1

Ouders en topsport

Waterpolo OpleidingsCentrumAlphen aan den Rijn2 juni 2010

Dr. Jacques H.A. van Rossum

Bewegingswetenschappen, VU, A’dam

Stichting Human Quality & Performance, A’dam

Canada: een sportouder...

January, 16, 2005

“A particular disturbing incident occurred between the father of a 9-

year-old ice hockey player in Toronto and the child’s coach. The

team’s policy was that if a player missed a practice, he would sit out

for a couple of shifts during the next game. While the child was sitting

on the bench, his father, who disagreed with the rule, reached over the

glass partition, grabbed the coach by the neck, and choked the coach

until he became unconscious.”

Sport Psychology, A Canadian Perspective (2007, p. 175)

Nederland:Nederland:een sportoudereen sportouder……

Engeland:Engeland:een sportoudereen sportouder……

2

Nederland: sportouders...

De Volkskrant, december 1987

Uit de intro:

“Ouders van kinderen die zonodig carrière willen maken in individuele sporten als turnen en zwemmen, zijn over het algemeen niet te benijden. Het topsportklimaat in Nederland is dermate kil en de bonden zitten vaak zo slecht bij kas dat ze veelal diep in de beurs moeten tasten om hun kind een fatsoenlijke opleiding te garanderen.”

Ouders: financiële steun bij wedstrijd- en topsport

Elite and pre-elite sportsmen & women

(n=924)

age: 23 years, 5 months

elite = senior national squads

pre-elite: England under 21 or A squads

12 branches of sport:

athletics, cricket, cycling, gymnastics, hockey, judo, netball, rowing, rugby league, rugby union, sailing, swimming

English Sports Council (1998), The development of sporting talent 1997; An examination of the current practices for talent development in English sport.

Het Parool, vrijdag 10 maart 2006

Frankrijk:

een sportouder

Verenigde Staten van Amerika: sportouders

voorpagina NRC Handelsblad, 16 mei 2006

3

Uit een interview met Leonie Cronielje(bondscoach synchroonzwemmen)

Hoe kijkt u aan tegen de rol van sportouders?

Momenteel vind ik ouders erg

fanatiek. Ik heb het idee alsof de

nadruk vroeger meer lag op leuk

sporten. Momenteel zijn de ouders erg

fanatiek en pushen zij meer. Dat is

een beeld wat je nu veel terug ziet.

Ajax: sportouders(Het Parool, 6 april 2010)

Dit paasweekend werd op

sportpark De Toekomst een

voetbaltoernooi voor B-junioren

georganiseerd: The Aegon

Future Cup. (…) Drie dagen

lang kon men naar de jeugd

kijken van topclubs als Bayern

München, FC Barcelona, AC

Milan, Liverpool, Anderlecht,

FC Dallas, het Chinese elftal

onder 17 en natuurlijk Ajax.

Bij zo’n eerste toernooi horen

natuurlijk wat schoonheids-foutjes. Daar kun je dan van leren als organisatie. Tijdens het toernooi mocht slechts een select gezelschap de kantine in. De ouders van spelers hoorden daar niet bij.

Die moesten hele dagen buiten in de kou staan. Er waren geen tenten om te schuilen voor de

regen, geen stoelen om even op bij te komen met een kopje thee.

Plassen konden ze in van die plastic toilethuisjes.

Je kunt over sport-ouders dus genuanceerd denken:

ze zijn noodzakelijk, maar toch kennelijk niet altijd welkom, ook al

omdat ze soms te ver gaan...

Vanuit de wetenschap...

FBW-VU: cursus ‘Talent en talentontwikkeling’

Tentamen-vraag:

• Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.

4

De sportloopbaan

1 = ‘‘early yearsearly years’’initiatie / oriëntatie

2 = ‘‘middle yearsmiddle years’’ontwikkeling / betrokkenheid

3 = ‘‘later yearslater years’’

beheersing / perfectie

4 = afscheid / drop out

5 = terugkeer in de sport inandere rol (trainer-coach,scheidsrechter, fysio…)

Antwoorden

Ja, in de vroege fase. Ouders hebben (nog) gigantisch veel invloed op de jonge kinderen. Bovendien zijn de kinderen nog erg afhankelijk van hun ouders. Negatieve invloed vanuit de ouders kan het plezier van het kind compleet bederven. Op die manier kunnen talenten verloren gaan.

Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.

Antwoorden Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.

Als de fases van Bloom (1985) worden aangehouden dan zou de 2e fase van de sportloopbaan het meest relevant zijn om onderzoek te doen naar ‘de lastige sportouder’. Het is deze fase namelijk dat ouders zich het meest bekommeren om de sportloopbaan van hun kinderen. Er wordt veel tijd opgeofferd om het kind te halen en te brengen naar trainingen en om wedstrijden bij te wonen.

Daarnaast kan de sport voor sommige ouders een financieleaderlating zijn. Dit alles brengt met zich mee dat ouders gebrand zijn op succes van zoon/dochterlief. Ouders kunnen zich gaan bemoeien met indeling van trainingen en boos worden wanneer wedstrijden niet volgens plan verlopen. Dit speelt zich in de 3e fase (sporter eigen vervoer, woont op zichzelf, etc) minder een rol en in de 1e fase (plezier maken, niet vaak trainen) eveneens.

Is er een bepaalde fase in de sportloopbaan waarin systematisch onderzoek naar de ‘lastige sportouder’ het meest zinvol en/of relevant is? Beargumenteer om welke reden(en) dit het geval is.

Ja! Middle Years. Want in de Mastery / Late Years lijken lastige sportouders hun destructieve werk al gedaan te hebben – topsporters benoemen namelijk bijna geen negatieve aspecten meer, enkel positieve rollen (finance, transport, emot. Support, household).

In de middle yrs zitten sporters vaak in de pubertijd en gaan andere factoren spelen, een lastige ouder kan dan zorgen voor extra druk, wegnemen plezier, strijd etc. waardoor het plezier ↓ (nr 1 reden voor D.O.) mediabeeld van topsporter ….? (Onleesbaar JvR) Lastige ouder kan zodoende ook niet overeind blijven omdat veel talenten met lastige ouder voortijdig stranden.

5

Ouders en topsport

• Sport gaat toch om winnen?• Ambitieuze ouders?

• Sportouders: rollen

• Lastige sportouders?

• Enkele tips...

‘Significant others’ volgens 194 Nederlandse topsporters

nationale selecties judo, schaatsen, tafeltennis, zwemmen (Van Rossum, 1992)

Welke personen zijn volgens de sporter het meest van belang geweest tijdens diens sportloopbaan?

– Teamgenoten 51,0%

– Ouders 89,2%

– Trainer-coach 90,7%

Ouders in de sport: rollen in voorgaande 12 maanden, volgens 192 Nederlandse topsporters (nationale selecties

zwemmen, schaatsen, judo, tafeltennis)

86% huishouden aanpassen

72% morele steun

58% als het even tegenzit...

68% vervoer

78% financiële steun

aanwezig:

28% bij trainingen

69% bij wedstrijden

Sporten om te winnen …

Lee, Whitehead & Balchin (2000) JSpExercisePsych

1391 young competitors

age: 12-18 years (mean age: 13.4 years)

“Table 2 can be taken to represent the value system typical of adolescent athletes in England” (p. 318)

When I do sport it is important to me that…

1. I enjoy myself and have fun (ENJOYMENT)

2. I improve my performance

(PERSONAL ACHIEVEMENT)

3. I show good sportsmanship (SPORTSMANSHIP)

…

18. I can show that I am better than others (WINNING)

6

Een onderzoek naar talentontwikkeling (2005)

Gefinancierd door NOC*NSF en door ministerie van VWS (‘sport’)

Uitgevoerd door Stichting

Human Quality & Performance (Amsterdam)

Opzet van het longitudinale onderzoek

Beslaat een meet-periode van 8 jaar (1996-2004)

• Atletiek & Volleybal

• Jongens & meisjes

• Talenten & wedstrijdsporters

• Leeftijd: van gem. 15 tot gem. 22 jaar

• Landelijke steekproef

Enkele getallen...

Start van het onderzoek (1996)

352 sporters:

178 talenten

174 wedstrijdsporters

8jaar later (2004-2005)

23 sporters op (inter-)nationaal nivo

Onderzoeksvragen:

waarin onderscheidden die 23 zich ?

waren die 23 al in 1996 ‘anders’ ?

