban, na xa más na lawulo'nixel rmal. 18 Como ec'oli nebin chwechi ma jun ta neban ja tok nemol ewi'chi rnataxic ja Jesucristo, jari' xa divisiónja nixtajini neban. Jari' ja nch'a' chewenabey. Anin matinnimaj nojel ja rewilnbixi pro can nnimaj ja bin chwe chi majun ta ebanon. 19 Nnimaj como c'o je'edivisión nbantaj na checojol utzc'a chinixc'ambajaxi utzc'a chi bien nk'alajin naechinatak chewe ja kas katzij chi ncajo' jaDios. 20 Ja c'a tok nixekaj chipan ja lugar jabar nemolwi' ewi' chi rbanic ja cena rxin jakajaw Jesucristo ¿la katzij c'a chi rxin arja'ja cena neban nech'ob ixix? Jari' ma rxinta ja neban. 21 Queri' nbij chewe como jatok nerila' ja hora xin wa'im nemajla' rtijiceyon ja rewxin chejujunal, matewaybej naewi' in tok nq'uiswani ec'oli tak meba'i'chewe mta quixin neya', ni nk'ak'an wi'quepan in ec'oli chewe xa nek'abari. 22 Jac'a wi xa queri' neban ¿nak tre tok ma patak ewochoch ta nixwa' wi'? ¿La mta la'anewochoch chewi'? Owi maxla xa itzel chicne'etz'at ja kach'alal ja re tinamit xin Diostok neban queri', maxla xa egana nebanchique ja tak meba'i' cani' ma ec'o ta. Jacamic ¿nak nbij chewe nech'ob ixix, la

1 CORINTIOS 11:23 264 1 CORINTIOS 12:7ninquicot chewij ja neban queri'? Jari' macan ta.

23 Queri' nbij chewe wach'alal comoma queri' ta neban tre ja cani' xinc'utchewach. Como ja k'alasax chinwach aninrmal ja kajaw Jesús jari' ja xinc'ut chicchewach ixix in quewa' rbanic ri'. Ja kajawJesús jari' ak'a' tok xajalal maja'n tijachpa quek'a' ja winak ja xetzelan rxin, arja'xuc'am ja caxlanway in xmaltioxij tre jaDios. 24 C'ac'ari' xuwech' ja caxlanway inquewa' xbij chique ja rapóstol ri': —Jawa'caxlanway ja xinwech' ri' jawa' ncuerpoanin como ja xtiban tre ja ncuerpo cani'nwech'i, nincamsax na pan ecuenta. Camictec'ama' in tetija' in nijawawa' xtenatbejwxin, ne'e. 25 Queri' xuban chic tre jajun vaso vino chakaja', ja tok colbetajiwa'im rmal xuc'am in quewa' xbij chicchique ri': —Ja vino ja c'o chipan ja vasori' jawa' nquiq'uel ocnak rseguro ja c'ac'achominem ja rchomin ja Dios. Ja tokxtetij xa nak ta chi tiempo'al xtetij wi' je'enijawawa' xtenatbej wxin chakaja', ne'e.26 Queri' c'a ja kas mero rbanic, jawa'caxlanway ri' rachbil ja riya'l uva tok xtetijxa nak ta chi tiempo'al xtetij wi' je'e jari'cani' neya' rbixic ja rcamic ja kajaw Jesu-cristo in c'a tokori' netanba' rtijic ja tokxtipi chic jutij.

27 Rmalc'ari' nbij chewe, xa nak ta xti-tijowi ja caxlanway, xa nak ta xtitijowija vino ja nkanatbej rcamic ja kajaw Je-sucristo in wi xa ma ch'obol ta nubantre rtijic jari' xajan ja nuban, xa itzelnuban tre rcuerpo ja kajaw Jesucristo rach-bil rquiq'uel. 28 Pro mejor ja neban,tec'ambajaj kaj ja rewanma eyon jani'ebanon chejujunal, c'a tokoc'ari' utz netijja caxlanway rachbil ja vino. 29 Queri'nbij chewe como xa nak ta xtitijowi jawa'caxlanway ri' rachbil ja vino in wi xa mach'obol ta nuban tre rtijic jari' xa castigoxin Dios nsiq'uij trij, xa matich'obtaj rmalnak ja kas mero rbanic ja cuerpo rxin jakajaw Jesucristo. 30 Como xa ma ch'obol taneban tre rtijic ja cena rxin ja kajaw Jesu-cristo xa chewi' tok e q'uiy chewe jama kasta c'o quichok'ak', xa e yawa'i' in xa chewi'chakaja' tok e q'uiy chewe ja xecami. 31Proja c'a wi ajoj mismo nkac'ambajaj kaj jakanma kayon in wi nkachomij ja ma utz

ta kabanon jari' mta ja castigo xin Diosxtipi ta chakij. 32 Pro ja tok c'oli ja castigoxin Dios npi chakij jari' katijoxic nbaniutzc'a chimakotakel chijutij chipan ja nim-laj rpokonal ja bar xquetakel wi' ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'x.

33 Queri' c'a rbanic wach'alal in rmalari'tok nbij chewe, ja tok nemol ewi' chi rbanicja wa'im tewaybej na ewi', junan ta nixoquipawa'im. 34 Ja c'awi c'o jun chewe conganank'ak'an rupan in matucoch' mejor tiwa'elpa rochoch. Quirtari' neban jutz'it utzc'achi mta castigo xin Dios nesiq'uij chewij jatok nemol ewi'. Ja c'a tre ja jule' chic razónja xec'waxaj chwe c'a tokori' xtinchomij jatok xquinekaj ewq'uin.

121 Ja c'a camic wach'alal noktzijon jurata

ewq'uin tre ja nkacochij je'e tre ja rEspírituSanto chi nokcowini nkabanbej ja samajxin Dios, mta ngana ja maquita nch'obtajemwal nak rbanic.

2 Ixix bien ewotak chi ja nabey chakabar ta tri' xixc'amarel wi' chipan jule'tijonem ja ma tijonem xin Dios ta, xacachbal winak xa rachbal nakun je'e xeya'quek'ij. Xeya' quek'ij pro nixtac'a netzijonta jutz'it. 3 Rmalc'ari' ja tok anin nch'obna chewach camic nak rbanic ja rEspírituSanto. Ja tok c'o jun winak rmajon tzijxa nak ta chi winakil ja wi Espíritu Santouc'ayon rxin chi rbixic ja tzij arja' mtamoda itzel ta xtitzijon ta tre ja Jesús. Inchakaja' ni majun winak xticowin ta xtibijta tre ja Jesús chi arja' rajaw nojelal, xtiche'ta tre, ja wi maquita c'oli ja rEspíritu Santouc'ayon rxin chi rbixic.

4 Pro q'uiy rwach ja nkacochij je'e treja rEspíritu Santo chi nokcowini nkaban-bej ja samaj xin Dios pro xarwari' xa junmismo Espíritu Santo nsipan chake chi no-jelal. 5 In q'uiy rwach chakaja' ja samajxin Dios pro xa jun mismo kajaw Jesucristoja ncojo kaxin chi rbanic ja samaj. 6 Inq'uiy rwach chakaja' ja poder nkacoj chirbanic ja samaj xin Dios pro xa jun mismoDios ja nyo' chake ja poder kanojelal xanak ta chi poderal. 7 Pro c'oli nyataj chakermal ja rEspíritu Santo chikajujunal chinokcowini nkak'alasbej ja samaj ja nuban jarEspíritu Santo chikacojol. Pro jari' nyatajchake utzc'a chi nkatobej ki' chibil tak ki'.

1 CORINTIOS 12:8 265 1 CORINTIOS 12:288 Queri' c'a rbanic como ec'o jule' chakeja nyataj chique rmal ja rEspíritu Santochi necowini nqueya' rbixic jani' rna'oj jaDios. In ec'o c'a jule' chic ja nyataj chiquechi necowini nqueya' jun tijonem ja nc'utchiquewach rmal ja mismo Espíritu Santo.9 In ec'o na jule' chic ja nyataj chique rmalja mismo Espíritu Santo chi congana nimja yukulbal quec'u'x ruq'uin ja Dios. Ec'ona jule' chic ja nyataj chique rmal jamismoEspíritu Santo chi necowini nequitzursajwinak tre yobilal je'e. 10 Ec'o na jule'chic ja nyataj chique chi necowini nque-ban milagro, in jule' chic nyataj chiquechi c'o je'e nk'alasax chiquewach rmal jaDios chi nqueya' rbixic, in jule' chic janyataj chique chi necowini nquech'ob nakchi espiritu'al c'ayon quixin ja winak toknetzijoni, la Espíritu Santo owi ma EspírituSanto ta. Ec'o na jule' chic ja nyataj chiquechi necowini netzijon chipan jule' tzobalmasqui ma cotakin ta ja tzobal in jule' chicja nyataj chique chi necowini nquik'axaj jatzij ja nbix chipan ja jule' chic tzobal. 11Proxarwari', xa jun mismo Espíritu Santo janyo' chake nojel awa' samaj xin Dios ja c'axinbij kaj chewe ri', arja' nuya' kasamajchikajujunal ja c'o rgana nuya' chake.

* * * * * * * * * *12 Cani' rbanic ja racuerpo q'uiy rwach

rc'an como c'o ruk'a', c'o rkan, c'o parwachpro xa jun cuerpo rbanon. Nojel ja rc'anja racuerpo masqui q'uiy rwach pro xajun cuerpo rbanon. In queri' c'a rbanicja Cristo chakaja', masqui ok q'uiy jayukul kac'u'x ruq'uin pro xa jun kabanonruq'uin. 13 Queri' nbij chewe como xa junmismo Espíritu Santo xokbanbex bautizarkanojelal, xa jun cuerpo ban chake chi ok ajIsrael chi ma ok aj Israel ta, chi ok esclavochi ok libre, xa jun mismo Espíritu Santo jaxoc pa tak kanma chi nimlaj kanojelal.

14Queri' rbanic como jun cuerpo ma junmiembro ta rc'an, q'uiy rwach ja rc'an.15 Tac'a ja rawakan xtibij ta chawe: —Anincomo ma yatajnak ta chwe chi inocnak tak'abaj chewi' tok ni majun ngana xtinbanta jun ruq'uin ja racuerpo, xtiche' ta chawe,masqui queri' nbij pro ni jun wi' rbanonja rawakan ruq'uin ja racuerpo. 16 In

chakaja' ja rawxquin xtibij ta chawe: —Anin como ma yatajnak ta chwe chi in-ocnak ta pawachaj chewi' tok ni majunngana xtinban ta jun ruq'uin ja racuerpo,xtiche' ta chawe, masqui queri' nbij proni jun wi' rbanon ja rawxquin ruq'uin jaracuerpo. 17 Ja racuerpo wixta pawachajchi jun jari' maticowin c'a nc'axaj ari' janbixi, o wixta xquinaj chi jun jari' mati-cowin c'a nuna' rxula' nakun ari' chakaja'.18 Pro ja kas mero rbanic ja kacuerpo, jaDios arja' chomini bar xucoj wi' ja kak'a',bar xucoj wi' ja kakan rachbil ja jule' chicmiembro rxin ja kacuerpo, arja' cha'owibar xucoj wi' chijujunal. 19 Ja racuerpowixta pawachaj chi jun jari' ma cuerpo tac'ari'. 20 Pro ja kas mero rbanic, q'uiymiembro rc'an ja racuerpo pro xa ni juncuerpo wi' rbanon. 21 Ja panawach mtamoda xtibij ta tre ja rak'a': —Atat ni majunasamaj chwe, xtiche' ta tre. In chakaja' jarawí' mta moda xtibij ta tre ja rawakan: —Atat ni majun asamaj chwe, xtiche' ta trechakaja'. 22 Pro ja kas mero rbanic, c'o najule' miembro rxin ja kacuerpo ja ma kasta c'o rchok'ak' nokche' tre, pro congananc'atzin tre ja kacuerpo. 23 In c'o na jule'miembro rxin ja kacuerpo ja ma nimak taruk'ij chwach ja kapalaj owi pakawach jankach'ob ajoj pro jari' miembro lok' nkana'in nkawek. In jule' chic ja ni ma yatal ta wi'tre ja maquita nweki pro jari' más chi nankaban cuenta. 24 Jari'más chi na nkaya' pacuenta chwach ja jule' chic ja ma rjawaxicta tre chi nweki. Pro ja Dios arja' bienrbanon rbanic ja kacuerpo, bien rchominutzc'a chi más chi na lok' xtina'i ja jule'miembro ja ma kas ta nimak ruk'ij ntz'ati.25Queri' rbanon utzc'a chi ja kacuerpo mtadivisión nuban pro ja c'a nuban, ja kak'a'rachbil kakan rachbil ja jule' chic miembrorxin ja kacuerpo xa jun nuban in lok' nuna'ri' chibil tak ri'. 26 Queri' c'a rbanic, tokc'o jun miembro rxin ja kacuerpo nti'oninti'on c'ari' chi jun ja kacuerpo, ja c'atok c'o jun miembro rxin ja kacuerpo nya'ruk'ij nquicot c'ari' chi jun ja kacuerpochakaja'.

27 Ja c'a rixix ix cuerpo rxin ja Cristo,ix miembro chejujunal rxin ja rcuerpo.28 Ja Dios arja' q'uiy rwach ja samaj xuya'chake ja nkamol ki' pa rubi' ja Cristo.

1 CORINTIOS 12:29 266 1 CORINTIOS 13:10Nabey xerucha' ja xe'oc apóstol, pa rucabxerucha' ja xe'oc profeta, pa rox xerucha'ja xe'ocmaestro. C'ac'ari' xerucha' ja xe'ocbanol milagro, c'ac'ari' xuya' quisamajjule' chic cani' chique ja nequitzursajyawa'i' in chique ja nequeto' ja c'o rjawaxicchique in chique ja ne'uc'an quixin jakach'alal in chique ja netzijon chipan jule'tzobal ja ma cotakin ta. 29 Ma canojel tae'ocnak ta apóstol, ma canojel ta e'ocnak taprofeta, ma canojel ta e'ocnak ta maestro,ma canojel ta e'ocnak ta banol milagro.30 Ma canojel ta yatajnak ta chique chinequitzursaj yawa'i', ma canojel ta yata-jnak ta chique chi netzijon chipan jule'tzobal, ma canojel ta yatajnak ta chiquechi nquik'axaj ja tzij ja nbix chipan ja jule'tzobal. 31 Pro ja samaj ja c'o más q'uiyemrc'amonto tre quic'aslemal ja kach'alal nita ja wari' netij ek'ij chi rcochixic. Xarwari'c'o jun bey nch'ob chewach camic ri' projun bey ja congana nim ruk'ij, mchita junbey nk'i'o ta rxin, jari' bey awc'an ja tokc'oli ja rajoben ri'il xin Dios nsamaji panac'aslemal.

131 Anin wixta ni ta majun tzobal ja

maquita nincowini nintzijon chipan, witzobal quixin winak owi tzobal quixin án-gel chakaja' pro wi mta ja rajoben ri'il xinDios nsamaji pa nc'aslemal jari' xa junanninel ruq'uin jun ch'ich' tok nk'omaxi jaxa mta rc'amonto rukul nc'axaxi. 2 Injun chic, wixta yatajnak chwe chi inocnakjun profeta pro jun profeta ja ni ta ma-jun ja maquita k'alasan chwach ja wawanchiquewachwinak rmal ja Dios, jun profetaja ni ta majun ja maquita rotak pro wimta ja rajoben ri'il xin Dios nsamaji panc'aslemal jari' ni majun inocnak wi'. Jawixta majun falta tre ja yukulbal nuc'u'xruq'uin ja Dios in rmaltari' xtinbij ta tre junjayu' chi nk'ax cha jun lugar chic in xquin-rnimaj ta pro wi mta ja rajoben ri'il xinDios nsamaji pa nc'aslemal jari' ni majuninocnak wi' chakaja'. 3 In jun chic, masquixtinjach ta ja meba'il ja c'o wq'uin chiqueja tak meba'i' chi nquitzukbej qui', pro ninojelal, pro wi mta ja rajoben ri'il xin Diosnsamaji pa nc'aslemal jari' ni majun nakta rc'amonto chwe. Masqui xtinya' ta wi'pa camíc chi xtiporox ta ja ncuerpo pro

wi mta ja rajoben ri'il xin Dios nsamaji panc'aslemal jari' ni majun nak ta rc'amontochwe chakaja'.

4 Ja c'a tok c'oli ja rajoben ri'il xinDios nsamaji pan ac'aslemal jari' c'ayewchi npit awayewal chiquij winak pro janaban chique, solo utzil. Ja tok c'olija rajoben ri'il xin Dios nsamaji panac'aslemal jari' mta moda xtiquiakir taja rawanma chiquij winak in nixtac'axtaya' ta ak'ij chiquewach in nixtac'axtana' kaj ta chakaja' chi congana atnim. 5 Ja tok c'oli ja rajoben ri'il xin Diosnsamaji pan ac'aslemal jari' mta modaja xta nij agana wi' xtaban ta je'e ja xajunwi' xtiquena' winak amwal in nixtac'axtaban ta ja xa ruyon chawe atat c'olirc'amonto in nixtac'a chaka c'oli manixtaban ta awayewal in nixtac'a xtac'ol tapan awanma chakaja' ja ma utz ta nbanchawe cumal winak pro jari' namestaj. 6 Jatok c'oli ja rajoben ri'il xin Dios nsamajipan ac'aslemal in wi c'o jun winak nkaj paril jari'mtamodaxcatquicot ta trij pro jawinsamaji ja utzlaj tzij xin Jesucristo chipanja rc'aslemal jari' natquicot trij. 7 Ja tokc'oli ja rajoben ri'il xin Dios nsamaji panac'aslemal jari' ni majun nak ta ja maquitanacoch' in ni mta wi' ja maquita yukulac'u'x ruq'uin ja Jesucristo in ni mta wi' jamaquita awayben nojelal ja rtzujun chakeja Dios in ni mta wi' chakaja' ja maquitacow natpe'e chwach nojelal xa nak ta npichawij.

8 Ja rajoben ri'il xin Dios ni mta wi' jaxtoc'o ta ruk'ij. Pro ja yatajnak je'e chakechi nokcowini nkaban jari' xa noc'o ruk'ij,cani' tre ja naya' rbixic ja k'alasan je'echawach rmal ja Dios in cani' tre ja nattz-ijon chipan jule' tzobal ja ma awotakin tain cani' tre ja naya' jun tijonem ja nc'utchawach rmal ja rEspíritu Santo. 9 Jawi nkaya' ja tijonem ja nc'ut chikawachrmal ja rEspíritu Santo pro xarwari' ni c'owi' ja ma kotak ta, owi ok profeta xinDios pro xarwari' ni c'o wi' ja ma k'alasanta chikawach chakaja'. 10 Xa chewi' toknbij chewe chi xa noc'o ruk'ij ja samaj jayatajnak chake, tokori' xtoc'o ruk'ij ja tokxtipi chic jutij ja Jesucristo xturk'alasaj nachikawach nojelal ja maja'n tikotakij proni majun ja maquita nurk'alasaj chikawach

1 CORINTIOS 13:11 267 1 CORINTIOS 14:12tri'. 11Tac'a anin tok c'a in tac'al na, ja cani'netzijoni tak ac'ala' queri' c'a xintzijonanin chakaja'. Ja cani' nquena' kaj ja takac'ala' queri' xinna' kaj anin chakaja'. Jacani' quina'oj tak ac'ala' queri' nna'oj anintri' chakaja'. Pro jari' xa xoc'o ruk'ij comoxinoc achi, q'ueje' can ja cani' rbanic juntac'al. 12 In queri' c'a chake ajoj camic,c'o je'e ja xin Dios kotak pro xarwari' maclaro ta chikawach nojelal, cani' tre toknatz'at awach chipan jun ch'ich' ja ma bienta claro natca'y chipan. Pro ja tok xtuc'ulri' kawach ruq'uin ja Jesucristo jari' ni clarochic chikawach tri'. Ja camic masqui wotakjani' rna'oj ja Dios pro c'a c'o na ja ma kasta claro chinwach nak rbanic. Pro ja tokxtipi chic jutij ja Jesucristo jari' ni clarochic chinwach tri' pro ni nojelal, cani' tre jaDios camic arja' ni bien claro chwach jani'ja nna'oj anin pro ni nojelal. 13 Queri' c'arbanicwach'alal, c'oli ja nimtawi' ja xtoc'ota ruk'ij, jun, ja yukulbal kac'u'x ruq'uin jaDios, in jun chic, ja nkaybejmás ja rutzil xinDios, in jun chic, ja rajoben ri'il xin Dios.Jawa' roxi' ri' ja c'a xinbij kaj chewe jari'ni matoc'o wi' ruk'ij pro ja rajoben ri'il xinDios jari' ja más na nim ruk'ij tre ja roxi'.

141 Ja rajoben ri'il xin Dios ni ta ja wari'

nixocla' il tre chi nsamaji pan ec'aslemal intetija' ek'ij chakaja' chi rcochixic ja samajja nyataj je'e chake rmal ja rEspíritu Santo.Pro ja kas nwajo' chewe wach'alal, c'o juntre ja samaj ja más chi ta na xteyarij, jari'chi nyataj chewe chi nixcowini neya' rbixicchibil tak ewi' ja nk'alasax je'e chewachrmal ja Dios. 2 Ja c'a tok nattzijon chipanjun chic tzobal ja ma awotakin ta jari' macuq'uinwinak ta nattzijonwi', ruq'uin Diosja nattzijon wi'. Ma cuq'uin winak ta comoja winak maquecowini nquech'ob ja nabij.Ja nabij, Espíritu Santo uc'ayon awxin chirbixic pro ja nec'axan awxin xa awatalchiquewach. 3 Pro ja c'a tok naya' rbixic jak'alasan chawach rmal ja Dios jari' cuq'uinwinak nattzijon wi'. Ja nec'axan awxinnecowini nquech'ob ja nabij in c'o q'uiyemrc'amonto tre ja quic'aslemal, paxbanemrc'amonto chique in nyukbax quec'u'xrmal. 4 Ja tok nattzijon chipan jun chictzobal ja ma awotakin ta jari' mta q'uiyem

rc'amonto chique ja jule' chic, xa ayon atatnatq'uiy kaj rmal pro ja c'a tok naya' rbixicja k'alasan chawach rmal ja Dios jari' c'oq'uiyem rc'amonto chique ja riglesia.

5 Anin c'o ngana xtiyataj ta cheweewanojel chi nixcowini nixtzijon ta chipanjule' chic tzobal ja ma ewotakin ta pro jamás chi na ngana xtiyataj chewe ewanojelchi nixcowini neya' ta rbixic ja nk'alasaxje'e chewach rmal ja Dios. Más na nimruk'ij ja naya' rbixic ja nk'alasax je'echawach rmal ja Dios chwach ja nattzi-jon chipan jun chic tzobal ja ma awotakinta. Owi natcowini nak'axaj ja tzij ja nabijchipan ja jun chic tzobal, wi c'o q'uiyemrc'amonto chique ja riglesia jari' más nanim ruk'ij chakaja'. 6 Tac'a anin xquinekajta ewq'uin in wi xa chipan jun chic tzobalnintzijon wi' ewq'uin jari' ni majun nak tarc'amonto chewe. Pro wi c'oli ja k'alasanchinwach rmal ja Dios in wi xtinya' rbixicchewach, owi c'o jun tijonem xin Dioswotakin innixntijoj tre jari' c'oli rc'amontochewe.

7 Tac'a jule' nakun chakaja' ja c'o rukul,cani' tre jun guitarra owi' cani' tre junflauta, pro wixta xa junan ja rukul nc'axaxija jujun tak nota rc'an maquita c'a nok-cowin ari' nkach'ob nak la chi bixal nbanchipan. 8 Tac'a chakaja' jun trompetaxtixulax ta chi quisiq'uixic jule' soldadochi nequibana' ja ch'a'oj pro wi xa maclaro ta ja nbij ja trompeta mta c'a modaari' ja soldado xtiquichomla' ta qui' chinequibana' ja ch'a'oj. 9 In queri' c'a cheweixix chakaja', ja wi noqui ja rewak' chirbixic jule' tzij ja xama claro ta chiquewachja nec'axan ewxin mta c'a moda ari' xtico-takij ta ja nebij chique. Como ja tzij neltopan echi' xa nq'uis kaj chi queri', matekajpa quixquin. 10 Jaru' la kas rwach je'e jatzobal ja ntzijoxi wawe' chwach'ulew inc'o ch'obtajic trij chijujunal. 11 Ja c'a wimatich'obtaj mwal ja tzij ja nbix chwe xc'ajunan ari' ruq'uin ja cani' ma kach aj tina-mit ta ki' ruq'uin ja ntzijon wq'uin. 12 Inqueri' c'a chewe ixix chakaja'. Ja c'a camic,como congana newajo' necochij ja nyatajje'e chake rmal ja rEspíritu Santo chewi'tok nbij chewe, tetija' ek'ij chi rbanic jac'o q'uiyem rc'amonpi tre ja quic'aslemalja kach'alal ja riglesia, pro ni ta congana

1 CORINTIOS 14:13 268 1 CORINTIOS 14:28xqueq'uiy ta emwal.

13 Rmalc'ari' nbij chewe, ja wi c'o junchewe ja yatajnak tre chi ncowini ntzijonchipan jun chic tzobal ja ma rotakin tatibana' orar, tic'utuj c'a tre ja Dios chiarja' nuya' tre chakaja' chi ncowini nk'axajja tzij nbij utzc'a chi nch'obtaj cumal janec'axan rxin. 14 Quirtac'ari' nuban jutz'itcomo anin tok wi c'o jun oración nmajonrbanic chipan jun chic tzobal jamawotakinta jari' nsamaji ja respíritu wxin chi rbanicja roración pro matisamaji ja nna'oj in jac'a roración ni majun nak ta rc'amontochique ja nec'axan wxin. 15 Ja wi queri'rbanic ¿nak nban c'a? Quewa' rubey ri' chinban. Ja tok wi c'o jun oración nmajonrbanic, anin xtincoj ja respíritu wxin chirbanic ja roración in xtincoj ja nna'oj chirbanic chakaja'. In tok wi c'o jun bixnmajon rbixaxic xtincoj ja respíritu wxinchi rbixaxic in xtincoj ja nna'oj chi rbixaxicchakaja'. 16 Ja c'a tok wi c'oli namaltioxijtre ja Dios pro wi xa ruyon ja respírituawxin xtacoj chi rmaltioxixic tre jari' mtamoda: —Amén, xqueche' ta ja kach'alal jama yatajnak ta chique chi nquech'ob ja nbijja respíritu awxin. Mta moda como eje'e'matich'obtaj cumal nak la namaltioxij treja Dios. 17 Atat masqui nojel ac'u'x nojelawanma namaltioxij tre pro mta q'uiyemrc'amonto tre ja quic'aslemal ja jule' chicja matich'obtaj cumal como nak la ja na-maltioxij tre. 18 Anin nmaltioxij tre jaDios ja rya'on chwe chi más na nincowininintzijon chipan jule' chic tzobal chewachixix. 19 Pro xarwari', ja tok kamolon ki' jarok iglesia jari' más na utz ja xa jun ca'i'tzij xtinbij ja xtincoj nna'oj chi nentijobejja nec'axan wxin chwach ja maxco' chitzij xtinbij chipan jun chic tzobal ja xamatich'obtaj cumal.

20Wach'alal, ma teban chi ta más ja cani'xa junan ena'oj cuq'uin ja tak ac'ala'. Ja c'atre ja banoj itzelal jari' utz wi nixoqui ixcani' tak yaqui'a' pro ja tre ja rena'oj jari'kas ta xtitz'akati chi utz. 21 Ja c'a rtzobalDios c'oli tz'ibtal can chipan ja rbin canja Dios quewari': —Anin ec'o jule' winakja ma e aj Israel ta xquenutakel cuq'uin jaraj Israel chi netzijon cuq'uin pro chipanjule' tzobal ja junwi' chi na xquetzijonwi' cuq'uin. Pro masqui queri' xtinban

chique ja raj Israel pro ni ma xtiqueya'ta wi' quixquin tre ja xtinbij chique, ne'eja kajaw Dios. 22 Tri' c'a nkatz'at wi'chi ja tok noqui ja jule' chic tzobal jamatich'obtaji jari' noc retal pro jun retalja noc chiquewach ja maquenimani, machiquewach ta ja nenimani. Pro ja tok c'oje'e ja nch'ob chikawach ja nk'alasax rmalja Dios jari' quixin ja nenimani, ma quixinta ja maquenimani. 23 Ja c'a wi emolonewi' ewanojel ja rix iglesia in wi nixtajininixtzijoni ewanojel chipan jule' chic tzobal,ja c'a wi ec'o jule' winak ne'oc checojolja ma cotak ta nak rbanic ja tok nattzijonchipan jule' chic tzobal ja ma awotakin taowi ne'oc jule' winak ja ma quiniman taja Jesucristo ¿la matiquibij c'ari' chewe chixa ixch'ujarnak? 24 Pro ja c'a wi ewano-jel emajon rbixic jule' tzij ja nch'obtaji jank'alasax je'e chewach rmal ja Dios in wic'o junnoc checojol jama rniman ta ja Jesu-cristo owi noc jun jama rotak ta nak rbanicja tok nattzijon chipan jule' chic tzobaljari' nkaj pa rwi' ja nixtajini nebij. Xtumajc'a ti'onem ja ranma rmal ja ril rumacrbanon pro rumac ja tzij ja nixtajini nebijewanojel tok nuban queri'. Ja tzij nebijewanojel jari' nsamaji chi rk'alasaxic jani'rc'aslemal. 25 Ja rwawan je'e pa ranma jari'nk'alasaxi, nel pa sak. Queri' c'a xtuban,c'ac'ari' xtixuque'e in xtumaj rya'ic ruk'ijja Dios in quewa' xtibij chewe ri': —Ni katzijwi' chi Dios c'o checojol, xtiche'e.

26 ¿Nak c'a ja kas mero rubey wach'alal?Ja tok nemol ewi' c'oli ja yatajnak chewechejujunal chi nixcowini neban. Ec'oli jac'o jun salmo nquejach, ec'oli ja c'o jun ti-jonem nqueya', ec'oli ja c'o jun chic tzobalnetzijon chipan, ec'oli ja c'oli k'alasanchiquewach rmal ja Dios chi nqueya' rbixicin ec'oli ja nyataj chique chi necowininquik'axaj ja tzij ja nbix chipan jun chictzobal. Pro xarwari', xa nak ta ja nebanc'o ta q'uiyem rc'amonto tre quic'aslemalja nec'axan ewxin. 27 Ja wi ec'oli ncajo'netzijon chipan jule' chic tzobal xa e ca'i'quetzijon chique owi e oxi' pro xa xarari',in maxta junlic quetzijoni pro nquejal naqui'. In chakaja' ni rjawaxic wi' chi c'o junja nk'axani ja tzij ja nbix chipan ja jule' chictzobal. 28Nowi mta jun ja ncowini nk'axajja tzij mejor ni ta majun chique xquetzi-

1 CORINTIOS 14:29 269 1 CORINTIOS 15:10jon ta chipan jun chic tzobal chiquewachja kach'alal ja quimolon qui'. C'a tokori'quetzijon chipan ja tok xa queyon chic jatok xa ruq'uin chic Dios ja netzijon wi'.29 Ja c'a profeta e ca'i' owi e oxi' quetzijonchique. Ja c'a jule' chic tiquich'obo' rijrwach ja nquibij ja profeta, la xin Dios janquibij owi mani. 30 Ja wi c'o jun profetarmajon tzij in wi c'o chic jun tz'ubul tri' jac'oli nk'alasax chwach rmal ja Dios maxtatitzijon más ja rmajon tzij, tiya'a' lugartre ja jun chic chi ntzijoni. 31 Queri' nbijchewe como nixcowini nejal ewi' ewanojelchi rbixic ja k'alasan je'e chewach rmalja Dios. Quirtari' neban jutz'it utzc'a chic'oli newotakij pro nij ewanojelal utzc'a chic'oli paxbanem rc'amonto chewe ewanoje-lal chakaja'. 32 Ja c'a profeta eje'e' necowininquek'il kaj qui' queyon utzc'a chi majunlic ta netzijoni utzc'a chi maquesachija nec'axan quixin. 33 Necowini nquebancomo ja Dios arja' jun Dios ja mta modac'o ta xtuya' ta chique ja xta sachonemrc'amonto pro nij utzil wi' rc'amonto nojelja nuban.

Ja chipan ja jule' chic iglesia ja tokquimolon qui' ja rtinamit Dios jari' maque-tzijoni ja rixoki'. 34Quirtac'ari' nqueban jarixoki' ja rec'o checojol ixix chakaja', ja tokemolon ewi' maxta quetzijoni. Queri' nbijchewe comoma yatal ta chiquij xquetzijonta pro ja yatal chiquij jari' quequinimajja quichajilal ja cani' nbij ja ley xin Dios.35 Ja c'a wi c'o je'e ja matich'obtaj cumalin wi ncajo' nquic'axaj razón mejor chiquequichajilal tiquic'axaj wi' pa tak cochoch.Queri' nbij chewe como xama utz ta ntz'atijun ixok ntzijon pa tak servicio.

36 Bien c'a turkaj chewe chi ma ewq'uinta ixix winakarsanto wi' ja rtzobal Dios innixtac'a eyon ta ixix ja c'o rtzobal Diosewq'uin chakaja'. 37 Ja c'a wi c'o jun chewewi nuch'ob chi arja' ocnak profeta owinuch'ob chi c'oli rcochin tre ja rEspírituSanto jari' yatal trij chi nuban reconocernak rbanic ja nmajon rch'obic chewachcamic chi jari' jun mandamiento rxin jakajaw Jesucristo. 38Nowi mta rgana nubanreconocer chi queri' rbanic jari' matibanreconocer arja' chakaja'.

39 Queri' c'a rbanic wach'alal, conganarjawaxic chi neya' rbixic ja nk'alasax je'e

chewach rmal ja Dios, ja ta ri' netij ek'ij chirbanic. In jun chic nbij chewe ri', maxtamateya' ta lugar chique ja kach'alal chi net-zijon chipan jule' chic tzobal. 40 Xarwari'pa tak rubey tecojo' wi' nojelal ja nebanin maquita c'oli nak ta xteban ja xta sa-chonem rc'amonto.

151 Ja c'a camic wach'alal, anin nwajo'

nch'ob chic jutij chewach nak rbanic jautzlaj tzij xin Jesucristo. Xinya' rbixicchewe nabey in xenimaj. Xa rmalawa'utzlaj tzij ri' tok cow nixpe'i 2 in xa rmalarja' chakaja' tok newil ja totajem xin Dios.Nixtotaji ja wi ma xteya' can ta ja utzlajtzij xin Jesucristo ja xinch'ob chewach owimaxla chaka queri' tok xenimaj, maxla xama ch'obol ta ja xeban.

3 Ja xinch'ob chewach nabey jari' jak'alasan chic je'e chinwach anin in quewa'rbanic ri'. Cami ja Cristo pro rmal kilkamac ja tok cami in ni tz'ibtal can wi' ojerchipan ja rtzobal Dios chi arja' ncam napa kacuenta. 4 Ja c'a tok camstaji c'ac'ari'xemuki. Ja c'a chi rox k'ij c'astaj rwachchiquicojol camnaki'. In ni tz'ibtal canwi' ojer chakaja' chipan ja rtzobal Dioschi nmuk na in nc'astaj na rwach chi roxk'ij. 5 Ja c'a tok c'astaji c'ac'ari' xuc'utri' chwach ja Cefas. In xuban chi c'a jutijxuc'ut ri' chiquewach ja rapóstol chi e ca-blajuj. 6 In xuban jutij más e jo'o' ciento jakach'alal xuc'ut chic ri' chiquewach. Eje'e'ri' kach'alal xa e jujun ja recamnak chiquepro ja jule' chic c'a ec'as na camic. 7Xubanchic jutij xuc'ut ri' chwach ja Jacobo inxuban chi c'a jutij xuc'ut ri' chiquewach jarapóstol pro ni chiquewach canojelal. 8 Jac'a pa rq'uisbal xuc'ut na ri' chinwach aninchakaja' masqui ja ranin kas tzel nbanonto.9 Ja c'a ranin kas in lawulo' chiquewach jajule' chic apóstol, ja nna' kaj anin ma yatalta chwe chi inocnak apóstol. In lawulo'como congana pokon xinban chique jariglesia ja rtinamit Dios. 10 Pro ja Dios arja'xsipaj ja rutzil chwe in xa rmal ja rutzilxin Dios tok inocnak apóstol camic. In machaka ta queri' xincochij ja rutzil tre procongana samaji pa nc'aslemal. Más chi nasamaj xin Dios xinban chiquewach ja jule'chic pro ma anin ta xinsamaji nuyon, ja

1 CORINTIOS 15:11 270 1 CORINTIOS 15:32rutzil ja xincochij tre ja Dios jari' ja samajipa nc'aslemal. 11 Ja c'a wi anin xinbanowija samaj owi eje'e' ja xebanowi pro xar-wari' xa junan ja utzlaj tzij xin Jesucristoja nkaya' rbixic in ni ja wi' ja utzlaj tzijxenimaj ixix chakaja'.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a wi nkaya' rbixic ja Cristo

chi c'astajnak rwach chiquicojol camnaki'¿nak c'a tre tok ec'oli chewe ja nebini chi:—Mta moda xtic'astaj ta quewach ja cam-naki', neche'e? 13 Ja c'a wixta mta modaxtic'astaj quewach ja camnaki' maquitac'astajnak rwach ari' ja Cristo chakaja'.14 Ja c'a Cristo wixta maquita c'astajnakrwach ni ta majun noc wari' ja utzlaj tzijja noktajini nkaya' rbixic in ni ta majunnoc wari' chakaja' ja nyuke' ec'u'x ruq'uin.15 Xta c'a tzij nkatz'ak ari' trij ja Dioswixta ma c'astajnak ta rwach ja Cristocomo ajoj nkabij chi Dios xuc'as chiquico-jol camnaki'. Pro maquita katzij ari' chiDios xuc'as chiquicojol camnaki' ja wixtakatzij chi matic'astaj quewach ja camnaki'.16 Queri' nbij chewe como wixta katzij chimatic'astaj quewach ja camnaki' maquitac'astajnak rwach ari' ja Cristo chakaja'.17 Ja c'a wixta maquita c'astajnak rwach jaCristo ni ta majun noc wari' ja yukulbalec'u'x ruq'uin, ni ta c'a maquita cuyunwari' ja rewil emac 18 in ni ta xebe wari' pak'ak' chakaja' ja camnaki' ja yukul quec'u'xruq'uin ja Cristo tok xecami. 19 Ja c'a tokxkocami wixta mchita nkaybej chi ta natri', wixta maquita xtibantaj chic cumplirja tzujun chake rmal ja xa jun kabanonruq'uin ja Cristo ni ta congana ok tak penaari', más ta na ok tak pena ari' chiquewachcanojel ja jule' chic winak, xta kaban kajengañar ki' ari'.

20 Pro ja Cristo jari' c'astajnak chicrwach. Ja tok c'astaj rwach jari' cani' juntijco'm ch'upi nabey rwach pro c'a c'o na jamaja'n tik'enari, c'a nch'up na, eje'e' ri' jacamnaki' ja cani' waram quibanon. 21Cani'tre ja camíc ruq'uin jun achi winakartowi' in queri' c'a tre ja nc'astaj quewachcamnaki' ruq'uin jun achi winakarto wi'chakaja'. 22 Queri' nbij chewe como rumacja rAdán tok nokcami kanojelal in queri'c'a tre ja Cristo chakaja', rumac arja' tok

nc'astaj na kawach kanojelal. 23 Pro xar-wari', c'o jun tiempo ja c'astaj wi' rwachja Cristo in c'o chic jun tiempo ja nc'astajwi' kawach ajoj. Ja c'a Cristo arja' ocnakcani' nabey rwach jun tijco'm ch'upi in jac'a rajoj ja rokc'o pa rcuenta c'a nc'astajna kawach tokori' ja tok xtipi chic jutijarja'. 24 C'ac'ari' xterila' ja q'uisbal k'ij. Jac'a tok xterila' ri' k'ij ni majun k'etbaltzij,ni majun poder ja maquita kajsan chictri' rmal ja Cristo. Ni majun gobierno jamaquita ocnak chic pa ruk'a' tri' in c'atokori' xtujach chic ja rgobierno pa ruk'a'ja Dios ja Tatixel. 25Queri' c'a rbanic comoni rjawaxic wi' chi nq'ueje'e ja gobierno paruk'a' jaru' pa tiempo ec'o rc'ulel ja maja'nquerkajsaj. Ja c'a tok erkajsan chic pro nicanojelal c'a tokori' xtujach ja rgobiernoparuk'a' ja Tatixel. 26 Ja q'uisbal rc'ulel jari' jacamíc in arja' nkajsaj na chakaja' ja camíc.27 Queri' c'a rbanic como ja Tatixel quewa'xbij tre ri': —Ni majun nak ta ja maquitancoj pan ak'a', ne' tre. Pro matibij tzij ari'chi noqui ja Tatixel pa ruk'a' chakaja', jari'bien k'alaj como ja' Tatixel ncojowi nojelalpa ruk'a'. 28 Ja c'a Ralc'walaxel tok cojonchic pa ruk'a' nojelal arja' xtujach chic ri'pa ruk'a' ja Tatixel. Queri' c'a xtuban utzc'achi ni ruyon chi wi' ja Dios xtibano chicmandar tri' in majun nak chi ta ja maquitaxtiniman chic rxin.

29 Pro wi matic'astaj quewach ja cam-naki' nak la nquech'ob ja winak ja nebanbautizar pa quiq'uexwach camnaki'. Ja c'awi matic'astaj quewach ja camnaki' ¿nakc'a tre tok ec'oli ja neban bautizar paquiq'uexwach? 30 In ajoj chakaja' ni mtawi' ja maquita kaya'on ki' pa rc'ayewal pro¿nak ta c'a noc wari' ja wixta mta c'astajicchakij ja tok xkocami? 31 Anin k'ij k'ij nijinc'o wi' chwach ja camíc. Ni katzij wi'wach'alal chi queri' nbanon. Cani' ewotakwach'alal chi congana ninquicot emwal ru-mac ja xa jun ebanon ruq'uin ja kajaw Jesu-cristo, bien c'a tewotakij chakaja' chi aninnij inc'o wi' chwach ja camíc nojel tak k'ij.32 Ja c'a wixta xa junan nna'oj anin cuq'uinja winak ja matiquinimaj chi nc'astaj naquewach ja camnaki' ¿nak ta c'a noc wari'chwe ja tok xintij pokon pa quek'a' jule'winak wawe' pa Efeso pro jule' winak jaxa e cani' itzel tak chicop? Ja c'a wixta

1 CORINTIOS 15:33 271 1 CORINTIOS 15:51maquita nc'astaj quewach ja camnaki' c'ota c'a quirazón ari' ja winak ja nebini chi:—Ja kaway rachbil kaya' xta jari' nokocla'il tre in xa xarari' como ja chwak cabij xanokcami, neche'e. 33 Pro maxta quixbanengañar ixix como masqui utz ja rana'ojatat pro wi xa ne'awachbilaj jule' winak jama utz ta quina'oj jari' nyojtaji ja rana'ojatat cumal chakaja'. 34 Ma quixsach ta namás pro ja neban, quixc'asc'oti como niyatal wi' chewij chi nixc'asc'oti. Majutijxquixmacun chi ta xque'enimaj chi ta jajule' winak ja rec'o checojol ja nebin chewechi matic'astaj quewach ja camnaki'. Jac'a reje'e' ni ma cotak ta wi' jani' rna'ojja Dios. Q'uixbal ta nena' jutz'it rmal janmajon rbixic chewe.

* * * * * * * * * *35 Pro anin wotak chi ec'oli xtiquech'a'

na chwe ja nmajon rbixic chewe ri': —Pro¿nak c'a rbanic ja tok nec'astaji ja cam-naki' in jani' c'ari' chakaja' ja quicuerpotok nec'astaji? xqueche' na chwe. 36 Projari' winak xa ma e ch'obol ta. Bien mpe'tewasaj ena'oj trij jun chirwach ija'tz, jawi matamuk pa tok'ulewmta c'a nelto ari'.37 In chakaja', junwi' na wi' cuerpo rc'an jatok natic pa tok'ulew in junwi' chi na wi'cuerpo rc'an ja tok nelto, wi ija'tz xin trigonatic owi xa nak ta chi ija'tzil. 38 Pro Diosyoyon ja rcuerpo ja rchominto ojer. Junwi'na rcuerpo nuya' tre ja jujun rwach ija'tzchijujunal, wi trigo owi ixim owi xa nak tachi ija'tzil. 39Ma junan ta kacuerpo ja rokwinak ruq'uin quicuerpo chicop. Junwi' jakacuerpo ajoj in junwi' chi na quicuerpoquiej wacax in junwi' chi na quicuerpoch'u' in junwi' chi na quicuerpo tz'iquin.40C'o je'e cuerpo xin chila' chicaj in c'o je'ecuerpo xin wawe' chwach'ulew. Conganabanon rbanic chi ca'i' pro junwi' nca'yi jaxin chila' chicaj in junwi' chi na nca'yi jaxinwawe' chwach'ulew. 41 Junwi' ruch'a' jak'ij in junwi' chi na ruch'a' ja ic' in junwi'chi na quech'a' ja ch'umil pro xna' majunan ta quech'a' ja ch'umil chiquijujunal.42 In queri' c'a tre chakaja' ja tok nc'astajquewach ja camnaki'. Ja cuerpo kuc'anwawe' chwach'ulew jari' nmuk pa tok'ulewin xa nak'ayi. Pro ja c'a tok xtiyictajija kacuerpo chipan ja camíc jari' mchita

ak'ayic trij. 43 Ja wawe' chwach'ulew con-gana lawulo' ja kacuerpo pro ja tok xtiy-ictaj chipan ja camíc jari' congana chicbanon rbanic tri'. Ja wawe' chwach'ulewxa ma kas ta c'o rchok'ak' ja kacuerpopro ja tok xtiyictaj chipan ja camíc xajani' benak pa nim ja rchok'ak' tri'. 44 Jacuerpo kuc'an wawe' chwach'ulew ni rxinwi' kac'aslemal wawe' chwach'ulew pro jac'a tok xtiyictaj chipan ja camíc jari' rxinchic jun c'ac'a c'aslemal chila' chicaj. Comoc'o jun cuerpo rxin ja kac'aslemal wawe'chwach'ulew c'o chi c'a jun cuerpo ari'chakaja' rxin ja kac'aslemal chila' chicaj.45 Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosquewa' nbij ri': —Ja tok winakarsaxi janabey achi rbina'an Adán arja' yataj trejun c'aslemal xin wawe' chwach'ulew, ne'e.Ja c'a tok peti ja Cristo ja q'uisbal Adánnokche' tre, arja' yataj tre chi ncowininuya' c'aslemal pro jun c'ac'a c'aslemal xinchila' chicaj. 46 Pro ma ja ta ja c'aslemalja xin chila' chicaj nyataj chake nabeypro ja xin wawe' chwach'ulew jari' nyatajchake nabey. Ja xin chila' chicaj jari'c'a después na. 47 Ja rAdán arja' wawe'chwach'ulew winakarto wi', ulew ocnak inruq'uin arja' winakarnakto wi' ja nabeyc'aslemal ja xin wawe' chwach'ulew. Jakajaw Jesucristo arja' chila' chicaj pi wi'in ruq'uin arja' winakarnakto wi' ja junchic c'aslemal c'ac'a ja xin chila' chicaj.48Ulew ocnak ja rAdán in ulew okocnak jarok winak chakaja' in queri' kabanic ajojja cani' rbanic arja'. Ja c'a Jesucristo arja'xin chila' chicaj in kanojel ja rok xin chila'chicaj queri' kabanic ja cani' rbanic arja'.49 Cani' kabanonto, yatajnakto jun cuerpochake ja cani' rcuerpo ja rAdán ja rulewocnak in nerila' na jun k'ij chakaja' toknyataj na chake jun cuerpo ja cani' rcuerpoja Jesucristo ja xin chila' chicaj.

50 Ja nmajon rbixic chewe wach'alalquewa' rbanic ri', ja cuerpo ja yatajnakchake wawe' chwach'ulew jari' mta modaxtoc ta chila' chicaj. Ja tok xtiyataj chake jaherencia chi nokeq'ueje' chijutij chipan jagobierno xinDiosmtamoda xtikuc'aj chi tajawa' cuerpo ri'. Ja xa c'ol ak'ayic trij jari'mta moda xtiyataj ta tre chi xtiq'ueje' tachila' chicaj como ja chila' ni majun nak taja xtak'ay ta tri'. 51Bien tec'waxaj ja xtinbij

1 CORINTIOS 15:52 272 1 CORINTIOS 16:13chic chewe ri'. C'oli ja xtinbij chewe camicja rawatali nabey pro ja camic k'alasan chicin quewa' rbanic ri'. Ec'oli chake ja maxquecam ta pro xarwari' ni majun chake jamaquita nq'uextaj na ja rcuerpo. 52 Pro nimajun rubi' nbixi tok xtiq'uextaji, cani' toknayup kaj jutz'it awach xa queri' tiemponrajo' chi nq'uextaji. Ja tok xtic'axax rukulja q'uisbal trompeta xin Dios tokoc'ari'xtiq'uextaji. Queri' c'a rbanic como c'olija trompeta xin Dios nc'axax na rukulc'ac'ari' xtic'astaj quewach ja camnaki' inmchita ak'ayic chiquij tri'. Ja c'a ec'asna chake eje'e' xtiq'uextaji ja quicuerpochakaja'. 53 Queri' c'a rbanic como jawa'cuerpo ri' ja xa c'ol ak'ayic ja xa c'o camíctrij ni rjawaxic wi' chi nq'uextaj na, nirjawaxic wi' chi nyataj na jun chake ja mtaak'ayic mta camíc trij. 54 Ja tok xtiq'uextajijawa' cuerpo ri' ja xa c'ol ak'ayic ja xa c'ocamíc trij in tok kuc'an chic ja jun chiccuerpo ja mta ak'ayic ja mta camíc trijtokoc'ari' xtibantaj cumplir jawa' jun tzijja tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios ri':—Ja camíc mchita, ba la xoc wi'. 55 Jacamíc ni mta wi' jutij ja xkoruch'ec chita, ni mta wi' jutij ja xtuban chi ta chakecani' nuban jun itzel cumatz tok nokruti'in nokcam rmal. Queri' ja tz'ibtal can.56 Cani' tre ja cumatz c'o rti'obal in queri'c'a tre ja camíc c'o rti'obal chakaja'. Jarti'obal ja camíc jari' ja il mac in ja ley xinDios jari' nyo' rchok'ak' ja il mac. 57 Promaltiox tre ja Dios como arja' nuya' chakechi ajoj nokch'ocmaji pro xa rmal ja kajawJesucristo tok nokch'ocmaji.

58 Como ajoj nokch'ocmaji wach'alalrmalc'ari' nbij chewe, quixtique'e chi utz,cow ta nixpe'e jutz'it in ni ta netij wi' ek'ijchi rbanic ja samaj rxin ja kajaw Jesucristo.Quirtari' neban jutz'it como bien ewotakchi ja tok xa jun neban ruq'uin ja kajawJesucristo chi rbanic ja samaj jari' c'olirc'amonto, ma chaka ta queri'.

161 Camic noktzijon jurata ewq'uin tre

ja rayuda ja kamajon rmolic quixin jakach'alal ja c'o rjawaxic chique. Ja cani'xinbij chique ja kach'alal ja rec'o pa takiglesia ja rec'o pa rcuenta Galacia queri'ta c'a neban ixix chakaja', quewa' rbanic

ri'. 2 Ja pa tak domingo teparti'ij junayuda chejujunal jani' nixcowini neya' intec'olo'. Queri' ta c'a neban utzc'a chitok xquinekaj ewq'uin c'o chic ja rayuda,ma c'a rmolic ta nbani. 3 Ja c'a tokxquinekaj ewq'uin quewa' nkaban ri'. Jarixix ne'echa' jule' ewachbil. Ja c'a raninnenutakel pa Jerusalén chi nequijacha' jarewayuda in ixix neya'el jule' carta chiqueja necojo quixin ja tok xque'ekaji. 4 Jac'a wi rjawaxic chi ninbe anin chakaja'nenwachbilajel c'ari'.

5 Anin nixenk'ijla' na pro nink'ax nachipan ja departamento Macedonia nabeycomo ja nch'obon camic chi tri' nink'axwi'. 6 Pro ja rixix maxla ninq'ueje' na juntiempo ewq'uin, maxla xtoc'o na rtiempotew nabey in c'a tokori' xquinel chic ju-tij ewq'uin. Ja c'a tok xquinel ewq'uinnixcowini nineto'el tre ja nviaje xa bar tatri' xquinbe chi wi'. 7 Ja camic ma ja tanwajo' ja xta pan alnak nixenk'ijla' can proja kas ngana anin nineq'ueje' na jun tiempoewq'uin ja wi queri' rvoluntad ja kajawJesucristo. 8Pro ja camic ninq'ueje' na máspa Efeso in c'a tokori' xtinmajel ja nviaje jatok xtoc'owi ja nmak'ij Pentecostés. 9 Promaquineli camic como ja Dios c'o jun nim-laj samaj rjakon chinwach wawe' pro junsamaj ja congana q'uiy rc'amonto. In junchic, como jawa' samaj ri' e q'uiy ja rc'ulelchewi' tok maquinel wawe' camic.

10 Ja c'a wi xtekaji ja Timoteo ewq'uinkas qui'il rc'ulic tebana', maxta tuna' ri'emwal. Quirtari' neban jutz'it tre comosamaj rxin ja kajaw Jesucristo ja nuban,xa junan ja kasamaj chi ok ca'i' ruq'uin.11 Rmalc'ari' nbij chewe, maxta c'o junchewe tuban tre ja ni mta. Pro ja neban,kas qui'il rjachic tebana'to in teto'o'to treja rviaje como aninwaybenwawe' e rachbilja jule' chic kach'alal.

12 Ja kach'alal Apolos congana xinbananimar chi nbe ewq'uin nixerk'ijla': —Que'awachbilajel ja jule' kach'alal ja nebepa Corinto, xinche' tre, pro arja' xbij chwe:—Ni maquincowin wi' xquinbe ta cuq'uincamic xarwari' nak k'ij xtitzur mwal canninbe cuq'uin. Queri' xbij chwe.

* * * * * * * * * *13 Ja c'a rixix ni ta xquixc'asc'ot wi',

ni ta xtitique' wi' chi utz ja yukulbal

1 CORINTIOS 16:14 273 1 CORINTIOS 16:24ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo, ni ta cow wi'xquixpe'e chwach ja ritzelal, ni ta xtecojwi' rchok'ak' ja Dios pa tak ec'aslemal. 14Nita necoj wi' ja rajoben ri'il xin Dios chirbanic xa nak ta ja neban je'e.

15 Anin kas nban recomendar chewewach'alal chi congana ta neban respetarja kach'alal Estéfanas. Bien ewotak chiarja' e rachbil ja rfamilia kas quinimajja Jesucristo nabey chewach ewanojel jarixc'o chipan ja departamento Acaya. Bienewotak chi eje'e' xajutij quimajon quito'icja kach'alal ja tok c'o rjawaxic chique. 16 Inixix chakaja' kas nban recomendar chewechi congana ta ne'enimaj ja kach'alal ja requitakari'. In queri' ta c'a neban chiquecanojel ja neto'o quixin ja kach'alal innquetij quek'ij chi rbanic ja samaj xin Dios.17 Anin congana ninquicoti ja xe'urkaji jarEstéfanas wq'uin e rachbil ja Fortunatoin Acaico. Ninquicoti como eje'e' tokxe'urkaji jari' cani' ixix jun ixc'o wq'uinnna' kaj. 18 Como anin congana nxuc'uxu'ija wanma cumal in wotak chi nxuc'uxu'ija rewanma ixix cumal chakaja'. Lok'que'ena'a' ja kach'alal ja re quitakari'.

19 Ja kach'alal ja rec'o pa tak iglesiachipan ja departamento Asia eje'e' nque-takel rutzil ewach. Ja rAquila rachbilPriscila eje'e' pa rubi' ja kajaw Jesucristocongana nquetakel rutzil ewach in queri'nqueban chakaja' ja riglesia ja nquemolqui' pa cochoch. 20 Canojel ja kach'alalnquetakel rutzil ewach. Ja c'a rixix teya'a'rutzil ewach chakaja' chibil tak ewi' proruq'uin ta ja rajoben ri'il xin Dios.

21 Ja c'a camic anin ja rin Pablo ntakelrutzil ewach pro jari' anin nintz'ibanelruq'uin nuk'a'.

22 Ja wi c'o jun ma lok' ta xtuna' ja kajawJesucristo jari' yatal tre chi xa itzel ntz'atrmal ja Dios. Ja c'a kajaw Jesucristo arja'npi chi na jutij.

23 Ja rutzil ja nkacochij tre ja kajawJesucristo xtiq'ueje' ta ewq'uin. 24 Aninnixwajo' ewanojelal pro rumac ja xa junkabanon ewq'uin ruq'uin ja Jesucristo toknixwajo'. Amén.

2 CORINTIOS 1:1 274 2 CORINTIOS 1:17

2 CORINTIOS1Anin ja rin Pablo, Dios rya'on chwe chi

inocnak apóstol rxin ja Jesucristo. Aninwachbil ja kach'alal Timoteo ntz'ibaj jawa'carta ri' in ntakel ewq'uin wach'alal janemol ewi' pa rubi' ja Dios chipan ja tina-mit Corinto. In ntakel cuq'uin chakaja'canojel ja kach'alal ja re xin Dios ja rec'ochipan ja jule' chic tinamit ja c'o chipan jadepartamento Acaya. 2 Ja rutzil ja nsipaj jaDios chake rachbil ja quicotemal xin Dios jata ri' xtecochij más tre ja katata' Dios in treja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *3Ni ta xtiya' wi' ruk'ij ja Dios, arja' Dios

in Tatixel rxin ja kajaw Jesucristo, arja'jun Tatixel ja ni rxin wi' chi npokonajkawach, arja' jun Dios ja ni rxin wi' chinyukba' kac'u'x. 4 Ja tok nokq'ueje' chipanja rpokonal xa nak ta rpokonal, arja' ninyukba' wi' kac'u'x. Queri' nuban chakeutzc'a chi ajoj tok nekatz'at ja winakja rec'o chipan ja rpokonal xa nak tarpokonal nokcowini nkayukba' quec'u'xeje'e' chakaja'. Cani' nuban ja Dios chake,arja' nyukba' kac'u'x ajoj queri' c'a nka-ban chique ja winak, ajoj nkayukba' chicquec'u'x eje'e' chakaja'. 5 Congana nkatijrpokonal ja cani' xuban ja Cristo pro ja tokcongana rpokonal nkatij xa jani' nyukba'más kac'u'x ja Dios chakaja' pro xa rmal jaxa jun kabanon ruq'uin ja Cristo tok nubanqueri' chake. 6Ajoj tok nkatij rpokonal jari'c'oli rc'amonto chewe como nokcowininkayukba' más ec'u'x in nixtotaj más rmalja Dios. Ja c'a tok Dios nyukba' kac'u'xajoj jari' nokcowini nkayukba' chic ec'u'xixix in nixtotaj más rmal ja Dios. Jawa' jac'a xinbij chewe ri' congana nixruto' chircoch'ic nojel ja rpokonal ja cani' nokk'axajoj chipan. 7Ajoj bien kotak chi nixcowininecoch' como kotak chi ja tok ixix jun netijja rpokonal jari' ixix jun chakaja' nyukbaxec'u'x rmal ja Dios.

8 Queri' nbij chewe wach'alal como ajojnkajo' chi newotakij nak rbanic ja nimlajrpokonal ja katij chipan ja departamentoAsia, ni katzij wi' chi jun nimlaj rpokonalcongana lawulo', congana capuj kac'u'x

rmal: —Ni nokcam wi', xokche' kaj. 9 Ja tokkach'ob chi xa camíc cajal chic chikawachjari' xuc'ut chikawach chi rjawaxic chi soloruq'uin ja Dios nyuke' wi' kac'u'x, junDios ja nyico quixin ja camnaki' chipan jacamíc, bien ch'obtaj kumal chi mta nocwi' ja xtiyuke' kaj ta kac'u'x kuq'uin ajojkayon. 10 Como ja Dios arja' xokruto'chipan ja camíc pro jun camíc conganalawulo', arja' rmajon kato'ic camic in niyukul wi' kac'u'x ruq'uin chi nokruto' nachwak cabij chakaja'. 11 In ixix chakaja'wach'alal, ko'eto'o' pan oración. Ja tok eq'uiy chewe nqueban orar pa kacuenta intok nc'axaxi ja coración rmal ja Dios innoktotaj rmal tokoc'ari' e q'uiy chakaja'nemaltioxin tre ja Dios como arja' nto'okaxin.

* * * * * * * * * *12 Como ajoj wach'alal congana

nokquicoti ja mta nak ta kabanon jaxtiti'on ta kaconciencia rmal, ch'ajch'ojrij rwach ja kabanon, ni majun nak takawawan ta pa tak kanma. Ni quirwari'ja kabanon chiquewach ja winak in pior c'achewach ixix. Ma kana'oj ta ajoj nkacoj proja rutzil ja nsipaj ja Dios chake jari' nsamajipa tak kanma chi rbanic nojel ja nkaban.13 Jawa' carta ri' ni majun engaño rc'an,ni queri' nbij ja carta ja cani' nesiq'uij,bien nixcowini nech'ob ja nbij. Ja nganaanin, kas ta xtich'obtaj emwal chijutij.14 Ec'oli chewe ja bien ch'obtajnak chiccumal chi ajoj ok utzlaj tak ajsamajela' rxinja Jesucristo in congana nequicot chakij,in ajoj congana nokquicot chewij ixixchakaja', in niquirwari' kabanon ewq'uinja tok xtipi chic jutij ja kajaw Jesús.

15 Ja tok xinch'ob chi nban jun viaje,como c'o nconfianza ewq'uin chewi'tok xinch'ob chi ewq'uin nink'ax wi'nabey in nink'ax chic jutij ewq'uin ja tokxquinmelojto. Ja ngana anin, nixquicotrmal ja ca'mul nink'ax ewq'uin. 16 Quewa'xinch'ob ri', nink'ax ewq'uin nabeyc'ac'ari' ninbe chic chipan ja departamentoMacedonia c'ac'ari' nink'ax chic jutijewq'uin c'ac'ari' nineto'el chi ninbe chicpa Judea. Queri' xinch'ob. 17 Pro comoma xinbe ta ¿la xa ma ch'obol ta xinbannech'ob ixix, la xa ngana anin xinban kajnuyon nech'ob ixix, la xa chi nuchi' c'o

2 CORINTIOS 1:18 275 2 CORINTIOS 2:15-16wi' nech'ob ixix ja tok xinbij chi can ninbeewq'uin? Anin ma in queri' ta. 18 Cani'tre ja Dios arja' ni nuban wi' cumplir jantzujuj, arja' rotak chi ma chi kachi' ta c'owi' ja kabij chewe. 19 Como ja kaya' rbixicchewe jari' Jesucristo ja Ralc'wal Dios,queri' xinban anin e wachbil ja Silvanoin Timoteo. Ja Jesucristo arja' mta jutijxbij ta jun tzij ja xta chuchi' c'o wi' pro ninuban wi' cumplir ja ntzujuj. 20Queri' nbijchewe como ruq'uin ja Jesucristo nkawilwi' nojelal ja rtzujunto ja Dios chake inrmal ja Jesucristo tok nkabij amén comojari' nkayabej ruk'ij ja Dios. 21 Ja Dios arja'okrticon chi utz ruq'uin ja Cristo in queri'rbanon chewe ixix chakaja', okrcha'on chinkaban ja rsamaj. 22 In chakaja' c'o junretal rcojon chake ja nc'utu kaxin chi ok xinDios, c'oli ja rEspíritu Santo rtakonto pa takkanma jari' ocnak kaseguro chi nuya' nachake nojel ja herencia ja rtzujun chake.

23Chwach Dios ja xtinbij chewe ri', comoanin mta ngana ninbe ewq'uin nixenbana'ta castigar xa chewi' ja tok ma xinbe taewq'uin pa Corinto. 24 Pro maxta tech'obchakij chi ajoj nkajo' nixkaban mandar treja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo,ma queri' ta, como xa rmal ja yukulbalec'u'x ruq'uin chewi' tok cow ixpa'li camic.Pro ja kamajon rbanic jari' noktajini nok-samaji pan ecuenta utzc'a chi newil más jaquicotemal xin Dios.

21 Queri' rbanic wach'alal, anin bien

xinch'ob chi matinban chic jun ja vi-aje ewq'uin ja xta bis rc'amonto chewe.2 Queri' xinch'ob wach'alal, como anin wixa pa bis nixnuya' wi' jari' xa ninbisonanin chakaja' in ¿nak c'a nyo' chic ari' jaquicotemal chwe? nij ixix wi' wach'alal.3 Rmalc'ari' tok xintz'ibaj ja carta cheweutzc'a chi ma pa bis ta nineya' wi' tokxquinekaj ewq'uin como ja yatal chewe chineya' quicotemal chwe. Queri' nbij chewecomo anin c'o nconfianza ewq'uin ewano-jelal chi ja tok ninquicot anin jari' ixix junnixquicot wq'uin chakaja'. 4 Como aninja tok xintz'ibaj ja carta ja xintak ewq'uincongana bis ok'ej nmajon tri'. Ja xintz'ibajchipan ja carta ma rmal ta chi nuya' bischewe pro xintz'ibaj utzc'a chi netz'at chicongana nixwajo'.

* * * * * * * * * *5 Pro ja kach'alal ja ticowi ja bis, ma

nuyon ta anin xinruya' pa bis pro xixbi-son ixix rmal chakaja' ewanojelal. Queri'nbij chewe como matinwajo' congana taxquixnch'olij ta rmal. 6 Pro ja camic so-bre ala' ja disciplina tre ja kach'alal. 7 Jac'a neban tre camic, tecuyu' in teyukba'ruc'u'x. Quirtari' neban jutz'it tre utzc'achi maticapuj ruc'u'x chijutij rmal ja bis.8 Rmalc'ari' congana nban recomendarchewe, lok' tena'a' ja kach'alal utzc'a chinutz'at chi congana newajo'. 9 Como aninnwajo' nixnc'ambajaj wach'alal, nwajo'nwotakij wi nenimaj nojel ja nbij chewein rmalari' chakaja' ja tok xintakel ja junchic carta ewq'uin. 10 Ja wi ixix necuyja kach'alal can ncuy anin chakaja'. Jac'a wi c'oli ncuyun jari' emwal ixix chewi'tok ncuyun, in chakaja' ja Cristo rotak chincuyun. 11 Ni rjawaxic wi' chi nkacuy jakach'alal utzc'a chimakoruch'ec ja Satanáscomo ajoj bien kotak ja rna'oj ja Satanás chini nrajo' wi' nokruban engañar.

* * * * * * * * * *12 Ja c'a xinban wach'alal, tok xinekaji

chipan ja tinamit Troas chi rbixic ja utzlajtzij xin Cristo c'o jun bey jaktaj chinwachchi nban ja samaj rxin ja kajaw Jesucristo.13Pro ni ma qui' ta wi' nuc'u'x rumac ja maxinwil ta tri' ja kach'alal Tito. Rmalc'ari'tok xinel chiquicojol ja kach'alal ja rec'opa Troas in xinbe chic chipan ja depar-tamento Macedonia. 14 Pro nmaltioxijtre ja Dios como arja' ni nokrc'aj wi' innokch'ocmaji chakaja' pro xa rumac jaxa jun kabanon ruq'uin ja Cristo chewi'tok nokch'ocmaji. Maltiox tre ja Dioschakaja' como arja' rya'on chake chi nokbenat nakaj chi nekaya'a' rbixic ja Jesucristochique winak, jari' cani' rxula' jun ak'omnekaj cuq'uin pro jun ak'om ja conganaqui' rxula'. 15-16 Como ajoj tok nkaya'rbixic ja Jesucristo ok cani' jun nakun jacongana qui' rxula' nuna' ja Dios pro ca'i'quewach ja winak ja nec'axan kaxin. Ec'olija netajini nquewil ja totajem xin Dios intok nkaya' rbixic ja Jesucristo chique jari'utzlaj c'aslemal rc'amonto chique. Pro ec'ochic jule' ja netajini nebe chipan ja nimlajrpokonal in tok nkaya' rbixic ja Jesucristochique jari' xa camíc rc'amonto chique.

2 CORINTIOS 2:17 276 2 CORINTIOS 3:17Jawa' samaj xin Dios ja c'a xinbij cheweri' ¿nak ta c'a xticowin ari' xtirijkalej taja xta ruyon kaj? 17 Pro ajoj nkaban jawa'samaj ri' como ma ok junan ta cuq'uin jajule' chic winak ja xa por interés nquexol jartzobal Dios ruq'uin jule' itzel tak tijonem.Pro ajoj tok nkaya' rbixic ja rtzobal Diosnojel kac'u'x nojel kanma nkaya', Dios nyo'chake ja nkabij, arja' nokrutz'at, xa junkabanon ruq'uin ja Cristo chi rbixic.

31 Ja camic maxla nech'ob chic jutij chakij

chi xa kamajon rbanic recomendar ki'kayon. Owi maxla nech'ob chi ajoj nc'atzinjule' carta de recomendación chake ja toknokbe ewq'uin in tok nokel chic ewq'uincani' chique ja jule' chic winak ja xebeewq'uin. 2 Pro ixix mismo ixocnak ixcani' jun carta ja nokrbanbej recomendarchique winak, jun carta ja tz'ibtal pa takkanma, jun carta ja nsiq'uix cumal canojelja winak como bien cotak canojel jani' jautzlaj samaj xin Dios ja kabanon checojol.3 Bien ix k'alaj chi ix cani' jun carta projun carta banon rmal ja Cristo in ajoj xok-jachowi ja carta chique ja winak. Pro matinta ta ja cojon chi rtz'ibaxic ja carta proja c'aslic Dios arja' xucoj ja rEspíritu Santochi rtz'ibaxic, jun carta ja tz'ibtal pa takcanma winak, ma chwach ta tz'alam takabaj tz'ibtal wi'.

4 Ajoj bien kotak chi kaban jun utzlajsamaj xin Dios checojol pro xa rmal jaCristo tok xokcowini kaban ja samaj, inDios rotak chi queri' kaban. 5 Pro ja wixtaxa kayon jari' ni ta majun nak ta nokcowininkaban, mta moda xtikabij ta chi c'o junsamaj xin Dios kawinakarsaj nojoj kayonpro jari' solo ruq'uin ja Dios npi wi' noje-lal ja nokcowini nkaban. 6 Como ja Diosarja' rya'on chake chi nokcowini nekatijojwinak tre ja c'ac'a chominem xin Dios,jun chominem ja nnataj chake ja rEspírituSanto,ma ja ta nnataj chake jun ley xinDiosja chaka tz'ibtali. Queri' c'a rbanic como jaley xin Dios ja chaka tz'ibtali jari' xa nuc'utchikawach chi nokcam rmal ja kil kamacpro ja rEspíritu Santo jari' nuya' jun c'ac'ac'aslemal chake.

7 Ja jun chominem xin nabey xa camícrc'amonto, xa chwach tz'alam tak abaj

tz'ibtal wi'. Pro c'oli ja ruch'a' Dios rachbi-lanto ja chominem, ja c'a rpalaj ja Moisésch'a'an rmal in rmalari' ma xcoch'taj tacumal ja raj Israel quetz'at ta ja rpalaj.Pro ja ruch'a' Dios ja rachbilanto ja nabeychominem jari' xa noc'o ruk'ij. 8 Ja c'awi congana ruch'a' Dios rachbilajto ja junchominem xin nabey pior c'a ja samaj jantajini nuban ja rEspíritu Santo chipanawa' jun c'ac'a tiempo ja rokc'o wi' ri' jari'más k'axnak chi na ruch'a' ja Dios nrach-bilaj. 9 Queri' rbanic como ja chominem jaxa natruc'amel chipan ja nimlaj rpokonalwi congana ruch'a' Dios rachbilajto pior c'aja c'ac'a chominem ja nchomarsan awxinruq'uin ja Dios in utz natrutz'at ja Diosrmal jari' más k'axnak chi na ja ruch'a' Diosnrachbilaj. 10 Ja jun chominem ja conganaruch'a' Dios rachbilajto nabey pro ja camicni mta chwach ja c'ac'a chominem comoja c'ac'a chominem más k'axnak chi naruch'a' Dios rachbilanto. 11 Ja chominemja xa xoc'o ruk'ij, wi congana ruch'a' Diosrachbilajto pior c'a ja c'ac'a chominem jani mta wi' ja xtoc'o ta ruk'ij jari' jani' chi lak'axnak ja ruch'a' Dios rachbilanto.

12 Como ajoj yukul kac'u'x ruq'uin junchominem ja matoc'o ruk'ij chewi' toknkak'alasaj chi utz ja c'utun chikawach.13 Ja c'a Moisés ojer arja' xubotz na rpalajtre jun tziak, xwawaj, pro ja rajoj camicma rjawaxic ta chi c'o ta nkawawaj. JaMoisés xubotz ja rpalaj utzc'a ja ruch'a'Dios ja c'o chi rpalaj matitz'at cumal jarach tak aj Israel ja tok noc'o ruk'ij. 14 Jac'a raj Israel eje'e' sach quina'oj, ni maxch'obtaj ta wi' cumal nak rbanic. Comoeje'e' camic tok nquisiq'uij ja tz'ibtal canchipan ja jun chominem xin nabey pro nimatich'obtaj wi' cumal nak rbanic, cani'c'a c'o na ja tziak ja nwawan chiquewach.Ja wi nyuke' quec'u'x ruq'uin ja Cristo c'atokoc'ari' nch'obtaj cumal nak rbanic jajun chominem ja xin nabey. 15 Pro ni mach'obtajnak ta wi' cumal camic como jatok nsiq'uix pa quixquin ja ley xin Dios jatz'ibtal can rmal jaMoisés jari' cani' c'o juntziak botzben ja quewi' canma ja nwawanchiquewachnak rbanic. 16Pro ja tok nyuke'quec'u'x ruq'uin ja kajaw Jesucristo jari'neli ja tziak ja botzben ja quewi' canmain nch'obtaj chic cumal nak rbanic. 17 In

2 CORINTIOS 3:18 277 2 CORINTIOS 4:14camic nbij chewe, ja kajaw Jesucristo arja'xa jun quibanon ruq'uin ja rEspíritu, inwi c'ol awq'uin ja rEspíritu rxin ja kajawJesucristo jari' atwasanel chic libre. 18 Inajoj kanojelal ja yukul kac'u'x ruq'uin jakajaw Jesucristo majun nak ta botzben takapalaj, kamajon rtz'atic camic ja kajawJesucristo chi más k'axnak chi na ruch'a'Dios c'o ruq'uin. In como kamajon rtz'aticchi congana nim ruk'ij chewi' tok noktajininokq'uextaji, ntajini noqui ja kana'oj ajoj jacani' rna'oj arja', xa jani' npimás npimás jaruch'a' pa tak kanma. In nojel ari' ruq'uinja rEspíritu rxin ja kajaw Jesucristo npi wi'.

41 Rmalc'ari' nbij chewe, jawa' samaj ja

kamajon rbanic ri', como jun cochinem xinDios chewi' tok ni maticapuj wi' kac'u'x chirbanic. 2 Pro ja kabanon ni kach'a'on wi'chique ja jule' chic winak ja nqueban tre jaquisamaj como c'o je'e nqueban ja xa panawatali ja xa q'uixbal rbanic pro ajoj ni mtawi' jun engaño nkaban in tok nkaya' rbixicja rtzobal Dios ni majun nak ta nkaxol taruq'uin. Pro ja nkaban, nkak'alasaj chiutz ja rtzobal Dios chiquewach ja winak,ja nkajo' c'a pa tak canma nekaj wi' cano-jelal utzc'a chi ncotakij chi ni katzij wi'ja nkabij in bien kotak chi Dios rotak no-jel ja nkaban. 3 Pro ja utzlaj tzij xinCristo ja nkaya' rbixic wi ec'oli winak jamatich'obtaj cumal xa ni queyon wari' janetajini nebe chipan ja nimlaj rpokonal.4Matich'obtaj cumal como ja diablo ja rco-jon ri' como dios wawe' chwach'ulew arja'rmoyirsan ja quewi' canma. Queri' nubanja diablo chique ja winak ja matiyuke'quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo utzc'a ja luzxin Dios matekaji pa tak canma. Jari' luzjari' ja utzlaj tzij xin Dios ja nc'utuwi chijanila nim ruk'ij ja Cristo. Ja c'a Cristo arja'ni junan quina'oj ruq'uin ja Dios. 5 Comoni ja wi' ja Jesucristo nkanataj tok nkaya'rbixic ja utzlaj tzij, arja' Rajaw nojelal,nokche' tre, ma ajoj ta nkanataj kaj taki' kayon. Ja c'a rajoj ok ilinela' ewxinpro rumac ja Jesús ja tok kabanon queri'.6 Queri' kabanon como ja Dios arja' c'ojun luz rtakonto pa tak kanma ja cani'xuban ojer tok xbij chi: —Tiwinakari ja luz,ne'e, in winakari ja luz chipan ja k'ekumal.

Queri' rbanon chake utzc'a chi nch'a'ani jaluz xin Dios pa tak kanma in rmalari' jawinak xticotakij na chi ruq'uin ja Jesucristonatz'at wi' chi janila nim ruk'ij ja Dios.

* * * * * * * * * *7 Jawa' luz xin Dios ja c'a xinbij kaj

chewe ri' cani' jun nimlaj meba'il kuc'anpro ja rajoj xa ok ulew, xa ok cani' jule'bojo'y ja c'olon jule' nimak tak meba'ilchipan. Queri' c'a rbanon chake ja Diosutzc'a chi ja nimlaj poder ja nsamaji pa takkac'aslemal jari' ni k'alaj wi' chi ruq'uinDios penak wi' in ma ajoj ta kawinakarsannojoj kayon. 8 Ja rc'ayewal ni c'o wi' penakchakij chikawach pro xarwari' okcowinnakokelnak chipan. Ni c'o wi' ja npi chakij:—¿Nak nkaban c'awa'? nokche'e, pro nima capujnak ta wi' kac'u'x rmal. 9 Nijec'o wi' ja nquicanoj nak ja nqueban chakepro ja Dios arja' ni ma okrya'on can tawi'. C'o je'e okquich'akin pa tok'ulew proni ma banon ta wi' cowinem chakij chiokquicamsan ta. 10 Como ni pa camícwi' okc'o wi' chewi' tok noktajini kama-jon rna'ic jani' rqui'il ja rcamic ja Jesús.Queri' kabanon utzc'a chi bien nk'alajin najani' rc'aslemal ja Jesús chi ntajini nsamajichipan ja kacuerpo chakaja'. 11 Queri'nbij chewe como ja rokc'asli ni ncanoxwi' kij kawach nak nban chake chi nok-camsaxi pro rumac ja Jesús ja tok nbanqueri' chake. Queri' nban chake utzc'a chibien nk'alajin na jani' rc'aslemal ja Jesúschi ntajini nsamaji chipan ja kac'aslemalmasqui xa ok ulew. 12Queri' rbanic, ja rajojni pa camíc wi' okc'o wi' pro ja chewe ixixjari' utzlaj c'aslemal rc'amonpi chewe.

13 Pro ja rajoj c'oli ja rEspíritu Santokuq'uin, arja' rya'on chake chi c'o yukulbalkac'u'x ruq'uin ja Dios. Jari' ja mismoEspíritu Santo ja c'o ruq'uin ja rajsamajelxin Dios ojer ja tok xtz'ibaj can jule' tzijchipan ja rtzobal Dios quewari': —Aninyukul nuc'u'x ruq'uin ja Dios in ma xin-pokonaj ta xinya' rbixic, ne'e. In como jari'mismo Espíritu Santo c'o kuq'uin camicchewi' tok yukul kac'u'x ruq'uin ja Diosin matikapokonaj nkaya' rbixic chakaja'.14 Queri' nbij chewe como bien kotak chija Dios arja' nokruyic na chipan ja camíc.Como ja Dios arja' yico rxin ja kajaw Jesús

2 CORINTIOS 4:15 278 2 CORINTIOS 5:12chipan ja camíc in nokruyic na ajoj chipanchakaja' rumac ja xa jun kabanon ruq'uinja Jesús in nuya' na chake chi nokekaj nachwach pro ix kachbil chic tri' chakaja'.15 Queri' nbij chewe como nojel ja nokta-jini nokk'ax chipan camic utzc'a chi c'olirc'amonpi ixix chewe. Queri' nkabanutzc'a ja rutzil ja nsipaj ja Dios jari' nbemásnbe más cuq'uin ja winak in tok nbe máscuq'uin jari' más chi na e q'uiy nemaltioxintre ja Dios in nojel ari' noqui como ya'balruk'ij ja Dios.

16 Rmalc'ari' ja tok ni maticapuj wi'kac'u'x. Ja kacuerpo jari' ni katzij wi' chi xarmajon raji'xem, xa ntajini nq'uis rchok'ak'pro c'o jun c'ac'a c'aslemal ja c'o pa takkanma jari' k'ij k'ij xa jani' nban más c'ac'atre. 17 Queri' nbij chewe como ja rpokonalja kamajon rtijic wawe' chwach'ulew jari'ma al ta, xa jurata noc'owi como jarpokonal ja nkatij quewa' rc'amonto chakeri', nyataj na chake chi noqui ja gloria xinDios chake pro jun gloria janila nim ruk'ij,ni mta wi' q'uisic trij in mta bar ta tri'xtikajunsaj chi ta wi'. 18Queri' c'a xtikabanja wi ma ruq'uin ta ja xin rwach'ulew tz'elwi' kawach ja xa c'o tz'attajic trij, queri'c'a xtikaban ja wi kas tz'el kawach trij jamta tz'attajic trij. Queri' rbanic como jantz'attaji ruq'uin kawach jari' xa noc'owipro ja matitz'attaji ruq'uin kawach jari' nimta wi' q'uisic trij.

51 Ja c'a kacuerpo jari' ocnak cani' ro-

choch ja kanma wawe' chwach'ulew in wixa nyojtaji jari' bien kotak chi c'o chi najun rochoch ja kanma chila' chicaj ja nyatajchi na chake rmal ja Dios pro jun jay jama winak ta ebanyon in ni mta wi' q'uisictrij. 2 Como ja cuerpo ja kuc'an wawe'chwach'ulew janila nokti'on rmal in con-gana kas tz'el pon kawach trij ja jun chicrochoch ja kanma ja xin chila' chicaj chinyataj chake. 3 Ja c'a tok xtiyataj ari' chakejari' cani' jun tziak ja xticoj tre ja kanmautzc'a chi ma ch'anal ta ja kanma tri'. 4 Jac'a cuerpo ja kuc'an wawe' chwach'ulewjari' ni nokti'on wi' rmal, congana lawulo'nkaban rmal pro ajoj ma ja ta nkajo' ja nita majun cuerpo kuc'an pro ja kas kaganaajoj chi nyataj chake ja jun chic cuerpo

ja xin chila' chicaj utzc'a chi ja cuerpo jakuc'an camic ja xa c'o camíc trij jari' nq'uisiin nyataj chic chake ja jun chic ja ni mtawi' camíc trij. 5 Pro jari' Dios nbanowi,arja' chomarsyon kaxin utzc'a chi nuya'na chake ja jun chic cuerpo ja ni mta wi'camíc trij in c'o jun seguro rya'on chakechi ni nuban wi' cumplir ja wari' como jarEspíritu Santo ja rtakonto pa tak kanmajari' ocnak kaseguro.

6 Rmalc'ari' ja tok ni yukul wi' kac'u'xruq'uin ja Dios chi arja' nuya' na chakeja jun chic cuerpo ja xin chila' chi-caj. Jaru' pa tiempo xkoq'ueje' chipan jacuerpo ja kuc'an wawe' chwach'ulew jari'ni matutz'at wi' ri' kawach ruq'uin ja kajawJesucristo rmal. 7 Queri' rbanic como jachipan ja kac'aslemal wawe' chwach'ulewja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Dios jari'nuc'an kaxin, ma ja ta nuc'an kaxin jankatz'at ruq'uin kawach. 8 Pro ni yukulwi' kac'u'x ruq'uin ja Dios in como ko-tak chi matutz'at ri' kawach ruq'uin jakajaw Jesucristo chipan awa' jun cuerpoja kuc'an camic xa chewi' tok más nakagana ja nkaya' can awa' jun cuerpo jakuc'an ri' in nokbe ruq'uin ja kajaw Je-sucristo ja bar c'o wi' ja mero kochoch.9Queri' rbanic, wi nokq'ueje' na wawe' owinokbe ruq'uin xarwari' chijutij kamajonrtijic kak'ij chi rbanic ja rvoluntad utzc'achi nquicot chakij. 10 Queri' nbij chewecomo rjawaxic chi nokekaj na chwach jak'etbaltzij rxin ja Cristo kanojelal utzc'a chitri' nokk'alajinwi' nak ja kabanon chipan jacuerpo ja kuc'anwawe' chwach'ulewutzc'achi nyataj chake chikajujunal ja rtojbalil jakabanon wi utzil ja kabanon owi xa itzelal.

* * * * * * * * * *11 Rmalc'ari' nbij chewe, como ajoj

nkaxbej ki' chwach ja kajaw Jesucristochewi' tok nekacoj ja winak pa ch'a'ojchi nquixbej qui' chwach chakaja' pro jaDios arja' bien k'alaj chwach nak rbanicja samaj ja noktajini nkaban in c'o nse-guro chi bien k'alaj chewach ixix chakaja'.12Maxta tech'ob chic jutij chakij chi xa ka-majon rbanic recomendar ki' chewe kayon.Mni, ma queri' ta, pro nojel awa' ja nma-jon rbixic chewe ri' utzc'a chi nixquicottrij ja samaj xin Dios ja noktajini nkaban

2 CORINTIOS 5:13 279 2 CORINTIOS 6:8utzc'a chi c'oli nech'a' chique ja winakja congana nquik'alasaj qui' chi e ajsama-jela' xin Dios pro jari' xa chiquij c'o wi',ma ocnak ta pa tak canma. 13 Ja c'arajoj wi okch'ujarnak noktz'ati owi maokch'ujarnak ta pro xarwari' nkaban jasamaj utzc'a chi c'o ta ya'bal ruk'ij jaDios rc'amonto utzc'a chi c'o ta rc'amontochewe ixix chakaja'. 14Queri' nkaban comoja rajoben ri'il xin Cristo jari' nbano man-dar kaxin. Como bien kotak chi ja Cristocam pa kacuenta kanojelal tibij c'a tzijari' chi ajoj jun xokcam ruq'uin kanojelal.15Queri' c'a xuban, cam pa kacuenta kano-jelal utzc'a chi ja rokc'astajnak chic chipanjun c'ac'a c'aslemal ma ja chi ta nkaban jaxa kavoluntad kaj ajoj kayon pro nkamajelchic rbanic ja rvoluntad arja' como campa kacuenta in kumal chakaja' tok c'astajichiquicojol ja camnaki'. 16 Rmalc'ari' nbijchewe, ja camic chic tok nkamaj rch'obicjani' rc'aslemal jun winak, xa nak ta chiwinakil, ma queri' chi ta nkach'ob trij jacani' nquech'ob ja winak ja c'a e'uc'an narmal ja tzabuklaj tak na'oj xin rwach'ulew.Masqui queri' kach'ob trij ja Cristo nabey jacani' nquech'ob ja winak ja re'uc'an rmalja tzabuklaj tak na'oj pro ma queri' chita nkach'ob ajoj trij camic. 17 Queri' c'arbanic, jawi xa jun abanon ruq'uin ja Cristojari' at c'ac'a winak chic, ja tzabuklaj takna'oj awc'an nabey jari' k'axnak can chic,c'ac'a chic nojelal.

18 Nojel awa' ja c'a xinbij kaj chewe ri'ruq'uin Dios penak wi' in camic ja Diosarja' rya'on chake chi okchomtajnak chicruq'uin rmal ja Cristo in c'o jun samajrya'on chi kakul ajoj jari' chi nkach'obchiquewach ja winak nak rbanic ja toknechomtaj ruq'uin. 19 Queri' c'a rbanic,ja Dios arja' xa jun quibanon ruq'uin jaCristo, xa jun quibanon ruq'uin chwachcruz rmalari' tok nokchomtaj ruq'uin jarok winak in rmalari' chakaja' tok ncuyija kil kamac in camic chi kakul ajoj rya'onwi' chi nkaya' rbixic nak rbanic ja toknatchomtaj ruq'uin. 20 Ja c'a rajoj camicoktakonel rmal ja Cristo chi pa rubi' arja'nkaban ja samaj como ja Dios arja' nu-coj kachi' chi rbixic chique ja winak nakja nrajo' chique chi nqueban. Pa rubi'c'a ja Cristo congana nkaban recomendar

chewe chi quixchomtaj jutz'it ruq'uin jaDios. 21Quirtari' neban jutz'it como ja Diosarja' trij ja Cristo xuya' wi' ja kil kamac jarok winak pro kumal ajoj tok xuban queri'tre como ja Cristo ni majun ril rumac arja'.Queri' xuban utzc'a tok xa jun kabanonruq'uin ja Cristo jari' utz chic nokrutz'atin nuban chic chake cani' mta kil kamackabanon.

61 Ja c'a rajoj como xa jun kabanon

ruq'uin ja Dios chi rbanic ja samaj xachewi' tok congana nkaban recomendarchewe, maxta tetz'ila' ja rutzil ja nsipajja Dios chewe. 2 Cani' rbin can ja Dioschipan ja rtzobal quewari': —Ja tok xur-wila' ja tiempo rxin chi nsipaj ja wutzilxinc'waxaj ja roración ja xaban. In chakaja'tok xurwila' ja tiempo xin totajem xat-nuto'. Queri' rbin can ja Dios. Bien c'atec'waxaj ja xtinbij chewe ri', ja Dios arja'ntajini nsipaj ja rutzil chipan awa' tiempoja rokc'o wi' ri', ja camic okc'o chic chipanja tiempo xin totajem. 3 Ajoj ni kabanonwi' cuenta ja kac'aslemal chiquewach jawinak como mta kagana ja xta kumal ajojtok matiquinimaj ja rtzobal Dios. Kabanoncuenta ki' utzc'a chi ma itzel ta xquetzijontre ja samaj xin Dios ja noktajini nkaban.4Pro nojel ja kamajon rbanic jari' nk'alasankaxin chi ni katzij wi' chi ok ajsamajela'rxin ja Dios. Congana kacoch'on kawachchipan ja penak je'e chakij, okq'uejenakchipan ja rpokonal, okq'uejenak chipan jarc'ayewal in c'o je'e ni matich'obtaj wi'kumal ba la nokel wi'. 5 C'o je'e okrapancumal winak, c'o je'e okq'uejenak pa takche', c'o je'e eyictajnak winak chakij, c'oje'e congana oktujkarnak chipan ja samaj,kacoch'on ja waram in katijon wa'al. 6 Nikuc'an wi' jun ch'ajch'ojlaj anma, biennch'obtaj kumal ja rtzobal Dios, c'o ka-paciencia, kac'utun ja kutzil chiquewachja winak, okuc'an rmal ja rEspíritu Santoin c'o jun ajoben ri'il xin Dios chake jani katzij wi', ma chaka ta chi kachi' c'owi'. 7 Kaya'on rbixic ja rtzobal Dios in c'olija poder xin Dios kuq'uin. Ja Dios comoarja' utz nokrutz'at jari' cani' jun banbalch'a'oj rya'on chake ja nkatobej ki' chwachxa nak ta npi chakij. 8 C'oli nkaban kas lok'nokquena' ja winak pro c'o c'a je'e xa ma

2 CORINTIOS 6:9 280 2 CORINTIOS 7:7lok' ta nokquena'. C'oli utz katzijoxic nbanipro c'o c'a je'e nbix chake chi xa ok itzeltak winak. C'oli nbix chake chi xa okbanoltak engaño pro ajoj ni katzij wi' ja nkabijchique ja winak. 9 C'oli nban chake cumalja winak cani' xa ma cotak ta kawach proec'oli ja matiquipokonaj nquibij chi biencotak kawach. Ni pa camíc wi' okc'o wi'pro okc'as wa'an ri'. Okya'on chipan jarpokonal chi katijoxic pro ma okcamsanta. 10 C'oli nokbisoni pro ja quicotemal xinDios mta ari' ja maquita c'o kuq'uin. Xaok tak meba'i' pro e q'uiy ja re'ocnak ebiyoma' rmal jameba'il xinDios ja nkapaxijchiquewach. Xa kak'eten ti kak'a' pro nimajun nak ta ja maquita kaxin. Nojel awa'ja xinbij chewe ri' jari' nk'alasan kaxin chini katzij wi' chi ok ajsamajela' rxin ja Dios.

11Mta ja nkawawaj ta chewach wach'alalja rix aj Corinto, mta ja maquita nkabijchewe, congana kaya'on ja kanma chewe.12 Ajoj bien kajakon ja kanma chewachutzc'a chi nixkac'ul chipan pro ja cheweixix ma kas ta okec'ulun ja pa tak ewanma.13 Ja camic nintzijon ewq'uin cani' nubanjun tatixel tok ntzijon cuq'uin tak ralc'wal,ja cani' kabanon ajoj chewe queri' ta nebanixix chake chakaja', ta tejak más ja re-wanma chikawach.

* * * * * * * * * *14Maxta xa jun teban cuq'uin ja winak ja

ma yukul ta quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo,ja queri' ni matuc'am wi' ri'. Queri' nbijchewe como ja utzlaj c'aslemal xin Diosewc'an jari' ni matuc'am wi' ri' ruq'uin junc'aslemal ja xa itzel ntz'at rmal ja Dios. Injun chic, ja luz ni matuc'am wi' ri' ruq'uinja k'ekumal. 15 In jun chic, ja rna'oj jaCristo ni matuc'am wi' ri' ruq'uin ja rna'ojja diablo. In jun chic, ja yukul kac'u'xruq'uin ja Jesucristo mta moda ja xta junnkaban cuq'uin ja ma yukul ta quec'u'xruq'uin. 16 In jun chic, ja cachbal tak winakowi rachbal tak nakun ja nexuque' winakchiquewach ni ma rubey ta wi' ja xquecojta chipan ja rochoch Dios. Queri' nbijchewe como ix rochoch ja c'aslic Dios jacani' bitajnak can rmal ja Dios quewari':—Noc na wochoch ja canma in ninq'ueje'na chiquicojol. Ja tok xterila' ri' tiempoanin in Dios chic quixin, ja c'a reje'e' entinamit chic tri', ne'e. 17 Rmalc'ari' tok

c'o chic jun ja rbin can ja Dios quewari':—Quixelto chiquicojol ja winak ja ma entinamit ta, teparti'ij ewi'. Ma teban ta jaxa ntz'ilor ec'aslemal rmal. Ja c'a wi xten-imaj ja xinbij chewe ri' nixnuc'ul, 18 ninocTatixel ewxin in nixoc tak nc'ajol, nixoc taknme'al. Queri' ja bitajnak can rmal ja kajawDios ja ni majun poder ja maquita c'o paruk'a'.

71 Chak'laj wach'alal, nojel awa' ja c'a

xinbij kaj chewe ri' como tzujun chicchake rmal ja Dios rmalc'ari' tok nbijchewe, kaya'a' can xa nak ta ja ntz'ilorsajja kac'aslemal tanto tre ja ntz'ilorsaj jakacuerpo in tre ja ntz'ilorsaj ja kanmachakaja'. Kaxbej ki' chwach ja Dios, tiq'uiyitiwachini jun ch'ajch'ojlaj c'aslemal chake.

* * * * * * * * * *2 Wach'alal, ta tejak más jutz'it ja re-

wanma chikawach. Ajoj mta jun winakkabanon ta jun itzel tre, mta jun winakkayojon ta rc'aslemal in nixtac'a c'o ta junwinak kabanon ta engañar chakaja'. 3 Proja tok nbij queri' chewe ma rmal ta chinixnuban ta condenar como anin nbin chicchewe chi nij ixc'o wi' pa tak kanma. Jawi nokcami owi nokc'ase' na más xarwari'nij ixc'o wi' pa tak kanma. 4 Ja nintajininbij chewe congana nya'on wanma chewechi rbixic. Ja camic congana ninquicotchewij wach'alal. Ja wanma camic nixtac'anbison chi ta jutz'it in masqui conganaokc'o chipan ja rpokonal pro ja wanmacamicmás k'axnak chi na ja quicotemal xinDios c'o chipan.

5 Nij okc'o wi' chipan ja rpokonalwach'alal como ja tok xokurkaj wawe'chipan ja departamento Macedonia nix-tac'a jutz'it ta xokxula'ni, ni c'o wi'je'e ja problema kawil. C'o je'e ch'a'ojkaban cuq'uin ja winak ja ma quinimanta ja Dios in c'o je'e kaxbej ki' emwalmatzij quixtz'iloxi. 6 Pro ja c'a Dios arja'nyukba' quec'u'x ja winak ja capujnakquec'u'x in queri' xuban chake ajojchakaja' xyukba' kac'u'x tokori' tok xurkajija Tito kuq'uin. 7 Ja c'a Tito conganaxokquicoti ja tok xutz'at chic jutij ri'kawach ruq'uin in ma ruyon tari' procomo ixix congana xeyukba'to ruc'u'x jari'xuya' jun quicotemal chake ajoj chakaja'.

