Post on 01-Feb-2022
-
Executive Summary (Punjabi)
Expansion of Chemicals and APIs production unit.
By
M/s IOL CHEMICALS AND PHARMACEUTICALS
LIMITED
Village Fatehgarh Channa on Mansa Road Tehsil and
District Barnala, Barnala-148101
Prepared By
EXECUTIVE SUMMARY EIA/EMP Report for expansion of APIs and Bulk drug production unit by IOLCP
EQMS India Pvt. Ltd. 1
EQMS INDIA PVT. LTD. INDIA
304-305, 3rd Floor, Plot No. 16, Rishabh Corporate Tower,
Community Centre, Karkardooma, Delhi – 110092
Phone: 011-30003200, 30003219; Fax: 011-22374775
Website: www.eqmsindia.com ;
E-mail – eqms@eqmsindia.org
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
ekoiekoh ;zy/g
gq'i?eN ns/ gq'i?eN gq:'ie
w?;H nkJh U n?b e?wheb ns/ ckowkf;T{Nheb fbwNv (nkJh U n?b ;h gh) j? fgzv cfsjrVQ SzBQK
wkB;k o'v sfj;hb ns/ fibQk poBkbk gzikp ftZu ;fEs j?. fJj 62 J/ /eV d ftZu c?bh j?.
nkJh U n?b ;h gh nkgDh gfjbK tkbh fJekJh ftZu e[ZM Bt/A T[sgkdK ns/ w"i{dk T[sgkdK dh
;woZEk d/ tkX/ bJh gq;sktBk g/P eodh j?. fJ; bJh n?w U Jh n?c ns/ ;h ;h fty/ ngbkJh
ehsk ns/ fwsh 1 i{B 2018 Bz{ Nh U nko gqkgs ehsk (gZso BzH J-11011/976/2008-IA-II(I)g[okD/
T[sgkdK d/ tkX/ bJh gq;skt ns/ Bt/A T[sgkdK Bz{ i'VB bJh ;zwsk 543H45 Nh vh gh s'A 671H95 Nh
vh gh nkgDh w"i{dk ;EkB (fgzv cfsjrVQ SzBQK, wkB;k o'v, fibQk poBkbk^148101,gzikp). e[b
fBt/P 205 eo'V o[gJ/ j?. tksktoD ;KG^;zGkb bJh bZrGr 690 bZy dk g{zih fBt/P j'D dk nzdkIk
j? ns/ nktosh bkrs e[b 483 bZy o[gJ/ j' ikt/rh.
fuZsoL 10 feb'whNo d/ x/o/ dk ;EkBe Be;k
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
e[B?eNhftNh L
w"i{dk fJekJh fgzv cfsjrVQ SzBQK s'A dZyD g{op fdPk ftZu 1H45 feb'whNo dh d{oh s/, 0H600
feb'whNo oki wkor 13 dh d{oh s/ j?. gq'i?eN ;EkB s'A Bidheh o/bt/ ;N/PB poBkbk 8H69
feb'whNo s/ j? ns/ gq'i? { ?eN ;EkB s'A (jtkJh doh) uzvhrVQ jtkJhnZvk bZrGr 130 feb'whNo d{o j
T[Zso g{op fdPk ftZu j?. T[sgkd ;EkB d/ 10 feb'whNo d/ x/o/ ftZu e'Jh okPNoh gkoe, izrbh iht
n;EkB, pkx$jkEh foiot, izrbh iht rfbnkok nkfd BjhA nkT[Ad/.
gq'i?eN ft;Eko L
w"i{dk Jh nkJh J/ nfXn?B ftZu w"i{dk ;woZEk ns/ Bt/A T[sgkdK d/ i'VB d/ tkXk Bz{ eto ehsk frnk
j? fJ; eoe/ dtkJh T[sgkdB ns/ J/ gh nkJhi T[sgkd fJekJh ftZu ;woZEk 543H45 Nh gh vh s'A
671H95 Nh gh vh j' ikt/rh. nkJh U n?b ;h gh B/ Nh U nko bJh fwsh 19 ngq?b 2018 Bz{
ngbkJh ehsk j? ns/ fwnkoh Nh U nko fwsh 1 i{B 2018 Bz{ ikoh j' u[Zeh j?.
