ZBORNIK SAŽETAKA / BOOK OF ABSTRACTS · Zdravstveni sistem ima nezamenljivu ulogu u razmatranju...

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIASA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM / WITH INTERNATIONAL PARTICIPATION

Vrnjačka Banja, 20 - 23. septembar 2018. / September 20 - 23, 2018, Vrnjačka Banja

UDRUŽENJE PEDIJATARA SRBIJEPEDIATRIC ASSOCIATION OF SERBIA

ZBORNIK SAŽETAKA / BOOK OF ABSTRACTS

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJETHE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA

2

SADRŽAJ / CONTENTS

1. PRAVA DETETA; DEMOGRAFIJA THE RIGHTS OF THE CHILD; DEMOGRAPHY ...........................................................3

2. ZDRAVSTVENA ZAŠTITA NOVOROĐENČETA I ODOJČETA NEWBORN AND INFANT HEALTH CARE.................................................................10

Постер презентације / Poster Presentations .............................................................. 20

3. RAZVOJ U RANOM DETINJSTVU EARLY CHILDHOOD DEVELOPMENT .....................................................................29

Усмена саопштења / Оral Presentations ...................................................................... 36 Постер презентације / Poster Presentations .............................................................. 37

4. PREVENCIJA I RACIONALNA TERAPIJA INFEKCIJA I ZARAZNIH BOLESTI REVENTION AND RATIONALE THERAPY OF INFECTIONS AND CONTAGIOUS DISEASES ................................................................................40


5. ISHRANA I METABOLIZAM NUTRITION AND METABOLISM .............................................................................53


6. IZAZOVI U PRIMARNOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI DECE I ADOLESCENATA CHALLENGES IN CHILDREN AND ADOLESCENTS PRIMARY HEALTH CARE .......................................................68


7. IZAZOVI U HOSPITALNOJ ZAŠTITI DECE I ADOLESCENATA I URGENTNA STANJA U PEDIJATRIJI

CHALLENGES IN CHILDREN AND ADOLESCENTS HOSPITAL CARE AND URGENT CONDITIONS IN PEDIATRICS ................................................86


8. RAZNE TEME VARIOUS TOPICS................................................................................................. 101

Усмена саопштења / Оral Presentations ....................................................................105 Постер презентације / Poster Presentations ............................................................109


3

1.PRAVA DETETA; DEMOGRAFIJA THE RIGHTS OF THE CHILD; DEMOGRAPHY

ModeratoriProf. dr Slavica Đukić DejanovićProf. dr Leyla Namazova Baranova

4

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA 1. PRAVA DETETA; DEMOGRAFIJA / THE RIGHTS OF THE CHILD; DEMOGRAPHY

CHILD RIGHTS

Leyla Namazova-BaranovaRussian Scientific Research Medical University, Moscow, RussiaEuropean Paediatric Association / Union of National European Paediatric Societies and Associations (EPA/UNEPSA)

Next 2019 year is the year of 30-th anniversary of Child’s rights convention rati-fication, but it is still concurrently a very easy and a very complex matter. There are few challenges which clearly shows that the situation should be improved. From one site politicians, different authorities, parents organisations in last time use the term «Child rights» very offen and very intensively, from the other - in many cases they even didn’t red this documents in details.

40 years ago in Alma-Ata Declaration «patient oriented» or «child right orient-ed» model was proclaimed as the best, but it wasn’t realized in all health care systems even on european continent.

We are paediatricians - well known advocates for children. We know very well about children rights violation in daily practice, and have cry in one voice about that. The problem is that paediatricians as well as others (parents, other family mem-bers, teachers, pedagogical staff, social workers and other caregivers) don’t know properly the rights of their own children. The same situation we observe with chil-dren themselves.

In modern SDG the role of professional association is highly appreciated. So our professional efforts should be more visible on subnational, national and internation-al level. We have to be pro-active integrating child rights modules in our curricula for medical students, we have to improve knowledge of our colleagues about this delicate matter and share this knowledge with other caregivers, parents and children themselve.

PRAVA DETETA

Lejla Namazova-BaranovaMedicinski univerzitet Rusije za naučno istraživanje, MoskvaUdruženje pedijatara Evrope/ Unija nacionalnih evropskih pedijatrijskih društava i udruženja (EPA/UNEPSA)

Naredne, 2019. godine, navršava se 30 godina od ratifikacije Konvencije o pravi-ma deteta, materije koja je istovremeno i veoma jednostavna i veoma složena. Posto-ji nekoliko problema koji jasno ukazuju da bi situacija trebalo da bude poboljšana. Na jednoj strani, političari, razni stručnjaci, organizacije roditelja koriste u posled-nje vreme izraz “prava deteta” veoma često i veoma intenzivno, a na drugoj strani, u mnogim slučajevima oni čak nisu detaljno ni pročitali ovaj dokument.

Pre 40 godina, u Deklaraciji iz Alma-Ate proklamovan je, kao najbolji, model “orijentisan ka pacijentu” ili “orijentisan ka pravu deteta” , ali on nije zaživeo u svim zdravstvenim sistemima čak ni na evropskom kontinentu.

Mi smo pedijatri - dobro poznati “dečji advokati”. Mi iz svakodnevne prakse ve-oma dobro znamo za kršenja prava deteta i jednoglasno se tome protivimo. Problem je da pedijatri, a takođe i ostali (roditelji, drugi članovi porodice, pedagoško osoblje, socijalni radnici i drugi koji brinu o deci) ne znaju valjano prava svoje sopstvene dece. Isto se može videti i među samom decom.

U sadašnjim Ciljevima održivog razvoja (Sustainable Development Goals, SDG) visoko se ceni uloga profesionalnih udruženja. dakle, naša profesionalna nastojanja trebalo bi da budu uočljivija na subnacionalnim, nacionalnim i internacionalnim okvirima. Moramo da budemo pro-aktivni u uključenju modula o pravima deteta u nastavne planove za studente medicine, moramo da poboljšamo znanje naših kolega o ovoj delikatnoj materiji i da ovo znanje podelimo sa svima drugima koji brinu o deci, sa roditeljima i sa samom decom.

5


CHILD RIGHTS – WHOSE RIGHTS? ENABLING EVERY CHILD TO FULFILL ITS RIGHT TO HEALTH AND DEVELOPMENT

Regina De DominicisUNICEF Representative, Serbia

By agreeing to commit to the obligations of the United Nations Convention on the Rights of the Child – CRC, national governments have committed themselves to protecting and ensuring children’s rights regardless of their race, religion or abilities.Still the rights of millions of children around the world have not been fulfilled:

• 43 percent of children under five years of age—an estimated 250 million—living in low- and middle-income countries are at risk of suboptimal devel-opment due to poverty and stunting;

• as many as 19.5 million children don’t receive even the most basic vaccines causing 1.5 million children to die each year because they weren’t vaccinated;

• 500 million to 1.5 billion children have been affected by violence;• only 43 percent of the world’s infants under 6 months of age are exclusively

breastfed.

Due to all these reasons, the new internationally agreed Sustainable Develop-ment Goals have largely addressed child issues, with 50 indicators directly related to children.

A health system has anirreplaceable role in addressing children’s rights, being the first in contact with children and their families. Recognizing that the first 1000 days, from the pregnancy to the age of three, are the most critical for child development and have a lasting effect on a child’s future, the health system deserves even more important place.

Serbia has gone a long way towards achieving the principles set by the CRC. Nev-ertheless, authorities have the responsibility to do more to protect those that are left behind - the most vulnerable children and their families. The deepening inequalities call for improved action. This is particularly needed for children living in poverty (e.g. Roma) and children with developmental difficulties and disabilities.

UNICEF supports the Government of Serbia, the Ministry of Health and its part-ners to strengthen the health system response so to enable every child to fulfill its right to health and development. At least three strategies are given the utmost priority:

• Invest in early years –from conception to the age of 3, support parents and caregivers as the closest to the young child and thus the best providers of Nur-turing Care (good health, adequate nutrition, safety and security, responsive

caregiving and opportunities for learning). Strengthenthe health system for developmental monitoring, early identification of developmental risks and difficulties and for providing, in co-operation with other sectors, early inter-ventions and support to the family.

• Reach out and support, more intensively, the most vulnerable children and their families by building partnerships and collaborative action within the health sector and with other relevant sectors (education and social wel-fare), as well as other community stakeholders. Aim at contributing to one support plan for one child/one family.

• Take participatory approach in service provision - ensure that the voice of children and families is being heard and makes our interventions and ser-vices informed. Encourage them to take active part in shaping the support that suits them most, as it will increase its effectiveness. Never about them – without them.

6


PRAVA DETETA – ČIJA PRAVA? OMOGUĆITI SVAKOM DETETU DA OSTVARI PRAVO NA ZDRAVLJE I RAZVOJ

Regina De Dominicis Direktorka kancelarije UNICEFa u Srbiji

Prihvatajući opredeljenja Konvencije o pravima deteta Ujedinjenih nacija – vlade država potpisnica su se obavezale na zaštitu i obezbeđivanje prava dece, nezavisno od rase, religijske pripadnosti i sposobnosti deteta. Još uvek, prava miliona dece širom sveta nisu ostvarena:

• 43 procenata dece mlađe od pet godina –oko 250 miliona – žive u nerazviji-nim ili srednje razvijenim zemljama i u riziku su od siromaštva, pothranjeno-sti i nemogućnosti ostvarivanja punih razvojnih kapaciteta;

• Gotovo 19,5 miliona dece nisu zaštićena vakcinama protiv osnovnih bolesti, što uzrokuje smrt 1,5 miliona dece godišnje;

• 500 miliona do 1,5 milijarde dece izloženo je nasilju;• Samo 43 procenata dece uzrasta do šest meseci hrani se isključivo majčinim

mlekom.

Zbog svih ovih razloga, novouspostavljeni međunarodno prihvaćeni Ciljevi odr-živog razvoja u značajnoj meri se odnose na stanje dece, pa se 50 pokazatelja održi-vog razvoja direktno odnose na decu.

Zdravstveni sistem ima nezamenljivu ulogu u razmatranju pitanja koja se tiču prava dece iz razloga što predstavlja mesto prvog kontakta roditelja i dece nakon rođenja. Period prvih 1000 dana života deteta – od trudnoće majke do navršene tri godine – ima ključnu ulogu u pravilnom razvoju deteta i predstavlja prostor za smanjenje mogućnosti pojave dugoročnih štetnih posledica u njegovom budućem životu. U takvim okolnostima zdravstveni sistem zauzima posebno mesto i zahteva pažnju u smislu stalnog jačanja kapaciteta.

Srbija je prošla dug put ka dostizanju principa uspostavljenih u Konveneciji o pra-vima deteta. Ipak, nadležni organi imaju obavezu da urade više na polju zaštite na-jugroženije dece i njihovih porodica. To se pre svega odnosi na decu koja žive u siro-mašnim porodicama (npr. Romi) i na decu sa razvojnim poteškoćama i invaliditetom.

UNICEF podržava Vladu Republike Srbije, MInistarstvo zdravlja i partnerske institucije i organizacije u jačanju kapaciteta zdravstvenog sistema da svakom detetu omogući ostvarivanje prava na zdravlje i pravilan razvoj. Ova podrška se prioritetno odnosi na:

• Ulaganje u prve godine života deteta – od koncepcije do navršene 3 godi-ne, kroz podršku roditeljima i starateljima deteta za obezbeđivanje uslova za njegovo dobro zdravlje, odgovarajuću ishranu, sigurnost i bezbednost, odgovarajuću negu deteta i stvaranje mogućnosti za učenje. Zdravstveni si-stem koji je osnažen za praćenje razvoja deteta i rano prepoznavanje razvoj-nih rizika i poteškoća u saradnji sa drugim sektorima, predstavlja ključnu podršku roditeljima.

• Dosezanje i intenzivnija podrška najugroženijoj deci i njihovim porodica-ma– građenjem partnerstva i zajedničkim delovanjem u okviru zdravstvenog i drugih sistema (obrazovanje, socijalna zaštita) i saradnjom sa institucijama, organizacijama, udruženjima u lokalnim zajednicama. Osnovi cilj ovakvog delovanja je ušešče u pripremi plana za svako dete/svaku porodicu.

• Zastupanje pristupa aktivnom učešću u obezbeđivanju usluga – omoguća-vanjem poštovanja stava deteta i porodice prilikom predlaganja intervencija i pružanja usluga. Osnaživanjem dece i porodica za aktivno učestvovanje u kreiranju i pružanju usluga namenjenih njima, obezbeđuje se njihova puna efektivnost. Nikada o njima – bez njih.

7


WHO IS PROTECTING THE RIGHTS OF THE CHILD?

Professor Sir Terence StephensonChair of the UK General Medical Council; Nuffield Professor of Child Health, Institute of Child Health, University College London

Convention on the Rights of the Child The Convention on the Rights of the Child (CRC) was adopted by the United

Nations in 1989 and entered into force on 2 September 1990. The CRC applies to all children under the age of 18 in those countries that have accepted it – and nearly every country in the world has done so. Only the United States of America and So-malia have failed to ratify the Convention.

Principles of the Convention on the Rights of the ChildParticipation: some societies, tend to treat children as if they were incapable

of independent thought, and as if their preferences or feelings were of little conse-quence – at least in relation to decisions about their welfare. However, the Conven-tion promotes the idea that children’s wishes do need to be taken into account.

Protection: for example against abuse, violence, exploitation and cruelty.Provision: of adequate food, clean water, shelter, education and health care.Examples of what the Royal College of Paediatrics and Child Health and others

have done in the UK to promote children’s rights?• Involved young people in helping appoint the Chief Executive• Created a children and young people’s participation group to advice the College• Appointed a Children and Young People’s Participation & Advocacy

Manager• Published a guide to the involvement of children and young people in design-

ing children’s health services• Created a Young person’s Advisory Group to help with designing research studies

I will discuss, referring to these examples, what a National Paediatric Society may be able to do as advocates for children and to protect the rights of children.

We and society do a great injustice to children if we fail to listen to their views, ignore their perspective and fail to value their contribution in designing health ser-vices for children.

KO ŠTITI PRAVA DETETA?

Terence StephensonPredsedavajući Generalnog medicinskog saveta Ujedinjenog kraljevstvaProfesor u Institutu za zdravlje deteta, Univerzitetski koledž u Londonu

Konvencija o pravima detetaKonvencija o pravima deteta (Konvencija) usvojena je od strane UN 1989. godi-

ne, a stupila je na snagu 2. septembra 1980. Konvencija se primenjuje na svu decu do navršenih 18 godina u onim državama koje su je prihvatile - a to je učinila skoro svaka zemlja sveta. Jedino SAD i Somalija nisu ratifikovale Konvenciju.

Principi Konvencije o pravima detetaParticipacija: u nekim društvima postoji tendencija da se deca tretiraju kao da

su nesposobna da nezavisno misle i da su njihovi prioriteti ili osećanja od male važ-nosti - barem kada su u pitanju odluke koje se tiču njihove dobrobiti. Međutim, Konvencija promoviše ideju da svakako treba uzimati u obzir želje dece.

Zaštita: na primer, od zlostavljanja, nasilja, eksploatacije i okrutnog postupanja.Snabdevanje/obezbedjenje: odgovarajućom hranom, ispravnom vodom za piće,

stanovanjem, obrazovanjem i zdravstvenom zaštitom.Navodimo primere šta su učinili Kraljevski koledž za pedijatriju i zdravlje deteta

i ostali da bi promovisali prava deteta:• Učešće mladih u pomoći pri imenovanju izvršnog direktora• Ostvareno je učešće dece i mladih kao savetodavaca u Koledžu• Imenovan je direktor (rukovodilac) za participaciju i zastupanje dece i mladih• Objavljen je vodič za učešće dece i mladih u kreiranju zdravstvenih usluga

za decu• Osnovana je savetodavna grupa dece i mladih radi pomoći u kreiranju is-

traživačkih studija.

Pozivajući se na ove primere, biće diskutovano o tome šta nacionalna pedijatrij-ska udruženja mogu da učine kao zastupnici dece i za zaštitu prava dece.

Mi i društvo činimo deci ogromnu nepravdu ako ne uspemo da čujemo njihova mišljenja, ako ignorišemo njihovu perspektivu i ako ne uvažimo njihov doprinos u kreiranju zdravstvenih usluga za decu.

8


BRIGA O DECI - ULOGA SAVETA ZA PRAVA DETETA VLADE REPUBLIKE SRBIJE

Slavica Đukić DejanovićPredsednica Saveta za prava deteta Vlade Republike Srbije

Savet za prava deteta u aktuelnom personalnom sastavu počeo je sa radom 27. jula 2017. godine. Najvažnije aktivnosti Saveta su da unapređuje međuresorni i mul-tidisciplinarni pristup u promociji, prevenciji i zaštiti prava deteta. Savet sarađuje sa naučnim ustanovama, stručnim i drugim udruženjima i podnosi inicijative, predloge i mišljenja koje se odnose na ostvarivanje prava deteta u našoj zemlji. Mišljenja dece se posebno uvažavaju i Savet ih kroz svoj rad redovno poziva na sednice. Na taj način, uz članove koje čine predstavnici resornih ministarstava, stručnih instanci, nevladi-nih organizacija, akademika, relevantnih gostiju i uz prisustvo dece, čini se značajan korak napred u donošenju političkih i državnih odluka po pitanju prava dece.

CARE OF CHILDREN- THE ROLE OF THE COUNCIL FOR THE RIGHTS OF THE CHILD OF THE GOVERNMENT OF THE REPUBLIC OF SERBIA

Slavica Đukić DejanovićPresident of the Council for the Rights of the Child of the Government of the Republic of Serbia

Council for the Rights of the Child, in the current personnel composition, started the activity on July 27, 2017. The most important tasks of the Council are advancement of interdepartmental and multidisciplinary approach for promotion, prevention, and protection of the rights of the child. The Council cooperates with the scientific institutions, professional and other associations and launches the ini-tiatives, proposals, and opinions related to the exercising of the rights of the child in our country. The opinions of children are specially respected and they are regularly invited to be present at the meetings of the Council. In that way, in the presence of children, and with the participation of members representing different ministries, professional bodies, non-governmental organizations, including academicians and relevant guests, the important steps forward are made in political or national decisi-ons related to rights of the children.

9


MERE STRATEGIJE VLADE REPUBLIKE SRBIJE U PODSTICANJU RAĐANJA

Slavica Đukić DejanovićMinistar bez portfelja zadužen za demografiju i populacionu politiku u Vladi Republike Srbije

Vlada Republike Srbije okupila je sve zainteresovane strane od stručne i naučne zajednice, do jedinica lokalnih samouprava, nevladinog sektora, medija kod oprede-ljenja mera u podsticanju rađanja. Strategija podsticanja rađanja doneta je 16. marta 2018. godine. Dokument se bazira na popisu iz 2011. godine, uvažava rezultate istra-živanja u oblasti demografije, urađenim u periodu od 9 godina i u skladu je sa no-vim Zakonom o finansijskoj podršci porodici sa decom. S obzirom da je u Republici Srbiji stopa ukupnog fertiliteta ispod 2,1 od 1958. godine, opštim ciljem Strategije je definisano da se u roku od 10 do 15 godina dostigne nivo stope od 1,85 deteta po ženi. Uspešno ostvarenje ovog opšteg cilja značilo bi da primenjene mere poseduju kapacitet koji može voditi i ka poželjnom nivou od 2,1 deteta po ženi. Populaciona politika tiče se svakog od nas, pa smo postavili jasan cilj, kako se ne bismo krili iza velikih reči, a generacije koje dolaze ceniće naš rad i znaće koliko smo marljivo radili.

THE BIRTH PROMOTION STRATEGY MEASURES OF THE GOVERNMENT OF THE REPUBLIC OF SERBIA

Slavica Đukić DejanovićMinister without Portfolio in charge of Demography and Population Policy

The Government of the Republic of Serbia has gathered relevant stakeholders — from representatives of the professional and scientific community to local self-go-vernment units, non-governmental sector ,and the media in an attempt to define effective birth promotion measures. As the result of this consultation process, the Birth promotion strategy was adopted on 16th March 2018. This document is in-formed by the data from the 2011 census and findings from demographic research conducted over the period of nine years. The Strategy is also in line with the latest law on the Financial Support for Families with Children.

As the fertility rate in the Republic of Serbia has remained below 2.1, the overall goal of this Strategy envisions reaching the fertility rate benchmark of 1.85 children per women over the course of ten to fifteen years.

The fulfillment of this goal would suggest the measures implemented have the capa-city that could produce the favorable fertility rate outcome of 2.1 children per woman.

The population policy concerns all of us. We have set a clear goal not to hide behind big words, but for the future generations to appreciate our efforts while ac-knowledging our tedious work.


10

2.ZDRAVSTVENA ZAŠTITA NOVOROĐENČETA I ODOJČETA NEWBORN AND INFANT HEALTH CARE

ModeratoriBorisav JankovićGeorgios Konstantinidis

11

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA 2. ZDRAVSTVENA ZAŠTITA NOVOROĐENČETA I ODOJČETA / NEWBORN AND INFANT HEALTH CARE

NEONATALNA ZDRAVSTVENA ZAŠTITA U SRBIJI OD PRETHODNOG KONGRESA

B. Janković1, D. Lozanović1,2, J. Martić1,2

1Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu2Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić” Beograd

Tokom protekle četiri godine kontinuirana medicinska edukacija u organizaciji novoformirane Sekcije za neonatologiju Udruženja pedijatara Srbije, Sekcije za fe-talnu i neonatalnu medicinu SLD), kao i tradicionalni seminari Pedijatrijske škole Srbije, Instituta za neonatologiju i Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić” Beograd, bili su usmereni prema vodećim uzrocima neo-natalanog morbiditeta i mortaliteta. Istovetni cilj imala je i studija iz 2014. godine “Regionalno organizovanje neonatalne zdravstvene zaštite u Republici Srbiji” rea-lizovana od strane tima Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić” uz podršku Ministarstva zdravlja RS i Kancelarije UNICEF-a u Srbiji. U navedenom periodu od ukupnog broja umrle novorođenčadi 92% je rođeno pre 37. nedelje gestacije, a od te grupe 81% dece je imalo telesnu masu (TM) manju od 1500g (veoma mala TM-VMTM).. Postupci za sniženje smrtnosti dece VMTM zasnovani na visokom stepenu dokaza su organizovano optimalno zbrinjavanje u porodilištima za visoko rizične trudnoće sa primenom preparata surfaktanta i kon-tinuiranog pozitivnog pritiska u disajnim putevima (CPAP od engl. continuous po-sitive airway pressure). Prema uporednoj analizi za 2014. i 2017. godinu u Srbiji povećano rađanje dece sa VMTM u porodilištima za visoko rizične trudnoće sa 80% na 90%, prenatalni trasnport „in utero“ u slučaju pretećih prevremenih porođaja beleži rast sa 41% na 78% , dok potpuna stabilizacija sa primenom CPAP i sur-faktanta u porodilištu (poractant alfa-CurosurfÒ) od 49% dostiže 89% od ukupnog broja dece VMTM. Zahvaljujući navedenim postignućima smertnost najrizičnije grupe novorođene dece u Srbiji je sa 29,0% u 2014. smanjena na 21% u 2017. godini (prosečna smrrtnost dece sa VMTM u zemljama EU iznosi 12%). Istovremeno je i nacionalna stopa neonatalnog mortaliteta (svi umrli u prvih 28 dana života / 1000 živorođenih) sa 4,4 redukovana na 3,1, što je rezultiralo i sniženjem stope smrtnosti odojčadi (svi umrli u prvih 12 meseci života /1000 rođenih) sa 7,4 u 2014. na 4,6 u 2017. godini. Mada ohrabrujući, svi navedeni rezultati su i dalje nepovoljniji u poređenju sa zemljama EU gde je jde prosečna stopa neonatalnog mortaliteta 2,8 ‰, dok prosečna stopa smrtnosti iznosi 4,0 ‰ . Naša analiza pokazuje da bi re-dukcija smrtnosti prevremeno rođene dece VMTM do evropskog proseka, rezulti-rala daljim sniženjem neonatalnog mortaliteta sa 3,1 do 2,3 ‰. Osnovni preduslov

dostizanja takvog rezultata je povećanje potpunog zbrinjavanja prevremeno rođene dece u prostorima neonatalne intezivne terapije i nege porodilišta za visoko rizične trudnoće sa sadašnjih 32% do blizu 90%. Takav organizacioni model zahteva da se pri planiranju izgradnje novih, kao i adaptacije postojećih pedijatiskih i akušerskih ustanova u najvećoj mogućoj meri postigne njihova prostorna povezanost.

12


NEONATAL HEALTH CARE IN SERBIA SINCE PREVIOUS CONGRESS

B. Janković1, D. Lozanović1,2, J. Martić1,2

1Faculty of Medicine, University of Belgrade2Institute for Health Care of Mother and Child of Serbia “Dr. Vukan Cupic”, Belgrade

Over the past four years, continuous medical education organized by newly formed Neonatology Section of the Pediatric Association of Serbia, the Section for Fetal and Neonatal Medicine, SMS), as well as the traditional seminars of the Pedi-atric School of Serbia, organized by the Institute for Neonatology or the Institute for Health Care of Mother and Child of Serbia “Dr. Vukan Cupic” Belgrade , was focused on leading causes of neonatal morbidity and mortality. The study from 2014 entitled “Regional Organization of Neonatal Health Care in the Republic of Serbia” carried out by the team from the Institute for Health Care of Mother and Child of Serbia “Dr. Vukan Cupic” with the support of the Ministry of Health of the RS and the UNICEF Office in Serbia had the same goal. In the above-mentioned period, of the total number of newborn deaths, 92% were born before gestation week 37, and 81% of the group had BW of less than 1500g (very low BW-VLBW). Methods for reducing mortality among VLBW newborns based on a high level of evidence that include organized, optimal management at maternity hospitals for high-risk pregnancies with the use of surfactant preparations and continuous positive airway pressure (CPAP). According to the comparative analysis for the years 2014 and 2017 in Serbia, the number of newborns with VLBW is increased after high-risk preg-nancies from 80% to 90%, and prenatal transportation “in utero” in case of threat-ened premature birth, has increased from 41% to 78%, while complete stabilization with the use of CPAP and surfactant in the maternity hospital (poractant alfa - Cu-rosurfÒ) was increased from 49% to 89% of the total number of newborns with VLBW). Owing to the above-mentioned achievements, mortality among the group of neonates at the highest risk was reduced in Serbia from 29.0% in 2014 to 21% in 2017 (the average death rate of neonates with VLBW in EU countries is 12%). At the same time, the national neonatal mortality rate (all died in the first 28 days of life / 1000 live births) was reduced from 4.4 to 3.1, which resulted in reduction in the infant mortality rate (all died in the first 12 months of life / 1000 births) from 7.4 in 2014 to 4.6 in 2017. While encouraging, all these results are still less favorable compared to EU countries where the average neonatal mortality rate is 2.8 ‰, while the average mortality rate is 4.0 ‰. Our analysis shows that reducing the mortality of premature VLBW children to the European average would result in a further

reduction of neonatal mortality from 3.1 to 2.3 ‰. The basic prerequisite for achiev-ing such a result is to increase the complete care of premature infants in neonatal intensive treatment and care units and maternity wards for high-risk pregnancies from the current 32% to close to 90%. Such an organizational model requires that when planning the construction of new ones, as well as the adaptation of existing pediatric and obstetric institutions, their spatial connection is achieved to the great-est extent possible.

13


HOW TO BETTER PROTECT THE IMMATURE LUNG

M. Sanchez LunaComplutense University of MadridUniversity Hospital Gregorio Marañón, Madrid, SpainPresident of the Union of European Neonatal and Perinatal Societies, UENPS.President of the International Neonatology Association, INA

Survival of very immature newborns is increasing, mostly because a better an-tenatal and immediate postnatal care. Bronchopulmonary dysplasia is the most fre-quent late complication of prematurity and its frequency is not decreasing. Protection of the immature lung is key to reduce its severity, but this protection must begin im-mediately after delivery. The use of pulmonary function monitoring helps for a better establishment of the functional residual lung volume and prevents lung damage from the inappropriate use of large tidal volumes. The use of noninvasive respiratory sup-port to maintain the lung volume decreases the need of intubation and the need of invasive mechanical ventilation during the first three days of age, when the immature lung is more fragile. This is more likely with the use of synchronize noninvasive ven-tilation instead of standard nasal CPAP or non synchronize nasal ventilation.

Giving early surfactant to reduce the work of breathing in very immature in-fants is a challenge situation as until recently intubation was needed for this. The use of less invasive surfactant administration (LISA) with different techniques has demonstrated its safety and efficacy to treat RDS in preterm infants with a decrease in the need of invasive mechanical ventilation. As surfactant therapy is not the key problem in very immature infants suffering of a severe RDS, invasive mechanical ventilation can become a need. The use of volume target synchronize invasive venti-lation, mostly PSV combined with volume guarantee (PSV+VG) and more recently high frequency ventilation combined with volume guarantee (HFOV+VG) appears as a potential protective strategy in those severe cases.

KAKO BOLJE ZAŠTITI NEZRELA PLUĆA

M. Sanchez LunaComplutense Univerzitet u MadriduUniverzitetska bolnica Gregorio Marañón, Madrid, ŠpanijaPresident of the Union of European Neonatal and Perinatal Societies, UENPS.President of the International Neonatology Association, INA

Preživljavanje veoma nezrele novorođenčadi je sve duže, uglavnom zbog bolje prenatalne i neposredne postnatalne nege. Bronhopulmonalna displazija je najčešća kasna komplikacija prevremenog rođenja, a njena učestalost se ne smanjuje. Zaštita nezrelih pluća je od ključnog značaja za smanjenje težine kliničkog ispoljavanja, ali ta zaštita mora da počne neposredno nakon rođenja. Praćenje funkcije pluća po-maže da se bolje ustanovi rezidualni funkcionalni volumen pluća kao i da se spreči oštećenje pluća zbog neadekvatne primene velikih disajnih volumena. Upotreba ne-invazivne respiratorne potpore radi održavanja zapremine pluća smanjuje potrebu za intubacijom kao i potrebu za invazivnom mehaničkom ventilacijom tokom prva tri dana života kada su nezrela pluća najfragilnija. Smanjenje potrebe za ventilaci-jom će se verovatnije postići ukoliko se koristi sinhronizovana neinvazivna ventila-cija umesto standardnog nazalnog CPAP (kontinuirani pozitivni pritisak u disajnim putevima) ili nesinhronizovane nazalne ventilacije.

Rana primena surfaktanta radi smanjenja disajnog napora kod veoma nezrele novorođenčadi predstavlja izazov obzirom da je za to sve do nedavno bila neop-hodna intubacija. Primena surfaktanta manje invazivnim metodama (LISA – (less invasive surfactant administration) manje invazivna primena surfaktanta) sa razli-čitim tehnikama se pokazala bezbednom i efikasnom u lečenju RDS (respiratornog distres sindroma) kod prevremeno rođene novorođenčadi sa manjom potrebom za invazivnom mehaničkom ventilacijom. Obzirom da terapija surfaktantom ne pred-stavlja ključni problem kod veoma nezrele novorođenčadi sa teškim RDS-om, po-nekad je neophodna invazivna mehanička ventilacija. Upotreba volumenom ciljane sinhronizovane invazivne ventilacije, uglavnom pritiskom potpomognuta ventila-cija (PSV) u kombinaciji sa zagarantovanim volumenom (VG) (PSV+VG) i u no-vije vreme visokofrekventne ventilacije (HFOV) u kombinaciji sa zagarantovanim volumenom (HFOV+VG) kako, u ovom trenutku, izgleda, predstavlja potencijalnu zaštitnu strategiju kod ovih teških slučajeva.

14


VITAMIN K PROPHYLAXIS

G. BuonocoreDepartment of Molecular and Developmental Medicine, University of Siena, ItalyProfessor and Chairman of Paediatrics and Neonatology President of EURope Against Infant Brain Injury (EURAIBI) foundation onlus Editor in Chief of Current Pediatric Review

Vitamin K is a fat soluble vitamin, necessary as a cofactor for the synthesis in the liver of functional forms of coagulation factors II, VII, IX, X, and protein C and S. All vitamin K- dependent coagulation factors require g-carboxylation of glutamic acid residues to enable binding of calcium and attachment to phospholipid mem-branes during coagulation cascade. This enzymatic reaction is catalysed by g-glu-tamyl carboxylase, a vitamin K-dependent enzyme.

Vitamin K deficiency is much more frequent in neonates than adults, due to both endogenous and exogenous factors. The former case, which is probably less clinical-ly significant, has been attributed to insufficient intestinal colonization by bacteria, whereas the latter case arises from poor placental transport of the vitamin and its low concentration in breast milk. Breastfeeding has been implicated as risk factor for the development of VKDB because human milk vitamin K concentration (me-dian 2.5 mg/L [0.85–9.2 g/L]) is significantly lower than currently available formula milk (4–25 mg/ 100 kcal).3,4such as Recommended Dietary Allowances (RDAs On average daily vitamin K intake of breastfed infants is < 1 mg within the first 6 months of life, whereas the intake of formula-fed infants is on average up to 100 times higher. Infants breast milk substitutes fed have an intestinal flora dominated by Bacteroides and including Escherichia, both producers of vitamin K.

Vitamin K deficiency-related bleeding (VKDB) is defined as a bleeding disorder in which the coagulation is rapidly corrected by vitamin K supplementation. The diag-nosis is suggested by an international normalised ratio=4 or a prothrombin time =4 times the control value in the presence of a normal platelet count and normal fibrino-gen level. In idiopathic VKDB no cause other than breast-feeding can be demonstrat-ed. In secondary VKDB there is usually an underlying cause, usually an undiagnosed disease such as a hereditary hepatobiliary/malabsorptive disease. The term late VKDB is now used to denote bleeding due to VK deficiency that presents between day 8 and 6 months. It has a peak incidence between 3 and 8 weeks of 1/15.000–1/ 20.000 births in fully breast-fed infants who did not receive vitamin K at birth.

In 2003 the IM injection of 1 mg vitamin K at birth was proposed as standard of care of healthy newborn infants. The argument in favor of IM prophylaxis was that a

single injection was more reliably administered, and likely to result in a depot supply over the ensuing weeks of risk. Epidemiological surveillance data have shown that this policy virtually prevents classic and late VKDB (incidence <0.2/100.000). How-ever, cases of VKDB in exclusively breastfed healthy newborns, despite intramus-cular prophylaxis at birth, have been described, suggesting that prophylaxis with a single dose of intramuscular vitamin K may be inadequate to prevent all cases of late VKDB. Based on this data Italian Society for Neonatology recommend in 2004. prolonged oral prophylaxis with 25 mcg. of vitamin K daily untill age of 14 weeks, and in 2008. with 50 mcg daily .

Some countries sugested both i.m. or oral prophylaxis or only oral prohylaxis with vitamin K at birth. There is no doubt that in case of oral prohylaxis on birth prolonged oral prophylaxis is obligatory. Although the occurrence of late VKDB in infants who had received this regimen was low (2 per 105 births) it was still higher than that seen after IM prophylaxis.

Although both intramuscular and oral administration of 1 mg of vitamin K pro-tect against classical VKDB, a single oral dose does not protect all infants against late VKDB. The intramuscular route of administration of vitamin K prophylaxis has, therefore, been universally adopted, but oral administration should be continued subsequently. No data are available regarding the incidence of late onset VKDB after intramuscular prophylaxis at birth followed by oral supplementation.

15


PROFILAKSA VITAMINOM K

Đ. BuonokoreDepartment of Molecular and Developmental Medicine, University of Siena, ItalyProfessor and Chairman of Paediatrics and Neonatology President of EURope Against Infant Brain Injury (EURAIBI) foundation onlus Editor in Chief of Current Pediatric Review

Vitamin K je vitamin koji se rastvara u masti (liposolubilni vitamin), neophodan kao kofaktor za sintezu funkcionalnih oblika II, VII, IX , X faktora koagulacije te proteina C i S u jetri. Svi faktori koagulacije zavisni od vitamina K zahtevaju γ-kar-boksilaciju ostatka glutaminske kiseline kako bi se omogućilo vezivanje kalcijuma za fosfolipidne membrane tokom kaskade koagulacije. Ovu enzimsku reakciju kata-lizuje γ-glutamil karboksilaza, vitamin K-zavisni enzim.

Nedostatak vitamina K je mnogo češći kod novorođenčadi i odojčadi nego kod odraslih, što je uslovljeno endogenim i egzogenim faktorima. Inicijalno je, što je ve-rovatno manje klinički značajno, nedostatak vitamina K pripisivan nedovoljnoj ko-lonizaciji creva od strane bakterija, dok je kasnije dokazan slab placentni transport vitamina i njegova niska koncentracija u majčinom mleku. Dojenje je označeno kao glavni faktor rizika za razvoj vitamin K zavisnog krvarenja (VKDB) jer je koncen-tracija vitamina K u ljudskom mleku (medijana 2,5 μg / L [0,85-9,2 g / L]) značajno niža od trenutno dostupnih mlečnih formula (4-25 μg / 100 kcal) . U proseku dnevni unos vitamina K kod odojčadi na prirodnoj ishrani je <1 μg u prvih 6 meseci života, dok je unos kod odojčadi na ishrani formulama u proseku do 100 puta veći. Odojčad hranjena zamenama za majčino mleko imaju intestinalnu floru u kojoj dominiraju bakterije roda Bacteroides i Escherichia, oba proizvođača vitamina K.

Vitamin K zavisno krvarenje (VKDB) je definisano kao poremećaj krvarenja u kojem se koagulacija brzo koriguje suplementacijom vitamina K. Dijagnoza je pred-ložena međunarodnim normalizovanim odnosom = 4 ili protrombinskim vreme-nom = 4 puta višim od kontrolne vrednosti u prisustvu normalnog broja trombocita i normalnog nivoa fibrinogena. U idiopatskom obliku VKDB ne može se dokazati drugi uzrok bolesti sem dojenja. U sekundarnom VKDB-u obično postoji drugi, prikriveni , obično nedijagnostikovan uzrok, kao što je nasledna hepatobilijarna / malabsorptivna bolest. Termin kasnog oblika VKDB-a se sada koristi za označa-vanje krvarenja zbog nedostatka vitamina K koji se javlja između 8. dana uzrasta i uzrasta 6 meseci. Ima maksimalnu incidencu između treće i osme nedelje od 1 / 15.000 do 1 / 20.000 odojčadi na ekskluzivnoj ishrani majčinim mlekom, a koja nisu primila vitamin K pri rođenju.

U 2003. godini IM davanje 1 mg vitamina K pri rođenju je predloženo kao stan-dard za negu zdrave novorođenčadi. Argument u korist IM profilakse je bio da se pojedinačna injekcija pouzdano primenjuje i verovatno dovodi do skladištenja vi-tamina K u depoe za naredne nedelje. Podaci epidemiološkog nadzora pokazali su da ova politika praktično sprečava klasičnu i kasni oblik VKDB (incidenca <0,2 / 100,000). Međutim, opisani su slučajevi VKDB-a kod ekskluzivnih dojilja zdrave novorođenčadi, uprkos intramuskularnoj profilaksi pri rođenju, što ukazuje na to da profilaksa sa jednom dozom intramuskularnog vitamina K može biti neadekvatna u sprečavanju svih slučajeve kasnog VKDB. Na osnovu ovih podataka, Italijansko društvo za neonatologiju preporučuje 2004. nakon IM primene na rođenju, pro-longiranu oralnu profilaksu sa 25 mcg. vitamina K dnevno do starosti 14 nedelja, a 2008. godine produženu oralnu profilaksu sa 50 mcg dnevno.

Neke zemlje preporučuju i.m. ili oralnu profilaksu ili samo oralnu profilaksu sa vitaminom K pri rođenju. Danas nema sumnje da je u slučaju oralne profilakse na rođenju prolongirana oralna profilaksa obavezna. Iako je pojavljivanje kasnog obli-ka VKDB kod odojčadi koja su bila na ovom režimu prevencije bio nizak (2 na 105 rođenih), to je i dalje bilo više nego nakon IM profilakse.

Iako i intramuskularna i oralna primena 1 mg vitamina K na rođenju štiti od klasičnog oblika VKDB, pojedinačna oralna doza, izvesno, ne štiti svu odojčad od kasnog oblika VKDB. Zbog toga je intramuskularni način primene profilakse vita-minom K na rođenju univerzalno, kao bolji, prihvaćen, ali i u ovom slučaju postoje preporuke za produženu oralnu profilaksu.

Do sada nije dostupan ni jedan podatak u vezi sa učestalošću kasnog oblika VKDB nakon produžene oralne profilakse nakon intramuskularne profilakse vita-minom K pri rođenju.

16


LIJEČENJE DOJENAČKIH HEMANGIOMA NESELEKTIVNIM BLOKATORIMA Β-ADRENERGIČKIH RECEPTORA U KLINICI ZA DJEČJE BOLESTI KLINIČKOG BOLNIČKOG CENTRA SPLIT U RAZDOBLJU OD 2010-2018. GODINE

V. Krželj1,2, I. Čulo Čagalj1,2, B. Lozić1,2, A. Skelin Glavaš1

1Klinika za dječje bolesti KBC Split2Medicinski fakultet Sveučilišta u Splitu

Dojenački hemangiomi su dobroćudni vaskularni tumori. Prisutni su u oko 10% dojenčadi. Neselektivni β-blokatori su lijek izbora za njihovo liječenje.

Presječnim retrospektivnim istraživanjem analizirani su rezultati liječenja do-jenačkih hemangioma u razdoblju od 01. 01. 2010. do 31. 07. 2018. Sistemsko liječenje je provodeno propranololom, a lokalno 0,5% timolol maleatom. Propra-nolol se koristio u dozi od 2,0 mg – 3,0 mg po kg/dan (prosjek 2,45) u tri dnevne doze. Pripremaose u ljekarnama u obliku propisanihprašaka.U posljednje vrijeme koristi seregistriranipripravak propranolola u sirupu. Timolol maleat je korišten lokalno u kapima 0.5% otopine, 3 puta dnevno po površini hemangioma. Duljina liječenja se određivala klinički parametrima semikvantitivnog hemangiom scora. Uspješnost se na kraju liječenja procijenivala modificiranom visual analog sca-lom (VAS) te su rezultati liječenja podijeljeni u uspješne, djelomično uspješne i neuspješne.

Liječeno je 493 djece s dojenačkim hemangiomima. Ženskog spola 320 (65%), a muškog 173 (35%). U 450 (91%) slučajeva liječenje je započeto u prvoj godini života, a u razdoblju od 2. do 5. mjeseca 322 (65%). Najčešća lokalizacija je glava i vrat (37%), zatim trup u 29% slučajeva te esktremiteti u 27%.73 (14,8%) bolesnika je imalo dva ili više hemangioma u različiti područjima tijela. Propranololom je liječeno 287 (58%) ispitanika. Propranolol je bio samostalna terapija u 112 (23%) bolesnika, a u kombinaciji s timololom u 175 (35%). Lokalnom terapijom samo s timolol maleatom je liječeno 206 (42%) djece.Duljina liječenja jeu rasponu od 5 do 28 mjeseci sa srednjom vrijednosti od 10,2 mjeseca. Ishod liječenja s propranololom samostalnim ili u kombinaciji s timololom je uspješan u 261 (91%) slučaja, djelo-mično uspješan u 19 (6,5%) te neuspješan u 7 (2,5%). Nakon liječenja propranolo-lom registrirano je 15 (5,2%) recidiva.Ishod lokalnog liječenja s timolol maleatom je u 154 (75%) slučaja bio uspješan, u 45 (22%) slučaja djelomično uspješan i u 7 (3%) neuspješan, a zabilježen je samo 1 (0,5%) slučaj recidiva hemangioma. Komplikacije tijekom samostalnog lokalnog liječenja timolol maleatom nisu zabilježene, a tijekom liječenja propranololom je zabilježeno 12 (4,2%) slučajeva komplikacija koje su u 5

bolesnika (1,7%) zahtjevale prekid liječenja ( 2 slučaja zbog hipoglikemije, 2 zbog bronhopstrukcije i 1 zbog gastrointestinalnih manifestacija).

Rezultati istraživanja ukazuju na dobar ishod liječenja dojenačkih hemangioma neselektivnim blokatorima β-adrenergičkih receptora. Rani početak liječenja i du-ljina liječenja ovisno o kliničkoj procjeni izgleda hemangioma doprinose manjem broju recidiva. Korisna je samostalna upotreba timolol maleata. Nije opravdano od-gađati početak liječenja potencijalno rizičnih dojenačkih hemangioma.

17


TREATMENT OF INFANTILE HEMANGIOMAS WITH NON-SELECTIVE Β- ADRENERGIC RECEPTOR BLOCKERS AT THE CLINIC FOR CHILDREN’S DISEASES OF THE CLINICAL HOSPITAL CENTER SPLIT IN THE PERIOD 2010 - 2018

V. Krželj1,2, I. Čulo Čagalj1,2, B. Lozić1,2, A. Skelin Glavaš1

1Clinic for Children’s Diseases CHC Split 2Faculty of Medicine, University of Split

Infantile hemangiomas are benign vascular tumors. They are present in about 10% of infants. Non-selective β-blockers are drugs of choice for their treatment.

The cross-sectional retrospective study analyzed the results of the treatment of infantile hemangiomas in the period 01/01/2010 – 31/07/2018. Systemic treatment was carried out with propranolol, and locally with 0.5% timolol maleate. Propranolol was used in doses ranging from 2.0 mg to 3.0 mg/ kg / day (2.45 at the average) in three daily doses. It was prepared in pharmacies in the form of prescribed powders. More recently, registered propranolol preparation in the form of syrup has been used. Timolol maleate was used in the from 0.5% solution drops , 3 times a day topically on the hemangioma surface. The length of treatment was determined by the clinical parameters of the semiquantitative hemangioma score. At the end of the treatment, success was evaluated by a modified visual analogue scale (VAS) and the results of treatment were divided into successful, partially successful and unsuccessful.

The total of 493 children with infantile hemangiomas have been treated, out of whom 320 (65%) were females and 173 (35%) males. In 450 (91%) cases, treatment was initiated in the first year of life, while in 322 (65%) cases it was started between the 2nd and 5th month of life. The most common localizations were the head and neck (37%), followed by the torso in 29% of cases and the extremities in 27%. The total of 73 (14.8%) patients had two or more hemangiomas in different areas of the body. Propranolol was applied in treatment in 287 (58%) subjects. Propranolol was applied as a single drug in 112 (23%) patients, and in combination with timolol in 175 (35%). The total of 206 (42%) of children were treated topically with timolol ma-leate alone. The length of treatment ranged from 5 to 28 months with a mean of 10.2 months. The outcome of treatment with propranolol alone or in combination with timolol was successful in 261 (91%) cases, partially successful in 19 (6.5%) and un-successful in 7 (2.5%). After treatment with propranolol, 15 (5.2%) recurrences were registered. The outcome of local treatment with timolol maleate was successful in 154 (75%) cases, in 45 (22%) cases it was partially successful and 7 (3%) cases unsuccess-ful, and only 1 (0.5%) case of relapse of hemangioma was recorded. Complications

during local monotherapy with timolol maleate were not recorded, while during pro-pranolol therapy complications were recorded in 12 (4.2%), with those necessitating discontinuation of treatment in 5 patients (1.7%) (2 cases due to hypoglycemia, 2 due to bronchial obstruction and 1 due to gastrointestinal manifestations).

The results of the study indicated good outcomes of treatment of infantile heman-giomas with non-selective β- adrenergic receptor blockers. Early onset of treatment and length of treatment, depending on the clinical evaluation of the appearance of hemangiomas, contribute to a lower number of recurrences. Timolol maleate as monotherapy is considered to be beneficial. It is not justifiable to postpone the treat-ment of potentially risky infantile hemangiomas.

18


NEONATALNI SCREENING NA UROĐENE SRČANE MANE. ULOGA “CILJANE” NEONATALNE EHOKARDIOGRAFIJE

I. Jovanović Opšta bolnica Medigroup, Beograd

Primarni cilj neonatalnog screeninga na urođene srčane mane (USM) je pre-simptomatsko otkrivanje najtežih USM, koje direktno ugrožavaju život novorođen-četa (NN). To je bitno da bi se rano postavila dijagnoza i organizovalo lečenje, pre razvoja kolapsa kardiovaskularnog sistema i smrti deteta. Sekundarni cilj jeste rana dijagnoza svih klinički značajnih USM.

U ovom trenutku postoje tri koncepta scrininga na USM.Tradicionalan princip screeninga se bazira na kliničkom pregledu NN na rođe-

nju i u uzrastu od 6 nedelja, uz primenu dodatnih dijagnostičkih metoda kod dece sa povećanim rizikom za USM. Klinički pregled NN skoro po pravilu rade mladi lekari koji tek ulaze u svet pedijatrije. Mora se, međutim, reći da klasičan rutinski pregled NN ne uspeva da dijagnostikuje više od polovine dece sa USM. Iz tog razloga u ne-kim razvijenim zemljama je uveden princip pregleda NN od strane posebno uvežba-nih medicinskih sestara čija je obuka usmerena na prepoznavanje i rano otkrivanje USM. Takav pristup, zajedno sa algoritmima za praćenje i dopunsku dijagnostiku je doveo do porasta ranog otkrivanja svih USM na preko 90%.

