ศลปกรรมสาร 169

วธการแสดงและนาฏยลกษณบทบาทสมงนครอนทร

ในละครพนทางเรองราชาธราช1

The Traditional techniques to play the Role of SamingNakoninn

in The story of Rachathirat in The Lakhon Phanthang Performances.

1บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธ เรองวธการแสดงและนาฏยลกษณบทบาทสมงนครอนทร

ในละครพนทางเรองราชาธราช หลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาศลปะการแสดง มหาวทยาลย

ราชภฏสวนสนนทา

บทคดยอ

การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาวธการแสดงและนาฏยลกษณ

บทบาทสมงนครอนทรในละครพนทางเรองราชาธราช ชดศกพระเจาฝรงมงฆอง

ตอนสจจะสมงนครอนทรของกรมศลปากรโดยการศกษาจากเอกสารการสมภาษณ

การสงเกตการณ และการฝกปฏบตกบศลปนทแสดงครงแรกเมอ พ.ศ. 2523

ผลการวจยพบวาผทรบบทสมงนครอนทร ตองมความสามารถในการแสดงคอ

1.วธการร�าไดแกวธการร�าตบทตามค�ารองในลกษณะการร�าพงร�าพนการเกยวพาราส

การร�าหนาพาทยและการร�าใชอาวธโดยใชหลกการร�าตามแบบแผนของนาฏศลปไทย

การร�าออกภาษาตามเชอชาตมอญและการใชทาทางแบบธรรมชาต2.วธการเจรจา

ส�าเนยงมอญและ3.วธการใชใบหนาแสดงอารมณภายใน6ลกษณะคออารมณรก

เยาะเยยกลาหาญความจงรกภกดความหยงในศกดศรความโศกเศราจากการร�า

และวธแสดงดงกลาวสามารถสรปนาฏยลกษณการแสดงได2ประการคอนาฏยลกษณ

ดานกระบวนทาร�าเฉพาะดวยการร�าดาบสนประกอบทาเดนตนเตยและเครองแตงกาย

เฉพาะของตวละครสมงนครอนทร

ค�าส�าคญ :วธการแสดงบทบาทสมงนครอนทร,นาฏยลกษณการแสดง,ละครพนทาง

ภมรนทร มณวงษ

The Fine & Applied Arts Journal170

Abstract

Theresultsshowedthat,SamingNakoninnisthemajorcharacter

whoiscourageous,loyal,andvaluesdignity.Therefore,theperformer

who plays the role of SamingNakoninnmust possess these skills:

1. Dance style,which isthe interpretative dance expressing lament,

courtship,movement,anddancewithweapons.Thedanceisperformed

usingThairoyaldancetradition,Montraditionalmusic,andnatural

gestures;2.Monaccentconversation;3.Facialexpressionsof6emotions:

love,sneer,courage,fidelity,pride,andsadness.Fromthedancestyles

andexpressionsmentionedabove,twodancecharacteristicscanbe

concluded:dancepatterns,especiallyonewithshortswordandbent

knees,andtheuniquecostumeofSamingNakoninn.

Keywords:SamingNakoninn’srole,Dancecharacteristics,

LakhonPhanthang

ความเปนมาและความส�าคญของปญหา

ราชาธราชเปนเรองราวในพงศาวดารของมอญเกยวกบการท�าสงคราม

ระหวางมอญกบพมาทมชนเชงในดานกลยทธ และมเนอหาตนเตนเราใจชวน

สนกสนานนาตดตามมการน�ามาแปลเปนภาษาไทยโดยเจาพระยาพระคลง(หน)

และเจาพระยามหนทรศกดธ�ารง(เพงเพญกล)ไดน�าเรองราชาธราชนมาแสดงใน

รปแบบของละครร�าโดยมอบหมายใหหลวงพฒนพงศภกด (ทมสขยางค) จดท�า

บทขนใหมโดยน�าบทรอยแกวมาประพนธในรปแบบของกลอนบทละครส�าหรบใช

แสดงละครในคณะของทาน(เสาวณตวงวอน,2554,หนา273)นอกจากนยงคด

วธกระบวนร�าใหม เชนการใสลลาทาทนาจะเปนทาร�าของมอญ และพมาลงไป

แตยงคงใชหลกการของการร�าไทยมการเจรจาท�าส�าเนยงไปตามชาตนนๆสวนบทรอง

ท�านองเพลงไดใชลกษณะของท�านองเพลงทมส�าเนยงมอญส�าเนยงพมาโดยผแสดง

ทเปนตวละครเอกในคณะคอคณครเครอ(หมอมครเครอ)คณครหงม(แมครหงม)

