B. G.

VIRO ILLUSTRI

NIEBUHRIO

S. P. D.

A. F. N A E K I U S.

C. F.

Din est, qnum aliquid et 'l'ibi dellere, Vir IIlustris, etvero mihi quoque, oe in crimeo apud Te ioertiae incur­rarn, videor. Scito igitur, si quando a Te propositamscrihendi conditionem non ea cupiditate arripuerim, quadecet conditiones a Te propositas, hoc est luculentas ethonorificas, arripel'e: id eo factum esse, quod totus, quan­tum quidem licuit, in carmine vel potius in ca1'minihusValerii Catonis: oam duo sunt, Dirae, et Ecloga e Ly­dia: expoliendis afqne illustrandis occupatus essern. Atparvum inceptum; vix. dueenti versus. Sane: ego vero,sive re vera tam bonus poeta est, si ve aliquid antiquailla sirnplieitas habet cum mea sirnplieitate congruullI, mi·rince diligo bune hominem. Et eato ruraus longa eon­sueludine faciliorem se mini, nisi fall 01' , quam multisaliis praehere, sensusque suos saepe reconditos recllHlereconstanter percontanti voluit. Edam autern prox.ime utrum­que carmen insb'uctum animadversionibus at(lue idoneolihrorllm apparatu. Sine libris enim, ut seis, nOIl liedpedem pOllel'e in hae poesi: et IJaheo praeler eos, quorumapud Burmannurll menlio est, non paucos, inter quos suntperhoni et p1'orsus ignoti. Nune unmn ex. eo opere caputdelibare plaeuit, ut aliqua etiam mei pars esset in Museo

W§ein. WM. f. ql~if. I I. 8

Rhe11iln0 , cni SI qnid haberem quod insererem, non in­gratnm TiM fore significilvisli.

Sero Bonnae, CaI. DecemJJ. 1827'

Seil Batearus quis tandem aut quid fuil? Indicavimu8Battari iam in Indignatione videri mentionem fuisse. Ve~

rum ea olJservalione tam parum lucramur, ut iHn etiamaugeat (lifficultalem. Si enim, qui fuerit Battarus, tumiueel'tum est, quam videtur incertmu esse, nihil iuvat,quod tam obscurum nomen etiam in altem Catonis ear­mine fue1'1t. Nam de BaU(u'o incrcdihilis est opinionumvarietas. Antiquissimi interpretes, quos quidem nihil sei­visse de Valerio Calone, sed ad Virgilium relulisse basDiras tenendum est, arborem fnisse Battllrum coniiciehllnt,cl quidam fagum cx Virg. Eel. I. Pomponius Sabinus adversum r. Battarus illlcrprelatur fagus iUa> sub qua car­mina cantabat de LJ'dia. Cf. idem ad Eelog. 1. 1. el IX. 9.Domilius Calderinus in argumenlo Dirarum: Dirigit autenr.atl Bauarwn> non vicum> ut aliqui male sentiunt: sed sie­ut potest ex verbis f7irg. coiligi> Batta1'lts arbor erat inagro Yirgiliano: itaque fagum de qua in Bucol. seribit in­telliginllls. Idcm sentiebal Badins. At gloss. V. I. diversapaullulum ratione, silvam intelligebat: In agro f7irgilicmoerat sitva nomine battarus: in honorem louis incedua re­seruata. Rursus Sealiger fluvium esse BaUarum censcbat:quam opinionem quomodo exornave1'it, ipsum audire opa­raa pretium esl ad v. 1. Cum Sealigero faeiunt BO'llhor­nius ud v.36. Scriverius apo Burmann. ad v. 93. N. Hein­sius alt v. 29' 33. el 35. de colle cogitat j vel ipsam villamCatonis dictam fuisse Battarul1l. Andiamus etiam Is. Vos­sium, qui in cxemplo editionis Scalig. 1573. quoll Laidaeassarvatllr, ad disputationem Sealigeri eam, qua versum 64.convertit in rem suam, Ilaee allseripsit: imo mons potius.l

