TERMÊN HIQÛQÎ(IV)

Amadekar : Veysî ZEYDANLï

kurdî tirkî fransizî îngilîzîguwah, Òahid tanÈk, Òahit témoin witnessguwahê çavkî görgü tanÈfiÈ témoin oculaire ocular witnessguwahî, Òahidî tanÈklÈk, Òahitlik témoignage witnessing, testimonyderhûd kefil caution, garant guarantorderhûdî kefalet caution, garantie guarantee, guarantyderhûdname kefaletname acte de caution bail bond, letter of guarantee noter noter notaire solicitor, notarydeyn 1) borç, 2) alacak 1) dette, 2) crédit, prêt, créance 1) debt, claim, 2) credit, loandeyndar borçlu redevable, débiteur, endetté debtor, indebteddeyndêr alacaklÈ créancier, créditeur creditorkirê kira loyer, location rent, rental

KURMANCÎrojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravê kurmancî

Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan

Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan

Ehmedê Xanî(Sedsala XVII)

hejmar 13 havîn 1993

Kurmancî • 121 •

Civîna Bihara 1993yanCivîna sêzdehemîn ya li ser

zimanê kurdî, zaravayê kurmancî, dinavbera rojên 3-9 ê nîsana 1993-yande li Swêdê, di xwendegeha BiskopsArnöyê de pêk hat.

Piraniya xalên bernameya vêcivînê, ji xalên domandina lêgerîna liser termên rêzimanî, hiqûqî, leÒkerî û

avahiyê pêk hatibû. Lê di gel vê jî,civîn di warê jîna civakî û rojane de,li ser peyvên tevn, nan û nanpêjiyêrawestiya. Xebata xwe ya li ser pey-vên di kovarên Ronahî û Hawarê dedomand. Herweha li ser ferhengokaZargotina Kurdên Sûriyê xebitî. Ji bocivîna payîzê bernameyek danî.

Em encamên civînê di vê hej-mara Kurmancî de belav dikin.

Hevalên ku beÒdarî civîna bihara 1993 yan bûbûn, ev in :

ElîÒêr (Wan), Lutfî Baksî(Xerzan), Rojen Barnas (Diyarbekir),Muzafer Begzade (!ikakan), HazimKiliç (Hekarî), Hemîd Kiliçaslan(Mêrdîn), Mehmûd Lewendî (Qerej-dax), Kendal Nezan (Diyarbekir),Ferhad Pîrbal (Hewlêr), Zinar Soran(Dêrik), Mehmed Uzun (Siwêrek),Veysî Zeydanlî (Bidlîs), Zeynel-abi-dîn Zinar (Batman), ReÒo Zîlan(Agirî).

Amedekar : ElîÒêr

TEVN - DOKUMA TEZGAHI -MÉTIER À TISSER -WEAVING LOOM1 - hepik, kerkît, ker-pît, hepo2 - pîj, pîjik3- befÒ, bevÒik4- masûr, tîrka tevnê

5- dargurd6- paÒgurd, davik,Òiben7- sing8- pîk, piyik9- tevnî10- hevde11- Òilik, tevne12- gurda tevnê13- sêpê

kirêdar kiracÈ locataire tenant, renter, lodgerkirêdêr kiraya veren loueur hirer out, renter outxwedîmal malik, sahip, propriétaire owner, proprietor,

mal mülk sahibi landlorddeman icar affermage, location letting, hiring out, leasingdeman kirin, icar etmek affermer, louer to let, to lease, to hire outbi deman girtinbicihanîn icra exécution, application execution, carrying outbi cih anîn icra etmek exécuter, appliquer to execute, to implement,

to carry outgazî celp convocation summons, summoninggazî kirin celp etmek convoquer to convoke, to summongazîname celpname assignation written summonsvexwendin, n. davet invitation invitation

• 122 • Kurmancî

F e r h e n g o k a

Zargotina Kurdên Sûriyê

Amadekar : Mahmûd LEWENDï

kurdî tirkî fransizî îngilîzî

ÒûrkêÒ : 1) Òûrbaz, mêr- 1) iyi kÈlÈç kullanan 1) sabreur 1) swordsmanxasê Òûr 2) piÒtmêrê kesekî 2) fedaî 2) personne prête 2) one ready to sacrifice

à se sacrifier oneselfkabok : çok, ejnû diz genou kneekefka kopal : kefika gopal baston baÒÈ pommeau ou poignée cane’s knob

d’une canneda qene : da qet ne bene hiç olmazsa au moins at leastgulîbir : porkur yas nedeniyle celle qui a coupé ses woman who has cut