ศลปกรรมสาร 171

ซงตอมาภายหลงคณครทงสองทานไดเปนผถายทอดกระบวนทาร�าตลอดจนรปแบบ

การแสดงนใหแกตวละครของคณะละครเจาคณพระประยรวงศคอคณครผนโมรากล

คณครสอาดแสงสวางคณครเจรญจตภทรเสวนอกจากนยงไดถายทอดกระบวนร�า

ใหแกคณะละครของวงสวนกหลาบคอทานผหญงแผวสนทวงศเสนฯคณครลมล

ยมะคปต(พชราวรรณทบเกต,2553,หนา114-115)ตวละครในเรองราชาธราชนน

มอย ดวยกนมากมายและสวนใหญตวละครทเปนตวเอกทมบทบาทส�าคญนน

สวนมากจะเปนฝายมอญ เพราะเรองราชาธราชนเปนเรองราวทยกยองเชดช

พระบญญาธการความสามารถของกษตรยหรอเหลาทหารหาญตางๆในฝายของ

พระเจาราชาธราชดวยความเกงกลาสามารถและมฝมอชนเชงในการรบรวมไปถง

การสอดแทรกคตนยมเรองความจงรกภกดความซอสตยตอพระเจาแผนดน

สมงนครอนทรหรอมะสะลมถอไดวาเปนตวละครส�าคญทมบทบาทมาก

ตวหนงในเรองราชาธราชเปนตวละครทมฝมอในการรบมความกลาหาญสามารถ

แอบเขาไปถงหองบรรทมของพระเจาฝรงมงฆอง และสามารถทจะตดศรษะของ

พระเจาฝรงมงฆองได แตกลบไมกระท�าเชนนนดวยความเปนผมศกดศร เปนชาย

ชาตทหาร การทจะไปท�ารายคนทนอนหลบอยนนไมสมควรตนจงน�ามาแตเพยง

พานพระศรและพระแสงดาบมาเปนหลกฐานวาตนนนสามารถเขาไปถงหองบรรทม

ไดจรงจนเปนทยอมรบและไววางพระราชหฤทยของพระเจาราชาธราชดวยความ

เกงกลาสามารถของสมงนครอนทรประกอบกบความนาสนใจในประวตของตวละคร

ทปรากฏในเรองราชาธราชจงไดมการหยบยกเรองราวของสมงนครอนทรมาจดท�า

เปนบทละครซงในชนแรกนนไดมการน�ามาจดท�าเปนเพยงบางชวงบางตอนเทานน

ตอมาไดมการน�ามาเขารวมกนเปนชดประกอบเขาดวยกนหลายตอนโดยนายเสร

หวงในธรรม(กรมศลปากร,2523,หนา19,26)

ในการแสดงละครพนทางเรองราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองน

สามารถชใหเหนถงอตลกษณของสมงนครอนทรไดอยางชดเจนดวยการสอใหเหน

ในลกษณะของทาทางของการร�า การแสดงอารมณ ตลอดจนมมมองทศนคตของ

ตวสมงนครอนทร และทส�าคญคอจดเดนในดานของกระบวนทาร�าเฉพาะตวของ

The Fine & Applied Arts Journal172

สมงนครอนทรเชนในตอนขอดตวสมงนครอนทรเปนกระบวนทาทนาสนใจและ

เปนจดเดนของสมงนครอนทรคอกระบวนทาร�าโดยการชกอาวธ(ดาบสน)ทลอบ

น�าเขามาในทประทบและจะตองร�าเพอกระท�าการขมขพระเจาฝรงมงฆองซงเรยก

การร�าของกระบวนร�านวา“เดนตนเตย”เปนกระบวนทาทพสดารจดเปนทาเฉพาะ

ทจะแสดงใหเหนถงความสวยงามและความสามารถอยางยอดเยยมของผแสดงทม

ความแตกตางไปจากตวละครตวอนๆ

จากการแสดงในบทบาทของสมงนครอนทรเปนกระบวนทาทมความโดดเดน

ในเรองของกระบวนทาร�าเฉพาะตวมวธการปฏบตทยากล�าบากและพสดารซงผท

แสดงไดนนจะตองมความสามารถพเศษในดานของก�าลงและสรระตองมการฝกหด

ของก�าลงขาใหแขงแรงเปนพเศษทผแสดงตองฝกใหช�านาญนอกจากนยงมบทบาท

อนๆ ทตองแสดงไดแก บทบาททเปนลกษณะร�าเดยว ร�าค เพออวดฝมอและ

การแสดงอารมณทจะตองไดรบการฝกหดทาในการปฏบตทาร�าอยางคลองแคลว

ประกอบกบผทสามารถแสดงในบทบาทของสมงนครอนทรยงมนอยและมคอยไดน�า

ออกแสดงเผยแพรบอยนกส�าหรบผแสดงในบทบาทของสมงนครอนทรทไดออกแสดง

ครงแรกของกรมศลปากรในปพ.ศ.2523นนม2ทานไดแกอาจารยไพฑรยเขมแขง

ผเชยวชาญทางดานนาฏศลปวทยาลยนาฏศลปและผชวยศาสตราจารยดร.ศภชย

จนทรสวรรณคณบดคณะศลปะนาฏดรยางคศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง

(นาฏศลปไทย)พ.ศ.2548

ในการแสดงครงนนไดจดนกแสดงแบงออกเปนสองชดเพอสลบกนแสดง

และแสดงตดตอกนนานหลายเดอน ท�าใหผแสดงทง 2 ทานเกดความเชยวชาญ

แมนย�า จงท�าใหเกดกลวธ เทคนคการร�าตางๆ จนเปนทประทบใจแกผชมทวไป

นบวาทงสองทานคอตนแบบของการถายทอดการร�าบทบาทสมงนครอนทร

ปจจบนนมผทไดรบการถายทอดการร�าบทบาทสมงนครอนทรนอยมาก

เนองจากผทรบการถายทอดนนจะตองมความสามารถพเศษทจะตองมสรระและ

ก�าลงขาทแขงแรงประกอบกบตองมความคลองตวในการร�าทคลองแคลวสวยงาม

ตามแบบวธการแสดงจงท�าใหมผทแสดงบทบาทสมงนครอนทรนอยมาก

ศลปกรรมสาร 173

ดงนนผวจยจงเหนถงคณคาและความส�าคญและตองการศกษารปแบบ

องคประกอบกระบวนทาร�าวธการร�าซงจดเปนองคความรทความส�าคญสามารถ

เปนขอมลในทางทฤษฎและเปนแนวทางการปฏบตรวมถงการรกษากลวธการร�า

ในกระบวนทานไมใหสญหาย นบเปนการอนรกษและสบทอดกระบวนทาร�า

เพอเปนประโยชนตอผทมความสนใจในการศกษาการแสดงชดนตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาวธการแสดงบทบาทสมงนครอนทร ในละครพนทางเรอง

ราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทร

2. เพอศกษานาฏยลกษณการแสดงบทบาทสมงนครอนทร ในละคร

พนทางเรองราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทร

ขอบเขตของการวจย

ดานเนอหา

1. ศกษาความเปนมาองคประกอบและการแสดงละครพนทางเรอง

ราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทร ของกรมศลปากร

ตงแตเรมในปพ.ศ.2523-พ.ศ.2548

2.ศกษากระบวนทาร�าวธการแสดงตลอดจนอตลกษณของสมงนครอนทร

ในชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทรโดยศกษาจากศลปนทไดรบ

บทบาทสมงนครอนทรในการแสดงครงแรกโดยกรมศลปากรพ.ศ.2523-พ.ศ.2548

ดานบคคล

ศกษาเฉพาะผทแสดงเปนสมงนครอนทรทแสดงครงแรกในปพ.ศ.2523

และแสดงมาจนถงในป พ.ศ 2548 และยงเปนผ ถายทอดทาร�าบทบาทของ

สมงนครอนทรใน ชดศกพระเจาฝรงมงฆอง ตอนสจจะสมงนครอนทรใหแก

กลมนกแสดงรนใหมของกรมศลปากรไดแกอาจารยไพฑรยเขมแขงผเชยวชาญ

ดานนาฏศลปไทยวทยาลยนาฏศลป และ ผศ.ดร.ศภชย จนทรสวรรณ คณบด

คณะศลปนาฏดรยางคสถาบนบณฑตพฒนศลปศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง

(นาฏศลปไทย)พ.ศ.2548

The Fine & Applied Arts Journal174

ดานสถานท

กรมศลปากรและสถาบนบณฑตพฒนศลปกระทรวงวฒนธรรม

วธการด�าเนนการวจย

การวจยเรอง วธการแสดงและนาฏยลกษณะบทบาทสมงนครอนทรในละครพนทางเรองราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทรเปนการศกษาวจยเชงคณภาพโดยวเคราะหเรองการแสดงกระบวนทาร�าวธการแสดงบทบาทสมงนครอนทรในรปแบบของกรมศลปากรแบงได3ระยะดงน ระยะท 1 การศกษาในเชงประวตศาสตร ดวยการศกษาจากหนงสอเอกสารงานวจยทมความเกยวของหรอสอดคลอง ระยะท 2 การศกษาภาคสนามเปนการศกษาจากการสมภาษณ การสงเกตการณกลมผแสดง กลมคณาจารย ผเชยวชาญทมความเกยวของหรอมสวนรวมในการแสดงทงทเปนผรวมแสดงรวมฝกซอมในบทบาทอนๆและกลมศลปนทไดรบการถายทอดโดยมเกณฑในการคดเลอกผใหขอมลหลกซงแบงไดดงน 1. การสมภาษณแบบมโครงสราง และไมมโครงสราง โดยมเกณฑในการคดเลอกผใหขอมลหลกดงน - กลมคณาจารย ผเชยวชาญดานนาฏศลปไทย ทไดแสดงเปนตวเอกในละครพนทางเรองราชาธราช ชดศกพระเจาฝรงมงฆอง ตอนสจจะสมงนครอนทรปพ.ศ.2523ไดแก 1.1 กลมผแสดงในบทบาทมะสะลมหรอ สมงนครอนทรครงแรก ในปพ.ศ.2523คอ -อาจารยไพฑรยเขมแขงผเชยวชาญทางดานนาฏศลปวทยาลยนาฏศลป -ผศ.ดร.ศภชยจนทรสวรรณศลปนแหงชาตคณบดคณะศลปะนาฏดรยางคสถาบนบณฑตพฒนศลป 1.2กลมผแสดงรวมในปพ.ศ.2523ไดแก -อาจารยปรเมษฐบณยะชยแสดงเปนพระเจาฝรงมงฆองชดท1 -อาจารยศรพงษฉมพาลแสดงเปนพระเจาฝรงมงฆองชดท2 -อาจารยปกรณพรพสทธแสดงเปนมงรายกะยอชวาชดท1