2 CORINTIOS 7:8 281 2 CORINTIOS 8:6Como arja' xurbij chake chi congana egananutz'at chic jutij ri' kawach ewq'uin. Injun chic xbij chi congana nixbison chicrmal ja ma utz ta xeban. In jun chic xbijchi congana egana nenimaj chic ja nbinchewe. Queri' ja xurbij chake in más chi naxinquicot rmal.

8 Xinquicoti como ja pokonlaj carta jaxintakel ewq'uin xintz'at chi xuban rsamaj.Masqui xuya' bis chewe pro ja camic maitzel ta nna' ja xintakel ewq'uin. Pro jatok xintakel ja carta quewa' xinmaj chicrch'obic ri': —Maxla utz ja maquita xin-takel ja carta cuq'uin, xinche' kaj. Comontz'at camic chi ja carta xuya' bis chewepro jari' bis xa jurata xoc'owi. 9 Ja c'acamic congana ninquicoti pro ma rmal taja xixya' pa bis xa chewi' ja tok ninquicoti.Pro como ja bis xuban rsamaj in q'uextajija rena'oj rmal xa chewi' tok ninquicoti.Queri' rbanic como Dios yowi ja bis cheweutzc'a chi c'ol utzil rc'amonto chewe jacarta ja katakel ewq'uin. 10 Queri' nbijchewe como ja bis tok Dios nyo' chawermal ja rawil amac abanon jari' jun bis jancowini nuq'uex ja rana'oj in natruc'amelchipan ja totajem xin Dios in natquicotrmal. Pro ja tok nebisoni ja winak jaxa ruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xjari' jun bis maticowini nuq'uex ja rana'ojin xa pa camíc natruc'amel wi'. 11 Probien tech'obo' wach'alal, ja bis ja xuya'ja Dios chewe c'o jun nimlaj samaj xubanpa tak ec'aslemal quewari'. Jun, bien xe-chomarsaj ja problema ja bantaj checojol.In jun chic, congana xixocla' il chi rbixicchwe chi xechomij ja problema. In jun chic,congana ti'on chewe ja bantaji in janilaxexbej ewi' rmal. In jun chic, conganachic egana chi nutz'at chic jutij ri' kawachewq'uin. In jun chic, congana xixmak'e'echi rbanic ja rvoluntad Dios in chanimxeya' pa disciplina ja banowi ja ritzelal. Nimajun nak ta ja maquita xechomij tre japroblema, mchita nak chi ta xquixchapbexrmal. 12 Queri' rbanic, xintakel ja cartaewq'uin pro ma kas ta rmal ja banowi jaritzelal ja tok xintakel ewq'uin in ma kas tarmal ja banwi' ja ritzelal chakaja'. Xintakelja carta ewq'uin utzc'a chi chwach Diosnkac'ut wi' chewach chi janila nokocla' ilchi rbanic cuenta ewxin. 13 Rmalc'ari' tok

congana yukyu'i ja kac'u'x como yukyu'i jarec'u'x ixix chakaja'.

In ma ruyon tari' pro más chi naxokquicoti rmal ja Tito como arja' congananquicot chic ja ranma rmal ja xebantotre ewanojel. 14 Como ja Tito tok maja'ntintakel ewq'uin xinya' jutz'it ek'ij chwachin ja camic ma q'uixbal ta nna' ja xinbanqueri' como nojel ja kayabej ek'ij chwachbien k'alaj camic chi ni katzij wi'. Cani' trenojel ja kabij chewe ixix jari' ni katzij wi'chakaja'. 15 Ja c'a Tito arja' más chi na nelruc'u'x chewij camic como bien nurkaj trechi nixnimani ewanojelal, bien nurkaj trejani' rc'ulic xeban chi c'o respeto ewq'uinin nexbej ewi' chwach ja Dios. 16 Janilaninquicot emwal camic wach'alal, c'o chicnconfianza ewq'uin tre nojelal.

81 Ja c'a camic wach'alal, nkajo' nkach'ob

chewach nak rbanic ja rutzil xin Dios jasamajnak pa tak canma ja riglesia je'e jarec'o wawe' chipan ja departamentoMace-donia. 2 Como eje'e' c'o jun nimlaj ayudaquemol ja nquetakel cuq'uin ja kach'alalja c'o rjawaxic chique. Quemol ja rayudamasqui c'o jun nimlaj rpokonal c'o junnimlaj prueba netajini nek'ax chipan. Procomo c'o jun nimlaj quicotemal xin Dios patak canma in como congana e takmeba'i' inbien cotak nquipokonaj quewach ja winakja c'o rjawaxic chique chewi' tok conganajun ayuda quemol. 3 Como eje'e' conganajun lucha queban, queya' jani' ja necowininqueya'. Anin in testigo chiquij chi queri'queban. C'o nari' xuban je'e falta chiquerumac ja más na xoc'o rwi' queya'. Projari' ma xekabochi'ij ta, quigana queya'.4 Congana xokquecoj pa ch'a'oj, quewa'quibij chake ri': —Tebana' jun utzil, teya'a'chake ja privilegio chi ajoj jun nkatakel junayuda chique ja kach'alal ja re xin Dios,xeche' chake. 5Más chi na queya' chwach jacani' kach'obon chiquij chi nqueya' comoja queban, nabey queya' qui' pa ruk'a' jakajaw Dios chi rbanic xa nak ta ja najo'xchique rmal chi nqueban in queya' qui'pa kak'a' ajoj chakaja' in xa rmal ja rvol-untad Dios ja tok queban queri'. 6 Queri'quibanon ja kach'alal in rmalari' conganakaban animar ja Tito chi arja' nbe chic

2 CORINTIOS 8:7 282 2 CORINTIOS 8:23jutij ewq'uin. Como ja Tito c'o jun molojayuda xumaj checojol chewi' tok kabijeltre chi nbe chic jutij ewq'uin chi nerq'uisa'rmolic como ja rayuda neya' jari' nc'utuwija rutzil xin Dios ja nsamaji pa tak ewanma.7 Ixix congana benak pa nim nojel rwachja rutzil xin Dios ja yatajnak chewe. Cani'tre ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristocongana nim. In jun chic, congana neya'rbixic ja rtzobal Dios in bien nch'obtajemwal chakaja'. In jun chic, congana netijek'ij chi rbanic ja rvoluntad Dios. In junchic, congana nokewajo'. Ja c'a camicnbij chewe, como congana benak pa nimchecojol nojel awa' ja rutzil xin Dios jac'a xinbij kaj chewe ri' tibe c'a pa nimchecojol chakaja' ja rutzil xin Dios tre jamoloj ayuda. 8 Pro maquixnuban mandarwach'alal. Ja kas nwajo' chewe chi queri'neban tre ja moloj ayuda ja cani' quebanja jule' chic kach'alal utzc'a chi tri' ntz'atwi' chi ni katzij wi' chi nsamaji ja rajobenri'il xin Dios pa tak ewanma. 9 Como ixixbien ewotak chi ja kajaw Jesucristo con-gana samaji ja rutzil xin Dios pa ranma.Como arja' masqui congana biyom nabeypro ma xpokonaj ta xuya' can ja rbiyomal,ma xpokonaj ta xoc meba' pro emwal ixixtok xuban queri'. Arja' xocmeba' utzc'a chixa rmal ja rpobre'il tok nyataj ixix chewe jabiyomal xin Dios.

10-11 In camic nwajo' nya' jun paxbanemchewe tre ja rayuda como ja xtinbij cheweri' c'oli rc'amonto chewe. Teq'uisa' rmolicja rayuda ja xetij rmolic junabir. Como ixixxemaj rmolic in ma ruyon tari' pro nojelec'u'x nojel ewanma xeban. Ja c'a camicnbij chewe, como congana egana nabeytok xech'ob chi nemol ja rayuda queri'ta c'a neban camic chakaja' chi rq'uisicxarwari' jani' nixcowini neya' xa xarari' janeya'. 12 Queri' nbij chewe como ja Diostok nojel ac'u'x nojel awanma naya' junayuda arja' utz nutz'at in nuc'am chawe injani' natcowini naya' jari' nc'utuj chawe,ma ja ta nc'utuj chawe ja macatcowininaya'. 13Como anin ma ja ta nbij chewe chixque'eto' ta jule' chic chipan ja quipobre'ilin xquixoc can chi ta c'a ix pobre ixixrmal. 14 Ja kas ngana anin xta junannkabannkato' ta ki' chibil tak ki'. Cani' cheweixix camic como c'oli sobre ja c'ol ewq'uin

xc'a chewi' tok congana buena wi ne'eto'ja kach'alal chipan ja quipobre'il utzc'a chieje'e' chic neto'o ewxin chwak cabij ja tokc'o chic rjawaxic chewe ixix in tok c'ochic sobre cuq'uin eje'e' tri' ja nixquitobej.Queri' rubey utzc'a chi xa junan nkabannkato' ki' chibil tak ki'. 15 Cani' tz'ibtal canojer chipan ja rtzobal Dios tre ja maná jatakto chila' chicaj cuq'uin ja raj Israel chinquetij, quewa' nbij ri': —Ja winak ja q'uiymaná quemol mta queto'. Ja c'a winak jaxa ti ma nim ta quemol xeruban. Queri' jatz'ibtal can.

* * * * * * * * * *16Pro anin congananmaltioxij tre ja Dios

como arja' rya'on pa ranma ja Tito chicongana nocla' il chi rbanic cuenta ewxin,ni queri' nuban ja Tito chi echajixic ja cani'nintajini nban anin. 17 Queri' nbij chewecomo arja' tok kabij tre chi nbe chic jutijewq'uin ma xnimar ta pro congana rgananbe, ni rvoluntad wi' chi nbe chic jutijewq'uin. 18 C'o chic jun kach'alal nkatakeltrij chi nrachbilajel. Jari' kach'alal ja con-gana utz rtzijoxic nban cumal canojel jajule' chic kach'alal xa nak ta iglesia ec'owi' como arja' congana jun samaj rbanonchi rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristo. 19 Injun chic, arja' cha'on cumal ja kach'alal jarec'o pa tak iglesia je'e chi nkachbilaj treja moloj ayuda ja noktajini kamajon rmoliccamic. Ajoj kamajon rmolic ja rayudautzc'a chi jari' noc ya'bal ruk'ij ja kajawJesucristo utzc'a chakaja' chi bien nk'alajinna chi ixix c'ol egana ne'eto' ja kach'alal jac'o rjawaxic chique. 20 Pro bien kabanoncuenta ja wari' utzc'a chi majun tzij npichakij rmal ja nimlaj ayuda ja kamajonrmolic. 21 Congana kabanon cuenta jasamaj ja nkaban je'e utzc'a chi bien k'alajchiquewach ja winak chakaja' chi majunengaño nkaban in ma ruyon ta chwach jaDios.

22 C'o chi na jun kach'alal ja nkatakelchiquij ja Tito, jun kach'alal ja q'uiylajmul katz'aton chi congana nutij ruk'ij chirbanic ja samaj je'e xin Dios in pior c'acamic congana rgana nbe ewq'uin comocongana rconfianza ewq'uin. 23 Ja c'a Titokac'amon ki' ruq'uin chi noksamaj panecuenta, arja' wach ajsamajel xin Dios. Jac'a re ca'i' chic kach'alal eje'e' echa'onel

2 CORINTIOS 8:24 283 2 CORINTIOS 10:1cumal ja jule' chic kach'alal ja rec'o pa takiglesia je'e in ja quic'aslemal jari' ocnakya'bal ruk'ij ja Cristo. 24 Rmalc'ari' nbijchewe, ja tok xque'ekaj ewq'uin kas taqui'il quic'ulic neban utzc'a chi eje'e' ecachbil ja jule' chic kach'alal ja rec'o patak iglesia bien nk'alajin na chiquewach chiixix ni katzij wi' chi c'oli ja rajoben ri'ilxin Dios pa tak ec'aslemal utzc'a chakaja'chi bien nquetz'at chi ni katzij wi' nojel jakabin chique ja kach'alal ja kayaben ek'ij.

91 Como anin wach'alal, bien wotak chi

ma rjawaxic ta nbij chewe chi neya' junayuda chique ja kach'alal ja re xin Dios.2 Queri' nbij chewe como wotak chi c'olegana neya' in rmalari' tok nintajini nya'ek'ij chiquewach ja kach'alal ja rec'o wawe'chipan ja departamento Macedonia comoanin nbij chique chi ixix ja rixc'o chila'chipan ja departamento Acaya ix listo chicjunabir chi neya' ja rayuda. In jun chic,como ixix congana egana neya' xa rmalari'tok congana e q'uiy xuya' gana chiquechi nqueya' eje'e' chakaja'. 3 Pro ec'oli jakach'alal ja nenutakel ewq'uin utzc'a chibien nechomij pon ja moloj ayuda comonbin chic chique ja kach'alal chi ix listochic chi neya'. Como anin nya'on chicek'ij chiquewach ja kach'alal pro conganalawulo' ari' ja wi mta noc wi' ja xinyabejek'ij chiquewach. 4 Ja c'a tok xquinekajanin ewq'uin, ja wi ec'o jule' kach'alal ajMacedonia etran chwij congana lawulo'ari' ja wi maja'n techomij ewi' tri' chirmolic ruchi' ja rayuda. Ja queri' conganaq'uixbal chake ajoj in chewe ixix chakaja'como kaya'on chic ek'ij chiquewach chi ixlisto chic chi neya' ja rayuda. 5Rmalc'ari' jatok xinch'ob chi rjawaxic nenuban animarja kach'alal chi eje'e' nebe ewq'uin nabeyutzc'a chi nquichomij pon ewq'uin nakneban tre ja rayuda ja retzujun chi neq'uisrmolic utzc'a chi molon pon chic ruchi'nojelal ja tok xquinekaj anin. Pro nojel taec'u'x nojel ta ewanma neya', maxta chakaix puersa.

6 Pro bien c'a tewasaj ena'oj trij ja re-jemplo ja nya' chewach ri'. Ja tok natbe paticoj tijco'm wi xa naxuyaj ja rija'tz naticxc'a ma nim ta cosecha nuya' ari'. Ja c'awi mataxuyaj jari' congana cosecha nuya'.

7 Ja neya' chejujunal xa ni xarwari' ja nalaxpa tak ewanma chi neya'. Maxta tebisoj janeya', maxta chaka ix puersa. Queri' nbijchewe como ja Dios arja' nerajo' ja winakja nequicoti nqueya' ja rayuda. 8 Ja c'aDios arja' bien ncowini nuya' chewe nojelrwach jameba'il ja ne'etobej ja c'o rjawaxicchique. Más na noc'o rwi' ja ncowini nuya'chewe utzc'a chi ni c'o wi' ewq'uin xa nakta ja nc'atzin chewe utzc'a chakaja' chisobre ja c'ol ewq'uin ja ne'etobej ja winakxa nak ta nc'atzin chique. 9 Cani' tz'ibtalcan chipan ja rtzobal Dios tre jun utzlajachi, quewa' nbij ri': —Congana ayudarya'on, erto'on ja tak meba'i'. Ja rutzilnuban jari' ni mta wi' q'uisic trij. Queri' jatz'ibtal can. 10 Ja Dios arja' nyowi ja rija'tzchique ja re ticol tak tijco'm, arja' nyowikaway. Ja mismo Dios arja' xtiyo' chewe jameba'il ja ne'etobej ja c'o rjawaxic chiquein nq'uiyirsaj na más chewach. Arja'nsamaj na chipan ja rutzil ja neban ixixin tok xtiq'uiswani más chi na nwachinija rutzil rmal. 11 Ja Dios arja' mta nak taja maquita xtuya' chewe, nixoc na ix cani'biyoma' rmal utzc'a chi ni c'o wi' ewq'uinja ne'etobej ja kach'alal. Ja c'a kach'alaltok xtekajacha' ja rayuda pa quek'a' janilaxtiquimaltioxij tre ja Dios emwal. 12Queri'nbij chewe como ja rayuda neya' ma jun tarsamaj. Ma ruyon ta neruto' ja kach'alalchipan ja c'o rjawaxic chique pro janila chimaltioxinem nya' tre ja Dios rmal chakaja'.13 Ja c'a tok xteya' chique ja rayuda jari'nuc'ut chiquewach jani' ena'oj in nqueya'na ruk'ij ja Dios emwal. Nqueya' na ruk'ij jatok xtiquetz'at chi ni katzij wi' ja nebij chieniman ja utzlaj tzij xin Cristo in nqueya'na ruk'ij chakaja' ja tok xtiquetz'at chi nimja rayuda ja neya' chique eje'e' in chiquecanojelal. 14 Ja c'a reje'e' nqueban naorar pan ecuenta in congana lok' nixquena'como nquetz'at na chi ja rutzil ja recochintre ja Dios más k'axnak chi na nsamaji ja patak ewanma. 15 Congana nmaltioxij tre jaDios como arja' c'o jun sipanem kacochintre ja ni maticanoy wi' tzij kumal chi rbixiccomo janila nim ruk'ij.

101Camic nwajo' nintzijon ewq'uin chique

ja winak ja xa netajini nquilasaj ntzijoxic,

2 CORINTIOS 10:2 284 2 CORINTIOS 10:18quewa' nquibij chwe ri': —Ja Pablo tokc'oli chikacojol congana nuban tino'y proja c'a tok mchita chikacojol c'a tokori' nu-coj cowlaj tak tzij chakij, neche'e. Proanin ja rin Pablo congana nban recomen-dar chewe, kas tinataj jutz'it emwal ja re-jemplo ja xuya' can ja Cristo como arja'xuban tino'y, nojel xujach pa ruk'a' ja Diosin congana rpaciencia cuq'uin ja winak.2 Pro ja camic congana nban recomendarchewe, kas techomarsaj jutz'it ewi' utzc'atok xquinekaj ewq'uin ma rjawaxic ta chincoj chewij ja poder xin Dios ja c'o panuk'a'. Como jari' poder ja c'o pa nuk'a'nch'obon chic chi ncoj chiquij ja winakja xa netajini nquilasaj ntzijoxic ja nebinchake chi ajoj xa quina'oj winak ja nkacoj.3 Como ajoj masqui xa ok winak pro makana'oj ta ajoj nkacoj kaj kayon ja tok nka-ban ch'a'oj ruq'uin ja ritzelal. 4 Queri' nbijchewe como ajoj tok nokch'ojin ruq'uin jaritzelal ma ja ta nkacoj jule' banbal ch'a'ojja xa quixin winak pro nkacoj jule' banbalch'a'oj janila nimak rchok'ak' chwach jaDios. Queri' c'a nkaban utzc'a chi nok-cowini nkayoj ja ritzelal masqui conganarchok'ak'. 5 Ajoj nkayoj ja tijonem janqueya' ja winak ja kas e nimak nquena'kaj, nkayoj ja nimak tak na'oj ja nquecojchi rwawaxic ja kas mero rna'oj ja Dios.Nokch'ojin ruq'uin ja quina'oj winak xanak ta nquech'ob in nkach'ec utzc'a chimta jun na'oj ja maquita nuc'am ri' ruq'uinja rvoluntad ja Cristo. 6 In jun chic, ka-chomin chic ki' chi nekaban castigar xanak ta chique ja ni maqueniman wi' proc'a tokori' xque'ekabana' castigar ja tokechomarsan chic ewi' tre ja ma tz'akatnakta chewe tre ja nimanem.

7 Ixix xa jari' neya' cuenta tre ja c'ochewach pro mateya' cuenta tre ja c'o patak canma ja winak. Ja c'a wi c'o junwinak nbij chewe chi bien rotak chi arja'ocnak jun apóstol rxin ja Cristo kas bientich'obo' chi ajoj ok apóstol rxin ja kajawJesucristo chakaja'. 8Ok apóstol rxin comoarja' rya'on chake chi c'o kak'a' chewein ma q'uixbal ta nna' ja congana nnatajchewe nojel ja rcojon pa kak'a' como nikatzij wi'. Pro jari' ixrcojon pa kak'a' chinixkato' utzc'a chi nixq'uiyi, ma rmal tachi nixkayoj. 9Queri' nbij chewe utzc'a chi

bien nch'obtaj emwal chi ja carta ja ntakelje'e ewq'uin ma ja ta rsamaj ja chaka tanixnxibej. 10 Como ja winak ja xa neta-jini nquilasaj ntzijoxic eje'e' quewa' nquibijchewe ri': —Ja Pablo tok nubanto jun cartacongana cow nchaponi in congana cowlajtak tzij nbij chipan chakaja' pro ja tok c'ochikacojol xa jun achi débil in tok ntzijonini majun noc wi' ja nbij, neche'e. 11 Jac'a winak ja nebin queri' chwe kas bientiquich'obo', ja cani' nkabij chipan ja cartatok ma okc'o ta checojol ni queri' ja neka-bana' cumplir ja tok xko'ekaj ewq'uin.

12 Ja c'a rajoj ni katzij wi' chi majunkagana xtikaban ta ja cani' nqueban ja jule'winak ja xa nqueya' kaj quek'ij queyon.Eje'e' xa e nacnak takwinak como ja rocnakya'bal quek'ij xa quina'oj kaj eje'e' queyon.13 Pro ja rajoj mta moda xtikaban ta jacani' nqueban eje'e' xtikaya' ta kak'ij rmaljun samaj ja mta kak'a' tre ja ma yatajnakta chake rmal ja Dios chi nkaban. Pro jasamaj ja yatajnak chake rmal ja Dios chinkaban solo jari' nkanataj in arja' rya'onchake chi noksamaj checojol. 14Queri' nbijchewe como ajoj ma kaminon ta ki' chipanjun samaj ja ma yatajnak ta chake rmal jaDios chi nkaban como arja' yoyon chakechi noksamaj checojol. Como ajoj xokekajewq'uinnabey chi rbixic chewe ja utzlaj tzijxin Jesucristo. 15 Ajoj mta moda xtikabanta ja cani' nqueban ja jule' xtikaya' ta kak'ijrmal jun samaj ja ma kaxin ta ja ma ajojta okbanyon. Pro ja kas kayben chi nq'uiymás ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristoin noketo' utzc'a chi nokbe nojel nat nakajchi nkaya' más rbixic ja Jesucristo pro xar-wari' nokbe pa tak lugar ja bar nokrutakelwi' ja Dios chi nokbe. 16 Nkajo' nokbenekaya'a' rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristochipan jule' chic tinamit ja más na nat c'owi' chwach ja bar rixc'o wi' ixix. Matikajo'xko'oc ta chipan jun samaj ja junwi' banyonin xtikaya' ta kak'ij rmal. 17Maxta c'o juntuya' kaj ruk'ij ruyon, mejor ruk'ij ja kajawDios tiya'a'. 18 Queri' nbij chewe como junachi wi xa nuya' kaj ruk'ij ruyon pro jari'matibij tzij chi nim ruk'ij ntz'at rmal jakajaw Dios. Pro ja na Dios tibini ja wi nimruk'ij owi mani.

2 CORINTIOS 11:1 285 2 CORINTIOS 11:1811

1 Ja c'a nwajo' chewe camic, tiq'ueje'jutz'it epaciencia chi rc'axaxic ja jun ca'i'tzij ja xtinbij chewe ri'. Masqui xa mach'obolic tak tzij ta pro kas quinecoch'o' jaxtinbij chewe. 2 Pro ja tzij ja xtinbij cheweri' ma chaka ta ngana nbij chewe, rumacja yatajnak chwe rmal ja Dios chi congananixti'on chwe, matinwajo' ja junwi' chi taxtiyuke' wi' ec'u'x. Queri' nbij chewe comoanin solo tre ja Cristo xixnujach wi' chisolo ruq'uin arja' nyuke' wi' ec'u'x utzc'aja tok xtipi chic jutij arja' bien ch'ajch'ojja rewanma nixnuban presentar chwachcomo cani' nban presentar jun k'apoj xtanchwach ja rchajil. 3 Pro ja ranin nxbej wi',nurkaj chwe ja ban tre ja Eva ojer tok banengañar rmal ja cumatz como ja cumatzcongana listo, matzij xa queri' xtiban chicchewe ixix in junwi' chic xtech'ob in maruyon chi ta ruq'uin ja Cristo xtiyuke' wi'ec'u'x. 4 Queri' nbij chewe como ixixchaka qui' chewe ja tok ec'oli winak ne'ekajewq'uin, nqueya' rbixic jun Jesús cheweja junwi' chi na chwach ja kaya' rbixicajoj chewe. In jun chic, chaka qui' chewewi noc jun chic espíritu chewe ja junwi'chi na chwach ja rEspíritu Santo ja xocchewe nabey. In jun chic, chaka qui' chewechakaja' wi nenimaj jun chic tijonem jautzlaj tzij xin Jesucristo ne'xi, pro xa junwi'chi na chwach ja xenimaj nabey. 5 Pro jari'winak ja nquena' kaj chi congana e nimaktak apóstol pro jari' ma nimak ta quek'ijchinwach anin. 6 Anin ja tok nintzijonimasqui maquincowini nban rbanic ja tzijpro ja rtzobal Dios jari' bien ch'obtajnakmwal in mta ari' ja maquita kak'alasan chiutz chewach ja rtzobal Dios.

7 Owi maxta xajan xinban nech'ob ixixja ma xinc'utuj ta chewe ja ntzukbej wi'tokori' tok xinya' rbixic chewe ja utzlajtzij xin Dios. Como anin ruq'uin nuk'a'xinsamaji utzc'a chi ixix newil ja totajemxin Dios. 8 C'o je'e xinc'am pwok chiqueja kach'alal ja rec'o chipan jule' chic igle-sia utzc'a chi nixntijoj ixix tre ja rtzobalDios. Eje'e' xeyo' chwe ja xintzukbej wi'.9 Ja c'a tok xinq'ueje' checojol ixix in tokc'o rjawaxic chwe ni majun chewe c'o taxinc'utuj ta tre como ja kach'alal ja rec'owawe' chipan ja departamento Macedonia

eje'e' xebe wq'uin xequiya'a' chwe nak jac'o rjawaxic chwe. Queri' xinban, ni majunnak ta xinya' ta chi ekul ja xintzukbej wi' inniquirwari' xtinban chwak cabij chakaja'.10 Ni katzij wi' ja xtinbij chewe ri' comoja Cristo arja' c'o wq'uin chi rbixic. Ixixja rixc'o chipan ja departamento Acayamta jun chewe xtik'ilo ta wxin chi rbixicchi majun nak ta nya'on ta chi ekul jantzukben wi'. 11Pro ¿nak tre ja tok nbanonqueri' chewe nech'ob ixix? ¿La xa rmal chimaquixwajo'? Ma queri' ta wach'alal, jaDios arja' bien rotak chi nixwajo'.

12 Pro cani' nbanonto tre ja ntzukbej wi'niquirwari' xtinban chwak cabij utzc'a chimta quibase ja jule' chic winak ja ncajo'nquibij chi junan rbanic ja samaj ja nque-ban eje'e' ruq'uin ja cani' nkaban ajoj comoeje'e' congana nqueya' ruk'ij ja samaj janqueban. 13Como eje'e' ri' winak e apóstolneche'xi, pro ma e apóstol ta xin Cristo,eje'e' e jule' ajsamajela' ja xa e banol takengaño, xa nquecoj qui' como apóstol rxinja Cristo pro ma katzij ta. 14 Pro maxtakas nc'asc'o'i tec'waxaj ja c'a xinbij cheweri' como ja Satanás arja' xa banol engañochakaja', nucoj ri' como jun ángel ja nsakir-san kabey chikawach. 15Rmalc'ari' tok nbijchewe,maxta kas nc'asc'o'i tec'waxaj ja tokja rajsamajela' rxin ja Satanás nquecoj qui'como jule' ajsamajela' ja re banol tak utzilpro xarwari' nerila' na jun k'ij ja tok xtiy-ataj na jun rtojbalil chique jani' ja ritzelalquibanon.

* * * * * * * * * *16 Camic nbij chic jutij chewe, kas

quinecoch'o' ja jun ca'i' tzij ja xtinbij cheweri'. Maxta c'o jun chewe tuch'ob chwij chixa ma in ch'obol ta. Nowi nech'ob chwijchi xa ma in ch'obol ta pro teya'a' jutz'itewxquin tre ja xtinbij chewe como cani'xeya' ewxquin tre ja quibij chewe ja jule'chicwinak ja xama e ch'obol ta. Como aninnwajo' nya' jutz'it nuk'ij chewach chakaja'.17 Pro ma queri' ta tzijoni ja kajaw Jesu-cristo ja cani' nintajini nintzijoni camiccomo ja nmajon rbanic camic xa nintajininmajon rya'ic nuk'ij ja cani' nuban jun achija xa ma ch'obol ta nuban. 18 Como eq'uiy ja winak ja xa nqueya' quek'ij rmalja re'ocnak wi' wawe' chwach'ulew chewi'

2 CORINTIOS 11:19 286 2 CORINTIOS 12:3-4c'a tok anin chakaja' nya' na jutz'it nuk'ijcamic. 19 Can nya' na jutz'it nuk'ij comoixix kas nixquicoti neya' caso chiquewinakja tok xa ma e ch'obolic tak winak tacomo kas jakal ewi' chi rc'axaxic ja nquibijchewe. 20 Como ixix chaka qui' chewe jatok wi c'o jun winak ja chaka nixrubanmandar in nuban chewe ix cani' esclavopa ruk'a', owi nuq'uis chewach nojel jac'ol ewq'uin, owi nlak'aj ja renakun, owinucoj ri' ruyon chi congana nim ruk'ij arja'chewach ixix, owi nuya' k'a' xe' tak ewey.21 Ja c'a rajoj kas q'uixbal nna' nbij chewechi xa ok débil comoma xokcowin ta kabanta queri' chewe.

Pro ja camic nbij chewe, eje'e' ri' winakxa nak ta ja nquibij chewe ja nquiyabejquek'ij chewach jari' nincowini nbij aninchewe chakaja' ja nyabej nuk'ij chewachxarwari' ja nintajini nbij chewe camic xacani' ma in ch'obol ta. 22 Eje'e' kas nqueya'quek'ij chi e Hebreo pro anin chakaja' inHebreo. Eje'e' kas nqueya' quek'ij chi e ajIsrael pro anin chakaja' in aj Israel. Eje'e'kas nqueya' quek'ij chi e riy rumam can jarAbraham pro anin chakaja' in riy rumamcan ja rAbraham. 23 Eje'e' kas nqueya'quek'ij chi e ajsamajela' rxin ja Cristo proanin más chi na in ajsamajel chiquewacheje'e' rxin ja Cristo. Pro ja nintajini nbijchewe camic ri' cani' xa ma in ch'obol ta.Anin más chi na samaj xin Cristo nbanon,q'uiylaj mul inrapan rmal ja rtzobal Dios,q'uiylaj mul inq'uejenak pa che' in q'uiylajmul jutz'it laj xincamsaxi. 24 Ja wach takaj Israel eje'e' xinquirapaj tza'n asial, ja ju-taktij treintinueve rab asial queya' chwe injo'o' mul ja queban queri' chwe. 25 Oxmulbanon chwe xc'a'y xinrapbexi in xinbanjutij xinq'uiak tza'n abaj. Oxmul xinbe paya' rmal ja lancha jok'taji parwi' ya'. Inxinban jutij jun k'ij in jun ak'a' xinq'ueje'pa nc'aj mar. 26 Q'uiy ja viaje nbanon inni c'o wi' rc'ayewal xinwil chipan. C'orkan tak ya' xinruya' pa rc'ayewal, ec'oli jaralak'oma' xinqueya' pa rc'ayewal, ec'oli jawach tak aj Israel xinqueya' pa rc'ayewal,ec'oli ja ma e aj Israel ta xinqueya' parc'ayewal. C'o je'e xinwil ja rc'ayewal patak tinamit, c'o je'e xinwil ja rc'ayewal patak lugar ja bar ma ec'o ta wi' winak, c'oje'e xinwil ja rc'ayewal parwi' mar. C'o je'e

chakaja' xinqueya' pa rc'ayewal ja winak janebini chi e kach'alal pro ma katzij ta janquibij. 27 Congana jun samaj nbanon incongana xinrcosaj chakaja'. Q'uiylaj mul jama xinwar ta chak'a', xintij wa'al chakichi'.Q'uiylaj mul ja ma xinwa' ta, xintij pokonrmal tew in ja ntziak kas tak lawulo' chwij.

28C'a c'o namás ja rink'axnak chipanproma ruyon tari' como k'ij k'ij ni c'o wi' chinukul chi nenuban cuenta nojel ja riglesia.29 Ja wi c'o jun kach'alal yawa' jari' nna' kajchi cani' anin jun in yawa' chakaja'. Ja c'awi c'o jun kach'alal ntakchi'ixi in wi nkajipa il mac rmal jari' congana nti'on chweanin chakaja'.

30 Ja wi kas puersa na chi nya' nuk'ijchewach mejor quewa' nban ri', nojel janbanon ja nc'utuwi chi xa in jun achi indébil jari' nyabej nuk'ij. 31 Ja Dios ja Tatixelrxin ja kajaw Jesucristo arja' bien rotakchi ni katzij wi' ja nmajon rbixic chewe,arja' janila nim ruk'ij chijutij. 32 Ja tokxinq'ueje' pa Damasco c'o jun gobernadorja samaji chipan ja gobierno rxin ja reyAretas. Ja c'a gobernador arja' xuya' ordenchi nchajixi ja tinamit utzc'a chi ninchapi.33 Pro xinto'el wi' pa ruk'a' como xinya' pajun chacach in xinkajsaxto pa jun wantanatrij ja tabia ja rsutin ri' trij ja tinamit.

121 Ja tok xa nuk'ij anin nya' jari' bien k'alaj

chimajun rc'amonto chwe. Pro ja c'a camicri' nintzijon chic tre ja yatajnak chwe rmalja kajaw Jesucristo cani' tre ja ntz'aton je'ecani' pan achic' in cani' tre ja k'alasanje'e chinwach rmal ja Dios. 2 Anin c'o junachi wotak rwach, arja' xa jun quibanonruq'uin ja Cristo. Ja c'a rachi arja' tubancatorce juna' ja c'oli xuban, chaka jalaltok c'amarel chila' chicaj in c'a chi rox cajxekaj wi'. Ja wi ni rachbil rcuerpo tokc'amarel owi ma rachbil ta jari' ma wotakta, solo Dios otakyon. 3-4 Xarwari' bienwotak chi ja rachi c'a chipan ja paraísoc'amarel wi' ja bar c'o wi' quicotemal proma wotak ta wi rachbil rcuerpo owi marachbil ta, solo Dios otakyon. Ja c'a tokxekaji c'o jule' tzij xc'axaj tri' pro jule'tzij ja macatcowini nabij chipan jun tzobalwawe' chwach'ulew, jule' tzij ja ma yata-jnak ta chake ja rok winak chi xtikatzijoj

2 CORINTIOS 12:5 287 2 CORINTIOS 12:20ta. 5 Ja rachi ja xinbij chewe jari' nya' ruk'ijpro ja xtinya' kaj ta nuk'ij anin nuyon jari'ma can ta. Xarwari' nojel ja nbanon janc'utuwi chi xa in jun achi in débil jari'nyabej nuk'ij. 6 Ja c'a wi xtuya' gana chwechi nya' nuk'ij chewach jari' ni katzij wi'chi c'oli nbase ja nyabej nuk'ij. Pro jacamic matinya' nuk'ij chewach como aninni majun ngana chi c'o ta junwinak xtubanta más nim chwe pro xarwari', titz'attajijani' ja nc'aslemal in tic'axaxi jani' nintz-ijoni. 7 Como anin congana k'alasax je'echinwach rmal ja Jesucristo rmalc'ari' tokc'oli xuban ja Dios chwe utzc'a chi maquitakas in nim nna' kaj rmal. Ja xuban, xuya'lugar tre ja Satanás chi c'oli cani' junq'uix xutakto chi nurbana' pokon tre jancuerpo. Queri' xuban chwe utzc'a chimaquita kas in nim nna' kaj. 8 Ja c'a raninoxmul xinc'utuj tre ja kajaw Jesucristo chiarja' nwasaj chwe ja banyon pokon tre jancuerpo. 9 Pro arja' quewa' xbij chweri': —Matinwasaj chawe como anin nsipajja wutzil chawe in ni majun nak chi tanc'atzin chawe. Queri' nbij chawe comoja poder ja c'o wq'uin más chi na nsamajichipan ja rac'aslemal ja tok bien nch'obtajamwal chi xa at jun achi at débil, ne' chwe.Rmalc'ari' ja tok congana ninquicoti nya'nuk'ij rmal ja debilidad ja c'o je'e chweutzc'a chi ni nsamaj wi' ja poder xin Cristochipan ja nc'aslemal. 10 Rmalc'ari' ja tokninquicot rmal ja bien nch'obtaj mwal chianin in jun achi ja xa in débil, cani' tretok nintz'uji in ninyok'i rmal ja samaj xinDios in cani' tre tok c'o je'e nuban faltachwe rmal ja samaj, in cani' tre tok nbanpokon chwe in tok ninq'ueje' pa rc'ayewalrmal ja Cristo. Ninquicoti como ja tokbien nch'obtaj mwal chi xa in débil jari'congana nsamaji ja poder xin Cristo chipanja nc'aslemal.

* * * * * * * * * *11 Ja nbanon chewach camic cani' nuban

jun achi ja xa ma ch'obol ta nuban comoxinya' nuk'ij chewach. Pro emac ixix ja tokpuersa xinban queri'. Queri' nbij chewecomo ja kas rubey, ixix ta nari' xeya' tanuk'ij chiquewach ja jule' chic winak janquena' kaj chi congana e nimak tak após-tol. Ja ranin masqui nna' kaj chi ni mainc'o ta pro eje'e' nima nimak tawi' quek'ij

chinwach. 12C'oli nojel rwach ja nimak takmilagro ja xinban checojol jari' nc'utuwichi in jun apóstol in congana q'ueje'e janpaciencia chi rbanic ja samaj. 13 ¿La c'ota c'a jun samaj ja xinban chiquicojol jajule' chic iglesia ja ma xinban ta checojolixix chakaja'? Pro xarwari', ni majun nakta xinya' ta chi ekul ja xintzukbej wi'. ¿Laxajan c'ari' ja xinban queri' chewe nech'obixix? Chanumac.

14 Roxmul awa' ja xquinbe ewq'uin ri'wach'alal in ni mta wi' ja xtinya' ta chi ekulja ntzukbej wi'. Queri' nbij chewe comoma emeba'il ta ja nintajini ncanoj, ixix janixwajo'. Como ixix ix cani' tak walc'wal inja ralc'walaxela' ma rubey ta ja xtiquemolta ruchi' ja quimeba'il in xtiqueya' chi ta c'achique ja tatixela' pro ja kas rubey, ja tatix-ela' eje'e' nquemol ruchi' ja quimeba'il janqueya' can chique ja tak calc'wal. 15 Jac'a ranin xa nak ta ja c'o wq'uin in con-forme nsach pan ecuenta chi eto'ic, hastaninquicoti nya' wi' pan ecuenta chakaja'.Ja wi anin más na nixwajo' in wi ma kasta ninewajo' ixix pro masqui queri' nebanchwe pro nij in conforme wi' nya' wi' panecuenta chi eto'ic.

16 Pro maxla quewa' nebij chic chwe ri':—Ja Pablo masqui mta xuya' chi kakul jaxtzukbej ri' pro como congana listo xaengaño nuban chake, xa c'o jun tramparchomin chi rlasaxic ja pwok chake, maxlanixche'e. 17 Ja rajsamajela' ja xenutakelewq'uin ¿la c'o ta c'a jun chique ja xixer-bana' ta engañar, la c'o ta c'a pwok kawasajta chewe? 18 Anin xinc'utuj jun utzil treja Tito chi arja' nbe ewq'uin in c'o junkach'alal xintakel trij chakaja'. Ja c'a Tito¿la c'o ta c'a jun engaño xuban chewe? ¿Lama ja ta c'a mismo Espíritu Santo uc'ayonkaxin chi ok ca'i' xetz'at? ¿La ma jun tala'an ja bey ja kuc'aj ruq'uin chi ok ca'i'nech'ob ixix?

19 Ja noktajini nkabij chewe maxla janech'ob ixix chi jari' nkatobej ki' chewachpro ma queri' ta. Nojel ja kamajon rbixicchewe, chwach Dios nkabij in xa jun ka-banon ruq'uin ja Cristo chi rbixic. Chak'lajwach'alal, nojel ja nkabij chewe utzc'achi nq'uiy más ja yukulbal ec'u'x ruq'uinja Jesucristo rmal. 20 Queri' nbij chewecomo anin nxbej wi' emwal como ja tok

2 CORINTIOS 12:21 288 2 CORINTIOS 13:14xquinekaj ewq'uin maxla ma queri' taemajon rbanic ja cani' nwajo' chewe chineban in maxla xa ma qui'il ta ja nen-bana' ewq'uin ja cani' newajo' chwe chinenbana'. Maxla xa ch'a'oj ja remajonrbanic tri' owi aquiakarem owi ayewal owibanoj tak división owi xa ewi' ja remajonrtzijoxic owi xa wixwotem owi xa ek'ijixix ja remajon rya'ic. Maxla xa ixyoj-tajnak ja tok xquinekaji. 21 Anin nxbejwi' emwal como ja tok xquinekaj chic jutijewq'uin maxla quewa' xtuban chwe ja Diosri', maxla xa q'uixbal nna' chic chewachrmal ja rebanon. Maxla rjawaxic chi ni-nok' cumal ja rec'oli chewe ja ni c'o wi'ja il mac queban ojer in ni c'a c'o nawi' ja ritzelal ja quimajon rbanic camiccani' chique ja winak ja nqueban xa nakta ja ntz'ilorsaj ja rac'aslemal in chique jarachi'i' ja nemacun cuq'uin ixoki' in chiqueja winak ja ni majun queq'uix nqueban jaritzelal chiquewach ja winak.

131 Roxmul awa' ja xquinbe ewq'uin ri'.

Ja c'a tok xquinekaj ewq'uin quewa' nk-aban ri', ja wi c'o jun kach'alal ja c'o rilxuban in wi ec'o ca'i' owi e oxi' testigo jaxetz'atowi ja ma utz ta xuban jari' nc'utuchikawach chi ni katzij wi' chi c'o ril. 2 Jatok xinq'ueje' checojol ja pa rcab viajexinbij chique ja quimajon rbanic ja ritzelalchi cow nenuchap na in queri' nbij chicchique chakaja' ja jule' chic ja quimajonrbanic ja ritzelal camic, masqui ma inc'ota ewq'uin pro mta moda ja maquita cowxquenuchap ja tok xquinekaj chic ewq'uin.3 Como ixix newajo' ninec'ambajaj, comonewajo' newotakij ja wi ni katzij wi' chi jaCristo nbin chwe ja nbij chic chewe ixixpro jari' bien netz'at na. Ja c'a Cristo arja'ma débil ta, sobre poder ja c'o ruq'uinchi quibanic castigar ja rec'o checojol janebanowi ja ritzelal. 4 Queri' nbij chewecomo arja' masqui xa débil ja tok camsaxchwach cruz pro ja camic c'asli rmal japoder xin Dios ja rocnak chic tre. In queri'c'a chake ajoj chakaja', xa ok débil rmal jaxa jun kabanon ruq'uin pro ja tok xkobeewq'uin chi echomixic jari' ma ok débil chita, okc'as chic ruq'uin rmal ja poder xinDios ja rocnak chic chake tri'.

5 Bien c'a tec'ambajaj kaj ewi' eyon, ixixc'a quixtz'atowi ja wi ni katzij wi' chi c'olija yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. ¿Lama ewotak ta c'a chi c'oli ja Jesucristo patak ewanma? Queri' rbanic ja wi ni katzijwi' chi ix xin Cristo. 6 Pro ja tok xko'ekajewq'uin c'o nseguro chi bien netz'at nachi ajoj ni katzij wi' chi ok apóstol xinCristo. 7Pro ja c'a camic kamajon rc'utuxictre ja Dios chi nixruto' utzc'a chi matebanja ritzelal. Pro ma ja ta ja kas nkajo'chewe chi nkacoj chewij ja poder ja nc'utuchewach chi ni katzij wi' chi ok apóstol xinCristo. Ja kas nkajo' chewe chi neban jarutzil. Queri' nkajo' chewe masqui ja rajojxkotz'ati cani' mta ja poder xin Cristo pakak'a'. 8 Queri' nbij chewe como ajoj mtamoda ja c'o ta xtikaban ja matuc'am ri'ruq'uin ja utzlaj tzij xin Jesucristo pro soloja nuc'am ri' ruq'uin jari' nkaban. 9 Comoajoj congana nokquicoti ja tok ma rjawaxicta nkacoj chewij ja poder xin Cristo ja c'o pakak'a' in tok c'o poder ewq'uin chi rbanic jarutzil. Congana kamajon rbanic orar panecuenta utzc'a chi nq'uiyi in nwachini jarutzil xin Dios pa tak ewanma. 10Rmalc'ari'ja tok cow xixnuchap jutz'it chipan awa'jun carta ja ntakel ewq'uin ri' como ja tokxquinekaj ewq'uin xa ma qui'il ta ja wi cownixnuchap na in ncoj na chewij ja poderja ya'on pa nuk'a' rmal ja kajaw Jesucristo.Como jari' poder yatajnak chwe chi ncoj chieto'ic utzc'a chi nixq'uiyi, ma rmal ta chinixnuyoj.

11 Camic nbij chewe wach'alal,quixquicoti. Techomarsaj c'a ja ma utz taje'e ja remajon rbanic, Dios ta xtiyukbanec'u'x, xta jun neban, maxta síc' ch'a'ojteban. Ja wi nenimaj ja c'a xinbij kajchewe ri' jari' nq'ueje'e ja Dios ewq'uin,arja' nyowi ja rajoben ri'il pa tak kanma,arja' nyowi ja quicotemal. 12 Teya'a' rutzilewach chibil tak ewi' pro ruq'uin ta jarajoben ri'il xin Dios. 13 Canojel ja re xinDios ja rec'o wq'uin eje'e' nquetakel rutzilewach.

14 Ja rutzil ja nsipaj ja kajaw Jesu-cristo rachbil ja rajoben ri'il xin Diosjari' xtiq'ueje' ta ewq'uin ewanojelal inxtiq'ueje' ta ja rEspíritu Santo ewq'uinchakaja', xta jun xtuban chewe ewanojelal.Amén.

GÁLATAS 1:1 289 GÁLATAS 1:22

GÁALATAS1 Anin in Pablo, inocnak apóstol rxin ja

Jesucristo. Pro ma cuq'uin winak ta pe-nak wi' chi inocnak apóstol in chakaja' mawinak ta etakyonel wxin chi rbanic jawa'samaj ri'. Ja Jesucristo rachbil ja katata'Dios eje'e' etakyonel wxin chi rbanic. Jari'mismoDios ja yico rxin ja Jesucristo chipanja camíc. 2Anin ntakel rutzil ewach ewano-jelal ja rix iglesia ja rixc'o pa rcuenta Gala-cia in canojel ja kach'alal ja rec'o wq'uineje'e' nquetakel rutzil ewach chakaja'. 3 Jarutzil ja nsipaj ja Dios chake rachbil jaquicotemal xin Dios ja tari' xtecochij mástre ja katata' Dios in tre ja kajaw Jesucristo.4 Ja Jesucristo arja' xuya' ri' pa camíc, cam-sax rmal ja kil kamac. Queri' xuban jari'xokrtobej pa ruk'a' ja ritzelal ja c'o chipanawa' tiempo ja rokc'o wi' ri' in tok xubanqueri' jari' ni rvoluntad wi' ja katata' Diosja xuban. 5Kas ta xtiya' ruk'ij ja katata' Dioscamic, chwak in chijutij. Amén.

* * * * * * * * * *6 Kas taka'an junwi' nna' emwal

wach'alal como ixix nixtajini neya' canja katata' Dios pro ma c'a jaru' ta wa'antiempo tenimaj pro makana' maquita arja'xixsiq'uini in xixrucoj chipan ja rutzil jarecochin tre ja Cristo. Pro camic emajonchic rnimaxic jun tijonem ja junwi' chi na,utzlaj tzij xin Cristo ne'xi. 7 Pro jari' makatzij ta chi utzlaj tzij, xar ec'o jule' winakja netajini nixqueyoj como eje'e' ncajo'nqueq'uex ja utzlaj tzij ja nc'utu chikawachnak rbanic ja Cristo. 8 Pro ajoj kach'obonchic wa'an chewach nak rbanic ja utzlaj tzijxin Cristo. Xa nak ta xtiq'uexo rbixic jawa'utzlaj tzij ri' ja kach'obon chic chewachxtipi ta ryewal ja Dios trij. Quirtari' xtibantre masqui ajoj owi masqui jun ángel xinchila' chicaj chakaja'. 9 Cani' kabin chicchewe camic nbij chic jutij chewe, xa nakta xtiyowi jun chic tijonem chewe in wiarja' nbij chewe chi utzlaj tzij xin Cristo prowi junwi' chi na chwach ja xenimaj nabeyxtipi ta ryewal ja Dios trij.

10 Ja c'a xinbij chewe ri' tri' c'a netz'atwi'chi ma ja ta ninocla' il tre ja xtinch'ec taquigana winak pro ja nintajini nya' rgana

jari' ja Dios. Ja wixta c'a ninocla' il tre jaxtinch'ec quiganawinak jari'ma in ajsama-jel ta c'ari' rxin ja Cristo.

* * * * * * * * * *11 Bien tec'waxaj wach'alal, ja utzlaj tzij

xin Cristo ja xinya' rbixic chewe jari' majun winak ta winakarsyon 12 como ma junwinak ta bin chwe in ma xintijox ta natre chakaja', ja Jesucristo arja' k'alasanchinwach.

13 Como ixix ec'waxan wach'alal jani' janc'aslemal nabey ja tok xinq'ueje' chipanja religión ja quiniman ja wach tak aj Is-rael. Bien ec'waxan ja xinban chique jariglesia ja rtinamit Dios, más k'axnak china ja rpokonal xinban chique, ja ta xinwajo'xenuq'uis ta pro ni ta canojelal. 14 In junchic, congana xintijoj wi' trij ja quireligiónja wach tak aj Israel, e q'uiy chique ja wachtak q'uiyic congana xink'ax chiquewachchi rotakixic. Queri' xinban como conganaxinmak'e' chipan ja costumbre ja quiya'oncan ja kati't kamama'. 15-16 Pro ja c'aDios tok xerila' ja tiempo ja rch'obon chwijarja' xk'alasaj chinwach jani' rna'oj ja Je-sucristo ja Ralc'wal utzc'a chi anin xtinya'rbixic ja Ralc'wal chique ja winak ja mae aj Israel ta. Arja' nij inrcha'onto wi' jatok maja'n quinalaxi in xa rmal ja rutzilja xincochij tre chewi' tok xinrsiq'uij chinban jawa' samaj ri'. Ja c'a tok k'alasaxchinwach nak rbanic ja Ralc'wal Dios nimajun winak xinbe ta ruq'uin xinc'waxajta razón tre nak rbanic como jari' k'alasanchic chinwach rmal ja Dios. 17 Nixtac'axinbe ta pa Jerusalén chakaja' xenc'waxajta razón chique ja xe'oc apóstol nabeychinwach anin. Xar ja xinban, xinbechipan ja tinamit Arabia c'ac'ari' xinmelojchic jutij pa Damasco.

18 C'a chi oxi' juna' xinbe wi' paJerusalén, tri' xinbe wi' utzc'a chi nwotakijrwach ja Pedro, olajuj k'ij xenbana' ruq'uin.19 Pro ma ec'o chi ta jule' chic ja rapóstolxintz'at can ta quewach xarwari' ja Jacoboja rch'alal ja kajaw Jesucristo jari' xintz'atcan rwach. 20 Ja nintajini nbij chewi' ri'wach'alal chwach Dios nbij, ma npayil ta.

21 C'ac'ari' xinbe chic chipan ja tina-mit je'e ja c'o pa rcuenta Siria in ja c'opa rcuenta Cilicia. 22 In chakaja' chipanari' tiempo ja riglesia ja xa jun quibanon

GÁLATAS 1:23 290 GÁLATAS 2:14ruq'uin ja Jesucristo ja rec'o chipan ja de-partamento Judea eje'e' maja'n tiquetz'atnwach tri'. 23Xarwari' c'oli quic'axan chicchwe chi: —Ja Pablo ja maxco' chi pokonxuban chake nabey pro ja camic ntajini nbijchic chique ja winak chi: —Tiyuke' ec'u'xruq'uin ja Jesucristo, ne' chic chique. Pro janabey rajo' ta xuyoj ta ja yukulbal kac'u'xruq'uin ja Jesús. Queri' ja quic'axan chicchwe 24 in queya' ruk'ij ja Dios mwal.

21 C'a chi catorce juna' ja tok xinbe chic

jutij ja pa Jerusalén wachbil ja Bernabé inkac'amel ja Tito chakaja'. 2 Ja Dios arja'k'alasan chinwach chi nban jawa' viaje ri'.Ja c'a tok xokekaji pa Jerusalén xinch'obchiquewach ja kach'alal nak rbanic ja ut-zlaj tzij xin Jesucristo ja nmajon rbixicanin chique ja winak ja ma e aj Israel taxarwari' ja más nimak quek'ij chiquico-jol ja kach'alal kayonaj ki' cuq'uin ja tokxinch'ob chiquewach. Queri' xinban utzc'achi nkac'am ki' cuq'uin utzc'a maquita ny-ojtaji ja samaj xin Dios ja nbanon chic inchakaja' ja samaj ja maja'n tinban. 3 Eje'e'ch'obtaj cumal ja xinbij chique como ja Titoja wachbil arja' ma aj Israel ta in tok lajban puersa tre chi nban circuncidar pronixtac'a yataj ta lugar chique chi quebanta circuncidar. 4 Laj ban puersa tre cumaljule' winak ja kach'alal neche'xi, pro makatzij ta chi e kach'alal. Eje'e' pan ekalxe'oc chikacojol, ncajo' nokquic'ambajajin nokqueyoj como ajoj kaniman chi ok-wasanel chic libre pa ruk'a' ja ley xin Diosja tz'ibtal can rmal ja Moisés como xa junkabanon chic ruq'uin ja Jesucristo. Proeje'e' cajo' ta xokquecoj chi ta jutij pa ruk'a'ja ley. 5 Pro ja c'a rajoj nixtac'a kanimajta jutz'it ja ncajo' chake, ma xekanimaj tapro emwal ixix utzc'a chi ja utzlaj tzij xinJesucristo matiq'uextaji rbixic ja tok nc'utchewach.

6Xoktzijon cuq'uin ja kach'alal ja más nanimakquek'ij netz'at cumal ja jule' chic proja chwe anin xa junan wi nimak quek'ij owima nimak ta quek'ij como ja Dios arja' majun ta utz nutz'at in ma jun ta itzel. In tokxoktzijon cuq'uin ni majun nak ta quibij tachwe jamaja'n tik'alasax chic chinwach tri'rmal ja Dios. 7Pro ja queban chake congana

xequicot chakij. Como eje'e' bien ch'obtajcumal chi ja Dios arja' rya'on chi nukulanin chi nenya'a' rbixic ja utzlaj tzij xinJesucristo chique ja ma e aj Israel ta comocani' rya'on chi rukul Pedro chi arja' nuya'rbixic chique ja wach tak aj Israel. 8 Biench'obtaj cumal como eje'e' bien k'alaj chicchiquewach chi congana samaji ja Dios jatok xinya' rbixic ja utzlaj tzij chique ja mae aj Israel ta. Cani' tre ja Pedro conganasamaji ja Dios tok xuya' rbixic chique jaraj Israel ni c'a queri' xuban anin chwechakaja'. 9 Ja Jacobo, ja Pedro in Juan eje'e'xetz'ati chi epa'l chiquij ja kach'alal in tokch'obtaj cumal nak rbanic ja samaj ja xin-cochij tre ja Dios c'ac'ari' quechap kak'a'ok ca'i' ruq'uin ja Bernabé jari' quic'utbejchi xa jun chic kabanon cuq'uin. Xa junkach'ob cuq'uin, ajoj nokesamaj chiquico-jol ja ma e aj Israel ta in eje'e' nesamajchiquicojol ja raj Israel. 10Xar ja queban re-comendar chake chi: —Maxta que'emestajjutz'it ja tak meba'i', xeche' chake, pro jari'ni c'o wi' ngana chi nenuto' ja c'o rjawaxicchique.

* * * * * * * * * *11 Pro ja Pedro tok xekaj pan Antioquía

c'oli xuban ja ma rubey ta jari' xinch'a'tre pro ni chi rpalaj xinbij wi'. 12 Ja rilxuban tokori' tok ec'o jule' achi'i' xe'ekajija pan Antioquía, jule' achi'i' ja retakonelrmal ja Jacobo. Ja c'a tok xe'ekaji ma xwa'chi ta ja Pedro cuq'uin ja kach'alal ja mae aj Israel ta pro ja xuban, pan ekal panekal xelel chiquicojol. Queri' xuban comoxbej ri' chiquewach ja rach tak aj Israel janquecoj pa ch'a'oj chi neban circuncidarja kach'alal ja ma e aj Israel ta. 13 Xaca'i' rpalaj xuban ja Pedro in queri' quebanchic chakaja' ja jule' chic kach'alal ja rajIsrael in pior c'a ja Bernabé arja' xuya' ri'chique chakaja', cani' queban eje'e' queri'xuban arja' chakaja'. 14 Ja c'a ranin ja tokch'obtaj mwal chi matuc'am ri' ruq'uin jautzlaj tzij xin Jesucristo ja queban c'ac'ari'xinch'a' tre ja Pedro pro ni chiquewachcanojelal: —Ja xaban chique ja kach'alalri' ja ma e aj Israel ta, ja nel chiquewachchi puersa noqui ja kacostumbre ajoj ja rokaj Israel. ¿Nak c'a tre tok xaban quela'?Pro makana' maquita xe'awachbilaj nabey,

GÁLATAS 2:15-16 291 GÁLATAS 3:8xatwa' wa'an cuq'uin masqui at aj Israel,makana'maquita xatel conformenabey chimatiyuke' chic ac'u'x ruq'uin ja ley.

15-16 Ajoj ch'obtajnak chic kumal chi xarmal ja nyuke' ac'u'x ruq'uin ja Jesucristochewi' tok Dios natruto', natrwasajel li-bre in nuban chawe cani' mta awil amacabanon, ma rmal ta ja ley xin Dios ja kasta xtaban je'e cumplir tok nuban queri'chawe. Ajoj masqui ok aj Israel pro ruq'uinja Jesucristo yukul chi wi' kac'u'x utzc'achi ja Dios nokruto' nokruc'ul pro xa rmalja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Cristo, marmal ta ja ley ja kas ta xtikaban je'e cumplircomo ni majun winak xtitotaj ta xtic'ulta rmal ja Dios xta rmal ja ley ja kas taxtuban je'e cumplir. Queri' kabanon ja nipa kalaxic wi' chi ok aj Israel. Ajoj ok ajIsrael nokche'e, in xa c'amonnak chake chinkabij chi ma ok junan ta cuq'uin ja ma eaj Israel ta como eje'e' mta ja ley xin Dioscuq'uin, xa e aj'il xa e ajmaqui', okchenaktochique.

17 Pro ajoj wi nkajo' chi nokruto' ja Diosin nokrwasajel libre chipan ja kil kamacpro wi rmal ja xa jun nkaban ruq'uin jaCristo tok nkaban queri' jari' matiyuke'chic kac'u'x ruq'uin ja ley, xa ek ok ju-nan cuq'uin ja ma e aj Israel ta, xa okaj'il xa ok ajmaqui' chakaja'. Ja c'a wiqueri' rbanic ¿la tibij c'a tzij ari' chi xa ilmac xucoj can chakij ja Cristo? Mni, maqueri' ta. 18 Pro anin wi ninel conformechi matiyuke' chic nuc'u'x ruq'uin ja leypro wi nmaj chic jutij rya'ic ruk'ij ja leychiquewach ja winak jari' in aj'il in ajmacnineli chwach ja ley. 19 Queri' nbij chawecomo anin, rumac ja ley chewi' ja tokcamsaxi ja tzabuklaj c'aslemal ja c'o chwenabey, xinel libre pa ruk'a' ja ley utzc'achi xtinmaj chic jun c'aslemal c'ac'a paruk'a' ja Dios. 20 Ja chwe anin, anin junxincamsax ruq'uin ja Cristo chwach ja cruz.Ja c'aslemal ja c'o chic chwe camic jari'ma anin chi ta ja rinc'asli, Cristo chic jac'as pa wanma. Ja yukulbal nuc'u'x ruq'uinja Cristo ja Ralc'wal Dios jari' c'ayon chicwxin chipan awa' c'aslemal ja c'o chicchwewawe' chwach'ulew. Janila ninrajo' jaCristo como arja' ma xpokonaj ta xuya' ri'pa camíc mwal. 21 Queri' rbanic ja rutzil jarsipan ja Dios chake in mta moda xtinban

ta tre ja ni ta majun rsamaj. Queri' nbijchawe como ja Dios wixta rmal ja ley toknokruto' in nokrwasajel libre chipan ja kilkamac maquita c'a rjawaxic ari' ja camsaxija Cristo chi kato'ic. Queri' xinbij tre jaPedro.

31Wach'alal ja rix aj Galacia, ixix xa ma ix

ch'obol ta. ¿Nak xixbano engañar chewi'tok xeya' can ja utzlaj tzij xin Jesucristo?Pro bien ch'obtaj chewach nak rbanicja Jesucristo, cani' wa'an rip chwa cruzchewach. 2 Camic c'oli nwajo' nc'waxajchewe ri', ja tok kajto ja rEspíritu Santoewq'uin ¿la rmal ja xeban cumplir ja leychewi' tok kajto ewq'uin? Mni, ma queri'ta. Pro ja xeban, xec'waxaj ja utzlaj tzij xinJesucristo in yuke' ec'u'x ruq'uin xa chewi'tok kajto ja rEspíritu Santo ewq'uin. 3 Jatok kas xemajto ja bey xin Jesucristo nabeyja' Espíritu Santo xuc'anto ewxin. Ja c'acamic chic ¿la ja' chic ja ley nto'o ewxin chirq'uisic ja bey xin Jesucristo nech'ob ixix?Ja wi queri' nech'ob xc'a ma ix ch'obol taari'. 4 Ja tok xenimaj ja Jesucristo conganarpokonal xetij rmal pro camic ¿la chakaqueri' tok xetij ja rpokonal? Maquita chakaqueri' wach'alal. 5 Ja Dios arja' takyontoja rEspíritu Santo ewq'uin, c'oli milagroja rbanon je'e checojol ¿nak tre tok queri'rbanon ja Dios checojol nech'ob ixix? ¿Larmal chi c'oli ja ley ebanon je'e cumplir?Mni, ma rmal ta ja ley pro como xec'waxajja utzlaj tzij xin Jesucristo in yuke' ec'u'xruq'uin chewi' tok queri' rbanon ja Dioschecojol.

6 Bien turkaj chewe ja rAbraham, arja'yuke' ruc'u'x ruq'uin ja Dios in rmal jayukulbal ruc'u'x chewi' tok Dios xuto',xwasajel libre in xuban tre cani' mta rilrumac rbanon. 7Rmalc'ari' tok nbij chewe,wi c'o yukulbal ac'u'x ruq'uin ja Dios jari'at ralc'wal can ja rAbraham. 8 Tz'ibtal canojer chipan ja rtzobal Dios chi ja winak jama e aj Israel ta eje'e' nerila' na jun k'ijja tok nyuke' na quec'u'x ruq'uin ja Diosin rmal ja yukulbal quec'u'x chewi' tokneruto' ja Dios, nerwasajel libre in nubanchique cani' mta quil quemac quibanon.Rmalc'ari' tok c'oli ja utzlaj tzij xin to-tajem ja bix tre ja rAbraham ojer rmal

GÁLATAS 3:9 292 GÁLATAS 3:22ja Dios, quewa' bix tre ri': —Abraham,amwal atat tok c'oli ja rutzil ja nyatajna chique ja winak ja rec'o nojel tina-mit wawe' chwach'ulew, ne'xi ja Abraham.Queri' tz'ibtal can. 9 Queri' c'a rbanic, jawinak ja c'o yukulbal quec'u'x ruq'uin jaDios eje'e' ri' ja nyataj chique ja rutzil xinDios ja cani' yataj tre ja rAbraham ojercomo ja rAbrahamarja' ni yukulwi' ruc'u'xruq'uin ja Dios.

10 Pro canojel ja winak ja yukul quec'u'xruq'uin ja nqueban kaj eje'e' queyon chirbanic cumplir ja ley eje'e' c'o maldiciónc'o ryewal ja Dios chiquij. Cani' tz'ibtal canchipan ja rtzobal Dios quewa' nbij ri': —Rjawaxic chi ni nabanwi' cumplir nojelal jatz'ibtal chipan ja libro xin ley. Ja winak xanak ta chi winakil wi matiqueban cumplirnojelal ja nbij ja ley chi nqueban jari' c'omaldición c'o ryewal ja Dios chiquij. 11 Jartzobal Dios bien nk'alasaj chikawach chimajun nak ta xtitotaj ta xtiwasaxel ta librermal ja Dios ja xta rmal nuban je'e cumplirja tz'ibtal chipan ja ley. Bien k'alaj chiqueri' rbanic como ja rtzobal Dios quewa'nbij chake ri': —Ja winak ja netotaji innewasaxel libre rmal ja Dios eje'e' xa rmalja yukulbal quec'u'x ruq'uin ja Dios toknquewil ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisictrij, ne'e. 12 Junwi' na ja ley in junwi' chi naja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Dios. Como jaley quewa' tz'ibtal can tre ri': —Ja wi nabancumplir nojelal ja nbij ja ley chi naban jari'nawil ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij.Queri' ja tz'ibtal can.

13 Ja nabey c'oli ja maldición kajnakchakij rmal ja ma xkaban ta cumplir no-jelal ja nbij ja ley chi nkaban pro ja Cristoarja' xutoj ja kil kamac, xlasaj chakij jamaldición, arja' xoc chuxe' ja maldiciónpa kaq'uexwach. Ja tok camsaxi ja Cristochwach cruz c'oli ja maldición q'ueje' trijcani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosquewari': —Junwinak xa nak ta chi winakilja wi njecbax chwach jun che' chi ncam-saxi jari' retal chi c'o maldición trij, ne'e.14 Queri' xuban ja Jesús utzc'a chi ixix jama ix aj Israel ta nyataj na chewe ja rutzilja tzujun can tre ja rAbraham ojer rmal jaDios. Queri' xuban utzc'a chi xa rmal jayukulbal kac'u'x ruq'uin ja Dios chewi' toknkacochij ja rEspíritu Santo ja tzujun can

ojer.* * * * * * * * * *

15 Camic wach'alal c'o jun c'ambal tzijnya' chewach ri'. Ja tok c'o jun chominemnbani masqui xa winak nebanowi pro winban rwujal in tok nban firmar jari' nimajun xtiyojo ta xtiq'uexo ta. 16 Ja Diosarja' c'o jun chominem xuban ruq'uin jarAbraham ojer, c'oli ja rutzil xin Dios xtzu-juj tre ja rAbraham in tre rja'tzul chakaja'.Xa jun rja'tzul ja rAbraham ja xtzujuj wi',ma xtzujuj ta chique canojel: —Tre ja raw-ija'tzul ntzujuj wi', ne'xi ja rAbraham rmalja Dios. Ja c'a rja'tzul ja rAbraham jari'ja Cristo. 17 Camic nch'ob chewach nakrc'amonto ja c'a xinbij kaj chewe ri'. JaDios arja' c'o jun chominem xuban ruq'uinja rAbraham in xuya' rseguro chi ni nubanwi' cumplir ja xtzujuj tre. Pro ja ley jari'c'a chi cuatrocientos treinta juna' winakarchi wi'. Rmalc'ari' tok nbij chewe, ja leymta moda xtuyoj ta ja chominem ja xubanja Dios ruq'uin ja rAbraham, mta modaxtuyoj ta ja xtzujuj can tre. 18Wixta ja' leyc'amoto ja herencia xin Dios maquita c'aja' riri' c'amoto ja xtzujuj can ja Dios tre jarAbraham. Pro ja Dios como arja' rtzujunja herencia tre ja rAbraham xa rmalari' tokxuya' tre.

19 Ja wi queri' rubey ¿nak c'a noc wi' jaley? Jari' ni c'o wi' rsamaj pro ja Dios c'adespués na xwinakarsaj ja ley utzc'a chinkotakij nak rbanic ja il mac ja nkaban jarok winak. Pro ja ley xa pajtali ja tiemporxin, tokori' xurq'uisa' ja tok peti ja Cristoja rja'tzul can ja rAbraham como tre arja'tzujun can wi' ja rutzil xin Dios. In junchic chakaja', ja Dios tok xuya'to ja ley mani ta arja' tzijon cuq'uin ja winak, ángelxec'amoto, xurquiya'a' tre ja Moisés in ja'Moisés xuya' chic chique ja winak. 20 Proja xuban ja Dios tok xtzujuj ja rutzil tre jarAbraham nij arja' tzijon ruq'uin.

* * * * * * * * * *21 ¿La tibij c'a tzij ari' chi xa nch'ojij ri'

ja ley ruq'uin ja rutzil ja tzujun can rmalja Dios? Mni, ma queri' ta. Wixta c'ojun ley ja cowin ta xuq'uex ta ja kana'ojin xuya' ta chake ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij rmal ta c'ari' ley tok xoktotajiin xokwasaxel libre rmal ja Dios. 22 Pro

GÁLATAS 3:23 293 GÁLATAS 4:16quewa' rubey ri', ja ley chaka nbij chakekanojelal ja rokwinak chi okpresopa ruk'a'ja il mac. Queri' nbij chake ja ley utzc'achi kanojel ja nyuke' kac'u'x ruq'uin jaJesucristo nokquirtaj chipan ja kil kamacin nkacochij ja rutzil ja tzujun can rmal jaDios in xa rmal ja yukulbal kac'u'x tok nbanqueri' chake.

23 Pro ja tok maja'n tipeti ja Jesucristookrchapon ja ley tri' in okrchajin. Pro ja tokpeti ja Jesucristo, tok bix chake chi ruq'uinarja' nyuke' chi wi' kac'u'x tokori' xokjachcan pa ruk'a' rmal ja ley. 24Queri' c'a rbanicja ley cani' jun ajyuk' okrbanonto cuenta,xokrujach can pa ruk'a' ja Cristo chi nyuke'chic kac'u'x ruq'uin in xa rmal ja yukulbalkac'u'x ruq'uin ja Cristo chewi' tok Diosnokruto', nokrwasajel libre in nuban chakecani' mta kil kamac kabanon. 25 Pro camicpenak chic ja Cristo, yukul chic kac'u'xruq'uin, ma ja chi ta ja rajyuk' okbanyoncuenta.

26 Como xa jun ebanon chic ruq'uin jaCristo Jesús tibij c'a tzij ari' chi ix ralc'walDios ewanojel pro xa rmal ja yukulbalec'u'x ruq'uin tok banon queri' chewe.27 Ja tok xixban bautizar jari' xa jun xebanruq'uin ja Cristo, tibij c'a tzij ari' chi Cristoewekben chic ewi'. 28 Xa ix jun chic chi ixaj Israel chi ma ix aj Israel ta, chi ix esclavochi ix libre, chi ix achi'i' chi ix ixoki', xaix jun chic ewanojelal como xa jun chicebanon ruq'uin ja Cristo Jesús. 29 Ja c'a wiix rxin chic ja Cristo jari' ix rja'tzul canja rAbraham in c'ol ek'a' tre ja herenciaja tzujun can tre ja rAbraham ojer rmal jaDios.

41 Quewa' rbanic ri' wach'alal. Jun

alc'walaxel tok c'a tino'y na jari' mtaherencia njach tre chanim pro arja xa cani'jun timoso. Ma jun nak ta njach tre chanimmasqui rxin nojelal pro c'a nerila' na juntiempo ja njach wi' tre. 2Pro ec'oli ja repa'ltrij ja ralc'walaxel chi rchajixic in nquebancuenta ja herencia. Ja herencia c'a tokori'njach tre ja ralc'walaxel ja tok nerila' jatiempo ja chomarsan rmal ja tatixel ja nbanwi' ja jachonem. 3 In queri' c'a chakeajoj chakaja' nabey ok cani' tak ac'ala',xokq'ueje' na pa ruk'a' jule' costumbre jaxa xoc'o ruk'ij. 4 Pro ja Dios tok tz'akati

ja tiempo ja chomarsanto rmal tokoc'ari'xutakto ja Cristo ja Ralc'wal. Xalaxi jaRalc'wal Dios chwiruk'a' jun ixok in q'ueje'na pa ruk'a' ja ley ja ya'on can tre ja Moisésojer rmal ja Dios. 5 Queri' xuban ja Diosutzc'a chi xokrwasajel libre ja xokq'ueje'pa ruk'a' ja ley in rmalari' tok nuban chicchake ok cani' chak'laj ralc'wal.

6 Como ix alc'walaxela' chic chewi' tokDios rtakonto ja rEspíritu Santo rxin jaRalc'wal pa tak ewanma: —Nata', Padre,ne' kaj ja rEspíritu Santo pa tak ewanma.7 Rmalc'ari' tok ma ix cani' chi ta moso, ixalc'walaxela' chic chewi' tok c'o chic ek'a'tre ja herencia xin Dios pro rmal ja Cristotok banon queri' chewe.

* * * * * * * * * *8 Pro ja nabey tok maja'n tewotakij

rwach ja Dios xixq'ueje' na pa quek'a'cachbal tak winak in rachbal tak nakun,xe'ecoj como e dios pro ma katzij ta chi edios. 9 Ja c'a camic chic ewotak chic rwachja Dios, o ja más rubey, arja' xurotakij kajewach nabey pro ¿nak c'a nech'ob ja toknixmeloj chic jutij chewij como nixtajininenimaj chic jule' costumbre ja roc'owinakchic rtiempopro jari'majun totajemmajunutzil rc'amonpi ta chewe? Pro c'o taka'anegana nixoc chic jutij pa ruk'a'. 10 Taka'anruq'uin jule' nmak'ij yukul chi wi' ec'u'x.11Anin nxbej wi' emwal, matzij xa mta nocwi' ja congana xintij nuk'ij chi etijoxic.

12 Wach'alal, tebana' jun utzil, tebana'ixix ja cani' nbanon anin como anin in-ocnak in cani' ewach aj tinamit ja ma ixaj Israel ta. Ja c'a tok xinq'ueje' checo-jol ni majun itzel nak ta xeban ta chwe.13 Ixix bien ewotak chi rmal jun yobil xinka-jbej chewi' tok xinq'ueje' na checojol, xarmalari' yobil ja tok kas xinya' rbixic ja ut-zlaj tzij xin Jesucristo chewe nabey. 14 Jari'yobil congana lawulo' xuban chwe pro ixixma itzel ta xinetz'at, ma xinesalujel ta.Ja xeban chwe, nojel ec'u'x nojel ewanmaxinec'ul, xeban chwe in cani' jun ángelrxin Dios, xeban chwe in cani' Jesucristo.15 Congana xixquicot chwij tri'. Ja wixtaxixcowini xec'otpi ta ja rewach tri' wotakchi ix conforme xeya'pi ta chwe. ¿Proja camic bar c'a xoc wari' ja quicotemal?16Pro ja xinbij chewe chipan awa' jun carta

GÁLATAS 4:17 294 GÁLATAS 5:6ri' ni rubey wi', maxta tech'ob chwij chi inec'ulel chic, maquirtari'.

17 Pro ja c'a winak ja neyojo ewxineje'e' ni katzij wi' chi congana nel quec'u'xchewij pro xa quewach nquec'am chewe.Ja ncajo' chewe chi neya' can ja tijonem jaxinya' anin chewe in eje'e' chic nel ec'u'xchiquij. 18 Ni rubey wi' ja tok wi c'o jun janel ruc'u'x chewij pro xarwari' wi utzil janrajo' chewe pro tibana' c'a nojel tiempoinma ruyon tari' ja tok inc'ol anin ewq'uin.19Chak'laj tak walc'wal, jutij chic inmajtaj-nak rmal ja rpokonal emwal ixix. Cani' trejun ixok tok maja'n talaxi ti ral arja' nmaj-taj rmal ja rpokonal in queri' c'a chwe aninchakaja' congana nti'on chwe chi raybexicnak k'ij xtiq'uiyi chi utz ja Cristo pa takewanma. 20 Kas ta inc'o pon chic ewq'uincamic ri', kas ta pan ekal nch'ob chewachnojelal nak rbanic. Pro ja camic maticanoymwal nak la nbij chic chewe.

* * * * * * * * * *21Camic c'oli nwajo' nc'waxaj chewe ixix

ja c'ol egana nixq'ueje' pa ruk'a' ja ley¿la ma ewotak ta c'a nak rbanic ja ley?22 Anin nch'ob na chewach nak rbanic.Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosec'o ca'i' rc'ajol ja rAbraham, jun q'ueje'chwiruk'a' ja raj'ic' in jun chic q'ueje'chwiruk'a' ja rxjayil. Ja raj'ic' jari' xaesclava pa ruk'a' pro ja rxjayil arja' libre.23 Ja ral ja rixok esclava arja' chaka xalaxipro ma chaka ta xalaxi ja ral ja rixok librecomo arja' tzujun can tre ja rAbrahamrmal ja Dios. 24-26 Jari' nkac'ambej tzijtre ca'i' chominem. Jun chominem c'ojun jayu' rbina'an Sinaí ja bar chomarsaxwi' pro jari' chominem nerwinakarsaj jule'winak ja xa ne'oc esclavo. Ja jun chicchominem tri' chomarsax wi' chipan juntinamit rbina'an Jerusalén pro jun tinamitja c'o chila' chicaj. Ja jayu' rbina'an Sinaípa rcuenta Arabia c'o wi' in tri' chomarsaxwi' ja ley, jari' nkac'ambej tzij tre ja rixokesclava rbina'an Agar. Jari' nkac'ambejtzij tre chakaja' ja tinamit Jerusalén projun tinamit ja c'o chwach'ulew camic comoja winak ja raj Jerusalén camic xa e cani'esclavo. Pro ja jun chic Jerusalén ja c'ochila' chicaj jari' ma esclava ta, libre. Jari'kate' chi nimlaj kanojelal ja yukul kac'u'xruq'uin ja Jesucristo. 27 Cani' tz'ibtal can

chipan ja rtzobal Dios quewari': —Atat jamajun tawal, catquicoti. Catquicotimasquini mta wi' alanem chawij. Como ja rixok jaya'on can rmal ja rchajil nerila' na jun k'ijtokmás chi na ja ral xqueq'ueje' chwiruk'a'chwach ja rixok ja c'o rchajil ruq'uin, queri'nbij.

28Wach'alal, ajoj ok ralc'wal chic ja Diosrmal ja rtzujun can ojer, xa ok junanruq'uin chic ja rIsaac como arja' ma chakata xalaxi pro tzujun can tre ja rAbrahamrmal ja Dios. 29 Pro ja ralc'walaxel ja chakaxalaxi arja' itzel xuban tre ja ralc'walaxel jatzujun can ja xalax rmal ja rEspíritu Santo.In queri' nban ajoj chake camic chakaja'.30 Pro bien tec'waxaj ja nbij ja rtzobal Diosquewari': —Tasalujel ja rixok esclava e ca'i'in ral. Como ja ral ja rixok libre c'o junherencia nyataj na tre pro ja ral ja rixokesclava arja' mta herencia xtiyataj ta tre.Queri' nbij. 31 Queri' rbanic wach'alal, ajojma ok ral ta ja rixok esclava, ok ral ja rixoklibre.

51 Rmalc'ari' nbij chewe, como ja Cristo

arja' yoyon chake chi xokel libre pa ruk'a'ja ley cow c'a quixpe'e jutz'it, maxtaquixmeloj chic jutij chewij, maxta c'oli nakta xquixruchap chic jutij xquixrucoj chi tajutij esclavo.

2 Teya'a' ewxquin tre ja xtinbij cheweri', ja wi xquixban circuncidar in wi nyuke'chic ec'u'x ruq'uin ja circuncisión jari' ma-jun nak ta rc'amonpi ta ja Cristo chewe.3 Camic nbij chic jutij chewe, jun achi xanak ta chi achi'al wi xtiban circuncidar inwi nyuke' chic ruc'u'x ruq'uin ja circun-cisión jari' puersa nuban na cumplir nojelja tz'ibtal can chipan ja ley. 4 Ja wi nyuke'chic ec'u'x ruq'uin ja ley in wi rmalari' toknech'ob chi nixruto' ja Dios in nixrwasajellibre chipan ja rewil emac jari' xeya' canari' ja Cristo, xeya' can ari' ja rutzil jaxecochij tre ja Dios. 5 Queri' nbij chewecomo ajoj ma ja chi ta ja ley okuc'ayonpro ja' Espíritu Santo c'ayon chic kaxinchi raybexic ja k'ij ja tok Dios xkoruto'chijutij tokori' tok ni majun chic kil ka-mac in rmal ja yukulbal kac'u'x ruq'uin jaJesucristo tok nban queri' chake, jari' kasnokquicoti chi raybexic. 6 Ja tok xa jun

GÁLATAS 5:7 295 GÁLATAS 5:25naban ruq'uin ja Cristo Jesús jari' maca-truto' ja natban circuncidar in macatruto'chakaja' ja macatban circuncidar. Pro janto'o awxin jari' tok nyuke' ac'u'x ruq'uinja Jesucristo, tok nsamaji ja yukulbal ac'u'xchi rwinakarsaxic ja rajoben ri'il xin Diospan ac'aslemal.

7 Ixix kas wa'an jic ixbenak nabey pro¿nak c'a xixyojowi chi matenimaj chic jautzlaj tijonem xin Jesucristo? 8 Ja c'a ritzeltijonem ja xixtakchibexi jari' ma ruq'uin taja Dios penak wi' como ja Dios arja' rmajonesiq'uixic chi nenimaj ja utzlaj tijonem xinJesucristo. 9 Tebana' cuenta ewi' comoja ritzel tijonem jari' xa nbe pa nim jacani' nuban jutz'it levadura npaxij ri' nbechipan ja k'or nojelal. 10 Anin c'o nsegurochi ja kajaw Dios arja' nuya' chi na chewechi nenimaj ja nmajon rch'obic chewach.Pro ja winak ja nyojo ewxin xa nak ta chiwinakil puersa nk'et na tzij trij, xa k'etojtzij chic cajal chwach.

11 Wach'alal, ec'oli ja nebin chwe chianin c'a nmajon na rbixic chique winakchi rjawaxic chi neban circuncidar. Jawi queri' nbij chique winak ¿nak c'a tretok c'a c'o na pokon nban chwe cumal jawach tak aj Israel? Ja wixta nbij chiquewinak chi neban circuncidar maquita c'anpi quiyewal ari' ja wach tak aj Israel jatok nnataj chique ja rcamic ja Jesucristochwach cruz. 12Pro ja kas ngana anin camicxtiquilasajel ta qui' checojol ja winak janetakchi'in ewxin.

13 Queri' nbij chewe wach'alal como jaDios xixrsiq'uij chi nixq'ueje' libre. Proma ruq'uin ta ja rix libre ja chaka ta nojelta xteban ja c'ol egana neban. Pro jac'a neban, teto'o' ewi' chibil tak ewi' proruq'uin ta ja rajoben ri'il xin Dios. 14 —Cani' chawe atat nawajo' kaj awi' ayonqueri' c'a tabana' chique ja jule' chic winakque'awajo' chakaja', queri' nbij ja rtzobalDios. Ja wi xenimaj awa' jun mandamientoja c'a xinbij kaj chewe ri' xa ruq'uin ari'xeban cumplir nojel ja nbij ja ley chewe chineban. 15Prowi xa síc' ch'a'oj ja neban jari'maxco' matetij ewi'. Ma teban ta queri',tebana' cuenta, maxta teyoj kaj ewi' eyon.

* * * * * * * * * *16 Quewa' nwajo' chewe ri' wach'alal,

teya'a' lugar tre ja rEspíritu Santo chi arja'

nuc'an ewxin chipan ja rec'aslemal. Jawi queri' neban jari' maticowin chewijja ritzel tak yarinem ja c'o chipan ja tz-abuklaj c'aslemal ja kuc'an ja rok winak,maticowini xquixruban ta mandar. 17 Jatzabuklaj c'aslemal ja kuc'an ja rok winakjari' xa rc'ulel ja rEspíritu Santo. Ja tokc'ol agana naban ja rutzil ja c'a tzabuklajc'aslemal awc'an nrajo' natruyoj chi mata-ban ja rutzil. Ja tok c'ol agana nabanja ritzelal ja c'a rEspíritu Santo nuk'il jatzabuklaj c'aslemal awc'an chi matabanja ritzelal. Rmalc'ari' tok nbij chewe, janeban je'e chipan ja rec'aslemal ma chakata egana tok neban. 18Pro ja wi neya' lugartre ja rEspíritu Santo chi arja' nuc'an ewxintibij c'a tzij ari' chi ix libre pa ruk'a' ja ley.

19 Bien k'alaj nak rbanic ja tzabuklajc'aslemal ja cuc'an ja winak, quewa' rbanicri'. Achi'i' ne'oc cuq'uin ixoki' ja mae quixjayilal ta in c'a c'o na más nque-ban ja rachi'i' in ixoki' ja xa ntz'ilorsajja canma. 20 In jun chic, nexuque'e jawinak chiquewach cachbal tak winak inchwach rachbal tak nakun in nequinimajja raj'itza'. In jule' chic rwach ja ritzelalnqueban cani' tre c'ulla'an tak ri'il, ch'a'oj,aquiakarem, ayewal. In c'oli nqueban xapor interés. C'oli nquejach qui' comojunwi' nquech'ob jule' in junwi' chi nanquech'ob jule' chic. 21 E camsanela'. Inc'oli nqueban nimak tak wa'im, nech'ujarrmal tijoj ya', nquerak quechi', nquebansíc' ch'a'oj. In c'a c'o na más nqueban jawinak ja nij itzel wi'. Anin nbij chic jutijchewe como nbin chic chewe, ja winak janebanowi ja ritzelal ja cani' c'a xintz'ibajri' eje'e' matiyataj chique chi xque'oc tachipan ja gobierno xin Dios.

22 Pro ja rEspíritu Santo quewa' nwachijpa tak kac'aslemal ri', nkajo' ki', c'oli jaquicotemal xin Dios pa tak kanma, mtach'a'oj nkaban, c'o kapaciencia, c'o junqui'laj anma kuc'an, nkato' ki' chibil takki', nkaban cumplir ja nkatzujuj, 23 nkaya'nojel pa ruk'a' ja Dios in nkak'il ki' chakijchi rbanic ja ritzelal. Majun ley xtuch'a'ta chake ja wi queri' nkaban. 24 In kanojelja rok xin Jesucristo kaya'on can ja tzabuk-laj c'aslemal ja kuc'an nabey rachbil noje-lal ja ritzelal ja kayarij jari' cani' kariponchic chwach cruz. 25 Ja rEspíritu Santo

GÁLATAS 5:26 296 GÁLATAS 6:18como arja' rya'on jun c'ac'a c'aslemalchake kaya'a' c'a lugar tre chakaja' chiarja' nuc'an kaxin chipan ja kac'aslemal.26 Maxta congana ok nimak tikana' kajcomo tok queri' nkaban jari' xa nkaminbejki' pa síc' pa ch'a'oj rmal. Maxta tiquiakirkanma chibil tak ki'.

61 Wach'alal, wi c'o jun chewe chaka

jalal tok kaj pa ril quirtawa' neban tre ri',ixix ja rixuc'an rmal ja rEspíritu Santo jixruq'uin, jeyukba' ruc'u'x utzc'a chi nyic-taji. Tech'obo' chwach pan ekal, kas turkajchewe chi matzij chaka jalal tok xquixkajchic ixix chakaja'. 2 C'oli ja nkakajbej je'echipan ja kac'aslemal cani' ralal jun nimlajijka'm nkaj chakij nkana' kaj pro teto'o'ewi' chibil tak ewi' chi rch'ijic ja rijka'm.Ja wi queri' neban jari' nebanbej cumplir jaley xin Cristo.

3 Pro wi c'o jun nuch'ob kaj chi mta rilin wi kas nim nuna' kaj pro como xc'awinak jari' xa nuban kaj engañar ri' ruyon.4 Ja rjawaxic chi nkaban, kana'a' kaj jani'elnak ja kac'aslemal chikajujunal. Ja wikas katzij chi utz elnak ja rac'aslemal xc'armalari' catquicoti, ma rjawaxic ta chawechi najunsaj awi' cuq'uin jule' chic la másna utz ja rac'aslemal chiquewach eje'e'.5 Queri' nbij chewe como kanojel nkajachna cuenta chwach ja Dios chikajujunal.

6Canojel ja winak ja netijox tre ja rtzobalDios xa nak ta c'o cuq'uin tiquiya'a' quixinja netijon quixin.

7Maxta teban kaj engañar ewi' eyon, xanak ta netic chipan ja rec'aslemal nijawari'neban cosechar. Ja Dios maquixcowini xte-ban ta engañar. 8 Queri' nbij chewe comoja wi naya' rgana ja tzabuklaj c'aslemalawc'an itzel c'aslemal nawachij ari', jari'xa c'ayiric xa chuwiric cajal chawach. Prowi naya' rgana ja rEspíritu Santo utzlajc'aslemal nawachij ari' pro jun c'aslemalja mta q'uisic trij. 9 Wach'alal, ma kocosta chi rbanic ja rutzil. Queri' nbij chewecomo jawimaxticapuj ta kac'u'x chi rbanicja rutzil jari' c'o jun rtojbalil nkawachijna ja tok xterila' ja tiempo. 10 Como c'otiempo chake chi nkaban ja rutzil chiqueja winak rmalc'ari' nbij chewe, kabana' jarutzil chique canojelal in más na kabana'

utzil chique ja yukul quec'u'x ruq'uin jaJesucristo como eje'e' e familia xin Dios.

* * * * * * * * * *11 Tetz'ata' ja nimak tak letra ja nma-

jon rtz'ibaxic chipan awa' carta ri', jawa'retal chi anin xintz'ibani. 12 Ja winak jac'o quigana nquik'alasaj qui' chi congananqueban cumplir ja costumbre rxin ja leyeje'e' ri' ja nebin chewe chi puersa nixbancircuncidar. Eje'e' xa nquixbej qui' xti-quetij ta rpokonal rmal ja Cristo xtiquibijta chi solo rcamic ja Cristo chwach cruznatto'owi chipan ja rawil amac. 13 Queri'nbij chewe como eje'e' masqui ebanoncircuncidar pro nixtac'a eje'e' ta nque-ban ta cumplir ja ley. Xar ja ncajo'chewe chi nixban circuncidar utzc'a chieje'e' nqueya' kaj quek'ij queyon ja toknixquech'ec in necoj chic ewi' cuq'uin.14 Pro anin nat c'o wari' chwe ja xtinbanta queri'. Pro ja rcamic ja kajaw Jesucristochwach cruz solo jari' ja nya' ruk'ij anin.Ja chwe anin cani' ripon chic chwach cruzja ritzelal xin rwach'ulew in queri' chweanin chakaja' in cani' inripon chic chwachcruz, cani' incamnak chic chwach ja ritze-lal, mchita ngana ruq'uin. 15 Ja tok xa junnaban ruq'uin ja Cristo Jesús jari' maca-truto' ja natban circuncidar in macatruto'chakaja' ja macatban circuncidar. Pro janto'o awxin jari' jun c'ac'a c'aslemal ja na-cochij tre ja Dios. 16 Jari' ja kas mero rubeyin canojel ja winak ja cuc'an awa' jun beyri' xtiyataj ta chique ja nimlaj quicotemalxin Dios in Dios ta xtipokonan quewachchakaja'. Eje'e' ri' winak e tinamit xin Diosja katzij chi e rtinamit Dios.

17 Camic maxta c'o chic jun ja xquin-ruban ta molestar como ja ncuerpo con-gana yuc rc'an jari' nc'utbej chi in ajsama-jel rxin ja kajaw Jesús.

18 Wach'alal, kas ta xtiq'ueje'e ja rutzilrxin ja kajaw Jesucristo pa tak ewanma.Amén.

EFESIOS 1:1 297 EFESIOS 1:18

EFESIOS1Anin ja rin Pablo camic ntz'ibajel jawa'

carta ri' chewe ixix wach'alal ja rixc'o paEfeso. Anin incojon rmal ja Dios chi inoc-nak apóstol rxin ja Jesucristo. Ixix ix tina-mit xin Dios, c'oli ja yukulbal ec'u'x ruq'uinja Cristo Jesús, xa jun ebanon ruq'uin. 2 Jarutzil ja nsipaj ja Dios chake rachbil jaquicotemal xin Dios ja tari' xtecochij mástre ja katata' Dios in tre ja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *3 Kas ta xtiya' ruk'ij ja Dios ja Tatixel

rxin ja kajaw Jesucristo. Arja' jun Diosjanila xuya' rutzil chake ja tok xa jun kabanruq'uin ja Cristo. Xuya' chake nojel rwachja rutzil ja rc'amonto ja rEspíritu Santo,xuya' chake chipan jun c'ac'a c'aslemal jaxin chila' chicaj. 4 Ja tokmaja'n titz'ucarsajja rwach'ulew tokori' xokrucha'to comobien rotakpi chic chi nkaban na jun ruq'uinja Jesucristo. Xokrucha'to utzc'a chi nocna chake ja mero c'aslemal xin Dios utzc'achi ni majun nak ta nokchapbexi ja toknokq'ueje' chwach. 5 Arja' ni nokrajo'wi', ni rchominto wi' chi nokoc na okralc'wal, ni rchominto wi' chi rumac jaJesucristo chewi' tok nokoc ok ralc'wal.Comonijawari' rvoluntad chewi' tok xubanqueri' chake. 6 Queri' xuban chake utzc'achi nkatz'at chi janila nim ruk'ij ja rutzilja nsipaj chake utzc'a chi nkaya' ruk'ijrmal. Rmal c'a ja rutzil ja nsipaj chaketok xokruc'ul. Como xa jun kaban ruq'uinja Jesucristo ja chak'laj Ralc'wal chewi'tok xokruc'ul. 7 Ja tok xa jun kabanonruq'uin ja Jesucristo jari' okwasanel chiclibre pa ruk'a' ja il mac como arja' xutojja kil kamac tre ja rquiq'uel. Ja tok xajun kabanon ruq'uin jari' cuytajnak chicja kil kamac. Ja Dios tok xuban queri'chake jari' cani' jun nimlaj meba'il xsipajchake. 8 Janila jun nimlaj utzil rsipan chakein rmalari' tok nokcowini nkach'ob nojelja nimak tak na'oj xin Dios in nokcowininkach'ob nak rjawaxic chi nkaban. 9 Arja'rk'alasan chic chikawach ja rchominto ojerja xa wawan chikawach nabey. Comonijawari' ja rvoluntad chewi' tok xubanqueri'. 10Ni rchominto wi' ja tiempo je'e in

tok xtitz'akati ja tiempo arja' nchomarsajna nojelal ja yojtajnak je'e in xa ruyon chicja Cristo npe'e chic trij nojelal tanto tre jac'o je'e chila' chicaj in tre chakaja' ja c'o je'echwach'ulew.

11 In chakaja' como xa jun kabanonruq'uin ja Jesucristo chewi' tok c'o junherencia xin Dios ja yatajnak chake. Ja Diosni rchominto wi' ojer chi nuya' chake jaherencia, nijawari' rch'obonto chakij. Xanak ta ja nbantaj je'e mta ari' ja maquitansamaji ja Dios chipan chi rbanic cumplirja rvoluntad arja'. 12 Quewa' nrajo' ja Diosri', chi ajoj ja kayben ja Cristo nabey nokocok ya'bal ruk'ij ja Dios. 13 In yuke' ec'u'xixix ruq'uin ja Cristo chakaja' tokori' tokxec'waxaj ja tzij ja ni katzij wi' chi tzijxin Dios, jari' ja utzlaj tzij ja rc'amontoja totajem xin Dios chewe. Queri' xeban,yuke' ec'u'x ruq'uin ja Cristo in xa junxeban ruq'uin in rmalari' tok c'o jun retalyataj chewe, jun retal ja nc'utu ewxin chiix xin Dios. Ja c'a retal ja yataj chewejari' tok kajto ja rEspíritu Santo pa takewanma ja ni tzujuntowi' ojer rmal ja Dios.14 Como c'o chic ja rEspíritu Santo pa takkanma rmalc'ari' tok c'o kaseguro chi jaDios nuya' na chake nojelal ja herenciaja rtzujun chake tokori' tok xko'el librechijutij ja rok tinamit xin Dios ja roklok'onrmal. Queri' c'a rchominto ja Dios utzc'achi nkaya' ruk'ij rmal.