Pulsna oksimetrija je drugi koncept rane dijagnostike životno ugrožavajućih USM. To su, grubo rečeno, bolesti koje zahtevaju hiruršku ili interventnu kateteri-zacionu intervenciju u prvoj godini života. Ta grupa bolesti uključuje i tzv. “duktus zavisne” USM, kod kojih život deteta zavisi od otvorenosti duktusa. Kod 30% te dece je u prvim danima života klinički nalaz normalan. Princip se sastoji u određivanju saturacije kiseonikom, pomoću pulsne oksimetije, na gornjim i donjim ekstremi-tetima, a u cilju otkrivanja desaturacije krvi kiseonikom u celom ili samo donjem delu tela. U centrima gde se ta metoda primenjuje nijedno dete sa duktus zavisnom manom ne ostane neotkriveno! Sekindarna korist je i rano otkrivanje drugih bolesti koje su praćene arterijskom desaturacijom kiseonikom, kao što su, pre svega, bolesti pluća NN.

Princip tvz. “ciljane ehokardiografije” u jedinicama NN intenzivne nege prome-nio je poslednjih godina ulogu ehokardiografije - sa otkrivanja USM na procenu funkcije miokarda i hemodinamike kritično obolelog NN. Drugi naziv je funkci-onalna ehokardiografija, da bi se okarakterisala njena uloga kao dopunske tehnike kliničkoj proceni funkcionalnog i hemodinamskog stanja ugroženog NN. Širokoj rasprostranjenosti je doprinela dostupnost i minimizacija opreme, sa jedne strane

i precizno stukturisana obuka neonatologa (a ne kardiologa) za pregled koji će dati odgovore na jasno definisana klinička pitanja, koja su od neprocenjivog značaja za dijagnostiku i terapiju. Ciljana ehokardiografoija je postala standard u lečenju u je-dinicama neonatalne intenzivne nege u velikom delu razvijenog sveta.

19


NEONATAL SCREENING FOR CONGENITAL HEART DISEASE. THE ROLE OF “TARGETED” NEONATAL ECHOCARDIOGRAPHY

I. JovanovićGeneral Hospital Medigroup, Belgrade

The primary goal of neonatal screening for congenital heart disease (CHD) is the presymptomatic detection of the most severe CHD, which directly endangers life of the newborn (NB). It is important for early diagnosis and organization of treatment, before development of collapse of the cardiovascular system and death of the child. The secondary goal is early diagnosis of all clinically significant CHDs.

At this point, there are three concepts of CHD screening. The traditional screening principle is based on the clinical examination of a NB

at birth and at the age of 6 weeks, using additional diagnostic methods in children with increased risk for CHD. Clinical examination of NBs is performed, as a rule, by young doctors who are entering the world of pediatrics. It must, however, be said that a classic routine NB examination can not lead to diagnosis in more than half of children with a CHD. For this reason, in some developed countries, the principle of NB examination by specially trained nurses whose training is focused on recogni-tion and early detection of CHD has been introduced. Such an approach, along with the accompanying algorithms for follow-up and additional diagnostic evaluation has led to increase in early detection of all CHD to over 90%.

Pulse oximetry is the second concept of early diagnosis of life-threatening CHDs. These are, roughly speaking, diseases requiring surgical or interventional catheter-ization in the first year of life. This group of diseases also includes the so-called “duct-dependent” CHD, where the child’s life depends on duct patency. In 30% of these children, clinical finding is normal in the first days of life. The principle con-sists in the determination of oxygen saturation using pulse oximetry on the upper and lower extremities, in order to detect oxygen blood desaturation in the whole or only the lower part of the body. In centers in which this method is used, no children with duct-dependent disease remain undiagnosed. Secondary benefit is early detec-tion of other diseases associated with subsequent arterial oxygen desaturation, such as, first of all, NB lung disease.

In the recent years, the principle of the so-called “targeted echocardiography” in NB intensive care units has changed the role of echocardiography - from detection of CHD to assessment of myocardial function and hemodynamics of the critically ill NBs. The other name is functional echocardiography, in order to characterize its

role as complementary techniques to the clinical assessment of the functional and hemodynamic condition of the endangered NB. Wide availability was contributed by its accessibility and minimization of equipment, on the one hand, and precisely structured training of the neonatologists (but not cardiologists) for examination that will provide answers to clearly defined clinical questions, which are of paramount importance for the diagnosis and therapy. Targeted echocardiography has become a standard in treatment in neonatal intensive care units in a large part of the devel-oped world.

20


ПОСТЕР ПРЕЗЕНТАЦИЈЕPOSTER PRESENTATIONS

N/O-1 VITALNA STATISTIKA NOVOROĐENČADI POSLE GINEKOLOŠKE LAPAROSKOPSKE HIRURGIJE MAJKE U BOLNICI TREBINJE (2009.-2016. GODINE)

Lj. BuhaJZU Bolnica Trebinje, Opština Trebinje, Republika Srpska

Uvod U Republici Srbiji je oko 20 % bračnih parova bez dece i taj procenat i da-lje raste. Za Republiku Srpsku, mada nema dovoljno statističkih podataka, može se očekivati sličan ili veći procenat.

U pokušaju da se ovaj zdravstveni, i u krajnjoj liniji društveni, problem reši, osim samih roditelja , neophodan je i angažman cele društvene zajednice. Dostupnost dijagnostičkih metoda,za rešavanje ovako važnog problema je naročito važna.

Cilj Posmatranjem osmogodišnjeg perioda, pratili smo vitalnu statistiku novo-rođenčadi iz trudnoća nakon laparoskopskih intervencija, retrospektivno, uvidom u medicinsku dokumentaciju.

Materijal i metode Pregledom 16 istorija bolesti novorođenčadi rođene nakon neke od laparoskopskih ginekoloških hirurških procedura u periodu od 2009. do 2016. godine na teritoriji Opštine Trebinje, praćena je distribucija novorođenčadi po godinama majke pri začeću, po načinu začeća nakon laparoskopske procedure, po terminu poroda, po načinu završetka poroda, kao i PTM, PTD, OG, OGK, AS-u.

Rezultati Po našim rezultatima, kod trudnoća nakon laparoskopsih intervencija na materici veći je: 1.) rizik za prevremeno rođenje 2.) rizik da se dete rodi sa malom TT, tj. sa intrauterusnom restrikcijom rasta, što se uklapa u opšteprihvaćen stav.

Zaključak Većina radova kao i naš, pokazuje da ne postoji značajan rizik mor-taliteta kao i da se ne razlikuje struktura morbiditeta u odnosu na grupu novoro-đenčadi iz trudnoća začetih prirodnim putem, ali da postoji rizik za prevremeno rođenje i intrauterusnu restrikciju rasta.

21


N/O-2 ŽUTICA NOVOROĐENČETA SA RETKOM ANTIGENOM STRUKTUROM ERITROCITA

Lj. BuhaJZU Bolnica Trebinje, Opština Trebinje, Republika Srpska

Uvod Žutica je jedan od najčešćih dijagnostičko-terapijskih problema ranog neonatalnog perioda. U prvoj nedelji života javlja se kod 20-60 % terminske novo-rođenčadi i kod skoro 80% prevremeno rođene dece.

Humani eritrociti imaju oko 400 antigenarazličite imunogene moći te izoimu-nizacije mogu biti različitog porekla i stepena:ABO izoimunizacija, Rh izoimuni-zacijasa 6 antigena obeleženih velikim i malim slovima abecede (C, c, D, d, E, e), a gotovo sve potiču od antigena D. Takođe postoje imunizacije atipičnim antigeni-ma koji su slabo imunogeni.

Cilj Prikazom koji sledi hteli smo da ukažemo da među patološkim žuticama novorođenčeta uzroci mogu biti i veoma retki Ag na membrani eritrocita ploda koji se u svakodnevnom radu ne određuju. Ti Ag stimulišu organizam majke da stvara antitela, koja u postpartalnom toku mogu dovesti do hemolize eritrocita neonatusa i kako klinički manifestne žutice, tako i do anemije.

Metod rada Prikazaćemo novorođenče kod čije je majke utvrđena A Rh D (+) krvna grupa, koje je u prvom danu imalo izražen ikterus. Identifikacijom At otkri-vena su retka At iz grupe E (Cc Ee) što je i u literaturi vrlo retko.

Rezultati Žensko terminsko novorođenče, iz treće trudnoće, završene sponta-nim porodom, A Rh D + krvne grupe, u prvom danu premešteno na patološku neonatologiju zbog žute prebojenosti kože. Urađena je laboratorijska dijagnostika: ukupni bilirubin 332,9 μmol/l prvi dan, pozitivan direktni Coombs, Er 2,59, Rtc rastu, Hgb najniži 77, HCT 0,29. Uradi se opsežnija transfuziološka obrada no-vorođenčeta i majke i nađe se: kod majke A Rh D + krvna grupa fenotip CC ee, kod novorođenčeta, A Rh D + krvna grupa fenotip Cc Ee, kod majke Anti E At.

Dobilo dve transfuzije koncentrovanih eritrocita, foto th se sprovodi do norma-lizacije nivoa bilirubina, otpušteno kući kao zdravo.

Zaključak Izneti primer pokazuje da kod patološke indirektne hiperbiliru-binemije novorođenčeta sa pozitivnim Coombsom treba misliti i na retke Ag na membrani eritrocita i uraditi identifikaciju At, jer hemoliza može biti jaka i ugroziti novorođenče.

N/O-3 PREDNOSTI TRANZITORNE NEGE NOVOROĐENČADI

E. Zisovska, N. Pehčevska, L. MadžovskaUniverzitetska klinika za ginekologiju i akušerstvo, Skopje, Makedonija

Neonatalna tranzitorna nega (NTN) podržava majku kao primarnog negovatelja prevremeno rođenog deteta koje nema indikaciju za prijem u intenzivnu jedinicu, a koje ima veće potrebe od zdravog terminskog novorođenčeta. Koristeći mogućnosti NTN, izbegava se separacija majke i deteta, i olakšava se roditeljstvo, ishrana, emo-cionalna bliskost, omogućava se bezbednai efektivna nega za dete i uključuje timski rad za bolji ishod.

Cilj ovog rada je da se prikažu indikacije za prijem u NTN na Odeljenju za no-vorođenčad u okviru Univerzitetske klinike za ginekologiju i akušerstvo u Skoplju, u periodu januar-jun 2018. U tom periodu, 102 novorođenčadi je prošlo kroz jedinicu za NTN. Najviše ih je bilo zbog nezrelosti (gestacijske uzrasti od 34-te, do pune 36-te nedelje), ukupno 62/102. Zbog praćenja glikemije novorođenčadi od dijabetičnih majki je bilo 12/102 beba, sa problemima ishrane 16/102. I zbog kombinovanih ra-zloga je bilo zbrinuto 12 novorođenčadi. Oksigenoterapiji je bilo podvrgnuto 79/102. Povremeno ili kontinuirano su pridruženi majci 98/102, s tim što je prosečno vreme separacije iznosilo 4,8 dana. Rasčlanjeno po indikaciji, ubrzano poboljšanje zdravlja su imala novorođenčad sa kraćim periodom separacije. Ovi rezultati, iako na malom uzorku, mogu potvrditi svetske preporuke (National Institute for Clinical Excelence, British Association for Perinatal Medicine) za uspostavljanje ovakve jedinice, koja služi kao most između Jedinice za intenzivnu negu za standardnu negu terminske novorođenčadi i majke. Na ovaj način je skraćen bolnički boravak, a korist veća od štete, sa zdravstvenog, finansijskog i socijalnogaspekta. Ovakva jedinica omogućava implementaciju programa za rani otpust novorođenčeta iz porodilišta, i time osigu-rava pravu porodično orijentisanu negu.

Ključne reči Novorođenče, neonatalna tranzitorna nega, porodilište

22


N/O-4 KASNO TERMINSKO I POSTTERMINSKO NOVOROĐENČE U PORODILIŠTU KBC ZVEZDARA U PERIODU 2014-2016. GODINE

J. Durutović, N. Jovanović, V. Ćirić Ljubinković, J. Đorović, S. Vuković, O. StanojlovićKBC “Zvezdara”, Beograd

Uzrok prenesenih trudnoća je uglavnom nepoznat, sa svega par dokazanih fak-tora rizika, kao što su prethodna postterminska trudnoća, gojaznost, genetski i hor-monski faktori. Brojne studije ukazuju na udruženost postterminskih trudnoća sa povećanim rizikom za fetalni i neonatalni morbiditet i mortalitet, kao i na neophod-nost njihovog prepoznavanja i reagovanja.

Cilj ovog rada je analiza morbiditeta kasne terminske novorođenčadi u poro-dilištu KBC Zvezdara u trogodišnjem periodu 2014-2016 godine, kao i poređenje učestalosti neonatalnih komplikacija sa kontrolnom grupom koju su činila novoro-đenčad gestacijske starosti 39+0 do 40+6.

Sprovedena je retrospektivna studija. U analiziranom periodu obavljeno je 6910 porođaja. Ispitivanu grupu činilo je 257 novorođenčadi zrelosti navršene 41. i više ne-delje gestacije, a kontrolnu 257 novorođenčadi izabranih metodom slučajnog uzorka zrelosti 39+0 do 40+6 nedelja gestacije. Rezultati su poređeni Hi kvadrat testom.

Ispitivane varijable su bile Abgar skor manji od 7 u 5. minutu, telesna masa veća od 4300 grama, porođajne povrede, SGA, mekonijalna plodova voda, sindrom as-piracije mekonijuma, kao i grupa novorođenčadi bez prisutne patologije. Rezultati ukazuju na visoko statistički veću učestalost porođajnih povreda, prisustva mekoni-jalne plodove vode i sindroma aspiracije mekonijuma u ispitivanoj grupi.

Povećanje učestalosti ozbiljnih novorođenačkih komplikacija posle navršene 40. nedelje gestacije usmerava nas na pitanje – koja je to optimalna gestacijska starost za započinjanje porođaja? Da li odgovor na ovo pitanje leži u boljoj saradnji i timskom pristupu neonatologa i akušera?

N/O-5 PROCENA BOLA KOD NOVOROĐENČETA

E. ZisovskaUniverzitetska Klinika za ginekologiju i akušerstvo, Odeljenje za neonatologiju, Skopje

Proceduralna bol kod novorođenčeta je bol koja se doživljava tokom neprijatne intervencije, i veoma je teško proceniti intenzitet boli jer to je subjektivni osećaj koji se iskazuje rečima, plačom ili izrazom lica. Za objektiviziranje jačine doživljenog proceduralnog bola kod novorođenčeta (dijagnostičkih, terapeutskih i hirurških procedura) koriste se objektivne promene, kao fiziološke, hormonalne, autonomnog nervnog sistema, pokrete tela i ponašanja. U cilju utvrđivanja upotrebne vredno-sti monitoringa fizioloških promena tokom doživljavanja boli kod svakodnevnih procedura na Odeljenju neonatologije pri Univerzitetskoj klinici za ginekologiju i akušerstvo, Skopje, sprovedeno je istraživanje kod 100 novorođene dece izložene venepunkciji, kod kojih je po prvi put uzimana krv za laboratorijskaispitivanja, da bi se izbegao uticaj memorije već doživljenog bola. Praćene su kardiorespiratornim monitorom fiziološke promene, pri čemu so dobiveni sledeći rezultati: 68% od njih imalo je porast frekvencije rada srca, 54% je imalo ubrzanje disanja za prosečno 8,5 respiracija/min, 39% je imalo pad u saturaciji kiseonikom što je povećalo njihovu potrebu, i samo 31% je plakalo, što ukazuje da intenzitet bola nije uvek proporcio-nalan jačini i vremetrajanja plača. Postoji i niz drugih metoda za praćenje ostalih manifestacija kod bola, što precizira detekciju intenziteta bola, kao i mogućnosti za diferencijaciju bola kod terminskog i prevremeno rođenog deteta. Iako skromni, ovi rezultati ukazuju na potrebu od praćenja fizioloških promena povezanih za pro-ceduralni bol kod novorođenčeta, primenom „skora boli“ (pain score), što dalje zahteva primenu sredstava preporučeni kliničkim vodičima za spravljanje tokom proceduralnog bola novorođenčeta.

Ključne reči Proceduralna bol, novorođenče, fiziološka promena, plač

23


N/O-6 KORELACIJA VAGINALNIH BRISEVA SA KONATALNOM INFEKCIJOM PLUĆA NOVOROĐENČADI

E. Zisovska, N. Pehčevska, L. MadžovskaUniverzitetska klinika za ginekologiju i akušerstvo, Skopje, Makedonija

Konatalne infekcijesu posledica bakterijskih infekcija majke, uglavnom tokom kraja trudnoće. Najčešći uzročnici konatalnih pneumonija su Streptokok grupe B (GBS) i Chlamidia trachomatis. Zbog toga, cilj ovog rada je bio da se utvrdi po-vezanost konatalne pneumonije sa pozitivnim vaginalnim nalazom majke tokom trećeg trimestra trudnoće. Tokom istraživanja, obrađena su 1000 sukcesivno po-rođena novorođenčad sa starošću ≥35 gestacijskih nedeljana Neonatalnom odelje-nju pri Univerzitetskoj klinici za ginekologiju i akušerstvo u Skopju, tokom prve polovine 2018-te. Konatalna pneumonijaje potvrđena rentgenološki, klinički i bio-hemijskim markerima infekcije. Ukrštanjem podataka dijagnosticirani su 35 sluča-jeva konatalne pneumonije, svrstani u 4 kategorije parova majka/novorođenče: sa pozitivnim GBS nalazom kod majke (ukupno 75 od kojih 11 sa konatalnom pne-umonijom, 14,7%), 68 majki sa pozitivnim nalazom za Chlamidia trachomatis, od kojih 9 novorođenčad sa konatalnom pneumonijom, t.j. 13,2%; ukupno 9 pacijenata od 104 majki bez redovne kontrole i vaginalnih briseva tokom trudnoće (8,6%) i 6 novorođenčadi sa konatalnom pneumonijom od 753 majki sa negativnim vaginal-nim brisevima(0,8%). Svi obrađeni slučajevi su imali uredan ishod, poslati kući, sa produženim prestojom na Odeljenju. Veći problem su pacijenti bezpreciznih pre-natalnih podataka, jer lečenje počinje posle kliničke manifestacije, što produžava bolnički boravak. Pozitivna prediktivna vrednost podataka o vaginalnim nalazom na bakterije je niska i iznosi 45,5%, dok negativna prediktivna vrednost urednog bakterijskog vaginalnog nalaza je veoma visoka-89,6%, što je značajno za postna-talni pristup novorođenčetu. U zaklučku, sugeriše se veći obuhvat trudnica tokom antenatalnog perioda zbog rane detekcije pozitivnih vaginalnih uzorka i ranog obu-hvata njihovih novoročenčadi terapijom, što vodi do boljeg ishoda.

Ključne reči Novorođenče, konatalna pneumonija, antenatalna kontrola, vagi-nalni bris

N/O-7 TERAPIJSKI PRISTUP NOVOROĐENČADI SA KONGETITALNOM IHTIOZOM (CONGENITAL ICHTHYOSIS)

M.Z. Jovandarić1, S.J. Milenković1

Klinika za Ginekologiju i akušerstvo, Odeljenje Neonatologije, Klinički Centar Srbije, Beograd

Uvod Kongetitalna ihtioza je kolektivno ime za grupu monogenetskih poreme-ćaja kornifikacije, ponekada povezanih sa sistemskim simptomima.

Cilj je prikaz terapije kod novorodjenčadi sa različitim oblicima kongetitalne ihtioze

Materijal i metodi rada Prikazan je program terapijskog pristupa novorođenča-di sa genetskim varijacijama kongetitalne ihtioze u zavisnosti od gestacijske zrelosti

Rezultati U zavisnostiod vrsteihtioze, vremena ispoljavanja simptoma, ozbilj-nostmoze variratiod blage forme ljuspanja kože neposredno posle rođenja, do ge-neralizovane forme sa deformitetima ekstremiteta, ekstrofijom očnih kapaka, ge-neralizovanim ljuštenjem kože praćene promenom opšteg stanja novorođenčeta. Terapija podrazumena negu novorođenčeta u inkubatoru sa određenom vlažnošću u zavisnosti od gestacijske zrelosti, bakteriološku obradu, intravensku hidraciju, an-tibiotsku terapiju. Koža se neguje u prvim danima sa 3% holesterolom u vazelinu do epitelizacije.Posle prestanka ljuspanja kože i potpune epitelizacije preporučena dalja terapija je Emolliens ungventum, kupanje Egzomega uljanom kupkom, u slucaju erozija (Gentamycin aminoglikozid) ungventum.

Zaključak Rano prepoznavanje bolesti, adekvatna terapija, sa vlažnošću inkuba-tora u zavisnosti od gestacijske zrelosti novorođenčeta, sprečava komplikacije koje mogu biti od teške dehidratacije, febrilnosti, sepse i smrtnog ishoda

24


N/O-8 UTICAJ INFEKTIVNIH I NEINFEKTIVNIH FAKTORA NA DINAMIKU SERUMSKOG NIVOA C-REAKTIVNOG PROTEINA TERMINSKOG NOVOROĐENČETA SA POSEBNIM OSVRTOM NA PRODUŽENO PRSNUĆE PLODOVIH OVOJNICA

Maja SkenderKliničko-bolnički centar Zemun, Bolnica za ginekologiju i akušerstvo, Služba za neonatologiju

Za pravilno tumačenje serumske koncentracije C-reaktivnog proteina (CRP) terminskog novorođenčeta neophodno je poznavati njegovu fiziološku dinamiku i perinatalne faktore koji na njega utiču.

Ciljevi rada su:1. Prikaz fiziološke dinamike CRP terminskog novorođenčeta i analiza faktora

koji imaju uticaj na njegov nivo u ranom neonatalnom uzrastu, sa posebnim osvrtom na produženo (≥18h) prsnuće plodovih ovojnica (PROM) i ranu neonatalnu sepsu (RNS).

2. Značaj serijskog merenja CRP u diferenciranju inficirane od neinficirane ter-minske novorođenčadi.

Prospektivnom studijom, sprovedenom na neotatološkom odeljenju sekundar-nog nivoa obuhvaćena su 163 terminska novorođenčeta, svrstana u tri grupe: 1. bez PROM (N=80), 2. PROM≥18h (N=68) i 3. PROM≥18h sa RNS (N=15). Analizirani su perinatalni faktori koji utiču na nivo CRP-a novorođenčeta, serumska kon-centracija CRP-a 0,12,i 24h po rođenju, broj leukocita i trombocita i bakteriološke kulture perifernih briseva, a hemokulture kod visokog rizika od RNS.

Prikazan je fiziološki porast koncentracije CRP-a tokom prvih 24h života sa gra-ničnim vrednostima: na rođenju: 5mg/L, nakon 12 i 24h: 25mg/L. Nivo CRP-a je ko-relirao sa: indukcijom porođaja, intrauterusnim zastojem u rastu, PROM, mekonijal-nom plodovom vodom, Apgar skorom u 5. minutu <7, kliničkom slikom bolesnog novorođenčeta bez infekcije, a najviše onog sa RNS. Nađen je statistički visoko znača-jan (p<0,001) uticaj PROM i infekcije na nivo CRP-a. Predloženi su laboratorijski mo-deli za diferenciranje inficirane od neinficirane terminske novorođenčadi sa PROM.

Zaključeno je da u ranom neonatalnom uzrastu postoji fiziološki porast se-rumskog nivoa CRP-a, da na njega utiču infektivni, ali i neinfektivni faktori i da nje-govo serijsko merenje značajno doprinosi diferenciranju inficirane od neinficirane terminske novorođenčadi.

N/O-9 POROĐAJNE POVREDE NOVOROĐENČETA

S. Marković1, M. Mladenović1, D. Dimitrijević1, V. Marković2

1Opšta bolnica Valjevo2Dom zdravlja Valjevo

Uvod Porođajne povrede nastaju tokom procesa rađanja, a prouzrokovane su mehaničkom silom. Faktori odgovorni za mehaničku povredu mogu koegzistirati i sa hipoksično-ishemičnim inzultom. Predisponirajući faktori su makrosomija, pre-maturitet, kefalopelvična disproporcija, korišćenje akušerskih instrumenata, pro-longiran porođaj, abnormalna prezentacija.

Cilj Utvrditi incidencu, strukturu i definisati etiološke faktore porođajnih povreda.

Materijal i metode Analizirani su podaci iz istorija bolesti novorođenčadi sa dijagnostikovanim porođajnim povredama, od 2012. do 2016. god.

Rezultati Od ukupno 6429 novorođenčadi, kod 166 (2,58%) novorođenčadi su registrovane porodjajne povrede. Vaginalnim putem je rođeno 158 dece (95,2%), a abnormalna prezentacija je bila kod 8 novorođenčadi. Forceps kašike su korišćene kod 25 (15,8%) vaginalnih porođaja. Najviše je bilo terminske 156(93,9%) dece. Po-rođajnu telesnu masu veću od 4000 gr imalo je 50 novorođenčadi; Reanimaciju je zahtevalo 20 (12%) dece.

Najzastupljenija povreda je fraktura klavikule, kod 89 (53,6 %); kefalhematom kod 49 (29,5 %) dece; Pareza plexus brachialis-a prisutna je kod 24, od toga je pe-toro udruženo sa frakturom klavikule. Fraktura butne kosti kod jednog deteta sa nožnom prezentacijom. Pareza nervus facialis-a kod jednog deteta (0,6%). Jedno dete je imalo hemoragiju nadbubrega; Kod 14 dece je registrovana intaventrikular-na hemoragija prvog stepena a jedno je imalo subarahnoidalnu hemoragiju. Jedno makrozomno novorođenče iz prolongiranog porođaja sa forceps kašikama imalo je prelom rebara i frakturu klavukule. Konsultacija fizijatra obavljena kod 27 dece i dečjeg hirurga kod 36 dece. Petoro dece (3%) je upućeno u tercijarni nivo.

Zaključak Porođajne povrede najčešće nastaju kod terminske dece iz vaginalnog porođaja.U našem uzorku, najčešći doprinoseći faktori su makrosomija, korišćenje akušerskih instrumenata i abnormalna prezentacija.

25


N/O-10 ZNAČAJ RANOG PREPOZNAVANJA DECE ROĐENE MALE ZA GESTACIONO DOBA – PRIKAZ SLUČAJA

M. Stojanović1, M. Živković1 , I. Stefanović1,, S. Stanković2, S. Živić2

1Doktor na specijalizaciji, Medicinski fakultet Niš, Klinički centar Niš2Klinika za dečije interne bolesti, Klinički centar Niš

Deca rođena mala za gestaciono doba su ona koja se rode sa PM i/ili PD 2SD ispod proseka telesnih masa odnosno dužina uporedivih gestacione dobi iz odre-đene populacije. Neprepoznavanje ili nedovoljno rano prepoznavanje dece sa ovim sindromom ostaje veliki problem savremene pedijatrije kako kod nas tako i u svetu.

Prikazati našeg pacijenta sa dijagnozom deteta rođenog malog za gestaciono doba i ukazati na značaj pravovremene dijagnoze i terapije.

Retrospektivna analiza devojčice rođene male za gestaciono doba. Devojčica uzrasta 5,4 godine primljena je zbog ispitivanja razloga zaostajanja u rastu. Porođaj u terminu (40. nedelja gestacije), porođajna masa 2400gr na -3.12 SD, PD 46cm na -3,13 SD. Perinatalna anamneza uredna. Više puta ispitivana u Klinici zbog nena-predovanja. Porodična anamneza: visina majke 158cm, oca 170cm genetski poten-cijal (THT 157cm na P13 ili -1,13SD). Ispitivanjem postavljena dijagnoza deteta rođenog malog za gestaciono doba.

N/O-11 ROĐENI MALI ZA GESTACIONO DOBA I ZNAČAJ HORMONA RASTA - ISKUSTVA DEČIJE INTERNE KLINIKE U NIŠU

Stajić S.1, Stanković S.1, Manojlović M. 1, Milenkovic J.2, Živić S. 1

1Klinika za dečje interne bolesti, Klinički centar Niš2Dom zdravlja Pirot

Uvod Dete rođeno malo za gestaciono doba (MGD) je statistička definicija koja ukazuje da novorođenče ima manju masu i/ili dužinu u odnosu na usvojene stan-darde za odgovarajući pol i gestacionu zrelost. Oko 10% ove dece ne poraste dovolj-no, nemaju odgovarajuću brzinu rasta (cm/god). Oko 20% odraslih niskog rasta su rođeni kao MGD. Ta deca su sklonija razvoju centralne gojaznosti, insulinske rezi-stencije, hipertenzije i dijabetesa tipa 2. Međunarodno udruženje za pedijatrijsku endokrinologiju i istraživačko društvo za istraživanje hormona rasta predložili su da deca koja su rođena kao MGD sa visinom ispod -2,5SD u drugoj godini ili sa vi-sinom ispod -2SD u četvrtoj godini potrebno je da budu tretirana hormonom rasta.

Cilj Prikazati naše iskustvo u tretiranju hormonom rasta dece rođene male za gestaciono doba.

Materijal i metodi rada Praćenje 35 pacijenata (uzrasta 11,88± 2,76 godina) to-kom prve dve godine lečenja hormonom rasta (35mcg/kg/dan).

Rezultati Tokom perioda praćenja naši pacijenti su pokazali značajan porast u visinu, više od 1,5SD u svojoj visini, P<0,001. Takođe, statistički značajno su pobolj-šali i indeks telesne mase (BMI) (P=0,002), ali ne i BMI SD. Postignut je značajan efekat tretmana hormonom rasta na nivou insulinske rezistencije, HbA1c se zna-čajno povećao, ali je ostao u referentnom opsegu. Nije bilo promena u vrednostima triglicerida, ukupnog, HDL i LDL holesterola. Sistolni i dijastolni pritisak nije vari-rao tokom terapije. Testovi funkcije štitne žlede nisu ukazivali na značajne promene.

Zaključak Iako je period praćenja bio prekratak, a broj dece mali da bi se do-kazale sve kratkoročne i dugoročne posledice lečenja hormonom rasta, statistički je značajan porast u visinu dece rođene male za gestaciono doba, bez ikakvih ozbiljnih neželjenih efekata. Potrebno je uložiti značajan napor kako bi se poboljšalo rano postavljanje dijagnoze niskog rasta kod dece rođene male za gestaciono doba i pra-vovremeno uključivanje terapije.

26


N/O-12 ZNAČAJ PREPOZNAVANJA DECE ROĐENE MALE ZA GESTACIONO DOBA

G. Ivanov1, T. Mitrović1, I. Žugić2, M. Manojlović1, S. Stanković1, S. Živić1

1Klinika za dečje interne bolesti, Klinički centar Niš2Opšta bolnica “dr Aleksa Savić” Prokuplje

Deca rođena mala za gestaciono doba su sva ona čija porođajna masa i/ili dužina odstupa više od 2 SD ispod proseka masa odnosno dužina novorođenčadi uporedive gestacione dobi iz određene populacije. Učestalost rađanja dece MGD procenjuje se na više od 10%: u 2010. godini u siromašnim zemljama Evrope rođeno je 32.4 miliona MGD dece što čini čak 27% od ukupnog broja rođenih. Najmanje 10% njih ostaju trajno niska ukoliko se ne leče hormonom rasta nakon druge godine života - uspeh terapije hormonom rasta biće utoliko veći ukoliko se dijagnoza MGD postavi ranije. Oko 90% dece koja naprave fenomen brze nadoknade rasta («catch-up growth»), a posebno ona koja imaju značajniji dodatak u telesnoj masi, u velikom su riziku za razvoj ozbiljnih metaboličkih poremećaja procesom fetalnog i ranog neonatalnog programiranja.

Utvrditi koliko pravilno i često prepoznajemo ovaj populaciono važni problem.Analiza IOS baze podataka u našoj zemlji, u kojoj su upisana sva deca sa dijagno-

zom MGD koja primaju hormon rasta.U Srbiji se već dugo u proseku rađa oko 65.000 dece godišnje. U IOS bazi dece le-

čene hormonom rasta u Srbiji za 9 godina trajanja rođeno je dakle oko 590.000 dece, što znači da je u ovom period oko 59.000 dece bilo MGD, odnosno oko 5.900 njih je trebalo da primi hormon rasta. Međutim, u bazu je upisano samo 260 deteta dakle, samo oko 4% njih. Još tragičnije - nijedno MGD dete koje je imalo nagli postnatalni rast, a koje se programira za adultne bolesti, do današnjeg dana nije prepoznato.

Obzirom na velike konsekvence koje ovaj sindrom nosi sa sobom, nizak stepen prepoznavanja dece rođene MGD predstavlja veliki savremeni problem svuda u sve-tu pa i kod nas.

N/O-13 PRIKAZ O SLUČAJEVIMA TEŠKE ANEMIJE FETUSA

I. Martinovska, B. Ismaili, V. Delovska-Stojkova, J. Guleva, B. Mihajlović-Dimovska, M. Kalajdzieva-Zip, B. Pocesta-Islami, Lj. Bekiri, K. SkeparovskaSpecijalna bolnica za ginekologiju i akušerstvo «Majka Tereza» Skoplje, R. Makedonija

Uvod Jedan od uzroka ozbiljne anemije fetusa u periodu Intrapartum-a je fe-tamateralna hemoragija ili transfuzija fetalne krvi u cirkulaciju majke, sa stopom masivne FMH od 1: 1.000 i 1: 5000 rođenih, odnosno za prag od 80 ili 150 mil. Kli-ničke manifestacije FMH su nespecifične, a uglavnom su predstavljene kao smanjeni pokreti fetusa i promene u kardiotokografiji (CTG).

Izveštaj slučaja 38-godišnja gravida (G) 1, sa sasvim normalnom trudnoćom, nema hronične bolesti, krv A + grupa. Hospitalizovana u 38 nedelji trudnoće zbog uočenih smanjenih pokreta fetusa. Kardiotokograf (CTG) pokazao je sinusoidalni patern i sa prvim kontrakcijama duboko usporavao. Na ehotomografiji se pokaza-lo da je došlo do smanjenja pokreta fetusa i pojavu oligohidramiona. SC je izve-den, isporučen dečak, sa Apgarovim rezultatom 5 i 6 u prvom i petom minutu, i nakon primarne reanimacije Apgar je bio 7 u 10-tom minutu. Rodilna težina je 2950 g, širina 49 cm. Dijete je bilo vrlo bledo, flakidno, kardio-respiratorne funk-cije stabilne (pulsna oksimetrija O2 saturacija 99% i 154bpm). Prvobitna analiza venske krvi VBC: 32.17 k106 / mm3, RBC: 1.52 k106 / mm3, HB: 53 g / l, Hct: 15%, Tr: 223 109 / l. Kapilarne krvave lavele su bile VBC: 36,6 k106 / mm3, RBC: 1,89 k 106 / mm3, HB: 69 g / l, Hct: 20%, Tr: 245 k 109 / l. Beba je imala krv O + i negativni Coombs test. Ehokardiografija je normalna. Zbog teške neonatal-ne anemije, dete je prebačeno u bolnicu na tercijarnom nivou za dalji pregled. Na tercijarnoj klinici, inicijalna analiza je potvrdila naše nalaze. Izvršena je i perifer-na analiza krvi i proširena hematološka analiza. Nema znaka hemolize. Ehotomo-grafija CNS normalne. Pacijent je primio dva tretmana sa RBC transfuzijom, nakon čega vrijednosti u hemogramu ostaju stabilne. Nakon 9 dana pacijent je ispušten u stabilno ukupno stanje.

Majci su dobili preporuku za izvođenje testa Kleihaurer-Betke u specijalizovanoj laboratoriji u MANU-u, na kojoj se majka nije pojavila. Ovaj test se ne izvodi u našoj bolnici niti na tercijarnoj klinici, tako da ne možemo dokazati FMH, ali svi rezultati i sve ostale analize više su verovatno pokazali slučaj teške anemije fetusa zbog FMH.

27


N/O-14 ATREZIJA ILEUMA DIJAGNOSTIČKA ZAMKA

M. Panić, A. Stanimirović, M. Raščanin, B. PejovićGAK „Narodni front „Beograd

Uvod U kliničkoj slici dominira intestinalna opstrukcija.Perzistentno povraćanje sa primesama žuči, počev od I ili II dana života; distenzija trbuha, utoliko kasnija i utoliko veća što je lezija distalnija;Izostanak mekonijuma . Pasaža mekoanijuma (vrlo retka), ne isključuje ove entitete ,žutica ,dehidracija i elektrolitni disbalans.Nema tipično udruženih anomalija.

Prikaz slučaja Muško novorođenče, rođeno u terminu, prirodnim putem u 39.1 g.n,2800g/47cm/33cm, AS 9/10. Trudnoća uredna, kontrolisana. Ruptura vodenjaka 8,5 h pre porođaja, plodova voda bistra. Položaj ploda uzdužni, prezentacija potiljačnaPupčanik oko 50 cm, slobodan. Na prvom pregledu po rođenju terminsko, sitnije novorođenče, vitalnotrijažirano u odeljenje fiziologije. Na sledećem pregledu klinički nalaz uredan, ali mekonijum nije registrovan. Bljucka (mleko sa primesama zelenkastog sadržaja), abdomen lako iznad ravni gr. koša, lako osetljiv na palpaciju, bolno. Obustavljen enteralni unos. Biohemijski i bakteriološki obrađeno. Ordinirana i.v. infuzija, OG sonda. Smešteno u izoletu, OPIN, observacija. Klizmom dobijen mekonijalni čep. Lab. analize: KKS b.o., CRP neg., gasne analize uredne, glikemija i elektroliti u gr. referentnih vrednosti. EHO abdomena: Prisutne hiperehogne zone u piramidama oba bubrega, u trbušnoj duplji iznad creva značajna količina slobodne tečnosti. Prevodi se u dežurni hiruršku ustanovu (IMD) Nativni Rtg abdomena: Hidroaerični nivo koji upućuje na intestinalnu opstrukciju, bez znakova pneumoperitoneuma. Operacija učinjena prilikom koje je identifikovana atrezija ileuma po tipu „Apple peel“, načinjena resekcija. Devetog postoperativnog dana otpušteno kući.

Zaključak Etiologija: verovatno se radi o vaskularnim akcidentima in utero. Incidenca: od 1 na 330 do 1 na 1500 živorođene dece.

N/O-15 ZNAČAJ FIZIKALNOG TRETMANA POROĐAJNIH TRAUMA PLEXUSA BRACHIALISA U OPŠTOJ BOLNICI BERANE

V. Joksimović1, M. Joksimović2, D. Đekić3

1Opšta bolnica Berane2Dom zdravlja Berane3Dom zdravlja Andrijevica

Porođajna paraliza plexusa brachialisa predstavlja najčešću traumatsku povredu perifernog nervnog sistema u novorođenačkom periodu. Postoje tri tipa : gornji-Erb Dechennov (C5-C3), donji – Dejerine Klumpkeov (C8-Th 1) i kompletna oduzetost ruke, a predisponirajući faktori za nastanak su: makrosomnija, prematuritet, kefalope-lvična disproporcija, distocija abnormalna prezentacija, prolongirani porođaj. Klinič-ka slika zavisi od nivoa povrede i patoanatomskih promjena na nervnim elementima od čega zavisi ishod liječenja i prognoza.

Cilj rada je da se pokaže značaj fizikalnog tretmana porođajnih trauma plexusa brachialisa.Materijal i metode Retrospektivnom metodom analizirani su podaci dobijeni

iz medinske dokumentcije pacijenata liječenih u Opštoj bolnici u Službi fizikalne medicine i rehabilitacije u Beranama u periodu od 2013. do 2017. godine.

Rezultati U petogodišnjem periodu 15 djece liječeno je pod ovom dijagnozom, 4 (26,6%) u 2013. 3(20%) u 2014.godini, po 3(20%) u 2015. i 2016. i 2(13,3%) u 2017. godini. Dijagnoza je postavljena na osnovu kliničke slike, rtg ramena i lakatnog zgloba, neurološkog pregleda i EMG-a (nakon 4. nedjelje). U odnosu na pol 7(47%) bilo je ženskog, a 8(53%) muškog pola. 7(47%) novorođenčadi imalo je porođajnu težinu veću od 4000 g, a 8(53%) manju od 4000 g. 3(20%) novorođenčadi imalo je porođajnu frak-turu klavikule, 9(60%) imalo je oštećenje gornje grane, 2(14%) gornje grane, a 1(6%) oštećenje obije grane. Fizikalna terapija započeta je prvih dana po rođenju (termotera-pija, elektroterapija-elektrostimulacija-eksponencijalne struje, hidroterapija elektro fo-reza-vazodilatatori i vitamini, kineziterapija, KTH, pozicioniranje. Djeca sa oštećenjem gornje grane tretirana su ambulantno i nakon fizikalne terapije došlo je do potpunog oporavka, kod druge grupe sa oštećenjem donje grane nakon fizikalne terapije amu-lantno i stacionarno došlo je do vidnog poboljšanja,dok je kod treće grupe nakon am-bulantne i stacionarno sporovedene fizikalne terapije došlo do neznatnog poboljšanja.

Zaključak Značaj pravilnog pristupa problemu porođajne paralize plexusa brac-hialisa (dijagnoza i rani početak liječenja) proizilazi iz njegovog dobrog poznavanja, jer u protivnom ostaju trajne sekvele koje su uzrok nesposobnosti u kasnijem životu. Takođe broj novorođenčadi sa ovom diajgnozom se smanjuje iz godine u godinu.

Ključne riječi Porođane traume, novorođenče, fraktura, fizikalna terapija, liječenje

28


N/O-16 IMPLENETACIJA PROFILAKSE PROTIV RESPIRATORNO SINCICIJALNOG VIRUSA PALIVIZUMABOM U CRNOJ GORI

E. Lekić, D. Nikčević, S. Radulović, R. Rudanović, D. Dakić, Lj. DragašUniverzitetski Klinički Centar Crne Gore, Centar za neonatologiju, GAK KCCG, Podgorica

U našoj zemlji je tokom protekle decenije postignut značajan napredak u lije-čenju novorođenčadi, uključujući i djecu rođenu prije 32. nedelje gestacije tjelesne mase < 1500 g, i < 1000 g. Ovu visokorizičnu po mnogo čemu specifičnu grupu djece, tokom prve godine života karakteriše visoka osetljivost na infekciju respira-tornim sincicijalnim virusom. Tada se može očekivati težak tok i nepovoljan ishod bolesti, čime se umanjuje ukupan napredak, kao i efekti ulaganja u zdravstvenu za-štitu novorođenčadi.

Zacrtani cilj uvođenja profilakse protiv RSV uspješno implementiran. Obser-vaciona studija obuhvatila je djecu u visokom riziku za RSV infekciju, a dobijala su palivizumab u sezoni 2014/2015 godine do 2017/2018 godine. Tokom 4 sezone od 2014/2015 do 2017/2018 u profilksi RSV infekcije palivizumabom uključeno je 73 djece (0, 24% od ukupnog broja živorođenih u Crnoj Gori period 2014-2018). Od ukupno 73 djece, 46 (63,1%) su djeca rođena pre termina, 13 (17,8% ) sa bronhopul-monalnom displazijom /hronična plućna bolest (BPD/CLD), 8 (10,9%) sa urođe-nom srčanom manom, 4 (5,5%) sa anomalijom disajnih puteva, 1 (1,4%) sa cistična fibrozom i 1 dijete (1,4%) sa neuromišićnom bolešću. 59 (80,8 % ) djece je bilo ≤ 32 prosječne gestacijeske starosti, a u grupi sa BPD/CLD 27,5 ±2,5 nedjelja gestacija. Prosječan broj doza palivizumaba je 4,2±1.0. Hospitalizaciju sa teškom RSV infek-cijom u periodu profilakse sa palivizumabom nijesmo evidentirali, respiratorne in-fekcije imalo je 3 (4,1%) djece na ambulantnom tretmanu.

Djeca koja su primala imunoprofilaksu nijesu imala postvakcinalne komplikaci-je, i izostanak hospitalizacije zbog teške RSV infekcije.

N/O-17 APERTOV SINDROM - /Q75.0, Q70.1, Q87.8/ - AKROCEPHALOSYNDACTYLIA

S. Pakaški¹, M. Deanović¹,S.F. Bauman² ,S.S. Bauman³1Dom zdravlja Pančevo2Euro Medik3Nova Vita Beograd

Uvod Eugen Apert je opisao nepravilan oblik lobanje /akrocefalija/ sa sraslim koronarnim suturama, hipoplazijom dela lica i sindaktilijom šake i stopala, pa je po njemu nazvan Apertov sindrom.Nasleđuje se autozomno dominantno,a oko 25% slučajeva su sveže mutacije. Prevalenca je 1:160 000-200 000,nevezano za pol ni rasu, ali je češći kod starijih očeva.U kliničkoj slici dominira nepravilan oblik lobanje zbog prevreme - no sraslih sutura, što odraničava rast mozga, a kod oko 50% posledica je mentalna retardacija.Dijagnoza se postavlja klinič- kim pregledom,RTG koštanog sistema /glave, šake i stopala/, a prenatalna dijagnoza je moguća 3D ultrazvukom i magnetnom rezonancom u drugom trimestru trudnoće, kao i genetskim analizama.

Prikaz slučaja Muško dete P.J. rođeno 2017.g. br.k: 335/ 17.Na rođenju TT:4300 g. TD:54cm,Dg:Apert sy susp.Iz porodi - čne anamneze:otac 1972.g, zdrav, majka 1981.g, zdrava. Dete je rođeno iz 2.trudnoće, prva trudnoća završena spontanim AB.

U kliničkoj slici oksicephalia, ugnuta baza nosa, hipertelorizam, egzoftalmus,-gotsko nepce, sindaktilija II-V prsta obe šake i sindaktilija I-V prsta oba stopala, hipotonija.Zbog hemoragije retine, upućuje se kod oftalmologa.Zbog hipotonije dat uput za fizijatra, kontrola kod metabologa i plastičnog hirurga.Učinje - nom CT glave potvrđena je dijagnoza kraniosinostoze.U uzrastu od 4.meseca učinjena je hirurška intervencija osteotomija na UDK u Beogradu. Postoperativni tok je uredno protekao.Uredno se vakciniše prema važećem kalendaru.U 11. Mesecu urađena je operacija obe šake, a planira se operacija stopala.Prati se od strane neurohirurga, plastičnog hirurga i fizijatra.

Zaključak Pravovremenom hirurškom intervencijom sraslih sutura kostiju lo-banje omogućen je rast mozga,a korekcijom sindaktilije omogućuje se prohodava-nje, što doprinosi kvalite- tnijem životu deteta.

Ključne reči Akrocefalija, koronarne suture, sindaktilija


29

3.RAZVOJ U RANOM DETINJSTVU EARLY CHILDHOOD DEVELOPMENT

ModeratoriDragana LozanovićMilica Pejović Milovančević

30

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA 3. RAZVOJ U RANOM DETINJSTVU / EARLY CHILDHOOD DEVELOPMENT

PARTNERSHIPS IN PRACTICE: ESSENTIALS OF FAMILY CENTERED CARE

I. ErtemAnkara University School of Medicine, Department of Pediatrics, Developmental Pediatrics Division; and Founding President, International Developmental Pediatrics Association (IDPA)

In an era when family centered care (FCC) is regarded as gold-standard care in pediatrics, there are still fundemental differences in how it is apprehended, interpret-ed and practiced by pediatricians and pediatric institutions around the world. The aim of this presentation is to review the already defined core principles of FCC and to add dimensions which may support pediatricians’ efforts in appreciating and applying FCC in their practice.

The essentials of FCC have been established by family and clinician driven ef-forts and are grounded in bioecological, strengths-based theories of care provision. Substantial research exists on the benefits of FCC in pediatric health care as well as services for children with developmental difficulties and special needs. Family-cen-tered care is grounded in collaboration among children, families, physicians, nurses, and other professionals for clinical care, planning, delivery, and evaluation of health care, education of health care professionals and research. Components of FCC in-clude: 1) listening to and respecting each child and his or her family, sharing com-plete, honest, and unbiased information; 2) collaborating with patients and families at all levels of health care, clinical care, professional education, policy making, pro-gram development, implementation, evaluation and in health care facility design; 3) providing, ensuring formal and informal continous support to family and develop-mentally appropriate support to child; 4) ensuring flexibility in policies, procedures, practices tailored to the needs, beliefs, and cultural values of child and family; 5) recognizing and building on the strengths of individual children and families and empowering them to discover their own strengths.

This presentation will explore the history and the essentials of FCC using publis-hed research as well as anecdotes of case stories and video demonstrations. Recom-mendations and examples of implementing FCC even in resource-poor pediatric settings as well as exemplary initiatives from Serbia, will be shared.

PARTNERSTVO U PRAKSI: NAJVAŽNIJE KARAKTERISTIKE NEGE USMERENE NA PORODICU

I. ErtemMedicinski fakultet, Univerzitet u Ankari, Katedra za pedijatriju,Odsek za razvojnu pedijatriju; Osnivač – Predsednik Međunarodne asocijacije za razvojnu pedijatriju (IDPA)

U eri kada se nega usmerena na porodicu (FCC) smatra zlatnim standardnom nege u pedijatriji i dalje postoje fundamentalne razlike u tome kako to shvataju, in-terpretiraju i primenjuju u praksi pedijatri i pedijatrijske ustanove širom sveta. Cilj ove prezentacije je da razmotri već definisane principe nege usmerene na porodicu kao i da doda neke dimenzije koje mogu da pruže podršku pedijatrima u njihovim naporima da prihvate i primenjuju negu usmerenu na porodicu u svojoj praksi.

