07 Statistika - Analisis Korelasi

55
OLEH : FAKULTAS PERTANIAN UNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON 2009 WIJAYA S T A T I S T I K A email : [email protected]

Transcript of 07 Statistika - Analisis Korelasi

Page 1: 07 Statistika - Analisis Korelasi

OLEH :

FAKULTAS PERTANIANUNIVERSITAS SWADAYA GUNUNG JATI CIREBON

2009

WIJAYA

S T A T I S T I K A

email : [email protected]

Page 2: 07 Statistika - Analisis Korelasi

ANALISIS KORELASI

1. Koefisien Korelasi Pearson

Koefisien Korelasi Moment Product

Korelasi Data Berskala Interval dan Rasio

2. Koefisien Korelasi Spearman

Korelasi Data Berskala Ordinal (Rank)

4. Koefisien Korelasi Phi

Korelasi Data Berskala Nominal

3. Koefisien Kontingensi

Korelasi Data yang Disusun dalam Baris - Kolom

Page 3: 07 Statistika - Analisis Korelasi

Analisis Korelasi merupakan studi yang membahas tentang derajat

keeratan hubungan antar peubah, yang dinyatakan dengan Koefisien

Korelasi. Hubungan antara peubah X dan Y dapat bersifat :

a. Positif, artinya jika X naik (turun) maka Y naik (turun).

b. Negatif, artinya jika X naik (turun) maka Y turun (naik).

c. Bebas, artinya naik turunnya Y tidak dipengaruhi oleh X.:

Positif

ANALISIS KORELASI

Negatif Bebas (Nol)

Page 4: 07 Statistika - Analisis Korelasi

Rumus umum Koefisien Korelasi (tidak harus regresinya linier) yaitu :

1. KORELASI PEARSON

∑ ( Yi – Y)2 JKG JKT – JKG JKRr2 = 1 – = 1 – = =

∑ (Yi – Y)2 JKT JKT JKT

r2 = Koefisien Determinasi (Koefisien Penentu)

r = √ r2 = Koefisien Korelasi

Yi = Nilai Pengamatan Variabel Terikat Y.

Y = Nilai Penduga Regresi

Y = Nilai Rata-rata Variabel Terikat Y

JKG = Jumlah Kuadrat Galat

JKT = Jumlah Kuadrat Total

JKR = Jumlah Kuadrat Regresi

Page 5: 07 Statistika - Analisis Korelasi

Rumus Koefisien Korelasi Pearson :

1. KORELASI PEARSON

( ) ( )

( ) ( ) ⎥⎦⎤⎢⎣⎡ −∑⎥⎦

⎤⎢⎣⎡ ∑−∑

∑∑−∑=

∑ynn

yxxyn

yxxr

2222

X = Variabel Bebas (Faktor)

Y = Variabel Terikat (Variabel Tidak Bebas)

Nilai r : – 1 ≤ r ≤ 1 …. ≤ r2 ≤ ….

Page 6: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. KORELASI PEARSON

Misal data berikut menggambarkan keuntungan usahatani (Y) pada

berbagai luas lahan (X) padi sawah :

No Petani Luas Lahan (X) Keuntungan (Y)