* * * * * * * * * *15-16 Rmal c'a ja c'a xinbij kaj chewe

ri' xajutij nmajon rmaltioxixic tre ja Diosemwal como xurkaj rbixic wq'uin chi ixixbien yukul ec'u'x ruq'uin ja kajaw Jesús incongana ne'ewajo' canojel ja kach'alal jare xin Dios. Ni nixnnataj wi' pan oración.17 Nintzijon ruq'uin ja Dios rxin ja kajawJesucristo, jari' Dios ja Tatixel ja ni rxinwi' chi congana nim ruk'ij. Anin nc'utujtre chi arja' nuya' chewe chi ja rEspírituSanto nucoj ja na'oj xin Dios pa tak ewi'pa tak ewanma in nc'utuj tre chakaja' chibien nk'alasaj chewach nak ja kas merorbanic ja Dios. 18 Ja nwajo' anin chewekas ta xtijaktaji chi utz ja rewi' ewanmautzc'a chi nixcowini nech'ob nak rbanicnojel ja rewayben ja rtzujun chewe ja Diosin ixrsiq'uin chi ne'ewila' na. Kas taxtich'obtaj emwal nak rbanic ja herencia

EFESIOS 1:19 298 EFESIOS 2:13xin Dios ja nyataj chake ja rok tinamit xinDios, pro jun herencia janila nim ruk'ij,cani' jun nimlaj meba'il ja nyataj chake.19 Kas ta xtich'obtaj emwal chakaja' nakrbanic ja poder xin Dios ja nsamaji patak kac'aslemal ja yukul kac'u'x ruq'uin jaJesucristo, pro jun poder ja más k'axnakchi na como jari' poder ja samaji 20 ja tokDios xuyic ja Cristo chiquicojol camnaki'in tok xjotba' chila' chicaj in tri' xtz'uba'wi' pa riquik'a'. 21 Queri' xuban ja Diostre ja Cristo, xuya' tre chi noc pa ruk'a'ja k'etbaltzij pro ni majun k'etbaltzij jamaquita xoc pa ruk'a', in xuya' tre chi másna nim ruk'ij arja' chiquewach canojelalja k'etol tak tzij in ma queyon ta ja k'etoltak tzij ja re rxin awa' tiempo ri' in queri'chique ja re rxin chic jun tiempo ja maja'ntekawila' chakaja'. 22 Ja Dios mta nak taja maquita rcojon xe' ruk'a' rkan ja Cristo.Jawa' Cristo ri' arja' cha'on rmal ja Dioschi nokruban cuenta ja rok iglesia pro junCristo ja pa'l trij nojelal. 23Ajoj ja rok igle-sia ok cuerpo rxin ja Cristo in ja rc'aslemalja Cristo nnoji pa tak kac'aslemal ajoj comook cuerpo rxin in ni majun bar ta tri' jamaquita c'o wi' arja'.

21 Ja c'a rixix nabey ixcamnak chipan

ja rewil emac pro arja' xuya' jun c'ac'ac'aslemal chewe. 2 Ja il mac ni chipan wi'ixc'o wi' nabey, xeban ja ritzelal ja cani'nqueban ja winak ja xa ruq'uin rwach'ulewyukul wi' quec'u'x. Xa rvoluntad ja diabloxeban, jari' diablo ja jefe quixin ja ritzeltak espíritu ja neq'ueje' chicaj chipan jaaire. Jari' itzel tak espíritu ja nesamaj patak canma ja winak ja maquenimani camic.3 In queri' kabanto ajoj nabey chakaja', xakavoluntad ajoj kaban kaj kayon, xa nak taxuya' gana chake chi nkaban jari' kaban.Kaya' rgana ja nc'utuj ja kacuerpo, kanimajja ritzel tak na'oj kuc'an in ni kaxin wi'chi ok yicol ryewal ja Dios, nij ok junancuq'uin ja jule' chic winak tri'. 4 Pro jaDios arja' congana npokonaj kawach ja rokwinak, janila nokrajo' in quewa' xubanchake ri'. 5 Masqui okcamnak chipan jakil kamac nabey pro ja tok xuyic ja Cristochipan ja camíc tokori' xuya' ajoj chakechi nkachbilaj ja Cristo chipan jun c'ac'a

c'aslemal. Pro jawa' wari' puro cochinemxin Dios como xa rmal ja rutzil ja xecochijtre chewi' tok ewilon ja totajem xin Dioscamic. 6 Ja Dios xuya' chake chi nkach-bilaj ja Cristo, xuya' chake chi xokc'astajruq'uin, xokrtz'uba' ruq'uin chila' chicaj,xa jun kabanon ruq'uin. 7Queri' c'a xubanchake utzc'a ja winak ja maja'n queq'ueje'chipan awa' tiempo ja rokc'o wi' ri' eje'e'tok xqueq'ueje' na chwach'ulew jari' biennch'obtaj cumal ja rutzil ja xuban chake,bien nch'obtaj cumal chi ja Dios conganajun nimlaj utzil nsipaj chawe ja tok xa junnaban ruq'uin ja Cristo Jesús. 8 Queri' nbijchewe como xa rmal ja rutzil ja nsipaj jaDios chake ja tok ewilon chic ja totajem xinDios in ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo jari' ec'amben jawa' totajem ri'. Projawa' ni majun nak ta xeban ja xech'ecbejta, puro cochinem xin Dios. 9 Ni majunwinak c'o ta nak ta xtuban ja xtich'ecbejta ja totajem xin Dios. Queri' rbanic utzc'atok xtuwil ja totajem mta moda xtuya' kajta ruk'ij ruyon rmal. 10 Queri' nbij chewecomo ja utzlaj c'aslemal ja kuc'an camicDios winakarsyon, ma ajoj ta como arja'xuya' jun c'ac'a c'aslemal chake, tokori'xuya' chake ja tok xa jun kaban ruq'uinja Cristo Jesús. Xuya' jun c'ac'a c'aslemalchake utzc'a chi nkaban chic ja rutzil projule' utzil ja ni rchominto wi' ojer chi nka-ban.

* * * * * * * * * *11 Rmalc'ari' nbij chewe, kas turkaj

chewe chi ja nabey ma ix tinamit ta xinDios. Ixix ma ix aj Israel ta, ma ixbanonta circuncidar, xa xixban despreciar cumalja raj Israel: —Ja rixix xa ma ixbanon tacircuncidar, xeche' chewe. Pro ja circun-cisión ja c'o chique ja raj Israel jari' juncircuncisión ja xa winak ebanyon. 12 Kasturkaj chewe nak ja rebanon nabey. Jun,ma ewotak ta tri' chi c'o jun Cristo. Injun chic, ma ix cachbil ta ja tinamit xinDios, mta ek'a' tre ja xchomarsaj je'e ja Diosruq'uin ja rtinamit ja bar xtzujuj wi' chiquechi nerila' na jun k'ij ja tok nequila' ja to-tajem xin Dios. Ni majun totajem ewaybenta tri', ixc'o chipan ja rwach'ulew in c'ulutoma ewotak ta rwach ja Dios tri'. 13Pro ja c'acamic xa jun chic ebanon ruq'uin ja CristoJesús inmasqui ja nabey c'a c'a nat ixc'owi'

EFESIOS 2:14 299 EFESIOS 3:10tre ja Dios pro ja camic xa nakaj chic ixc'owi' tre pro xa rmal ja rquiq'uel ja Cristotok yatajnak queri' chewe. 14Queri' rbaniccomo ja Jesucristo rmal arja' tok qui'il chicnokq'ueje'e ja rok aj Israel ewq'uin ja ma ixaj Israel ta, xa jun tinamit xuban chake. C'ojun c'ulla'an ri'il chikacojol nabey cani' junnimlaj tabia kacoj chikacojol jari' xubanca'i' chake pro ja Jesucristo arja' xokr-chomarsaj ewq'uin. 15 Arja' cam chwachcruz in rmal ja rcamic tok xoc'o ruk'ij jaley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisésja rc'an jule' mandamiento in jule' costum-bre, jari' xokrchomarsbej ewq'uin. Queri'xuban chake utzc'a chi jun c'ac'a tinamitxuban chake, ma ok ca'i' tinamit chi ta proxa jun kabanon ruq'uin utzc'a chi kas qui'ilchic nokq'ueje' ewq'uin. 16 Queri' xubanchake utzc'a chi cani' xa jun cuerpo nkabanja rok ca'i' tinamit in nokchomtaj ruq'uinja Dios chi ok ca'i' pro xa rmal ja rcamicchwach cruz chewi' tok nokchomtaji comoja rcamic jari' xlasbej ja c'ulla'an ri'il ja c'ochikacojol nabey.

17 C'ac'ari' peti, xurya'a' rbixic ja utzlajtzij ja nyo' chake chi qui'il nokq'ueje'e,xuya' rbixic chewe ixix ja c'a c'a natixc'o wi' tre ja Dios in xuya' rbixic chiquechakaja' ja rec'o chirnakaj. 18Queri' rbaniccomo xa rmal ja Jesucristo tok nokruc'ulja katata' Dios chi ok ca'i' tinamit in xajunmismoEspíritu Santo uc'ayon kaxin chinokekaj chwach. 19 Queri' c'a rbanic, maqueri' chi ta ebanon ja cani' ebanon nabeycomo ja nabey ma ix tinamit ta xin Diosin nixtac'a c'o ta ek'a' tre chakaja'. Proja rebanon chic camic, ewach aj tinamitchic ewi' cuq'uin ja re xin Dios, ixc'o chicchipan ja familia xin Dios. 20 Ixtiquil parwi'ja rsimiento'il jun templo. Ja rsimiento'iljawa' templo ri' jari' cojon cumal ja rapós-tol in cumal ja profeta in c'o jun abaj cojontre ja más chi na nim ruk'ij, jari' abaj jaCristo Jesús. 21 Xa rmal ja Cristo tok bienrchapon ri' ja templo chi jun, xa rmal jaCristo tok rmajon q'uiyem ja templo in nocna jun templo xin Dios pro jun templo ja xajun nuban ruq'uin ja kajaw Jesucristo. 22 Inixix chakaja' comoxa jun ebanon ruq'uin jaJesucristo jari' majtajnak ecojic chi rbanicja templo pro jun templo espiritual chi nocrochoch ja Dios.

31Rmalc'ari' tok anin nmajon rbanic orar

pan ecuenta. Anin ja rin Pablo incojonpreso camic rumac ja samaj xin Cristo Jesúsja xinban pan ecuenta ja ma ix aj Israel ta.2 Turkaj chewe chi ec'waxan chic chi aninya'on chi nukul chi nenya'a' rbixic chewenak rbanic ja rutzil xin Dios ja nsipaj jaDios chake. 3 Ec'waxan chi c'oli ja k'alasaxchinwach rmal ja Dios ja ma k'alasan tanabey, jari' ntz'iban chic jalal tre. 4 Ja c'atok nesiq'uij ja ntz'iban chic, tri' netz'atwi' chi anin bien k'alaj chic chinwach jama k'alasan ta nabey tre ja Cristo. 5 Projari' ma xk'alasax ta chiquewach ja winakja xeq'ueje' chipan jule' chic tiempo, maxk'alasax ta chiquewach eje'e' ja cani'k'alasan chic camic rmal ja rEspíritu Santochiquewach ja santilaj tak apóstol in pro-feta. 6 Quewa' rbanic ja k'alasan chicchikawach ri', ja rixix ja ma ix aj Israel ta ixkachbil chic ja rok aj Israel tre ja herenciaxin Dios ja nyataj na chake, xa jun cuerpokabanon chic ewq'uin, ixix jun nyataj nachewe ja tzujunto ojer rmal ja Dios proxa rmal ja xa jun ebanon ruq'uin ja Cristochewi' tok nyataj chewe. Jari' yataj cheweja tok xec'waxaj ja utzlaj tzij xin Jesucristo.

7 Jawa' utzlaj tzij ri' jawa' ya'on chi nukulchi nya' rbixic, jawa' jun samaj xincochijtre ja Dios, ni majun nak ta xinch'ecbejta in janila samaji ja Dios pa nc'aslemalchi rbanic jawa' samaj ri'. 8 Chwe aninyatajnak wi' jawa' samaj ri' masqui xa manim ta nuk'ij nna' kaj chiquewach ja jule'chic kach'alal ja re xin Dios, chwe aninyataj wi' chi ninbe ewq'uin ja ma ix ajIsrael ta chi nenya'a' rbixic chewe nojelja nkawil ruq'uin ja Cristo, jari' cani' junnimlaj meba'il nkawil pro jun meba'il jamta q'uisic trij. 9 Jawa' samaj yatajnakchwe utzc'a chi anin nch'ob chiquewachcanojel ja winak nak rbanic ja rchomintoja Dios ja ma k'alasan ta chipan ja jule'chic tiempo ja k'axnak can pro xa ruyonDios otakyon tri' nak rbanic pro jari' junDios arja' winakarsyon nojelal. 10 Queri'xuban ja Dios utzc'a chi ja lok'laj tak án-gel ja rec'o chila' chicaj eje'e' nk'alasaxchic chiquewach ja nimak tak na'oj xinDios ja xucoj ja Dios chi rbanic cumplirja rchominto ojer chi nuban pro kumal

EFESIOS 3:11 300 EFESIOS 4:8ajoj ja rok iglesia tok necowini ja ángelnquech'ob ja wari'. 11 Ja Dios ni rchom-into wi' ojer chi nuban jawa' ja nmajonrbixic chewe ri', jawa' ni rchominto wi' jatok maja'n titz'ucarsaj ja rwach'ulew. Jac'a tok xutakto ja kajaw Jesucristo wawe'chwach'ulew tokori' xurbantaj cumplir jarchominto ojer. 12 Ja tok xa jun kabanonruq'uin ja Jesucristo jari' matikana' ki'nokekaj chwach ja Dios in c'o kaconfianzanoktzijon ruq'uin pro xa rmal ja yukulbalkac'u'x ruq'uin ja Jesucristo chewi' toknkaban queri'. 13 Rmal c'a nojel awa'ja nmajon rbixic chewe ri' chewi' toknbij chewe, masqui anin inc'o chipan jarpokonal emwal camic pro maxta ticapujec'u'x rmal como ja rpokonal ja nmajonrtijic pan ecuenta jari' gloria xin Diosrc'amonto chewe.

* * * * * * * * * *14 Rmalc'ari' ja tok ninxuque' chwach ja

Tatixel chi nban orar pan ecuenta, ninx-uque' chwach ja Tatixel rxin ja kajaw Jesu-cristo. 15 Arja' jun Tatixel in rmalari' toknbix chake chi ok familia xin Dios tantochique ja rec'o chila' chicaj in chake ajojchakaja' ja rokc'o wawe' chwach'ulew. 16 JaTatixel janila jun nimlaj gloria c'o ruq'uin,arja' ta xtiyo' chewe ja rpoder, xtuya'ta chewe chi ja rEspíritu Santo ncowirsajchi utz ja c'ac'a c'aslemal ewc'an pa takewanma. 17Ni ta xtiyuke' wi' ec'u'x ruq'uinja Cristo in rmaltari' ni ta xtiq'ueje' wi' jaCristo pa tak ewanma. Ja wi queri' nebanjari' nixtique'e chi utz chipan ja rajobenri'il xin Dios cani' rbanic jun che' ja natbenak ja rc'amal pa tok'ulew in cani' rbanicjun jay ja bien tz'ubul parwi' ja rsimiento'il.18 Quirtari' neban utzc'a chi ixix ewach-bil canojel ja kach'alal ja re xin Dios nix-cowini nech'ob nak rbanic ja rajoben ri'ilxin Cristo chi congana nim in mta bar tatri' ja maquita nekaj wi' in nixtac'a c'o tajun tiempo ja maquita c'oli chakaja'. 19 Janwajo' chewe chi newotakij nak rbanic jarajoben ri'il xin Cristo, jun ajoben ri'il jamás k'axnak chi na, jun ajoben ri'il ja xanq'uisi ja rapensar chi rch'obic. Kas taxtewotakij nak rbanic ja rajoben ri'il xinCristo utzc'a chi xtinoj ta pa tak ewanmaixix chakaja' nojelal ja nojnak pa ranma jaDios.

20 Ja c'a camic kas ta xtiya' ruk'ij ja Dios,arja' jun Dios janila nim ja poder c'o paruk'a', jun poder ja ntajini nsamaji pa takkac'aslemal camic. In rmal ja poder ja c'opa ruk'a' mta nak ta ja maquita ncowininuban. Xa nak ta nkac'utuj tre ncowininuya' más chake chwach ja nkac'utuj tre.Xa nak ta nkach'ob ja congana c'ayew chirbanic pro arja' ncowini nuban ja más nac'ayew chwach ja nkach'ob ajoj. 21 Kasta xtiya' ruk'ij kumal ja rok iglesia ja xajun kabanon ruq'uin ja Cristo Jesús. Nita xtiya' wi' ruk'ij chwak, cabij in nojeltiempo. Amén.

41 Rmal c'a nojel awa' ja nmajon rbixic

chewe ri' congananban recomendar chewechi newc'aj jun utzlaj c'aslemal. Anin jarincojon preso camic rmal ja samaj rxin jakajaw Jesucristo congana nban recomen-dar chewe chi newc'aj jun c'aslemal ja biennuc'am ri' ruq'uin ja utzlaj c'aslemal janrajo' ja Dios chewe chi newc'aj ja tokxixrsiq'uij. 2Maxta kas ix nimak tena' kaj,xa nak ta ja newil chipan ja rec'aslemalteya'a' pa ruk'a' ja Dios, tiq'ueje'e ja repa-ciencia in tok chaka jalal neban ofenderewi' tecoch'o' pro ruq'uin ta ja rajobenri'il. 3 Bien tebana' cuenta, maxta tetzakja yatajnak chewe rmal ja rEspíritu Santocomo ja rEspíritu Santo arja' rya'on chewechi xa jun ebanon, kas ta xtiq'ueje'e jaquicotemal xin Dios checojol jari' cani' juncalo' nixximbexi in xa jun neban rmal.4 Xa jun cuerpo rxin ja Jesucristo, xa junEspíritu Santo, in cani' tre ja gobierno xinDios ja kayben jari' xa jun chakaja', jari'Dios xokrsiq'uij chi nokq'ueje' chipan. 5Xajun ja Kajaw, xa jun ja bar yukul wi' kac'u'x,xa jun ja bautismo 6 in xa jun ja Dioschakaja', pro jun Dios arja' Tatixel kaxinkanojelal, arja' c'o pa kawi' kanojelal, arja'mta bar ta tri' ja maquita nsamaj wi', arja'c'o pa tak kanma kanojelal.

7 Pro ma junan ta rwach ja samaj jakacochij tre ja Cristo chi nkaban chika-jujunal pro arja' xsipaj jun samaj chakechikajujunal jani' kas c'o rgana chi nsipajchake. 8 Cani' rbin can ja Dios quewari': —Ja tok jote'e chila' chicaj e q'uiy ja winakxeruc'amel, jule' winak ja rercojon preso,

EFESIOS 4:9 301 EFESIOS 4:29in chakaja' c'o je'e ja xsipaj chique winak,queri' nbij. 9 Ja c'a tok nbij chi jote'echila' chicaj ¿la matibij c'a tzij ari' chija nabey xurkaj kaj wawe' chwach'ulew?10 Queri' rbanic como ja Cristo ja xurkajkaj wawe' chwach'ulew arja' mismo ja jote'chic chila' chicaj pro más chi na chicajxekaj nojoj wi', ni majun bar ta tri' jamaquita xekaj nojoj wi'. 11 Arja' sipanchake ja samaj nkaban je'e quewari', jule'chake xe'oc apóstol, jule' chic chake xe'ocprofeta, jule' chic xuya' chique chi nebepa tak lugar chi nequiya'a' rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo, in jule' chic xuya' chiquechi nequiyuk'uj ja kach'alal in nequitijoj.12 Jawa' samaj xsipaj chake chi nkabanutzc'a chi bien ntz'akat chake ja rok xinDios xa nak ta ja nc'atzin chake chi nok-cowini nkaban ja samaj xin Dios utzc'a chinokq'uiy rmal ja rok cuerpo rxin ja Cristo.13 Queri' rbanic in nerila' na jun k'ij ja tokmta ari' ja maquita jun nkaban rmal jayukulbal kac'u'x ruq'uin ja Ralc'wal Dios inrmal ja bien nkotakij na ja kas mero rna'oj.Queri' c'a xtikaban, congana xtitz'akat nachi utz ja kana'oj, xtinoj na pa tak kanmaajoj nojelal ja nojnak pa ranma ja Cristo.14 Pro bien ntz'akat na ja kana'oj utzc'a chima ok cani' chi ta jule' ac'ala' utzc'a chi machaka ta nojel tijonem ta nkanimaj cani'tre jule' tijonem ja xa quixin jule' winak jarebanol engaño, jule' winak ja congana elisto in natqueya' pa jun bey ja ma xin Diosta. 15Pro ja c'a nkaban, kas ta katzij nojel jankabij pro rachbil ta ja rajoben ri'il xin Diostok nkabij. Queri' ta c'a nkaban utzc'a chinokq'uiyi chi utz in nkaximmás ki' ruq'uinja Cristo como arja' ocnak wi'aj rxin jacuerpo. 16 Arja' nq'uiyirsan kaxin ja rokcuerpo rxin, pro jun cuerpo ja bien banonrbanic, xa jun rbanon, rximon ri' chibil takri' in nuto' ri' chibil tak ri' chakaja'. Ja jujunmiembro rxin ja cuerpo tok nuban ja samajja yatajnak tre chi nuban jari' nq'uiyi chiutz ja cuerpo rmal, kas nrajo' ri' chibil takri'.

* * * * * * * * * *17 Ja c'a xtinbij chic chewe ri' congana

nban recomendar chewe pa rubi' ja kajawJesucristo,maxta tewc'aj chic jun c'aslemalja cani' quic'aslemal ja jule' chic winakja ma e aj Israel ta como ja quina'oj

eje'e' mta noc wi'. 18 Ja quewi' canmaxa k'ekumirnak, c'a nat c'o wi' chiqueja c'aslemal xin Dios. Nat c'o wi' comomatich'obtaj cumal jani' rna'oj ja Dios proxa rumac ja congana e cow chewi' tokqueri' quibanon. 19 Matiquena' chic jaritzelal ja nqueban. Ja rachi'i' cachbilixoki' xa jani' quiya'on qui' chi rbanic ja ilmac. Ni majun rwach ja ritzelal ja maquitanqueban, xa nak ta nuya' gana chique chinqueban jari' nqueban. 20 Pro ja c'a rixixxewotakij rwach ja Cristo chi ma queri' taja rc'aslemal arja' ja xewotakij. 21 Ja c'awi xeya' ewxquin tre ja Cristo tok tzijonpa tak ewanma, wi arja' ocnak Emaestro,wi ja tijonem xewotakij nuc'am ri' ruq'uinja tijonem ja ya'on can rmal ja Cristo, jawi queri' ebanon jari' bien ewotak chi jaCristo ma queri' ta ja rc'aslemal ja cani'quic'aslemal ja jule' chic winak ja c'a xinbijchewe ri'. 22 Pro quewa' ja tijonem ja ch'obchewach ri', chi rjawaxic chi nech'akij canja tzabuklaj c'aslemal ja rewc'an nabey,jun c'aslemal ja xa chuwirnak como xeya'ewi' chi rbanic chaka nojel ta xeyarij jaxa engaño rc'amonto. 23 Pro ja rjawaxicchewe camic, k'ij k'ij neya' lugar treja rEspíritu Santo chi arja' nucoj c'ac'atak na'oj pa tak ewi' pa tak ewanma.24 Rjawaxic chi newc'aj ja c'ac'a c'aslemalja winakarsan rmal ja Dios, jun c'aslemal jacani' rc'aslemal arja'. Ja tok nawc'aj awa'jun c'ac'a c'aslemal ri' jari' naban ja rutzilin nawc'aj jun ch'ajch'ojlaj anma pro nikatzij wi' ja naban, mta engaño rc'amonto.

25 Rmalc'ari' nbij chewe, ni ta xtel wi'chewe chijutij ja tz'akoj tak tzij in ni takatzij wi' nebij chibil tak ewi'. Queri' nbijchewe como kaximon ki', xa jun cuerpokabanon. 26 Ja tok xtipeti ja rewayewalmaxta teya' lugar tre chi xquixruc'amelta chi rbanic ja il mac. Maxta tiyelojija rewayewal, tecuyu' chanim, 27 maxtateya' lugar tre ja diablo chi xquixrtakchi'ijta. 28 Ja re banol tak alak' chewe nabeymaxta tiqueban chic ja ralak'. Ja nqueban,quesamaji ruq'uin quek'a' pro utzlaj samajtiquibana' utzc'a chi c'oli nquech'ec janequitobej ja winak ja c'o rjawaxic chique.29Ni ta majun itzel tak tzij nelto pan echi',ni ta buen tak tzij wi' nebij, jule' tzij jac'o q'uiyem rc'amonto, jule' tzij ja c'oli noc

EFESIOS 4:30 302 EFESIOS 5:18wi'. Quirtari' neban jutz'it utzc'a chi c'olutzil xin Dios rc'amonto chique ja nec'axanewxin. 30 In maxta c'oli teban ja xa nuya'bis tre ja rEspíritu Santo xin Dios como jarEspíritu Santo arja' kajto pa tak ewanmain rmalari' tok yatajnak chewe ja retal chiix rxin chic ja Dios in c'ol eseguro chinewila' na ja k'ij ja tok xtitz'akat na chakechijutij ja totajem xin Dios. 31Techupu' no-jelal ja nti'on chewe chibil tak ewi', teya'a'can ja kulujem, ja rayewal, ja banoj síc',ja ne'atzijoj winak, teya'a' can nojel rwachja ritzelal. 32 Ja neban, kas lok' tena'a'ewi', tipokonaj ri' ewach, tecuyu' ewi' cani'xuban ja Dios chewe xixrucuy pro xa rmalja xa jun ebanon ruq'uin ja Cristo chewi'tok xixrucuy.

51 Como ja Dios xixrucuy chewi' tok nbij

chewe, tec'ama' ja rejemplo rxin ja Dioscomo ixix ix chak'laj ralc'wal ja Dios. 2 Intewajo' ewi' cani' xuban ja Cristo chakecomo arja' xokrajo', xuya' ri' pa camíckumal. Ja tok cam pa kacuenta ja Cristojari' jun ofrenda, jun sacrificio chwach jaDios in xel ruc'u'x ja Dios trij.

3 Ja c'a tok nek'ijla' ewi' maxta tetzi-joj jule' il mac ja nqueban achi'i' cuq'uinixoki' in nixtac'a jule' chic chakaja' jaxa ntz'ilorsaj ja rana'oj in nixtac'a ja tachakaja' ja ritzelal ja nquiyarij winak patak canma. Nojel awa' ja c'a xinbij cheweri' nixtac'a xtetzijoj ta jutz'it. Ja tok atxin Dios ma yatal chi ta chawij chi natzijojja wari'. 4 Maxta tz'ilalaj tak tzij tetzijojnixtac'a ch'ujlaj tak tzij ta in nixtac'a jule'tzij ta ja solo tzeb rc'amonto como jari' mayatal chi ta chewij chi neban pro mejorja neban, temaltioxij tre ja Dios nojelal jarbanon pan ecuenta. 5 Como ixix bienewotak chi ja herencia xin Dios matiyatajchique ja rachi'i' in ixoki' ja xa nemacuninixtac'a chique ta ja winak ja nquebanje'e ja xa ntz'ilor ana'oj rmal in nixtac'achique ta ja winak ja chaka benak chi nqui-yarij quinakun cach tak winak. Ja c'a wichaka benak chi nayarij quinakun winakjari' xa nakun je'e naya' ruk'ij, xa jari'ocnak adios. Bien ewotak chi ja winakja re quitakari' eje'e' matiyataj chique ja

herencia chi xque'oc ta chipan ja gobiernorxin ja Cristo rachbil Dios ja Tatixel.

6 Maxta quixban engañar cumal jule'winak ja nquibij chi mta nuban chawe wiqueri' naban ja cani' nqueban jawinak ja requitakari' cani' c'a xinbij kaj chewe. Queri'nbij chewe como xa rmal ja jule' itzelalja c'a xinbij kaj chewe ri' chewi' tok npiryewal ja Dios chiquij ja winak ja ni maque-niman wi'. 7Maxta c'a que'ewachbilaj ixix.8 Como ja rec'aslemal ixix ma queri' chi taja cani' nabey como ja nabey solo k'ekumalixc'ayon pro ja camic luz xin Dios ixc'ayonpro xa rmal ja xa jun ebanon ruq'uinja kajaw Jesucristo chewi' tok queri' chicebanon. Tebana' c'a ja bien nuc'am ri'ruq'uin ja luz xin Dios como ix ralc'walchic ja Dios ja sakirsyon ebey chewach.9 Queri' nbij chewe como ja luz ja cojon patak kanma rmal ja rEspíritu Santo quewa'rc'amonto ri', nojel rwach ja rutzil nkabanrmal, ni rubey wi' ja nkaban in ni katzij wi'ja nkabij. 10Tetijoj ewi' chi rotakixic nak janeban je'e ja nquicoti ja Dios rmal in ni taja wari' neban. 11Maxta teban ixix ja cani'nqueban ja winak ja xa k'ekumal ec'ayonin ni majun utzil rc'amonto ja nqueban proja neban, tesakirsaj chiquewach chi ma utzta ja nqueban. 12 Como congana itzel janqueban je'e pan awatali, nixtac'a c'o tangana nintzijon tre, xa q'uixbal nna' rmal.13 Pro ja c'a tok nesakirsaj chiquewachja ritzelal ja nqueban jari' ni k'alaj chiwi' chiquewach chi ma utz ta ja nquebanin nsakar canma rmal. 14 Xa chewi' tokquewa' rbin can ja Dios ri': —Atat ja ratwar-nak chipan ja k'ekumal catc'asoji, catyictajchipan ja camíc in ja Cristo arja' nsakirsajja rawanma, ne'e.

15 Tebana' c'a cuenta, kas ta xtich'obtajemwal jani' ja rec'aslemal, maxta queri'teban ixix ja cani' nqueban ja winak ja macotak ta jani' rna'oj ja Dios pro ja neban,tebana' ja rutzil como ixix ewotak chic jani'rna'oj ja Dios. 16Maxta chaka queri' tik'axjun k'ij chewach pro k'ij k'ij ni tebana' wi'ja rutzil. Queri' nbij chewe como con-gana itzelal nbantaj chipan awa' tiempo jarokc'o wi' ri'. 17 Rmalc'ari' tok nbij chewe,maxta xa ma ch'obol ta ja neban pro kasta xtich'obtaj emwal chi utz nak rvoluntadja Dios. 18 Maxta quixnoj tre ja vino chi

EFESIOS 5:19 303 EFESIOS 6:8nixk'abar rmal como jari' congana itzelalrc'amonto. Pro ja neban, ni ta xtinoj wi'ja rEspíritu Santo pa tak ewanma. 19 Ja toknek'ijla' ewi' quewa' neban chibil tak ewi'ri', tebana' salmo, tebana' himno, tebixaj jabix ja nwinakarsax pa tak ewanma rmal jarEspíritu Santo. Quixbixani pro ruq'uin taewanma nebixaj rubi' ja kajaw Jesucristo.20 Xa nak ta nbantaji pro ni temaltioxijwi' tre ja Dios Tatixel pa rubi' ja kajawJesucristo.

* * * * * * * * * *21 Como neban respetar ja Dios chewi'

tok nbij chewe, tebana' respetar ewi' chibiltak ewi' chakaja'.

22 Ixix ja rix ixoki', que'ebana' respetarja rewachajilal como ja kajaw Jesucristoqueri' nrajo' chewe chi neban. 23 Queri'nbij chewe como ja rachi arja' ocnak wi'ajrxin ja rxjayil cani' rbanon ja Cristo arja'ocnak wi'aj rxin ja riglesia como ja riglesiajari' cuerpo rxin ja Cristo in ja Cristo arja'To'onel rxin ja riglesia. 24 Como ja riglesianuban respetar ja Cristo quirtac'ari' nque-ban ja rixoki' chique ja cachajilal chakaja',rjawaxic chi nequeban respetar tre nojelal.

25 Ja c'a rixix ja rix achi'i' que'ewajo' jarewixjayilal cani' xuban ja Cristo chake jarok iglesia congana xokrajo' in xuya' ri'pa camíc kumal. 26 Queri' xuban utzc'achi xokoc ok tinamit xin Dios como arja'xch'ach'ojirsaj ja kanma. Queri' kaban,kanimaj ja utzlaj tzij in xokban bautizarjari' xch'ach'ojirsbej ja kanma. 27 Queri'xuban chake utzc'a chi congana nubanrbanic ja kanma utzc'a chi kas rwekon ri'ja kanma ja tok xko'ekaj chwach pro nibien ch'ajch'oj in ni majun itzelal rc'an.Queri' nuban ja Cristo chake ja rok iglesiautzc'a chi ajoj nkuc'aj ja c'aslemal xin Diosutzc'a chi ni majun nak ta nokchapbexi.28 In queri' c'a chewe ixix ja rix achi'i'chakaja', rjawaxic chi lok' ne'ena' ja rewix-jayilal, queri' ta neban chique cani' nebantre ja recuerpo ixix como lok' nena' jarecuerpo. Ja tok wi lok' nana' ja rawix-jayil awi' c'a atat ari' lok' nana' chakaja'.29 Queri' nbij chewe como ni majun achiitzel ta nutz'at ja rcuerpo pro jari' biennutzuk in bien nuban cuenta. In queri'nuban ja Cristo chake chakaja' ja rok igle-sia 30 como ok miembro rxin ja rcuerpo,

kaximon ki' ruq'uin. 31 Rmalc'ari' tok c'ojun achi wi nc'ule'e neruya' can ja rtata'rute', nquexim qui' ruq'uin ja rxjayil, xajun cuerpo nqueban. 32 Jawa' ja nmajonrbixic chewe ri' congana nim ruk'ij, xaawatali nabey pro k'alasan chic chikawachcamic. Pro jawa' wari' tre Cristo nintzijonwi' in tre ja riglesia. 33 Pro ja camic nbijchic chewe ja rix achi'i' chejujunal, cani'newajo' kaj ewi' eyon quirtac'ari' nebanchique ja rewixjayilal que'ewajo' chakaja',in ixix ja rix ixoki' que'ebana' respetar jarewachajilal.

61 Ja c'a rixix ja rix alc'walaxela' como

xa jun ebanon ruq'uin ja kajaw Jesucristormalc'ari' nbij chewe, que'enimaj ja re-tata' ete'. Queri' nbij chewe como jari' nirubey wi' chi ne'enimaj. 2-3 C'o jun man-damiento xin Dios quewa' nbij chake ri': —Que'enimaj ja retata' ete', ne' chake. Projawa' jun mandamiento wi nkanimaj c'olintzujuj chake in quewa' ntzujuj chake ri':—Nixquicot na in q'uiylaj tiempo nixc'ase'na wawe' chwach'ulew, queri' nbij chake.

4 Ja c'a rixix ja rix tatixela' maxtaque'ech'ujarsaj ja rewalc'wal, maxtateyic quiyewal. Pro ja neban, utzquiq'uittzixic tebana', que'ebana' corregirin que'epaxbaj xarwari' tecojo' ja rna'oj jakajaw Jesucristo chi quiq'uittzixic.

5 Ja c'a rixix ja rix moso que'enimajja repatrón ja rec'o wawe' chwach'ulew.Pro congana ta ne'eban respetar, nojel taec'u'x nojel ta ewanma ne'enimaj. Ja toknqueya' samaj chewe ja ta neban tre cani'ta samaj xinCristo ja neban. 6Ec'oli jamosocongana nesamaji tok c'oloc ja quipatróncuq'uin utzc'a chi utz netz'at rmal pro toknbe ja quipatrón ma kas ta nesamaj canchic pro maxta queri' teban ixix. Tebana'como cani' Cristo ja repatrón, rvoluntadta Dios ja neban in chakaja' maxta xa ca'i'ec'u'x. 7 Quixquicoti chi rbanic ja samajquixin ja repatrón, tebana' tre cani' samajrxin ja kajaw Jesucristo inma quixin winakta. 8 Queri' nbij chewe como bien ewotakchi jun achi tok c'o jun utzil nuban xa nakta chi utzilal jari' c'o rtojbalil nyataj natre rmal ja kajaw Jesucristo. Jari' nyatajna tre wi libre ja rachi in nyataj na tre

EFESIOS 6:9 304 EFESIOS 6:24chakaja' masqui xa esclavo. 9 Ja c'a rixix jarix patroni' queri' tebana' chique ja remosochakaja', maxta xa cowlaj tak tzij nebijchique como ixix bien ewotak chi c'o china jun ja Patrón ja c'o chila' chicaj, jari'Quipatrón ja remoso in chakaja' Epatrónixix, pro jun Patrón ja ma jun ta utz nutz'atin ma jun ta itzel.

* * * * * * * * * *10 Wach'alal, jawa' q'uisbal paxbanem

nya' chewe ri', cow quixpe'i pa rubi' jakajaw Jesucristo, tecojo' ja nimlaj poderja nuya'. 11 Tecojo' nojel rwach ja banbalch'a'oj ja rya'on ja Dios chake utzc'a chicow nixpe'e chwach ja diablo xa nak ta nu-coj je'e chewij chi nixrtakchibej. 12 Queri'nbij chewe como ja kas mero kac'ulel ja ka-majon ch'a'oj cuq'uinma eje'e' tari' ja kachtakwinak. Pro ja kasmero kac'ulel eje'e' ri'canojelal ja ritzel tak ángel, jule' itzel ángelja nebano mandar wawe' chwach'ulew patak quewi' pa tak canma ja winak ja xak'ekumal ec'ayon, jule' itzel tak espíritu janeq'ueje' chicaj chipan ja aire. 13Rmalc'ari'nbij chewe, tecojo' nojel rwach ja banbalch'a'oj ja rya'on ja Dios chake utzc'a tokcongana lawulo' nuban ja diablo chewe nijixix wi' nixch'ocmaji in cow ixpa'li ja tokntzuri ja ch'a'oj nojelal. 14-17 Cani' nubanjun soldado q'uiy rwach nucoj ja ntobejri' chipan jun ch'a'oj, c'o rcincha, c'oli jantobej rwaruc'u'x, c'oli ja ntobej rkan, c'ojun ch'ich' ja nc'ulbej ja flecha ja rc'an k'ak'tok nq'uiak trij, c'oli ja ntobej rwi' in c'ojun espada rc'an. In queri' c'a chewe ixixchakaja', c'oli ja banbal ch'a'oj ja nebanbejch'a'oj ruq'uin ja diablo, quewa' rbanic jabanbal ch'a'oj ri', ni ta katzij wi' ja nebij,ni ta rubey wi' ja neban, ni ta nenatajwi' ja utzlaj tzij xin Jesucristo ja nuya'quicotemal chake utzc'a chi ix listo chirbanic ja ch'a'oj ruq'uin ja diablo. In junchic chakaja', congana rjawaxic chi nyuke'ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo utzc'a tok c'olinq'uiak chewij rmal ja diablo pro maquix-majtaj rmal. Tec'ama' ja totajem jansipaj jaDios chewe in tecojo' ja rtzobal Dios ja yata-jnak chake rmal ja rEspíritu Santo. Tecojo'nojel rwach ja banbal ch'a'oj ja c'a xinbijkaj chewe ri' in cow quixpe'i. 18 In chakaja',ni tebana' wi' ja roración nojel tiempo, xanak ta ja nemaltioxij tre ja Dios owi xa

nak ta ja nec'utuj tre pro ja ta EspírituSanto xtuc'an ewxin chi rbanic ja roración.Ja nwajo' chewe chi ni nixc'asc'ot wi' inni ma tetanba' ta wi' ja roración, nwajo'chewe chi neban orar pa quicuenta canojelja kach'alal ja re xin Dios. 19 In tebana'orar pa ncuenta anin chakaja', tec'utujtre ja Dios chi arja' ninruto' chi rbixic jautzlaj tzij xin Jesucristo, jari' ja utzlaj tzijja rawatali nabey pro k'alasan chic camic.Ja tok xtinya' rbixic, Dios ta xtiyo' chweja tzij ja nbij in xtuya' ta chwe chakaja'chi matinxbej wi' chi rbixic. 20 Rmal jautzlaj tzij xin Jesucristo chewi' tok inocnakjun ajsamajel rxin ja Jesucristo pro junajsamajel ja bac'onpa cadena como incojonpa che' camic. Tebana' orar pa ncuentautzc'a chi ni matinxbej wi' wi' chi nya' másrbixic ja utzlaj tzij como nijawari' ja yatalchwe chi nban.

21 Camic nwajo' chi newotakij nak janbanon wawe', nwajo' chi newotakij nakja nintajini nban in rmalc'ari' tok ntakonelja Tíquico ewq'uin chi nerch'obo' chewachnojelal. Ja Tíquico arja' jun chak'lajkach'alal, jun ajsamajel ja xa jun rbanonruq'uin ja kajaw Jesucristo, jun ajsama-jel ja ni nuban wi' cumplir ja ntzujuj.22 Rmalc'ari' tok ntakonel ewq'uin utzc'achi newotakij nak kabanon wawe' utzc'achakaja' chi neryukba' ec'u'x.

23 Tiq'ueje' más ja quicotemal chiquico-jol ja kach'alal, tiq'ueje' más ja yukul-bal quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo pro junyukulbal c'uxlal rachbil ta ja rajoben ri'ilxin Dios. Ja tari' xtiquicochij más tre jakatata' Dios in tre ja kajaw Jesucristo. 24 Jarutzil xin Dios xtiq'ueje' ta cuq'uin canojelja ne'ajo'n rxin ja kajaw Jesucristo pro junajoben ri'il ja ni mta wi' q'uextajic trij.Amén.

FILIPENSES 1:1 305 FILIPENSES 1:21

FILIPENSES1 Anin in Pablo wachbil ja Timoteo ajoj

okbanyon awa' carta ri'. Ajoj ok ajsama-jela' rxin ja Jesucristo. Camic wach'alalnkatakel ja carta ewq'uin ewanojel ja rixc'ochipan ja tinamit Filipos. Ja carta, ewxinixix ja nixchajin quixin ja kach'alal, ewxinixix ja rix diácono, ewxin ewanojelal jarix xin Dios ja xa jun ebanon ruq'uin jaCristo Jesús. 2 Ja rutzil ja nsipaj ja Dioschake rachbil ja quicotemal xin Dios ja tari'xtecochij más tre ja katata' Dios in tre jakajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *3 Wach'alal, anin ni nixnnataj wi' pan

oración in ni nmaltioxij wi' tre ja katata'Dios tre ja rebanon. 4 Ni nban wi' orarpan ecuenta pro ewanojelal in ni ninquicotwi' emwal chakaja'. 5 Ninquicoti comoixix nij ineto'onto wi' chi rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo, nij ineto'on wi' ja tokkas xenimajto ja Jesucristo nabey. 6 Jakatata' Dios arja' c'o jun utzlaj samaj xuma-jel pa tak ewanma in bien wotak chi arja'ntz'akatsaj na ja samaj tokori' tok xtipi chicjutij ja Jesucristo. 7Ni rubey wi' chi queri'nch'ob chewij ewanojel wach'alal comoixix ixc'o pa wanma. Como ixix wach'alalec'amon ewi' wq'uin chi rbanic ja samaj jaya'on chwe rmal ja Dios chi nban. Ja tokninq'ueje' pa che' nineto' in chakaja' tokec'oli winak ja nech'a'o rxin ja utzlaj tzijxin Jesucristo nineto' chi rch'a'ic chique janquibij, nineto' chi rk'alasaxic chiquewachchi jari' utzlaj tzij ruq'uin ja Dios penakwi'. 8 Dios rotak chi congana nixwajo'wach'alal. Como nojnak ja rajoben ri'ilxin Jesucristo pa wanma xa chewi' ja tokcongana nixwajo'. 9 Anin nc'utuj tre jaDios chi ni ta nq'uiy wi' más ja rajoben ri'ilxin Dios pa tak ewanma, nc'utuj tre chini ta nwinakar wi' más ja rena'oj in ni tanch'obtaj wi' emwal nak ja rutzil in nak jaritzelal. 10 Queri' nwajo' chewe wach'alalutzc'a chi ni nel wi' ec'u'x trij ja rutzil xinDios utzc'a chakaja' chi kas ch'ajch'oj nelija rewanma inmajun nak ta nixchapbexi jatok xtipi chic jutij ja Cristo. 11Kas ta xtinojipa tak ewanma nojel rwach ja rutzil xin

Dios ja nyataj chake rmal ja Jesucristo, kasta xtiya' ruk'ij ja Dios cumal winak emwal.

* * * * * * * * * *12Kas ta xtich'obtaj emwal wach'alal chi

ja banon chwe camic jari' c'oli rc'amonto,más chi na benak rbixic ja utzlaj tzij xinJesucristo rmal. 13 Camic incojon pa che'pro canojel ja soldado ja nechajin rxin jajay ja bar nq'ueje' wi' ja nimlaj rey eje'e'bien cotak chi xa rmal ja yukulbal nuc'u'xruq'uin ja Jesucristo chewi' tok incojonpa che' in bien cotak canojel ja jule' chicwinak chakaja'. 14 In jun chic, como rmalja Jesucristo tok incojon pa che' chewi' tokcongana e q'uiy chique ja kach'alal más china cowiri ja yukulbal quec'u'x ruq'uin jakajaw Jesucristo in ni matiquixbej wi' qui'chi rbixic ja rtzobal Dios.

15-17 Pro ec'o jule' chic ja nqueya' rbixicja Cristo pro eje'e' ma nojel ta quec'u'xnqueban. Eje'e' xa quiakirnak ja canmachwij, xa ch'a'oj ncajo' chwe chewi' toknqueya' rbixic. Xa más na problemanqueya' chwewawe' pa che' ja ncajo' eje'e'.Pro ec'o chi c'a jule' ja nojel quec'u'xnqueya' rbixic ja Cristo. Como eje'e' c'olija rajoben ri'il xin Dios pa tak canma chewi'tok nqueya' rbixic. Eje'e' bien ch'obtajnakcumal chi ma chaka ta incojon pa che'camic pro rumac chi nch'a' chique ja winakja nebini chi ma katzij ta ja utzlaj tzijxin Jesucristo. 18 Pro ja chwe anin, xanak ta nqueban ja winak wi nojel quec'u'xnqueya' rbixic ja Cristo owi mani pro jari'ni majtajnak wi' rnataxic ja Cristo in con-gana ninquicot anin rmal camic in nin-quicot na más chakaja'.

19 Ninquicoti como bien wotak chi c'olirc'amonto chwe ja nbanon wawe' camic,bien wotak chi c'oli ja totajem rc'amontochwe como ixix emajon nto'ic pan oraciónin ja rEspíritu Santo ja takonto rmal jaJesucristo arja' ninruto' na chakaja'. 20 Jakas ngana anin maquita c'oli nak ta xtin-ban ja xtinyabej ta nuq'uix chwach ja Diospro ni ta cow wi' xquinpe'i chi rya'icruk'ij ja Jesucristo. Ja cani' nbanonto jo-tolto ni ta quirwari' xtinban chic camicchakaja'. Ja wi ninc'ase' na más rmal taja nc'aslemal xtiya' ta ruk'ij ja Cristo owinincami rmal ta ja ncamic xtiya' ta ruk'ijchakaja'. 21Queri' nbij chewe como ja chwe

FILIPENSES 1:22 306 FILIPENSES 2:12anin ya'on nc'aslemal utzc'a chi noc ya'balruk'ij ja Cristo. Ja c'a tok xquincami jari'ch'ecoj rc'amonto chwe. 22 Ja wi ninc'ase'na más jari' nuya' lugar chwe chi ninsamajmás pa rcuenta ja kajaw Jesucristo chiquito'ic ja winak. Ja c'a wi queri' rbanicnak la ja más utz tre ja ca'i' ri', ma jala ja nincami owi ma ja la ja ninc'ase' namás. 23 Xarwari' c'o ngana nincami innineq'ueje' ruq'uin ja Cristo jari' más china utz ja nna' anin. 24 Pro ja chewe ixixmás chi na c'o rjawaxic chewe chi ninc'ase'na más. 25 Como anin c'o nseguro chiqueri' rbanic chewi' wotak chi ninc'ase' namás in ninq'ueje' na más ewq'uin ewanojelutzc'a chi nq'uiy más ja yukulbal ec'u'xruq'uin ja Jesucristo in nixquicot rmal.26 Queri' rbanic utzc'a tok xquinekaj chicjutij ewq'uin congana nixquicot na tri' incongana neya' na ruk'ij ja Jesucristo mwal.

27Xar nbij chewewach'alal, ni ta newc'ajwi' jun utzlaj c'aslemal ja cani' nuc'utchikawach ja utzlaj tzij xin Cristo. Ja wixtitzurmwal chi ninbe ewq'uin owimasquima xtitzur ta pro xarwari' nurkaj ta rbixicwq'uin chi xa jun ebanon. Cow ta nixpe'iwach'alal, xa jun tebana', xta jun nebanchi rbanic jun lucha utzc'a xtibe ta panim ja utzlaj tzij xin Jesucristo in xtiyuke'ta quec'u'x ja winak ruq'uin ja Jesucristormal. 28 Maxta texbej ewi' chiquewach jawinak ja neyictaj chewij pro nixtac'a jutz'itta. Ja wi matexbej ewi' chiquewach tri'nquetz'at wi' chi c'o jun nimlaj rpokonalcajal chiquewach chipan ja nimlaj k'ij xinjuicio. Ja wi matexbej ewi' chiquewach tri'netz'at wi' ixix chakaja' chi nixruto' na jaDios pro ni chijutij. Queri' ja rchomarsanja Dios. 29 Queri' rbanic como ixix yataj-nak jun privilegio chewe chi yukul ec'u'xruq'uin ja Cristo in nixsamaj pa rcuenta.Pro ma ruyon tari' como c'o chi na junprivilegio yatajnak chewe jari' chi netijrpokonal rmal ja Cristo chakaja'. 30 Comoni queri' ebanon ixix wach'alal ja cani'nbanon anin, ixix etijon ja rpokonal rmalja Cristo chakaja'. Bien xetz'at ja rpokonalxintij nabey in ekajnak chic rbixic ewq'uinchi c'oli ja rpokonal nmajon rtijic camic.

21 Wach'alal, ja tok xa jun kabanon

ruq'uin ja Cristo ¿la matiyukba' c'a ri'kac'u'x ari' rmal? ¿La matikana' c'ari' jarajoben ri'il xin Dios ja rc'amonto chake innxuc'uxu'i kanma rmal? ¿La makoquicotc'ari' rmal ja rEspíritu Santo chi arja'nokrachbilaj? ¿La ma lok' ta c'a nkana'ki' ari', la matipokonaj c'a ri' kawach ari'rmal? 2 Queri' rbanic wach'alal rmalc'ari'tok congana nban recomendar chewe chixta jun neban, tewajo' ewi' chibil tak ewi',xta jun ewi' xta jun ewanma neban. Quir-tari' neban utzc'a chi nnoji ja quicotemalxin Dios pa wanma emwal. 3 Maxta c'och'a'oj teban, maxta teya' kaj ek'ij eyonpro ja neban, tebana' takno'y ewanojelal.Quirtawa' xtech'ob kaj pa tak ewanma ri':—Ja wachbil eje'e' ja más na e utz canojelalchinwach anin, xquixche' kaj ta chejujunal.4Maxta xa ja' quixocla' kaj il tre ja rewxinchejujunal pro ja rubey neban quixocla' iltre ja quixin chic jule' ewachbil.

5 Ja cani' rna'oj ja Cristo Jesús quirtari' jarena'oj ixix chakaja'. 6 Arja' xuban tino'ypro makana' maquita Dios. Arja' masquixa e junan ruq'uin ja Dios chila' chicajpro ma xpokonaj ta xuya' can, peti wawe'chwach'ulew. 7 Ja chila' chicaj congana nimruk'ij pro jari' ma xpokonaj ta xuya' cannojelal, peti wawe' chwach'ulew, xoc kachwinak in xoc jun ilinel. 8 Queri' c'a xubanxoc kach winak, xuban tino'y, ni xnimajwi' ja Tatixel, nixtac'a xpokonaj ta camsaxipro jun camíc ja más chi na lawulo' ban trecomo chwach cruz camsax wi'. 9Rmalc'ari'ja Dios tok arja' rcojon chic ja Jesús chila'chicaj como jun nimlaj Rey, rcojon chiccomo Rajaw nojelal, mta jun nak chi taja más chi ta nim ruk'ij chwach ja Jesu-cristo. 10 Queri' rbanon ja Dios utzc'a chimajun nak ta ja maquita nxuque' chwachja Jesús pro puersa nexuque' na chwachcanojelal tanto chique ja rec'o chila' chicajin chique ja rec'o chwach'ulew in chique jarec'o xe' ulew chakaja'. 11Queri' rbanon jaDios utzc'a chi canojelal ja winak quewa'xtiquibij ri': —Ja Jesucristo arja' Rajawnojelal. Queri' xtiquibij na tre xa nak ta chitzobalil netzijon wi'. Ja tok queri' nquebanjari' noc ya'bal ruk'ij ja Dios ja Tatixel.

* * * * * * * * * *12 Rmalc'ari' chak'laj wach'alal camic

nbij chewe, como ni xinenimaj wi' ja tok

FILIPENSES 2:13 307 FILIPENSES 3:2xinq'ueje' checojol pro ja camic más china nixnuban animar chi ninenimaj masquima inc'o chi ta checojol. Chewi' tok nbijchewe camic, tetija' ek'ij chi rilic nojelja totajem ja rchomin ja Dios chi nuya'chewe pro xarwari' texbej ewi' chwach jaDios, ni turkaj wi' chewe chima quixcowininewil ja xta eyon. 13 Queri' nbij chewecomo ja katata' Dios arja' nsamaji pa takewanma chi rbanic ja rvoluntad, arja' nyo'chewe chi npit egana ruq'uin ja rutzil janajo'x chewe rmal chi neban in nuya' jarewachok'ak' chakaja' chi nixcowini nebancumplir ja rvoluntad.

14 Tebana' nojel ja yatajnak chewe chineban pro makana' wixwotem, makana'síc' ch'a'oj. 15 Queri' nbij chewe utzc'a chini katzij wi' chi ix ralc'wal Dios nixtz'atiutzc'a chi majun nak ta nixchapbexi inni ch'ajch'oj wi' ja rewanma. Quirtari'neban jutz'it utzc'a chi mta ja ritzelal patak ec'aslemal ixixmasqui ixc'o chiquicojoljule' winak ja xa yojtajnak quina'oj, jule'winak ja congana itzel quic'aslemal. Pro jarixix ix cani' jun luz ja nsakirsan quebeychiquewach chipan ja k'ekumal 16 comoemwal ixix ja tok nk'alajin chiquewachnak rbanic ja utzlaj tzij ja nyo' jun c'ac'ac'aslemal chake. Ja wi queri' neban janilaxquinquicot emwal ja tok xtipi chic jutij jaJesucristo. Ninquicoti como tri' xtintz'atwi' chi ma chaka ta queri' ja tok con-gana ntijon nuk'ij chipan ja nimlaj samajchi eto'ic pro c'oli rc'amonto. 17 Promasqui nincamsax na pro ni ninquicot wi'chakaja'. Como ja yukulbal ec'u'x ixix jari'cani' jun ofrenda ja netzujuj chwach jaDios in wi anin nincamsaxi jari' ninoc incani' jun ofrenda chakaja', jun ofrenda janrachbilaj ri' ruq'uin ja rofrenda ja netzu-juj ixix. Jari' ninquicoti wach'alal in nin-quicot ewq'uin ewanojelal. 18 Quixquicotixix chakaja' wach'alal, quixquicot wq'uin.

* * * * * * * * * *19 Ja wi rvoluntad ja kajaw Jesucristo chi

ntakel ja Timoteo ewq'uin jari' ntakla'elchanim utzc'a kas nxuc'uxu'i ja wanma tokxtinc'waxaj nak ja rebanon. 20 Mchita junkach'alal wq'uin camic ja junan ta quina'ojruq'uin ja Timoteo como arja' nojel ruc'u'xnojel ranma ixrya'on pa cuenta nak janc'atzin chewe. 21 Pro canojel ja jule' chic

xa quixin kaj eje'e' nqueya' pa cuenta noja xin Jesucristo jari' matiqueya' pa cuenta.22Pro ixix bien ewotak jani' rna'oj ja Timo-teo, bien ewotak chi arja' samajnak wq'uincani' jun alc'walaxel nsamaj ruq'uin jartata', kachbilan ki' ruq'uin chi rbixic jautzlaj tzij xin Jesucristo chique ja winak.23 Rmalc'ari' tok nwajo' ntakel ewq'uinchanim. Ja tok xtinwotakij nak ja xtibanchwewawe' ja bar inc'owi' camic tokoc'ari'ntakla'el ja Timoteo ewq'uin. 24 In ninbeanin ewq'uin chanimchakaja'wi rvoluntadja kajaw Jesucristo chi ninbe.

25Pro ja xinch'ob anin camic chi rjawaxicntakel ja kach'alal Epafrodito ewq'uinnabey. Ja rEpafrodito arja' wachbil chipanja samaj xin Dios, ok soldado xin Jesucristoruq'uin. Ixix xixtakoto ja rEpafrodito chiarja' ninurto'o' chipan xa nak ta nc'atzinchwe. 26 Pro camic ntakel chic ewq'uincomo arja' congana rgana nutz'at chicjutij ri' ewach ruq'uin ewanojelal. Arja'tok xekaj rbixic ewq'uin chi c'o jun yobilxoc tre xa jani' bison más. 27 Ni katzijwi' chi congana yawaji, jutz'it laj cami.Pro ja Dios xpokonaj rwach, ma xcam ta.In tri' xintz'at wi' chi ja Dios xpokonajnwach anin chakaja' como ja wixta camijari' xta jani' xinbison chic anin rmal.28 Rmalc'ari' tok congana ngana ntakelja rEpafrodito ewq'uin utzc'a tok xtekajewq'uin janila nixquicot trij utzc'a chakaja'chi ma kas ta ninbison chic anin. 29 Ja c'atok xtekaj ewq'uin tec'ulu' pa rubi' ja kajawJesucristo, kas qui'il rc'ulic tebana'. Kaslok' tena'a' jutz'it in ma ruyon ta arja' janeban queri' tre pro quirtari' neban chiquechakaja' ja jule' chic ja xa junan quina'ojruq'uin. 30Queri' nbij chewe como arja' lajcami pro rumac ja samaj xin Cristo. Maxpokonaj ta xuya' ri' pa camíc chi nto'ic,xurjacha' chwe ja rayuda ja xetakto comoma xixcowin ta xinek'ijla' ewanojel.

31Camicwach'alal nbij chewe quixquicoti

pa rubi' ja kajaw Jesucristo. C'oli jantz'iban chic ja rec'waxan chic pro maitzel ta nna' ntz'ibaj chic jutij camic incongana nc'atzin chewe. 2 Tebana' cuentaewi' chiquewach ja winak ja xa e cani' tz'i',xa e itzel tak ajsamajela'. Eje'e' chaka

FILIPENSES 3:3 308 FILIPENSES 3:21nquikupijel jutz'it ja quich'acul jari' cir-cuncisión neche' tre. 3 Pro ajoj ja kaskatzij chi okbanon circuncidar, ma eje'e'ta. Queri' nbij chewe como ajoj nkaya'lugar tre ja rEspíritu Santo chi arja' nsamajipa tak kanma in ruq'uin kanma nkabanja samaj xin Dios. Ajoj nkaya' ruk'ij jaCristo Jesús in ma kuq'uin ta ajoj yukulkaj wi' kac'u'x kayon. 4 Ja c'a chwe aninsobre ja razón c'owq'uin jawixta c'o ngananyuke' kaj nuc'u'x wq'uin anin nuyon.Más chi na nrazón chwach xa nak ta chiwinakil ja nuch'ob chi c'o razón ruq'uinchi nyuke' kaj ruc'u'x ruq'uin arja' ruyon.5 Quewa' nrazón ri'. Ja tok xuban waxaki'k'ij quinalaxi xinban circuncidar. Aninin aj Israel, in rja'tzul can ja Benjamín jarc'ajol Israel. Anin in puro hebreo comoja nata' nute' eje'e' e puro rja'tzul canja rAbraham. Congana xintijoj wi' tre jaley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moiséscomo xinoc fariseo. 6 Janila xinya' ruk'ijja kareligión ja rok fariseo como conganapokon xinban chique ja riglesia rmal. Nixinban wi' cumplir ja ley, ni majun nakta ninchapbexi ja xinch'ob anin. 7 Nojelawa' ja c'a xinbij kaj chewe ri' congana nimruk'ij ja xinch'ob anin nabey pro ja camicnbanon tre ja ni mchita pro xa rmal jaCristo tok nbanon queri' tre. 8 In ma ruyontari', queri' nbanon tre nojelal como jari'ma vale ta chwach ja xinwotakij rwach jawajawCristo Jesús. Ja tok xinwotakij rwachja Cristo jari' más na vale chwach nojelal.Rmal ja Cristo chewi' tok nya'on cannojelalin ja chwe anin nojel ja nya'on can jari' xacani' jule' k'ayis ja nel pames. Anin nya'oncan nojelal utzc'a chi nq'ueje'e ja Cristopa wanma pro ni chijutij. 9 Anin nya'oncan nojelal utzc'a chi ni mta wi' ja maquitajun kabanon ruq'uin ja Cristo utzc'a chi utzninrutz'at ja Dios proma rmal ta ja nbanoncumplir ja tz'ibtal chipan ja ley pro rmalja yukulbal nuc'u'x ruq'uin ja Jesucristo.Jari' Dios nsipan chake in rmal ja yukul-bal kac'u'x ruq'uin ja Jesucristo chewi' toknuya' chake. 10 Queri' nwajo' anin utzc'achi bien nwotakij jani' rna'oj ja wajaw Jesu-cristo utzc'a chi bien nwotakij nak rbanic japoder xin Dios pro jun poder ja c'aso rxinja Jesucristo chiquicojol camnaki'. Aninnwajo' nwachbilaj ja Jesucristo chi rtijic

ja rpokonal, nwajo' nwachbilaj chipan jarcamic 11 como ja kas ngana anin chi nuya'ja Dios chwe chi ninc'astaj chiquicojol jacamnaki' chakaja'.

* * * * * * * * * *12 Pro ma ja ta nbij chi: —Wotakin

chic nojelal, ninche' ta, owi: —Majun jamaquita utz tre ja nc'aslemal, ninche' tachakaja'. Pro congana nmajon rtijic nuk'ijutzc'a chi nch'ec ja premio xin Cristo comoqueri' rvoluntad ja Cristo Jesús chewi' tokxinrucha'. 13 Wach'alal, ja chwe anin c'ac'o na ja maja'n tinch'ec pro cani' junc'amc'oj anim nmajon utzc'a chi nch'ecja premio ja chomin pon chic chinwach.Pro ni majun caso nya' tre ja njalon canchic 14 pro congana nmajon rtijic nuk'ijutzc'a chi nenwila' na ja bar xquinekajwi' ja bar xtiya' wi' chwe ja premio comoc'o jun premio nyataj chake ja tok xa junkabanon ruq'uin ja Jesucristo jari' nokbaninvitar rmal ja katata' Dios chi nokeq'ueje'na ruq'uin chila' chicaj.

15 Nojel awa' xinbij chewe ri' quewa'ta nkach'ob jutz'it kanojelal wach'alal jacowirnak chic kawi' kanma chipan ja rt-zobal Dios. Ja wi c'o je'e ja ma junanta nkach'ob tre ewq'uin Dios nk'alasajna chewach chakaja' nak ja kas merorubey. 16 Xarwari' ja ch'obtajnak chic ku-mal kac'ama' ki' chi rnimaxic, xa junankabana'.

17 Camic wach'alal tec'ama' ja rejem-plo ja nya'on chewach, kas teya'a' casochique ja kach'alal ja junan quina'oj wq'uincomo okocnak ejemplo chewach. 18 Queri'nbij chewe como e q'uiy ja xa ma utz taquina'oj. Q'uiylaj mul nbin chewe nakquibanic in camic pan ok'ej nbij chic jutijchewe chi eje'e' ri' winak xa quic'ulel jatijonem janc'utu chikawachnak rc'amontoja cruz xin Cristo. 19 Pro eje'e' ri' winakxa nebe na chipan ja nimlaj rpokonal. Janyarij ja quicuerpo jari' ocnak quidios.C'o na nqueban ja xa q'uixbal rbanic pronqueya' quek'ij rmal, xa ja' nquech'ob jaxin rwach'ulew. 20 Pro ja rajoj okc'o parcuenta jun tinamit ja c'o chila' chicaj jabar xtipi wi' ja To'onel jari' ja kajaw Je-sucristo in camic nojel kac'u'x kamajonraybexic. 21 Ajoj xok way xok ya' pro jaJesucristo nerila' na jun k'ij tok xtuq'uexna

FILIPENSES 4:1 309 FILIPENSES 4:18ja kacuerpo. Cani' xuban arja' tok q'uextajija rcuerpo congana chic ruch'a' queri' c'axtuban tre ja kacuerpo ajoj chakaja'. Jari'bien ncowini nuban como ja rchok'ak' con-gana nim rmalari' noc na pa ruk'a' nojelal.

41 Rmalc'ari' nbij chewe wach'alal, cow

quixpe'i pa rubi' ja kajaw Jesucristo.Chak'laj wach'alal janila nixwajo', conganangana nutz'at ri' kawach ewq'uin. Janilajun quicotemal ec'amonto chwe, ixocnakix cani' jun premio ja nyataj na chwe.

2 Camic c'o jun paxbanem nya' chiqueja kach'alal Evodia rachbil Síntique. Comoxa jun quibanon ruq'uin ja kajaw Jesucristocongana nban recomendar chique chi xtajun nquech'ob. 3 In atat chakaja' ja ratutzlaj wach ajsamajel tabana' jun utzil,que'apaxbaj jutz'it ja kach'alal ixoki' Evo-dia in Síntique utzc'a chi nquichomij qui'.Como eje'e' congana xesamaji, kachbilaj ki'cuq'uin chi rbixic ja utzlaj tzij xin Jesu-cristo in queri' xuban chakaja' ja Clementee rachbil canojel ja jule' chic wach takajsamajela'. Eje'e' tz'ibtal quebi' chipan jalibro xin Dios ja bar tz'ibtal wi' quebi' jawinak ja nyataj chique ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij.

4 Wach'alal, quixquicoti pa rubi' ja ka-jaw Jesucristo pro ni chijutij. In nbij chicjutij chewe ni quixquicot wi'. 5 Tiq'ueje'eja repaciencia cuq'uin ja winak canojelal.Bien turkaj chewe chi xa nnakajinto ja k'ijja tok xtipi chic jutij ja kajaw Jesucristo.

6 Maxta texbej ewi' chwach xa nak taja xtipi chewij pro ja neban, teya'a' panoración nojelal, tebij tre ja Dios nojel ja c'opa tak ewanma, tec'utuj tre xa nak ta janc'atzin chewe in temaltioxij tre chakaja'.7 Ja wi neya' pan oración nojelal jari' ny-ataj chewe ja quicotemal xin Dios pro junquicotemal ja más k'axnak chi na, mako-cowini nkach'ob janila nim, jun quicotemalja nsamaji pa tak ewi' pa tak ewanma chiechajixic pro xa rumac ja xa jun ebanonruq'uin ja Cristo Jesús tok nban queri'chewe.

* * * * * * * * * *8 Wach'alal, ja camic c'o jun q'uisbal

paxbanem nya' chewe ri'. Ja rutzil ni taja wi' nech'ob jutz'it pa tak ewi' pa tak

ewanma. Xanak ta ja utz ntz'at rmal ja Diosja tari' nech'ob. Ja tawa' nech'ob jutz'it jaxtinbij chewe ri', nojel ja ni katzij wi' jamta engaño rc'an, nojel ja nim ruk'ij ntz'atrmal ja Dios, nojel ja ni rubey wi', nojel jarc'amonto jun ch'ajch'ojlaj c'aslemal, nojelja nwinakarsani ja rajoben ri'il xin Dios, innojel ja utz nc'axaxi, ni ta ja wari' nech'obwach'alal.

9 Ja tok xinq'ueje' checojol xewotakijja tijonem ja xinya' chewe, xenimaj,xec'waxaj jani' nintzijoni, xetz'at jani' janc'aslemal. Camic tec'ama' ja rejemplo janya'on chewach. Ja wi queri' neban jari'nq'ueje' ewq'uin ja Dios ja nyowi ja nimlajquicotemal.

* * * * * * * * * *10 Ja camic wach'alal congana ninquicoti

pa rubi' ja kajaw Jesucristo rumac ja xe-takpi chic jun ti ayuda chwe. C'o chictiempo ja mchita ayuda etakonto pro bienwotak chi c'ol egana netakto pro comomta nc'amoto chewi' tok ma etakonpi ta.11 Pro ja tok nbij queri' chewe ma rmalta chi c'ol ayuda nwajo' chewe como aninni ninquicot wi' nojel tiempo chi c'oli owimta c'o wq'uin jari' bien c'amonnak chicchwe. 12 Anin c'amonnak chwe chi inmeba' in chakaja' c'amonnak chwe chi inbiyom. Nojel ink'axnak chipan in ni nin-quicot wi' xa bar ta tri' inc'o wi', xa nakta nbanon, wi innojnak owi inmajtajnakma wa'al, wi sobre pwok wq'uin owi marilncanoyi jun ti ncentavo. 13 Ja Cristo arja'nyowi wachok'ak' in rmalari' nojel nin-cowini ncoch' xa nak ta npi chwij. 14 Procongana buena xeban chwe chi xetakto jati ayuda jari' cani' ixix jun ixc'o wq'uinchipan ja rc'ayewal ja rinc'o wi' camic ri'.

15 Ja tok kas nabey xenya'a' rbixic jautzlaj tzij xin Jesucristo in tok xinel chipanja departamento Macedonia bien ewotakwach'alal chi eyon ixix ja rixc'o pa Filiposxeya' jun ayuda chweno jule' chic kach'alalja rec'o chipan ja jule' chic iglesiama queri'ta queban chwe. 16 Pior ja tok xinq'ueje'chipan ja tinamit Tesalónica ca'mul oxmulxetak ti wayuda. 17 Pro ma ayuda ta tz'elnwach trij pro ja kas ngana anin Dios taxtiyo' chewe jun nimlaj rtojbalil rmal jarutzil xeban chwe. 18 Nojel ja xetaktojari' xurjach pa nuk'a' rmal ja kach'alal

FILIPENSES 4:19 310 FILIPENSES 4:23Epafrodito rmalari' tok majun nak chi tarjawaxic chwe camic, in cani' biyom chicnna' kaj. Ja rayuda xeya' chwe jari' cani'jun ofrenda xetzujuj tre ja Dios pro junofrenda ja congana qui' rxula' nuna' jaDios, utz nutz'at in kas nel ruc'u'x trij.19 Ja nata' Dios arja' nuya' na chewe ixixchakaja' xa nak ta ja nc'atzin chewe comomás k'axnak chi na ja rmeba'il ja nuya'chawe tok xa jun abanon ruq'uin ja CristoJesús. 20 Kas ta xtiya' ruk'ij ja katata' Dioscamic, chwak in chijutij. Amén.

* * * * * * * * * *21 Teya'a' rutzil quewach ja kach'alal

chiquijujunal ja re xin Dios ja xa junquibanon ruq'uin ja Cristo Jesús. Jakach'alal ja rec'o wq'uin eje'e' nquetakelrutzil ewach ixix chakaja'. 22 Ja kach'alal jare xin Dios ja nesamaji pa rochoch ja Césarja lok'laj rey aj Roma eje'e' nquetakel rutzilewach chakaja' in queri' nqueban canojel jakach'alal.

23 Kas ta xtiq'ueje'e ja rutzil rxin ja ka-jaw Jesucristo pa tak ewanma ewanojelal.Amén.

COLOSENSES 1:1 311 COLOSENSES 1:18

COLOSENSES1 Anin ja rin Pablo, Dios inrcojon chi

inocnak apóstol rxin ja Jesucristo. Aninwachbil ja kach'alal Timoteo nkatz'ibajjawa' carta ri' 2 in ntakel ewq'uin wach'alalja rix aj Colosas. Ixix ix tinamit xin Dios,c'oli ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja CristoJesús, xa jun ebanon ruq'uin. Ja rutzil jansipaj ja Dios chake rachbil ja quicotemalxin Dios ja tari' xtecochij más tre ja katata'Dios in tre ja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *3Ajoj ni nkaban wi' oración pan ecuenta

in ni nkamaltioxij wi' tre ja Dios ja Tatixelrxin ja kajaw Jesucristo. 4Nkamaltioxij trecomo xurkaj rbixic kuq'uin chi ja rixix niyukul wi' ec'u'x ruq'uin ja Cristo Jesús incongana ne'ewajo' canojel ja kach'alal jare tinamit xin Dios. 5 Queri' neban comoc'o jun nimlaj herencia xin Dios eway-ben ja c'olon chila' chicaj. Jawa' heren-cia ri' ec'waxan chic nak rbanic, tokori'xec'waxaj ja tok bix chewe ja utzlaj tzij xinJesucristo pro jule' tzij ja ni majun tz'akojtzij rc'an. 6 Jawa' utzlaj tzij ri' ekajnak chicrbixic ewq'uin in benak nat nakaj chakaja'nojel rwach'ulew, congana utzil ntajininwinakarsaj pa tak canma ja winak in eq'uiy ja netajini nquinimaj. Queri' rbanonja utzlaj tzij checojol ixix chakaja', conganautzil rwinakarsanto checojol, tokori' xu-majto ja tok kas xec'waxaj nabey ja utzlajtzij tok ch'obtaj emwal chi utz ja kas merorubey ja rutzil ja nsipax chake rmal jaDios. 7 Jari' ch'ob chewach rmal ja chak'lajkach'alal Epafras. Ja Epafras arja' kachbilchipan ja samaj como nuban ja samaj xinCristo pro emwal ixix tok nsamaji, arja'jun achi ja ni nuban wi' cumplir ja ntzujuj.8 Arja' xurbin chake chi ja rixix conganane'ewajo' ja kach'alal como ntajini nsamajija rEspíritu Santo pa tak ewanma.

9 Ja c'a tok xurkaj rbixic kuq'uin chiqueri' ebanon ni kamajto wi' rbanicoración pan ecuenta, quewa' ja roraciónnkaban ri'. Dios ta xtiyo' chewe chi biennewotakij ja rvoluntad, ja ta rEspírituSanto xtiyo' chewe ja rena'oj in xtuch'obta chewach nak ja rubey in nak ja ma rubey

ta. 10Xtewc'aj ta jun utzlaj c'aslemal comoni yatal wi' chakij chi queri' nkaban ja tokkaniman chic ja kajaw Jesucristo. Xtewc'ajta jun c'aslemal ja congana utz ntz'at rmalja Dios, jun c'aslemal ja nwinakarsaj nojelrwach ja rutzil. K'ij k'ij ni ta xtewotakijwi' más jani' rna'oj ja Dios. 11 Dios taxtiyo' chewe chi congana ewachok'ak',xtoc ta chewe ja nimlaj poder ja c'o ruq'uinpa gloria utzc'a chi ni matiq'uis wi' jarepaciencia utzc'a chi nixcowini necoch'xa nak ta newil chipan ja rec'aslemal proruq'uin ta quicotemal. 12Ni ta nemaltioxijwi' tre ja katata' Dios como arja' rya'onchake chi ajoj jun c'o kak'a' tre ja herenciaja nuya' chake ja rok rtinamit, rya'on chakechi nokq'ueje' chipan jun gobierno ja barnch'a'an wi' ja gloria xin Dios. 13 Arja'xokruto' pa ruk'a' ja k'ekumal in xokrucojchic chipan ja gobierno xin Jesucristo jachak'laj Ralc'wal. 14 Como xa jun chickabanon ruq'uin ja Jesucristo rmalc'ari'tok okwasanel chic libre, arja' xutix jarquiq'uel pa kacuenta jari' xokrlasbejellibre. Ok libre chic como cuytajnak chicja kil kamac.

* * * * * * * * * *15 Ruq'uin ja Ralc'wal Dios nkatz'at

wi' jani' ja kas mero rbanic ja Dios jamatitz'attaji. Mchita jun nak chi ta nim taruk'ij chwach ja Ralc'wal Dios. 16Queri' nbijchewe como nojel ja tz'ucarsanto je'e mtaari' ja maquita ruq'uin arja' tz'ucarsantowi'. Cani' tre ja c'o je'e chicaj in chakaja'ja c'o je'e chwach'ulew, cani' tre nojel jantz'attaji in chakaja' nojel ja matitz'attaji,cani' chique ja ángel ja c'o k'etbaltzij paquek'a' xa nak ta chi angelil, ni majun nakta ja maquita tz'ucarsanto rmal ja Ralc'walDios, tz'ucarsanto nojelal utzc'a chi nocya'bal ruk'ij arja'. 17 Ni c'o chi wi' jaRalc'wal Dios ja tok maja'n titz'ucarsaxi jacaj in rwach'ulew. Arja' c'ayon rxin nojelalja tz'ucarsanto je'e in xa rmal ja nimlajpoder c'o ruq'uin chewi' tok matiyojtajinojelal. 18 Arja' nbano mandar kaxin jarok iglesia cani' nuban jun wi'aj nubanmandar ja cuerpo. Ruq'uin arja' winakartowi' ja c'ac'a c'aslemal kuc'an como arja'ja kas nabey c'astaji chijutij chiquicojolcamnaki'. Queri' rbanic utzc'a chi nij arja'wi' nnabeyaji utzc'a chi mchita jun nak chi

COLOSENSES 1:19 312 COLOSENSES 2:5ta nim ta ruk'ij chwach arja'. 19 Queri'rbanic como nojelal ja nojnak pa ranmaja katata' Dios jari' nojnak pa ranma jaRalc'wal Dios chakaja' como queri' rvolun-tad ja Dios. 20 Ja Dios xutakto ja Ralc'walchi rchomarsaxic nojelal tanto tre ja c'oje'e chwach'ulew in tre chakaja' ja c'oje'e chicaj. Peti ja Ralc'walaxel, xutixja rquiq'uel chwach cruz in xokchomtajruq'uin ja katata' Dios rmal chi nimlajkanojelal.

21 Cani' chewe ixix nabey nat ixc'o wi'tre ja Dios, ni majun egana ruq'uin ja nbijja Dios pa tak ewi' pa tak ewanma, xaitzelal ja xeban. Pro ja camic ixtzurnakchic ruq'uin ja Dios, quewa' xuban ja Dioschi echomarsaxic ri', 22 xutakto ja Ralc'walchi xoc kach winak in cam pa kacuenta.Queri' xuban utzc'a chi congana nubanrbanic ja rewanma utzc'a kas rwekon ri'ja rewanma ja tok nixekaj chwach, meroc'aslemal xin Dios ewc'an tri', ni majunfalta chewe in ni majun nak ta nixchap-bexi. 23 Xarwari', rjawaxic chi mateya'can ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo,rjawaxic chi bien nixtique'e in cow nixpe'i,maxta ma quixquicot chi ta chi raybexicja tzujun chake rmal ja Dios ja cani' nc'utchikawach rmal ja utzlaj tzij xin Jesucristo.Ekajnak chic rbixic ja utzlaj tzij ewq'uinin chakaja' elnak rbixic chique canojelja winak ja rec'o chwach'ulew. Anin jarin Pablo yatajnak chwe chi nintajini nya'rbixic jawa' utzlaj tzij ri'.

* * * * * * * * * *24 Ja c'a camic inc'o chipan ja rpokonal

chi eto'ic pro ninquicot rmal. Como aninin rachbil ja Cristo chi rtijic ja rpokonalja maja'n tik'ax trij como c'a nti'on natre ja Cristo nojel ja nban chake ja rokcuerpo rxin ja rok iglesia. 25 Ja Diosarja' rya'on chwe chi inocnak jun ajsamajelrxin ja riglesia utzc'a chi ninbe ewq'uinewanojel ja ma ix aj Israel ta utzc'a chibien nench'obo' chewach ja rtzobal Dios.26 Como c'oli chipan ja rtzobal Dios ja mak'alaj ta chiquewach ja winak chipan jarojer tak tiempo ja k'axnak can pro jacamic k'alasan chic chiquewach ja tinamitxin Dios 27 como ja Dios arja' rch'obonchic chiquewach ja rtinamit chi c'o chicja Cristo pa tak ewanma ja ma ix aj Israel

ta in rmalari' ewotak chic chi nixeq'ueje'na pa gloria ruq'uin ja Dios. Jawa' ja c'axinbij chewe ri' xa awatali nabey pro jaDios rk'alasan chic chikawach camic utzc'achi tri' nkatz'at wi' chi janila nim ja gloriaxin Dios ja nsamaji checojol ixix ja ma ixaj Israel ta. 28 Ja c'a rajoj xa ni ruyon wi'ja Cristo ja nkaya' rbixic, nekapaxbaj jakach'alal chiquijujunal in nekatijoj chiqui-jujunal chakaja' como ja Dios arja' nuya'kana'oj chi quitijoxic. Queri' nkaban utzc'atok nekaban presentar chwach ja Dios probien tz'akat ja quic'aslemal tri' chiquiju-junal rmal ja xa jun quibanon ruq'uin jaCristo Jesús. 29 Rmalc'ari' tok nmajon junnimlaj lucha, congana ntij nuk'ij pro janyo' wachok'ak' jari' Jesucristo como arja'congana nsamaji pa nc'aslemal chi rbanicjawa' samaj ja nmajon rbanic ri'.

21 Como anin nwajo' chi newotakij

wach'alal, congana jun nimlaj luchanintajini nban pan ecuenta in pa quicuentachakaja' ja kach'alal ja rec'o pa Laodicea inpa quicuenta chakaja' ja jule' chic kach'alalja mta jutij rtz'aton ta ri' kawach cuq'uin.2 Nmajon rbanic jun lucha utzc'a chi biennquexim qui' chipan ja rajoben ri'il xinDios in rmaltari' ncowir quewi' canmachipan ja utzlaj tzij xin Jesucristo. Jakas nwajo' chique, kas ta nq'ueje'e jaquiseguro, kas ta nch'obtaj cumal nakrbanic ja rk'alasan chic ja katata' Dioschikawach jari' cani' jun nimlaj meba'ilnuya' chake como arja' rk'alasan chicchikawach nak rbanic ja Cristo. 3 Ruq'uinja Cristo nkawil wi' ja na'oj xin Dios proni nojelal, ruq'uin arja' nkawil wi' nojelalja nrajo' ja Dios chake chi nkotakij jari'cani' jun nimlaj meba'il nkawil. Pro soloruq'uin ja Cristo nkawil wi'. 4 Queri'nbij chewe utzc'a chi maquixban engañarcumal jule' winak ja ncajo' nixquebanpuersa chi nenimaj ja tijonem ja nqueya'eje'e'. 5 Como anin masqui ma inc'o taewq'uin camic pro ja respíritu wxin jari'c'ol ewq'uin in congana ninquicot chewij.Ninquicot chewij como wotak chi mtadivisión ebanon in wotak chakaja' chi cowixpa'li tre ja yukulbal ec'u'x ruq'uin jaCristo.

COLOSENSES 2:6 313 COLOSENSES 2:226 Rmalc'ari' nbij chewe, cani' xeban ja

kas nabey xa jun xeban ruq'uin ja kajawJesucristo ni ta quirwari' neban, ni ta junwi' neban ruq'uin chijutij xa nak ta nebanchipan ja rec'aslemal. 7 Quixtique'e chiutz ruq'uin cani' rbanic jun che' ja natbenak rc'amal pa tok'ulew in cani' rbanicjun jay ja bien tz'ubul parwi' ja rsimiento'il.Ticowiri chi utz ja rec'u'x ruq'uin ja ti-jonem xin Jesucristo ja cani' c'utun chicchewach in ni ta nemaltioxij wi' tre ja Diosnojelal.

* * * * * * * * * *8Maxta c'o jun achi xquixruch'ec ta tre

jule' tijonem ja junwi' chi na como c'olija tijonem ja utzlaj tijonem ne'xi, pro nimajun rsamaj, xa engaño rc'amonto, jule'tijonem ja xa winakarsan cumal achi'i',xa jule' costumbre ja noc'o ruk'ij in maruq'uin ta Cristo penak wi'. 9 Maxtaquixban engañar como xa ruq'uin Cristonkatz'at wi' nak ja kas mero rbanic ja Dioscomo arja' ocnak kach winak in nojel jac'o pa ranma ja Dios ni majun ja maquitac'o pa ranma ja Cristo chakaja'. 10 Ja c'arixix como xa jun ebanon chic ruq'uinja Cristo chewi' tok ewilon chic nojel xanak ta nc'atzin tre ja rec'aslemal comoarja' ni majun k'etbaltzij ja maquita c'opa ruk'a'. 11 In jun chic como xa junebanon chic ruq'uin chewi' tok xixban cir-cuncidar pro jun circuncisión ja ma winakta ebanyon, jun circuncisión xin Cristo,jari' tok lasaxel chewe nojelal ja ritzelal jarewc'an. 12 Queri' c'a rbanic como xixbanbautizar in tok xixban bautizar jari' cani'ixix jun xixmuk ruq'uin ja Cristo, cani'ixix jun xixc'astaj ruq'uin chakaja'. Queri'xeban como c'oli ja yukulbal ec'u'x ruq'uinja nimlaj poder ja xucoj ja Dios ja tok xuc'asja Cristo chiquicojol camnaki'. 13 Ja c'a rixixixcamnak nabey chipan ja rewil emac, maixbanon ta circuncidar tri' pro c'a ewc'anna ja ritzelal, pro ja Dios arja' xuya' junc'ac'a c'aslemal chewe tokori' tok xuc'asja Cristo chiquicojol camnaki' in xucuy jarewil emac ewanojelal. 14 Quewa' xubanja Dios ri', arja' xokruto' pa ruk'a' ja jule'costumbre ja tz'ibtal can chipan ja ley xinDios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés como januban ja ley xa nnataj chake chi ok aj'ilok ajmaqui', xa nokruban condenar pro ja

Dios xchomarsaj nojelal utzc'a chi mchitaruk'a' ja costumbre chake pro xa rumacja rcamic ja Cristo chwach cruz chewi'tok xuban queri' chake. 15 Arja' xkajsajquichok'ak' ja c'o k'etbaltzij pa quek'a',bien xk'alasaj chiquewach winak chi arja'ch'ocmaji tokori' tok camsaxi ja Cristochwach cruz.

16Rmalc'ari' nbij chewemaxta teya' casochique ja winak ja tok nquech'a' chewenak ja netij je'e owi nquech'a' chewe chimatec'ul jule' nmak'ij ja nc'uli chi juna'owi chi ic' owi chi semana. 17 Jawa' xajule' costumbre quiniman, xa cani' rnatu'c'opi chic ja rutzil ja tzujunto rmal ja Diospro ja tok peti ja Cristo arja' xuc'amtoja mero utzil ja tzujunto rmal ja Dios.18 Ec'oli winak quewa' nquibij chewe ri':—Ja wi mateban ixix ja cani' nkaban ajojjari' matiyataj chewe ja premio xin Cristo,neche'e, promaxta teya' caso chique. Jawa'winak ri' congana nquik'alasaj qui' chi xatakno'y quibanon in nexuque' chiquewachángel. In jun chic ja nqueban, xa nqueya'kaj quek'ij queyon rmal ja k'alasan je'echiquewach pro ma Dios ta ja k'alasyonchiquewach. Congana e nimak nquena'kaj pro ni majun quibase tok queri' nque-ban. Como xa yojtajnak ja quina'oj rmal ilmac chewi' tok kas e nimak nquena' kaj.19 Queri' nqueban como ma bien ta junquibanon ruq'uin ja Cristo. Ja Cristo arja'wi'aj kaxin kanojelal ja rok cuerpo rxin inrmal arja' tok nokq'uiyi. Cani' rbanic juncuerpo xa jun rbanon, rximon ri' chibiltak ri' in nnimaj ja nbix tre rmal ja wi'ajchi nuban utzc'a chi nq'uiyi. In queri'c'a chake ajoj chakaja', ja tok nkanimaj janbix chake rmal ja Cristo chi nkaban jari'nokq'uiy rmal pro jun q'uiyem ja utz ntz'atrmal ja Dios.

20 Ja c'a wi katzij chi ixix jun xixcamruq'uin ja Cristo, wi katzij chi ma ixc'ochi ta pa ruk'a' jule' costumbre ja xanoc'o ruk'ij ¿nak c'a tre tok c'a c'o na je'eneban cani' c'a yukul na ec'u'x ruq'uin jarwach'ulew? ¿Nak tre tok nenimaj ja jule'costumbre ja nbix chewe cumal winak?como quewa' nquibij chewe ri': 21 —Matec'am ta ja lale', in ma tetij ta ja lale' innixtac'a jutz'it ta nechap ja lale', xajan,neche'e. 22 Pro ma que'enimaj ta como

COLOSENSES 2:23 314 COLOSENSES 3:17jawa' nakun ri' xa nq'uisi ja tok natij, mtanuban chawe. Jawa' winak ri' xa quina'ojeje'e' ja nquecoj, xa tijonem quixin winakja nqueya'. 23 C'o je'e nquiwinakarsaj no-joj queyon ja nquecoj como quireligión,congana nquik'alasaj qui' chi xa takno'yquibanon in c'o je'e nqueban kaj pokontre ja quicuerpo queyon. Jawa' tijonemri' utzlaj tijonem neche'e winak, pro nimaticowin wi' xcatruto' ta chi xcatruk'il tachi rbanic ja ritzelal.

31 Ja c'a wi ixix jun ixc'astajnak ruq'uin

ja Cristo kas ta c'a nel ec'u'x ari' trij jaxin chila' chicaj ja bar tz'ubul chi wi' jaCristo pa riquik'a' ja Dios. 2 Ruq'uin taja xin chila' chicaj nq'ueje' wi' ja repen-sar in maquita ruq'uin ja xin rwach'ulew.3 Queri' nbij chewe como ixix jun xixcamruq'uin ja Cristo, c'ac'a chic ja rec'aslemal,pro jun c'aslemal ja bien banon cuentarmal ja Cristo como xa jun ebanon ruq'uinin como arja' xa jun quibanon ruq'uinja Dios. 4 Ja Cristo arja' mismo ocnakkac'aslemal camic in tok xtipi chic jutijcongana nch'a'ani ntz'ati, janila nim ruk'ijin queri' chewe ixix chakaja', newachbila-jto in queri' nixtz'ati ja cani' ntz'at arja'.

* * * * * * * * * *5 Como ixcamnak chic chwach ja il mac

ma teban chi ta ixix ja ritzelal ja cani' nque-ban winak wawe' chwach'ulew. Quewa'nqueban ri', xa il mac nqueban achi'i'cuq'uin ixoki', xa nquitz'ilorsaj ja quina'oj,chaka benak chi nquiyarij qui', solo itzelalja ncajo'. In jun chic nqueban, chakabenak chi nquiyarij quinakun winak. Jatok chaka benak chi nquiyarij quinakunwinak jari' xa nakun je'e nqueya' ruk'ij, xajari' ocnak quidios. 6 Queri' c'a rbanic jaritzelal ja nqueban ja winak ja maqueni-man rxin ja Dios in xa rmalari' tok penakryewal ja Dios chiquij. 7 In queri' xebanixix nabey chakaja' ja tok c'a ewc'an na junitzel c'aslemal como xeban ja jule' itzelalja c'a xinbij kaj chewe ri'. 8 Pro ja camicteya'a' can ixix chakaja' nojel awa' wari'.Ma teban ta ja rewayewal, ma quixkuluj ta,maxta kas k'alawachili teban itzel chiquewinak, ma que'etzijoj ta in ma tebij ta ja

ritzel tak tzij. 9 Ma tetz'ak ta tzij chi-bil tak ewi' como eya'on can chic ja tz-abuklaj c'aslemal, eya'on can chic ja banojitzelal ja cani' xeban nabey 10 in camicewc'an chic jun c'aslemal c'ac'a. K'ij k'ijnban más c'ac'a tre ja c'aslemal ja rewc'ancamic in tok nq'uiswani queri' neli ja cani'rc'aslemal ja Dios. Queri' rbanic utzc'achi newotakij jani' ja kas mero rbanic jaDios. 11Xa ok jun kanojelal ja kuc'an jawa'c'ac'a c'aslemal ja c'a xinbij kaj chewe ri'wi ok aj Israel owi ma ok aj Israel ta, wiokbanon circuncidar owi ma okbanon tacircuncidar, wi makocowini noktzijon pagriego, wi congana lawulo' ja tinamit jarokpenak wi', wi ok libre owi ok esclavo,pro xa ok jun kanojelal ja kuc'an ja c'ac'ac'aslemal como ja Cristo arja' nq'ueje' patak kanma kanojelal in nuban jun chake,solo Cristo ja nim ruk'ij.

12 Rmalc'ari' nbij chewe, como ixcha'onrmal ja Dios, como ix rxin chic ja Diosin congana nixrajo' tepokonaj quewach jawinak, tebana' ja rutzil chique, maxta teya'ek'ij chiquewach, xa nak ta ja newil chipanja rec'aslemal teya'a' pa ruk'a' ja Dios,tiq'ueje'e ja repaciencia 13 in tok chaka jalalneban ofender ewi' tecoch'o' in tecuyu'ewi'. Quirtari' neban ja cani' xuban jaCristo, como arja' xixrucuy chewi' tok nbijchewe, tecuyu' ewi' ixix chakaja'. 14Pro c'ojun ja más chi na nc'atzini chwach nojelaljari' ja rajoben ri'il como ja tok newajo'ewi' jari' nuban jun chewe in nojel rwachja rutzil neban rmal. 15 Xtiq'ueje' ta jaquicotemal xin Dios pa tak ewanma, ja tari'xtuc'an ewxin. Como jaDios arja' xixrucha'utzc'a chi nq'ueje'e ja quicotemal xin Dioschecojol como arja' xa jun rbanon chewe,xa jun cuerpo ebanon. Maxta maquitanemaltioxij tre ja Dios ja rbanon chewe.16 Kas ta xtinoji chi utz ja utzlaj tzij xinCristo pa tak ewi' pa tak ewanma. Teti-joj ewi' in tepaxbaj ewi' pro ruq'uin taja na'oj xin Dios. Tebana' salmo, tebana'himno, tebixaj ja bix ja nwinakarsax patak ewanma rmal ja rEspíritu Santo proruq'uin ta ewanma nebixaj rubi' ja kajawJesucristo in nemaltioxij tre ja Dios. 17 Xanak ta nebij je'e in xa nak ta neban je'echakaja' pro tebana' nojel pa rubi' ja kajawJesucristo in rmal ta ja Jesucristo chakaja'

COLOSENSES 3:18 315 COLOSENSES 4:13nemaltioxij tre ja katata' Dios nojel jarbanon chewe.

* * * * * * * * * *18 Ixix ja rix ixoki' que'ebana' respetar

ja rewachajilal como ja kajaw Jesucristoqueri' nrajo' chewe chi neban. 19 Ja c'arixix ja rix achi'i' que'ewajo' ja rewixjayilal,maxta xa pokonlaj tak tzij tebij chique. 20 Jac'a rixix ja rix alc'walaxela' ni que'enimajwi' ja retata' ete' como ja kajaw Jesu-cristo arja' congana nquicot chewij ja tokne'enimaj. 21 Ja c'a rixix ja rix tatixela'maxta que'ech'ujarsaj ja rewalc'wal matzijxa necapujsaj quec'u'x chijutij. 22 Ja c'arixix ja rix moso ni que'enimaj wi' ja repa-trón ja rec'o wawe' chwach'ulew. Ec'olimoso congananesamaji tok c'oloc ja quipa-trón cuq'uin utzc'a chi utz netz'at rmal protok nbe ja quipatrónma kas ta nesamaj canchic pro maxta queri' teban ixix. Pro janeban, nojel ec'u'x nojel ewanma tebana'ja samaj in chwachDios texbejwi' ewi'. 23 Jasamaj neban xa nak ta chi samajil tetija'ek'ij chi rbanic, tebana' tre cani' rxin jakajaw Jesucristo in ma quixin winak ta.24Queri' nbij chewe como ixix bien ewotakchi ruq'uin ja kajaw Jesucristo npiwi' ja kasmero rtojbalil jari' ja herencia ja rtzujunchake como ja Cristo ja kajaw jari' ja kasmero Epatrón. 25 Ja c'a winak ja nebanowija ritzelal Dios nyowi ja rjil rc'axel chiqueja nqueban, ma jun ta utz nutz'at in ma junta itzel.

41 Ja c'a rixix ja rix patroni' tebana' chique

ja remoso ja cani' nrajo' Dios chewe chineban chique, utzil ta neban chique. Queri'nbij chewe como ixix bien ewotak chi c'ojun Epatrón ixix chakaja' chila' chicaj.

* * * * * * * * * *2 Camic wach'alal ni ma tetanba' ta wi'

rbanic ja roración, quixc'asc'oti chi rbanicin ni temaltioxij wi' tre ja Dios ja rbanonchewe. 3 In tebana' orar pa kacuenta ajojchakaja', tec'utuj tre ja Dios chi arja' nujakjun bey chikawach utzc'a chi nkaya' másrbixic ja rtzobal. Ajoj nkajo' nkaya' másrbixic ja k'alasan chic tre ja Cristo ja mak'alasan ta nabey. Rmalari' tok inc'ol aninpa che' camic. 4 Tebana' orar pa ncuentautzc'a chi nincowini nk'alasaj chi utz nak

rbanic ja Cristo como nijawari' ja yatalchwe chi nban.