ศลปกรรมสาร 175

-อาจารยจลชาตอรณยะนาคแสดงเปนมงรายกะยอชวาชดท2

-อาจารยตวงฤดถาพรพาสแสดงเปนนางเกษราชดท1

-อาจารยวรรณพนสขสมแสดงเปนนางเกษราชดท2

1.3 กลมคณาจารย และศลปนผรบการถายทอดจาก อาจารยไพฑรย

เขมแขงและผศ.ดร.ศภชยจนทรสวรรณไดแก

-อาจารยฤทธเทพเถาวหรญสถาบนบณฑตพฒนศลปรบการถายทอดจาก

ผศ.ดร.ศภชยจนทรสวรรณ

-อาจารยสมเจตนภนาส�านกการสงคตกรมศลปากรรบการถายทอดจาก

อาจารยไพฑรยเขมแขง

-อาจารยสจจะภเพงสทธวทยาลยนาฏศลปรบการถายทอดจาก

อาจารยไพฑรยเขมแขง

1.4 กลมผเชยวชาญดานดรยางคศลป คณะศลปนาฏดรยางค สถาบน

บณฑตพฒนศลป และกล มงานดรยางคไทย ส�านกการสงคต กรมศลปากร

มสวนเกยวของและเคยรวมบรรเลงขบรอง ในการแสดงของกรมศลปากรมาแลว

ไมนอยกวา30ป

- อาจารยนฐพงศ โสวตร ผเชยวชาญดานดรยางคไทย คณะศลปนาฏ-

ดรยางคสถาบนบณฑตพฒนศลป

- อาจารยทศนย ขนทอง ศลปนแหงชาต ผเชยวชาญดานคตศลปไทย

คณะศลปนาฏดรยางคสถาบนบณฑตพฒนศลป

-อาจารยอทยปานประยรขาราชการบ�านาญดรยางคศลปส�านกการสงคต

กรมศลปากร

-อาจารยสมชายทบพรขาราชการบ�านาญดรยางคศลปส�านกการสงคต

กรมศลปากร

1.5 กลมผ เชยวชาญฝายฉาก ฝายเครองแตงกาย งานพสตราภรณ

ส�านกการสงคตกรมศลปากร

- นางกาญจนา ขาวรงเรอง หวหนางานฝายพสตราภรณและเครองโรง

ส�านกการสงคตกรมศลปากร

The Fine & Applied Arts Journal176

-นายสธปวรบตรขาราชการบ�านาญอดตหวหนางานฝายฉากศลปกรรม

โรงละครส�านกการสงคตกรมศลปากร

-นางสาวอรพนทอศรางกรณอยธยาขาราชการบ�านาญอดตหวหนางาน

ฝายพสตราภรณและเครองโรงส�านกการสงคตกรมศลปากร

1.6กลมผเชยวชาญดานนาฏศลปไทยตวพระสถาบนบณฑตพฒนศลป

-อาจารยรตวรรณกลยาณมตรผเชยวชาญดานนาฏศลปไทย

คณะศลปนาฏดรยางคสถาบนบณฑตพฒนศลป

-อาจารยเวณกาบนนาคศลปนแหงชาตผเชยวชาญดานนาฏศลปไทย

คณะศลปะนาฏดรยางคสถาบนบณฑตพฒนศลป

-อาจารยรตตยะวกสตพงศผเชยวชาญดานนาฏศลปไทยคณะศลปศกษา

สถาบนบณฑตพฒนศลป

-อาจารยนฤมยไตรทองอยผเชยวชาญดานนาฏศลปไทยคณะศลปศกษา

สถาบนบณฑตพฒนศลป

-อาจารยวระชยมบอทรพยผเชยวชาญดานนาฏศลปไทยคณะศลปศกษา

สถาบนบณฑตพฒนศลป

2. การสงเกตการณ โดยใชวธ การสงเกตการณแบบมสวนรวม และ

การสงเกตการณแบบไมมสวนรวม

การสงเกตการณแบบมสวนรวมคอการทผวจยไดสงเกตการณการฝกซอม