Hoe ga je in je hoofd om met een prestatie-situatie?

Twee aspecten van Sport Prestatie Motivatie:

- gericht zijn op het verbeteren van jezelfverbeteren van jezelf(progressie; tasktask goal goal orientationorientation; proces of taak-gericht)

- gericht zijn op het beter zijn dan een anderbeter zijn dan een ander(superioriteit; outcomeoutcome goal goal orientationorientation;

product- of resultaat-gericht)

outcome-goal: talent = wedstrijdsporter

task-goal: talent hogere score dan wedstrijdsporter

7

De Volkskrant 27 oktober 2005 Op de sportpagina het vervolg, met andere ‘kop’...

Het is uitgebreid op televisie geweest. Topatleet Richard Yatichdacht dat hij het WK halve marathon in 2005 gewonnen had. Net voor de finish stak hij zijn handen de lucht in, terwijl zijn concurrent een fractie eerder de finish over dook. Yatich was bezig met de winst, terwijl de wedstrijd nog aan de gang was.

Anky van Grunsven (dressuur)

onder andere:

Olympisch goud: » Sydney 2000

» Athene 2004

» Peking 2008

8

De ochtend na de nacht waarin Anky van Grunsven goud won op de Olympische Spelen in Sydney (Australië) op het onderdeel ‘dressuur’. Interview op ‘Radio Olympia’, zaterdag 30 september 2000.

‘Met wat voor instelling ging je de ring in?’

Ik heb echt, wat dat betreft, de hulp van

goeie mensen gehad. Die zeiden tegen me: ‘ga

nou voor je lekker gevoel rijden’. Gewoon niet

proberen iemand anders te verslaan, want

daar gaat het helemaal niet om; het gaat er

alleen om dat je zelf een goeie prestatie

neerzet.

Ik heb ook absoluut niet aan anderen gedacht

en niet aan hoe die punten stonden van

anderen en helemaal niks… Ik heb alleen

geprobeerd om voor mijn gevoel Bonfire zo

goed mogelijk in die ring voor te stellen. Dat

waren gewoon de enigste gedachten.

Marc Lammers (hockey, vrouwen)

onder andere:

Athene 2004 (Olympisch zilver)

2006: Wereldkampioen

Peking 2008 (Olympisch goud)

Marc Lammers

In plaats van te dirigeren en te hameren op wat fout ging, ben ik de speelsters gaan prikkelen om mee te denken.

Daarnaast heb ik mezelf aangeleerd om veel meerte focussen op het positieve. Op wat de speelsters al kunnen en waar ze wel goed in zijn, en ze daarin te stimuleren.

Ik zette ze te veel voor het blok: jongens, we moeten winnen, we moeten eerste worden. Fout! Het heeft geen enkele zin om te pushen en de druk op te voeren.

En bij trainingen lag de nadruk altijd op performance: je taken nakomen, de goedehandelingen doen. Als we daar in de wedstrijd ookin zouden slagen, moest het eindresultaat welgoed zijn.

Coverinterview ‘Marc Lammers en de race om 2 procent winst’Coachen, dec. 2006 (p. 31)

Concluderend:

- Op het centraal stellen van ‘winnen’ kan

wel wat worden afgedongen

(genuanceerd denken over winnen;

‘a healthy philosophy of winning’)

- Dit gezichtspunt is relevant voor

- trainer-coaches

- ouders

- sporters

- sportbestuurders

- sponsors

[- de media]

een casus… >>>

9

Casus: De sport-ouder

Als vader of moeder zelf niet bij de wedstrijd is geweest, wat is de eerste vraag aan zoon of dochter als die thuis komt:

‘Gewonnen?’‘Doelpunt gemaakt?’

of:‘Hoe speelde je?’‘Hoe was het?’‘Was het spannend?’

Ouders en topsport

• Sport gaat toch om winnen?

• Ambitieuze ouders?• Sportouders: rollen

• Lastige sportouders?

• Enkele tips...