;ko/ T[sgkd fJe ;w/A s/ BjhA pDBr/. T[sgkdK dh ;zGkth T[sgkdB ;woZEk pkIko dh wzr s/ fBoGo
j't/rh go T[es nB[;ko wzI{o ;woZEk ;hws oj/rh.
tksktoD dk t/otkL
fwsh 15 wkou 2018 s'A fwsh 15 i{B 2018 sZe fJe ;hIB dk w[Ybk nkXkobkfJB vkNk n?w U Jh
n?c d[tkok fBoXkos Nh U nko d/ Z / z{nkXko s/ fJeso ehsk frnk j?. nkXkobkfJB v/N B tksktoD
ns/ izrbks wzsokb/ ns/ e/Adoh gqd{PD ezNo'b p'ov dh fwnkoh gqfefonk w[skfpe fsnko ehsk
frnk j?.
jtk tksktoDL
nZm ;EkBK d/ nfXn?B d"okB ftnkge jtk dh r[DtZsk dh iKu ehsh rJh ;h. fJjBK ;EkBK dh u'D
;h gh ;h ph d/ fdPk^fBod/PK w[skfpe ehsh rJh ;h. ;ko/ ;EkBK d/ gh n?w 2H5 dh n";s stZi'
o/Ai 42 s'A 48 wkJheo'rqkw$whNofeT{p ojh ns/ gh n?w 10 dh n";s stZi' o/Ai 85 s'A 93
wkJheo'rqkw$whNofeT{p ojh. fi; dk ekoB y/sK ftZu eDe dh eNkJh d"okB EofPzr s'A T[sgB j'D
tkbk rodk, ;Ve d/ B/V/ w"i{d T[ ?qd:'r d/ uZbfdnK Gkoh Nfce fit/ fe NoZeK ns/ j'o fJXB pbD
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
tkjBK d[tkok j'D tkbk gqd{PD n";s o/Ai ;h gh ;h ph d/ fdPk^fBod/;K nB[;ko j?. ;kfonK ;EkBK
d/ n?; U 2 dk b/tb o/Ai 6H2^20H5 wkJheo'rqkw$whNofeT{p d/ ftueko fojk, n?B U n?e; dk b/tb
14H0^41H2 wkJheo'rqkw$whNofeT{p d/ ftueko fojk, fi; s'A fJj gsk bZrk fe fJj okPNoh
ftnkge jtk r[DtZsk d/ wkgYzvK d/ nzdo j? i' fe n?B J/ J/ feT[ n?w n?; (80
wkJheo'rqkw$whNofeT{p) j?. iKu tkb/ ;EkBK s/ nw'Bhnk dk b/tb o/Ai 9 s'A 23
wkJheo'rqkw$whNofeT{p d/ ftueko fojk. nw'Bhnk dk iKu ;EkBK s/ b/tb wzI{o ;hwk d/ nXhB
fojk i' fe n?B J/ J/ feT[ n?w n?; 400 wkJheo'rqkw$whNofeT{p j?. 8 xzN/ d"okB ;ko/ iKu ;EkBK
s/ ekopB w'B'Ue;kJhv ;h U b/tb 0H14 s'A 0H81 wkJheo'rqkw$whNofeT{pd/ ftueko fojk j?. jo ik
AYn ey ey ikaU AYm AYs 2 mweIkrogrwm/ mItrikaUb hY.
nktkI tksktoDL
iKu tkb/ ;ko/ ;EkBK s/ ftnkge nktkI b/tb i' B'N ehsk frnk T[j T[d:'re okPNoh nktkIkJh
ntkI r[DtZsk d/ wkgYzvK d/ ftZu j?.
gkDh dh r[DtZskL
o;kfJDe ns/ i?fte ftPb/PD bJh S/ ;sZjh gkDh Bw{B/ ns/ nZm IwhBh gkDh Bw{fBnK Bz{ fJeZso
ehsk frnk ;h. fi; d/ nfXn?B d"okB IwhBh gkDh dh r[DtZsk Bz{ wzI{o;[dk wkgYzvK d/ nXhB
gkfJnk frnk j?. IwhBh gkDh d/ Bw{fBnK ftZu fe;/ soQK dk e'Jh Xks{ ns/ iok;hw d{Ps BjhA
gkfJnk frnk.