örgüsü kesilmiÒ tresses pour porter le deuil her plaits in mourningdilê dêredêr : dilê yaralÈ ve periÒan cœur brisé, en ruines broken heart, birîndar û perîÒan gönül ruinedxêlî gelin duvafiÈ le voile de la mariée bride’s veilxundkar hünkar souverain, sultan sovereign, sultangiregir ileri gelenler notables, leading citizens,

personnages importants important public figuresrahiÒtin tutmak, kapmak, saisir, prendre to take, to hold,

kaldÈrmak to catchrahiÒtin hev kapÈÒmak, lutter, s’en prendre to get to grips (with),

güreÒmek l’un à l’autre to wrestleban : jor yukarÈ haut, partie supérieure upper part, topli ban : li jor yukarıda en haut above, overhead, upstairs

Kurmancî • 123 •

kulî, n.m. yumak flocon de laine, de coton flock (of wool or cotton)kulî, n.m. çekirge sauterelle grasshopperhêlik : hilik bir tür yün une sorte de laine, a kind of wool ;

laine de qualité high quality woolkebar, kibar sabah ezanÈ öncesi sala prière récitée par le muezzin prayer recited by the

du haut d’un minaret avant muezzin from top of l’appel précédant le minaret before the morning call lever du jour announcing dawn

tavî safinak averse, ondée shower (of rain)boÒê devan deve sürüsü troupeau de chameaux camels’ herdreyîvan : selwan, salwan deve çobanÈ chamelier, gardien du camel driver, cameleer

troupeau de chameauxgome : kevirê mezin û yerinden oynatÈlmasÈ pierre lourde, difficile heavy stone hardgiran ê ku ji ciyê xwe nalebite güç afiÈr taÒ à bouger to moveligligandin : bi lez badan hÈzla çevirmek, virevolter to twirl around

döndermekligligîn Òiddetle titremek grelotter, claquer, to shiver, to quake,

tressaillir, frissonner to shudderhewranî : herwanî harmanî, bir cins aba une sorte de cape a kind of capecewr yavru le petit d’un animal the young, of an animal

ou d’un humain or a childseklawî bir cins asil at une race de pur-sang arabe a race of purebred arab horselîlandin zÈlgÈt çekmek, sevinç s’écrier; pousser des to cry out

vermek için lilili çekmek youyous de joieçengezêrîn altÈn kanatlÈ qui a des ailes en or who has golden wingskosemisrî : kalmisrî bir kÈlÈç türü sabre égyptien a kind of sword, Egyptian swordxuÒîn hÈÒÈrtÈ bruissement, murmure murmur, rustle, rustling, buzzingçingîn ÒÈngÈrtÈ fracas dinereboÒk : Erebê ne eÒîr û asÈlsÈz sÈradan Arab Arabe ordinaire qui ordinary Arab, who does bi serê xwe n’appartient pas à une tribu not belong to a tribeÒengesiwar : siwarê gözde süvari cavalier émerite skilled rider jêhatî yê berbiçav nîvçe 1) orta 2) yarÈm 1) moyen 2) à moitié, demi 1) middle, mean 2) halfxeÒim, xiÒîm toy, acemi, cahil novice, inexpérimenté greenhorn, inexperienced, novicehilhatin kalkmak, yükselmek se lever, s’élever to get up, to stand up, to risegutil, gutle, kutle kitle masse mass, crowdhîzar, hêzar : cilê jina 1) çarÒaf 2) patÈska 1) tchador 2) batiste 1) women’s outdoor yê derve overgarment 2) cambriczirincî kurÒuni renk gris plomb lead colored, graysayî, sahî açÈk (hava) clair, pur, limpide clear, limpid, pureçîksayî, Òîr sahî apaçÈk (hava) très clair, sans nuage very clear, cloudlesshiÒkesayî ayaz froid intense des nuits claires dry cold, frost on a cold nighttemborî, temorîk, kakül accroche-cœur, boucle de lock of hair, curl falling temerî, temelî, poçax cheveux qui tombe sur le front on the forehéad side lockÒêzer (zerê bi qahweyî, kula-sarÈ arasÈ at donu brun roux, louvet russet, dunbi sorayî ve)xurmeyî hurma rengi couleur de date color of date

