στορία της °ουσικής - files.evi-micha...

1

Ιστορία της Μουσικής (Θ) - ΜΙΧΑ Παρασκευή 1

1

Ιστορία της Μουσικής ΙΙ

Μίχα Παρασκευή, PhD

Μουσικολόγος , Μουσικοπαιδαγωγός


ΙΣΤΟΡΙΑ ΙΙ

Η μουσική στο Μεσαίωνα Γρηγοριανό μέλος

Notre Dame

Ars Nova

2

2


Μεσαίωνας

Ιστορικό πλαίσιο

Με τον όρο μεσαιωνική μουσική αναφερόμαστε στη μουσική δημιουργία κατά την εποχή του Μεσαίωνα.

Αν και ο ακριβής προσδιορισμός των χρονικών της ορίων είναι δύσκολος μπορεί να θεωρηθεί πως καλύπτει την περίοδο από το 1200 μέχρι περίπου το 1400 και την αρχή της Αναγεννησιακής μουσικής.

3


Με το διάταγμα των Μεδιολάνων (313 μ.Χ.) με το οποίο θεσπιζόταν η αρχή ανεξιθρησκίας, ξεκινάει η σταδιακή διαφοροποίηση ανάμεσα στη Δυτική και Ανατολική Εκκλησία.

Κυριαρχεί η λατινική γλώσσα και επικρατεί το διατονικό γένος στην κατασκευή μελωδιών.

4

Μεσαίωνας Ιστορικά στοιχεία

3


5

Μεσαίωνας 13ος – 15ος αιώνας

Ο Πάπας Γρηγόριος ο Α’ (επίσκοπος Ρώμης 590 -604) ήταν εκείνος που δυνάμωσε γενικότερα το θεσμό της εκκλησίας.

Στην εποχή του, η Ρωμαιοκαθολική εκκλησία απλωνόταν από τη Β. Ευρώπη έως τη Β. Αφρική.

Η ανεξέλεγκτη εισαγωγή νέων ύμνων επηρεασμένων από τις τοπικές μουσικές παραδόσεις δημιουργούσε την εικόνα διάσπασης των εκκλησιών που υπάγονταν στη δικαιοδοσία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Έπρεπε λοιπόν να ενοποιηθούν.


6

Γρηγοριανό Μέλος

Έτσι ονομάζεται η μονοφωνική λειτουργική μουσική από τον 7ο αιώνα και μετά που πήρε το όνομα της από τον Γρηγόριο τον Α‘ (περί το 600).

Ο Γρηγόριος κωδικοποίησε τους ύμνους της Λειτουργίας σύμφωνα με το εορτολόγιο της Ρωμαϊκής Καθολικής εκκλησίας.

Συλλογή και επιλογή μελωδιών

– από την παλαιότερη χριστιανική μουσική

– από τα τοπικά ρεπερτόρια της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης

4


7


Οι μελωδίες αυτές, που ονομάστηκαν Γρηγοριανό Μέλος, είναι το παλαιότερο οργανωμένο ρεπερτόριο (εκκλησιαστικό βέβαια) της δυτικοευρωπαϊκής μουσικής ιστορίας.

Του Γρηγοριανού Μέλους, είχε προηγηθεί το Αμβροσιανό Μέλος από τον Αμβρόσιο (επίσκοπο Μιλάνου) που προσπάθησε να βάλει τάξη στην αναρχία των ύμνων που χρησιμοποιούσε η Δυτική Εκκλησία, καθόρισε τη χρήση τεσσάρων τρόπων (κλιμάκων) καθώς και τους ύμνους που θα έπρεπε να ψάλλονται.


8


Οι μελωδίες ανάλογα με το πώς επενδύουν μουσικά το κείμενο, χωρίζονται σε τρία κύρια είδη:

τις συλλαβικές, όπου μία νότα αντιστοιχεί σε μία συλλαβή.

τις νευματικές, όπου μια ομάδα από δύο ή τέσσερις νότες αντιστοιχεί σε κάθε συλλαβή.

τις μελισματικές, όπου μία συλλαβή του κειμένου εκτείνεται σε μεγαλύτερες ομάδες φθόγγων.

5


Μέση περίοδος (1150 -1300)

Ars Antiqua (Παλαιά Τέχνη): Σχολή της Παναγίας των Παρισίων

Notre Dame (1150 – 1300 μ.Χ)

Ύστερη περίοδος (1250-1320)

Ars Nova (Νέα Τέχνη)


Σχολή Notre Dame

Κατά τους 12ο και 13ο αιώνες, η Γαλλία ήταν η πολυπληθέστερη και συγκριτικά η πιο ανεπτυγμένη χώρα της Ευρώπης.

Η γενικότερη πολιτιστική της ανάπτυξη σε σύγκριση με τα υπόλοιπα μεγάλα δυτικοευρωπαϊκά έθνη (Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία κλπ.), που ασχολούνταν ακόμη σχεδόν αποκλειστικά με την μονοφωνική μουσική, ήταν πολύ μεγαλύτερη.

Αυτό αντανακλάται και με την πρώτη μεγάλη κορύφωση στην Ιστορία της πολυφωνικής μουσικής.

6



Ο καθεδρικός ναός της Παναγίας των Παρισίων ήταν το εκκλησιαστικό και μουσικό κέντρο ανάπτυξης της Β.Δ. Ευρώπης.

Κατά τον 12ο αιώνα, μια ομάδα μουσικών συγκεντρώνεται στον ναό και δημιουργεί την Σχολή της Παναγίας των Παρισίων.

Το Όργκανουμ (Organum) είναι εκκλησιαστικό όργανο και μια πρώτη απόπειρα δημιουργίας πολυφωνικής μουσικής.

Το έργο τους έχει διασωθεί στο βιβλίο Magnus Liber Organi (Μεγάλο βιβλίο του Organum). Περιέχει συνθέσεις «Organum» σε 2 φωνές.


Λεονέν (Leonin), οργανίστας στην Παναγία των Παρισίων μέχρι τα τέλη του 12ου αιώνα ο οποίος ξεφεύγει από τα δεσμά του Γρηγοριανού μέλους, εφαρμόζει την αντίθετη κίνηση των φωνών και μετατρέπει το Organum σε έργο τέχνης.

Περοτέν (Perotin) ανέπτυξε και τελειοποίησε σε μεγάλο βαθμό την μουσική σημειογραφία της εποχής και το organum.


7


Τροβαδούροι & Τρουβέροι

Γύρω στον 11ο αιώνα, εμφανίζεται το τραγούδι των τροβαδούρων, που εκφράζει το πνεύμα του ιπποτισμού του Μεσαίωνα.

Οι τροβαδούροι ευγενείς κατά κανόνα και ιππότες – ήταν οι τραγουδιστές, μουσικοί και ποιητές, της Μεσημβρινής Γαλλίας (στα νότια του Λίγηρα ποταμού) και ιδιαίτερα της Προβηγγίας.


Τα τραγούδια τους, δραματικά, λυρικά ή θρησκευτικά, εξιστορούσαν τα κατορθώματα των ιπποτών, τραγουδούσαν τον έρωτα, ή υμνούσαν το Χριστό και τους Αγίους Τόπους.