1 0,21 0,50

2 0,50 1,10

3 0,14 0,25

4 1,00 1,80

5 0,21 0,40

6 0,07 0,20

7 0,50 0,90

8 1,00 2,00

9 0,70 1,20

10 0,14 0,35

11 0,35 0,70

12 0,28 0,65

Page 7: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. KORELASI PEARSON

No Luas (X) Untung (Y) X2 Y2 XY

1 0,21 0,50 0,0441 0,2500 0,1050

2 0,50 1,10 0,2500 1,2100 0,5500

3 0,14 0,25 0,0196 0,0625 0,0350

4 1,00 1,80 1,0000 3,2400 1,8000

5 0,21 0,40 0,0441 0,1600 0,0840

6 0,07 0,20 0,0049 0,0400 0,0140

7 0,50 0,90 0,2500 0,8100 0,4500

8 1,00 2,00 1,0000 4,0000 2,0000

9 0,70 1,20 0,4900 1,4400 0,8400

10 0,14 0,35 0,0196 0,1225 0,0490

11 0,35 0,70 0,1225 0,4900 0,2450

12 0,28 0,65 0,0784 0,4225 0,1820

Jumlah 5,10 10,05 3,3232 12,2475 6,3540

Rata-rata 0,43 0,84 - - -

n 12 - - - -

Page 8: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. KORELASI PEARSON

∑ X = 5,10 ; ∑ Y = 10,05 ; ∑ X2 = 3,3232 ; ∑Y2 =12,2475 ;

∑ XY = 6,3540 ; n = 12

( ) ( )

( ) ( ) ⎥⎦⎤⎢⎣⎡ −∑⎥⎦

⎤⎢⎣⎡ ∑−∑

∑∑−∑=

∑ ynn

yxxyn

yxxr

2222

( ) ( ) ⎥⎦⎤⎢⎣⎡ −⎥⎦

⎤⎢⎣⎡ −

−=

05,10)2475,12(1210,5)3232,3(12

)05,10)(10,5()3540,6(1222

r

( ) ( ) ⎥⎦⎤⎢⎣⎡ −⎥⎦

⎤⎢⎣⎡ −

−=

0025,101)9700,146(0100,26)8784,39(

2550,512480,76r

Page 9: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. KORELASI PEARSON

( ) ( ) ⎥⎦⎤⎢⎣⎡ −⎥⎦

⎤⎢⎣⎡ −

−=

0025,101)9700,146(0100,26)8784,39(

2550,512480,76r

)9675,45()8684,13(9930,24

=r

24,9930r = = 0,9899 r2 = 0,9798 = 97,98 %

25,2487

Nilai r2 = 97,98 % artinya sebesar 97,98 % variasi besarnya

keuntungan (nilai Y) diperngaruhi oleh variasi besarnya luas lahan

(nilai X).

Page 10: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. KORELASI PEARSON

Pengujian Koefisien Korelasi Pearson :

1. H0 ≡ r = 0 lawan H1 ≡ r ≠0

2. Taraf Nyata α = 5 % = 0,05

3. Uji Statistik = Uji- t

4. Wilayah Kritik (Daerah Penolakan H0) :

t <–tα/2(n-2) atau t > tα/2(n-2)

t <–t0,025(10) atau t > t0,025(10)

t < –2,228 atau t > 2,228

5. Perhitungan :

r

nrt 21

2

−=

Page 11: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. KORELASI PEARSON

5. Perhitungan :

r

nrt 21

2

−= 9798,01

2129899,0 −−=t

0202,0109899,0=t )2772,22)(9899,0(=t

t = 22,052

6. Kesimpulan :

Karena nilai ( t = 22,052) > ( t0,025(10) = 2,228)

maka disimpulkan untuk menolak H0, artinya terdapat

hubungan yang signifikan antara keuntungan usahatani

(Y) dengan luas lahan garapan (X)

Page 12: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. KORELASI PEARSON

6. Kesimpulan :

Nilai t = 22,052 dan t0,025(10) = 2,228.

–2,228 2,228

22,052

Tolak H0Tolak H0

Terima H0

Page 13: 07 Statistika - Analisis Korelasi

2. KORELASI SPEARMAN

1. Jika tidak ada nilai pengamatan yang sama :

6 ∑ di2

rs = 1 –n (n2 – 1)

2. Jika ada nilai pengamatan yang sama :

∑∑

∑−∑+∑=

yx

dxr

ys 22

222

.2

N3 – N ∑ x2 = – ∑Tx

12

N3 – N ∑ y2 = – ∑Ty

12

t3 – t ∑ Tx = ∑

12

t3 – t ∑ Ty = ∑

12

Page 14: 07 Statistika - Analisis Korelasi

2. KORELASI SPEARMAN

Contoh data berikut menggambarkan Pengalaman Usahatani (X)

dan Penerapan Teknologi (Y) dari 12 petani :