;skjI gkDh dh r[DtZsk Bz{ ;h gh ;h ph d[tkok do;kJ/ rJ/ wkgYzvK (i' fe ;kfonK s'A pjso jB)
sfjs wkfgnk frnk. gq'i?eN ;EkB d/ B/V/ w"i{d gkDh d/ Bkb/ s'A ;sZjh gkDh dh r[DtZsk Bz{ 100
whNo ng;Nqhw ns/ vkT{ { s'A gq'i? { {B;Nqhw fpzd eN ;EkB s/ feNkD{ dfPs gkfJnk frnk, fJj ph vh :
d/ wkgYzvK nB[;ko ebk; vh sfjs nkT[Adk j? i' fe izrbh ihtK ns/ wZSh gkbD d/ gq;ko bJh
T[g:'rh j?.
Bfjoh gkDh dh r[DtZskLBfjoh gkDh Bz{ otkfJsh T[guko ns/ o'rkD{ w[es eoe/ tXhnk ghD :'r gkDh
d/ ;o's ti'A tofsnk ik ;edk j?. fJj ;h gh ;h ph d/ wkgYzvK nB[;ko ebk; ;h sfjs pj[s
T[g:'rh j?.
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
SZgV d/ gkDh dh r[DtZskL SZgV d/ gkDh d/ Bw{fBnK Bz{ iKu T[gozs fJ; d/ gkDh Bz{ i?fte feNkD{
d{fPs gkfJnk frnk j?. fJ; ftZu ;hws wksok dh nke;hIB fw;fos gkJh rJh j?. SZgV dk gkDh
izrbh ihtK ns/ wZSh gkbD d/ gq;ko bJh T[g:'rh j? ns/ ;h gh ;h ph d/ wkgYzvK nB[;ko ;q/Dh vh
sfjs tXhnk s/ tosD:'r j?.
fwZNh dh r[DtZskL nfXn?B ;EkB dh fwZNh fueDh j?. fwZNh dk gh n?u ns/ ;zukbB ;theko:'r o/Ai
d/ nzdo j?. fwZNh d/ ftPb/PD T[gozs t/oftnK w[skfpe nfXn?B ;EkB dh fwZNh n";s T[gikT{ j?.
;zt/dBPhb tksktoDL T[ / 10 feb'whNo d/ x/o/d:'r ;EkB d nzdo e'Jh th ;zt/dBPhb tksktoDh Gkr
BjhA gkfJnk frnk fit/ fe okPNoh gkoe, izrbh iht ;EkB, jkEh$pkx foiot, gP{ tor d/ ok;s/
BjhA nkT[Ad/.
;wkfie nkofEe tksktoDL Gkos dh wodwP[wkoh 2011 w[skfpe fibQk poBkbk dh e[b nkpkdh
5,95,572 j? fi; ftZu'A 3,17,522 wod jB ns/ 2,78,005 n"osK jB. e[Zb nkpkdh ftZu wod dh
frDsh 53H31#ns/ n"osK dh frDsh 46H68# j?. poBkbk dh ;kyosk do 67H8# j?.
tksktoD gqGkt ns/ T[guko T[gkn
jtk dh r[DtZskL
jtk gqd{PD d/ w[Zy ekoB jB T[d:'r d/ ezw ftZu p'fJbo dh fuwBh, vh ih ;?N ns/ j'o fuwBhnK
jB. fJzXB pbD Bkb r?;K dk fBek;, nkw gqd{PD fit/ fe gh n?w, n?; U 2, n?B U 2 ns/ n?u
;h n?b i' fe ;h gh ;h ph d/ BkowI nB[;ko fuwBh dh wzI{o;[dk T[ukJh okjhA tksktoD ftZu SZvh
iKdh j?. T[geoDk d/ B/V/ T[Zge/Adoh$fcbNo brke/ T[sgzB j'D tkb/ X{n? Bz{ nkw tksktoD ftZu x[bD
s'A o'fenk iKdk j?. jtkdkoh T[Zge/Adoh$fcbNoK Bz{ ;eoZpo Bkb i'fVnk iKdk j?.
gq;skfts gq'i?eN bJh, 24^xzN/ d/ w[bkeD n";s IwhBh gZXo wkgD bJh nkJh n?; ;h n?; Nh 3
wkvb dk fJ;s/wkb ehsk frnk i' fe :{ n?; Jh gh J/ d[tkok fpzd{ ;EkB s'A jtk dh r[DtZsk wkgD
bJh fPckfo; ehsk frnk wkvb j?.