Do najvažnijih principa nege usmerene na porodicu se došlo zahvaljujući napo-rima koje su uložile porodice i kliničari i oni se zasnivaju na bioekološkim teorijama pružanja nege zasnovane na najjačim stranama. Postoji značajan broj istraživanja o koristima od nege usmerene na porodicu u pedijatrijskoj zdravstvenoj zaštiti kao i službama za decu sa teškoćama u razvoju i posebnim potrebama. Nega usmerena na porodicu se zasniva na saradnji između dece, porodica, lekara, sestara i dru-gih stručnjaka za kliničku negu, planiranje, pružanje i procenu zdravstvene zaštite, obrazovanju zdravstvenih radnika i istraživanjima. Komponente nege usmerene na porodicu obuhvataju: 1) slušanje i poštovanje svakog deteta i njegove porodice, pru-žanje kompletnih, iskrenih i nepristrasnih informacija; 2) saradnju sa pacijentima i porodicama na svim nivoima zdravstvene zaštite, kliničke nege, profesionalnog obrazovanja, donošena politike, razvoja programa, implementacije, evaluacije i pro-jektovanja zdravstvenih ustanova; 3) pružanje i obezbeđivanje formalne i neformal-ne kontinuirane podrške porodici i detetu u skladu sa razvojnim karakteristikama; 4) obezbeđivanje fleksibilnih politika, procedura, prakse koje je prilagođena potre-bama, ubeđenjima i kulturnim vrednostima deteta i porodice; 5) prepoznavanje i jačanje svakog pojedinačnog deteta i porodice i njihovo osnaživanje da otkriju svoju sopstvenu snagu.

Ova prezentacija će istražiti istorijski najvažnije aspekte nege usmerene na po-rodicu koristeći objavljena istraživanja kao i neobjavljene prikaze slučajeva i video demonstracije. Biće reči i o preporukama i primerima primene nege usmerene na porodicu čak i u uslovima pedijatrijske nege sa malim resursima kao i o primerima inicijativa iz Srbije.

31


AKTIVNOSTI UDRUŽENJA PEDIJATARA SRBIJE NA JAČANJU KAPACITETA PRIMARNE ZDRAVSTVENE ZAŠTITE ZA UNAPREĐENJE RAZVOJA U RANOM DETINJSTVU - REZULTATI I PLANOVI

D. Lozanović1, R. Bogdanović2, M. Milidrag3, Lj. Sokal Jovanović2

1Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije ’’Dr Vukan Čupić’’2Udruženje pedijatara Srbije3Dom zdravlja Euromedik

Poslednjih sedam godina jedna od misija Udruženje pedijatara Srbije (UPS) bila je unapređenje razvoja dece u ranom detinjstvu, te je UPS imalo ključnu ulogu u širenju ideja i implemetaciji bazičnih edukativnih programa, jačajući na taj način kapacitete pedijatara, kao i zdravstvenih radnika i timova zdravstvenih saradnika u razvojnim savetovalištima (RS) domova zdravlja (DZ) u Srbiji. Uz podršku Unicefa realizovani su projekti koji su uključivali programe edukacije, opremanje prosto-ra RS, nabavku didaktičkog materijala, a radilo se i na jačanju partnerskih odnosa zdravstvenih radnika sa roditeljima i na povezivanju zdravstvenog sistema sa dru-gim sistemima u lokalnoj zajednici. Ministarstvo zdravlja Srbije je kontinuirano po-državalo i pratilo sprovođenje ovih projekata.

U projektu „Jačanje kapaciteta pedijatrijske zdravstsvene zaštite za podršku ra-zvoju dece u ranom detinjstvu“, koji je obuhvatio 9 DZ širom Srbije, kao i u okviru sličnog projekta za sve DZ Beograda, organizovane su posebne obuke za pedijatre predškolskih dispanzera (17 interaktivnih kurseva) i za timove RS (devetodnevna interaktivna nastava), kao i obuka za primenu instrumenata za rano otkrivanje ra-zvojnih kašnjenja, teškoća i smetnji u razvoju, (koji su prevedeni i adaptirani uz do-zvole i obuke autora) Ovim edukacijama nivo znanja pedijatara i saradnika iz RS je povećan za 33%, a zadovoljstvo edukacijom je izrazilo najvišim ocenama 99% uče-snika. Praktičnim radom u predškolskim dispanzerima, primenom instrumenata, procenjen je razvoj preko 6000 dece i postavljena je sumnja na kašnjenje u razvoju kod 33% dece, koja su dalje upućena u RS, subspecijalistima na tercijarnom nivou ili u druge specijalizovane ustanove. Roditeljima je uručeno preko 10.000 lifleta sa podsticajnim aktivnostima sa uzrasno specifičnim igrama koje podstiču razvoj dece.

Rad na revitalizaciji RS, osim edukacije kadrova, sastojao se u adaptaciji i opre-manju prostora i nabavci didaktičkog materijala za RS, kao najvažnijem osloncu za podršku razvoju dece sa rizicima, kašnjenjima, teškoćama i smetnjama u ranom razvoju i njihovim porodicama. Kroz pomenute projekte UPS je radilo na povezi-vanju službi u DZ, izradi procedura i sklapanju protokola intersektorske saradnje u

lokalnoj zajednici, u težnji ka objedinjenom praćenju potreba porodice i dece kroz izradu individualizovanog plana podrške za porodicu i dete, kao i razvojem transek-torske saradanje. Time se uspostavlja mehanizam kojim, nakon skrininga i ranog otkrivanja rizika ili kašnjenja od strane pedijatra, RS sprovodi detaljnu sveobuhvat-nu procenu funkcionalnosti dece sa teškoćama u razvoju, planiranje i sprovođenje ranih intervencija u saradnji sa porodicom i drugim sistemima podrške u zajednici.

U poslednjih pet godina, testiran je upitnik za roditelje „Uzrasti i razvoj dete-ta“ (URD; Ages & Stages Questionnaire, ASQ-3), kao i Internacionalni vodič za praćenje razvoja dece (IGMCD) u 25 gradova i DZ Srbije i Beograda, u kojima su sprovođeni navedeni projekti UPS. Udruženje i stručnjaci Instituta za psihologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu započeli su standardizaciju ASQ-3 u našoj sredini, projektom koji je podržan od Ministarstva, Fonda za otvoreno društvo i UNICEF-a.

Sistematski pristup UPS na povećanju nivoa znanja u oblasti ranog razvoja (RR) u celom korpusu pedijatara Srbije ogleda se i u sledećem: (1) na programima svih stručnih skupova UPS (Pedijatrijska škola, II Kongres, Pedijatrijski dani Srbije, osta-li stručni sastanci) redovno su bile zastupljene teme iz oblasti razvoja u ranom de-tinjstvu; (2) na internet portalu UPS postavljene su rubrike o RR, uz odgovarajuću biblioteku; (3) povećan je obim poglavlja o RR u udžbeniku pedijatrije za posle-diplomsko usavršavanje; (4) teme o RR u povećanom obimu uvrštene su u pre- i poslediplomsku edukaciju lekara na medicinskim fakultetima u Srbiji; (5) u toku je realizacija predloga da se razvojna pedijatrija uvede kao posebna uža specijalnost pedijatrije.

Dalja perspektiva jeste učešće UPS u sprovođenju Nacionalnog programa za po-dršku razvoju u ranom detinjstvu na svim nivoima. Uvođenje i primena standardi-zovanih upitnika za roditelje - URD u svakodnevnu praksu pedijatara u predškol-skim dispanzerima i obuka svih pedijatara za primenu ovog upitnika, omogućiće da se na jednostavan način rano otkriju deca koja možda imaju kašnjenje u razvoju govora, fizičkih sposobnosti, socijalnih veština i veštine rešavanja problema i kojoj je potrebna pomoć. Obukom za primenu IGMCD lekara u RS i obukama timova za rane intervencije, povezivanjem svih nivoa zaštite i svih sistema podrške poro-dici i deci, kao i uvođenjem uže specijalizacije na medicinske fakultete, omogućiće se sveobuhvatni pristup, a stvaranjem centara za RR u referentnim zdravstvenim ustanovama, što je predviđeno navedenim Projektom iz 2014. godine, bolja poveza-nost, bolja koordinacija i kvalitetnija zaštita i podrška deci sa razvojnim teškoćama i smetnjama.

32


PEDIATRIC ASSOCIATION OF SERBIA ACTIVITIES ON STRENGTHENING OF PRIMARY HEALTH CARE CAPACITIES TO IMPROVE EARLY CHILDHOOD DEVELOPMENT - RESULTS AND PLANS

D. Lozanović1, R. Bogdanović2, M. Milidrag 3, Lj. Sokal Jovanović2

1“Dr. Vukan Čupić” Institute of Mother and Child Health Care of Serbia2Pediatric Association of Serbia3Euromedik Health Center

Over the past seven years, one of the missions of the Pediatric Association of Ser-bia (PAS) was oriented towards improvement of early childhood development, and thus PAS played a key role in spreading ideas and implementing basic educational programs leading to strengthening of the capacities of pediatricians, as well as other health professionals and teams in developmental counseling units (DCU) within primary health care centers (PHC) in Serbia. With the support of UNICEF, the proj-ects that included educational programs, adaptation of DCU premises and equip-ping DCUs, purchase of teaching materials, and work on strengthening partnerships between health professionals and parents and connecting of health care system with other systems in the local community were implemented. The Ministry of Health of Serbia has continuously supported and monitored implementation of these projects.

Within the project “Strengthening the capacity of pediatric health care to sup-port the early childhood development” (ECD), which included 9 PHCs throughout Serbia, as well as within a similar project for all PHCs in Belgrade, special trainings were organized for pediatricians from preschool dispensaries (17 different interac-tive courses) and for DCU teams (11 different advanced interactive courses), as well as training for the application of instruments for early detection of developmental delays, difficulties and disorderds (which have been translated and adapted,with au-thors’ permissions ). These education programs have increased the level of knowl-edge of pediatricians and associates from DCUs by 33%, and the satisfaction with education has been highly ranked by 99% of participants. Through practical work in pre-school dispensaries, development of over 6,000 children was assessed,whilst developmental delay was suspected in approximately 33% of the children who were subsequently referred to DCUs, or to sub-specialists at tertiary level or other special-ized facilities. More than 10,000 leaflets with stimulating activities were distributed to parents and age-specific games that encourage children’s development as well.

The work on the revitalization of the DCUs, besides staff training, included ad-aptation and equipping of the premises and the procurement of didactic material for

the DCUs, as the most important factor for supporting the development of children with risks, delays, difficulties and challenges in their early development as well as to their families. Through the aforementioned projects, PAS also worked on connect-ing services in PHCs, and development of procedures of work in PHCs. The agree-ments on intersector cooperation within the local community were concluded, with the aim to consolidate monitoring of the needs of families and children through development of an individualized family and child support plan, as well as to devel-op of cross-sectoral cooperation. This sets the mechanism by which, after screening and early detection of risk or delay by the pediatrician, the DCU conducts a detailed comprehensive assessment of functionality of children with disabilities, planning and implementation of early interventions in partnership with families and other support systems in the community.

Over the last five years, Ages & Stages Questionnaire (ASQ-3)for parents has been tested as well as the International Guide for Monitoring of Child Develop-ment (IGMCD) in 25 cities and PHCs in Serbia or Belgrade, in which previously mentioned PAS projects were implemented. PAS, in co-operation with the experts of the Institute for Psychology, University of Belgrade, has initiated standardization of ASQ-3 in our settings within the project supported by the Ministry, the Open Society Fundation, and UNICEF.

The systematic approach of PAS to increasing the level of knowledge in the field of ECD across the entire corpus of pediatricians in Serbia is also reflected in the following: (1) regularly addressing topics on ECD within the programs of all profes-sional PAS meetings (Pediatric School, 2nd Congress, Pediatric Days of Serbia, other professional meetings); (2) posting the articles on ECD on the PAS web page within ECD library; (3) volume of the chapter dedicated to ECD has been increased in the pediatric textbook for postgraduate training; (4) number of topics on ECD includ-ed in pre- and postgraduate education of doctors at medical faculties in Serbia is increased; (5) the implementation of the proposed introduction of developmental pediatrics as a sub-speciality is in progress.

In the upcoming time, the involvement of the PAS in implementation of the National program for supporting early childhood development at all levels is planned. Introduction and use of standardized questionnaires for parents (ASQ-3) in the everyday pediatric practice in preschool dispensaries and training of all pediatricians to apply this questionnaire will provide an easy way to early detect children who may have delays in language development, physical abilities, social skills and problem-solving skills and who need help. Training of pediatritians as well as early intervention teams in DCUs for use of IGMCD , connecting of all levels of care and all supporting systems to families and children, as well as introduction

33


of a developmental pediatrics to medical faculties will provide a comprehensive ap-proach.,Together with establishment of ECD centers at tertiary level of health care , which is envisaged by the aforementioned Project from 2014, will assure better mu-tual connections, better coordination and better protection and support for children with developmental difficulties and disabilities.

ZAŠTO NAM JE VAŽAN REGISTAR ZA DECU S SMETNJAMA U RAZVOJU I KAKO GA PRIMENJIVATI?

M. Pejović-MilovančevićMedicinski fakultet, Univerzitet u Beogradu; Institut za mentalno zdravlje, Beograd

Deca sa invaliditetom i smetnjama u razvoju su jedna od najosetljivijih grupa dece koja teže pristupaju odgovarajućim uslugama i retko dostižu ili održavaju zadovoljava-jući nivo razvoja i zdravlja. Bez dodatne podrške u oblasti zdravstvene zaštite, rehabili-tacije, socijalne zaštite, obrazovanja i vaspitanja i odrastanja u porodičnom okruženju, razvoj i zdravlje ove dece mogu biti ozbiljno ugroženi.Da bi države mogle da razvijaju, primenjuju i evaluiraju politike i programe koji treba da unaprede položaj dece sa smet-njama u razvoju i invaliditetom, neophodni su im podaci o njihovom broju i položaju.

Pouzdani podaci o učestalosti invaliditeta i smetnji u razvoju kod dece u Srbiji ne postoje. Zbog toga uvođenje Registra dece sa smetnjama u razvoju će da pruži uvid u broj dece sa smetnjama u razvoju i invaliditetom u populaciji Srbije.Preduslovi za organizovanje Registra odnose se na: definisan obrazac prijave dece sa smetnjama u razvoju i/ili invaliditetom, precizirane izvore informacija, učesnike, kadar i opremu u registraciji, kao i na uspostavljenu informatičku podršku i sistem informisanja.

Metodološke osnove Registra definisane su u skladu sa preporukama Konven-cije o pravima deteta i Konvencije o pravima osoba sa invaliditetom kao i dobrom međunarodnom praksom vezanom za praćenje smetnji u razvoju i invaliditeta. Pro-mena fokusa prilikom definisanja smetnji u razvoju i invaliditeta sa dijagnoze na ograničenja za učešće u društvu na jednakoj osnovi sa drugima zahtevala je prome-ne u proceni smetnji u razvoju i invaliditeta. Tako je kao osnov za procenu smet-nji u razvoju/invaliditeta uvedena funkcionalna procena tj. procena funkcionalnih teškoća i to prema Međunarodne klasifikacije funkcionisanja, invalidnosti i zdravlja verzija za decu i mlade (International Clasification of Functioning, disability and health- ICF-CY) Svetske zdravstvene organizacije. Uz ovakav način procene se gubi mogućnost kategorijalnog objašnjenja i smetnja/invaliditet se posmatra više u duhu koliko utiče na funkcionalnost deteta/pojedinca, a ne na puku kategoriju ima/nema bolest, u čemu je i suštinska prednost ovakvog načina posmatranja.

Identifikacija smetnji u razvoju i poteškoća u funkcionisanju u različitim domeni-ma je važan preduslov za koncipiranje ne-medicinske podrške iz sistema obrazovanja ili socijalne zaštite, a koja treba da omogući obrazovnu ili širu društvenu inkluziju deteta.

Rano prepoznavanje smetnji u razvoju i razvojnih odstupanja i obezbeđivanje odgovarajućih ranih intervencija mogu umanjiti težinu razvojnih smetnji koje u od-sustvu intervencije mogu dovesti do trajnog invaliditeta.

34


WHY IS REGISTER FOR CHILDREN WITH DISABILITIES IMPORTANT AND HOW TO APPLY IT?

M. Pejović-MilovančevićFaculty of Medicine, University of Belgrade; Institute for Mental Health, Belgrade

Children with developmental difficulties and disabilities are the most vulnera-ble group of children who tend to access appropriate services and rarely achieve or maintain a satisfactory level of development and health. Without additional support in the fields of health care, rehabilitation, social protection, education and upbring-ing and growing up in the family environment, development and health of these children can be seriously endangered. In order to enable countries to develop, im-plement and evaluate policies and programs that need to improve the situation of children with developmental difficulties and disabilities, information on their num-ber and position is necessary.

There is no reliable data on the incidence of developmental difficulties and dis-abilities in children in Serbia. Therefore, development of the Register of children with disabilities will provide insight into the number of children with developmental dif-ficulties and disabilities in the population of Serbia. Prerequisites for organizing the Registry are the following: defined application form for children with developmental disabilities, precise sources of information, participants, personnel and equipment in the registration and on the established information support and information system.

The methodological bases of the Registry are defined in accordance with the recommendations of the Convention on the Rights of the Child and the Convention on the Rights of Persons with Disabilities as well as in accordance with international practice related to monitoring of developmental disabilities. Shifting of the focus upon defining of developmental disabilities from diagnosis to limitations related to equal participation in the society necessitated changes in assessment of develop-mental disabilities. Thus, functional assessment, i.e. assessment of functional diffi-culties is introduced as a base for assessment of developmental disabilities accord-ing to International Classification of Functioning, Disability and Health - ICF –CY (version for children and youth) of the World Health Organization. This method of assessment eliminates the possibility of losing categorical explanations and difficulty / disability is viewed more in the sense of the extent of its influence on the function-ality of the child / individual and not as a mere categorization to those who are ill or not ill, which represents essential advantage of this point of view.

Identifying developmental disabilities in functioning in different domains is an important prerequisite for conceiving non-medical support from a system of

education or social protection, which should enable educational or wider social in-clusion of a child.

Early recognition of developmental disabilities or developmental deviations and provision of appropriate early interventions can reduce the severity of developmen-tal disorders that can lead to permanent disability in the absence of intervention.

35


PROMENE U PREVENTIVNOM RADU PEDIJATRA PRI SVEOBUHVATNOM PRAĆENJU RAZVOJA DETETA

M. Milidrag1, D. Lozanović2, R. Bogdanović3, Lj. Sokal Jovanović3

1Dom zdravlja Euromedik2Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije ’’Dr Vukan Čupić’’3Udruženje pedijatara Srbije

Preventivne mere u pedijatrijskoj praksi, sa napretkom nauke, postaju sve obi-mnije i jasnije merljive, a značaj njihove primene sve vidljiviji te se s razlogom rado prihvataju od strane roditelja. One nisu usmerene samo na prevenciju bolesti kod dece, kao što su: obavljanje vakcinacije, davanje preporuka za pravilnu ishranu i bav-ljenje fizičkom aktivnošću već i mere za unapređenje celokupnog razvoja deteta. To podrazumeva posedovanje znanja i veština za procenu, rano uočavanje odstupanja i preduzimanje potrebnih intervencija, praćenje i podržavanje razvoja deteta u: fizič-kom, motoričkom, kognitivnom, socio-emocionalnom razvoju i razvoju brige o sebi.

Većina radno aktivnih pedijatara, tokom svog akademskog obrazovanja, je dobila deo potrebnih znanja i veština ali sa napretkom nauke, ta znanja je trebalo proširiva-ti i usvajati nove pristupe. Danas, kvalitetan rad pedijatra u primarnoj zdravstvenoj zaštiti, zahteva inovirana znanje i nove sposobnosti koje podrazumevaju i korišćenje instrumenata razvoja koji, za kratko vreme i na sistematičan način, pružaju određen broj potrebnih podataka o razvoju deteta.

Udruženje pedijatara Srbije, uz podršku Ministarstva zdravlja i Unicefa, je to-kom nekoliko projekata realizovanih u periodu 2012-2018 – i dalje, kao i učešćem u organizaciji i izvođenju brojnih stručnih skupova u zemlji, dosta radilo na obu-čavanju i osposobljavanju pedijatara i zdravstvenih saradnika, za uspešniji rad na ovom polju. Pored inoviranja znanja i sposobnosti, učesnici su obučavani za prime-nu određenih instrumenata: upitnici Uzrasti i razvoj deteta ( u originalu ASQ-3), Vodič za praćenje razvoja deteta ( GMCD), Razvojne bihevioralne skale, uz aktivno praćenje njihove prihvaćenosti i korisnosti roditeljima i profesionalcima . Paralelno sa navedenim aktivnostima, a u cilju obezbeđivanja kontinuiteta u radu, ova temat-ska oblast je uključena u programe specijalističkih studija.

Iako se došlo do jasnih pokazatelja da inovirani način rada značajno doprinosi unapređenju razvoja dece u ranom uzrastu, navedene aktivnosti neće moći da zažive u svom punom obimu i značaju ako, u najskorije vreme, ne bude razumevanja od strane zakonodavca i finansijera usluga, da se pedijatrima i zdravstvenim saradni-cima za ove aktivnosti obezbedi potrebno vreme u svakodnevnom preventivnom radu, a usluge adekvatno finansijski vrednuju.

CHANGES IN PREVENTIVE WORK OF PEDIATRICIANS ON COMPREHENSIVE MONITORING OF CHILD DEVELOPMENT

M. Milidrag1, D. Lozanović2, R. Bogdanović3, Lj. Sokal Jovanović3

1Health Center Euromedik2Institute for Health Care of Mother and Child of Serbia “Dr. Vukan Čupić”3Pediatric Association of Serbia

Preventive measures in pediatric practice, with the advancement of science, are becoming more and more comprehensive and clearly measurable, the importance of their application is increasingly visible and they are readily welcomed by par-ents with good reason. They are not focused solely on the prevention of diseases in children, such as: performing vaccinations, giving recommendations related to ad-equate nutrition and physical activity, but also on measures aimed at improvement of overall development of the child. This involves possession of knowledge and skills necessary for assessment, early detection of deviations and taking necessary inter-ventions, monitoring and supporting the child in: physical, motor, cognitive, socio - emotional development and the development of self-care skills.

Majority of practicing pediatricians, gained during their academic education a part of the necessary knowledge and skills, but with the advancement of science, it was necessary to expand this knowledge and adopt new approaches. Today, the quality work of pediatricians in primary health care requires innovative knowledge and new abilities that involve use of developmental instruments which, in a short time and systematically, provide a number of necessary information on the child development.

Pediatric Association of Serbia, with the support of the Ministry of Health and UNICEF, invested a lot of efforts in its work on several projects implemented in the period 2012-2018 - and thereafter, as well as through participation in the organiza-tion and carrying out of numerous professional conferences in the country, on train-ing and education of pediatricians and health care associates, for more successful work in this field. In addition to innovating knowledge and skills, the participants were trained in application of certain instruments: Ages and Stages Questionnaires ( ASQ-3), Guideline for monitoring of child development (GMCD), the Develop-mental Behavioral Scale, with active monitoring of their acceptance and usefulness to parents and professionals. In parallel with these activities, this thematic area was included in the curricula of specialist studies in order to ensure continuity of work.

Although there have been clear indications that an innovative way of work sig-nificantly contributes to the advancement of early childhood development, the above activities will not be implementable to the full extent and importance in absence of

36


prompt understanding of the legislators and service funders that pediatricians and health care associates need time necessary for these activities in their everyday pre-ventive work as well as appropriate financial valorization of their services.

УСМЕНА САОПШТЕЊАОRAL PRESENTATIONS

37


UPITNICI “UZRASTI I RAZVOJ DETETA” (AGES & STAGES QUESTIONNAIRES): ŠTA MOŽE I KAKO SE PONAŠA ŠESTOMESEČNO ODOJČE - NAŠA ISKUSTVA

Lj. Luković1, B. Stanković2, S. Đorđević3

1Dom zdravlja Grocka , Beograd2Dom zdravlja Zvezdara, Beograd3Medigroup, Beograd

Rani razvoj deteta je ključan za formiranje zdrave odrasle osobe. Upitnici “Uzra-sti i razvoj deteta” pomažu u zajedničkom zadatku roditelja i pedijatara u ranom prepoznavanju odstupanja od uobičajenog, stimulaciji razvoja i blagovremenom upućivanju drugim stručnjacima.

Cilj rada je da utvrdi: broj dece koja su ovladala određenim aktivnostima u uzra-stu 6 meseci; postojanje razlike po polovima; oblast u kojoj su pokazala najveću sposobnost kao i gde je najčešće postojao problem.

Rezultati su dobijeni analizom 16 Upitnika “Uzrasti i razvoj deteta” za 6 meseci (5-7 m.) koje su popunili roditelji, juli 2017.god - juni 2018.god. Dečiji dispanzer u Kaluđerici, D.Z.Grocka, Beograd. Za svaku od 5 procenjivanih aktivnosti (komuni-kacija, gruba i fina motorika, rešavanje problema i ličnost (društvenost) postavljena su po 6 pitanja.

Uobičajen razvoj (svetla zona) ima 12/16 (75% %) dece: 6/16 (37.5%) dečaka i 6/16 (37.5%) devojčica. Potrebu za dodatnom stimulacijom (siva i tamna zona) samo u oblasti grube motorike 4/16 (25%) dece: 2/16 (12.5%) devojčica i 2/16 (12.5%) dečaka. Deca čiji je ukupan rezultat bio u svetloj zoni, takođe su najlošiji rezultat pokazala u oblasti grube motorike Najbolje rezulate pokazali su u oblasti rešavanja problema (95.8 % odgovor “da”), dok je odgovor “da” u oblasti grube motorike 59.4 % ( kod dece u svetloj zoni 70.8% a kod dece u sivoj i tamnoj zoni 25%)

U našem uzorku 75% dece uzrasta 6 mes je imalo uobičajen razvoj. Nije postoja-la razlika po polovima. Najbolji rezultati su pokazani u oblasti rešavanja problema. Svako četvrto dete je imalo potrebu za stimulacijom grube motorike.


38


RRD-1 UPITNICI “UZRAST I RAZVOJ DETETA”

S. TrećakovDom zdravlja “Novi Sad”

Uvod Upitnici “Uzrast i razvoj deteta” (URD) primenjuju se uspešno kao sredstvo u ranom otkrivanju poremećaja razvoja dece uzrasta do 5 godina u svim razvojnim oblastima: motorika, komunikacija, društvenost i sposobnost rešavanja problema.

Cilj prikaz procene i praćenja razvoja dece primenom URD, koristi za roditelja i pedijatra.

Materijal i metode u periodu juni-avgust 2018. sprovedeno je istraživanje metodom slučajnog izbora, pomoću 3 skupa po 13 URD, (ukupno 39) za decu različitih uzrasta od 1-60 meseci. Isti broj Dodatnih upitnika za roditelje podeljen za svako ispitivano dete, uz potpisanu saglasnost roditelja. Dostavljen je i Upitnik za pedijatra o faktorima rizika, koji je korišćen za dete koje je imalo faktore rizika.

Rezultati rada URD sadrži po 6 pitanja iz svake od 5 razvojnih oblasti, ilustracije zadatih aktivnosti deteta, na koje roditelj odgovara nakon isprobane aktivnosti kroz igru. Roditeljima se pruža potrebna podrška, daju objašnjenja za popunjavanje upitnika.

Pomoću baterije od 8 Dodatnih upitnika ispitujemo zadovoljstvo roditelja, obrazovanje, socioekonomske podatke o porodici, izveštavanje roditelja o ovladavanju očekivanih ponašanja deteta za uzrast, angažovanje roditelja u stimulaciji razvoja deteta tokom svakodnevnih aktivnosti. Podatke o faktorima rizika ispunjava pedijatar, nakon razgovora, pregleda dokumentacije.

Najveći broj roditelja je ispunjavao upitnike kod kuće. Od podeljenih 39 upitnika, četiri popunjena upitnika su izgubljena, ali naknadno popunjena. Svi anketirani roditelji su zadovoljni, nalaze da je URD lako razumljiv, interesantan, poučan. Nađeno je da 18 dece odstupa u jednoj do četiri razvojne oblasti. Faktore rizika imalo je 14 dece.

Zaključak URD je lako razumljiv, interesantan, pomaže roditeljima. Veoma je koristan za pedijatra u ranom otkrivanju razvojnih poremećaja. Može da se uvrsti u redovnu primenu u okviru sistematskih preventivnih pregleda.

RRD-2 MREŽA PODRŠKE PORODICI I PREVENCIJA ZANEMARIVANJA DETETA

S. TrećakovDom zdravlja “Novi Sad”

Uvod Pedijatar je zaštitnik prava deteta na zdravlje i razvoj. U slučaju proble-ma u porodici oslanja se na patronažu i sve ostale činioce mreže podrške detetu i porodici..

Cilj Prikaz funkcionalnosti mreže podrške porodici u praksi.Materijal i metode Prikaz slučaja, deskriptivnom metodom, korišćenjem

dokumentacije, Rezultat Patronažna sestra pri prvoj kućnoj poseti primećuje da je majka

uznemirena, ne dozvoljava kupanje novorođenčeta i agresivno se ponaša. Otac je prisutan ali ne učestvuje. Baba po majci pokazuje na kratko otpusnicu porodilje, sa dokumentovanim psihičkim problemom posle porođaja. Patronažna sestra stiče utisak da majci treba podrška.

Sumnja na zanemarivanje novorođenčeta prijavljena je socijalnom radniku Centra za socijalni rad, jer majka koja samo doji malo spava, novorođenče ne napreduje. Porodica upućena pedijatru, konstatovano da novorođenče ne napreduje, pokušan razgovor o problemu, roditelji odbijaju. Pedijatar kontaktira Centar za socijalni rad, socijalni radnik konstatuje da majka nema kapacitet za roditeljstvo, novorođenče se uz pratnju socijalnog radnika i Hitne medicinske pomoći hospitalizuje u Institutu za decu i omladinu Vojvodine a majka na Klinici za psihijatriju, gde po otpustu dobija preporuku za terapiju.

Potom roditelji donose odojče kod pedijatra, koje je dobrog opšteg stanja, lepo napreduje. Porodica se prati, podržava od institucija sistema, odojče uredno vakcinisano, poslednji pregled u uzrastu od 9 meseci. Majka smirenija, uzima preporučenu terapiju, sarađuje sa socijalnim radnikom.

Zaključak Uočavamo faktore rizika u porodici. Ističemo značajnu ulogu prvog kontakta edukovane patronažne sestre koja odmah obaveštava pedijatra, Tim za zaštitu od zanemarivanja i Centar za socijalni rad, kao činioce podrške. Samo uz pomoć aktivne saradničke mreže postižu se optimalni ciljevi za zdravo detinjstvo.

39


RRD-3 RANI RAST I RAZVOJ U PRVIH 1000 DANA – PROMOCIJA PREVENCIJA

B. Stanimirov, S. TrećakovDom zdravlja Novi Sad

Uvod Rani razvoj dece, ne zavisi samo od urođenih kapaciteta deteta ili ograni-čenja samog deteta, već je rezultat kapaciteta sa čime se dete rađa, nege i brige koje dobija u okviru porodice i zajednice, kao i odnosa sa drugim osobama koje brinu o deci: vaspitanje i obrazovanjei druge podrške u okviru javnih institutcija. Pravo na razvoj i pravo na zdravlje osnovna su prava svakog deteta, a neophodna podrška za njihovo ostvarenje je obaveza zdravstvenog sistema. Prve godine života imaju uti-caj na celokupni razvoj deteta (kognitivni, senzorni, govorno-jezički, psihomotorni, emocionalni i psihosocijalni ), što se manifestuje u odraslom dobu i ima uticaj na zdravlje, uspeh u školi, nivo samopouzdanja, emocijalnu stabilnost i razvoj socijal-nih veština. Razvoj mozga najintenzivniji je u prvim mesecima i godinama života, a iskorišćavanje ovog ogromnog prirodnog razvojnog potencijala direktno zavisi od stimulusa i različitih interakciaj kojima se dete u ofvom periodu izlaže.

Zaključak U ranom detinjstvu mala deca u potpunosti zavise od nege odraslih, roditelja ili staratelja, a dete i porodica usmereni su prvenstveno na sistem zdravstva, shodno tome, velika je odgovornost sistema zdravstvene zaštite da reaguje blago-vremeno i naodgovarajući način što će sprovoditi preventivne mere i mere lečenja.

Ključne reči Deca, rast, rani razvoj, zdravstveni sistem


40

4.PREVENCIJA I RACIONALNA TERAPIJA INFEKCIJA I ZARAZNIH BOLESTI REVENTION AND RATIONALE THERAPY OF INFECTIONS AND CONTAGIOUS DISEASES

ModeratoriSrđan PašićMilica Bajčetić

41

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA4. PREVENCIJA I RACIONALNA TERAPIJA INFEKCIJA I ZARAZNIH BOLESTI

REVENTION AND RATIONALE THERAPY OF INFECTIONS AND CONTAGIOUS DISEASES

NOVINE U PROGRAMU IMUNIZACIJE U SRBIJI

G. LončarevićInstitut za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut”

Srbija ima dugu tradiciju u sprovođenju imunizacije i među prvim zemljama je otpočela sa primenom pojedinih vakcina, a od prvog aprila 2018. godine je u primeni u skladu sa Programom, obavezna imunizacija protiv oboljenja izazvanih Streptokokom pneumonije.

Pored održavanja statusa „zemlje bez poliomijelitisa” sve do eradikacije na glo-balnom nivou, eliminacija morbila, rubele i neonatalnog tetanusa, kao i prevencija kongenitalnog rubeola sindroma je sledeći važan cilj, uključujući i kontrolu pertusisa, parotitisa i hepatitisa B u skladu sa Uredbom o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti.

Ciljevi programa imunizacije u Srbiji usklađeni su sa ciljevima programa imuni-zacije u Evropskom regionu SZO. Jedan od osnovnih ciljeva je dostizanje i održava-nje visokog obuhvata imunizacijom (95%) vakcinama prema kalendaru imunizacije, s posebnim akcentom na decu koje pripadaju osetljivim populacionim grupama, a radi sprečavanja obolevanja, mogućih komplikacija koje zahtevaju bolničko lečenje i smrtnih ishoda.

.Zakonom o zaštiti stanovništva od zaraznih bolesti i Pravilnikom o imunizaciji i načinu zaštite lekovima predviđeno je sprovođenje obavezne imunizacije u zemlji i ima prioritet. Krajem 2017. godine donet je trogodišnji program obavezne i preporu-čene imunizacije stanovništva protiv određenih zaraznih bolesti. Obavezna imuniza-cija ne može da se odbije, izuzev u slučaju postojanja privremene ili trajne kontrain-dikacije i sprovodi se kod lica određenog uzrasta protiv određenih zaraznih bolesti, kod lica u posebnom riziku, kod lica izloženih određenim zaraznim bolestima, kod zaposlenih u zdravstvenim ustanovama, kod putnika u međunarodnom saobraćaju. Nove obavezne vakcine koje su predviđene za uvođenje su protiv varičele, hepatitisa A i trbušnog tifusa, kao i monoklonska antitela za pasivnu imunizaciju protiv in-fekcije izazvane respiratornim sincicijelnim virusom kod prevremeno rođene dece. Predviđeno je i uvođenje pasivne imunizacije specifičnim imunoglobulinima protiv varičele, morbila i citomegalovirusne infekcije kod lica u posebnom riziku. Prepo-ručena imunizacija se sprovodi na osnovu preporuke lekara koji sprovodi imuniza-ciju uz prethodnu pismenu saglasnost lica koje se aktivno imunizuje, a sprovodi se kod lica određenog uzrasta protiv određenih zaraznih bolesti, kod lica po kliničkim indikacijama, kod putnika u međunarodnom saobraćaju. Planirano je sprovođenje preporučene imunizacije protiv oboljenja izazvanih HPV, rota virusne infekcije, kr-peljskog meningoencefalitisa itd. Posebnu kategoriju čini imunizacija na lični zahtev.

Postojanje nacionalne rezerve u skladu sa preporukama SZO (25% zaliha svih vakcina, imunoglobulina i monokolonskih antitela) je predviđeno novim Progra-mom zbog različitih okolnosti koje mogu narušiti pravovremeno raspisivanje javnih nabavki, problema u proizvodnji vakcina ugovorenog dobavljača prema planu po-treba, isporukama vakcina, u slučaju epidemija vakcinama preventabilnih bolesti i drugim vanrednim situacijama.

Sve aktivnosti predviđene novim Programom je potrebno realizovati pravovo-vremeno i u potpunosti sinhronizovanom koordinacijom institucija iz delokruga nadležnosti (Ministarstvo zdravlja, RFZO, ALIMS, IJZ Srbije itd.), kako bi se omo-gućilo kontinuirano sprovođenje obaveznom i preporučenom imunizacijom svih kategorije u predloženom Programu u periodu od naredne tri godine.

Dobro funkcionisanje imunizacionog sistema je jedan od ključnih elemenata za snažan zdravstveni sistem i priprema zemlje za buduće javno zdravstvene izazove. Obuhvat imunizacijom je jedan od indikatora dostupnosti primarne zdravstvene zaštite i procene kapaciteta zdravstvenog sistema.

Pošto epidemije malih boginja i importovanje divljeg virusa dečije paralize pred-stavljaju i dalje zajedničke pretnje u oblasti zaraznih bolesti koje se mogu sprečiti imunizacijom za zemlje Evropskog regiona SZO, neophodno je intenzivirati sve ak-tivnosti predviđene planovima aktivnosti na održavanju statusa zemlje bez dečije paralize i eliminacije malih boginja u Republici Srbiji.

Dostizanje i održavanje kolektivnog imuniteta populacije protiv zaraznih bolesti vakcinacijom je suština zajedničkih napora u svim zemljama sveta.

42



NOVELTIES IN IMMUNIZATION SYSTEM IN SERBIA

G. Lončarević„Dr. Milan Jovanović Batut” Institute of Public Health of Serbia

Serbia has long tradition of implementation of immunization, being among the first countries that started to apply certain vaccines. Additionally, since April 2018, immunization against diseases caused by Streptococcus pneumoniae has been initi-ated in accordance with the Program.

In addition to maintaining the status of a „poliomyelitis - free country“ and its global eradication, elimination of measles, rubella and neonatal tetanus as well as prevention of congenital rubella syndrome represent the next goals, including con-trol of pertussis, parotitis and hepatitis B, in accordance with the Regulation on pro-tection of population against infectious diseases.

Objectives of immunization program in Serbia are harmonized with the immu-nization program objectives of WHO European region. One of the major goals is achieving and maintaining of high vaccination coverage (95%) according to immu-nization calendar, with special emphasis on children belonging to vulnerable popu-lation groups in order to prevent onset of diseases and possible complications neces-sitating inpatient treatment and possibly leading to lethal outcomes.

Pursuant to the Law on protection of population against infectious diseases and Rulebook on immunization and method of medicamentous protection, immuniza-tion is mandatory in our country and it has a priority. By the end of 2017, a three-year program of mandatory and recommended immunization of population against certain infectious diseases was adopted. Mandatory immunization can not be re-fused, except in case of presence of temporary or permanent contraindications and it is carried out in individuals of certain age against specified infectious diseases, in individuals at particular risk, in individuals exposed to certain infectious diseases, in individuals working in medical institutions and travellers in international trans-portation. New, mandatory vaccines proposed to be introduced are those against varicella, hepatitis A and enteric fever as well as monoclonal antibodies for passive immunization against infections caused by respiratory syncytial virus in prema-ture infants. Introduction of passive immunization with specific immunoglobulins against varicella, morbilli and cytomegalovirus infections has also been planned in individuals at particular risk. Recommended immunization is performed based on the recommendation of the physician who applies the vaccine after previous written consent of the person to be actively immunized, and it is applied in individuals of specific age against specific infectious diseases, in individuals with relevant clinical

indications and international travellers. Recommended immunization is planned against diseases caused by HPV, rotavirus, tick-borne meningoencephalitis, etc. Im-munization on personal request represents a special category.

Availability of national reserve in accordance with WHO recommendations (25% of all required vaccines, immunoglobulins and monoclonal antibodies) is proposed by the new Program due to different circumstances that may interfere with timely calls for tenders, problems related to manufacture of vaccines by the contracted sup-plier based on the plan of demands, delivery of vaccines, outbreaks of epidemics of vaccine-preventable diseases and other states of emergency.

All the activities set by the new Program should be implemented in timely man-ner and in fully synchronized coordination of all competent institutions (The Min-istry of Health, The Republic Fund for Health Insurance. Medicines and Medical Devices Agency, Institute of Public Health of Serbia, etc.), in order to enable contin-uous mandatory and recommended immunization of all categories, as proposed by the Program within the following three years.

Good functioning of the immunization system is a key element for powerful health care system and enables to the country to be prepared for public health chal-lenges. Immunization coverage is an indicator of accessibility of primary health care and tool for assessment of the health care system capacities.

Since epidemics of measles and importing of wild poliovirus still represent common threats in the field of immunization-preventable infectious disease in the WHO European region, it is necessary to intensify all the activities proposed by the plans of activities aimed at maintaining the status of poliomyelitis-free country and elimination of measles in the Republic of Serbia.

Achievement and maintenance of the herd immunity against infectious dis-eases through vaccination is an essential goal of common efforts in all countries worldwide.

43



UPOTREBA ANTIBIOTIKA U ČESTIM PEDIJATRIJSKIM INFEKCIJAMA

S. PašićInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta “Dr Vukan Čupić”

Antibiotici su najčešće korišćeni lekovi u primarnoj zdravstvenoj zaštiti. U S.A.D. je procenjeno da je tokom 90 godina prošlog veka bilo više od 20 miliona perskripcija antibiotika. Sa boljom edukacijom pedijatara ovaj broj je značajno smanjen, naroči-to kod bolesnika koji su se javljali lekarima zbog infekcija gornjih disajnih puteva.Najčešće disajne infekcije su rinitis ili rinofaringitis, zatim otitis medija, sinuzitis i faringitis. Kod rinitisa ili prehlade upotreba antibiotika nije opravdana, osim ako prehlada traje duže od 10 dana, i ako se bolest komplikuje sinuzitisom. Bris nosa nije od značaja za dijagnozu. Osnovni uzročnici su rino ili korona virusi. Otitis medija zahteva primenu antimikrobne terapije. U lečenju se koriste amoksicilin, zatim ce-falosporini prve ili druge generacije. Kod odojčadi je potrebno primeniti ceftriak-son. Glavni uzročnik otitisa medija je pneumokok. Sinuzitis mora biti praćen akut-nim simptomima kao što su glavobolja, osećaj punoće, osetljivost Valejevih tačaka pri perkusiji i radiografskim nalazom. Osnovni uzročnik je pneumokok. Sinuzitis se leči primarno amoksicilinom, cefalosporinima a u slučaju rezistencije pneumokoka ponekad i oralnim klindamicinom. Streptokokni faringitis se javlja u 95% slučajeva posle navršene 3.godine života, a izuzetno retko ranije. Bris ždrela je zlatni standard za postavljanje dijagnoze BHS grupe A. Karakterišu ga poremećaj opšteg stanja de-teta, hiperemija i eksudat na tonzilama, bolna limfadenopatija vrata, petehije na me-kom nepcu i ponekad šarlahna ospa. Lečenje se sprovodi penicilinom V 10 dana, ili amoksicilinom i cefalosporinima. Posle sprovedene desetodnevne terapije kontrolni bris ždrela nije neophodan. Kliconoštvo se ne leči, a vrlo retko recidiv se može lečiti benzatin penicilinom. Imajući sve prethodno navedeno na umu, upotreba antibio-tika nije indikovana kod rinitisa, bronhiolitisa ili traheobronhitisa bez sekundarne infekcije, kao i bolesnika koji se prezentuju vizingom.

THE USE OF ANTIBIOTICS IN COMMON PEDIATRIC INFECTIONS

S. PašićInstitute for Health Care of Mother and Child “Dr. Vukan Cupic”

Antibiotics are the most commonly used medicines in primary health care. In the United States, it was estimated that during 1990s there were more than 20 mil-lion antibiotic prescriptions. With better education of pediatricians, this number has been significantly reduced, especially in patients who presented to the physicians for upper respiratory tract infections. Most common respiratory infections are rhinitis or rhinopharyngitis, followed by otitis media, sinusitis and pharyngitis. In rhinitis or common cold, use of antibiotics is not justified, unless the cold lasts for longer than 10 days, and if the disease is complicated by sinusitis. Nasal smear is not rele-vant for diagnosis. The main causative organisms are rhinoviruses or coronaviruses. Otitis media requires administration of antibiotic therapy. The treatment should be based on amoxicillin, and cephalosporins of the first or second generation. Ceftri-axone should be used in infants. The main cause of otitis media is pneumococcus. Sinusitis may be accompanied by acute symptoms such as headache, feeling of full-ness, tenderness of Valley points upon percussion and radiographic findings. The primary cause is a pneumococcus. Sinusitis is primarily treated with amoxicillin, cephalosporins, and in cases of pneumococcal resistance, sometimes with oral clin-damycin. Streptococcal pharyngitis occurs in 95% of cases after the age of 3 years, and extremely rarely earlier. Pharyngeal smear is a gold standard for diagnosis of BHS group A. It is characterized by generally disturbed condition of the child, hy-peremia and exudate on the tonsils, painful lymphadenopathy of the neck, petechiae on the soft palate and sometimes scarlatiniform rash. Treatment is based on admin-istration of penicillin V for 10 days, or amoxicillin and cephalosporins. After com-pletion of 10-day follow-up pharyngeal smear is not necessary. Carrier state is not treatable and relapse may be treated with benzathine penicillin. Having in mind all the aforementioned, the use of antibiotics is not indicated in rhinitis, bronchiolitis or tracheobronchitis without secondary infection, as well as in patients presenting with wheezing.

44



NOVINE U ANTIBIOTSKOJ TERAPIJI U PEDIJATRIJI

M. Bajčetić, M. LazićInstitut za farmakologiju, kliničku farmakologiju i toksikologiju Medicinskog fakulteta u Beogradu.

Antibiotici predstavljaju najpropisivaniju grupu lekova u pedijatrijskoj populaciji. Zbog prekomerne i neracionalne upotrebe poslednjih godina sve je izraženija rezistencija prema antibioticima. Period od 1945., od kada su antibiotici dospeli na tržište pa do 1980. godine do otkrića karbapenema je period u kome su beležene niske stope infekcije i široka dostupnost antibiotika. Period od 1980. pa do danas je period visoke stope infekcija i više izražene rezistencije na postojeće antibiotike. Linezolid, lek iz grupe oksazolidinona je poslednji registrovani antibiotik sa novim mehanizmom dejstva koji mu je omogućio efikasnost protiv brojnih gram pozitivnih bakterija rezistentnih na postojeću terapiju. Linezolid je i poslednji u tom smislu inovativni lek na tržištu.

Kongres Sjedninjenih Američkih država 2011. doneo je akt GAIN (Generating antibiotic incentives now act ) kojim Agencija za lekove i hranu (FDA) može da na-gradi sa dodatnih 5 godina ekskluzivne licence kvalifikovane proizvode za infektivna oboljenja (Qualified infectous disese products -QIDPs). Ovaj akt je uticao na brži ra-zvoj antibiotika ali ne i na razvoj inovativnih antibiotika sa novim mehanizmom dejstva.

Jedan od prvih novih antibiotika na tržištu je ceftarolin fosamil, cefalosporinski antibiotik pete generacije. Ovaj antibiotik je lek izbora kod dece starije od 2 godine života kod hinolon rezistenih sojeva Pseudomonas-a, Klebsiella-e i S. Aureus-sa. Do danas su se na tržištu našla samo tri antibiotika sa potentnim dejstvom na multire-zistentne gram negativne uzročnike: meropenem u kombinaciji sa vaborbaktamom registrovan u SAD 2017, ceftazidim sa avibaktamom registrovan u SAD 2015 i EU 2016. godine, i ceftolozan sa tazobaktamom registrovan u SAD 2014.,EU 2015 a od 2017 i u Srbiji. Svi pomenuti antibiotici su ili nova generacija postojećih antibiotika npr. ceftolozan, cefalosporin 5 generacije ili postojeći antibiotici u kombinacija sa novim inhibitorima beta laktamaza poput vaborbaktama i avibaktama koji su otpor-ni na beta laktamaze sa proširenim spektrom i karbapenemaze. Gram pozitivni mul-tirezistentni uzročnici poput meticilin rezistentnog Staphylococcus aureus – MRSA, vankomicin rezistentnog Enterococcus faecium ili Streptococcus pneumoniae zahte-vaju novu inovativnu antibiotsku terapiju. U ovom trenutku na tržištu su dostupni dalbavancin registrovan 2009 u SAD, telavancin i oritavancin registrovani 2014 u SAD. Svi pomenuti lekovi pripadaju 2 generaciji lipoglikopeptidnih antibiotika i

efikasno deluju na MRSA a oritavancin i na vankomicin rezistentan enterokok. Iste godine registrovan je u SAD i tedizolid,antibiotik sa 4 do 16 puta potentnijim dej-stvom na MRSA i enterokok od linezolida.