ûçÈk, hûçik, hiçik, lewendî kolun yen bafiÈ cordon de la manche des sleeve’s string in the Kurdishhabits traditionnels kurdes traditional dresses

noqtajî, newqtajî, ince belli qui a la taille fine slim-waistednavteng, newqziravritam sulu çamur, balçÈk boue, bourbe wet clay, mudzingorî, zengarî pasaklÈ crasseux, sale dirty, slovenly, filthypîq, çîq : hestiyê çepê uyuk kemifii fémur femur, thighboneyê teyran, ji wî hestiyê qelûnê çêdikinmiz (hilmek cixare) çekim bouffée puff, dragÒevgêr : mêrxasê Òevê gece kahramanÈ héros nocturne nocturnal herohêwirîn geçici konaklama, se poser, s’arrêter pour to stop,

sÈfiÈnma, bir yerde se reposer, percher to rest, to perchkalma, barÈnma

hêwirandin barÈndÈrmak abriter, accueillir to shelter, to welcomehêwirdar : kesê ku hêwirî ye barÈnan kiÒi qui s’est mis à l’abri who has taken shelterdernixûn : ber bi jêr, yüz üstü à plat ventre face downwards ser dev kirin, devûrû, deverûbilandin mÈrÈldanmak fredonner to humrêbar, rêbiwar geçit passage passage, passageway,

mountain passdestevala : destvala silahsÈz, eli boÒ à mains vides, empty-handed,

désarmé, démuni unarmed poor, helplessçabgan cepken sorte de veste qui sort of jacket the sleeves

ressemble au dolman of which are slit, leavingthe arms free

qibûr tabanca kÈlÈfÈ étui à revolver holsterdilûl : cûreyek hêÒtirê binek devesi chameau de course saddle camelçîpzer e, beza yeÒînok bir çeÒit eski tüfek variété de fusil ancien a kind of old rifleberwac bir cins tüfek variété de fusil ancien a kind of old rifleirc, arc bambu, Hint kamÈÒÈ bambou bamboovexwendin, l. davet etmek inviter, convier to invitenameya vexwendinê davetname, davetiye invitation, carte ou written invitation,

lettre d’invitation invitation cardmisoger kesin définitif definitive, finalmisogerî kesinlik caractère décisif, certitude decisiveness, certaintymisoger bûn kesinleÒmek devenir définitif to become finalmisogerbûn kesinleÒme le fait de devenir définitif becoming definitivemisoger kirin kesinleÒtirmek rendre définitif to make final, definitivemisogerkirin kesinleÒtirme action de rendre définitif making finalmisongerbûyî kesinleÒmiÒ definitif, certain definitive, certaindaxwaz talep, istek demande, requête request, demanddaxwazname dilekçe requête écrite, pétition petition, written requestdaxwazkar talebkâr demandeur, requérant applicant, suitor

• 124 • Kurmancî

Kurmancî • 125 •

Ferhengoka

RONAHÎ(III)

Amedekar : Mizaffer BEGZADEkurdî tirkî fransizî îngilîzîejnû : çok diz genou kneekort, kortik, çal çukur fosse, trou, cavité hole, pit, hollow, cavitymirîzindî yaÒayan ölü mort-vivant more dead than aliveberpeyî : pêÒkêÒiya ji arz ve takdim présent offert à un supérieur, offering, present given, bo mezinekî à un seigneur, offrande to a high officialberpeyî kirin bir büyüfie sunum présenter une offrande to present an offeringbîstek : weÒek, qasek an, lahza moment, instant moment, instantnifir beddua anathème, imprécation curse, anathema, imprecationdizdar kale koruyucusu, défenseur, gardien warden of a castle

kale komutanÈ de forteressepeÒilîn dafiÈlmak s’effondrer, se disperser to collapse, to fall downqels zayÈf faible, affaibli weak, weakenedbêtêl telsiz sans fil wirelessli xwe guhdar bûn kendine bakmak faire attention à soi, to take care of oneself

prendre soin de soi,Òêwirîn danÈÒmak consulter to consult, to take advicekutik : têjikê se, köpek, domuz ya da petit d’une chienne, young of a bitch, a sow beraz an hirçan ayÈ yavrusu d’une truie ou d’une ourse or a shebear kutikê se, cewrik enik chiot pup, puppygurxenêk : seyê ku kurt bofian köpek chien capable dog able toguran dixeniqîne d’étrangler des loups strangle wolvesgurêx kurt köpefii, güçlü, chien dressé pour donner dog trained to hunt wolves

kuvvetli gözü pek la chasse aux loupsserbend : serekê mufrezê müfreze komutanÈ commandant commander of a detachment

d’un détachementbanî jor yukarÈ en haut, partie supérieure up, upstairs, upperpartçêla yekî / tiÒtekî kirin birinden veya bir parler de quelqu’un to talk about s.o or s.th.