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
;koDhLgq;skfts gq'i?eN ;EkB s/ tZXd/ ih n?b ;h dk ;zy/g tZX s'A tZX 24 xzN/
wkgYzv tZX s'A tZX ih n?b ;h
(wkJheo'rqkw$whNo
feT{p)
d{oh
(feb'whNo)
fdPk
gh n?w 0H95 1H6 dZyD^g{ot
n?; U 2 0H64 1H6 dZyD^g{ot
n?B U n?e; 3H1 1H6 dZyD^g{ot
n?u ;h n?b 0H23 1H6 dZyD^g{ot
j/mbh jtk fdPk d/ B/Vb/ pzd'pPs fgzv cfsjrVQ SzBK (dZyD^g{ob tZb) d{oh 1H68 feb'whNo j?.
cfsjrVQ SzBK fty/ gh n?w bJh p/;bkfJB vkNk w[skfpe J/ J/ feT[ 92 wkJheo'rqkw$whNo feT{p ns/
fJ; gq;skfts gq'i?eN s/ tXdh ih n?b ;hI nB[;ko 0H95 wkJheo'rqkw$whNo feT{p tZX doi j'Jh j?
ns/ fi; nB[;ko e[Zb gh n?w b/tb 92H95 wkJheo'rqkw$whNofeT{p j?. nfXn?B y/so fty/ eD
gdkoEK dk :'rdkB w[Zy s"o s/ tgko rshftXhnK ns/ N?qfce nktkIkJh (tkjBh fJzXB), w[V ;[oihs
ehshnK eZuhnK^gZehnK ;VeK dh X{V ns/ y[Zb/ nDYZe/ ;EkB d/ Bkb T[d:'re rshftXhnK th jB.
ih n?b ;h tZX^s'A^tZX p/;bkfJB n?; U 2 (gqfefonk ns/ T[g:'rsktK) j/mbh jtk dh fdPk
(dZyD^g{ot) fgzv cfsjrVQ SzBK fty/ 11H8 wkJheo'rqkw$whNo feT{p gkJh rJh j?. fJ; gq;skfts
gq'i?eN Bkb n?; U n?e; b/tb 0H61 wkJheo'rqkw$whNo feT{p tZX ;edk j? i' fe gq'i?eN T[gozs n?;
U n?e; b/tb 12H41 wkJheo'rqkw$whNo feT{p j't/rk. n?B U n?e; tZX^s'A^tZX ih n?b ;h 22H70
wkJheo'rqkw$whNo feT{p fgzv cfsjrVQ SzBK fty/ doi ehsk frnk j?. fJ; gq;skfts gq'i?eN Bkb
n?B U n?e; 3H1 wkJheo'rqkw$whNofeT{pi' fe n?B U n?e; d/ ih n?b ;h ftZu 25H80
wkJheo'rqkw$whNofeT{p dk tkXk j't/rk. fJ; s'A fJj f;ZNk ;kjwD/ nkT[Adk j? fe gq;skfts gq'i?eN
Bkb ;ko/ J/ J/ feT[ wkgYzv n?B J/ J/ feT[ d/ fB:wK d/ nzdo jh jB.
T[es nB[;ko sZEK ns/ N/pb nzefVnK dh ;fwZfynk w[skfpe gq;skfts gq'i?eN Bkb nk;^gk;/ d/
;EkB s/ e'Jh wkVk n;o BjhA gt/rk (gqi?eN d/ ;ko/ gqd{PD ih n?b ;h nB[;ko n?B J/ J/ feT[ d/
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
wkgYzvK d/ z{ {nzdo jB). jtk gqd{PD ns/ gh n?w (eD gdkoEK) B ezNo'b eoB bJh nfs nXfBe
T[geoDk dk fJ;s/wkb ehsk ikt/rk fi; Bkb jtk dh r[DtZsk poeoko oZyh ik ;e/rh.
nktkI r[DtZskL
nktkI T[geoDk d/ w[Zy ekoB gzg, pb'no, ezgo? ';o, vh ih ;?N, tkjBK dh nktkIkJh i fe eZuk
wkb ns/ fsnko wkb fbiKd/$fbnkT[Ad/ nkfd jB. vh ih ;?NK Bz{ nktkI x/okpzdh nzdo oZfynk
ikt/rk. T[geoDk dk ;KG^;zGkb ehsh ikt/rh sK i' nktkI b/tb ftZu e'Jh tkXk Bk j't/. ;wkB
FsNBwl ekoi ns/ tkjBK dh nktkIkJh Bz{ soshp pko fbnKdk ikt/rk sK i' T[;koh ;EkB s/ nktkI
dh ewh oj/. nktkIh ;EkB s/ ezw eoB tkb/ eowukohnK Bz{ fJno gbZr fds/Z ikDr/. nktkI b/tb
Bz{ ?gq;skfts gq'i?eN dh ;hwk nzdo wkgYzv nB[;ko ezNo'b ehsk ikt/rk. gq'ieN ;EkB s/ gfjbK jh
w"i{d rqhB p?bN th nktkI gq;ko d/ z{ / nzdo o'tkX/ B c?eNoh d eD ftZu ekch ;jkJh j't/rh. fJ;
Bkb e'Jh th jkBhekoe gqGkt BjhA gt/rk.