No X Y

1 12 85

2 10 74

3 10 78

4 13 90

5 11 85

6 14 87

7 13 94

8 14 98

9 11 81

10 14 91

11 10 76

12 8 74

No X Rank

1 8 1

2 10 3

3 10 3

4 10 3

5 11 5,5

6 11 5,5

7 12 7

8 13 8,5

9 13 8,5

10 14 11

11 14 11

12 14 11

No X Rank

1 74 1,5

2 74 1,5

3 76 3

4 78 4

5 81 5

6 85 6,5

7 85 6,5

8 87 8

9 90 9

10 91 10

11 94 11

12 98 12

Page 15: 07 Statistika - Analisis Korelasi

2. KORELASI SPEARMAN

No X Y Rank-X Rank-Y di2

1 12 85 7 6,5 0,25

2 10 74 3 1,5 2,25

3 10 78 3 4 1,00

4 13 90 8,5 9 0,25

5 11 85 5,5 6,5 1,00

6 14 87 11 8 9,00

7 13 94 8,5 11 6,25

8 14 98 11 12 1,00

9 11 81 5,5 5 0,25

10 14 91 11 10 1,00

11 10 76 3 3 0,00

12 8 74 1 1,5 0,25

Jml 22,50

Page 16: 07 Statistika - Analisis Korelasi

2. KORELASI SPEARMAN

6 ∑ di2

rs = 1 –n (n2 – 1)

6 (22,50) rs = 1 –

12 (144 – 1)

135 rs = 1 – = 1 – 0,0787 = 0,9213

1716

∑ di2 = 22,50 n = 12

Page 17: 07 Statistika - Analisis Korelasi

2. KORELASI SPEARMAN

Rank-X t Tx Rank-Y t Ty

3 3 2,0 1,5 2 0,5

5,5 2 0,5 6,5 2 0,5

8,5 2 0,5

11 3 2,0

Jml 5,0 Jml 1,0

∑ Tx = 5,0 ∑ Ty = 1,0 n = 12

123 – 12 ∑ x2 = – 5,0 = 138

12

123 – 12 ∑ x2 = – 1,0 = 142

12

Page 18: 07 Statistika - Analisis Korelasi

2. KORELASI SPEARMAN

∑ di2 = 22,50 ∑ x2 = 138 ∑ y2 = 142

∑∑

∑−∑+∑=

yx

dxr

ys 22

222

.2

)142(.)138(25,22142138 −+

=rs

971,2795,257

=rs 9197,0=rs

Page 19: 07 Statistika - Analisis Korelasi

Pengujian Koefisien Korelasi Pearson :

1. H0 ≡ rs = 0 lawan H1 ≡ rs ≠0

2. Taraf Nyata α = 5 % = 0,05

3. Uji Statistik = Uji- t

4. Wilayah Kritik (Daerah Penolakan H0) :

t <–tα/2(n-1) atau t > tα/2(n-1)

t <–t0,025(10) atau t > t0,025(10)

t < –2,228 atau t > 2,228

5. Perhitungan :

r

nrt

ss 21

2

−=

2. KORELASI SPEARMAN

Page 20: 07 Statistika - Analisis Korelasi

5. Perhitungan :

8459,012129197,0 −

−=t

1541,0109197,0=t )0560,8)(9197,0(=t

t = 7,409

6. Kesimpulan :

Karena nilai ( t = 7,409) > ( t0,025(10) = 2,228) maka

disimpulkan untuk menolak H0, artinya terdapat

hubungan yang signifikan antara pengalaman usahatani

(X) dengan penerapan teknologi (Y)

2. KORELASI SPEARMAN

r

nrt

ss 21

2

−=

Page 21: 07 Statistika - Analisis Korelasi

Koefisien korelasi phi rφ merupakan ukuran derajat keeratan

hubungan antara dua variabel dengan skala nominal yang

bersifat dikotomi (dipisahduakan).