Òeyden bahsetmek ou quelque choseçêl kirin bahsetmek mentionner, citer to mention, to talk aboutcihangîr fatih conquérant conquerorzirêç kurÒun plomb leadnihît : teht döÒeme taÒÈ bloc de pierre, stone slab

dalle de pierrefûrîn fÈÒkÈrma, kabarÈp taÒma éruption eruptioncol, tevlihev karÈÒÈk, karma mélangé mixednijad, regez Èrk race raceboÒ kesif, yofiun, kalabalÈk, bol dense, abondant abundant, dense, thickvenasîn itiraf etmek, tanÈmak reconnaître to recognizexwîl : xîl, xûz, xwar efiri courbe, oblique, courbé bent, curved, inclinedramedandin yatÈrmak coucher, étendre to lay down, to spread outramedîn, xwe ramedandin yatmak, uzanmak se coucher, s’étendre to lie down, to stretch outzikiÒkî : serzik, serdev yüz üstü à plat ventre face downwards arsîm : zekem, persîv, helamet nezle rhume cold, head cold

• 126 • Kurmancî

arsîmî bûn nezle olmak s’enrhumer to catch a coldbêpîvan ölçüsüz démesuré excessive, inordinaterajêr tebaa, uyruk ressortissant, sujet subject, nationalzêw karnaval, Òölen, Òenlik carnaval, kermesse carnaval, popular feastkûlî sömürgelerde Hintli ya coolie coolie

da Çinli iÒçi, hamalriz, birinc pirinç riz ricezintarî dizanteri dysenterie dysenterybazdonek, pêbask atlama taÒÈ pierre saillante sur stepping-stone

laquelle on s’appuie pour franchir un ruisseau

xwe tê zer kirin atlamak sauter, se jeter to jumpfêtkarî, fehêtkarî, Òermezarî utanç, mahcubiyet honte, timidité, opprobre shame, shynesstertepêl eski belge, arÒiv archives archivestêvel muhfelif, türlü, çeÒitli divers, varié diverse, varied, variousberfende : Òepe, aÒît, herez çÈfi avalanche avalanchemirêk : neynik ayna miroir mirrorxwînî kan davalÈ, katil assassin assassin, murdererÒelp, Òep darbe, vuruÒ coup blow, knockhimbiz sÈk touffu, dense tight, dense, thickhimbizî sÈklÈk touffeur, densité density, tightness, thicknesssergevaz önder, lider leader, dirigeant leadersergevazî önderlik, liderlik direction, qualité leadership

de leadershipveketin : vezelîn uzanmak, yatmak s’étendre, se tapir, to stretch out,

s’allonger to lie downrêzik gelenek tradition, us tradition, customtalde, stare sütre, barÈnak abri cover, shelterrîp hile astuce, supercherie, tricherie trick, cheatingvarqilîn kendine gelmek, se rendre compte, to become aware (of),

farkÈna varmak remarquer to noticedirêjî xwe kirin, êrîÒ kirin hücum etmek, attaquer, mener to attack, to make

saldÈrmak une attaque an assaultji kerr ve sessizce discrètement discreetly, quietlydongî sonuç, netice résultat resulttewÒ abes, nafile, saçma vain, futile, absurde futile, vain, absurdtewÒî abeslik, saçmalÈk futilité, absurdité absudity, futility, rubbishtewÒo-mewÒo saçma-sapan futilités, absurdité, incongruous talk,

propos incongrus nonsensehawik deve semerî bât du chameau camel’s packsaddleboblat : bobelat facia, musibet calamité, désastre calamity, disastergindirîn yuvarlanmak rouler, couler to roll along, to flawsotebar, ardû yakacak combustible fuel, combustiblekaztîn : nalîna seyan köpek inlemesi hurlement du chien howlingperû : xelat ödül, mükafat prix, récompense award, reward, prizeêrdim : herêm, navçe yöre, bölge région area, regionqabqab takunya sabot (chaussure en bois) clog, sabotdevî çalÈ, çalÈlÈk, fundalÈk buisson, petit bois bushpergal düzen, nizam ordre, système order, systemgastîn : meydan meydan place squarexwe çengî ...... kirin saldÈrmak, s’en prendre à, attaquer to make an assault on,