Ouders als ‘significant other’

Vaak geschetst beeld:

Over-ambitieuze ouders die hun kind

onder druk zetten om op hoog niveau

te presteren

(filmpje)

Dancing on ice: Sjoukje Dijkstra (Het Parool; 09-09-2006)

• 3 keer wereldkampioen kunstschaatsen

• 5 keer Europees kampioen

• O.S.: zilver & goud

ijsvedette bij ‘Holiday on Ice’

10

Maar achter zo’n kind zit toch zo’n ouder ...

Het kind wil graag...

Wie ben je om dat anno 2007 je kind te verbieden?

Herkent u dat u in de sport gezogen bent omdat u uw kind de kans hebt willen geven?

Wist u van-te-voren waar u aan begon?

De ouder als ‘significant other’

Het beeld:

Overambitieuze ouders die hun kind onder

druk zetten om op hoog niveau te presteren

- Geen reëel beeld

- Bijscholing?

Ouders en topsport

• Sport gaat toch om winnen?

• Ambitieuze ouders?

• Sportouders: rollen• Lastige sportouders?

• Enkele tips...

11

Dansleerlingen Vooropleiding Dans (Amsterdamse Hogeschool voor

de Kunsten, De Theaterschool) over hun ouders

• ze gaven me financiële steun

• ze vingen me op als er problemen waren

• ze regelden vervoer als dat nodig was

• ze waren aanwezig bij uitvoeringen

• ze zorgden ervoor dat alles thuis goed

geregeld was zodat ik kon dansen

• ze steunden me onvoorwaardelijk en

gaven me morele steun als dat nodig was

• ze speelden eigenlijk geen rol

59%

85%

68%

96%

76%

64%

2%

De sportloopbaan

1 = ‘‘early yearsearly years’’initiatie / oriëntatie

2 = ‘‘middle yearsmiddle years’’ontwikkeling / betrokkenheid

3 = ‘‘later yearslater years’’

beheersing / perfectie

4 = afscheid / drop out

5 = terugkeer in de sport inandere rol (trainer-coach,scheidsrechter, fysio…)

De ouders volgens Jeugd Oranje volleybal (22 sporters (11 man, 11 vrw); leeftijd: 16,7 jaar (15-18 jaar)

• enthousiasme delen

• financiële steun

• opvang bij problemen

• vervoer van/naar wedstrijden

• vervoer van/naar trainingen

• aanwezig bij wedstrijden

• opvang na wedstrijd

• zorgen voor topsport

• morele steun

fase1 fase2 fase3

100 100 100

96 66 91

50 73 76

86 96 76

41 96 76

86 91 91

77 77 81

77 96 91

68 68 76

(Derksen & Veldsta, 2001)

• Ouders: rollen

– ten opzichte van andere ouders...

12

Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders... Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders...

Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders... Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders...

13

Hollandia roeiwedstrijden (NK klein): Roei-ouders... Ouders en topsport

• Sport gaat toch om winnen?

• Ambitieuze ouders?

• Sportouders: rollen

• Lastige sportouders?• Enkele tips...

Gedrag van sport-ouders

• ongeïnteresseerd

• vanaf de zijlijn coachend

• erg kritisch

• erg beschermend

• vanaf de zijlijn schreeuwend

• zich identificerend

• realistisch, relativerend

De ongeïnteresseerde ouder:

bijna nooit aanwezig als bijna nooit aanwezig als toeschouwer, toeschouwer, ““omdat het me omdat het me eigenlijk niets doeteigenlijk niets doet””..

14

De vanaf de zijlijn coachende ouder:

aanwijzingen gevend aanwijzingen gevend ““omdat ik omdat ik vind dat dat erg handig isvind dat dat erg handig is””..

De erg kritische ouder:

““Ik ben eigenlijk nooit tevreden Ik ben eigenlijk nooit tevreden met de prestatie van mijn kind met de prestatie van mijn kind en maak hem dat ook duidelijk.en maak hem dat ook duidelijk.””

De erg beschermende ouder:

““Ik ben eigenlijk altijd bang dat Ik ben eigenlijk altijd bang dat er iets ergs gebeurt, een er iets ergs gebeurt, een ernstige blessure of zoernstige blessure of zo…”…”

De vanaf de zijlijn schreeuwende ouder:

algemene opmerkingen makend, algemene opmerkingen makend, zonodig over alle betrokkenen, zonodig over alle betrokkenen, inclusief tegenstanders en inclusief tegenstanders en scheidsrechters.scheidsrechters.