3. KORELASI PHI

A.D – B.C rφ =

√ (A+B)(C+D)(A+C)(B+D)

Kolom Jumlah

A

C

(A+C)

B (A+B)Baris

D

(B+D)

(C+D)

Jumlah N

Page 22: 07 Statistika - Analisis Korelasi

Uji signifikansi rφ dilakukan dengan statistik χ2 Pearson :

3. KORELASI PHI

N [ | A.D – B.C | – 0,5 N ]2

X2 = db-X2 = (b – 1)(k – 1)(A+B)(C+D)(A+C)(B+D)

[ | oi – ei | – 0,5 ]2

X2 = ∑ db-X2 = (b – 1)(k – 1)ei

Atau dengan rumus :

Page 23: 07 Statistika - Analisis Korelasi

Contoh :

Data berikut menggambarkan banyaknya petani tebu berdasarkan

penggunaan jenis pupuk dan cara tanam.

Pupuk Tunggal Pupuk Majemuk Jumlah

Tanam Awal 5 9 14

Keprasan 9 7 16

Jumlah 14 16 30

Tentukan nilai Koefisien Korelasinya dan Ujilah pada taraf nyata 1%

apakah penggunaan jenis pupuk tergantung dari cara tanamnya ?

3. KORELASI PHI

Page 24: 07 Statistika - Analisis Korelasi

3. KORELASI PHI

Jawab :

Pupuk Tunggal Pupuk Majemuk Jumlah

Tanam Awal 5 9 14

Keprasan 9 7 16

Jumlah 14 16 30

A.D – B.C rφ =

√ (A+B)(C+D)(A+C)(B+D)

(5)(7) – (9)(9) 35 – 81 – 46 rφ = = =

√ (14)(16)(14)(16) √50176 224

rφ = – 0,2054

Page 25: 07 Statistika - Analisis Korelasi

3. KORELASI PHI

Uji Koefisien Korelasi phi :

1. H0 ≡ r φ = 0 lawan H1 ≡ r φ ≠0

2. Taraf Nyata α = 5 % = 0,05

3. Uji Statistik = Uji- X2

4. Wilayah Kritik (Daerah Penolakan H0) :

X2 >X20,05(1) atau X2 > 3,841

5. Perhitungan :

Pupuk Tunggal Pupuk Majemuk

oi ei oi

6,53 9

77,47

ei

Jumlah

Tanam Awal 5 7,47 14

Keprasan 9 8,53 16

Jumlah 14 16 30

Page 26: 07 Statistika - Analisis Korelasi

3. KORELASI PHI

Pupuk Tunggal Pupuk Majemuk

oi ei oi

6,53 9

77,47

ei

Jumlah

Tanam Awal 5 7,47 14

Keprasan 9 8,53 16

Jumlah 14 16 30

[ | oi – ei | – 0,5 ]2

X2 = ∑ei

[ |5 – 6,53| – 0,5 ]2 [|7 – 8,53| – 0,5]2

X2 = + … + = 0,5715,63 8.53

6. Kesimpulan

Karena nilai (X2 = 0,571) < (X20,05(1) = 6,635) maka H0

diterima artinya penggunaan jenis pupuk tidak tergantung

pada cara tanam.

Page 27: 07 Statistika - Analisis Korelasi

3. KORELASI PHI

Pupuk Tunggal Pupuk Majemuk Jumlah

Tanam Awal 5 9 14

Keprasan 9 7 16

Jumlah 14 16 30

N [ |A.D – B.C| – 0,5 N ]2

X2 = (A+B)(C+D)(A+C)(B+D)

30 [ |35 – 81| – 0,5(30) ]2

= (14)(16)(14)(16)

30 [ 46 – 15 ]2 28830 X2 = = = 0,575

50176 50176

Page 28: 07 Statistika - Analisis Korelasi

4. KORELASI CRAMER

| A.D – B.C | V =

√ (A+B)(C+D)(A+C)(B+D)

Pupuk Tunggal Pupuk Majemuk Jumlah

Tanam Awal 5 9 14

Keprasan 9 7 16

Jumlah 14 16 30

| (5)(7) – (9)(9)| |35 – 81| 46 V = = =

√ (14)(16)(14)(16) √50176 224

V = 0,2054

Page 29: 07 Statistika - Analisis Korelasi

4. KORELASI KONTINGENSI

Koefisien kontingensi C merupakan ukuran korelasi antara dua variabel

kategori yang disusun dalam tabel kontingensi berukuran b x k.