hücum etmek to attack

Kurmancî • 127 •

xwe di ser..... re üzerinden atlamak sauter par dessus de....., to jump (over)çeng kirin enjamberçelîxt : çelî taÒlÈ, kayalÈ dafi çÈkÈntÈsÈ éminence pierreuse stony knollbêhtir, bêtir daha fazla davantage, plus morestirîh, Òax, qoç, qiloç, strû boynuz corne hornçîtik kiÒandin kura çekmek tirer au sort, conscrire (1) to draw lots (2) to draftÒerde terbiye, adab éducation éducationdama hüzünlü, üzgün, triste, pensif thoughtful, sad,

düÒünceli gloomyzinhar sakÈn gare, prenez garde beware, take carekem burnu kesilmiÒ, fautive, at fault, guilty woman whose

kabahatlÈ dont le nez est coupé nose is cut as punkshmentseng : sengînî, giranî afiÈrlÈk poids weightbi seng : sengîn, giran afiÈr lourd, pesant heavysengîn / sengandin tartmak peser to weighçel yüksek sarp kaya rocher élevé et abrupt high steep rockbizav hareket mouvement move, movementbinas neden, müsebbib cause, responsable cause, motive

F e r h e n g o k a

HAWARêAmadekar : Mehmed UZUN

kurdî tirkî fransizî îngilîzîserxwerabûn : ayaklanma insurrection, uprising,raperîn, serîhilanîn soulèvement insurrectionkeçebav : keça bi esl asÈl kÈz fille noble, de belle lignée girl of noble originpîpok cam vitre glass, pane, windowqulêr : qulqulkî göz göz delikli poreux all holes, porouspow : hevde örü trame woof, weftgermandin ÈsÈtmak chauffer to heatrikrikandin çatÈrdatmak claquer to clatterdijûn : çêr küfür juron, injure, blasphème curse, insult, blasphemyrojanî : yewmiye yevmiye, gündelik salaire journalier daily pay, day’s wagesbilêvkirin telafüz prononciation pronunciation, spellinghingur alaca karanlÈk clair-obscur, pénombre twilight, half-lightdahatî gelecek avenir futurenihirandin, nihirîn mÈrÈldanmak fredonner to hummehdik : landik, dergûÒ beÒik berceau cradleparîz park, bahçe parc, jardin park, grounds, gardenbûm : kund baykuÒ hibou owlkevanjen 1) okçu, 2) hallaç 1) archer, 2) cardeur 1) archer, 2) woolfluffer who

works with bowsolîn çiçek bahçesi parterre de fleurs flower bed, flower gardenrêl orman bois wood

• 128 • Kurmancî

N an û nanpêjîAmadekar : Zinar SORAN

kurdî tirkî fransizî îngilîzîard, ar, arvan un farine flourhevîr hamur pâte dough, pastry, battergirik hamur topafiÈ boule de pâte roundish lumphevîrtirÒ maya levain, levure leaven, yeastkapek kepek son brannanpêj ekmek piÒirme ustasÈ, fÈrÈncÈ boulanger bakernanpêjî ekmek piÒirme métier de boulanger bakership

ustalÈfiÈ, fırÈncÈlÈknanfiroÒ ekmekçi vendeur de pain, breadseller, baker

boulangernanfiroÒî ekmekçilik commerce de pain, breadselling

boulangerienanê sêlê sac ekmefii pain cuit sur une bread baked on metal

plaque de tôle sheetnanê req/rikak ; nanê kuru sac ekmefii nanê sêlê sec qu’on dried nanê sêlêsêlê yê hiÒk, piÒt re conserve et q’uon trempeavê lê dikin û dixwin dans l’au pour mangernanê Òikeva mayasÈz ekmek pain sans levain unleavened breadÒilekî, Òilikî, kumik gözleme crêpe pancakenanê hilatî mayalÈ ekmek pain au levain leavened breadxewre bir çeÒit börek sorte de galettes des rois sort of twelfth night cakelewaÒ yufka ekmek fine galette de pain thin flat cakeperxaç, kadesûr : peynirli ekmek, feuilleté au fromage flaky pastrynanê bi penêr pohaçazilopî, zengilok tulumba tatlÈsÈ sorte de pâtisserie sweet made of pastry

arrosée de syrop soaked in syrupkulîçe çörek brioche round cake or loafpiÒrûk : 1) hevîrê ku baÒ 1) az yofirulmuÒ hamur, 1) pâte mal pétrie, 1) badly kneaded doughnehatiye histiran, 2)her- 2) az karÈÒtÈrÈlmÈÒ çamur 2) glaise peu mélangée 2) badly mixed clayriya ku baÒ li hev ne ketiye spatule servant à détacher spatula to take the bread hestîf baÒ tarafÈ geniÒ olan ve le pain du four et