การฝกหดผแสดงไดแกวธการฝกเบองตนการเขาบทการฝกซอมเขาเรองจนถง

การแสดงซงในการสงเกตครงนผวจยไดมสวนรวมในการชวยฝกซอมตวละครตางๆ

การสงเกตการณแบบไมมสวนรวมคอผวจยไดเปนผสงเกตการณในฐานะ

ของผชม

ระยะท 3การเขารบการถายทอดกระบวนทาร�าและวธการแสดงในบทบาท

สมงนครอนทร จากอาจารยไพฑรย เขมแขง และ ผศ.ดร.ศภชย จนทรสวรรณ

แบบเจาะลกในบทบาทของสมงนครอนทรพรอมการสมภาษณอยางไมเปนทางการ

หรอสอบถามจากทงสองทานในกรณทเกดขอสงสย แลวแยกประเดนในวธการร�า

ในแตละสวนซงในแตละทานวามขอแตกตางหรอเหมอนกนอยางไรเพอหาวธแสดง

ศลปกรรมสาร 177

ในบทบาทของสมงนครอนทร และการศกษาจากวดทศนการแสดงละครพนทาง

เรองราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทรของกรมศลปากร

เพอการศกษาดองคประกอบตามทมสวนเกยวของ เชน ทาร�า วธการแสดงของ

สมงนครอนทร

เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงนคอ 1.แบบสมภาษณประกอบดวยประเดนตางๆทเกยวของกบงานวจยซงการตงค�าถามในการสมภาษณ ผวจยตองการทจะหาขอมลทมความเกยวของกบลกษณะรปแบบและวธการแสดงละครพนทางในรปแบบของกรมศลปากรตองการทราบถงวธการร�าแบบละครพนทางทมลกษณะทาร�าแบบออกภาษา และการหาความหมายหรอทาเฉพาะทมอยในการแสดงละครพนทาง เรอง ราชาธราช ชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทรนอกจากนผวจยยงตองการทราบถงขนตอนการคดเลอกนกแสดง การฝกซอม ขนตอนการถายทอด ตลอดจนความรความเขาใจในเรองขององคประกอบอนๆ ทมความเกยวของและสมพนธกนกบการแสดง เชน เครองแตงกาย เพลงดนตรทใชประกอบการแสดงและเรองของฉากทใชประกอบการแสดงโดยในการสมภาษณในแตละกลม 2.แบบสงเกตการณผวจยไดมโอกาสในการสงเกตการณแบบมสวนรวมและไมมสวนรวมคอ - สงเกตการณแบบมสวนรวม ไดแก การสงเกตจากการเปนผชวยในการฝกซอมเบองตน ในฐานะเปนผชวยฝกซอมใหแกผทไดรบการถายทอดกบครผถายทอดในลกษณะการฝกทาพนฐาน และผวจยไดรบเขารบการฝกซอมจากผแสดงทแสดงเปนสมงนครอนทรทง2ทานคออาจารยไพฑรยเขมแขงและผศ.ดร.ศภชยจนทรสวรรณ -สงเกตการณแบบไมมสวนรวมไดแกการไดสงเกตในโอกาสทมการแสดงในฐานะของผชมและการทรบบทไปแสดงดวยตวเอง 3.อปกรณทใชในการเกบรวบรวมขอมลไดแกสมดจดบนทกกลองบนทกภาพเครองบนทกเสยงและเครองถายวดทศน