gkDh r[DtZskL
gkDh dh e[Zb b'V^1800 e/ n?b vh (skIk gkDh 1456 e/ n?b vh ns/ oh;kfJebv gkDh 344 e/ n?b
vh) j't/rh. gkDh dh b'V Bz{ iwhBh gkDh ns/ ;sZjh gkDh Bkb g{ok ehsk ikt/rk. xZN Nh vh n?;
tkb/ gkDh dk T[guko fJc{b?N NohNw?AN gbKN ftZu ehsk ikt/rk. Jh Nh gh d/ 4 gVkn j'Dr/^2
gVkn nBko'fpe, 1 gVkn n?o'fpe ns/ 1 gVkn trSrI j't/rk.T[gukoe gqfefonk T[gozs ;'X/ j'J/
gkDh Bz{ g"fdnK ftZu c?eNoh d/ y/so nzdo jh tofsnk ikt/rk. tZX Nh vh n?; tkbk rzd/ gkDh Bz{
n?w Jh Jh ftZu T[guko ehsk ikt/rk. n?w Jh Jh tkb/ gkDh Bz{ gbKN nzdo w[V tofsnk ikt/rk.
;zxD/ gkDh Bz{ J/ Nh n?c vh ftZu nrb/ T[guko bJh G/fink ikt/rk. n?w Jh Jh d/ m'; gdkoE Bz{
T[gG'rsktK Bz{ t/u fdZsk ikt/rk.
m'; ns/ ysoBke ofjzd^y{jzd dk fBgNkokL
gq;skfts gq'i?eN s'A T[sgzB j'D tkb/ m'; ns/ ysoBke ofjzd^y{jzd dk fBgNkok wkgYzv nB[;ko
eoBk :ehBh pDkfJnk ikt/rk. wkw{bh T[;koh ofjzd^y{jzd Bz{ g?fezr wNhohnb d/ o{g ftZu tofsnk
ikt/rk. T[;koh gqfefonk d"okB ofjzd^y{jzd dh w[ezwb ;KG^;zGkb ns/ xZN s'A xZN m'; ofjzd^y{jzd
ehsh ikt/rh. Jh Nh gh ;bZi$gqfefonk d"okB T[sgzB j'D tkbh ofjzd^y{jzd Bz{ pekfJdk ysoBke
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
ofjzd^y{jzd gqpzX, ;KG^;zGkb ns/ NqK;^pkT{Avoh nzd'bB o{bI 2016 ns/ fJ; ftZu j'Jh ;'X nB[;ko
BPN eoBk :ehBh pDkfJnk ikt/rk.
tksktoD s/ n;oL
gq'i?eN d/ 10 feb'whNo d/ x/o/ nzdo e'Jh okPNoh gkoe, izrbh iht ;EkB, Xosh iht ;EkB BjhA
j? ns/ Bk jh e'Jh ysoBke iK d[obG g"d/ iK ikBto ;gh;hi jB. nk;/^gk;/ d/ tksktoD ftZu
gbKN d/ uZbD ;w/A w[Zy s"o s/ jtk gqd{PD T[sgzB j't/rk. jtk gqd{PD Bkb pkfJUN?e ns/ nfpUfNe
ezg'B?AN s/ jh n;o j't/rk. jtk gqd{PDk dh xDsk dh fdjbhi ;hwk gko j'D s/ jh ysoBke ns/
iBb/tk gqGkt Bz{ g"fdnK ns/ ikBtoK s/ gqGkt gt/rk. gdkoE fBek;h ns/ j'o r?;K d/ fBek; Bkb
gbKN d/ ;EkB ns/ nkb/̂ d[nkb/ w[Zy gqGkt gt/rk go J/ J/ feT[ wkvfbzr fJj f;X eodh j? fe gh
n?w ns/ j'o r?;K dh xDsk J/ J/ feT[ d/ wkgYzvK dh ;hws ;hwk s'A tZX BjhA j't/rh. fJ; tk;s/
nZr/ j'o T[guko ns/ T[gkn ;[MkJ/ jB. T[guko T[ "gkn ngBke/ nkgo/PB dokB gq;skfts ;EkB s/
gqd{PD Bz{ pj[s xZN ehsk ikt/rk.