ekmefiin tandÈr ya da fÈrÈndan à l’extraire out of the ovençÈkarÈlmasÈnda kullanÈlan demir

tenûr tandÈr four à pain en glaise earthenware ovenmiÒûd, rûhevîrk : potê hamur örtüsü tissu couvrant le pétrin towel covering doughku davên ser hevîrzendik, milik kolluk manchon, protège-bras muff, oversleevebermilk kollu tandÈrcÈ önlüfiü chemise de protection des shirt protecting women

femmes faisant cuire le pain when baking breaddestik, tetik tutacak gant de cuisine oven glovemezreke, mezkere, üzerine bir çaput sarÈlarak spatule en bois enrobée wooden spatula

hamurun tandÈra yapÈÒtÈrÈl- de tissu servant à couvered with a clothmasÈnda kullanÈlan geniÒ appliquer le pain used to put breadbir tahta parçasÈ sur la paroi du four in the oven

Kurmancî • 129 •

pêÒmal, berkoÒ, bervank, mêzerönlük tablierardû, awirdû yakacak combustible apron, fuelsêl sac plaque de tôle pour thin metal plate for

faire cuire du pain baking breadtîr, tîrik ince oklava rouleau fin à patisserie thin rolling-pinÒapik, Òûpik, kirtnak, merdane oklava rouleau de pâtissier rolling-pinkirdanek, darkilor, dûxtifik ocak foyer, âtre furnace, fireplacepelgez, maÒik maÒa pincette tongs, pliersqursik : xwarineke hamur ve yumurtadan beignet doughnut, fritterkurdî; hevîr û hêk yapÈlÈp yafida kÈzartÈlanû rûn bi çemçik an bir cns börekheskê dixin nav rûnê qijirandîqerisok : nanê ji arvanê mercimek unundan pain fait de la farine bread made withnîskan çêkirî yapÈlan ekmek de lentilles lentil flourhevdel, pelok, pilor, bulamaç bouillie à base de farine thick soup made with flour, pelûl : rûn + ard + Òerbet et du raisiné à l'usage butter and syrupan dims (mot, doÒav), des parturientes ou or raisiné for ron e û didin jinên des personnes édentées parturients orku nû zarok anîne yan jî toothless peoplekesên ku diranên wan nîn in. helawî : helawa arvan un helvasÈ halva de farine sweet prepared with

flour, butter and sugarbist ÒiÒ brochette skewerçelak: ÒîÒa tenûrê tandÈr ÒiÒi tisonnier du four oven’s pokerarkolk: ÒîÒa ber tifikê ocak ya da mangal ÒiÒi tisonnier poker

kulor: nanê gilover ê ku nava wî qûl e

girde, qalin : nanê gilover ê stûr.

tertepe : nanek ji lewaÒ stûrtir ji girde teniktir e.

toxavk : toyê ku bi ser Òîr dikeve

rûxavk : kefa ku bi ser rûnê kelandî dikeve

ardxavk : ardê ku bi ser mixilê dikeve

sorgulka ard : li hin herêman ardxavk xwarinek e jiardê di nav rûn de qijirandî çêdibe ; carna gûz jî dixinnavê.

xavik : tiÒtê ku di kelandin an bêjingkirinê de bi serxavikê (melesê) de dikeve, diavêjin yan jî bi awayekîdin bi kar tînin.

hevrîÒk : nanê genimî yê tenûrê û germ ku di nav rûnde hûrkirî. Xwarineke kurdî ya kevn e. Nanê germ + rûn.

mirtoxe, xwerîs : xwarineke kurdî ye. Arvan di rûnêqijirandî de qenc sor dikin û dixwin. Ard + rûn + xwê.

biçirk : ji hevîrê Òikeva girikên piçûk çêdikin û di navrûn de diqijirînin

pispisok : av + rûn + nan + biharat + pîvaz

xebîs : ard + rûn + Òekir (mirtoxe + Òekir)

kincirok : ardxavk + hêk

loq : hevîrê piÒrûkî, bi hevîrî didin dewar û hespan

kût, pato, tapan, tapo : nanê kapekê an yê ji tenûrêketî ku didin seyan

kelexank

xacîgat, xacirgan

çîtik : darikê qurayê

ava boÒ, daristana boÒ, milkê boÒ.