Na svetskom farmaceutskom tržistu od 2000. godine pojavilo se svega 11 prepara-ta od kojih ni jedan ne spada u novu klasu antibiotika sa inovativnim mehanizmom dejstva. Ovi preparati su suštinski samo kupovanje vremena u borbi sa rastućom re-zistencijom na postojeću terapiju. Razvoj novih lekova koji bi bili efikasni u borbi protiv mutiranih sojeva bakterija predstavlja prioritet zdravstvene zaštite u svetu.

45



NOVELTIES IN ANTIBIOTIC THERAPY IN PEDIATRICS

M. Bajčetić, M. LazićInstitute of pharmacology, clinical pharmacology and toxicology, Faculty of Medicine in Belgrade

Antibiotics are the mot commonly prescribed group of medicines in pediatric population. Due to their excessive and irrational use over the last years, antibiotic resistance became increasingly frequent. The period between 1945, when antibiotics became available on the market and 1980, when carbapenem was discovered, was the period characterized by low infection rates and wide availability of antibiotics. The period after 1980 till now is the period characterized by high infection rates and more prominent resistance to available antibiotics. Linezolid, medicinal product from the group of oxazolidinones is the last registered antibiotic with new mecha-nism of action enabling it to be effective against numerous gram-positive bacteria resistant to the available therapy. In this respect, linezolid is the last innovative drug on the market.

Unites States Congress has passed in 2011 GAIN (Generating antibiotic incen-tives now act ) act, based on which, Food and Drug Administration (FDA) may grant additional 5 years of exclusive license to qualified infectious diseases products (QIDPs). The Act has influenced more rapid development of antibiotics, but not de-velopment of innovative antibiotics with new mechanism of action.

One of the first new antibiotics on the market was the fifth-generation cepha-losporin ceftaroline fosamil. This antibiotic is a drug of choice in children above 2 years of age in quinolone-resistant Pseudomonas, Klebsiella and S. Aureus spe-cies. Until now, only three antibiotics potent against multiresistant gram-negative causative organisms are available on the market: meropenem in combination with vaborbactam, registered in USA in 2017, ceftazidime with avibactam, registered in USA in 2015 and in EU in 2016, and ceftolozane with tazobactam, registered in USA in 2014, in EU in 2015 and in Serbia in 2017. All the above-mentioned antibiotics are either new generation of the existing antibiotics, e.g. ceftolozan, fifth-generation cephalosporin, or existing antibiotics in combinations with new beta lactamase in-hibitors, such as vaborbactam and avibactam, which are resistant to broader spec-trum beta-lactamases and carbapenemase. Gram-positive multiresistant causative organisms, such as methicillin-resistant Staphylococcus aureus – MRSA, vankomi-cin-resistant Enterococcus faecium or Streptococcus pneumoniae require new, inno-vative antibiotic treatment. At the moment, dalbavancin registered in 2009 in USA, telavancin and oritavancin registered in 2014 in USA are available on the market. All

the above-listed drugs belong to the second-generation lipoglycopeptides and they are effective against MRSA while oritavancin is also effective against vankomicin-re-sistant enterococcus. Tedizolid, antibiotic 4 to 16 times more potent against MRSA and enterococcus in comparison to linezolid was registered in USA in the same year.

Only 11 preparations have appeared on the pharmaceutical market worldwide since 2000 year, out of which none belongs to the new class antibiotics with inno-vative mechanism of action. These preparations may actually only buy time in the battle with the increasing resistance to the existing therapy. Development of new drugs that will be more effective against mutated bacterial species is a priority of the health care in the world.

46




KAKO VAKCINACIJA MENJA KARAKTERISTIKE OKULTNE BAKTERIJEMIJE NA NAŠIM PROSTORIMA

G. Petrović, S. Pašić, B. JankovićInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta „Dr Vukan Čupić“,

Okultnabakterijemija (OB) je rana faza sistemske infekcije kada prodor pato-genog agensa u krvotok nije praćen kliničkim znacima sepse. Ciljevi rada su: utvr-đivanje učestalosti i etiologije OB u grupi febrilne dece mlađe od 36 meseci, anali-za dijagnoznog značaja uobičajenih laboratorijskih pokazatelja i ispitivanje uticaja vakcinacije na učestalost i etiologiju OB.Studija je opservaciona, analitička, retros-pektivna. Izvedena je u Institutu za majku i dete „Dr Vukan Čupić“ u Beogradu. Studijom su obuhvaćena odojčad i deca uzrasta od 3 do 36 meseci koja su, zbog febrilnosti i sumnje na skrivenu bakterijemiju hospitalizovana u Institutu. Statistič-ka analiza podataka je izvršena korišćenjem SPSS (Statistical Package for the Social Sciencies), verzija 17.0. Studijom je obuhvaćeno 335 dece. U celom uzorku bilo je 10 dece (3,0%) sa otkrivenom bakterijemijom. Najučestaliji uzročnik izolovan kod dece sa simptomima febrilnosti bio je Streptococcus pneumoniae – kod 9 (2,7%) dece.Na osnovu rezultata naše studije i uvida u rezultate aktuelnih svetskih istra-živanja zaključeno je da je učestalost u periodu pre započinjanja vakcinacije protiv Pneumokoka i H. influenzae tip B bila u korelaciji sa nekoliko parametara: uzrast bolesnika, visina telesne temperature, broj leukocita i apsolutni broj neutrofila. U eri vakcinacije aktuelan je pad prevalence okultne bakterijemije, a u novijim studijama utvrđeno je da ne postoji statistički značajna razlika u broju leukocita i neutrofila među decom koja imaju okultnu bakterijemiju i decom koja imaju sterilnu hemo-kulturu. Sumirajući rezultate otvara se pitanje da li je potrebno promeniti stavove u vezi sa laboratorijskom obradom febrilnog deteta uzrasta do 36 meseci.

47



PERTUSIS-NOVE STRATEGIJE VAKCINAVIJE U RAZLIČITIM DOBNIM GRUPAMA

S. TomićPedijatriska ordinacija Dr Raketić, Beograd

Pertusis je respiratorna bolest uzrokovana bakterijom Bordetella pertussis. Upo-treba vakcina više od 50 godina značajno je smanjila morbiditet i mortalitet. Među-tim, u poslednjih nekoliko godina povećana je stopa incidence pertusisa na 16 mi-liona slučajeva godišnje. Većina ovih slučajeva prijavljeni su u zemljama u razvoju.

Epidemiološka situacija podstakla je zdravstvene sisteme mnogih zemalja da analiziraju moguće uzroke ponovnog izbijanja bolesti, pojačaju kontrolu bolesti i implementiraju kratkoročne strategije za poboljšanje stanja.Stim u vezi formirana je juna 2018 godine u Sofiji Ekspertska Grupaza Jugoistočnu Evropu- SPEN, koja se bavi strategiom i promociom Pertusis vakcinacije.

Cilj rada je opisati trenutnu epidemio.lošku situaciju pertusisa kako u Srbiji tako i u okruženju i izneti različite kratkoročne strategije koje su sprovedene u susednim zemljama.

Jedan od razloga povećanja broja slučajeva Pertusisa povezan je sa vakcinama koja se trenutno koriste,naime acelularna vakcina aP je bezbedna ali njena efektiv-nost se vremenom smanjuje,prosečno trajanje zaštite vakcine iznosi ~ 3 godine.

Zemlje koje koriste aP vakcine mogu nastaviti da koriste istu, ali treba da uzmu u obzir potrebu za dodatnim dozama. Preporuka SZO je primarna serija od tri doze do navršenih šest meseci. Preporučuje se buster doza tokom druge godine života i u nekim zemljama pred polazak u školu.

CDC i Globalna inicijativa za pertusis (GPI) preporučuju buster dozu za adoles-cente uz pomoć aP (Tdap).Takođe savetuje se imunizaciju trudnica, zaposlenih koji rade sa decomkao i roditelja novorođenčadi .

Zaštita deteta od Pertusisa teško je postići jednim pristupom, već treba primije-niti višestruke strategije imunizacije.

USPJEŠNOST IMUNIZACIJE MMR(MORBILI, RUBELA, PAROTIT) VAKCINOM U PODGORICI

P. Divanović, N. KavarićDom Zdravlja Podgorica

Uvod Imunizacija je specifična mjera u sprečavanju, suzbijanju i eliminaciji po-jedinih zaraznih bolesti. Program obaveznih imunizacija stanovništva protiv zara-znih bolesti na teritoriji Crne Gore za 2017. godinu objavljenje u”Službeni list Crne Gore”, br. 004/17 od 20.01.2017. godine. Na teritoriji Podgorice se rađa godišnje oko 3000 djece. Vakcinaciju obavljaju ljekari primarne zdravstvene zaštite (pedijatri). Razlozi na neodazivanje za primanje vakcine su:bolest djeteta,neažurnost roditelja, promjena mjesta boravka, epidemiološka situacija, antivakcinalni lobi.

Cilj rada Sagledavanje uspješnosti vakcinacije MMR u Domu zdravlja Podgori-ca u posljednje 3 godine. Prikaz mjera koje smo preduzimali da bi procenat vakci-nacije bio uspješniji.

Metod rada Analizom iz elektronske evidencije broj i procenat vakcinisanih MMR vakcinom.

Rezultati U Domu zdravlja u Podgorici radi 26 pedijatara. Zbrinjavaju oko 50.000 djece. Analizom elektronske evidencije vakcinacije za MMR (obrada rađe-na u oktobru 2017) procenat po godištima je sljedeći za djecu rođenu2014. godine 80,6%, 2015. godine 56,7%, 2016. godine 15,31%. Ponovnom obradom istih godišta 20. jula 2018. godine dobili smo sljedeće rezultate 2014. godina -89%; 2015. godina 80,5%; 2016. godina 61,35%. Od kraja avgusta 2017. godine do 20. jula 2018. godine dali smo 5975 doza MMR vakcina.

Zaključak Da bi populacija bila zaštićena od oboljevanja od morbila neophodno je da procenat vakcinacije bude preko 95%. Pored redovne vakcinacije organizovane su kampanjske vakcinacije, pedijatri su dali podršku vakcinišući svoju djecu i svoju unučad. Oni su davali odgovore na sve nedumice i nepoznanice pacijenata. Učesto-vanjem u medijima javno su podržali vakcinaciju i borili se za istinu da je vakcinaci-ja najbolji put u borbi za sprečavanje nastanka bolesti. Snimljen je promotivni video „Ne damo djecu bolestima“. I pored svi mjera od januara tekuće godine do 10. jula je u Crnoj Gori je oboljelo 192 osobe od morbila. Nije bilo smrtnih slučaja, ni prodora bolesti u kolektivni smještaj, vrtiće i škole.

48



KOJE SU DILEME KOD NASTALIH POREMEĆAJA TOKOM NAJČEŠĆIH VIRUSNIH INFEKCIJA KOD DECE

H. Stamenković, T. StankovićMedicinski fakultet, Univerzitet, NišKlinika za dečje interne bolesti, KC, Niš

Klinika za dečje interne bolesti, KC, Niš, Medicinski fakultet, Univerzitet u NišuUvod Najčešće virusne infekcije u dece su infekcije CMV, HSV i EBV. Različite

klinićke manifestacije prate ove virusne infekcije zahvatajući više organa i sistema (respiratorni, digestivni, CNS, koža, i dr). Tokom aktivacije virusa evidentirani su različiti poremećaji u imunskom sistemu.

Cilj rada Analiza kliničkih manifestacija, hematoloških, imunoloških parame-tara i parametara inflamacije i ćelijskog stradanja, kod dece sa virusnom infekcijom (CMV, HSV i EBV).

Metode Analiza anamnestičkih podataka, kliničkih manifestacija, hematoloških parametara (broj leukocita, trombocita, monocita, nivo hemoglobina, eritrocita), imunoloških parametara (vrednosti imunoglobulina, komplementa), parametara ćelijskog stradanja (LDH, CPK) i inflamacije (CRP). Dokaz za postojanje virusne infekcije je pozitivan Elisa test na viruse (HSV, CMV i EBV).

Rezultati Evidentirane su različite kliničke manifestacije (česte infekcije respi-ratornog sistema, anemije, infekcije urinarnog trakta, dermatiti, vaskuliti, celijakija, konvulzije). Prisutna su odstupanja u hematološkim parametrima (niske vrednosti hemoglobina, leukocita, trombocita), imunološkim parametrima (niže vrednosti IgA, niže vrednosti funkcije fagocita NBT-a), ćelijskog stradanja (povišene vredno-sti LDH, CPK, ALT, AST) i parametrima inflamacije (povišene vrednosti CRP-a).

Zaključak Tokom virusnih infekcija dolazi do kompleksnih i različitih kliničkih manifestacija i pratećih izmena u parametrima imunskog odgovora, ćelijskog stra-danja i izmena hematoloških parametara. Kako je to proces koji traje, sa cikličnim aktiviranjem virusa i pratećim poremećajima, to je važan podatak za adekvatnu te-rapiju i prevenciju.

ROTAVIRUS KAO VODEĆI UZROČNIK GASTROENTERITISA KOD DECE

Lj. Vuković, N. RadevićOpšta bolnica Berane

Diareja je vodeći uzrok dečijeg morbiditeta u svetu sa velikim procentom mor-taliteta posebno u nerazvijenim zemljama. U ranom detinjstvu najvažniji uzrok oz-biljne diareje sa dehidracijom jeste rotavirusna infekcija. U većini slučajeva zahvata decu uzrasta od 3 meseca do 3 godine. Prenosi se feko-oralnim putem, epidemije se često javljaju u dečijim ustanovama, bolnicama i drugim kolektivima. Inkubacioni period iznosi od 48-72h. Prvog dana bolesti dete je febrilno, povraća, nakon toga dobija tečne stolice koje mogu da traju od 3-7 dana. Bolest je nekad blagog toka ali se često može komplikovati dehidracijom kao i postenteritisnim sindromom a nekad se završava i letalnim ishodom.

Dijagnoza se postavlja enzimskim imonoesejom koji se koristi za otkrivanje u stolici grupe A rotavirusa i enteričnog adenovirusa

Cilj rada je da se ukaže na visok procenat oboljevanja i hospitalizacije odojčadi i male dece zbog enteritisa izazvanog rota virusom.

Metoda je retrospektivna analiza istorija bolesti dece hospitalizovane u našem odeljenju u periodu od 2012-2017 godine.

U analziranom periodu od 5 godina u našem odeljenju je hospitalizovano 6075 pacijenata. Gastroenteritisi su zastupljeni 22.3% ( 1360). Od toga, infekcije izazvane rotavirusom su bile zastupljene u 79.8% ( 1086), adenovirusom u 8.38% ( 114), drugi virusi 10.7% ( 146) koji nisu dokazani- rotavirus- like illness (jer u našoj ustanovi nemamo mogućnost dokazivanja, Norwalk, calcivirusa i atrovirusa), bakterijski en-teritisi su zastupljeni u 2.5% ( 34) uz napomenu da se bakterijski enteritisi kod starije dece leče u infektivnom odeljenju naše ustanove. Iz analiziranih podataka došli smo do rezultata da je broj obolele odojčadi i male dece bio približno isti, uz napomenu da su odojčad imala težu kliničku sliku kao i razvoj postenteritisnog sindroma. Ni-smo imali ni jedan letalni ishod.

Obzirom na visoku stopu morbiditeta izazvanog rotavirusom, visokog procenta hospitalizacije odojčadi i male dece koja predstavljaju najosetljiviju populaciju radi lečenja dehidracije, metaboličkog i elektrolitnog disbalansa neophodno je sprovo-diti mere prevencije ove bolesti. Preventivne mere treba da obuhvataju zdravstveno vaspitini rad, sprovođenje higijenskih mera u dečijim kolektivima. Mišljenja smo da bi uvođenje vakcine za oralnu primenu kod odojčadi u 3 doze bila jedna od najefi-kasnijih mera prevencije ove bolesti.

49



NERACIONALNA ANTIBIOTSKA TERAPIJA KOD DECE SA AKUTNIM RESPIRATORNIM INFEKCIJAMA U AMBULANTSKO-POLIKLINIČKOJ PRAKSI U R.MAKEDONIJI

L. Matevska1, Lj. Zafirovski2, N. Panovski3, H. Stamenkovic4, M. Praprotnik5, G. Petrova6, M. Zafirovski7

1Univerzitetska Klinika za Anesteziologiju Reanimaciju i Intenzivno lečenje, Skopje, R. Makedonija 2Specijalna dečja bolnica za plućne bolesti i TBC kod dece, Skopje, R. Makedonija3Univerzitetski Institut za Mikrobiologiju, UKIM, Skopje, R. Makedonija4Univerzitetska Klinika za dečje interne bolesti, Klinički centar Niš, R. Srbija5Univerzitetska pedijatriska Klinika za dečju pulmologiju, Klinički centar, Ljubljana, R. Slovenija6Univerzitetska pedijatriska Klinika za decju pulmologiju, UKC ”Aleksandrovska”, Sofija, Bugarska7Univerzitetski Stomatološki Klinički centar “Sv. Pantelejmon” Skopje, R. Makedonija

Uvod I pored napora za informiranje-lekara o rapidno-rastućoj bakterijskoj re-zistenciji, na upotrebljavane antibiotike (AB), (slektiranje-MDR, je jedna od naj-većih-pretnji globalnom-zdravlju!), kao i imunodepresorno, toksično, alergizantno, prokancerogeno?,itd.štetna-dejstva-AB, u R. Makedoniji još uvek se prečesto ordini-raju-AB, iako deca (pogotovo u vrtićima, školama, itd.), najčešće (90-96%),-obole-vaju od ARI=akutnih-virusnih-respiratornih-infekcija, a za njih su antibiotici-(AB) nemoćni i bezkorisni, dok proizvoljno-davani NE leče, niti preveniraju-ARI,već naprotiv, favorizuju-bakteriske-superinfekcije, i to sa rezistentnim-bakterijama!! a antibiotski-abuzus je pretežak teret za zdravstveni budžet i za bogate-države!! U ra-zvijenim zdravstvenim-sistemima i EU, zloupotreba-antibiotika se sankcionira!!

Cilj Analiza ambulantsko-polikliničkog prepisivanja-antibiotika, deci sa-ARI u R. Makedoniji.

Materijal i metodi rada Retrospektivno-analizirani:1400-dece, (sredna uzra-st=2,98-god.), sa akutnim-respiratornim-infekcijama-(ARI), gde su matični lekari već započeli ambulantki antibiotik, (neretko promenili i drugi, čak i treći AB??). U ispitivanoj-grupi su predominirali odojčad i mala deca≤3god. ređe pretškolska i školska deca,od kojih: muški=754(53,86%),a ženski=646(46,14%).

Rezultati Od 1400 analiziranih-pacijenata, kod 1106(79,00%)-objek-tivno: klinički-nalaz = rinofaringitis, kod-102 (7,29%) = bronchitis, kod-94(6,71%) = laringitis, kod-36(2,57%)-(klinički+Rtg.pulmo)-susp. = bron-chopneumonia, a kod-33(2,36%) = tonzilofaringitis, i kod-29(2,07%) =

otitis-media-(ORL-spec.nalaz). Samo kod-309(22,07%), su-bili povećani 1 ili više: (>SE, >CRP, >Le, >Gran)=u prilogu eventualne-bakteriske-infekci-je. Bakteriološki+izolat: (iz provociranog-iskašljaja-(sputum), ili brisa-ždrela), kod=421-(30,07%). Rtg.-pulmo, (od Rtg-snimanih-40(2,86%),kod=36(2,57%)-su imali+rentgenološki-vidljive-(plućne)-infiltrativne-senke.

Zaključak Od 1400 ispitane-dece, (koji su-primale-antibiotike), samo-kod=98-421(7,0--30,07%)=su-imale-(bar)-1: (ili+klinički, ili+hematološki, ili+rentgenološ-ki, ili+bakteriološki), +nalaz suspektan za eventualnu bakterisku-infekciju, (koja bi-eventualno-mogla da se leči-antibioticima). Ostali: 979-1302(69,93%--93,00%) NISU-imale ni klinički, niti hematološki, niti rentgenološki, niti bakteriološki na-laz za bakterisku infekciju, što znači da su NEpotrebno-primale-antibiotike!!! Pro-izvoljna i nekritička primena atibiotika,(samo zbog febrilnosti, kašlja, rinoreje, hiperemije-ždrela, i kataralne-upale vidljivih-sluzokoža, popuštanje pod roditelj-skim-pritiscima za antibiotik, ili proizvoljna, nekritična, nestručna itd. procena, ili(i) prebukvalna-interpretacija: hematoloških, mikrobioloških, itd. nalaza, a zane-marivanje: anamnestičkih, epidemioloških, kliničkih, itd. nalaza je apsurdna, neo-pravdana, nerazumna i neodgovorna! SZO apelira za razumnu, racionalnu i kritičku primenu antibiotika danas,da bi ih sačuvali i za sutra!

50




IB-1 IMUNIZACIJA MMR VAKCINOM I ZNAČAJ EDUKACIJE RODITELJA

S. VranićZdravstveni centar Užice Dom zdravlja Nova Varoš

Imunizacija je jedno od najznačajnijih medicinskih otkrića i najbolja zaštita sta-novništva od zaraznih bolesti.

Prikazani su: obuhvat imunizacije MMR vakcinom opredeljenih pacijenata u periodu 2013. do 2017. godine, razlozi odlaganja i odbijanja imunizacije i značaj zdravstveno-vaspitnog rada sa roditeljima.

Urađena jeretrospektivna studija. Analizirani su zdravstveni i elektronski karto-ni opredeljenih pacijenata – dece rođene 2012-2016. godine.

Analizom je obuhvaćeno 195 kartona i to po godištima: 2012.-31, 2013.-48, 2014.-42, 2015.-35, 2016.-39. Vakcinu MMR po kalendaru nije primilo 6-oro (3,07%) dece. U 2012-om godištu 1 dete(3,2%) nije primilo MMR vakcinu, doselje-no je i ne poseduje dokumentaciju o prethodnim vakcinacijama. U 2013-om godištu svi su uredno vakcinisani, u 2014-om godištu 1 dete(2,38%) nije vakcinisano po ka-lendaru zbog odbijanja roditelja ali je vakcinu primilo u uzrastu od 3i7/12 godina. U 2015-om godištu troje(8,57%) – 2 dečaka i devojčica nisu vakcinisani po kalendaru zbog odbijanja od strane roditelja. Kod 1 dečaka je postojao usporen motorni razvoj a kod drugog usporen razvoj govora. Svi su kasnije vakcinisani – dečaci u uzrastu 2i2/12 godina i 2i6/12 godina, a devojčica sa 2i5/12 godina. U 2016-om godištu 1 dečak (2,56%) nije vakcinisan po kalendaru zbog odbijanja od strane roditelja ali je primio vakcinu u uzrastu 2i1/12 godina. Svi koji su odbili redovnu vakcinaciju su procesuirani Sanitarnom republičkom inspektoru. Kontinuirano je sa roditeljima obavljan zdravstveno-vaspitni rad te je petoro(83,3%) dece od šestoro primilo vak-cinu u kasnijem uzrastu.

Poslednjih godina je prisutno odbijanje redovne imunizacije MMR vakcinom od strane roditelja. Neophodna je kontinuirana edukacija roditelja o značaju imuniza-cije kroz zdravstveno-vaspitni rad.

51



IB-2 NAJČEŠĆE NEOPRAVDANE DIJAGNOZE ZA ODLAGANJE DAVANJA MMR VAKCINE

*N. Živković, *M. Jakovljević, J. Vojinović2, G. Antić3

*Lekar na specijalizaciji, Medicinski fakultet Niš, Klinički centar Niš1Klinika za dečje interne bolesti, Klinički centar Niš2Medicinski fakultet, Univerzitet u Nišu3Dom zdravlja Niš

Prema Pravilniku o imunizaciji i načinu zaštite lekovima Republike Srbije, oba-vezna aktivna imunizacija prvom dozom MMR vakcine (kombinovana, živa virusna vakcina protiv malih boginja, zaušaka i rubeole), sprovodi se od navršenih 12 mese-ci do 18- og meseca života. Opšte kontraindikacije za imunizaciju su akutne bolesti, febrilna stanja, anafilaksa na komponente vakcine, ozbiljna neželjena reakcija na prethodnu dozu vakcine, stanja smanjene otpornosti i trudnoća. Posebnih kontra-indikacija nema.

Utvrđivanje najčešćih neopravdanih razloga odlaganja prve doze MMR vakcine kod dece predškolskog uzrasta na teritoriji grada Niša.

Istraživanje je sprovedeno retrogradno, pregledom medicinske dokumentacije u Službi za zdravstvenu zaštitu dece i školske dece Doma zdravlja Niš. Beležene su dijagnoze navedene kao razlog za odlaganje davanja MMR vakcine kod dece rođene u periodu od 01.01.2012. do 31.12.2014. godine.

Ukupan broj dece ispitivanih uzrasta iznosio je 7019. Primovakcinu MMR nije pri-milo 22.95% dece (n=1611). Kod 65% dece (n=1047) nije zabeležen razlog odlaganja vakcine. Najčešće navedene dijagnoze kao neopravdani razlog odlaganja vakcinacije MMR vakcinom bile su: razvojni poremećaji 9.43 % ( n=152), astma 4.84% (n=78), epilepsija 0.93% (n=16) i alergija na proteine kravljeg mleka 0.99% (n=15). Kao neo-pravdani razlog dugotrajnog odlaganja primene MMR vakcine navedena su i sledeća akutna oboljenja: bronhitis 5.34% (n=86) i febrilne konvulzije 0.81% (n=13).

Uprkos jasno definisanim kontraindikacijama za imunizaciju MMR vakcinom, rezultati ukazuju na nedovoljno poznavanje Pravilnika o imunizaciji, odnosno ne-razumevanje i neprepoznavanje stanja zbog kojih treba zaista odložiti imunizaciju, a zbog kojih ne.

IB-3 EPIDEMIJA MORBILA IZ UGLA DEČJEG ODELJENJA KBC KOSOVSKA MITROVICA

M. Janković, Z. Savić, M. Vukašinović, J. Đurić, S. ŠpadijerDečje odeljenje-KBC KosovskaMitrovica

Male boginje (MORBILLI) su akutno infektivno, virusno, veoma kontagiozno obolenje iz grupe osipnih groznica. Izazivač morbilla je virus izgrupe Paramyxovi-ride (RNK). U klinickoj slici dominiraju tri činioca; temperatura, ospa i ciklični tok bolesti. Virus se nalazi u rinofaringealnom sekretu i suzama pa se ubraja u grupu ka-pljičnih infekcija. Ospa se prvo javlja na licu i vratu i sliva se niz celo telo. Povlači se istim redosledom kojim je i izbijala Javlja se u manjim ili većim epidemijama. Obo-levaju uglavnom deca predškolskog i školskog uzrasta. Zbog smanjenog imuniteta moguće je nastajanje mnogobrojnih komplikacija kao što su: respiratorne (bronho-pneumonia, bronhiolitis, laringitis), otorinološke (otitis, sinuzitis), encefalitis.

Posle decenijskog dremeža morbile su se prilično burno vratile. U Srbiji se na-kon 25 godina desila najveća epidemija morbila, sa prvim smrtnim ishodima posle 20 godina.

Dečje odeljenja KBC-a KosovskaMitrovica je aktivno učestvovalo u otkrivanju, zbrinjavanju i lečenju dece obolele od morbila. Prvo dete kod kojeg se posumljalo da boluje od morbila pregledano je ambulantno 20.10.2017 god. nakon čega je hospita-lizovano i lečeno na dečjem odeljenju. Od tog trenutka kod 83-oje dece dijagnosti-kovani su morbili, a 35-oro je hospitalizovano zbog težih formi bolesti. Ostala deca su praćena i lečena ambulantno. Za sada poslednji slučaj morbila dijagnostikovan je 07.04.2018 god. I pored prisutnih komplikacija kod većine dece, nije zabeležen nijedan smrtni slučaj. Najmlađe dete lečeno od morbila imalo je 5 meseci a najstarije 9 godina. Iz jedne porodice smo imali troje obolele dece , a iz četiri po dvoje.

Ni jedno obolelo dete nije bilo redovno vakcinisano, što govori u prilog tome da je MMR vakcina jedina prava zaštita od RNK virusa, familija Paramyxoviridae, rod Morbillivirus koji je izazivač bolesti.

52



IB-4 PORODIČNA PREZENTACIJA EHINOKOKNE BOLESTI

V. Jokić1, D. Bokonjić2, T. Elez-Gavrilović2, G. Popović2

1JZU “Sveti Vračevi Bijeljina2Univerzitetska bolnica Foča - Centar za majku i dijete

Hidatidna cista je parazitarna infekcija koju izaziva Echinococcus granulosus. Bolest se prenosi od inficiranih pasa, koji su stalni domaćini, u čijem digestivnom traktu prebiva odrasla pantljičara.

U radu su prikazana tri pacijenta u okviru iste porodice. Prvi pacijent je dječak uzrasta 9 godina i 8 mjeseci koji je hospitalizovan zbog bola u grudima sa povreme-nim kašljem, praćenim mučninom i povišenom tjelesnom temperaturom. Rendge-nografijom pluća, ultrazvučnim pregledom abdomena, hematološkim i serološkim analizama dijagnostikovana je ehinokokna cista u srednjem režnju desnog plućnog krila, uz dvije cistične formacije u lijevom režnju jetre, od kojih je jedna odgovarala mladoj, a druga zreloj ehinokoknoj cisti. Tokom hospitalizacije, na primjenjenu te-rapiju albendazolom, uz sistemski antibiotik postignuto je kliničko poboljšanje. Na-kon dvonedeljne hospitalizacije pacijent je upućen na hirurško liječenje ehinokokne bolesti pluća i jetre, koje je uključivalo desnu posterolateralnu torakotomiju sa su-praumbilikalnom medijalnom laparatomijom. Na porodičnom skriningu, otkrivene su asimptomatske ciste u plućima i jetri kod 32-godišnje majke. Iz anamnestičkih podataka u okviru porodične anamneze dobijen je podatak da je otac u petnaestoj godini života operativno liječen zbog ehinokokne ciste pluća. Iz anamnestičkih po-dataka u okviru socioepidemiološke anamneze nisu dobijeni podaci da je porodica bila u kontaktu sa psom. Ehinokokna bolest je serološki potvrđena kod svih pacije-nata, a liječeni su albendazolom i hirurški tretirani.

U ovom radu su predstavljena tri pacijenta iz iste porodice, dijagnostikovana kao ehinokokna bolest, što upućuje na važnost porodičnog skrininga, posebno u endemskim područjima.


53

5.ISHRANA I METABOLIZAM NUTRITION AND METABOLISM

ModeratoriNedeljko RadlovićMaja Đorđević Milošević

54

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA 5. ISHRANA I METABOLIZAM / NUTRITION AND METABOLISM

ISHRANA U TERAPIJI UROĐENIH BOLESTI METABOLIZMA

M. Đorđević Milošević, B. Kecman, A. SarajlijaInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić ”

Kod velikog broja urođenih bolesti metabolizma odlični rezultati lečenja su po-stgnuti dijetom.Ciljevi dijete su da se ograniče supstance koje ne mogu da se razgra-de i da se nadoknade produkti koji se ne stvaraju usled deficita određenih enzima.

Kod poremećaja metabolizma proteina, primenjuje se hipoproteinska dijeta, ali treba voditi računa da se obezbedi minimalan unos aminokiselina neophodnih za rast i razvoj. Urođene bolesti metabolizma proteina koje se uspešno leče dijetom su: fenilketonurija, bolest sa mirisom mokraće na javorov sirup, poremećaji ureo-geneze, homocistinurija, tirozinemija i organske acidemije (propionska, izovalerič-na, metilmalonska, glutarna tip 1).Poremećaji metabolizma ugljenih hidrata koji se uglavnom manifestuju hipoglikemijama se takođe uspešno leče dijetom. Kod bole-snika sa glikogenozom tipa 1 glukoza se obezbeđuje iz polimera glukoze (kao što je kukuruzni skrob), redovnim obrocima, a zabranjuje se unos laktoze i fruktoze. Lečenje fruktozne intolerancije podrazumeva ishranu bez voća, ograničavase unos povrća i zabranjuje sorbitol. Ako se bolesnicima u dijeti zabranjuje voće dodaje se vitamin C. Kod intolerancije galaktoze izbacije se galaktoza iz ishrane i koristi mleko bez laktoze. Poznato je da se dobri rezultati u snižavanju nivoa holesterola u krvi kod bolesnika sa familijarnom hiperholesterolemijom postižuishranom i fizičkom aktivnošću. Kod poremećaja beta oksidacije masnih kiselina u mitohondrijama, po-red čestih obroka, u zavisnosti od tipa metaboličkog bloka, savetuje se primena ili izbagavanje različitih tipova masti.

Trenutno se u Institutu dijetom leči preko 60 bolesnika sa poremećajem meta-bolizma proteina, preko 40 sa poremećajem metabolizma šećera i pet sa poremeća-jem metabolizma masti (bez familijarne hiperholesterolemije). Najbolji rezultati se podtižu kod onih bolesnika koji se strogo pridržavaju savetovanog načina ishrane.

NUTRITION IN TREATMENT OF CONGENITAL METABOLIC DISEASES

M. Djordjevic Milosevic, B. Kecman, A. SarajlijaInstitute for Health Care of Mother and Child of Serbia “Dr. Vukan Cupic”

In a large number of congenital metabolic diseases, excellent treatment results are achieved by diet. Diet goal is to restrict substances that can not be degraded and to supplement products that are not produced due to the deficiency of certain enzymes.

In protein metabolism disorders, a low-protein diet is administered, but care must be taken to ensure a minimal intake of the amino acids necessary for growth and development. Congenital protein metabolism diseases that are successfully man-aged by diet are: phenylketonuria, maple syrup urine disease, ureogenesis disorders, homocystinuria, tyrosinemia and organic acidemias (propionic, isovaleric, methyl-malonic, glutaric type 1). Carbohydrate metabolism disorders that are mainly mani-fested as hypoglycemia are also successfully treated with diet. In patients with type 1 glycogenosis, glucose is obtained from a glucose polymer (such as corn starch) and regular meals, while intake of lactose and fructose is prohibited. Treatment of fruc-tose intolerance involves fruit-free diet, intake of vegetables is limited and sorbitol is prohibited. If fruit intake is prohibited in diet, vitamin C is supplemented. In the galactose intolerance, galactose is eliminated from the diet and lactose-free milk us used. It is known that good results in lowering blood cholesterol levels in patients with familial hypercholesterolemia are achieved by appropriate diet and physical activity. In case of mitochondrial fatty acid beta-oxidation disorder, in addition to frequent meals, depending on the type of metabolic block, it is advisable to consume or to avoid different types of fats.

Currently, over 60 patients with protein metabolism disorders, more than 40 pa-tients with sugar metabolism disorders and five patients with fat metabolism disor-ders (excluding familial hypercholesterolemia) are treated at the Institute. The best results are achieved in those patients who strictly follow the recommended diet.

55


UTICAJ PROBIOTIKA NA ZDRAVLJE DECE

M. StojšićInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine

Termin “živi bioterapijski agensi” se odnosi na žive organizme koji se koriste kao lekovi . Probiotik spada u ovu kategoriju, od kojih je on samo jedna . Druge kategorije živih probiotskih agenasa su probiotski sojevi u hrani ili u dodacima za hranu, kao i fekalna transplantacija, a oni se prema važećoj definiciji ne mogu zvati probioticima.

Definicija probiotika je razvijena od strane stručne komisije Svetske zdravstve-ne organizacije 2001. godine, a potom je revidirana 2014. godine i konsenzusom prihvaćena izmena objavljena je od strane Hila i autora. Probiotici se definišu kao živi mikroorganizmi koji, kada se daju u adekvatnim količinama, daju zdravstvenu dobrobit domaćinu, potvrđenu u naučnim studijama .

U crevima ljudi se nalazi čitav jedan ekosistem, koji je težak oko 2 kilograma, a obuhvata oko 100 triliona različitih živih mikroorganizama.Oni imaju ulogu pre svega u odbrani organizma od infekcija, potom u varenju hrane i nastanku toleranci-je na namirnice, a najmanje poznata uloga je u kognitivno-emotivnom statusu, pre-ko osovine crevo-mozak. Zato se probiotici koriste za lečenje i prevenciju nastanka gastrointestinalnih bolesti infektivne etiologije (akutni gastroenteritis, helikobakter pilori infekcija), prouzrokovanih antibiotikom (Klostridijum dificile gastroenteritis, dijareja prouzrokovana antibiotikom), funkcionalnih poremećaja (iritabilni kolon, konstipacija) i drugih. U lečenju brojnih nedigestivnih poremećaja se koriste pro-biotici: neurološki (Parkinsonova bolest, multipla skleroza, autizam), metabolički poremećaji (gojaznost, nealkoholni steatohepatitis), imunološke bolesti (sistemski lupus, dijabetes melitus tip 2) i drugi .

Prema savremenim saznanjima mnoge gastrointestine i negastrointestinalne bo-lesti mogu se prevenirati ili lečiti primenom određenih sojeva probiotika.

IMPACT OF PROBIOTICS ON CHILDREN’S HEALTH

M. StojšićInstitute for Health Care of Children and Youth of Vojvodina

The term “live biotherapeutic agents” refers to living organisms used as medica-tions. Probiotic is the only agent belonging to this category. Other categories of live probiotic agents are probiotic species or food supplements, as well as fecal transplan-tations that can not be called probiotics according to the current definition.

The definition of a probiotic was established by the World Health Organization’s Expert Committee in 2001, to be revised thereafter in 2014 and the change adopted by consensus, was published by Hill et al. Probiotics are defined as living microor-ganisms that, when given in adequate quantities, are beneficial for the host’s health, as confirmed in scientific studies.

The entire ecosystem that weighs about 2 kilograms and includes about 100 tril-lion different living microorganisms is found in the human intestines. They play a role primarily in defending the organism from infections, food digestion and devel-opment of food tolerance, while their least known role is related to cognitive-emo-tional status through gut-brain axis. Therefore, probiotics are used for the treatment and prevention of occurrence of gastrointestinal diseases of infectious etiology (acute gastroenteritis, Helicobacter pylori infections) those caused by antibiotics (Clostridium difficile gastroenteritis, diarrhea caused by antibiotics), functional dis-orders (irritable colon, constipation) and others. Probiotics are used in the treat-ment of the numerous non-digestive disorders : neurological (Parkinson’s disease, multiple sclerosis, autism), metabolic disorders (obesity, non-alcoholic steatohepati-tis), immune diseases (systemic lupus, diabetes mellitus type 2) and others.

Based on the contemporary knowledge, many gastrointestinal and non-gas-trointestinal diseases can be prevented or treated with the use of certain strains of probiotics.

56


OSNOVNA NAČELA U ISHRANI ODOJČETA

N. RadlovićAkademija medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva

Majčino mleko predstavlja prirodni produkt maksimalno prilagođen nutritiv-nim potrebama fiziološkim mogućnostima novorođenčeta i odojčeta. Pored toga, ono je bitan faktor, ne samo zaštite od gastrointestinalnih i respiratornih infekcija, nego i adekvatnog imunološkog i metaboličkog programiranja. Ovome treba dodati da je dojenje najbezbedniji, najpraktičniji i najjeftiniji vid ishrane i važan stimulans psihoemotivnog razvoja i adekvatnog formiranje lica i usne duplje deteta. Otuda Američka akademija za pedijatriju insistira na dojenju, kad god je to moguće, do kraja prve godine po rođenju, pa i duže, a Svetska zdravstvena organizacija do kraja druge godine, pa i nakon toga. Ishrana na majčinim grudima je od dodatnog značaja za decu alergijske konstitucije, kao i onu koja žive u lošim higijenskim i materijal-nim uslovima. Mogućnost za ishranu oralnim putem prevremeno rođeno dete stiče sa 34 gestacijske nedelje, te se do te dobi, u zavisnosti od stepena zrelosti, hrane parenteralno, parenteralno-enteralno ili enteralno (sondom). Iako je preterminsko mleko nutritivno bogatije od terminskog, ono ne zadovoljava potrebe prerano rođe-nog deteta, posebno onog sa težinom ispod 1500 g, te iziskuje odgovarajući dodatak proteina, oligosaharida, minerala i vitamina (»breast-milk fortifier«). U nedostatku majčinog mleka za dohranu ili ishranu novorođenčeta i odojčeta koriste se adapti-rane mlečne formule. To se primarno odnosi na formule kravljeg mleka koje imaju apsolutnu prednost u odnosu na formule bazirane na izolatu proteina soje. Zbog negativnog efekta na osteogenezu, »sojino mleko« se ne preporučuju nedonoščetu, te mu se za dohranu ili ishranu do 52. postkoncepcijske nedelje, a najmanje do 40., primenjuje odgovarajuća formula kravljeg mleka. Isti princip ishrane važi i za dete rođeno malo za gestacijsku starost. Obično kravlje, kozje i ovčje mleko, zbog čitavog niza nedostataka, ne savetuju se detetu u prvoj godini po rođenju.

Prema preporuci Američke akademije za pedijatriju, Evropskog udruženja za dečju gastroenterologiju, hepatologiju i nutriciju i Sekcije za pedijatriju Evropske akademije za alergologiju i kliničku imunologiju iz 2008. godine, kao i drugih rele-vantnih međunarodnih i nacionalnih asocijacija, jelovniku odojčeta, uključujući i onu alergijske predispozicije, između navršenih 4-6 meseci uvodi se nemlečna hra-na. Zdravo odojče ne zahteva dodatan unos kuhinjske soli. Takođe, u hranu mu ne treba dodavati šećer. Voće u obliku soka se ne preporučuje u prvoj godini. Voda koju konzumira mora biti nisko osmolarna. Uvođenje nemlečne hrane pretermin-skoj odojčadi započinje sa 5-7 meseci nakon rođenja.

Sem navedenog, svako dete unutar prvih 6 sati po rođenu mora dobiti vitamin K1 im, terminsko 1 mg i preterminsko 0,5 mg, kao i tokom cele prve godine, ne-zavisno od gestacijske starosti na rođenja, 400 IJ vitamina D3 dnevno. Detetu na prirodnoj ishrani se u prva 3 meseca po rođenju savetuje dodatni unos vitamina K1 u dnevnoj dozi od 25 μg. To se odnosi i na dokozaheksaensku kiselinu (DHA), sem kod isključivo dojenog odojčeta čija je majka optimalno unosi konzumiranjem mor-ske ribe ili u obliku suplementa, kao i onog koje se hrani njome obogaćenim mleč-nim formulama. Prema preporuci Svetske zdravstvene organizacije i Organizacije za hranu i poljoprivredu Ujedinjenih nacija (WHO/FAO, 2010), potreba odojčeta u DHA u prvom polugođu iznosi 0,1-0,18% u odnosu na ukupan kalorijski unos, a u drugom 10-12 mg/kg dnevno. Takođe, odojčad rođena sa malom telesnom teži-nom, bilo zbog prematuriteta ili intrauterusnog zastoja u rastu, između navršenih 2-6 nedelja i 6-12 meseci iziskuju dodatni unos gvožđa. Preporučena oralna dnevna doza elementarnog gvožđa ovoj odojčadi na ekskluzivnoj prirodnoj ishrani iznosi 2-3 mg/kg (maksimalno 15 mg), a ukoliko se hrane mlečnom formulom 1 mg/kg.

Na kraju treba reći da postoje stanja, na sreću iznimna, kad je prirodna ishrana ne savetuje. To se uglavnom odnosi na neka oboljenja i dijagnostičko-terapijske pro-cedure kod majke, a kad je u pitanju dete na galaktozemiju, kao i još neka ekstremno retka patološka stanja.

57


BASIC PRINCIPLES OF INFANT NUTRITION

N. RadlovićAcademy of Medical Sciences of the Serbian Medical Society

Breast milk is a natural product that is fully adapted to the nutritional needs and physiological abilities of the newborns and infants. In addition, it is an important factor, not only for protection against gastrointestinal and respiratory infections, but also for adequate immunological and metabolic programming. It should be also added that breastfeeding is the safest, most practical and cost-effective type of nu-trition and an important stimulus for psycho-emotional development and adequate formation of the face and oral cavity of the infant. Hence, the American Academy of Pediatrics insists on breastfeeding, wherever possible, by the end of the first year af-ter birth, and even longer, while World Health Organization proposes breastfeeding by end of the second year, or even longer. Breastfeeding has additional significance in children of allergic constitution, as well as for those living in poor hygienic and material conditions. A prematurely born infant acquires the ability of breastfeed-ing at the gestational week 34, and thus, before that age, depending on the degree of maturity, it is fed parenterally, parenterally-enterally or enterally (through tube). Although pre-term milk is nutritionally richer than term-milk, it does not meet the needs of a prematurely born infant, especially one with a weight below 1500 g, and requires the appropriate addition of proteins, oligosaccharides, minerals and vita-mins (“breast-milk fortifier”). In the absence of breast milk for supplemental feeding or feeding of newborns and infants, adapted milk formulas are used. This primarily refers to cow’s milk formulas that have an absolute advantage over the formulas based on the isolated soy protein. Due to the negative effect on osteogenesis, “soy milk” is not recommended in pre-term infants and the appropriate cow milk for-mula is recommended for nutrition or as supplemental feed until the 52nd postges-tational week, and at least until the 40th one. The same feeding principle is applicable to infants born with low birth weight for the given gestational age. Regular cow, goat and sheep milk is not advisable for nutrition of infants during the first year of life due to a number of shortcomings.

Based on the recommendations of the American Pediatric Academy, Europe-an Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition and Pediatric Section of the European Academy of Allergy and Clinical Immunology from 2008, non-milk food was advised to be introduced in nutrition of the newborns, includ-ing those with allergic predispositions, between months 4 and 6. A healthy baby does not require addition of kitchen salt. Also, sugar should not be added to the

food. Fruit in the form of juice is not recommended in the first year. Osmolarity of the consumed water must be low. Introduction of non-milk foods in nutrition of preterm infants begins between 5 and 7 months after birth.

In addition to the above, each newborn must receive within the first 6 hours after birth 1 mg i.m. vitamin K1 , pre-term children 0.5 mg, and thereafter throughout the first year of life, regardless of the gestational age at birth, 400 IU of vitamin D3 per day. Additional intake of vitamin K1 in a daily dose of 25 μg is advised during the first three months of life in the breast-fed infants. The same also applies to do-cosahexaenoic acid (DHA), except for exclusively breast-fed infants whose mothers’ intake of DHA is optimal owing to consumption of sea fish or supplements, as well as in infants fed with DHA-enriched formulas. According to the recommendation of the World Health Organization and the Food and Agriculture Organization of the United Nations (WHO / FAO, 2010), infants’ DHA demands in the first six month are 0.1-0.18% of the total calorie intake, and 10-12 mg / kg per day during the fol-lowing six months. Also, infants born with low birth weight, either due to prema-turity or intrauterine growth delay, require additional iron intake between weeks 2 and 6 and months 6 and 12. The recommended oral daily dose of elemental iron in these exclusively breast-fed infants is 2-3 mg / kg (maximum 15 mg) or 1 mg / kg if they are fed with formula.

Finally, it should be noted that there are certain conditions, fortunately excep-tional, when breastfeeding is not advised. This is mainly the in some diseases and diagnostic-therapeutic procedures in mothers, or in case of presence galactosemia or some other extremely rare pathological conditions in infants.

58


NACIONALNI PROGRAM PODRŠKE DOJENJU, PORODIČNOJ I RAZVOJNOJ NEZI NOVOROĐENČETA

Lj. StankovićGAK Narodni front

Zbog stalnog pada stope dojene dece, zaštita, promocija i podrška dojenju pred-stavlja danas javno-zdravstveni prioritet većine razvijenih zemalja.

U Republici Srbiji tek nešto više od polovina beba dobije svoj prvi podoj u toku prvog sata od rođenja, a tek je 12,8 % isključivo dojene dece mlađe od 6 meseci. Veština dojenja se generacijama unazad prenosila od majke na ćerku. Ogromna po-pularizacija mlečnih formula i pasivan odnos društvene zajednice i zdravstvenih radnika prema prirodnoj ishrani je doveo do toga da je dojenje postalo veština koju zaboravljamo, a dalekosežne društvene, državne, kulturološke, medicinske i druge posledice, nauka i društvo još nisu u mogućnosti da sagledaju u punom obimu.

Nacionalni program podrške dojenju, porodičnoj i razvojnoj nezi novorođenčeta je prven-stveno orijentisan na sprovođenje aktivnosti kroz sistem zdravstva od primarne do terci-jarne zdravstvene zaštite. Program preporučuje model zdravstvenih usluga u kojem je na jednostavan i praktičan način predloženo rešavanje najvažnijih pitanja koja se tiču dojenja a odnose se na dete, majku, zdravstvene radnike, zdravstveni sistem, zajednicu i ostale. Ode-ljenja za majke i novorođenu decu treba da imaju jasnu pisanu politiku dojenja sa kojom su upoznati i zaposleni i pacijenti. Ne treba da postoji promocija mlečnih formula, flašica za hranjenje i cucli i drugih proizvoda obuhvaćenih Kodeksom. Da bi se unapredio potencijal bolesne dece i dece ugrožene prevremenim rođenjem predlaže se uvođenje principa indi-vidualizovane razvojne nege. Jedan od osnovnih ciljeva u naredne 3 godine jeste povećanje stope isključivo dojene dece u Republici Srbiji sa navršena 3 meseca sa 23% na 40% odojčadi, sa navršenih 5 meseci sa 13% na 20% odojčadi, i povećanje stope ukupno dojene dece, uz dohranu, sa navršenih 6 meseci sa 47% na 60%. Pokazatelji podrške dojenju će biti uvedeni u obaveznu medicinsku evidenciju i pratiće se na nacionalnom nivou.