i'yw w[bKeD ns/ nkcas gqpzXB :'iBkLo;kfJDk d/ yso/ dh ;zGktBk ns/ gfoDkw d/ nkebB, ;N'o/i
d"okB nukBe d[ /oxNBk dh jkbs ftZu, nktkIkJh ns gqpzXB dh gSkD ns/ B[e;kB w[bKeD dh jZd
dk nzdkIk brkT[Dk ns/ gq;skfts ;[ftXktK bJh ;[oZfyns ;j{bsK d/DhnK Pkfwb jB. n?w ;h J/
nfXn?B d/ nkXko s/ yso/ Bz{ xNkT[D ns/ :zsoPk;so c?;b/ Bz{ Pkwb eoe/ ;ko/ ;[oZfynk f;;Nw Bz{
tXhnk pDkfJnk ikt/rk ns/ tZv/ jkdf;nK d/ gqGkt Bz{ xNkfJnk ikt/rk.
;zGkfts ysfonK Bz{ xNkT[D bJh gqGkth nkcas gqpzXB :'iBk fsnko ehsh rJh j?. fJj :'iBk
gfoGkfPs eodh j? tZy^tZy soQK dhnK fizw/tkohnK ns/ T[gbZpX ;o'sK, ngksekbhB ebgBktK ;ko/
eowukohnK Bz{ Nq?fBzr n?e;o;kJhfi; d/ e/ fJ; rZb Bz{ :ehBh pDkfJnk ikt/rk sK i' eowukoh
nkgDhnK fizw/tkohnK Bz{ ;ZwMd/ j'J/ nkgD/ ekoi Bz{ ;jh skbw/b oZye/ gqGktPkbh Yzr Bkb eo
;eD.
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
tksktoD gqpzXB :'iBkL
tksktoD gqGkth gqpzXB d/ n;o ns/ w[ezwb tksktoD ;[oZfynk bJh Jh nkJh J/ dh fog'oN ftZu
T[fus gqpzXB dhnK ekotkJhnK dh fPckfo; ehsh rJh j?. tksktoD gqpzXB bJh bZrGr 690 bZy
o[gJ/ dk g{zih fBt/; ehsk ikt/rk ns/ 483 bZy o[ /gJ/ nktosh bkrs d Pkwb ehs/ rJ/ jB. fJ;
oew Bz{ [jtk gqd{PD ns/ gkDh gqd{PD ezNo'b TgeoDk, nktkI gqd{PD ezNo'b, gqd{PD o'eEkw
T[geoDk, wIp{s tksktoD ;?Zb, ftt;kfJe f;js ns/ ;[oZfynk ftGkr, rqhB p?bN ftek; nkfd bJh
you ehsk ikt/rk.
;koDhL tksktoD gqpzXB :'iBk
tksktoD sZs gVkn ns/ ;o's gqGkth y/so gqpzXB :'iBk jtk tksktoD T[;koh d"oL
T[;koh dh rshftXh X{V d/ fBek; ekoB fit/ fe tkjBK, rsh, fwZNh, eNkJh, y[dkJh, tkg; GoBk ns/ w[V pjkbh eoe/ ;hws j' ;edh j?.
gbKN ;hwk d/ nzdo y[dkJh tkbh Xosh dh ;wZroh s/ gkDh dk fSVeDk.
ekoiPhb d"oL eZu/ wkb dh ;KG^;zGkb ns/ ;N'o/i
gbKN ;hwk d/ nzdo Y[ZetK gkDh fSVekU f;;Nw.
eZu/ wkb dk trwNsPr NoK;co g[nkfJzNi X{V eZYD$dwB f;;Nw w[jZJhnk eotkT[Dk.