• 130 • Kurmancî

Avahî û alavên avahiyêAmadekar : Hemîd KILIÇASLAN

kurdî tirkî fransizî îngilîzî

kox kulübe cabane, hutte hut, cabin, shedpang : xaniyê üstü açÈk yapÈ construction sans toit building or house servekirî which has not a roofpag üstü kapalÈ hayvan 1) écurie, 2) étable 1) stable 2) cowshed

barÈnafiÈkolik, pîng, pînik, kümes basse cour poultry housekoxik, koxmendere, dutebeq, iki katlÈ ev maison à étage two story houseduqatbêla duvarlarÈ çitlerden construction dont house whose walls

örülü içi les murs sont are madedÈÒÈ sÈvalÈ yapÈ faits de tiges of stalks or branches

ou branchageskoÒk köÒk pavillon, palais pavilion, villa, palaceseray saray palais palacekax saray palais palaceqesr saray palais palaceta, qat, tebeqe, taq kat étage floor, storyode, mezel, jûr oda chambre roomodeya rûniÒtinê oturma odasÈ salle de séjour living roomodeya nivistinê yatak odasÈ chambre à coucher bedrooman razanêodeya xwarinê yemek odasÈ salle à manger dining roommêÒevang, arÈ kulübesi, appentis où l’on range lean-to where themêÒildan kovanlarÈn bulun- les ruches beehives are stored

dufiu sundurma bakêÒ havalandÈrÈcÈ aspirateur, ventilateur aspirator, ventilator, fanbakêÒî havalandÈrma ventilation ventilationdestÒok lavabo lavabo washbasincilÒok çamaÒÈrhane buanderie washhouse, laundryserÒok, hemamok banyo salle de bains bathroomavdestxane, tualet, yüznumara toilette toilet, wc destavxane,avrêjxane, daÒirholik, kepir, çardax çardak treille, tonnelle trellis, bowerqalib kalÈp moule mould, matrixrende rende rabot carpenter’s planexeÒeb, simok, matkab perceuse drillsimtek, nojek

Kurmancî • 131 •

1 - bivir, balte balta hachette axe, hatchet2 - tevrik çapa hove, binette hoe3 - tevÒo, tevÒî, tevÒû keser herminette adze4-5 - çakûç çekiç marteau hammer6 - gaz, kelbetan kerpeten tenailles pincers, tongs, nippers7 - îskarpîn, eskene yontma kalemi ciseau chisel8 - Òaqûl çekül fil à plomb plumb line9 - kuling10 - birek, miÒar testere scie saw, handsaw11- çirik çÈkrÈk rouet, treuil spinning wheel, pulley12- tereziya avê, su terazisi niveau de maçon carpenter's levelterazûya avê,mêzîna avê13- geran, zomp, balyoz casse-pierres sledge hammerbalyoz, mirc14- qerase, lihaze, kaldÈraç levier leverçilmêre, lomb15- kuling, tevr kazma pioche pickaxe16- bêr kürek pelle shovel17- mer bel bêche spade18- mala, malî, kefik mala truelle trowel19- kevçi, kevçik sıva malasÈ truelle de plâtrier plasterer's trowel20- girgirok, xirxirk, el arabasÈ brouette wheelbarrow

erebeya destan

PeyivnasîBêdirokSatila ji lastîkê çêkirî. Ji rûsî VEDRO (Vêdro tê xwendin);satil tê, di hin navçeyên Kurdistana bakur de tê bi karanîn.

SênîPeyveke îranî ye; bi guhartinên biçûk ên bilêvkirinê difarisî, belûcî û zimanên îranî yên din de jî heye. Faris vêpeyvê sînî telafûz dikin. Di hin navçeyên Kurdsitanê de jisêniyê re berkêÒ dibêjin.

…ekirPeyveke hindo-ewropî ya gelekî kevn e. Di sanstkrîtî desarkara an saxara ji zilê kû jê Òekir çêdibe re dibjêjin. Evpeyv di dema Yewnanistana kevnare de bi teÒeyê sakxa-ron ketiye yewnanî, di latînî de bûye saccharum (sakxa-rum). TeÒeya farisî ya peyvê Òeker e û nêzî ya kurdî ye.ïngilîziya vê peyvê sugar e û Òûgir tê bi lêv kirin. …eker-dank ji derdanê ku Òekir dixinê re dibêjin.

RendePeyveke îranî ye; reha wê ya farisî rendîden bi mana rastkirin, kotin e.