115

nam seqztl'tur, Nam tibi szmt fOHtes tibi Jlumina semperamica. Sed neutrum llerum esse puto. Quae est bona ob­servatio. Videhat Vossius versum 64. non ad confirman­{lam seritentiam Scaligeri, sed ad refutandam factum esse.Si enim ipse fluvius fuisset Batlarus, non hoc preeaturuserat Cato: 13attare, jluminibus tu nostrQS trade dolores j

sed hoc, ut ipse primus illcnrreret in agrum. PraetereaVossium, quid verum esset, etsi non dieit, sensisse tarnenconllCIO. SeHieet mirari luhet tot et tantorum virorumiudicia, quaerentium Battarum in tota renim natura, illudnon videntium, qttod simplicissimum erat. Homo est Bat..tarus. ld unus senstt atqne indieavit obiter Fr. Iaeohsiuspraedara illa disputatione. Quod unnm dico, non nagoin eadem quemquam ante Iaeobsium sentenlia fuisse. Vel­uti Heinsio scripta ad versum 1. qunm lego ae perpendo,veritatem ohversatam esse ista scribenti dixerim, qttam­quam alio tempore' de colle cogitavit. Deinde est aliquidIacohsii sententiae simile in opinione 10. Christ. Werns­dorfii, sed id mirum in modum deflexum et deformatum.Wernsdorno Battarus, ßd;.ra~or;, nugator.J blatero, bomenest sivc eognomen poetae alieuius, quem eato 110C Dira.orum carmine imitattts sit: fortasse Callimaclli, propterIb'in. Sed molestum estbrevitet dicere, quae ulius dif­fuse, ef parlim manifesto falsa, partim non satis inter scomnia coneilianda tlisllütavel'it. Quare reliqua, qui volet,apud ipsutu legat Wernsdorfinm. Manifesto falsum Bindest, ut tlntlm eommeulorern, quo& TavroAoy/au; scatere car"men Calonis, et vel'um ßarroAoylar; exemplum esse dielt. .

DenoIDlneipso Batlal'i llacehahctl. VOX bon repeI'taest alibi. Sed tarnen Battara est, nomen viri, apud Cice'"ronc·m ·Epist. ad Familiar. VII. IX. quem locum Heirisiusprotulit atl versum Catonis I. et {la7.:W(!lSHV, eUtl1 deri­vatis, ßarra(!UJltOr;, ßa1:7:a~uJ7:lir;, apud' grammatieos, quosenumerare supersedeo: 8ufficiunt testes, antitIüisslmus,

116

lIipponax tn Bekkcl'i Auecdot. I. p. 85, 20. cl Cicero adAtticUll1 VI. v. Primam vaeis originem rectillsime expli­cuit Casaubonull ad Suaton. August. uxxvn. uhi Toces

l'ccenset nctas per OVOWI..OTt:Oltav ad exprimendum frequen­tem infantiae sonum ba vel bat aut bad. Inter aas igiturßa,n:ol; fuit. ßa,not;, inquit, unde ßarroloyta ct ßa7:1;a{{t~Hv,

ut placet doclioribus Grammaticis: non a Batto j sieut so­mniant paetac. Doctiares Grammaticos didt, ut Etymolo,gllmv. ßa7:1;aQI~Hv. cf. Jloni grammatici ohservatio Anecd. Bek­ker. I. p. 2'24. el apud Hesychinm v. ßaT1;af!t?;~l,v. sed Ety.mologlls inprimis perspiclle. Fuemnt igitur, quam multo·rum nominum, romanarUill etiam, rationem {uisse constat,ßtl7:7:0t;, et aHa forma ßd7:7:aqol;, quae sie non invenitn!'amplius, sed invenitnr derivatum ßunuf/l?;Etv, non propriaprimitus, sed appellativa nomina, iis tribni solita , qui iIlolingnae vitio lahorabant, vel eliam simili: natll facHe con­cedemus Cas8u]lono, etiam 8(1 alia vitia denotanda, pueri«tiae af6nia, voees istiusmodi faetas fnisse. Ut apud ipsumCiceronem 1. 1. ad Atticum, ßanf'-(lt?;wv non polest balbll~

tiensj sensu proprio, esse. lude quum nomina esse propriacoepissent, potuerunt etiatn jis tribui, in quos non cade·ret ullnm liugnae vitinm. Ut Theocritus qnum aliquemhominem Batlum appellat, non significat, blaesnm sivehalhum hominem fnisse, sed numen hoc est, nt sunt alia,pastomm apud Theocritum nomina. Heinsio qnareSiculum esse nomen Baltaru$ videatur, non exputo:fortasse quod in Sicilia fnisse villam Catonis sibi persuasis­set. Ego hoc tantum dixerim: primo, graecum fnisse ori·gine; deinde, magis servorum quam aliorum hominum vi­deri pmpriulll fnisse. Ut ipsum CatonisBaUarum servumfnisse coniicio, Nam quomiuus fictum esse Bauari aput{

