ก ำแพงเกำมงกรทเมองตำถง

โครงสรางบานเรอนจนทวไป โดยเฉพาะโครงบานโบราณทางเหนอของจนทเรยกวา “ซอเหอยวน (四合院 — - เรอนสสมาน)” จะสงเกตเหนไดวา ทประตทางเขา มกจะจดวางฉากตงขวางไวตรงทถดจากธรณประตเขาไป หรออาจจะตงไวหนาธรณประตกมบาง ท าใหผทจะเขาบานจ าเปนตองออมฉากเขาไป ไมสามารถตรงเขาประตไปไดในทนท

ประโยชนของฉากขวางหนาประตบานเรอนจนน โดยหลกการแตดงเดมกนาจะเปนเพยงเครองปองกนสายตาของบคคลภายนอกในยามทประตบานเปดอย มใหสอดสองเขาไปเหนสภาพการณภายในตวบานไดถนดนก หรอเอาไวกดขวางการคกคามประตบานมใหเกดขนไดโดยสะดวกเกนควร แตกระนน กยงมคตชาวบานประกอบเปนเคลดเชอถอกนอยวา ฉากกนลกษณะน สามารถปองกนอาถรรพหรอวญญาณภตผปศาจทอาจหลงเขาไป รงควานคนในบานได เนองจากรงสชวรายทงหลายจะแผพงหรอเดนทางเปนเสนตรงเทานน ไมอาจเลยวหรอออมสงทตงขวางกางกนได ฉากหนาประตบานจงเปนเสมอนยนตมงคลคมครองบานเรอน และถอเปนองคประกอบโครงบานทส าคญอยางหนง มชอเรยกกนวา “องป (影壁 - ก าแพงบงรศม)

เรองโดย ปกรณ ลมปนสรณ

โครงสรางบานเรอนจน ทมา : https://kknews.cc/zh-hk/history/oy838po.html

ฉากขวางประตดงกลาว ตอมากนยมปลกสรางกนอยางเปนการถาวร จนดเหมอนเปนก าแพงหรอฝาผนงสวนหนงของตวบานเรอน มรปแบบมากมายหลายหลาก ทส าคญคอบนพนผวบานผนงหรอฝาก าแพงทมเนอทวางพอสมควร กจะนยมแตงเตมดวยลวดลายหรอศลปกรรมตาง ๆ อยางวจตรพสดาร อาจจะเปนงานจตรกรรมหรอประตมากรรมทงดงามและมความหมายแฝงเปนนยอยอยางลกซงนาสนใจ ท าใหก าแพง “องป” มประโยชนใชสอยเพมขนอกอยางหนง คอกลายเปนเครองประดบทเปนหนาตาของบาน ใชบงบอกรสนยมทางสนทรยศาสตรหรอใชประกาศศกดฐานะของประมขบานไดเปนอยางด ความประสงคแตดงเดมทตองการใชปดบงสายตาผคนหรอกดขวางพลงอ านาจทมองไมเหน กคอย ๆ เปลยนไปเปนการเชอเชญสายตาหรอความตองการแสดงพลงอ านาจอะไรบางอยางออกไป

ทมา : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Xiangyang_Wangfu_Yingbi_2013.08.23_13-20-09.jpg

ลกษณะก าแพง “องป” แบบตาง ๆ

ทมา : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:范氏故居麒麟影壁.jpg

ทมา : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:縣署影壁panoramio.jpg

ทมา : https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Xuchang_Wenmiao_2013.09.01_14-02-47.jpg

