Gele Vlaggen - UZA
Transcript of Gele Vlaggen - UZA
Yanaika Schauvaerts
Klinisch Neuropsycholoog
Gele Vlaggen
• Een biopsychosociale benadering van pijn
• Psychologische factoren van pijn (‘Gele Vlaggen’)
• ‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
Overzicht
Een biopsychosociale benadering van pijn
“Pain is whatever the experiencing person says it is,
existing whenever and wherever the person says it does”
(McCaffery, 1979)
Een biopsychosociale benadering van pijn
Model van Loeser (1980)
Een biopsychosociale benadering van pijn
Biologische
Factoren
Psychosociale
Factoren
Pijnbeleving
• Gedachten: bv. ‘als ik beweeg, wordt de pijn erger’
• Emoties: bv. angst, boosheid, verdriet, …
Een biopsychosociale benadering van pijn
Pijngedrag
• Communicatie (verbaal en non-verbaal): bv. ‘klagen’ over
pijn, wenkbrauwen naar beneden/ogen samenknijpen, …
• Coping: bv. niet meer bewegen, medicatie nemen, …
Gedachte
EmotieGedrag
• Pijn is meer dan een louter ‘lichamelijk letsel’
• Psychosociale factoren determineren mee het ontstaan
en in stand houden van pijn
• Risico op vicieuze cirkel en neerwaartse spiraal!
Een biopsychosociale benadering van pijn
Lage rugpijn
‘Het gaat maar niet
over, het is vast iets ernstigs’
Angst
Niet meer sporten
Niet meer werken
Geïsoleerd raken
Financiële problemen
Depressieve gevoelens
Psychologische factoren van pijn (‘Gele Vlaggen’)
• Attitude (overtuigingen/percepties)
• Emotie
• Gedrag
‘Interne’ factoren = Gele Vlaggen
• Diagnose en behandeling
• Compensatie
• Familie
• Werk
‘Externe’ factoren = Zwarte en Blauwe Vlaggen
KCE, 2017; Nicholas et al., 2011
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
• Attitude (overtuigingen/percepties)
• Emotie
• Gedrag
Psychologische risicofactoren die wijzen op een
verhoogde kans tot het ontwikkelen van chronische
problemen
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
Attitude
EmotieGedrag
Pijnbeleving
Pijngedrag
Attitude (overtuigingen/percepties)
Disfunctionele overtuigingen en verwachtingen m.b.t. (de
gevolgen van) pijn:
• Overtuiging dat pijn schadelijk is
• Overtuiging dat pijn toeneemt bij activiteit
• Overtuiging dat pijn niet zelf te controleren is
• Overtuiging dat pijn volledig opgeklaard moet zijn
alvorens ‘normale activiteit’ terug op te nemen (bv. werk)
• Catastroferen
• …
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
Emotie
Emotionele reacties t.g.v. pijn:
• Overgevoeligheid voor lichamelijke prikkels
• Angst voor pijn (tijdens activatie/werk)
• Ontreddering
• Stress
• …
Geen psychiatrische diagnose (bv. klinische depressie,
persoonlijkheidsstoornissen, …) = Oranje vlaggen!
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
Gedrag
Gedragsmatige uiting van pijn en coping:
• Buitensporig hoge pijnscores
• Overmatig rusten
• Vermijden van ‘normale’ dagelijkse activiteiten (bv.
werken, sociaal contact, …)
• Grote afhankelijkheid van passieve behandelingen zoals
analgetica
• Zelfmedicatie (bv. door het gebruik van alcohol)
• …
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
• Prognostische inschatting
• Belang van psychologische risicofactoren:
• Non-specifieke factoren (zoals therapietrouw, attitude,
catastroferen, …) zijn meer voorspellend voor klinische
veranderingen bij lage rugpijn dan specifieke therapeutische
targets (bv. behandelen van spierspanning, houding, …)
(O’Sullivan et al., 2016)
• Bij musculoskeletale pijn zijn psychologische factoren
belangrijke determinanten voor slechte outcome (=
toekomstige pijn en beperking) (Nicholas et al., 2011)
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
• Consistente bevindingen m.b.t. voorspellers voor
chronische problemen:
• Pijn intensiteit
• Overtuigingen over pijn (bv. pijn is schadelijk)
• Depressieve gevoelens: neerslachtigheid en wanhoop
• Catastroferen
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
• Saliente factoren:
• Angst en depressie
• Disfunctionele coping zoals angst-vermijding
en catastroferen
Nicholas et al. (2011)
De aanwezigheid van een ‘saliente factor’ of een
cumulatie van verschillende risicofactoren vergroten de
kans op chronische problemen
Steeds gele vlaggen binnen de context bekijken: staan
niet geïsoleerd van andere factoren zoals leeftijd,
geslacht, sociale en culturele achtergrond, … !