Στην περιοχή της Βόρειας Γαλλίας (στα βόρεια του Λίγηρα ποταμού), οι ποιητές – τραγουδιστές ονομάζονταν τρουβέροι.

Τροβαδούροι & Τρουβέροι

8


Η εξέλιξη της πολυφωνίας

Από το organum αναπτύχτηκε το discantus (πολυφωνική μορφή, νεότερη του όργκανουμ, δίφωνη και αργότερα τρίφωνη).

Ακολουθεί το Μοτέτο (σύνθεση θρησκευτικού περιεχομένου πάνω σε λατινικό κείμενο) αποτελεί την πιο σημαντική φωνητική μορφή της πολυφωνικής μουσικής κατά το Μεσαίωνα και την Αναγέννηση.



Αποτέλεσε ένα επόμενο βήμα στην καθιέρωση των νέων μουσικών κατακτήσεων.

Ο όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 14ο αιώνα με σκοπό να διαχωρίσει τη γαλλική μουσική του α΄ μισού του 14ου αιώνα, από τη μουσική του τέλους του 13ου.

9


Κύριος εκφραστής ο Philipe de Vitry (1291-1361) που χρησιμοποίησε τον όρο σαν τίτλο στην πραγματεία του "Ars nova notandi" που αφορούσε στις καινοτομίες της σημειογραφίας της μουσικής.



Το μεγαλύτερο επίτευγμα της γαλλικής ars nova ήταν οι καινοτομίες στο πεδίο του ρυθμού και του μέτρου.

Μιλώντας με σημερινούς όρους, η μουσική του 13ου κυριαρχούνταν από το χωρισμό των ρυθμών σε 3 μέρη.

Το 14ο αιώνα επιτράπηκε ο χωρισμός του ρυθμού σε 2 μέρη κι έτσι ο συνθέτης μπορούσε να επιλέξει ανάμεσα σε 2/4, 3/4, 6/8 κ.λ.π.


10


Χαρακτηριστικό των μοτέτων της περιόδου του 14ου αιώνα είναι η χρήση του "ισόρρυθμου" συνήθως στον τενόρο και περιστασιακά στις ψηλές φωνές.

To αρμονικό ύφος της Ars Nova δείχνει κάποια πρόοδο σε σχέση με αυτό της Ars Antiqua καθώς τα διαστήματα 3ης άρχισαν να χρησιμοποιούνται πιο συχνά.



Συνθέτες

Σε διαφορετικές περιόδους, ξεχωρίζουν ορισμένοι σημαντικοί συνθέτες:

Φιλίπ ντε Βιτρύ (Philippe de Vitry, 1291-1361)

Γκυγιώμ ντε Μασώ (Guillaume de Machaut, περ. 1300-1377)

Χίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν (Hildegard von Bingen, 1098-1179)

Γκιγιώμ Ντυφαί (Guillaume Du Fay, περ. 1397-1474)

Τζον Ντάνσταμπλ (John Dunstable, περ. 1390-1453)

Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος (Richard the Lionhearted, 1157-1199)

20

11


Μουσικά Όργανα

Η περίοδος της μονοφωνίας συνοδεύεται από τον πόλεμο ης εκκλησίας στα μουσικά όργανα τα οποία θεωρεί απαράδεκτα για την υμνωδία σε αντίθεση με την ανθρώπινη φωνή.

Τον 9ο αιώνα το εκκλησιαστικό όργανο εισάγεται στους ναούς των Ρωμαιοκαθολικών.

21


Μουσικά Όργανα

Η κοσμική μουσική του μεσαίωνα ήταν πλούσια σε χρώματα, και ρυθμούς.

Χρότα (crwth): έγχορδο του 11ου αιώνα. Παιζόταν άλλοτε σα νυκτό και άλλοτε με δοξάρι.

Rebec, viele: έγχορδα, παίζονταν με δοξάρι.

Dulcimer: έμοιαζε με σαντούρι.

Από τον 11ο αιώνα υπήρχαν φλάουτα, φλογέρες, όμποε (shawms) με διπλά γλωσσίδια, τρομπέτες, κόρνα. καστανιέτες, κύμβαλα, τρίγωνα. 22

12


Σημειογραφία

Γκουίντο ντ' Αρέτσο

(Guido d'Arezzo, περ. 995 - 1050)



Θεωρητικός της μουσικής κατά τον Μεσαίωνα.

Επινόησε το σύγχρονο σύστημα μουσικής σημειογραφίας, το μουσικό πεντάγραμμο, που αντικατέστησε τη νευματική σημειογραφία.

Συνειδητοποίησε ότι οι μοναχοί είχαν πρόβλημα στην απομνημόνευση των ύμνων του Γρηγοριανού μέλους και επινόησε μία μέθοδο για να μαθαίνονται ευκολότερα και γρηγορότερα.

13


Επινόησε πολλά διδακτικά «εργαλεία», όπως το πεντάγραμμο, το εξάχορδο μουσικό σύστημα και τα ονόματα των φθόγγων (ντο-ρε-μι, κτλ).

Τα ονόματα των φθόγγων προέρχονται από έναν γρηγοριανό ύμνο όπου κάθε στίχος ξεκινά από την αμέσως ψηλότερη νότα.

Από την πρώτη συλλαβή κάθε στίχου πήραν οι νότες το όνομά τους.



26


Gregorian Chant - "Dies Irae«

Το εκκλησιαστικό όργανο

14


Η μουσική στην Αναγέννηση

27


28

Το 1400 οι Άγγλοι καταλαμβάνουν τη Γαλλία (εκατονταετής πόλεμος).

Η πτώση της βυζαντινής αυτοκρατορίας , από το Μωάμεθ τον Β' είχε σαν αποτέλεσμα τη μετανάστευση πολλών λογίων προς τη Φλωρεντία.

Η μετανάστευση πολλών καλλιτεχνών από τη βόρεια Ευρώπη προς στο νότο σήμαναν, ιστορικά, την έναρξη της Αναγέννησης.

Αναγέννηση 15ος – 16ος αιώνας

15


29

Ανακάλυψη της αμερικανικής ηπείρου από το Χριστόφορο Κολόμβο το 1492.

Το 1454 εμφανίζεται στην Ευρώπη η τυπογραφία η οποία σήμανε άμεσα την ταχύτατη διάδοση (για εκείνη την περίοδο) των πληροφοριών. Η τυπογραφία συνέβαλε στις μεγάλες κοινωνικές-πολιτισμικές αλλαγές οι οποίες άλλαξαν τη φυσιογνωμία του κόσμου μέσα στους επόμενους αιώνες.

Αναγέννηση 15ος – 16ος αιώνας


30

Αναγεννησιακή Μουσική

Αναφερόμαστε στην μουσική της εποχής της Αναγέννησης, που εκτείνεται περίπου από το 1400-1600 και χαρακτηρίζεται από:

έντονο ανθρωπισμό

τάσεις φιλοσοφικές και

επιστροφή στα αρχαία Ελληνικά γράμματα καθώς και

έντονη προσκόλληση πάνω στην αρχαία μετρική της ποίησης, η οποία οδηγούσε τη σύνθεση της μουσικής επάνω στα πρότυπά της.