Catonem nomen, et alind latere sub eo statuamns, ohstatsimplicitas Catonis, qni suis res hominesque 1l0mip"ihtlS

appellare solet, neque idonea aut ex. nomine Battarus aut

117

ex carmine Catonis caussa. rctldi pote$l, cur Calo, si 6­ctllmponere nomen voluis5Ct, Baltari nomen ponere quamalind malnerit. De fonna nominis salis est ut teneamusvocem (Ja7:7:etfl0C; esse productiorem forrnam vocis (Ju:n:oi;.Atflue eam ud rem egregie facit secundQ casu conservataalia, sed gemina forma, (JamJ.oc; vel (JaHetAOr;. De qua iti-.dem recte mouuit Casauhonus. Ut enim nec (JD':netr.;l!;lftV.verhum a Baua rege, nec (Juno/'0J'la ah eodem vel ab o})­scuro quodam poetu derivulldulll es~, ita nec (Jan):,},ovr; sivefJetrnX'Aovr; a nomine l3atali tibicinis dictos esse eredibileest: sed fuit etiam (JawJ,oc;, sive (JanaAoc;, primitus vox.facta, utCasauhonus indieat, ud imitandum sonum linguaepuerilis. Videat aIiquis quam sibi similia sint: {Jana€!oc; ctßamÄoc; s.· (Jurraloc;, Battarus et Battalus. Nihil nisi liqui­llae ioter se pennutatae sunt; ae fatendum est lIane for­mam, quue litteram Ä huhet, etiam aptiorem meliusquefaetam esse ad imitalldam linguae balbutientis mollitiem.I11t1(1 iueertum videatur esse, an all hane vocis (Jaw'Aoc;originem et signiJieationem omnes revocuodae sint eiusvocis sigllificatiolles, quae Casuu}loni sententia Cuit. Sanenon statim patet hac via, quomodo ßU'l:aJ..oc; mollem, c:.ffe­minatum signiJicare coeperit. Magis etiam singulare, f!uodHarpocratio tradit, Eupolill {JumJ..op dixisse TOP 1lQWltTOP.

cf. Plutarcll. Vita Demosth. p. 847. E. Nisi hoc ita ud pri­mal'ium siguiJicationem etymologiamque revoces, ut haueesse puerilem vel ad captum puerorum effietam partis illiuiapl1ellationem dieas, numeranllam inter nntricum imoxo­(j/CfftetTU, quo de genere aliquid Scaliger in Virg. CataleclaV 244. cd. LindellhI'. Haee utut siot, cognomen cel'teDemosthenis, BamAOI; vel Ban:aAoc;, non alio modo expli­candum, sed eo modo, quenl nuper approbav-erunt vieidoeti, Schaeferus Apparat. ad Demosth. T. H. p. 251. Pas­sovius Lex. GI'. v. (JamÄoc;, da vitio pronunciationis acci­piendltm esse existimo. BcinaA.oc; nomen est etiam apud

118

11edylum epigr. VIf. nt alios omittam. Vernm qui sint,quas spectat Gyraldus Poetar. bist. p. 158. E. Ta.lI. ql1nmscribit: Sunt qui in Pergilianis poematis pro BataroBata­1um reponant: ego nihil statuo: id ego. aeque ignoro atqueillud, quaa sint, ut idem scribit ibidem, caetera quae deßataro a Scriptoribus trf4,dlmtur. An error subest, llt Erasmiis, quem P. Leopardus Emend. XV. XXI. taogit 1 ApudCatonem Hbri nihil offerunt, quod dubitari de scriptllraDomiois Battarus sinat. Lave est, ct saepius obvia inMs litteris librariorum consuetudo, memorahilis tamen,q\lod in duo1ms Hhris antiquis semper Bactare scribi.tur, non Battare; levius, quod Hbri cditi non paud, attamen non antiquissimi, vitiose Battarem exbibent in ti­talo carminis. Sed quam modo commemoraham duorumlibrorum scripturam Bactar'e, in mentem mibi revocat Ci.ceronis Epist. ad Trebatium libro VII. u:. locum, de quonon gravabor, quae mibi haee scrihenti coniectura natasit, exponere. Itaque de eo non duhito, quin recte fe­cerint, qui ibi Battara reponi iusserunt, quod Domen sielicriptum invenitur in libris DOn contemnendis, cl tum inunius co<lieis scriphu'u Bactra .. tum in Baltera Iatet, utpraeter aJiol;l Bbros habent, quae nUlle mihi praesto sunt,Veneta per Bernardinum Benalium 1493. Ascensiana 151 I.