5Tecojo' ja na'oj xin Dios ja tok nixtzijoncuq'uin ja winak ja ma quiniman ta ja Je-sucristo. Maxta chaka queri' tik'ax jun k'ijchewach pro k'ij k'ij ni tebana' wi' ja rutzil.6 Ja tok nixtzijoni ni ta utz wi' ja tzij nebij,c'o ta rc'amonto chique ja nec'axani. Nita quirwari' neban utzc'a tok c'oli nc'axaxchewe cumal winak xa nak ta chi winakilpro bien ewotak nak nrajo' ja Dios chewechi nebij chique.

* * * * * * * * * *7 Ja c'a tok xtekaji ja kach'alal Tíquico

ewq'uin arja' nbij chewe nak ja nbanonwawe'. Arja' jun chak'laj kach'alal, junwach ajsamajel ja xa jun rbanon ruq'uinja kajaw Jesucristo, jun ajsamajel ja ninuban wi' cumplir ja ntzujuj. 8 Rmalc'ari'tok ntakonel ewq'uin utzc'a chi nero-takij nak ja rebanon utzc'a chakaja' chineryukba' ec'u'x. 9 In ja Onésimo ntakonelchakaja' rachbilanel ja Tíquico. Ja Onésimoarja' ewach aj tinamit, arja' jun chak'lajkach'alal chakaja' ja ni nuban wi' cumplirja ntzujuj. Ja tok xque'ekaj ewq'uin eje'e'nquibij chewe nojel ja majtajnak rbanicwawe'.

10 Ja kach'alal Aristarco arja' wachbilwawe' pa che', arja' nutakel rutzil ewach.Ja kach'alalMarcos ja rch'alal Bernabé arja'nutakel rutzil ewach chakaja'. Cani' nbinchic chewe, ja wi xtekaji ja Marcos ewq'uinkas qui'il rc'ulic tebana'. 11 Ja Jesús jac'o chic jun rubi' Justo ne'xi, arja' nutakelrutzil ewach chakaja'. Jawa' roxi' kach'alalja c'a xenbij kaj chewe ri' eje'e' ninqueto'chipan ja samaj wawe' utzc'a chi nkaya'rbixic ja gobierno xin Dios pro ma ec'o chita ja wach tak aj Israel ja rinquito'on tawawe', xa queyon eje'e', congana quiyuk-ban nuc'u'x. 12 Ja kach'alal Epafras arja'ewach aj tinamit, arja' jun ajsamajel rxinja Cristo in nutakel rutzil ewach chakaja'.Arja' congana nutij ruk'ij chi rbanic orarpan ecuenta, ni nixrnataj wi' pan oración.Queri' nuban utzc'a chi cow nixpe'i utzc'achi nixq'uiyi chi utz in nixwachini chipanja rtzobal Dios utzc'a chi ni ta ja wi' nebanja xa nak ta nrajo' ja Dios chewe chi neban.13 Anin bien wotak in nbij chewe chi jakach'alal Epafras arja' congana jun nimlaj

COLOSENSES 4:14 316 COLOSENSES 4:18lucha ntajini nuban pan ecuenta ixix inpa quicuenta ja rec'o pa Laodicea in paquicuenta chakaja' ja rec'o pa Hierápolis.14 Ja chak'laj kach'alal Lucas ja doctor arja'nutakel rutzil ewach in queri' nuban jakach'alal Demas chakaja'. 15 Teya'a' rutzilquewach ja kach'alal ja rec'o pa Laodiceain queri' ta neban tre ja kach'alal Nin-fas chakaja' in chique ja riglesia ja nque-mol qui' pa rochoch. 16 Jawa' carta jantakel ewq'uin ri' tok xtisiq'uitaj emwalc'ac'ari' netakel chic ruq'uin ja riglesia jac'o pa Laodicea utzc'a chi eje'e' nquisiq'uijchakaja'. In c'o chic jun ja carta ntakonelcuq'uin ja kach'alal ja rec'o pa Laodicea innwajo' chi ixix nesiq'uij chakaja'. 17 In tebijtre ja kach'alal Arquipo: —Catc'asc'oti, ta-bana' cumplir ja samaj ja yatajnak chawepa rubi' ja kajaw Jesucristo, quixche' tre.

18 In camic anin ja rin Pablo ntakel rutzilewach pro jari' anin nintz'ibanel ruq'uinnuk'a'. Maxta temestaj chi anin inbac'onpa cadena wawe' pa che'. Ja rutzil xin Diosxtiq'ueje' ta ewq'uin. Amén.

1 TESALONICENSES 1:1 317 1 TESALONICENSES 2:8

1 TESALONICENSES1 Anin in Pablo e wachbil Silvano

in Timoteo nkatz'ibaj jawa' carta ri' innkatakel ewq'uin wach'alal ja rix iglesiaja rixc'o chipan ja tinamit Tesalónica.Ixix wach'alal xa jun ebanon ruq'uin jakatata' Dios, xa jun ebanon ruq'uin jakajaw Jesucristo. Ja rutzil ja nsipaj ja Dioschake rachbil ja quicotemal xin Dios ja tari'xtecochij más tre ja katata' Dios in tre jakajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *2Wach'alal, ajoj ni nkamaltioxij wi' tre ja

Dios emwal ewanojel rmal ja rebanon in ninixkanataj wi' pan oración. 3 Ja tok nkabanorar ruq'uin ja katata' Dios ni nurkaj wi'chake nojel ja samaj ja rebanon rmal jayukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. Biennurkaj chake nojel ja rutzil ja rebanon rmalja rajoben ri'il xinDios ja c'o pa tak ewanmain bien nurkaj chake chakaja' nojel ja re-coch'on rmal ja congana nixquicoti chiraybexic ja kajaw Jesucristo. 4Wach'alal, jaDios congana nixrajo' in ajoj kotak chi arja'xixcha'owi chi xixoc pa ruk'a'. 5 Ja tok kabijchewe ja utzlaj tzij xin Jesucristo ma ruyontari' tok kabij, ja' Espíritu Santo conganaxucoj rchok'ak', congana samaji pa takewanma. In chakaja' bien xetz'at chi con-gana yukul kac'u'x ruq'uin ja kabij chewe.Ja tok xokq'ueje' checojol bien ewotak chiutzlaj ejemplo kac'ut chewach utzc'a chinewotakij nak rbanic ja utzlaj c'aslemal.6 Ja c'a rixix xec'am ja rejemplo kaxinajoj, xec'am ja rejemplo rxin ja kajaw Jesu-cristo como queri' xeban ixix ja cani' kabanajoj, xixquicoti chi rnimaxic ja rtzobal Diosmasqui congana xetij rpokonal rmal. Katzijchi xixquicoti jari' yatajnak chewe rmalja rEspíritu Santo. 7 Queri' xeban, xixocejemplo chiquewach canojel ja kach'alal jarec'o pa tak tinamit ja c'o pa rcuentaMace-donia in ja c'o pa rcuenta Acaya. 8 Queri'nbij chewe como congana benak pa nim jartzobal Dios emwal. Xekaji pa tak tinamitja c'o pa rcuenta Macedonia in xurkaji patak tinamit ja c'o pa rcuenta Acaya in maruyon tari' pro nojel nat nakaj otakin chiwi' chi congana yukul ec'u'x ruq'uin ja

Dios. Rmalari' tokma rjawaxic chi ta nkabijchique, eje'e' cotak chic. 9 Como eje'e'quimajon rbixic nak rbanic tok xokekajewq'uin chi congana qui'il kac'ulic xeban.In nquibij chakaja' nak xeban tok xeni-maj ja c'aslic Dios ja katzij chi Dios 10 intok xe'eya' can ja cachbal tak winak inrachbal tak nakun in maquixxuque' chicchiquewach in nixquicot chic chi raybexicja k'ij tok xtipi chic jutij ja Ralc'wal Dioschila' chicaj. Arja' Jesús yataj tre rmal jaDios chi c'astaji chiquicojol ja camnaki',arja' nokto'owi chipan ja ryewal Dios japenak chakij.

21 Wach'alal, bien ewotak tok xokq'ueje'

ewq'uinma chaka ta queri' xokq'ueje'e proc'oli rc'amonto chewe 2 como kabij cheweja utzlaj tzij xin Jesucristo ja rtakonto jaDios. Queri' kaban masqui nabey con-gana katij rpokonal chipan ja tinamit Fil-ipos, congana lawulo' ban chake, jari' bienewotak. Pro ja Dios arja' xuya' chake chimaxkaxbej ta ki' chi rbixic ja rtzobal masqui eq'uiy ja xech'a'o chake ja tijonem ja kaya'chewe. 3 Ajoj ma oksachnak ta tre ja ti-jonem ja kaya' chewe nixtac'a xixkatijojrmal ta c'o ta nkajo' chewe nixtac'a xixk-aban ta engañar. 4 Ma queri' ta kaban.Ja Dios arja' utz okrtz'aton in rbanon re-comendar chake chi nkaya' rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo jari' kabase tok nkabij rt-zobal Dios. In ja kagana ajoj utz ta nc'axaxirmal ja Dios nojel ja nkabij masqui ja winakmta quigana ruq'uin como jaDios arja' bienrotak ja c'o pa tak kanma ja rok winak ja wiutz owi ma utz ta. 5 Como ixix bien ewotakchi ajoj ma xkabij ta buen tak tzij chewexa rmal c'o ta nkajo' chewe. Ajoj majunnak ta kach'ob ta kawawaj ta chewach rmalc'o ta nkach'ec ta chewe. Nojel ari' Diosbien rotak. 6 Ajoj tok xokq'ueje' checojolma xkacanoj ta chi neya' kak'ij nixtac'acumal chi ta jule' winak. Ma ja tari' kajo' tachewe masqui yatal chake chi neya' kak'ijcomo ajoj okocnak apóstol rxin ja Cristo,arja' takyon kaxin. 7 Pro ja kaban, maxkaya' ta kak'ij, lok' xixkana' cani' nubanjun te'ej lok' neruna' ja tak ral. 8 Conganaxel kac'u'x chewij, kabij chewe ja utzlajtzij xin Jesucristo ja rtakonto ja Dios in ma

1 TESALONICENSES 2:9 318 1 TESALONICENSES 3:7ruyon tari' pro kaya' ki' pa camíc emwalchi nokcamsaxi. Queri' kaban como con-gana nixkajo'. 9Wach'alal, bien ewotak chicongana samaj kaban chakaja' ja katzukbejki'. Xoksamaji chi pa k'ij chi chak'a' chewi'tok majun nak ta kaya' ta chi ekul tre janc'atzin chake ja tok kabij chewe ja utzlajtzij xin Jesucristo ja rtakonto ja Dios.

10 Ja tok xokq'ueje' checojol wach'alalni utz wi' ja kac'aslemal cani' nrajo' jaDios chake, ni majun nak ta itzel ta kaban.Jari' bien ewotak in Dios rotak chakaja'.11 Bien ewotak chakaja' chi xixkapaxbajchejujunal in kayukba' ec'u'x cani' nubanjun tatixel nerpaxbaj ja tak ralc'wal. 12 Inchakaja' kabij chewe chi ni neban wi' jacani' nrajo' ja Dios chewe chi neban comoix rxin chic ja Dios, arja' ni nixrsiq'uij wi'chi nixq'ueje' na chipan ja gobierno xinDios pa gloria.

13 Ajoj ni nkamaltioxij wi' tre ja Dioscomo ixix tok kabij ja rtzobal Dios chewebien xeya' ewxquin tre, xenimaj chi rxinDios in ma quixin winak ta. Dios nucojja rtzobal in camic nsamaji ja rtzobal patak ewanma ja yukul ec'u'x ruq'uin ja Je-sucristo. 14 Como ixix wach'alal xetij jarpokonal ja ban chewe cumal ja re ewachaj tinamit. Queri' queban chakaja' jakach'alal ja rec'o pa tak tinamit ja c'o parcuenta Judea ja yukul quec'u'x ruq'uin jaJesucristo, eje'e' quetij ja rpokonal ja banchique cumal ja cach tak aj Israel. 15 Niquirwari' quibanon ja raj Israel. Ja xebanopokon chique ja kach'alal eje'e' xec'utunrcamic ja kajaw Jesucristo. In chakaja' eaj Israel ja xecamsan quixin ja rojer takprofeta ja cach aj tinamit. In camic ewach aj Israel chakaja' ja xelasanto kaxin.Ja Dios arja' ma utz ta nutz'at ja nque-ban. Eje'e' congana e quic'ulel canojelal jawinak. 16 Cajo' ta xokquek'il chi matikabijja rtzobal Dios chique ja winak ja ma eaj Israel ta, maticajo' chi netotaji. Queri'nqueban, xa jani' benak pa nim ja quilquemac in xa jani' penak ryewal ja Dioschiquij.

* * * * * * * * * *17 Wach'alal, ajoj oklasanto jun tiempo

checojol in congana kagana nokbe chicjutij ewq'uin. Camic masqui matutz'atri' kawach ewq'uin pro ni nixkanataj wi'.

18Ajoj kach'obon chi nokbe ewq'uin in aninq'uiylaj mul nch'obon chi queri' nkabanpro ja Satanás arja' xa nuyoj ja kaviaje.19Wach'alal, ni katzij wi' chi nkajo' nutz'atri' kawach ewq'uin como ixix conganaq'uiy ec'amonto chake. ¿Nak c'a tre tokkotak chi c'o jun rtojbalil nyataj na chake?¿Nak tre tok kotak chi nokquicot na innya' na kak'ij? Jari' kotak como ixix tokxtipi chic jutij ja kajaw Jesucristo nixocna chwach in emwal ixix tok xtiban queri'chake. 20 Ni katzij wi' wach'alal congananokquicot emwal, ixix ixocnak ix ya'balkak'ij.

31-2 Ja c'a rajoj ma xcoch'taj chi ta

kumal ja mchita ewach katz'aton nakebanon rmalari' ja tok kachomij chikatakel ewq'uin ja kach'alal Timoteo in ajojxokq'ueje' can pan Atenas. Ja kach'alalTimoteo arja' ajsamajel rxin Dios, arja'kachbil chi rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristoin katakel ewq'uin chi xixertijoj xeryukba'can ec'u'x utzc'a chi nyuke' ec'u'x chijutijruq'uin ja Jesucristo. 3 Queri' kaban utzc'achi majun nak ta chewe ncapuj ta ruc'u'xrmal ja rpokonal ja remajon rtijic. Comoixix ewotak chi ni rjawaxic wi' chi nkatijna ja rpokonal. 4 Ja tok xokq'ueje' checojolkabij chewe chi nkatij na ja rpokonal inqueri' bantaji camic jari' bien ewotak.5 Rmalari' ja tok ma xcoch'taj chi ta mwalja mchita ewach ntz'aton nak ebanon inxintakel ja Timoteo ewq'uin chi nwotakijnak rbanon ja yukulbal ec'u'x ruq'uin jaJesucristo. Queri' xinban como chaka jalaltok nixrtakchi'ij ja diablo chipan ja ritzelalin ja wi queri' neban jari' xa mta noc wi' jasamaj kabanon checojol.

6 Pro ja camic melojto ja Timoteoewq'uin in congana utzlaj tak tzij jarc'amonto chake, xurbij chake chi niyukul wi' ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo inxurbij chake chakaja' chi c'oli ja rajobenri'il xin Dios pa tak ec'aslemal. Arja'xurbij chake chi ixix ni nokenataj wi' innokewajo' in congana egana nutz'at ri'kawach ewq'uin. In queri' chake ajojchakaja' congana kagana nkatz'at ewach.7 Rmalari' wach'alal ja tok kac'axaj nak jarebanon chi ni yukul wi' ec'u'x ruq'uin ja

1 TESALONICENSES 3:8 319 1 TESALONICENSES 4:16Jesucristo congana yukyu' kac'u'x rmal.Nokquicot emwal masqui okc'o chipan jarc'ayewalmasqui okc'o chipan ja rpokonal.8 Congana nokquicot emwal in más china qui'il ja kac'aslemal camic como kotakchic chi ni yukul wi' ec'u'x ruq'uin jaJesucristo. 9 Ja Dios arja' bien rotak chicongana nokquicot emwal in rmalari' tokma jani' chi ta nokcowini nkamaltioxij tre.10 Congana kabanon oración chi pa k'ij chichak'a', nkac'utuj tre ja Dios chi nutz'at ri'kawach ewq'uin in nkac'utuj tre chakaja'chi nixkatijoj na más utzc'a chi nq'uiy másja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo.

11 Ja nkajo' ajoj, ja katata' Dios in ja kajawJesucristo eje'e' ta neto'o kaxin utzc'a chinokcowini nokbe ewq'uin. 12 In nkajo'chakaja' chi ja kajaw Jesucristo nuya' tachewe chi neban ja cani' kabanon ajojcomo ajoj nixkajo' in queri' ta neban ixixchakaja', ni ta newajo' wi' ewi' in ne'ewajo'ta canojelal ja winak chakaja'. 13 Queri'nkajo' chewe utzc'a ja kajaw Jesús nuya'ta chewe chi ni matiq'uis wi' ja yukulbalec'u'x ruq'uin utzc'a chakaja' tok xtipi chicjutij ja kajaw Jesucristo e rachbil canojel jare rxin tokoc'ari' nixoc chwach ja katata'Dios in ni majun nak ta ja rewil nbixi proni ch'ajch'oj ja rewanma tri'.

41Wach'alal, ixix ewotak chic nak rbanic

ja utzlaj c'aslemal ja cani' nrajo' ja Dioschake chi nkuc'aj, ajoj kabin chic ari' chewein camic queri' chic ja rec'aslemal. Camicwach'alal, pa rubi' ja kajaw Jesucristo con-gana nkaban recomendar chewe chi máschi ta na neban ja cani' emajon rbanic.

2 Como ixix bien ewotak ja paxbanemja kaya' can chewe ja bin can chake rmalja kajaw Jesús. 3 Ja nrajo' ja Dios chewechi neya' ewi' pa ruk'a' xajutij utzc'a chiarja' nixruc'aj chipan ja utzlaj c'aslemal.Quewa' nrajo' ja Dios chewe ri', ni majunachi xtoc ta ruq'uin jun ixok ja wi marxjayil ta in ni majun ixok xtuya' ta lugartre jun achi chi xtoc ta ruq'uin ja wi marchajil ta. 4-5 In chakaja' ja rix achi'i' kasbien tech'obo' na ja neban tok ne'ec'am jarewixjayilal, maxta teban chique ja cani'nqueban ja winak ja ma cotak ta rwach jaDios. Tebana' chique ja cani' nrajo' ja Dios

chewe chi neban, lok' ta ne'ena'. 6 Trewa'ja xintz'ibaj chewe ri' maxta teban itzel trejun kach'alal, maxta teban engañar comoja nebano queri' ni c'o wi' rtojbalil nya'chique rmal ja Dios. Jari' kabin chic chewe.7 Como ja Dios arja' okrcha'on chi nkabanja rutzil, ma itzel tak na'oj ta nrajo' chakechi nkaban. 8 Rmalc'ari' tok nbij chewe,ja wi c'o jun matinimaj jawa' ja tijonem jaxintz'ibaj ri' ma winak ta ja maquernimaj,Dios ja matinimaj como ja Dios arja' yoyonchake ja santilaj Espíritu rxin utzc'a chija' Espíritu Santo nuc'an kaxin chipan junsantilaj c'aslemal.

9 Camic wach'alal, ja tre ja newajo' ewi'jari' ma rjawaxic chi ta nbij chewe comoDios rk'alasan chic chewach nak rbanic chinewajo' ewi'. 10 In cani' rk'alasan chewachjari' nixtajini emajon rbanic, ne'ewajo'canojelal ja kach'alal ja rec'o pa tak tinamitja rixc'o pa rcuenta Macedonia. Wach'alal,congana nkaban recomendar chewe chi nita quirwari' neban ja cani' emajon rbanic,xtibe ta más pa nim ja rajoben ri'il xin Dioschecojol. 11 In tebana' procurar ma tebanta síc' ch'a'oj, tetija' ek'ij tre ja samaj jarewxin ixix, ma tecoj ta ewi' chipan je'eja mta ek'a' tre, quixsamaji ruq'uin ek'a'cani' kabin chewe, maxta quixsak'orini.12 Quirtari' neban utzc'a chi nixban re-spetar cumal ja winak ja ma e kach'alal tautzc'a chakaja' chi c'oli nojelal ewq'uin janc'atzin chewe.

* * * * * * * * * *13 Wach'alal, ja nkajo' chewe chi

newotakij nak xtiban na chique ja kach'alalja necami. Queri' nkajo' chewe utzc'a jatok c'oli necam chewe ma quixbison ta jacani' nqueban ja winak ja ma cotak ta chinec'astaj na ja camnaki'. 14 Cani' kanimanchi cami ja Jesús in c'astaji queri' c'akaniman chique chakaja' ja yukul quec'u'xruq'uin ja Jesús ja re camnak chic, cani'waram quibanon in Dios nuya' na chiquechi nerachbilajto ja Jesús ja tok xtipi chicjutij.

15 Ja xtikabij chewe ri' kajaw Jesu-cristo nbini quewari', ja c'a ec'as nachake ja tok xtipeti ja kajaw Jesucristoma eje'e' ta nenabeyaj chiquewach ja re-warnak chwach ja Dios chi rc'ulic ja Je-sucristo. 16 Como ja kajaw Jesucristo

1 TESALONICENSES 4:17 320 1 TESALONICENSES 5:25

arja' nkajto na chila' chicaj in nc'axaxi jarukul chi nokruban mandar kanojelal innc'axax rukul chakaja' jun ángel ja nimruk'ij in nc'axaxi chakaja' ja trompeta xinDios. C'ac'ari' ja kach'alal ja recamnaki'eje'e' nec'astaji nabey. 17 C'ac'ari' ja c'aec'as na chake junan nec'amarel chicaj pasutz' cuq'uin chi rc'ulic ja kajaw Jesucristo.Queri' nkaban, nokq'ueje' chijutij ruq'uin.18 Ja c'awa' xintz'ibaj ri' teyukbabej ec'u'xchejujunal.

51 Pro ¿nak tiempo npeti ja kajaw Je-

sucristo in nak k'ij? Jari' kach'alal marjawaxic ta ntz'ibaj chewe 2 como ixix bienewotak ja rpetbal ja kajaw Jesucristo chakajalal tok xtipeti, ni majun otakyon cani'nuban jun alak'om chaka jalal tok nbenerbana' alak' chak'a', ni majun otakyon.3 Ja tok xajalal maja'n tipeti ja Jesucristoja winak xtiquibij: —Congana qui'il jatiempo okc'o wi' ri', ni majun rc'ayewal,xqueche'e, pro chaka jalal tok nkajto juiciochiquij cani' tre jun ixok chaka jalal toknmajtaj rmal ja rti'obal jun ti ral tok xajalalmaja'n tiq'ueje'e. Queri' xtibantaj chique,ni majun nuto' ri' chique. 4 Pro ma queri'ta chewe ixix wach'alal como ixix ma pak'ekumal ta ixc'o wi', mta moda c'a ja'ta xtena' ja tok xtipeti ja kajaw Jesucristocani' tre jun alak'om majun otakyon toknekaji. 5 Como ja sakil jari' c'ayon ewxinewanojelal, ewayben ja k'ij tok xtipeti ja Je-sucristo, ma k'ekumal chi ta c'ayon kaxin.6Rmalc'ari' nbij chewe, maxta tikaban ajojja cani' nqueban ja winak ja ma cayben taja k'ij tok xtipeti ja Jesucristo cani' waramquibanon pro koc'asc'oti, bien kach'obo'nojel ja nkaban. 7 Ja chak'a' newari jawinakin ja chak'a' nek'abari ja winak chakaja'.8Pro ja rajoj ja sakil c'ayonkaxin in rmalari'tok nbij chewe, bien kach'obo' nojel jankaban. Congana tiyuke' kac'u'x ruq'uinja Jesucristo in nkajo' ki' jari' nkatobejki' cani' nuban jun soldado c'oli nuya'chwaruc'u'x ja ntobej ri'. In koquicoti chiraybexic ja katotajic jari' chakaja' nkato-bej ki' cani' nuban jun soldado c'oli nu-coj pa rwi' ja ntobej rwi'. 9 Como jaDios arja' okrcha'on utzc'a chi nkawil jatotajem ja rc'amonto ja kajaw Jesucristo,

ma xuch'ob ta ja Dios chakij chi nokruya'pa rc'ayewal. 10 Arja' Jesucristo cam pakacuenta utzc'a wi okc'asli owi ma okc'asta xarwari' nokeq'ueje' na ruq'uin chiju-tij. 11 Rmalc'ari' tok nbij chewe, teyukba'ec'u'x in teto'o' ewi' utzc'a chi nq'uiy másja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo jacani' emajon rbanic.

* * * * * * * * * *12Wach'alal, congana nkaban recomen-

dar chewe chi ne'eban ta respetar ja ne-samaj checojol in pa rubi' ja kajaw Jesu-cristo eje'e' ec'ayon ewxin in nixquipaxbajchakaja'. 13 Lok' ta ne'ena' in congana tane'ewajo' rmal ja samaj nqueban. Xta junneban, maxta teban síc' ch'a'oj.

14 In chakaja' nkaban chic recomen-dar chewe wach'alal, tech'a'a' chique janquipokonaj nquetzuk qui' jamaquesamajiin teyukba' quec'u'x ja capujnak quec'u'xin que'eto'o' ja maja'n quecowir chipanja rtzobal Dios in tiq'ueje'e ja repacienciacuq'uin canojelal.

15 Tebana' cuenta ewi', maxta teya' rjilrc'axel ja tok c'ol itzel nban chewe. Janeban, ni tec'utu' wi' ja rewutzil, utz tanetz'at ewi' in chakaja' tec'utu' ja rewutzilchiquewach canojel ja winak.

16 Quixquicoti nojel tiempo in 17majutijtetanba' ja roración in 18 temaltioxij tre jaDios xa nak ta ja nbantaji como jari' nrajo'chewe chi neban ja yukul ec'u'x ruq'uin jaCristo Jesús.

19 Ma tek'il ta ja samaj ja nuban jarEspíritu Santo checojol. 20 Maxta itzeltec'waxaj ja mensaje ja nya'i cumal jare'uc'an rmal ja Dios. 21 Tec'waxaj chi utznojel ja nbixi ja wi utz owi ma utz ta, jac'a wi utz tenimaj. 22 Teya'a' can nojelal jaritzelal.

23 Ja Dios arja' Yo'l quicotemal in jangana anin ni ta chijutij nixrch'ach'ojirsajutzc'a ni majun nak ta itzel ta xtiq'ueje'ta pa tak ewanma. In chakaja' nwajo'chi arja' nuban ta cuenta ja rewanma innuban ta cuenta ja recuerpo utzc'a chi nimajun nixchapbexi ja tok xtipi chic jutijja kajaw Jesucristo. 24 Arja' Dios ixrsiq'uinchi nixq'ueje' pa ruk'a', arja' ni nuban wi'cumplir ja ntzujuj.

* * * * * * * * * *25Wach'alal, tebana' orar pa kacuenta.

1 TESALONICENSES 5:26 321 1 TESALONICENSES 5:2826 Teya'a' rutzil quewach ja kach'alal

canojelal pro ruq'uin ta ja rajoben ri'il xinDios.

27 Pa rubi' ja kajaw Dios nbij chewe,tesiq'uij jawa' carta ri' chiquewach jakach'alal canojelal ja re xin Dios.

28 Wach'alal, kas ta xtiq'ueje'e ja rutzilrxin ja kajaw Jesucristo ewq'uin. Amén.

2 TESALONICENSES 1:1 322 2 TESALONICENSES 2:7

2 TESALONICENSES1 Anin in Pablo e wachbil Silvano

in Timoteo nkatz'ibaj jawa' carta ri' innkatakel ewq'uin wach'alal ja rix iglesiaja rixc'o chipan ja tinamit Tesalónica.Ixix wach'alal xa jun ebanon ruq'uin jakatata' Dios, xa jun ebanon ruq'uin jakajaw Jesucristo. 2 Ja rutzil ja nsipaj ja Dioschake rachbil ja quicotemal xin Dios ja tari'xtecochij más tre ja katata' Dios in tre jakajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *3Wach'alal, congana rjawaxic chake chi

ni nkamaltioxij wi' tre ja Dios emwal rmalja rebanon. Ni yatal wi' chewij chi nka-ban queri' chewe como ja yukulbal ec'u'xcongana rmajon q'uiyem in más chi nanewajo' ewi' chakaja'. 4 Rmalc'ari' tokconganankaya' ek'ij ja tok nokbe cuq'uin jakach'alal pa tak iglesia como ixix conganaecoch'on ja rpokonal ja remajon rtijic in niyukul wi' ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. 5 Jatok necoch' ja rpokonal ja npi chewij rmalja rtzobal Dios tri' c'a nkatz'at wi' chi ni utzwi' ja k'etoj tzij ja nuban ja Dios pa kawi'chi nimlaj kanojelal. Como ja Dios rmalja necoch' ja rpokonal chewi' tok xtibijna chewe chi yatal chewe chi nixq'ueje'chijutij chipan ja gobierno rxin.

6 In chakaja' nerila' na jun k'ij ja tok Diosnuk'et na tzij chiquij ja winak ja nebanopokon chewe in arja' nuya' na rjil rc'axelchique 7 in nuya' na chewe chi mchitarpokonal netij in queri' chake ajoj chakaja'.Queri' xtibantaji ja tok xtipi chic jutij jakajaw Jesús, arja' pa rxak k'ak' c'oto wi'e rachbil ja ángel rxin ja congana qui-chok'ak'. 8Arja' nurya'a' rjil rc'axel chiqueja winak ja ma xcajo' ta cotakij rwach jaDios in ma xquinimaj ta ja utzlaj tzij rxinja kajaw Jesucristo. 9 Eje'e' ri' nquetij napokon ja tok xtipeti ja kajaw Jesucristoin netzaki chijutij chipan ja rpokonal inni matiquetz'at chi wi' rwach ja kajawJesús. Maquecowini neq'ueje' chwach jaJesucristo, c'a c'a nat nebe wi' rmal ja másk'axnak chi na rchok'ak' ja Jesús tri' incongananch'a'ani chakaja'. 10 Ja tok xtipetija kajaw Jesucristo congana nya' ruk'ij,

congana qui'il in congana nc'asc'o'i ntz'atirmal ja rutzil ja rya'on pa tak kanma jarok tinamit rxin, kanojelal ja yukul kac'u'xruq'uin. In ixix yukul chic ec'u'x ruq'uincomo xenimaj ja kabij ajoj chewe.

11 Rmalc'ari' tok ni nkaban wi' orar panecuenta, ja nkajo' chewe chi ja katata' Diosutz nixrutz'at in nquicot chewij como ixr-siq'uin, ixc'o pa ruk'a'. In nkajo' chakaja'chi Dios nuya' chewe chi neban cumplirnojel ja rutzil ja remajon rch'obic in nuya'chewe chakaja' chi neq'uis nojel ja samajja remajon rbanic rmal ja yukul ec'u'xruq'uin ja Jesucristo. 12 Queri' nkajo'utzc'a chi nya' ruk'ij ja kajaw Jesucristormal ja rec'aslemal utzc'a chakaja' chi nya'ek'ij rmal ja yukul ec'u'x ruq'uin. Jari'rc'amonto ja rutzil rxin ja katata' Dios inrxin chakaja' ja kajaw Jesucristo.

21 Camic wach'alal ja nkajo' chewe, bien

tech'obo' ja xtintz'ibaj chewe ri' tre jarpetbal ja kajaw Jesucristo ja tok xtikamolki' ruq'uin. 2 Maxta teq'uex maxta ti-sach ena'oj rmal jule' tzij ja nec'waxaj chixurwila' ja tiempo chi npeti ja kajaw Je-sucristo. Masqui c'o jun nbij chewe: —Dios rk'alasan chinwach chi xurwila' jatiempo, wi ne'e, pro ma tenimaj ta. Owic'o jun mensaje nec'waxaj chi xurwila' jatiempo owi nekaj jun carta ewq'uin cani'ajoj okbanyon in nbij chi xurwila' ja tiempopro ni ma tenimaj ta wi'. 3 Ni majunnak ta xquixbanbex ta engañar. Como jatok maja'n terila' ja tiempo c'oli rjawaxicnbantaj na nabey. E q'uiy ja winak nqueya'can na ja Dios tokoc'ari' nwinakari ja rachija ruc'an rmal ja ritzelal ja ni yatal wi' trechi nutij na pokon chipan ja juicio. 4 Arja'ntzelaj na ja Dios in ntzelaj nojel rwachja religión chakaja' in congana nuya' kajruk'ij ruyon. Arja' ntz'abe' na chipan janimlaj templo xin Dios in nucoj ri' cani'Dios.

5Nojel ari' xinbij chewe ja tok xinq'ueje'checojol ¿la matinataj c'a emwal? 6 Jarachi ja ruc'an rmal ja ritzelal bien ewotaknak ja matiyo' lugar tre chi npeti chanim,chomin chic ja tiempo, c'a tokori' npeti.7 Ja ritzelal ni najin wi' camic, xa ruyon jaDios otakyon nak rbanic. Pro c'o jun nk'etochwach ja ritzelal in niquirwari' nuban

2 TESALONICENSES 2:8 323 2 TESALONICENSES 3:15pro nerila' na jun tiempo tok matuk'etchic chwach, 8 c'a tokoc'ari' xtiya' lugartre ja rachi ja ruc'an rmal ja ritzelal chinpeti. C'ac'ari' tok xtipeti ja kajaw Je-sucristo congana nim ruk'ij in nch'a'ani.Arja' nkajsaj rchok'ak' ja rachi in ja rt-zobal ncamsbej. 9 Ja tok xtipeti ja rachiSatanás c'ayon rxin, congana k'axnak china rchok'ak' in conganamilagro nerbanbejengañar ja winak. 10Nojel rwach ja ritzelalnerbanbej engañar ja winak ja nebe chipanja juicio. Queri' nqueban como maticajo'nquinimaj ja utzlaj tzij xin Jesucristo chinetotaji. 11 Rmalc'ari' ja Dios nuya' lugarchique chi neban engañar in nquinimaj jama katzij ta. 12 Rmalc'ari' tok nbe ja juiciochiquij canojel ja winak ja matiquinimaj jautzlaj tzij xin Jesucristo como eje'e' xa nelquec'u'x trij ja banoj itzelal.

* * * * * * * * * *13 Pro ixix wach'alal congana nixrajo' ja

kajaw Jesucristo in congana rjawaxic chi ninkamaltioxij wi' tre ja Dios emwal rmal jarebanon como ja tokmaja'n titz'ucarsaxi jarwach'ulew Dios xixrucha'to chi nixtotaji.Xixch'ach'ojirsaxi rmal ja rEspíritu Santo,xenimaj ja utzlaj tzij xin Jesucristo jari'nixtobexi. 14 Queri' rchomin ja Dios ojerin rmalc'ari' tok xixrsiq'uij chi xewil jatotajem ja tok kabij chewe ja utzlaj tzijxin Jesucristo. Queri' xuban ja Dios utzc'acani' nban tre ja kajaw Jesucristo nya' ruk'ijqueri' c'a xtiban chewe ixix chakaja'.

15 Rmalc'ari' wach'alal ma ticapuj taec'u'x in ma temestaj ta ja tijonem ja kaya'chewe ja tok xokq'ueje' checojol in chakaja'tok katak carta ewq'uin. 16-17 Ja katata'Dios congana nokrajo' in rmal ja rutzilchijutij xyukba' kac'u'x in xuya' chake chinokquicoti nkaybej más ja rutzil. Ja nganaanin ja kajaw Jesucristo in ja katata' Diosnquiyukba' ta ec'u'x in nqueya' ta ewa-chok'ak' chipan ja utzlaj tzij ja remajonrbixic in tre nojel ja rutzil ja remajonrbanic.

31 Camic wach'alal tebana' orar pa

kacuenta utzc'a ja rtzobal ja kajawDios nbechanim nat nakaj in nya' ruk'ij chakaja'cani' xeban ixix tre. 2 In tec'utuj tre jaDios chi arja' nokruto' pa quek'a' ja ritzel

tak achi'i' ja xa itzelal c'ayon quixin comoma canojel ta yukul quec'u'x ruq'uin jaJesucristo. 3 Pro ja kajaw Jesucristo arja'ni nuban wi' cumplir ja ntzujuj, arja'ncowirsaj ec'u'x chipan ja rtzobal Diosin nixrchajij chipan nojelal ja ritzelal janpi chewij. 4 Ajoj yukul kac'u'x ruq'uin jakajaw Jesucristo, arja' rya'on chake chi c'okaconfianza ewq'uin chakaja'. Rmalc'ari'tok kotak chi ixix eniman ja tijonemja kaya' chewe in kotak chakaja' chi nimateya' can wi'. 5 Ja kajaw Jesucristoxtuya' ta chewe chi nch'obtaj más emwalnak rbanic ja rajoben ri'il xin Dios in xtuya'ta chewe chakaja' chi necoch' nojel cani'xuban ja Cristo.

* * * * * * * * * *6 Camic wach'alal pa rubi' ja kajaw Jesu-

cristo nkabij chewe, ja wi c'o jun kach'alalja matirajo' nutzuk ri' tebana' tre chakanq'ueje' chic checojol como ma queri' ta japaxbanem kaya' chewe. 7 Ixix bien ewotakchi rjawaxic chi nec'am ja rejemplo jakaya' can chewach comoajoj tok xokq'ueje'ewq'uin xoksamaji. 8 Nojel ja xeya' chakeja katij jari' katoj chewe. Congana xok-samaji chi pa k'ij chi chak'a' chewi' nimajunnak ta kaya' ta chi ekul ja nkatzukbejki'. 9Masqui ajoj yatal chake chi nkac'utujchewe ja noketobej pro ma queri' ta ka-ban. Ja kaban, xoksamaji utzc'a chi queri'neban ixix nec'am ja rejemplo. 10 Comoja tok xokq'ueje' ewq'uin kabij chewe: —Jamatirajo' nsamaji matiwa' c'ari', xokche'e.11 Como kac'axaj chi ec'o jujun cheweja xa nesak'orini, maticajo' nesamaji, xanquemin qui' cuq'uin winak pa tak jay tokc'oli nbantaji. 12 Ja nebano queri', pa rubi'ja kajaw Jesucristo nkabij chique in con-gana nkaban recomendar chique chi ne-samaji nquetzuk qui', maquita síc' ch'a'ojxtiqueban.

13 Ja c'a rixix wach'alal ma quixcos ta chirbanic ja rutzil. 14 Ja wi c'o jun jamatinimajja kabij chipan ja carta ri' teya'a' cuentatre, tebana' tre chaka nq'ueje' chic checojolutzc'a chi nq'uixi. 15 Pro ma teban ta trecani' ec'ulel, ja nrajo' tepaxbaj como arja'kach'alal.

* * * * * * * * * *

2 TESALONICENSES 3:16 324 2 TESALONICENSES 3:1816 Ja kajaw Jesucristo arja' nyowi ja

quicotemal, arja' xtuya' ta chewe jaquicotemal nojel tiempo xa nak ta npichewij, xtiq'ueje' ta ewq'uin ewanojelal.

17 Ja rutzil ewach nya' chewe ri' aninja rin Pablo nintz'ibani in nban firmarchakaja' jari' eseguro chi anin xintako'elewq'uin. Niquirwari' nbanon je'e tre jancarta, quewa' rtz'ibaxic nbanon je'e trenojel cani' ja wari'. 18 Wach'alal, kas taxtiq'ueje'e ja rutzil rxin ja kajaw Jesucristoewq'uin ewanojel. Amén.

I TIMOTEO 1:1 325 I TIMOTEO 1:17

1 TIMOTEO1 Anin in Pablo ntz'ibajel chawe ja carta

ri' Timoteo. Anin in apóstol rxin ja Je-sucristo. Jari' nsamaj ya'on chwe rmalja Dios ja To'onel kaxin in rmal ja kajawJesucristo chakaja', arja' ryukulbal kac'u'x.2 Ja c'a ratat Timoteo at nc'ajol chwachDios. Ja rutzil ja nsipaj ja Dios chake rachbilja quicotemal xinDios ja tari' xtacochijmástre ja katata' Dios in tre ja kajaw Jesucristo.Eje'e' ta xtiquipokonaj awach.

* * * * * * * * * *3 Atat awotak ja xinbij can chawe ja tok

xinpeti wawe' pa Macedonia. Ja xinbij canchawe chi ec'o jujun ja tijonem nqueya' majunan ta ruq'uin ja cani' nkaya' ajoj in xin-bij can chic chawe chakaja' chi natq'ueje'can pa Efeso chi nach'a' chique utzc'a chima tiqueya' ta más. 4 In chakaja' xinbij canchawe chi nabij chique chi ma tiqueya' taruk'ij jule' historia in ojer tak tzij quixin jakati't kamama', jule' historia ja mta q'uisictrij ja xa winak ewinakarsyon. Nojel ari'mta noc wi'. In mta rc'amonto chake treja más na nkanimaj ja nrajo' Dios chake chinkaban in nixtac'a tre ta chakaja' ja nq'uiyija yukulbal kac'u'x ruq'uin.

5 Ja xintz'ibaj chawe ri' ja ngana aninchi canojel ja kach'alal ncajo' ta qui'. Inja nrajo' chi nawajo' awi' quewari', c'o junutzlaj anma awc'an, ni majun nak ta nti'onpan awanma in ni katzij wi' chi c'o yukulbalac'u'x ruq'uin ja Dios. 6 Pro ec'o jujun jaqueya' can ja nawajo' awi' in xesach rmaljule' tzij ja mta noc wi'. 7 Congana nelquec'u'x trij chi ncajo' nequitijoj ja winaktre ja ley xin Dios ja tz'ibtal can rmalja Moisés. Eje'e' ri' netzijoni pro xa macotak ta ja nquibij in nixtac'a ch'obtajnakta cumal chakaja' ja tijonem ja nqueya'chique ja winak.

8 Bien kotak chi ni utz wi' ja ley pro wiutz rcojic nkaban. 9 Pro kotak chakaja' chija ley maqueruchap ja winak ja mta quil. Janeruchap ja ley cani' chique jawinak jamtaquigana ruq'uin ja ley in matiquinimaj, incani' chique ja matiquixbej qui' chwachja Dios ja xa más na il mac nqueban, inchique chakaja' ja winak ja mta Dios pa tak

canma in mta quigana ruq'uin ja rsamajin chique ja nequicamsaj quitata' quete'in chique canojelal ja camsanela', 10 inchique achi'i' ja nemacun cuq'uin ixoki',in chique achi'i' ja nemacun cuq'uin cachtak achi'i', in chique ja nequechap winakchi nequilak'aj, in chique ja nebanowi jolontak tzij in chique canojel ja tz'akol tak tzij.In canojel ja winak ja xa itzel nquetz'at jautzlaj tijonem xin Dios eje'e' nechap rmalja ley chakaja'. 11 Jawa' utzlaj tijonem xajunan ruq'uin ja utzlaj tzij xin Jesucristoin Dios xuya' chwe ja nsamaj chi nenya'a'rbixic ja utzlaj tzij. Ja utzlaj tzij ja' nc'utuchikawach nak rbanic ja Dios chi arja' con-gana utz in kas nim ruk'ij. Ja Dios ruq'uinarja' winakarnakto wi' ja quicotemal.

* * * * * * * * * *12 Ja kajaw Cristo Jesús xuya' chwe ja

wachok'ak' chi nban ja rsamaj, congananmaltioxij tre como arja' c'o rconfianzawq'uin in xuya' chwe chi xinoc ajsamajelrxin. 13 Queri' xuban chwe masqui aninnabey xa itzel xintzijon tre, xinban pokonchique ja xeniman rxin in xintz'uj. Proja Dios arja' xpokonaj nwach como aninma wotak ta ja xinban como jari' tiempoma nniman ta ja Jesucristo. 14 In ja kajawJesucristo congana xinrajo' masqui in aj'ilin ajmac in xuya' chwe chi yuke' nuc'u'xruq'uin in xwinakarsaj ja rajoben ri'il xinDios pa nc'aslemal como jari' nyataj chaweja tok nojel ac'u'x nanimaj ja Cristo Jesús.

15 Ja Cristo Jesús arja' pi wawe'chwach'ulew chi kato'ic ja rok aj'il ja rokajmaqui'. Jari' tzij ni katzij wi' in yatalchique canojelal ja winak chi nquinimaj. Inanin más na nim ja wil numac chiquewachcanojelal. 16 Pro ja Jesucristo arja' conganaxpokonaj nwach masqui in nimlaj aj'ilin ajmac chiquewach canojelal ja winak.Arja' xucuy ja wil numac in jari' xc'utbejchiquewach ja winak chi c'o rpaciencia chinerucuy ja raj'il ja rajmaqui'. Queri' xuban,xucuy ja wil numac jari' xc'utbej chi ninerucuy wi' ja jule' chic nak xquenimanrxin ja nquewil na ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij. 17 Rmalari' tok nbij chewe,ni ta nkaban wi' respetar ja Dios in ni tankaya' wi' ruk'ij camic, chwak in chijutij.Ja Dios arja' nimlaj Rey chijutij, mta camíctrij, matitz'attaji, ruyon arja' Dios mchita

I TIMOTEO 1:18 326 I TIMOTEO 3:5jun queri' ta, mchita jun nk'i'owi ja rna'oj.Amén.

18Timoteo, atat at cani' nc'ajol, congananban recomendar chawe chi queri' nabanja cani' nuban jun utzlaj soldado, ma tica-puj ta ac'u'x chipan ja rsamaj Dios. Tiyuke'ac'u'x ruq'uin ja Jesucristo, ni taya'a' wi'cuenta tre ja tok ntzijoni ja Dios panawanma. Cani' binto chawe ojer cumal jakach'alal chi natoc jun ajsamajel rxin Dios.Ja quibij eje'e' Dios biyon chique. Ja c'a ri'ni turkaj wi' chawe, ma ticapuj ta ac'u'x.19Como ec'o jujun jamatiqueya' cuenta treja tok ntzijoni ja Dios pa tak canma, eje'e'ri' xa q'uisnak chic ja yukulbal quec'u'xruq'uin ja Jesucristo. 20 Queri' queban jaHimeneo rachbil Alejandro rmalc'ari' tokxenujach pa ruk'a' ja Satanás chi nquetijja rpokonal. Queri' xinban utzc'a chi maitzel chi ta netzijon tre ja utzlaj tijonem jarc'amonto ja rtzobal Dios.

21 Ja más rjawaxic chi nkaban wach'alal

in congana nban recomendar chewe, ka-bana' orar pa quicuenta canojel ja winakin kamaltioxij tre ja Dios cumal. 2 Kabana'orar pa quicuenta rey in pa quicuentachakaja' ja jule' chic k'etol tak tzij utzc'autz kuc'axic nbani utzc'a mta síc' ch'a'ojnbani pa tak tinamit utzc'a chi nkabanrespetar ja Dios in nekaban respetar jawinak chakaja'. 3 Ja Dios ja To'onel kaxinja wi queri' nkaban arja' utz nokrutz'at innquicot chakij. 4 Ja Dios arja' nrajo' chicanojelal ja winak netotaji in ncotakij jautzlaj tijonem xin Jesucristo. 5Como xa junja Dios in xa jun chakaja' ja nchomarsankaxin chwa Dios ja rok winak, arja' CristoJesús ja xoc kach winak. 6 Arja' xujach ri'pa quek'a' ja winak chi camsaxi jari' xokr-lok'bej kanojelal ja rok winak. Ja xuban jaJesús, Dios ni rchominto wi' ja k'ij rxin inya'on chic rbixic. 7 In rmalari' tok xincha'ichi xinoc apóstol rxin ja Jesucristo chi nya'rbixic. In yataj chwe chi xinbe cuq'uin jama e aj Israel ta chi quitijoxic. Jari' ni katzijwi', ja Jesucristo arja' rotak chi ni katzij wi',ma npayil ta. Ja tijonem ja xinya' chiquejari' nak rbanic chi nyuke' quec'u'x ruq'uinja Jesucristo in nak rbanic ja utzlaj tzij jarc'amonto.

8 Ja c'a ngana anin canojel ja rachi'i'nqueban ta oración xa bar ta tri' nquemolwi' qui'. Pro ja tok nqueyic quek'a' chicajchi rbanic ja roración rjawaxic chique chimta nti'on pa tak canma, rjawaxic chi mtaayewal in mta ch'a'oj pa tak canma. 9 Inchique ja rixoki' chakaja' maxta tiquiyabejquek'ij tre ja quitziak ja nquecoj nixtac'atre k'op k'ak'a'l chakaja' cani' tre ja nimakrjil. In chakaja' maxta xa rmal ya'balquek'ij ja tok nqueban rbanic ja rpach'uxicquewi'. 10 Ja nqueban, tiquic'utu' ja cutzilchiquewachwinak como ja nebini chi cotakrwach ja Dios nijawari' yatal chique chinquec'ut. 11 Ja tok majtajnak rya'ic men-saje ja rixoki' rjawaxic chi nquic'axaj, nimajun tzij nqueban in enimanela' chakaja'.12 Ja tok nquemol qui' ja kach'alal aninmatinya' lugar chique ja rixoki' chi nqueya'mensaje nixtac'a nequeban ta mandar jarachi'i', ni majun tzij nqueban ja tok c'olija mensaje nya'i. 13 Como ja Dios ojerxwinakarsaj ja rachi nabey rbina'an Adánc'ac'ari' xwinakarsaj ja rixok rbina'an Eva.14 In chakaja' ma ja ta ja rAdán ja banengañar, ja' rixok ban engañar. Ja tokbantaj engañar c'ac'ari' kaj chipan ja ilmac. 15 Ja quisamaj ja rixoki' quewari',nequiq'uittzij ja tak cal in netotaji ja wima-tiqueya' can ja yukulbal quec'u'x ruq'uin jaJesucristo, wi c'oli ja rajoben ri'il xin Dioschique, wi ch'ajch'oj ja quic'aslemal in biennquech'ob ja nqueban.

31 Ja wi c'o jun kach'alal nyarij chi noc

chajinel quixin ja kach'alal jari' ni katzij wi'chi utzlaj samaj ja nyarij. 2 Pro ja rjawaxictre quewari', utz rc'aslemal, majun nakta nchapbexi. In ma e ca'i' ta ja rxjayil.Rjawaxic chi bien nuch'ob ja nuban in nbanrespetar. In nuya' quiposada ja ne'ekajruq'uin ja c'o rjawaxic chique in bienncowini nertijoj ja kach'alal. 3Ma tik'abarta in ma banol ch'a'oj ta. Ja rjawaxic trec'o rpaciencia in chakaja' maxta conganatel ruc'u'x trij pwok. 4 In rjawaxic chakaja'chi rotak nchomij ja nc'atzini pa rochoch innnimax cumal ja ralc'wal in nban respetarcumal chakaja'. 5 Como ja wi maticowininchomij ja nc'atzini pa rochoch arja' ¿nakmoda ncowini nerchajij ja tinamit rxin

I TIMOTEO 3:6 327 I TIMOTEO 4:10Dios? 6 Ja wi c'o jun c'a ma jaru' tatiempo tinimaj ja Jesucristo jari' mta modaxqueruc'aj ta ja kach'alal como chaka jalalnuya' ruk'ij in nkaji pa juicio ja cani' xubanja diablo. 7 Ja nuc'an quixin ja kach'alalrjawaxic chi nban respetar cumal ja winakja ma quiniman ta ja Jesucristo utzc'a maitzel ta nbix tre utzc'a chi matichap rmal jadiablo.

* * * * * * * * * *8 In queri' chique ja diácono chakaja'

rjawaxic chi utz ja quic'aslemal utzc'a chineban respetar. Ja tok netzijoni tiquibijja ni katzij wi', maxta junwi' nquibij ju-tij in junwi' chic nquibij chic jutij. Maquek'abar ta. In chakaja' maxta conganatel quec'u'x trij pwok in utz rch'aquictiquibana'. 9 Rjawaxic chi nquinimaj jark'alasan ja Dios chikawach tre nojel jarc'amonto Jesucristo in ni nqueya' wi' casotre tok ntzijoni ja Dios pa tak canma.10 Rjawaxic chi utz ntz'ati ja quic'aslemal,ja wi queri' utz ne'oc diácono. 11 Inchique ja rixoki' chakaja' rjawaxic chi utzja quic'aslemal utzc'a chi neban respetarin ma e banol molon tak tzij ta in biennquech'ob ja nqueban in ni nqueban wi'cumplir ja nbix chique. 12 Ja diáconorjawaxic chi ma e ca'i' ta ja quixjayilalin cotak nequipaxbaj ja calc'wal in nqui-chomij ja nc'atzini pa tak cochoch. 13Comoja diácono wi utz nqueban tre ja quisamajmás na nya' quek'ij in más na nq'uiyi jayukulbal quec'u'x ruq'uin ja Cristo Jesús inrmalari' matiquixbej qui' netzijon cuq'uinwinak.

* * * * * * * * * *14 Anin nwajo' ninbe awq'uin chanim

pro maxla c'amalo xquinekaji in rmalari'tok ntakel ja carta awq'uin ri'. 15 Queri'nban utzc'a chi nawotakij nak rjawaxic treja quic'aslemal ja tinamit xin Dios, eje'e'ri' ja riglesia rxin ja c'aslic Dios. Comoja quisamaj eje'e' nqueban cuenta ja ut-zlaj tzij xin Jesucristo in matiqueya' lugarchique ja winak ja nec'utu chic jule' ti-jonem ja junwi' chi na. 16 Ni katzij wi' chicongana nim ruk'ij ja rk'alasan chikawachja Dios tre nojel ja rc'amonto ja Jesucristo.Quewa' ja rk'alasan chikawach ri'. JaDios q'ueje' wawe' chwach'ulew, xoc kachwinak. K'alasax rmal ja rEspíritu Santo chi

ni katzij wi' nojel ja xbij tok q'ueje' wawe'.In tz'at cumal ja ángel. Ya' rbixic chique jawinak pa tak nación je'e. In ec'oli chique jawinak nojel rwach'ulew quinimaj. In jote'pa gloria chila' chicaj. Queri' ja rk'alasanchikawach ja Dios.

41 Pro ni k'alaj wi' ja nbij ja rEspíritu

Santo chi nerila' na jun tiempo ja tok ec'olija nqueya' can ja utzlaj tijonem xin Jesu-cristo. Eje'e' neban na engañar cumal jaritzel tak espíritu in nquinimaj jule' itzeltak tijonem quixin demonio. 2 Jawa' ti-jonem nya'i cumal jule' winak ja xa caca'quipalaj, xa e tz'akol tak tzij in matiti'onchique ja ritzelal nqueban. 3 Jawa' winaknquibij chi xajan natc'ule'e in nquibijchakaja' chi c'o je'e ja xajan nti'i. Queri'nquibij pro ja Dios arja' tz'ucarsyon nojelchi nkati' in nrajo' chi nkamaltioxij tre.Jari' nrajo' chake ja yukul kac'u'x ruq'uinja kotak ja utzlaj tijonem xin Jesucristo.4Como nojel ja nkati' arja' Dios tz'ucarsyonin ni utz wi' nojelal ja rtz'ucarsan ja Dios.Rmalc'ari' tok ma yatal ta chakij nkabij chixajan nti'i. Ja yatal chakij kati'a' in kamal-tioxij tre ja Dios. 5Como ja Dios arja' nubanbendecir ja nkati' rmal ja rtzobal nkanatajin rmal chakaja' ja roración nkaban.

* * * * * * * * * *6 Jawa' ja xintz'ibaj ri' wi xque'atijoj ja

kach'alal tre jari' at jun utzlaj ajsamajelrxin ja Jesucristo. In natq'uiy más rmalja rtzobal Dios ja rc'amonto ja yukulbalkac'u'x ruq'uin ja Jesucristo jari' ja utzlajtijonem animan. 7 Pro ma taya' ta ruk'ijja jule' historia ja xa winak ewinakarsyonnixtac'a ja ta ja rojer tak tzij ja nquibij rija'jamta rc'amonto chake. Ja naban quewari',ni tatijoj wi' awi' tre ja nrajo' ja Dios chawechi naban. 8 Ja chique winak ja ne'etz'anitok nquitijoj pon qui' c'oli noc wi' pro jari'xa nk'axi. Pro ja tok natijoj awi' tre janrajo' ja Dios chawe chi naban jari' c'olinoc wi' pro matik'axi como c'oli noc wi'tre ja kac'aslemal wawe' chwach'ulew intre chakaja' ja utzlaj c'aslemal ja xtekawila'na chila' chicaj. 9 Jawa' ja xintz'ibaj ri' nikatzij wi' in yatal chique canojelal ja winakchi nquinimaj. 10 Rmalc'ari' tok nkaban jarsamaj Dios in nkatij rpokonal rmal como

I TIMOTEO 4:11 328 I TIMOTEO 5:15bien kotak chi ja Dios arja' ni nokruto'na wi' in rmalc'ari' nokquicoti in kayben.Arja' Dios c'aslic Dios in neruto' canojelalja winak pro arja' más na To'onel kaxin jayukul kac'u'x ruq'uin ja Jesucristo.

11Nojel awa' ja xintz'ibaj ri' jari' rjawaxicchi ne'atijoj ja kach'alal tre in nabij chiquechi nquinimaj. 12 Ja winak maxta macatquinimaj ta xa rmal ja c'a at c'ajolna. Pro ja naban, tac'utu' ja rawutzilchiquewach ja kach'alal in ja naban que-wari', ni utz wi' nojel ja nabij in nojel janaban chiquewach ja winak. In chakaja'tiq'ueje'e ja rajoben ri'il xin Dios panac'aslemal, ja rEspíritu Santo ni ta arja'wi' xtuc'an awxin, ni tiyuke' wi' ac'u'xruq'uin ja Jesucristo in ni ta ch'ajch'oj wi'ja rawanma. 13 Anin ninbe na awq'uin proja nwajo' chawe, ni tasiq'uij wi' ja rtzobalDios chiquewach ja kach'alal tok nquemolqui', tayukba' quec'u'x in ne'atijoj. 14 Matatz'ila' ta tabana' cuenta ja rutzil ja yata-jnak chawe rmal ja Dios tokori' tok jaranciano xe'uc'ax rmal ja Dios in queya'quek'a' pan awi' tokori' yataj chawe jarutzil rmal ja Dios chi natoc jun ajsamajelrxin.

15 Jawa' ja xintz'ibaj ri' nojel awanmatabana' utzc'a canojel ja winak nqueya'cuenta chawe chi rmajon q'uiyem ja yukul-bal ac'u'x ruq'uin ja Jesucristo. 16 Tabana'cuenta ja rac'aslemal in tabana' cuenta jatijonem ja naya' chique ja winak chakaja'.Nojel ja xintz'ibaj chawe maxta taya' can.Ja wi queri' naban nattotaji chijutij in ne-totaji chakaja' ja nec'axani ja utzlaj tijonemja naya' chique.

51 Ja wi c'oli ja ma utz ta nqueban ja ta'i'

tach'a'a' chique pan ekal, ma que'ach'olijta, tabana' chique e cani' atata'. In chiqueja c'ajola' tabana' chique e cani' awach takalaxic. 2 In chique ja nani' tabana' chiquee cani' ate'. In chique ja xtani' chakaja'tabana' chique e cani' awana', nimajunnakta nach'ob kaj chiquij pan awanma.

3Que'ato'o' ja malcani' ja recamnak chiccachajilal ja ni katzij wi' chi mta nto'oquixin. 4 Pro wi c'o jun malca'n ec'oral owi ec'o riy rumam eje'e' ri' queto'o'rxin, tiquilij tic'uxla'aj. Rjawaxic chi

nurkaj chique chi eq'uittzinto in rmalari'tiquiya'a' rjil rc'axel chique ja quitata'quete' jari' nquic'utbej chi c'oli ja Diospa tak canma. Ja wi queri' nqueban utznerutz'at ja Dios in nquicot chiquij. 5 Jamalca'n ja ni katzij wi' chi mta nto'o rxinquewa' nuban ri', nyuke' ruc'u'x ruq'uin jaDios in ni nuban wi' oración chi pa k'ij chichak'a'. 6 Pro ja malca'n ja wi xa nuch'obja quicotemal xin rwach'ulew arja' camnakchwa Dios. 7 Tabij chique ja malcani' chinquinimaj ja xintz'ibaj ri' utzc'a ni majunnak ta nechapbexi. 8 Rjawaxic chi ne'ato'ja rawach'alal in más chi na rjawaxic chine'ato' ja rec'o pan awochoch. Ja wi c'o junmaqueruto' ja rch'alal jari' nc'utbej chimtaja yukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo,arja' más na lawulo' chiquewach ja winakja ma quiniman ta ja Jesucristo.

9 In chique ja jule' chic malcani' janecha'i chi xajutij ne'oqui chi nesamaj paquicuenta ja kach'alal rjawaxic chi c'o chicsesenta quijuna' in xa e jujun ja quichajilalecamnak. 10 In rjawaxic chi nbix chiquechi e utzlaj tak ixoki' in utz quiq'uittzixic jacal quibanon, in quiya'on quiposada ja c'orjawaxic chique, in ma quipokonan ta quil-ixic ja kach'alal cani' tre ja ch'ajoj cakan, inequito'on ja quitijon rpokonal in conganaquic'utun ja cutzil chiquewach ja winak.

11-12 Pro maxta que'acha' ja malcani' jama e rija' ta como eje'e' nquibij chi xa-jutij ne'oqui chi nesamaj pa quicuenta jakach'alal in nquibij chi maquec'ule' chicpro chaka jalal tok nquech'ob chi nqueya'can ja samaj in nec'ule' chic jutij. Jari' ilmac nqueban como quibij chi nesamaji inquibij chi maquec'ule' chic. 13 In chakaja'xa neyojtaji, xa nebin chi tak jay. In maruyon tari' nqueban pro nqueban molontak tzij in chakaja' nquemin qui' cuq'uinwinak pa tak jay ja tok c'oli nbantaji, ne'elinquibij jule' tzij ja ma yatal ta chiquechi nquibij. Ja tzij nqueban xa ch'a'ojrc'amonto. 14 Rmalari' tok nbij chawe, jangana anin quec'ule'e ja malcani' ja ma erija' ta in queq'uittzini in tiquichajij chi utzja cochoch in maxta tiqueya' lugar chiqueja winak ja netzelan kaxin chi nokquitzijoj.15 Como ec'oli ja malcani' eje'e' quiya'oncan ja utzlaj c'aslemal, xa e'uc'an chic rmalja Satanás.

I TIMOTEO 5:16 329 I TIMOTEO 6:1116Wi c'o jun kach'alal achi owi ixok ec'o

rch'alal ixoki' malcani' jari' yatal trij chineruto', mta moda xqueruya' ta chi rukulja riglesia utzc'a ja riglesia ncowini neruto'ja malcani' ja mta nto'o quixin.

17 Ja ranciano ja nechajini chi utz jakach'alal eje'e' yatal chique chi conganalok' nena'i. In más chi na rjawaxic chiqueri' nban chique ja xajutij quimajonsamaj tre ja rbixic ja utzlaj tzij xin Je-sucristo in tre ja nequitijoj ja kach'alal.18 Como cani' nbij ja rtzobal Dios quewari':—Mta moda xticoj ta quibozal ja wacax tokquimajon rch'ayic ja trigo, ne'e. In nbijchic jutij quewari': —Ja rajsamajel ni yatalwi' tre chi ntoji. Queri' nbij.

19 In chique ja ranciano wi c'o quil nbixija wi xa jun nbini chi c'o quil jari' ma tani-maj ta. Rjawaxic chi e ca'i' owi e oxi' nebinichi c'o quil. 20 Pro jun anciano wi katzij chic'o ril nuban inwi ni nubanwi' tach'a'a' trepro chiquewach canojel ja kach'alal. Queri'naban utzc'a ja jule' chic nquixbej qui'.21 Jawa' ja xintz'ibaj ri' taya'a' pa cuentain congana nban recomendar chawemaxtajun utz in jun itzel ta natz'at. In jawa' jaxinban recomendar chawe ri' Dios nutz'atin nutz'at chakaja' ja kajaw Jesucristo erachbil ja ángel ja recha'on rmal. 22 Maque'aban ta nombrar ja kach'alal tre ja obraxin Dios ja wi ma awotak ta nak rbanicja quic'aslemal como chaka jalal c'o junquil nqueban in atat jun natijkalen cuq'uin.Tabana' cuenta ja rac'aslemal tre nojel janaban.

23 Como ja ratat tri' tri' natyawajirmalari' ja tok nbij chawe, maxta xaruyon raxya' ja natij pro tatija' jutz'it vinochakaja' xin apan.

24 Ec'oli winak ja ni k'alaj wi' ja quilnqueban in jari' nek'alasani chi nekajchipan ja juicio. Pro ec'o jule' chic ja mak'alaj ta ja tok nqueban ja quil, c'amalonech'obtaji. 25 In queri' chique chakaja' jautzlaj tak winak, ec'oli chique ja ni k'alajwi' ja rutzil nqueban in ec'o jule' chakaja'ja ni majun nnabexi tok nqueban ja rutzilpro nerila' na jun k'ij tok xquek'alajini.

61 Ja kach'alal ja rec'o quipatrón rjawaxic

chi nequeban respetar utzc'a chi ma itzelta ntz'ati ja Dios cumal in ma itzel ta

nbix tre ja utzlaj tijonem xin Jesucristo.2 In masqui quiniman chic ja Jesucristo jaquipatrón pro maxta tiquech'ob chi marjawaxic ta chi nequeban respetar xa rmalchi e kach'alal chic. Pro ja ta nqueban, máschi ta na utz nqueban tre ja samaj como ekach'alal chic ja quipatrón in ne'ajo'x rmalja Dios. Jawa' ja xintz'ibaj ri' que'atijojja kach'alal tre in que'abana' animar chinquinimaj.

* * * * * * * * * *3 Wi c'o jun ja junwi' chi na tijonem

nuya' chique ja kach'alal in mta rganaruq'uin ja utzlaj tijonem xin Jesucristo jarc'amonto ja utzlaj c'aslemal 4 jari' xa nuya'kaj ruk'ij ruyonpronimajun rotak. Arja' xayojtajnak ja rna'oj in tok ntzijoni cuq'uinja winak ma nojel ta ruc'u'x ntzijoni, xach'a'onem nrajo'. In jari' nuban rc'amontoch'a'oj, quiakarem, tz'ujunem in tzelan takri'il. 5 Ja nbano queri' ni ch'a'oj wi' nrajo',xa yojtajnak rna'oj rmal ja ritzelal. Arja'ma rotak ta ja utzlaj tijonem xin Jesucristo,xa por interés nnimaj ja rtzobal Dios, januch'ob arja' ch'ecbal pwok. Ja nbanoqueri' ma tawachbilaj ta. 6Ni katzij wi' chicongana nim ja nkach'ec ja tok nkanimaj jartzobal Dios pro ja wi ok conforme ruq'uinja c'o kuq'uin. 7 Como ja tok xokalaxini majun kac'amonto in tok xkocami nimajun nkac'amel chakaja'. 8 Ja wi c'olinkatij in wi c'o katziak xa ruq'uin ari'koquicoti. 9 Pro ja winak ja c'o quiganachi nebiyomiri eje'e' ma c'ayew ta nekajpa il mac rmal ja congana nquiyarij japwok cani' nuban jun chicop tok nbe patrampa. Congana q'uiy rwach ja nquiyarijja mta rc'amonto in rmalari' tok conganarpokonal nquetij rmal. Ja nquiyarij xajutijnyojtaji ja quic'aslemal rmal. 10 Como jatok congana nel ac'u'x trij ja pwok tri' npiwi' nojel rwach ja ritzelal. In ec'oli queri'queban, quiyarij ja pwok in rmalari' tokqueya' can ja utzlaj tijonem xin Jesucristoin queyon queya' qui' chipan ja rpokonal.

* * * * * * * * * *11 Pro atat Timoteo at ajsamajel rxin ja

Dios, maxta queri' taban atat. Ja nabanquewari', nac'ut ja rawutzil chiquewach jawinak, taya'a' ruk'ij ja Dios in tiyuke' ac'u'xruq'uin ja Jesucristo, tiq'ueje'e ja rajoben

I TIMOTEO 6:12 330 I TIMOTEO 6:21ri'il xin Dios pan ac'aslemal, tiq'ueje' apa-ciencia in maxta taya' ak'ij. 12 Tatija' ak'ijchi rbixic ja utzlaj tijonem xin Jesucristo.Maxta taya' can ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij como ja Dios arja' xuya' chawechi nawil ja utzlaj c'aslemal in e q'uiy jawinak xak'alasaj chiquewach chi c'o yukul-bal ac'u'x ruq'uin, jari' buena xaban tokxaban queri'. 13-14 Jawa' ja xintz'ibaj chaweri' tanimaj, ma taq'uex ta ja utzlaj tijonem,maxta tich'a'i. Jawa' ja xinban recomendarchawe ri' Dios nutz'at, arja' Yo'l c'aslemalin nutz'at ja Jesucristo chakaja', arja' bienxk'alasaj chwach ja Poncio Pilato chi c'oli jayukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios. Quirtari'naban ja cani' xinban recomendar chawein ni ta quirwari' amajon rbanic ja tok xtipichic jutij ja kajaw Jesucristo. 15 Ja Dios arja'nutakto na ja Jesucristo ja tok xterila' ja k'ijrxin. Arja' Dios ruq'uin winakarnakto wi'ja quicotemal, mchita jun queri' ta ja cani'arja', congana nim ruk'ij, arja' Rey quixinnimak tak rey, Jefe quixin nimak tak jefe.16 Ruyon arja' mta camíc trij, ni pa sakilwi' c'o wi', majun nak ta ncowini ntilocruq'uin. Ni majun nak ta tz'atyon ta rxinin ni mta wi' ntz'ato rxin. Ni ta xtiya' wi'ruk'ij in ni ta xtinatax wi' ja nimlaj poderja c'o pa ruk'a'. Ni ta quirwari' xtiban trecamic, chwak in chijutij. Amén.

17 Tabij chique ja biyoma' chi matiqueya' ta quek'ij, maxta tiyuke' quec'u'xruq'uin ja quibiyomal como ja biyomalmta yukulbal c'uxlal rc'amonto. Mejortiyuke' quec'u'x ruq'uin ja c'aslic Dios.Nojel ja c'o chwach'ulew Dios tz'ucarsyon,congana q'uiy rwach utzc'a chi nokquicotrmal. 18 Tabij chique chakaja' chi nitiquic'utu' wi' ja cutzil chiquewach winak.Tiquipokonaj quewach ja c'o rjawaxicchique, quequito'o'. 19 Jawi queri' nquebanjari' noc rq'uexwach ja quibiyomal cani'rsimiento'il jun jay nquetic ja c'o rseguroin nequila' na chijutij ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij.

* * * * * * * * * *20 Timoteo, ja nwajo' anin chawe chi

congana naban cuenta ja utzlaj tijonem jaban recomendar chawe. Maxta taya' casochique ja winak ja nqueya' jun tijonem jamta rc'amonto in mta noc wi', eje'e' xanquech'a' ja utzlaj tijonem. Eje'e' nquibij

chi congana cotak pro ja cotak mta nocwi'. 21 Ec'oli ja queya' caso chique xesachrmal in queya' can ja utzlaj tijonem xinJesucristo.

Kas ta xtiq'ueje'e ja rutzil xin Diosawq'uin. Amén.

2 TIMOTEO 1:1 331 2 TIMOTEO 1:18

2 TIMOTEO1 Anin in Pablo ntz'ibajel chawe ja carta

ri' Timoteo. Anin in apóstol rxin ja Jesu-cristo. Jari' nsamaj ya'on chwe rmal ja Dios.Arja' xinrucha' chi nenya'a' rbixic ja utzlajc'aslemal ja nuya' ja Cristo Jesús chique janyuke' quec'u'x ruq'uin. 2 Atat Timoteoat nc'ajol chwach Dios in lok' natnuna'.Ja rutzil ja nsipaj ja Dios chake rachbil jaquicotemal xin Dios ja tari' xtacochij mástre ja katata' Dios in tre ja kajaw Jesucristo.Eje'e' ta xtiquipokonaj awach.

* * * * * * * * * *3 Anin ni nban wi' oración pan acuenta

chi pa k'ij chi chak'a', ni naturkaj wi'chwe in tok naturkaj chwe ni nmaltioxijwi' tre ja Dios amwal. Arja' Dios anin inajsamajel rxin, ni nya'on wi' caso tre tokntzijoni ja Dios pa wanma cani' quebanchakaja' ja wati't nmama' ojer. 4 In nurkajchwe chakaja' tok xinawok'ej tokori' tokxinelto awq'uin in rmalari' congana ngananutz'at chic jutij ri' kawach awq'uin utzc'acongana chi na xquinquicoti amwal. 5 Inchakaja' nurkaj chwe chi ni katzij wi' chic'oli ja yukulbal ac'u'x ruq'uin ja Dios cani'tre ja rawati't Loida in tre ja rate' Euniciaeje'e' yuke' quec'u'x nabey ruq'uin ja Dios.In bien wotak chi yukul ac'u'x atat ruq'uinchakaja'.

6 Rmalari' ja nwajo' chawe chi ni na-ban wi' cuenta tre ja rutzil ja yatajnakchawe rmal ja Dios tokori' tok xinya'nuk'a' pan awi' in yataj chawe chi xa-toc jun ajsamajel rxin ja Dios. 7 Comoja rEspíritu Santo ja yatajnak chake rmalja Dios ma ja ta xbeben ri'il rc'amontochake pro quewa' rc'amonto chake ri',nuya' kachok'ak', nuya' ja rajoben ri'il xinDios pa tak kac'aslemal in nuya' chakechi bien nkach'ob ja nkaban. 8 Rmalari'nbij chawe, maxta q'uixbal tana' ja naya'rbixic ja Jesucristo. Ja camic in presormal ja rtzobal Dios, maxta q'uixbal tana'mwal anin chakaja'. Ma tapokonaj tac'a ja npi je'e chawij rmal ja ramajonrbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristo pro jarawachok'ak' ja yatajnak chawe rmal jaDios xa ruq'uin ari' nacoch' nojelal. 9 Ja

Dios arja' xokruto', xokrucha' chi nkabanja nrajo' chake chi nkaban pro ma rmalta chi c'o ta kach'ecbej tok xuban queri'chake, xa rmal ja rchomarsanto ojer inrmal ja rutzil arja' tok xuya' chake. Jari'nij ojer wi' rchomarsanto ja tok maja'ntitz'ucarsaj ja rwach'ulew tok xchomarsajchi nutakto ja Cristo Jesús chi kato'ic.10 In ja rchomarsanto ojer jari' rk'alasanchic camic jari' tok xutakto ja Jesucristoja To'onel kaxin. Ja Jesucristo arja' xka-jsaj rchok'ak' ja camíc in ja utzlaj tzij jarc'amonto jari' xk'alasbej nak rbanic jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij.

11 In rmal ja utzlaj tzij xin Jesucristochewi' tok xincha'i chi xinoc apóstol rxinchi nya' rbixic in yataj chwe chi xinbecuq'uin ja winak ja ma e aj Israel ta in jari'utzlaj tzij xentijoj tre. 12 Rmalari' tok inc'ochipan ja rpokonal camic pro ma q'uixbalta nna' como anin bien wotak rwach chokq'uin yukul wi' nuc'u'x in bien wotakchakaja' chi arja' ni ninruban wi' cuentatre nojelal ja njachon pa ruk'a'. Wotakchi niquirwari' nuban chwe in niquirwari'rbanon chwe ja tok xtipi chic jutij. 13 Jautzlaj tijonem ja xinc'ut chawach jari' oc-nak abase chi quitijoxic ja winak, maxtataya' can in ni ta nyuke' wi' ac'u'x ruq'uinja Jesucristo, ni ta nq'ueje' wi' ja rajobenri'il xin Dios pan ac'aslemal como jari'rc'amonto chake ja Cristo Jesús ja yukulkac'u'x ruq'uin. 14 Tabana' cuenta nojelja ban recomendar chawe rmal ja Dios, jarEspíritu Santo arja' ni c'owi' kuq'uin, arja'ta xcatto'owi chi rbanic cuenta.

15 Atat awotak chi canojel ja rec'o parcuenta ja departamento Asia eje'e' maxinqueto' chi ta pro xinqueya' can cani'chique Figelo in Hermógenes. 16 Pro jaOnesíforo arja' ma queri' ta xuban chwechewi' tok nwajo' chi ja kajawDios xtipoko-nan ta quewach ja rfamilia. Ja Onesíforoq'uiylajmul xyukba' nuc'u'x inma q'uixbalta xuna' mwal chi inocnak preso. 17 Cani'xuban tok xurkaj wawe' pa Roma arja' con-gana xocla' il chi ncanoxic in xinruwil nachi puersa. 18 Ja kajaw Dios xtipokon tarwach ja tok xtipi chic jutij ja Jesucristo.Atat bien awotak chi congana xokruto'chakaja' tok xokq'ueje' pa Efeso.

2 TIMOTEO 2:1 332 2 TIMOTEO 2:222

1 In atat nc'ajol, tacoch'o' awach chipanja rutzil xin Dios ja rc'amonto ja Jesu-cristo. 2 Ja tijonem ja nya'on chawe eq'uiy ja xec'axani. Ja nwajo' chawe tabana'chic recomendar ja tijonem chique jule'chic achi'i' ja c'ol aconfianza cuq'uin, jule'achi'i' ja bien necowini nequitijoj chic jule'winak tre.

3 Tacoch'o' ja rpokonal como atcha'onrmal ja Jesucristo chi natoc at cani' junsoldado rxin. 4 Ja soldado tok nq'ueje'chipan ja rejército mta moda xtucoj ta junnegocio como rjawaxic chi nnimaj ja nbanomandar rxin. 5 In tre jun achi ja rcojon ri'chipan jun tz'anem, ja wi matuban ja cani'nrajo' ja tz'anem chi nuban jari' matuch'ecja premio, xa nlasaxi. 6 In queri' tre junajchonla' chakaja' ni c'o wi' ruk'a' tre jartijco'm ja tok nwachini. 7 Tach'obo' chiutz ja xintz'ibaj chawe ri', ja c'a kajawJesucristo xtuya' na chawe chi nch'obtajamwal nojel.

8 Ni turkaj wi' chawe ja Jesucristo arja'c'astaji chiquicojol ja camnaki', arja' riyrumam can ja rojer rey David. Jawa' jautzlaj tzij xin Jesucristo ja nmajon rbixic9 in congana ntijon ja rpokonal rmal. Incamic inbac'on pa cadena rmal, banonchwe in cani' jun itzel achi. Pro ja rtzobalDios ni ma tz'apal ta wi'. 10 In cumal jarecha'on rmal ja Dios anin ncoch' nojelja rpokonal utzc'a chi eje'e' nquewil jatotajem ja rc'amonto ja Cristo Jesús chakeja yukul kac'u'x ruq'uin utzc'a chi nyatajna chique ja gloria xin chila' chicaj pro nichijutij.

11 Jawa' ja xtintz'ibaj chawe ri' ni katzijwi': —Ja Jesucristo arja' cam pa kacuenta.Ja wi xa jun kabanon ruq'uin, wi kaya'oncan chic ja kil kamac jari' nokc'ase' naruq'uin. 12 Ja wi nkacoch' ja rpokonalja xtipi chakij jari' xko'oc rach k'etol taktzij ja Jesucristo. Ja wi nkapokonaj nkabijchi okc'o pa rcuenta arja' nbij na chakechakaja' chi ma ok rxin ta. 13 Masqui ajojmatikaban cumplir ja katzobal nkabij proarja' ni nuban wi' cumplir ja nbij. Comoarja' ni rxin wi' chi ni nuban wi' cumplirja rtzobal.

* * * * * * * * * *

14 Jawa' ja xintz'ibaj ri' ni tanataj wi'chique. In quewa' xtaban recomendarchique ri': —Maxta teban ch'a'oj xta rmaljule' tijonem ja mta rc'amonto, Dios rotakja nbij chewe ri', xcatche' chique. Comojari' tijonem mta noc wi', ja nec'axani xaneyojtaj rmal. 15 Tatija' ak'ij tre ja samajxin Dios ja yatajnak chawe, utz tabana' treutzc'a ja Dios utz nutz'at ja samaj naban.Kas rubey tabana' chi rcojic ja utzlaj ti-jonem ja rc'amonto ja Jesucristo. Ja wiqueri' xtaban jari' mataya' aq'uix. 16Maxtataya' caso chique ja winak ja neyowi jatijonem ja mta rc'amonto in mta noc wi'como eje'e' xa jani' nebe más chipan jaritzelal. 17 Ja ritzel tijonem nqueya' nojelnbe wi', npaxij ri' cani' jun itzel yobil nbepa nim. Queri' queban ja Himeneo inFileto. 18 Eje'e' sach quina'oj, queya' can jautzlaj tijonem. Ja nquibij eje'e' chi yatajnakchic chake chi okc'astajnak chic in mchitajun k'ij xtekila' ta ja xkoc'astaj chi ta jutij,neche'e. Cumal eje'e' ec'oli ja kach'alalyojtaji ja yukulbal quec'u'x ruq'uin ja Je-sucristo. 19 Pro ja chake ajoj ja yukulkac'u'x ruq'uin ja Jesucristo, ja rbanon jaDios chake ok cani' jun jay bien tiquilija rsimiento'il in mta yojtajic trij in cani'tz'ibtal chwach ja rsimiento'il quewari': —Ja kajaw Dios arja' rotak quewach ja winaknak chique ja katzij chi e rxin. In chakaja'cani' tz'ibtali: —Canojel ja winak ja nquibijchi e xin Cristo rjawaxic chi nqueya' canja ritzelal, ne'e. 20 Q'uiy rwach ja wa'balja c'o chipan jun nimlaj jay. C'oli congananimak ruk'ij cani' tre oro ocnak owi plata.In c'oli ja wa'bal chakaja' ja ma kas tanimak ruk'ij cani' tre che' ocnak owi ulew.21 Ja wi c'o jun nparti'ij ri' chi matuban jaritzelal arja' noc jun ajsamajel ja nim ruk'ij,junan ruq'uin ja wa'bal ja nimak ruk'ij.Arja' parti'in chi nuban ja samaj ja congananc'atzin tre ja rajaw. Arja' ncowini nubanja rutzil xa nak ta ja najo'x tre chi nuban.

22Rmalari' nbij chawe, tabana' cuenta jarac'aslemal como ec'oli chique ja c'ajola'ni c'o wi' itzel tak na'oj nwinakar pa takcanma in e q'uiy chique nqueya' qui' tre.Pro maxta queri' taban atat. Ja nabanquewari', nac'ut ja rawutzil chiquewach jawinak, ni tiyuke' wi' ac'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo in tiq'ueje'e ja rajoben ri'il xin Dios

2 TIMOTEO 2:23 333 2 TIMOTEO 3:17pan ac'aslemal. In xa jun tabana' cuq'uinja c'o utzlaj tak anma cuc'an ja ni nqueya'wi' ruk'ij ja Dios. 23 Maxta taya' caso treja tzij ja mta rc'amonto in mta noc wi'como bien awotak chi xa ch'a'oj rc'amonto.24Pro jun ajsamajel rxin ja kajaw Jesucristoarja' ma ajch'ola' ta. Ja nuban ja rajsamajelrxin Dios ekal nerchomij canojelal. Arja'bien ncowini nertijoj ja kach'alal in c'orpaciencia. 25 Ja tok ec'oli nech'a'o rxinarja' nuch'ob chiquewach pan ekal, ma panayewal ta. Queri' nuban como chaka jalalmaxla Dios nuya' chique chi nqueq'uexja quina'oj in nqueya' can ja ritzelal inncotakij ja utzlaj tzij xin Jesucristo. 26 Inmaqueban chic engañar rmal ja diablo innetotaj pa ruk'a' como ja diablo erchaponutzc'a chi nqueban xa nak ta ja c'o rganachique chi nqueban.

31 In rjawaxic chi nawotakij ja xtintz'ibaj

chic ri' tre ja q'uisbal rwach'ulew con-gana rc'ayewal rc'amonto. 2 Treri' tiempoquewa' quibanic ja winak ri', xa eje'e'nquilok'ok'oj kaj qui' queyon, congana nelquec'u'x trij ja pwok in congana nqueya'quek'ij chakaja', kas e nimak nquena'kaj. In chakaja' xa itzel netzijoni, maque-quinimaj quitata' quete', matiquimaltioxijja rutzil nban chique, xa e itzel takwinak chwa Dios. 3 Eje'e' matiquipokonajquewach ja winak, ni maquecuyun wi',nqueban jolon tak tzij, xa ja' chic ja ritze-lal c'ayon quixin, e c'a'ni' in nojel ja utzxa itzel neche' tre. 4 Eje'e' nequitzu-juj can ja camigo chipan ja rc'ayewalin matiquech'ob nquemin qui' chipan jarc'ayewal chakaja'. Congana e nimaknquena' in más na ncajo' ja quicotemalxin rwach'ulew chwach ja ncajo' ja Dios.5 Nepeti pa tak culto pro xa matiquini-maj chi ja Dios nuya' poder chake ja rokwinak chi nkaq'uex ja kana'oj. Eje'e' ri'winak maxta tacoj awi' cuq'uin. 6 Comoec'oli chiquicojol ja nquicanoj nak nque-ban chi nebe je'e cuq'uin ixoki' chi co-choch nequibana' engañar. Ja rixoki' xamatiquech'ob ja nqueban, congana pokonnquena' pa tak canma rmal ja quil quemacin chaka nak ta chi tijonemal nel quec'u'xtrij. 7 Eje'e' ni nel wi' quec'u'x trij ja

tijonem je'e pro ni maticotakij wi' ja utzlajtijonem xin Jesucristo. 8 Ja rachi'i' ja nebecuq'uin ja rixoki' eje'e' ni nquech'a' wi' jautzlaj tijonem ja cani' queban ojer ja Janesin Jambres tok quech'a' tre ja Moisés jaxbij chique. Xa yojtajnak quina'oj rmal jaritzelal, ni k'alaj wi' chi mta ja yukulbalquec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. 9Proma chi-jutij ta nenimax cumal ja winak, xa neya'can in canojel ja winak xtiqueya' cuentachique chi ja tijonem nqueya' mta noc wi'in mta rc'amonto cani' ban chique ja Janesin Jambres ojer.

* * * * * * * * * *10Pro atat bien xawotakijto ja tijonem ja

nmajon rya'ic in nak rbanic ja nc'aslemalchakaja'. Bien awotak chi anin c'o ngananban nojel ja rbanon recomendar chwe jaDios. Awotak chi yukul nuc'u'x ruq'uinja Jesucristo in c'o npaciencia in c'olija rajoben ri'il xin Dios pa nc'aslemal.11 Xintzelaxi in xintij ja rpokonal pro no-jel ncoch'on. Nojel ari' bien awotak. Inchakaja' awotak nojel ja ban chwe chipanja roxi' tinamit Antioquía, Iconio in Lis-tra. Tri' congana rpokonal xintij pro jakajaw Jesucristo arja' to'o wxin chipan no-jel. 12 Katzij ja nbij chawe ri', ja wi c'o junnyuke' ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo in winuban ja rvoluntad ja Dios jari' seguro chintzelaxi cumal ja winak. 13 Pro ja ritzeltak winak in ja banol tak engaño eje'e'xa jani' neyojtaj más, nequeban engañarja winak in queri' chique eje'e' chakaja'neban engañar. 14 Pro atat utzlaj tijonemja ya' chawe in xanimaj jari' maxta taya'can. Atat bien awotak nak xetijon awxin15 in c'a at tino'y na ja tok xawotakijtonojel ja tz'ibtal can chipan ja santilaj rt-zobal Dios. Ja rtzobal Dios nuya' chawechi npi más ana'oj in nawil ja totajem rmalja tok nyuke' ac'u'x ruq'uin ja Jesucristo.16Nojel ja tz'ibtal chipan ja rtzobal Dios, jaxetz'ibani Dios c'ayon quixin chi rtz'ibaxicin q'uiy rc'amonto chake quewari', noquichi quitijoxic ja winak tre ja utzlaj tijonemin chi rch'a'ic ja ritzel tak tijonem, noquichi quichomixic jawinak ja nqueban quil inchi rc'utic nojelal ja rutzil. 17 Queri' rcojicja rtzobal Dios utzc'a ja rajsamajel xin Diosnojel nyataj tre utzc'a chi ncowini nuban jarutzil xa nak ta ja najo'x tre chi nuban.

2 TIMOTEO 4:1-2 334 2 TIMOTEO 4:224

1-2Congana nban recomendar chawe chini naya' wi' rbixic ja rtzobal Dios nojeltiempo. Tach'a'a' ja tijonem ja ma katzijta, tach'a'a' chique ja nqueban quil intayukba' quec'u'x. Tiq'ueje' apacienciain tach'obo' chiquewach nak rjawaxic chinqueban. Jawa' xinban recomendar chaweri' Dios nutz'at in nutz'at chakaja' ja ka-jaw Jesucristo ja xtipi chi na jutij, arja'nimlaj Rey in nuk'et tzij chiquij chi ec'aslichi e camnaki'. 3 Como nerila' na juntiempo ja tok matiqueya' chic quixquin jawinak tre ja utzlaj tijonem, xa ja' chic nelquec'u'x chi rc'axaxic ja mta rc'amonto treja quic'aslemal. Rmalari' tok e q'uiy jawinak nequicanoj na jule' maestro ja neti-jon quixin pro jule' maestro ja xa nqueya'quigana. 4 Eje'e' ri' xa nqueya' can ja utzlajtijonem xin Jesucristo in nqueya' caso trejule' tzij ja mta noc wi'. 5 Pro atat tabana'cuenta awi', tach'obo' chi utz ja naban.Tacoch'o' ja rpokonal ja npi chawij, maxtatatanba' rbixic ja utzlaj tzij xin Jesucristo,tabana' nojel ja samaj ja banon recomendarchawe rmal ja Dios.

6 Anin xajalal maja'n quincamsaxi, xa-jalal maja'n tinya' can ja rwach'ulew.7 Congana xintij nuk'ij chi rbixic ja utzlajtzij xin Jesucristo, xinban nojel ja samajja banon recomendar chwe rmal ja Dios,ma xinq'uex ta rbixic ja utzlaj tijonem jakaniman. 8 C'o jun rtojbalil ja rc'amonto jautzlaj c'aslemal in camic wotak chi nyatajna chwe. Ja kajaw Jesucristo arja' utzlajk'etol tzij, arja' xtiyo' chwe ja rtojbaliltokori' tok xtipi chic jutij. Pro ja rtojbalilma nuyon ta anin xtiyataj chwe in xtiyatajchique chakaja' canojelal ja nel quec'u'xchi raybexic ja Jesucristo ja tok xtipi chicjutij.

* * * * * * * * * *9 Tatijla'to ak'ij chi natpi wq'uin chanim

10 como ja Demas arja' be chipan ja tina-mit Tesalónica, xinruya' can xa rmal jacongana nel ruc'u'x trij ja quicotemal xinrwach'ulew. Ja Crescente jari' xintak patak tinamit ja c'o pa rcuenta Galacia inxintak ja Tito chakaja' pa tak tinamit jac'o pa rcuenta Dalmacia. 11 Ja c'a camicxa ruyon Lucas ja c'o wq'uin. Tac'ama'toja Marcos, tawachbilajto tok xcatpeti como

arja' utzlaj ajsamajel in ncowini ninruto'tre ja samaj. 12 Ja Tíquico chakaja' xintakchipan ja tinamit Efeso. 13 Ja tok xcatpetinac'amto ja nchaqueta ja nya'on can paTroas chi rochoch ja Carpo in nac'amto jajule' libro chakaja' in ja más rjawaxic chwenac'amto chic ja jule' ja tz'ibtal chwachtz'um.

14 Ja rAlejandro ja ch'ayol ch'ich' arja'congana itzel xuban chwe, ja kajaw Diosarja' xtiyo' rjil rc'axel tre 15 in atat tabana'cuenta awi' chwach como arja' conganarc'ulel ja utzlaj tijonem nkaya'.

16 Ja tok xinsiq'uixi nabey mulchiquewach ja k'etol tak tzij ni majunto'o wxin, xebe canojelal, xinqueya' can.Pro matinwajo' chi Dios xtuya' ta rc'axelchique. 17 Pro ja kajaw Jesucristo arja'to'o wxin in xuya' wachok'ak' in rmalari'xincowini xinq'uis nojel ja samaj ja xubanrecomendar chwe chi rbixic ja utzlaj tzijja rc'amonto. Queri' xuban chwe utzc'achi canojel ja winak ja ma e aj Israel tanquic'axaj ja utzlaj tzij. Queri' xinban,ja kajaw Jesucristo arja' to'o wxin chipanja nimlaj rc'ayewal. 18 In bien wotak chinij arja' wi' ninto'owi pa quek'a' xa nakta xquetzelan wxin. Bien wotak chi nijarja' wi' nbano cuenta wxin utzc'a chinineq'ueje' na chipan ja rgobierno ja xinchila' chicaj. Kas ta xtiya' ruk'ij camic,chwak in chijutij. Amén.

* * * * * * * * * *19 Taya'a' rutzil quewach ja Prisca in

Aquila in taya'a' rutzil quewach chakaja'canojel ja rec'o pa rochoch ja Onesíforo.20 Ja Erasto arja' q'ueje' can chipan ja tina-mit Corinto. Ja c'a Trófimo arja' yawa'in xinya' can chipan ja tinamit Mileto.21 Tatijla'to ak'ij chi natpeti chanim jatok maja'n tumaj rtiempo tew. Ja Eu-bulo, Pudente, Lino in Claudia in canojelja kach'alal wawe' eje'e' nquetakel rutzilawach.

22Kas ta xtiq'ueje'e pan awanma ja kajawJesucristo. Kas ta xtiq'ueje'e ja rutzil xinDios awq'uin. Amén.

TITO 1:1 335 TITO 2:2

TITO1 Anin in Pablo ntz'ibajel chawe ja carta

ri' Tito. Anin in ajsamajel rxin ja Dios inchakaja' in apóstol rxin ja Jesucristo. Arja'xinrutak cuq'uin ja recha'on rmal ja Dioschi quito'ic utzc'a chi nyuke' más quec'u'xruq'uin utzc'a chakaja' chi ncotakij ja utzlajtijonem xin Jesucristo ja natruc'aj chipanjun utzlaj c'aslemal ja cani' nrajo' ja Dios.2 In tri' c'a ncotakijwi'más chi c'o junutzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij in nequicotichi raybexic. Jari' ja utzlaj c'aslemal jaDios ojer rtzujunto. Maja'n titz'ucari jarwach'ulew tok rtzujun in ni nuya' wi'como jaDios arja'ma tz'akol tzij ta. 3 Ja Diostok xurwila' ja k'ij ja rchominto xutaktorbixic ja rtzobal. Arja' To'onel kaxin, arja'biyon chwe chi anin nya' rbixic ja rtzobaljari' ja rsamaj xuban recomendar chwe chinban. 4 Ja c'a ratat Tito xa junan yukulwi' kac'u'x awq'uin ruq'uin ja Jesucristo, atnc'ajol chwach ja Dios. Ja rutzil ja nsipaj jaDios chake rachbil ja quicotemal xin Diosja tari' xtacochij más tre ja katata' Dios intre ja Jesucristo ja To'onel kaxin. Eje'e' taxtiquipokonaj awach.

* * * * * * * * * *5 Anin xatnuya' can pa Creta utzc'a chi

nachomij ja ma chomtajnak ta tre ja samajxin Dios ja majtajnak. In xinbij can chawechi nojel tinamit ja rec'o wi' ja kach'alalchi ne'abannombrar anciano chiquicojol janebano cuenta quixin. 6 Pro ja rjawaxic jarc'aslemal jun anciano quewari', ni majunnak ta nchapbexi in ma e ca'i' ta ja rxjayil.In ja ralc'wal chakaja' rjawaxic chi quin-iman ja Jesucristo in e nimanela', maxtanbix chique chi e itzel tak winak. 7 Janebano cuenta ja kach'alal eje'e' e ajsama-jela' rxin ja Dios. Rmalari' tok rjawaxicchique chi utz ja quic'aslemal. Maxta matuya' ta pa cuenta ja nbix tre. Maxta mac'ayew ta npi ryewal inma tik'abar ta inmabanol ch'a'oj ta. In chakaja'maxta conganatel ruc'u'x trij ja pwok in utz rch'aquictibana'. 8 Ja rjawaxic tre chi nuban, nuya'quiposada ja ne'ekaj ruq'uin ja c'o rjawaxicchique. In ni nrajo' wi' ja rutzil, nuch'obchi utz ja nuban, ni utz wi' ja nuban,

Dios c'ayon rxin in nucoch' chi matuban jaritzelal. 9 In rjawaxic chi nnimaj chijutij jatijonem ja kaya' chique ja kach'alal comoja kabij chique ni katzij wi'. Ja wi queri'nuban ncowini nyukba' quec'u'x ja winaktre ja utzlaj tijonem in ncowini neruch'ecja nech'a'o rxin.