Program podrške dojenju je usklađen sa povezanim strategijama i programima, kao što su Globalna strategija SZO/UNICEF-a za ishranu novorođenčadi i male dece (WHO/UNICEF Global Strategy on Infant and Young Child Feeding) (iz 2002. godi-ne) i Milenijumskim ciljevima razvoja UN-a (do 2015) i Ciljevima održivog razvoja (do 2030). Program podržava ključne principe Nacionalnog programa zdravstvene zaštite žena, dece i omladine, Nacionalnog programa za unapređenje razvoja u ranom detinjstvu, Nacionalnog programa za prevenciju gojaznosti kod dece i odraslih.

Program sadrži ciljeve, aktivnosti i očekivane rezultate, ali uključuje i poboljša-nje kvaliteta zdravstvene zaštite.

NATIONAL PROGRAM TO SUPPORT BREASTFEEDING, FAMILY AND DEVELOPMENTAL CARE OF THE NEONATES

Lj. StankovićNarodni front Clinic of Gynecology and Obstetrics

Due to constantly decreasing rate of the breastfed infants, breastfeeding protec-tion, promotion and support currently represent a public health priority in majority of the developed countries.

In the Republic of Serbia, only little more than one half of the newborns are breastfed within the first hour of delivery, and only 12.8 % of infants below 6 months of age are exclusively breastfed. For generations, the skill of breastfeeding has been passed from mother to daughter. Enormous popularization of milk formulas and passive attitude of the community toward natural nutrition has led to the situation that breastfeeding is becoming skill which is gradually forgotten, and far-reaching, social, state, cultural, medical and other consequences are sill not fully comprehend-ed by the science and society.

National program to support breastfeeding, family and developmental care of the neonates is primarily oriented towards implementation of the activities through the health care system – from the primary to the tertiary level. The Program recom-mends the model of health care services that offers simple and practical options for resolution of the most important issues associated with breastfeeding concerning mothers, health professionals, health care system, community and others. Maternal and neonatal departments should have clear, written breastfeeding policy familiar to both staff and patients. Promotion of milk formulas, baby bottles, pacifiers and other products covered by the Code should be avoided. In order to improve potential of sick children and children compromised by prematurity, introduction of the princi-ple of individualized developmental care is proposed. One of the major aims to be attained within the following three years is to increase the rate of exclusively breastfed infants old less than 3 months from 23% to 40%, those aged 5 months from 13% to 20% and to increase total number of children who are breastfed and given supple-mental food till the age of 6 months from 47% to 60%. Indicators of breastfeeding support will be entered in mandatory medical records and they will be monitored at the national level.

Program supporting breastfeeding is harmonized with the related strategies and programs, such as WHO/UNICEF Global Strategy on Infant and Young Child Feed-ing (2002) and UN Millennium Development Goals (till 2015) and Sustainable De-velopment Goals (till 2030). The Program supports key principles of the National

59


Program of Health Care of Women, Children and Youth, National Program for supporting Development in Early Childhood, National Program for Prevention of Obesity in Children and Adults.

The Program includes objectives, activities and expected outcomes, but it does not include improvement of health care quality.


60


ARIASOV IKTERUS TIP II

Z.Leković1, N.Radlović2, S.Pavlović3, P. Radlović4, M. Mladenović5, M. Mahmutović6, S. Petrović-Tepić7

1Univerzitetska dečja klinika, Beograd2Akademija medicinskih nauka Srapskog lekarskog društva, Beograd;3Institut za molekularnu genetiku i genetičko inženjerstvo, Univerzitet u Beogradu, Beograd4Institut za radiologiju i inkologiju Srbije, Beograd5Zdravstveni centar Valjevo

6 Opšta bolnica Novi Pazar;7Medicinski fakultet, Univerzitet Banja Luka, Republika Srpska

Uvod Ariasov ikterus tip II se javlja kod 2-2,5% zdrave novorođenčadi i mlade odojčadi na ekskluzivnoj prirodnoj ishrani. Nastaje usled kraćeg veka fetalnih eri-trocita, snižene hepatične konjugacije i majčinim mlekom indukovane enterohepa-tične cirkulacije nekonjugovanog bilirubina.

Cilj rada Analiziran su dijagnostički kriterijumi, stepen i dužina trajanja neko-njugovane hiperbilirubinemije kod novorođenčadi i mlade odojčadi sa ovim tipom ikterusa. Pored toga, 11 ispitanika je testirano na Gilbertov (Žilberov) genotip.

Materijal i metode Uzorak ispitanika su činila 43 terminska, normalno porođe-na zdrava i ekskluzivno dojena deca dobi 17 do 80 (40,08±19,02) dana. Dijagnoza Ariasovog ikterusa je bazirana na isključenju hemiolize, oboljenja jetre i drugih pa-toloških stanja praćenih nekonjugovanom hiperbilirubinemijom.

Rezultati rada Nivo nekonjugovanog bilirubina u serumu krajem prvog meseca po rođenju je iznosio 103-301 (198,23±45,52) μmol/L. U daljem toku, uz kontinu-irano ekskluzivno dojenje, nekonjugovana hiperbilirubinemija je postepeno nor-malizovana sa navršenih 8-19 (14,38±4,57) nedelja. Neželjeni efekti nekonjugovane hiperbilirubinemije nisu zabeleženi ni u jednom slučaju. Genotip UGT1A1 (TA) 7/7 je nađen kod 4/11(36,37%) ispitanika, UGT1A1 (TA) 7/8 kod 1(9,09%), UGT1A1 (TA) 6/7 kod 5 i UGT1A1 (TA) 6/6 kod jednog

Zaključak Ariasov ikterus predstavlja bezazlen i prolazan poremećaj meta-bolizma bilirubina koji spontano iščezava sa 2-4,5 meseci po rođenju. Ukoliko se isključe oboljenja praćena nekonjugovanom hiperbilirubinemijom, dijagnostički test zasnovan na privremenom prekidu dojenja nije neophodan. Kod 45,45% ispita-nika registruje se Žilberov genotip.

RANO OTKRIVANJE UROĐENIH GREŠAKA METABOLIZMA NEONATALNIM SKRININGOM - SLUČAJ SA POREMEĆAJEM U METABOLIZMU MASNIH KISELINA SREDNJIH LANACA

S. Zlateska1, V. Atanasovska2, S. Zlateska3, A. Zlateska3

1Opšta bolnica, Ohrid,2JZU Univerziteska Klinika za Detski bolesti, Skopje3JZU Univerzitetska Klinika za ginekologija i akušerstvo, Skoplje

Uvod Uvođenjem tandemske masene spektrometrije (LC/MS/MS) u neonatal-ne skrining programe, povećao se kapacitet za rano otkrivanje urođenih grešaka metabolizma. Tandemskom masenom spektrometrijom mogu da se identifikuju i kvantifikuju acilkarnitini i aminokiseline iz jednog uzorka krvi, čime se omogućava dijagnostika više od 40 metaboličkih bolesti istovremeno. U Makedoniji metabolički skrining se primenjuje od 2013. godine , kao deo preventivnog programa zdravstve-ne zaštite majke i dece.

Cilj rada Prikazivanje mogućnosti ranog otkrivanja urođenih grešaka metabo-lizma neonatalnim skriningom.

Metode Metodom tandemske masene spektrometrije određivan je profil acil karnitina i merene su koncentracije 12 aminokiselina iz uzorka krvi na filter papiru novorođenog deteta.

Rezultati Muško novorođenče je rođeno u 34. nedelji gestacije sa telesnom ma-som 1870 g, dužinom 47 cm i Apgar scorom 7/7. U četvrtom danu života obilno po-vraća sadržaj crvenkaste boje. Hirurg isključuje akutnu hiruršku bolest. Povraćanje se nastavlja tako da se sledećeg dana dete prevodi na Univerzitetsku kliniku za dečje bolesti u Skoplju. U Klinici su urađene analize (neonatalni skrining) za kongeni-talnu hipotireozu, fenilketonuriju i još jedan broj urođenih bolesti metabolizma. U skriningu na metaboličke bolesti dobijene su visoke koncentracije acilkarnitina C6 (Hexanoylcarnitine ) i C8 (Octanoylcarnitine) što upućuje na poremecaj u me-tabolizmu masnih kiselina srednjih lanaca (MCAD). U prvom uzorku krvi uzetom u jedanaestom danu života, izmerena je povišena koncentracija C6 (0.62 μmol/l , referentna vrednost 0 - 0.24 μmol/l) i C8 (2,64 μmol/l, referentna vrednost 0 - 0,3 μmol/l). Ponovljene analize od 24. dana života i u drugom mesecu života potvrdile su povišene koncentracije ovih metabolita.

Zaključak Rana dijagnoza urođenih grešaka u metabolizmu je važna za rani po-četak terapije i prevenciju kliničkih simptoma bolesti ali i za genetičko savetovanje porodice.

61


UTICAJ PRIRODNE ISHRANE I VREMENA UVOĐENJA GLUTENA U ISHRANU NA POJAVU KLASIČNOG OBLIKA CELIJAČNE BOLESTI

M. Mladenović1, N. Radlović2,3, Z. Lekovic3, J. Petrović1, B. Vuletić4

1Opšta bolnica Valjevo2Akademija medicinskih nauka Srpskog lekarskog društva3Univerzitetska Dečija Klinika, Beograd4Medicinksi fakultet Univerziteta u Kragujevcu

Uvod U patogenezi celijačne bolesti (CB) zajedno deluju genetski i faktori spo-ljašnje sredine. Najznačajniji je uticaj genetskih faktora, dok su neophodna dodatna ispitivanja koja bi razjasnila ulogu činilaca spoljasnje sredine u ispoljavanju bolesti.

Cilj rada Da se utvrdi uticaj dužine prirodne shrane, posebno prirodne ishrane u vreme uvođenja glutena, kao i uzrasta pri uvođenju glutena, na pojavu CB.

Metod rada Retrospektivno su analizirani dužina prirodne ishrane, uzrast pri uvođenju glutena, trajanje tegoba, kao i uzrast u vreme postavljanja dijagnoze kod 93 dece, 61 devojcice i 32 decaka kod kojih je klasičan oblik CB dijagnostikovan između 7 i 24 meseca, prosecno sa 14,28 ± 4,78 meseci. U obradi podataka su kori-sćene standardne statističke tehnike.

Rezultati Dužina prirodne ishrane kod dece kod kojih je CB dijagnostikovana u drugoj godini života je 5,27 ± 4,68 meseci, a kod onih sa dijagnozom postavljenom u prvoj godini 1,63 ± 3,99 meseci (p<0,01). Kod dece dojene u vreme uvođenja glu-tena u ishranu dijagnoza je postavljena sa 16,31 ± 3,99, a kod onih koja to nisu bila sa 13,20 ± 5,02 meseci (p<0,01). U grupi od 12 ispitanika u kojoj je gluten uveden pre četvrtog meseca, uzrast u vreme postavljanja dijagnoze je bio 12,75 ± 4,15, a kod onih gde je uveden nakon 4 meseca iznosio je 14,69 ± 4.90 meseci, ali razlika nije bila značajna.

Zaključak Prirodna ishrana generalno, a posebno u vreme uvođenja glute-na, značajno odlaže pojavu klasicnog oblika CB. Prema našim rezultatima, vreme uvodjenja glutena u ishranu odojčeta nije uticalo na uzrast kliničke ekspresije klasi-cnog oblika CB, što objašnjavamo relativno malim uzorkom ispitanika koji su kon-zumirali gluten pre četvrtog meseca.

DOJENJE DECE NA TERITORIJI OPŠTINE NOVI PAZAR U PERIODU OD 2017-2018. GODINE

V. DespotovićDečji dispanzer Novi Pazar

Uvod Dojenje je idealan način ishrane odojčeta. U novije vreme sprovedena su brojna istraživanja koja potvrđuju višestruke prednosti dojenja. Svetska zdravstvena organizacija i UNICEF ukazuju na značaj dojenja sa ciljem da se osigura zdravlje i deteta i majke. Pored nutritivnog sastava maksimalno prilagođenog potrebama i mogućnostima odojčeta, dojenje bitno smanjenje morbiditet i mortalitet u ovom životnom periodu i ima izuzetno važan uticaj na adekvatan imunološki, neurološki, kognitivni, društveni i emocionalni razvoj, kao i na dobro zdravlje u odraslom dobu.

Cilj rada Uvid u zastupljenost i trend dojenja na teritoriji opštine Novi Pazar u periodu od 1. januara 2017. do 17. avgusta 2018. godine.

Metode rada Kao izvor podataka korišćeni su medicinski kartoni dece za koju sam u svojstvu izabranog lekara tokomn avedenog perioda bila zadužena.

Rezultati Od 92 deteta rođena 2017. godine, 65(70%) su dojena, 12 su hranje-na adaptiranom mlečnom formulom i 15 dvovrsno (dojenje i adaptirana formula). Prosečna dužina dojenja iznosila je 12 meseci, a ishrana formulom 13 meseci. Od 62 deteta rođena u 2018. godini, 53 (86%) su dojena, 6 hranjena adaptiranom mlečnom formulom i 3 dvovrsno. Ni jedno odojče nije hranjeno običnim kravljim ili kozjim mlekom.

Zaključak Rezultati istraživanja ukazuju na porast stope dojenja dece u prvoj go-dini po rođenju na teritoriji opštine Novi Pazar. Međutim, potrebni su dalji napori pedijatara usmereni na edukaciju roditelja kako bi se trend porasta dojenja nastavio.

62



I/M-1 POSLEDICE GOJAZNOSTI

G. Grujić Ilić, M. Jerkan, J. RankovićDom zdravlja Niš, Niš

Uvod Među bolestima uzrokovane nepravilnom ishranom su gojaznost, povećani krvni pritisak, šećerna bolest.

Cilj rada Ukazati na učestalost gojaznosti, lipidni status, indeks ateroskleroze, faktor rizika, vrednosti krvog pritiska i procenat dece sa povećanim vrednostima kod dece u odnosu na ishranjenost.

Metod rada Ispitano je 2060 dece uzrasta 2-19 godina. Svima su merene telesna masa (TM/kg), telesna visina (TV/m) i računat indeks telesne mase (ITM=TM/TV2)(kg/m2). Za procenu ishranjenosti korišćene su tabele internacionalnih stan-darda ITM dece i adolescenata koji odgovaraju ITM kod odraslih osoba. Gojaznost je ITM >30kg/m2. Meren krvni pritisak, sistolni i diajstolini (SKP, DKP). Odredji-vane su koncentracije glukoze (gl), ukupnog holesterola (TC), HDL-C, triglicerida (Tg) (mmol/l). Računate su koncentracije LDL-C(mol/l) i indeks ateroskleroze (IA) (IA=LDL-C/HDL-C) i faktor rizika (FR) (FR=TC/HDL-C). Korišćeni su nacionalni vodič “Lipidski poremećaji” (2011) i Evropske smernice visokog krvnog pritiska kod dece i adolescenata (2010).

Rezultati U okviru ispitane grupe dece, 10,58% su bila gojazna. Vrednosti SKP i DKP bile su signifikantno veće u gojazne u u odnosu normalno ishranjenu decu (P<0.001). Isto tako, procenat povećanih vrednosti SKP, DIK i udruženog SKP i DKP, kao i nivoi glikemije bile su značajno veće u gojazne dece (p>0.05). U odnosu na normalno ishranjenu decu, vrednosti TC, LDL –C i triglicerida (p<0.10; <0.01; <0.001) i IA i FR (p<0.001) bile su signifikantno veće u gojazne, dok su vrednosti HDL-C bile signifikantno manje (p<0.001).

Zaključak Vrednosti lipida, liporoteina, IA, FR i KP su značajno veće u gojazne u odnosu na normalno ishranjenu decu. Neophodno je na vreme otkriti gojaznu decu, razjasniti uzrok poremećaja i uključiti ih u odgovarajući tretman.

63


I/M-2 ISHRANA DETETA SA ROTAVIRUSNIM GASTROENTERITISOM

V. Lekić1, V. Radlović2, A. El Scheik3, M. Zejak4, B. Kažić5, J. Kepčija-Lekić6, N. Lekić7

1KBC Zvezdara, Beograd2Univerzietetska dečja klinika, Beograd3Dom zdravlja Kovačica4Dom zdravlja Mojkovac, Mojkovac, Crna Gora5Opšta bolnica Vrbas6Dom zdravlja Voždovac, Beograd7Urgentni centar KC Srbije, Beograd

Uvod Rotavirus (RV) je nejčešći uzročnik akutne infektivne dijareje kod dece uzrasta od 0,5-5 godina. Osnovne manifestacije bolesti su profuzna vodena dijareja često praćena povraćanjem i povišenom telesnom temperaturom, a komplikacije dehidracija i sekundarna intolerancija laktoze.

Cilj rada Analiza dijetetsko-terapijskih mera kod dece sa RV gastroenteritisom. Metod rada Rad je baziran na uzorku od 133 bolesnika uzrasta 0,1-7,5

(1,87±1,44) godina sa RV gastroenteritisom, 111 (83,46%) hospitalizovana zbog ispoljene ili preteće teške dehidracije i 22 (16,54%) inficirana tokom boravka ui bolnici iz drugih razloga. Dvadesetoro dece je bilo u prvoj godini, najvećim delom u zadnjem tromesečju, dok su ostala bila starija. Dojena su samo 2 odojčeta, oba sa intrahospitalno zadobijenom infekcijom, Dijagnoza RV gastroenteritisa je zasnivana na pozitivnom Rotalex testu (Orion Diagnostica, Finland) i isključenju drugih etioloških činilaca sa sličnom kliničkom slikom.

Rezultati Odojčad u prvom polugođu, uključujući i 2 dojena, su imala blažu formu bolesti, te su uz oralnu nadoknadu tečnosti Orosalom 65 (Galenika, Srbija) nastavila sa istim režimom ishrane. Kod ostale odojčadi i starije dece, zbog teže kliničke slike, nakon intravenske ili oralne nadoknade gubitka tečnosti i nastavak primene Orosala 65 u količini ekvivalentnoj fekalnom gubitku tečnosti, primenjena je dijeta sa restrikcijom laktoze. U tom smislu ova odojčad su dobijala mlečne formule bez laktoze (Bebelac FL ili Aptamil LF), deca između 1-2 godine iste formule i/ili neki od fermentisanih mlečnih proizvoda (jogurt ili kiselo mleko), a starija od 2 godine jogurt, kiselo mleko i mladi sir. Oporavak svih bolesnika je bio potpun nakon 5-7 dana.

Zaključak Osnovu dijetetskog tretmana dece sa težim RV gastroenteritisom čini dijeta sa eliminacijom ili restrikcijom laktoze.

I/M-3 SEKUNDARNA INTOLERANCIJA LAKTOZE KOD DECE UZRASTA DO 2 GODINE SA KLASIČNOM CELIJAČNOM BOLEŠĆU

J. Radlović1, Z. Leković2, M. Mladenović3, B. Vuletić4, A. Ašković1, J. Lekić5, D. Lekić1, A. Leković6

1Zavod za zdravstvenu zaštitu radnika “Železnice Srbije”, Beograd;

2Univerzietetska dečja klinika, Beograd3Zdravstveni centar Valjevo4Klinički centar Kragujevac- Klinika za pedijatriju5Dom zdravlja Vračar, Beograd6Medicinski fakultet Beograd

Uvod Sekundarna intolerancija laktoze (SIL) spada u ređe manifestacije celijač-ne bolesti (CB). Primarno se javlja u najtežim oblicima bolesti i bitno doprinosi težini njene ekspresije.

Metod rada Analizirana je učestalost SIL kod 93 dece, 61 devojčice i 32 dečaka, uzrasta 7-24 (14,28 ± 4,78) meseci, sa klasičnim oblikom CB. Dijagnoza CB je bazi-rana na kriterijumima Evropskog udruženja za dečju gastroenterologiju, hepatolo-giju i nutriciju, a SIL na patološkom testu tolerancije mlečnog šećera, kao i normali-zaciji tolerancije mleka tokom inicijalne faze oporavka od osnovne bolesti.

Rezultati SIL je utvrđena kod 18 (19,35%) bolesnika, 8 u prvoj i 10 u drugoj go-dini. Kod svih je pri patohistološkom pregledu sluzokože tankog creva konstatovana destruktivna enteropatija, kod 13 totalna (IIIc) i kod 5 subtotalna (IIIb). Uz striktnu dijetu bez glutena, kao i druge dijetetsko-terapijske procedure indikovane u ovom obliku osnovne bolesti, bolesnici sa SIL su zahtevali i eliminaciju ili restrikciju lakto-ze iz jelovnika. Pošto su sva odojčad bila na veštačkoj ishrani, mlečni obrok izbora je bila formula kravljeg mleka bez laktoze (Bebelac FL ili Aptamil FL), dok su deca sta-rija od godinu dana, pored toga, dobijala i jogurt, kiselo mleko i mladi sir. Nakon 2-3 nedelje tretmana ni jedan od bolesnika nije pokazivao znake intolerancije laktoze.

Zaključak SIL se sreće kod svakog petog deteta uzrasta do 2 godine sa klasičnim oblikom CB. Uz odgovarajuće terapijske mere poremećaj isčezava nakon 2-3 nedelje.

64


I/M-4 ALERGIJSKI PROKTITIS KOD ODOJČADI – UZRAST JAVLJANJA, NAČIN SENZIBILIZACIJE, KLINIČKE KARAKTERISTIKE I LEČENJE

V. Lekić1, Z. Leković2, D. Ristić1, M. Mahmutović3, J. Kepčija-Lekić4, N. Lekić5, M. Zejak6, B. Kažić7, S. Đorđević8, Lj. Gazivoda8

1KBC Zvezdara, Beograd2Univerzietetska dečja klinika, Beograd3Opšta bolnica Novi Pazar4Dom zdravlja Voždovac, Beograd5Urgentni centar KC Srbije, Beograd6Dom zdravlja Mojkovac, Mojkovac, Crna Gora7Opšta bolnica Vrbas8Vojnomedicinska akademija, Beograd

Uvod Alergijski proktitis spada u najranije manifestacije alergije proteine krav-ljeg mleka. Nastaje kao posledica IV tipa hipersenzitivnosti kod genski predisponi-rane odojčadi.

Cilj rada Analiza načina senzibilizacije, uzrasta javljanja, kliničke slike i načina lečenja odojčadi sa proktitisom uzrokovanim alergijom na proteine kravljeg mleka.

Metod rada Rad je baziran na uzorku od 59 odojčadi, 32 muškog i 27 ženskog pola, uzrasta 1,25-4,75 (2,45±1,73) meseci. Dijagnoza bolesti je postavljana na osno-vu karakterističnih anamneznih podataka, isključenju bakterijskog enterokolitisa, odsustvu analne fisure, dokazu normalnog koagulacionog statusa i povlačenju tego-ba na dijeti bez ekpozicije proteinima kravljeg mleka.

Rezultati Od ukupno 59 ispitanika, 33 su bila na ekskluzivnoj prirodnoj ishrani i 26 na adaptiranoj formuli kravljeg mleka. Prvi simptomi bolesti, kod 54 hemora-gijsko-sluzava dijareja u trajanju dužem od 2 nedelje i kod 5 prisustvo svetle krvi sa primesama sluzi bez izmene konzistencije stolice, javili su se u uzrastu od 0,75- 3,75 (2,35±1,45) meseci. Anemija i poremećaj napredovanja nisu registrovani ni u jednom slučaju. Eliminacija proteina kravljeg mleka iz jelovnika majke kod eksklu-zivno dojene odojčadi, odnosno prelazak sa standardne formule kravljeg mleka na ekstenzivni proteinski hidrolizat one koja su veštački hranjena, rezultirala je norma-lizacijom izgleda stolica kod svih.

Zaključak Proktitis uzrokovan alergijom na proteine kravljeg mleka češće poga-đa mladu odojčad na prirodnoj ishrani. Osnovu kliničke slike čini hronična hemo-ragijsko-sluzava dijareja. Eliminaciona dijeta prilagođena načinu ishrane odojčadi reultira brzim i kompletnim oporavkom.

I/M-5 REAGINSKI OBLIK PREOSETLJIVOSTI NA PROTEINE KRAVLJEG MLEKA KOD ODOJČETA – KLINIČKE KARAKTERISTIKE I LEČENJE

Z. Leković1, N. Radlović2, M. Mladenović3, A. Vuković4, S. Petrović-Tepić5, D. Lekić6, J. Lekić7, A. Leković8

1Univerzitetska dečja klinika, Beograd2Akademija medicinskih nauka Srapskog lekarskog društva, Beograd3Zdravstveni centar Valjevo, Valjevo4JZU bolnica “Dr Mladen Stojanović”, Prjedor, Republika Srpska5Medicinski fakultet, Univerzitet Banja Luka, Republika Srpska6Zavod za zdravstvenu zaštitu radnika “Železnice Srbije”, Beograd7Dom zdravlja Vračar, Beograd8Medicinski fakultet Beograd

Uvod IgE posredovana (reaginska) preosetljivost je najčešći tip alergije na pro-teine kravljeg mleka u dojenačkoj dobi. Poremećaj u većini slučajeva iščezava sa navršene dve godine, a ređe kasnije.

Cilj rada Analiza kliničkih karakteristika i načina lečenja odojčadi sa reagin-skom preosetljivošću na proteine kravljeg mleka.

Metod rada Rad je baziran na uzorku od 64 odojčadi uzrasta 1,50-10,50 (4,75±1,35) meseci sa reaginskim tipom alergije na proteine kravljeg mleka. Di-jagnoza bolesti se zasnivala na karakterističnim anamneznim podacima i išče-zavanju tegoba na eliminacionoj dijeti, tj. isključenju proteina kravljeg mleka iz jelovnika majke kod ekskluzivno dojene odojčadi, odnosno zameni standardne formule kravljeg mleka onoj na veštačkoj ishrani ili dohrani. Kod 56 od 64 ispi-tanika reaginska preosetljivost na proteine kravljeg mleka je potvrđena je i prisu-stvom specifičnih IgE antitela .

Rezultati Kod 56 (87,50%) odojčadi senzibilizacija je nastala u okviru veštačke ishrane ili dohrane, a kod 8 posredstvom majčinog mleka. Alergijske manifestaci-je jednog sistema ustanovljene su kod 49 (76,56%), od čega kod 44 kutane i kod 5 digestivne, dok su kod ostalih bile kombinovane i to kutano-digestivne kod 8, kutano-respiratorne kod jednog i kutano-digestivno-respiratorne kod 6. Terapija, praćena punim oporavkom ispitanika, se zasnivana na eliminaciji proteine kravljeg mleka iz ishrane majke kod ekskluzivno dojene odojčadi, odnosno na primeni ek-stenzivnog hidrolizata ukoliko su veštački hranjena ili dohranjivana.

Zaključak U kliničkoj slici reaginskog oblika alergije na proteine kravljeg mleka kod odojčadi dominiraju kutane manifestacije, često udružene sa gastrointestinalnim

65


smetnjama. Eliminacija proteina kravljeg mleka iz jelovnika majke kod ekskluzivno dojene odojčadi, odnosno primena mlečne formule bazirane na ekstenzivnom pro-teinskom hidrolizatu predstavljaju osnovu lečenja.

I/M-6 EFEKAT COLI B SIRUPA U TRETMANU REKURENTNOG ABDOMINALNOG BOLA U OKVIRU HRONIČNE FUNKCIONALNE OPSTIPACIJE U DEČJEM UZRASTU

S. Bojanić1, B. Vujković2, M. Vujković2

1Dom zdravlja Šabac, 2Opšta bolnica Šabac

Uvod Hroničnafunkcionalna opstipacija (HFO), tj. otežana, nekompletna i nere-dovna eliminacija suviše konzistentnog fekalnog sadržaja primarnog (idiopatskog) tipa u trajanju dužem od 2 meseca predstavlja čest problem savremenog čoveka. Javlja se u svim životnim dobima, a posebno kod starijih osoba, trudnica i dece naj-mlađeg uzrasta. HFO je često praćena rekurentnim abdominalnim bolom (RAB).

Cilj rada Rad je imao za cilj da se utvrdi efekat Coli B sirupa u tretmanu RAB u okviru HFO kod dece.

Metode rada Ciljevi rada su analizirani na uzorku od 102 deteta (52 devojčice i 50 dečaka) uzrasta 3-10 godina. Dijagnoza HFO je zasnovana na karakterističnim anamneznim podacima i isključenju oboljenja praćenih sekundarnom opstipaci-jom. Pored Coli B sirupa, koji je primenjivan prema uputsvu proizvođača u proseku oko mesec dana, kod sve dece se insistiralo na standardnom tretmanu HFO, tj. toa-letnom treningu i odgovarajućim dijetetsko-terapijskim merama.

Rezultati Potpun uspeh u lečenju ostvaren je u 89,8% slučajeva. Ni kod jednog deteta nisu zabeleženi neželjeni efekti Coli B sirupa.

Zaključak Coli B sirup predstavlja prirodni, dobro prihvatljiv, bezbedan i kori-stan adjuvans u tretmanu RAB u okviru HFO u dečjem uzrastu.

66


I/M-7 GASTROEZOFAGUSNI REFLUKS – ČEST RAZLOG POSETE DEČJEM GASTROENTEROLOGU

J. Nikolić, I. LazovićZdravstveni centar Čačak

Uvod Gastroezofagusni refluks (GER) predstavlja čest problem u dojenačkom periodu. Najčešće se javlja kao posledica razvojne nezrelosti kardije.

Cilj rada Analiza terapijskih mera u rešavanju GER-a uzrokovanog razvojnom nezrelošćiu kardije kod odojčadi.

Metode rada Ciljevi rada su razmatrani na uzorku od 50 odojčadi sa ovim tipom GER-a. Dijagnoza poremećaja je bazirana na isključenju drugih patoloških stanja sa sličnom kliničkom prezentacijom.

Rezultati Osnovu tretmana sa visokim uspehom, pored odgovarajuće tehnike hranjenja, činilo je pozicioniranje deteta na levi bok sa podignutim uzglavljem. Kod veštački hranjene ili dohranjivane odojčadi primeniivana je anti-refluks mlečna formula. Samo jedno odojče zahtevalo je primenu inhibitora protonske pumpe. Kod većine ispitanika simptomi poremećaja su nestajali sa početkom drugog polugođa.

Zaključak Adekvatan način ishrane i pozicioniranje deteta na levi bok sa uzdignutim uzglavljem čini osnovu lečenja GER-a uzrokovanog nezrelošću kardije. U većini slučajeva poremećaj nestaje nakon navršenih 6 meseci.

I/M-8 GASTROEZOFAGUSNI REFLUKS KAO UZROK NEUTEŠNOG PLAČA ODOJČETA – PRIKAZ BOLESNIKA

T. MiloševićSpecijalistička pedijatrijska ordinacija „Doktorka Tanja“ Gornji Milanovac

Uvod Plač je jedini modalitet kojim odojče izražava patnju ili prohtev. Jedan od uzroka upornog plača u ovom dobu je i gastroezofagusni refluks (GER).

Prikaz bolesnika Muško odojče od 40 dana upućeno je na hospitalizaciju zbog intenzivnog, višesatnog, neutešnog plača i naglašene iritabilnosti. Pri pravljanju de-teta u uzdignuti položaj plač i prateća uznemirenost su postepeno isčezli. Anamne-zom su dobijeni podaci da je rođeno iz prve uredno protekle terminske trudnoće. Porođaj je obavljen prirodnim putem. Apgar skor 9, porođajna težina 3350 g, dužina 54 cm. Od rođenja na prirodnoj ishrani. Nije povraćalo. Bljuckalo je, ali ne tako na-glašeno. Prvi mesec je dobilo 950 g u telesnoj težini. Fizikalni nalaz na prijemu je bio uredan. Otoskopski nalaz normalan. Rutinske laboratorijske analize u referentnom okviru Detaljna anamneza dobijena od majke je ukazivala da krize plača nisu vezane za obroke niti doba dana, odnosno da su se isključivo javljale pri postavljanju deteta u horizontalni položaj. Ova činjenica i odsutvo bilo kakve abnormalnosti u fizikal-nom pregledu i osnovnim laboratorijskim analizama su ukazivali na GER kao uzrok tegoba deteta. U d aljem toku, uz nastavak prirodne ishrane i postavljanjem deteta u „antirefluks položaj“, tj. sa uizdignutim trupom i glavom, krize plača i iznemirenosti deteta se nisu javljale.

Zaključak U sklopu etiološkog razmatranja kriza plača mladog odojčeta treba imati u vidi i GER. Pažljivo uzeta anamneza, uz odsutvo kliničkih i osnovnih labo-ratorijskih abnormalnosti, kao i pozitivan efekat „antirefluks“ pozicioniranja dete-ta, daju mogućnost, bez potebe za dodatnim ispitivanjem, postavljanja dijagnoze GER-a kao uzroka krize plača u ranom dojenačkom dobu.

67


I/M-9 ŠTA AKO NOVOROĐENČE NE MOŽE DA SISA

M. Rascanin, Lj. StankovićGinekološko-akušerska klinika ”Narodni front ”, Beograd

Novorođenčad male porođajne težine ili bolesna, za razliku od zdrave terminske, iziskuju stručnu pomoć kako bi se hranila majčinim mlekom. U tom smislu neop-hodno je istaći nekoliko bitnih činjenica. Izmlazanje mleka, pumpicom ili ručno, je izutetno značajno jer doprinosi otvaranju zapušenih izvodnih kanalića i smanju-je neugodan osećaj nabreklosti u dojkama. Pored toga, ovaj postupak omogućava majkama da premažu bradavicu svojim mlekom, a novorođenčetu da ga namiriše i okusi i prihvati bradavicu. Ako dete loše sisa, od koristije je da mu se mleko direk-tno izmlaza u usta. Izmlazanje mleka je izuzetno bitno za uspostavljanje i održa-vanje laktacije. Posmatranjem deteta i nežnom digitalnom stimulacijom bradavica dojki majka može pokrenuti neurohumoralni mehanizam odgovoran za produkciju i sekreciju mleka. Izmlazanje mleka treba započeti unutar 6 sati nakon porođaja. Učestalost izmlazanja zavisi od količine podoja i potrebe deteta. U cilju maksimalne produkcije mleka izmlazanje treba praktikovati šest ili više puta tokom 24 časa u tra-janju od oko 20 minuta. Sem podojem, majčino mleko se može davati preko sonde, kao i pomoću šprica, kapaljke, kašičice i šoljice ili direktno iz dojke ukapavanjem u usta deteta. Hranjenje oralnim putem omogućava detetu da koristi jezik i oseća ukus hrane. Pored toga, ovaj vid ishrane stimuliše varenje i kordinaciju sisanja i gutanja sa disanjem. Na kraju treba istaći da ishrana svežim mlekom ima prednost u odnosu na zamrznuto.


68

6.IZAZOVI U PRIMARNOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI DECE I ADOLESCENATA CHALLENGES IN CHILDREN AND ADOLESCENTS PRIMARY HEALTH CARE

ModeratoriRadovan BogdanovićMeho Mahmutović

69

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA6. IZAZOVI U PRIMARNOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI DECE I ADOLESCENATA

CHALLENGES IN CHILDREN AND ADOLESCENTS PRIMARY HEALTH CARE

IZAZOVI U PRIMARNOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI DECE I OMLADINE

R. Bogdanović1, D. Lozanović2 , M. Mahmutović3

1Udruženje pedijatara Srbije2Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta “Dr Vukan Čupić”3Opšta bolnica, Novi Pazar

Nacionalnim programom zdravstvene zaštite žena, dece i omladine (2009) i Stručno-metodološkim uputstvom za njegovo sprovođenje (2010) definisani su opšti i specifični ciljevi Programa i opisane su pojedine aktivnosti koje spadaju u svakodnevni rad pedijatra ili timova u službama za zdravstvenu zaštitu predškol-ske i školske dece DZ, mladih i trudnica i porodilja. Ova dokumenta predstavljaju osnovni okvir za promotivno-preventivne oblike i sadržaje rada u PZZ. Dijagnostič-ko-terapijski sadržaji rada u PZZ obavljaju se u skladu sa savremenim dostignućima medicinske nauke i struke, odnosno sa odgovarajućim nacionalnim ili međunarod-nim smernicama odnosno vodičima.

U periodu između dva Kongresa pedijatara (2014-2018), PZZ dece i omladine bila je izložena brojnim teškoćama, ali i obogaćena značajnim unapređenjima ili mogućnostima za unapređenje postojećih i uvođenje novih sadržaja rada. Još posto-ji problem (mada izražen u manjoj meri), na koji je Udruženje pedijatara Srbije već jednu deceniju upozoravalo nadležne, stručnu i opštu javnost: nedostatak pedijatara u PZZ. Iako je broj pedijatara u PZZ, računat prema normativima, u proseku gleda-no, dovoljan za aktuelnu populaciju dece u Srbiji, postoje velike lokalne i regionalne razlike i disproporcije u obezbeđenosti timovima u dispanzerima i savetovalištima domova zdravlja (DZ) i u njihovoj opterećenosti, kao i u dostupnosti i pristupačno-sti zdravstvene službe i zdravstvenih usluga u PZZ. Rigidne primene koncepta iza-branog lekara/pedijatra i modela kapitacije u plaćanja lekara imale su za posledicu urušavanje razvojnih i savetovališta za mlade u DZ. Malobrojni primeri govore da je fleksibilnijim pristupom, u okviru postojećih propisa, ovo moglo biti izbegnuto.

Počev još od 2008. godine, nizom projekata i redovnih aktivnosti, koje su inicira-li i izvodili Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta “Dr Vukan Čupić” odnosno Udruženje pedijatara Srbije, uz podršku Ministarstva zdravlja (MZ) i Unicefa, radilo se na unapređenju kompetencija lekara u PZZ dece i omladine u oblastima: preven-cija i lečenje gojazosti dece i omladine; promocija i podrška dojenju i prirodnoj ishra-ni; razvoj u ranom detinjstvu; borba za imunizaciju; palijativno zbrinjavanje dece; racionalna upotreba antibiotika u pedijatriji. Neke od ovih aktivnosti bile su uvod u docnije usvajanje odgovarajućih nacionalnih programa od strane Vlade Republike

Srbije (2016-2018). Na taj način su ovi sadržaji rada, od kojih se većina odnosi na PZZ, dobili legislativnu podršku. Pošto se ovim programima u značajnoj meri pro-širuje sadržaj i povećava obim rada pedijatara u PZZ, neophodno je da se, shodno tome, koriguju normativi i standardi rada koji će omogućiti kvalitetnu realizaciju programa zdravstvene zaštite. Međutim, problem “novog morbiditeta mladih”, apo-strofiran i u Nacionalnoj strategiji za mlade za period od 2015. do 2025. godina, uz konstataciju da mladi nemaju dostupne adekvatne programe i usluge prevencije, još nema adekvatan praktičan odgovor u sistemu PZZ. Dobar deo aktivnosti, naročito promotivno-preventivnih, a koje su predviđene u nacionalnom programu, ne spro-vodi se organizovano, a savetovališta za mlade u DZ skoro potpuno su ugašena iz gore navedenih razloga. Stoga je neophodna hitna revitalizacija savetovališta za mla-de, uz poštovanje, u najvećoj mogućoj meri, globalnih standarda za kvalitetne zdrav-stvene usluge namenjene adolescentima koje je 2015. definisala SZO. Očekujemo da će predstojeće uključivanje naše zemlje u studiju SZO “The Health Behaviour in School-aged Children” rezultovati značajnim naprecima u organizovanijoj aktivno-sti na poboljšanju zdravlja ove populacije.

Višegodišnje zalaganje za proširenje i osavremenjavanje programa obavezne imunizacije najzad je dobilo potpun legislativni okvir (2016-2018). U međuvreme-nu, usled nekih propusta u organizaciji vakcinacije (koji su docnije uglavnom ot-klonjeni) i delovanja protivnika imunizacije došlo je do njenog kompromitovanja u stručnoj, roditeljskoj i opštoj javnosti i smanjenja obuhvata obaveznom vakcina-cijom, što je imalo za posledicu epidemije morbila, pertusisa i parotitisa. Kontinu-iranom borbom za imunizaciju, pedijatri Srbije izražavaju spremnost da se u sva-kodnenom radu zalažu za dostizanje optimalnog obuhvata vakcinacijom i za borbu protiv svih vidova antivakcinalnog delovanja,(http://www.udruzenjepedijatara.rs/borba-za-imunizaciju). Na ovom polju predstoji još mnogo posla, za čiji uspeh nije dovoljno samo angažovanje i ažurnost pedijatara, nego i najšira javna podrška i iz-gradnja pozitivnih stavova prema vakcinaciji, uz organizovano i energično suzbija-nje antivakcinalnog delovanja. Imajući u vidu značaj imunizacije, na ovom Kongre-su se o njoj govori u okviru tri posebne tematske oblasti.

Dijagnostičko-terapijska aktivnost uzima veći deo vremena pedijatrima u PZZ, naročito u sezoni jesen-rano proleće. Uz već spomenute relativne manjkove leka-ra, ova aktivnost neretko ugrožava kvalitetno obavljanje preventivnih sadržaja rada. Među najčešćim oboljenjима i stanjima koja su razlog poseta pedijatrima, vode-ća su oboljenja respiratornog sistema i u preškolskom (44%) i u školskom (42%) dispanzeru, a slede faktori koji utiču na zdravstveno stanje i kontakt sa zdravstve-nom službom (18% odnosno 19%) i zarazne i parazitarne bolesti u predškolskom (8%), a simptomi, znaci i patološki klinički i laboratorijski nalazi (9%) u školskom

70



dispanzeru. S obzirom na predominaciju respiratornih oboljenja i sa time povezanu neopravdanu upotrebu antibiotika, Udruženje je, u saradnji sa MZ i Pedijatrijskom sekcijom SLD, organizovalo niz edukativnih skupova na kojima je promovisana ra-cionalna upotreba antibiotika. Ova, kao i druge aktivnosti MZ i strukovnih udruže-nja dovele su doz načajnog smanjenja potrošnje antibiotika u roku od dve godine. Ovoj temi je posvećena posebna sesija na Kongresu, a u okviru ove sesije biće reči o optimalnom pristupu u lečenju pneumonije. Cilj je da se potrošnja antibiotika u PZZ dece svede u okvire evropskog proseka.

Zaključak: U predstojećem periodu, na osnovu sagledavanja postojećih slabosti na jednoj, i prilika i mogućnosti za njihovo prevazilaženje, na drugoj strani, valjalo bi iznaći realno primenjiva rešenja kojima bi se unapredila PZZ dece i omladine, u skladu sa vizijama njenog razvoja koje su izražene u dokumentima nacionalnog i međunarodnog značaja.


R. Bogdanović1, D. Lozanović2 , M. Mahmutović3

1Pediatric Association of Serbia2Institute of Mother and Child Health care Care of Serbia “Dr Vukan Čupić”3General Hospital, Novi Pazar

National program of women, children, and youth health care (2009) and Guide-book for Program implementation (2010) define the general or specific goals and describe individual activities belonging to everyday work of a pediatrician or the teams in the primary health care services (PHCS) for preschool- or school-aged children, youth, and pregnant women. These documents form the basic framework for promotional-preventive activities in the PHCS. Diagnostic or therapeutic activi-ties are performed on the basis of current national or international guidelines.

Deficiency of pediatricians still exists in the PHCS, although the problem has been addressing by Pediatric Association of Serbia (PAS) since 2010 year and pre-sented to the authorities, professional, and general public. Although the total num-ber of pediatricians, generally speaking, is sufficient for current number of children in Serbia, there are large local and regional variations and disproportions in avail-ability of teams in dispensaries and counselling units within Primary Health Care Services (PHCS) and their workload, as well as in accessibility of primary health care. Rigidity in implementation of concept of “chosen pediatrician” as well as the payment of pediatrician by capitation have led to collapse of developmental coun-seling units (DCU) and counseling units for youth in PHCS. The small number of these units that survived and provide their services prove that the former could have been avoided still respecting the existing regulations.

Since the year 2008, Institute of Mother and Child Health Care of Serbia or Pe-diatric Association of Serbia (PAS), supported by the Ministry of Health (MoH) or UNICEF, have undertaken a number of projects in order to improve the competenc-es of pediatricians in the PHCS in the following fields: prevention and treatment of obesity in children and adolescents; promotion and support of breast feeding and healthy nutrition; struggle for immunization; palliative health care in children; rational use of antibiotics in pediatrics. Some of these activities have preceded to the national programs subsequently brought by the Government of the Republic of Serbia (2016-2018). These regulations gave strong support to novelties in the pe-diatricians’ work in PHCS. It must be mentioned that for proper and quality im-plementation of these programs, novel norms and standards of work in the PHCS

71



are necessary. However, the “new morbidity of youth”, although pointed out in the National Strategy for Youth for the Period 2015-2025, is not addressed properly in the practice. A large number of activities from the national programs mentioned above, especially those belonging to promotional and preventive ones are still miss-ing in the PHCS. Counseling units for youth have collapsed. Therefore, revitaliza-tion of these units is urgently needed, respecting at the same time global standards for quality of work with adolescents recommended by WHO. The upcoming joining of Serbia to the WHO study “The Health Behavior in School-aged Children” would certainly contribute to more organized work in improving health and health care of this population.

Diagnostic or therapeutic workload takes a large part of time in the PHCS, espe-cially in the autumn-spring season, compromising quality of work in the preventive field. The most common diseases are respiratory tract infections, both in the pre-school-aged (44%) or school-aged (42%) children, followed by factors influencing health or contact with health care services (18% and 19%, respectively), and conta-gious diseases in preschool- aged (8%) or symptoms, signs and pathological clinical or laboratory findings (9%) in school-aged children. In view of unnecessary use of antibiotics in predominant causes of morbidity, the PAS, MoH, UNICEF, and Serbi-an Medical Society have undertaken a series of educative courses for improvement in rational use of antibiotics in children. This led to significant decrease in antibiot-ics consumption in short time.

Conclusion In the view of existent weaknesses, on one hand, and the opportu-nities for overcoming them, on the other hand, it is necessary to find solutions with realistic goals for improvement of PHC of children and adolescents, in accordance with the aims and goals given in the national or international strategies or programs

STANJE I PERSPEKTIVE U PRIMARNOJ ZDRAVSTVENOJ ZAŠTITI DECE I ADOLESCENATA

M. Mahmutović1, D. Lozanović2, R. Bogdanović3

1Opšta bolnica Novi Pazar (Ministarstvo zdravlja - državni sekretar 2016-2018)2Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić”3Udruženje pedijatara Srbije

Primarna zdravstvena zaštita (PZZ) predstavlja temelj zaštite i unapređenja zdravlja stanovništva. PZZ dece i omladine ostvaruje se preko domova zdravlja-dis-panzera za predškolsku decu sa razvojnim savetovalištima i školskih dispanzera sa savetovalištima za mlade.

Izabrani pedijatri obezbeđuju sveobuhvatnu (celokupnu preventivnu i osnovnu dijagnostičko-terapijsku) zdravstvenu zaštititu predškolske dece, a pedijati i lekari opšte medicine - školske dece i omladine.

Cilj rada je da ukratko predstavimo aktuelno stanje odnosno rezultate rada u osnovnim oblastima PZZ dece u Srbiji i da potom, koristeći SWOT analizu, identifi-kujemo činioce koji na povoljan ili nepovoljan način mogu da utiču na ostvarivanje ciljeva u PZZ dece u narednom periodu.

Pokazatelji zdravstvene zaštite dece u periodu između dva Kongresa pedijatara pokazuju poboljšanje, ali ni do kraja 2017. godine nisu ostvareni neki od Nacional-nih milenijumskih ciljeva razvoja, planirani da se ostvare do kraja 2015. godine. U 2017. godini: Mt odojčadi je 4,7 (cilj: 4,5/1000), perinatalni Mt je 7,8 (6,5), neona-talni Mt - 3,0 (3,0), Mt dece <5 godina je 5,8 (5,0), stopa obuhvata dece isključivim dojenjem do 6. meseca -13% (30%), stopa obuhvata dece programom obaveznih vakcinacija - od 85,2% (MMR) do 97,4% (BCG) (99%). S druge strane, postignuti su značajni rezultati u osposobljavanju pedijatara i u organizacionim promenama u sistemu u oblasti razvoja dece u ranom detinjstvu, uključujući i početne rezultate u revitalizaciji razvojnih savetovališta, a u poslednjih godinu dana poboljšan je obu-hvat imunizacijom.

Za prepoznavanje faktora koji utiču na ostvarivanje ciljeva zdravstvene zaštite dece, koristili smo SWOT analizu (Strenghts-snage; Weaknesses-slabosti; Opportu-nities-mogućnosti, prilike; Threats-pretnje, opasnosti), koja nam daje osnove za viziju razvoja PZZ dece.