The Fine & Applied Arts Journal178

การเกบรวบรวมขอมล

ในการวจยครงนผ วจยไดท�าการศกษา และเกบรวบรวมขอมลตางๆ

ดวยวธการดงตอไปน

1.การศกษาเอกสาร

2.การสมภาษณและการสงเกตการณ

3.การฝกหดทาร�า

4. การศกษาจากวดทศน จากการแสดงละครพนทาง เรองราชาธราช

ชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทรของกรมศลปากร

การวเคราะหขอมล

เรมจากการจดระเบยบขอมลทไดจากการศกษาเอกสาร การศกษา

ภาคสนามและอนๆ มาวเคราะหขอมล แลวน�าขอมลมาตความใหเกดความเขาใจ

โดยด�าเนนการตามล�าดบตอไปน

น�าขอมลทไดจากการศกษาเอกสารการบนทกเสยงการบนทกภาพและ

การจดบนทกขอมลการสมภาษณมาถอดเทปและผวจยท�าหนาทตรวจสอบขอมล

อกครง มาวเคราะหโดยการแยกประเภทของขอมลเปน หมวดหม เชน ขอมลท

เกยวของกบละครพนทางเรองราชาธราช ชดศกพระเจาฝรงมงฆอง ตอนสจจะ

สมงนครอนทรองคประกอบและลกษณะวธการแสดง

น�าขอมลของการศกษาจากเอกสารการสมภาษณและการสงเกตการณมา

แบงออกเปนประเดนหลกกบการคดเลอกการฝกหดผแสดงการฝกทาเฉพาะของ

ตวสมงนครอนทรและการฝกซอมการแสดงและน�าขอคดเหนจากการสมภาษณ

การสงเกตการณในการแสดงมาวเคราะหถงกระบวนการหารปแบบวธการแสดง

บทบาทสมงนครอนทรในละครพนทางเรองราชาธราช ชดศกพระเจาฝรงมงฆอง

ตอนสจจะสมงนครอนทรของกรมศลปากร

ศลปกรรมสาร 179

ผลการวจย

สรปวาจากการศกษาวธการแสดงและนาฏยลกษณบทบาทสมงนครอนทร

ในละครพนทางเรองราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทร

โดยผวจยไดศกษาวธจากการมสวนรวมในการแสดงการรบการถายทอดโดยตรงจาก

อาจารยไพฑรยเขมแขงและผศ.ดร.ศภชยจนทรสวรรณพบวาวธการแสดงและ

นาฏยลกษณบทบาทของสมงนครอนทรพบวาตวละครสมงนครอนทรมกระบวน

ทาร�าส�าคญทมความงดงามโดดเดนเปนเอกลกษณเฉพาะตวทเปนลกษณะของการ

อวดฝมอและลกษณะของกระบวนทาร�าวธการแสดงบทบาทสมงนครอนทรคอ

1. ลกษณะการร�าตบทตามบทรอง การร�าประกอบท�านองเพลง และ

เพลงหนาพาทยการร�าประกอบการใชอาวธการร�าแบบทาร�าเฉพาะการร�าแบบ

ทาธรรมชาต

2.วธการเจรจาการพดดวยส�าเนยงมอญ

3. การใชสหนาและอารมณของสมงนครอนทรทจะตองแสดงออกมา

พรอมกบการจะตองท�าทาทาง หรอ กรยาอาการทเปนลกษณะของอารมณตางๆ

นนมดวยกน6ลกษณะคอ

- บทบาททแสดงออกถงอารมณรกทแสดงถงอารมณของความนมนวล

ในการเกยวพาราสทมการใชแววตาทเปนธรรมชาตในการร�าเกยวระหวาง

สมงนครอนทรกบนางเกษรา

ภาพท 1-3 บทบาททแสดงออกถงอารมณรกทแสดงถงอารมณของความนมนวล

ทมา : ภาพสวนตวผวจย

The Fine & Applied Arts Journal180

ภาพท 4-6 บทบาททแสดงออกลกษณะการแสดงอารมณเยาะเยยเหยยดหยาม

ทมา : ภาพสวนตวผวจย

- บทบาททแสดงออกลกษณะการแสดงอารมณเยาะเยยเหยยดหยาม

การใชวธการแสดงออกทางใบหนาทชดเจนดวยการยม และการใชสายตาในแบบ

การมองดวยหางตาและการเมนหนาเชนในตอนกระท�าสตย

ภาพท 7-9 บทบาททแสดงออกถงความกลาหาญความมศกดศรดวยการแสดงอารมณทขงขง

ทมา : ภาพสวนตวผวจย

- บทบาททแสดงออกถงความกลาหาญความมศกดศรดวยการแสดง

อารมณทขงขงเขมแขงประกอบสหนาทขมขและพรอมจะตอสทนทในตอนขอดตว

สมงนครอนทร

ศลปกรรมสาร 181

ภาพท 13-15 บทบาททแสดงออกถงความหยงในศกดศรของความเปนชายชาตทหาร

ทมา : ภาพสวนตวผวจย

-บทบาททแสดงออกถงความหยงในศกดศรของความเปนชายชาตทหาร

การแสดงออกทางแววตาทมความมงมนทจะยอมตายเพอมนายเพยงหนงเดยว

ภาพท 10-12 บทบาททแสดงออกถงความออนนอมจงรกภกดการแสดงความนอบนอม

ทมา : ภาพสวนตวผวจย