ภายในเขตพระราชฐานของจกรพรรดจน กมฉากบงประตทางเขาเชนกนตามคตการสรางเคหาสนบานเรอนของชาวจนเหนอ เพยงแตอาจจะสงเกตความเปน “ฉาก” กนประตบานไดไมชดเจนนก เนองจากมต าหนกมากมายกระจายอยภายในเขตวง และมกจะมพนทเชอมตอถงกนจนมองหา “ประต” ของต าหนกไมคอยพบ ฉากบงประตดงกลาวจงเหนเปนผนงก าแพงทเหมอนกบตงอยเปนเอกเทศและเปนเครองประดบสวนหนงภายในเขตวงเทานน ดงเชนภายในเขตพระราชวงกกงทกรงปกกง มก าแพงเกามงกรอยหลงหนง กมองไมคอยออกวาเปนก าแพงทสรางส าหรบเปนฉากกนประตของต าหนกหนงโซวกง (宁寿宫) นกทองเทยวกจะพากนชนชมความงดงามของรปมงกร 9 ตวซงตกแตงขนดวยการประดบกระเบองเคลอบบนผนงก าแพงนนเปนส าคญ และตความวาเปนก าแพงทสรางขนประกอบอสรยศกดขององคจกรพรรดผเปนประมขวงมากกวาจะเปนฉากบงประตทางเขาต าหนก เชนเดยวกบการไปชมก าแพงเกามงกรในพระราชอทยานเปยไห ซงเปนฉากบงประตทางเขาต าหนก ตาหยวนจงจอเปาเตยน (大圆镜智宝殿 ) มงกร 9 ตวเปนสญลกษณของเจาผครองแผนดนมาแตโบราณ มเอกสารบนทกกลาวถงต าหนกทเรยกชอวาต าหนกเกามงกรอยในพระราชวงสมยราชวงศโจวตงแตเกากอนมาแลว การใชมงกรเปนสญลกษณแทนจกรพรรดทวความส าคญมากขนเปนพเศษในสมยราชวงศหมงและราชวงศชง มการพฒนารายละเอยดตาง ๆ เกยวกบมงกรอยางซบซอนและวางระเบยบขอถอสาในการใชสญลกษณไวอยางเขมงวด ตลอดจนการสงเสรมประกอบสราง “ตวตน” ของมงกรจนเปนทประจกษกนอยางแพรหลาย ดงจะเหนไดจากมรดกศลปวตถทสรางสรรคขนในสมยราชวงศหมง-ชงวามอยจ านวนมากมายทเกยวของกบมงกรอยางมนยส าคญ

ก าแพงเกามงกรในพระราชวงกกง ปกกง ทมา : http://5b0988e595225.cdn.sohucs.com/images/20170806/5af21e2a7af84a489dcb4f2212ccd788.jpeg

นอกจากก าแพงเกามงกรในกรงปกกง 2 แหงดงกลาวแลว ยงมอกแหงหนงซงรจกกนไมกวางขวางนกกคอ ก าแพงเกามงกรแหงเมองตาถง มความส าคญในฐานะทเปนก าแพงเกามงกรท เกาแกท สดและมขนาดสงใหญท สด กลาวคอสรางขนในราว ค.ศ. 1396 สมยรชกาลพระเจาหมงไทจ หรอ จหยวนจง (朱元璋) ปฐมกษตรยราชวงศหมง มขนาดสงถง 8 เมตรและมความยาวถง 45.5 เมตร ตงอยในเขตทอดตเคยเปนวงทประทบของจกย (朱桂) ซงเปนราชโอรสองคท 13 ของพระเจาหมงไทจ ราชวงดงกลาวถกท าลายยอยยบลงใน ค.ศ.1649 เมอครงทกองทพแมนจบกเขายดครองแผนดนจน มเพยงก าแพงเกามงกรนเทานนทหลงเหลออยทามกลางซากวงรางมาจนถงยคปจจบน การมก าแพงเกามงกรตงอยภายในวงดงกลาว แสดงใหเหนถงอครฐานะของจกยไดดวาเปนเจาทมอ านาจมากลน จนกลาใชสญลกษณมงกรมาประดบบนผนงของฉากบงประตวงได ทงน เพราะสถานภาพสวนตวของจกยมความนาย าเกรงเปนพเศษ เนองจากเปนราชโอรสทเกดแตชายาองคส าคญทผกพนกบขมก าลงดงเดมของจหยวนจง และ จกยเองกยงมชายาทเปนบตรของสวตาผเคยเปนแมทพใหญและรฐบรษบกเบกราชวงศ หมง นอกจากน เมองตาถงกเปนเมองยทธศาสตรส าคญ โดยเปนเมองหนาดานกนชนการรกรานของอนารยชนนอกอาณาจกรมาแตโบราณ อกทงต าแหนงและบรรดาศกดทจกยถอครองอยคอราชาแหงมณฑลนครไต หรอ “ไตหวง (代王)” กเปนต าแหนงส าคญทมศกดไมดอยกวายพราชสกเทาใด