10 Como e q'uiy ja ma e nimanela' ta. Inec'oli chiquicojol ja nebini chi ni rjawaxicwi' chique ja kach'alal chi nquinimaj ja cos-tumbre quixin ja raj Israel. Eje'e' nquibijjule' tzij ja mta noc wi' in nequeban en-gañar ja winak. 11 Jari' winak que'ak'ila'como eje'e' ni pa tak familia nequeyoj jawinak pa tak cochoch, xa itzel tak tijonemnquec'ut chiquewach. Jari' nquich'ecbej jaquipwok pro ma utz ta rch'aquic nqueban.12 C'o jun achi ojer aj Creta arja' rtz'ibancan nak quibanic ja winak ja rach tak ajCreta. Quewa' rtz'iban can ri': —Ja wachtak aj Creta eje'e' nij e tz'akol tak tzij wi',xa e junan cuq'uin ja ritzel tak chicop janetijoni, xa e muna' in xa e sak'ori', ne'e.13 In ni katzij wi' ja xbij. Ja c'a nwajo'chawe, tach'a'a' chique in cowlaj tak tzijque'achapbej utzc'a chi nyuke' quec'u'xruq'uin ja utzlaj tijonem ja rc'an ja rtzobalDios. 14 In queri' nqueban, ma tiqueya' tacaso tre ja jule' tzij ja mta noc wi' ja nbixchique cumal ja raj Israel nixtac'a nqueya'ta caso tre ja nbix chique cumal ja winakja xa itzel nquetz'at ja utzlaj tijonem xinJesucristo.

15 Ja winak ja ch'ajch'oj canma eje'e' ninecowin wi' nquetz'at ja rutzil. Ja winakja xa tz'il canma in matiquinimaj ja Dioseje'e' nojel itzel nquetz'at. Eje'e' ri' xaitzel quina'oj in matiti'on chique ja ritzelalnqueban. 16Nquibij chi cotak rwach ja Diospro ni k'alaj wi' chi ma katzij ta como xaitzelal ja nqueban. Xa itzel netz'ati, ma enimanela' ta in maquecowini nquec'ut jarutzil chiquewach ja winak.

21 Pro ja nwajo' chawe, ni ne'atijoj wi'

ja kach'alal tre ja utzlaj tijonem. 2 Jata'i', ja rjawaxic chi nqueban quewari',bien nquech'ob ja nqueban in neban re-spetar cumal ja winak in yukul quec'u'xruq'uin ja utzlaj tijonem ja rc'an ja rtzobalDios in nq'ueje'e ja rajoben ri'il xin Dios

TITO 2:3 336 TITO 3:9pa tak quic'aslemal in maticapuj quec'u'xnquecoch' nojelal ja npi chiquij. 3 Inqueri' chique ja nani' chakaja' ja rjawaxicnqueban quewari', nqueban cuenta jaquic'aslemal ja cani' nrajo' ja Dios chiquechi nqueban, maxta tiqueban molon taktzij, ma quek'abar ta, tiquiya'a' jun utzlajejemplo chiquewach ja rixoki' ja ma e rija'ta. 4 Ja wi queri' nqueban jari' necowininequitijoj ja rixoki'. Ja tijonem nqueya'chique quewari', lok' nequena' ja quicha-jilal in tak cal chakaja', 5 bien nquech'obja nqueban, mchita jun achi nquech'ob,nquichajij chi utz ja tak cochoch, nequeto'ja winak ja c'o rjawaxic chique in nequin-imaj ja quichajilal utzc'a chi matiqueya'lugar chique winak chi itzel netzijon tre jartzobal Dios.

6 In que'apaxbaj ja c'ajola' chakaja'utzc'a chi bien nquech'ob ja nqueban. 7 Inatat chakaja' rjawaxic chi ni nac'ut wi'jun utzlaj ejemplo chiquewach. Ja tokne'atijoj maxta rmal c'oli nawajo' chewi'tok ne'atijoj in ni naya' wi' ruk'ij ja ti-jonem ja naya' chique. 8 Utzlaj tijonemja naya' chique utzc'a chi ni majun nakta nch'a'owi. Ja wi queri' naban ja winakja ncajo' nquech'a' xa q'uixbal nquena'xtiquech'a' ta in ni majun nak ta xtiquibijchewe.

9 In que'apaxbaj chakaja' ja rec'o quipa-trón chi nequinimaj utzc'a chi utz netz'atiin utz ntz'ati ja quisamaj chakaja' in maquequic'ulba' ta ja quipatrón 10 in chakaja'ma quequilak'aj ta. Utz tiquibana' trenojelal utzc'a ja quipatrón c'o quiconfianzacuq'uin. Ja wi queri' nqueban cumal eje'e'canojel ja winak utz nquetz'at ja rtzobalDios, arja' To'onel kaxin.

11 Ja c'a Dios arja' rc'utun ja rutzilchikawach jari' rc'amonto totajem chakekanojel ja rok winak. 12 Ja rutzil xin Diosquewa' nuc'ut chikawach ri', chi nkaya'can nojelal ja matirajo' ja Dios in noje-lal ja quicotemal xin rwach'ulew in biennkach'ob ja nkaban in nkaban ja rutzil jacani' nrajo' ja Dios chake chi nkaban. 13 Inchakaja' ja rutzil xin Dios nuc'ut chikawachchi npi chi na jutij ja Jesucristo, arja' nimlajDios kaxin, arja' To'onel kaxin. In kotakchic chi ja tok xtipeti congana nim chicruk'ij tri' in camic nokquicoti chi raybexic.

14 Kumal ajoj tok xujach ri' pa quek'a' jawinak chi camsaxi, xokruto' chipan ja kilkamac utzc'a chi arja' nch'ach'ojirsaj jakac'aslemal. Queri' xuban utzc'a chi nokoctinamit rxin utzc'a chi nel kac'u'x trij jabanoj utzil.

15 Nojel c'awa' ja xintz'ibaj ri' que'atijojja winak tre. Ja tok ncapuj quec'u'xtayukba' quec'u'x. Ja c'a wi ec'oli ja mautz ta nqueban que'ach'olij. Ma taxbej taawi' naban queri' como ja Dios arja' yoyonchawe chi ne'aban cuenta. In maxta taya'awi' chique ja netzelan awxin.

31Tanataj chique ja kach'alal chi rjawaxic

chi nqueban respetar ja gobierno innequinimaj ja k'etol tak tzij. Xa nak ta jarutzil ja nbix chique cumal tiquibana' pronojel quec'u'x. 2 Maxta tiquibij itzel taktzij chique winak, ma tiqueban ta ch'a'oj,quequibana' respetar canojel ja winak intiquic'utu' ja cutzil chiquewach.

3 Como ajoj chakaja' nabey mach'obtajnak ta kumal ja rutzil xin Dios, maxkanimaj ta ja Dios, oktzaknak chipan jaritzelal. Chaka nojel ta kayarij okrchapon,ok cani' preso rmal. Ojer xa xekatzelajja winak, congana quiakir kanma chiquij,xa ok itzel tak winak in xa itzel katz'atki'. 4 Pro ja Dios ja To'onel kaxin arja'xuc'ut ja rutzil chikawach, xokrajo' kanojelja rok winak. 5 In tok xuban queri'tokoc'ari' xokruto' kanojelal pro ma rmalta chi c'oli kach'ecbej tok xuban queri'chake, xa rmal xpokonaj kawach. Ja tokxokch'ach'ojirsaxi rmal ja xokalax chic jutijtokori' xoktotaji in rmal ja rEspíritu Santokawil ja c'ac'a c'aslemal. 6Dios xuya' tre jaJesucristo ja To'onel kaxin chi arja' xutaktoja rEspíritu Santo kuq'uin in ni matiq'uiswi' ja rchok'ak'. 7 In rmalari' tok utz chicnoktz'at rmal ja Dios como arja' xsipaj jarutzil chake in c'o jun herencia nyataj nachake. Jari' herencia ja c'ac'a c'aslemal jamta q'uisic trij in jari' kotak chi nyataj nachake in nokquicoti chi raybexic.

8 Jawa' ja xintz'ibaj ri' ni katzij wi' in con-gana rjawaxic tre ja quic'aslemal ja winak.Rmalc'ari' ja ngana anin ni ta nabij wi'chique utzc'a chi ja kach'alal ni nquicanojwi' ja rutzil. 9 Pro ec'oli ja nquibij jule' tzij

TITO 3:10 337 TITO 3:15chique winak ja ni majun rc'amonto cani'tre jule' ojer tak tzij ja nquibij chique jakati't kamama' ja xa eje'e' ewinakarsyon.In tre chakaja' ja costumbre ja rc'an ja leyxin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moisés. Jari'xa nquechap qui' ja winak rmal. Maxtatacoj awi' cuq'uin como mta noc wi' janquibij.

10 Ja wi c'o jun ja wi xa banol divisióntach'a'a' tre. Ja wi xach'a' tre nabey ja wimacatrnimaj tach'a'a' chic jutij tre. Ja wi nimacatrnimaj wi' c'ac'ari' tabana' tre chakanq'ueje' chic checojol. 11 Ja nbano queri' nik'alaj wi' chi il mac ja nuban, xa itzel rna'oj,arja' rotak chi ma utz ta ja nuban.

* * * * * * * * * *12 Ja ranin ntakel na ja rArtemas awq'uin

owi Tíquico. Ja tok xtekaj awq'uin xanak ta xtekaj chique tachomla' c'a awi'chanim natbe Nicópolis. Tri' nekawila'wi' ki' awq'uin como anin nch'obon chitri' nineq'ueje' wi' pa rtiempo tew. 13 Inchique ja Zenas ja licenciado in Apoloslok' que'ana'a', taya'a' chique ja nc'atzintre ja quiviaje ja xtiquemaj chic utzc'a chini majun nak ta xtuban ta falta chiquepa bey. 14 In chique ja kach'alal chakaja'rjawaxic chi ncotakij chi nquec'ut ja cutzilchiquewach ja winak in nequeto' ja tok c'orjawaxic chique. Ja wi queri' nqueban jari'c'oli ne'oc wi'.

15 Canojel ja kach'alal ja rec'o wq'uinnquetakel rutzil awach. Taya'a' c'a rutzilquewach ja kach'alal ja rec'ol awq'uin. Kasta xtiq'ueje'e ja rutzil xin Dios ewq'uinewanojelal. Amén.

FILEMÓN 1 338 FILEMÓN 21

FILEMÓN1 Anin in Pablo, inocnak preso pa che'

pro rmal ja Jesucristo tok queri' nbanon.Filemón, anin wachbil ja kach'alal Timoteonkatz'ibaj awa' carta ri' in camic ntakelawq'uin. Atat at kachbil chipan ja samajxin Jesucristo in congana natkajo'. 2 Jacarta, rxin chakaja' ja chak'laj kach'alalApia, in rxin chakaja' ja rArquipo. Ja rAr-quipo arja' ok soldado rxin ja Jesucristoruq'uin. Ja carta, quixin chakaja' ja riglesiaja nquemol qui' pan awochoch. 3 Ja rutzil jansipaj ja Dios chake rachbil ja quicotemalxin Dios ja tari' xtecochij más tre ja katata'Dios in tre ja kajaw Jesucristo.

* * * * * * * * * *4Filemón, anin congana nmaltioxij tre ja

Dios amwal, ni natnnataj wi' pan oración.5 Congana nmaltioxij tre rumac ja rabanoncomoxurkaj rbixicwq'uin chi atat conganane'awajo' ja tinamit xin Dios in ni yukul wi'ac'u'x ruq'uin ja kajaw Jesucristo. 6 Aninnc'utuj tre ja Dios chi ja yukulbal ac'u'xruq'uin ja Jesucristo más chi na nsamaji,xtik'alajin ta chi utz nojel ja rutzil ja c'opa tak ewanma in xtiya' ta ruk'ij ja Je-sucristo rmal. 7 Anin nmaltioxij tre jaDios ja rabanon wach'alal como ajoj con-gana nokquicoti rumac ja rajoben ri'il xinDios ja c'o chawe, congana nxuc'uxu'i jakanma amwal. Queri' nbij chawe comoxurkaj rbixic kuq'uin chi ja kach'alal janilanxuc'uxu'i ja canma rumac nojel ja rutzilabanon chique.

* * * * * * * * * *8-9 Wach'alal Filemón, como atat con-

gana ne'awajo' ja kach'alal chewi' tokcongana nban recomendar chawe, ja tokxtekaji ja rOnésimo awq'uin kas ta qui'ilrc'ulic xtaban. Jari' ni yatal wi' chawijchi nac'ul. Tzuc'a wixta c'o ngana nbijchawe chi puersa nac'ul ja queri' matinna'wi' nbij chawe como yatajnak chwe rmalja Cristo chi queri' nbij chawe. Pro mtangana ja xcatnuban ta mandar. Mejor jankaban, rumac ja rajoben ri'il xin Dios jayatajnak chake rmal ja Jesucristo chewi'tok congana nban recomendar chawe chinac'ul ja rOnésimo. Kas turkaj chawe

chi anin in Pablo, in ri'j chic in chakaja'inocnak preso pa che' rmal ja Jesucristo.10 Tabana' jun utzil, tac'ulu' paki jutz'it jarOnésimo. Arja' nc'ajol chwach ja Dioscomo wawe' pa che' xoc wi' ralc'wal Diospro mwal anin tok xuban queri'. 11 Janabey mta rsamaj chawe ja rOnésimo proja camic chic c'o chic rsamaj chawe inchwe anin chakaja'. 12 Camic ntakel chicjutij awq'uin in tac'ulu', tabana' tre cani'anin ja ninac'ul. 13Ntakel awq'uin masquianin congana ta qui'il chwe ja xtiq'ueje' tamás wq'uin. Congana ngana chi ninruto'wawe' jaru' pa tiempo xquinq'ueje' pa che'rumac ja utzlaj tzij xin Jesucristo. Ja wixtanq'ueje' namáswq'uin jari' cani' jun ayudanatakto atat chi nto'ic. 14 Xarwari' mtangana ja xta puersa nban chawe chi ninato'pro mejor, nojel ac'u'x nojel awanma na-ban ja nwajo' chawe chi naban. Rmalc'ari'tok nbij chawe, mta nak ta nban trewa'wari' ja maquita at conforme. 15 Comoja rOnésimo maxla ma chaka ta queri' jatok xanmajel jun tiempo awq'uin, maxlaja rc'amonto chawe chi nmeloj chic ju-tij awq'uin camic pro ni chijutij, ma juntiempo chi ta. 16 Arja' nmeloj awq'uinpro ma cani' chi ta jun moso pro máschi na vale chwach jun moso como arja'chak'laj kach'alal chic. Arja' jun kach'alalja congana nel nuc'u'x trij in pior c'a chaweatat como ja tok xtekaj awq'uin jari' junajsamajel ja nmeloj awq'uin in chakaja'ruq'uin ja Jesucristo yukul wi' ec'u'x chiix ca'i'. 17 Ja c'a camic ja wi nana' kaj chianin in awachbil tac'ulu' c'a ja rOnésimo,tabana' tre cani' anin ja ninac'ul. 18 Ja wic'oli ja ma utz ta rbanon can chawe owi c'oruc'as awq'uin jari' taya'a' chi nukul anin.19 Wawe' nya' wi' ja nfirma chi anin ja rinPablo nintojowi. In atat chakaja' c'ol ac'aswq'uin comomwal anin tok xawil jun c'ac'ac'aslemal ruq'uin ja Jesucristo pro ma ja tanwajo' chawe chi nana' awi' rmal. 20Queri'rbanic wach'alal, tabana' paki jutz'it jarutzil ja nintajini nc'utuj chawe, tac'ulu'paki jutz'it ja rOnésimo. Ja wi nac'ul jari'nxuc'uxu'i ja wanma amwal pro rumac jaxa jun kabanon ruq'uin ja kajaw Jesucristotok nbij queri' chawe.

21 Ja camic ri' anin nintajini nmajonrtz'ibaxic awa' carta ri' in tok xtekaj

FILEMÓN 22 339 FILEMÓN 25awq'uin wotak chi atat nanimaj ja xin-bij chipan, wotak chi más na xtoc'o rwi'xtaban tre chi rnimaxic. 22 In chakaja'tachomij pon paki jutz'it ja bar xquinwarwi' ja tok xquinekaj awq'uin como ja way-ben anin camic chi nc'axaxi ja roración jaremajon rbanic pan ncuenta, jari' waybenchi nya' lugar chwe chi ninbe ewq'uin.

* * * * * * * * * *23 Ja kach'alal Epafras nutakel rutzil

ewach, arja' wachbil wawe' pa che' prorumac ja xa jun rbanon ruq'uin ja CristoJesús tok c'o pa che'. 24 In nquetakelrutzil ewach chakaja' ja kach'alal Marcos,Aristarco, Demas in Lucas, eje'e' e wach takajsamajela'.

25 Kas ta nq'ueje' ewq'uin ja rutzil jansipaj ja kajaw Jesucristo chake. Amén.

HEBREOS 1:1 340 HEBREOS 2:4

HEBREOS1 Ja rojer ja Dios xerucoj profeta chi

eje'e' nek'alasan chiquewach ja kati't ka-mama' jani' ja rna'oj. Jari' ma jutij taxubanpro q'uiylajmul in q'uiy rwach xuya'chique ja nquik'alasbej je'e chiquewachjani' ja rna'oj. 2 Pro ja rbanon ja Dioscamic chipan awa' q'uisbal tak k'ij rxin jatiempo ja rokc'o wi' ri' xucoj ja Ralc'walchi arja' k'alasan chikawach ajoj jani' jarna'oj. Xuya' tre ja Ralc'wal chi mta nakta ja maquita noc na pa ruk'a' in xucoj jaRalc'wal chakaja' chi arja' winakarsani jacaj in rwach'ulew. 3 Cani' tre ja ruch'a'k'ij ruq'uin nkatz'at wi' nak rbanic ja k'ijin queri' c'a tre ja Ralc'wal Dios chakaja'ruq'uin nkatz'at wi' chi janila nim ruk'ijja Dios. Ja Dios in ja Ralc'wal ni junanquina'oj chi e ca'i', ni majun nak ta rjal-ben ta ri'. Ja Ralc'wal Dios mta nak ta jawinakarsan je'e ja maquita arja' chapyonrxin utzc'a chi matichictaji in matiyojtaji,ja c'a nchapbej jari' ja rtzobal como ja tzijnbij congana poder rc'an. Ja c'a xubannabey peti, xokurch'ach'ojirsaj chipan jakil kamac c'ac'ari' be chila' chicaj, xetz'abe'pa riquik'a' ja nimlaj katata' Dios.

* * * * * * * * * *4 Ja Ralc'wal Dios yataj tre chi más chi

na nim ruk'ij arja' chiquewach ja ángel.In chakaja' ja rubi' ya' tre jari' más china nim ruk'ij chwach ja quebi' ja ángel.5 Ja Dios tzijonnak can tre ja Ralc'wal que-wari': —Atat at Walc'wal. Camic nya'onac'aslemal, chenak can tre. Pro ni majutijxbij ta walc'wal tre jun ángel. In chakaja'tzijonnak can chic jutij tre quewari': —Anin in Tatixel rxin, arja' Walc'wal, chenakcan tre. Pro ni majutij xbij ta queri' trejun ángel. 6 Ja c'a Ralc'wal ja congananim ruk'ij tok xutakto wawe' chwach'ulewquewa' xbij ri': —Canojelal ja ángel rxinDios tiquiya'a' ruk'ij, ne'e. 7 Ja chique jaángel quewa' tz'ibtal can chique ri': —Jaángel, Dios nuban chique e cani' rmoso,e cani' xcomel, e cani' rxak k'ak', ne'e.8 Pro ja Ralc'walaxel quewa' tz'ibtal cantre ri': —Atat at Dios, atat at Rey in jagobierno awxin atat jari' ni mta wi' q'uisic

trij. Utz cuc'axic naban ja rec'o pan ak'a'.9Nel ac'u'x trij ja rutzil pro ja ritzelal itzelnatz'at. Rmalc'ari' tok atncha'on chi atoc-nak Rey, anin ja rin Dios awxin. Más chi naqui'il ja tok xatnucha' atat chwach ja tokxenucha' jule' chic awach tak rey. Queri'tz'ibtal can tre. 10 C'o chi na jun tz'ibtalcan tre chakaja' quewa' nbij ri': —Wajaw,atat xatticowi ja rwach'ulew, ruq'uin ak'a'xawinakarsbej ja caj. 11 Ja caj in rwach'ulewxa c'o q'uisic trij pro ja ratat nij at c'owi', nimta wi' q'uisic chawij. Ja caj in rwach'ulewxa c'o yojtajic trij cani' nuban jun tziak xantzabukari. 12 Ja xtaban tre queri' cani'nban tre jun tzabuklaj chaquetamchita nocwi', nq'uextaji chijutij. Pro ja ratat maat queri' ta, mta q'uextajic chawij, maca-traji'xi. 13 Ja Dios quewa' xbij tre ja Ralc'walri': —Cattz'abe'e wawe' pa wiquik'a', con-gana nim ak'ij. Wawe' natq'ueje' wi' innenucoj na ja rac'ulel xe' awakan, ne'e.Pro ni majutij xbij ta queri' tre jun ángel.14 Ja quibanic ja ángel eje'e' xa e moso, eespíritu, ja Dios nerutak chi quichajixic jawinak ja nyataj na chique chi nquewil jatotajem xin Dios.

21 Janila nim ruk'ij ja Ralc'wal Dios

rmalc'ari' congana rjawaxic chi másna nkaya' kaxquin tre ja utzlaj tzij jarc'amonto chake, maquita nkaya' canjutz'it. 2 Ja rojer ja ley xin Dios ja tz'ibtalcan rmal ja Moisés ángel ec'amyonto. Jari'ley ni natruchap wi' ja wi xaban awil, wima xatniman ta, nak ja rawil xaban xanijawari' natrchapbej. 3 In queri' chakeajoj camic chakaja', ja lok'laj totajem xinDios ja rc'amonto ja Ralc'wal ja wi nkabantre ni ma vale ta chikawach jari' majunnkatobej ki'. Jari' totajem ya' rbixic nabeyrmal ja kajaw Jesucristo in bix chic ajojchake cumal ja xec'axan rxin, quech'obchikawach chi jun totajem ja ni katzij wi'chi totajem. 4 Ja katata' Dios c'oli xubanchakaja' ja xc'utbej chi ni katzij wi' jatotajem ja queya' rbixic chake cani' tremilagro q'uiy rwach ja xuban. In cani'tre chakaja' ja samaj ja xecowini queban jakach'alal ja yataj chique rmal ja rEspírituSanto. Jari' Dios chomini nak chi samajilyataj chique chiquijujunal.

HEBREOS 2:5 341 HEBREOS 3:6

5 Como ja Dios arja' ma pa quek'a' taángel rcojon wi' ja c'ac'a rwach'ulew japenak ja kamajon rnataxic ewq'uin camic.6 Cani' rbin can jun achi chipan ja rtzobalDios quewa' rbin can tre ja Dios ri': —Ajojja rok winak xok way xok ya'. ¿Nak tre toknokanataj? ¿Nak tre tok nokachajij? 7 Proxaban taka'an chake chi xajalal maque-kak'i' ja ángel. Xaya' taka'an chake chicongana nimak kak'ij. Xaya' taka'an chakechi xokpe'e trij nojel ja rawinakarsan je'e.8 Xacoj taka'an pa kak'a' nojelal. Queri'rbin can. Como ja Dios nojelal xucoj pakak'a' ja rok winak tibij c'a tzij ari' chimajun ja maquita xucoj pa kak'a'. Proja nkatz'at camic maja'n toqui pa kak'a'nojelal. 9 Pro ja Jesús jari' nkatz'at chiarja' takto wawe' chwach'ulew, xoc kachwinak in ban tre chi ma kas ta nim chicruk'ij chiquewach ja ángel. Pro ja camicya'on chic tre rmal ja Dios chi janila nimchic ruk'ij como xurtija' kaj ja rpokonal,camsaxi. Queri' ban tre utzc'a chi xurcamkaj pa kacuenta chikajujunal. Rmal ja rutzilja nsipaj ja Dios chake chewi' tok cam pakacuenta.

10 Ja Dios majun nak ta ja maquita arja'winakarsyon,majunnak ta jamaquita rxin.Ok q'uiy ja rya'on chake chi xokoc ralc'wal,rya'on chake chi nokekaj na ruq'uin pagloria chila' chicaj. Ja Jesucristo arja'nc'amo kabey, nokruc'aj chipan ja totajemxin Dios. Ja c'a Dios ni utz wi' ja xuban,xutakto ja Jesucristowawe' chi nurna'a' kajjani' ja tijoj rpokonal. Ja c'a rpokonal xutijjari' xchombej ri' chi ncowini nuc'amelkabey in rmalari' xoqui jun To'onel, pro junTo'onel ja ni majun ja maquita tz'akat tre.11 Ja Jesús nerch'ach'ojirsaj ja winak chipanja quil quemac. Ja c'a nech'ach'ojirsaxieje'e' xa junan quitata' ruq'uin, eje'e' eralc'wal Dios chakaja'. Rmalc'ari' ja Jesúsma junwi' ta nuna' nbij chake chi okrch'alal. 12 Cani' tz'ibtal chipan ja rt-zobal Dios ja Ralc'walaxel quewa' xbij treja Tatixel ri': —Anin nya' na abixic chiqueja wach'alal, nbixaj na abi' chiquicojol janquemol qui' chi anataxic. Queri' nbij. 13 Injun chic xbij quewari': —Anin ni nyuke' wi'nuc'u'x ruq'uin ja Dios. In jun chic xbijquewari': —Wawe' inc'o wi', inc'o cuq'uinja ralc'walaxela' ja reya'on chwe rmal ja

Dios, ne'e.14 Como ja rok alc'walaxela' xa junan

rwach ja kaquiq'uel, xa junan rwach jakach'acul in queri' c'a tre ja Jesús chakaja'arja' xoc kach winak, k'ax chipan jacamíc jari' xkasbej ja diablo ja yo'l camíc.15 Canojel ja nquixbej qui' chwach ja camícja Jesús nto'o quixin, nerlasaj pa ruk'a' jaxbeben ri'il. 16 Ma ángel ta ja neruto',ajoj ja rok winak ja nokruto' ja rok riyrumam can ja rAbraham. 17 Rmalc'ari'tok rjawaxic chi arja' xoc kach winak,ni junan kabanic ruq'uin ja rok rch'alal.Chewi' c'a tok ncowini nokrucoj chwach jaDios. Chewi' tok xoc jun lok'laj sacerdote,ncowini npokonaj kawach in ni nuban wi'cumplir ja samaj xin Dios. Queri' xubanutzc'a chi cowini xchomij ja kil kamacchwach ja Dios. 18 Como arja' bien xuna'jani' ja rpokonal in c'ambajax chipan japrueba chewi' tok ncowini nokruto' ajojchakaja' kanojelal ja nokc'ambajax chipanja prueba.

31 Rmalc'ari' tok nbij chewe wach'alal,

tech'obo' jutz'it ja Cristo Jesús, bientech'obo' wach'alal ja rix tinamit xin Dios,ja rixcha'on rmal ja Dios chi nixeq'ueje' naruq'uin chila' chicaj. Ja c'a Jesús arja' takto,xuc'amto ja tijonem ja kaniman in camicarja' ocnak jun lok'laj sacerdote ja pa'l trijjawa' tijonem ri'. 2Ni xuban wi' cumplir jasamaj ja yataj tre rmal ja Dios chi nubancani' tre ja Moisés ojer chakaja' xubancumplir ja samaj ja yataj tre tokori' tokxeruc'aj ja tinamit xin Dios. 3 Pro yatal treja Jesús chi más chi na nya' ruk'ij chwach jaMoisés cani' tre jun banol jay arja' más nanim ruk'ij chwach ja jay ja nuban. 4 Nojelja jay ni c'o wi' nak banyon rxin chijujunalpro ja Dios arja' majun nak ta ja maquitaarja' winakarsyon. 5 Ja Moisés ni katzijwi' chi arja' xuban cumplir ja samaj xinDios, arja' xuc'an quixin ja tinamit xinDios. Arja' moso rxin Dios, ja c'a samajxubanto jari' jun testimonio canaj can, c'oje'e xuc'utto ja maja'n tik'alajini tri'. 6 Jac'a Cristo chakaja' xuban cumplir ja samajxin Dios, arja' c'ayon ja tinamit xin Diospro ma moso ta, arja' Alc'walaxel. In ajojok tinamit xin Dios ja wi cow xkope'i, ja wi

HEBREOS 3:7 342 HEBREOS 4:7nima xtikaya' can tawi' ja yukulbal kac'u'xruq'uin, ja wi ni xkoquicot wi' chi raybexicja Jesús.

* * * * * * * * * *7 Rmalc'ari' nbij chewe, kaya'a' jutz'it

kaxquin tre ja nbix chipan ja rtzobal Diosrmal ja Espíritu Santo quewari': —Ja wicamic ntzijoni ja Dios ewq'uin tenimaj c'achanim, 8-9 maxta ticowir ec'u'x ewanmachi rc'axaxic cani' queban ja rewati'temama' ojer tok queyic ja wayewal. Comoqueri' queban chwe tokori' tok xeq'ueje'chipan ja lugar chakijlaj ulew. Q'uiyrwach ja ritzelal queban, xinquic'ambajajja wi katzij chi nenuban castigar. Queri'queban chwe masqui quetz'at ruq'uinquewach ja nimak tak milagro xinban paquicuenta tre ja ca'winak juna' xeq'ueje'tri'. 10Rmalc'ari' ja tok congana piwayewalchiquij. Nojel ja nquech'ob kaj pa takcanma ni ma utz ta wi'. Ja utzlaj bey janc'utun chiquewach jari' ni ma cotakinta wi', xinche' kaj. 11 Rmalc'ari' ja tokcongana yictaj wayewal chiquij: —Katzijnbij chi eje'e' matinya' lugar chique chixque'oc ta chipan ja xula'nbal lugar janchomin, xinche' kaj. Queri' tz'ibtal can.

12 Ja c'a rixix wach'alal tebana' jutz'itcuenta ewi', maxta ec'oli chewe ja xaitzel ja canma in matiyuke' chic quec'u'xruq'uin ja c'aslic Dios in nqueya' can. 13 Jakas rubey neban, k'ij k'ij tepaxbaj ewi' chi-bil tak ewi'. Pro ma teya' ta tiempo tre, nitebana' wi', ma c'a chwak ta. Queri' nwajo'chewe chi neban utzc'a chi maquixban en-gañar rmal ja il mac utzc'a chi maticowirewi' ewanma chipan. 14 Cani' kabanontoja kas nabey yukul kac'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo, ja c'a wi ni cow wi' xkope'i chi ryuk-baxic kac'u'x ruq'uin, ja wi ni matikaya'can wi' jari' ni katzij wi' chi xa jun kabanonruq'uin.

15 Turkaj chake ja tz'ibtal can, quewa'nbij ri': —Ja wi camic ntzijoni ja Diosewq'uin tenimaj c'a chanim, maxta ticowirec'u'x ewanma chi rc'axaxic ja cani' que-ban ja rewati't emama' ojer ja tok queyicja wayewal, ne'e. 16 ¿Nak c'a chi winakilari' ja xec'axani tok tzijoni ja Dios cuq'uinpro xa queyic ja ryewal? Ja xebanowieje'e' ri' canojel ja winak ja xetotajto paquek'a' ja raj Egipto ojer ja xe'uc'ax rmal

ja Moisés. 17 Eje'e' ri' winak ca'winak juna'yictaji ryewal ja Dios chiquij, xekaj chipanja il mac chipan ja lugar chakijlaj ulew intri' xecam wi'. 18 Eje'e' ri' chakaja' ja bixchique rmal ja Dios chi arja' matuya' lugarchique chi xque'oc ta chipan ja xula'nballugar ja rchomin, eje'e' ni ma xeniman tawi'. 19 Ni k'alaj wi' chi rmal ja ma xyuke'chi ta quec'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tokma xe'oc ta chipan ja xula'nbal lugar.

41 In queri' c'a chake ajoj camic, ja Dios

c'a rchapon na rtzujuxic chake ja xula'nballugar ja rchomin. Kabana' c'a jutz'it cuentaki', maxta c'o jun chewe xtel can maquitaxtoc chipan ari' lugar. 2 Cani' ban chiqueri' winak ojer ya' rbixic jun utzlaj tzijxin Dios chique in queri' c'a chake ajojcamic chakaja' c'o jun utzlaj tzij xin Dioskac'axan. Pro eje'e' chaka quic'axaj, nimajun nak ta quiwasaj ta tre, ma xyuke'ta quec'u'x ruq'uin ja utzlaj tzij quic'axajchewi' tok queri' queban. 3 Pro ja rajoj jayukul kac'u'x ruq'uin nokoc c'ari' chipanja xula'nbal lugar. Como ja ni ma xenimanta wi' quewa' xbij ja Dios chique ri': —Ja tok yictaj wayewal chiquij: —Katzij nbijchi eje'e'matinya' lugar chique chi xque'octa chipan ja xula'nbal lugar ja nchomin,xinche' kaj. Queri' xbij ja Dios. Ja c'axula'nbal lugar c'o chic tri', jari' ni c'otowi' ja tok Dios xuq'uis ja rsamaj tokori'tok xuq'uis rwinakarsaxic ja rwach'ulew.4 Cani' nbij ja rtzobal Dios tre ja rwukukk'ij quewari': —Ja Dios xuq'uis ja rsamaj, jac'a chi wuku' k'ij xula'ni, ne'e. 5 Pro cani'katz'aton chic ewq'uin, ja ni ma xenimanta wi' quewa' xbij ja Dios chique ri': —Eje'e' matinya' lugar chique chi xque'octa chipan ja xula'nbal lugar ja nchomin,ne'e. 6 Bien k'alaj chi ec'oli ja nyataj nachique chi ne'oc chipan ja xula'nbal lugarja chomin rmal ja Dios. Pro ja xec'axanija utzlaj tzij nabey eje'e' ma xquinimaj taja Dios chewi' tok ma xe'oc ta chipan jaxula'nbal lugar. 7 Rmalc'ari' tok be tiempotre, ja Dios xtzujuj chic ja xula'nbal lugarchique ja winak ja pa rtiempo David cani'katz'aton chic ewq'uin quewari': —Ja wicamic ntzijoni ja Dios ewq'uin tenimaj c'achanim, maxta ticowir ec'u'x ewanma chi

HEBREOS 4:8 343 HEBREOS 5:9rc'axaxic, ne'e. 8 Ja Josué ojer xeruc'ajja tinamit xin Dios chipan ja utzlaj ulewja tzujun chique rmal ja Dios. Pro ma jatari' ulew ja xula'nbal lugar ja noktzijontre ewq'uin camic ri'. Wixta jari' mtac'a noc wari' ja Dios ntzijon chic tre junchic tiempo ja ntzujuj wi' ja xula'nbal lu-gar. 9 Tri' c'a nkatz'at wi' chi c'a c'o najun xula'nem xin Dios kaxin ja rok tina-mit rxin ja Dios. 10 Cani' tre ja Dios tokxuq'uis ja rsamaj arja' xula'ni in queri'c'a chique chakaja' ja xque'oc chipan jaxula'nbal lugar, eje'e' mchita samaj nque-ban, ne'exula'n na ruq'uin ja Dios. 11Katija'c'a kak'ij, xko'oc ta jutz'it chipan ari' jaxula'nbal lugar. Maxta c'o jun chake tibanoqueri' ja cani' queban ja jule' chic winak,eje'e' ma xquinimaj ta ja Dios in rmalari'tok ma xe'oc ta chipan ja xula'nbal lugar jachomin rmal.

12 Ja c'a rtzobal Dios jari' ma cam-nak ta rwach pro c'o rchok'ak', nuban jarsamaj. Ni ma c'ayew ta nekaji c'a chipanja rawanma chwach jun espada ja conganais rutza'm in ca'i' rwarey. Ni majun jamaquita ncowini noc wi' chawe, wi panapensar, wi pan awanma, wi pan abakil,nojel nocwi'. Nerk'alasajto nak ja nana' kajin nak ja nach'ob kaj pan awanma. 13 Ja Diosni majun nak ta ja rawatal ta chwach, nojelnca'y wi', ni majun ja maquita nutz'at,chwach c'a nekajacha' na wi' cuenta.

* * * * * * * * * *14 Wach'alal, ja Jesús ja Ralc'wal Dios

como arja' ocnak jun lok'laj sacerdotekaxin ja ncojo kaxin chwach ja Dios incomo arja' chijutij ekajnak tri' ja bar c'o wi'ja Dios rmalc'ari' nbij jutz'it rubi' chewe,cow kope'i jutz'it, maxta tikaya' can jautzlaj tzij ja kaniman. 15 Ja lok'laj sacer-dote kaxin arja' bien rotak chi xok wayxok ya', rotak npokonaj kawach como arja'bien xuna' jani' ja natc'ambajax chipanja prueba. Nojel ja prueba ja rokk'axnakajoj chipan ni majun ja maquita k'axnakarja' chipan chakaja' xarwari' ni majun rilrumac. 16 Como rotak npokonaj kawachmaxta c'a tikana' ki' ja tok nkaban oracióntok nokekaj chwach ja rtz'ulibal ja nimlajRey ja bar nkacochij wi' ja rutzil xin Dios.Yukul ta kac'u'x ruq'uin tok nkaban jaroración. Ja c'a wi yukul kac'ux ruq'uin

jari' nucuy ja kil kamac in tok c'o rjawaxicchake nsipaj na ja rutzil chake chi kato'ic.

51 Ja lok'laj tak sacerdote quewa' quisamaj

ri' chiquijujunal, necha'i chiquicojol jawinak utzc'a chi nequecoj ja winak chwachja Dios. Nquitzujuj chwach ja Dios jarofrenda je'e ja nya' cumal ja winak inchakaja' nequitzujuj chwach ja Dios jachicop ja necamsaxi rmal ja quil quemacja winak. 2 Eje'e' como bien nquena' kajchi xe way xe ya' chewi' tok bien cotaknquipokonaj quewach ja cach tak winakcani' chique ja ma cotak ta chi itzelal janqueban in chique ja chaka jalal tok nekajchipan ja il mac. 3 Cani' nqueban, c'olija sacrificio ja nquitzujuj chwach ja Diosrmal ja quil quemac ja cach tak winak inqueri' chique eje'e' chakaja' c'oli ja sacri-ficio quixin eje'e' ja nquitzujuj como biennquena' kaj chi xe way xe ya'. 4 Queri'rbanic ja samaj nuban jun lok'laj sacerdote,congana nim ruk'ij, mta moda ja chakata xtamin awi' chipan, Dios na ncha'oawxin cani' xuban tre ja Aarón ojer. 5 Inqueri' xuban ja Jesucristo chakaja', arja'maxuya' kaj ta ruk'ij ruyon, ma xumin ta ri'chipan ja lok'laj sacerdote'il pro cha'i rmalja Tatixel cani' tz'ibtal can quewari': —Atat at Walc'wal, camic nya'on ac'aslemal,ne'e. 6 In jun chic nbij ja rtzobal Diosquewari': —Atat at sacerdote pro chijutijatocnak sacerdote. Ja rasacerdote'il atatjari' ni mta wi' q'uisic trij, xa junan ruq'uinja rsacerdote'il ja Melquisedec. Queri' xbijja Tatixel tre ja Ralc'walaxel.

7 Ja tok c'oli ja Jesús wawe' chwach'ulewarja' xuban ja roración, congana xc'utujja rto'ic tre ja Dios como bien rotak chincowini ja Dios nuto' chipan ja camíc. Ma-jtaj rmal ja nimak tak bis ja c'o pa ranma,xurak na ruchi', xok' na rmal. C'axaxija roración como arja' congana nuban re-spetar ja Dios. 8 Masqui Ralc'wal Dios proxutij na ja rpokonal, chipan c'a ja rpokonalrotakij wi' jani' ja nanimaj ja Dios toknatc'ambajax chipan ja prueba. 9 Xoc junTo'onel, pro jun To'onel ja ni majun jamaquita tz'akat tre, yataj tre chi ruq'uinarja' nwinakarto wi' ja totajem xin Dios.Jari' totajem ni mta wi' q'uisic trij in nyataj

HEBREOS 5:10 344 HEBREOS 6:13chique canojel ja winak ja neniman rxin.10 Yataj tre rmal ja Dios chi xoqui comolok'laj sacerdote in bix tre chi xa junan jarsacerdote'il arja' ruq'uin ja rsacerdote'ilja Melquisedec.

* * * * * * * * * *11 Jari' jun sacerdote'il congana q'uiy

rc'amonto chewe in nwajo' nch'obchewach nak rbanic pro c'ayew chi nch'obchewach como kas maril nch'obtaj emwal.12 Ja rixix ojer chic eniman ja Jesucristo, jakas yatal chewij, ixix ta nari' nixtijon chicquixin jule' chic winak camic. Ja taka'annewajo' ntz'at anin c'a taka'an newajo' najun ja nch'obo chewach ja rtzobal Dios jacani' tijonem nya' chique ja tak ac'ala' jama c'ayew ta chique. Ja ntz'at anin ni ixjunan cuq'uin ja tak yaqui'a' ja c'a tz'umna nquetij ja maja'n tiyataj chique chinquemaj wa'im. 13 Ja wi chaka benak chitz'um natij jari' c'a at ti yaqui' na in maawotak ta chi utz nak rbanic ja rutzil janc'ut chawach rmal ja rtzobal Dios. 14 Proja rija' cani' chique achi'i' in ixoki' eje'e' xanak chi ta nqueti', c'oli cotakin chic tre jaquic'aslemal in ch'obtajnak chic cumal nakja rutzil in nak ja ritzelal.

61 Koq'uiy c'a wach'alal. Ja tok kas

kanimajto ja utzlaj tijonem nabey ch'obchikawach je'e nak rbanic ja Jesucristo.Jari' tijonem ya' chake cani' rsimiento'iljun jay ticon chic. Pro ma chaka taja' tikaq'uis tikac'am rtiquic wach'alal, jo'koq'uiy más, ma koq'ueje' ta chi queri'.Quewa' ja rsimiento'il, quewa' ja nabeytijonem ja ticon chic ri', jun, ja naq'uexana'oj, naya' can nojel ja raniman ja ni ma-jun rc'amonto in nyuke' chic ac'u'x ruq'uinja Dios. 2 In jun chic, ja nch'ob chawach nakrbanic ja bautismo je'e in chakaja' ja naya'ak'a' pa quewi' ja kach'alal. In jun chic, nakrbanic ja tok natc'astaj chipan ja camíc inchakaja' tre ja nimlaj juicio ja mta q'uisictrij. 3 Maxta chaka rsimiento'il tikaticwach'alal, jo' koq'uiy más. Anin wotak chiqueri' xtikaban, Dios ta c'a xtito'o kaxin chirbanic.

4 Ja c'a winak ja nqueya' can ja Jesu-cristo mta moda xtiyataj chi ta chique chixtiqueq'uex chi ta jutij ja quina'oj. Ja nabey

k'alasax chiquewach jani' ja katata' Dioschi ja rbanic cani' jun nimlaj luz nsakirsajja quebey chiquewach. Quena' chakaja'jani' rqui'il ja rutzil ja quicochij tre ja Dios.Chakaja' yataj chique chi q'ueje'e ja rE-spíritu Santo pa tak canma. 5 Bien quena'jani' rqui'il ja rtzobal Dios chi conganautzil rc'amonto in quena' chakaja' jani'ja nimlaj poder rc'an ja tiempo ja penakchikawach ja rc'amonto ja Cristo. 6 Ja c'a winqueya' can jari' kas k'alawachili nquemajchic jutij ripic ja Ralc'wal Dios chwach cruzin nqueya' ruq'uix chiquewach ja winakchakaja' chewi' tok matiyataj chic chiqueja xtiquinimaj chi ta jutij. 7 Eje'e' e cani'jule' chenoj ja mta noc wi'. Pro ja chenojwi nutij jab in wi nwachij nakun je'e ja utzntij cumal ja nejosk'in rpan jari' Dios nuya'rutzil parwi'. 8 Pro ja chenoj ja wi xa q'uixnuya' mta c'a noc wari', ni majun winakc'o ta rgana ruq'uin in mta rutzil nuya'parwi', ja c'a rayben xa rporoxic pa k'ak'.Queri' c'a quibanic ja winak ja nqueya' canja Jesucristo.

* * * * * * * * * *9Chak'laj wach'alal, masqui cowlaj tzij ja

katz'ibanel chewe ri' pro kotak chi ma ixjunan ta ruq'uin ja chenoj jamta nocwi'. Jatok nattotaji rmal ja Jesucristo c'oli ja rutzilja nwachini pan awanma, ja c'ari' kaybenchewe camic. 10 Ja c'a Dios mta modaxtuban ta ja ma utz ta xtimestaj ta ja rutzilja rebanonto, arja' matimestaj chi conganaxetij ek'ij chi quito'ic ja kach'alal in c'aemajon na quito'ic camic. Como congananewajo' ja Dios chewi' tok ne'eto'. 11 Ja c'anwajo' chewe camic chejujunal, tetija' ek'ijchakaja' chi rch'obic ja tzujun can chakermal jaDios ja kayben camic. Tiyuke' ec'u'xchijutij ruq'uin ja rtzujun can chake. Ni taquirwari' ebanon ja tok xtipi chic jutij jaJesucristo. 12 Maxta quixsak'orini, tetija'más ek'ij. Tec'ama' c'a ja rejemplo quixinja winak ja ni yukul wi' quec'u'x ruq'uin jaDios in ni nquecoch' wi' ja npi je'e chiquij,eje'e' ri' ja nyataj chique ja tzujun can je'ermal ja Dios.

13 Ja tok c'oli ntzujuj ja Dios ni nuya' wi'cani' xuban tre ja rAbrahamojer ja tok c'olixtzujuj tre c'o jun juramento xuban prorubi' arja' xucoj ja xbanbej ja juramentocomo mchita jun ja más chi ta nim ruk'ij

HEBREOS 6:14 345 HEBREOS 7:9chwach arja' in quewa' xbij tre ja rAbrahamri': 14 —Pa nubi' anin nbij chawe camic,seguro chi nya' ja wutzil pan awi', nenuya'na ja rawalc'wal, nebe pa nim, congananquesep na qui'. Queri' xbij tre. 15 In queri'xuban ja rAbraham, ni yataj wi' tre nojel jatzujux tre rmal ja Dios pro congana xucoch'na rwach chi raybexic. 16 Ja c'a winak toknqueban jun juramento c'amonnak chiquechi nquecoj rubi' ja Dios ja nquibanbej jajuramento como ja Dios arja' más na nimruk'ij in tok c'oli ja nquich'abej qui' pak'etbaltzij in tok c'o jun juramento nnataxcumal, eje'e' nqueban respetar in nechom-taj rmal. 17 Ja c'a Dios ma chaka ta xubanja juramento, rumac chi bien nch'obtajkumal ja rch'obon chakij chi ni mta wi'q'uextajic trij, ni nuban wi' cumplir. Queri'nrajo' chake ja nyataj chake nojel ja rtzujuncan. 18Queri' c'a xuban ja Dios, ca'i' ja xbijcan, jun, c'oli ja xtzujuj in jun chic, c'o junjuramento xuban ja nc'utbej chi ni nuya'wi' ja xtzujuj in ni mta wi' q'uextajic trijawa' ja ca'i' ri' ja xbij can como ja Dios mtamoda xtutz'ak ta jule' tzij. Queri' xubanpro kumal ajoj ja xokanmaj chwach ja ilmac in xekato'o' ki' ruq'uin. Queri' xubanchi ryukbaxic kac'u'x utzc'a chi nyuke'eja kac'u'x chijutij ruq'uin ja rtzujun canchake ja kayben camic. 19 Nojel ari' jakayben camic bien kotak chi nekawila' na,ni mta wi' q'uextajic trij. Nojel ari' jakayben jari' nkajunsaj ruq'uin jun ch'ich'ja chapbal lancha. Jari' ch'ich' nbe c'a xe'mar, nuchap ja lancha, matuya' chic lugartre ja lancha ja bar ta xtic'amarel chi wi'. Jakayben ajoj camic c'a chila' chicaj ekajnakwi' ja bar c'o wi' ja Dios, congana chi nanuya' kaseguro. 20 C'a tri' ekajnak wi' jaJesús nabeyal chikawach, rjakon jun beychikawach. Arja' ocnak lok'laj sacerdotepro ni chijutij, ja c'a rsacerdote'il arja' nimta wi' q'uisic trij, xa junan ruq'uin jarsacerdote'il ja Melquisedec.

71 Cani' tz'ibtal can chipan ja rtzobal

Dios ja Melquisedec arja' rey xin juntinamit Salem rubi', chakaja' arja' sacer-dote, nuban ja samaj xin Dios ja katzij

chi Dios. Xuban jutij tre ja rAbrahamxerc'ulu' pa bey tokori' tok ja rAbrahamec'o jule' rey ercamsan in melojto pach'a'oj. Ja c'a rAbraham ban bendecir rmalja Melquisedec. 2 In chakaja' nojel rwachja meba'il ja xuch'ecto pa quek'a' ja reyxlasaj na rdiezmo tre in ja diezmo xujachtre ja Melquisedec. Ja Melquisedec c'olinbij ja rubi', jun rey utzlaj cuc'axic winaknuban, queri' rc'amonto ja rubi'. Arja'rey xin Salem chakaja' c'oli nbij, jun reyyo'l quicotemal, queri' rc'amonto.* 3 Maec'o ta ja rtata' rute' ja Melquisedec janenatax ta chipan ja rtzobal Dios, ma ec'ota rati't rmama' nenatax ta chipan chakaja'in mta ja ralaxic nnatax ta in nixtac'arcamic ta chakaja'. Pro ja rbanic, chijutijocnak sacerdote in ni mta wi' q'uisic trij jarsacerdote'il jari' junan cani' tre rbanic jaRalc'wal Dios.

4Tech'obo' mpe' chi utz janila nim ruk'ijja Melquisedec. Más na nim ruk'ij chwachja kamama' Abraham. Ja c'a rAbrahamojer xuya' ruk'ij ja Melquisedec, xparti'ijja diezmo rxin ja meba'il ja rch'econto inxujach pa ruk'a' ja Melquisedec. 5 Proja nbij ja ley xin Dios, pa quek'a' ja riyrumam ja Leví njach wi' ja diezmo, eje'e'ri' ja ne'oc sacerdote. In queri' quebanja winak, pa quek'a' ja riy rumam ja Levínquejach wi' ja quidiezmo, queri' quebanmasqui xa e alaxic cuq'uin como ja rAbra-ham arja' sepyon quixin canojel. 6 Pro jaMelquisedec arja' ma riy rumam ta ja Levípro pa ruk'a' jach wi' ja diezmo rmal jarAbraham. Arja' c'a bano bendecir rxinja rAbraham. Makana' maquita c'a nimruk'ij ja rAbraham como tre ja rAbrahamtzujun wi' ja rutzil rmal ja Dios. 7 Pro janbano bendecir jari' ja más na nim ruk'ijchwach ja nuban bendecir jari' bien kotakkanojelal. 8 Ja c'a riy rumam ja Leví, chiquenjach wi' ja diezmo pro ja Melquisedecarja' más na nim ruk'ij chiquewach eje'e'chakaja'. Eje'e' xa necami pro arja' mtanbij ja rtzobal Dios tre ja rcamic, cani' c'ac'as na chijutij. 9 Ja riy rumam ja Leví,chique ntoj wi' ja diezmo pro ja c'a rAbra-ham pa ruk'a' ja Melquisedec xutoj wi' jadiezmo, nel c'ari' cani' c'opi chic tri' ja

* 7:2 Ja tzij diezmo quewa' rbanic ri', ja jujun quetzal nach'ec, ja diezmo tre jari' lajuj centavo. Tac'a wi xach'ec junciento quetzal ja diezmo tre jari' lajuj quetzal.

HEBREOS 7:10 346 HEBREOS 7:28Leví, cani' rtojonpi chic ja diezmo chakaja'.10 Como ja rAbraham tok xec'uli pa beyrmal ja Melquisedec maja'n talaxi tri' jaLeví pro masqui queri' ni rja'tzulpi chi wi'ja rAbraham. Jari' nc'ambej tzij nbij chi jaMelquisedec más na nim ruk'ij chwach jaLeví chakaja'.

11 Ja sacerdote'il rxin ja Aarón in quixinja jule' chic riy rumam ja Leví jari' xocrbase ja ley xin Dios ja tok Moisés xuya' jaley chique ja raj Israel ojer. Pro jari' sac-erdote'il xa nk'axi, xa c'o q'uisic trij. Jari'ma xcowin ta xeruto' ta ja winak chijutijchwach ja Dios. Ja wixta cowini xeruto'chijutij maquita c'a rjawaxic ari' peti junchic sacerdote ja xa junan ja rsacerdote'ilruq'uin ja rsacerdote'il ja Melquisedec jajunwi' chi na chwach ja rxin Aarón. 12 Jac'a tok noqui jun c'ac'a sacerdote'il jari'rjawaxic chi noc na jun ley c'ac'a chakaja'.13-14 Ja c'a kajaw Jesucristo arja' ja sacer-dote ja junwi' chi na. Arja' ma riy rumamcan ta ja Leví, ni k'alaj wi' chi arja' riyrumam can ja Judá. Pro ja riy rumamcan ja Judá majun nak ta chique ocnak tasacerdote, mta tz'ibtal can chique chipanja ley rmal ja Moisés chi ne'oc ta sacerdote.

15 Ja c'ac'a sacerdote ja penak camic arja'xa junan ja rsacerdote'il ruq'uin ja rsacer-dote'il ja Melquisedec, tri' c'a nkatz'at wi'chi xa nq'uis na ja sacerdote'il quixin ja riyrumam can ja Leví. 16 Ja tok xoc sacerdotema rmal ta jun ley ja xa c'o q'uisic trij. Arja'mta camíc trij, ja rc'aslemal ni matiq'uiswi' in ja c'ari' ocnak rbase ja sacerdote'ilrxin. 17Cani' nbix tre chipan ja rtzobal Diosquewari': —Atat at sacerdote pro ni chijutijatocnak sacerdote. Ja rasacerdote'il atatjari' ni mta wi' q'uisic trij, xa junan ruq'uinja rsacerdote'il ja Melquisedec. Queri' nbixtre. 18 Ja ley ja xoqui nabey jari' ma xcowinta xokruto' ta chijutij chwach ja Dios chewi'tok ma xoc chi ta. 19 Ja ley ja xoqui nabeyni majun nak ta xchomij ta chwach ja Diosja ni ta chijutij xtzursaj ta. Pro ja rocnakchic pa rq'uexwach camic jari' ja yukulbalkac'u'x ruq'uin ja Jesucristo jari'más chi nautz chwach ja ley ja xoqui nabey, jaktajnakchic kabey rmal in rmalari' c'a chwach jaDios nokekaj chi wi'.

20Nojel ari' tok xchomarsaj ja Dios arja'xuban jun juramento,mtamoda jamaquita

nuban cumplir. 21 Pro ma queri' ta banchique ja jule' chic ja xe'oc sacerdote, mtajun juramento bani pro ja tre ja Ralc'walDios c'o jun juramento bani cani' tz'ibtalcan chipan ja rtzobal Dios quewari': —Ja kajaw Dios arja' rbanon jun juramento,matuq'uex ja rna'oj, quewa' xbij ri': —Atat at sacerdote pro ni chijutij, ja rasac-erdote'il ni mta wi' q'uisic trij, junanruq'uin ja rsacerdote'il ja Melquisedec,ne'e. 22 Rmal c'a ja juramento banonchewi' tok ja Jesús arja' ocnak chic ja rse-guro jun c'ac'a chominem ja más chi nautz chwach ja jun chic chominem ja c'olinabey. 23 Ja sacerdote ja rec'oli nabeyeje'e' xa necami, tok ncam jun noc can chicjun pa rq'uexwach, queri' queban, e q'uiyxe'oc'o chipan ja sacerdote'il. 24 Ja c'a treja Jesús jari' mchita camíc trij chewi' c'atok ni mta wi' q'uisic trij ja rsacerdote'ilarja'. 25 Rmalc'ari' tok ncowini nokruto'chijutij ja yukul kac'u'x ruq'uin chi arja'ncojo kaxin chwach ja Dios. Arja' ni c'as wi'chijutij chi rbanic orar pa kacuenta chewi'tok ncowini nokruto' chijutij.

26 Queri' c'a rbanic ja Jesús, nij arja'wi' ja lok'laj sacerdote ja nc'atzin chake.Arja' ni utz wi' ntz'at rmal ja Dios. Majunnak ta itzel rbanon ta. Ni majun ril ru-mac. Lasaxel chiquicojol ja raj'il ajmaqui',c'amarel chila' chicaj ja bar c'o wi' ja Dios.27Arja' ni junwi' na wi' chiquewach ja jule'chic lok'laj tak sacerdote. Ja sacrificioja queban eje'e' k'ij k'ij xequicamsaj jule'chicop, xequitzujuj chwach ja Dios. Janqueban nabey nquitzujuj na ja rxin jaquil quemac eje'e' c'ac'ari' nquitzujuj chicja rxin ja quil quemac ja winak. Pro jaJesús ma rjawaxic ta tre xtuban ta queri'cani' queban eje'e'. Ja sacrificio ja xtzujujja Jesús xa jutij, matic'atzini xticamulujchi ta jutij, tokori' tok xtzujuj ri' chipanja camíc. 28 Ja winak ja neban nombrarrmal ja ley xin Dios chi ne'oc lok'laj taksacerdote eje'e' xa e winak. Pro ja leyxin Dios jari' ma nim ta ruk'ij chwach jajuramento ja c'a xuya' na después ja Dios,in ja ban nombrar rmal ja juramento chinoc lok'laj sacerdote jari' ja Ralc'wal Dios,arja' xoc jun sacerdote pro jun sacerdoteja ni majun ja maquita tz'akat tre, queri'rbanic ni mta wi' q'uextajic trij.

HEBREOS 8:1 347 HEBREOS 9:48

1 Queri' c'a rbanic ja lok'laj sacerdotekaxin, jari' ja más na rjawaxic chi nch'obtajemwal. Arja' c'a chila' chicaj xekaj wi',tri' xetz'abe' wi' pa riquik'a' ja bar tz'ubulwi' ja Dios. 2 Como arja' lok'laj sac-erdote nerucoj ja winak chwach ja Dioschipan ja lugar ja más na santo ja barnq'ueje' wi' ja Dios, queri' rbanic ja samajnuban. Jari' ja rochoch Dios ja katzij chirochoch Dios, jari' banon rmal ja kajawDios, ma winak ta ebanyon. 3 Ja lok'lajtak sacerdote eje'e' c'o jun samaj yatajnakchique chiquijujunal quewari', nquitzujujchwach ja Dios ja nsipax cumal ja winak inchakaja' nequitzujuj chicop ja necamsaxiparwi' altar. Ja c'a Jesucristo como arja'lok'laj sacerdote rjawaxic chi c'oli ntzujujarja' chakaja'. 4 Arja' wixta c'a c'o tana wawe' chwach'ulew ma sacerdote tac'ari' como c'a ec'o chi na ja sacerdotewawe' chwach'ulew ja quimajon na rtzu-juxic chwach ja Dios ja cani' tz'ibtal canchipan ja ley xin Dios chi nquitzujuj. 5 Proja samaj ja nqueban eje'e' xa rachbal xac'utbal rxin ja majtajnak rbanic chila' chi-caj, xa cani' rnatu' ja nqueban. Cani' xubanjaMoisés tok xajalal maja'n tumaj rbanic jarochoch Dios wawe' chwach'ulew ja tz'umin tziak ocnak, quewa' bix tre rmal ja Diosri': —Nojelal ja xtaban ni rjawaxic wi' chijunan nel ruq'uin ja cani' c'ut chawachparwi' ja jayu', ne'xi. Rmalc'ari' tok kotakchi ja netajini nqueban ja sacerdote jari'xa rachbal xa c'utbal rxin ja c'o je'e chila'chicaj. 6 Pro ja Jesucristo ja kasacerdoteajoj arja' ya'on tre camic jun samaj xinDios ja más chi na nim ruk'ij chwach jaquisamaj ja jule' chic sacerdote como jac'ac'a chominem ja nokrcojbej chwach jaDios jari' más chi na nim ruk'ij chakaja'chwach ja cani' c'oli nabey in más chi nanim ruk'ij chakaja' ja xtzujuj ja Dios ja tokxchomarsaj ja c'ac'a chominem.

7 Ja nabey chominem ja wixta cowinixchomij chijutij ja il mac jari' ma rjawaxicchi ta ja jun chic chominem. 8 Pro jaDios ma qui' ta ruc'u'x cuq'uin ja rtina-mit rumac ja ma xquinimaj ta ja nabeychominem cani' tz'ibtal can chipan ja rt-zobal Dios quewari': —Quewa' nbij ja ka-jaw Dios ri': —Nerila' na jun tiempo tok

anin c'o jun c'ac'a chominem nchomarsajchi na cuq'uin ja raj Israel in cuq'uinja raj Judá chakaja'. 9 Ja xtinchomijcuq'uin jari' junwi' chi na chwach ja xin-chomij cuq'uin ja cati't quimama' tokori'tok xenyukejel chi quek'a' in xenlasajelpa quek'a' ja raj Egipto. Pro eje'e' maxquinimaj ta ja chominem ja xinchomijcuq'uin. Rmalc'ari' ja tok xenuya' can. 10 Jatok xterila' ja tiempo anin c'o chi na junja chominem ja nchomarsaj na cuq'uin jariy rumam can ja rIsrael in quewa' rbanicri'. Ja ley ja xquenbanbej mandar jari'pa tak quewi' xtincoj wi' in xtintz'ibajpa tak canma chakaja'. Anin in Diosquixin in eje'e' e ntinamit. 11 Chipan ari'tiempo eje'e' xticotakij na nwach canojelal.Rmalc'ari' tok ma rjawaxic chi ta jun xtibijchi ta tre jun rach aj tinamit chi nrotakijjani' rna'oj ja Dios in nixtac'a rjawaxic chita xtibij chi ta tre jun rch'alal chakaja'.Canojel chi ncotakij na e jani' chi e rija'chi e ac'ala'. 12 Ja c'a ranin ncuy na ja quilquemac in nmestaj chijutij. Queri' rbin canja Dios. 13 Ja Dios tok ntzijon tre ja c'ac'achominem tibij c'a tzij ari' chi xa tzabu'kchic ja jun chic chominem ja c'oli nabey. Xanak ta ja rmajon tzabukarem in xa nak ta jarmajon raji'xem jari' bien k'alaj chi xajalalmaja'n toc'o ruk'ij.

91 Pro ja nabey chominem bien banon

rbanic. Ja winak c'oli mandamiento ja binchique ja nqueban je'e chi nquiyabej ruk'ijja Dios. C'oli chakaja' jun rochoch ja Diospro xa xin rwach'ulew. 2 Bani ja rochochDios, tz'um in tziak ocnak. Tz'apix ruchi'tre jun tziak in tas chic rpan tre jun chictziak, ca'i' cuarto xuya'. Jawa' coj chipan janabey cuarto ri', jun candelero, jun mesain ja caxlanway ja parti'ix chwach ja Dios.Jari' nabey cuarto lugar santo ne'xi. 3 Jarcab cuarto ja c'o trij ja tziak ja tasbenrpan jari' santilaj lugar ja más nim ruk'ijne'xi. 4 In jawa' coj chic chipan ja rcabcuarto ri', jun cojbal pon puro oro ocnakin jun caxa cojon oro trij jari' caxa xinchominem ne'xi. Jawa' c'ol chipan ja caxari', ja caxlanway xin chila' chicaj rbina'anmaná c'olon chipan ja rc'olibal oro ocnak,ja ch'ame'y xin Aarón ja jotayini, in ja

HEBREOS 9:5 348 HEBREOS 9:22tz'alam tak abaj ja tz'ibtal chwach nak xbijja Dios tok xchomarsaj ja chominem. 5Ec'oca'i' querubín ebanon, ja quexic' quiriponquimujan ja rwi' caxa. Ja querubín jari'retal chi tri' nq'ueje'wi' ja Dios. Ja rwi' caxasachbal il mac ne'xi. Pro camic maquintzi-jon más trewa' wari'.

6 Nojel awa' ja c'a xinbij kaj chewe ri'tok chomtajnak chic ja c'a sacerdote eje'e'k'ij k'ij ne'oc chipan ja nabey cuarto chirbanic ja quisamaj chwach ja Dios. 7 Jac'a rcab cuarto xa ruyon ja lok'laj sac-erdote noc chipan pro c'a chi juna' nocwi' chipan. Arja' tok noc chipan rc'anja quiquiq'uel chicop, jari' quic' ntzujujchwach ja Dios rumac ja ril rumac arja'in quixin ja winak chakaja'. 8 Jawa' jac'a xinbij chewe ri' c'oli nuc'ut chikawachja nk'alasax chikawach rmal ja rEspírituSanto, quewa' nuc'ut chikawach ri', janabey cuarto tok maja'n toc'o ruk'ij c'atz'apal na chikawach ja santilaj lugar ja barc'o wi' ja Dios. 9 Ja nabey cuarto xa retalje'e, xa ejemplo rc'amonpi chake rxin ari'tiempo ja rmajon q'uisem. Ja c'a rofrendain sacrificio ja quitzujuj chwach ja Diosjari' mta rpoder xtichomarsaj ta chijutij jacanma ja winak xtich'ach'ojirsaj ta chijutijja quiconciencia. 10 Ja bix chique chi nque-ban jari' xa rxin ja quicuerpo, ma rxin taja canma, cani' tre nak ja utz ntiji in nak jaxajan ntiji in tre chakaja' nak tiempo je'eja rjawaxic chi nquech'aj quek'a' in cakan.In bix chique chi c'a tokori' matiquebanchic ja tok c'oli jun chominem c'ac'a jaxtichomarsaj na ja Dios pa rq'uexwach.

11 Pro camic penak chic ja Cristo, arja'ja lok'laj sacerdote ja c'amyonto ja rutzilja tzujunto ojer rmal ja Dios. Ja lugar jabar nuban chi wi' ja rsamaj jari' ja mero ro-choch ja Dios, más chi na nim ruk'ij chwachja bar xesamaj wi' ja rojer tak sacerdote. Jarochoch Dios ja bar nsamaj chi wi' ja Cristonixtac'a banon ta in ma xin rwach'ulewta chakaja'. 12 Arja' xajutij xoc chipan jasantilaj lugar chila' chicaj, rc'an ja quic' jantzujuj chwach ja Dios pa kacuenta pro jaquic' ma quiquiq'uel ta q'uisic', ma quixinta wacax ja tak ternero, puro rquiq'uelarja'. Queri' xuban chake, xajutij xokruto'pa ruk'a' ja il mac, nixtac'a c'o ta q'uisictrij ja totajem nuya'. 13 C'o nac'a rsamaj

ja quic' quixin q'uisic' quixin wacax in c'orsamaj chakaja' ja rchajul jun ti vaca. Jari'nya' chiquij ja winak tok c'oli quibanon jaxajan in nbix chique chima e ch'ajch'oji' ta.Ja c'a wi nya' chiquij jari' nech'ach'ojiri, ech'ajch'oji' chic. 14 Pior c'a ja rquiq'uel jaCristo jari' más chi na nim rsamaj. Ja Cristoarja' xtzujuj ri' chwach ja Dios, camsaxi,xoc jun sacrificio pro jun sacrificio ja nimajun ja maquita tz'akat tre in ja to'o rxinchi rbanic ja wari' jari' ja rEspíritu Santo jani mta wi' q'uisic trij. Ja rquiq'uel ja Cristojanila nsamaji, nch'ach'ojirsaj chi utz jakanma chimatiti'on chic ja kaconciencia inrmalari' nokcowini nkaya' can ja kabanonje'e ja xa camíc rc'amonto in noksamaj chicpa rcuenta ja c'aslic Dios.

15 Rmalc'ari' tok yatajnak tre ja Cristochi arja' c'amyonto ja c'ac'a chominem janercojbej ja winak chwach ja Dios. Rmalc'a ja rcamic ja Cristo tok cuytajnak chicja il mac ja bantaji chipan ja chominem jac'oli nabey. In camic ja roksiq'uin rmal jaDios nokcowini nkawil ja rutzil ja tzujuntoojer rmal, jari' ja herencia xinDios ja nimtawi' q'uisic trij. 16 Tac'a jun achi tok ncamija wi rbanon can jun wuj rxin ja rmeba'il,wi rbin can chipan chok chique njach wi' jarmeba'il, ja c'a tok ncami c'a tokori' njachija rmeba'il. 17 Ja rachi ja wi c'a c'as na mtamoda noqui ja wuj chi rjachic ja meba'il, jatok ncami c'a tokori' noqui ja wuj. 18Queri'c'a tre chakaja' ja nabey chominem jachomarsax rmal ja Dios, c'a tokori' xoqui jachominem ja tok c'oli quic' coji. 19 Queri'xuban ja Moisés chakaja', nabey xuya' narbixic nojelal ja ley chique ja winak ja bintre rmal ja Dios chi nbij c'ac'ari' xchicajquic' trij ja bar tz'ibtal wi' ja ley in chiquijcanojel ja winak chakaja'. Ja quic' xucojjari' quixin wacax ja tak ternero in quixinq'uisic', xuyuj ruq'uin ya'. Ja xchicbej jaquic' c'o jun ti rk'a' che' xucoj rbina'anhisopo rachbil jule' lana quiak. 20 Ja c'a tokchictaj rmal c'ac'ari' xbij chique ja winak:—Ja quic' ja xinchicaj le' jala' nuya' rseguroja chominem ja bin chewe rmal ja Dioschi rjawaxic nenimaj, ne' chique. 21 Inqueri' xuban tre ja rochoch Dios in trenojel ja nquecoj je'e ja nquiyabej ruk'ij jaDios, xchicaj quic' trij chakaja'. 22 In queri'tz'ibtal chipan ja ley chakaja', ni quic' wi'

HEBREOS 9:23 349 HEBREOS 10:13noqui ja tok c'oli nch'ach'ojirsaxi, xa jujunja ma quic' ta noqui chi rch'ach'ojirsbexic.Ja wi mta quic' ntixi mta c'ari' ja cuybal ilmac.

* * * * * * * * * *23 Chewi' c'a tok rjawaxic chi noqui ja

quiquiq'uel chicop chi rch'ach'ojirsbexic janakun je'e ja xa rachbal ja c'o je'e chila' chi-caj. Pro ja tre ja mero c'o je'e chila' chicajja xa ma rachbal ta rjawaxic jun sacrificioja más chi na utz chwach ja quiquiq'uelchicop. 24 Ja rocnak wi' ja Cristo camicma chipan ta jun rochoch Dios ja xa banonja xa rachbal ja mero rochoch Dios. Promero chila' chicaj ja rocnak wi', ni chwachja Dios xekaj wi' in tri' c'a c'o wi' camic,ntajini nokrucoj chwach ja Dios. 25 Ja jule'chic lok'laj tak sacerdote eje'e' juna' juna'ni xe'oc wi' chipan ja santilaj lugar chirtzujuxic ja quic' pro ma quiquiq'uel taeje'e'. Pro ja Cristo ma queri' ta rbanon,arja' matitzujuj ri' chi ncamsax ta ca'muloxmul. 26 Ja wixta queri' jaru' pa tiempowinakarnakto ja rwach'ulew q'uiylaj multa c'ari' camsanto. Pro ja xuban arja',xa jutij peti, xtzujuj ri' chi camsax pakacuenta, ja c'a rcamic jari' xchupbej ja kilkamac kanojel. Ja tiempo ja pi wi' jari'q'uisbal rxin ja tiempo je'e ja rchominto jaDios ojer. 27 Cani' chique ja winak eje'e'cayben ja camíc pro xa jutij necami, maca'mul ma oxmul ta. Ja c'a cajal chicchiquewach xa k'etoj tzij chic ja maja'ntiban chiquij. 28 Queri' c'a tre ja Cristochakaja' ma q'uiylaj mul ta cami ja tokcamsax pa kacuenta. Xa jutij cami pro okq'uiy ja xokruto', ma jun ta, xrijkaj ja kilkamac chwach ja Dios in xuchup. Arja' npichi na jutij pro ma rmal chi ta chi nrijkajchic jutij ja kil kamac, npi chi na utzc'a chinokruto' chijutij kanojel ja nokquicoti chiraybexic.

101 Ja rc'amonto ja ley xa cani' rnatu' ja

rutzil ja tzujunto ojer rmal ja Dios proma rc'amonpi ta ja mero utzil. Rmalc'ari'maticowini ja ley xqueruto' ta chijutij jawinak ja juna' juna' ne'ekaj chwach ja Diosin ne'equitzujuj ja chicop chwach rumacja quil quemac. 2 Ja wixta cowini xeruto'chijutij maquita c'a xequitzujuj chic más

ari' ja chicop. Tibij c'a tzij ari' ja wixtach'ach'ojirsaxi chijutij ja canma quena' kajta c'ari' chi ja quil quemac chuptaji. 3Pro jaqueban, juna' juna' ni c'o wi' ja nquinatbejchi ma chuptajnak ta, jari' tok xequicamsajja chicop chi nequitzujuj chwach ja Diosrmal ja quil quemac. 4 Ma chuptajnak tacomo ja quic' quixin wacax quixin q'uisic'ni mta wi' moda xtuchup ta ja il mac.

5 Rmalc'ari' ja Cristo tok pi wawe'chwach'ulew quewa' xbij tre ja Tatixel ri':—Ja ratat, ma ja tari' nawajo' ja necam-saxi jule' chicop chawach nixtac'a ja ta jajule' chic ja ntzujux je'e chawach. Proja ncuerpo anin jari' achomarsan, ja c'ari'ntzujux na chawach. 6 Ma ja tari' nelac'u'x trij ja neporoxi jule' chicop chawachnixtac'a ja ta jule' chic ja ntzujux chawachrmal ja quil quemac ja winak. 7 Rmalc'ari'tok quewa' xinbij chawe ri': —Dios, anininpenak cani' tz'ibtal can chwe chipan jalibro, nunbana' xa nak ta ja nawajo' chwechi nban, xinche' chawe. Queri' xbij jaCristo. 8 Jun ja xbij, chi ja Dios ma ja tari'nrajo' ja necamsaxi jule' chicop chwach innixtac'a ja ta ja jule' chic ja ntzujux je'echwach, ma ja tari' nel ruc'u'x trij, ne'e. Jaley nbij chi rjawaxic ntzujux awa' sacrificiori' pro ma ja tari' ja kas mero nrajo' ja Dios,ne'e ja Cristo. 9 In jun chic xbij quewari':—Nata' Dios, anin inpenak chi nunbana'ja nawajo' chwe chi nban, ne'e. Queri'xuban ja Cristo, xlasaj ja sacrificio je'e jatzujuxi nabey in xtzujuj ri' arja', xoc parq'uexwach, xuban ja cani' xajo'x tre rmalja Dios chi nuban. 10Comomaxnimar ta chirbanic ja xajo'x tre rmal ja Dios rmalc'ari'tok ch'ach'ojirsaxi ja kanma chipan ja kilkamac, ja c'a xch'ach'ojirsbej jari' tok chi-jutij xtzujuj ja rcuerpo chi camsax kumal.

11 Ja jule' chic sacerdote eje'e' k'ij k'ijnepe'e chwach ja Dios, nquitzujuj ja sac-rificio je'e chwach in nijawari' sacrificionquitzujuj nojel tak k'ij. Pro jari' janquitzujuj ni mta wi' moda xtilasaj ta jakil kamac. 12 Ja c'a Jesucristo arja' xa junja sacrificio ja xtzujuj chwach ja Dios, maq'uiy ta, in ma k'ij k'ij ta xtzujuj pro xajutij. Ja c'a tok tzujtaj can rmal c'ac'ari'be, xetz'abe'e pa riquik'a' ja Dios 13 intri' c'a neraybej wi' ja rc'ulel chi neka-jsax na, necoj na pa rkan rmal ja Dios.

HEBREOS 10:14 350 HEBREOS 10:3414 Ja sacrificio ja xtzujuj xa jun rwachjari' xcuybej chijutij ja kil kamac kano-jel ja ch'ach'ojirsan chic ja kanma rmal,mchita nak chi ta kayben tre ja kil ka-mac. 15 In queri' binto chake chakaja' rmalja rEspíritu Santo ja nabey, quewa' xbijri': 16 —Quewa' nbij ri' ja kajaw Dios: —Ja tok xterila' ja tiempo anin nchomarsajchi na jun ja chominem cuq'uin in quewa'rbanic ri', ja ley ja xquenbanbej mandarjari' pa tak canma xtincoj wi' in xtintz'ibajpa tak quewi' chakaja', ne'e. 17 C'ac'ari'nbij chic quewari': —Matinataj chic mwalja quil quemac, matinataj chic mwal jaritzelal quibanon. Queri' rbinto. 18 Comocuytajnak chic ja kil kamac rmal ja Diosxc'a rmalari' mchita jun chic sacrificio jaxtikatzujuj chi ta ja xticuy chi ta jutij ja kilkamac.

* * * * * * * * * *19 Rmalc'ari' wach'alal ja santilaj lu-

gar ja bar c'o wi' ja Dios jari' jakal chicchikawach in matikana' chic ki' nokocchipan, matikana' chic ki' nokekaji c'achwach ja Dios. Pro xa rmal ja rquiq'uelja Jesús tok queri' nkaban, xa rmal ja campa kacuenta tok yatajnak chake chi nokekajchwach. 20 Arja' rjakon chikawach junc'ac'a bey, jun bey ja rc'amonto c'aslemal.Cani' tre ja tziak ja tasben rpan ja rochochDios raktaji in jake'e ja ruchi' ja santilajlugar in queri' c'a tre ja Jesús chakaja'tok cam pa kacuenta jari' xjakbej jun beychikawach ja nokerya'a' c'a chwach ja Dios.21 Ja Jesús arja' lok'laj sacerdote kaxin pa'lchakij ja rok tinamit xin Dios. 22Ko'ekaj c'achwach ja Dios, maxta tikana' ki' pro nojelta kanma, ni ta yukul wi' kac'u'x ruq'uin.Quirtari' nkaban jutz'it como kotak chich'ach'ojirsan chic ja kanma chipan ja kilkamac in matiti'on chic ja kaconcienciarmal. Kotak chakaja' chi ch'ach'ojirsanchic ja kacuerpo tre jun ch'ajch'ojlaj ya'ja ni majun tz'il nak ta rc'an. 23 Ja Diosarja' ni nuya' wi' ja rtzujunto rmalc'ari'wach'alal cow kope'e jutz'it chi raybexic,maxta ticapuj kac'u'x. 24 Kach'obo' rijrwach nak nkaban ja xtikabanbej ta animarki' chi nkajobej más ki' in nkac'utbej más jarutzil. 25 Ec'oli ja maque'urkaj chic ja toknkamol ki', maxta c'a queri' tikaban ajoj.Ja kas takal chakij chi nkaban, kapaxbaj

ki', kabana' animar ki'. Jari' más chi narjawaxic chi nkaban como ixix netz'at chixa nnakajinto ja nimlaj k'ij ja tok xtipi chicjutij ja kajaw Jesucristo.

26 Queri' nbij chewe como ajoj wi kan-iman chic ja tijonem ja rc'amonto ja Je-sucristo in wi kas k'alawachili nokmacunchic jari' mchita jun sacrificio xkotobex chita tre ja il mac nkaban. 27 Ja winak janebano queri' xa c'o jun nimlaj juicio cajalchiquewach congana xbeben ri'il, ja c'aryewal Dios npi na chiquij cani' jun nimlajk'ak' ja nerporobej canojel ja rc'ulel. 28 Jaley xin Dios ja tz'ibtal can rmal ja Moiséswi c'o jun winak ma xnimaj ta, wi xubantre ni ma vale ta in wi ec'o ca'i' owi e oxi'ja xe'oc testigo trij chi queri' xuban trejari' ni majun npokonan rwach, ncamsaxi.29 Pior c'a ja Jesucristo ja Ralc'wal Dios, wic'o jun nuban tre ni ma vale ta ¿la ma yatalta c'a trij ari' nech'ob ixix chi nutij na junrpokonal jamás chi na lawulo'? Janila nutijna rpokonal ja wi nuban tre ja rquiq'uelja Jesucristo cani' rquiq'uel xa nak ta chiwinakil pro makana' maquita jari' quic'ch'ach'ojirsan rxin chipan ja ril rumac,makana' maquita jari' quic' nyowi rseguroja c'ac'a chominem ja chomarsan rmal jaDios chi kato'ic. Janila nutij na rpokonal jawi nuban tre ja rEspíritu Santonimavale tapro makana' maquita ja rEspíritu Santo jac'amyonto ja rutzil ja nsipaj ja Dios chake.30 Queri' nbij chewe como kotak chic jani'rna'oj ja kajawDios cani' rbin can quewari':—Ja ritzelal ja nqueban ja winak anin c'aninyo' rjil rc'axel chique, anin c'a ninyo'chique ja rtojbalil ja ritzelal nqueban, ne'e.In jun chic ja tz'ibtal can quewari': —Jakajaw Dios arja' ni nuk'et na wi' tzij chiquijja rtinamit, ne'e. 31 Janila kas xbeben ri'ilrc'amonto ja natkaj pa rkan ja c'aslic Dios.

32Pro ixix wach'alal turkaj c'a chewe chija kas nabey ja tok sakirsaxto ja rebey rmalja Jesucristo xixcowini xecoch' nojel ja pichewij, janila jun lucha janila jun rpokonalxetij pro xecoch' nojelal. 33 Ixix xecoch'ewach chipan ja tok c'o je'e ya' eq'uixchiquewach ja winak, tok xixyok'i xixtz'ujiin tok c'o je'e ban pokon chewe. In jun chic,ma xepokonaj ta xe'ewachbilaj ja jule' chicja ban queri' chique. 34 Como ja xeq'ueje'pa tak che' rumac ja Jesucristo xepokonaj

HEBREOS 10:35 351 HEBREOS 11:11quewach. In tok majtaj chewe ja meba'ilma xepokonaj ta, xixquicoti. Como bienewotak chi c'ol emeba'il chila' chicaj jamáschi nautz ja nimtawi' q'uisic trij chewi' tokxixquicoti. 35 Rmalc'ari' nbij jutz'it rubi'chewe, maxta teya' can ja yukulbal ec'u'xruq'uin ja Jesucristo como c'o jun nimlajrtojbalil ja rc'amonto chewe ja tok nyuke'ec'u'x ruq'uin. 36 Maxta teya' can jutz'itcomo ni rjawaxic wi' chewe chi necoch' jarpokonal utzc'a chi rvoluntadDios ja nebanin newil ja rtzujunto chake. 37Cani' tz'ibtalcan chipan ja rtzobal Dios quewa' nbij ri':—C'o jun ja npi na in ma jaru' chi ta tiemponrajo' chi nurkaji, arja' npeti, matuya'tiempo tre. 38 Ja c'a winak ja renc'ulunni rjawaxic wi' tre ja quic'aslemal chi ninyuke' wi' quec'u'x wq'uin. Pro wi ec'olichique ja xquemeloj can chic jutij chiquijeje'e' ri' ni majun ngana cuq'uin. Queri'rbin can ja Dios. 39 Ja c'a rajoj wach'alal maok cachbil ta ja xa nemeloj can chiquij jamatiyataj chique chi nequiwila' ja totajemrxin ja Dios. Ajoj ok cachbil ja c'o yukulbalquec'u'x ruq'uin jaDios innoktotaji chijutijrmal.

111 Ja yukulbal c'uxlal quewa' rbanic ri', ja

wi c'o je'e ja yukul kac'u'x ruq'uin jari' ninkaybej na wi' in bien kotak chi nekawila'na, owi tre ja matitz'attaji ruq'uin kawachja wi yukul kac'u'x ruq'uin jari' bien kotakchi c'oli masqui matikatz'at. 2 Ja kati'tkamama' ojer, rmal ja yukulbal quec'u'xruq'uin ja Dios chewi' tok utz xetz'at rmal.

3 Ja rajoj chakaja', rmal ja yukul-bal kac'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tokch'obtajnak kumal chi ja tok tz'ucarsaxi jacaj in rwach'ulew, ja tzij ja bix pon rmal jaDios jari' tz'ucarsbexi. Queri' c'a rbanic, jaDios xa xbij pon ja tzij in jari' tzij xoquichi rtz'ucarsaxic, ma ja tari' xoqui chirtz'ucarsbexic ja ntz'attaji ruq'uin kawach.

4 Ja rAbel chakaja', rmal ja yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tok más nautz ja sacrificio ja xtzujuj tre ja Dios chwachja tzujux rmal ja Caín. Ja c'a Dios arja' utzxutz'at ja sacrificio rxin ja rAbel in xuc'amtre, tri' c'a nkatz'at wi' chi ja rAbel utztz'ati rmal ja Dios. Ma chaka ta ban queri'tre, rumac ja yukulbal ruc'u'x. In masqui

camnak chic ja rAbel pro rmal ja yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios tok cani' c'a ntzijonna kuq'uin camic.

5 Ja rEnoc chakaja', rmal ja yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tok yatajtre chi ma xk'ax ta chipan ja camícpro chaka jalal ja tok ma xcanoy chi tawawe' chwach'ulew como Dios c'amo'elrxin chila' chicaj. Como ja Dios conganaquicot trij ja rEnoc wawe' chwach'ulewchewi' tok xuban queri' tre, cani' tz'ibtalcan. 6 Ja Dios wi mta yukulbal ac'u'xruq'uin jari' mta moda utz ta xtutz'at jarac'aslemal. Ja wi c'ol agana nattilocruq'uin ja Dios rjawaxic chawe ja ca'i' ri',jun, nanimaj chi c'oli ja Dios, in jun chic,nanimaj chi ja Dios, wi natij ak'ij chi rilicarja' nyo' chawe ja rtojbalil.

7 Ja Noé chakaja', rmal ja yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios arja' xnimaj ja Diosja tok bix tre chi c'o jun juicio penak. Arja'bien xnimaj masqui maja'n tutz'at ja juiciopenak. Rmal c'a ja yukulbal ruc'u'x tokxuban jun nimlaj lancha, xe'oc chipan erachbil canojel ja rec'o pa rochoch, queri'queban xetotaji chipan ja juicio. Tri' c'ankatz'at wi' chi ja ma xeniman ta ni paquil wi' ban chique xecamsaxi. Ja Noéyuke' ruc'u'x ruq'uin ja Dios xa chewi' tokc'ul rmal como queri' nuban ja Dios chawenatruc'ul ja tok nyuke' ac'u'x ruq'uin.

8 Ja rAbraham chakaja', rmal ja yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tok xnimajja Dios. Tokori' xnimaj ja tok bix tre chineli in nbe chipan jun chic nación ja xtiya'na tre como herencia. Arja' nimani in bemasqui ma rotak ta nak chi lugaril ja nbewi'. 9 Tok xekaj chipan ja nación ja tzujuxtre tri' q'ueje' wi' masqui ma rtinamit tapro rmal ja yukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Diosja tok xuban queri'. Q'ueje' na pa tak jayje'e ja tz'um ocnak e rachbil Isaac in Jacob,eje'e' chakaja' junan tzujux chique ja cani'tzujux tre ja rAbraham. 10 Ja tinamit jakas rayben ja rAbraham jari' ja tinamit jaxin chila' chicaj ja c'o jun rsimiento'il jani mta wi' q'uisic trij, jari' tinamit Dioschomarsani in Dios banowi.

11 Ja c'a Sara ja rxjayil Abraham c'oyukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios chakaja'chewi' tok yataj tre rmal ja Dios chi xocna jun te'ej masqui congana ti ri'j chic in

HEBREOS 11:12 352 HEBREOS 11:29mta alanem trij pro xalax na jun ti ral.Yuke' ruc'u'x ruq'uin ja Dios, rotak chi jantzujuj ni nuya' wi' chewi' tok yataj treja ti ral. 12 Queri' c'a xuban ja rAbrahammasqui congana ti ri'j chic pro yataj na trechi q'ueje' jun ti ralc'wal, xeq'ueje' na riyrumam chakaja' in congana quesep qui',c'ayew chi ne'altaji cani' chique ch'umil jarec'o chicaj in cani' tre ja raxasnayi' ja c'ochi tak mar.

13 Eje'e' ri' winak ja tok xecami maja'ntiquewil ja tzujun chique rmal ja Dios promasqui maja'n tiquewil pro ni yukul nawi' quec'u'x ruq'uin ja Dios chi ja xtzujujchique ni nuya' na wi'. Ja quena' kaj patak canma cani' ec'o pon chic ruq'uin jatzujux chique in congana nequicot pontrij. Quewa' quibij ri': —Mta jun katinamitwawe' chwach'ulew, xa ok k'axel chwach,neche'e. 14 Ja tok queri' nabij tri' c'anc'axax wi' chi c'a amajon na rcanoxicjun tinamit ja mero tinamit awxin. 15 Jatinamit ja bar e'elnakto wi' nabey wixtaquich'obon chi tri' nemeloj wi' xecowin tac'ari' xemeloji proma queri' ta quich'obon.16Pro jamero quitinamit ja kas nel quec'u'xtrij jari' más utz chi na, jari' ja tinamitja xin chila' chicaj. Ja c'a Dios ma junwi'ta nuna' nbij chi arja' Dios quixin comoc'o jun quitinamit ja rchomarsan ja merotinamit quixin.

17 Ja rAbraham, rmal ja yukulbal ruc'u'xruq'uin ja Dios chewi' tok nimani ja tokc'ambajaxi rmal ja Dios tokori' tok xtzujujchwach Dios ja rIsaac ja ti rc'ajol in jutz'itlaj xcamsaj. Ja rAbraham arja' conformechi ntzujuj ja ti rc'ajol chipan ja camícmasqui xarari' ti jun. Promakana' maquitatzujun chic tre rmal ja Dios chi congananquesep na qui' ja riy rumam, 18 makana'maquita bin chic tre chi ja rIsaac nsepoquixin ja riy rumam. 19Pro quewa' xuch'obkaj ja rAbraham ri', ja Dios masqui xcamsajta ja ti rc'ajol pro cowin ta c'ari' xc'asba' chita jutij chipan ja camíc. Queri' xuban ja tirc'ajol yataj chic jutij tre, cani' k'ax chipanja camíc in cani' c'astaji.

20 Ja rIsaac chakaja', rmal ja yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tok xerubancan bendecir ja Jacob in Esaú tokori' tokxk'alasaj can chiquewach nak ja maja'ntibantaji. 21 Ja tok xajalal maja'n ticami

ja Jacob arja' chakaja' rmal ja yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tok xerubancan bendecir ja re ca'i' rc'ajol ja José. Arja'rc'an ti rch'ame'y, xtok'aj ri' tre, tique'ein xuya' ruk'ij ja Dios. 22 Ja tok xajalalmaja'n ticami ja José arja' chakaja' rmalja yukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi'tok xbij can chique ja rch'alal chi nerila'na jun k'ij tok xque'eli ja raj Israel panEgipto: —Jari' k'ij tok xque'elel nc'amarelna ja nbakil anin chakaja'. Queri' xbij canchique.

23 Ja rtata' rute' ja Moisés chakaja'c'o yukulbal quec'u'x ruq'uin ja Dios inrmalari' jaMoisés tok xalaxi totaji pa ruk'a'ja rey. Como ja rey c'o jun orden rya'on proeje'e' ma xquixbej ta qui' chwach. Quetz'atja ti calc'wal chi congana ti buena chewi'oxi' ic' quiwawaj chwach ja rey. 24 JaMoisésbanon tre rmal ja rme'al ja rey Faraón cani'jun chak'laj ral congana nim ruk'ij. Protok xoc achi ma xpokonaj ta xuya' can.Rmal ja yukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios tokma xpokonaj ta xuya' can. 25 Xerachbilajja tinamit xin Dios chipan ja rpokonal.Quewa' xuch'ob kaj ja Moisés ri': —Más nautz nenwachbilaj ja tinamit xinDios chipanja rpokonal chwach ja xquenwachbilaj ta jaraj Egipto chipan ja quicotemal ja xa il macrc'amonto in xa noc'owi chakaja'. 26 Másna vale ja ntij rpokonal rumac ja Cristochwach ja xtinch'ec ta nojelal ja meba'il jac'o pan Egipto, ne' kaj. Arja' kas tz'el ponrwach trij ja rtojbalil ja nya' na tre rmal jaDios chewi' tok queri' xuch'ob. 27 Rmal jayukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tokxeli ja pan Egipto, ma xbej ta ri' chwachja rey masqui ja rey congana yictaj ryewal.Cow pe'i, rotak chi ja Dios c'o ruq'uin,xuban ja cani' xutz'at rwach ja Diosmasquija Dios matitz'attaji. 28 Ja Moisés, rmal jayukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tokxuc'ul ja nmak'ij rbina'an pascua. Rmal jayukulbal ruc'u'x chakaja' tok quewa' xbijchique ja winak ri': —Techicaj rquiq'ueljun carnelo chi' tak puerta rxin ewochoch.Quirtari' neban utzc'a ja tok xtipeti ja án-gel chi quicamsaxic ja rala'i' ja nabey takwinakmaquercamsaj ja rewalc'wal ixix, ne'chique. 29 Ja raj Israel chakaja', rmal jayukulbal quec'u'x ruq'uin ja Dios chewi'tok xecowini xek'ax chipan ja nimlaj ya'

HEBREOS 11:30 353 HEBREOS 12:3rbina'an Quiakamar pro nixtac'a xech'ake'ta jutz'it, cani' xa nak ta chi beyal xek'axwi'. Pro ja raj Egipto laj xek'ax eje'e'chakaja' pro xejik' chipan ja ya'.

30 Ja raj Israel, rmal ja yukulbal quec'u'xruq'uin ja Dios chewi' tok be chi tok'ulew janimlaj tabia ja sutin trij ja tinamit rbina'anJericó. Ja tre wuku' k'ij ni queya' wi'je'e vuelta trij ja tabia in tok tz'akati jaya'oj vuelta cumal be ja tabia chi tok'ulew.31 Ja rixok ja raj Jericó rbina'an Rahab jaritzel rc'aslemal nabey arja' c'o yukulbalruc'u'x ruq'uin ja Dios chakaja'. Arja'xeruto' ja soldado ja raj Israel ja xe'ekajija pa Jericó chi rc'ambajaxic ja tinamitpro xa pan awatali xe'ekaji. Ja c'a Rahabqui'il quic'ulic xuban, xerucoj pa rochochin rmal ja yukulbal ruc'u'x chewi' tok maxcamsax ta pro xecamsaxi ja rach tak ajJericó como eje'e' ma xquinimaj ta ja Dios.

32 In ec'o namás ja winak ja quiya'on canjun utzlaj ejemplo chikawach tre ja yukul-bal quec'u'x ruq'uin ja Dios pro matuya'tiempo chwe xquintzijon ta chique jule'chic cani' chique Gedeón, Barac, Sansón,Jefté, David, Samuel in chique jule' chicprofeta. 33 Eje'e' chakaja' rmal ja yukulbalquec'u'x ruq'uin ja Dios chewi' tok yatajchique chi quech'ec ja gobierno je'e ja roc-nak quic'ulel, chewi' tok utz queban chicuc'axic ja winak in chewi' chakaja' tokquewil je'e ja tzujunto ojer rmal ja Dios.Rmal ja yukulbal quec'u'x chakaja' tok xe-cowini quitz'apij quechi' ja cój. 34 Chewi'chakaja' tok mta xoc chique tok xeya' pak'ak', ma xec'at ta. Chewi' chakaja' tokxecowini queto' qui' pa quek'a' ja winakja xcajo' ta xequicamsaj tza'n tak espada.Ja c'a tok ni majun ja quichok'ak' yatajchique quichok'ak', cow xepe'i chipan jach'a'oj in xecowini xequisalujel ja quic'ulelja ne'urch'ojin je'e cuq'uin chipan ja quiti-namit. 35 Ec'o je'e ixoki' chakaja', rmal jayukulbal quec'u'x ruq'uin ja Dios tok yatajje'e chique chi xec'astaji camnaki' cuq'uin.Ec'o jule' chic ja winak, rmal ja yukulbalquec'u'x tok xechapi, más k'axnak chi naja rpokonal ban chique in bix chique chinesokpixel pro wi nqueya' can ja Dios. Proeje'e' ma xeniman ta: —Mejor nokcamsaxi,xeche'e. Queri' queban utzc'a chi nquewilja c'aslemal ja más utz chi na. 36 Ec'oli

ja congana xetz'uji, xeyok'i, xech'ay tza'ntak asial in chakaja' xebac' pa tak cadena,xecoj pa tak che'. 37 Ec'oli xecamsax tza'ntak abaj. Ec'oli xek'et tza'n tak sierra.Janila chi xeban puersa chi nqueya' can jayukulbal quec'u'x ruq'uin ja Dios. Ec'olixecamsax tza'n tak espada. Ec'oli xebinyajna pa tak lugar je'e, xa quitz'umal car-nelo xa quitz'umal q'uisic' quicojon chic,mchita nak chi ta nquitzukbej qui', con-gana lawulo' ban chique, congana c'ayewja quic'aslemal. 38 Ja c'a winak ja xa mtaquigana ruq'uin ja Dios eje'e' ma yatalta chique ja xeq'ueje' ta awa' winak ri'chiquicojol. Congana c'ayew ja queban,xebinyaj na pa tak chakijlaj ulew, xebinyajna chwitakjayu', xeq'ueje' na pa tak jul.39 Eje'e' canojel, rmal ja yukulbal quec'u'xruq'uin ja Dios chewi' tok congana utzxetz'at rmal. Pro jari' tiempo masqui utzxetz'ati pro maja'n tiquewil tri' ja tzujuntoojer rmal ja Dios. 40 Eje'e' caybej na chinquewil como ja Dios arja' rch'obonto chic'a pa katiempo ajoj nwinakarsaj wi' jac'ac'a chominem ja más chi na utz. Queri'xuban utzc'a chi junan nyataj chake kano-jel ja totajem pro jun totajem ja ni majun jamaquita tz'akat tre, ma eje'e' ta xewilowichikawach nabey.