-บทบาททแสดงออกถงความออนนอมจงรกภกดการแสดงความนอบนอม

และจงรกภกดตอพระเจาราชาธราช

The Fine & Applied Arts Journal182

ภาพท 16-17 บทบาททแสดงออกถงความโศกเศราจะตองกลนใจตาย

ทมา : ภาพสวนตวผวจย

- บทบาททแสดงออกถงความโศกเศรา สดทายดวยอารมณแหงความท

สมงนครอนทรจะตองกลนใจตาย และมการพดดวยลกษณะของน�าเสยงทมทง

หนกแนนสลบกลบการพดดวยน�าเสยงทสนเครอดวยอาการรองไห

จากงานวจยในเรอง“วธการแสดงและนาฏยลกษณบทบาทสมงนครอนทร

ในละครพนทางเรองราชาธราช” จงท�าใหพบวา ผทจะแสดงเปนสมงนครอนทร

ไดนน จะตองเขาใจในลกษณะของการร�า และวธการแสดงทมองคประกอบตางๆ

ทส�าคญ ตองเปนผทมลกษณะของบคลกทด ตองเปนผทไดรบการฝกหดทเปน

ตวพระมฝมอในการร�ามพละก�าลงทดเขาใจหลกการปฎบตในลกษณะของการร�า

แบบพนทางและตองเขาถงบทบาทของตวละครสมงนครอนทรทจะตองสามารถ

สรางความรสกใหเขาถงตวละครตวนใหไดพรอมกบตองมการฝกซอมกบผทถายทอด

ใหเกดความเขาใจใหเกดความคลองแคลวในกระบวนทาร�าซงทาร�าในบางทาตอง

อาศยความช�านาญ ฝกหดอยเสมอ จงจะสามารถแสดงเปนสมงนครอนทรทดได

ตามอยางศลปนตนแบบทดไดตอไป

ศลปกรรมสาร 183

อภปรายผล

จากศกษาวธการแสดงและนาฏยลกษณบทบาทสมงนครอนทร ในละครพนทางเรองราชาธราชชดศกพระเจาฝรงมงฆองตอนสจจะสมงนครอนทรผวจยน�ามาอภปรายผลไดดงน 1. ในวธการแสดงบทบาทสมงนครอนทร ใชวธการร�าทมการเคลอนไหวสวนตางๆของรางกายทมความสมพนธกนตามหลกนาฏศลปไทยประเภทตวละครพระแบบหลวงโดยในการร�าและออกทาทางนนกจะเปนไปตามหลกของนาฏยศพทของอาคมสายาคม(2545,หนา98-102)ตองเปนทาร�าทมความหมายซงสอดคลองกบค�าสมภาษณของไพฑรย เขมแขงและศภชยจนทรสวรรณวาผทแสดงเปนสมงนครอนทรถงแมวาเปนการร�าแบบพนทางแตตองมพนฐานการร�าแบบตวพระทร�าดมความเขาใจในเรองพนฐานการร�านาฏยศพทและวธการร�านนกสอดคลองกบวธการร�าตวพระ ในงานวจยเรอง นาฏยลกษณตวพระละครแบบหลวง ของชมนาดกจขนธ(2547,หนา235–256)ทไดกลาววานาฏยลกษณซงเปนองคประกอบของนาฏยลกษณนนประกอบดวยคณลกษณะของอวยวะเชงกายภาพคอรปรางหนาตาอวยวะทใชในการร�าและลกษณะการเคลอนไหวอวยวะคอทศทางระดบเวลาหรอจงหวะวถการเคลอนไหวซงจะชวยสรางความสมดลของรางกายในการร�าและเปนสวนประกอบในการจดวางต�าแหนงทาทางเชงทศนศลป 2. การแสดงอารมณของตวละครทตองแสดงออกมาทางแววตา สหนาผทแสดงตองเขาใจถงในอารมณของตวละครและสอออกมาใหได ซงวธการปฏบตเชนนมความสอดคลองกบกบทฤษฎนาฏยศาสตรของภรตมนแปลโดยแสงมนวทรทกลาวไววา อธยายท 6 ขอ 55 การแสดงศฤงคาระรส คอ การแสดงความรก เชนในตอนเกยวนางเกษรา(แสงมนวทร,2511,หนา299) อธยายท 6 ขอ 56 การแสดงหาสยะรส คอรสของการหวเราะ จะอยในตอนขอดตวสมงนครอนทร ทสมงนครอนทรจะตองออกเสยงท�าทาหวเราะใสพระเจาองวะ หรอการเบะปาก การท�าตาลก ตาหร ในตอนร�าในเพลงสองกมาร(แสงมนวทร,2511,หนา299,301)

The Fine & Applied Arts Journal184

อธยายท 6 ขอ 71 การแสดงกรณารส นนคอ การแสดงความเมตตา

สงสาร ในตอนทจะตองกลนใจยอมตายเพอไมขอไปเปนขารบใช (แสง มนวทร,

2511,หนา305)

อธยายท6ขอ74การแสดงเราทะระรสคอการแสดงความโกรธซงใน

การจะอยในตอนทสมงนครอนทรชกดาบสนออกมาขพระเจาองวะและพวกอ�ามาตย

พมากบในตอนรบกบมงกะยอทาง(แสงมนวทร,2511,หนา307)

อธยายท6ขอ80การแสดงวระรสคอการแสดงความกลาหาญจะอยใน

ตอนทสมงนครอนทรถกมงรายกะยอฉะวาจบได และเกลยกลอมใหตนนนไปอย

ฝายพมาซงตนเองนนกไมไดตองการทจะรอดตายเพราะการไปเปนขาสองเจาบาว

สองนายซงถอวาเปนการกระท�าทไมมศกดศร(แสงมนวทร,2511,หนา311)