Pengujian terhadap koefisien kontingensi C digunakan sebagai Uji

Kebebasan (Uji Independensi) antara dua variabel. Jadi apabila

hipotesis nol dinyatakan sebagai C = 0 diterima, berarti kedua variabel

tersebut bersifat bebas.

nC

+=

χχ

2

2

(oi – ei)2

X2 = ∑ db-X2 = (b – 1)(k – 1)ei

Page 30: 07 Statistika - Analisis Korelasi

4. KORELASI KONTINGENSI

Contoh :

Ada anggapan bahwa pelayanan bank swasta terhadap para

nasabahnya lebih memuaskan dari pada bank pemerintah. Untuk

mengetahui hal tersebut, maka dilakukan wawancara terhadap nasabah

bank swasta dan bank pemerintah masing-masing sebanyak 40 orang.

Hasil wawancara yang tercatat adalah :

Swasta Pemerintah

Tidak Puas 16 10

Netral 9 5

Puas 15 25

Page 31: 07 Statistika - Analisis Korelasi

1. H0 ≡ C = 0 lawan H1 ≡ C ≠0

2. Taraf Nyata α = 5 % = 0,05

3. Uji Statistik = Uji- X2

4. Wilayah Kritik (Daerah Penolakan H0) :

X2 >X20,05(2) atau X2 > 5,991

5. Perhitungan :

4. KORELASI KONTINGENSI

Swasta Pemerintah

oi ei oi ei

Tidak Puas 16 13 10 13 26

Netral 9 7 5 7 14

Puas 15 20 25 20 40

Jumlah 40 40 80

Jumlah

Page 32: 07 Statistika - Analisis Korelasi

4. KORELASI KONTINGENSI

Swasta Pemerintah

oi ei oi ei

Tidak Puas 16 13 10 13 26

Netral 9 7 5 7 14

Puas 15 20 25 20 40

Jumlah 40 40 80

Jumlah

(oi – ei)2 (16 – 13)2 (25 – 20)2

X2 = ∑ = + … + = 5,027ei 13 20

X2 5,027 C = √ = √ = √0,0591 = 0,243

X2 + n 5,027 + 80

Page 33: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. Kesimpulan :

4. KORELASI KONTINGENSI

Karena nilai (X2 = 5,027) < (X20,05(2) = 5,991) maka H0

diterima artinya hubungan antara kedua variabel tersebut

bersifat tidak nyata (tingkat kepuasan nasabah terhadap

pelayanan bank swasta tidak berbeda nyata dengan bank

pemerintah).

Page 34: 07 Statistika - Analisis Korelasi

5. KORELASI BISERI

Koefisien korelasi biseri merupakan ukuran derajat keeratan

hubungan antara Y yang kontinu (kuantitatif) dengan X yang

diskrit bersifat dikotomi.

( )SYYr

Yb u

qp.21 −=

rb = Koefisien Korelasi Biseri

Y1 = Rata-rata Variabel Y untuk kategori ke-1

Y2 = Rata-rata Variabel Y untuk kategori ke-2

p = Proporsi kategori ke-1

q = 1 – p

u = Tinggi ordinat kurva z dengan peluang p dan q

Sy = Simpangan Baku Variabel Y

Page 35: 07 Statistika - Analisis Korelasi

5. KORELASI BISERI

Data berikut merupakan hasil nilai ujian statistika dari 145

mahasiswa yang belajar dan tidak belajar.