Snage: (1) sistemski je očuvan pedijatrijski model zdravstvene zaštite dece u DZ, sa pedijatrom u predškolskim (87%) i školskim (66%) dispanzerima; (2) u perio-du X/2014-III/2018. godina odobreno je ukupno 525 specijalizacija iz pedijatrije (225 za ustanove iz plana mreže, 10 za privatnu praksu, 290 volenterskih); (3) kroz

72



projekte, izmene u nastavnim programima fakulteta, KE i udžbeničku i drugu lite-raturu, unapređujemo, na nacionalnom i na lokalnom nivou, znanje i veštine pedi-jatara i drugih lekara i saradnika u PZZ dece za procenu i praćenje razvoja dece u ranom detinjstvu (RRD), kao i za promociju prirodne ishrane u prvoj godini života; (4) ojačava se kompetencija pedijatara za rad sa roditeljima kroz programe edukaci-je (Udruženje pedijatara, Ministarsvo zdravlja i UNICEF); (5) neprestano ulaganje dečjih lekara u sopstveno usavršavanje, istrajnost i posvećenost profesiji.

Slabosti:(1) smanjen broj pedijatara, uz velike lokalne i regionalne varijacije (pri-rodnim odlivom ili odlaskom u privatnu praksu ili inostranstvo, uz neodgovarajuće zanavljanje kadra); (2) smanjen broj medicinskih sestara (iz navedenih razloga); (3) rad lekara bez specijalizacije pedijatrije u delu predškolskih dispanzera; (4) urušena organizacija i rad razvojnih i savetovališta za mlade (5) neadekvatni postojeći nor-mativi ugrožavaju kvalitet rada, naročito preventivnog ( propisani normativi, nepri-lagođeni novonastalim promenama, ne omogućavaju kvalitetan preventivni rad i primenu novousvojenih znanja i veština); (6) neosnovana kompromitacija imuniza-cije u opštoj i profesionalnoj javnosti.

Mogućnosti: (1) obogaćivanje sadržaja i poboljšanje kvaliteta rada primenom nacionalnih programa i strategija Vlade usvojenih u periodu 2015-2018. Programi: za podršku razvoju u ranom detinjstvu; za podršku dojenju, razvojnoj i porodič-noj nezi novorođenčeta; za prevenciju gojaznosti kod dece i odraslih; za palijativno zbrinjavanje dece, kao i Nacionalna strategija za mlade; (2) Poziv na akciju Vlade Republike Srbije za unapređenje podrške deci na ranom uzrastu, kao okvir i osnov za unapređenje zdravlja deteta osnaženjem i svedostupnošću postojećih mehaniza-ma (pedijatar, razvojno savetovalište, patronaža), za dodatnu izgradnju kapaciteta i pružalaca usluga i institucija zdravstvene zaštite za malu decu i njihove roditelje, kao i za koordinisanu međusektorsku saradnju u ostvarenju politike podrške deci na ranom uzrastu; (3) razvoj procedura i protokola rada za poboljšanje efikasnosti, efektivnosti i saradnje službi u okviru akreditacionih standarda za DZ; (4) izrada i usvajanje inoviranih normativa i standarda usluga; (5) novi projekti i mere Vlade usmereni na prevazilaženje uočenih slabosti.

Pretnje: (1) trend smanjivanja broja dece i opadanje udela dece i omladine u strukturi opšte populacije; (2) gubitak stručnih i obučenih kadrova (nedovoljno i /ili neadekvatno zanavljanje nedostajućih kadrova); (3) nepovoljna starosna struk-tura pedijatara i zdravstvenih saradnika; (4) jačanje uticaja antivakcionalnih grupa (5) manja ulaganja u PZZ (kadrovi, oprema, prostor) u odnosu na hospitalnu; (6) dominacija kurativne, uz nedovoljnu profesionalnu i društvenu afirmaciju promo-tivno-preventivne aktivnosti u PZZ; (7) uticaji profitabilnih organizacija (reklami-ranje i široka dostupnost nezdrave hrane i napitaka, uz izostanak sankcionisanja

prekršilaca kodeksa i drugih pravnih normi); (8) široka dostupnost alkohola i droge; (9) trend povećavanja rizičnog ponašanja i pogoršanja zdravlja mladih.

ZaključakPotrebno je da Vlada i resorna ministrastva, uz lokalnu samoupravu i uz uče-

šće strukovnih udruženja zdravstvenih radnika i saradnika, zajedno i kontinuirano prevazilaze uočene slabosti i pretnje, uz istovremeno jačanje snaga i mogućnosti za unapređenje zdravlja dece i omladine.

73



PRESENT CONDITION AND OUTLOOKS IN CHILDREN AND ADOLESCENTS PRIMARY HEALTH CARE

M. Mahmutović1, D. Lozanović2, R. Bogdanović3

1General Hospital, Novi Pazar (Ministry of Health-Deputy Minister, 2016-2018)2Institute of Mother and Child Health Care of Serbia “Dr. Vukan Čupić”3Pediatric Association of Serbia

Primary health care (PHC) is the basis of health care and promotion of health of population.

PHC of children and adolescents is accomplished by dispensaries for pre-school-aged children or school-aged children within the primary health care ser-vices (PHCS). Workforce in the former is pediatricians and pediatricians or general practitioners in the later.

The aim of this work is to present current conditions and the results achieved in the basic fields of PHC of children and adolescents in Serbia as well as to identify the factors influencing achievement of the PHC goals in the upcoming period.

Between two Congresses of pediatricians (2014-2018), the indicators of PHC of children show improvement in health; however, some of the National Millennium Developmental Goals (designed to be reached by the end of the year 2015) have not been achieved till the end of the year 2017, including the following: infant mortality (Mt), 4.7/1000 (goal: 4.5); perinatal Mt, 7.8 (6.5); neonatal Mt, 3.0 (3.0); Mt < 5, 5.8 (5.0); rate of exclusive breastfeeding in the first 6 months of life, 13% (30%); rate of coverage of children by compulsory vaccinations, from 85.2% (MMR) to 97.4% (BCG) (%99). On the other hand, the advances have been made in both pediatrician competency building and organizational changes in PHCs in the field of early child-hood development (ECD), coverage rate by compulsory immunization has been rased significantly in the last year.

SWOT analysis (Strengths; Weaknesses; Opportunities; Threats) was used for identifying factors influencing the achievements of health care goals, with the aim to create the vision of the PHC development.

Strengths:(1) pediatric model of PHC is preserved, with pediatrician in dispen-saries both for preschool-aged children (87%) and school-aged children (66%); (2) in the period X/2014 - III/2018 year, a total of 525 of specializations in pedi-atrics were approved (although 290 of them for unemployed doctors); (3) knowl-edge and skills of physicians and other health care workers have been improv-ing, at both national and local levels, in the field of ECD as well as in promotion of breastfeeding or healthy nutrition; (4) the competencies of pediatricians for

parental partnership building have been improving through educative courses; (5) the continuing efforts of pediatricians in self- training, perseverance and commit-ment to professional tasks.

Weaknesses: (1) reduced number of workforce in pediatric PHCS (with large re-gional or local variations) due to inappropriate renewal of increased losses in the past 10 years; (2) general practitioners (13% of all physicians) delivering PHC for preschool-aged children; (3) the collapsed DCUs and counseling services for youth in PHCS; (4) inappropriate current norms and standards for delivering PHC, com-promising quality of work and preventing use of new knowledges and skills; (5) unfounded compromising of immunization among general public.

Opportunities: (1) improvement in delivering PHC based on the National pro-grams or Strategies passed by the Government of the Republic of Serbia; (2) Call for Action of the Government aiming at initiation of comprehensive early childhood response of the society for children and their parents and caregivers – from the prenatal period through children’s entry into school. In order to be effective, early childhood development actions need to be implemented from various sectors, in-stitutions and organizations; (3) developing procedures and protocols of work for improving both the effectiveness and efficacy and cooperation of services within the standards of accreditation for PHCS; (4) developing or adoption of new innovative norms or standards of work; (5) new projects or measures of the Government aimed at the overcoming of identified weaknesses

Threats: (1) continuing trend of decreasing number of newborns with consecu-tive decline of proportion of children and youth in general population; (2) the losses of trained staff; (3) unfavorable workforce age structure; (4) smaller investment in PHC relative to hospital care; (5) insufficient professional or social affirmation of promotional and preventive work within PHCS; (6) the influences of profit orga-nizations with advertising and large availability of unhealthy food or beverages; (7) large availability of alcohol and psychoactive substances; (8) increasing tendency toward risk behavior and health impairment of young people.

Conclusion: For further improvement of children and adolescents PHC, Gov-ernment, MoH and other ministries, jointly with local authorities and with partic-ipation of professional associations of health care workers should make continuing efforts to overcome current frailties or threats, with concurrent strengthening of all potentials for advancement of health and health care of children and adolescents

74



KAKVA ZDRAVSTVENA ZAŠTITA JE POTREBNA ADOLESCENTIMA?

A. StojadinovićUniverzitet u Novom Sadu, Medicnski fakultet, Institut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine

Zahvaljujući brzom biološkom psihološkom i socijalnom razvoju adolescenti imaju specifične potrebe i prava u oblasti zdravstvene zaštite. Dok se devedestih godina dvadesetog veka govorilo o zdravstvenoj zaštiti naklonjenoj adolescenti-ma („youth friendly“ health care), danas se teži organizaciji zdravstvene zaštite koja odgovara na potrebe adolescencata („adolescent responsive“ health systems). Ovakav pristup podrazumeva da se odgovori na čitav niz zdravstvenih potreba adolescenata, uz poštovanje njihovog prava na poverljivost, privatnost, visok kva-litet usluga, na način koji je prilagođen distignutom stepenu razvoja adolescen-ta i uz obezbeđivanje zdravstvenih usluga koje su dostupne svim adolescentima. Svetska zdravstvena organizacija je 2015. godine definisala globalne standarde za kvalitetne zdravstvene usluge namenjene adolescentima. Prema ovim standardi-ma neopodno je da zdravstvene ustanove pružaju odgovarajuće pakete zdravstve-nih usluga koji zadovoljavaju potrebe svih adolescenata i obuhvataju informacije, savetovanje, dijagnostiku, terapiju i negu; ove usluge mogu da se pružaju u samoj zdravstvenoj ustanovi, kroz upućivanje u druge zdravstvene ustanove i kroz usluge na terenu (outreach, eng). Zdravstveni radnici i saradnici poseduju veštine koje im omogućavaju da pruže odgovarajuće zdravstvene usluge adolescentima, a pri pružanju usluga poštuju i štite pravo adolescenata na informacije, privatnost, po-verljivost, nediskriminaciju, neosuđujući stav i uvažavanje. Zdravstvene ustanove imaju radno vreme koje odgovara adolescentima, bezbedno okruženje u kom se adolescenti osećaju dobrodošlo i raspolažu opremom, lekovima, potrošnim mate-rijalom i tehnologijom koji omogućavaju pružanje potrebnih zdravstvenih usluga. Zdravstvene ustanove treba da pruže kvalitetne zdravstvene usluge svim adoles-centima bez obzira na pol, uzrast, bračno stanje, etničku pripadnost, seksualnu orjentaciju, mogućnost plaćanja ili druge karakteristike. Adolescenti učestvuju u planiranju, praćenju i evaluaciji zdravstenih usluga i donošenju odluka vezanih za sopstvenu zdravstvenu zaštitu, kao i u određenim aspektima pružanja zdravstvene zaštite. Osim toga, zdravstvene ustanove treba da pruže adolescentima zdravstve-no obrazovanje (zdravstvenu pismenost), da obezbede podršku roditelja, staratelja u pružanju adekvatne zdravstvene zaštite i budu posvećene stalnom praćenju i unapređenju kvaliteta svojih usluga.

Iako za sada u Srbiji ne postoje zdravstvene usluge koje ispunjavaju ove standar-de, razvijanje savetovališta za mlade i povezivanje zdravstvenog sektora sa drugim sektorima društva, moglo bi da poveća dostupnost i kvalitet zdravstvene zaštite ado-lescenata i doprinese zadovoljavanju njihovih potreba u oblasti zdravstvene zaštite. Upotreba savremenih tehnologija (internet, mobilni telefoni) mogla bi da pruži ado-lescentima proverene, savremene informacije i u nekim slučajevima savete zdrav-stvenih radnika ili saradnika.

75



WHAT KIND OF HEALTH CARE ADOLESCENTS NEED?

A. StojadinovićUniversity of Novi Sad, Faculty of Medicine, Institute for Health Care of Children and Adolescents of Vojvodina

Due to rapid biological psychological and social development, adolescents have specific needs in the field of health care. In the nineties the focus was on youth-friendly health care, today we strive to organize adolescent responsive health systems. This approach involves responding to a range of health needs of adolescents, while respecting their right to confidentiality, privacy, high quality of services, in a way that is adapted to the level of adolescent development and providing health services that are available to all adolescents. In 2015, the World Health Organization defined global standards for quality health services for ado-lescents. According to these standards healthcare institutions should provide ap-propriate health care packages that meet the needs of all adolescents and include information, counseling, diagnosis, therapy and care. These services can be pro-vided in the healthcare facility itself, through referrals to other health facilities and through outreach programs. Health workers and other professionals should have skills to provide appropriate health services to adolescents, while respecting the right of adolescents to information, privacy, confidentiality, non-discrimination, and non-judgmental attitude. Health facilities have operating hours that suit ad-olescents, a safe environment where adolescents feel welcome and have access to equipment, medicines, supplies and technology that enable them to provide the necessary health services. Health care institutions should provide quality health services to all adolescents, regardless of sex, age, marital status, ethnicity, sexu-al orientation, ability to pay or other characteristics. Adolescents participate in the planning, monitoring and evaluation of health services and decision-making related to their own health care, as well as in certain aspects of providing health care. In addition, health facilities should provide adolescents with information about their health, where and when to obtain health services, support to parents and caregivers in helping adolescents to obtain adequate health care. Health facil-ities should be dedicated to continuous monitoring of quality and improvement of their services.

Although for now there are no health services in Serbia that meet these stan-dards, developing youth counseling centers and linking the health sector with oth-er sectors of society, it could increase the availability and quality of health care for adolescents and contribute to meeting their health care needs. The use of modern

technologies (the internet, mobile phones) could provide adolescents with accu-rate, up-to-date information and, in some cases, advice from health workers or other professionals.

76



ZNANJE, STAVOVI I PRAKSE RODITELJA U SRBIJI U VEZI S IMUNIZACIJOM – REZULTATI NAJNOVIJEG ISTRAŽIVANJA UNICEF-A

D. PopovićUnicef - Kancelarija za Srbiju

Cilj studije je da pruži detaljan uvid u znanje, navike, praksu i iskustva roditelja u Srbiji po pitanju vakcinacije, potencijalne društveno-ekonomske, psihološke i si-stemske barijere pristupu imunizaciji, te navike vezane za upotrebu medija, pristup infomacijama i komunikaciju. Studija treba da posluži kao osnov za pripremu sveo-buhvatne komunikacione strategije podrške imunizaciji.

Pregled literature, intervjui sa ključnim informantima, diskusije u fokus grupa-ma, te reprezentativno KAP istraživanje na uzorku od 835 domaćinstava sa decom do 7 godina su dali osnovu za izradu studije. Autori smatraju da bi kvalitetu studije doprinelo opsežnije istraživanje stavova zdravstvenih radnika, koje nije bilo moguće sprovesti zbog neslaganja sa vodećim institucijama zdravstvenog sistema.

Prema rezultatima studije, 92% roditelja se redovno odazivalo na vakcinaciju, 4% je oklevalo, a 3% je odbilo jednu ili više vakcina. Način pozivanja na vakcinaciju i iskustvo sa zdravstvenim sistemom utiču na stav roditelja – 25% njih iz urbanih sredina su imali negativno iskustvo sa dugim čekanjem na prijemu ili nisu dobi-li odgovor zdravstvenog radnika na svoje pitanje o vakcinama ili imunizaciji. Oko 15% roditelja je izjavilo da, u zakazanom terminu, odgovarajuće vakcine nisu bile dostupne te se vakcinacija nije mogla sprovesti.

Opšte znanje vezano za osnovne principe vakcinacije je nisko: više od 10% rodi-telja nije odgovorilo ni na jedno od 5 osnovnih pitanja, dok je samo 1% odgovorilo na svih pet. Kada se radi o stavovima, većina roditelja (84%) smatra da je vakcinacija korisna, 72% da bi trebalo da bide obavezna, a 77% je zabrinuto da bi deca mogla oboleti ako se ne vakcinišu. Uprkos tome, polovina roditelja (49%) strahuje od po-sledica vakcinacije, a 44% misli da vakcina može izazvati bolest. Jedna trećina (34%) roditelja je zabrininuta kada se deci daje više doza vakcina u isto vreme ili kada se daju kombinovane vakcine, a skoro svaki drugi roditelj (47%) sumnja u kvalitet vak-cina koje su dostupne.

Četvrtina roditelja (26%) veruje da svaka nova vakcina ugrožava imunski si-stem deteta, da je opravdano odlagati vakcinaciju dok dete ne ojača (27%), te da je danas lečenje bolesti sigurnija opcija nego prevencija vakcinacijom zbog mogućih negativnih efekata vakcinacije (30%). Drugi mitovi o vakcinama su ređe zastuplje-ni - tako,15% roditelja veruje da MMR vakcina uzrokuje autizam ili da su aditivi u

vakcinama toksični. Dva puta više njih (32%) veruje da su uvozne vakcine lošijeg kvaliteta od domaćih te da kvalitet vakcina niko ne kontroliše (33%).

Pri donošenju odluka o vakcinaciji, 90% roditelja se oslanja na zdravstvene rad-nike, ali i porodicu (80%) te prijatelje (70%). Svaki drugi roditelj (46%) se izjasnio da su i mediji imali uticaj na njihovu odluku. Velika većina roditelja veruje izabranom pedijatru, ali manje od polovine veruje zdravstvenim institucijama koje proizvode ili kontrolišu vakcine.

Studija je detaljno istražila komunikacione/informativne kanale koje koristi op-šta populacija. Posebna vrednost studije je utvrđivanje prediktora budućeg ponaša-nja roditelja kada se radi o vakcinama i imunizaciji.

Identifikovani su glavni izvori zabrinutosti roditelja. Dok su pristalice vakcina-cije prvenstveno zabrinute zbog mogućnosti da njihova deca dobiju bolest koja se može sprečiti vakcinacijom, a protivnici vakcinacije zbog neželjenih efekata vak-cina, neodlučni roditelji brinu zbog obe stvari. Ova grupa roditelja u potpunosti veruje pedijatrima i medicini, imaju nešto manje poverenja u zdravstveni sistem, a još manje u farmaceutsku industriju.

Sto se tiče preporuka, komunikacija sa javnošću treba da se oslanja na dve vrste apela: emocionalnog i racionalnog karaktera. Racionalni apel podrazumeva infor-misanje roditelja - koristeći adekvatnu formulaciju, pravednu, transparentnu, ali u granicama prvenstvenog interesa. Stalno informisanje roditelja o velikoj pokrive-nosti vakcinacijom i javnoj podršci za vakcinaciju, može olakšati tzv. deskriptivne norme (ideja o tome šta većina ljudi radi), koje imaju tendenciju da budu efikasnije kod promenljivog ponašanja od takozvanih propisnih (šta treba da se radi). Emoci-onalni apel uključuje ilustraciju posledica bolesti koje se mogu sprečiti vakcinom te pokazivanje empatije prema roditeljima i podsticanje roditelja da donesu pravu odluku.

Specifične brige koje muče neodlučne roditelje trebalo bi da se reše direktnom komunikacijom između lekara i roditelja. Vakcinaciju treba predstaviti kao brigu o deci, kao najbolji način zaštite sopstvene i druge dece, kao sredstvo na raspolaganju roditeljima, koje u prošlosti nije bilo dostupno roditeljima.

Potrebno je proširiti i poboljšati kvalitet obuke zdravstvenih radnika da bi se sprečila njena transformacija u forume za širenje mitova i sumnji, te istitucionalne preporuke ka jačanju sistema nabavke vakcina, unapređenju liderske uloge vode-ćih javno-zdravstvenih institucija kao i preporuka da se oceni primena odluke o obaveznoj vakcinaciji sa fokusom na formatu poziva za vakcinaciju, merama nakon odbijene vakcinacije u cilju pružanja objašnjenja roditeljima, kaznenim merama, nadoknadi u slučaju ozbiljnih neželjenih efekata, kao i praksi upotrebe formulara za prihvatanje vakcinacije.

77



Posebna pažnja je usmerena na rad sa romskim medijatorkama I roditeljima iz romske zajednice koji su u studiji obrađeni kao posebna grupa sa specifičnim potrebama.

Kompletna studija sa svim podacima i detaljnom analizom na srpskom i engle-skom jeziku je dostupna na veb stranici UNICEF-a Srbija.

UNICEF’S RESEARCH: KNOWLEDGE, ATTITUDES AND PRACTICES IN RELATION TO VACCINES AND IMMUNIZATION IN SERBIA

D. PopovićUnicef - Office in Serbia

The aim of the study was to provide a detailed insight into the knowledge, atti-tudes, practices and experiences of parents in Serbia in relation to vaccination, po-tential socio-economic, psychological and systemic barriers to immunization, and attitudes related to the use of media, information and communication. The study should serve as a basis for preparation of the comprehensive communication strate-gy in support to routine immunization.

A literature review, interviews with key informants, focus group discussions, and a representative KAP survey on a sample of 835 households with children up to 7 years provided the basis for the study. The authors believe that the quality of the study would be improved if health authorities had allowed more studies of the atti-tudes of health workers.

According to the results of the study, 92% of parents responded positively to vac-cination, 4% were hesitant, and 3% refused one or more vaccines. The way of invit-ing parents to vaccination and experience with the health system affects the attitude of parents - 25% of them from urban areas have had a negative experience with long waiting times or did not get the response of a healthcare worker on their vaccine or immunization question/concern. Some 15% of parents stated that, in the scheduled appointment, the appropriate vaccine was not available at health institution and the vaccination could not be carried out.

General knowledge about the basic principles of vaccines and immunization is low: more than 10% of parents did not answer to any of the five basic questions, while only 1% responded to all five. When it comes to attitudes, most parents (84%) think that vaccination is useful, (72%) that it should be mandatory, and (77%) is worried that children might get ill if not vaccinated.

In spite of this, half of the parents (49%) are afraid of the consequences of vacci-nation, and 44% think that the vaccine can cause illness. One-third (34%) of parents is worried when children are given more than one vaccine at the same time or when combined vaccines are administered, and almost every other parent (47%) suspects the quality of vaccines available in public health system. A quarter of parents (26%) believe that each additional vaccine given to the child is endangering the child’s immune system; that it is justified to postpone vaccination until the child “grows

78



stronger” (27%), and that today’s treatment of the disease is a safer option to protect the child rather than vaccination due to possible negative effects of vaccination (30%).

Other myths about vaccines are rarely represented - so 15% of parents believe that the MMR vaccine causes autism or that additives in vaccines are toxic. Twice as more (32%) believe that imported vaccines are of lower quality than the domestic ones, and that the quality of the vaccines is not controlled by anyone (33%).

When making decisions about vaccination, 90% of parents rely on health work-ers advice, but also of family (80%) and friends (70%). Every other parent (46%) said that the media had an influence on their decision. The vast majority of parents trust the chosen pediatrician, but less than half of parents trust institutions that manufac-ture or control quality of vaccines.

The study investigated the communication / information channels used by the general population. The study outlined predictors of the future behavior of parents when it comes to vaccines and immunization.

The main sources of parents’ concern were identified. While supporters of the vac-cination are primarily concerned about the threat of vaccine-preventable diseases, and vaccine adversaries on risk of adverse effects of vaccines, hesitant parents are con-cerned about both. This group of parents believes in pediatricians and medicine, but has little confidence in the health system, and even less in the pharmaceutical industry.

As far as recommendations are concerned, communication with the public should rely on two types of appeal: of emotional and rational character. Rational appeal implies informing parents by using adequate formulation and in a fair and transparent way, but staying within prime interest (benefits over risk). More infor-mation about the success of vaccination and overall public support to vaccination (globally and locally) can help promote the so-called descriptive norms (do what most of other people do), which tend to be more effective in changing people’s be-havior than the so-called proper norms (do what should be done). An emotional appeal includes an illustration of the consequences of vaccine-preventable illnesses (“human stories”), showing empathy to parents, and encouraging parents to make the right decision.

The specific concerns of hesitant parents should be resolved through direct com-munication between health worker and parents. Vaccination should be presented as a child care, as the best way to protect one’s own and other children, as an effective tool of child protection, which in the past was not available to parents.

Other recommendations include measures to improve the quality of trainings of health workers in order to prevent its transformation into forums for the spread of myths and doubts; strengthening the vaccine procurement mechanism; leadership of the leading public health institutions, and, evaluation of application of the mandatory

vaccination with focus on vaccination call/summon format, practice of using parental consent form for vacation, procedure in follow up to parents refusal and its legal impli-cations as well as issue of compensation in cases of serious adverse effects.

Special attention was paid to working with Roma mediators and parents from the Roma community who were studied in the study as a special group with specific needs. A complete study report in Serbian and English with all data and detailed analysis can be found on UNICEF Belgrade website.

79



COMMUNITY ACQUIRED PNEUMONIA IN PREVIOUSLY HEALTHY CHILDREN – WHAT IS CURRENT BEST PRACTICE?


HOW COMMON IS PNEUMONIA IN CHILDREN?Pneumonia is common in children under 5 years of age and can lead to com-

plications such as pleural effusion. In European hospitals, each year pneumonia is diagnosed in 14/100,000 children over 5 years of age and 34/100,000 children under 5 years of age.

IS PNEUMONIA A SERIOUS DISEASE?Globally, pneumonia accounted for approximately 1 million deaths of children

in 2015 and over 15% of deaths in children under 5 years. Whilst infections such as malaria and AIDS have received much more media attention over the last decade, these accounted for 8% and 3% respectively of deaths in children under 5 years of age around the world. Neonatal deaths account for another 1/3 of deaths in children under the age of 5 and of these neonatal deaths, ¼ are due to pneumonia.

HOW IS PNEUMONIADIAGNOSED?Children with pneumonia have fever, cough and tachypnoea. There may also

be chest indrawing and abnormal sounds on auscultation of the chest. However, the younger the child, the less reliable auscultation is in doiagnosing pneumonia. If x-ray facilities are available, a chest x-ray should be used to confirm a clinical diag-nosis of pneumonia. However, variation in clinical and radiological presentations of pneumonia makedistinction between viral and bacterial pneumonia difficult.

HOW IS PNEUMONIA TREATED?A number of studies have sought to identify the ideal choice of antibiotics, route

of administration and optimum duration of treatment based on the most likely aeti-ological agents. In uncomplicated community acquired pneumonia, oral antibiotics are safe and effective and in the UK, oral amoxicillin is first line therapy. In my hos-pital, this is given for only 3 days.

I will discuss what is the evidence is for the benefit of various treatments and for different durations of treatment. I will also cover some other lower respiratory tract conditions which can be confused with pneumonia.

PNEUMONIJA KOD ZDRAVE DECE U VANBOLNIČKIM USLOVIMA - KOJA SADAŠNJA PRAKSA JE NAJBOLJA?


Kolika je učestalost pneumonije kod dece?Pneumonija je česta kod dece mlađe od pet godina i može da dovede do kompli-

kacija, kao što je pleuralna efuzija . Svake godine se u bolnicama u Evropi dijagnoza pneumonije postavi kod 4/100 000 dece starije od pet godina i kod 34/100 000 dece mlađe od pet godina.

Da li je peneumonija ozbiljna bolest?U 2015. godini u svetu je od pneumonije umrlo oko milion dece; pneumonija

je bila uzrok smrti kod više od 15% dece mlađe od pet godina. Iako su u protekloj deceniji infekcije, kao što su malarija i AIDS/SIDA, privukle mnogo više pažnje u medijima, u celom svetu su bile odgovorne za smrt 8% odnosno 3% dece mlađe od pet godina. Smrt u neonatalnom uzrastu odgovorna je za dodatnu trećinu smrtnih ishoda kod dece mlađe od pet godina, a 1/4 neonatalne smrtnosti je prouzrokovana pneumonijom.

Kako se postavlja dijagnoza pneumonije?Deca obolela od pneumonije imaju febrilnost, kašalj i tahipneju. Osim toga,

može da postoji retrakcija mekih tkiva toraksa i nenormalnosti u auskultacionom nalazu. Međutim, što je dete mlađe to je i nalaz pri auskultaciji nepouzdaniji za dijagnozu pneumonije. Ako postoji mogućnost, radiografiju pluća treba koristiti za potvrdu kliničke dijagnoze. Međutim, razlikovanje bakterijske i virusne pneumonije je teško zbog varijacije u kliničkim i radiološkim prezentacijama pneumonije.

Kako se pneumonija leči?U brojnim studijama pokušavano je, na osnovu najverovatnijeg etiološkog agen-

sa, da se nađe idealan izbor antibiotika, način primene i optimalna dužina lečenja. U nekomplikovanim “vanbolničkim” pneumonijama, oralno dati antibiotici su bez-bedni i delotvorni a u UK se kao prva linija terapije koristi amoksicilin per os. U bolnici u kojoj radim, ovaj lek se daje samo tri dana.

U izlaganju ću razmotri dokaze o koristima raznih vrsta i različitih dužina le-čenja. U razmatranje će biti uključeni i neka druga oboljenja donjeg respiratornog trakta koja mogu da se pobrkaju sa pneumonijom.

80




IZAZOV KOD DECE I ADOLESCENATA – BOLESTI ZAVISNOSTI, KAKO PREPOZNATI, SPREČITI I LEČITI

B. StajićDom zdravlja Selevac

Najvažniji zadatak pedijatara je sprovođenje smernica za očuvanje i unapređenje zdravlja i sprečavanje “tradicionalnog” i novog morbiditeta sa kojim se suočavaju deca, adolescenti i njihove porodice). Posebnu pažnju zavređuje adolescencija, bur-na faza prelaska iz detinjstva u odraslo doba kroz koju mlada osoba emocionalno, socijalno i intelektualno sazreva pripremajući se za izazove i odgovornosti, pri čemu se u isto vreme javlja izražena sklonost ka različitim oblicima rizičnog ponašanja: pušenju duvana, konzumiranju alkohola, upotrebi psihoaktivnih supstancija, pre-komernom korišćenju elektonskih medija, kockanju.

U radu su korišćeni podaci ulazno/izlaznih testova koji su popunjavali učenici V-VIII razreda dve osnovne škole (150 učenika ) i učenici I-III razreda jedne srednje škole (180 učenika , kao i nihovi roditelji, u sklopu predavanja “ Koliko sam upućen i znam o bolestima zavisnosti”.Test je bio anoniman i sadržavao je osnovna pitanja u vezi sa temom predavanja.

Rezultati : 75% učenika V-VIII razreda probalo je duvan, 20% i dalje puši (VII I VIII razred ); alkohol je konzumiralo 70% , oko 45% se opilo jednom, 1-2% povre-mo i dalje konzumira alkoholna pića; 2-3% učenika je probalo marihuanu; u VII-VIII razredu je oko 1-2% učenika bilo u teškom stanju, ne znajući da im je u koka koli bila tableta sintetske droge (u diskoteci).Video igre, internet i društvene mreže koristi 100% učenika 3-4 sata dnevno,a vikendom i duže ( neki icele noći! ). U VIII razredu, 1-2% dečaka koji su se bavili sportom koristili su kratko vreme anaboličke steroide, ali su prestali i to zbog uticaja roditelja ili zbog neželjenih delovanja. Koc-kanje je bilo zastupljeno kod manje od 1% učenika V-VIII razreda.

80% učenika I-III razreda srednje škole konzumiralo je alkohol, 65% se opilo više od dva puta, 15% i dalje ga konzumira. Duvan koristi 85% učenika, a počeli su sa 12-13 godina ( dnevo popuše 2-3 paklice cigareta ). Marihuanu je 65% učenika probalo bar jednom, a stalno je koristi 20% , uz pojavu recidiva bronhitisa. Sintetske droge probalo je 15-20% učenika i to zbog uticaja okoline ili zbog samodokaziva-nja. Heroin su probala 2-3, samo jedanput. Kombinaciju sedativa i alkohola probalo 25%, a narkotika i energetskih pića 1% učenika. Video igre, internet i društvene mreže koristi 100%učenika. Kockanje upražnjava 35%.

Odgovori roditelja:80% nije prepoznalo da dete koristi alkohol, duvan ili nar-kotike (“zbog zauzetosti poslom, imali su poverenja u decu, mislili su da im dete

81



uči i usavršava strani jezik preko društvenih mreža i stranih serija”); 15% roditelja primetilo je promene kod dece i javili su se lekaru: 5% roditelja primetilo je da dete slabije vidi, što su pripisivali povećanju obima gradiva u školi.

Pravovremeno prepoznavanje simptoma, dobra komunikacija dete-roditelj, edu-kativna predavanja o bolestima zavisnosti od 11-12 godine (pa i ranije) i nihovim posledicama, bavljenje sportom i umetnošću (uzika, ples,slikanje ), saradnja sa iza-branim lekarom i muldidisciplinarni pristup su od velike važnosti u prevenciji bo-lesti zavisnosti.


82



PZZ-1 SEZONSKI ALERGIJSKI KONJUNKTIVITIS KOD DECE

M. Radoičić, D. Knežević, B. MrkovićDom zdravlja „Dr Simo Milošević“ , Beograd

Sezonski alergijski konjunktivitis (SAK) je akutno ili subakutno recidivirajuće zapaljenje konjunktive izazvano izlaganjem specifičnim alergenima. Primarno je vezan za preosetljivost na polen i odvija se po prvom tipu alergijske reakcije posre-dovane IgE.

Cilj rada je da ukažemo na socijalnomedicinski značaj ove vrste konjunktivitisa u dečijem uzrastu.

Praćena su deca školskog uzrasta koja su nam od početka marta do kraja juna ove godine upućena sa dijagnozom alergijskog konjunktivitisa ili sumnjom na dija-gnozu. Radili smo standardan oftalmološki pregled i u malom broju nejasnih slu-čajeva upućivali na kožne alergijske probe, merenje specifičnih IgE u serumu i scra-ping konjunktive (eozinofili) .

Pregledano je 87 dece uzrasta od 7-14 god . Glavni simptom je bio svrab (98%), obično blag, a prateći simptomi: pojačana sekrecija suza, fotofobija,osećaj grebanja i oticanja. Klinički znaci : hiperemija konjunktive, edem kapaka, providan mukozni sekret i blaga papilarna hipertrofija nisu specifični. Kod 6 dece (6.9%) se SAK javio kao samostalno oboljenje , kod 72 dece (82.75%) udružen sa rinitisom i kod 9 dece (10.35%) udružen sa sistemskom alergijom, što je približno podacima SZO.

Socijalnomedicinski značaj SAK proizilazi iz njegove masovnosi i uticaja simp-toma i znakova bolesti na smanjenje sposobnosti za učenje i kognitivne funkcije. Pravi uvid u broj obolele dece imaju pedijatri , jer se lečenjem udruženih bolesti smanjuju i oftalmološki simptomi , pa mali broj dece završi kod oftalmologa. Stoga je odlučujuća i uloga pedijatra u prevenciji i suzbijanju , s obzirom na trend progre-sivnog povećanja prevalencije ove bolesti.

PZZ-2 CISTIČNA FIBROZA - DIJABETES MELITUS IZ AMBULANTE PEDIJATRA

J. Bošković JZU Dom zdravlja Bijelo Polje

Uvod Cistična fibroza/mukoviscidoza je autosomno/recesivno nasledna multisi-stemska bolest koja zahvata brojne epitelne organe,posebno egzokrine žlijezde.Gen za CF otkriven je 1989.god. čime su otvorene mogućnosti za liječenje.CF je uzro-kovana mutacijom CFTR–gena. Produkt gena -CFTR–protein koji obavlja funkciju hloridnog kanala regulisanog cAMP-om. Sekret žlijezda-postaje pregust/žilav (mu-koviscidoza) koji se teško odstranjuje prirodnim putem.

Cilj rada Ukaže ulogu pedijatra u primarnoj zdravstvenoj zaštiti pravovremeno-sti dijagnostikovanja/sprovođenja adekvatne terapije

Metod rada Deskriptivan-korišteni podaci iz ambulante.Rezultati rada Kompletan pregled dijagnostičke procedure, konsultacije sekun-

darnog i tercijernog nivoa odredjenih specijalnosti,postavljena dg CF. Djevojčica 13 godina, liječi se od 2,5 mjeseca. U početku bolnički zbog anemije/slabijeg napredova-nja,čestih stolica (žutozelene sa primjesom sluzi)-20 tokom dana. Upućena- Institut za zdravstvenu zaštitu majke deteta –Beograd Na osnovu anamneze, kliničke slike, patološkog znojnog testa, izrazite stetoreje i pozitivnih genskih proba postavljena di-jagnoza CF. Lična/porodična anamneza: bo. Pacijentkinja-homozigot za pomenutu mutaciju F5C8de. Liječena više puta, kontrole pulmologa, gastroenetrologa, endokri-nologa, nutricioniste. Prepoznavanje/liječenje plućnih egzacerbacija- vodjeno računa o bakteriološkom nalazu, rezistenciji bakterija. Fizikalne mjere/ odstraniti više žila-vog sekreta iz pluća. Mukolitična terapija/smanjenja egzaerbacija i poboljšanja pluć-nih funkcija. Vakcinisana protiv pneumokoka, influence. Gastroenetrološka terapija: nadoknada enzima pankreasa, vitaminska suplementacija (liposolubilnih A,D,E,K,), kvanti i kvalitativna uravnotežena ishrana. Djevojčica u 13 godini- obavezna kontro-la endokrinologa i na osnovu lab analiza GUK, OGT (14,2 imala poslije skoro (sva-kog obroka tokom sedam dana mjereno) hospitalizuje se prema preporukama zbog uvodjenja terapije brzodjelujućim insulinskim analogom uz glavne obroke. Djevojčica nije imala subjektivne tegobe za diabetes mellitus kao posledicu CF.

Zaključak Liječenje pacijenta sa CF–om je kompleksno/pulmolog koji se bavi sa CF-om uključuje i ljekare drugih specijalnosti. Važno je rano prepoznavanje respiratornih smetnji i sprovodjenje terapije. Važna je gastroeneterološka i nutricionistička, endokri-nološka potpora. Takav multidisciplinarni terapijski pristup doveo je do poboljšanja kvaliteta života bolesnika s CF-om. Liječenje doživotno. Uzročno liječenje CF ne postoji.

83



PZZ-3 ALERGIJSKE REAKCIJE NA UBOD INSEKATA

G. Petrović, S. Pašić, B. Alimpić, S. ZdravkovićOdeljenje za kliničku imunologiju i alergologiju, Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta „Dr Vukan Čupić“,

Alergijske rakcije na ubod insekata spadaju u najteže alergijske manifestacije.Učestalost pojave alergijskih reakcija u našoj sredini nije utvrđena. Alergijske

reakcije najčešće izazivaju ubodi insekata iz klase Hymenoptera. Za naše podneblje najinteresantnije su tri vrste Hymenoptera: osa, pčela i bumbar. Alergijske reakcije su posledica senzibilizacije na sastojke venoma opnokrilaca. Spadaju u alergijske reakcije rane preosetljivosti (I i III tip). Kliničke manifestacije mogu biti lokalne i sistemske, neposredne i odložene.

Dijagnoza se postavlja na osnovu anamnestičkih podataka, rezultata kožnog te-sta, i određivanjem serumske koncentracije specifičnih IgE antitela na venome.

Osobe koje su ispoljile alergijske reakcije na ubod insekta moraju svojim pona-šanjem da smanje rizik od uboda. Danas se, u slučaju ispoljenih snažnih sistemskih reakcija na venom insekta, preporučuje imunoterapija.

PZZ-4 MULTISEKTORSKA SARADNJA NA ZAŠTITI DECE OD NASILJA

B. Marković, V. Petrovski, S. RančićDom zdravlja Niš

Uvod Pravo na zaštitu od svih oblika nasilja predstavlja osnovno pravo svakog deteta utvrđeno u Konvenciji o pravima deteta i drugim dokumentima međuna-rodnih organizacija, koje je država Srbija ratifikovala kao članica tih organizacija. Istovremeno usvojeni nacionalni zakonski i strateški okvir takođe štiti prava dece na život bez nasilja.

Cilj Imajući u vidu sve izraženiji problem nasilja nad decom i među decom, nje-gove različite forme i pojave, cilj nam je preduzeti konkretne korake na prevenciji i unapređenju zaštite dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja.

Materijal i metode U radu je opisan Multisektorski savet grada Niša koji dopri-nosi jačanju kapaciteta grada za unapređenje položaja dece. U saradnji sa ostalim partnerima radi na stvarenju okruženja koje podstiče razvoj dece i stvara uslove za njihovo aktivno učešće u životu lokalne zajednice.Ovim problemom bave se insti-tucije i ustanove koje dolaze iz različitih sistema (zdravstva, obrazovanja, socijalne zaštite, policije, pravosuđa) zbog čega se nameće potreba za većom saradnjom i ko-ordinisanim aktivnostima.

Rezultati Unapređena je međusektorska saradnja na zaštiti dece od nasilja i us-postavljene su efikasne i jedinstvene procedure. Postoji međusobno obaveštavanje i razmena podataka o slučajevima nasilja,koja će osigurati brzo i koordinisano postu-panje u ovakvim situacijama.

Zaključak U ostvarivanju prava deteta jedan od prioriteta je zaštita dece od na-silja.S obzirom na to da je sprečavanje zlostavljanja i zanemarivanja i zaštita dece složen proces, nužno je uspostaviti dobru saradnju između stručnjaka iz svih oblasti koji rade sa decom (zdravstvo, obrazovanje, socijalna zaštita, policija, pravosuđe, nevladin sektor i dr).

84



PZZ-5 KOŽNO ALERGOLOŠKO TESTIRANJE KOD DECE

J. Miolski, D. Nikolić, V. PešićOpšta bolnica “Stefan Visoki”, Dečije odeljenje, Smederevska Palanka

Uvod i cilj rada Alergija je hipersenzitivna reakcija izazvana specifičnim imu-nološkim uzročnikom i pokrenuta imunološkim mehanizmom- IgE ili ćelijski posredovana. Raste broj alergijskih bolesti u detinjstvu, dok je dijagnoza složena jer nema jedinstvenog i egzaktnog testa za dokazivaje preosetljivosti. Cilj ispitiva-nja je učestalost preosetljivosti po uzrasnim grupama, vrsti alergena i bolestima. Metode: Osim anamneze i fizikalnog nalaza učinjeno je kožno alergološko testiranje prick-metodom na standardni set od 22 alergena, negativnu kontrolu 0,9% NaCl, a pozitivnu histaminom. Ubodom u volarnu stranu ruke, na kap alergena, vrhom lancete pod uglom od 900 podstaknuti su mastociti na degranulaciju. Veličina urtike merena je 15 minuta nakon uboda, a ukoliko je na alergen prisutna preosjetljivost, nastaje urtika ≥3 mm s okolnim eritemom.

Rezultati i zaključak Prospektivno ispitivanje sprovedeno na Dečijem odelje-nju bolnice u Smederevskoj Palanci, obuhvatilo je 88 ispitanika uzrasta od 1,7 do 18 godina, podeljenih u tri starosne grupe, oba pola, najčešće oboleli od Astme, Rinitisa, Bronhitis obstruktiva. Uočena je statistički značajna razlika u učestalosti preosetljivosti među uzrasnim grupama, Najčešće manifestovana senzibilizacija je na inhalatorne alergene u uzrastu od 7-11,9 godina, dok je na nutritivne podjednaka učestalost u grupi predškolske i školske dece. Oboleli od Rinitis akuta i Asthme su imali najčešću preosetljivost na najveći broj alergena. Procena alergijskog statusa ima dijagnostičku, diferencijalno dijagnostičku važnost alergijskih bolesti i neop-hodna je pri odluci o primeni terapije i daljem lečenju.

PZZ-6 DEPRESIVNI POREMEĆAJ KOD ADOLESCENATA

S. Rančić, A. Stojičić, N. TasevaDom zdravlja Niš

Uvod Depresija kao patološki poremećaj raspoloženja poslednjih godina je u porastu pogotovu među mladim ljudima. Ovo oboljenje utiče na skoro sve psihič-ke funkcije. Karakteriše se tužnim rasploženjem, gubitkom energije, anhedonijom, smetnjama pažnje, lošim samopouzdanjem, pesimističnim pogledom na buduć-nost, samopovređivanjem, smetnjama spavanja i apetita.

Cilj rada Prikaz slučaja deteta od 14 godina koje se javilo na pregled zbog tuge, gubitka energije, zapostavljanja svakodnevnih aktivnosti i obaveza, narušenog spa-vanja i apetita.

Materijal i metode psihijatrijski interviju i primena testiranja Bekovom skalom depresivnosti, koja služi pored utvrđivanja stepena početne depresivnosti tako i u praćenju efekata terapije.

Rezultati Nakon adekvatne terapije (integrativna primena psiho i farmako tera-pije) dolazi do poboljšanja kliničke slike pacijenta

Zaključak Samo kombinovanom primenom psihoterapije kognitivno-bihejvio-ralne orjentacije i farmakoterapije antidepresivima iz grupe SSRI, dolazimo do br-žeg, celishodnijeg i dugotrajnijeg oporavka najvulnerabilnijih pacijenata, ali i pobo-ljašnja psihološkog zdravlja njihovih roditelja.

85



PZZ-7 PEDIJATAR, DETE, RODITELJ

G. Stevanov Mitrić1, S. Stajić2, M. Kecman1

1DZ”Novi Beograd”2“Pedijatrija Stajić”

Pedijatar u svakodnevnom radu ima veoma složenu komunikaciju, kako sa dete-tom, tako i sa roditeljima. Iako svi žele ono što je najbolje za dete - teškoće u proceni zdravstvenog stanja deteta, različiti stavovi majke, oca, pedijatra, raskorak u obrazo-vanju i licnim uverenjima, dovode do neslaganja i potrebe za kompromisom.

Svaka individualna porodična dinamika, vreme koje roditelji posvećuju detetu, socijalni status roditelja značajno utiče na razvoj i zdravlje deteta. Pedijatar mora da bude spreman i edukovan da proširi svoju brigu o zdravlju deteta na brigu o porodičnoj strukturi, odnosu roditelja sa detetom, emocionalnoj klimi, porodičnim navikama. Nivo pružene medicinske podrške, nege deteta i terapije veoma zavise od interakcije lekar-dete-roditelj.

Dobra komunikacija sa pacijentom i roditeljima je neophodna za razmenu bit-nih informacija, uspostavljanje međusobnog poverenja i formiranja odnosa rodite-lja prema zdravlju i lečenju njihovog deteta. Zadovoljstvo roditelja pruženom me-dicinskom negom veoma zavisi od sadržaja i kvaliteta komunikacije. Uprkos velikoj frekvenci pregleda i ograničenom vremenu koje pedijatar može da posveti jednom pacijentu, fleksibilnost prema uobičajenoj formi pregleda od glavnih tegoba, ana-mneze, preko fizikalnog i laboratorijskog pregleda, do dijagnoze i terapije pomaže osećaju zadovoljstva roditelja.

Takodje, reciprocitet u postavljanju pitanja i komentara o zdravstvenom stanju, kao i smirivanje deteta, izražavanje emotivnih i utesnih komentara roditeljima do-prinosi unapređenju dobrog odnosa između pedijatra i roditelja, sto se odražava na celokupno zdravlje deteta.

PZZ-8 PREVENTIVNI PREGLEDI DJECE U 4. GODINI

M. Joksimović1, V. Joksimović2, Z. Hadrović1, S. Stanišić3, M. Mališić-Korać4, Z. Babić1, M. Marsenić1, S. Savović1, G. Čantrić1, V. Đukić1, S. Račić5

1Dom zdravlja Berane2Opšta bolnica Berane3Kliničko-bolnički centar Crne Gore Podgorica4Dom zdravlja Budva5Dom zdravlja Podgorica

Uvod Preventivni pregledi predstavljaju jednu od osnovnih mjera u zaštiti zdravlja djece. Pored antropometrijskih mjerenja tj. praćenja rasta i razvoja, procjene zdrav-stvenog stanja, otkrivaju se poremećaji zdravlja i bolesti koje mogu imati posledice na kasniji razvoj. Svrha preventivnih pregleda je sprečavanje pojave bolesti, odnosno otkrivanje oboljenja u najranijoj fazi, kada još nema simptoma, jer su tada najveće mo-gućnosti za izlječenje. Na taj način se pravovremeno preduzimaju neophodne mjere zdravstvene zaštite. Preventivni pregledi se obavljaju prema utvrdjenom načinu rada, sadržaju i odredjenom dinamikom. Radi se kompletan fizikalni pregled djeteta po or-ganima i sistemima, antropometrijska mjerenja, procjena psihičkog statusa, vida, slu-ha i govora. U četvrtoj godini mjeri se i krvni pritisak i odredjuju vrijednosti holestre-ola i glikemije. Oni se rade tokom prve godine života (sedam) preventivnih pregleda, u drugoj godini (jedan) u četvrtoj godini (jedan). Pored preventivnog pregleda pred upis u školu, obavezni su i preventivni pregledi u II, IV, VI i IX razredu osnovne škole.

Cilj rada Analiza zdravstvenog stanja djece tokom preventivnih pregleda u 4. godiniMaterijal i metode:Retrospektivnom metodom analizirani su podaci iz medi-cinske dokumentacije dobijeni tokom preventivnih pregleda 98 djece u 4.godini,re-gistrovanih kod izabranog doktora za djecu.