16


31

Σε σχέση με τον Μεσαίωνα παρουσιάζεται πιο ελεύθερη, λιγότερο φορτωμένη και το κείμενο συνοδεύει πιο ζωηρό και πιτσικάτο.

Αναγεννησιακή Μουσική


32

Η Γαλλοφλαμανδική Σχολή 15ος αιώνας

Ονομάζεται η σχολή που δημιουργήθηκε και αναπτύχθηκε στην περιοχή της Βόρειας Γαλλίας και της Φλάνδρας (περιοχή Βελγίου και Ολλανδίας).

Σημαντικά μουσικά κέντρα αποτελούν οι αυλές των κοσμικών και εκκλησιαστικών αρχόντων και οι maitrises (μετρίζ), μουσικές εκκλησιαστικές σχολές.

17


Γαλλοφλαμανδική Σχολή Είδη μουσικής σύνθεσης

Chanson (τραγούδι): Το πιο γνωστό είδος κοσμικής μουσικής. Αποτελεί εξέλιξη της παλιάς καντιλένας, τρίφωνο ή τετράφωνο και τα λόγια βρίσκονται στον cantus με τις άλλες φωνές συνοδευτικές.

Missa (Λειτουργία): Είναι το κυριότερο είδος θρησκευτικής μουσικής. Δε χρησιμοποιείται πλέον ο όρος tenor, αλλά ο όρος cantus firmus (c.f.), που είναι μία σταθερή μελωδία και αποτελεί αφετηρία για τη σύνθεση.

Motetus (μοτέτο): Είναι κυρίως είδος θρησκευτικής μουσικής (όχι λειτουργικής). Υπάρχει τάση ομοιομορφίας των φωνών και κατάργηση του cantus firmus (c.f.).

33


Ave Maria

Josquin Desprez ή Des Pres(1440-1521)

18


Ρωμαϊκή σχολή - 16ος αιώνας

Πρόκειται για μια ομάδα συνθετών που έδρασαν στη Ρώμη

σύνθεση έργων θρησκευτικής μουσικής

ύφος a capella (χωρίς οργανική συνοδεία)

χρήση του γρηγοριανού μέλους.

35


Ρωμαϊκή Σχολή - 16ος αιώνας

Χαρακτηρίζεται από τη συνέχεια του έργου της Γαλλοφλαμανδικής σχολής, τη δημιουργία τοπικών παραδόσεων και την ανάπτυξη της Ρωμαϊκής Σχολής.

36

19


Ρωμαϊκή Σχολή – Είδη μουσικής σύνθεσης

Θρησκευτική μουσική: αποκτά το χαρακτήρα της διεθνούς μουσικής και χρησιμοποιείται η λατινική γλώσσα. Τα είδη είναι τα εξής:

Μοτέτο: Αποτελεί είδος ελεύθερης σύνθεσης,

χωρίς cactus firmus με μίμηση σε όλες τις φωνές.

Λειτουργία: Έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με το μοτέτο. Χρησιμοποιούνται στοιχεία κοσμικής μουσικής (missa – παρωδία). 37


Ιταλία – Είδη μουσικής σύνθεσης

Frotola(φρόττολα): Εμφανίστηκε κυρίως στη Κεντρική και Βόρεια Ιταλία. Έχει τετράφωνη ομοφωνική γραφή και τα θέματα είναι κυρίως ερωτικά. Η soprano είναι η κυριότερη φωνή.

Villanella(βιλανέλα): Στροφικό χορευτικό τραγούδι ναπολιτάνικης προέλευσης, αρχικά τρίφωνο με κυρίαρχη φωνή τη soprano λαϊκής προελεύσεως (villanus:χωριάτης).

Madrigal(μαδριγάλι):Είναι το κυρίαρχο είδος κοσμικής μουσικής του 16ου αι.

38

20


39

Μαδριγάλια

Τα Μαδριγάλια ήταν πολυφωνικά τραγούδια (συνήθως 5 φωνές) για μικρά φωνητικά σύνολα, ύφος βασισμένα σε υπερβολικά ρομαντική ποίηση με ερωτικό περιεχόμενο.

Βασίζονταν σε κείμενα μεγάλων ποιητών

Ήταν πολύ ευχάριστα στους τραγουδιστές και τα εκτιμούσαν πολύ οι αριστοκράτες της εποχής.

Κατ’ εξοχήν κοσμικό είδος


Μαδριγαλοκωμωδία

Σειρά μαδριγαλιών που διηγούνται μια ιστορία συνήθως κωμική χωρίς σκηνική δράση.

Πρόδρομος της Όπερας

40

21


41

Μαδριγάλι & Όπερα

Monteverdi: "Altri canti d'amor, tenero arciero" (Madrigal from Book VIII)

Monteverdi – Opera Orfeo - Rosa del ciel (act1)


Γαλλία - Είδη μουσικής σύνθεσης

Chanson(σανσόν): Είναι το αντίστοιχο του μαδριγαλιού στη Γαλλία, ιδιαίτερα διαδεδομένο στην αστική και αριστοκρατική τάξη.

Missa (λειτουργία): είδος θρησκευτικής μουσικής

Motetus (μοτέτο): είδος θρησκευτικής μουσικής (όχι λειτουργικής)

42

22


Γερμανία - Είδη μουσικής σύνθεσης

Lied(λιντ=τραγούδι): Έχει στροφικό κείμενο με μουσική που επαναλαμβάνεται για κάθε στροφή, πολυφωνικής μορφής, με ρίζες στα τραγούδια των ερωτο-τραγουδιστών.

Choral(χορικό): Είναι είδος θρησκευτικής μουσικής. Δημιουργήθηκε με στόχο την ενεργή συμμετοχή του εκκλησιάσματος , γι’αυτό οι μελωδίες του είναι απλές , ώστε να τραγουδιούνται από όλους. 43


Βενετσιάνικη σχολή

Επίκεντρο ο καθεδρικός ναός του Αγίου Μάρκου της Βενετίας

Γνωρίσματα της Βενετσιάνικης Σχολής είναι ο πολυφωνικός όγκος και η μεγαλοπρέπεια της μουσικής.

Δύο ή περισσότερες χορωδίες τραγουδούν εναλλάξ.

Ανοίγει ο δρόμος για τη διαμόρφωση των πρώτων μορφών του κοντσέρτου και της συμφωνίας.

44

23


45

Μουσικά όργανα και Ορχήστρες


46


Οι τεχνίτες των οργάνων τελειοποιούν αρκετά από αυτά.

Γύρω στα 1550, άρχισαν να εμφανίζονται τα πρώτα σύνολα καθαρά οργανικής μουσικής.

24


47

Μουσικά όργανα της Αναγέννησης - Οργανική μουσική

Πνευστά: Σουραύλια διαφόρων ειδών, πλάγιο φλάουτο (λιγότερο διαδεδομένο από το σουραύλι), κρομόρνη, bombarde (όργανα με διπλή γλωττίδα), τρομπέτες, τρομπόνια.