NoZeK dh nktkIkJh gbKN ;hwk d/ nzdo NoZe nXkos t?feT{w ebhfbzr f;;Nw
fBek; gqfefonk p'n?bo ns/ vh ih fuwBhnK
nfXn?B y/so d/ nzdo Y[Zeth ;N?e T[ukJh, eI AYs pI ns/ rqhB p?bN ftek;
gq';?; fuwBhnK nfXn?B y/so d/ nzdo ;eoZpo Bkb Y[Zeth fuwBh dh nN?uw?AN ns/ rqhB p?bN ftek;
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
nktkI tksktoD T[;koh d"o d"okBL Gkoh ;kI'^;wkB dh nktkIkJh
gq'i?eN ;hwk d/ nzdo T[;koh ;kI'^;wkB dh o'IkBk ;KG^;zGkb.
;[oZfyns T[geoDk dk gqpzX fit/ fe eowukohnK bJh Jhno wZc$gbZr.
ekoiPhb d"o d"okBL T[geoDk, gzg, vh ih ;?N; ns/ ezwgo?;oI d[tkok tZXD tkb/ nktkI b/tb. jkbK fe o"bk fBowkD d/ ;q'sK bJh X[Bh nktkIkJh dh ftt;Ek ekoB pj[s finkdk tkXk do pj[s xZN j?.
gbKN ;hwk d/ nzdo opV g?fvzr$nktkI nkJh;'b/NoI dk gqpzX ns/ nktkI o'Xe YZeD vh ih ;?N s/ brkT[D/.
wPhBk d[tkok j'D tkbh nktkI ftZu ewh bJh ;kJhbz;oI dk gqpzX. ;[oZfyns T[geoDk dk gqpzX fit/ fe eowukohnK bJh Jhno wZc$gbZr. gbKN d/ nzdo ns/ nk;/^gk;/ dh irQk s/ rqhB p?bN ftek;.
gkDh tksktoD T[;koh d"o d"okBL w[Zy s"o d/ gkDh dh b'V j't/rh T[;koh ns/ xo/b{ tos'A bJh fit/ fe ghD tkbk gkDh ns/ ;ckJh.
gq'i?eN ;hwk d/ nzdo xo/b{ yokp gkDh T[guko bJh Jh Nh gh s/ G/fink ikt/rk.
ekoiPhb d"o d"okBL gqd{Ps T[Zu Nh vh n?; ns/ T[Zu ;h U vh Bz{ pBkT[Dk.Iho' fv;ukoi
gbKN ;hwk d/ nzdo fe;/ th gkDh Bz{ gbKN ;hwk s'A pkjo fv;ukoi BjhA ehsk ikt/rk. gq';?;v Jh Nh gh ns/ w[V oh;kfJeb gqfefonk ns/ i?v n?b vh gqkgsh ehsh ikt/rh.T[guko ehsk j'fJnk gkDh g"fdnK dh
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
f;zukJh bJh tofsnk ikt/rk.
xo/b{ yokp gkDh dk Jh Nh gh ftZu T[guko ehsk ikt/rk.
Xosh tksktoD T[;koh d"o d"okBL fwZNh y[dkJh
gq'i?eN ;hwk d/ nzdo y[dkJh s'A T[sgzB j'Jh u'Nh dh fwZNh Bz{ rqhB p?bN ftek; ftZu tosD bJh ;N'o ns/ ;[oZfyns oZfynk ikt/rk.
ekoiPhb d"o d"okBL T[sgzB j'J/ m'; ofjzd^y{jzd ns/ ysoBke ofjzd^y{jzd dh ;N'o/i
gbKN ;hwk d/ nzdo ysoBke ofjzd^y{jzd Bz{ n?u vpb:{ n?w o?bI 2016 nB[;ko ysw ehsk ikt/rk. ;w/A^;w/A s/ iKu ehsh ikt/rh. koeI vI apcwr kIqw pwxI iekweI qO bwhr nhI jwvygwk.
tksktoD iKu gq'rokwL
gq'i?eN d/ w[ezwb j'D T[gozs tksktoD iKu Bz{ njw oZfynk ikt/rk sK i' gqd{PD ezNo'b T[geoDk d/
ekoi gqdoPB dk w[bzeD ehsk ikt/. tksktoD ftP/PsktK bJh ;h gh ;h ph$n?; gh ;h ph d/
w[gYzvK nB[;ko Bw{fBnK ns/ nfXn?B ehsk ikt/rk. Bw{fBnK dh cqhe[n?A;h ns/ Bw{fBnK dk ;EkB
gzikp gqd{PD ezNo'b p'ov d/ fBod/PK nB[;ko j't/rk.