Rezultati Od ukupnog broja djece, 45 (45,9%) bilo je ženskog, a 53 (54,1%)muškog pola. Loše tjelesno držanje imalo je 10 (10,2%) djece, pectus excavatum 6 (6,1%), pectus carinatum 2 (2%), deformitete stopala-ravne tabane 32 (32,6%). Gojazno je bilo 5 (5,1%), neuhranjeno 4 (4%). dislalija kod 28 (28,5%). Prosječne vrijednosti holesterola 4,3mmol/l a glikemije 5,2 mmol/l. Nijedno dijete nije imalo hiperholesterolemiju, hiperglikemiju. Kod 1/98(0,9%) djeteta registrovana je hiper-tenzija. Prosječne vrijednosti krvnog pritiska 100/70 mmHg.

Zaključak Deformiteti stopala tj. ravni tabani i dislalia tj. poremećaji izgovo-ra pojedinih glasova imaju najveću učestalost kod djece u 4. godini, a preventivni pregledi imaju veliki značaj u praćenju zdravstvenog stanja djece, pravovremenom otkrivanju i liječenju oboljenja.


86

7.IZAZOVI U HOSPITALNOJ ZAŠTITI DECE I ADOLESCENATA I URGENTNA STANJA U PEDIJATRIJI CHALLENGES IN CHILDREN AND ADOLESCENTS HOSPITAL CARE AND URGENT CONDITIONS IN PEDIATRICS

ModeratoriDragana VujićDragana JanićAleksandra Doronjski

87

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA7. IZAZOVI U HOSPITALNOJ ZAŠTITI DECE I ADOLESCENATA I URGENTNA STANJA U PEDIJATRIJI

CHALLENGES IN CHILDREN AND ADOLESCENTS HOSPITAL CARE AND URGENT CONDITIONS IN PEDIATRICS

PRETRANSPORTNA STABILIZACIJA KRITIČNO OBOLELE DECE

A. DoronjskiMedicinski fakultet u Novom SaduInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine, Novi Sad

Stručni nivo i karakteristike prehospitalnog zbrinjavanja kritično obolele dece zavise od mnogih okolnosti. Najvažniji činioci koji ih određuju su: nivo znanja, oprema i iskustvo stručnjaka koji prehospitalno zbrinjavaju decu, nivo znanja pe-dijatara i lekara ostalih specijalnosti iz primarne zdravstvene zaštite i opremljenost ustanova primarne zdravstvene zaštite, nivo znanja laika koji pružaju prvu pomoć do dolaska profesionalne ekipe, postojanje opreme i neophodnog potrošnog ma-terijala za pedijatrijske pacijente u vozilima hitne medicinske pomoći, postojanje pedijatrijske urgentne medicinske službe, mogućnost direktnog transporta na treći nivo zdravstvene zaštite.

Odluka o transportu kritično obolelog deteta treba uvek da se bazira na proce-ni da li će se stanje pacijenta potencijalno poboljšati (nakon sprovođenja lečenja u ustanovi u koju se transportuje), odnosno da se stanje pacijenta neće pogoršati zbog transporta.

Bezbedan transport kritično obolelog deteta podrazumeva obavezno pretran-sportnu stabilizaciju vitalnih parametara. Ovo znači obavezno osiguranje prohod-nosti disajnog puta, siguran i bezbedan vaskularni prstup, započinjanje nadoknade tečnosti i elektrolita, stabilizaciju acidobaznog statusa,započinjanje antibiotske, an-tikonvulzivne i druge neophodne terapije. Veoma je važno pretransportno započeti insulinsku, inotropnu/vazopresornu terapiju i ostalu terapiju za kritično oboljenje.

Plan transporta mora postojati; sve eventualne promene stanja kritično obolelog deteta se moraju anticipirati i rešavati (najbolje pre transporta); o svemu je neop-hodno voditi preciznu medicinsku dokumentaciju.

PRETRANSPORT STABILIZATION OF CRITICALLY ILL CHILDREN

A. DoronjskiFaculty of Medicine, Novi SadInstitute for Health Care of Children and Youth of Vojvodina, Novi Sad

The professional level and characteristics of pre-hospital management of criti-cally ill children depend on many circumstances. The most important factors that determine them are as follows: the level of knowledge, equipment and experience of pre-hospital care professionals, the level of knowledge of pediatricians and doctors of other specialties in primary health care and equipment of primary health care institutions, the level of knowledge of lay people who provide first aid before the arrival of a professional team, available equipment and necessary supplies for pedi-atric patients in ambulance vehicles, the existence of a pediatric emergency medical service, the possibility of direct transportation to the third level of health care.

The decision to transport a critically ill child should always be based on an as-sessment of whether the patient’s condition will be potentially improved (after car-rying out the treatment at the institution in which he/she is being transported), that is, whether the patient’s condition will not deteriorate due to transport.

Safe transport of a critically ill child involves a mandatory pre-transport stabi-lization of vital functions. This means mandatory assurance of airway patency, safe and reliable vascular access, initiation of fluid and electrolyte replacement, stabiliza-tion of acid-base status, initiation of antibiotic, anticonvulsant and other necessary therapy. Pretransport initiation of insulin, inotropic /vasopressor therapy and other therapies for critical illness is of the utmost importance.

The transport plan must be developed; all possible changes in the condition of a critically ill child must be anticipated and resolved (preferably before transportati-on); it is necessary to keep accurate medical records on all events.

88



TERAPIJA AKUTNOG BOLA KOD DECE

M. Šujica, V. Stevanović, A. Mandraš, B. Mojsić Služba za anesteziju i intenzivnu terapiju, Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta „Dr. Vukan Čupić“, Beograd

Bol je najčešći i najmarkantniji nepoželjni pratilac lečenja. Brojna istraživanja, kroz godine pokazuju da je u odnosu na odrasle bol kod dece neadekvatno tretiran od strane zdravstvenih profesionalacai da deca ne dobijaju dovoljnu analgeziju ( oligoanalgezija). Postoji velika razlika u doživljaju i osećaju bola kod dece različitih uzrasta ali i unutar uzrasnih grupa i neindividualizovani pristup vodi tome da je bol kod dece često ili potcenjen ili „prelečen“. Princip lečenja bola u pedijatriji se zasniva na pravilu da tretman bola ne sme biti invazivniji od samog bola. Procena bola pre i posle davanja analgezije je osnova uspešnog lečenja.Tehnike za procenu bola su uzrasno i kognitivno specifične i njihova primena iziskuje značajno iskustvo i em-patiju.Koncept multimodalne terapije bola je odavno prihvaćen kao najbezbedniji i najefikasniji. Podrazumeva, osim jednostavne aplikacije lekova, kombinovanje više lekova i terapijskih postupaka, sa ciljem korištenja manjih ukupnih doza opioida, obuhvatanje svih aspekata bola i ujedno izbegavanje neželjenih efekata svih korište-nih lekova. Novi trendovi insistiraju na obaveznom korištenju neopioidnih analge-tika, regionalnim anesteziološkim tehnikama kad god je to moguće, davanju opioida uvek, u dovoljnoj dozi i odmah kad je potrebno. Uvek treba razmotriti korištenje ko-analgetika: lidokaina, deksametazona, ketamina kao i centralnih modulatora bola. Kod sve dece nefarmakaološke tehnike za ublažavanje bolnog doživljaja bi morale biti rutina.

Netretirani bol ali i analgetici trajno menjaju percepciju bola kod deteta, u smislu hiper/hipoalgezije i alodinije.Bol je peti vitalni znak i jedan od najznačajnih od-brambenih alarma tela, te poznavanje i lečenje bola predstavlja jedan od medicin-skih prioriteta.

THERAPY OF ACUTE PAIN IN CHILDREN

M. Šujica1, V. Stevanović1, A. Mandraš1, B. Mojsić1

Anesthesia and Intensive Care Service, Institute for Mother and Child Health Care “Dr. Vukan Čupić”, Belgrade

Pain is the most common and most significant undesirable condition associat-ed with the therapy. Numerous studies, over the years, show that in comparison to adults, pain in children is inadequately treated by health professionals and that chil-dren do not receive sufficient analgesia (oligoanalgesia). There is a great difference in experiencing and feeling pain among children of different ages but also within the age groups and a non-individualized approach leads to the fact that children’s pain is often either underestimated or “overtreated”. The principle of treating pain in pe-diatric patients is based on the rule that treatment of pain must not be more invasive than the pain itself. Assessment of pain before and after analgesia is the basis of suc-cessful treatment. Pain assessment techniques are age-specific and cognitive-specif-ic, and their application requires considerable experience and empathy. The concept of multimodal pain therapy has long been accepted as the safest and most effective. It includes, apart from a simple drug administration, combining of several drugs and therapeutic procedures, aimed at using smaller total opioid doses, including all aspects of pain and at the same time avoiding the side effects of all drugs used. New trends insist on mandatory use of non-opioid analgesics, regional anesthetic tech-niques whenever possible, always giving opioids at a sufficient dose and immediately when needed. Use of coanalgesic should always be considered: lidocaine, dexameth-asone, ketamine, and central pain modulators. Non-pharmacological pain-relieving techniques should be routinely applied in all children experiencing pain.

Untreated pain as well as analgesics permanently change perception of pain in the children, in terms of hyper /hypoalgesia and allodynia. Pain is the fifth vital sign and one of the important defense alarms, and thus knowledge and treatment of pain represent medical priorities.

89



URGENTNA STANJA U DEČJOJ HEMATOLOGIJI I ONKOLOGIJI

N. KrstovskiUniverzitetska dečja klinika, Beograd

Napredak u dijagnostici i lečenju malignih bolesti dečjeg doba doveo je do zna-čajno dužeg preživljavanja koje danas iznosi oko 80%. Deca obolela od raka su pod povećanim rizikom od brzog razvoja velikog broja potencijalno smrtonosnih kom-plikacija kako na početku bolesti tako i u toku lečenja i nastaju ili delovanjem same neoplazme ili kao rezultat lečenja. Brižljivim praćenjem i prevencijom komplika-cija se najčešće mogu izbeći broja urgentna životno ugrožavajuća stanja. Međutim neka hitna stanja i pored adekvatno preduzetih mera se ipak javljaju i neophodno je započeti lečenje još u službi primarne i skundarne zdravstvene zaštite. Hitna sta-nja u dečjoj onkologiji nastaju nekim od sledećih načina: pritiskom ekspanzivnih promena na vitalne strukture (sindrom gornjeg medijastinuma, pleuralni/perikar-dini izliv, opstukcija creva, povišen intrakranijalni pritisak...), poremećajima me-tabolizma pod delovanjem malignih ćelija (sindrom lize tumora, hiperkalcemija, leukostaza, SIADH...), komplikacijama citopenija nastalih delovanjem bolesti ili lekova na koštanu srž (anemija, febrilna neutrtopenija, tiflitis, krvarenje...) i toksič-nim delovanjem lekova na različite organe (kardiotoksičnost, akutni pankreatitis, ileus, neurološki poremećaji, hemoragični cistitis...). Neki od navedenih poremećaja imaju višestruke uzroke. Neki se poremećaji viđaju na početku bolesti, dok neki poremećaji nastaju u toku lečenja.. Njihovo rano prepoznavanje, ispitivanje i lečenje doprinosi smanjenju morbiditeta i mortaliteta.

EMERGENCY CONDITIONS IN PEDIATRIC HEMATOLOGY AND ONCOLOGY

N. KrstovskiUniversity Children’s Hospital, Belgrade

Progress in the diagnosis and treatment of malignant diseases in childhood has led to significantly longer survival, reaching about 80% today. Children with can-cer are at an increased risk of rapid development of a large number of potentially lethal complications both at the onset of the disease and during treatment, and they are caused either by the neoplasm itself or as a result of treatment. Careful moni-toring and prevention of complications can usually enable avoiding of numerous emergencies and life-threatening conditions. However, some emergencies, despite the adequately taken measures, still occur and it is necessary to initiate treatment as early as in the primary and secondary health care services. Emergency conditions in pediatric oncology occur in one of the following ways: by compression of vital structures by expansive changes (superior mediastinal syndrome, pleural / pericar-dial effusion, intestinal obstruction, increased intracranial pressure ...), by metabol-ic disorders influenced by malignant cells (tumor lysis syndrome, hypercalcemia, leukostasis, SIADH ...), by complications of cytopenia caused by the disease itself or by medications on the bone marrow (anemia, febrile neutropenia, typhlitis, bleed-ing...), and by toxic effects of drugs on various organs (cardiotoxicity, acute pancre-atitis, ileus, neurological disorders, hemorrhagic cystitis ...). Some of these disorders have multiple causes. Some disorders are seen in early course of the disease, while other disorders occur during treatment. Their early recognition, testing and treat-ment contribute to the reduction of morbidity and mortality.

90




IMUNSKA TROMBOCITOPENIJSKA PURPURA U PEDIJATRIJSKOM UZRASTU

J. Lazić1,2, I. Ilić3, L. Dokmanović1,2, N. Krstovski1,2, D. Škorić1,2, P. Rodić1,2, G. Milošević1, D. Janić1,2

1Služba za hematologiju i onkologiju, Univerzitetska dečja klinika2Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu3Klinički Centar Srbije

Imunska trombocitopenijska purpura (ITP) je najčešći uzrok trombocitopenije u dece. ITP-u najčešće prethodi virusna infekcija ili vakcinacija. Skoro 3/4 dece ima akutnu formu i mogućnost spontanog oporavka trombocita (Tr).

Cilj rada je da se u dece sa ITP-om prikaže klinička slika i ishod bolesti.Studija obuhvata pacijente sa ITP od 2006. do 2017. godine, praćene na Univer-

zitetskoj dečjoj klinici u Beogradu. Prikazane su demografske karakteristike, podaci o prethodnoj infekciji i vakcinaciji, rezultati dijagnostičkih i terapijskih postupaka i klinički tok.

Od 350 pacijenata, 51,1% čine dečaci, 48,9% devojčice, uzrasta od 18,2 dana do 17,9 godina, medijane 4,5 godina. Prosečna vrednost Tr iznosila je 21,9x109/L, medi-jana 15x109/L. Akutna forma je dijagnostikovana u 79,7%, hronična u 17,1% ispitani-ka, 3,2% izgubljeno je za praćenje. Infekcija je prethodila u 43,4%, vakcinacija u 8,3% pacijenata. Blaga klinička slika viđena je u 2/3 dece (64,9%). Krvarenje (epistaksa), koje je zahtevalo transfuziju eritrocita, viđeno je u troje (0,9%) dece sa akutnom ITP. Od 79,7% dece sa akutnom ITP, 29,7% je spontano oporavilo Tr, u 54,5% je ordinira-na monoterapija (IVIG, kortikosteroidi), od kojih je 82,2% normalizovalo broj Tr. U 14,3% primenjena je kombinacija ovih lekova, postignut je odgovor u 72,5%, podaci nedostaju u 1,5% ispitanika. Notirana je kasna remisija i kod hronične ITP, u 37,3% pacijenata. Od ukupnog broja ispitanika, normalizacija Tr je viđena u 86% dece.

ITP je oboljenje sa spontanom rezolucijom. Ozbiljna krvarenja su izuzetno ret-ka. Savetuje se uzdržavanje od primene terapije, ako ne postoje životno ugrožavaju-ća krvarenja.

91



UPOREDNA (2007/2013) STATISTIČKO-EPIDEMIOLOŠKA ANALIZA DEČJEG ODELJENJA KBC U K. MITROVICI

Jovan Živković,Z.Savić,Lj.Šulovic,B.GvozdićMedicinski fakultet u K. Mitrivici , KBC u K. Mitrivici

UVOD Odelenje je u bolničkom krugu.Ima odlične prostorne uslove za rad.Raspolaže sa 30 kreveta.Na odelenju radi 7 pedijatara.Jos 10 pedijatara nastavnika i saradnika Medicinskog fakulteta koji rade u 4 ekipe(nedeljno).Na odeljenju se obav-ljaju i studentske vezbe iz pedijatrije.

CILJ rada je da se sa statističko-epidemiološkog aspekta analizira odelje-nje(uzrast bolesnika,priliv bolesnika,mesta iz kojih doleze,dužina lečenja,struktura morbiditeta)

METOD je klasičan statistički,prikazan tabelarno i grafički.REZULTATI Priliv dece na lečenje se povećao sa 748(u 2007 god.) na 998(u 2013

god.)- povećanje za 33,4%.Sa severa Kosova(iznad reke Ibar)pristiglo je 81%(2007 god.)plus 7,1% iz sela Prilužje i Plemetina(sela izmedju Obilića i Vučitrna).Takav priliv se nije promenio i u 2013 godini(81,4%).Najviše je iz grada K.Mitrovice (222 dece)zatim iz susednog Zvečana(155 dece).Slede deca iz Leposavića-40 km iznad K.M.(152 dece)pa deca iz susedne,zapadne opštine Zubin Potok(76 dece).Iz sela Prilužje i Plemetina (53 dece)Iz centralne Srbije je bilo 21 dete(zateklo se u gosti-ma).Dečaka je bilo 66,3%,devojčica 33,7(2007.god,).Taj odnos se promenio(u 2013.god)-51,3% dečaka,48,7% devojčica.Distribucija prema uzrastu u 2013.god.:do 1 mes.=61 neonatus,2 do 6 mes.=103 odojčadi,7 do 12 mes.=99 odojčadi.Od 1 do 3 godine=382 dece.Od 4 do 7 godina=147 dece.Od 8 do10 god.=95 dece.Od 11 do 18 god.=111 dece.Distribucija prema dužini lečenja:Do 1.dana=64 dece.Od 1 do 3 dana=367 dece.Od 3 do 6 dana=349 dece.Od 6 do 10 dana=195 dece.I preko 10 dana=23 dece.Do šest dana je lečeno ukupno 78% dece.U dnevnoj bolnici je bilo 6,4% dece.Sa odelenja je u veće centre poslato 64 dece(6,4%-Bgd.,Krag.).

Struktura morbiditeta (2013. god): enterocollitis=218, bronchop.=195, tonsi-lloph.=144, angina=123, bronchiolitis=101, vomit.=94, rhinophar.=88, otitis=83, bronchiolitis=62, laryngitis=5, colicaeabd.=46, convulsiones=42, infec.tr.urin.=27, anaem=17, urticaria=15, asthma=11, insuff.renum=9, haemophillia.=9, intox.med.=6, D.mell.=5

ZAKLJUČAK Povećao se priliv dece za 33,4% sa istog prostora kao i ranije.Struktura morbiditeta je slična.

HITNASTANJAKODDECE SA AKUTNOM LIMFOBLASTNOM LEUKEMIJOM LEČENIH PROTOKOLOM ALL IC-BFM 2009 – ISKUSTVO JEDNOG CENTRA

N. Kaćanski, N. Konstantinidis, J. Kolarović, B. Radišić, Z. Bumbaroski, N. BarišićInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine, Novi Sad

Hitna stanja koja se javljaju tokom lečenja bolesnika sa akutnom limfoblastnom leukemijom (ALL) mogu biti posledica same bolesti, agresivne hemioterapije ili nji-hove kombinacije.

Cilj rada je bio da se utvrdi učestalost i vrsta hitnih stanja koja se javljaju tokom lečenja bolesnika sa ALL, od faze indukcije do faze održavanja, kao i da se analizi-raju najčešća od njih.

Retrospektivna analiza je obuhvatila 51 bolesnika dečije dobi sa novodijagnosti-kovanom ALL u period od januara 2010. do decembra 2015. Svi oni su lečeni prema protokolu ALL IC- BFM 2009.

U indukciji je registrovano 66/51, (129,4%) hitnih stanja, fazirane intenzifika-cije 53/47, (112,8%), konsolidacije 51/46, (110,9%) i reindukcije 51/43, (118,6%). Nije dokazana statistički značajna razlika u ukupnoj učestalosti hitnih stanja, kao ni učestalosti smrtnih ishoda između pojedinih faza lečenja. Febrilna neutropenija je bila najčešće hitno stanje u svim fazama lečenja. U indukciji su potom sledila hitna stanja vezana za citopenije, infekcije i metaboličke komplikacije. Hitna stanja vezana za infekcije dominirala su u ostalim fazama lečenja. Tokom lečenja je umrlo 4/51 (7,8%) bolesnika. 70% bolesnika sa febrilnom neutropenijom i sepsom je imalo pozitivnu hemokulturu.

Rano prepoznavanje i promptno lečenje hitnih stanja u dece sa ALL sprečava na-stanak novih i težih hitnih stanja koja odlažu dalje lečenje bolesnika i nose rizik od smrtnog ishoda. U našoj studiji najčešće hitno stanje je bila febrilna neutropenija.Teška sepsa i septični šok su bili uzrok smrti u 2 (4.2%) naša bolesnika koja su bila u kompletno jremisiji.

92



MIKCIONA CISTOURETROGRAFIJA U DIJAGNOSTICI VEZIKO-URETERALNOG REFLUKSA U KLINIČKOJ PRAKSI

D. Kosic1, Z. Mihajlovic1, S. Danojlic2, Z. Mrvic3

1Opšta bolnica Studenica, Kraljevo, Radiološka služba2Opšta bolnica Studenica Kraljevo, Odeljenje Pedijatrije3Opšta bolnica Studenica Kraljevo, Odeljenje Decije hirurgije

Uvod Vezikouretralni refluks (VUR) predstavlja jednu od najčescih anomalija urinarnog trakta koji se najcesce otkriva kod male dece ali i kod starijih. Vazno je otkriti VUR kod dece sa infekcijama urinanog trakta(IUT) jer on predtsavlja osnovu za pijelonefritise omogucavajuci ascendentni tok urina do bubrega i time rizik za oziljnu bolest bubrega i progresivn ooštecenje bubrega do hronicne bubrezne in-suficijencije. Mnogi autoriteti preporucuju evaluaciju odojcadi i male dece sa IUT , posebno pijelonefritisom, u cilju otkrivanja VUR-a. Prema internacionalnoj klasifi-kaciji VUR, postoji V stepeni refluksa. Veoma je vazno na mikcionoj cistouretrogra-fiji (MCUG) otkriti tačan stepen VUR-a jer to odredjuje dalji tretman i prognozu.

Materijal i metode Predmet naše analize su deca i adolescenti ispod 21godi-ne uzrasta kojima je uradjena MCUG u dijagnostici UTI od 1991 do 2018 godine. Analizirana je medicinska dokumentacija i uporedjena su dva perioda ispitivanja u odnosu na nalaz na MCUG.

Rezultati U opstoj bolnici “Studenica” od 1991 do 2018. godine uradjeno je 3498 MCUG .

Ovaj vremenski period podeljen je u 2 dela, prvi pre 2000, godine kada u našem centru nismo imali decijeg nefrologa niti urologa i kada je postojala konfuzija u indikacionom podrucju za MCUG. U tom periodu procenat pozitivnih rezultata je bio svega12% (203 pozitivna nalaza), a otkriveni su pacijenti uzrasta od 20 godina sa VUR-om. Drugi deo, posle2000. godine kada pocinju sa radom deciji radiolog, nefrolog i urolog. Sa preciznijimkriterijumima, procenat pozitivnih rezultata je veci od 44% (792pn) sa tendencijom rasta, a za poslednjih 12 godina nije otkriven novi slucajVUR-a kod dece starije od 5 godina.

Učestalost izvodjenja MCUG je spala sa 188 na 102 MCUG godisnje (skoro 2 puta) a učestalost pozitivnih nalaza porasla skoro 4 puta (792 u odnosu na 203).

Učestalost otkrivanja refluksa niskog stepena (I-II) na MCUG je porasla (22% prema 33%) dok je učestalost detekcije refluksa visokog stepena (IV i V) ostala go-tovo ista (39% prema 38%) u dva navedena perioda.

Diskusija i zakljucak Ne postoji konsenzus oko optimalnog pristupa za ispiti-vanje dece sa IUT. Najnoviji protokoli favorizuju manje agresivan pristup u odnosu na vreme kada se MCUG izvodila rutinski posle svake febrilne IUT. Osnovne pre-poruke takodje variraju prema razlicitims pecijalnostima-nefrolozima, urolozima ili radiolozima. U nasoj bolnici se oslanjamo na American Academy of Pediatrics (AAP) UTI guideline i National Institute of Clinical Excellence (NICE) criteria, Gu-idelines on Paediatric Urology i The American Radiological Association (ALARA concept) zavisno od navedenih specijalnosti. Kombinacijom kriterijuma dolazimo do razumnih indikacija za MCUG kod dece sa IUT.

Ne postoji idealan dijagnosticki protokol za ispitivanje dece sa IUT pa je stoga kooperacija kliničara razlicitih specijalnosti osnova za dijagnostiku VUR-a i njegov uspesan tretman.

93




HZZ-1 MIKROTIJA - HIRURŠKI ALGORITAM DR FRANCOISE FIRMIN

A. Urošević1, A. Vlahović1Specijalista Plastične i rekonstruktivne hirurgije, Specijalna bolnica za Plastičnu, rekonstruktivnu i estetsku hirurgiju „DIONA“ 2Specijalista Dečje hirurgije, specijalista Plastične i rekonstruktivne hirurgije, Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Republike Srbije “Dr Vukan Čupić”

Mikrotija predstavlja hipoplaziju ušne školjke koja može biti u vidu umerenog deformiteta pa sve do potpunog odsustva ušne školjke. Incidenca je 1/6000-10000. U oko 80 procenata je unilateralna, češće se javlja kod dečaka, i u oko 60% se javlja sa desne strane. Oko tri četvrtine bolesnika sa mikrotijom ima udruženu atreziju spoljašnjeg ušnog kanala. Rekonstrukcija ušne školjke se izvodi u periodu od 8 do 10 godina kada je obim grudnog koša 60 cm.

Cilj rada je da se prikaže savremeni pristup u klasifikaciji i lečenju mikrotije kao i naša iskustva u lečenju bolsnika sa mikrotijom prema hirurškom algoritmu dr Fran-coise Firmin.

U radu je korišćena retrospektivna analiza dokumentacije i fotografija u preope-ratvnom, intraoperativnom i postoperativnom periodu bolesnika koji su operisani zbog mikrotije.

U periodu od 12 meseci operisano je ukupno 7 bolesnika sa različitim tipovima mikrotije. Kod svih bolesnika primenjena je tehnika Dr Francoise Firmin za rekon-strukciju ušne školjke.

Bilo je 4 dečaka i 3 devojčice. Mikrotija je bila jednostrana kod 6 bolesnika. Kod svih bolesnika korišćen je je pristup uzimanja autologne hrskavice sa strane mikro-tije. Pet bolesnika imao je mikrotiju u sklopu hemifacijalne mikrosomije. Kod dva bolsnika javile su se komplikacije i to nekroza kože iznad hrskavičavog okvira kod jedne bolesnice, i potkožni hematom kod drugog bolesnika.

Tehnika Dr Francoise Firmin se prvi put uspešno primenjuje na prostoru Jugoi-stočne Evrope. Ukoliko se postulati hirurškog algoritma poštuju dobijaju se izuzetno dobri rezultati a mogućnost za nastanak hirurških komplikacija je znatno smanjena.

94



HZZ-2 PRIKAZ PACIJENTA SA ADRENALNOM KRIZOM

S. Panić, T. Milenković, S. Todorović, R. VukovićInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“

Adrenalna kriza je po život opasna akutna komplikacija adrenalne insuficijen-cije. Najčešće je precipitirana infekcijama, povredama ili hiruškim intervencijama. Glavni znaci i tegobe su izražena slabost, sinkopa, poremećaj stanja svesti, povra-ćanje, bolovi u trbuhu i hipotenzija praćeni elektrolitnim poremećajima (hipona-tremijom i hipokalemijom). Pravovremeno prepoznavanje adrenalne krize i hitno započinjanje terapije je od izuzetnog značaja kako bi se izbegao hipovolemijski šok i druge komplikacije koje se mogu završiti smrtnim ishodom.

Prikaz pacijentkinje uzrasta 2 godine sa kongenitalnom adrenalnom hiperpla-zijom (klasičan oblik sa gubitkom soli) kod koje se adrenalna kriza manifestovala hipoglikemijskim konvulzijama bez karakterističnih elektrolitnih poremećaja.

Iako se kao izolovana manifestacija izuzetno retko sreće, hipoglikemija može ukazati na adrenalnu insuficijenciju, zbog čega uvek treba misliti na adrenalnu krizu u diferencijalnoj dijagnozi uzroka hipoglikemije.

HZZ-3 TUBERKULOZNI MENINGITIS – PRIKAZ BOLESNIKA

M. Jakovljević1, N. Živković1, D. Lazarević2 , J. Vojinović1,2

1Medicinski fakultet, Univerzitet u Nišu, 2Klinika za dečje interne bolesti, Klinički centar Niš

Tuberkulozni meningitis je forma tuberkuloze (TBC). Faktori rizika su imuno-deficijencije i maligniteti.

Prikaz pacijenta sa TBC meningitisom. Analiza medicinske dokumentacije, kliničkih manifestacija i dijagnostičkih

metoda.Devojčica uzrasta 9 godina prevedena je iz OB Kruševac na Kliniku za dečje

interne bolesti Niš (KDIB) zbog produžene febrilnosti. Prve tegobe su se javile dve nedelje ranije u vidu povišene telesne temperature (38.8°C). Nakon 4 dana povre-meno se javlja mučnina, glavobolja i bol u vratu zbog čega je hospitalizovana u OB Kruševac. Primenjivana je petodnevna dvojna antibiotska terapija, ali je zbog održa-vanja subfebrilnosti upućena na KDIB. Tokom prva tri dana svesna, slabije komuni-kativna. Održavaju se povremene popodnevne subfebrilne temperature, glavobolja i bolovi u vratu. Laboratorijski i radiološki nalaz uredni. Četvrtog dana hospitaliza-cije evidentiraju se konvergentni strabizam i pozitivni meningealni znaci. Lumbalna punkcija je pokazala proteinorahiju i hipogligorahiju. MR endokranijuma pokazao je meningitis i hidrocefalus. Quantiferon test je bio pozitivan. Postavljena je dija-gnoza TBC meningitisa i započeta trojna antituberkulozna i antiedematozna tera-pija. Nakon nedelju dana terapije dolazi do neurološkog poboljšanja. Isključeno je postojanje primarnih i sekundarnih imunodeficijencija. Tri nedelje od započinjanja terapije pogoršava se neurološki nalaz. Na MR registruju se dva tuberkuloma na bazi mozga. Zbog mogućnosti postojanja multirezistentne forme TBC prevedena je na lečenje na KBC Dragiša Mišović, Beograd. Tokom hospitalizacije na KDIB parame-tri zapaljenja bili su uredni.

TBC meningitis je bolest sa visokim mortalitetom i trajnim sekvelama(poremećaj vida i sluha, epilepsija i mentalna retardacija). Pravovremena antibiotska terapija po-boljšava ishod bolesti, zbog čega TBC meningitis ostaje bitna dijagnoza isključenja.

95



HZZ-4 ZNAČAJ HELACIJE KOD HRONIČNOG OPTEREĆENJA GVOŽĐEM

D. Mićić, B. Radojičić, A. Jovanović, Lj. Zatezalo, M. KuzmanovićInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“

Helacija predstavlja jedan od značajnih faktora u lečenju bolesnika koji su zbog svoje osnovne bolestina programu hronične transfuzije krvi.Svaka transfuzija krvi u određenoj meri dovodi do taloženjagvožđa u organizmu. Značaj helacije je upra-vou sprečavanju komplikacija koje nastaju kao posledica prekomernog nakupljanja gvožđa na funkciju brojnih organa i organizma u celini. Na raspolaganju su nam dva helatora koji se razlikuju u načinu administracije,a neophodno je da budu efektivni, sigurni i komforni za primenu. Analizom medicinske dokumentacijedevojčice uzra-sta 18 godina, koja se u Institutu za majku i dete leči od rođenja pod dijagnozom kon-genitalne diseritropoetske anemije, imali smo za cilj da ispitamoznačaj i efikasnost helacije kod hroničnogopterećenja gvožđemkod ove politransfundovane devojčice sa već izraženim komplikacijama prekomernog nakupljanja gvožđa u organizmu.Stepen hemosideroze izazvane transfuzijama eritrocita procenjivanje određivanjem nivoa feritina u krvi. Kada je vrednost feritina porasla preko 1000μg/Lu uzrastu od tri godine života,otpočeta je helacijasubkutanominfuzijom deferoksamina u kuć-nim uslovima u trajanju od 8 do 10 časova. Zbog daljeg porasta feritina helacija je intenzifikovana do pet dana nedeljno što nije dovelo do povoljnog terapijskog odgovora. Uvođenjem oralnog helatora deferasiroksa u vidu šumećih tableta beleži se postepen pad vrednosti feritina.Kao rezultat komfornije i jednostavnijeprimene deferasiroksau vidu šumećih tableta, zabeležena je bolja komplijansa u lečenju, veća efektivnostsprovođenja helacije, a postignut je i bolji kvalitet života ove devojčice kao i njene porodice.

HZZ-5 AKUTNI ABDOMEN - MOGUĆA PREZENTACIJA BURKITT-OVOG LIMFOMA U DEČJEM UZRASTU - PRIKAZ SLUČAJA

M. Manojlović, S. Radojević, V. MilovanovićDom zdravlja Gornji Milanovac

Termin akutni abdomen označava sva akutna stanja praćena jakim bolovima u stomaku i znacima inflamacije i/ili disfunkcije organa trbušne duplje koja se mogu javiti tokom različitih oboljenja ili traume. Limfomi čine 10-12% svih malignih oboljenja u dečjem uzrastu. Nalaze se na trećem mestu po učestalosti iza akutnih leukemija i tumora mozga. Postoje dve kategorije limfoma: Hodgkin i Non Hod-gkin limfomi. Burkitov limfom je vrsta Non Hodgkinovog limfoma B- ćelija koji raste i širi se veoma brzo. Postoje tri glavne vrste Burkitovog limfoma: endemski, sporadični i povezan sa imunodeficijencijama). Dijagnoza Burkitovog limfoma se postavlja detaljnom anamnezom, fizikalnim pregledom, patohistološkim pregle-dom uzorka tumora, imunohistohemijskim pregledom, CT pregledom. Radi pro-cene rasprostranjenosti bolesti potreban je i pregled likvora i bipsija koštane srži.. Dugoročna prognoza zavisi od stadijuma bolesti, a savremeno lečenje omoguća-va petogodišnje preživljavanje oko 90% dece obolele od limfoma. Prikaz kliničke slike pacijenta uzrasta 11godina kod koga je dijagnostikovan Burkitt-ov limfom. Podaci su dobijeni uvidom u medicinsku dokumentaciju. Pacijent A. Č. uzrasta 11godina, javlja se u Dečji dispanzer DZ Gornji Milanovac na pregled zbog bolo-va u stomaku nejasne etiologije, bez povišene temperature i povraćanja. Učinjena KKS ( LE 10,6 ), CRP 96,5, sediment urina- uredan, i potom konsultovan hirurg. Posle pregleda hirurga urađena apendektomija. Nakon dobijanja patohistološkog nalaza,zbog suspektnog limfoproliferativnog oboljenja, predložen je još jedan PH pregled i potrđena je dijagnoza Burkitt-ovog limfoma apendiksa. Pacijent je upućen u UDK u Beogradu, radi dalje dijagnostike i lečenja. Kod pacijenta je za-ključeno da se radi o Burkitt-ovom limfomu u II kliničkom stadijumu, terapijska grupa R1 i sprovedena je hemioterapija prema predviđenom protokolu. Na prvom kontrolnom pregledu, nakon 6 meseci od hemioterapije zaključeno je da kod paci-jenta nema znakova recidiva osnovne bolesti. Ovaj klinički slučaj ukazuje na to da se simptomima i znacima karakterističnim za akutni abdomen, mogu prezentovati različite, vrlo ozbiljne bolesti kakav je i Burkitt-ov limfom, koje zahtevaju adekvat-ne dijagnostičke i pravovremene terapijske mere.

96



HZZ-6 MEDIJASTINALNI NEZRELI TERATOM KOD DETETA - PRIKAZ SLUČAJA

T. Stanković, D. VelisavljevOpšta bolnica Zrenjanin

Uvod Medijastinalni teratomi su poreklom od germinativnih ćelija, obuhvataju 1-11% ekstragonadnih teratoma. Najčešće su lokalizovani u anteriornom medijasti-numu.Manji tumori su asimptomatski i povremeno se slučajno otkrivaju na radio-grafiji grudnog koša. Kada su simptomi prisutni oni se odnose na mehaničke efekte usled pritiska ili komunikacijatumora sa medijastinalnim strukturama.

Cilj rada Ukazati da bolovi u grudima kod dece nisu isključivo kardijalnog pore-kla. Najveći broj dece sa bolom u grudima se inicijalno upućuje kardiologu iako taj bol nije uvek kardiološke prirode.

Matrijal i metodi Retrospektivna analiza medicinske dokumentacije deteta le-čenog u Opštoj bolnici u Zrenjaninu i Institutu za majku i dete “Dr. Vukan Čupić” u Beogradu.

Rezultati Žensko deteuzrasta petnaest godina upućena je u bolnicu zbog bolova u grudima praćenih osećajem lupanja srca. Kardiološkom dijagnostikom isključeno je srčano oboljenje. Radiografskim snimanjem grudnog koša otkrivena je tumorska masa, a kompjuterizovanim tomografskim skeniranjem medijastinalna septirana ci-stična formacija dijametara 9,2x7,7x10,1cm, heterogenog izgleda,koja potiskuje srča-ni masiv, venu kavu superior, brahicefalične krvne sudove, desni hilus i ascedentnu torakalnu aortu.U ustanovi tercijarnog ranga - Institutu za majku i dete “Dr. Vukan Čupić» u Beogradu, nakon učinjene eksplorativne torakoskopije i punkcije hiruški jeispreparisan i odstranjen tumor u celini. Histopatologija tumora otkrila je nezreli teratom gradusa 1.Preoperativno i postoperativno urađene su laboratorijske analize, uključujući alfa feto protein, Beta HCGi LDH. Tumor Bird u Institutu za majku u dete “Dr. Vukan Čupić” u Beogradu doneo je odluku da nema potrebe za adjuvantnom hemio terapijom s obzirom da evolucijom bolesti nije utvrđena raširenost oboljenja, da su dobijeni relevantni 1a nalazi. Dete je jedanaestog dana od operacije otpušteno kući. Odlazi na redovne kontrole u Opštu bolnicu u Zrenjaninu i Institut za majku i dete “Dr. Vukan Čupić” u Beogradu, nastavila je da se bavi sportom.

Zaključak Želeli smo da prikažemo slučaj uspešne dijagnostike i hiruškog zbri-njavanja retkog tumora u dečjem uzrastu.

HZZ-7 KARAKTERISTIKE I PROGNOZA PRIMARNOG VEZIKOURETERNOG REFLUKSA KOD NOVOROĐENČADI

I. Janković1, N. Stajić2, J. Putnik2, A. Paripović2, R. Bogdanović2, E. Jakšić3

1Opšta bolnica Leskovac2Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd3Centar za nuklearnu medicinu, Klinički centar Srbije, Beograd

Primarni vezikoureterni refluks (VUR) je urođena anomalija uzrokovana dis-funkijom vezikoureternog spoja. Može biti praćen hipoplazijom i hipodisplazijom.

Ciljevi rada Utvrđivanje: (1) učestalosti VUR-a u novorođenčadi sa infekcijom urinarnog trakta (IUT) ili sa antentalnom hidronefrozom (ANH); (2) distribucije po polu i stepenu refluksa; (3) funkcionalnih renalnih oštećenja i (4) dugoročne prognoze.

Metode Retrospektivnom studijom ( 1997- 2002. ) ispitivano je 41 novorođenče, od 135 sa IUT cistografsko ispitanih i 5 novorođenčadi sa ANH. Ispitanici su bili uzrasta 1-28 dana, a dužina nadzora iznosila je 3-5 godina. Korišćena su bakterio-loška i standardna laboratorijska ispitivanja, ehosonografija bubrega, mikciona ci-stouretrografija, intravenska urografija i statička scintigrafija bubrega.

Rezultati Učestalost primarnog VUR-a iznosila je 30,37% u novorođenčadi sa IUT. Najčešći simptom IUT je bila febrilnost (76,5%). Distribucija uzročnika IUT pokazala je učestalost E. coli od 66% i klebsijele, enterobaktera i proteusa od po 24%. Dominacija muškog pola izražena je i kod novorođenčadi sa IUT i sa ANH (87,8%, 80%). Kod 2/3 dece sa IUT otkriven je refluks bez dilatacije, dok je kod dece sa ANH 50% refluksa bilo III-V stepena. Druge anomalije bubrega i urinarnog trak-ta otkrivene su kod 23,91% dece, najčešće hidronefroza i hipoplazija sa podjedna-kom zastupljenošću (27,27%). Promene na statičkom scintigramu otkrivene su kod trećine dece sa podjednakom zastupljenošću hipoplazije i hipodisplazije (16,67%). Medikamentozno lečenje primenjeno je kod 90% dece, od kojih je 80% bilo bez IUT tokom terapije. Spontana rezolucija refluksa utvrđena je u 90,9% refluksa bez dilata-cije. Usporeno rastenje bubrega imalo je 15% dece.

Zaključak Primarni VUR je samoograničavajući proces. Hipoplazija i hipo-displazija su trajna oštećenja i po izlečenju refluksa.

97



HZZ-8 TROVANJE DECE U SRBIJI - ISKUSTVO IZ INSTITUTA ZA ZDRAVSTVENU ZAŠTITU MAJKE I DETETA „DR VUKAN ČUPIĆ“

S. Ristić, Lj. Nikolić, B. Kovačević

Uvod Akutna trovanja kod dece su glavni uzrok morbiditeta i mortaliteta koji može da se prevenira. Incidencija trovanja nije poznata. Kod dece, pored otežanog postavljanja dijagnoze, problem predstavlja i nedostatak registra za prijavu trovanja.

Cilj rada Retrospektivna analiza kliničkog profila dece koja su pregledana zbog anamneze o trovanju u Institutu za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“.

Metode U radu je korišćena interna baza podataka (protokoli i istorije bolesti) za period od 2000-2017.godine. Analizirana je populacija dece uzrasta 0-14 godina. Podaci su obrađivani deskriptivnom statistikom i statističkim testovima za velike brojeve.

Rezultati U pomenutom periodu, pregledano je oko 5000 decezbog anamneze o trovanju. Trovanja predstavljaju treće akutno stanje po učestalosti. Najizloženija je populacija dece uzrasta 2-3 godine i tinejdžeri. Nema razlike među polovima. Više od 80% dece se javilo na pregled u večernjim satima i tokom noći, bez pre-hospitalnog tretmana. Među uzročnicima, najčešća su trovanja lekovima. Oko 4% hospitalizovanih imalo je kliničku sliku teškog trovanja, a letalni ishod je nastupio kod <1% lečenih.

Zaključak Prezentovani rezultati su konzistentni sa podacima koji su objavljeni iz toksikoloških centara u svetu. Povoljan ishod lečenja rezultat je blagovremenog prepoznavanja simptoma, kvalitetnog lečenja i timskog rada. Prevencija trovanja je značajno bolja, ali zabrinjava porast zloupotrebe psihoaktivnih supstancija u ranom tinejdžerskom uzrastu.

HZZ-9 HEMOFAGOCITNA LIMFOHISTIOCITOZA UDRUŽENA SA VESCERALNOM LAJŠMANIOZOM

A. Jovanović1, M. Kuzmanović1, M. Jović1, D. Mićić1

1Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić», Beograd, Srbija

Hemofagocitna limfohistiocitoza (HLH) je sindrom koga karakteriše nekontro-lisana proliferacija makrofaga i T limfocita što dovodi do povećane produkcije svih proinflamatornih citokina. Može biti primarni (urođeni) i sekundarni (stečeni). Se-kundarni oblici nastaju kao posledica infekcija, autoimunih bolesti i malignih bole-sti. Visceralna lajšmanioza (VL) je sistemska bolest koja zahvata retikuloendotelijani sistem. Izaziva je protozoa iz roda Lajšmanija. Seundarni oblik HLH izazvan VL se retko javlja u dečijem uzratu. Analizirati kliničke karakteristike, laboratorijske anali-ze, lečenje, tok i ishod HLH kod bolesnika sa VL. Retrospektivna analiza medicinske dokumentacije bolesnice sa HLH i VL lečene u Institutu. Devojčica uzrasta 14 godi-na primljena je u Institut zbog produženog febrilnog stanja i hepatosplenomegalije. Tegobe su počele 25 dana pre prijema u Institut. U regionalnom zdravstvenom cen-tru lečena je antimonskim preparatom 14 dana zbog dijagnostikovane visceralne laj-šmanioze. Na prijemu u Institut devojka je bila bleda, febrilna sa izraženim znacima krvarenja. Jetra se palpirala 4 cm, slezina 6 cm. Laboratorijske analize na prijemu: Hb 7,4g/l, Tr 112, ABN 350. PT 48%, aPTT 30s, D-dimeri 18320 ng/ml, fibrinogen 0,8g/l, LDH 704IJ/l, SGOT 25 IJ/L, SGPT 15 IJ/l, kreatinin 442 µmol/l, urea 20mmo-l/l, albumini 26g/l, feritin 38000 ug/L. Registrovan je fenomen hemofagocitoze u kostnoj srži, citološki i biohemijski nalaz u likvora je bio uredan. Započeto je lečenje po protokolu HLH 94(kortikosteroidi, etopozid) uz dodatak amfotericina B. Posle sedam dana dolazi do progresije bolesti sa razvojem septičnih komplikacija, multio-rganske disfunkcije i letalnog ishoda. HLH udružena sa VL je vrlo redak fenomen i može biti potencijalno životno ugrožavajuća bolest.

98



HZZ-10 ANGIOEDEMJEZIKA KAO AUTOIMUNSKA MANIFESTACIJA PRIMARNOG MIJELODISPLAZNOG SINDROMA – PRIKAZ BOLESNIKA

M. Kuzmanović1,2, S. Pašić1,2, D. Mićić1,M. Jović1, A. Jovanović1, B. Radojičić1

1Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr VukanČupić“2Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu

Primarni mjelodisplazni sindromi (MDS) su klonska oboljenja matične ćelijehe matopoeze, koji se odlikuju poremećajima građe i celularnosti koštane srži, pancito-penijom i rizikom za evoluciju u akutnu leukemiju. Primarni MDS je kod odraslih bolesnika značjano češći nego kod dece, i predstavlja najčešći stečeni uzrok insufi-cijencije koštane srži odraslih osoba. Kod pedijatrijskih bolesnika histološka slika, citogenetske karakteristike kao i način ispoljavanja bolesti značajno se razlikuju u odnosu na odrasle bolesnike. Pored simptoma i znakova koji su posledic ainsufi-cijencije koštane srži, kao deo kliničke slike mogu da se jave i različiti autoimunski fenomeni, najčešće vaskulitisi, bolesti vezivnog tkiva i artitis. Cilj rada je prikaz kli-ničke slike I lečenja angioedema jezika kao deo kliničke slike primarnog MDS kod devojčice uzrasta 16 godina. Dijagnoza MDS postavljena je histološkim pregledom koštane srži tokom ispitivanja pancitopenije. Tokom hospitalizacije posle povrede jezika zubima doalzi do naglog oticanja desne polovine jezika. Bolesnica do tada nije imala simptome ili zankove koji bi odgovarali toku urođenog angioedema, a nije dobijala ni terapiju koja se povezuje sa stečenim angioedemom. U dva navrata je dobila infuziju sveže smrznute plazme i traneksamičnu kiselinu intravenski, posle čega je došlo do delimičnog smanjenja edema. Narednog dana je i pored prime-njenih mera došlo do nove neprovocirane epizode oticanja jezika, što je ugrozilo prohodnost disajnih puteva. Primenjen je blokator bradikininskih receptora i cati-bant, posle čega je postepeno došlo do regresije edema. Slika angioedema se tokom narednioh osam meseci nije ponavljala. U toku su pripreme za nastvak lečenja tran-splantacijom koštane srži.

HZZ-11 INOPERABILNI ENDOBRONHIJALNI INFLAMATORNI MIOFIBROBLASTIČNI TUMOR TRAHEJE LEČEN RADIOTERAPJOM – PRIKAZ BOLESNIKA

M. Kuzmanović1,2, P. Minić1,2, V. Karličić3, J. Bokun4

1Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“, Beograd2Medicinski fakultet Univerziteta u Beogradu3Vojnomedicinska akademija, Beograd4Institut za onkologiju i radiologiju Srbije, Beograd

Pseudoinflamatorni tumor je neoplazma umerenog stepena maligniteta,koja može da se javi u svakom životnom dobu, kao i na svakoj anatomskoj lokalizaci-ji. Najčešće se dijagnostikuje kod dece i osoba mlađeg životnog doba, a najčešće je lokalizovan u parenhimu pluća. Terapija izbora je operativno lečenje, kojom se posle kompletne resekcije postiže remisija u najvećeg broja bolesnika. Kombino-vana hemioterapija je primenjivana kod bolesnika starijeg životnog doba i najčešće je dovodila do delimične regresije tumora. Radioterapija je primenjivana kod bole-snika starijeg životnog doba, najčešće uz hemioterapiju, s različitim ishodom. Cilj rada je prikaz lečenja bolesnice s inflamatornim pseudotumorom lokalizovanim na bifurkacijitraheje, koja, posle brojnih nekpompletnih resekcija i lokalnih recidiva bolesti uspešno lečena radioterapijom kao jedinim načinom lečenja. Ovo je do sada prvi prikaz uspešne primene radioterapije kao jedinog načina lečenja inflamtornog pseudotumora kod dece. Bolesnica uzrasta 9 godina je primljena u regionalnu bol-nicu zbog kašlja i otežanog disanja. Radiografija pluća je ukazivala na infiltrativni proces u desnom plućnom krilu. Kako posle dve nedelje parenteralne antimikrob-ne terapije nie bilo radiografskog poboljšanja, upućena je u Institut. Fleksibilnom brohoskopijom nađena je tumorska formacija koja opstruira ostijume oba glavna bronha, izraženije desno. Patohistološkom analizom potvrđena je dijagnoza infla-matornog miofibroblastičnog tumora. Tokom 14 meseci od postavljanja dijagnoze u više navrata su rađene interventne brohoskopske procedure kojima je postignu-ta delimična dezopstrukcija bronha ali ne i kompletna resekcija tumora. Bolesnica je nastavila lečenje radioterapijom, čime je postignuta potpuna regresija tumora. Tokom četvorogodišnjeg praćenja kompetna remisija je potvrđena brohoskopsim, histološkim iradiografskim ispitivanjima.