121 Bien kach'obo' wach'alal, congana jun

nimlaj ejemplo ya'on can chikawach cumalawa' winak ri', eje'e' cani' quisutinto qui'chakij camic. Rmalc'ari' nbij chewe, katija'c'a kak'ij ajoj tre ja c'amc'oj anim ja ya'onchikawach rmal ja Dios, cow kope'i maxtama tikaq'uis ta. Xa nak ta ja nokrubanmolestar trewa' jun c'amc'oj anim ri'mejorkach'akij can in kaya'a' can ja il mac ja xanokruchap chipan ja kabey. 2Katz'elwachijc'a ja Jesús, arja' nwinakarsani ja yukulbalkac'u'x ruq'uin ja Dios in arja' ntz'akatsanna chakaja'. Arja' c'o junnimlaj quicotemalrayben chewi' tok ma xpokonaj ta camsaxchwa cruz, jari' congana q'uixbal pro xu-coch' nojel ja ban tre. Ja c'a camic jani'chi la kas nim ruk'ij, ja bar tz'ubul wi' jakatata' Dios tri' tz'ubul wi' ja Jesús chakaja'pa riquik'a'.

3 Tech'obo' rij rwach ja xuban ja Jesús,janila ja rpokonal xutij pa quek'a' ja

HEBREOS 12:4 354 HEBREOS 12:22raj'il ajmaqui' pro xucoch' nojelal. Bientech'obo' utzc'a chi ixixmaquixcosi chi rti-jic ja rpokonal utzc'a chi maticapuj ec'u'x.4 Ja c'a rixix masqui emajon jun nimlajlucha ruq'uin ja il mac pro maja'n tek'i' jacani' ban tre ja Jesús como maja'n tetix jarequiq'uel. 5 ¿La matinataj c'a chewe ja rixalc'walaxela' chi c'o jun paxbanem ewxintz'ibtal can? Quewa' nbij ja paxbanem ri':—Walc'wal, maxta itzel tana' ja tok kajawDios natruya' chipan jun rpokonal chi ati-joxic. Ja tok c'oli nuch'a' chawe maxtaticapuj ac'u'x rmal. 6 Como ja kajaw Dioswi natruya' chipan ja rpokonal chi atijoxicjari' retal chi natrajo'. Ja wi natrapaj tri' c'ankatz'at wi' chi atc'ulun rmal in at ralc'wal,queri' c'a rbanic, maxta itzel tana'. Queri'nbij. 7 Ja c'a rixixwi netij ja rpokonal turkajchewe chi etijoxic nbani. Ja nuban ja Dioschewe queri' cani' nuban jun tatixel chiquetak ralc'wal. ¿La c'o c'a jun alc'walaxelnech'ob ixix ja matirapax rmal ja rtata' chirtijoxic? Ma queri' ta, canojel neban cor-regir. 8 Ja c'a wi maquixban corregir xc'ane'el ari' ix alak'an tak ac'ala' jama k'alaj tanak la etata'. 9 Ja tok xokq'uiyto ojer xokra-paxto cumal ja katata', okc'o pa katijoxic inxekaban respetar. Pior c'a ja katata' Diosmás chi na rjawaxic chi nkaban respetar.Ja wi nkaban respetar nkawil c'ari' ja utzlajc'aslemal. 10 Ja katata' eje'e' xokquebancorregir jun tiempo wawe' chwach'ulewpro xa quina'oj eje'e' queyon quecoj chakij.Pro ja katata' Dios arja' ma chaka ta queri'ja tok nokruban corregir pro ni c'o wi'rc'amonto chake. Queri' nuban chakeutzc'a chi junan neli ja kanma ajoj ja cani'ranma arja', jun utzlaj anma in ch'ajch'oj.11Ni katzij wi' chi ma qui'il ta ja tok natbancorregir, natti'oni. C'amalo nana' ja rutzilja rc'amonto chawe, ma chanim ta. Pro toknbe tiempo tre c'oli rc'amonto chawe ja wixawotakij nak rbanic. Quewa' rc'amontochawe ri', nawc'aj na jun utzlaj anma rmalin natruya' chipan ja quicotemal xin Dios.

* * * * * * * * * *12 Rmalc'ari' nbij jutz'it rubi' chewe

wach'alal, cow quixpe'i chwach jarpokonal, maxta ticapuj ec'u'x rmal. 13 Jatre ja utzlaj bey ja c'utun chewach rmal jaDios jic tec'ama'el. Ja wi queri' xteban jac'a maja'n ticowiri ja canma chipan ja bey

eje'e' maticapuj quec'u'x emwal, npi másja quichok'ak'.

14 Tech'obo' rij rwach nak neban chimatec'am rkan je'e ch'a'oj cuq'uin ja winakxa nak ta chi winakil pro ja quicotemal jatari' nq'ueje' checojol cuq'uin. Tech'obo'rij rwach nak neban chi nixcowini newc'ajjun ch'ajch'ojlaj anma. Mta jun nak taja xtertz'ata' ta rwach ja kajaw Dios jawi ma rc'an ta jun ch'ajch'ojlaj anma.15 Tebana' jutz'it cuenta ewi', maxta c'ojun chewe tuya' can ja rutzil ja nsipaj jaDios chake. Maxta c'o jun chewe tiyictajichecojol xqueruyoj ta ja jule' chic cani'nuban ja ritzel k'ayis tok npeti ncamsajja tijco'm. 16 Maxta c'o jun chewe tocruq'uin jun chic ja wi ma rxjayil ta owima rchajil ta. Ja ntzujuj ja Dios chakemaxta c'o jun chewe tuban tre ni ma valeta chwach. Cani' tre ja rEsaú ojer, ja nabeyrwinakil xuban tre ni ma vale ta chwach,xa xc'ayij pon, xa jutz'it ti rway xc'utuj parq'uexwach. 17 In bien ewotak chi ja tok betiempo tre ja herencia ja rc'ayin c'ac'ari'xc'utuj chic jutij tre ja rtata' pro ma xya'chi ta tre. Masqui congana xok' rmal proni ma xcanoy chi ta wi' rmal nak nuban chinyataj chic jutij tre.

18 Ja bey ewc'an ixix junwi' chi na xix-erya'a' wi' chwach ja xe'eya' wi' ja rtinamitDios ojer. Ja xeya' wi' eje'e' chwach junjayu' ja natcowini natz'at ruq'uin awachrbina'an Sinaí. Jari' jayu' c'ati chiquewachin quewa' bantaji ri', congana k'eku'mxoqui in jaktajto jun nimlaj ik'. 19 Inchakaja' c'o jun trompeta quic'axaj in c'ojun kulaj quic'axaj chakaja'. Ja c'a kulaj,ja xec'axan rxin congana quetij quek'ij chirc'utuxic chima titzijon chi tamás cuq'uin.20 Queri' queban como congana quixbejqui' rmal ja bix chique chi: —Ja wi c'o junnpalbeni ja jayu' ri' masqui xa jun chicopjari' ncamsax tza'n abaj owi tza'n lanza,xeche'xi. 21 Ja quetz'at janila jun xbebenri'il rc'amonto chique chewi' tok ja Moisésxbej ri' chakaja': —Anin congana ninbirbotrmal ja xbeben ri'il, ne'e.

22 Pro ja xixekaj wi' ixix jari' chwach junjayu' ja macatcowini natz'at ruq'uin awachrbina'an Sión. In chakaja' ixc'o chwach jamero tinamit rxin ja c'aslic Dios rbina'anJerusalén ja c'o chila' chicaj. Ixc'o c'a

HEBREOS 12:23 355 HEBREOS 13:10chiquewach ja ángel pro congana e q'uiy,c'ayew chi ne'altaji, 23 e janila quimolonqui' chwach ja Dios chi rbixaxic rubi', janilaquicotemal nbani. In chakaja' ixc'o c'achiquewach ja ralc'walaxela' rxin Dios jabar quimolon wi' qui', eje'e' tz'ibtal chicquebi' chila' chicaj. Ixc'o c'a chwach ja Diosarja' k'etol tzij pa kawi' chi nimlaj kanoje-lal. C'a tri' ixc'owi' chiquewach ja respírituquixin ja winak ja utz netz'at rmal ja Diosja quiwilon chic ja totajem pro jun totajemja ni majun ja maquita tz'akat tre. 24 C'achwach ja Jesús ixc'o wi', arja' c'o jun c'ac'achominem pa ruk'a' ja nokrcojbej chwachja Dios. C'a tri' ixc'o wi' chwach rquiq'uelja Jesús ja chicaxi utzc'a chi ncuytaji ja kilkamac. Jari' quic' totajem nsiq'uij chakij,ma cani' ta rquiq'uel ja rAbel ojer ja xa rjilrc'axel xsiq'uij trij ja Caín.

25 Rmalc'awa' nojel ja xintz'ibaj cheweri' camic nbij chewe, tebana' c'a cuentaewi', maxta ticowir ewi' ewanma ixixchi matec'waxaj ja rmajon rbixic ja Dioschewe camic. Ja raj Israel ojer ma xcajo'ta quic'axaj ja bix chique rmal ja tzijoncuq'uin wawe' chwach'ulew in lawulo' banchique rmal, majun quitobej qui'. Pior c'aajoj wi matikajo' nkac'axaj ja nbix chakermal ja ntzijonto kuq'uin chila' chicajtewotakij chi más chi na lawulo' ja xtibanna chake, majun nkatobej ki'. 26 Ja tok tzi-joni ja Dios chipan ari' tiempo ojer ja rukulxusil ja rwach'ulew. Pro ja camic quewa'nbij chic ri': —Jutij chi na nsil chi na jutijja rwach'ulew in ma ruyon ta rwach'ulewpro nsil na ja caj chakaja', ne'e. 27 —Jutijchic, ne'e ja Dios, tibij c'a tzij ari' chi xa nakta ja c'o siltajic trij ja xa winakarsan jari'xa noc'owi pro ja mta siltajic trij jari' ma-toc'owi. 28 Ja Dios arja' okrcojon pa rcuentajun gobierno pro jun gobierno ja ni mta wi'siltajic trij. Rmalc'ari' nbij chewe, kaya'a'ruk'ij ja Dios in kamaltioxij tre chakaja'pro kas rubey kabana', cani' nrajo' chakechi nkaban ni ta quirwari' nkaban, kabana'respetar in kaxbej ki' chwach 29 como jaryewal ja katata' Dios cani' jun nimlaj k'ak'ja congana camíc nuban.

131 Wach'alal, ni tewajo' wi' ewi', maxta

temestaj jutz'it. 2 Kas que'urkaj chewe

ja quimajon rcanoxic ja bar newar wi',que'ec'ulu' pon pa tak ewochoch. Queri'nbij chewe como ec'oli ja quiya'on posadachique ángel pro ni majun nak ta quinabenja wi ángel ja queya' quiposada.

3 Quenataj jutz'it emwal ja kach'alal jarumac Jesucristo ec'o pa tak che'. Ja c'aneban, tena'a' kaj ixix como cani' ixix junixc'o cuq'uin chipan ja che'. Quenatajemwal chakaja' ja majtajnak rbanic pokonchique. Ja neban, tena'a' kaj cani' ixix junixc'o cuq'uin chipan ja rpokonal.

4 Canojel ta xtiqueban ta respetar jutz'itja c'ulbic. Maxta teban rij tak quewi' jarewixjayilal owi ewachajilal. Queri' nbijchewe como ja Dios arja' nuk'et na tzijchiquij ja rachi'i' in ixoki' ja nemacuni,nuk'et na tzij chawij wi natoc ruq'uin junwi ma awixjayil ta owi ma awachajil ta.

5 Maxta congana tel ec'u'x trij ja pwok,ni quixquicot wi' nojel tiempo chi c'oli owimta c'ol ewq'uin como ja Dios arja' ncha-jin awxin cani' rbin can chipan ja rtzobalquewari': —Nij inc'owi' awq'uin chijutij, nimacatnuya' can wi', ne'e. 6 Rmalc'ari' tokajoj quewa' nkabij ri': —Ja kajaw Dios arja'nto'o wxin, ja winak xa nak ta ncajo' nque-ban chwe jari' matinxbej wi' chiquewach.Queri' nkabij in nixtac'a jutz'it ta nkana' ki'chi rbixic.

7Quenataj emwal ja kach'alal ja xe'uc'anewxin, eje'e' quech'ob chewach ja rtzobalDios. Tech'obo' chi utz jani' ja quic'aslemaltok xeq'ueje' wawe' chwach'ulew in cani'queban congana yuke' quec'u'x ruq'uin jaDios ni ta quirwari' neban ixix chakaja'. 8 JaJesucristo arja' ni mta wi' q'uextajic trij.Ja rna'oj iwir niquirwari' camic in niquir-wari' chwak cabij, ni mta wi' q'uextajictrij. 9Maxta chaka nojel ta tenimaj, maxtaquixc'amarel rmal jule' chic tijonem jajunwi' chi na. Nojel ja nkatij je'e ni ma-jun nak ta rc'amonpi tre ja kanma ajojnixtac'a c'o ta rc'amonto chique chakaja'ja winak ja nquinimaj jari' costumbre chic'oli rc'amonto. Ma rmal ta c'a ja natij toknq'uiyi ja rutzil pan awanma pro rumac jarutzil ja nkacochij tre ja Dios.

10 C'o jun altar kaxin pro ja sacerdoteja nesamaj chipan ja templo quixin ja rajIsrael eje'e' mta quek'a' tre chi nquetij ja

HEBREOS 13:11 356 HEBREOS 13:25sacrificio ja ntzujux chwach awa' ja ral-tar ri'. 11 Eje'e' c'oli nqueban nquitzu-juj jun chicop chwach ja Dios, nquec'olcan ja rquiq'uel pro ja rcuerpo nlasaxelchipan ja tinamit, junwi' nporox wi'. Ja c'arquiq'uel jari' nc'amarel chipan ja santilajlugar rmal ja lok'laj sacerdote, tri' ntzujuxwi' chwach ja Dios rmal ja quil quemac jawinak. 12Queri' c'a ban tre ja Jesús chakaja'lasaxel chipan ja tinamit, junwi' xecamsaxwi'. Ja c'a rquiq'uel jari' xch'ach'ojirsbejja kanma ja rok winak chipan ja kil kamac.13 Camic ko'el c'a ajoj chakaja' chipan jatinamit, jo' ruq'uin ja Jesús, xa jun kabana'ruq'uin chipan ja rpokonal ja xutij tokori'tok ya' ruq'uix chiquewach ja winak. 14 Jac'a wawe' chwach'ulew mta jun katinamitja maquita nk'axi pro c'o jun ja katinamitja maja'n tiya' chake jari' kayben camic.15Como jakon chic kabey rmal ja Jesucristoko'ekaji c'a chwach ja Dios: —Nata' Dioscongana nmaltioxij chawe nojelal, xkoche'ta tre, ja tari' xtikabij tre nojel tiempo chiryabexic ruk'ij. Jari' junan neli ruq'uin junsacrificio nkatzujuj tre. 16 Pro ni tec'utu'wi' ja rewutzil chakaja' in que'eto'o' ja c'orjawaxic chique, maxta temestaj chi rbanicja wari'. Ja c'a tok neban ja wari' junanneli ruq'uin jun sacrificio chakaja' pro junsacrificio ja congana nel ruc'u'x ja Dios trij.

17 Que'enimaj ja kach'alal ja rec'ayonewxin, teya'a' ewi' pa quek'a'. Eje'e' echa-jyon rxin ja rewanma in emwal nequijacha'na cuenta chwach ja Dios. Que'enimajutzc'a chi nequicoti chi ewuc'axic, maxtaquebison emwal. Ni majun rc'amontochewe ja wi xa pa bis ne'eya' wi'.

18 Wach'alal, ni tebana' wi' jutz'it orarpa kacuenta. Chwach Dios nbij chewe chini majun nak ta nti'on ta pa tak kanma, jac'a nkajo' ni ta ja wi' xtikaban ja utz ntz'atrmal ja Dios. 19 Congana nban recomendarchewe chi neban orar pa ncuenta utzc'a chinintak chic jutij ewq'uin chanim.

* * * * * * * * * *20 Ja Dios arja' Yo'l quicotemal, arja' yico

rxin ja kajaw Jesús chipan ja camíc. Ja Jesúsarja' lok'laj Pastor, arja' yuk'ul kaxin ja rokcani' tak rcarnelo. Rmal ja rquiq'uel ja xu-tix chwach cruz chewi' tok queri' rbanon.Jari' quic' ya'bal rseguro ja chominem jani mta wi' q'uisic trij ja chomarsax rmal ja

Dios. 21 Dios ta c'a xtiyo' chewe chi nnojinojel rwach ja rutzil pa tak ewanma utzc'achi nixcowini neban ja rvoluntad, xtuya'ta chewe chi nsamaji ja Jesucristo pa takewanma chi rwinakarsaxic je'e nak ja nelruc'u'x trij. Ni ta xtiya' wi' ruk'ij camic,chwak in chijutij. Amén.

22 Wach'alal, anin nban recomendarchewe, kas tiq'ueje'e ja repaciencia chirc'axaxic ja paxbanem ja ntz'iban chipanawa' carta ri' como xa ma nim ta. 23 Injun chic nbij chewe, ja kach'alal Timoteoarja' elnakpi chic libre camic. Ja c'a wixturkaji chanim cannc'amel ja tok xquinbeewq'uin.

24 Teya'a' c'a rutzil quewach canojel jarec'ayon ewxin. Teya'a' rutzil quewachcanojel ja jule' chic ja re tinamit xin Dios.Ja kach'alal ja rec'o pa tak tinamit ja c'o parcuenta Italia eje'e' nquetakel rutzil ewachixix chakaja'.

25 Dios ta c'a xtuya' rutzil pan ewi'ewanojelal. Amén.

SANTIAGO 1:1 357 SANTIAGO 1:21

SANTIAGO1 Anin in Santiago in ajsamajel rxin ja

Dios in chakaja' in ajsamajel rxin ja kajawJesucristo. Wach'alal, anin ntakel rutzilewach ja rix cablajuj tribu aj Israel ja rix-chictajnak ixbenak nojel nat nakaj.

* * * * * * * * * *2 Wach'alal, ja tok newil je'e prueba

chipan ja rec'aslemal congana ta nixquicotrmal, ma quixbison ta. 3 Queri' nbijchewe como ewotak chi ja prueba jari'nk'alasani jani' ja yukulbal ec'u'x ruq'uinja Dios, ewotak chi wi c'ol epacienciachi rcoch'ic ja prueba quewa' rc'amontochewe ri', más na nq'uiyi ja repacienciachi rcoch'ic ja jule' chic prueba ja penakchewach. 4Teya'a' lugar tre ja paciencia chinsamaj pa tak ewanma, teya'a' lugar tre chinwinakarsaj nojel rwach ja rutzil xin Dios.Quirtari' neban jutz'it utzc'a chi nq'uiyiutzc'a chi nwachini nojel rwach ja rutzil patak ewanma utzc'a chi majun ja maquitatz'akat tre ja rewanma. 5 Ja wi ec'olichewe wi c'o je'e ja matich'obtaj cumalnak rjawaxic chi nqueban tiquic'utuj tre jaDios, arja' nuya' chique chi nch'obtaj cumalnak nqueban. Arja' nuya' chique xa nak tanec'utun tre in nojel ruc'u'x nuya' chique,ma pa ch'olinem ta. 6 Xarwari', rjawaxicchi yukul quec'u'x ruq'uin tok nquic'utujtre, maxta xa ca'i' quec'u'x. Ja wi xa ca'i'ac'u'x jari' at junan ruq'uin ja nimak takbaloj pa mar, ma jun ta rubey, xa bar tatri' nc'amarel wi' rmal ja ik'. 7 Ja winakja queri' nqueban maxta tiquech'ob kaj chic'oli nyataj chique ja netajini nquic'utuj treja kajaw Dios. 8 Ja c'a wi xa ca'i' ac'u'xnac'utuj tre ja Dios tri' ntz'at wi' chi queri'rbanic ja rac'aslemal chaka ma at ch'obolta, ma c'ayew ta naq'uex ana'oj.

* * * * * * * * * *9 Ja meba'i' chewe quequicot rmal chi

congana nimak quek'ij netz'at rmal ja Dios.10 Ja c'a biyoma' chewe quequicoti chakaja'rmal chi ch'obtajnak cumal chi e cani' takmeba'i' chwach ja Dios. Queri' nbij chewecomo eje'e' e cani' rusi'j k'ayis xa noc'orwach. 11 Ja tok congana rwak'ij nchakiji jak'ayis in ntilto'i ja rusi'j, queri' nuban, ba

la noc wi' ja rcoloril. Queri' c'a quibanic jabiyoma' chakaja', eje'e' quimajon rbanic jaquinegocio tok chaka jalal necami.

* * * * * * * * * *12 Kas qui'il chique ja necoch'owi ja

prueba ja nk'ax je'e chiquij. Ja toknquech'ec ja prueba jari' nquic'utbej chi nikatzij wi' chi c'o yukulbal quec'u'x ruq'uinja Dios. Ja wi queri' nqueban c'ac'ari'xtiyataj chique ja premio jari' jun utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij, jari' premiortzujun ja Dios chique canojelal ja ne'ajo'nrxin. 13 Ja wi c'o jun chewe nuna' kajchi c'oli ntakchi'in rxin chi rbanic ja ilmac maxta tibij chi Dios takchi'in rxin.Como ja Dios majun nak ta xtitakchi'inta rxin chi rbanic ja ritzelal nixtac'a arja'ta xtitakchi'ij ta jun chi rbanic. 14 Proja nwinakarto wi' tok noktakchi'ixi chika-jujunal jari' tok c'oli nkayarij kaj pa takkanma ja nokruban engañar in kas pan ekalnokrujic'. 15 Ja ma utz ta je'e nkayarij kajpa tak kanma kas pan ekal nq'uiyi, toknq'uiswani nalaxi ja il mac pa tak kanma.Ja c'a il mac tok q'uiynak chic xa camícrc'amonto.

16 Chak'laj wach'alal maxta teban kajengañar ewi' eyon, 17 ja Dios ni ruyon wi'utzil ja nuya'to. Xa nak ta rutzil nkacochij,xa nak ta ja nsipax chake ja majun itzelalrc'an jari' chila' chicaj npi wi', ja katata'Dios arja' ntakoto. Ja luz ruq'uin ja Diosnpi wi' nojelal cani' tre k'ij, ic' in ch'umil,in arja' mta jutij xtiq'uextaj ta, ni utz wi'ja nuban, ni mta wi' k'ekumal rc'an. 18 Jaxuban, xuya' chake chi kac'axaj ja utzlaj tzijxin Jesucristo in rmalari' xokalax chic jutijin kawil ja utzlaj c'aslemal. Queri' xubanchi xokoc nabey tak cosecha chiquewach jajule' chic winak como nijawari' rvoluntadja rchominto.

* * * * * * * * * *19 Chak'laj wach'alal, más na nc'atzin

chake chi nkaya' kaxquin tre ja nbix chakechwach ja maxco' noktzijoni, in maxta mac'ayew ta tipit ewayewal. 20 Queri' nbijchewe como ja rayewal ni majun utzil xinDios rc'amonpi ta. 21Rmalc'ari' nbij chewe,teya'a' can jutz'it nojel ja xa ntz'ilorsaj jarewanma. Janila ritzelal nalaxi in nq'uiyipa tak kanma ja rok winak, teya'a' can

SANTIAGO 1:22 358 SANTIAGO 2:12nojelal. Nojel ec'u'x nojel ewanma teya'a'ewxquin chi rc'axaxic ja utzlaj tzij ja ticonchic pa tak ewanma rmal ja Dios, jari'utzlaj tzij janila rchok'ak', nixruto' chipanja rewil emac chijutij.

22 Pro ja utzlaj tzij maxta chakatec'waxaj, tebana' cumplir ja nbij. Jawi chaka nec'waxaj jari' xa eyon nebankaj engañar ewi'. 23 Queri' rbanic comoja xa chaka nac'waxaj jari' at junanruq'uin jun achi ja nutz'at rwach panespejo. 24 Pro chaka nutz'at. Chakamaril ntz'attaj rmal nbe in nmestaj jani'nca'yi. 25 Pro ja wi nojel ac'u'x nojelawanma naya' awxquin chi rc'axaxic jautzlaj tzij xin Jesucristo inwi nimatatanba'wi' rnimaxic jari' quicotemal xin Diosrc'amonpi chawe. Queri' rbanic como machaka ta nac'waxaj como matamestaj pronaban cumplir ja nbij chawe. Ja utzlaj tzijxin Jesucristomajun jamaquita tz'akat tre,jari' nokwasanel libre.

26 Ja wi nach'ob chi congana animan jaDios prowimatak'il pan achi' jari' xa nabankaj engañar awi' ayon, jari' majun noc wi'ja rareligión, mta noc wi' ja chaka nabijchi animan ja Dios. 27 Ja religión ja kasutz ntz'at rmal ja katata' Dios in nuc'utchi katzij chi animan ja Dios quewa' rbanicri', jun, natbe cuq'uin ac'ala' ja ma ec'ochi ta ja quitata' quete' in cuq'uin chakaja'ja rixoki' ja malcani' ja recamnak chic jaquichajilal in ne'ato'o' nak c'o rjawaxicchique. In jun chic, naban cuenta awi'chwach ja ritzelal ja nqueban ja winak ja xaruq'uin ja rwach'ulew yukul wi' quec'u'x,naban cuenta awi' utzc'a chi matitz'ilori jarawanma rmal ja ritzelal.

21 Wach'alal, janila nim ruk'ij ja kajaw

Jesucristo in como yukul kac'u'x ruq'uinchewi' maxta jun utz tetz'at in jun itzel.2 Cani' tre jun achi nekaj checojol ja baremolon wi' ewi', buena rnopk'a' rcojonelpuro oro, rwekonel ri', buen tak tziak rco-jonel ja nimak rjil, in chakaja' nekaj chicjun achi ewq'uin congana ti meba', con-gana lawulo' ti rtziak rcojon. 3 In ixix kasnel ec'u'x trij ja rcojonel buen tak tziak,c'o ta man ta neban tre in nebij tre: —C'ojun tz'ulbal nim ruk'ij wawe' ri', cattz'abe'

chwach, nixche' tre. Pro ja c'a ti meba'quewa' nebij tre ri': —Catpe'e tri' owicattz'abe'e pa tok'ulew, nixche' tre. 4 Ja wiqueri' neban jari' ni k'alaj wi' chi jun utznetz'at in jun itzel. Ja queri' ix cani' jule'k'etol tak tzij ja xa itzel tak k'etoj tzij janqueban.

5 Chak'laj wach'alal, camic teya'a'ewxquin tre ja xtinbij chewe ri' ¿lama ewotak ta c'a chi ja meba'i' wawe'chwach'ulew Dios ercha'on chi ne'oc ebiyoma'? Ja ocnak quibiyomal jari' jayukulbal quec'u'x ruq'uin ja Dios. Eje'e'c'o jun nimlaj herencia ja xtiyataj chique,jari' herencia neq'ueje'e chijutij chipan jagobierno xin Dios. Queri' rtzujun ja Dioschique e jani' ne'ajo'n rxin. 6 Pro ixixneban chique tak meba'i' ni ma ec'o ta. Jac'a biyoma' lok' ne'ena' pro ¿la ma eje'e' tac'a biyoma' ja nebano pokon chewe, la maeje'e' ta c'a biyoma' ja nechararan ewxinpa tak k'etbaltzij? 7 ¿La ma eje'e' ta c'abiyoma' chakaja' ja xa itzel netzijon tre jarubi' ja Jesucristo? pro makana' maquitacongana nim ruk'ij ja rubi' ja Jesucristo, inchakaja' ja rubi' ja Jesucristo jari' nataxipan ecuenta chi echajixic.

8 C'o jun ley tz'ibtal can chipan ja rt-zobal Dios in jari' ley más na nim ruk'ij,quewa' nbij ri': —Cani' nawajo' kaj awi'ayon queri' c'a tabana' chique ja jule' chicwinak que'awajo' chakaja'. Queri' nbij. Wikatzij chi queri' amajon rbanic cani' nbijja ley jari' utz ja ramajon rbanic. 9 Nowixa jun utz in jun itzel natz'at jari' il macnattajini naban in ja ley xin Dios natruchaprmal in nbij chawe chi ma xatniman ta.10 Queri' nbij chewe como ja ley xin Dioswi c'o jun punto tre ja ma xanimaj ta, leyxin Dios ari' ja matanimaj in natchap rmal.Queri' nban chawe masqui animan ja jule'chic ley ja rc'an ja rtzobal Dios. 11 Queri'rbanic como ja Dios arja' rbin can chipan jaley chi: —Ma taban ta rij rwi' ja rawixjayilowi awachajil, ne'e, pro ja mismo Dios binichakaja' chi: —Ma taban ta camíc, ne'e. Jac'a rixix masqui ma xeban ta rij tak quewi'ewixjayilal owi ewachajilal pro wi xebancamíc tibij c'a tzij ari' chi ley xin Dios ja maxenimaj ta. 12 Ja c'a rixix xa nak ta nebij, xanak ta neban, bien turkaj chewe chi ja leyxin Cristo ja xokwasanel libre chipan ja kil

SANTIAGO 2:13 359 SANTIAGO 3:2kamac jari' ley xtoc chewij, jari' xtik'etbextzij chewij. 13Queri' rbanic como jawimat-apokonaj quewach ja winak, tok xterila'ja nimlaj k'ij xin juicio queri' nban chaweatat chakaja' matipokonax awach. Nowinapokonaj quewach jari' npokonax awachatat chakaja', ja juicio xin Dios matikajchawij ja tok xtik'et tzij chawij.

* * * * * * * * * *14 Wach'alal, ja wi c'o jun nbij chi c'o

yukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Jesucristo prowi ni mta wi' ja rutzil nuban ja nc'utbejchi c'oli ja yukulbal ruc'u'x ¿la c'o c'a nocwari' ja yukulbal ruc'u'x nech'ob ixix? Jawi queri' nuban ¿la ntotaj c'ari' rmal jayukulbal ruc'u'x nech'ob ixix? 15Tzuc'a c'ota jun kach'alal achi owi ixok congana tarjawaxic tre, ni ta tak pena ja tak rtziakrcojon in ni ta majun nutij nojel tak k'ij,16 in jun ta c'a chewe quewa' ta nbij tre ri':—Jat c'a, tabana' cuenta awi', xtawil ta jaratziak ja nacoj in ja natij chakaja', ne'elta tre. Queri' nbij pro wi majun xuya'eltre ja nc'atzin tre ¿nak c'a noc wari' jule'tzij ja xbijel tre nech'ob ixix? 17 Queri' c'arbanic ja yukulbal ac'u'x chakaja' ja wi mtaja rutzil naban ja nac'utbej chi c'oli, in jawi queri' jari' xa camnak chic ja yukulbalac'u'x, ni majun rsamaj.

18 Pro maxla c'o jun nbij chi junwi' jayukulbal kac'u'x ruq'uin ja Dios in junwi'chi na ja rutzil je'e ja nkaban. Pro aninnbij tre chi ma katzij ta ja yukulbal ruc'u'xruq'uin ja Dios ja wi mta ja rutzil nuban janc'utbej chi ni katzij wi' chi c'oli ja yukul-bal ruc'u'x. Ja wi katzij chi c'o yukulbalnuc'u'x ruq'uin ja Dios ma chaka ta c'olipro nsamaji, ja c'a rutzil ja nban je'e jari'nc'utuwi chi c'oli. 19 Atat nabij chi c'ojun Dios in xarari' jun in ni rubey wi' jaqueri' nabij. Pro ja wi chaka nabij jari'macattotaj rmal, queri' na nquibij demo-nio, eje'e' chakaja' nquibij chi c'o jun Diospro maquetotaj rmal ja chaka nquibij, xac'o jun nimlaj castigo cajal chiquewach innebirbot rmal. 20 Ja ramajon rch'obic xamta nocwi'. ¿Lamatawajo' chi anin nch'objutz'it chawach chi ja yukulbal ac'u'x tokmta ja rutzil naban ja nac'utbej chi ni katzijwi' c'o yukulbal ac'u'x jari' xa camnak chic

ja yukulbal ac'u'x? 21 Ja kamama' Abra-ham c'oli xuban ojer ja xc'utbej chi c'olija yukulbal ruc'u'x ruq'uin ja Dios in rmalja xuban chewi' tok utz tz'at rmal ja Diosin ban tre cani' mta ril rumac rbanon. Jac'a xc'utbej jari' tok ma xpokonaj ta xuya'parwi' altar ja ti rc'ajol rbina'an Isaac chinoc rq'uexwach jun sacrificio, laj xcamsajchwach ja Dios. 22 Tri' c'a natz'at wi' chi jayukulbal ruc'u'x ja rAbraham janila samaji,c'oli xuban ja xc'utbej chi ni katzij wi' chic'o yukulbal ruc'u'x. Arja' xnimaj ja bixtre rmal ja Dios jari' xc'utbej chi ni katzijwi' chi c'o yukulbal ruc'u'x. 23 In queri'xuban, bantaj cumplir ja tz'ibtal can chipanja rtzobal Dios ojer, quewa' nbij ri': —Ja rAbraham arja' yuke' ruc'u'x ruq'uin jaDios in rumac ja yukulbal ruc'u'x chewi'tok utz tz'at rmal ja Dios in ban tre cani'mta ril rumac rbanon. Queri' ja tz'ibtalcan. In bix tre ja rAbraham chakaja' chiamigo xin Dios ne'xi. 24 Tri' c'a netz'at wi'chi ma chaka ta ruyon ja yukulbal ec'u'xnc'atzini ja tok utz nattz'at rmal ja Dioscomo ni nc'atzin wi' chi naban ja rutzil janac'utbej chi ni katzij wi' chi c'o yukulbalac'u'x ruq'uin. 25 In cani' xuban chakaja' jarixok rbina'an Rahab ja xa itzel ixok nabey,xa achi'i' neryarij, arja' c'oli ja xuban inrmal ja xuban chewi' tok utz tz'at rmal jaDios. Tokori' xuban tok ec'o ca'i' achi'i'xerwawaj pa rochoch ja retakonel rmalja Josué, xeruto' chipan ja camíc, junwi'chic bey xerutakel wi'. 26 Cani' tre junachi tok mchita rxula'nbal jari' camnakchic. In queri' c'a tre chakaja' ja yukulbalac'u'x ruq'uin ja Dios, tok chaka nabij chic'oli pro wi mta ja rutzil xin Dios nabanchi nac'utbej jari' xa camnak ja yukulbalac'u'x.

31 Wach'alal, maxta e q'uiy chewe chaka

ta xtiquiminla' qui' chipan ja samaj xinDios chi nequitijoj ja kach'alal. Queri'nbij chewe como ixix ewotak chi kanojelja noktijon quixin ja kach'alal, tok xteka-jacha' na cuenta chwach ja Dios más nalawulo' nban chake ja wi ma rubey ta ka-ban. 2 Queri' rbanic como kanojelal q'uiyja kafalta nkaban. Ja wixta c'o jun winak jani ta majun tzij nelto pa ruchi' ja nerban-bej ofender winak jari' congana tz'akatnak

SANTIAGO 3:3 360 SANTIAGO 4:4tre ja rc'aslemal. Ja wixta c'o jun nubanqueri' ncowin ta c'ari' nuban cuenta ri'chwach nojelal in maquita xtibe chipan jaritzelal. 3 Cani' nkaban chique quiej toknkacoj freno pa quechi' nokquinimaj xanak ta lugar nekac'amel wi'. 4 In cani' trenimak tak lancha masqui congana nimakmasqui congana lawulo' nban tre rmal ni-mak tak ik' pro xa jun timón congana tino'ynuc'abex rxin in rmalari' ja nbinsan rxinja lancha ncowini nuc'amel xa bar ta tri'nuc'amel wi'. 5 In queri' c'a tre ja kak' jarok winak, masqui xa tino'y pro conganajun nimlaj samaj nuban. Cani' tre jutz'it tik'ak' ncowini nporoj jun nimlaj c'achelaj.6 Queri' c'a rbanic ja kak', junan ruq'uin jak'ak'. Ruq'uin ja kak' nwinakarto wi' nojelrwach ja ritzelal ja c'o wawe' chwach'ulew,nima c'ayew ta nuyoj ja rac'aslemal. Queri'rbanonto ja kak' ryojonto ja kac'aslemalwawe' chwach'ulew ja rok winak, cani'nuban ja k'ak' nuban camíc pro conganajun nimlaj camíc ja nuban. Ja kak' toknuban camíc c'o jun k'ak' penak pan in-fierno jari' ntzijo rxin. 7 Ja winak cowin-nak erbanon mansar ja chicop in cowin-nak chakaja' ertijon xa nak ta chi chicopalcani' chique itzel tak chicop ja netijoni incani' chique tz'iquin, cani' chique cumatzin cani' chique chakaja' ja chicop ja rec'opa mar. 8 Pro ni majun winak ncowininuk'il ta pa ruchi', ja nuban ja kak' nimatuk'il wi' ri', congana itzelal rc'an, cani'nuban ja veneno congana camíc nuban.9 Ja kak' jari' nkacoj tok nkaya' ruk'ij jakatata' Dios in jari' nkacoj chakaja' tok xaitzel noktzijon chique winak pro makana'maquita e imagen xin Dios ja winak. 10 Japa kachi' nelto utz in nelto itzel pro jaqueri' wach'alal ni ma rubey ta wi'. 11 ¿Lac'o c'a jun ya' nech'ob ixix ja bar ntz'uctowi' ca'i' rwach ja ya' nelto tri', jule' qui'in jule' c'ay? 12 Wach'alal ¿la c'o c'a junmocaj higo nwachij aceituna owi junmocajuva la nwachij c'a higo? Jari' ma queri' ta.Nixtac'a ja ta ya' chakaja' xtuya' ta jule' qui'in jule' c'ay.

* * * * * * * * * *13 Wach'alal, wi ec'oli checojol ja con-

gana jakal quewi' rjawaxic chi ncuc'aj junutzlaj anma in matiqueya' quek'ij, ja wi

queri' nqueban jari' nquic'utbej chi nikatzij wi' chi jakal quewi'. 14 Pro wi con-gana quiakarem c'o pa tak ewanma, wi xapor interés necoj ewi' cuq'uin jule' in xane'ech'a' jule' chic, ja wi queri' ebanon¿nak c'a noc wi' ja neya' ek'ij? Ja wiqueri' ebanon jari' ma katzij ta chi jakalewi'. 15 Ja wi queri' emajon rbanic in winbix chewe chi jakal ewi' jari' ma ruq'uinta Dios penak wi' ja nbix chewe chi jakalewi', xa xin rwach'ulew, xa quixin winak,xa ruq'uin diablo penak wi'. 16 Queri' nbijchewe como ja winak wi c'oli ja quiakarempa tak canma, in ja nqueban je'e wi xapor interés tok nqueban jari' ni c'o wi'síc' ch'a'oj chiquicojol jari' nquiwinakars-bej nojel rwach ja ritzelal. 17 Pro ja winakja jakal quewi' ja ni katzij wi' chi Diosjakyon quewi' quewa' quibanic ri', jun, c'ojun ch'ajch'ojlaj anma cuc'an, in jun chic,matiquec'am rkan síc' ch'a'oj, e utzlaj takwinak, maquech'olini, nqueya' quixquintre ja nbix chique, nquipokonaj quewachwinak, congana utzil nquec'ut, ma jun tautz ma jun ta itzel nquetz'at in chakaja'matiqueban caca' quipalaj. 18 Ja winak jamatiquec'am rkan síc' ch'a'oj eje'e' ri' janetajini nquetic jun utzlaj ija'tz ja ni majunsíc' ch'a'oj rc'amonto, ja nwachij solo utzil.

41 ¿Bar nwinakarto wi' ja síc' ch'a'oj

neban nech'ob ixix? Ja ritzel tak yarinemja c'o pa tak ewanma jari' nticowi ja síc'ch'a'oj checojol. 2 Ja tok c'oli neyarijin wi matiya' chewe neban camíc rmal.In chakaja' nquiakir ewanma chibil takewi' in wi matiya' chewe ja regana xanetic ch'a'oj rmal. Matiyataj chewe janewajo' pro ma chaka ta matiyataj chewe,rumac chi ma chi Dios ta nec'utuj wi'.3 Owi masqui nec'utuj pro xa ma rubeyta ja rc'utuxic neban chewi' tok matiyatajchewe. Queri' rbanic como ja rech'obonixix tok xtiyataj chewe xa nixquicot kajruq'uin eyon, xa neban ruq'uin nak c'olegana neban. 4 Xa más na yukul ec'u'xruq'uin ja ntzujuj ja rwach'ulew chwachja nyuke' ec'u'x ruq'uin ja Dios. ¿La maewotak ta c'a nak rc'amonto ja tok yukulec'u'x ruq'uin ja ntzujuj ja rwach'ulew? Jatok queri' neban jari' xa nec'ulla'aj ja Dios.

SANTIAGO 4:5 361 SANTIAGO 5:8Ja winak ja ncajo' nyuke' quec'u'x ruq'uinja rwach'ulew xa nak ta chi winakil eje'e'ne'oc rc'ulel ja Dios. 5 Owi ¿la xa chakaqueri' tz'ibtal can chipan ja rtzobal Diosnech'ob ixix ja tok nbij chake chi ja rE-spíritu xin Dios ja yatajnak chake congananti'on ranma chakij, matirajo' ja junwi' chita xtiyuke' wi' kac'u'x? 6 Pro janila jarutzil nuya' chake cani' tz'ibtal can chipanja rtzobal Dios, quewa' nbij ri': —Ja Diosnuya' ja rutzil chique ja nebano takno'ychwach pro nch'ojin cuq'uin ja nquena'kaj chi congana e nimak. Queri' tz'ibtalcan. 7 Teya'a' ewi' pa ruk'a' ja Dios, cowquixpe'e chwach ja Satanás in arja' nan-maji chewach. 8Quixtiloc ruq'uin ja Dios inarja' chakaja' ntiloc ewq'uin. Ja rix aj'il jarix ajmaqui' rjawaxic chi neya' can ja ritze-lal. Ja rixix ja xa caca' ec'u'x rjawaxic chinech'ach'ojirsaj ja rewanma. 9 Titi'on c'achewe ja rewil emac ja rebanon in quixok'rmal chakaja'. Ma quixtzeben chi ta rmalja quicotemal xin rwach'ulew, ja nebanquixok' rmal ja rewil emac in quixbisonrmal. 10 Tebana' takno'y chwach ja kajawDios, ja c'awi neban takno'y chwachnerila'na jun k'ij tok arja' xtuya' chewe chi nimakek'ij.

* * * * * * * * * *11 Wach'alal, ma tetzijoj ta ewi'. Ja tok

natzijoj awi' owi natoc at cani' k'etol tzijchiquij ja kach'alal jari' junan ruq'uin ja xaitzel natz'at ja ley xin Cristo, jari' junanruq'uin ja nacoj awi' ayon pa rq'uexwachja ley. Ja wi queri' naban jari' ma ley taja nanimaj, xa nacoj awi' ayon chi at k'etoltzij. 12 Pro xa ruyon ja Dios ja Yo'l ley, xaruyon arja' K'etol Tzij, ruyon arja' ncowininatruto' owi natrutakel chijutij chipan janimlaj rpokonal. Pro atat ¿nak c'a atocnakwi' tok nak'et tzij trij jun awach winak?

* * * * * * * * * *13 Camic nwajo' nintzijon ewq'uin ja

quewa' nebij ri': —Seguro nokbe camicowi chwak pa jun tinamit in jun juna'nokeq'ueje' tri', nekabana' jun negocio innkach'ec kapwok, nixche'e. 14 Queri' nebijpro ja kac'aslemal ma kotak ta nak la xinchwak xin cabij. ¿La ma ewotak ta c'anak rbanic ja kac'aslemal chi junan ruq'uinjule' sutz' nwinakar nojoj in xa jurata

nq'uis kaj chic? 15 Ja kas rubey quewa' tanebij ri': —Ja wi rvoluntad ja kajaw Diosxtuya' más ja kac'aslemal nkaban c'ari' jakach'obon, quixche'e. 16 Pro ja neban ixixcongana ix nimak nena' kaj, neya' ek'ij, inja tok queri' neban jari' congana itzel nachwach ja Dios. 17 Ja wi c'o jun utzil ja yatalchawij chi naban, ja wi awotak chi yatalchawij chi naban in wi c'a mataban jari' ilmac ja naban chwach ja Dios.

51 Camic nwajo' nintzijon cuq'uin ja biy-

oma'. ¿Nak tre tok matiqueya' síc', naktre tok maque'ok' rmal ja nimlaj juicioja cajal chiquewach? 2 Ja quimeba'il jaquimolon ruchi' xa nak'ayi in ja quitziakja nimak rjil xa ntij cumal chicop. 3 Jaoro in plata ja c'o cuq'uin xa nyojtaji, xank'uxari. Ja tok xa nk'uxari jari' nuc'utchikawach chi ma xquecoj ta chi quito'icja winak in congana nquetij na rpokonalrmal ja queri' queban. Ja c'a k'ux jari' retalchi neq'ueje' chipan jun nimlaj rpokonalcani' chipan jun k'ak' neq'ueje' wi'. Chakaqueri' quimolon ruchi' ja quimeba'il proja juicio cajal chiquewach xin q'uisbal takk'ij. 4 Pakasa' quimoso ja ma xquetoj taquek'ij pa rtiempo cosecha ja tok xesamajcuq'uin kas k'alawachili ma xequetoj tain jari' Dios bien rotak ja queban chique.Ja c'a moso eje'e' ne'ok' rmal ja quijil inja rok'ej nqueban nc'axax rmal ja nimlajkajawDios. 5 Ja biyoma' janila jameba'il c'ocuq'uin in janila equicotnak chipan wawe'chwach'ulew pro c'o jun nimlaj rc'ayewalcajal chiquewach, cani' nban tre jun wa-cax tok nchak'aji nc'amarel pa rasta chinpoch'i. 6 Ja c'a utzlaj tak winak quek'ettzij chiquij chi xequicamsaj, eje'e' ni majunnak ta quitobej ta qui' pa quek'a'.

* * * * * * * * * *7 Rmalc'ari' wach'alal nbij chewe,

tecoch'o' ewach chipan nojel ja rpokonalin ni ta quirwari' ebanon ja tok xtipi chicjutij ja kajaw Jesucristo. Cani' nubanja rajchonla' c'o rpaciencia chi raybexicja ca'i' tiempo xin jab in chakaja' c'orpaciencia chi raybexic ja tiempo jaxtiwachinwi' ja rtijco'm. 8Queri' c'a cheweixix chakaja', tiq'ueje'e ja repaciencia, cowquixpe'i como xa nnakajinto ja tiempo

SANTIAGO 5:9 362 SANTIAGO 5:20tok xtipi chic jutij ja kajaw Jesucristo.9 Wach'alal, ja rpokonal ixc'o wi' maxtatechap ewi' rmal, queri' nbij chewe utzc'achi matik'et tzij chewij. Queri' nbij chewecomo xa nnakajinto ja tiempo rxin jaK'etol Tzij jari' Jesucristo. 10 Queri' taneban ja cani' queban ja ojer tak profeta jaxebini ja rtzobal ja kajaw Dios, eje'e' quetijja rpokonal pro q'ueje'e ja quipacienciachi rcoch'ic. 11 Turkaj chake ja nkabijchique ja cow xepe'e chipan ja rpokonal, cochique, nokche' chique. Ixix ec'waxan nakxuban ja Job ojer, arja' cow pe'e chipan jarpokonal in ja pa rq'uisbal congana ja rutzilyataj tre rmal ja Dios. Tri' c'a nkatz'at wi'chi ja Dios janila npokonaj kawach.

12 Pro ja xtinbij chic chewe camic ri'wach'alal más chi na nim ruk'ij. Ja tokc'oli nebij je'e maxta quewa' tebij ri': —Por Dios ni katzij wi' ja nmajon rbixic,maxta quixche'e. Ja neban, ni tebij rubi',wi can, can catche'e, nowi ma can ta, macan ta catche'e. Chakaja' ma tenataj taja rwach'ulew nixtac'a c'o ta jun nak tanenataj ja ta ri' xtecoj ta ebase chi ni katzijwi' ja nebij. Quirtari' neban jutz'it utzc'achi matik'et tzij chewij rmal ja Dios.

13 Ja tok c'o jun chewe ja lawulo' rbanontibana' orar. Ja c'a wi c'o jun cheweja congana nquicoti tibixaj rubi' ja Dios.14 Ja c'a wi c'o jun yawa' chewe quer-siq'uij ja kach'alal ja rec'ayon ewxin. Eje'e'tok ne'ekaji nqueban orar ruq'uin in parubi' ja kajaw Jesucristo nquecoj can aceitetre. 15 Ja nebanowi ja roración wi yukulquec'u'x ruq'uin ja Jesucristo chi rbanic jaroración ja yawa' ntzuri, ja kajaw Jesucristoarja' nto'o rxin chipan ja yobil. In wi c'o rilrumac rbanon ja yawa' chakaja' ncuytaji.16 In queri' chewe ixix chakaja', wi c'olewil emac ebanon techolo' chibil tak ewi'in kabana' orar pa kacuenta chibil tak ki'.Quirtari' neban jutz'it utzc'a chi nixtzuri.Ja rac'aslemal ja wi utz ntz'at rmal ja Diosin tok naban oración congana jun nimlajsamaj nuban ja raworación. 17 Cani' xubanja rElías ojer arja' como winak xa ok ju-nan ruq'uin pro nojel ruc'u'x nojel ranmaxc'utuj tre ja Dios chi majun jab nkaji. Inqueri' xuban, oxi' juna' in nic'aj ni majunjab kaji. 18 Ja c'a tok xuban chic jutij jaroración kaji ja jab in ja rwach'ulew xumaj

chic jutij rya'ic je'e ja cosecha.19Wach'alal, wi c'o jun chewe nuya' can

ja utzlaj tijonem xin Jesucristo ja kaniman,ja c'a wi c'o jun nmelonpi chic jutij rxinchipan ja utzlaj tijonem jari' congana utz januban. 20 Kas bien tech'obo', ja wi c'o junaj'il ajmac nemelojto chipan ja bar tzaknakwi' quewa' rc'amonto ri', ja raj'il ajmacarja' ntotaji chipan ja camíc in ja c'a rilrumac rbanon masqui q'uiy jari' ncuytaji.

1 PEDRO 1:1 363 1 PEDRO 1:16

1 PEDRO1 Anin in Pedro in apóstol rxin ja Je-

sucristo. Anin ntz'ibaj ja carta ri' inntakel ewq'uin ja rixsalunel chipan ja reti-namit je'e ja rixc'o pa tak tinamit ja c'opa rcuenta Ponto, pa rcuenta Galacia, parcuenta Capadocia, pa rcuenta Asia in parcuenta Bitinia. 2 Ixix ixcha'on rmal jakatata' Dios, ix rxin chic como queri' jarchominto ojer, xixcoj pa ruk'a' rmal jarEspíritu Santo. Queri' ban chewe utzc'achi nenimaj ja Jesucristo utzc'a chakaja'chi nixch'ach'ojirsax chipan ja rewil emacrmal ja rquiq'uel. Xtibe ta pa nim checojolja rutzil ja nsipaj ja Dios in xtiya' ta junnimlaj quicotemal pa tak ewanma.

* * * * * * * * * *3 Kaya'a' ruk'ij ja Dios, arja' Tatixel

rxin ja kajaw Jesucristo, congana xpokonajkawach, xuya' chake chi xokalax chic jutij.Ja Jesucristo arja' yataj tre rmal ja Dioschi c'astaj rwach chiquicojol ja camnaki'chewi' tok yataj chake chi xokalax chicjutij. Rmalari' tok ni maticapuj wi' kac'u'xchi raybexic ja rutzil xin Dios 4 in rmalari'chakaja' tok c'o jun herencia ewxin chila'chicaj, jun herencia chajin rmal ja Dios.Jari' herencia ni majun nak ta falta tre,matitzabukari, mta q'uisic trij. 5 Ja heren-cia ewxin ixix ja yukul ec'u'x ruq'uin jaJesucristo in rmal ja yukulbal ec'u'x tokDios nixrchajij chi utz. Arja' nimatuya' canwi' ja rechajixic in nerila' na jun k'ij ja tokxquixtotaji chijutij. Ja reto'ic chomarsanchic rmal ja Dios jari' nk'alajin na ja tokxterila' ja q'uisbal k'ij xin rwach'ulew.

6 Rmalari' tok ixix camic congananixquicoti masqui nixbison na jun tiempormal ja rpokonal como q'uiy rwach ja npichewij. 7Pro ma chaka ta nixk'ax chipan jarpokonal, c'oli rc'amonto chewe. Chipan jarpokonal nixc'ambajax wi' jani' ja yukulbalec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. Ja tok nixk'axchipan ja rpokonal quewa' rbanic ri' cani'nban tre ja oro como ja oro nya' pa k'ak'chi nc'at can ja ma oro ta c'o trij. Ja purooro janila nim rjil pro xa c'o yojtajic trij.Ja c'a yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristomás chi na vale chwach ja oro. Queri'

rbanic ja rpokonal ncowirsaj ja yukulbalec'u'x utzc'a tok xtipi chic jutij ja Jesucristormal c'a ja yukulbal ec'u'x nquicoti ja Dioschewij in nya' ek'ij rmal chakaja'.

8 Ixix janila newajo' ja Jesucristo masquima etz'aton ta rwach in ni yukul wi'ec'u'x ruq'uin camic. Rmalari' tok janilanixquicoti camic, yatajnak chewe ja nimlajquicotemal xin chila' chicaj. 9 In rmal jayukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo chewi'tok ewilon ja totajem xin Dios.

10 Ja totajem xin Dios ja rewilon jari' jarutzil ja rtzujunto ja Dios ojer in tz'ibtalcan cumal ja rojer tak profeta. Eje'e' con-gana quecoj qui' pa ch'a'oj chi rch'obicnak rbanic. 11 Ja rEspíritu xin Cristo arja'xuch'ob pa quewi' pa tak canma chi c'ojun To'onel ja npi na, ja c'a reje'e' con-gana nquetij quek'ij chi ncotakij nak chiwinakil ja npeti in nak tiempo ja npi wi'.Como ja rEspíritu arja' nbij chique chi jaCristo xturtija' na rpokonal in nya' chi naruk'ij ja tok xtic'astaj rwach. Jari' ch'obtajchiquewach ja tok maja'n tipeti ja Cristo.12 Ja Dios arja' xk'alasaj chiquewach chic'a pa katiempo ajoj nuryataj wi' chijutijja totajem ja ya'to rbixic cumal, ma paquitiempo ta eje'e'. Jari' totajem ec'waxanchic nak rbanic como bin chic chewe cumalja kach'alal ja xeyo' rbixic chewe ja utzlajtzij xin Jesucristo. Ja rEspíritu Santo jatakonto chila' chicaj arja' c'ayon quixinchi rbixic. Jari' totajem ja ángel congananquiyarij nquech'ob nak rbanic.

* * * * * * * * * *13Rmalc'ari' toknbij chewe, quixc'asc'oti,

bien tech'obo' ja neban. Nojel ta ec'u'xnojel ta ewanma newaybej ja rutzil xinDios ja xtiyataj na chewe ja tok xtipi chicjutij ja Jesucristo. 14 Como ix alc'walaxela'rxin ja Dios tenimaj ja nbix chewe rmalchi neban. Maxta teban chic ja ma utz taje'e ja xel ec'u'x trij cani' xebanto ja tokmaja'n tich'obtaj emwal ja utzlaj tzij xinJesucristo. 15 Ja nrajo', jun ch'ajch'ojlajanma newc'aj nojel tiempo. Como jaDios arja' xixrsiq'uij chi xixoc ralc'walcomo arja' ni rc'an wi' jun ch'ajch'ojlajanma chewi' tok rjawaxic chi newc'aj ixixchakaja' jun ch'ajch'ojlaj anma. 16 Cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios quewa'nbij ja Dios ri': —Como anin wc'an jun

1 PEDRO 1:17 364 1 PEDRO 2:7ch'ajch'ojlaj anma rmalari' tok nbij chewe,tewc'aj c'a ixix jun ch'ajch'ojlaj anmachakaja', ne'e.

17 Ja tok neban oración bien nnatajchewe chi ja Dios arja' Tatixel. Arja' k'etoltzij pa kawi' chi nimlaj kanojelal, nuya'cuenta tre ja nkaban wi utz owi ma utz ta.Arja' ma jun ta utz nutz'at in ma jun taitzel. Rmalc'ari' tok nbij chewe, rjawaxicchi nexbej ewi' chwach ja Dios jaru' patiemponebanelwawe' chwach'ulew. 18 Ixixc'oli ja xixlok'bexi tok xixtotaj chipan jajule' costumbre ja mta noc wi' ja c'utuncan chewach cumal ja rewati't emama'.Pro bien ewotak chi ma ja ta xixlok'bexija xa c'o q'uisic trij cani' tre oro cani' treplata. 19 Pro ja lok'laj rquiq'uel ja Cristojari' xixlok'bexi. Ja c'a Cristo arja' camsaxi,ban sacrificar ja cani' nban tre jun carneloja ni majun nak ta falta tre. 20 Ja Diostokmaja'n tiwinakarsaj ja rwach'ulew arja'rchominto chic chi nban na sacrificar jaCristo. Pro jari' ma xbantaj ta chanim, c'ajawa' xurbantaji chipan ja q'uisbal tiempoja rokc'o wi' ri'. Ja c'ari' xuban ja Dios panecuenta. 21Rmal ja Cristo chewi' tok yukulchic ec'u'x ruq'uin ja Dios. Jari' mismoDiosja xuya' tre ja Cristo chi c'astaji chiquicojolja camnaki' in xuya' tre chakaja' chi con-gana nim chic ruk'ij. Rmalc'ari' tok ruq'uinja Dios yukul wi' ec'u'x, rmalc'ari' chakaja'tok ewotak chi ja Dios arja' nyowi ja rutzilja rewayben.

22 Ja rEspíritu Santo arja' xuya' chewechi xenimaj ja utzlaj tzij xin Jesucristo jari'utzlaj tzij xech'ach'ojirsbej ja rewanma.Queri' xeban in rmalari' tok nixcowin chicne'ewajo' ja kach'alal in ma chi echi' ta c'owi' tok ne'ewajo'. Rmalc'ari' nbij chewe,tewajo' ewi' pro nojel ec'u'x nojel ewanma.23 Ixix ixalaxnak chic jutij pro ja c'ac'ac'aslemal ewc'an camic jari' mta q'uisictrij, ma junan ta ruq'uin ja c'aslemal jayatajnak chewe cumal ja retata' ete' comojari' xa c'o camíc trij. Rmal c'a ja rtzobalDios tok ixalaxnak chic jutij. Ja c'a rtzobalDios jari' ma camnak ta rwach, ni c'o wi'chijutij. 24 Cani' tz'ibtal can quewari': —Ja quic'aslemal ja winak xa cani' k'ayisnchakiji, ja nyabex je'e quek'ij xa cani'rusi'j k'ayis tok noc'o ruk'ij ntilto'i. 25 Proja rtzobal ja kajaw Dios jari' mta q'uisic trij,

ne'e. Ja c'ari' rtzobal Dios xa junan ruq'uinja utzlaj tzij xin Jesucristo ja yatajnak chicrbixic chewe.

21 Rmalc'ari' tok nbij chewe, teya'a' can

jutz'it nojel rwach ja ritzelal. Maxta tebanengaño, maxta teban caca' epalaj, maxtatiquiakiri ja rewanma, maxta teban molontak tzij. 2 Cani' nuban jun ti yaqui' kasnyarij rutz'um ja rute' quirtari' chewe ixixchakaja' kas tel ec'u'x trij ja ch'ajch'ojlaj rt-zobal Dios como jari' majun engaño rc'an.Ja wi queri' xteban jari' nixcowir chipan jartzobal Dios in nixtotaji chijutij. 3Quirtari'xteban como ena'on chic jani' rna'oj jakajaw Jesucristo chi arja' ni utz wi'.

* * * * * * * * * *4 In k'ij k'ij tiyuke' más ec'u'x ruq'uin

ja Jesucristo ja Yo'l c'aslemal. Arja' ocnakcani' jun abaj ja cojon rmal ja Dios chirbanic jun templo espiritual. Ja winak xamta quigana ruq'uin pro arja' cha'on rmalja Dios in congana nim ruk'ij ntz'at rmal.In ixix chakaja' ixocnak ix cani' jule' abajixcojon rmal ja Dios chi rbanic ja templo.5 Ix sacerdote rxin ja Dios jari' samaj yataj-nak chewe utzc'a chi c'oli sacrificio ja net-zujuj chwach ja Dios. Ja sacrificio netzujujchwach jari' ja rewutzil ja nwinakarsax patak ewanma rmal ja rEspíritu Santo. Jari'netzujuj chwach pa rubi' ja Jesucristo inrmalari' tok utz nutz'at ja sacrificio ja net-zujuj in nuc'am chewe. 6 Cani' tz'ibtal canchipan ja rtzobal Dios quewa' nbij ja Diosja nc'ambex tzij ri': —Anin c'o jun lok'lajabaj ja nmajon rcojic chi rbanic ja templowxin. Chipan ja tinamit Sión ncoj wi' jarabaj. Jari' abaj anin xincha'owi, congananim ruk'ij. Ja winak ja nyuke' quec'u'xruq'uin eje'e' ma xtiqueya' ta queq'uix pronquewil na ja rutzil ja cayben. Queri'ja tz'ibtal can. 7 Ja chewe ixix ja yukulec'u'x ruq'uin ja Jesucristo arja' congananim ruk'ij. Pro ja chique ja winak ja mati-cajo' nyuke' quec'u'x ruq'uin eje'e' e junancuq'uin ja banol tak jay cani' tz'ibtal canchic chipan ja rtzobal Dios ja nc'ambextzij quewari': —Ja rabaj ja mta quigana jabanol tak jay ruq'uin nijawari' abaj cojonrmal ja Dios chi rbanic ja jay in más nanim ruk'ij ja rabaj como arja' nchapowi

1 PEDRO 2:8 365 1 PEDRO 3:3ja resquina'il ja jay. 8 In chakaja' tz'ibtalcan ja nc'ambex tzij quewari': —Jari' abajja winak nquechok' cakan chwach, nepajiin nekaj chipan jun nimlaj rpokonal rmal,ne'e. Queri' nqueban ja winak ja maticajo'nquinimaj ja rtzobal Dios, nekaj chipan junnimlaj rpokonal jari' rchominto ja Dios.

9 Pro ja rixix ix tinamit rxin ja Dios,ixcha'on rmal. Arja' xixrparti'ij chi nebanja rsamaj. Ix sacerdote rxin ja nimlaj Rey jac'o chila' chicaj. Jari' samaj yatajnak cheweutzc'a chi neya' rbixic ja nimlaj samaj jarbanon ja katata' Dios. Kas turkaj chewechi arja' lasan ewxin chipan ja k'ekumal incamic ixrcojon chic pa rcuenta arja' pa junnimlaj sakil. 10 Ja nabeyma ix rtinamit ta jaDios pro ja camic ix rtinamit chic. Ja nabeymajun nak ta xewil ja xpokonaj ta ewachpro ja camic xewil ja Dios chi arja' xpokonajewach.

* * * * * * * * * *11 Chak'laj wach'alal, kas turkaj chewe

chi xa ok k'axel chwach'ulew, ma wawe'ta ja mero katinamit. Rmalc'ari' nbijchewe, maxta teya' lugar tre ja ritzel takyarinem chi xquixruc'aj ta como ja nubanja ritzel tak yarinem xa nch'ojin ruq'uin jarewanma, nrajo' nixruch'ec. 12 Ja neban,tec'utu' ja rewutzil chiquewach ja winakja ma cotak ta rwach ja Dios. Eje'e' xanquemol tzij chewij camic in nquibij chewechi ix itzel tak winak pro nquetz'at naja rutzil neban in rmalari' ja tok nqueya'na ruk'ij ja Dios tok xturbana' jun nimlajsamaj chiquicojol.

13Tenimaj ja k'etbal tak tzij nojelal comoja kajaw Dios queri' nrajo' chewe chi neni-maj. Cani' tre ja nimlaj rey tenimaj comoarja' más nim ja k'etbaltzij c'o pa ruk'a'.14 In cani' chique gobernador chakaja'que'enimaj como eje'e' ecojon pa k'etbaltak tzij chi nequeban castigar ja winak janqueban ja ritzelal pro utz nqueban chiqueja winak ja banol tak utzil. 15Quewa' nrajo'ja Dios chewe ri' chi neban ja rutzil utzc'achi nquek'il pa quechi' ja winak ja ma ech'obolic tak winak ta tok nquijoloj je'e tzijchewij.

16 Ixix ix libre pa quek'a' ja winak proma ruq'uin ta ja rix libre chaka ta nojelta ja ma utz ta xteban. Pro ja neban,tenimaj ja Dios como pa ruk'a' chic ixc'o

wi' camic. 17 Que'ebana' respetar ja winakcanojelal. Que'ewajo' ja kach'alal. Texbejewi' chwach ja Dios. Tebana' respetar janimlaj rey.

* * * * * * * * * *18 Ja wi c'ol apatrón tabana' respetar xa

nak ta wi utzlaj winak owi xa c'a'n. 19 Jatok nban pokon chewe wi ma pan ewil ta,wi nurkaj chewe chi c'oli ja Dios ewq'uinin necoch', ja wi queri' neban jari' utz.20 Ja c'a wi pan ewil tok nban pokon chewewi necoch' in wi c'ol epaciencia pro jari'ma vale ta chwach ja Dios. Pro wi rumacja rutzil neban tok nban pokon chewe jawi necoch' in wi c'ol epaciencia jari' utznixrutz'at ja Dios. 21 Xc'a rmalari' tokxixsiq'uix rmal ja Dios chi neban ja rutzilin necoch' ja rpokonal como queri' xubanja Cristo chakaja', arja' xutij ja rpokonalpan ecuenta. Queri' xuban, xuya' can junejemplo chi queri' neban ixix ja cani' xubanarja'. 22 Arja' ni majun ril rumac nixtac'ac'o ta jun xuban ta engañar. 23 Ja tok c'olija pokonlaj tak tzij bix tre ma xuya' ta rjilrc'axel. Ja tok ban pokon tre cumal jawinak arja' ma xc'utuj ta chi npi rc'ayewalchiquij. Nojel ja ban tre xujach pa ruk'a' jaDios como bien rotak chi ja Dios arja' utzlajk'etoj tzij ja nuban. 24 Ja Cristo arja' xrijkajja kil kamac chwach cruz. Queri' xubanutzc'a chi nokel libre pa ruk'a' ja il mac inmatikaban chic, utzil chic nrajo' chake chinkaban. Arja' soctaj pan ecuenta rmalc'ari'tok xixtzuri. 25 Ja c'a rixix nabey ix cani'jule' tak carnelo ja retzaknak pro ja camicixc'o chic pa ruk'a' ja Jesucristo, arja' chicnyuk'un ewxin, arja' nixchajini.

31-2 In ixix chakaja' ja rix ixoki'

que'enimaj ja rewachajilal. Como ec'olichewe ja rewachajilal ma quiniman ta jartzobal Dios pro ja tok nixquetz'at chiewc'an jun utzlaj anma in c'ol erespetoxa rmalari' tok xtiqueq'uex ja quina'ojin xtiquinimaj ja rtzobal Dios in ma kasta rjawaxic chakaja' chi xque'epaxbaj ta.3Maxta congana tel ec'u'x trij ja newekbejewi' chwach ja newc'aj jun utzlaj anma.Maxta ja' tel más ec'u'x trij ja rbanicrpach'uxic ewi' owi trij nakun je'e cani' trek'op k'ak'a'l ja oro ocnak owi trij tziak ja

1 PEDRO 3:4 366 1 PEDRO 4:1nimak rjil, jari' xa nk'axi. 4 Pro ja ta neban,jun utzlaj anma newc'aj, jari' más na buenain ni matik'ax wi', jari' más na vale nutz'atja Dios. 5Queri' quic'aslemal ja rixoki' ojerja re xin Dios ja yukul quec'u'x ruq'uin,eje'e' cuc'aj jun utzlaj anma, xequinimaj jaquichajilal. 6Queri' rc'aslemal ja Sara, arja'xnimaj ja rAbraham ja rchajil, —Wajaw, ne'tre, jari' xbanbej respetar. Ja c'a rixix ixcani' ral ja Sara ja wi utz ja rec'aslemal inwi matexbej ewi' chwach ja xa nak ta xtipichewij.

7 In ixix chakaja' ja rix achi'i' lok'que'ena'a' ja rewixjayilal como eje'e' mae junan ta ewq'uin. In chakaja' junanxecochij cuq'uin ja rewixjayilal ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij ja sipax chewermal ja Dios chewi' tok rjawaxic chi lok'ne'ena'. Quirtari' neban utzc'a chi ja Diosnc'axaj ja roración neban.

* * * * * * * * * *8 Camic ja nwajo' chewe ewanojelal xta

jun neban, xta jun ena'oj xta jun ewanma.Titi'on chewe wi c'o jun kach'alal nakxkajbej. Tewajo' ewi' como ewach'alalewi', tipokonaj ri' ewach, maxta teya' ek'ij.9 Ja tok nban itzel chewe owi tok c'oli japokonlaj tak tzij nbix chewe maxta teya'rjil rc'axel. Ja neban, tebana' ja rutzil.Ja Dios arja' xixrsiq'uij chi ix banol takutzil. Queri' xuban utzc'a chi newila' naja rutzil ixix chakaja' rmalc'ari' tok nbijchewe, ni tebana' wi' ja rutzil. 10 Cani'tz'ibtal can chipan ja rtzobal Dios que-wari': —Ja winak ja c'o quigana chi nec'ase'na más in ncajo' nquewil ja utzlaj taktiempo rjawaxic chi matiquibij itzel taktzij in rjawaxic chakaja' chi matiquetz'aktzij. 11 Ja rjawaxic chi nqueban que-wari', nqueya' can ja ritzelal in nquebanja rutzil, rjawaxic chi nquech'ob rij rwachnak nqueban utzc'a chi mta síc' ch'a'ojnqueban. 12 Ja c'a kajaw Dios arja' nerchajijja nebanowi ja rutzil, arja' nc'axaj ja ro-ración ja nqueban pro xa itzel nerutz'at janebanowi ja ritzelal. Queri' ja tz'ibtal can.

13 Majun xtibano pokon chewe ja winij utzil wi' ja xteban. 14 Owi c'oli japokon nban chewe rmal ja rutzil neban projari' c'oli rc'amonto chewe. Ma texbej taewi' chiquewach ja winak ja ncajo' nque-ban pokon chewe in ma quixocla' ta il

chakaja'. 15 Ja neban, teya'a' ruk'ij ja kajawDios pa tak ewanma. Tech'obo' rij rwachnak rbanic nojel ja rc'amonto chewe jaJesucristo ja bar yukul wi' ec'u'x. Quir-tari' neban utzc'a chi nixcowini nech'obchiquewach chakaja' ja winak xa nak tanec'axan razón chewe. Pro pan utziltech'obo' chiquewach, maxta xa teyabejek'ij. 16Maxta c'oli teban ja ma utz ta ja xanti'on ewanma rmal. Como ec'oli winak janquibij chewe chi: —Xa itzel quic'aslemalja winak ja neniman rxin ja Cristo, neche'e,pro ja wi mta ja ma utz ta ebanon eje'e'nqueya' na queq'uix ja tok xtik'alajini chima katzij ta ja quibij chewe. 17 Ja tok nbanpokon chewe xa rmal ja rutzil ja neban prowi queri' rvoluntad ja Dios chewe jari' c'olinoc wi' ja netij ja rpokonal pro wi xa panewil jari' mta noc wi'.

18 Ja Cristo arja' ban pokon tre chakaja',camsax rmal ja kil kamac, xa jutij cami,mchita ja camíc trij. Arja' ni majun rilrumac pro cam pa kacuenta ja rok aj'il okajmaqui'. Ja tok queri' xuban jari' xjakbejkabey chikawach chi nokekaj na ruq'uinja Dios. Arja' camsaxi como winak proc'astaji como espíritu. 19 In queri' xubancomo espíritu be cuq'uin ja jule' espíritu jare'ocnak preso, xerya'a' rbixic ja utzlaj tzijchique. 20 Eje'e' ri' espíritu quixin ja winakja ma xquinimaj ta ja Dios ojer pa rtiempoja Noé. Treri' tiempo ja Dios conganaxeraybej na chi nnimax cumal tokori' tokmajtajnak rbanic ja nimlaj lancha rmal jaNoé. Xa ma e jaru' ta ja xe'oc chipanja lancha, xa e waxaki' ja xe'oc chipan,eje'e' ri' xek'ax parwi' ja ya' xetotaji. 21 Inqueri' c'a chake ajoj camic chakaja' comopa ya' nokban wi' bautizar in noktotaji.Ja bautismo ma acuerpo ta nuch'aj pro jarubey tok natban bautizar jari' nac'utbejjun ch'ajch'ojlaj anma tre ja Dios. Queri'nkaban noktotaji in xa rmal ja rc'astajicja Jesucristo chewi' tok noktotaji. 22 Arja'c'astaji, jote' chila' chicaj in camic c'o pariquik'a' ja Dios. Arja' c'o ruk'a' chiqueja ángel, c'o ruk'a' chique espíritu, majunk'etbaltzij ja maquita c'o ruk'a' tre.

41 Ja Cristo arja' como winak xutij ja

rpokonal kumal. In queri' ta c'a nebanixix chakaja' ja cani' xuban ja Jesucristo,

1 PEDRO 4:2 367 1 PEDRO 5:1techomij ewi' utzc'a chi nixcowini necoch'ja rpokonal ja npi chewij. Ja wi atijon jarpokonal wawe' chwach'ulew ja npi chawijrmal ja Jesucristo jari' mataya' chic awi' treja il mac chi xcatrumel chi ta. 2 Ma ja chita nbe ac'u'x trij ja chaka nojel ta nayarijpro ja nrajo' ja Dios chawe chi naban ni-jawari' naban jaru' pa tiempo xcatq'ueje'chwach'ulew. 3 Ja winak ja ma cotak tarwach ja Dios eje'e' q'uiy rwach ja ritze-lal nel quec'u'x trij in queri' xebanto ixixchakaja'. Congana q'uixbal xebanto in tokxeban nimak tak wa'im xixch'ujar rmal jatijoj ya', xerak echi', xeban síc' ch'a'oj inchakaja' más na lawulo' xeban xixxuque'chiquewach cachbal tak winak in chwachrachbal tak nakun. Pro jari' matel chicec'u'x trij camic, itzel chic netz'at. 4 Pro jacamic junwi' chic nixtz'ati cumal ja winakcomo ma ix cachbil chi ta chi rbanic jaritzelal rmalc'ari' tok nquemol tzij chewij.5 Pro nerila' na jun k'ij ja tok xtiquejachna cuenta chwach ja Dios, arja' rchominchic ri' chi nuk'et tzij chiquij ja winak chiec'asli chi e camnaki'. 6 Como ja utzlaj tzijxin Jesucristo yataj rbixic chique chakaja'ja re camnaki'. Queri' bantaji utzc'a chijari' nk'etbex tzij chiquij como winak pronyataj lugar chique chakaja' chi nec'ase' naruq'uin ja Dios rmal ja rEspíritu.

7 Nnakajinto ja q'uisbal rwach'ulewrmalari' tok nbij chewe, tech'obo' chi utzja neban, quixc'asc'oti, ni ta neban wi'ja roración. 8 Ja más rjawaxic conganatewajo' ewi'. Ja tok newajo' ewi' q'uiyja nixcowini necuy rmal. 9 Ja tok c'ojun chewe tok nc'utuj rposada nojelec'u'x teya'a'. 10 C'oli ja yatajnak chewechejujunal chi nixcowini neban ja recochintre ja Dios. Ja yatajnak chewe ja tari'netobej ewi' chibil tak ewi'. Q'uiy rwach jayatajnak chewe ja recochin tre jaDios, ja c'awi ma quixnimari chi rbanic jari' ix utzlajtak ajsamajela' rxin ja Dios. 11 Ec'oli chewequicochin tre ja Dios chi necowini nqueya'mensaje, kas turkaj chique chi rtzobalDios ja nquecoj, ma quina'oj ta winak janquecoj. In chakaja' ec'oli ja yatajnakchique chi necowini nequeto' winak, kasturkaj chique chi ja Dios arja' yoyon chiquechi necowini nequeto'. Rmal ja Jesucristochewi' tok q'uiy rwach ja yatajnak chewe

ja recochin tre ja Dios, tebana' c'a nojelalchi nyabex ruk'ij. Ni ta xtiya' wi' ruk'ij, nita xtinatax wi' chi pa ruk'a' c'o wi' nojelalcamic, chwak in chijutij. Amén.

* * * * * * * * * *12 Chak'laj wach'alal, ixc'o chipan ja

nimlaj rpokonal utzc'a chi nc'ambajaxijani' ja yukulbal ec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo. Maxta quewa' tech'ob kaj pa takewanma ri': —¿Nak tre c'awa' ja tok nbanpokon chake? maxta quixche'e. Jari' nikaxin wi'. 13 Ja neban, quixquicoti rmal jayatajnak chewe chi xa jun neban ruq'uinja Cristo chi rtijic ja rpokonal. Ja wi queri'neban jari' más chi na nixquicoti chakaja'ja tok xtipi chic jutij ja Jesucristo tokori'tok nk'alajin na chi congana nim ruk'ij.14 Ja wi rmal ja yukulbal ec'u'x ruq'uinja Cristo tok nixtz'uji in tok nixyok'i jari'c'oli rc'amonto chewe. Ja wi queri' nbanchewe jari' ni k'alaj wi' chi c'ol ewq'uin jalok'laj Espíritu Santo xin Dios. Ja nebanopokon chewe eje'e' xa itzel netzijon tre jarEspíritu Santo pro ja rixix neya' ruk'ij.15 Pro maxta xa rmal banoj camíc maxtarmal banoj alak' tetij pokon owi rmal jule'chic itzelal owi rmal ja chaka nemin ewi'cuq'uin winak ja mta ek'a' chique. 16 Jac'a wi netij pokon rmal ja yukulbal ec'u'xruq'uin ja Jesucristo maxta q'uixbal tena'pro ja neban, teya'a' ruk'ij ja Dios rmalja yatajnak chewe chi netij ja rpokonal parubi' ja Jesucristo.

17 Camic numajel ja tiempo rxin jarpokonal. Kuq'uin ajoj numajel wi' nabeyja rok ralc'wal Dios. Ja wi ajoj nkatij jarpokonal pior c'a ja winak ja maticajo'nquinimaj ja utzlaj tzij xin Jesucristo jartakonto ja Dios. 18 Ajoj ja yukul kac'u'xruq'uin ja Dios noktotaji pro kas maril. Jawi kas maril noktotaj ajoj ¿la netotaj c'ari'ja raj'il ajmaqui' ja mta Dios pa tak canma?19Pro wi c'oli ja rpokonal netij rmal ja rvol-untadDiosmaxta teya' can ja banoj utzil, nitebana' wi' in chakaja' ni tiyuke' wi' ec'u'xruq'uin ja Dios, arja' winakarsyon ewxin inni nuya' wi' ja rtzujun.

51 Camic nwajo' nintzijon cuq'uin ja

rec'ayon quixin ja kach'alal ja rec'o checo-jol como anin jun in cachbil. Anin xintz'at

1 PEDRO 5:2 368 1 PEDRO 5:14nojel ja rpokonal ja xutij ja Cristo. In aninjun chakaja' xquintz'atowi ja Jesucristo jatok xtipi chic jutij tokori' tok nk'alajinna chi congana nim ruk'ij. 2 Que'eyuk'ujchi utz ja rtinamit Dios. Nojel ec'u'x no-jel ewanma que'ewc'aj, maxta chaka ixpuersa. Maxta xa rmal pwok teyarij más jatok ne'ewc'aj pro kas tel ec'u'x chi cuc'axic.3Maxta chaka egana ixix que'ebanmandarpro ja neban, teya'a' jun utzlaj ejemplochiquewach. 4 Ja Jesucristo arja' jun Pastorarja' jun ajyuk' jamás nim ruk'ij in tok xtipichic jutij tokori' xtiyataj chewe ja rtojbalilja xtiyabex ek'ij, jun rtojbalil ja mta q'uisictrij.

5 In ixix chakaja' ja rix jóvenes,que'ebana' respetar ja kach'alal ja rec'ayonewxin. Xta jun neban ewanojel, tebana'respetar ewi', maxta teya' ek'ij. Ja c'a Diosarja' itzel nerutz'at ja nqueya' quek'ij pronuya' rutzil chique ja matiqueya' quek'ij.6Rmalc'ari' tok nbij chewe, tebana' takno'ychwach ja nimlaj katata' Dios utzc'a chiarja' nuya' ek'ij ja tok xterila' ja tiempo.7 Arja' ixrchajin chi utz rmalc'ari' toknbij chewe, tejacha' pa ruk'a' xa nak taja remajon rbisoxic, arja' nchomarsanchewach.

8 Ja c'a diablo ja rec'ulel arja' ntajinincanoj nak nuban chewe cani' nubanjun cój nurak ruchi' tok nercanoj janerutij. Rmalc'ari' tok nbij chewe, kasbien tech'obo' na ja neban in quixc'asc'oti.9 Maxta teya' ewi' tre ja diablo, ni tiyuke'wi' ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo. Turkajchewe chi ma eyon ta ixix ja nban pokonchewe como queri' nban chique chakaja' jakach'alal ja rec'o nojel rwach'ulew. 10 Proxa ma nim ta ja tiempo rxin ja rpokonalc'ac'ari' ja Dios arja' xtuya' chewe xa nakta ja ma tz'akat ta chewe, arja' ncowirsajja rewanma in nuya' ja rewachok'ak' innuya' chewe chi cow nixpe'i, majun nakta xquixc'amo'el ta. Arja' nojel rwach jarutzil c'o ruq'uin in rmal ja Jesucristo tokxokrsiq'uij chi nokeq'ueje' na pa gloria projun gloria ja mta q'uisic trij. 11Ni ta xtiya'wi' ruk'ij, ni ta xtinatax wi' chi pa ruk'a' c'owi' nojelal camic, chwak in chijutij. Amén.

* * * * * * * * * *12 Ja kach'alal Silvano c'o nconfianza

ruq'uin rmalari' tok nya'el tre ja ti carta ri'

chi nerjacha' chewe. Ja xintz'ibaj chipan jacarta chi ncowirsajmás ja rewanma, nuc'utchewach ja rutzil ja nsipaj ja Dios ja katzijchi utzil, ni tiyuke' wi' ec'u'x ruq'uin.

13 Ja kach'alal ja rec'owawe' pa Babiloniaeje'e' ewachbil ja rixcha'on rmal ja Diosin nquetakel rutzil ewach. Ja Marcos arja'nc'ajol chwach Dios, arja' nutakel rutzilewach chakaja'. 14 Ja tok nemol ewi' teya'a'rutzil ewach chibil tak ewi' ja nec'utbej chinewajo' ewi'.

Kas ta xtiyataj chewe ja quicotemal xinDios ewanojel ja xa jun ebanon ruq'uin jaJesucristo. Amén.

2 PEDRO 1:1 369 2 PEDRO 1:19

2 PEDRO1Anin in Simón Pedro, in ajsamajel rxin

ja Jesucristo in chakaja' in apóstol rxin.Anin ntz'ibaj ja carta ri' in ntakel ewq'uinixix ja rewilon chic ja lok'laj yukulbal ec'u'xruq'uin ja Jesucristo. Ja yukulbal ec'u'xruq'uin ja Jesús nim ruk'ij, junan ruq'uinja cani' kawilon ajoj. Ja Jesucristo arja'Dios, arja' To'onel kaxin in rmal ja rutzilrc'amonto tok nokc'uli rmal ja Dios inrmalari' tok ewilon chic ja yukulbal ec'u'xruq'uin. 2 Xtiq'uiy ta xtiwachin ta ja rutzilin quicotemal xin Dios pa tak ewanma. Jawi k'ij k'ij newotakijmás jani' rna'oj ja Dios,wi newotakij más jani' rna'oj ja kajaw Jesústri' newil wi' ja rutzil in quicotemal xinDios.

* * * * * * * * * *3 Ja Dios c'o pa ruk'a' nojelal, arja' nojel

rya'on chake ja nc'atzin chake chi nok-cowini nkuc'aj jun utzlaj c'aslemal ja utzntz'at rmal. Queri' nuban ja Dios chaweja tok nawotakij jani' rna'oj. Arja' xokr-siq'uij utzc'a chi nokoc rachbil chipan jasakil utzc'a chakaja' chi nkuc'aj jun utzlajanma ja cani' ranma arja'. 4Queri' rbanon,c'oli ja rtzujun je'e chake cani' jun nimlajmeba'il in congana nimak ruk'ij. Rmal c'aja rtzujunto chake rmalari' tok nokcowininkato' ki' chipan ja ritzelal xin rwach'ulewcomo ja rwach'ulew xa yojtajnak rmal jaritzel tak yarinem ja c'o pa tak canmawinak. Queri' xuban ja Dios chake utzc'achi nkaq'uex kana'oj in ni ja' chic rna'ojja Dios nkuc'aj. 5 Rmalc'ari' nbij chewe,tetija' ek'ij chi rbanic ja xtinbij chewe ri'utzc'a chi nq'uiyi nwachini ja rna'oj Diospa tak ewi' pa tak ewanma. Ixix c'o yukul-bal ec'u'x ruq'uin ja Jesucristo pro tebana'chakaja' ja jule' chic ja xtinbij chewe que-wari'. Cow quixpe'i chi rbanic ja rutzil.Tewotakij nak ja utz in nak ja ma utz ta.6Tech'obo' rij rwachnakneban chimateya'ewi' tre ja ritzelal chi xquixruc'amel ta.Tecoch'o' xa nak ta npi chewij. Ni ja'wi' Dios tech'obo'. 7 Lok' que'ena'a' jarewach'alal. In tiq'ueje'e tisamaji ja ra-joben ri'il xin Dios pa tak ewanma.

8 Nojel ja c'a xintz'ibaj chewe ri' jawi nq'uiyi wi nwachini pa tak ewanmatri' c'a nixtz'at wi' chi bien ewotakjani' rna'oj ja kajaw Jesucristo in tri'nk'alajin wi' chakaja' chi congana xetijek'ij chi rotakixic. 9 Pro ja winak jamta chique ja xintz'ibaj ri' eje'e' e cani'moya', xa matiquetz'at ja rtzujunto jaDios, xa ja' nquetz'at ja c'o chiquinakajja xin rwach'ulew. Matinataj chic chiquechi xech'ach'ojirsax chipan ja rojer quilquemac. 10 Rmalc'ari' wach'alal, más chita na netij ek'ij chi rbanic ja xintz'ibaj ri'utzc'a chi c'ol eseguro chi xixsiq'uixi inxixcha'i chi xixoc pa ruk'a' ja Dios. Ja wiqueri' neban jari' ma quixkaj chipan jail mac in 11 congana qui'il ec'ulic xtibanichipan ja gobierno rxin ja kajaw Jesucristo,arja' To'onel kaxin, jun gobierno ja ni mtawi' q'uisic trij.

12 Rmalc'ari' tok ni nnataj wi' chewenojel ja xintz'ibaj ri'. Queri' nban masquiewotak chic in masqui cowirnak chic ewi'ewanma chipan ja utzlaj tzij eniman jarc'amonto ja Jesucristo. 13 Ja nch'ob aninni rubey wi' nban chi nnataj chewe. Jatok xquincami c'a tokori' ntanba' rnataxicchewe. 14 Anin wotak chi xajalal maja'ntinya' can ja rwach'ulew jari' k'alasan chicchinwach rmal ja kajaw Jesucristo. 15 Aninnchomij can na ja nc'atzin chewe chi ninenataj wi' masqui incamnak chic.

* * * * * * * * * *16Ajoj kach'ob chewach nak rbanic ja tok

xtipi chic jutij ja kajaw Jesucristo chi con-gana chic k'axnak ja rchok'ak' tri'. Ja kacojkabase tok kabij chewe jari' tok yataj chakechi katz'at ruq'uin kawach ja Jesucristo tokruc'aj ja ruch'a' Dios. Ma ja ta kacoj kabasejule' ojer tak tzij ja xa winakarsan cumalwinak quibanon rbanic. 17 Ajoj katz'at jaJesús ja tok k'alasax rmal ja Tatixel chicongana nim ruk'ij in tok ruc'aj ja gloriaxin Dios. Tokori' bantaji ja tok kac'axajrukul ja nimlaj Dios, quewa' xbij tre ja Jesúsri': —Jawa' wari' Walc'wal, congana nwajo'in congana ninquicot trij, ne'e. 18 Ajojokc'o ruq'uin ja Jesús parwi' ja jayu' jacha'on rmal ja Dios chewi' tok kac'axaj jakulaj penak chila' chicaj.

19 In chakaja' c'o chic jun ja nkacojkabase ja más chi na seguro jari' ja rtzobal

2 PEDRO 1:20 370 2 PEDRO 2:13Dios ja quibin can in quitz'iban can japrofeta xin Dios. Jari' ja quitz'iban canyatal chewe chi congana neya' pa cuenta.Ja quitz'iban can jari' cani' jun k'ak' jansakirsaj abey chak'a', natruto' chipan jak'ekumal. Ja c'a tok npi rsakaric mchitak'ekumal in tok nelto k'ij nsakirsaj chi utznojel. In queri' c'a rbanic chakaja' ja tokxtipi chic jutij ja Jesucristo arja' nsakirsajchi utz ja rewanma. 20 Ja quitz'iban canja profeta chipan ja rtzobal Dios conganarjawaxic chewe chi nch'obtaj emwal chima jun winak ta k'alasani nak rbanic, ja'Espíritu Santo k'alasan chiquewach. 21Majun winak ta xuc'an quixin ja profeta ojerchi rbixic ja tz'ibtal can, eje'e' xecha'i rmalja Dios in ja' Espíritu Santo xuc'an quixinchi rbixic.

21 Pro ec'oli ja profeta ojer chakaja'

chiquicojol ja tinamit Israel ja ma Diosta takyonto quixin in queri' chewe ixixchakaja' newinakar na checojol jule' mae-stro pro ma katzij ta chi tijonem xin Diosja nqueya'. Eje'e' pan awatali xtiquecojja ritzel tak tijonem chicojol ja rtzobalDios, ja c'ari' tijonem xtiqueya' xa nyoj-taji ja rec'aslemal rmal. Eje'e' ri' winakmatiquinimaj chic chi ja Jesucristo xutojja quil quemac. Jari' jun nimlaj juicionquisiq'uij chiquij pro mta quinaben ja tokxtikaj chiquij. 2 In chakaja' e q'uiy ja winakja xqueniman quixin, necachbilaj chipan jaritzelal ja xtiqueban. Xc'a rmal ja ritzelc'aslemal cuc'an ja maestro ja tok xa itzelxtitz'ati ja utzlaj bey ja c'utun chikawachrmal ja Dios. 3 Eje'e' ri' ja ritzel tak mae-stro xa pwok nquiyarij in rmalari' conganaxquixquek'ol, xtiquibij buen tak tzij cheweja nquiwasbej ja pwok chewe. Pro ja Diosojer c'o jun juicio rchominto quixin, eje'e'nequila' na jun k'ij tok xque'ekaj chwach jarpokonal.

4 Cani' xuban ja Dios ojer chique ja án-gel ja xemacun chwach ma xpokonaj taquewach, xerutakel chipan ja rpokonal pajun lugar k'ekumal, ebac'on pa cadena chiraybexic ja nimlaj k'ij xin juicio. 5 Inchakaja' ja pa rtiempo Noé ojer Dios xu-takto jun juicio pa quewi' ja ritzel takwinak, xutakto jun nimlaj k'ekaljab pa

quewi' in xecami canojel. Ruyon ja Noéja totaji. Ja tok maja'n tipeti ja juicio jaNoé arja' xuya' rbixic chique ja winak chirjawaxic nqueya' can ja ritzelal in ncuc'ajchic jun utzlaj c'aslemal. In ec'o chi nawuku' rachbil chakaja' ja xetotaji. 6 Inchakaja' ja Dios ojer xutakto jun juicioparwi' ja ca'i' tinamit Sodoma in Gomorra.Congana lawulo' ban tre ja ca'i' tinamit,c'ati, ni chaj ban tre. Queri' xuban ja Diosjari' xucoj ejemplo chiquewach ja jule' chicitzel tak winak ja maja'n que'alaxi. 7 Proja Dios c'o jun achi xuto' chipan ja c'aticja bantaji rbina'an Lot, arja' jun utzlaj achiin congana ti'on tre ja ritzelal ja queban jawinak. 8 Ja Lot arja' nij utzlaj achi wi'. Nojeltak k'ij tok nutz'at ja ritzelal ja nqueban intok nc'axaj ja ritzel tak tzij ja nquibij comoc'o jun utzlaj anma rc'an chewi' tok nti'ontre ja nqueban. 9 Tri' c'a nkatz'at wi' chija Dios arja' bien rotak neruto' ja nebanorespetar rxin in bien rotak chakaja' neruya'ja ritzel tak winak chipan ja rpokonal chiraybexic ja nimlaj k'ij xin juicio.

10 In más chi na lawulo' nuban chiqueja winak ja xa nqueya' qui' tre ja ritzeltak yarinem ja c'o pa tak canma. Eje'e'xa itzel nquena' ja neban mandar rmal jakajaw Jesucristo. Eje'e' matiquixbej qui'nqueban ja ritzelal, ni nqueban wi' xanak ta ja c'o quigana nqueban. Queri'quibanic matiquixbej qui' nquibij itzel taktzij chique ja nimak quek'ij. 11 Pro xna'ma queri' ta netzijoni ángel masqui máschi na k'axnak quichok'ak' in más nimakquek'ij chiquewach winak. Ja ángel tokne'ekaj chwach ja Dios eje'e' mta itzel taktzij nquibij ja nk'etbex tzij chiquij ja nimakquek'ij.

12 Pro jari' winak ja nqueya' qui' treja ritzelal eje'e' xa e cani' chicop, xamta quipensar. Ja chicop chaka bar tanquemin wi' qui', xa nechapi in necam-saxi como nijawari' yatal chiquij. Eje'e' ri'winak tok c'oli nbix chique ja matich'obtajcumal congana cowlaj tak tzij nquibij,xa nechaponi. Ja ritzelal nqueban jari'nquisiq'uibej camíc chiquij 13 jari' rtojbalilja ritzelal nqueban. Eje'e' ma q'uixbal tanquena', congana nequicoti nquik'alasajja ritzelal masqui pa k'ij. Eje'e' ja toknixcachbilaj chi wa'im xa ruq'uix ja Dios

2 PEDRO 2:14 371 2 PEDRO 3:10nqueya', nequicoti nqueban ja ritzelalchecojol, xa engaño rc'amonto ja nqueban.

14 Mta ari' ja maquita nquiyarij rwachjun ixok, maquecos chi rbanic ja ritze-lal. Ja winak ja ma cowirnak ta quewi'canma chipan ja rtzobal Dios nequisiq'uijchipan ja ritzelal. Kas ntzuri nbantaj cumalchi rq'uiyirsaxic ja quimeba'il. Queri'quibanic, eje'e' xa etzelan chic rmal ja Dios.15 Quiya'on can ja utzlaj bey, etzaknak.Ja bey cuc'an jari' xruc'aj ja rojer profetarbina'an Balaam ja rc'ajol Beor, arja' con-gana xel ruc'u'x trij ja ch'ecoj pwokmasquima utz ta rch'aquic nuban. 16 Pro c'o junti bur yataj tre rmal ja Dios chi tzijoniin xuch'a' tre ja Balaam ja ritzel na'oj jarch'obon. In k'ili ja Balaam rmal ja bur treja ritzel na'oj ja rch'obon.