Jumlah MahasiswaNilai Ujian

Belajar Tidak Belajar

55 – 59 1 31 32

60 – 64 0 27 27

65 – 69 1 30 31

70 – 74 2 16 18

75 – 79 5 12 17

80 – 84 6 3 9

85 – 89 6 5 11

Total 21 124 145

Total

Page 36: 07 Statistika - Analisis Korelasi

5. KORELASI BISERI

Interval Y1 F FY1 Y2 F FY2

55 – 59 57 1 57 57 31 1767

60 – 64 62 0 0 62 27 1674

65 – 69 67 1 67 67 30 2010

70 – 74 72 2 144 72 16 1152

75 – 79 77 5 385 77 12 924

80 – 84 82 6 492 82 3 246

85 – 89 87 6 522 87 5 435

Jumlah 21 1667 124 8208

Rata-rata 79,38 66,19

Rata-rata Y1 = 79,38 dan Y2 = 66,19. p = 21/145 = 0,14

q = 0,86 Sy = 9,26 dan u = 0,223

Page 37: 07 Statistika - Analisis Korelasi

5. KORELASI BISERI

( )SYYr

Yb u

qp.21 −=

( 79,38 – 66,19 ) ( 0,14 )( 0,86 ) rb =

( 0,223 )( 9,26 )

( 13,19 ) ( 0,120 ) rb =

( 2,065 )

( 1,588 ) rb = = 0,769

( 2,065 )

Page 38: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Untuk regresi linier ganda Y = b0 + b1 X1 + b2 X2 + … + bk Xk ,

maka koefisien korelasi ganda dihitung dari Koefsisien

Determinasi dengan rumus :

JKR b1 x1 y + b1 x2 y + … + bk xk y r2 = =

JKG ∑ y2

JKR = Jumlah Kuadrat Regresi

JKG = Jumlah Kuadrat Galat

xi y = ∑ XI Y – ( ∑ XI ) ( ∑ Y ) / n

∑ y2 = ∑ Y2 – ( ∑ Y )2 / n

1. Korelasi Linear Ganda

Page 39: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Tabel berikut menunjukkan skor tes kecerdasan (X1), frekuensi

membolos (X2) dan nilai ujian statistika (Y) dari 12 mahasiswa :

Skor tes (X1) Frek. Bolos (X2) Nilai (Y)

65 1 85

50 7 74

55 5 76

65 2 90

55 6 85

70 3 87

65 2 94

70 5 98

55 4 81

70 3 91

50 1 76

55 4 74

∑ X1 = 725

∑ X2 = 43

∑ X12 = 44.475

∑ X1X2 = 2.540

∑ Y = 1.011

∑ X1Y = 61.685

∑ X2Y = 3.581

∑ X22 = 195

Page 40: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Dari tabel tersebut hubungan fungsional yang dapat dibangun

yaitu : Y = b0 + b1 X1 + b2 X2. Kemudian persamaan normal

yang dapat dibentuk yaitu :

n ∑ X1 ∑ X2 b0

∑ X1X2 =

∑ Y

∑ X1 ∑ X12

∑ X22

b1

b2

∑ X1Y

∑ X2∑ X1X2 ∑ X2Y

∑ Y = b0 n + b1 ∑ X1 + b2 ∑ X2

∑ X1Y

∑ X2Y

b0 ∑ X1 + b1∑ X12 + b2 ∑ X1X2=

= b0 ∑ X2 + b1∑ X1X2 + b2 ∑ X22

Matrik dari persamaan normal diatas :

Page 41: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Nilai b0 , b1 dan b2 dapat dihitung dari :

1. Persamaan Normal : (a) Substitusi, dan (b) Eliminasi

2. Matriks : (a) Determinan Matriks, dan (b) Invers Matriks

Melalui salah satu cara diatas diperoleh nilai

b0 = 27,254

b1 = 0,922

b2 = 0,284

Page 42: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

∑ X1 = 725 ∑ X2 = 43 ∑ X12 = 44.475

∑ X1X2 = 2.540 ∑ Y = 1.011

∑ X1Y = 61.685 ∑ X2Y = 3.581

∑ X22 = 195

b0 = 27,254 b1 = 0,922 b2 = 0,284

Analisis Ragam :