15

De zich identificerende ouder:

““De sportprestaties van mijn De sportprestaties van mijn kind hebben directe invloed op kind hebben directe invloed op mijn eigenwaarde; ik ben mijn eigenwaarde; ik ben misschien nog wel meer bij de misschien nog wel meer bij de sport betrokken dan mijn kind sport betrokken dan mijn kind zelfzelf…”…”

De realistische, relativerende ouder:

““sport is wel leuk, maar school sport is wel leuk, maar school is veel belangrijkeris veel belangrijker…”…”Sport is eigenlijk sluitpost, Sport is eigenlijk sluitpost, krijgt niet meer aandacht dan krijgt niet meer aandacht dan wat er overblijft na zaken die wat er overblijft na zaken die èèchtcht belangrijk zijn.belangrijk zijn.

De ouders volgens Jeugd Oranje volleybal: lastig?

• vanaf de zijlijn schreeuwend

• vanaf de zijlijn coachend

• de extreem kritische ouder

• de extreem beschermende ouder

• de ongeïnteresseerde ouder

• de realistisch, relativerende ouder

• de zich gemakkelijk identificerende ouder

• anders:

trots, geïnteresseerd, enthousiast, ondersteunend, aanmoedigend

fase1 fase2 fase3

23 32 19

5 0 0

0 5 10

14 23 24

0 0 0

41 41 33

14 18 29

27 18 24

(Derksen & Veldsta, 2001)

Ouders en topsport

• Sport gaat toch om winnen?

• Ambitieuze ouders?

• Sportouders: rollen

• Lastige sportouders?

• Enkele tips...

16

Lastige tennis-ouders (voorpagina NRC, 16-05-2006)Tennis-ouders, vervolg

Parents were perceived as very important for junior tennis success. Most parents (59%) were seen as having a positive influence on their player’s development.

Positive parental behaviors:

- logistic, financial and social-emotional support

- tennis opportunities

- unconditional love

Negative parental behaviors:

- overemphasizing winning

- holding unrealistic expectations

- criticizing their child

Je kind blijkt ergens goed in…en wat betekent dat voor je als ouder?

Conclusie uit tennis-onderzoek (de Beijer/Sybesma, 1997)

ouders: HoofdrolHoofdrol op de op de achtergrondachtergrond

geschiktegeschikte rolrol -- financiële hulp

- hulp bij vervoer

- zorgen dat kind kan sporten

- opvang bij problemen

- aanwezigheid bij wedstrijden

- morele steun verlenen

- opvang na wedstrijden

geengeen geschiktegeschikte rolrol -- aanwezigheid bij trainingen

- coachen tijdens wedstrijden

sporter

coach ouders

17

Sporter, trainer-coach, ouder(s)

De sporter zou zich niet als boodschapper tussen enerzijds de trainer-coach en anderzijds de eigen ouders moeten bevinden

Sport-ouder: opvoeden / bijscholen? Onder andere in de brochure:

• Waarom doen kinderen aan sport?

• Waarom stoppen kinderen met sport?

• Wees betrokken!

• Wees niet te betrokken!

• Praten met uw kind na een slechte prestatie

• Symptomen van slechte coaching

• Acht tips om de trainer-coach een handje te helpen

18

Samenvattend: ouders en topsport

• Sport gaat toch om winnen?

• Ambitieuze ouders?

• Sportouders: rollen

• Lastige sportouders?

• Enkele tips: in de herhaling...

Ouders: Hoofdrol op de achtergrond

Tip voor ouders:

– Hoedt u voor de drie negatieve gedragingen:• nadruk leggen op winnen, scoren, en dergelijke• niet-realistische verwachtingen• kritiek hebben op (de prestaties van) je kind

– Vertoon vooral de drie positieve gedragingen:• steun je kind (logistiek, emotioneel, financieel…)• geef je kind de kans / gelegenheid om te sporten• houdt van je kind zonder voorwaarden

En En ‘‘winnenwinnen’’ , , daardaar moetmoet jeje dusduseigenlijkeigenlijk nietniet meemeebezigbezigzijnzijn ……