ก าแพงเกามงกรในราชอทยานเปยไห ปกกง ทมา : https://myarchetypes.files.wordpress.com/2015/12/e58c97e6b5b7e4b99de9be8de5a381.jpg

แมจกยจะมความทระนงจนกลาใชก าแพงเกามงกรเปนสญลกษณแทนตว แตกระนน มงกรทง 9 ตวทปรากฏบนผนงก าแพงทเมองตาถงแหงนกยงถกจ ากดโดยหลกเกณฑบางอยาง เพอใหเหนวาเปนมงกรทไมใชสญลกษณเทยบเทาองคจกรพรรด ดงจะสงเกตวามจดแตกตางจากมงกรบนก าแพงเกามงกรทปกกงได คอ 1. มงกรทงเกาตวมเลบเทาเพยงแค 4 เลบ ตางจากมงกร 5 เลบทปกกง ซงเปนสญลกษณขององคจกรพรรด 2. เกลดกายมงกร เปนเกลดทเรยงตวเปนแถวเปนแนว ตางจากเกลดมงกรจกรพรรดทเรยงซอนสลบกนดงเกลดปลา 3.หางของมงกรเปนหางทไมมเปลวรศมลอมอย จงดเหมอนกบหางงทวไป

ก าแพงเกามงกรทเมองตาถง จงเปนก าแพงทลวดลายมงกรมความตางจากเครองหมายแทนองคจกรพรรดทปกกง แตถงกระนน กเปนก าแพงมงกรทมความยงใหญอลงการและงดงามในเชงศลปะชวนประทบใจไมนอยไปกวาการไดชมก าแพงเกามงกรทปกกงซงสรางขนในสมยพระเจาเฉยนหลงแหงราชวงศชง (ยงไมพบขอมลวาเมอแรกเรมสรางพระราชวงทปกกงในสมยพระเจาหมงเฉงจ (หยงเลอ) นน มการสรางก าแพงเกามงกรไวในวงดวยหรอไม)

นอกจากก าแพงเกามงกรทงสามแหงทไดกลาวมาแลว ยงอาจจะพบเหนก าแพงเกามงกรไดอกหลายแหงในประเทศจน เชนในสวนสาธาณะทเมองอซ มณฑลเจยงซ สวนสาธารณะในเมองจ ง จย า โ ข ว มณฑล เหอ เป ย สวนสาธารณะเมองจนจง มณฑลซานซ เปนตน แตก ลวนเปนก าแพงเกามงกรทสรางขนในสมยหลงซงไมเกยวของกบสญลกษณอ านาจแหงจกรพรรดแลว ถอเปนเพยงสถาปตยศลปทใชประดบสถานทเทานน เชนเดยวกบการใชก าแพงเกามงกรเปนสญลกษณแหงความเปนจนประดบไชนาท า วน ใ นต า ง ป ร ะ เ ทศ เ ช น ท เยอรมน คานาดา และชคาโก เปนตน แนนอนวาความประณตงดงามและละเอยดออนในทางสนทรยารมณยอมไมอาจจะเทยบกบศลปะเดมได