Quod aliis pIncet, racerra, quis I;libi persnadeat corrumpitarn admirabili modo potuisse, qnum id nomen ex. epistolapraecedente Datum cOllsuetumque esse Iibral'iis debuerit 1IIlo 10eo Don haesisse in nomine racerra librarios, hoc bae.!lisse atque in omnia aHa abiisse? At vero aliquid tamenetiam iis Hbris tribuendum esse puto, in quibus Pacerra est.19itur Pacerram verum bominis nomen esse, adscriptumex.pHcationis caussa ab aliquo grammatico, Battaram ver!)cognomen eiusdem viri, sed ioculare, esse coniicio, fictumaut a Cicerone, aut ab aHo quopiam inditum Vacerrae.

Jgitur bnmano generi vindicavimus Battarttm. Et hoo

H9

quidem post Iacobsium. Superest ut (!uaH fere cOll(litionehomo fuerit monsUemull. Quod ita peragemus, ut simulbonus numerus versuum Catonis, quos caeteri interpretesmagis 8ibi hltelligere vi.si 8unt, quam intellexerunt, in luteponatur sua.

:Distinctum ast Catonis carmen, Diri!e, versibus inter·calaribus satis multis, quos infra collectos dabo ornnes,nune eos tantum spectabimus, in quihus ali(luid ud hanequaestionem, quam agitamus, momenti ast. Sunt autern,praeter exordium carminis,

Battare.. c:rgneas repetamlts carmine t'Occs:Dlvisas iterum sedes ct rUl'a canamlts ..Rura.. lJltibus diras ete.

hi: v. 14· 30. 54. 71• 75. 97'Rurslts.. ct 110C iterum repetamltS Batlare carmen,Nec mihi saepe meum resonavit Battare carmen.Tristius hoc .. meniini.> revocasli Ballare carmen,Dlllcius hoc.. memini.. revocasti Battare carmC11f,Tristius hoc rursum dicat mea fistula carmen.Exlrellwm carmen revocemus Battare .wena.

Perpendas singula, l'epetamus .. revocasli.> revocemus: videsuhique resllici aliqllid, quod praecesserit. Quaeritur (Iuidillud sit, quod praecesllerit. Et de exordio carminis plaDeDuHa duhitatio est: respicitur, (Iuod iam supra tamquamcerlum posuimus, lndignatio'. Verum qui hoo recte per­spexerat, Soaliger, idem etiam l'eliquos looos, quos ap'.}losui, si non omlles, saltem plcrosque, eumdem in sen­sum accipiebat. Nam ad v. 1. ita scribit: $ubbule inler­calatur 'to Repetamus: vt innu€tt .se olim in Indignationehaec iam clixisse. Statucndtllu erit, ut hoc credas eUlUScaligero, lndignationem non solum in universum simile,sed 'insingulis suis partibus simile fliris earmen fuisse,et iisdem exsecrationibus, quihus constant Dime, eonsti­tisse. Quod ego neque Suetouii testimonio COlllpl'oburr

120 '

'Video, qui quae da Indignatione tradit, aHnd carmuusillins argumentul11 f<lisse, cl qnidem, sallem ex:. purte,historicum osten dunt; neque hoc dignum bono poeta, hiseadem scribere. Multo magis ved simile est, in Incligna­lione diras J)reviter indictas fnisse agro, idque, ut con_iieere lieet, in fine carminis, postquam se spoliatl1m esseagro, ci indigno spoliatunl modo, narravisset. Postea,110va irascendi querelldiquc CRussa illatlt, quod ihi brevi·ter peregisset, exornare atque amplificare, et novum indecurll1en deducere, (luod totlun diris cODstaret, animuUlilldu:x,it.