Psychologische factoren van pijn
(‘Gele Vlaggen’)
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Personen ‘at risk’ identificeren zodat vroegtijdige
(psychologische) interventie mogelijk is
• Vroegtijdige detectie (O’Sullivan et al., 2016):
• Exploratie van patiënt zijn:
• Overtuigingen over pijn
• Emotionele en gedragsmatige reacties op pijn
• Sociale context
• Eventueel gebruik maken van vragenlijsten (KCE):
• STarT Back
https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/StarTBack-Nl.pdf
• ÖMPSQ
https://kce.fgov.be/sites/default/files/atoms/files/OrebroNL.pdf
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Vroegtijdige detectie: Vragenlijsten (KCE)
• STarT Back: voorbeeldvragen Gele Vlaggen
• ÖMPSQ: voorbeeldvragen Gele Vlaggen
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Vroegtijdige detectie: Anamnesegesprek
• Attitude (overtuigingen/percepties)
• Maak je je zorgen over (de oorzaak, verloop, behandeling, …
van de) pijn? (peilen naar overtuigingen/bezorgdheden)
• Denk je dat het goed gaat komen? (peilen naar
verwachtingen Catastroferen)
• Emotie
• Ben je ongerust of angstig over je situatie? (peilen naar
angstige gevoelens)
• Merk je dat je je prikkelbaar, gespannen of rusteloos voelt?
(peilen naar signalen van angst)
• Maakt deze situatie je ongelukkig, triestig of neerslachtig?
(peilen naar depressieve gevoelens)
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Vroegtijdige detectie: Anamnesegesprek
• Gedrag
• Wat doe je zoal op dit moment (ADL, activiteiten, …)? Of lukt
het niet door de pijn? (peilen naar passiviteit)
• Wat doe je om de pijn te verminderen? (peilen naar passieve
behandelingen/zelfmedicatie)
• Komt er bezoek en kan je jouw verhaal bij hen kwijt? (peilen
naar sociale steun)
(Met dank aan pijnpsychologen UZA)
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Vroegtijdige Interventie (O’Sullivan et al., 2016; Foster
et al., 2018):
• Psycho-educatie over pijn:
• Uitleg over de (biologische) oorzaak en behandeling van lage rugpijn
(Maar: vermijd ‘angstinducerende boodschappen’! cf. richtlijnen
KCE)
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Vroegtijdige Interventie (O’Sullivan et al., 2016; Foster
et al., 2018):
• Psycho-educatie over pijn:
• Uitleg over de (biologische) oorzaak en behandeling van lage rugpijn
(Maar: vermijd ‘angstinducerende boodschappen’! cf. richtlijnen
KCE)
• Verwijzen naar psychosociale factoren van pijn cf. Model van Loeser
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Vroegtijdige Interventie (O’Sullivan et al., 2016; Foster
et al., 2018):
• Psycho-educatie over pijn:
• Uitleg over de (biologische) oorzaak en behandeling van lage rugpijn
(Maar: vermijd ‘angstinducerende boodschappen’! cf. richtlijnen
KCE)
• Verwijzen naar psychosociale factoren van pijn cf. Model van Loeser
• Motiverende gespreksvoering: gezondheidsbevorderend
gedrag (zoals actief blijven, ‘normale activiteiten’
onderhouden, …) stimuleren
Zelfmanagement bevorderen!
• Indien aangewezen: doorverwijzen naar psychotherapie
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
• Vroegtijdige Interventie: Adviesgesprek
Medisch relevante informatie delen
Vermijden van ‘angstinducerende boodschappen’
Uitleg over samenhang van (lage rug)pijn met
overtuigingen/stemming en gedrag
Motiverende gespreksvoering m.b.t. gezondheids-
bevorderend gedrag:
Medicatie
Activatie (bv. beweging, ‘normale’ dagelijkse activiteiten uitvoeren,
…)
Psychosociaal welzijn (bv. emoties uiten, sociaal contact
onderhouden, …)
‘Gele Vlaggen’ toepassen in de praktijk
Gele Vlaggen
• Naast biologische factoren bepalen psychosociale factoren
(pijnbeleving en –gedrag) mee het ontstaan en onderhouden van pijn
• Gele Vlaggen zijn psychologische risicofactoren om een prognostische
inschatting te maken over het ontwikkelen van chronische problemen
• Gele Vlaggen worden onderverdeeld in drie domeinen: Attitude
(overtuigingen/percepties), Emotie en Gedrag
• Tijdens het anamnesegesprek is het aangewezen om te peilen naar
Gele Vlaggen zoals angst, depressie, passiviteit, … (= Vroegtijdige
detectie)
• Tijdens het adviesgesprek is het aangewezen om de psychosociale
benadering van pijn te bespreken en gezondheidsbevorderend gedrag te
stimuleren (= Vroegtijdige interventie)
Besluit
Foster, N. E., Anema, J. R., Cherkin, D., Chou, R., Cohen, S. P., Gross, D. P., … Woolf, A. (2018). Prevention
and treatment of low back pain: evidence, challenges, and promising directions. The Lancet, 391(10137),
2368–2383. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(18)30489-6
KCE Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg. (2017). Klinische richtlijn rond lage rugpijn en
radiculaire pijn. Geraadpleegd van https://www.kce.fgov.be/nl/klinische-richtlijn-rond-lage-rugpijn-en-
radiculaire-pijn
Loeser, J.D. (1980). A definition of pain. Medicine 7, 3-4. Washington
McCaffery, M. (1972). Nursing Management of the Patient with Pain. Michigan: Lippincott.
Nicholas, M. K., Linton, S. J., Watson, P. J., & Main, C. J. (2011). Early Identification and Management of
Psychological Risk Factors (“Yellow Flags”) in Patients With Low Back Pain: A Reappraisal. Physical
Therapy, 91(5), 737–753. https://doi.org/10.2522/ptj.20100224
O’Sullivan, P., Caneiro, J. P., O’Keeffe, M., & O’Sullivan, K. (2016). Unraveling the Complexity of Low Back Pain.
Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 46(11), 932–937. https://doi.org/10.2519/jospt.2016.0609
Bronnen