rqhB p?bN ftek;L w"i{dk rqhB p?bN ftZu nkJh U n?b ;h gh tZb'A bZrGr 26000 o[Zy$p{N/ brkJ/ j'J/
jB. o[Zy fit/ fe :{efbgN;, Bhw, vkfJeB, ;dkpjko, che; , uzgk, edw r[bw'jo nkfd p{N/
w"i{dk rqhB p?bN ftZu bkJ/ j'J/ jB. w"i{dk rqhB p?bN dk o'IkBk oZy^oykt ehsk iKdk j?, nkJh U
n?b e?wheb tZb'A fJ; ;pzXh gfjbK jh 20 bZy o[gJ/ dk piN g{zih fBt/P d/ s"o s/ oZfynk iKdk j?.
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv
ekoiekoh ;zy/g^JhnkJhJ/$Jhn?wgh kYmIklz Aqy J/ghnkJhi T[sgkdB fJekJh d/ tkX/ pko/ fog'oN g/P eosk nkJhUn?b;hgh
;h n?; nko gbkBL nkJh U n?b tZb'A e[Zb gq'i?eN dk 2H5# T[d:'r ;wkfie tuBpZXsk (Jh n?; ;h)
bJh tzv ehsk frnk j? ns/ ;wK pZX ekotkJh :'iBk nkfJNw^tkfJi ikDekoh ;w/s fsnko ehsh
iKdh j? ns/ iBse ;[DtkJh s'A pknd nwb ftZu fbnkJh iKdh j?.
gq'i?eN d/ bkGL
gq;skfts tkXk gqi?eN d/ bZrD Bkb ;{p/ ftZu T[d:'fre ns/ tgkoe rshftXnK Bz{ T[sPkfjs
eoB bJh ekch ftek; j't/rk. Bshi/ ti'A nZr/ S'Nh ns/ wZX torh T[d:'r ftef;s j'Dr/.
fJj gq'i?eN ;oeko d/ T[sgkdB NhfunK Bz{ g{ok eoB ftZu ;jkJh j't/rk.
fJ; gq'i?eN Bkb okfJbNh, N?e; d/ o{g ftZu ;{p/ dk wkbhnk tXkfJnk ik ;e/rk.
r[nKYh y/soK ftZu ;w[Zuk ftek; fit/ fe f;js ns/ gfotko GbkJh, tkNoP/v ftek;, ;EkJh
o'Ih^o'Nh ns/ wIp{s fgzv ;t? ;jkfJsk ;w{j ns/ p[fBnkdh YKu/ dk ftek; j't/rk.
ekoiPhb d"o ftZu, gq;skfts gbKN dh b'V nB[;ko seBheh ns/ r?o^seBheh ftneshnK
Bz{ o[irko fwb/rk.
fpjso f;Zfynk ns/ g/P/to nB[Gt tkb/ ftneshnK dk gqtk; j'D Bkb nkb/^d[nkb/ d/ fgzvK
ftZu nkpkdh ns/ ;kyosk ftZu tkXk j't/rk.
gq'i?eN dhnK ekotkJhnK P[o{ j'D s'A pknd BkrfoeK Bz{ ;j{bsK fwbDrhnK. ;w[Zu/ BkrfoeK
Bz{ w[YbhnK b'VK fit/ fe f;js^;zGkb ;j{bsK, f;Zfynk ;j{bsK ns/ J/ohJ/ dhnK w"i{dk
;VeK Bz{ pBkT[D$wIp{s ehsk ik ;e/rk.
;EkBe nkpkdh Bz{ T[jBK dh gksosk d/ nkXko ns/ ezgBh tZb'A b'V nB[;ko o[Irko fdZsk ik
;e/rk.o[Irko ;zGktBk Bkb ;EkBe gfotkoK dh nkofEe soZeh f;ZX/ s"o s/ j't/rh ns/ j'o
gfotkoK fijV/ nf;ZX/ s"o s/ fJ; T[d:'r ftZu ns/ ;/tk ;pzXh rshftXhnK ftZu Pkwb j'Dr/
Bz{ th o[ / z{ gqkEfwe ns/ ;?ezvoh Irko fwb/rk. ;EkBe b'eK d o[Irko eoB Bkb gq'i?eN B
;?eNoK ftZu soZeh fwb/rh. fJj gq'i?eN ;wkfie nkofEe jkbks ftZu th ;[Xko bJh ekch
;jkJh j't/rk.
Jh feT[ n?w n?; fJzvhnk gqkJht/N fbwNv