Wernsdorfius, qua est illconstantia, dum pag. LII.

cOl1cedit in sententiam Scaligeri, ;reliqua disputatione suauliam buie rei versibusque istis :explicationem quaerit, nOnineptam quidem illam per se, ~t dUQ.1Hu~ Iacis aceommoda­tissimam, sed qua ipse supra modum ahutitur. ProfectusiHe a sua explicutione nominis Battarus J proprium hocdids et exseerationihos esse ait, ut saepius eadem repetantatqu; IPculcent. Itaqlle hoc Catonem fecisse Diris: sem­per endem did ac repeti, U1utatis verhis ; idque ipsumindicare- suhinde Catonem, quum <licat repetanms J revo..cemus. Cf. Wernsdorf. ad v. ,. '4. '9· 97. Bene, si ve­I'11U1 esset, quod ponit Wernsdorfius ~ semper eadem dicereac repetere Catonem, Ut nune res est, quum, duobusloeis ex,ceptis, singulae Catonis imprecationes minima idemdic;ant, sed valcle diversas imagines praebeant, quae hunetantum communem finem hahent, ut ad ruinam agri spe­etent omnes, concidit atque in fumum abit ex:. maximaparte Sun Wernsdorfii explicatio. Qniblls Iocis uniee ac­commodatam, et haud duhie veram esse Wernsclorfii in­terpretationem dixi, hi :~;nnt: v. 14.

Rursus, ct' hoc itcl'um repctamus Jj~ttare Carmen.

ct 97.Extremum tal'men rel'OCemus Battare av.ena.

121

Utroque loeo quae praeeedunt Tersum ,intercalarem, elquae sequuntur, eadem sunt ad sententiam, verbis tan­tum diversa.

Aliam ralionem reliqni loei llabent. Beilieet unumneglexerunl viri docti, qua recte observato depellitur quic~

quid in hae quaestione tenebrarum est. '. Sunt inter versusistos inlercalares nounulli, qui BaUamm non nihil agerein Diris, dum cauit Cato, probant. lIos dico, qui ila 10­quuntur clare, ut nuIlllS duJJilationi loells relinquatur,.v. 54. el 71.

Tristius hoc ~ memihi ~ revocasti Baltare carmen.Dulcius hoc .. memini" l'cvocasti Battare carmen.

Nam quomodo Catoni revocat carmen Battarus, Disi ipsellliquas in eanendo partes agit? Neo minus huc facinntv. I. 2. 14. 97. repetamus~ cana17ms~ revocemus. Qllorsnm.enim pluralem, si nihil nisi auditor esset BaUarus? De­niclue ne iIlud cluidem de nihilo est, (lliOd Battarus tamsaepe eompellatur. •

Itaque conformll.tio Imius eal'minis talis est, ut actioniscuinsdam speciem praebeat. Calo versus dieit; canit Bat­tarns fistula. Non quod hoc re vera i(a actum fuerit:fingitur ila fieri. Verum est, apud Tbeoeritnm, Vil'silium,alibi, nhi avenae vel tibiae fit mentio, plerumqne ita fieri,ut qui versas dieit, idem etiam eanat sibi fistula tibiave,vel potius intercinat. Sed invelliuntur tanlen etiam alte­rius modi vestigia apud eosdem poetas, ut Theoerit. VII.71.2. et reputandum est, non esse Catonem ex. pas(orumapud Theoeritum ct Virgilium consueludinc morihusquemetiendum: pastorem poctum decet instrumentum pasto­rale, fistula, avena; Catouem, qui pastor nCflue fnil, lle~

que se esse pastorem fingit, minus deeet, vel, ut nondedeceat, certe mirnm non est, quod fislulam alteri re­liquerit, ipse saam curam nnice ponat in versibus facien­dis dicendisque. 'Quam .usitatum apud. Romanos fuerit,

ad ttbicillem cnne1'e, multis Ge satis notis exempHs coo­stat, At vero, inquis, etiam eatouem eauere avena ma­

.Jlifestnm est cx versu 7.JJ;/ulta prius" fuerit qualn nOlt mea libera avenu,

e! ex v. 75,t Tristius hoc rursum dicat mea fistula carmen.

Num igitur uterque eanunt vel intercinuot, duabus avenis,Cato el Battarus? Fieri ita potuit, quamquam non putofactnm esse. Est potins, nt auten dixi, una avena, Battari;

ct quod v. 7, 75. mea avena" mea fistttla" dicitur, impropriedicitul'. Ut ubi<lue poetae, etiam oost1'at6s, et qui ounquamdigito attigernnt chordas, lyra se aut tihia, dum versas fa­ehmt, eanere lingunt. Jd inprimis conspieuum in versu7. nbi libera al'ena ne sensum quidem haberet, si propriaacdperetur avena.1 sed est pro carmine: multa prius flle A

rint, qllam non f!lerit liberum earmen me11m. Versu 75.hoc tantum dicit: age rursum tristius hoc carmen dicam.Eam{lem in sententitlm interpretandus versus J9.