∑ Y2 = 85.905

1. FK = (∑Y)2 / n = (1,011)2 / 12 = 85.176,75

2. JKT = ∑ Y2 – FK = 85.905 – 85,175,75 = 728,25

3. JKR = b1 [ (∑ X1Y – (∑X1)(∑Y)/n ] + b2 [ (∑ X2Y – (∑X2)(∑Y)/n ]

= 0,922 [ (61.685 – (725)(1.011)/12 ] +

0,284 [ (3.581 – (43)(1.011)/12 ]

= 556,463 – 11.867 = 544,596

4. JKG = JKT – JKR = 728,25 – 544,596 = 183,654

Page 43: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Analisis Ragam :

1. FK = 85.176,75

2. JKT = 728,25

3. JKR = 544,596

4. JKG = 183,654

No Variasi DB JK KT F F5%

1 Regresi 2 544,596 272,298 13,344 4,256

2 Galat 9 183,654 20,406

Total 11 728,250

JKR 544,596 r2 = = = 0,7478 r = 0,8648

JKG 728,250

Page 44: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Pengujian Korelasi Ganda :

r2y/1,2 / k

F = (1 – r2

y/1,2 ) / (n–k–1)

r2y/1,2 / db-R

F = (1 – r2

y/1,2 ) / db-G

db-R = Derajat Bebas Regresi

db-G = Derajat Bebas Galat

Page 45: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

r2 = 0,7478 ; r = 0,8648 ; db-R = 2 ; db-G = 9

r2y/1,2 / db-R

F = (1 – r2

y/1,2 ) / db-G

(0,7478) / 2 0,3739 F = = = 13,343

(1 – 0,7478) / 9 0,0280

F0,05(2 ; 9) = 4,2565

Karena nilai ( F = 13,343) > ( F0,05(2 ; 9) = 4,2565) artinya

koefisien korelasi ganda tersebut bersifat nyata.

Page 46: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

2. Koefisien Korelasi Parsial :

A. Korelasi X1 dengan Y jika X2 tetap :

( ) ( )rrrrrr

y

yyy 2

2.122

2.1212/1

11 −−

−=

ry1= korelasi antara Y dengan X1

ry2= korelasi antara Y dengan X2

r12= korelasi antara X1 dengan X2

B. Korelasi X2 dengan Y jika X1 tetap :

( ) ( )rrrrrr

y

yyy 2

2.121

2.1121/2

11 −−

−=

Page 47: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

2. Koefisien Korelasi Parsial :

n ∑ X1Y – (∑ X1)(∑ Y)ry1 =

√ [ n ∑ X12 – (∑ X1)2 ] [ n ∑Y2 – (∑Y)2 ]

n ∑ X2Y – (∑ X2)(∑ Y)ry2 =

√ [ n ∑ X22 – (∑ X2)2 ] [ n ∑Y2 – (∑Y)2 ]

n ∑ X1X2 – (∑ X1)(∑ X2)r12 =

√ [ n ∑X12 – (∑X1)2 ] [ n ∑X2

2 – (∑X2)2 ]

Page 48: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

2. Koefisien Korelasi Parsial :

A. Korelasi X1 dengan Y jika X2 tetap :

( ) ( )rrrrrr

y

yyy 2

2.122

2.1212/1

11 −−

−=

ry1 = 0,862 ; ry12 = 0,743 ; ry2 = –0,242

rY22 = 0,059 ; r12 = –0,349 ; r12

2 = 0,122

( ) ( )122,01)059,0(1)349,0)(242,0(862,0

2/1 −−−−−

=ry

909,0778,0

2/1 =ry 855,02/1 =ry

Page 49: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

2. Koefisien Korelasi Parsial :

B. Korelasi X2 dengan Y jika X1 tetap :

( ) ( )rrrrrr

y

yyy 2

2.121

2.1121/2

11 −−

−=

ry1 = 0,862 ; ry12 = 0,743 ; ry2 = –0,242

rY22 = 0,059 ; r12 = –0,349 ; r12

2 = 0,122

( ) ( )122,01)941,0(1)349,0)(862,0(242,0

2/1 −−−−−

=ry

475,0059,0

2/1 =ry 124,02/1 =ry

Page 50: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Pengujian Koefisien Korelasi Parsial :