17 Eje'e' ri' winak xa e junan ruq'uinjun tz'uquel ya' ja chakijnak, xa mta ne'ocwi', xa e cani' jule' sutz' ja xa nc'amarelrmal ik'. Eje'e' chomin chic jun lugarquixin ja congana k'eku'm, tri' ne'eq'ueje'wi' chijutij. 18 Nquibij nimak tak tzij proxa mta rc'amonto. Ja ritzel tak yarinemja c'o pa tak canma jari' nequisiq'uibej jawinak ja c'a ma jaru' ta tiempo equiya'oncan ja cachbil ja xa itzelal c'ayon quixin.19 Quewa' nquitzujuj chique ri': —Ixix ixlibre, majun nak ta c'o ta ruk'a' chewe,neche' chique. Pro nixtac'a eje'e' ta e libreta como xa echapon rmal ja ritzelal. Xanak ta ja ritzelal ja ratchapyon ja wi macat-cowin trij jari' ma at libre ta, atc'o c'ari' paruk'a' ja chapyon awxin. 20 Eje'e' ri' winaknabey queto' qui' chipan ja ritzelal xinrwach'ulew tokori' tok cotakij nak rbanicja kajaw Jesucristo ja To'onel kaxin. Pro winquitz'apij chic jutij qui' chipan ja ritzelalin nechap chic jutij rmal xc'a rmalari' ja tokmás chi na lawulo' ja quic'aslemal chwachja cani' quibanon nabey. 21 Más ta utz jamaquita cotakij nak rbanic ja utzlaj bey xinDios chwach ja queban como eje'e' cotakijnak rbanic ja utzlaj bey in quic'axaj jarutzil ja ban mandar chique rmal ja Dioschi nqueban pro jari' xa queya' can. 22 Jaqueban cani' nbij jun c'ambal tzij ja tz'ibtalcan quewari': —Ja tz'i' nmeloji chi nertija'chic jutij ja rxa'ab, ne'e. In jun chic: —Ja aktok chakamaril nch'ajtajel rij nbe chic jutijchipan ja ch'abak. Queri' nbij.

31 Chak'laj wach'alal, jawa' rcab carta

ntakel ewq'uin ri' junan rsamaj ruq'uinja nabey carta ja ntakon chic ewq'uin.Quewa' rsamaj ri' chi nnataj je'e chewe jach'obtajnak chic emwal como anin wotakchi ma eniman ta ja ritzel tak tijonem.2 Rmalari' nbij chewe, tinataj jutz'it cheweja quibin can ja rojer tak profeta xin Dios.In tinataj chewe chakaja' ja mandamientoja ya'on can rmal ja kajaw Jesucristo jaTo'onel kaxin jari' kabin chic chewe ja rokapóstol.

3 Congana rjawaxic chi nch'obtaj emwalchi ja pa rq'uisbal tak k'ij ec'oli winak janepi na xa e yok'onela', xa nqueya' qui' treja ritzel tak yarinem ja c'o pa tak canma.4 Eje'e' quewa' xtiquibij chique ja jule' chicwinak ri': —Bin can chi npeti ja Cristo ¿lanpi la'an nech'ob ixix? Pro ja rwach'ulewni matiq'uextaj wi' in matiq'uisi. Cani' paquitiempo ja kati't kamama' in chakaja' toktz'ucarto ja rwach'ulewniquirwari' rbanoncamic, xqueche'e. 5 Pro eje'e' maticajo'nquinataj chi ja caj in rwach'ulew machaka ta c'oli pro ja Dios ja tzij xubanjari' xwinakarsbej. Ja rwach'ulew pa ya'winakar wi' in xelto parwi' ja ya'. 6 In ya'chakaja' yojowi ja rwach'ulew ojer tokori'tok xuban ja nimlaj k'ekaljab, be chic jutijchipan ja ya' in q'uisi. 7 In rmal chakaja' jarbin can ja Dios ja caj in rwach'ulew ja c'olicamic xa c'atic xa poroxic rayben. Tokori'xtic'ati ja tok xterila' ja nimlaj k'ij xin juicioin canojel ja ritzel tak winak nebe chipan janimlaj rpokonal.

8 Chak'laj wach'alal, ni ma temestaj tawi' ja xtinbij chewe ri', junmil juna'masquicongana nim nkac'axaj pro ja chwach Diosxa junan ruq'uin jun k'ij. 9 Queri' nbijchewe como ec'oli winak ja nebini chi jakajaw Dios c'amalo nuban cumplir ja rbincan pro jari' ma queri' ta. Xar conganarpaciencia ja Dios kuq'uin ja rok winakcomo arja' matirajo' chi c'o ta jun xtibe tachipan ja nimlaj rpokonal. Ja nrajo' chakekanojelal chi nkaq'uex kana'oj in nkaya'can ja ritzelal.

10 Pro c'a ja' xtina'i ja tok xterila' janimlaj k'ij ja rchomin ja kajawDios cani' trejun alak'om mta nnabexi ja tok nerbana'

2 PEDRO 3:11 372 2 PEDRO 3:18alak'. Jari' k'ij nc'ati nojelal. Ja caj con-gana npak'loji xtuya' ri' in nq'uisi. Nojelja rocnak ja rwach'ulew nq'uis na rmal janimlaj c'atic, nc'at na ja rwach'ulew innc'at nanojelal ja c'o chwach ja rwach'ulewchakaja', majun nak ta nuto' ta ri'.

11 Como ja caj in rwach'ulew xa nc'atixa nq'uisi rmalc'ari' tok nbij chewe, con-gana rjawaxic chi nkuc'aj jun utzlaj anma,rjawaxic chi ni ja wi' ja Dios nkach'ob.12 Koquicoti chi raybexic ja nimlaj k'ij jachomarsan rmal ja Dios, kabana' ja nrajo'chake chi nkaban utzc'a chi xtipi ta jutz'itchanim. Masqui jari' k'ij xtic'ati ja cajin nq'uisi in masqui nojelal ja rocnak jarwach'ulew nq'uisi rmal ja c'atic 13 pro jarajoj nokquicoti chi raybexic jun chic c'ac'acaj in jun chic c'ac'a rwach'ulew cani' rtzu-jun can ja Dios, jari' majun itzelal chipan,nojel utz.

14 Rmalc'ari' nbij chewe chak'lajwach'alal, como ajoj kayben jun c'ac'a cajin c'ac'a rwach'ulew katija' c'a kak'ij chirbanic ja nrajo' ja Dios chake chi nkabanutzc'a chi xa jun kabanon ruq'uin tokxko'ekaj chwach in ch'ajch'oj ja kanmain majun nak ta nokchapbexi. 15 Kasbien tich'obtaj emwal chi ja kajaw Diosma chaka ta c'oli ja rpaciencia kuq'uin jarok winak, ja nrajo' chake chi noktotajikanojelal. In queri' bin chewe rmal jachak'laj kach'alal Pablo. Jari' xbij cheweja tok xutak ja carta ewq'uin in Dios yoyontre ja rna'oj chi rbixic. 16Arja' xbij chewe janmajon rbixic anin chewe camic. Nijawari'ntz'ibaj arja' chipan nojelal ja carta januban. C'o je'e ntz'ibaj ja Pablo chipanja carta ja c'ayew rch'obic in ec'oli ja maquitijon ta qui' chi utz ja ma cowirnak taquec'u'x chipan ja rtzobal Dios, eje'e' xanqueq'uex rbixic ja rtz'iban ja Pablo cani'nqueban tre ja jule' chic rtzobal Dios. Jari'nquisiq'uibej ja nimlaj rpokonal chiquij.

17 Rmalc'ari' chak'laj wach'alal, comoixix ewotak chic tebana' cuenta, maxtaquixkaj chipan ja ritzel tak tijonem janqueya' ja ritzel tak winak. Ixix cowirnakec'u'x chipan ja rtzobal Dios, maxta quixy-ojtaji. 18 Pro ja neban, ni ta xtiq'uiy wi'más ja rutzil xin Dios pa tak ewanma, nita xtewotakij wi' más jani' rna'oj ja kajawJesucristo ja To'onel kaxin. Arja' ni ta

xtiya' wi' ruk'ij camic, chwak in chijutij.Amén.

1 JUAN 1:1 373 1 JUAN 2:12

1 JUAN1 Jawa' jun carta ja nkatakel chewe ri'

rc'amonto nak rbanic ja Ralc'wal Dios jaYo'l utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij, arja'xurk'alasani jani' rna'oj ja Dios. Ja Ralc'walDios arja' ni c'o wi' ja tok tz'ucarsaxto jarwach'ulew. Ajoj katz'at ruq'uin kawach,kac'axaj ja xbij, katz'at jani' ja rc'aslemal,kachap ruq'uin kak'a'. 2 Ja Yo'l c'aslemalxerila' ja k'ij chi ntz'attaji, ajoj katz'at incamic kamajon rk'alasaxic nak rbanic injari' nkaya' rbixic chewe. Nabey ni c'owi' ruq'uin ja Tatixel pro peti xurc'utu'kaj ri' chikawach. 3 Ja katz'aton in jakac'axan jari' nkaya' rbixic chewe utzc'achi ixix jun nixquicot kuq'uin rmal comoxa jun kabanon ruq'uin ja Dios ja Tatixelin chakaja' xa jun kabanon ruq'uin ja Jesu-cristo ja Ralc'wal. 4 Ja katz'ibaj ri' nkatakelewq'uin utzc'a chi nq'uiyi in nwachini jaquicotemal xin Dios pa tak ewanma.

* * * * * * * * * *5 Ja xtikatz'ibaj ri' jawa' tijonem

kac'axan ja bix chake rmal ja Jesucristoquewari', ja Dios arja' ni sakil wi' rc'an, niutz wi' ja nuban, majun k'ekumal rc'an ta.6 Ja wi nkabij chi xa jun kabanon ruq'uinja Dios pro wi k'ekumal c'ayon kaxin jari'xa ok tz'akol tak tzij in ni k'alaj wi' chimatikanimaj ja utzlaj tzij xin Jesucristo.7 Pro wi sakil c'ayon kaxin cani' tre jaDios arja' ni pa sakil wi' c'o wi', ja wiqueri' kabanon xc'a jun kabanon ari'. Jawi queri' kabanon ja rquiq'uel ja Jesucristoja Ralc'wal jari' nch'ach'ojirsaj nojel ja kilkamac nkaban.

8 Ja wi nkabij chi mta ja il mac kabanonjari' xa nkaban kaj engañar ki' kayon in makatzij ta ja nkabij. 9 Pro wi nkachol ja kilkamac chwach ja Dios arja' ni nuban wi'cumplir in ni utz wi' nuban chi rcuyic innokrch'ach'ojirsaj chipan nojelal ja ritzelalja nkaban. 10 Ja c'a wi nkabij chi mta jail mac kabanon jari' xa cani' tz'akol tzijnkacojwi' ja Dios. Jawi queri' nkabij jari' nik'alaj wi' chi ma kacojon ta ja rtzobal Diospa tak kanma.

21 Chak'laj walc'wal, jawa' jun carta ja

ntakel ewq'uin ri' utzc'a chi maquixma-cuni. Pro wi c'o jun chewe chaka jalalxuban ril bien kotak chi c'o jun ja nsamajpa kacuenta chwach Dios ja Tatixel jari' jaJesucristo, arja' ni utz wi' ja nuban. 2 Arja'chomarsbal rxin ja kil kamac in ma ruyonta chake ajoj nuban wi' queri', canojelwinak ja nuban queri' chique.

3 Ja wi nkanimaj ja mandamiento xinJesucristo tri' nkatz'at wi' chi kotak rwach.4 Ja wi c'o jun nbij chi arja' rotak rwachja Jesucristo pro wi matinimaj ja rman-damiento jari' xa tz'akol tzij, mta rtzobalDios pa ranma. 5 Pro ja winak ja nenimanija rmandamiento eje'e' ri' ja q'uiynak chicin wachinnak chic ja rajoben ri'il xin Diospa tak canma. Ja wi queri' kabanon tri'nkatz'at wi' chi xa jun kabanon ruq'uin.6 Ja wi c'o jun nbij chi arja' xa jun rbanonchic ruq'uin ja Jesucristo jari' ni rjawaxicwi' chi nrc'aj jun utzlaj c'aslemal ja cani'rc'aslemal ja Jesucristo.

* * * * * * * * * *7 Wach'alal, ja ntz'ibajel chewe ri' ma

jun c'ac'a mandamiento ta, jawa' jun ojermandamiento ec'waxan chic ja kas ya'tochewe nabey, jari' chi nawajo' awi'. 8 Pronkabij tre chakaja' chi c'ac'a mandamientocomo ja rc'aslemal ja Jesucristo nuc'utchikawach nak rbanic ja nawajo' awi' inqueri' tre ja rec'aslemal ixix chakaja' jani'chi la newajo' ewi'. Queri' nkabij comoja rajoben ri'il ja rc'amonto ja Jesucristoni katzij wi' chi ruq'uin Dios penak wi',okrya'on chic pa sakil cani' nuban k'ij toknpi rsakaric, ja c'a k'ekumal xin ojer ntajininq'uisi.

9 Ja wi c'o jun nbij chi arja' pa sakilchic c'o wi' pro wi xa itzel nutz'at junrch'alal jari' c'a pa k'ekumal na c'o wi'.10 Ja wi ne'awajo' ja rawach'alal jari' ni pasakil chi wi' atc'o wi' in majun nak chita xcatc'amo'el chi ta chipan jun itzelal.11Pro wi c'o jun xa itzel nutz'at jun rch'alaljari' ni pa k'ekumal wi' c'o wi', ja k'ekumaljari' c'ayon rxin. Arja' moyirnak rmal jak'ekumal rmalc'ari' ma rotak ta bar nekajwi' tre ja rc'aslemal.

12 Chak'laj walc'wal, rmal ja JesucristoDios xucuy ja rewil emac in rmalari' ntakel

1 JUAN 2:13 374 1 JUAN 3:1ja carta chewe. 13 In chewe ixix ja rix rija',ixix ewotak rwach ja Ralc'walaxel ja ni c'owi' ja tok tz'ucarsaxto ja rwach'ulew inrmalari' ntakel ja carta chewe. In cheweixix ja rix c'ajola', ixix xixcowin trij jadiablo xech'ec in rmalari' ntakel ja cartachewe.

Chak'laj walc'wal, ewotak rwach jaTatixel in rmalari' xintakel ja carta chewe.14 In chewe ixix ja rix rija', ewotak rwach jaRalc'walaxel ja ni c'o wi' ja tok tz'ucarsaxtoja rwach'ulew in rmalari' xintakel ja cartachewe. In chewe ixix ja rix c'ajola', ixixixcowirnak chipan ja rtzobal Dios in ni c'owi' ja rtzobal pa tak ewanma in chakaja'xixcowin trij ja diablo xech'ec in rmalari'xintakel ja carta chewe.

15 Wach'alal, maxta congana tel ec'u'xtrij ja c'aslemal xin rwach'ulew nixtac'a jata ja ntzujuj chakaja'. Ja wi c'o jun congananel ruc'u'x trij ja c'aslemal xin rwach'ulewjari' matel ruc'u'x trij ja katata' Dios. 16 Jantzujuj ja rwach'ulew ma in katata' Diosta penak wi', xa chwach'ulew winakarnakwi' cani' tre ja ritzel tak yarinem ja c'opa tak kanma in cani' tre ja ma utz tankayarij je'e ja nutz'at je'e kawach in cani'tre chakaja' nojel ja nkayabej kaj kak'ij jamta noc wi'. 17 Ja c'aslemal xin rwach'ulewrachbil nojelal ja ntzujuj ja nkayarij jari' xank'axi pro canojel ja nenimani ja Dios chinqueban ja najo'x chique rmal chi nquebaneje'e' ne'ec'ase' na chijutij ruq'uin.

* * * * * * * * * *18 Chak'laj walc'wal, anin nbij chewe chi

xurwila' ja q'uisbal tiempo. Ixix ec'waxanchic chi npi na ja rc'ulel ja Cristo in camic eq'uiy ja rc'ulel epenak chic chewi' tok kotakchi xurwila' ja q'uisbal tiempo. 19 Eje'e'ri' winak ja xe'elel chikacojol in xokqueya'can, bien k'alaj chima e kachbil ta. Ja wixtae kachbil maquita xokqueya' can ari'. Machaka ta xe'eli, tri' ntz'at wi' chi ni majunchique kachbil ta.

20Pro ja c'a rixix ch'obtajnak chic emwalewanojel nak rbanic ja utzlaj tzij xin Je-sucristo. Ma chaka ta ch'obtajnak emwalcomo ja Cristo arja' rtakonto ja rEspírituSanto ewq'uin. 21 Anin ntz'ibajel ja cartachewe ri' pro ma rmal ta chi maja'ntich'obtaj emwal nak rbanic ja utzlaj tzijpro como ch'obtajnak chic emwal chewi'

tok ntz'ibajel chewe. Ixix bien ewotak chija tz'akoj tzij ni matuc'am wi' ri' ruq'uin jautzlaj tzij xin Jesucristo.

22 Anin nbij chewe chi xa e tz'akol taktzij ja winak ja nebini chi ja Jesús maarja' ta ja Cristo ja Ralc'wal Dios. Eje'e'c'ari' e rc'ulel ja Cristo, nquibij chi ja Diosma Tatixel ta in nquibij chakaja' chi jaJesús ma Alc'walaxel ta. 23 Ja winak janebini chi ja Jesús ma Alc'walaxel ta jari'mta ja Dios Tatixel pa tak canma pro janebini chi Alc'walaxel jari' c'oli ja DiosTatixel pa tak canma. 24Rmalc'ari' tok nbijchewe, teya'a' lugar tre ja utzlaj tijonemja kas xec'waxajto nabey chi nq'ueje' patak ewanma. Ja wi queri' xteban jari'nixq'ueje' pa ranma ja Ralc'walaxel in paranma ja Tatixel chakaja'. 25 In quewa'rtzujun can chake ri', jun utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij.

26 Jawa' xintz'ibaj chewe ri' cumal jawinak ja ncajo' nqueya' jun tijonem cheweja xa nquiyojbej ja tijonem eniman. 27 Proixix c'o chic ja rEspíritu Santo takontoewq'uin rmal ja Jesucristo, arja' c'o chicpa tak ewanma. Rmalc'ari' ja tok marjawaxic ta chewe xquixtijox chi ta cumaljule' winak, ja' Espíritu Santo c'ol ewq'uinjari' nixtijoni, arja' nch'obo chewach noje-lal. Ja tijonem nuya' arja' chewe ni katzijwi', majun tz'akoj tzij rc'amonto. In cani'nuch'ob arja' chewach ni ta queri' neban,quixq'ueje' pa ranma ja Jesucristo.

28 Chak'laj walc'wal, camic nbij chic ju-tij chewe, ni quixq'ueje' wi' pa ranmaja Jesucristo. Ja wi queri' xtikaban jari'matikaxbej ki' chwach ja tok xtipi chic jutijpro c'o kaconfianza ruq'uin tri' in chakaja'matikawawaj ki' chwach, ma q'uixbal tankana' chwach ja tok xtipeti. 29 Ixix bienewotak chi ni utz wi' rna'oj ja Jesucristo intri' c'a newotakij wi' chi canojel ja winakja ni utz wi' ja nqueban eje'e' ri' e ralc'walDios.

31 Janila nokrajo' ja Dios ja Tatixel. Arja'

nbij chake chi ok ralc'wal, tri' c'a nkatz'atwi' chi congana nokrajo' in ni katzijwi' chi ok ralc'wal. Ja winak ja xaruq'uin rwach'ulew yukul wi' quec'u'xeje'e' matich'obtaj cumal jani' rna'oj jaDios in rmalari' matich'obtaj cumal nak

1 JUAN 3:2 375 1 JUAN 4:1kabanic ajoj chakaja'. 2 Chak'laj wach'alal,anin nbij chewe chi ok ralc'wal chic ja Dioscamic. Maja'n tik'alasax chikawach nakkabanic ja tok xkoq'uextaji pa jun k'ij xar-wari' kotak chi ja tok xtipi chic jutij ja Jesu-cristo ajoj nij ok queri' chic tri' ja cani' arja'.Nkatz'at na chi utz tri' jani' ja kas merorbanic ja Jesucristo chewi' tok nokoqui jacani' arja'. 3 Jawi nokquicoti chi raybexic jaJesucristo jari' nkach'ach'ojirsbej ja kanmacomo ja Jesucristo arja' ni rc'an wi' junch'ajch'ojlaj anma.

4 ¿Jani' c'a ja il mac? Ja il mac ju-nan ruq'uin ja matanimaj ja ley xin Dios.Ja c'a tok natmacuni ley xin Dios ari' jamatanimaj. 5 Ixix bien ewotak chi peti jaJesucristo wawe' chwach'ulew chi rchupicja kil kamac in arja' ni mta wi' jun rilrumac rbanon. 6 Ja wi natq'ueje' pa ranmaja Jesucristo jari' macatmacuni. Ja c'a wichaka natmacuni jari' ma ch'obtajnak taamwal jani' rna'oj ja Jesucristo in nixtac'ach'obtajnak ta amwal nak rbanic chakaja'.

7 Chak'laj walc'wal, maquita c'o junxquixbano engañar, ja winak ja nebanowija rutzil xa queyon eje'e' ja utz netz'atrmal ja Dios cani' tre ja Jesucristo arja'banol utzil. 8 Pro ja winak ja chaka nema-cuni eje'e' ri' e ralc'wal diablo cani' treja diablo arja' nij aj'il nij ajmac wi' ja toktz'ucarsaxto ja rwach'ulew. Ja c'a Ralc'walDios peti wawe' chwach'ulew chi ryojic jasamaj ja nuban ja diablo.

9 Ja wi at ralc'wal Dios jari' awc'an jac'aslemal xinDios inmacatmacuni. Rmal jarat ralc'wal Dios chewi' tok mta moda nat-macuni. 10 Wawe' nkatz'at wi' echinatakja ralc'wal Dios in echinatak ja ralc'waldiablo, ja wi ma utz ta ja nqueban in wimaquecajo' ja cach'alal ma e ralc'wal Diosta c'ari'.

* * * * * * * * * *11 Ni rjawaxic wi' chi nkajo' ki' como

queri' nuc'ut chikawach ja tijonem jarec'waxanto nabey. 12 Maxta queri' tika-ban ajoj ja cani' xuban ja Caín ojer, xocpa rcuenta ja diablo ja Caín in xcamsaj jaruchak'. ¿Nak tre tok xcamsaj? Comoarja' xa itzel rc'aslemal pro ja ruchak' utzrc'aslemal xa chewi' tok xcamsaj.

13 Wach'alal, maxta junwi' tena' rmalja nixtzelax cumal ja winak ja xa ruq'uin

rwach'ulew yukul wi' quec'u'x. 14 Ja wimatawajo' awi' jari' atcamnak chwach jaDios. Ja c'a rajoj nekajo' ja kach'alalrmalc'ari' tok kotak chi ma okcamnak chita chwach ja Dios, kotak chi okk'axnakpichic chipan ja camíc in kawilon chic jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. 15 Jawi xa itzel natz'at jun awach'alal jari' atjun camsanel. Ixix bien ewotak chi majuncamsanel rc'an ta ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. 16 Ja Jesucristo arja' xuya' ri' chicamsax pa kacuenta, tri' nkotakij wi' jani'ja rajoben ri'il. Queri' chake ajoj chakaja'yatal chakij chi matikapokonaj nkaya' ki'pa camíc pa quicuenta ja kach'alal. 17 Proja wi c'o jun awach'alal wi c'oli nc'atzintre ja ntzukbej ri' in wi c'ol awq'uin janc'atzin tre, ja c'a wi matapokonaj rwach,wi matato' jari' ni k'alaj wi' chi mta ja ra-joben ri'il xin Dios pan awanma. 18Chak'lajwalc'wal, maxta xa chi kachi' c'o wi' ja toknkabij chi nkajo' ki'. Ja kas nrajo' chi c'olinkaban ja nkac'utbej chi ni katzij wi' chinkajo' ki'.

* * * * * * * * * *19-20 Ja wi ni katzij wi' chi nkajo' ki' tri'

nkotakij wi' chi ja Dios okc'ayon. In junchic, masqui nti'oni ja kanma rmal ja mautz ta kabanon pro wi c'oli ja rajoben ri'ilxin Dios chake xa rmalari' tok nquicoti jakanma chwa Dios in matiti'on chic. Queri'rbanic como ja Dios arja' más chi na nimruk'ij, c'o ruk'a' tre ja kanma in nojel rotak.21 Chak'laj wach'alal, ja wi mta nti'on patak kanma jari' c'o kaconfianza noktzijonruq'uin ja Dios 22 in arja' nuya' chake xanak ta ja nkac'utuj tre. Como ajoj nkanimajja rmandamiento in como arja' nquicotchakij chewi' tok nuban queri' chake. 23 Jarmandamiento ja Dios quewa' nbij chakeri', tiyuke' kac'u'x ruq'uin ja Jesucristo jaRalc'wal in tikajo' ki' ja cani' bin can chakermal. 24 Ja wi nanimaj ja rmandamientoja Dios jari' natq'ueje' pa ranma ja Dios innq'ueje'e ja Dios pan awanma atat chakaja'.Rmal ja rEspíritu Santo ja rya'on ja Dioschake chewi' tok kotak chi arja' c'o pa takkanma.

41 Chak'laj wach'alal, teya'a' ewxquin tre

ja xtinbij chewe ri'. E q'uiy ja winak

1 JUAN 4:2 376 1 JUAN 4:20quipaxin qui' chwach'ulew eje'e' nquibijchi tijonem xin Dios ja nqueya'. Pro xaquipayil ja nquibij, ma katzij ta. Rmalc'ari'tok nbij chewe, ma que'enimaj ta cano-jel ja winak ja nebini chi Espíritu xinDios ec'ayon. Pro ja neban, bien teya'a'cuenta chique jani' netzijoni ja wi katzijchi Espíritu xin Dios ec'ayon owi mani.2 Wawe' newotakij wi' ja wi Espíritu xinDios ec'ayon, ja nebini chi kajto ja Jesu-cristo in xoc kach winak eje'e' ri' ja katzijchi Espíritu xin Dios ec'ayon. 3 Pro janebini chi ja Jesucristo ma xoc ta kachwinak eje'e' ri' ja ma Espíritu xin Dios taec'ayon. Junwi' chi na chi espíritu c'ayonquixin, jari' espíritu xa rc'ulel ja Cristo.Jari' espíritu ec'waxan chic chi npi na procamic c'o chic wawe' chwach'ulew.

4 Chak'laj walc'wal, ixix ixc'o pa rcuentaja Dios. Ja maestro ja ma Dios ta ec'ayoneje'e' ma xecowin ta chewij, ixix xixch'ecoquixin. Queri' xeban como ja Dios ja c'opa tak ewanma ixix más chi na k'axnakrchok'ak' chwach ja diablo ja c'o pa takcanma ja winak ja xa ruq'uin rwach'ulewyukul wi' quec'u'x. 5Como eje'e' xa ruq'uinrwach'ulew yukul wi' quec'u'x rmalari' tokxa ja' nquinataj ja xin rwach'ulew. Ja c'ajule' chicwinak ja yukul quec'u'x ruq'uin jarwach'uleweje'e' nel quec'u'x chi rc'axaxicja nbix chique cumal. 6 Pro ja rajoj okc'opa rcuenta ja Dios. Ja winak ja cotak rwachja Dios eje'e' nel quec'u'x chi rc'axaxicja nkabij pro ja ma ec'o ta pa rcuenta jaDios eje'e' maticajo' nquic'axaj ja nkabij.Tri' c'a nkotakij wi' echinatak ja re'uc'anrmal ja rEspíritu xin Dios, jun Espíritu jamta tz'akoj tzij rc'amonto, in echinatak jare'uc'an rmal ja respíritu xin diablo, junespíritu ja xa tz'akoj tzij rc'amonto.

* * * * * * * * * *7 Chak'laj wach'alal, congana rjawaxic

chi nkajo' ki'. Ja rajoben ri'il ruq'uinDios winakarnakto wi'. Ja nawajo' awi'jari' at ralc'wal Dios, jari' awotak rwachja Dios. 8 Ja Dios arja' ni rc'an wi' jarajoben ri'il rmalc'ari' ja tok nbij chewe,ja wi matawajo' awi' jari' ma awotak tarwach ja Dios. 9 Ja Dios xutakto ja Ralc'walchi kato'ic, ni xarwari' jun ja Ralc'wal.Tri' nkatz'at wi' chi nokrajo' ja Dios comoxutakto ja Ralc'wal wawe' chwach'ulew.

Queri' xuban utzc'a chi rmal ja Ralc'walnkawil ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisictrij. 10 Ja Dios ma ajoj ta xokajo'n rxinnabey, arja' xajo'n kaxin nabey como xu-takto ja Jesucristo ja Ralc'wal chi arja' xocchomarsbal rxin ja kil kamac chwach jaDios. Tri' nkatz'at wi' ja kas mero rbanicja rajoben ri'il.

11 Chak'laj wach'alal, queri' xuban jaDios, arja' congana xokrajo' rmalc'ari' nbijchewe chi yatal chakij chi nkajo' ki' ajojchakaja'. 12 Ja Dios majun nak ta tz'atyonrxin pro wi nkajo' ki' jari' nq'ueje' pa takkanma ja Dios in chakaja' nq'uiyi nwachinipa tak kanma ja rajoben ri'il rxin.

13 Ja Dios rya'onto chake ja rEspíriturxin, tri' c'a nkatz'at wi' chi okc'o pa ranmain arja' chakaja' c'o pa tak kanma. 14 Inajoj chakaja' katz'at rwach ja Jesucristo jaRalc'wal Dios in nkaya' rbixic chi arja' taktormal ja Tatixel, xoc To'onel kaxin kanojelalja rok winak. 15 Canojel ja winak ja nebinichi Jesús arja' Ralc'wal Dios eje'e' ri' c'olipa tak canma ja Dios in eje'e' chakaja' ec'opa ranma ja Dios. 16 Ajoj kotak chi ja Diosnokrajo', yukul kac'u'x ruq'uin ja rajobenri'il rc'an. Ja Dios ni rxin wi' ni rc'an wi'ja rajoben ri'il. Kanojelal ja kuc'an chic jarajoben ri'il xin Dios jari' okc'o pa ranmaja Dios in queri' chake ajoj chakaja' c'oli jaDios pa tak kanma. 17 Ja wi matikaxbej ki'chwach ja nimlaj k'ij xin juicio ja tok xtipichic jutij ja Jesucristo tri' nkatz'at wi' chiq'uiynak chic in wachinnak chic ja rajobenri'il xin Dios pa tak kanma. Ajoj c'a okc'ona wawe' chwach'ulew pro como xa junanchic kana'oj ruq'uin ja Jesucristo chewi' tokmatikaxbej ki' chwach. 18 Ja rajoben ri'ilxin Dios ni majun xbeben ri'il rc'an. Proja rbanic, ja wi nwachini ja rajoben ri'ilxin Dios chipan ja rawanma ja c'a xbebenri'il nlasaxel rmal. Ja xbeben ri'il conganalawulo' nuban chawe. Ja wi xa naxbejawi' jari' maja'n tiq'uiyi chi utz maja'ntiwachini ja rajoben ri'il xin Dios chipanja rawanma. 19 Ja Dios arja' xokrajo' ajojnabey rmalc'ari' tok nkajo' arja' chakaja'.20 Ja wi c'o jun nbij: —Anin nwajo' ja Dios,wi ne'e, pro wi xa itzel nutz'at jun rch'alaljari' xa tz'akol tzij. Ja rawach'alal c'olocchawach, natz'at rwach pro wi matawajo'¿nak ta c'a moda ari' natcowini nawajo' ja

1 JUAN 4:21 377 1 JUAN 5:20Dios ja matitz'attaji? 21 Ja mandamientoxin Dios quewa' nbij chake ri': —Ja wininewajo' anin rjawaxic chi ne'ewajo' jarewach'alal chakaja', ne'e ja Dios chake.

51 Kanojel ja kaniman ja Jesús chi arja' ja

Cristo ja cha'on rmal ja Dios, ja wi queri'kaniman ok ralc'wal Dios c'ari'. Cani' trejun alc'walaxel ja wi nrajo' ja rtata' nerajo'c'ari' chakaja' ja jule' chic rch'alal. 2 Jawi nkajo' ja Dios in wi nkanimaj ja rman-damiento tri' nkatz'at wi' chi nekajo' jaralc'wal Dios chakaja'. 3 Ja wi nkanimaj jamandamiento xin Dios jari' nkac'utbej chinkajo' ja Dios chakaja'. Ja c'amandamientoxin Dios ma al ta rc'axic 4 como arja'rya'on kachok'ak' kanojel ja rok ralc'walin rmalari' ja ritzelal xin rwach'ulew mati-cowin chakij, ajoj nokch'ocmaji. Rmalja yukulbal kac'u'x ruq'uin ja Jesucristochewi' tok nokch'ocmaji. 5 ¿Echinatakc'ari' ja nech'ocmaji? Ajoj c'ari' ja kani-man ja Jesús chi arja' ja Ralc'wal Dios ajojnokch'ocmaji.

* * * * * * * * * *6 Ja tok peti ja Jesucristo c'oli k'alasan

rxin chi Ralc'wal Dios jari' tok ban bautizarin tok camsaxi xutix ja rquiq'uel chwachcruz. Ma chaka ta ruyon ari' ja ban ba-utizar pro xutix ja rquiq'uel chwach cruzchakaja'. Ja rEspíritu Santo arja' nbinichakaja' chi ja Jesucristo arja' Ralc'walDios. Ja rEspíritu Santo ni rxin wi' chikatzij nojel ja nbij. 7 E oxi' ja rec'o chila'chicaj ja xa junan nquibij tre ja Jesús chiarja' Ralc'wal Dios, jun, Dios ja Tatixel, injun chic, ja Ralc'walaxel ja nk'alasani jani'rna'oj ja Dios, in jun chic, ja rEspíritu Santo.8 In chakaja' oxi' rwach ja testigo ja c'ochwach'ulew, jun, ja rEspíritu Santo, in junchic, ja tok ban bautizar ja Jesús, in junchic, tok xutix ja rquiq'uel chwach cruz,xa junan nk'alasaj chi oxi' chi Jesús arja'Ralc'wal Dios. 9 Como nekanimaj winaktok nqueya' testigo'il rmalc'ari' tok más narjawaxic chi nkanimaj ja testigo xinDios. JaDios rcojon ja testigo chi rk'alasaxic chi jaJesús arja' ja Ralc'wal. Ja testigo'il nuya' jaDios más na nim ruk'ij chwach ja nqueya'winak. 10 Kanojel ja yukul kac'u'x ruq'uinja Ralc'wal Dios c'o chic ja testigo'il xin

Dios pa tak kanma ja nyabex kaseguro. Jawi matanimaj ja nbij ja Dios nel c'ari' xacani' tz'akol tzij nacoj wi'. Queri' nabanja wi matanimaj ja testigo'il ja rya'ontoja Dios tre ja Ralc'wal. 11 Ja testigo'ilxin Dios quewa' nuc'ut chikawach ri', chiarja' Dios rya'on chake ja utzlaj c'aslemalja mta q'uisic trij in ruq'uin ja Ralc'walnkawil wi'. 12 Ja wi awc'an ja Ralc'walDios chipan ja rawanma jari' awc'an chic jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Ja c'a wima awc'an ta ja Ralc'wal Dios pan awanmajari' ma awc'an ta ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij.

* * * * * * * * * *13 Anin xintz'ibajel ja carta ri' in ntakel

ewq'uin ixix ja yukul ec'u'x ruq'uin ja Jesu-cristo ja Ralc'wal Dios. Ja xintz'ibaj chipanjari' nyabej eseguro chi ixix ewc'an chic jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij.

14 Yukul kac'u'x ruq'uin ja Dios chiarja' nc'ulba' ja roración nkaban ja wi utznc'axaj ja nkac'utuj tre. 15 Como kotak chiDios nc'axaj ja koración nkaban xa nak tankabij tre rmalc'ari' kotak chi arja' ni nuya'wi' chake ja nkac'utuj tre.

16 Ja tok nkatz'at jun kach'alal wi xubanjun ril kabana' orar pa rcuenta in nyataj natre ja utzlaj c'aslemal rmal ja Dios. Queri'rubey ja wi ma ja ta xuban ja mta cuytajictrij ja natc'amo'el chijutij chipan ja camíc.Pro c'oli ja il mac wi xaban natruc'amelchijutij chipan ja camíc jari' matinbij chinkaya' pan oración. 17 Nojelal ja naban jamatirajo' Dios chawe chi naban jari' il mac.Pro c'oli ja il macwi xaban c'oli cuytajic trijin macatruc'amel chijutij chipan ja camíc.

18 Kotak chi kanojel ja rokalaxnak chicjutij ja c'o rc'aslemal Dios pa tak kanma ajojmakomacuni pro ja Jesús ja Ralc'wal Diosarja' nokchajini in maticowini ja diablonokruchap ta.

19 Kotak chakaja' chi ajoj okc'o parcuenta ja Dios pro ja jule' chic winak jarec'o chwach'ulew xa pa ruk'a' ja diabloec'o wi'.

20 In kotak chakaja' chi ja Jesús jaRalc'wal Dios peti wawe' chwach'ulew inxuya' chake chi kotakij rwach ja Dios jakatzij chi Dios. In ajoj xa jun kabanonruq'uin ja Dios ja katzij chi Dios in xa junkabanon ruq'uin ja Jesucristo ja Ralc'wal,

1 JUAN 5:21 378 1 JUAN 5:21ruyon arja' ja Dios ja katzij chi Dios,ruyon arja' nyowi ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. 21 Chak'laj walc'wal, tebana'cuenta ewi', maxta tiyuke' ec'u'x cuq'uinja cachbal tak winak nixtac'a ruq'uin ta jarachbal tak nakun. Amén.

2 JUAN 1 379 2 JUAN 13

2 JUAN1 Wach'alal ja ratcha'on rmal ja Dios,

anin ja rin anciano ntakel ja carta chaweri' in ntakel chique ja rawal chakaja'. Anincongana nixwajo' pro jun ajoben ri'il c'ochake ewq'uin ja ni katzij wi' chi ruq'uinja Jesucristo penak wi'. Pro ma nuyon taanin ja nixwajo' pro nixcajo' chakaja' cano-jel ja nch'obtaj cumal nak rbanic ja utzlajtijonem xin Jesucristo. 2 Rumac ja utzlajtijonem ja rc'amonto ja Jesucristo chewi'tok nixwajo', jari' tijonem c'o chic pa takkanma in mta ari' ja maquita xtiq'ueje'kuq'uin. 3 Ja rutzil ja nsipaj ja Dios chake jatari' xtiyataj chewe rmal ja Dios ja Tatixelin rmal ja kajaw Jesucristo ja Ralc'walkatata' Dios, eje'e' ta xtiquipokonaj ewachin xtiqueya' ta chewe ja quicotemal xinDios. Jari' nkacochij tre ja Dios ja toknq'ueje'e ja utzlaj tijonem xin Jesucristo patak kanma in tok nkajo' ki' chakaja'.

* * * * * * * * * *4 Ec'oli ja rawal kac'ulun ki' cuq'uin in

congana ninquicot chiquij como eje'e' niquimajonwi' rnimaxic ja utzlaj tijonemxinJesucristo. Niquirwari' quimajon rbanic jacani' banon mandar chake rmal ja Tatixelchi nkaban. 5 Camic wach'alal, congananban recomendar chawe chi ni nkajo' wi'ki'. Pro jari' jun mandamiento ma c'a tawinakari pro ni bitajnakto wi' chake nabeychi rjawaxic chi nkajo' ki'. 6 Ja c'a rajobenri'il xinDios quewa' rbanic ri', jari' ja nabancumplir jamandamiento ja ya'on je'e chakermal ja Dios. Ja c'a mandamiento xin Diosjari' ja nij ec'waxanto wi' nabey in quewa'nbij ri': —Tewajo' ewi', ne'e.

7Queri' nbij chawe como e q'uiy ja banoltak engaño ja re'elnak chic, ebenak cuq'uinjawinak ja xa ruq'uin rwach'ulew yukulwi'quec'u'x, eje'e' nquipokonaj nquibij chi xockach winak ja Jesucristo ja tok peti wawe'chwach'ulew. Xa nak ta ja nbano queri'arja' banol engaño in xa rc'ulel ja Cristo.8 Kas tebana' jutz'it cuenta ewi', maxtaquixban engañar, maquita xtetz'ila' ja rto-jbalil ja samaj ebanon pro ja kas nwajo'chewe, xtiyataj ta na chewe ja rtojbalil proni nojelal.

9 Ja tijonem xin Cristo ja wi c'o jun xanc'otsaj rwi' in wi xa nuya' can jari' mtaDios pa ranma. Ja c'a wi ni mataya' canwi' ja tijonem xin Cristo jari' c'oli ja Tatixelchipan ja rawanma rachbil ja Ralc'walaxel.10 Xa nak ta ja nekaj ewq'uin wi c'o juntijonem rc'amonto ja junwi' na chwach jatijonem xin Cristo maxta tec'ul chipan jarewochoch chi neya' rposada in nixtac'axtebij ta tre: —Dios ta xcatbano bendecir,maxta quixche' tre. 11 Queri' nbij chewecomo wi c'o jun nbij tre: —Dios ta xcat-bano bendecir, wi ne' tre, arja' jun nijkalenruq'uin ja ritzel tijonem nuya'.

* * * * * * * * * *12 C'a c'o na más ja nwajo' nbij chewe

pro matintz'ibaj chipan ja carta como janch'obon anin chi ninbe na ewq'uin. Ja c'atok xquinekaji nutz'at ri' kawach ewq'uin,c'a tokori' noktzijoni utzc'a chi nq'uiyi innwachini ja quicotemal xin Dios pa takkanma.

13 Ja ral ja rawach'alal ja cha'on rmal jaDios eje'e' nquetakel rutzil awach. Amén.

3 JUAN 1 380 3 JUAN 15

3 JUAN1 Chak'laj walc'wal Gayo, anin ja rin an-

ciano ntakel ja carta chawe ri'. Wach'alal,anin congana natwajo' pro jun ajoben ri'ilc'o chake awq'uin ja ni katzijwi' chi ruq'uinja Jesucristo penak wi'.

2 Chak'laj walc'wal, anin nmajon rbanicorar pan acuenta, kas ta qui'il nel chawachnojel ja nawil chipan ja rac'aslemal. Intre ja racuerpo, nc'utuj tre ja Dios chimaquita c'o jun yobil xtakajbej. Ja c'atre ja rawanma jari' wotak chi utz benak.3 Queri' nbij chawe como ec'o jule' chiqueja kach'alal xurquibij chwe ja rabanon incongana xinquicoti ja tok quibij chwe chiatat nij awc'an wi' ja tijonem xin Jesu-cristo pan awanma, quibij chwe chi nijamajon wi' rcojic ja tijonem xin Jesucristopan ac'aslemal. 4 Ja tak walc'wal chwachDios eje'e' tok nurkaj rbixic wq'uin chiquimajon rcojic ja tijonemxin Jesucristo patak quic'aslemal jari' janila ninquicot kajcumal. Ja chwe aninmchita jun quicotemalja queri' chi ta.

* * * * * * * * * *5-6 Chak'laj walc'wal, ja kach'alal eje'e'

xurquicholo' chiquewach ja riglesia nojelja xabanpi chique chi congana xe'awajo'.Ja xabanpi chique ni utz wi' como queri'nrajo' ja yukulbal ac'u'x ruq'uin ja Je-sucristo chi ne'ato' ja kach'alal in piorc'a tok ec'oli ne'ato' chique masqui maawotak ta quewach. Ja tok ec'oli chiquexque'ekaj awq'uin congana buena ja wineya'el chique ja nc'atzin chique chipanja quiviaje como niquirwari' yatal chiqueja rajsamajela' rxin Dios chi c'oli ayuda janya' chique cumal ja kach'alal. 7 Queri'nbij chawe como eje'e' rumac ja Jesucristotok ebenak in ni majun ayuda nquec'amta chique ja winak ja ma e kach'alal ta.8 Rmalc'ari' tok nbij chawe, ni yatal wi'chakij chi nekato' ja re quitakari' utzc'a jane'eli cani' ajoj jun nekachbilaj chi rbixic jatijonem xin Jesucristo.

* * * * * * * * * *9C'o jun carta xintakel chique ja riglesia

pro ja Diótrefes arja' ni c'o wi' rgana chixa ruyon arja' nbano mandar chiquicojol,

arja' xa npokonaj nbij chi anin c'o nuk'a'tre. 10 Rmalc'ari' ja ranin tok xquinberuq'uin can nk'alasaj na chi utz nojel jantajini nuban chi arja' rmajon katzijoxic,ntajini nbij jule' itzel tak tzij chake. In c'ac'o na más ja ma utz ta nuban como ma-queruc'ul ja kach'alal ja tok ne'ekaj ruq'uinin chakaja' ja c'o quigana nequec'ul arja'matuya' lugar chique chi xquequec'ul ta,xa nerwasajto chipan ja riglesia in maque-ruc'ul chic eje'e' chakaja'.

11 Chak'laj walc'wal, maxta tac'am jarejemplo ja nbanowi ja ritzelal pro janbanowi ja rutzil ja tari' nac'am ja rejem-plo rxin. Como ja nbanowi ja rutzil jari'ralc'wal Dios pro ja nbanowi ja ritzelal jari'xa ma rotak ta rwach ja Dios.

12 Ja c'a Demetrio, canojel ja winaknquibij tre chi arja' utzlaj winak, ja c'arc'aslemal bien nuc'am ri' ruq'uin ja ti-jonem xin Jesucristo in ja rajoj chakaja'nkabij tre chi utzlaj winak in bien ewotakchi ja nkabij ajoj jari' ni katzij wi'.

* * * * * * * * * *13 C'a c'o na más ja nwajo' nbij chawe

pro matintz'ibaj chipan ja carta ri'. 14 Proja nch'obon chi ninbe na awq'uin chanim.Ja c'a tok xquinekaji nutz'at ri' kawachawq'uin, c'a tokori' noktzijon awq'uin.

15 Ja quicotemal xin Dios ja tari' xtiyatajta más chawe. Ja kachbil ja rec'o wq'uineje'e' nquetakel rutzil ewach. Ja c'a kachbilja rec'ol awq'uin, taya'a' rutzil quewachchiquijujunal.

JUDAS 1 381 JUDAS 12

JUDAS1Anin in Judas, in ajsamajel rxin ja Jesu-

cristo, in rch'alal ja Jacobo. Anin ntz'ibaj jacarta chewe ri' ja rixsiq'uin rmal ja Dios, jarixcha'on rmal ja Dios ja Tatixel chi ixocnakix tinamit rxin, ja bien ixbanon cuentarmal ja Jesucristo rumac ja xa jun ebanonruq'uin. 2 Dios ta xtipokonan más ewach,xtibe ta más pa nim checojol ja quicotemalxin Dios rachbil ja rajoben ri'il xin Dios.

* * * * * * * * * *3 Chak'laj wach'alal, como anin congana

ngana nch'ob más chewach nak rbanic jatotajem xin Dios ja kacochin tre ewq'uinjari' punto laj xinya' chipan jun cartanabey. Pro ja camic c'o chic jun puntoja más chi na rjawaxic chi nya' chipan jacarta como ja camic congana rjawaxic chinixnuban animar chi congana ta nebancuenta ja tijonemxin Jesucristo ja kanimanewq'uin utzc'a chi matiq'uextaji. Jari' ti-jonem ja yatajnak chake ja rok tinamit xinDios in ni mta wi' q'uextajic trij. 4 Queri'nbij chewe como ec'oli ja rachi'i' kas panekal e'ocnak checojol in eje'e' ri' tz'ibtalcan ojer chique chipan ja rtzobal Dios chic'ol awa' jun nimlaj juicio cajal chiquewachja cani' xtinch'ob chewach ri'. Eje'e' xa eitzel tak winak, ja rutzil rxin ja katata' Dioseje'e' xa nqueq'uex rbixic: —Tebana' nakc'ol egana neban, ja Dios arja' nixrucuy,neche'e. Ja quic'aslemal jari' nc'utuwi chimatiquinimaj ja Dios ja Jefe kaxin in nixarwari' jun ja kajefe, in matiquinimaj jakajaw Jesucristo.

5 Pro ja camic nwajo' nnataj chewe jajuicio ja kaj chiquij ja tinamit ja xetotajtopan Egipto ojer. Ixix bien ewotak nojelawa' ja xtinbij chewe ri'. Ja kajaw Dios tokxetotajto ja tinamit rmal, arja' xercamsajna ja rec'o chiquicojol ja nima xyuke' tawi'quec'u'x ruq'uin. 6 In nwajo' nnataj chewechakaja' ja queban ja ritzel tak ángel ja xaquich'akij can ja nimlaj privilegio ja yatajchique rmal ja Dios in queya' can ja chila'chicaj ja mero quilugar. Eje'e' ecojon presormal ja Dios chipan ja lugar ja bar c'o wi' janimlaj k'ekumal, ebac'onpa cadena chijutijchi raybexic ja nimlaj k'ij xin juicio. 7 In

nwajo' nnataj chewe chakaja' ja ban chiqueja winak ja rec'o chipan ja ca'i' tinamitSodoma in Gomorra ojer e cachbil ja rec'ochipan jule' chic tinamit ja c'o chiquinakaj.Eje'e' chakaja' quimajon rbanic jule' itzelal,achi'i' nemacun cuq'uin cach tak achi'i' inixoki' nemacun cuq'uin cach tak ixoki'. Prochaka jalal tok c'oli ja k'ak' kajto trij jaquitinamit in c'ati ja tinamit rmal, jari' nocejemplo rxin ja nimlaj rpokonal chipan jajun chic k'ak' ja ni mta wi' chupic trij.

8 Pro ja rachi'i' ja xenbij chewe jare'ocnak checojol queri' ja ritzelal nque-ban chakaja'. C'o je'e achic' nqueban jari'nquecoj como quibase chi rbanic ja ritzelal.Eje'e' xa nquecoj ja quicuerpo chi rbanicja ritzelal, ni majun quigana ruq'uin jaxqueban ta mandar cumal ja c'o k'etbaltzijpa quek'a' in xa itzel netzijon chique janimak quek'ij. 9 Pro ja lok'laj ángel Miguelxna' ma queri' ta ntzijon ari', xna' maqueri' ta tzijon ari' ja tok congana jule'tzij queban ruq'uin ja diablo tre nak xtibanna tre ja cuerpo rxin ja camnak Moisés.Arja' ma xuban ta nim xbij ta jule' itzeltak tzij tre ja diablo ja nk'etbex tzij trij, xaquewa' xbij tre ri': —Ja kajaw Dios arja' taxtiyo' rjil rc'axel chawe ja ritzelal abanon,ne' tre. 10 Pro ja c'a rachi'i' ja xenbijchewe eje'e' tok c'oli ja nbix chique in wimatich'obtaj cumal xa nechaponi, xa itzeltak tzij nquich'abej ja nbix chique. Xa ja'nquech'ob ja nc'utuj ja quicuerpo, xa nakta nc'utuj ja quicuerpo nqueya' rgana cani'nqueban jule' chicop ja mta quipensar, jac'ari' xa neyojtaj rmal. 11 Eje'e' conganalawulo' chique como ja quic'aslemal xaqueri' ja cani' rc'aslemal ja Caín ojer inchakaja' congana nquetij quek'ij chi rbanicja rengaño pro xa rmal pwok nquech'ectrij ja tok nqueban queri' cani' xuban jaBalaam ojer, in chakaja' xeyictaj chiquijja c'o k'etbaltzij pa quek'a' cani' xuban jaCoré ojer, in congana nquetij na jun nimlajrpokonal rmal. 12 Jari' achi'i' tok nemolewi' chi rbanic ja wa'im je'e ja nec'utbejja rajoben ri'il ja c'o checojol eje'e' xaruq'uix Dios nqueya' ja tok nixcachbilajchi wa'im, xa queyon nqueban kaj cuentaqui'. Eje'e' ni majun ne'oc wi', xa e cani'jule' sutz' ja mta jab rc'an ja xa chaka barta tri' nc'amarel wi' rmal ik', xa e cani'

JUDAS 13 382 JUDAS 25jule' che' ja tok nerila' tiempo xin cosechamta rwach nuya', jari' xa camnak in nbokelin chijutij ncami. 13 Ja nqueban eje'e' xaq'uixbal rbanic, xa e queri' cani' nubannimak tak baloj pa mar congana tz'il nuya'can chuchi' ja mar. Eje'e' xa e cani' jule'ch'umil ja quiya'on can ja mero quebey inc'o jun lugar chomin chic quixin conganak'eku'm in tri' neq'ueje' wi' chijutij.

14 In chakaja' jari' achi'i' eje'e' bitajnakcan chique ojer rmal ja rEnoc nak xtiban nachique. Ja rati't rmama' ja rEnoc wi nama-jto cajlaxic ruq'uin ja rAdán in narq'uisa'pa rtiempo Enoc wuku' generación nuya'.Quewa' xbij ja rEnoc ri': —Bien tec'waxaj,ja kajaw Dios arja' npi na erachbilanto jaángel rxin pro congana e q'uiy, 15arja' npetichi nurk'eta' tzij chiquij canojelal. Canojelja raj'il ajmaqui' ja mta quigana ruq'uinja Dios arja' nerutakel chipan ja rpokonalpro rumac nojelal ja quibanon ja ni majunrgana ja Dios ruq'uin in rumac chakaja'nojel ja cowlaj tak tzij ja quibin tre ja Dios.Queri' bitajnak can rmal ja rEnoc.

16 Jari' achi'i' xa e banol tak wixwotem,ni majun ncajo', xa ja' nqueya' rgana janc'utuj ja quicuerpo, congana nimak taktzij netzijoni chi nquiyabej kaj quek'ij incongana buen tak tzij nquibij chique jawinak pro xa c'o ncajo' chique.

* * * * * * * * * *17 Pro ja chewe ixix chak'laj wach'alal,

maxta temestaj ja bitajnak cumal ja rapós-tol rxin ja kajaw Jesucristo tre ja xtibantajna, 18 quewa' ja quibin ri': —Ja chipanja q'uisbal tak k'ij ec'oli ja yok'onela'newinakar na, eje'e' xa ja' nqueya' rganaja ritzelal ja nc'utuj ja quicuerpo, queri'ja quibin. 19 Jari' achi'i' eje'e' xa e banoltak división, xa jari' nqueban ja nak c'oquigana nqueban, mta ja rEspíritu Santopa tak canma. 20 Pro ja c'a chewe ixixchak'laj wach'alal, ja ta neban nixq'uiyi innixtique'e chi utz chipan ja tijonem xinJesucristo, jari' tijonem mero ruq'uin Diospenak wi'. In jun chic, xta jun nebanruq'uin ja rEspíritu Santo chi rbanic jaroración. 21 Ni ta nixq'ueje' wi' chipanja rajoben ri'il xin Dios in ni ta ja wari'k'ij ewayben tok xtipi chic jutij ja kajawJesucristo ja tok arja' npokonaj ewach inchijutij nuya' chewe ja utzlaj c'aslemal ja

mta q'uisic trij. 22 Ec'oli nebini: —Nak laja kas mero rubey, neche'e, pro ja rixixtech'obo' chiquewach. 23 In ec'o chic jule'ja cani' xajalal maja'n quekaj chipan jule'k'ak' chi nec'ati, jari' que'eto'o'. In ec'ochic jule' ja más chi na itzel ja quic'aslemalpro ja rixix tepokonaj quewach pro kastexbej ewi', kas itzel tetz'ata' ja ritzelalja nqueban cani' tre jun tziak tz'il tz'ilcongana itzel natz'at.

* * * * * * * * * *24 Ja c'a Dios arja' bien ncowini nixrchajij

utzc'a chi maquixkaj chipan ja il mac, arja'ncowini nuya' chewe chi nixpe'e chwachin majun nak ta nixchapbexi, ni chwachnixpe'e wi' pa gloria in congana jun nimlajquicotemal nyataj chewe rmal. 25Xa ruyonarja' Dios, mchita jun. Ni majun nk'i'owija rna'oj, arja' To'onel kaxin. Ni ta xtiya'wi' ruk'ij, ni ta xtinatax wi' chi arja' nimlajRey, ni ta arja' wi' xtibano mandar in ni taxtinatax wi' ja nimlaj poder ja c'o pa ruk'a'.Ni ta quirwari' xtiban tre camic, chwak inchijutij. Amén.

APOCALIPSIS 1:1 383 APOCALIPSIS 1:17

APOCALIPSIS1 Anin in Juan. Jawa' ja xtintz'ibaj ri'

Jesucristo k'alasyon chinwach. Arja' yatajtre rmal ja Dios chi nk'alasaj utzc'a chijari' nc'utbej chikawach ja rok ajsamajela'rxin nak ja xtibantaj na cumplir chanim.Ja xucoj chi rk'alasaxic c'o jun ángel xu-tak wq'uin ja rin ajsamajel rxin. 2 Aninnya'on testigo'il trij ja rtzobal Dios, nya'ontestigo'il trij ja k'alasan rmal ja Jesu-cristo, nojel ja xintz'at nya'on testigo'il trij.3 Congana qui'il tre ja nsiq'uini jawa' jaxtintz'ibaj ri' ja k'alasan rmal tre ja xtiban-taj na cumplir in congana qui'il chiquechakaja' ja nec'axani in nquinimaj como xannakajinto ja tiempo.

* * * * * * * * * *4 Jawa' ja nmajon rtz'ibaxic ntakel

ewq'uin ja rixwuku' iglesia ja rixc'o chipanja departamento Asia. Ja rutzil ja nsipajja Dios rachbil ja quicotemal xin Dios jatari' xtecochij más tre ja Dios, jari' Diosmta jutij ja maquita c'oli, arja' c'oli camic,ni c'o wi' ojer in ni c'o wi' chwak cabij inchijutij, in xtecochij ta chique chakaja' jawuku' espíritu ja rec'oloc chwach ja tronorxin Dios, 5 in xtecochij ta tre chakaja'ja Jesucristo, arja' ocnak testigo xin Diosin ni katzij wi' ja testigo'il nuya', arja'ja Ralc'walaxel nabey winak ja c'astajichiquicojol ja camnaki', arja' c'o ruk'a'chique ja rey xin rwach'ulew chi nerubanmandar. Arja' janila xokrajo', xuch'aj jakil kamac tre ja rquiq'uel 6 in xuya' chakechi ok rey ok sacerdote utzc'a chi nkabanja rsamaj ja Dios ja Tatixel rxin. Ni taxtiya' wi' ruk'ij, ni ta arja' wi' xtibanomandar camic, chwak in chijutij. Amén.7 Bien tec'waxaj, arja' penak, c'amontormal jule' sutz' in canojelal nquetz'atna rwach in ja xemino ch'ich' pa rupoxeje'e' nquetz'at na chakaja'. Ja tinamitje'e ja rec'o chwach'ulew janila jun ok'ejxtiqueban rmal. Queri' ja nbantaj na.Amén.

8 Quewa' nbij ja kajaw Dios ri': —Anin nij inc'o chi wi' ja tok tz'ucarto jarwach'ulew in nij inc'o wi' ja tok xteq'uisija rwach'ulew chakaja', ne'e. Jari' Dios mta

jutij ja maquita c'oli, arja' c'oli camic, nic'o wi' ojer in ni c'o wi' chwak cabij inchijutij, arja' ni majun poder jamaquita c'opa ruk'a'.

* * * * * * * * * *9Anin in Juan, in ewach'alal, in ewachbil

chi rtijic ja rpokonal, in ewachbil chipan jagobierno xin Dios, in ewachbil chi rcoch'icnojel ja npi chakij rmal ja xa jun ka-banon ruq'uin ja Jesucristo. Ja tok k'alasaxchinwach ja xtintz'ibaj chewe ri' tokori' tokxinq'ueje' chipan ja lugar Patmos ja c'opa mar. Rumac ja rtzobal Dios in rumacja nya'on rbixic ja Jesucristo chewi' tokxinq'ueje' tri'. 10 Ja xinban pa jun domingoxinq'ueje' pa ruk'a' ja rEspíritu Santo inc'o jun nimlaj kulaj xinc'waxaj can chwijcani' rukul jun trompeta 11 in quewa' xbijchwe ri': —Anin nij inc'o chi wi' ja toktz'ucarto ja rwach'ulew in nij inc'o wi' jatok xteq'uisi ja rwach'ulew chakaja'. No-jel ja xtatz'at tatz'ibaj chipan jun libro innatakel cuq'uin ja wuku' iglesia ja rec'ochipan wuku' tinamit ja c'o pa rcuentaja departamento Asia. Quewa' rubi' jawuku' tinamit ri', Efeso, Esmirna, Pérg-amo, Tiatira, Sardis, Filadelfia in Laodicea.Queri' ja xbij chwe.

12 C'ac'ari' xinya' vuelta chi rtz'atic jantzijon wq'uin in ja xintz'at c'o wuku' can-delero oro ocnak. 13 In c'o c'a jun pa'lchicojol ja wuku' candelero in ja nca'yicani' nca'yi ja Ralc'walaxel ja xoc alaxiccuq'uin ja winak. Ja c'a rtziak rcojonelnakto chi rukul, kajnak c'a chi rkan inc'o jun ximbal ja rcojon chwaruc'u'x oroocnak. 14 Ja rsamal rwi' congana sak sakin ja parwach cani' rxak k'ak'. 15 Ja c'arkan congana nraproti cani' ch'ich' ocnakpro jule' ch'ich' ja nelto pa horno biennsu'i utzc'a chi congana nraproti in ja c'arukul nc'axaxi congana nim cani' jule' ya'congana nrojoji. 16 Ja c'a pa riquik'a' ec'owuku' ch'umil in c'o jun espada elnakto paruchi' congana is rutza'm in ca'i' rwarey inja c'a rpalaj janila nch'a'ani cani' nuban jak'ij tok congana ruch'a'.

17 Ja c'a tok xintz'at xinkaj chi tok'ulewchwach cani' xincami. Pro arja' xinruchapchi riquik'a' in quewa' xbij chwe ri':

—Ma taxbej ta awi' como anin nij inc'ochi wi' ja tok tz'ucarto ja rwach'ulew in nij

APOCALIPSIS 1:18 384 APOCALIPSIS 2:13inc'o chi wi' ja tok xteq'uisi ja rwach'ulewchakaja'. 18 Anin ja nij inc'as wi', xin-cami pro ja camic tatz'ata' mpe' inc'aschic in ni mchita wi' camíc chwij, amén.In c'o nuk'a' tre ja camíc in c'o nuk'a'tre chakaja' ja lugar ja bar nq'ueje' wi'canma ja camnaki'. 19 Camic nbij chawe, jaxatz'at tatz'ibaj, tatz'ibaj ja ntajini nbantajicamic in tatz'ibaj chakaja' ja maja'n tiban-taji. 20 Camic anin nk'alasaj chawach nakquibanic ja wuku' ch'umil ja xe'atz'at pawiquik'a' in nk'alasaj chawach chakaja' nakrbanic ja wuku' candelero ja oro ocnak. Jawuku' ch'umil eje'e' ri' ja wuku' ángel janechajin quixin ja wuku' iglesia in ja wuku'candelero xatz'at jari' ja wuku' iglesia, ne'eja Jesucristo chwe.

21 In xbij chic chwe: —Ja ángel ja nchajin

rxin ja riglesia ja c'o pa Efeso quewa' janatz'ibajel tre ri': —Ja Jesucristo ja rec'owuku' ch'umil pa riquik'a' in bien ercha-jin in nbini chicojol ja wuku' candelero jaoro ocnak, arja' quewa' nbij tre ja riglesiari': 2—Anin bien wotak ja rebanon, wotakchi janila jun c'ayewalaj samaj xin Dios jaremajon rbanic, wotak chi janila ecoch'onewach chipan in wotak chi ni majun eganacuq'uin ja ritzel tak winak pro ja rebanonxe'ec'ambajaj ja winak ja nebini chi e após-tol pro ma e apóstol ta in xewotakij chixa e tz'akol tak tzij. 3 Ecoch'on ja penakje'e chewij in c'ol epaciencia chi rcoch'icin mwal anin congana ixsamajnak pro nima capujnak ta wi' ec'u'x. 4 Pro c'o jun janch'a' chewe camic ri', ixix eya'on can jarajoben ri'il xin Dios ja c'o chewe nabey.5Kas c'a bien turkaj chewe ja bar ixtzaknakwi', teq'uexa' ja rena'oj in tebana' ja cani'ebanonto nabey. Nowi mateban, can ninbeewq'uin chanim, ja c'a candelero ewxinjari' nwasajel chipan ja rlugar. Queri' nbanchewe ja wi mateq'uex ja rena'oj. 6 Promakana' c'o chic jun ja utz ebanon jari' jaxa itzel netz'at ja nqueban ja winak ja nico-laítas neche'xi, in anin chakaja' itzel ntz'atja nqueban. 7 Ja c'o quixquin tiquic'axaj c'aja ntajini nbij ja rEspíritu Santo chique jariglesia. Xa nak ta ja nech'ocmaji in ma-tiqueya' qui' tre ja ritzelal chi xqueruch'ecta, anin nya' na chique chi nquetij rwach ja

che' ja rc'amonto ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. Jari' che' ja c'o pa nic'aj tre jalugar paraíso ja bar c'o wi' ja Dios. Queri' janatz'ibajel tre ja ángel rxin ja riglesia ja c'opa Efeso, ne' chwe.

* * * * * * * * * *8 In xbij chic chwe: —Ja ángel ja nchajin

rxin ja riglesia ja c'o pan Esmirna quewa'ja natz'ibajel tre ri': —Ja Jesucristo ja nic'o chi wi' ja tok tz'ucarto ja rwach'ulewin ni c'o wi' ja tok xteq'uisi ja rwach'ulewchakaja', ja cami pro c'astaji, arja' quewa'nbij tre ja riglesia ri': 9—Anin bien wotakja rebanon, wotak chi congana rpokonaletijon, wotak chi congana ix takmeba'i' proix biyoma' chwach ja Dios rmal ja yukul-bal ec'u'x ruq'uin. In wotak chakaja' chicongana itzel tak tzij nbix chewe cumal jawinak ja nebini chi e aj Israel proma cuc'anta jun anma ja cani' yatal chique ja raj Israelchi ncuc'aj. Pro eje'e' xa jun molbal ri'ilrxin ja Satanás e'ocnak wi'. 10 Ma texbejta ewi' chwach ja rpokonal ja nixk'ax nachipan. Bien tec'waxaj ja xtinbij cheweri', ec'oli chewe ja diablo arja' nerucoj napa che' jari' nixrtakchibej chi neya' can jayukulbal ec'u'x ruq'uin ja Dios in lajuj k'ijnixq'ueje' na chipan ja rpokonal. Ni tayukul wi' ec'u'x ruq'uin ja Dios chijutij, nita quirwari' ebanon ja tok xquixcami. Ja wiqueri' neban c'o jun corona ja nyataj chewejari' ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij.11 Ja c'o quixquin tiquic'axaj c'a ja ntajininbij ja rEspíritu Santo chique ja riglesia.Xa nak ta ja nech'ocmaji in matiqueya' qui'tre ja ritzelal chi xqueruch'ec ta eje'e' mtaruk'a' ja rcab camíc chique xtuban ta pokonchique. Queri' ja natz'ibajel tre ja ángelrxin ja riglesia ja c'o pan Esmirna, ne' chwe.

* * * * * * * * * *12 In xbij chic chwe: —Ja ángel ja nchajin

rxin ja riglesia ja c'o Pérgamo quewa' janatz'ibajel tre ri': —Ja Jesucristo ja c'o junespada elnakto pa ruchi', jun espada jacongana is rutza'm in ca'i' rwarey, arja'quewa' nbij tre ja riglesia ri': 13 —Aninbien wotak ja rebanon in masqui tri' ixc'owi' ja bar c'o wi' ja trono rxin ja Satanáspro ni ma ineya'on can ta wi' in tok bixchewe chi neya' can ja yukulbal ec'u'x

APOCALIPSIS 2:14 385 APOCALIPSIS 2:29wq'uin ni ma xeya' can ta wi'. In nix-tac'a xeya' can ta ja yukulbal ec'u'x wq'uinchakaja' ja tok camsaxi ja rAntipas, arja'jun testigo wxin in ni ma xuya' can tawi' ja yukulbal ruc'u'x wq'uin in camsaxchecojol tri' chipan ja lugar ja bar c'o wi'ja Satanás. 14 Pro c'o jun ja nch'a' chewecamic ri'. Ec'o jujun ja rec'o checojol ne-tajini nquinimaj ja tijonem rxin ja Balaam.Como ja Balaam ojer arja' xuch'ob chwachja Balac nak nuban chi nerkajsaj ja tinamitIsrael chipan ja ritzelal. Queri' xuban inrmalari' tok c'oli quetij ja tinamit Israelja tzujun chiquewach cachbal tak winakowi chwach rachbal tak nakun in xe'occuq'uin jule' ixoki' jama quixjayilal ta. 15 Inchakaja' ec'o chic jujun checojol ja netajininquinimaj ja tijonem quixin ja nicolaítasin jari' tijonem congana itzel ntz'at anin.16 Teq'uexa' c'a ja rena'oj nowi mateq'uex,can ninbe ewq'uin chanim ninech'ojincuq'uin ja nebano queri' in ja respada jaelnakto pa nuchi' jari' ncoj chiquij. 17 Jac'o quixquin tiquic'axaj c'a ja ntajini nbijja rEspíritu Santo chique ja riglesia. Xanak ta ja nech'ocmaji inmatiqueya' qui' treja ritzelal chi xqueruch'ec ta, anin nya' nachique chi nquetij ja maná ja rawatali innya' na jujun abaj sak chique chakaja' injari' abaj c'o jun bi'aj c'ac'a tz'ibtal chwachja majun otakyon, xa ruyon ja njach wi' jarabaj arja' notakini. Queri' ja natz'ibajel treja ángel rxin ja riglesia ja c'o Pérgamo, ne'chwe.

* * * * * * * * * *18 In xbij chic chwe: —Ja ángel ja ncha-

jin rxin ja riglesia ja c'o Tiatira quewa'natz'ibajel tre ri': —Ja Jesucristo ja Ralc'walDios ja c'o parwach cani' rxak k'ak' inc'o rkan ja congana nraproti cani' ch'ich'ocnak ja tok bien nsu'i utzc'a chi nraproti,arja' quewa' nbij tre ja riglesia ri': 19—Aninbienwotak ja rebanon, wotak chi c'oli ja ra-joben ri'il xin Dios chewe, wotak chi yukulec'u'x ruq'uin ja Dios, wotak chi e'eto'onja c'o rjawaxic chique, wotak chi ecoch'onja penak je'e chewij in wotak chi más china nim ja samaj xin Dios neban camicchwach ja cani' ebanonto nabey. 20 Proc'oli ja nch'a' chewe camic ri'. Ixix chakaqui' chewe matech'a' tre ja rixok Jezabelja nuban. Arja' nbij chi c'oli nk'alasax je'e

chwach rmal ja Dios. Pro xa ma utz taja nuc'ut chiquewach ja rajsamajela' wxin,xa neruban engañar, nuc'ut chiquewachchi utz ne'oc ach'i'i' cuq'uin ixoki' ja maquixjayilal ta in utz chakaja' nqueti' nakunja tzujun chiquewach cachbal tak winakowi chwach rachbal tak nakun. 21 Aninnya'on tiempo tre chi nuq'uex ja rna'ojpro arja' ni matirajo' wi' nuq'uex, c'a rma-jon na rbanic ja il mac cuq'uin ja rachi'i'.22 Bien tec'waxaj ja xtinban tre, xtinkajsajchipan jun yobil in ja nebanowi ja il macruq'uin ja wi matiqueya' can ja ritzelalja cani' nuc'ut chiquewach jari' nenuya'chipan jun nimlaj rpokonal chakaja'. 23 Jac'a xtinban chique ja ral jari' nencamsajin ja riglesia nojelal bien xtich'obtaj cumalchi anin nincowini ntz'at xa nak ta ja c'opa tak quewi' pa tak canma ja winak, nimajun awatal ta chinwach in anin nya' nartojbalil chewe ja rebanon chejujunal, ja c'arebanon jari' nc'utuni jani' ja rtojbalil jaxtinya' chewe. 24 Pro ja c'a chewe ixix jama ebanon ta ja cani' quibanon ja jule' chicja rec'o Tiatira ja ma eniman ta ja tijonemrxin ja Jezabel in ma etijon ta ewi' tre ja ni-mak tak tijonem xin Satanás ne'xi, quewa'nbij chewe camic ri', anin mchita nak chita jun ijka'm nya' chewij. 25 Xarwari', jautzlaj tijonem ja c'ol ewq'uin ni tenimajwi', ni ta quirwari' ebanon ja tok xquinpichic jutij. 26 Ja nech'ocmaji in matiqueya'qui' tre ja ritzelal chi xqueruch'ec ta in nimatiqueya' can wi' ja mandamiento wxin,anin xtinya' chique chi ne'oc e k'etol taktzij pa quewi' ja winak ja rec'o pa taknación je'e. 27 Congana jun nimlaj podernq'ueje' pa quek'a' jari' nquecoj chiquij jawinak chi cow nequechap tre in nequiban-bej mandar cani' poder rxin jun ch'ich'nya' pa ruk'a' jun achi in npaxij jule' bojo'ytre in ni nchictaji ja bojo'y rmal. Queri'ja poder ja xtiyataj chique ja cani' yatajanin chwe como c'oli ja poder ja yatajnakanin chwe rmal ja nata' Dios. 28 In chakaja'xtinya' chique ja ch'umil ja xin pa sakaric.29 Ja c'o quixquin tiquic'axaj c'a ja ntajininbij ja rEspíritu Santo chique ja riglesia.Queri' ja natz'ibajel tre ja ángel rxin jaiglesia ja c'o Tiatira, ne' chwe.

APOCALIPSIS 3:1 386 APOCALIPSIS 3:163

1 In xbij chic chwe: —Ja ángel ja ncha-jin rxin ja riglesia ja c'o Sardis quewa'natz'ibajel tre ri': —Ja Jesucristo ja rec'owuku' espíritu xin Dios ruq'uin ja rec'owuku' ch'umil pa ruk'a' quewa' nbij treja riglesia ri': —Anin bien wotak ja re-banon, ja nixtz'ati ix jun iglesia ixc'aslipro ja chwach Dios ix jun iglesia ixcam-nak. 2 Quixc'asc'oti. C'a c'o na jutz'itec'aslemal ja xajalal maja'n tiq'uisi jari'teya'a' rchok'ak' utzc'a chi nixmelojto.Queri' nbij chewe como nojel ja obraebanon, bien xinwotakij chi ja chwachDios c'o falta tre. 3 Rmalc'ari' nbij chewe,kas turkaj chewe ja utzlaj tijonem jac'utunto chewach nabey in xeya' ewxquintre. Camic, ni ja' wi' tijonem tenimaj inteq'uexa' ja rena'oj. Nowi maquixc'asc'oti,can ninbe ewq'uin pro ma ewotak ta nakhora xquinekaji cani' nuban jun alak'omja ni majun otakyon nak hora tok nekaji.4 Pro c'a ec'o na jujun chewe ja rixc'opa Sardis c'a ch'ajch'oj na ja quic'aslemal,ma quitz'ilon ta ja quitziak. Eje'e' nyatajna chique chi nincachbilaj, sak quitziakquicojon etran chwij como jari' ni yatalwi' chique chi queri' nqueban. 5 Janech'ocmaji in matiqueya' qui' tre ja ritze-lal chi xqueruch'ec ta jari' c'o jule' tziaksak ja nyataj na chique chi nquecoj inanin matinchup quebi' chipan ja libro jabar tz'ibtal wi' quebi' ja winak ja yatajnakchique ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trijin tok xque'ekaj chwach ja Nata' e rachbilja ángel ni chiquewach nbij wi' chi ec'o pancuenta. 6 Ja c'o quixquin tiquic'axaj c'aja ntajini nbij ja rEspíritu Santo chique jariglesia. Queri' ja natz'ibajel tre ja ángelrxin ja riglesia ja c'o pa Sardis, ne' chwe.

* * * * * * * * * *7 In xbij chic chwe: —Ja ángel ja nchajin

rxin ja riglesia ja c'o Filadelfia quewa' janatz'ibajel tre ri': —Ja Jesucristo ja San-tilaj Alc'walaxel, ja ni katzij wi' nojelal janbij, ja c'o lawe xin David pa ruk'a' intok c'oli nujak je'e majun nak ta ncowinixtitz'apij chi ta in tok c'oli ntz'apij je'emajun nak ta ncowini xtujak chi ta, arja'quewa' nbij tre ja riglesia ri': 8—Anin bienwotak ja rebanon. Camic bien tec'waxaj,c'o jun puerta jakali ja nya'on chewach

in majun nak ta ncowini xtitz'apij chi ta.Bien wotak chi xa ti ma nim ta ja rewa-chok'ak' pro masqui queri' pro ma eya'oncan ta ja ntzobal in ni matepokonaj wi'nebij chwe chi anin in ewajaw. 9 Bientec'waxaj, ja winak ja xa jun molbal ri'ilxin Satanás e'ocnak wi' ja nebini chi e ajIsrael pro ma cuc'an ta jun anma ja cani'yatal chique ja raj Israel chi ncuc'aj, xa etz'akol tak tzij, tetz'ata' mpe' ja xtinbanchique, puersa nepi na ewq'uin, nenkajsajna, ne'urjupe' na chewach in ncotakij nachi anin nixwajo'. 10 Como ja rixix enimanja ntzobal ja xinbij chewe chi nq'ueje'e jarepaciencia chi rcoch'ic ja npi je'e chewij,anin chakaja' nixnchajij na chipan ja nim-laj rpokonal ja penak chwach nojel jarwach'ulew. Jari' nimlaj rpokonal ja xtipina jari' nec'ambajbexi ja winak ja rec'ochwach'ulew. 11Bien tec'waxaj, anin ninbechic jutij chwach'ulew chanim, tebana'cuenta ja yatajnak chic chewe utzc'a chi nimajun nak ta xtilasan ta chewe ja recorona.12 Ja nech'ocmaji in matiqueya' qui' treja ritzelal chi xqueruch'ec ta, anin nya'na chique chi ne'oqui e cani' rkan takjay rxin ja templo rxin ja nDios, xajutijneq'ueje' tri', ni majun nak ta xtilasan taquixin chipan. In jun chic, can ntz'ibajna rubi' ja nDios chiquij in ntz'ibaj rubi'ja tinamit rxin ja nDios chiquij chakaja'.Jawa' tinamit ri' jari' ja c'ac'a Jerusalén janelto chicaj ruq'uin ja nDios in nkajto c'achwach ja rwach'ulew. In c'o jun bi'aj c'ac'awxin jari' ntz'ibaj chiquij chakaja'. 13 Jac'o quixquin tiquic'axaj c'a ja ntajini nbij jarEspíritu Santo chique ja riglesia. Queri' janatz'ibajel tre ja ángel rxin ja iglesia ja c'oFiladelfia, ne' chwe.

* * * * * * * * * *14 In xbij chic chwe: —Ja ángel ja ncha-

jin rxin ja riglesia ja c'o Laodicea quewa'natz'ibajel tre ri': —Ja Jesucristo ja tes-tigo ja bina'an tre Amén, ja ni nuban wi'cumplir nojel ja nbij in nojel ja nbij ni katzijwi' chakaja', ja winakarnakto ruq'uin nojeljawinakarsan je'e rmal ja Dios, arja' quewa'nbij tre ja riglesia ri': 15—Anin bien wotakja rebanon chi nixtac'a ix tew in nixtac'aix mak'en. Utz ta ja wixta ix k'alaj chi ixtew owi ix mak'en. 16Pro comoma ix k'alajta nak la ixocnak wi' rmalc'ari' congana

APOCALIPSIS 3:17 387 APOCALIPSIS 4:11itzel nna' emwal cani' nuban jun achi c'olixutij xuban itzel tre in xabijel in queri'xtinban anin chewe chakaja' xquixnsalujel.17 Queri' nbij chewe como ixix nebij chicongana ix biyoma' in congana benak panim ja remeba'il in majun nak ta nc'atzinchewe, nixche'e. Queri' nebij pro xa maewotak ta chi ja chwach Dios conganalawulo' ja rebanon, ix tak meba'i', ix moya'in ni majun tetziak chewij. 18 Rmalc'ari'tok c'o jun consejo nya' chewe ri', mejortelok'o' chwe ja puro oro ja k'axnak pak'ak' utzc'a chi nixoqui ix biyoma' ja nikatzij wi' chi ix biyoma'. In telok'o' chweja tziak sak ja necoj chewij utzc'a chi maixch'anal chi ta nixtz'ati in ma q'uixbal tanena'. In telok'o' chwe chakaja' ja rak'omja neya' pan ewach utzc'a chi njaktaji jarewach. 19 Canojel ja winak ja nenwajo'eje'e' ri' nch'a' chique ja ritzelal nque-ban in nenuban castigar. Quixmak'e' c'atre ja rec'aslemal in teq'uexa' ja rena'oj.20 Bien tec'waxaj, anin inpa'l chuchi' japuerta rxin ja rewanma in nc'onc'o'oc japuerta. Xa nak ta nc'axani ja nukul innujak rpuerta'il ja ranma chinwach jari'ninoc chipan ja ranma in xa junan nokwa'ruq'uin. 21 Ja nech'ocmaji in matiqueya'qui' tre ja ritzelal chi xqueruch'ec ta, aninnya' na chique chi ne'oc wach tak k'etoltzij, nincachbilaj chipan ja ntrono cani'xinban anin xinch'ocmaji in xinwachbilajja nata' Dios chipan ja rtrono. 22 Ja c'oquixquin tiquic'axaj c'a ja ntajini nbij jarEspíritu Santo chique ja riglesia. Queri' janatz'ibajel tre ja ángel rxin ja riglesia ja c'oLaodicea. Queri' ja xbij chwe.

41 Ja tok tz'attaj mwal nojel awa' wari'

chaka jalal tok c'oli xintz'at ja c'ut chicchinwach, c'o jun puerta jakali chila' chi-caj. In tzijon chic wq'uin ja kulaj ja tzijonwq'uin nabey ja cani' rukul jun trompeta,quewa' xbij chic chwe ri': —Catjote'towawe', anin nc'ut chawach jamaja'n tiban-taji, ne' chwe. 2 Chaka maril xinq'ueje'pa ruk'a' ja rEspíritu Santo in ja xintz'atc'o jun trono chomin chila' chicaj in c'ojun tz'ubul chipan. 3 Ja tz'ubul chipan jatrono ja nca'yi ni queri' cani' ca'i' abaj jacongana nimak rjil, jun rbina'an jaspe in

jun chic rbina'an cornalina. In c'o junxconk'a' rsutin ri' trij ja trono in ja nca'yi jaxconk'a' ni queri' cani' ja rabaj ja congananim rjil rbina'an esmeralda. 4 Ja c'a tronoc'o chic veinticuatro trono rsutin ri' trij inec'o veinticuatro anciano e jujun etz'ubulchipan. Eje'e' quicojon sakatak tziak inquicojon jujun corona pa quewi' oro oc-nak. 5 In ja chipan ja trono congana k'ak'nuq'uiak ri' nelto chipan in quiakolijaychakaja' fuerte rukul. Ja chwach ja tronoc'o wuku' lámpara tzijili, ja wuku' lámparajari' ja wuku' espíritu rxin ja Dios. 6 In c'olicani' junmar ja c'o chwach ja trono pro junmar ja vidrio ocnak, puro cristal nca'yi.

In chakaja' ec'o quiji' ja rec'oloc ruq'uinja trono, eje'e' quisutin qui' trij. Eje'e'nojel neca'y wi' como ja paquewach con-gana q'uiy. Ja c'a paquewach ma ruyonta chiquipalaj c'o wi', c'oli chi tak quewi'chakaja'. 7 Ja nabey arja' nca'yi cani' nca'yjun cój, ja rucab cani' nca'y jun wacax,ja rox ja rpalaj cani' rpalaj jun achi, jac'a rucaj arja' nca'yi cani' nca'y jun águilanrupupi. 8 In c'o waki' tak quexic' chiqui-jujunal in ja paquewach chaka bar ta c'owi', c'oli trij ja quexic' in c'oli chuxe'chakaja', in xajutij quimajon bix chi pak'ij chi chak'a', quewa' nquibixaj ri': —Santo, santo, santo, queri' rbanic ja kajawDios. Arja' ni majun poder ja maquitac'o pa ruk'a'. Arja' ni c'o wi' ojer in nic'o wi' camic in ni c'o wi' chwak, cabij inchijutij, neche'e. 9 Queri' nqueban chi equiji', ni nqueya' wi' ruk'ij ja Dios ja tz'ubulchipan ja trono ja ni mta wi' camíc trij innquimaltioxij tre. 10 Ja tok nqueban queri'ja c'a veinticuatro anciano eje'e' nexuque'chwach ja Dios ja tz'ubul chipan ja trono innqueya' ruk'ij como arja' ni mta wi' camíctrij. Nquiwasaj ja quicorona, nqueya'occhwach ja trono in quewa' nquibixaj ri':11 —Atat at kajaw, atat at kaDios, ni yatalwi' chawe chi natkaban respetar in nkaya'ak'ij in ni yatal wi' chawe chi nkanataj janimlaj poder ja c'o pan ak'a'. Queri' nkabijchawe como atat xatwinakarsani ja caj inrwach'ulew, ni majun nak ta ja maquitaatat xatwinakarsani. Como niquirwari' jaravoluntad chi xawinakarsaj xa rmalari'tok c'oli nojelal camic in xa rmalari' tokwinakarsaxi nojelal, xeche'e.

APOCALIPSIS 5:1 388 APOCALIPSIS 6:45

1 In xintz'at ja tz'ubul chipan ja tronochi arja' c'o jun wuj boton rc'an pa ruk'a'riquik'a'. Ja c'a wuj c'oli tz'ibtal chwachpro ni chi ca'i' paraj tz'ibtal wi'. Ja c'aruchi' ja wuj k'olin tre wuku' rkan selloutzc'a chi matisoltaji. 2 In c'o jun ángelxintz'at congana rchok'ak' in c'oli ja ntajininuya' rbixic. Ja c'a rukul congana fuerte,quewa' nbij ri': —¿La c'o jun yatal trij chinlasaj ja sello in nusol ja wuj? ne'e. 3 Inmajun nak ta cowin ta xusol ta ja wuj inxutz'at ta jutz'it nixtac'a c'o ta jun chila'chicaj nixtac'a c'o ta jun chwach'ulew innixtac'a c'o ta jun xe' ulew. 4 Ja c'a ranincongana ok'ej nban rumac ja mta jun yatalta trij chi xtusol ta ja wuj xtisiq'uij ta rwachin nixtac'a xtutz'at ta jutz'it. 5 C'ac'ari' pijun chique ja ranciano in quewa' xbij chweri': —Ma catok' ta, tatz'ata' mpe' le' c'o jun,arja' ch'eco rxin ja ritzelal, arja' ja Cój ne'xi,arja' jun chique ja riy rumam can ja Judá inchakaja' riy rumam can ja rojer rey David.Arja' ch'ocmaji in rmalari' ncowini nlasajja wuku' rkan sello rc'an ja wuj in nusol.

6 In chaka jalal ja tok c'o jun Carneloxintz'at, arja' chacali, mero pa nic'aj c'owi' tre ja trono in chique ja re quiji' inchique ja ranciano. Ja nca'yi cani' nca'y juncarnelo ja soctajnak ja rocnak jun sacrifi-cio. Wuku' ruc'a' in wuku' parwach. Ja c'awuku' parwach jari' ja wuku' espíritu xinDios ja retakonel nat nakaj nojel chwachja rwach'ulew. 7 Be ja Carnelo ruq'uin jatz'ubul chipan ja trono, xuc'am tre ja wuj jarc'an tre riquik'a'. 8 Ja c'a tok c'amtaj rmalja c'a re quiji' cachbil ja veinticuatro an-ciano eje'e' xexuque' chwach, cuc'an jujuninstrumento arpa rubi', in chakaja' cuc'anjule' incienso ja nojnak pa tak rc'olibal inja rc'olibal jari' oro ocnak. Ja rinciensojari' ja roración ja nqueban ja tinamit xinDios. 9 In c'o jun c'ac'a bix nquibixaj tre jaCarnelo quewari': —Atat ni yatal wi' chawechi nac'am ja wuj in nawasaj ja sello rc'an.Queri' nkabij chawe como atat xatcamsaxiin ja raquiq'uel jari' xokalok'bej chi xokocpa rcuenta ja Dios. Queri' abanon chakexa nak ta tribu ja rokc'o wi', xa nak takatzobal, xa nak ta katinamit, xa nak takanación. 10 In xaya' chake chi ajoj okocnakrey in okocnak sacerdote rxin ja kaDios

in nokoc na ok k'etol tak tzij chwach jarwach'ulew. Queri' nbij ja c'ac'a bix janquibixaj.

11 C'ac'ari' xintz'at in xinc'waxaj quekuljule' ángel, eje'e' quisutin qui' trij ja lugarja bar c'o wi' ja trono ja bar ec'o wi' jare quiji' e cachbil ja ranciano. Ja ángelcongana e q'uiy, e jaru' la mil, conganac'ayew chi xque'awalaj ta, 12 quimajon ra-kic quechi' in quewa' nquibij ri': —Ja Car-nelo ja camsaxi arja' ni yatal wi' tre chinkanataj nak rbanic. Cani' tre ja nimlajpoder ja c'o pa ruk'a', in cani' tre ja nimlajmeba'il ja c'o ruq'uin, in cani' tre ja rna'ojjanila nim, in cani' tre ja nimlaj rchok'ak'.Ni yatal wi' tre chi nkaban respetar innkaya' ruk'ij in nkabij utzlaj tak tzij tre.Queri' nquibij ja ángel. 13 In c'a c'o na jaxinc'waxaj. Nojel ja winakarsan je'e rmalja Dios xinc'waxaj quekul chiquijujunal xabar ta tri' ec'o wi', wi chila' chicaj owichwach'ulew owi xe' ulew owi pa mar,quewa' nquibij ri': —Ja tz'ubul chipan jatrono rachbil ja Carnelo xta jutij xtibix tautzlaj tak tzij chique, xta jutij xqueban tarespetar, xta jutij xtiya' ta quek'ij, xta jutijxtinatax ta chi janila nim ja quichok'ak'. Nita quirwari' xtiban chique camic, chwak inchijutij, neche'e. 14 Ja c'a tok bitaj queri'cumal ja c'a re quiji': —Amén, xeche'e. Jac'a veinticuatro anciano eje'e' xexuque'e inqueya' ruk'ij ja ni mta wi' camíc trij.

61 In xintz'at ja Carnelo tok xlasaj jun

tre ja wuku' rkan sello in pi jun chique jare quiji', c'oli xbij xinc'waxaj cani' rukulquiakolijay: —Catajo', tatz'ata' mpe' le',ne'e. 2 In chaka jalal tok xintz'at jun quiejsak rij in c'o jun tz'ubul trij rc'an jun arcoja nbanbej ch'a'oj. C'o jun corona jach tre.Ja c'a tok jachtajel tre c'ac'ari' be, xumajquich'aquic ja rc'ulel, be chi quich'aquiccanojelal.

3 Ja c'a Carnelo xlasaj chic jun ja sello. Jac'a tok lastaj rmal c'o chi na jun chique ja requiji' tzijoni xinc'waxaj: —Catajo', tatz'ata'mpe' le', ne'e. 4 In xelto chic jun quiej quiakrij in c'o jun tz'ubul trij yataj tre chi arja'nutic ch'a'oj chwach'ulew utzc'a ja winaknquicamsaj qui' rmal. In c'o jun nimlajespada jach tre.

APOCALIPSIS 6:5 389 APOCALIPSIS 7:65 Ja c'a Carnelo xlasaj chic jun ja sello. Ja

c'a tok lastaj rmal c'o chi na jun chique ja requiji' tzijoni xinc'waxaj: —Catajo', tatz'ata'mpe' le', ne'e. In chaka jalal tok xintz'at junquiej k'ek rij in c'o jun tz'ubul trij rc'an junlipra pa ruk'a'. 6 In c'o jun kulaj xinc'waxajchiquicojol ja re quiji' quewa' xbij ri': —Jajun quetzal xa ca'i' libra trigo nya' chwachin xa waki' libra cebada nulok'. Pro maxtataban camíc tre ja tijco'm ja nuya' aceite invino, ne'e.

7 Ja c'a Carnelo xlasaj chic jun ja sello.Ja c'a tok lastaj rmal c'o chi na jun chiqueja re quiji' tzijoni xinc'waxaj: —Catajo',tatz'ata' mpe' le', ne'e. 8 Chaka jalal tokxintz'at jun quiej k'en rij in c'o jun tz'ubultrij, Camíc rubi'. In c'o chic jun chic trantrij, Quilugar Camnaki' rubi'. Eje'e' yatajchique chi nequicamsaj ja winak ja rec'ochwach'ulew. Ja c'a nequicamsbej, espada,wa'al, itzel tak yobil in ja ritzel tak chicopja rec'o chwach'ulew. Eje'e' yataj chiquechi c'o quek'a' tre ja cuarta parte rxin jarwach'ulew ja nqueban wi' ja camíc.

9 Ja c'a Carnelo xlasaj chic jun ja sello. Jac'a tok lastaj rmal anin xenutz'at ja canmaja recamsan rmal ja rtzobal Dios in rmalja testimonio ja quiya'on. Chuxe' ja raltarc'o wi' ja canma. 10 Eje'e' congana querakquechi' in quewa' quibij tre ja Dios ri': —Kajaw, atat ni ch'ajch'oj wi' ja rawanma,ni naban wi' cumplir ja nabij. ¿Nak k'ijnak'et tzij chiquij ja rec'o chwach'ulew jaxecamsan kaxin? ¿Nak k'ij naya' rjil rc'axelchique? xeche' tre. 11 C'ac'ari' c'o jujuntziak sak jach chique in quewa' bix chiqueri': —Quixxula'n chi na jun ti tiempo comoc'a ec'o na más ja rewach tak ajsamajela'ja rewach'alal necamsax na ja cani' banonixix chewe. Ja c'a tok xquecamsaxi canoje-lal c'a tokori' xtibantaji ja cani' nebij.

12 Ja c'a Carnelo xlasaj chic jun ja sello. Jac'a tok lastaj rmal chaka jalal tok xintz'atc'o jun nimlaj cubarkan xuban, ja c'a k'ijxoc k'eku'm cani' jun tziak xucoj banbalbis, ja c'a ic' xoqui cani' quic' pro ni chi jun.13 Ja c'a ch'umil xetzakto chicaj cani' nubanjun che' higuera ja tok maja'n tik'enarrwach in tok npi jun nimlaj ik' ntilto'irwach rmal. 14 Ja c'a caj sachi, ba la xoc wi'

cani' nuban jun wuj nboti. Nojel ja jayu'je'e k'ax chic cha jun lugar chic in queri'xuban ja lugar je'e chakaja' ja c'o pa mar.15 Ja c'a winak eje'e' quiwawaj qui' pa takjul in chicojol nimak tak abaj pa tak k'ayis.Queri' queban canojelal cani' chique ja reyja rec'o chwach'ulew in cani' chique janimak tak winak in cani' chique ja jefe xinejército in cani' chique biyoma' in cani'chique ja congana quichok'ak'. Queri' que-ban canojel, wi xa e esclavo owi e libre. 16 Inquewa' quibij ri': —Camic, ta titzakpi chakijja jayu', ta titzakpi chakij ja nimak tak abaj,korwawaj chwach ja tz'ubul chipan ja tronoutzc'a chi matikatz'at rwach in korwawajchwach ryewal ja Carnelo. 17Como ja camicxurwila' ja nimlaj k'ij rxin ja ryewal in nimajunnak ta xticowin ta xtipe'e ta chwach,xeche'e.

71 Ja c'a tok tz'attaj mwal awa' wari'

c'ac'ari' xintz'at chic ec'o quiji' ángel, junchique tri' pa'l wi' ja bar nelto wi' k'ij, injun chic ja bar nkaj wi', in jun chic tri'pa'l wi' pa norte in jun chic pa sur. Inc'o quiji' nimak tak ik' rxin ja rwach'ulewquichapon utzc'a chi matijaktajto ja ik' trijja rwach'ulew in trij mar in nixtac'a trij tajun che'. 2 In c'o chic jun ja ángel xintz'at,xelto ja bar nelto wi' k'ij, arja' rc'an junsello rxin ja c'aslic Dios. In xurak ruchi'chiquij ja re quiji' ángel ja rechapyon jaquiji' ik' ja yatajnak poder pa quek'a' chinqueban camíc chwach ja rwach'ulew in pamar chakaja' 3 in quewa' xbij chique ri': —Maxta teban camíc chwach ja rwach'ulewnixtac'a pa mar in nixtac'a tre ta jun che'.C'a tokori' neban ja tok xticojtaji sellokumal ja nkacojbej quetal ja rajsamajela'rxin ja Dios chi quipalaj, ne' chique. 4 Inxenc'waxaj e jaru' ja coj sello chique, eciento cuarenticuatro mil, eje'e' ri' epenakchiquicojol ja cablajuj tribu* xin Israel. 5 Jachiquicojol ja jun tribu Judá ec'o cablajujmil ja coj sello chique, ja chiquicojol ja juntribu Rubén ec'o cablajuj mil, ja chiquico-jol ja jun tribu Gad ec'o cablajuj mil, 6 jachiquicojol ja jun tribu Aser ec'o cablajujmil, ja chiquicojol ja jun tribu Neftalí ec'o

* 7:4 Ja jujun tribu aj Israel tibij tzij eje'e' ri' winak ja resepon can cumal ja jujun rc'ajol ja Jacob.