Neo desit nostr'is devoWm carmen avenis.ubi Q,venas dicit uoam Battari, quae 1'e vera avena est, ul­lemm improprie, h. e. snum cantum,

lam si tihicinis partes in Diris peragit Battarus, nondiu quaeremns, quali homo conditione fuerit. Fuit hauddubie servili conditione llomo, idonea fistulae 'Vel tibiaeperitta pollens, fortasse pastor, quocum ct olim Cato,beatus otio ruds sui, cecineral;, et nune se eanere Dirasfingtt. Et apte hoc fingtt, quum seenam earminis, nt dixi,iu ag1'o suo posnerit, Battarum vero, ul; alios servos, resti­tisse in agris, Catone expulso, probahile sit, Fistula Bat­lad iam anten. nsum esse Catonem, et aliquam eins men­ttonem in earminibus ante Diras fuisse, tum illud videlul'deelarare, <luod de Battaro in Diris ubique tam<luam dallOtll persona locluitur Cato, tum maxime colligitur ex. ini­Ho carminis, ubi BattcH'C l'epelallms scl'ibi nun licuisset ~

123

nisi iam antea aut !iUo in carmine aut, qnod non impro­habile, in ipsa Indignatione opera BaUari in eanendo ususfnisset. At saepe nsum esse Catonern BaUaro, etiarn ex.versu 30. colligo. Cf. ad. v. 54. 7 r. monendau Praetereaduplex. ad disputationem nostram mornenturn in v. 63. seqCJ:.iuest:

Si mifu~s haec Neptune tuas infundimus auris:lBattare ~ jluminiblls tl' nostros trade dolores:Nam tibi sunt fontes eto.

quibusversihns OUI' Bnttaro favere flumina fontesque di­cantur, l11ou1enter apparet, postquam fistulae periturn fn­isse ßattarurn monstravimus, ct discitur ex iisdem, reman­sisse in Catonis villa Battarum. Nam Cato ibi, dnm abitin perpetnum, mandat Battaro, quod se absente peragen­dnm sit.

Reliqua suo Ioeo ad singulos versus ohsel'vabuntnr. Riesemel omnia quae disputavimus paneis complectemnr. Ergoinitium facit Cato a recordatione carrninis prius scripti,Indignationis: age, inquit, 0 Battare, repetarnns earmenillud cycnenm, h. e. lugubre el snpremnm. Septem ver­sus, qui exordium cons1it11un1. Ab octavo ipsae Diraeincipinnt, Quando Battarus exhortationi Catonis pareat,et canere fistula incipiat, fartasse alius iudicabit alio modo.Erit cui statim ab initio Cato canere cum nattaro videa­tur. MiM magis placet incipere Battarum post exordiumcarminis: exordium sive prooemium, quo exhortatio adBattarum continetur f sine fistula dici a Catone solo parerat. lam vllro in Diris, inde a venn 8. nsqlle ad finem,nihil scriptum est quo respiciatur ad Indignationem. No­vum carmen, et per se constans, Dirae sunt. Inserit pas·sim versus intercalares, qnibns nnne se ipsum, nuneBattarum, nune se et Battarum excitat, commonefacit,confirmat, variis santentiis. Da Battaro l'est<!t ut quaera­tur, nb'um inter singulas iDlprecationes illterciuat, id

.124

qllod, si cni ita pIaceat, iis locis fieri pntandum erit,ubi versus insertns est intercalaris, nt in ill 0 Virgillicarmine versns Incipe lI:laenalios meCltrtJ mea tibia vcr­

$llS~ indieium est intervalloram, qnae tihiae cantuelplen­tur; an, qnod praefero, totnm Catonis carmen ab initiousque ad finem perseqnatm' et elprimat fistula.' Nem}\eaHa carminum ratio est eorum, in quihus nnus el ver·sus dicH; ct fistula tihiave callil, qnae res· nequeunt si­roul peragi; ~l1ia eins, in quo munera ilIa duohus di­visa sunt. At(!ue sie faeillimam explicationem habentversns54. 71. Et tnm qnidem veri simile est, remit­tere fistulam Battari, dum Caio versos dicit lntercala~

res. Caeterrun iam monui nnnquam Diras co modo aelasesse, sed fingere Catonem haee omnia.

Post haae apparcl, qmun rede ad inseriptionem car­minis Dirae multi .Jibri editi appositum haheant atl Bat­tarum~ "VcI ut aIii nonnulJi, qllod eliom peius, itt B,tlta­rum. Ut Illlne tneeam additamcntum alteronl: Dirac J idost Carmen execratorium ~ acl Battaruln.