Έγχορδα με τόξο: Vielle (που υπήρχε ήδη από τον Μεσαίωνα, Viola da Gamba, οικογένεια του βιολιού)

Έγχορδα νυκτά: λαούτο, θεόρβη (παραλλαγή του λαούτου)



48


Πληκτροφόρα: Εκκλησιαστικό όργανο, τσέμπαλο, σπινέτο, virginal (βίρτζιναλ, η αγγλική εκδοχή του σπινέτο)

Φτιάχνονταν πολλές συνθέσεις για πληκτροφόρα όργανα όπως το Εκκλησιαστικό όργανο ή το Κλειδοκύμβαλο.

Ένα από τα πιο αγαπητά όργανα που πολλές οικογένειες είχαν, ήταν το Αναγεννησιακό Λαούτο που μπορούσε να ακούγεται μόνο του ή και να συνοδεύει το τραγούδι.

25


49

Τσέμπαλο Εκκλησιαστικό Λαούτο

όργανο


50

Τα

Αρχιλαούτο Βιόλα ντα Βιργινάλι Θεόρβη

γκάμπα

26


Οι σημαντικότεροι:

Guillaume Dufay(1400-1474) (Γκιγιώμ Ντυφαί): ο σημαντικότερος συνθέτης της α’ γενιάς

Josquin Desprez ή Des Pres(1440-1521)(Ζοσκέν Ντεπρέ): Ο σημαντικότερος συνθέτης της Γαλλοφλαμανδικής σχολής

Giovanni Pierluigi da Palestrina(1525-1594)(Παλεστρίνα): Ο σημαντικότερος εκπρόσωπος της Ρωμαϊκής Σχολής

Andrian Wilaert (1490-1562) (Άντριαν Βιλαέρτ): της Βενετσιάνικης Σχολής. Θεωρείται ο εφευρέτης του κοντσέρτου.

Μανταλένα Καζουλάνα (Maddalena Casulana, περ. 1544-περ. 1590)

Ορλάντο ντι Λάσσο (Orlando di Lasso, περ. 1532-1594) 51

Συνθέτες


Η όπερα στην Αναγέννηση

Η όπερα είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειας μιας παρέας μορφωμένων ανθρώπων στα τέλη του 16ου αιώνα να αναβιώσουν την αρχαία ελληνική τραγωδία. Η παρέα αυτή ονομάστηκε Φλωρεντινή Καμεράτα.

Η παλαιότερη από τις όπερες του Μοντεβέρντι που σώζεται, παρουσιάστηκε στη Μάντοβα το 1607 και δεν ήταν άλλη από τον περίφημο Ορφέα, έργο που εξακολουθεί να παρουσιάζεται μέχρι σήμερα.

Μέσα σε λίγες δεκαετίες, η όπερα έγινε μόδα και η ξακουστή πόλη της Βενετίας στα μέσα του 17ου αιώνα είχε αποκτήσει τριάντα λυρικά θέατρα.

52

27


Η εποχή Μπαρόκ Πρώιμο μπαρόκ

17ος αι.

Όψιμο Μπαρόκ

β μισό 17ου αι. – α μισό 18ου αι.

53


Εποχή Μπαρόκ 17ος – 18ος αιώνας

Φορέας του πολιτισμού ήταν το παλάτι και η αυλή. Η μεσαία τάξη χάνει τη δύναμή της.

Η απόλυτη μοναρχία είναι το κύριο πολίτευμα στην Ευρώπη του 17ου αιώνα, με λαμπρή εκπρόσωπο τη Γαλλία.

Στα πιο σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν τον αιώνα ανήκουν ο Τριακονταετής Πόλεμος (1618-1648), το απόγειο και η επιρροή της Γαλλίας στην Ευρώπη (1660-1700), η επέλαση των Οθωμανών Τούρκων σε όλη τη νοτιοανατολική Ευρώπη μέχρι και τη Βιέννη (1682), καθώς και η Ένδοξη Επανάσταση στην Αγγλία το 1688 μαζί με τον αντιγαλλικό συνασπισμό στο τέλος του αιώνα.

Tον 17ο αιώνα, οι θρησκευτικές διαμάχες στην Ευρώπη έγιναν η αιτία να ξεσπάσει ο Τριακονταετής Πόλεμος (θρησκευτικές διαμάχες μεταξύ Καθολικών και Προτεσταντών).

54

28


Μετά την Αναγέννηση και για δύο περίπου αιώνες (1600-1750), το μπαρόκ αποτέλεσε το νέο τρόπο έκφρασης που ξεκίνησε από τη Ρώμη και εξαπλώθηκε παντού κυρίως στις καθολικές χώρες.

Η επιτυχία του οφείλεται στη στήριξη που του πρόσφερε η Καθολική Εκκλησία, γιατί το πληθωρικό και δραματικό ύφος του στις θρησκευτικές αναπαραστάσεις προκαλούσε το δέος στους πιστούς.


Ο όρος μπαρόκ προέρχεται από την πορτογαλική λέξη barocco, που σημαίνει το ακανόνιστο μαργαριτάρι

ενώ η γαλλική λέξη baroque σημαίνει αλλόκοτος ή παράδοξος.

56

29


Το μπαρόκ εκφράστηκε μέσω της λογοτεχνίας, της ζωγραφικής, της γλυπτικής, της αρχιτεκτονικής, της μουσικής αλλά και της πολιτικής.

Σημαντικά ονόματα, ίσως ακόμη πιο γνωστά από των μουσικών, έζησαν αυτή την εποχή:

Γαλιλαίος και Νεύτωνας στις επιστήμες

Λοκ και Ντεκάρτ στη φιλοσοφία

Μολιέρος και Λαφονταίν στη λογοτεχνία

Ρέμπραντ και Βερμέερ στη ζωγραφική.

57

Εποχή Μπαρόκ 17ος – 18ος αιώνας


Η εποχή του μπαρόκ χωρίζεται σε τρεις φάσεις

την πρώιμη (1600-1640) και

την υψηλή (1640-1680) με κέντρο την Ιταλία και την παπική Ρώμη

και την όψιμη (1680-1750) με κέντρο την Γαλλία.

58

30


59

Μουσική Μπαρόκ ονομάζεται η μουσική που εντάσσεται στην γενική καλλιτεχνική τεχνοτροπία που ονομάζεται επίσης Μπαρόκ και αναπτύχθηκε πρώτα στην Ιταλία κατά τον 17ο αιώνα και εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Είναι ένας ρυθμός πολύπλοκος, γεμάτος, εντυπωσιακός, σε αντίθεση με την ηρεμία και γαλήνη που επικρατούσε στην Αναγέννηση, αλλά και οργανωμένος και κωδικοποιημένος, χωρίς την κουραστική φόρτιση της μουσικής του Μεσαίωνα.

Μουσική Μπαρόκ 17ος – 18ος αιώνας (1600-1750)


60

Με στόχο την αναβίωση των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών και την έκφραση των ψυχικών καταστάσεων γράφονται οι πρώτες όπερες, δηλ. μεγάλα μουσικά έργα με πλοκή, που τραγουδιούνται και παίζονται στη σκηνή.

Η μουσική γλώσσα εξελίσσεται: μπαίνουν τα θεμέλια του Τονικού Μουσικού Συστήματος, δηλ. το πώς ακούγονται πολλοί ήχοι μαζί και πώς διαδέχεται ο ένας τον άλλον, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι οικείο με τα σημερινά κριτήρια.