3.วธการปฎบตทาร�าของสมงนครอนทรพบวามลกษณะการร�าแบบออก

ภาษามอญและการร�าทเปนลกษณะทาทางธรรมชาต(ทาก�าแบ)เปนการผสมผสาน

ทงทาทเปนทาร�าแบบนาฏศลปไทยตามลกษณะนาฏยลกษณแบบหลวงมการเพม

ลกษณะการโยตวการตไหลกระทายไหลแบบทาร�าของการร�าออกภาษาแบบมอญ

ผลการอภปรายในขอน มความสมพนธกบงานวจย เรองกลวธการร�าออกภาษา

ในละครพนทางเรองราชาธราชของพชราวรรณทบเกต(2553,น.236-242)วาใน

การร�าออกภาษานนมการร�าทาร�าทเปนทาพนฐานของนาฏศลปไทยมาผสมกบทาร�า

ของชนชาตตางๆ ไดอยางลงตว การร�าออกภาษาในละครพนทางจงมความอสระ

ในการประดษฐทาร�าหรอการใชทาร�าในการตบทตามค�ารองและจะใชลลา

การเคลอนไหวทแสดงความเปนชนชาตนน(พชราวรรณทบเกต,2553,น.240)

4. การใชพลงและการใชพนทในการเคลอนไหวในการแสดงบทบาท

สมงนครอนทร พบวามการใชพลงในการออกทาทาง ไดแก ความแรงของพลง

การเนนพลงลกษณะของการใชพลงการใชพนทในการเคลอนไหวคอมความกวาง

ความยาวความสงทวางมความส�าคญในการก�าหนดต�าแหนงขนาดและทศทาง

ซงในการใชหลกทฤษฎของการเคลอนไหวและทฤษฎของหลกการใชพลงนซงม

ความสอดคลองกบการใชพลงเพอการแสดงนาฏศลปของสรพลวรฬหรกษ,2543,

หนา229–232)ทมความสอดคลองกบการร�าของตวสมงนครอนทรทงการใชพนทเวท

ศลปกรรมสาร 185

หรอในทาร�าการตบททาร�าทเปนทาเฉพาะมการเคลอนไหวในลกษณะพเศษวธการแสดงทาร�าตางๆทงการร�าตามบทรองการร�าตามท�านองเพลงกตองมความสมพนธกบการเคลอนไหวของรางกายทแสดงถงอารมณตางๆ เชนอารมณทจะตองแสดงใหเหนถงความกลาหาญ ความไมเกรงกลวตอศตร เชน การขยบตวอยางเรวดวยความแรงใสฝายตรงขาม หรอการแสดงทาทางกระแทกกระทน ดวยการตบพนกระแทกเขาการพงตวเขาหาในจงหวะทรวดเรวการขยายรางกายและท�าทาร�าใหมความกวางขนหรอแสดงการผงผายของสรระใหดสงาขน

ขอเสนอแนะ

1.ควรมการศกษากลวธการปฏบตทาร�าจากผเชยวชาญหรอศลปนทเคยแสดงเปนตวเอกในตอนอนๆ ของละครพนทางเรองราชาธราช ทมความสามารถทจะเปนศลปนตนแบบเพอใหไดขอมลทชดเจนไมคลาดเคลอน 2.การศกษาความเปนอตลกษณของศลปนในกรณศกษาบทบาทเฉพาะตวบคคลทมความโดดเดนและเปนทยอมรบถงความสามารถในวงการนาฏศลปไทยในขณะทบคคลหรอศลปนเหลานนยงคงมชวตและมความทรงจ�าทด 3.จากศกษาวธการแสดงและนาฏยลกษณบทบาทสมงนครอนทรนนาจะไดตอยอดการวจยโดยศกษาในเรองความสมพนธของกระบวนทาร�ากบทวงท�านองและจงหวะเพลงตอไป

The Fine & Applied Arts Journal186

บรรณานกรม

ชมนาดกจขนธ.2547.นาฏยลกษณตวพระละครแบบหลวง.วทยานพนธ(ศป.ด.)

ศลปศาสตรดษฎบณฑต.กรงเทพ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พชราวรรณทบเกต.2553.กลวธการร�าออกภาษาในละครพนทางเรองราชาธราช.

คณะศลปศกษา.สถาบนบณฑตพฒนศลป.กรงเทพ.

ศลปากร,กรม.2523.สจบตรการแสดงละครพนทางเรองราชาธราชชดศกพระเจา

ฝรงมงฆอง ตอน สจจะสมงนครอนทร.กรมศลปากรปรบปรงใหมจดแสดง

ณโรงละครแหงชาตเมอเดอนเมษายนพ.ศ.2523.กรงเทพฯ:โรงพมพ

การศาสนา.

สรพลวรฬหรกษ.2547.ววฒนาการนาฏยศลปไทยในกรงรตนโกสนทร พ.ศ.

2325-2477.กรงเทพฯ:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

____________.2547.หลกการแสดงนาฏศลปปรทรรศน.กรงเทพฯ:ส�านกพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เสาวณตวงวอน.2555.วรรณคดการแสดง.กรงเทพฯ:มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

แสงมนวทร.2511.คมภรนาฏยศาสตร.กรงเททฯ:กรมศลปากร.

อาคม สายาคม. 2545. รวมงานนพนธของนายอาคม สายาคม. กรงเทพฯ :

กรมศลปากร.