ry1/2 = 0,855 ; ry1/22 = 0,731 ;

ry2/1 = 0,124 ; rY2/12 = 0,015

rr

jyijyi

nt 2/

/ 1

3

−=

A. Korelasi X1 dengan Y jika X2 tetap (ry1/2) :

731,019855,0

−=t 949,4=t

t0,025(9) = 2,262 Korelasi Signifikan

Page 51: 07 Statistika - Analisis Korelasi

6. KORELASI LINEAR GANDA DAN PARSIAL

Pengujian Koefisien Korelasi Parsial :

ry1/2 = 0,855 ; ry1/22 = 0,731 ;

ry2/1 = 0,124 ; rY2/12 = 0,015

rr

jyijyi

nt 2/

/ 1

3

−=

B. Korelasi X2 dengan Y jika X1 tetap (ry2/1) :

015,019124,0

−=t 374,0=t

t0,025(9) = 2,262 Korelasi Tidak Signifikan

Page 52: 07 Statistika - Analisis Korelasi

7. KORELASI DATA DIKELOMPOKKAN

n ∑ fi.XY – (∑ fx.X)(∑ fy.Y)

r =

√ [ n ∑ fx.X2 – (∑ fx.X)2 ] [ n ∑ fy.Y2 – (∑ fy.Y)2 ]

n ∑ fi.Cx.Cy – (∑ fx.Cx )( ∑ fy.Cy)

r =

√ [ n ∑ fx.Cx2 – (∑ fx.Cx )2 ] [ n ∑ fy.Cy

2 – (∑ fy.Cy)2 ]

Atau :

Page 53: 07 Statistika - Analisis Korelasi

7. KORELASI DATA DIKELOMPOKKAN

Contoh :

Pendapatan (X) dan Pengeluaran (Y) Bulanan (ribu rupiah) karyawan

sebuah pabrik :

In Put (X)Out Put (Y)

1 – 20 21 – 40 41 – 60 61 – 80 81 – 100

1 – 20 1 2 1 4

21 – 40 4 3 2 9

41 – 60 1 5 7 2 15

61 – 80 2 3 3 8

81 – 100 1 2 4 7

Jumlah (fx) 1 7 12 14 9 n = 43

Jumlah (fy )

Page 54: 07 Statistika - Analisis Korelasi

7. KORELASI DATA DIKELOMPOKKAN

X 10,5 30,5 50,5 70,5 90,5

Cy .Cx – 2 – 1 0 1 2 fy fy.Cy fy.Cy2 fiCxCy

10,5 – 2 1 2 1 4 – 8 16 8

30,5 – 1 4 3 2 9 – 9 9 2

50,5 0 1 5 7 2 15 0 0 0

70,5 1 2 3 3 8 8 8 9

90,5 2 1 2 4 7 14 28 20

fx 1 7 12 14 9 43 5 61 39

fx.Cx – 2 – 7 0 14 18 23

fx.Cx2 4 7 0 14 36 61

fi Cx.Cy 4 8 0 5 22 39

Y

Page 55: 07 Statistika - Analisis Korelasi

7. KORELASI DATA DIKELOMPOKKAN

Cara mencari fi Cx.Cy = 8 pada titik tengah (X) = 30,5 adalah :

8 = (2)(–2)(–1) + (4)(–1)(–1) + (1)(0)(–1)

n ∑ fi.Cx.Cy – (∑ fx.Cx )( ∑ fy.Cy)

r =

√ [ n ∑ fx.Cx2 – (∑ fx.Cx )2 ] [ n ∑ fy.Cy

2 – (∑ fy.Cy)2 ]

43 (39) – (23) (5)

r = = 0,67

√ [ 43 (61) – (23)2 ] [ 43 (61) – (5)2 ]