Μουσική Μπαρόκ 17ος – 18ος αιώνας (1600-1750)

31


Ορατόριο – θρησκευτική όπερα

Ορατόριο

Μεγάλης κλίμακας λυρική μουσική σύνθεση για ορχήστρα, σόλο φωνές και χορωδία. Πανομοιότυπη δομή με την όπερα, διαφέρει όμως στο ότι δεν περιέχει καθόλου σκηνική θεατρική δράση.

Θρησκευτική Όπερα

Θρησκευτική, αλλά όχι εκκλησιαστική μουσική. Στην νεοελληνική ο όρος αυτός αποδίδεται με τον όρο υμνωδία.

61


H Όπερα στο Μπαρόκ

Συνδυασμός μουσικής και θεάτρου

Προσπάθεια αναβίωσης της αρχαίας τραγωδίας

Τα θέματα αντλούνται από τη μυθολογία (όπως και στην τραγωδία)

Κυρίαρχοι συνθέτες Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ και Αντόνιο Βιβάλντι

62

32


Μπαρόκ Όπερα

Άνθησε στις αυλές βασιλιάδων και αριστοκρατών. Οι όπερες εκείνης της εποχής αποτελούνται από πολλές άριες, που ακολουθούν η μία την άλλη.

Λίγο μετά το 1750, ο συνθέτης Κρίστοφ Βίλλιμπαλντ Γκλουκ ανανέωσε την όπερα απλουστεύοντας το τραγούδι: αφαίρεσε από τις άριες τα πολλά στολίδια, που δεν άφηναν το κοινό να καταλάβει τα λόγια. Επίσης, έδωσε στην ορχήστρα πιο σημαντικό ρόλο.

63


Schütz (Schutz: Christmas Oratorio)

Bach (St. Matthew Passion, BWV 244 / Aria: "Erbarme

dich, mein Gott» )

Ηändel (Judas Maccabeus Overture)

Torquato Tasso di A.Arnaboldi (Gerusalemme

Liberata - frammenti opera "Aurora di Gerusalemme"

Ορατόριο – θρησκευτική όπερα

& Μπαρόκ Όπερα

33


65

Όργανα - Ορχήστρες

H οργανική μουσική γνωρίζει πρωτόγνωρη άνθηση, καθώς εργαστήρια οργάνων κατασκευάζουν υπέροχα σε ήχο και δυνατότητες μουσικά όργανα, κυρίως βιολιά.

Υπήρχαν και εφευρέσεις νέων οργάνων (οι Γκουαρνέρι και οι Στραντιβάρι ήταν δύο από τις σημαντικότερες οικογένειες κατασκευαστών οργάνων της εποχής αυτής).


Εμφανίζονται :

Καινούρια μουσικά είδη όπως το Κοντσέρτο και η Σονάτα

Θρησκευτικά όπως η Καντάτα και το Ορατόριο

Κοσμικές μουσικές φόρμες όπως η Καντσόνα, η Τοκάτα, η Συμφωνία (με τη μορφή που της έδωσε ο Αλεσσάντρο Σκαρλάττι (1660-1725)), η Σουίτα, η Φούγκα, η Πασσακάλια, το Καπρίτσιο, η Τριο-σονάτα κ.ά.

66

Μουσικά Είδη

34


Κοντσέρτο

Οργανική σύνθεση που εµφανίζεται κατά τη διάρκεια του Μπαρόκ.

Διακρίνεται σε δύο τύπους: το κοντσέρτο σόλο και το κοντσέρτο γκρόσο.

Συνήθως αποτελείται από τρία µέρη (γρήγορο - αργό - γρήγορο).

Κοντσέρτα έγραψαν ο Βιβάλντι, ο Μπαχ, ο Χέντελ, ο Μότσαρτ, ο Μπετόβεν, ο Μέντελσον και πολλοί άλλοι συνθέτες.

Antonio Vivaldi Four Concertos (Summer Part III)


Σονάτα

Η σονάτα είναι οργανική σύνθεση για ένα - δύο όργανα και εµφανίζεται κατά την περίοδο του Μπαρόκ.

Παίρνει την τελική της µορφή στα µέσα του 18ου αιώνα (κλασικισµός).

Αποτελείται συνήθως από τέσσερα µέρη. Σονάτες αυτής της περιόδου έγραψαν οι συνθέτες Χάιντν, Μότσαρτ και Μπετόβεν.

Beethoven's Moonlight Sonata mvt. 3

68

35


Συμφωνία

Πρόκειται για µία σονάτα προσαρμοσμένη για ορχήστρα. Με την ευρεία έννοια του όρου η συμφωνία είναι μια σονάτα για ορχήστρα.

Παίρνει και αυτή την οριστική µορφή της κατά την περίοδο του κλασικισµού.

Αποτελείται συνήθως από τέσσερα µέρη.

Συµφωνίες έγραψαν οι: Χάιντν, Μότσαρτ, Μπετόβεν, Μέντελσον,Μάλερ, Ντβόρζακ, Τσαϊκόφσκι κ.ά.

Beethoven Symphony No.5 (Mov.1)

69


ΕΙΣΑΓΩΓΗ (Ουβερτούρα- Οverture)

Οργανική σύνθεση η οποία εκτελείται πριν από µια όπερα, ορατόριο ή καντάτα.

Εµφανίστηκε στις όπερες του 17ου αιώνα και συναντάµε δύο τύπους

-την ιταλική εισαγωγή

-τη γαλλική εισαγωγή

Τον 20ο αιώνα, οι συνθέτες έπαψαν να χρησιμοποιούν ουβερτούρα στις όπερες, παρόλο που συνέχισε να υφίσταται σε άλλες σκηνικές μορφές (π.χ. οπερέτα).

70

36


Η γαλλική ουβερτούρα όπου δημιουργήθηκε από τον Λουλί Ζαν Μπαπτίστ (Lully Jean Baptiste) και χωριζόταν σε δύο μέρη.

Το πρώτο ήταν αργό και μεγαλοπρεπές και το δεύτερο ήταν γρήγορο και παιχνιδιάρικο.

Jean Baptiste Lully Armide Ouverture

Κατόπιν, ο Αλεσάντρο Σκαρλάτι, καθιέρωσε την ιταλική ουβερτούρα η οποία αποτελείται από τρία μέρη: Γρήγορο - Αργό - Γρήγορο.

Αυτή η μορφή αποτέλεσε τον προάγγελο της οργανικής φόρμας, της συμφωνίας.

D. Scarlatti: Tolomeo ed Alessandro - Overture (Curtis)

71


Έγχορδα με δοξάρι

72


37


Φλάουτο με ράμφος (φλογέρα Baroque Fingering)

Όμποε

Κορνέτο

Τρομπέτα

Κόρνο

Σύνολα τρομπονιών (για χορωδιακή μουσική)

73



Τα πληκτροφόρα όργανα

Εκκλησιαστικό όργανο

Τσέμπαλο

74

38


75


Συνθέτες

Οι συνθέτες της εποχής Μπαρόκ με σημαντικό έργο ήταν πολλοί:

Αντόνιο Βιβάλντι (1678-1741) Ιταλός

Κλαούντιο Μοντεβέρντι (1567-1643) Ιταλός

Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ (1685-1759) Γερμανός

Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ (1685-1750) Γερμανός, κ.λ.π.