Termên rêzimanî(V)

Amadekar : Rojen BARNAS

kurdî tirkî fransizî îngilîzîhevoksazî sözdizimi syntaxe syntaxrewÒ durum, hal état staterewÒa binavkirî belirlilik durumu état défini definite staterewÒa nebinavkirî belirsizlik durumu état indéfini indefinite statebikaranîna awayan durumlarÈn kullanÈmÈ emploi des cas use of the casesawayê navkî yalÈn durum nominatif nominativeawayê bangkî seslenme durumu vocatif vocativeawayê tewandî efiik durum cas oblique oblique caserewÒîn durumsal circonstanciel adverbialawayê cihkî yersel durum cas locatif locative caseawayê pêveberî yüklemsel durum cas attributif predicative casepêveberî yüklemsel attributif predicativepeywendî iliÒki, bafilantÈ relation relationpêvekirin ekleme annexion annexationpeywendiya pêvekirinê eklenme bafilantÈsÈ rapport d’annexion annexation relationpeywendiya çawahiyê niteleme bafilantÈsÈ rapport de qualification qualification relationdiyargîn belgeç (öz sÈfat) épithète attributediyargînên têkel karmaÒÈk belgeçler epithètes complexes complex attributespêveniÒt koÒuntu apposition appositionkirde özne sujet subjectpêveber yüklem attribut complementtêrker tümleç complément objecttêrkera yekser düz tümleç complément direct direct objecttêrkera neyekser dolaylÈ tümleç complément indirect indirect objecttiÒte nesne objet objecttêrkera rewÒîn durumsal tümleç complément circonstanciel adverbial phrasetêrkera yekser a lêkerê dolaysÈz fiil tümleci complément direct de verbe direct object verbtêrkera neyekser a lêkerê dolaylÈ fiil tümleci complément indirect de verbe indirect object verbtêrkera navdêrê isim tümleci complément de nom possessive phrasetêrkera daçekê edat tümleci complément de préposition poropositional phrasehevok cümle phrase sentencehevoka pirsiyarkî soru cümlesi phrase interrogative interrogative sentencehevoka baneÒanî ünlem cümlesi phrase exclamative exclamatory sentencehevoka sereke temel cümle proposition principale main clausehevoka pêreyî yan cümle proposition secondaire subordivate clausehevokên pêreyî yên ad ve sÈfat yan cümleleri propositions nominales nominal and adjectival

• 132 • Kurmancî

Kurmancî • 133 •

navdêrî û rengdêrî et adjectives clauseshevokên pêreyî tümleyici yan cümleler propositions complétives substantival clausesyên temamkerhevokên pêreyî bafiÈntÈlÈ yan cümleler propositions relatives relative clausesyên peywendiyêhevokên pêreyî durumsal yan cümleler propositions circonstancielles adverbial clausesyên rewÒînhevoka temamker tümleyici cümle phrase complétive substantival phrasehevoka têkel karmaÒÈk cümle phrase complexe complex clausehevcih baÒka bir sözcüfie paronyme paronym

köken yada biçimbakÈmÈndan benzeyen sözcük

ahenga deman zamanlarÈn uyumu concordance des temps sequence of tensesahenga raweyan kiplerin uyumu concordance des modes sequence of moods

— dawî—

NUQTE…ANÎ / NOKTALAMA P O N C T U A T I O N P U N C T U A T I O NX A L B E N D Î Ë … A R E T L E R Ë

. nuqte, xal nokta point, full stop, period, bihnok virgül virgule comma? pirsnîÒan, nuqtepirs soru iÒareti point d’interrogation question mark: nuqtecot iki nokta üstüste deux-points colon; nuqtebihnok noktalÈ virgül point-virgule semicolon( ) kevane parantez paranthèse parenthesis, bracket[ ] koÒebend köÒeli parantez crochet square brackets“ ” dunik tÈrnak iÒareti guillemet inverted comma,

quotation mark_ xêzik çizgi ligne line- bendik tire trait d’union hyphen! bangnîÒan ünlem iÒareti point d’exclamation exclamation mark(...) sênuqte üç nokta yanyana point de suspension suspension points(--) dubendik çift çizgi double-tiret double-dash

xistina nav dunikan tÈrnak içine almak mettre entre guillemets to put in quotation marksxistina nav du kevaneyan paranteze almak mettre entre parenthèses to put between bracketskevane vekirin parantez açmak ouvrir une parenthèse to open the bracketskevane girtin parantezi kapatmak fermer la parenthèse to close the bracket