APOCALIPSIS 7:7 390 APOCALIPSIS 8:10cablajujmil, ja chiquicojol ja jun tribuMan-asés ec'o cablajuj mil, 7 ja chiquicojol ja juntribu Simeón ec'o cablajuj mil, ja chiquico-jol ja jun tribu Leví ec'o cablajuj mil, jachiquicojol ja jun tribu Isacar ec'o cablajujmil, 8 ja chiquicojol ja jun tribu Zabulónec'o cablajuj mil, ja chiquicojol ja jun tribuJosé ec'o cablajuj mil, in ja chiquicojol jajun tribu Benjamín ec'o cablajuj mil.

* * * * * * * * * *9 Ja c'a tok tz'attaj mwal awa' wari' ec'o

jule' winak xenutz'at pro congana e q'uiy,ni majun winak cowin ta xeralaj ta, nojelnación epenak wi', nojel tribu epenak wi',nojel tinamit epenak wi' in nojel tzobalnetzijon wi'. Eje'e' epa'loc chwach ja tronoin chwach ja Carnelo, quicojon jule' tziaksak in cuc'an rxak tak palma pa quek'a'.10Eje'e' congananquerak quechi' in quewa'nquibij ri': —Ja kaDios ja tz'ubul chipanja trono in ja Carnelo cuq'uin npi wi' jatotajem xin Dios, neche'e. 11 Ja c'a ángelcanojelal eje'e' epa'li, quisutin qui' trij jalugar ja bar c'o wi' ja trono ja bar ec'owi' ja ranciano in bar ec'o wi' ja re quiji'.Xexuque' chwach ja trono in quemaj rya'icruk'ij ja Dios 12 in quewa' quibij ri': —Amén.Ja kaDios ni ta xtibix wi' utzlaj tak tzij tre,ni ta xtiya' wi' ruk'ij, ni ta xtinatax wi'chi janila nim ruk'ij in janila nim ja rna'oj,ni ta xtimaltioxix wi' tre, ni ta xtiban wi'respetar, ni ta xtinatax wi' ja nimlaj poderja c'o pa ruk'a' in janila nim ja rchok'ak'.Ni ta quirwari' xtiban tre camic, chwak inchijutij. Amén. Queri' ja quibij.

13 Ja c'a ranciano c'o jun chique quewa'xbij chwe ri':

—Ja winak le' ja quicojon ja tziak sak¿nak quibanic in bar epenak wi'? ne' chwe.

14 —Señor, jari' atat atotakyon, xinche'tre. In xbij chic chwe:

—Eje'e' la' ja rek'axnakto chipan janimlaj rpokonal. Ja quitziak sak comoquich'ajon chipan ja rquiq'uel ja Carnelo.15Rmalc'ari' ja tok ec'oloc chwach ja tronorxin ja Dios in chi pa k'ij chi chak'a' ne-samaj pa rcuenta chipan ja rtemplo. Jatz'ubul chipan ja trono nij arja' ja nq'ueje'cuq'uin chi quichajixic. 16 Mchita wa'almchita chakichi' xtiquetij, mchita rwak'ijxtiquetij chi ta pokon pa ruk'a' nixtac'ac'atan chi ta xtiquena'. 17Queri' xtiqueban

como ja Carnelo ja c'o mero pa nic'aj ja barc'o wi' ja trono arja' xtiyuk'un quixin. Arja'xqueruc'aj ja bar c'owi' tz'uquel tak ya' projari' ya' rc'amonto ja utzlaj c'aslemal. Ja c'aDios arja' xtisu'uwi ja riya'l quewach proni nojelal in ni mchita wi' ok'ej xtiqueban.Queri' xbij chwe ja ranciano.

81 Ja c'a Carnelo arja' xlasaj ja q'uisbal

sello. Ja c'a tok lastaj rmal ni majun nakchi ta nc'axaxi ja chila' chicaj, nc'aj horaxuban chi queri'. 2 Ja c'a ranin xenutz'at jawuku' ángel ja repa'l chwach ja Dios in c'ojujun trompeta jach chique chiquijujunal.3 In pi chic jun ja ángel, arja' pe'e'oc chwachja raltar, rc'an jun rc'olbal incienso oroocnak. In q'uiy ja rincienso jach tre jari'nuya' parwi' ja raltar ja oro ocnak ja c'ochwach ja Dios, ja c'a rincienso nrachbilajja roración ja nqueban canojel ja rtinamitDios. 4 Ja c'a rsibel ja rincienso xelto paruk'a' ja ángel rachbil ja roración quixinja rtinamit Dios in jote'e, c'a chwach jaDios xekaj wi'. 5 Ja c'a ángel arja' xuc'amja rc'olbal incienso in xuc'am ja rchak'ak'ja c'o parwi' altar, xnojsaj chipan in xutixchwach ja rwach'ulew. Ja c'a tok tixtajrmal c'o jule' quiakolijay xuban, fuerterukul in c'o k'ak' nuq'uiak ri' in xuban juncubarkan.

* * * * * * * * * *6 Ja c'a wuku' ángel ja c'o jujun trompeta

cuc'an eje'e' quichomarsaj qui' chi nquixu-laj.

7 Ja nabey ángel xulaj ja rtrompeta. Jac'a tok xultaj rmal c'o jule' sakboch rach-bil k'ak' ryujun ri' ruq'uin jule' quic' jari'tixi chwach ja rwach'ulew, ja che' ja c'ochwach'ulew c'ati ja tercera parte rmal, jac'a rax tak k'ayis jari' c'ati nojelal.

8 Jun chic ángel xulaj ja rtrompeta. Jac'a tok xultaj rmal c'oli cani' jun nimlajjayu' rmajon c'atem q'uiakel pa mar, ja c'amar xoc quic' ja tercera parte rmal. 9 Inja chicop ja rec'o pa mar xecami ja terceraparte in ja jule' lancha ja c'o parwi' maryojtaji ja tercera parte chakaja'.

10 Jun chic ángel xulaj ja rtrompeta. Jac'a tok xultaj rmal c'o jun nimlaj ch'umiltzakto chicaj, rmajon c'atem cani' nubanjun k'ak', kaj chipan ja tercera parte rxin

APOCALIPSIS 8:11 391 APOCALIPSIS 9:19

ja binel tak ya' in chipan ja tercera parterxin ja tz'uquel tak ya' chakaja'. 11 Ja rubi'ja ch'umil, Ajenjo ne'xi, in ja ya' xoc c'ay jatercera parte rmal. E q'uiy ja winak xecamrmal ja ya' rumac ja xoc c'ay.

12 Jun chic ángel xulaj ja rtrompeta. Jac'a tok xultaj rmal c'oli xuban ja k'ij rmalcomo yojtaji ja tercera parte rmal. In queri'tre ic' in chique ch'umil chakaja' yojtaji jatercera parte rmal. Ja k'ij, ic' in ch'umilyojtaji ja quech'a' in ma xch'a'an chi ta jatercera parte rmal. Ja pa k'ij in ja chak'a'ma xch'a'an chi ta ja tercera parte rxinja k'ij nixtac'a ja tercera parte quixin jach'umil in ic'.

13 Ja c'a ranin xintz'at, c'o jun án-gel mero pa nc'aj caj nrupup wi' in nu-rak ruchi' xinc'waxaj, quewa' nbij ri': —Congana lawulo' chique ja winak ja rec'ochwach'ulew rumac ja jule' chic trompetajamaja'n tixulaxi cumal ja roxi' ángel comooxi' rwach ja rpokonal ja xtiban chique ja nilawulo', ne'e.

91 Jun chic ángel xulaj ja rtrompeta. Ja

c'a tok xultaj rmal xintz'at, c'o jun ch'umiltzakto chicaj, kaji c'a chwach'ulew. Jach'umil arja' jach jun lawe tre ja njakbejruchi' ja nimlaj jul ja c'a c'a nat nekaj wi'xe' ulew chipan ja nimlaj k'ekumal. 2Xujakruchi' ja jul in xelto jule' sib chipan cani'sib ja nel chipan jun nimlaj horno. Ja k'ijmatitz'at chic rmal in ni majun chic ja c'ochicaj xtatz'at chi ta rmal. 3 Ja c'a sibec'o jule' sac' xe'elto chipan in xeq'ueje'chwach'ulew. Ja sac' c'o jun poder yatajchique ja cani' yatajnak chique ja sina'yja re xin rwach'ulew. 4 In bix chique chimatiqueban camíc tre ja rax tak k'ayis rxinja rwach'ulew nixtac'a tre ta ja tak tijco'min nixtac'a tre ta jun che', xa ruyon chiquewinak nqueban wi' pokon pro xa queyon jama cojon ta ja sello rxin Dios chi quipalaj.5 Ya' lugar chique chi jo'o' ic' nquebanpokon chique ja winak pro ma xyataj tachique chi nequicamsaj ta. Ja rbanic jarpokonal ja nqueban chique ja winak cani'ruquiy jun sina'y ja tok natruti'. 6 Chipanari' tiempo ja winak xtiquicanoj nak nque-ban chi necami pro maquecami, congananquiyarij ja necami pro ni maquecam wi'.

7 Ja sac' ja neca'yi e cani' jule' quiej jarewekon chic chi nebe pa ch'a'oj. Ja quico-jon pa quewi' cani' corona ntz'ati ja oroocnak. Ja quipalaj cani' quipalaj winak. 8 Jarsamal quewi' cani' rsamal quewi' ixoki'in ja quey cani' rey jun cój. 9 Ja quicojonchwaquec'u'x cani' to'bal rwaruc'u'x junsoldado ja ch'ich' ocnak. Ja rukul ja quexic'nc'axaxi cani' rukul jule' careta pro q'uiyja careta ja chararan cumal jule' quiej tokc'amc'ol canim nebe pa ch'a'oj. 10 Chakaja'c'o quejey cani' quejey sina'y in c'oli jaquiti'obal chutza'm ja quejey in jari' nque-coj ja nquibanbej pokon chique ja winaktre ja jo'o' ic'. 11 In c'o jun ángel ocnakrey pa quewi', jari' ja ritzel ángel ja c'ac'a nat c'o wi' xe' ulew chipan ja nimlajk'ekumal. Ja rubi' nbix tre ja ángel chipanja tzobal hebreo, Abadón ne'xi, ja c'a pagriego, Apolión ne'xi.

12 Camic k'axi ja nabey rpokonal ja nilawulo', tatz'ata' mpe' le' c'o chi na ca'i' japenak.

13 Jun chic ángel xulaj ja rtrompeta. Jac'a tok xultaj rmal c'o jun kulaj xinc'waxajxelto chicojol ja quiji' uc'a' ja cojon tre jaraltar ja oro ocnak ja c'o chwach Dios. 14 Jakulaj quewa' xbij tre ja ángel ja xulani jatrompeta ri': —Ja re quiji' ángel ja reximtalchuchi' ja nimlaj binelya' rbina'an Eufratesque'aquira', ne' tre. 15 In queri' xubanxeruquir ja quiji' ángel. Ja Dios arja' nirchominto wi' nak hora, nak k'ij, nak ic' innak juna' ja nequir wi' ja quiji' ángel chinebe nequicamsaj jun tercera parte chiqueja winak. 16 Ec'o c'a jun nimlaj ejércitoetz'ubul chiquij tak quiej pro congana eq'uiy ja soldado, xenc'waxaj e jaru', e ca'i'ciento mil chi jun mil. 17 Ja quiej xec'utchinwach in ja retz'ubul chiquij c'oli quico-jon ja nquitobej rwaquec'u'x. Ja to'balrwaquec'u'x ja rcoloril oxi' rwach, junquiak cani' rcoloril k'ak' in jun chic azulcani' rcoloril ja rabaj zafiro in jun chic k'encani' rcoloril azufre. Ja quewi' ja quiej cani'quewi' cój in oxi' rwach ja nelto pa quechi',k'ak', sib in azufre. 18 Ja c'awa' oxi' rwachja rpokonal ja xecamsbexi ja tercera partechique ja winak, k'ak', sib in azufre ja neltopa quechi' ja quiej. 19 Como ja quiej ca'i'c'o wi' ja poder ja c'o chique, pa quechi' inquejey. Ja quejey queri' rbanic cani' rbanic

APOCALIPSIS 9:20 392 APOCALIPSIS 11:5jun cumatz tok natruti'. Ja ca'i' ri' ja c'ochique ja c'ari' nquibanbej pokon chique jawinak.

20 Ja c'a jule' chic winak ja ma xecamsaxta rmal awa' ja roxi' rwach rpokonal ri'eje'e' nixtac'a queq'uex ta jutz'it quina'ojqueya' can ta ja banoj cachbal tak winakowi rachbal tak nakun. In nixtac'a queya'can ta ja ya'oj quek'ij ja demonio in nix-tac'a queya' can ta ja ya'oj quek'ij cachbaltak winak in rachbal tak nakun ja oroocnak owi plata owi bronce owi abaj owiche' pro como xa e cachbal xa chewi' tokmaqueca'yi nixtac'a nquic'axaj ta ja nbixchique in nixtac'a nebin ta jutz'it. 21 Inchakaja' ja winak ma xqueya' can ta jabanoj camíc in ma xqueya' can ta ja banojtak samaj quixin aj'itza' in ma xqueya' canta ja banoj il mac ja rachi'i' cuq'uin ixoki'in nixtac'a banoj alak' ta queya' can tachakaja'.

101 C'o chi na c'a jun ángel xintz'at con-

gana rchok'ak', arja' ntajini nkajto chila'chicaj, c'opi chipan jule' sutz' in c'o junxconk'a' parwi'. Ja nca'yi ja rpalaj cani'nca'y k'ij in ja rkan cani' k'ak' ocnak. 2 Inc'o jun ti libro jakali rc'an pa ruk'a'. Ja c'arkan ja riquik'a' jari' xuya' parwi' mar, jac'a rxcon jari' xuya' parwi' ja rwach'ulew.3 Xurak ruchi' pro congana fuerte ja rukulcani' rukul jun cój tok nurak ruchi'. Ja c'atok xurak ruchi' ja ángel c'ac'ari' tzijonija wuku' quiakolijay. 4 Ja c'a tok tzuri tzijrmal ja wuku' quiakolijay anin laj xintz'ibajja xbij pro c'o jun kulaj xinc'waxaj penakchila' chicaj quewa' xbij chwe ri': —Tac'olo'pan awi' pan awanma ja xbij ja wuku'quiakolijay, ma tak'alasaj ta in ma tatz'ibajta, ne' chwe.

5 Ja c'a ángel ja xintz'at ja rya'on jun rkanparwi'mar in jun rya'onparwi' rwach'ulewarja' xuyic nojoj ruk'a' chicaj 6 in xubanjun juramento pa rubi' ja Dios. Jari' Diosja ni mta wi' camíc trij, arja' winakarsyonja caj in nojel ja rc'an in arja' winakarsyonja rwach'ulew in nojel ja rc'an in arja'winakarsyon ja mar in nojel ja c'o chipanchakaja'. Quewa' ja juramento ja xubanja ángel ri': —Ja Dios arja' matuya' chictiempo tre ja nimlaj juicio 7 pro nutaktochanim. Ja c'a tok xterila' ja k'ij tok

nc'axaxi rukul ja trompeta ja xtixulaxrmal ja q'uisbal ángel tokoc'ari' xtik'alajininojelal ja rchominto ja Dios ja rawatalinabey, xtibantaj cumplir nojelal ja cani'xbij can chique ja profeta ja rajsamajela'rxin. Queri' xbij ja ángel.

8 Ja c'a kulaj ja xinc'waxaj ja penakchila' chicaj arja' tzijon chic jutij wq'uinin quewa' xbij chic chwe ri': —Camic jat,jac'ama' ja libro ja c'o pa ruk'a' ja ángelja c'o jun rkan rya'on parwi' mar in junrya'on parwi' ja rwach'ulew, ne' chwe. 9 Inqueri' xinban, xinbe ruq'uin ja ángel, xinbijtre chi nuya' chwe ja libro in quewa' xbijchwe ri': —Tac'ama' ja libro in tatija'. Jac'a tok xtitijtaj amwal congana c'ay xtuna'apan rmal pro ja pan achi' jari' conganaqui' nuna' cani' raxcab natij, ne' chwe.10 C'ac'ari' xinc'am ja ti libro tre in xintij.Ja c'a tok tijtaj mwal ja pa nuchi' conganaqui' xuna' cani' raxcab xintij pro ja nupanjari' congana c'ay xuna'. 11 In xbij chwe chi:—Atat, rjawaxic chi namaj chic jutij rbixicja maja'n tibantaji. Cani' chique ja tinamitje'e q'uiy quewach ja naya' na rbixic chiqueja xtiqueban na in cani' chique nación je'ein cani' chique ja netzijon pa tak tzobal je'ein cani' chique rey, ne' chwe.

111 C'ac'ari' c'o jun aj jach chwe cani'

jun che' etbal in quewa' bix chwe ri': —Catyictaji in tawetaj ja templo xin Dios,tawetaj ja raltar in que'awetaj chakaja' jarec'o chipan ja templo ja quimajon rya'icruk'ij ja Dios. 2 Pro ja rwajay ja c'o chwachja templo jari' ma tawetaj ta como jari'jachon pa quek'a' ja ma e aj Israel ta inja reje'e' cuarentidós ic' neq'ueje' chwachja santilaj tinamit xin Dios in nquepak'chi cakan. 3 Ja c'a ranin ec'o ca'i' testigowxin nya' na chique chi nqueya' rbixic jantzobal, jun mil doscientos sesenta k'ij janqueya' rbixic in eje'e' quicojon jule' tziakbanbal bis. Queri' ja bix chwe.

4 Ja ca'i' testigo eje'e' e junan ruq'uinja ca'i' che' olivo ja pa'l chwach ja Rajawja rwach'ulew in e junan ruq'uin ja ca'i'candelero ja pa'l chwach chakaja'. 5 Jaca'i' testigo xa nak ta ncajo' nebano pokonchique eje'e' c'o k'ak' nelto pa quechi' jari'nequic'atsbej ja netzelan quixin. Xa nak

APOCALIPSIS 11:6 393 APOCALIPSIS 12:4ta ncajo' nebano pokon chique queri' nbanna chique k'ak' necamsbexi. 6 Eje'e' c'oquek'a' tre ja caj chi nquitz'apij utzc'a chimta jab nkaji. Jaru' pa tiempo nqueya'rbixic ja rtzobal Dios ni c'o wi' quek'a' trechi nqueban queri'. In chakaja' c'o quek'a'tre ja ya' je'e chi nqueyoj, noc quic', in c'oquek'a' tre ja rwach'ulew chi nojel rwachyobilal nquecoj chwach. Queri' nqueban,xa ba jaru' ta mul ncajo' nqueban necowininqueban. 7 Ja ca'i' testigo tok xtitz'akatija tiempo rxin ja testigo'il ja nqueya' jac'a ritzel chicop nelto in nch'ojin cuq'uin.Ja ritzel chicop jari' ja nelto chipan ja lu-gar ja c'a c'a nat c'o wi' xe' ulew chipanja k'ekumal, arja' xticowin chiquij xquer-camsaj. 8 Ja c'a quicuerpo npune' pa beychipan ja nimlaj tinamit ja bar camsax wi'ja kajaw Jesucristo chwa cruz. Jari' tina-mit nc'ambex tzij ruq'uin ja ca'i' tinamitSodoma in Egipto. 9Oxi' k'ij in nic'aj ec'oliwinak chaka nquetz'at ja cuerpo. Eje'e'ri' winak epenak pa tak tinamit je'e in patak tribu je'e, netzijon pa tak tzobal je'e inepenak pa tak nación je'e. Chaka nquetz'atja cuerpo, matiqueya' lugar tre chi xtimukta. 10 Ja rec'o chwach'ulew eje'e' congananequicoti rmal ja xecamsaxi ja ca'i' testigo,nqueban nmak'ij rmal in nqueya' regalochibil tak qui'. Queri' xtiqueban comoja ca'i' profeta congana pokon quibanonchique ja rec'o chwach'ulew. 11 Ja c'atok tz'akat oxi' k'ij in nic'aj xoqui ja rE-spíritu Santo chique ja ca'i' testigo, junEspíritu ja nyowi c'aslemal ja takonto rmalja Dios. C'ac'ari' yataj chique chi xepe'iin ja xetz'ato quixin congana quixbej qui'cumal. 12 C'o c'a jun nimlaj kulaj quic'axajpenak chila' chicaj, quewa' xbij chique jaca'i' testigo ri': —Quixjote'to wawe', ne'chique. In xejote' chila' chicaj, xec'amarelrmal jule' sutz' pro ni chiquewach ja net-zelan quixin tok queban queri'. 13 Ni jari'hora c'o jun nimlaj cubarkan xuban in jundécima parte tre ja tinamit be chi tok'ulewrmal. In e wuku' mil ja xecam rmal jacubarkan. Ja c'a jule' chic congana quixbejqui' in quemaj rya'ic ruk'ij ja Dios ja c'ochila' chicaj.

14 Camic k'axi ja rucab rpokonal ja nilawulo', tatz'ata' mpe' le' c'o chi na junpenak.

* * * * * * * * * *15 Jun chic ángel xulaj ja rtrompeta. Ja

c'a tok xultaj rmal c'o jule' nimak tak kulajc'axaxi chila' chicaj, quewa' nbij ri': —Ja gobierno je'e ja c'o chwach'ulew, camicocnak pa ruk'a' ja kajaw Dios in pa ruk'a'ja Cristo ja rcha'on. Camic arja' nbanomandar como Rey in ni nuban wi' mandarcamic, chwak in chijutij, ne'e. 16 Ja c'aveinticuatro anciano ja retz'ubuloc chwachja Dios chipan ja quitrono eje'e' xexuque'ein quemaj rya'ic ruk'ij ja Dios 17 in quewa'quibij tre ri': —Kajaw Dios, atat ni majunpoder ja maquita c'o pan ak'a', atat nij atc'o wi' camic, nij atc'o wi' ojer in nij atc'owi' chwak, cabij in chijutij. Camic nkamal-tioxij chawe chi xacoj ja nimlaj poder ja c'opan ak'a' in atat chic ja natbano mandarcomo Rey. 18 Ja nación je'e congana yictajquiyewal chawij pro ja camic xurwila' jak'ij chi atat yictaj awayewal chiquij. Camicxurwila' ja k'ij chi nk'et tzij chiquij ja cam-naki' in xurwila' ja k'ij ja nyataj wi' jartojbalil chique ja rajsamajela' awxin cani'chique ja profeta in cani' chique ja jule'chic tinamit awxin, cani' chique canoje-lal ja nqueban respetar ja rabi' chi nimakquek'ij chi ma nimak ta quek'ij. Camic xur-wila' ja k'ij chi ja neyojo rxin ja rwach'ulewneyojtaj eje'e' chakaja'. Queri' ja quibij tre.

19 C'ac'ari' jake'e' ja templo xin Dioschila' chicaj in c'oli ja caxa tz'attaj chipan jaxin chominem. In congana k'ak' nuq'uiakri', c'o je'e kulaj nc'axaxi fuerte rukul, c'ojule' quiakolijay xuban, xuban cubarkan innimak tak sakboch kajto.

121 C'o c'a ja winakari chila' chicaj ja con-

gana c'asc'o'i xintz'at, c'o jun ixok conganaruch'a' cani' k'ij rwekben ri', ja c'a ic' ocnakrpalibal in c'o jun corona rcojon pa rwi'rc'an cablajuj ch'umil. 2 In ja rixok arja'yawa' chic, congana nurak ruchi' comoarja' majtajnak rmal ja rti'obal jun ti ralja xajalal maja'n tiq'ueje'e. 3 In c'o chi najun retal ja winakari chila' chicaj, chakajalal tok winakar jun nimlaj chicop, junitzel chicop bina'an tre dragón, quiak rij,wuku' rwi' in lajuj ruc'a'. Ja jujun rwi'jujun corona rcojon tre. 4 Ja ch'umil ja rec'ochicaj ja tercera parte chique xekajsaxto

APOCALIPSIS 12:5 394 APOCALIPSIS 13:6rmal ja dragón, rujey xucoj chi quikajsaxic,xerkajsajto chwach'ulew. Ja c'a dragónarja' xpaba' ri' chwach ja rixok ja xajalalmaja'n tiq'ueje' jun ti ral, queri' xubanutzc'a tok xtiq'ueje'e ja tac'al chanim nutij.5 Ja c'a rixok q'ueje'e ti ral tala'. Ja ral jarixok arja' c'o jun nimlaj poder q'ueje' paruk'a' ja nucoj chiquij canojelal ja winak xanak ta nación ec'o wi' chi cow nerchapbejin nerbanbej mandar. Chaka jalal tok yatajtre ja ral chi jote' chila' chicaj ja bar tz'ubulwi' ja Dios chipan ja rtrono. 6 Ja c'a rixokarja' xanmaji, be chipan ja lugar ja bar kastalan wi' in chipan ari' lugar c'o jun rlugarja rixok chomin rmal ja Dios in tri' nban wi'cuenta tre jun mil doscientos sesenta k'ij.

7 C'o c'a jun nimlaj ch'a'oj ja bantajichila' chicaj. Ja Miguel e rachbil ja rach takángel nech'ojin ruq'uin ja dragón. Ja c'adragón e rachbil ja ritzel tak ángel ja rec'oruq'uin eje'e' xech'ojini 8 pro xech'aqui inma xyataj chi ta lugar chique chi xeq'ueje'chi ta chila' chicaj. 9 Ja c'a nimlaj dragónarja' ch'akixto. Jari' dragón arja' ja rojercumatz ja nbix tre chi Diablo in c'o junchic rubi' nbix tre, Satanás ne'xi, arja' janbano engañar quixin canojel ja winak jarec'o chwach'ulew. Ch'akixto chwach jarwach'ulew e rachbil ja ritzel tak ángelrxin.

10 In c'o jun kulaj xinc'waxaj chila' chi-caj fuerte rukul, quewa' nbij ri': —Camicxurwila' ja k'ij chi ja totajem xin Dios ny-ataj chique winak in ntz'attaji ja nimlajpoder ja c'o pa ruk'a', xurwila' ja k'ij chinoqui ja gobierno rxin in nujach nojel paruk'a' ja Cristo ja rcha'on. Queri' ja bantajicomo ch'akixto ja Diablo ja nbini ja quilja kach'alal tre ja Dios como arja' chi pak'ij chi chak'a' ni rmajonto wi' quitzujuxicchwach ja Dios. 11 Pro ja reje'e' quech'ec jaDiablo, ja quich'ecbej rxin jari' ja rquiq'uelja Carnelo in chakaja' ja testigo'il queya' treja Jesucristo in ma xquipokonaj ta queya'qui' pa camíc rmal. 12Camic congana qui'ilja chila' chicaj, quixquicot c'a ja rixc'ochila'. Pro congana lawulo' chewe ja rixc'ochwach'ulew in ja rixc'o parwi' mar comoja camic kajnakto ja Diablo checojol in con-gana yictajnak ja ryewal como arja' rotakchi xa ma jaru' tiempo ta nyataj tre chinq'ueje' chwach'ulew. Queri' xbij ja kulaj.

13 Ja c'a dragón tok xutz'at chi ch'akixtochwach ja rwach'ulew arja' xumaj rsaluxicja rixok ja q'ueje' ti ral tala' chi nubanpokon tre. 14 Ja c'a rixok yataj tre ja ca'i'ruxic' jun nimlaj águila utzc'a chi nrupupi,nanmaj chwach ja cumatz, nbe chipan jalugar ja bar kas talan wi' chi nekaj chipanja rlugar ja bar nban wi' cuenta in tri'nban wi' cuenta oxi' juna' in nic'aj. 15 Jac'a cumatz xlasajto jule' ya' pa ruchi' cani'binelya', queri' xuban utzc'a ja ya' nbe,nuc'amel ja rixok. 16 Pro ja rwach'ulewxuto' ja rixok, ja xuban, jaktaj jun jul, jac'a binelya' kaj chipan, ja xelto pa ruchi'ja dragón. 17-18 Ja c'a dragón congana piryewal trij ja rixok, be chi nerbana' ch'a'ojcuq'uin ja jule' chic ral ja rixok, eje'e' ri' janquinimaj ja mandamiento rxin ja Dios innqueya' testigo'il tre ja Jesucristo.

131 Anin xinpe'e chi' mar pa snayi', c'o

chi na jun itzel chicop xintz'at, ntajininelto pa mar, wuku' rwi' in lajuj ruc'a'. Jajujun ruc'a' jujun corona rc'an. Ja jujunrwi' jujun bi'aj rc'an, ja c'a bi'aj xa ofensarc'amonto tre ja Dios. 2 Ja ritzel chicopxintz'at cani' rbanic jun balam pro ja rkancani' rkan oso in ja rwarey cani' rwarey cój.Ja c'a dragón, ja poder ja c'o pa ruk'a' inja rtrono jari' xujach tre ja ritzel chicopin congana nim ja k'etbaltzij xujach trechakaja'. 3 Ja c'a ritzel chicop, ja wuku'rwi' c'o jun tre ja rwi' soctajnak, ja xintz'atanin rc'amonto camíc tre. Pro jari' soc-tajic tzuri. Ja c'a winak congana c'asc'o'iquetz'at pro ni canojelal in xetre'el trij.4Xexuque' chwach ja dragón rumac ja nim-laj poder ja rjachon tre ja ritzel chicop. Inxexuque' chwach ja ritzel chicop chakaja'in quewa' nquibij tre ri': —Ja chicop mtabar ta tri' xtikajunsaj chi ta wi' in majunnak ta ncowin ta trij, xeche' tre.

5 Ja c'a ritzel chicop ya' lugar tre chinbij jule' nimak tak tzij ja nyabej ruk'ijruyon in ja tzij nbij congana itzel nc'axaxiin ya' lugar tre chi cuarentidós ic' nocpa ruk'a' ja k'etbaltzij. 6 Ja tzij ja nbijxa ofensa rc'amonto tre ja Dios, xa ruyonncanoj kaj rubi' pro ja rubi' ja ncanoj xaruyon Dios yatal tre chi queri' nbix tre,xa ofensa rc'amonto tre ja rochoch Dios,

APOCALIPSIS 13:7 395 APOCALIPSIS 14:5xa ofensa rc'amonto chique ja rec'o chila'chicaj. 7 In ya' lugar tre chakaja' chi ch'ojincuq'uin ja tinamit xin Dios, ya' lugar trechi arja' cowin chiquij xercamsaj. In yatajtre chakaja' chi ne'oc pa ruk'a' canojelal jawinak xa nak ta tribu ec'o wi', xa nak tatinamit ec'o wi', xa nak ta tzobal netzijonwi' in xa nak ta nación ec'o wi'. 8 In cano-jel ja rec'o chwach'ulew xexuque' chwach,queri' queban canojel ja mta quebi' tz'ibtalchipan ja libro ja bar tz'ibtal wi' quebi' jayatajnak chique ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij. Jari' libro rxin ja Carnelo jaxoc jun sacrificio, ja camsaxi, in tok maja'ntitz'ucarsaxi ja rwach'ulew ni chomintochi wi' tri' chi queri' nban tre. 9 Ja c'oquixquin tiquic'axaj c'a ja nbij awa' juntzij ri'. 10 Ja nechapo quixin ja winak chinequecoj preso pa quek'a' jari' nechap chiceje'e' chakaja', ne'oc na preso. Ja re cojoltak espada chi quicamsaxic ja winak jari'necamsax chic eje'e' chakaja' tza'n tak es-pada. Wawe' c'a nkatz'at wi' chi ja tinamitxin Dios rjawaxic chi nquecoch' quewachchipan ja rpokonal, rjawaxic chi ni nyuke'wi' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo.

11 C'ac'ari' c'o chi na jun itzel chicopxintz'at, ntajini nelto pan ulew. Ja c'achicop c'o ca'i' ruc'a' cani' ruc'a' juncarnelo in ja ntzijoni cani' ntzijon jundragón. 12 Jawa' chicop ri' congana nimja k'etbaltzij jach pa ruk'a' rmal ja junchic itzel chicop in ni chwach tok nucojja rautoridad. Nojel ja k'etbaltzij ja c'opa ruk'a' ja jun chic itzel chicop ya' lugartrewa' ja jun chicop ri' chi nucoj. Arja'puersa nuban chique canojel ja winak jarec'o chwach'ulew chi nexuque' chwachja jun chic itzel chicop ja c'o jun soctajicxkajbej ja rc'amonto camíc tre pro tzuri,ma xcam ta. 13 In chakaja' nuban nimak takmilagro, c'o nari' nuban, nkajto k'ak' rmalchicaj pro ni chiquewach winak tok nubanqueri'. 14 In xa neruban engañar ja winakja rec'o chwach'ulew. Ja c'a nerbanbej en-gañar jari' jamilagro nuban je'e ja yatajnaktre chi nuban pro ni chwach ja jun chic itzelchicop tok nuban. In neruban mandar jawinak ja rec'o chwach'ulew chi nquebanrachbal ja jun chic itzel chicop ja soctajnaktza'n espada nabey pro c'ase'e. 15 In yatajtre chi cowini xuya' rxulanbal ja rachbal ja

jun chic itzel chicop in cowini ja rachbaltzijoni chi nuya' orden chi necamsaxi jawinak jamaquexuque' chwach ja rachbal jajun chic itzel chicop. 16 In chakaja' nerubanmandar canojel ja winak chi ncoj quetal chiquek'a' ja quiquik'a' owi chi quipalaj, proni canojelal ja winak nban queri' chique wie nimak tak winak owi mani, wi e biyoma'owi xa e tak meba'i', wi e libre owi xaec'ayin pa quek'a' winak. 17Queri' ja nban-taji, ja winak wi mta quetal cojon chiquermal ja chicop jari'matiya' lugar chique chinqueban lok'oninem nixtac'a nya' ta lugarchique chakaja' chi nqueban c'ayinem. Jaretal ja ncoj chique ja winak jari' ja rubi' jachicop owi ja número rxin ja rubi'. 18 Jawa'wari' rjawaxic chi nawasaj ana'oj trij. Ja c'orna'oj tilasaj c'a rna'oj trij ja número rxin jachicop como ja rnumero'il jari' número xinwinak in quewa' ja número ri', waki' cientosesentiséis.

141 In c'a c'o na más ja xintz'at, chaka jalal

tok xintz'at ja Carnelo, arja' pa'l parwi'ja jayu' ja bina'an tre Sión e rachbil junciento cuarenticuatro mil winak. Eje'e' ri'winak c'o jun quetal tz'ibtal chi quipalaj,ja quetal jari' rubi' ja Carnelo in rubi' jaRtata' chakaja'. 2 In c'o jun kulaj xinc'waxajpenak chila' chicaj in ja rukul ja nc'axaxicongana nim cani' jule' ya' nrojoji in cani'rukul jun quiakolijay. Ja kulaj xinc'waxajcani' quekul jule' winak ja netajini nque-ban arpa, 3 quimajon rbixaxic jun c'ac'abix. Ja lugar ja bar nebixanoc wi', chwachja trono rxin ja Dios in chiquewach ja requiji' in chiquewach ja ranciano. Majunnak chi ta xecowin ta xe'otakin ta ja c'ac'abix ja quibixaj, xa queyon ja jun cientocuarenticuatro mil winak xe'otakini, eje'e'ri' ja xelok'i xetotaji chiquicojol ja winakja rec'o chwach'ulew. 4 Eje'e' ri' ja maemacunnak ta cuq'uin ixoki' como eje'e'ch'ajch'oj ja quic'aslemal. Eje'e' ja ni ne-tre' wi' trij ja Carnelo xa bar ta tri' nbewi'. Xelok'i xetotaji chiquicojol ja winak,e'ocnak e cani' nabey tak cosecha ja ntzu-jux tre ja Dios in tre ja Carnelo. 5 Eje'e' nimta wi' jun tz'akoj tzij nqueban, ni majunnak ta nechapbexi, epa'loc chwach ja tronorxin ja Dios.

APOCALIPSIS 14:6 396 APOCALIPSIS 14:20* * * * * * * * * *

6 C'o chi c'a jun ja ángel xintz'at meropa nc'aj caj nrupup wi', arja' rc'amonto jautzlaj tzij xin Jesucristo ja mta q'uisic trijchi nuya' rbixic chique ja winak ja rec'ochwach'ulew, nuya' rbixic chique xa nak tanación ec'o wi', xa nak ta tribu ec'o wi',xa nak ta tzobal netzijon wi' in xa nak tatinamit ec'o wi', 7 cow tzijoni in quewa'nbij chique ri': —Texbej ewi' chwach jaDios in teya'a' ruk'ij como xurwila' ja horachi nutakto ja nimlaj juicio. Chwach Diosquixxuque' wi' como arja' winakarsyon jacaj in rwach'ulew, arja' winakarsyon jamarin tz'uquel tak ya', ne'e.

8 In pi chic jun ja ángel quewa' nbij ri':—Kaji ja nimlaj tinamit Babilonia, yojtaji.Queri' rbanon ja Babilonia como arja' cani'jun itzel ixok xa xeruban engañar ja winakja rec'o nojel tak nación, puersa xubanchique chi junwi' yuke' wi' quec'u'x, maruq'uin ta ja Dios ja katzij chi Dios in ja Diosarja' pi ryewal chiquij rmal, ne'e.

9 In pi chic jun ja ángel, cow tzijoniin quewa' nbij ri': —Xa nak ta ja nex-uque' chwach ja ritzel chicop in chwachja rachbal in wi nqueya' lugar tre chi ncojquetal chi quipalaj owi chi quek'a', 10 eje'e'congana lawulo' nban chique, npi ryewalja Dios chiquij pro ni ma jutz'it ja ryewalja maquita nucoj chiquij. Congana nquetijna rpokonal pa k'ak', c'oli cani' k'ol rmajonc'atem neq'ueje' chipan pro ni chiquewachja santilaj ángel in chwach ja Carnelo tokxtiban queri' chique. 11 Congana sib nelichipan ja lugar ja bar nquetij wi' rpokonal.Ja c'a sib njote'e njote'e, ni mta wi' q'uisictrij. Nixtac'a nexula'n ta jutz'it, chi pa k'ijchi chak'a' nij ec'o wi' chipan ja rpokonal.Queri' c'a nban chique ja winak ja nex-uque' chwach ja ritzel chicop in chwachja rachbal chakaja' in chique canojel xanak ta ja neyo' lugar tre chi ncoj chiqueja retal rubi' ja ritzel chicop. 12 Wawe'nkatz'at wi' chi ja tinamit xin Dios ja ninquinimaj wi' ja rmandamiento in ni yukulwi' quec'u'x ruq'uin ja Jesucristo eje'e'congana nc'atzin chique ja quipacienciachi nquecoch' quewach chipan ja penakchiquij.

13 In c'o jun kulaj xinc'waxaj penakchila' chicaj quewa' xbij chwe ri': —

Tatz'ibaj ja xtinbij chawe ri', tre ja tiempoja numajel camic congana qui'il chique jawinak ja necami ja tok xa jun quibanonruq'uin ja kajaw Jesucristo tok necami, ne'chwe. —Jari' ni katzij wi', ne'e ja rEspírituSanto, —como eje'e' mchita cosic nqueban,nexula'n tre ja quisamaj, ja c'a obra jaquibanonto nyataj na chique ja rtojbalil jabar xque'ekaj wi', ne'e.

* * * * * * * * * *14 In c'a c'o na más xintz'at, chaka jalal

tok xintz'at jule' sutz' sak in c'o jun tz'ubulparwi', ja nca'yi cani' nca'yi ja Ralc'walaxelja xoc alaxic cuq'uin ja winak. Arja' c'ojun corona rcojon puro oro ocnak in c'ojun woso rc'an congana is rutza'm. 15 C'ochi c'a jun ja ángel xelto chipan ja templo,arja' nurak ruchi' trij ja tz'ubul parwi' sutz'in xbij tre chi nerumol ja winak ja cani'nban tre cosecha tok nmol ruchi', quewa'xbij tre ri': —Ja woso awc'an tacojo' chirbanic ja cosecha como xurwila' ja horachi nbani ja cosecha como ja tijco'm ja c'ochwach'ulew k'en chic, ne' tre. 16 In queri'xuban ja tz'ubul parwi' sutz', arja' xumajrcojic ja woso chwach'ulew in ja cosecharxin ja rwach'ulew mol ruchi'.

17 In c'o chic jun ja ángel xelto chipanja templo ja c'o chila' chicaj, arja' chakaja'rc'an jun woso congana is rutza'm. 18 Inc'o chic jun ja ángel xelto ja bar c'o wi'ja raltar, arja' c'o ruk'a' tre ja k'ak' ja c'oparwi' altar. Arja' nurak ruchi' trij ja junchic ángel ja rc'an ja woso ja congana isrutza'm in xbij tre chi nerumol ja winakja xtikajpi rpokonal chiquij ja nutakto jaDios, quewa' xbij tre ri': —Ja woso awc'antacojo' chi rbanic cosechar ja uva ja c'ochwach'ulew como ja uva k'en chic, ne' tre.19 In queri' xuban ja ángel, xucoj ja wosochwach'ulew, xumol ruchi' ja uva. Ja c'auva xuq'uiak chipan ja nimlaj lugar ja barnpak' wi' chakan cumal winak chi rlasaxicja riya'l jari' nc'ambej tzij tre ja ryewal jaDios ja xtikaj chiquij ja winak. 20 Ja lugarja bar pak' wi' ja uva chakan, chinakaj jatinamit, ma chipan ta. Congana jun nimlajquic' xelto ja bar pak' wi' ja uva chakan inja quic' congana jun nimlaj pos xuban, toknkaj jun quiej chipan c'a tri' nekaj wi' tre jabar ocnak wi' freno tre in ja rime' wi' c'o laoxi' ciento kilómetro xuc'am.

APOCALIPSIS 15:1 397 APOCALIPSIS 16:915

1 In c'o chic jun xintz'at ja c'o chila'chicaj ja congana c'asc'o'i xintz'at. Ec'owuku' ángel xenutz'at, wuku' rwach jarpokonal c'o pa quek'a', jari' ja q'uisbal takrpokonal. Jawa' wuku' rwach rpokonal ri'ja tok noc'owi k'ax c'ari' ja ryewal Dios,mchita, chewi' ja tok nbix q'uisbal takrpokonal tre.

2 In c'oli xintz'at cani' jun mar ja vidrioocnak in cani' k'ak' ryujun ri' ruq'uin. Inxenutz'at ja winak ja xech'ocmaji ja maxban ta cowinem chiquij rmal ja ritzelchicop inma xexuque' ta chwach ja rachbalin ma xqueya' ta lugar tre chi ncoji ja retalchique in nixtac'a ja número rxin ja rubi'coj ta chique chakaja', eje'e' epa'l chuchi'ja mar ja vidrio ocnak, cuc'an ja arpa xinDios. 3 Eje'e' quimajon rbixaxic ja bix rxinja Moisés ja rajsamajel rxin ja Dios in ja bixrxin ja Carnelo chakaja', quewa' nquibij ri':—Kajaw Dios, janila ja poder c'ol awq'uin,ni majun ja maquita natcowini naban, jasamaj naban je'e congana nimak ruk'ij incongana c'asc'o'i ntz'ati. Atat at Rey quixinja ratinamit, nojel ja naban ni rubey wi'in ni katzij wi' chakaja'. 4 Kajaw ¿nakta c'a ja maquita nquixbej qui' chawach?¿Nak ta c'a ja maquita lok' xtiquena' abi'?Como xa ayon atat ja ni majun ja maquitach'ajch'oj tre ja rana'oj. In ja winak ja rec'onojel tak nación eje'e' nepi na, ne'urxuque'chawach. Queri' xtiqueban como nojel jarabanon bien k'alaj chi ni rubey wi'. Queri'ja bix nquibixaj.

5 Ja c'a tok tz'attaj mwal ja wari' xintz'atchic, jaktaji ja santilaj lugar ja c'o chila'chicaj ja mero templo xin Dios. 6 Jawuku' ángel ja c'o wuku' rwach rpokonalpa quek'a' eje'e' xe'elto chipan ja santilajlugar. Ja quitziak quicojon lino rubi', biench'ajch'oj, congana nraproti in c'o jujunximbal quicojon chwaquec'u'x oro ocnak.7Pi jun chique ja re quiji', xujach jujun vasochique jawuku' ángel oro ocnak. Ja c'a vasonojnak ryewal ja Dios chipan, jari' Dios ja nimta wi' camíc trij. 8 Ja c'a santilaj lugar ninoj sib chipan, queri' xuban rumac ruch'a'ja Dios janila nch'a'an chipan ja santilajlugar in rumac chakaja' ja nimlaj poderja c'o ruq'uin. Ni majun winak cowin taxoc ta chipan ja santilaj lugar, c'a tokori'

ne'oc chipan ja tok noc'owi ja wuku' rwachrpokonal ja c'o pa quek'a' ja wuku' ángel.

161 In c'o jun kulaj xinc'waxaj congana

nim, penak chipan ja santilaj lugar inquewa' xbij chique ja wuku' ángel ri': —Jix, tec'ama'el ja wuku' vaso ewc'an ja no-jnak ryewal Dios chipan, jetixa' chwach jarwach'ulew.

2 Be ja nabey ángel, xertixa' chwachja rwach'ulew ja vaso ja c'o ryewal Dioschipan. Ja c'a winak ja cojon retal jaritzel chicop chique ja nexuque' chwach jarachbal eje'e' winakar jule' itzel tak ch'a'cchiquij, congana ruquiy.

3 In jun chic ángel ja vaso rc'an, ja c'ochipan jari' xutix chipan ja mar. Ja c'a marxoqui cani' quic' rmal cani' rquiq'uel juncamnak in xa nak ta ja rec'o chipan ja marxecami pro ni canojelal.

4 In jun chic ángel ja vaso rc'an, ja c'ochipan jari' xutix chipan ja binel tak ya'in chipan ja tz'uquel tak ya' chakaja'. Jac'a ya' xoc quic' rmal. 5 Ja ángel rxin jaya' c'oli xbij tre ja Dios xinc'waxaj que-wari': —wajaw, atat ni majutij ja maquitaatc'oli, atc'oli camic in nij atc'o wi' ojerchakaja'. Atat ni rubey wi' ja c'a xabanri'. 6 Queri' nbij chawe como ja winakeje'e' quetix quiquiq'uel ja profeta awxin,xequicamsaj in queri' queban chique jule'chic tinamit awxin chakaja'. Pro ja c'acamic xaya' rjil rc'axel chique, ja ya' xacojquic' chiquewach in jari' nquetij camic injari' ni yatal wi' chiquij chi queri' banchique, ne'e ja ángel. 7 In c'o chic jun kulajxinc'waxaj, ni tri' nelto wi' ja bar c'o wi'ja raltar, quewa' nbij ri': —Queri' wajawDios, atat at jun Dios ja ni majun poderja maquita c'o pan ak'a', nojel ja rpokonalnatakto niquirwari' ja cani' abinto in nirubey wi' chakaja', ne'e.

8 In jun chic ángel ja vaso rc'an, ja c'ochipan jari' xutix trij ja k'ij. Ja c'a k'ijyataj tre chi janila pimás rchok'ak', lawulo'xuban chique ja winak tre ja c'atan. 9 Jac'atan congana lawulo', xec'ati ja winakrmal. Ja c'a winak eje'e' quemaj rbixic jule'tzij ja xa ofensa rc'amonto tre rubi' ja Diospro jari' Dios pa ruk'a' c'o wi' nojel awa' ja

APOCALIPSIS 16:10 398 APOCALIPSIS 17:4rpokonal ri'. Pro eje'e' ma xqueq'uex ta jaquina'oj, ma xqueya' ta ruk'ij ja Dios.

10 In jun chic ángel ja vaso rc'an, jac'o chipan jari' xutix trij ja trono rxinja ritzel chicop. Xoc pa k'eku'm nojelja gobierno je'e ja c'o pa ruk'a' ja ritzelchicop. Ja c'a winak eje'e' quicach'ach'ejcak' rmal ja congana lawulo' quibanon.11 Quemaj rbixic jule' tzij tre ja Dios ja xaofensa rc'amonto tre, queri' queban rumacja rpokonal ja quimajon rtijic in rumac jaritzel tak ch'a'c ja c'o chiquij. Pro ni maxqueya' can ta wi' ja ritzelal ja quimajonrbanic.

12 In jun chic ángel ja vaso rc'an, ja c'ochipan jari' xutix chipan ja nimlaj binelya'rbina'an Eufrates. Ja c'a ya' chupi, chakijrmal. Queri' xuban ja ya' utzc'a chi jarey ja repenak pa tak lugar ja c'o pan ori-ente njaktaj jun bey chiquewach chi nepetinurquibana' jun nimlaj ch'a'oj. 13 Ec'o c'aoxi' itzel tak espíritu xenutz'at e cani' xpek.Ja ne'elto wi' ja ritzel tak espíritu, pa ruchi'ja dragón, pa ruchi' ja ritzel chicop in paruchi' ja profeta ne'xi, pro ma katzij ta chiprofeta. 14 E itzel tak espíritu como eje'e' eespíritu quixin demonio. Eje'e' c'o jule'mi-lagro nqueban, nebe cuq'uin canojel ja reyja rec'o chwach'ulew ne'equimolo'. Queri'nquebanutzc'a chi ja rey nqueban ja nimlajch'a'oj ja xtibani ja tok xterila' ja nimlajk'ij rxin ja Dios, jari' Dios ja ni majunpoder ja maquita c'o pa ruk'a'. 15 Ja c'aJesucristo quewa' nbij ri': —Bien tec'waxaj,anin ninbe chic jutij chwach'ulew, ja c'awinak c'a ja' xtiquena' ja tok xquinekajcuq'uin cani' tre jun alak'omchaka jalal toknekaji. Congana qui'il chique ja winak jani nec'asc'ot wi' in ni ma quiya'on can tawi' ja yukulbal quec'u'x wq'uin utzc'a tokxquinekaj cuq'uin ma q'uixbal ta nquena'chinwach, ne'e. 16 In xerumol ja rey chipanjun lugar bina'an tre Armagedón, jari' rubi'nbix tre chipan ja tzobal hebreo.

17 In jun chic ángel ja vaso rc'an, ja c'ochipan jari' xutix chicaj in c'o jun kulajc'axaxi congana nim, xelto chipan ja tem-plo ja c'o chila' chicaj, tri' xelto wi' jabar c'o wi' ja trono xin Dios, quewa' xbijri': —Camic chomtajnak chic chi npeti jarpokonal pro ni nojelal, ne'e. 18 In conganak'ak' nuq'uiak ri', c'o je'e kulaj nc'axaxi,

fuerte rukul, c'o jule' quiakolijay xuban inxuban jun nimlaj cubarkan pro congananim. Jaru' pa tiempo ja rec'oli winakchwach'ulew ni mta wi' jun cubarkan jaqueri' chi ta rbanon. 19 Ja c'a nimlaj tinamitoxi' xuban rmal ja cubarkan in ja jule' chicnimak tak tinamit ja c'o pa tak naciónje'e jari' be pa tok'ulew rmal chakaja'. Jac'a Dios arja' xurkaj tre ja nimlaj tinamitBabilonia, janila xc'otsaj ryewal trij. Ja c'axuban, nojel ja rpokonal ja rchomarsantochi nutakto trij ja tinamit Babilonia puersaxutij na. 20 Ja lugar je'e ja c'o pa marba la xoc wi', sachi, in queri' xuban jajayu' je'e chakaja', matatz'at chic. 21 Inchakaja' c'o nimak tak sakboch pi chicaj,kajpi chiquij ja winak. Ja sakboch conganaralal, ja jujun chirwach c'o la jun quintalnpajoni. Ja c'a winak quemaj rbixic jule'tzij tre ja Dios ja xa ofensa rc'amonto tre.Queri' queban rumac ja rpokonal ja quetijpa ruk'a' ja sakboch como ja rpokonal máschi na lawulo'.

171 C'o c'a jun chique ja wuku' ángel ja

cuc'an ja wuku' vaso, arja' xurkaj wq'uinin quewa' xbij chwe ri': —Catajo' wawe',anin nwajo' nc'ut chawach ja rpokonal jank'etbex tzij trij ja nimlaj itzel ixok jatz'ubul parwi' tak ya' je'e pro q'uiy jaya' rtz'ulben. 2 Jawa' ritzel ixok ri', jarey ja rec'o chwach ja rwach'ulew eje'e'quibanon ja ritzelal ruq'uin. In chakaja'arja' rbanon ja ritzelal cuq'uin ja winakja rec'o chwach'ulew in lawulo' quibanonrmal, cani' vino rya'on chique ek'abarnakrmal. Queri' xbij ja ángel chwe. 3 Ja c'aranin xinq'ueje' chic pa ruk'a' ja rEspírituSanto, xinc'amarel rmal ja ángel, xokbechipan ja lugar ja bar kas talan wi'. Tri'xintz'at wi' jun ixok rtz'ulben jun itzelchicop quiak rij cani' rcoloril quic'. Ja c'achicop c'o jule' bi'aj tz'ibtal trij pro con-gana q'uiy, jule' bi'aj ja xa ofensa rc'amontotre ja Dios. Wuku' rwi' ja chicop in lajujruc'a'. 4 Ja c'a rixok arja' congana rwekonri', rcojon jule' tziak morada in quiak cani'rcoloril quic', in c'o jule' chic rcojon jacongana nimak rjil cani' tre oro cani' treperla in cani' tre tak abaj ja banon rbanic.

APOCALIPSIS 17:5 399 APOCALIPSIS 18:3Ja rixok c'o jun vaso rc'an puro oro oc-nak. Jari' vaso nojnak chipan ja ritzelal jarbanon ja rixok cani' tre ja rbanon je'e jaxa chuw chwach ja Dios in cani' tre ja xantz'ilor awanma rmal. 5 Ja c'a rixok c'ojun bi'aj tz'ibtal chi rpalaj pro jari' bi'ajma chaka ta bi'aj, rjawaxic chi nawasajana'oj trij ja nbij. Quewa' ja bi'aj ri': —Babilonia ja congana nim ruk'ij, quete'ja ritzel tak ixoki', ruq'uin arja' winakar-nakto wi' ja bantajnak je'e chwach'ulewja xa chuw chwach ja Dios. Queri' nbijja bi'aj. 6 Ja rixok xintz'at arja' k'abarelpro ja k'abarsan rxin jari' ja quiquiq'uel jatinamit xin Dios in ja quiquiq'uel ja xecamrmal ja yukulbal quec'u'x ruq'uin ja Jesús.

Ja ranin congana c'asc'o'i xintz'at jarixok. 7 Pro bix chwe rmal ja ángel: —¿Nak tre tok c'asc'o'i natz'at? Anin nch'obchawach nak rbanic ja rixok in nak rbanicja ritzel chicop ja rtz'ulben ja c'owuku' rwi'in lajuj ruc'a'. Ja camic xa awatali pro aninnch'ob chawach. 8 Ja ritzel chicop xatz'atarja' c'asli ja rojer pro ja camic mchita pronc'ase' chi na jutij. Arja' nelto chipan janimlaj jul ja c'a c'a nat nekaj wi' xe' ulew. Jac'a tok elnakto chic chipan ja jul nbe chi nachipan ja nimlaj rpokonal. Ja winak ja rec'ochwach'ulew kas xtic'asc'o'i xtiquetz'at jaritzel chicop, nqueya' na ruk'ij. Eje'e' ri'winak ja mta quebi' tz'ibtal chipan ja libroja bar tz'ibtal wi' quebi' ja yatajnak chiqueja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij, jari'bi'aj tz'ibtal chipan ja libro ja tok maja'ntitz'ucarsaxi ja rwach'ulew. Ja winak machaka ta c'asc'o'i xtiquetz'at ja chicop, ru-mac chi arja' c'asli ja rojer pro ja camicmchita pro nc'ase' chi na jutij.

9 Ja xtinbij chic chawe ri' rjawaxic chinawasaj ana'oj trij. Ja wuku' rwi' ja chicopjari' wuku' jayu' ja tz'ulben rmal ja rixok.10 In chakaja' ja wuku' rwi' jari' e wuku' rey.Ja rey e jo'o' chique ekajnak chic, jun c'olicamic in jun chic maja'n tiwinakari, ja c'atok xtiwinakari nq'ueje' na jun tiempo proxa ma nim ta. 11 Ja ritzel chicop ja c'asli jarojer pro mchita camic arja' jun chic rey inne'erbana' waxaki' ja rey canojelal. Arja'queri' rbanic ja cani' quibanic ja wuku'rey, arja' ncanaj can pa quic'axel in nbe nachipan ja nimlaj rpokonal. 12 Ja c'a lajujruc'a' ja chicop xatz'at jari' e lajuj rey ja

maja'n tijachi gobierno pa quek'a'. Eje'e'c'oli ja k'etbaltzij ja cani' quixin rey njachna pa quek'a', ja c'a k'etbaltzij jun horanoc pa quek'a', ncachbilaj ja ritzel chicop.13 Xa jun nquech'ob chi e lajuj, nojel japoder in nojel ja k'etbaltzij ja c'o pa quek'a'jari' nquejach na pa ruk'a' ja ritzel chicop.14Eje'e' nech'ojin na ruq'uin ja Carnelo proja c'a Carnelo arja' nch'ocmaji. Nch'ocmajicomoarja' ocnak Jefe quixinnimak tak jefe,arja' ocnak Rey quixin nimak tak rey. Ja c'arachbil eje'e' esiq'uin echa'on rmal ja Diosin ni yukul wi' quec'u'x ruq'uin. Queri' xbijja ángel chwe.

15 In xbij chic chwe: —Ja ya' je'e xatz'atja rtz'ulben ja ritzel ixok jari' tibij tzijchi winak pro congana e q'uiy. Q'uiyrwach ja tinamit epenak wi', q'uiy rwach jaquinación in q'uiy rwach ja tzobal netzijonwi'. 16 Ja lajuj ruc'a' ja chicop xatz'at ner-ila' na jun tiempo ja tok eje'e' xtiquec'amqui' ruq'uin ja ritzel chicop in xa itzelxtiquetz'at ja ritzel ixok. Xtiquilasaj treja rixok nojel ja rwekben ri', nch'ane' cancumal. Nojel ja rmeba'il nqueq'uis na inja rixok nquiporoj pa k'ak'. 17 Ma chakata quigana tok nqueban queri', rumac chiDios arja' nyo' chique chi nbantaj cumplircumal ja ni rch'obonto wi' chi nbantaj na.Arja' nyo' chique chi xa jun nquech'ob inja gobierno je'e ja c'o pa quek'a' nquejachna pa ruk'a' ja ritzel chicop. Queri' xtubanja Dios chique, puersa nbantaj na cumplirnojel ja bitajnak can rmal chi nbantaj na.18 Ja c'a rixok xatz'at jari' tibij tzij ja nimlajtinamit. Jari' tinamit, ja rey ja rec'o chwachrwach'ulew eje'e' e'ocnak pa ruk'a' camic.Queri' xbij chwe ja ángel.

181 C'o chi c'a jun ángel xintz'at ntajini

nkajto chila' chicaj, congana nim ja poderja c'o pa ruk'a'. Arja' congana nch'a'aniin ja rwach'ulew congana nch'a'an rmalchakaja'. 2 Arja' congana nurak ruchi',quewa' nbij ri': —Kaji ja nimlaj tina-mit Babilonia, yojtaji. Congana lawulo'rbanon como ja demonio e cachbil canojelquewach ja ritzel tak espíritu e cachbilchic canojel quewach itzel tak tz'iquin,tri' neq'ueje' chi wi' pa Babilonia, ocnakquic'olibal. 3 Queri' rbanon como arja'

APOCALIPSIS 18:4 400 APOCALIPSIS 18:17cani' jun itzel ixok xa xeruban engañar jawinak ja rec'o nojel nación, junwi' yuke'wi' quec'u'x rmal, ma ruq'uin ta ja Diosja katzij chi Dios in ja Dios arja' pi ryewalchiquij rmal. In chakaja' ja rey ja rec'ochwach ja rwach'ulew eje'e' quibanon jaritzelal ruq'uin ja Babilonia. In chakaja' jaraj negocio ja rec'o chwach ja rwach'ulew,eje'e' e'ocnak biyoma' rmal ja negocio que-ban ruq'uin como ja meba'il ja c'o ruq'uinnabey congana nim, nojel rwach ja meba'ilbukul ruq'uin in arja' congana nuya' ruk'ijrmal.

4 In c'o chi na jun kulaj xinc'waxaj pe-nak chila' chicaj, quewa' nbij ri': —Ixixja rix ntinamit camic quixelto chipan jaritzel tinamit, maxta ixix jun quixijkalenija il mac ja nban chipan in maxta ixix junchakaja' quixtijowi ja nimlaj rpokonal jantakto trij. 5 Queri' nbij chewe como jail mac ja bantajnak chipan congana q'uiyi,xekaji c'a chila' chicaj. In ja Dios, camicxurkaj tre nojelal ja ritzelal ja bantajnakchipan. 6Teya'a' rjil rc'axel nojel ja ritzelalrbanon chewe. Xarwari' más chi na nim jartojbalil teya'a' tre. Jawi congana rpokonalquitijon ja winak rmal más chi na ja teya'a'arja' tre. 7 Como arja' congana nim nuna'kaj como congana quicotnak kaj ruyonruq'uin ja nimak tak meba'il ja c'o ruq'uin,queri' c'a tebana' ixix tre chakaja' conganarpokonal in bis teya'a' tre. Queri' ja nebantre como arja' quewa' nbij kaj pa ranmari': —Wawe' intz'ubul wi', inocnak reina paquewi' ja winak, aninma inmalca'n ixok tain nimajunnak ta xquinbison ta rmal, ne'e.8 Rmalc'ari' tok nerila' na jun k'ij ja tokxtutij na ja rpokonal in chipan ari' ja jun k'ijq'uiy rwach ja rpokonal nkajto trij. Nkajtocamíc trij, nkajto bis wa'al trij chakaja' innporoxi. Queri' xtiban tre como ja kajawDios ja nk'eto tzij trij congana nim ja poderja c'o pa ruk'a'. Queri' nbij ja kulaj ja penakchila' chicaj.

9 Ja c'a rey ja rec'o chwach ja rwach'ulewja xebanowi ja ritzelal ruq'uin in xerach-bilaj chi xequicot kaj queyon ruq'uin jarmeba'il eje'e' tok xtiquetz'at chi rmajonc'atem in congana sib neli congana ok'ejxtiqueban, janila nebison rmal. 10 C'a c'anat xque'epe'to wi' rumac ja nquixbej qui'chwach ja nimlaj rpokonal rmajon rtijic in

quewa' xtiquibij ri': —Babilonia, congananokbison amwal, atat at jun nimlaj tinamit,congana poder ja c'o pan ak'a' pro ja camicxtaka'an tre jun hora xatkajsaxwi', k'et tzijchawij, xqueche'e.

11 Ja c'a rajnegocio ja rec'o chwachja rwach'ulew eje'e' chakaja' conganachi ok'ej nqueban in nebison rmal comomchita ja nelok'o chique ja quec'ay.12 Como q'uiy rwach ja nquic'ayij chipanja tinamit cani' tre oro cani' tre plata cani'tre jule' abaj takno'y ja nraproti ja banonrbanic in cani' tre perla. In c'o buen taktziak nquic'ayij cani' tre lino ja más nabuena cani' tre púrpura cani' tre seda incani' tre escarlata. Nquic'ayij che' chakaja'xa nak ta chi che'al ja congana qui' rxula',nquic'ayij nojel rwach nakun je'e ja marfilocnak, nquic'ayij che' xa nak ta chi che'al jacongana nimak rjil. In c'o ch'ich' nquic'ayijcani' tre cobre in cani' tre hierro. In c'olabaj nquic'ayij chakaja' ja mármol ne'xi.13 In c'o je'e nquic'ayij chakaja' ja kas qui'rxula' cani' tre canela, especias, incienso,mirra, olíbano. Nquic'ayij vino in aceite.Nquic'ayij harina pro harina ja más nabuena. Nquic'ayij trigo. In ec'o chicopnequic'ayij chakaja' cani' chique wacaxcani' chique carnelo in cani' chique quiej.Nquic'ayij careta chararan cumal quiej. Inec'o nawinaknequic'ayij chakaja' chi ne'ocpa quek'a' cach tak winak. 14 In quewa'nbix na tre ja tinamit Babilonia ri': —Nojelja qui'laj tak nakun je'e ja kas xel ac'u'x trijjari' mchita camic. Nojel ja buen tak nakunja xatquicot kaj ruq'uin ayon in nojel janimak tak meba'il ja c'ol awq'uin camicmchita in ni majutij xtawil chi ta, xtiche'xna. 15 Ja rajnegocio ja xec'ayin chipan jatinamit in xe'oc e biyoma' rmal eje'e' c'a c'anat xque'epe'to wi' tre ja tinamit rumac janquixbej qui' chwach ja nimlaj rpokonal jarmajon rtijic, congana chi ok'ej xtiquebanin xquebison rmal, quewa' xtiquibij ri': 16—Congana nkabisoj ja nimlaj tinamit, jari'tinamit cani' jun ixok ja rcojon buen taktziak ja lino ocnak in buena rcoloril cani'tre púrpura in cani' tre escarlata. Conganarwekon ri' tre oro in tre jule' abaj takno'yja nraproti ja banon rbanic in tre perlachakaja'. 17 Pro ja camic xtaka'an tre junhora yojtaj wi' nojel ja nimak tak meba'il ja

APOCALIPSIS 18:18 401 APOCALIPSIS 19:8c'o ruq'uin, xqueche' na.

In xebisoni chakaja' canojel ja winakja nebin pa tak lancha parwi' mar chinquitzukbej qui' cani' chique ja binsal taklancha in cani' chique ja rajnegocio in cani'chique ja rayudante. Eje'e' c'a c'a natxe'epe'to wi' 18 in tok quetz'at ja tinamitrmajon c'atem in congana sib neli quewa'quibij ri': —¿Bar c'a nkajunsaj wi' ja nimlajtinamit ja ban tre le'? xeche'e. 19 Conganachi ok'ej nqueban, congana nebison rmalin queya' pokok pa quewi' ja nquic'utbejchi nebisoni in quewa' quibij ri': —Conganankabisoj ja nimlaj tinamit Babilonia. Cano-jel ja winak ja c'o quilancha ja nquibinsajparwi' mar eje'e' xe'oc e biyoma' rmal janimak tak meba'il ja c'o chipan ja tinamit.Pro ja camic xtaka'an tre jun hora yojtajwi', xeche'e.

20 Pro ja c'a rixix ja rixc'o chila' chicajquixquicoti. Ja rix apóstol, ja rix pro-feta, ewanojel ja rix tinamit rxin ja Diosquixquicoti. Como ja tinamit Babilonia,Dios rya'on rjil rc'axel tre ja rbanon chewe,xeche'e.

21 C'o c'a jun ángel peti, congana poderc'o pa ruk'a', c'o jun abaj xuc'am cani' junca' pro congana nim, xuq'uiak pa mar inquewa' xbij ri': —Queri' c'a tre chakaja' jaBabilonia ja nimlaj tinamit, lawulo' xtibanna tre, nkajsaxi pro chijutij, ni matiyictajchi wi'. 22 In canojel ja banol tak músicamchita nec'axaxi chipan ja tinamit cani'chique ja nebano arpa, ja nebano bix, janebano flauta in cani' chique chakaja' janebano trompeta, ni majun chic chiquenc'axaxi. In chakaja' ja banol tak samajchipan ja tinamit xa nak ta chi samajilnqueban eje'e' ni maquecanoy chi wi'. Inchakaja' ni mchita wi' molino nc'axaxichipan ja tinamit. 23 In chakaja' ja luzni mchita wi' ntzije'e, ja c'a tinamit pak'eku'm nq'ueje' wi' chijutij. In cani' trejun ala' tok nc'ule' ruq'uin jun xtan kasnequicoti netzijoni pro jari' ni mchita wi'nec'axaxi chipan ja tinamit. Queri' xtibanna tre ja nimlaj tinamit Babilonia quemacja rajnegocio ja rec'o chipan ja tinamit,eje'e' congana e nimak tak winak wawe'chwach'ulew nquena' kaj. In chakaja' jawinak ja rec'o nojel nación eje'e xebanengañar pro rumac ja samaj quixin aj'itza'

ja nbantaj chipan ja tinamit Babilonia tokxeban engañar.

24 Ja tinamit Babilonia janila camíc ban-tajnak chipan como tri' xecamsax wi' pro-feta e cachbil jule' chic tinamit xin Diosin tri' xecamsax wi' chakaja' canojel jarecamsan wawe' chwach'ulew. Queri' xbijja ángel.

191 C'ac'ari' c'o jule' kulaj xinc'waxaj chic,

quekul jule' winak ja rec'o chila' chicaj proni congana e q'uiy, quewa' nquibij ri': —Aleluya. Ja kajaw Dios arja' ruq'uin npi wi'ja totajem, ni yatal wi' tre chi nya' ruk'ij, niyatal wi' tre chi nnataxi ja nimlaj poder jac'o pa ruk'a'. 2Como arja' nojel ja rpokonalnutakto niquirwari' ja cani' rbinto in nirubey wi' chakaja'. Como arja' xuk'et tzijtrij ja nimlaj ixok itzel ixok. Jari' ixok arja'xa xuyoj ja quic'aslemal ja winak wawe'chwach'ulew, xa rmal ja rixok tok junwi'yuke' wi' quec'u'x ja winak in ma ruq'uinta ja Dios ja katzij chi Dios. Arja' xercamsajja rajsamajela' rxin ja Dios pro ja camicDios xuya' rjil rc'axel tre. Queri' ja quibij.3 In c'a c'o na más ja quibij quewari': —Aleluya. Ja sib neli chipan ja tinamit njote'enjote'e, ni mta wi' q'uisic trij, xeche'e. 4 Jac'a veinticuatro anciano e cachbil ja requiji', eje'e' xexuque'e, quemaj rya'ic ruk'ijja Dios ja tz'ubul chipan ja rtrono, quewa'nquibij tre ri': —Amén. Aleluya, neche' tre.

* * * * * * * * * *5C'o c'a jun kulaj xelto tri' ja bar c'owi' ja

trono, quewa' nbij ri': —Camic, ewanojel jarix ajsamajela' rxin ja Dios congana teya'a'ruk'ij ja Dios, ewanojel ja nixbano respetarrxin chi nimak ek'ij chi ma nimak ta ek'ijcamic teya'a' ruk'ij, neche'e. 6 C'ac'ari'c'o chic jun kulaj xinc'waxaj cani' quekuljule' winak pro congana e q'uiy. Ja kulaj janc'axaxi congana nim cani' jule' ya' nrojojiin cani' rukul jule' nimak tak quiakolijay.Quewa' nbij ja kulaj ri': —Aleluya. Como jakajaw Dios ja majun poder ja maquita c'opa ruk'a' arja' chic ari' nbano mandar, ma-jtajnak chic ja gobierno rxin. 7 Koquicotipro congana koquicoti, kaya'a' ruk'ij comoja c'ulbic rxin ja Carnelo xurwila' ja tiempochi nbantaji in ja rixok ja noc rxjayil arja'rwekon chic ri' chi nc'ule' ruq'uin. 8 Jari'

APOCALIPSIS 19:9 402 APOCALIPSIS 20:2-3ixok arja' yatajnak tre chi rwekon ri' trejule' tziak lino pro jule' lino ja más china buena, congana ch'ajch'oj in congananraproti. Jari' lino buena jari' tibij tzij jarutzil ja quibanon ja tinamit xin Dios.

9 C'ac'ari' ja ángel arja' xbij chwe: —Jaxtinbij chawe ri' tatz'ibaj quewari', con-gana qui'il chique ja winak ja rebanoninvitar tre ja nimlaj wa'im xin c'ulbic janbantaji ja tok nc'ule'e ja Carnelo. Queri'ja natz'ibaj, ne' chwe. In xbij chic chwe:—Jawa' ja xinbij chawe ri' Dios nbini in ninbantaj wi' cumplir, ne' chwe. 10 Ja c'aranin xinxuque' chwach ja ángel, laj xinya'ruk'ij pro arja' quewa' xbij chwe ri': —Mataban ta quela' como ja ranin xa ok junanawq'uin, xa ok ajsamajela' rxin ja Dios ekachbil ja rawach'alal ja nqueya' testigo'iltrij ja Jesús. Ja más mejor naban, Dios jataya'a' ruk'ij. Queri' nbij chawe como ja toknkaya' testigo'il trij ja Jesús jari' tibij tzijchi ja mismo Espíritu Santo c'ayon kaxinchi rbixic ja k'alasan je'e rmal ja Dios.

* * * * * * * * * *11 C'ac'ari' xintz'at ja caj jakali in chaka

jalal xintz'at jun quiej sak rij in c'o juntz'ubul trij, arja' ja nbix tre chi ni nubanwi' cumplir ja nbij in nojel ja nbij ni katzijwi' chakaja'. Arja' tok nuban ja k'etoj tzij intok nuban ja ch'a'oj ni rubey wi' ja nubantre. 12 Ja parwach cani' rxak k'ak' nca'yi inja pa rwi' congana q'uiy corona rcojon. Inc'o jun bi'aj tz'ibtal chi rpalaj in jari' bi'ajni majun nak ta otakyon nak rc'amonto,xa ruyon arja' otakyon nak rbanic. 13 C'ojun tziak rcojon congana quic' trij in jarubi' nbix tre quewari', ja Ralc'walaxel jank'alasani jani' rna'oj ja Dios ne'xi. 14 Inja rec'o chipan ja rejército je'e xin chila'chicaj ja nech'ojin pa rcuenta ja Dios eje'e'etran trij, etz'ubul chi tak quiej sak quij,quicojon jule' tziak lino ja más chi nabuena, congana sak in congana ch'ajch'oj.15C'o jun espada elnakto pa ruchi' conganais rutza'm, jari' nucoj chiquij ja winak jarec'o pa tak nación je'e chi nersocbej. Con-gana jun nimlaj poder nq'ueje' pa ruk'a'ja nucoj chiquij chi cow neruchap tre innerbanbej mandar. Arja' neruya' ja winakchipan jun nimlaj rpokonal, nerupak' chirkan cani' nuban jun achi nupak' chakan jauva chipan ja jul ja bar nlasaxwi' ja riya'l in

ja Dios ja ni majun poder ja maquita c'o paruk'a', arja' janila nc'otsaj ryewal chiquij.16 Ja tziak rcojon c'o jun bi'aj tz'ibtal trij inbien k'alaj ja bar tz'ibtal wi', quewa' nbijja bi'aj ri', Rey quixin nimak tak rey, Jefequixin nimak tak jefe.

17 C'ac'ari' c'o jun ángel xintz'at, arja'pa'l chipan ja k'ij in xumaj rakic ruchi'chiquij ja tz'iquin ja nerupup chicaj panc'ajcaj, quewa' nbij chique ri': —Quixajo', ter-molo' ewi', c'o jun nimlaj wa'im rchominja Dios ewxin. 18 Netij ja camnak takcuerpo quixin rey, quixin capitán in quixinsoldado ja congana quichok'ak'. Netij jacuerpo quixin quiej in quixin ja netz'abe'chiquij chakaja'. Netij ja cuerpo quixin jawinak xa nak ta chi winakil, chi e libre chi eesclavo, chi nimak quek'ij in chi ma nimakta quek'ij chakaja', ne' chique.

19 C'ac'ari' xintz'at ja ritzel chicop erachbil ja rey ja rec'o chwach ja rwach'ulewe cachbil ja soldado ja rec'o pa tak ejércitoquixin ja rey. Eje'e' quimolon qui' chinech'ojin ruq'uin ja tz'ubul chi quiej erachbil ja soldado ja rec'o chipan ja re-jército rxin arja'. 20 Ja c'a ritzel chicoparja' chapi, xoc preso rachbil ja profeta jama katzij ta chi profeta. Jari' profeta jaxuban jule' milagro chwach ja ritzel chicopja xerbanbej engañar ja winak. Eje'e' ri'winak ja xeyo' lugar tre chi coj chique jaretal ja ritzel chicop in ja xexuque' chwachja rachbal. Ja c'a ritzel chicop rachbil japrofeta xechapi, ec'asli xeq'uiakel chipanja nimlaj lugar ja c'oli nojnak chipan cani'k'ol in rmajon c'atem. 21 Ja c'a jule' chiceje'e' xecamsaxi, ja respada ja relnakto paruchi' ja tz'ubul chi quiej jari' xecamsbexi.Ja c'a tz'iquin quetij ja camnak tak cuerpo,congana xenoj rmal pro ni canojelal.

201 C'ac'ari' c'o jun ángel xintz'at ntajini

nkajto chila' chicaj, arja' rc'an jun lawe inrc'an jun nimlaj cadena chakaja'. Ja lawerc'an jari' jakbal ruchi' ja nimlaj jul ja c'ac'a nat nekaj wi' xe' ulew chipan ja nimlajk'ekumal. 2-3 Ja c'a tok kajto xuchap jadragón. Jari' dragón arja' ja rojer cumatzja bina'an tre Diablo owi Satanás. Ja c'a tokchaptaj rmal xubac', xuq'uiakel chipan janimlaj jul in xtz'apij rwi' ja jul, bien seguro

APOCALIPSIS 20:4 403 APOCALIPSIS 21:4xuban tre. Ja c'a dragón tri' nq'ueje' wi' junmil juna' chipan ja jul. Queri' ban tre utzc'achi maqueruban chic engañar ja winak jarec'o pa tak nación. Ja c'a tok xtitz'akatija jun mil juna' rjawaxic chi nsokpixel juntiempo pro xa ma nim chi ta.

4C'ac'ari' c'o jule' trono xintz'at in ec'olija retz'ubul chipan, yatajnak chique chixe'oc e k'etol tak tzij. In xintz'at ja canmaja winak ja lasax quewi' ja xecamsax rmalja testigo'il ja queya' trij ja Jesús in rmalja rtzobal Dios. Eje'e' ri' ja ma xexuque'ta chwach ja ritzel chicop nixtac'a chwachta ja rachbal in ma xqueya' ta lugar trechi coj retal chi quipalaj in nixtac'a chiquek'a' ta chakaja'. In xec'astaji, xe'oc erach k'etol tak tzij ja Cristo tre jun miljuna'. 5 Kas c'a eje'e' wala' ja xec'astajinabey chipan ja camíc. Ja c'a jule' chiccamnaki' jari' ma xec'astaj ta, c'a tokori'xec'astaji ja tok tz'akati ja jun mil juna'.6 Congana qui'il chique wa' ja nec'astajinabey, eje'e' e xin Dios, ja c'a rca'mul camícmta ruk'a' chique. Pro ja nqueban, ne'ocna e sacerdote rxin ja Dios. Ne'oc na esacerdote rxin ja Cristo in ne'oc e rachk'etol tak tzij ja Cristo tre jun mil juna'.

7 Ja c'a tok xtitz'akati ja jun mil juna'ja Satanás arja' nsokpixel chipan ja lugarja bar ocnak wi' preso. 8 Arja' nelto chine'erbana' engañar ja winak ja rec'o pa taknación nojel nat nakaj tre ja rwach'ulew.Jari' nación je'e Gog in Magog nokche' tre.Ja c'a Satanás arja' nerumol chi nquebanjun nimlaj ch'a'oj in congana e q'uiy janerumol, congana c'ayew chi ne'altaji cani'tre ja raxasnayi' ja c'o chi' takmar conganac'ayew chi naltaji. 9 Nojel nat nakaj xepiwi' tre ja lok'laj rwach'ulew. Ja c'a tokxe'urkaji chipan ja lugar ja bar quimolonwi' qui' jawinak ja re xin Dios eje'e' quisutijqui' chiquij in chakaja' quisutij qui' trij jatinamit ja congana najo'x rmal ja Dios. Prochaka jalal tok c'o jule' k'ak' xin chila' chi-caj takto chiquij rmal ja Dios in xeruq'uiscanojelal. 10 Ja c'a Diablo ja bano engañarquixin arja' q'uiakel chipan ja nimlaj lugarja c'oli nojnak chipan cani' k'ol in rmajonc'atem. Tri' q'uiakelwi' ja bar ec'o chiwi' jaritzel chicop rachbil ja profeta ja ma katzijta chi profeta. Tri' nban wi' pokon chiquechi pa k'ij chi chak'a', chijutij nebe chipan

ja rpokonal, ni maque'el wi' chipan.* * * * * * * * * *

11 C'ac'ari' c'o jun nimlaj trono sakxintz'at in chakaja' xintz'at ja tz'ubulchipan. Q'uisi ja caj, q'uisi ja rwach'ulew,ma xucoch' ta q'ueje' ta chwach jatz'ubul chipan ja trono, sachi pro chijutij.12C'ac'ari' xenutz'at ja camnaki' chi nimakquek'ij chi ma nimak ta quek'ij, eje'e'epa'loc chwach ja Dios in c'o c'a jule' librojaktaji. In c'o chi na jun ja libro jaktajichakaja', jari' libro ja bar tz'ibtal wi' quebi'ja yatajnak chique ja utzlaj c'aslemal jamta q'uisic trij. Ja c'a camnaki' eje'e'k'et tzij chiquij in ja k'etbex tzij chiquijjari' ja tz'ibtal chipan ja jule' chic libronak ja quibanon chipan ja quic'aslemal.13Xec'astaji ja camnaki' canojelal, ja wi pamar ec'o wi' owi xa nak ta lugar ec'o wi'pro xec'astaji canojelal in k'et tzij chiquij.Ja k'etbex tzij chiquij jari' ja quibanonchipan ja quic'aslemal. 14 Ja camíc rachbilja lugar ja bar xeq'ueje' wi' camnaki' jari'q'uiakel chipan ja nimlaj lugar ja c'olinojnak chipan cani' k'ol in rmajon c'atem.Ja tok natbe ri' chipan ja lugar jari' jarca'mul camíc. 15 In xa nak ta ja ma tz'ibtalta rubi' chipan ja libro ja bar tz'ibtal wi'quebi' ja yatajnak chique ja utzlaj c'aslemaljamta q'uisic trij eje'e' xeq'uiakel chipan jaya' ja yujun jule' cani' k'ol ruq'uin rmajonc'atem.

211 C'ac'ari' c'o jun c'ac'a caj, c'o jun

c'ac'a rwach'ulew xintz'at como ja cajin rwach'ulew ja c'oli nabey jari' k'axi,mchita. In queri' tre mar chakaja' mchita.2 Anin in Juan xintz'at ja tinamit xin Dios,jari' ja c'ac'a Jerusalén, ntajini nkajto chila'chicaj, ruq'uin ja Dios penak wi', con-gana rwekon ri' cani' nuban jun xtan toknc'ule'e, arja' congana nuwek ri' utzc'a chija rchajil nquicot trij. 3 C'o c'a jun kulajxinc'waxaj penak chila' chicaj congananimrukul, quewa' nbij ri': —Camic ja Dios nichiquicojol ja winak nq'ueje' chi wi'. Arja'nq'ueje' cuq'uin in eje'e' nij e tinamit wi'rxin. Dios mismo ja nq'ueje' cuq'uin, arja'Dios quixin. 4 Arja' nusu' riya'l quewachpro ni chi nojelal, mchita camíc nixtac'abis ok'ej ta in nixtac'a rpokonal ta chakaja'

APOCALIPSIS 21:5 404 APOCALIPSIS 21:22como nojel ja xa rpokonal rc'amonto jari'mchita, k'axi, ne'e.

5 Ja c'a tz'ubul chipan ja trono quewa'xbij ri': —Camic anin ni majun ja maquitanban c'ac'a tre, ne'e. In xbij chwe: —Jaxac'waxaj tatz'ibaj como ja tzij xac'waxaj nikatzij wi', ni nbantaj wi' cumplir, ne' chwe.6 In xbij chic chwe: —Bantajnak chic noje-lal. Anin nij inc'o chi wi' ja tok tz'ucarto jarwach'ulew in nij inc'o wi' ja tok xteq'uisija rwach'ulew chakaja'. Ja winak ja rema-jtajnak rmal chakichi' c'o jule' ya' ja nya'chique pro matiquetoj, xa nsipaj chique.Jari' ya' penak ruq'uin ja tz'uquelya' jarc'amonto ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisictrij. 7 Xa nak ta ja nech'ocmaji in ma-tiqueya' qui' tre ja ritzelal chi xqueruch'ecta jari' nyataj chique ja herencia xin Diospro ni chi nojelal, ja c'a ranin nij in Dioswi' quixin in eje'e' nij e walc'wal wi'. 8 Proja xa nquixbej qui' nqueban ch'a'oj ruq'uinja ritzelal eje'e' nebe chipan ja ya' ja yujunjule' cani' k'ol ruq'uin rmajon c'atem, jari'ja rca'mul camíc. In queri' nban chiquechakaja' ja ma yukul ta quec'u'x ruq'uinja Jesucristo in chique ja xa quitz'ilorsajja canma chipan ja ritzelal in chique jacamsanela' in chique ja banol il mac jarachi'i' cuq'uin ixoki' in chique aj'itza' inchique ja nexuque' chiquewach cachbal takwinak in chwach rachbal tak nakun je'e inchique canojel ja tz'akol tak tzij.

* * * * * * * * * *9 C'o c'a jun chique ja wuku' ángel ja

cuc'an ja wuku' vaso ja nojnak chipan jawuku' q'uisbal tak rpokonal, arja' xurkajwq'uin in quewa' xbij chwe ri': —Catajo'wawe', anin nwajo' nc'ut chawach ja rixokja nc'ule'e, ja noc rxjayil ja Carnelo, ne'chwe. 10 Ja c'a ranin xinq'ueje' chic paruk'a' ja rEspíritu Santo, xinc'amarel rmalja ángel parwi' jun nimlaj jayu', congananim jotol chicaj. Ja tok xokekaji tri' xuc'utwi' chinwach ja tinamit Jerusalén ja nimlajtinamit xin Dios ntajini nkajto chila' chi-caj, ruq'uin ja Dios penak wi'. 11 Ja tina-mit congana rq'uiakon ri' ruch'a' ja Diostrij, congana nraproti ja cani' nuban takabaj ja nraproti ja congana banon rbanicja más chi na nimak rjil cani' tre jaspe,

in natcowini natca'y chipan, puro cristalnca'yi. 12 C'o jun nimlaj tabia rsutin ri'trij ja tinamit, congana nim jotol chicajin cablajuj puerta rc'an in ja jujun puertaec'o jujun ángel echajyon rxin. Ja cablajujpuerta c'o jujun bi'aj tz'ibtal chwach, jari'bi'aj quixin ja cablajuj tribu winak rxin jatinamit Israel. 13 Oxi' ja puerta tri' nca'ywi' ja bar nelto wi' k'ij in oxi' chic pa nortenca'y wi' in oxi' chic pa sur nca'y wi' inoxi' chic tri' nca'y wi' ja bar nkaj wi' k'ij.14 Ja tabia ja rsutin ri' trij ja tinamit c'ocablajuj rsimiento'il rtz'ulben in ja jujunrsimiento'il c'o jujun bi'aj tz'ibtal chwach,jari' quebi' ja cablajuj apóstol rxin ja Car-nelo.

15 Ja c'a ntzijon wq'uin arja' c'o jun etbalrc'anpurooro ocnak ja retbal jari' nucoj chiretaxic ja tinamit rachbil ja puerta in tabia.16 Ja rbanic ja tinamit quiji' paraj in ja jujunparaj xa junan medida rc'an. Ja rwach in jarkan xa junan medida rc'an chi ca'i'. Ja c'antzijon wq'uin arja' xucoj ja retbal, xretajja tinamit. Ja c'a tok xetataj rmal cablajujmil estadio xuya'.* Ja rwach, ja rkan inja njote' chicaj xa junan medida rc'an chioxi'. 17 In xretaj ja tabia chakaja'. Ja c'a tokxetataj rmal, jun ciento in cuarenticuatrocodo xuya'.† Ja retbal xucoj ja ángel majunwi' ta na chwach ja cani' nkacoj ajojja rok winak, xa junan. 18 Ja tabia, jaspeocnak in ja tinamit puro oro ocnak pro jaoro natcowini natca'y chipan cani' vidrio.19 Ja rsimiento'il ja tabia rxin ja tinamitcongana banon rbanic, wekon chi utz trenojel rwach ja rabaj ja congana nraprot je'ein congananimak rjil. Ja nabey rsimiento'iljaspe ocnak, in jun chic zafiro ocnak, injun chic ágata, in jun chic esmeralda, 20 injun chic ónice, in jun chic cornalina, injun chic crisólito, in jun chic berilo, injun chic topacio, in jun chic crisoprasa, injun chic jacinto, in ja rq'uisbal amatista.21 Ja cablajuj puerta cablajuj perla ocnak,ja jujun puerta jujun perla ocnak in ja beyrxin ja tinamit puro oro ocnak pro jun oroja natcowini natca'y chipan cani' vidrio.

22 Ja tinamit mta jun templo xintz'atchipan como ja kajaw Dios ja ni majunpoder ja maquita c'o pa ruk'a', arja' rachbil

* 21:16 Ja cablajuj mil estadio c'o la jo'o' ciento in cincuenta legua rc'an. † 21:17 Ja jun ciento in cuarenticuartocodo c'o la sesenticuartro vara rc'an.

APOCALIPSIS 21:23 405 APOCALIPSIS 22:15ja Carnelo eje'e' e'ocnak templo rxin jatinamit. 23 Ja tinamit ma rjawaxic ta k'ijtre nixtac'a ic' ta chakaja' xtiyo' ta rxin pasakil como ja ruch'a' Dios jari' nyo' rxin pasakil in ja Carnelo arja' ocnak luz rxin. 24 Jaluz rxin ja tinamit jari' nsakirsan quebey jawinak ja rec'o pa tak nación je'e ja quiwilonja totajem xin Dios. Ja c'a rey rxin jarwach'ulew eje'e' nojel ja yaben quek'ij innojel ja nimak tak meba'il ja c'o cuq'uinjari' nquemol chipan ja tinamit. 25 Japuerta rxin ja tinamit jari' ni matitz'apixwi' pa k'ij, ni jakal wi' chijutij como chipanari' tiempo mchita ak'a' noqui. 26 Nojelja yaben ruk'ij ja nación je'e in nojel jameba'il ja c'o chipan jari' nc'amarel chipanja tinamit. 27Pro nimajun nak ta ja xta itzelxtoc ta chipan. Ja banol tak itzelal e cachbilja tz'akol tak tzij ni majun chique xque'octa chipan. Ja ne'oc chipan xa queyon jac'o quebi' tz'ibtal chipan ja libro rxin jaCarnelo, jari' libro ja bar tz'ibtal wi' quebi'ja nyataj chique ja utzlaj c'aslemal ja mtaq'uisic trij.

221 C'ac'ari' c'o jun binelya' xuc'ut

chinwach, jari' ya' ja rc'amonto ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij. Ja ya' conganach'ajch'oj, natcowini natca'y chipan, purocristal. Ja lugar ja bar nelto wi' ja rkanya' tri' ja bar c'o wi' ja trono rxin ja Diosin rxin ja Carnelo. 2 Ja binelya' pa nc'ajbey nbin wi' in c'oli ja che' tiquil chuchi'chi ca'i' paraj, jari' che' ja rc'amonto jautzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trij. Ja c'ache' cablajuj mul nuya' rwach chipan junjuna', ja jujun ic' jutaktij rwach nuya'. Jac'a ruxak ja che', ja rsamaj nek'ombexi jawinak tre ja rec'o pa tak nación je'e. 3 Jatri' mchita maldición. Ja c'a trono rxinja Dios in rxin ja Carnelo jari' nq'ueje'chipan ja tinamit in ja rajsamajela' xinDios eje'e' ni nqueya' wi' ruk'ij ja Dios.4 Eje'e' nquetz'at na rwach ja Dios in jarubi' chi quipalaj nq'ueje' wi'. 5Chipan ari'tiempomchita ak'a' noqui,matic'atzin chiclámpara chique nixtac'a k'ij ta chakaja'como ja kajaw Dios arja' nch'a'ani neruya'pa sakil, ja c'a reje'e' ne'oqui como rey proni chijutij.

* * * * * * * * * *

6 C'ac'ari' xbij chwe: —Ja tzij xac'waxajni katzij wi', ni nbantaj wi' cumplir. Jakajaw Dios, ja Dios ja ntzijon pa tak canmaja profeta arja' rtakonto ja ángel utzc'a chinuc'ut chiquewach ja rajsamajela' rxin nakja xtibantaj je'e cumplir chanim.

7 Ja Jesús nbij: —Bien tec'waxaj, aninninbe chic jutij chwach'ulew chanim. Con-gana qui'il chique ja winak ja nquinimaj jatzij ja k'alasan rmal ja Dios chipan awa' jalibro ri', ne'e.

8 Anin in Juan, nojel awa' ja tz'ibtalchipan awa' ja libro ri', anin xinc'waxaniin xintz'atowi chakaja'. Ja c'a tok xac'axtajmwal in tok tz'attaj mwal xinxuque'chwach ja ángel ja c'utu chinwach nojelja xintz'at. Anin laj xinya' ruk'ij ja ángel9 pro arja' xbij chwe: —Ma taban ta quela'como ja ranin xa ok junan awq'uin, xa okajsamajela' xinDios e kachbil ja rawach'alalja profeta xin Dios e kachbil chakaja' janquinimaj ja tzij ja tz'ibtal chipan awa' jalibro ri'. Jamásmejor naban, Dios ja taya'a'ruk'ij, ne' chwe.

10 In xbij chwe: —Nojel ja tzij ja k'alasanrmal ja Dios chipan awa' ja libro ri' maxtama tak'alasaj chi ta atat como xa nnaka-jinto ja tiempo. 11 Ja banol tak itzelaleje'e' nqueban na seguir ja banoj itzelal.Ja nebano je'e ja xa ntz'ilor awanma rmaleje'e' nqueban na seguir chakaja'. Ja c'abanol tak utzil eje'e' nqueban na seguir jabanoj utzil. Ja nebano je'e ja ch'ajch'ojileje'e' nqueban na seguir chakaja'.

12 Ja Jesús quewa' nbij ri': —Bien tec'waxaj, anin ninbe chic jutijchwach'ulew chanim, nc'amonto jartojbalil quixin ja winak chiquijujunalnak quibanon chipan ja quic'aslemal.13 Anin nij inc'o chi wi' ja tok tz'ucarto jarwach'ulew in nij inc'o wi' ja tok xteq'uisija rwach'ulew chakaja'. Anin in nabey,anin in q'uisbal, ne'e.

14 Congana qui'il chique ja nquech'ajquitziak chipan ja rquiq'uel ja Carneloutzc'a chi c'o quek'a' tre ja che' jarc'amonto ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisictrij utzc'a chakaja' ja tok ne'ekaj chuchi' japuerta rxin ja tinamit nya' lugar chiquechi ne'oc chipan. 15 Pro ja winak ja xanquitz'ilorsaj ja canma chipan ja ritzelaleje'e' matiya' lugar chique chi xque'oc ta

APOCALIPSIS 22:16 406 APOCALIPSIS 22:21chipan ja tinamit in queri' nban chiquechakaja' ja raj'itza' in chique ja banol ilmac ja rachi'i' cuq'uin ixoki' in chiqueja camsanela' in chique ja nexuque'chiquewach cachbal tak winak in chwachrachbal tak nakun je'e in chique canojel janel quec'u'x chi rbanic ja tz'akoj tak tzij.

16 Ja Jesús quewa' nbij ri': —Anin inJesús, ja ángel wxin arja' ntakon ewq'uinchi nerya'a' rbixic chique ja riglesia nojelawa' ja nk'alasan ri'. Anin in riy rumamcanja rojer rey David, ruq'uin arja' inelnaktowi'. Anin in cani' ja ch'umil ja xin pasakaric ja congana ruch'a', ne'e.

17 Ja rEspíritu Santo rachbil ja rxjayil jaCarnelo eje'e' quewa' nquibij ri': —CatpetiJesús, neche'e. In chakaja' ja nec'axaniquirtawa' xtiquibij ri': —Catpeti Jesús,xqueche' ta. Ja winak ja nquena' chakichi'quepi c'a in xa nak ta ja c'o rgana npetitipeti, turtija' ja ya' ja rc'amonto ja utzlajc'aslemal ja mta q'uisic trij in xa sipan jaya'.

18 Canojel ja nec'axani ja rtzobal Diosja k'alasan rmal chipan awa' ja libro ri'congana nban recomendar chique chi ma-tiqueq'uex rbixic. Ja c'a wi c'o jun xtuya'más rwi' ja rtzobal Dios ja c'o chipan jari'Dios nutakto ja nimak tak rpokonal trij jacani' tz'ibtal chipan awa' ja libro ri'. 19 Ja c'awi c'o jun nlasaj jutz'it tre ja rtzobal Dios jak'alasan rmal chipan awa' ja libro ri' jari'Dios matuya' tre chi ntz'ibax rubi' chipanja libro ja bar tz'ibtal wi' quebi' ja nyatajchique ja utzlaj c'aslemal ja mta q'uisic trijin matuya' tre chi xtoc ta chipan ja tinamitxin Dios in matuya' tre chakaja' ja rtzujunje'e chipan awa' ja libro ri'.

20 Ja Jesús arja' k'alasyon nojel awa' jatz'ibtal chipan awa' ja libro ri' in quewa'nbij ri': —Can ninbe chic jutij chwach'ulewchanim, ne'e ja Jesús. Amén. Catpi c'akajaw Jesús.

21 Wach'alal, kas ta xtiq'ueje'e ja rutzilrxin ja kajaw Jesucristo ewq'uin ewanoje-lal. Amén.