76

39


Αντόνιο Βιβάλντι


Κλαούντιο Μοντεβέρντι

40


Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ


Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ

41


81

Χορωδιακό »Alleluia» από το Ορατόριο: »Ο Μεσσίας», Γ. Φ. Χαίντελ

Η εποχή Μπαρόκ


Κλασικισμός

82

42


83

Αναφερόμαστε στην κλασική περίοδο της Δυτικής μουσικής, η οποία ξεκίνησε περίπου το 1750 και τερματίστηκε μεταξύ του 1810 και 1830.

Η κλασική εποχή ακολούθησε την Μπαρόκ περίοδο και προηγήθηκε του ρομαντισμού.

Αποτέλεσε την περίοδο κατά την οποία ξεχώρισαν οι μορφές πολύ σημαντικών συνθετών, όπως του Γιόζεφ Χάυντν, του Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ και του Μπετόβεν.

Κλασική περίοδος


84


Η περίοδος του Μπαρόκ συνδέθηκε με την άνοδο του απολυταρχισμού στην Ευρώπη αλλά και με μια σταδιακή αναθεώρηση των παραδοσιακών ιδεών και αξιών.

Από τον 17ο αιώνα οικοδομήθηκε μια νέα κοσμοαντίληψη περισσότερο ορθολογική και μηχανιστική, που θεμελιώθηκε από τον Καρτέσιο, τον Τζον Λοκ και τον Νεύτωνα.

Η πνευματική αυτή επανάσταση αποτέλεσε και την βάση του πολιτιστικού κλίματος μέσα στο οποίο γεννήθηκε και ο Διαφωτισμός.

43


85


Το σημαντικότερο γεγονός της περιόδου είναι η Γαλλική Επανάσταση 1789. Η αστική τάξη διεισδύει και στη μουσική όπου δεν παίζεται μόνο σε εκκλησίες αλλά και σε βασιλικές αυλές λυρικές σκηνές .

Υπάρχει ένας θαυμασμό για τον κλασικό κόσμο και οι δημιουργοί μιμούνται τα κλασικά πρότυπα.

Το Λονδίνο και το Παρίσι αποτελούν σημαντικά αστικά κέντρα με έντονο καλλιτεχνικό στοιχείο.


86

Κλασική μουσική

Η κλασική μουσική χαρακτηρίζεται από μια ομοφωνική μουσική γραφή κατά την οποία κυριαρχεί μια βασική μελωδία, ενώ τα υπόλοιπα συνοδευτικά μέρη υποστηρίζουν την μελωδία αυτή.

Το ύφος αυτό ήταν σε πλήρη αντίθεση με την πολυφωνική και αντιστικτική δομή της προκλασικής ή μπαρόκ μουσικής.

Επιπλέον το κλασικό ύφος εισάγει μια μελωδική και αρμονική περιοδικότητα.

44


87

Κλασική μουσική

Το μουσικό κείμενο χωρίζεται τις περισσότερες φορές σε σύντομες περιόδους ή φράσεις ενώ οι αρμονίες εναλλάσσονται με βραδύτερο ρυθμό.

Εναλλαγή συναισθημάτων και διάθεσης, κάτι που δεν παρατηρείται στην μπαρόκ μουσική, όπου ένα μουσικό κομμάτι εκφράζει από την αρχή ως το τέλος του μια συγκεκριμένη συναισθηματική κατάσταση.

Εδραιώνεται η χρήση της τρίφωνης συγχορδίας, η σονάτα και η συμφωνική ορχήστρα .

Βασικό μουσικό είδος η συμφωνία.


Μουσικά είδη

Σονάτα:

Η σονάτα είναι οργανική σύνθεση για ένα - δύο όργανα και εµφανίζεται κατά την περίοδο του Μπαρόκ.

Παίρνει την τελική της µορφή στα µέσα του 18ου αιώνα (κλασικισµός) και αποτελείται συνήθως από τέσσερα µέρη.

Σονάτες αυτής της περιόδου έγραψαν οι συνθέτες Χάιντν, Μότσαρτ και Μπετόβεν.

Mozart Piano Sonata in C, K. 545 (1/2); 1st movement; Eschenbach

88

45


89

Σχολή του Μανχαϊμ

Πρόκειται για μια σημαντική ομάδα γερμανών συνθετών ( μέσα 18ου αιώνα) με έδρα το Manheim της Γερμανίας.

Ο Johann Stamitz (1717-1757) Τσέχος συνθέτης και βιολονίστας εγκαινίασε ένα τελείως νέο ύφος ορχηστρικής μουσικής και ερμηνείας θέτοντας έτσι τα θεμέλια του συμφωνικού ύφους της κλασσικής σχολής της Βιέννης (Χαιντιν, Μότζαρτ).

Από τα μέσα του 18ου αιώνα, η Σχολή του Μανχάϊμ πέρασε τα τοπικά σύνορα, αρχικά στη Γαλλία και στη συνέχεια στην υπόλοιπη Δυτική Ευρώπη.

Θεωρείται ο πρόαγγελος του Κλασικισμού


90

Σχολή του Μανχαϊμ Τα σημαντικά χαρακτηριστικά του νέου ύφους ήταν:

Τα βιολιά "εξέχουν" μελωδικά με διαφοροποίηση του μέρους των πνευστών από τα έγχορδα.

Εγκαταλείφτηκε η μίμηση και το ύφος fugal.

Άρχισαν να χρησιμοποιούνται γρήγορα μέρη και χαρακτήρας presto.

Χρησιμοποιήθηκαν δυναμικές, όπως το εκτεταμένο crescendo, το απροσδόκητο forte, αλλά και μεγάλες παύσεις (Generalpausen).

Εισήχθη το Manheim rocket. Αυτό ήταν γρήγορο ανιόν passage κάνοντας παράλληλα crescendo.

Χρησιμοποιήθηκαν ορχηστρικά εφέ όπως το tremolo και σπασμένες συγχορδίες με γρήγορες νότες.

46


91

Όργανα - Ορχήστρα

Αυτή την εποχή, η συμφωνική ορχήστρα με τη σημερινή της μορφή, άρχισε να διαμορφώνεται με τη Σχολή του Μανχάιμ και την εκτέλεση έργων σημαντικών συνθετών όπως του Χάιντν, του Μπετόβεν και του Μότσαρτ.

Ο αριθμός των εκτελεστών αυξάνεται σημαντικά ενώ παράλληλα γίνεται για πρώτη φορά η ταξινόμηση των εγχόρδων σε διακριτές ομάδες (πρώτα και δεύτερα βιολιά, βιολοντσέλα και κοντραμπάσα).


92


Τα πνευστά όργανα αποκτούν μόνιμη θέση και μεταξύ αυτών είναι και τα χάλκινα. Σε άμεση συσχέτιση και με τις μεγάλες δημόσιες συναυλίες που καθιερώνονται, η κλασική συμφωνική ορχήστρα διαθέτει επίσης δυνατότερο ήχο.

47


93


Τα μουσικά όργανα, ανάλογα με τον τρόπο που παράγουν τον ήχο, χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες.

Αυτόφωνα-ιδιόφωνα

Αερόφωνα

Χορδόφωνα

Μεμβρανόφωνα

Ηλεκτρόφωνα


94

Η Κλασσική Ορχήστρα

48


Συνθέτες

Οι συνθέτες της εποχής με σημαντικό έργο ήταν

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (Wolfgang Amadeus Mozart, 1756-1791)

Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (Ludwig van Beethoven, 1770-1827)

Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (Franz Joseph Haydn, 1732-1809)

Φρανς Πέτερ Σούμπερτ (Franz Peter Schubert, 1797-1828)

Κρίστοφ Βίλιμπαλντ Γκλουκ (Christoph Willibald Gluck, 1717-1795)

95


Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ

Ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες κλασικής μουσικής.

Μαζί με τον Γιόζεφ Χάυντν, τον Λούντβιχ βαν Μπετόβεν και τον Φραντς Σούμπερτ αποτελούν τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Σχολής της Βιέννης.

Συνέθεσε περισσότερα από 600 έργα (αν και έζησε μόνο 35 χρόνια) όπως:

μουσική δωματίου,

συμφωνική και εκκλησιαστική μουσική,

καθώς και μικρότερες συνθέσεις όπως παραλλαγές, φαντασίες, σονάτες, άριες κ.α. 96

49


Σε ηλικία τριών χρονών έπαιζε πιάνο, στα πέντε του συνέθετε και στα έξι έδωσε το πρώτο του κοντσέρτο.

Μιλάμε για τον ορισμό της ιδιοφυΐας.

Απογείωσε τον βιεννέζικο κλασικισμό σφραγίζοντας με τις μελωδίες του τη μουσική δωματίου, τη συμφωνική και την εκκλησιαστική μουσική.

Εισήγαγε στη μουσική το ως τότε άγνωστο κλαρινέτο.

97



Πέθανε στις 5 Δεκεμβρίου 1791, σε ηλικία 35 ετών.

Η αιτία του θανάτου του παραμένει αντικείμενο διαμάχης, καθώς η μεταθανάτια διάγνωση ήταν στην εποχή του στα σπάργανα.

98


50


Λούντβιχ βαν Μπετόβεν

Γερμανός συνθέτης και πιανίστας.

Αποτέλεσε μία από τις κεντρικότερες μορφές της κλασικής μουσικής.

Ανήκει περισσότερο στην κλασική περίοδο, αλλά συνδέθηκε με το κίνημα του ρομαντισμού.

Τα τελευταία του έργα διακρίνονται από έντονα ρομαντικά στοιχεία.

Με το έργο του γεφύρωσε την Κλασική με τη Ρομαντική περίοδο της Δυτικής μουσικής. 99


Χαρακτηριστικά στα έργα του ήταν η τελειομανία του η σχολαστικότητα του.

100


51



Το 1787 πήγε στη Βιέννη, γνωρίστηκε και πήρε μαθήματα από τον Μότσαρτ, τον Χάιντν και άλλους μουσικούς.

Κοντά στα 29 του χρόνια, ο Μπετόβεν χτυπήθηκε από τη μοίρα με τον πιο τραγικό τρόπο. Αρχισε να χάνει την ακοή του.

Αναγκάσθηκε ν’ αποσυρθεί από τη διεύθυνση της ορχήστρας και επιδόθηκε στη σύνθεση.

101


Η βαρηκοΐα του, όμως, προχωρά και η ζωή του γίνεται δραματική.

Προσπαθεί να διευθύνει μία συναυλία με έργα του, αλλά δεν το κατορθώνει (Χρειάζεται τη βοήθεια κι ενός άλλου αρχιμουσικού, που στέκεται πίσω του και δίνει τα συνθήματα στους μουσικούς και τους αοιδούς).

102


52


Συνέθεσε εννέα συμφωνίες (1η, 2η, 3η ή «Ηρωική», 4η, 5η, 6η ή «Ποιμενική», 7η, 8η και την περίφημη 9η με το χορωδιακό «Ύμνο της Χαράς» του Σίλερ)

Tο μπαλέτο «Προμηθεύς»

Tην όπερα «Φιντέλιο»

Εισαγωγές και δραματική μουσική («Κοριολανός», «Έγκμοντ», «Τα Ερείπια των Αθηνών»),

Tην «Μεγάλη Λειτουργία» («Μίσα Σολέμνις»),

Το ορατόριο «Ο Χριστός στο όρος των Ελαιών»

Και πολλές συμφωνίες, σονέτα, κουαρτέτα κ.λ.π.

103



Φραντς Γιόζεφ Χάυντν

Αυστριακός συνθέτης από τους ακρογωνιαίους λίθους της Δυτικής Μουσικής, με καθοριστική παρουσία και συμβολή στην κλασσική της περίοδο.

Μάρτυς πολλών σημαντικών αλλαγών στη μουσική και την κοινωνία (Διαφωτισμός, Γαλλική και Αμερικανική Επανάσταση).

Με το έργο του επηρέασε την εξέλιξη της συμφωνίας, της σονάτας και του κουαρτέτου εγχόρδων.

Έγινε κύρια πηγή έμπνευσης για συνθέτες όπως ο Μότσαρτ και ο Μπετόβεν.

53


Άφησε πάνω από 1200 έργα

Μεταξύ αυτών: 104 Συμφωνίες, 80 κουαρτέτα εγχόρδων, 50 σονάτες για πιάνο, 24 κοντσέρτα, 20 όπερες, 90 χορωδιακά έργα, 100 τραγούδια.

105



Παρά την ταπεινή καταγωγή του κατάφερε ν΄ ανέλθει στην κορυφή της κοινωνικής μια οικονομικής πυραμίδας.

Λέγεται ότι όταν τα στρατεύματα του Ναπολέοντα βομβάρδιζαν τα περίχωρα της Βιέννης – μεταξύ αυτών και το Gumpendorf- ο Βοναπάρτης, από σεβασμό στην προσωπικότητα του Χάιντν, διέταξε να τοποθετηθεί τιμητική φρουρά στο σπίτι του.

106


54


Φραντς Πέτερ Σούμπερτ

Αυστριακός συνθέτης

Συνέθεσε περισσότερα από εξακόσια Λήντερ (Lieder, ρομαντικά τραγούδια) καθώς και πολλές συμφωνίες, σονάτες, έργα μουσικής δωματίου, θρησκευτικά έργα, μερικές όπερες και πολλά άλλα έργα.

107


Η όπερα στην Κλασική περίοδο

Στο πνεύμα του Διαφωτισμού, λίγο πριν τη Γαλλική Επανάσταση, ο Μότσαρτ συνέβαλε καθοριστικά στη μετεξέλιξη της όπερας σε πιο λαϊκό είδος, γράφοντας έργα που τα παρακολουθούσαν όχι μόνον οι αριστοκράτες αλλά και το ευρύτερο κοινό.

Το πέτυχε συνθέτοντας κωμικές όπερες στη γλώσσα των συμπολιτών του, δηλαδή στα γερμανικά. Το πιο γνωστό παράδειγμα είναι ο Μαγικός αυλός.

108

55


109

ΕΠΟΧΕΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΜΠΑΡΟΚ ΚΛΑΣΙΚΙΣΜΟΣ

Yφος απλό , λιτό , φυσικό λαμπρό

εντυπωσιακό

λιτό, σαφές , στέρεο

Mουσική γραφή πολυφωνική μεταβατική ομοφωνική

Παράδειγμα Dowland Vivaldi Beethoven

Xώροι που

καλλιεργείται

παλάτια , εκκλησίες παλάτια

ναοί

λυρικά θέατρα

αίθουσες συναυλιών

ναοί


110

ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟΣ

56


111

Ρομαντισμός

Ο όρος Ρομαντισμός στην ιστορία της μουσικής αναφέρεται στη δημιουργία του 19ου αιώνα.

Αποτελεί συνέχεια και εξέλιξη της μουσικής γλώσσας και των μορφών του Κλασικισμού σε τέτοιο βαθμό που να δικαιολογείται η ενιαία θεώρηση των δύο εποχών.


112


Χαρακτηρίζει ολόκληρο τον 19ο αιώνα από τον Schubert έως τον Strauss ενώ κατά τη διάρκεια της περιόδου επικρατούν άλλοτε οι ρομαντικές και άλλοτε οι κλασικιστικές τάσεις.

Η μουσική τείνει προς την εξατομικευμένη έκφραση των συναισθημάτων του συνθέτη.

57



Στη μουσική ο ρομαντισμός στοχεύει να προκαλέσει τη συγκίνηση και μια περισσότερο ονειρική ατμόσφαιρα.

Προς το στόχο αυτό, σημαντικό ρόλο έπαιξε η αντικατάσταση του κλειδοκύμβαλου από το πιάνο, γεγονός που επέτρεψε στους μουσικούς της εποχής να εναλλάσσουν έντονα τις δυναμικές στην ερμηνεία τους.


Αρκετά ακόμα όργανα τροποποιήθηκαν με τον ίδιο απώτερο σκοπό.

Η ενορχήστρωση της ρομαντικής μουσικής είναι επίσης περισσότερο τολμηρή.

Στα ώριμα έργα του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν μπορούν να θεωρηθούν ως η αρχή του μουσικού ρομαντισμού, σε αντιπαραβολή με τις πρώτες του δημιουργίες, που ακολουθούν το κλασσικό ύφος.


58


Χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι όλης της ρομαντικής περιόδου στη μουσική είναι:

Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (Ludwig van Beethoven)

Φραντς Σούμπερτ (F. Shubert)

Νικολό Παγκανίνι (Nicolo Pagannini )

Φρεντερίκ Σοπέν (Frederic Chopin )

Ρόμπερτ Σούμαν (Robert Schumann)



Χαρακτηριστικά στοιχεία του Ρομαντισμού στη μουσική:

Καθιερώνεται το τονικό σύστημα (μείζονα, ελάσσονα)

Τα μεγάλα μελωδικά τόξα (μουσικές φράσεις με μεγάλες, ως επί το πλείστον, χρονικής διάρκειας νότες) που αυτό σημαίνει ροπή προς ακινησία, παθητική συναισθηματική παρατήρηση, ονειροπόλημα, εσωστρέφεια.


59


Οι χρωματικές αλλοιώσεις

Πιο ελεύθερη χρήση των διαφόρων μουσικών μορφών, όπως η σονάτα και η συμφωνία.

Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται τη περίοδο αυτή είναι τα κρουστά, τα ξύλινα πνευστά αλλά το πιο δημοφιλές είναι το πιάνο.

Συνεχείς μετατροπίες (αλλαγές τονικών κέντρων - κλιμάκων)

Πληθωρικότητα στη μελωδική έκφραση

Πλούσιες σε ηχοχρώματα ενορχηστρώσεις και πολυπληθείς ορχήστρες



118

Διακρίνονται τρεις φάσεις κατά τη Ρομαντική περίοδο:

Πρώιμος Ρομαντισμός 1800 – 30

Ακμή του Ρομαντισμού 1830 - 50

Όψιμος Ρομαντισμός 1850 - 1890


60




120


Το κέντρο των εξελίξεων είναι η Βιέννη.

Το πρώτο έργο που βρίσκει πλατιά ανταπόκριση με αναφορές σε λαϊκούς χαρακτήρες, είναι η όπερα: «Ελεύθερος Σκοπευτής (Der Freischütz)» του Carl Maria von Weber (1786 - 1826).

Ο Weber θεμελιωτής της γερμανικής ρομαντικής όπερας

Τα τραγούδια του Franz Schubert εκφράζουν το ποιητικό πνεύμα της εποχής του Beethoven τη μεστή από νοήματα μουσική και του Gioacchino Rossini τη παιχνιδιάρικη μουσική.

61


Der Jägerchor (Carl Maria von Weber - Der Freischütz)

Με τον Ελεύθερο σκοπευτή, (Der Freischütz) ο σύγχρονος σχεδόν του Μπετόβεν, Καρλ Μαρία φον Βέμπερ, έγινε ο θεμελιωτής της γερμανικής ρομαντικής όπερας. Ο Ελεύθερος σκοπευτής ήταν πρωτοποριακός στην εποχή του για την ασυνήθιστη ενορχήστρωση, τις χρωματικές αρμονίες και την έμφαση στο υπερφυσικό στοιχείο και το μύθο, σαν μέσα για να προβληθούν ηθικά και φιλοσοφικά μηνύματα. Όλα αυτά τα στοιχεία στη συνέχεια τα χρησιμοποίησε και τα ανέπτυξε στο έπακρο ο νεότερος Ρίχαρντ Βάγκνερ.



122


Κέντρο των εξελίξεων είναι το Παρίσι

Στη μουσική εμφανίζονται επιρροές από το γαλλικό λογοτεχνικό Ρομαντισμό.

Το πνεύμα της εποχής καθρεφτίζεται στη Φανταστική Συμφωνία (La Symphonie Fantastique) του Hector Berlioz, γραμμένη το 1829-1830

62


Berlioz - Symphonie Fantastique - Dream Of A Witches Sabbath

To έργο “La Symphonie Fantastique– Episode de la vie dʼ un artiste”, παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο κοινό στα 1830.

Το έργο είναι εμπνευσμένο από τον έρωτα του 24χρονου τότε Berlioz για την Ιρλανδή ηθοποιό Henrietta Smithson. Την είδε να παίζει την Ophelia όταν ο θίασός της ανέβασε στο Παρίσι Άμλετ.



63


125


Χαρακτηριστικά είναι επίσης

Η δεξιοτεχνία του Nicolo Pagannini και του Franz Lizst.

Η ηχητική μαγεία του Frederic Chopin

Η ποιητική μουσική και η πνευματώδης κριτική του Robert Schumann

Ο ρομαντικός κλασικισμός του Felix Mendelssohn

Η ρομαντική όπερα του Richard Wagner

Οι όπερες του Giussepe Verdi και του Meyerbeer.

στορία της °ουσικής - files.evi-micha...

Documents

Transcript of στορία της °ουσικής - files.evi-micha...