99



HZZ-12 PRIMARNI NEFROTSKI SINDROM - UZRAST KAO FAKTOR RIZIKA

V. Kovač, B. Milinković, D. BokonjićUniverzitetska bolnica Foča - Centar za majku i dijete

Nefrotski sindrom je kliničko stanje koje karakteriše obilna proteinurija, hipo-proteinemija sa hipoalbuminemijom, hiperlipidemija i edemi. Manifestuje se najče-šće u uzrastu od 2-6 godina, bolest je dva puta češće kod dječaka.

U radu se prikazuje muško dijete uzrasta 16 godina hospitalizovano na našem odjeljenju zbog otoka očnih kapaka i potkoljenica, vođenog ambulantno kao alergi-ja,kod koga je postavljena dijagnoza nefrotskog sindroma, ali nije postignuta kom-pletna remisija na inicijalno liječenje kortikosteroidima.

Na prijemu zapaženi su periorbitalni edemi i edemi potkoljenica.Rutinski pre-gled urina ukazivao je na proteinuriju /alb 5+/. Proteinurija u 24h urinu je bila nefrotskog ranga.Laboratorijskim analizama krvi utvrđena je ubrzana sedimenta-cijahipoalbuminemija, hipoproteinemija, hiperholesterolemija,hipertrigliceridemi-jauz normalne vrijednosti azotnih materija. Pacijentu su dati albumini.S obzirom da dijete nije imalo registrovanu hipertenziju, da nije imalo krvi u urinu i druge faktore rizika osim uzrasta ,započeta je terapija pronisonom i tiazidnim diureticima. Remi-sija je postignuta u dvanaestom danu , da bi u narednom periodu, kod ovog djeteta se registrovali česti relapsi koji su potvrđeni nalazom proteinurije u rutinskim ana-lizama urina. Prvi u četvrtoj nedelji od početka kortikosteroidne terapije,zatim još u par navrata . Zbog čega je planiranabiopsija i promjena terapije.

U ovom radu je dat prikaz slučaja primarnog nefrotskog sindroma koji sa obzi-rom na uzrast nije tipičan. Rano prepoznavanje riziko faktora je bitno za postavlja-nje dijagnoze i adekvatno liječenje ove bolesti.

HZZ-13 AKUTNA TROVANJA KOD DECE

N. Radević, Lj. VukovićOpšta bolnica Berane

Trovanja kod dece su jedna od najčešćih urgentnih stanja u pedijatriji. Akut-no trovanje nastaje delovanjem unetih materija koje narušavaju fiziološke funkci-je organizma u različitom stepenu, od blagih znakova intoksikacije pa do letalnog ishoda. Dele se na zadesna, između prve i pete godine i namerna koja su najčešća adolescenatnom dobu.

Cilj našeg rada je da ukažemo na porast incidence akutnih trovanja kod dece usled porasta broja lekova i sredstava koja se koriste u domaćinstvu i industriji.

Metoda je retrospektivna, analiza istorija bolesti dečijeg odeljenja naše ustanove u periodu od 2012-2017godine.

U petogodišnjem periodu u našoj ustanovi je bilo hospitalizovano 6075 paci-jenata.Trovanja su zastupljena sa 2.2% -137 pacijenata. Najčešća su trovanja me-dikamentima - psihofarmatici, lekovi za bolesti kardiovaskularnog i respiratornog sistema i antibiotici 45.9% - 63, hemijskim jedinjenjima i organskim rastvaračima 25.5% -35, alkoholom 16% - 22, organofosfatima 5.1% -7, rodenticidima 2,9% -4, ostalo - biljke, lijepak, kozmetička sredstva- 3.63% - 5, duvanom 0.7% -1

Smrtnost je iznosila 0.7% -1Zabrinjava činjenica da su akutna trovanja u dece u porastu.Problem trovanja je aktuelan i stalno prisutan. Brzo i pravilno ukazivanje prve

pomoći, adekvatno lečenje i prevencija su glavni zadaci zdravstvene zaštite dece. Potrebno je sprovoditi programe kontrole proizvodnje, pakovanja i prometa tok-

sičnih supstanci uz edukaciju stanovništva o mogućnostima prevecnije.Neophodno je da se prihvate savremeni stavovi o prevenciji u vidu predava-

nja,informisanja putem medija,razvoj toksikoloških centara.

100



HZZ-14 VENOOKLUZIVNA BOLEST JETRE KOD DECE NAKON TRANSPLANTACIJE MATIČNIH ĆELIJA HEMATOPOEZE

B. Gobeljić, Ž. Zečević, M. Simić, O. Šerbić, S. Gazikalović, Z. Radonjić, A. Gazikalović, B. Andrić, D. VujićInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije„Dr Vukan Čupić“, Beograd

Venookluzivna bolest jetre (VOD) predstavlja urgentnu, ranu, potencijalno fatal-nu komplikaciju koja se najčešće javlja nakon primene visokodozne hemioterapije, u režimu kondicioniranja za transplantaciju matičnih ćelija hematopoeze (TMĆH). To je klinički sindrom koji se javlja u prvih 28 dana od infuzije matičnih ćelija he-matopoeze i karakteriše se retencijom tečnosti, dobitkom u telesnoj masi, bolnom hepatomegalijom i povišenim vrednostima serumskih bilirubina. Incidenca VOD u pedijatrijskom uzrastu je od 5 do 40%, i nešto je viša nego kod odraslih. Cilj rada je izneti dosadašnje iskustvo u dijagnostici VOD-a kod dece, analizirati incidencu i terapijski uspeh u lečenju.

Metodologija ispitivanja obuhvatala je analizu podataka o dosadašnjim tran-splantacijama učinjenih u Institutu za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“ (IMD), te deskriptivnu statističku obradu dobijenih podataka.

U IMD je učinjeno ukupno 286 TMĆH od aprila1987. do jula 2018. godine. Kod 29 bolesnika (10,14%) postavljena je dijagnozaVOD-a, što je u skladu sa podacima u literaturi. Incidenca je nešto viša u grupi autolognih transplantacija, što se može objasniti velikim brojem bolesnika obolelih od neuroblastoma. Od 1987. godine do 2004. godine za prevenciju i lečenje VOD-a primenjivani su heparin i N-acetilciste-ina, a od 2004. godine započeto je sa primenom specifične, kauzalne terapije, de-fibrotida. Smrtni ishod zbog VOD-a registrovan je samo kod jednog bolesnika, u periodu pre 2004. godine. Zahvaljujući blagovremenom postavljanju sumnje na po-javu VOD-a, primeni savremenih dijagnostičkih i terapijskih procedura postignuta je visoka uspešnost u lečenju bolesnika sa VOD-om posle TMĆH i u ispitivanoj grupi bolesnika iznosi 96,6%.

HZZ-15 ADENOZIN DEZAMINAZA KAO MARKER LIMFOCITNE AKTIVNOSTI U DIABETES MELLITUSU TIP I

I. Peković, I. Mitrović, S. Milošević, S. Stanković, S. Živić2Klinički centar Niš, Klinika za dečje interne bolesti

Uvod Intraćelijske koncentracije adenozina od presudnog su biološkog značaja za limfocitnu proliferaciju, ali i za njihovu funkcionalnu aktivnost. Nivo intrace-lularnog adenozina determinisan je stepenom aktivnosti kataboličkog purinskog enzima – adenozin dezaminaze. Pod dejstvom ovog enzima dolazi do razgradnje adenozina što preko povećane sekrecije interleukina – 2 aktivira T limfocite.

Cilj Utvrditi stepen aktivnosti adenozin dezaminaze u perifernim T limfocitima dece sa dijabetesom tipa 1, u prospektivnoj jednogodišnjoj studiji.

Materijal i metodi rada Studija obuhvata 40 deteta srednje uzrasne dobi od 9,09 godina (3,7 - 15,7godina.). Aktivnost adenozin dezaminaze određivana je po metodi Pedersona iz 1977.godine, u trenutku postavljanja dijagnoze, u periodu remisije i nakon godinu dana od početka bolesti.

Rezultati U odnosu na kontrolnu grupu (x=3,91) aktivnost adenozin dezaminaze je bila veća u sve obolele dece: najveća na početku bolesti (X=9,40, p<0,0005), a zatim u periodu remisije (X=7,59, p<0,0005 u odnosu na kontrolu i p=0,0002 u odnosu na početak bolesti), te je najmanja – ali opet veća no u kontrolne grupe (p<0,0005) nakon godinu dana trajanja bolesti (X=6,63, p=0,0009 u odnosu na remisiju).

Zaključak Limfociti u ranom toku dijabetesa tipa 1 su jako aktivni, obzirom na statistički značajno uvećanje u odnosu u odnosu na kontrolu. Aktivnost adenozin dezaminaze je najveća u trenutku dijagnostifikovanja bolesti, onda kada je i najveća autoćelijska destrukcija limfocita prema insularnim ćelijama, što potvrđuje ulogu autoreaktivnih T klonova u patogenezi bolesti. Stepen aktivnosti adenozin dezami-naze je pouzdani marker aktivnosti limfocita – jednako vredan kao i interleukin – 2 ili feritin.


101

8.RAZNE TEME VARIOUS TOPICS

ModeratoriSrđa JankovićDušan Velisavljev

102

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJE / THE THIRD CONGRESS OF PEDIATRICIANS OF SERBIA 8. RAZNE TEME / VARIOUS TOPICS

NAJČEŠĆE DILEME RODITELJA U VEZI SA VAKCINACIJOM

S. JankovićUniverzitetska dečja klinika, Beograd

Poljuljano poverenje u delotvornost i bezbednost aktivne imunizacije (vakcina-cije) i sledstveno snižen obuhvat dece redovnom vakcinacijom protiv zaraznih bole-sti veliki je narodno-zdravstveni problem današnjeg doba, čije se posledice uveliko očituju kroz epidemije oboljenja koja su prethodno bila uspešno eliminisana i koja su inače neretko podložna planskom iskorenjivanju, kao što je slučaj sa malim bo-ginjama. Fenomen oklevanja, odlaganja ili odbijanja vakcinacije je složene geneze i pod uplivom je višestrukih motiva i društveno-istorijskih procesa koji se međusob-no prepliću. Mnogobrojne ankete izvedene kod nas i u svetu, uključujući i skorašnje obimno istraživanje agencije IPSOS sprovedeno pod okriljem organizacije UNICEF, ukazuju da su za većinu roditelja zdravstveni radnici i dalje najznačajniji izvor in-formacija o pitanjima u vezi sa vakcinacijom. Štaviše, podaci takođe pokazuju da su protivnici vakcinacije koji se odlikuju čvrstim ubeđenjima, iako veoma vidljivi u javnosti, sasvim malobrojni u odnosu na roditelje koji su naprosto zabrinuti usled dugotrajne izloženosti protivrečnim informacijama, odnosno dezinformacijama. Ove dve grupe iziskuju sasvim drugačiji pristup u pogledu pružanja obaveštenja, saveta ili pojašnjenja, kao i svih drugih aktivnosti u cilju očuvanja i unapređenja obuhvata dece vakcinacijom. U ovom svetlu, preko je potrebno, pa i ključno, da svi lekari, a posebno pedijatri, budu upoznati sa paletom najčešćih dilema rodite-lja u vezi sa vakcinacijom i spremni da ponude odgovarajuće odgovore na njihova pitanja, čvrsto utemeljene u teoriji i praksi naučne medicine. Podjednako je važno negovanje odnosa uzajamnog poverenja i razumevanja. Na osnovu svih raspoloži-vih saznanja može se zaključiti da ostvarenje gorenavedenog cilja zavisi od sveobu-hvatnog, interdisciplinarnog pristupa čiju srž predstavlja unapređenje komunikacije unutar četvorougla koji obrazuju naučnici, lekari, mediji i javnost.

THE MOST COMMON PARENTS’ DILEMMAS REGARDING VACCINATION

S. JankovićUniversity Children’s Clinic, Belgrade

Shattered confidence in the effectiveness and safety of active immunization (vac-cination) and consequently reduced coverage of children by regular vaccination against infectious diseases is a great national health problem nowadays, whose con-sequences are largely manifested through epidemics of diseases that have previously been successfully eliminated and which are otherwise frequently subject to planned eradication, as is the case with measles. Genesis of the phenomenon of hesitation, postponing or rejection of vaccination is complex and influenced by multiple inter-twining motives and socio-historical processes. Numerous surveys carried out in our country and in the world, including the recent IPSOS survey conducted under the auspices of UNICEF, indicate that for most parents, health professionals contin-ue to be the most important source of information on vaccination issues. Moreover, the data also show that opponents of vaccination with their strong convictions, al-though very visible in the public, are very few in comparison to parents who are simply concerned by the long-term exposure to contradictory information or disin-formation. These two groups require a completely different approach to providing information, advice or clarification, as well as all other activities aimed at maintain-ing and improving of the vaccination coverage rate of children. In this light, it is necessary and even essential for all doctors, especially pediatricians, to be familiar with the range of the most common parents’ dilemmas regarding vaccination, and to be ready to offer adequate answers to their questions, firmly grounded in the medical science theory and practice. It is equally important to nurture relationship of mutual trust and understanding. On the basis of all available knowledge, it can be concluded that achieving the above goal depends on a comprehensive, interdisci-plinary approach with improvement of communication within the quadrangle made of scientists, doctors, the media and the public being its core.

103


INTEGRISANI KLINIČKI PUT ZA LEČENJE INFEKCIJA URINARNOG TRAKTA KOD DECE I ADOLESCENATA

N. Stajić, A. Paripović, D. LozanovićInstitut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“

Klinički put je dokument koji objedinjuje klinički vodič i algoritam a prikazu-je multidisciplinarnu zdravstvenu obradu određene bolesti odnosno zdravstvenog stanja u formi redosleda svih postupaka od početka do kraja epizode, i omoguća-va njihovo istovremeno evidentiranje odnosno evidentiranje razloga odstupanja od predviđenog postupka. Klinički put opisuje usluge čitavog zdravstvenog tima koji sarađuje u obradi i obuhvata vremenski ograničenu epizodu određene bolesti u pri-marnoj zdravstvenoj zaštiti ili u bolnici a može da obuhvati i celokupan bolesnikov put od primarne do sekundarne, odnosno tercijarne zdravstvene zaštite kada govo-rimo o integrisanom kliničkom putu.

Infekcije urinarnog trakta kod dece i mladih predstavljaju veoma čest zdravstve-ni problem. Ukoliko je lečenje započeto sa zakašnjenjem ili su se infekcije ponav-ljale, postoji veliki rizik za stvaranje ožiljaka u parenhimu bubrega i posledičnih, arterijske hipertenzije i hroničnog oštećenja bubrega. Svakodnevna praksa pokazuje neujednačen pristup ovome problemu a veliki broj obolelih neophodnost da po-stupci dijagnoze i lečenja budu standardizovani i na taj način efikasniji.

Cilj ovog predavanja je da upozna pedijatre sa pojmom „klinički put“ i da pred-stavi Integrisani klinički put za lečenje infekcija urinarnog trakta kod dece i mladih do 18 godina života, koji je razvijen u Institutu za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije „Dr Vukan Čupić“.

INTEGRATED CLINICAL PATHWAY FOR TREATMENT OF URINARY TRACT INFECTIONS IN CHILDREN AND ADOLESCENTS

N. Stajić, A. Paripović, D. LozanovićInstitute for Health Care of Mother and Child of Serbia “Dr. Vukan Cupic”

Clinical pathway is a document that combines a clinical guide and algorithm and represents a multidisciplinary medical evaluation of a particular disease or medical condition following the sequence of all procedures from the beginning to the end of the episode, allowing their simultaneous recording or evidencing the reasons for deviation from the proposed procedure. The clinical pathway describes the services of an entire healthcare team that cooperates in evaluation and covers a time-limited episode of a particular disease in primary care or in a hospital, and can include the entire patient’s pathway from primary to secondary or tertiary health care when integrated clinical pathway is in question.

Urinary tract infections in children and young people are a very common health problem. If the treatment is delayed or in case of recurrences, there is a great risk of kidney parenchyma scarring and consequent arterial hypertension and chronic kidney damage. Everyday practice shows an uneven approach to this problem, and existence of large number of patients points out to the need of standardization of diagnostic and therapeutic procedures in order to increase their efficacy.

The aim of this presentation is to get pediatricians acquainted with the term “clin-ical pathway” and to present the Integrated clinical pathway for treatment of urinary tract infections in children and young people below 18 years of age, developed at the Institute for Health Care of Mother and Child of Serbia “Dr. Vukan Čupić”.

104


STANDARDIZACIJA MINIMALNO INVAZIVNE HIRURGIJE

R. Jokić, J. Antić, D. Šarac, S. Bukarica, M. Pajić, N. Žakula, V. TrajkovićInstitut za zdravstvenu zaštitu dece i omladine Vojvodine

Razvoj minimalno invazivne hirurgije predstavlja nezaustavljiv proces u svim segmentima dečje hirurgije. Ovo predavanje za cilj ima prikaz mogućeg puta za standardizaciju novog hirurškog pristupa.

Kroz retrospektivnu analizu uvođenja minimalno invazivnih operativnih zahva-ta u kliničku praksu u periodu od 2003. do 2014. godine, data je ujedno i sugestija za njihovu standardizaciju kako na Klinici za dečju hirurgiju u Novom Sadu tako i u drugim tercijernim ustanovama. Posebno su obrađene specifične operacije, zatim uloga konsultovanih eksperata iz ove oblasti i na kraju razvoj specifičnih i naprednih novih procedura.

U periodu od 2003. do 2008. godine zbrinuta su ovim metodom 182 pacijenta. Po broju operacija izdvajale su se laparoskopska apendektomija (99), laparoskop-ska orhidopeksija (31) i laparoskopska holecistektomija (20). Kod 62 pacijenta je pronađena udružena patologija, a kod 4 pacijenta urađene su simultane operacije. Narednih godina broj operacija na godišnjem nivou značajno raste (2009. - 157, 2010.- 198, 2011.-213, 2012.-199 i 2013. 173). U opisanom periodu se pored već navedenih operacija izdvajaju i sledeće: laparoskopska varicelektomija (32), laparo-skopske operacije ovarijalnih cisti (11), ileusi (9) i druge operacije predominantno iz repertoara napredne minimalno invazivne hirurgije. U standardnu kliničku praksu su uvedene i nove procedure, kao što su naprimer VATS-video asistirana torakosko-pija, SILS- single incision laparoscopic surgery, barijatrijska laparoskopska hirurgija i drugo. Kroz kliničku praksu verifikovana je i mogućnost primene laparoskopske hirurgije kod posebno teških problema u svim dečjim uzrastima, kao što su na pri-mer dijafragmalna hernija, onkološka hirurgija, parcijalna splenektomija, resekcije pluća i drugo.

Minimalno invazivna hirurgija predstavlja novi standard u hirurškom tretmanu pedijatrijskih pacijenata kod mnogih oboljenja nezavisno od uzrasta pedijatrijskih pacijenata. Naredni period obeležiće uvođenje minimalno invazivne hirurgije u re-dovan i obavezan deo edukacije dečjih hirurga.

STANDARDIZATION OF MINIMAL INVASIVE SURGERY

R. Jokić, J. Antić, D. Šarac, S. Bukarica, M. Pajić, N. Žakula, V. TrajkovićInstitute for Health Care of Children and Youth of Vojvodina

The development of minimal invasive surgery is an unstoppable process in all segments of pediatric surgery. This presentation is aimed at demonstrating a possi-ble way to standardize this new surgical approach.

Through retrospective analysis of introduction of minimal invasive surgical pro-cedures in clinical practice in the period from 2003 to 2014, a suggestion related to their standardization is also given both at the Clinic of Pediatric Surgery in Novi Sad and other tertiary health care institutions. Specific surgeries are particularly ad-dressed, as well as the role of consulted experts in this field and ultimately the devel-opment of specific and advanced new procedures.

In the period from 2003 to 2008, 182 patients were treated with this method. As for the number of the procedures performed, laparoscopic appendectomy (99), lap-aroscopic orchidopexy (31), and laparoscopic cholecystectomy (20) were the most common. In 62 patients, associated pathology was found, and 4 patients were si-multaneously operated. In the forthcoming years, the number of operations on the annual level was significantly increased (2009 - 157, 2010 - 198, 2011 - 213, 2012 - 199 and 2013 173). In the described period, in addition to the above-mentioned sur-geries, the following are also worth mentioning: laparoscopic varicocelectomy (32), laparoscopic surgeries of the ovarian cysts (11), ileus (9), and other surgeries pre-dominantly from the scope of the advanced minimal invasive surgery. New proce-dures have also been introduced in standard clinical practice, such as video-assisted thoracoscopic surgery (VATS), single incision laparoscopic surgery (SILS), bariatric laparoscopic surgery and others. The possibility of use of laparoscopic surgery in particularly severe conditions in all childhood ages, such as diaphragmatic hernia, oncological surgery, partial splenectomy, lung resection and other, has been verified.

Minimal invasive surgery represents a new standard in surgical treatment of pe-diatric patients for many diseases, regardless of the age of pediatric patients. The next period will be characterized by introduction of minimal invasive surgery into a regular and mandatory part of the education of pediatric surgeons.

105



PRIKAZ ODOJČETA SA PERNICIOZNOM ANEMIJOM I DEFICITOM ALFA 1 ANTITRIPSINA

M. Kosanović, M. Dmitrović, J. LjubičićOpšta bolnica „Studenica“ Kraljevo

Perniciozna anemija je retka u dečjem uzrastu. Ulogu u nastanku imaju nasledni faktori i autoimuni mehanizam. Bolest sporo napreduje. Počinje malaksalošću do vezanosti za postelju, gubitkom apetita, nadimanjem, pojavom proliva, depresivnim promenama, poremećajem pamćenja, parestezijama do oduzetosti nogu i poreme-ćajem pražnjenja. Bolesnici su bledi, jezik je gladak, a retko se javlja Hunterov glo-sitis. Prisutna je tahikardija sa šumom na srcu, hepatosplenomegalija, poremećaj dubokog senzibiliteta, pojačani refleksi, pojava patoloških refleksa. Dijagnoza se postavlja na osnovu karakteristične krvne slike, nalaza megaloblasta u kostnoj srži, pozitivnog Schillingovog testa, prisustva antiparijetalnih antitela, gastroskopskog i patohistološkog nalaza atrofičnog gastritisa.

Prikazujemo sedmomesečno žensko odojče koje je bilo na profilaksi Izoniazi-dom, bez apetita, oskudne spontane motorike, sa hepatomegalijom, šumom nad Erbom, neurološkim deficitom, makrocitnom anemijom, nedetektabilnim nivoom B12, povišenim nivoom LDH uz nalaz megaloblastne hematopoeze u punktatu ko-štane srži . U dijagnostici i praćenju koristili smo se kliničkim , laboratorijskim i EHO pregledima. Nakon 7 dana primene B12 dobijena je retikulocitoza, krvna slika i LDH se normalizuju. Naknadnim analizama dokazan je i heterozigotni deficit alfa 1 antitripsina. Majka odojčeta ima hipotireozu i makrocitozu bez anemije pa je i ona lečena primenom B12 . Neurološki deficit i hepatomegalija se nakon 6 meseci više ne detektuju, majka i dete imaju urednu krvnu sliku, a majka ne oseća parestezije.

Iako kod dece retka, perniciozna anemija je potencijalno životno ugrožavajuća i treba je razmatrati u diferencijalnoj dijagnozi makrocitne anemije.

106


PRUNE BELLY SYNDROME - PRIKAZ SLUČAJA

B. CokićDečije odeljenje, Zdravstveni centar, Zaječar

Uvod Prune Belly sindrom (Trijas sindrom, Eagle Barret syndrome) je retka kongenitalna anomalija. Glavne karakteristike Prune Belly syndroma su nerazvi-jenost abdominalnih mišića pa je koža tog dela naborana (stomak “suvih šljiva”), anomalije urinarnog trakta i kriptorhizam.

Prvi opis Prune Belly synroma daje Frölich 1839.godine, a 1901. godine Osler daje ime sindromu.

Incidenca je 1:35 000 do 1:50 000 živorođenih. Preko 95% obolelih su dečaci, a samo 3-5% devojčice. 75% obolelih imaju i plućne, skeletne, srčane i digestivne malformacije. Međutim anomalije urinarnog trakta su glavni prognostički faktor.

Uzrok bolesti nije dovoljno poznat. Nekoliko aspekata uključuju porodične slu-čajeve, veću učestalost u muške dece što ukazuje na genetski faktor vezan za pol. Pominje se i autosomno-recesivno nasleđivanje. Homozigotna mutacija na muska-rinskom holinergičkom receptoru 3 gena (CHRM3) na hromozomu 1q43 otkrivena je u jednoj porodici.

Prenatalno se ultrazvukom mogu utvrditi postojeće anomalije urinarnog trakta. Po rođenju se dijagnoza postavlja na osnovu kliničkog pregleda, analiza krvi, rend-genskog i ultrazvučnog pregleda urinarnog trakta.

Kada se postavi dijagnoza lečenje je simptomatsko. Hirurškim putem se koriguju abnormalnosti urinarnog trakta i testisa. Napredovanjem nauke, ugrađuju se sili-konski implanti koji zamenjuju nedostatak mišića trbušnog zida.

Mogu se ordinirati antibiotici u cilju prevencije infekcija urinarnog trakta. I pored svega, prognoza je loša. Neke bebe su mrtvorođene, neke umiru na rođe-

nju i u prvih nekoliko nedelja života usled teških poremećaja pluća i bubrega.Cilj rada Cilj rada je prikazati dečaka koji je rođen sa Prune Belly syndromom.Prikaz slučaja U dečije odeljenje naše bolnice sa Regiona se upućuje mlado

odojče u odeljenje Dečije hirurgije zbog »neobičnog« izgleda trbušne muskulature. Kliničkim pregledom dežurnog pedijatra se postavlja dijagnoza. Daljim laborato-rijskim ispitivanjima u našoj bolnici i u tercijarnoj ustanovi potvrđena je dijagnoza Prune Belly syndroma. Pacijent je imao tipičan trijas sindrom. Lečen simptomatski i hirurški, ali zbog bubrežne insuficijencije dolazi do letalnog ishoda u uzrastu škol-skog deteta.

Zaključak U Opštini Zaječar za poslednjih 30 godina to je jedini pacijent sa Prune Belly syndromom, na žalost sa letalnim ishodom.

Ovaj sindrom budi mnoga medicinska i etička pitanja. Prevencija ne postoji.Skriningom za fetalne anomalije se postavlja dijagnoza. Da li je moguća fetalna

terapija, fetalna hirurgija bubrežnih anomalija...

107


REFLUKSNA NEFROPATIJA-PRIKAZ SLUČAJA

J. Milovanović, B. Krdžić, Lj. Šulović, Z. Živković, J. Mitić, S. Marković-JovanovićMedicinski fakultet Priština sa sedištem u Kos. Mitrovici

Uvod Refluksna nefropatija(RN) je hronična progredijentna bolest koja se ka-rakteriše redukcijom bubrežnog parenhima i ožiljavanjem bubrega. Nastaje kao posledica VUR-a i udruženih faktora. Dijagnostikuje se na IVP ili/i DMSA scin-tigrafiji, gde se konstatuju promene u smislu deformacija čašica, ožiljavanja paren-hima bubrega različitog stepena. RN je uglavnom klinički asimptomatska bolest i u svom dugom toku se oglašava hipertenzijom ili tek terminalnom bubrežnom insuficijencijom.

Prikaz slučaja Devojčica u uzrastu od 8 godina hospitalizovana zbog učesta-log mokrenja i prisustva krvi u mokraći.Mesec dana pre pojave navedenih tegoba devojčica je imala slabiji apetit zbog čega su urađene laboratorijske analize kada je u urinu registrovano prisustvo proteina i svežih eritrocita. Tretirana ambulantno amp. Longaceph, i kako se nalaz u urinu održavao upućena u tercijernu zdravstvenu ustanovu u cilju daljeg dijagnostičkog tretmana. U uzrastu od jedne i četiri godina lečena bolnički zbog infekcije mokraćnih puteva, kada je oba puta u urinokulturi izolovana E.coli.Porodična anamneza neopterećena. Ultrazvučnim pregledom kon-statovano da je desni bubreg manjih dimenzija. Povišena mikroalbuminurija (373 mg/l). Nakon MCUG dokazano postojanje refluksa II stepena u manji bubreg desne strane. Prisutna mikroalbuminurija zbog čega je bila na terapiji Enalaprilom 5 go-dina. Testom opterećenja dokazan ortostatski karakter proteinurije. DMSA- pojedi-načno učešće bubrega u ukupnoj bubrežnoj funkciji: levi bubreg 60%, desni bubreg 40%. Holter TA u granicama normale. U devetoj godini života urađena endoskopska korekcija refluksa. EHO bubrega:Dg: Hypodysplasio renis lat.dex.,St.post VUR lat.dex.gr.II, desni bubreg 88mm, levi bubreg 11,5cm.Desni manjih dimenzija istanje-nog parenhima, sa vidljivim ožiljcima u korteksu. Učinjena ispitivanja ukazuju na očuvanu globalnu funkciju bubrega uz postojanje hipodisplazije desnog bubrega i umerene mikroalbuminurije.Kod devojčice je relativno kasno otkriven refluks II stepena u desni bubreg.

Zaključak Najčešći uzrok terminalne bubrežne insuficijencije je RN.Prenatal-na dijagnoza ultrazvukom otkriva VUR većeg stepena. Od najvećeg značaja je bla-govremeno lečenje IUT, i takođe je neophodno, posle svake izlečene IUT, izvrštiti određena ispitivanja.

AKUTNO TROVANJE KARBAMAZEPINOM

B. Kovačević, S. Ristić, Lj. NikolićOdeljenje intenzivne nege Instituta za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije

S.A, 13 godina, primljena je u OIN zbog izmenjenog stanja svesti i povremene agitiranosti. Cirkulatorno je stabilna, tahikardična, očuvane respiratorne funkcije; zenice reaktivne, jednake, refleksi živahni. Analize krvne slike, urina, biohemijskih i koagulacionih parametara u referentnim vrednostima. Toksikološkom analizom je dokazano namerno, teško samotrovanje karbamazepinom (koncentracija u krvi 27,65, epoksidni metabolit u urinu do 33,93 mmol/L).

Uz primenjene nespecifične mere detoksikacije, dolazi do normalizacije fizikal-nog nalaza tokom 48h i značajne eliminacije karbamazepina iz organizma. Upućena je u psihijatrijsku ustanovu kao oporavljena.

U odsustvu antidota, terapija je bazirana na sprečavanju zadržavanja karbamaze-pina u organizmu (aktivni ugalj primenjen što ranije vezuje karbamazepin u crevi-ma i sprečava enterohepatičnu recirkulaciju; razmotriti klizmu polietilenglikolom), stimulisanju izlučivanja medikamenta i metabolita (laktuloza prevenira usporen crevni motilitet zbog antiholinergičkog dejstvo karbamazepina i sprečava ileus), forsiranoj diurezi (furosemid, hiperhidracija), primeni bikarbonata zbog tahikardije koja je posledica antiholinergičkog dejstva i acidoze sa reperkusijom na depolariza-ciju miokarda. Poluživot karbamazepina u krvi može biti do 65 sati, uz pik 8-19 pa čak i 100 sati od ingestije. Metaboliše se jetrom (citohrom P450 sistem). Hronična upotreba pojačava metaboilizam leka.Istovremena upotreba biljnih sredstava ili di-jetetskih suplemenata može značajno promeniti apsorpciju.

U slučajevima nereagovanja na konvencionalnu terapiju i životne ugroženosti primenjuje se hemodijaliza, preporučljivo sa albuminima zbog snažnog vezivanja leka za proteine plazme (80%) i velikog volumena distribucije. Alternativno, može se učiniti plazmafereza. U slučaju respiratorne depresije, indikovana je endotrahe-alna intubacija i mehanička ventilacija. Cirkulaciju i elektrolitno status održavati stabilnim, prema potrebi uz vazopresorr i korekciju natrijuma. Konvulzije kupirati benzodiazepinima.

108


OBTURATORNO-KOREKTIVNE PROTEZE U PREHIRUŠKOM ORTODONTSKOM TRETMANU DECE SA RASCEPIMA USNE I NEPCA

M. Zafirovski1, M. Zuželova1, J. Radojičić2, G. Levenska3, V. Didanović4, L. Matevska5, Lj. Zafirovski6

1Univerzitetski Stomatološki Klinički Centar-“Sv.Pantelejmon“, Skopje, R. Makedonija2Univerzitetski Stomatološki Klinički Centar-Niš, R. Srbija3JZU Zavod za Rehabilitaciju sluha, govora i glasa, Skopje, R. Makedonija4Univerzitetski Stomatološki Klinički Centar, UKC-Ljubljana, R. Slovenija5Univerzitetska Klinika za Anesteziologiju Reanimaciju i Intenzivno lečenje, Skopje, R. Makedonija6Specijalna bolnica za Respiratorne bolesti i TBC kod dece, Skopje, R. Makedonija

Uvod Nelečenim-pacijentima sa većim>rascepima-nepca-(RN), je otežano-si-sanje, gutanje,-(koje se-mora najurgentno-rešiti!), uz poremećeni: celokupni-rast↓, razvoj↓, te rast i razvoj-lica, zuba, govora, sluha-(česti otiti), pa im-je potreban ko-ordinirani-multidisciplinarni-tretman i rehabilitacija od rođenja do adolescencije. Prerano hiruško-zatvaranje-RN, će ograničiti rast i razvoj maksile, pa palatoplastika se odlaže nakon 18-24 meseci. Obturatorno-korektivne proteze-(OKP), odvajajući nosnu od usne duplje, omogućavaju sukciju-(mleka), gutanje, razvoj-čelusti, kore-girani-položaj-jezika, razvoj-govora, reduciraju-aspiracije↓-(hrane), i respirator-ne-infekcije↓, upale-uha↓. Napredniji modeli-(OKP) imaju i aktivnu ortodonsku ulogu: odlaganje palatoplastike, (omogućavajući vreme potrebno za rast i razvoj makile), čak i niveliranje, usmeravanje, koregiranje-smera-rasta razdvojenih-nep-čanih-segmenata. Složeniji-(kompleksniji)-OKP, omogućavaju aktivno-guranje-na-zad protrudiranog premaksilarnog-segmenta-(kod bilateralnih-rascepa-(RUN), što značajno olakšava, pojednostavljuje i skraćuje palatoplastiku.

Prikazi slučaeva Analizirali smo 3 muške i 2 ženske-dojenčadi, sa kompelet-nim-RUN, od kojih 3 sa unilateralnim, a 2 sa bilateralnim-rascepima-(RUN). Zbog otežanog-hranjenja↓, (najurgentno!), za njih smo izradili individualne-specijalne-vi-šenamenske-obturatorno-korektivne-proteze, koji (razdvajanjem nosa od usta), su im omogućili sisanje↑, gutanje↑, (te olakšavanje i skraćivanje<vremena↓-hranje-nja=(povećavajući količinu↑>isisanog↑-mleka 3-4 puta!! To im-je omogućilo zado-voljavajući-rast↑, i razvoj↑, te reducuranje: nazalne-regurgitacije↓, zagrcnjavanja↓, aspiracije↓-(hranom), episode-apneje↓, respiratorne-infekcije↓, upale-uha↓, omo-gućen ˃ razvoj-govora↑, rast↑, pravilan-razvoj-vilica, itd. Heiloplastika je urađena u dobi od 3-4 meseca,ali je omogućeno-odlaganje-palatoplastike nakon 18-24 meseci,

(uz znatno poboljšanu estetiku i funkcionalnost), i sada ispitivana deca pravilno ra-stu i razvijaju-se, uz fonnijatriski i logopedski tretman i rehabilitaciju,i nalaze se pod multidisciplinarnim-nadzorom-(monitoringom).

Zaključak OKP su korisni ne samo za olakšavanje>hranjenja↑, reduciranje<as-piracija↓, otitisa↓, itd., ali takođe imaju i značajne-ortodontske-efekte: odlaganjem palatoplastike, omogućavaju rast maksile, a-(uz to) i koregiraju, i pravilno-preu-smeravaju, razdvojene-nepčane-segmente, ali i-(još)-aktivno-guraju nazad protru-dirani-premaksilarni-segment, (kod bilateralnih-rascepa), što znatno-olakšava kasniju-palatoplastiku.

109



RT-1 PRAĆENJE PORASTA DECE OBOLELE OD ASTME UNAZAD 6 GODINA NA PODRUČJU OPŠTINE VALJEVO

V. Marković, M. Mladenović, J. Jovanović, S. Mihailović, S. Marković Dom zdravlja Valjevo

Uvod Bronhijalna astma je hronična bolest koja se manifestuje intermitentnim reverzibilnim opstrukcijama u vidu zviždanja, dispneje, kašlja. To je ujedno i najče-šća hronična bolest u dečjem uzrastu. Učestalost oboljevanja se povećava iz godine u godinu. Najčešća je kod dece u uzrastu od druge do pete godine. Najčešći uzročnici su česte prehlade i kućni alergeni. Oko 5% dece na svetskom nivou boluje od astme.

Cilj rada Praćenje porasta broja dece obolele od astme u periodu od 2012. do 2017. godine.

Materijal i metode Podaci su dobijeni uvidom u medicinsku dokumentaciju dece uzrasta oa 1. do 7 godine na području opštine Valjevo

Rezultati 2012. godine je bilo 4512 dece uzrasta od 1. do 7. godine, a kod 215 je dijagnostikovana astma štoi znosi 4,8%, a 2017 astmu je imalo 276 od 4418 dece istog uzrasta odnosno 6,2%. Upoređivanjem broja obolelih i obradom podataka po Z-testu, Z je 2,9 što je statsistički značajna razlika 0.01.

Zaključak Na osnovu statističkih podataka, dobijenih gore navedenim ispitiva-njem, možemo zaključiti da je broj dece obolele od astme u uzrastu do polaska u školu značajno povećan u odnosu na pre šest godina. Broj obolelih je veći i u odnosu na prosečan broj obolelih u svetu. Povećan broj alergijskih uzročnika kao i povećano zagađenje na području grada Valjeva samo su neki od uzročnika povećanog broja obolelih. Zaštita životne sredine, smanjenje izloženosti dece potencijalnim alergeni-ma kao i kontinuirana edukacija roditelja mogu smanjiti broj obolelih.

110


RT-2 HEMIHIPERTROFIJA KOD DJECE IZ AMBULANTE PEDIJATRA

J. BoškovićJZU Dom zdravlja Bijelo Polje, Bijelo Polje

Uvod Hemihipertrofija ili hemihiperplazija je povećanje 1 dijela tijela/organa ili može biti zahvaćeno više djelova tijela /organa na jednoj strani tijela. Nije utvrdjen uzrok hemihipertrofije. Manifestuje se od blagih jedva primjetnih promjena do pro-mjena kada treba medicinski intervenisati.Asimetrija-poremećaj u razvoju.Takva djeca su podložnija obolijevanju od tumora u dječijoj dobi.Važno je da dijete do 7 godina ide svaka 3 mjeseca na UZ bubrega/ postoji rizik od tumora bubrega, nakon toga svakih 6 mjeseci,pa godišnje jednom.

Clj rada Ukaže na rijetko oboljenje,pravovremenost dijagnostikovanja,praćenje izabranog pedijatra,genetičara,radiologa,ortopeda i adekvatno liječenje.

Metod rada Deskriptivan,korišten zdravstveni karton djeteta iz ambulanteNa osnovu anamneze, pregleda dokumentacije/dijagnostičkih procedura,kon-

sultacija sekundarnog /tercijernog nivoa odredjenih specijalnosti i pregleda djeteta ukazano da se radi s o djetetu sa hemihipertrofijom.Dijete iz treće uredne trudnoće, rodjeno u 31/32 gestacionoj nedjelji PT 1690 gr., glava uoičajene konfiguracije,širi korijen nosa,hipertelorizam,epikatus na oba oka.Česta protruzija jezika.lijeva stra-na jezika umjerena hemihipertrofija.Na oba koljena i oba lakta kožna jamica,plitko udubljenje koje je simetrično.Djeluje da je lijeva noga nešto duža ali sa inegalitetom ispod 1 cm.i lijevo stopalo.Blaga hemihipertrofija lijeve ruke i noge.Ostali klinički status/ neurološki nalaz odgovara uzrastu.

Zaključak Hemihiperplazija može biti genetički uslovljena.Potrebno je pra-vovremeno praćenje od strane pedijatra,genetičara,pri prohodavanju kod ortope-da,Sprovodjenje skrininga za embrionalne tumore - na tri mjeseca, raditi UZ abdo-mena i alfa feto protein iz krvi.Ako je jedna noga duža, ovisi o razlici-nosi se uložak ortopedski ili se završava operativno.Praćenje - vježbe za jačanje mišica,nadzor da se kičmeni stub ne iskrivi ili da se ne javi tumor.

RT-3 INSOMNIJA KOD MATURANATA GIMNAZIJE “BORA STANKOVIĆ” U NIŠU

V. PetrovskiDom zdravlja, Niš

Uvod Spavanje je prirodno, periodično i fiziološki reverzibilno stanje umanje-ne budnosti, koje karakterišu smanjena percepcija i reagovanje na spoljašnje draži. Spavanje čini važan deo homeostaze čoveka i definiše se kao nesvesno stanje iz koga osoba može biti probuđena pomoću senzornih ili drugih stimulusa. Iako nedostatak sna ne mora delovati kao značajan problem, ipak može imati brojne negativne po-sledice daleko ozbiljnije od pospanosti u toku dana.

Cilj Cilj našeg rada bio je ispitivanje povezanosti stresa i kvaliteta spavanja ma-turanata Gimnazije “Bora Stanković” u Nišu.

Materijal i metode Istraživanje je sprovedeno u Domu zdravlja u Nišu u periodu od novembra 2017. do februara 2018. godine i obuhvatilo je 92 maturanta Gimnazi-je “Bora Stanković” u Nišu.

Rezultati Kod maruranata nije uočena povezanost između stresa i bilo kog para-metra spavanja. Ovi rezultati su kompatibilni sa tvrdnjom da su osobe koje spavaju dobro i one koje spavaju loše u različitoj meri podložne poremećajima spavanja iako su izložene sličnim stresnim događajima. Zbog određenih ograničenja u toku našeg istraživanja, kao što su genetska predispozicija, uticaj brojnih fizičkih, hemijskih i bioloških faktora i individualne navike, rezultate treba pažljivo tumačiti.

Zaključak Na osnovu naših rezultata možemo zaključiti da ne postoji korelacija između kvaliteta sna i prisustva stresa kod maturanata. Uzrok ovome, pored malog uzorka, mogu biti i mnogobrojni drugi činioci koji utiču kako na stres, tako i na san, kao što su konzumacija alkohola, cigareta, uslovi življenja i ishrana kod ispitivanih učenika. Potrebna su dalja istraživanja koja će uzeti u obzir više faktora i dati mero-davnije rezultate.

https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%98%D0%B0

https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82

https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BF%D0%B0%D0%B6%D0%B0%D1%9A%D0%B5

111


RT-4 TELESNA VISINA DECE SA ASTMOM NA TERAPIJI INHALACIONIM KORTIKOSTEROIDIMA

S. Bauman1, S. Pakaški2, M. Deanović2

1Dom zdravlja „Euromedik“2Dom zdravlja Pančevo

Dugotrajna terapija (Th) inhalatornim kortikosteroidima (ICS) u lečenju astme kod dece može usporiti rast i uticati na konačnu visinu.Merenjem telesne visine (TV) procenjujemo sigurnost Th-ICS.

Pokazati uticaj kontinuirane jednogodišnje Th-ICS naTV dece sa astmom.Uporedili smo TV 188 deteta sa astmom koja su na Th-ICS godinu dana, 217

deteta sa astmom koja duže od jedne godine ne koriste ICS i 215 zdrava deteta, uzra-sta od 7 do 16 gorina. Procena TV dece odrađena je u odnosu na standarde Svetske zdravstvene organizacije po standardnim devijacijama (SD) iz 2007 godine, visoka: SD+3, viša: SD+2, normalna: SD+1-1, niža: SD-2, niska: SD-3. Za statističku obradu koišćen je t-test iχ², a za statističku značajnost p<0,05.

U odnosu na zdravu decu, deca sa astmom na Th-ICS su značajno zaostajala u TV (od 1 do 7 cm, prosek 3,3 cm, t-test=2,015, p=0,03), adeca sa astmom be-zTh-ICS su zaostajala u TV (od 1 do 2 cm prosek 1,2 cm) što je bez značaja. Značaj-no veći procenat dece (7,9%) na Th-ICS ima TV na SD-2 u odnosu na zdravu decu (χ²=5,062, p=0,025) i decu sa astmom bez Th-ICS (χ²=4,053, p=0,04). Značajno manji procenat dece na Th-ICS (15,4%, χ²=10,713, p=0,001) ima TV na SD+2, kao i deca sa astmom bez Th-ICS (13,4%, χ²15,442, p=0,00009) u odnosu na zdravu decu.

Th-ICS usporava rast dece sa astmom, ali to usporenje nije progresivno ni kumu-lativno, jer nakon prekida Th-ICS deca sa astmom dostižu normalnu TV za uzrast u odnosu na zdravu decu, ali u manjem broju na SD+2.

RT-5 PULSED DYE LASER U TRETMANU PLANTARNIH BRADAVICA KOD DECE – PRIKAZ SLUČAJA

J. Vuković1,2, T. Djordjević-Todorović3, J. Veselinović1, M. Radojević1,2

1Klinika za Dermatovenerologiju, Klinički Centar Srbije, Beograd, Srbija2Dermatološki laser centar “Epilion”, Beograd, Srbija3Odeljenje za Dermatovenerologiju, KBC “Zvezdara”, Beograd, Srbija

Uvod Bradavice (verrucae) su česte, benigne proliferacije koje uzrokuje humani papilloma virus (HPV). Oko jedna trećine dečje populacije u osnovnoj školi ima bradavice. Najčešće su obične bradavice (verrucae vulgaris) i plantarne bradavice (verrucae plantares). Plantarne bradavice se javljaju u vidu verukoznih promena koje su utisnute u kožu tabana i vrlo su bolne pri hodu. Spontana regresja je mo-guća, ali uglavnom traju godinama i šire se u vidu bolnih mozaičnih ploča. Leče se krioterapijom, topikalnim preparatima, hirurškom ekscizijom i laserom.

Prikaz slučaja Devojčica uzrasta 4 godine sa plantarnim bradavicama na oba tabana je bez uspeha lečena krioterapijom i topikalnim preparatima. Na pregledu su dominirale promene na oba tabana bez znakova regresije. Pulsed dye laser je prime-njen u sklopu tretmana promena ovog tipa, i posle jednokratne aplikacije u periodu od dve nedelje došlo je do formiranja kruste, da bi na kontrolnom pregledu posle mesec ipo dana od tretmana došlo do potpune rezolucije promena. Na ponovnom kontrolnom pregledu posle godinu dana nije došlo do pojave recidiva.

Zaključak Tretman plantarnih bradavica predstavlja terapijski izazov, obzirom da su često promene ovog tipa rezistentne na konzervativno lečenje. Primena lase-roterapije u tretmana bradavica može se smatrati optimalnim i efikasnim pristupom koji je ujedno i neinvazivan.

112


RT-6 MILIARIA RUBRA KOD DECE – PRIKAZ SLUČAJA

J. Vuković1, T. Djordjević-Todorović2, J. Veselinović1, D. Gaia Popović1

1Klinika za Dermatovenerologiju, Klinički Centar Srbije, Beograd, Srbija2Odeljenje za Dermatovenerologiju, KBC “Zvezdara”, Beograd, Srbija

Uvod Milaria rubra predstavlja oboljenje kože koje nastaje usled retencije znoja u ekrinim znojnim žlezdama. Javlja se kod oko 15% odojčadi i male dece. U klinič-koj slici dominiraju vezikule i pustule sa eritematoznim haloom. Kod dece je loka-lizacija u regiji aksile, vrata, lica i grudnog koša. Dijagnoza se postavlja kliničkom observacijom karakterističnih promena. U težim slučajevima razvija se milijarija profunda koja može dovesti do trajnog propadanja ekrinih žlezda.

Prikaz slučaja Dete uzrasta 1,5 godine dolazi zbog promena koje su prisutne u regiji vrata i grudnog koša. Iz heteroanamneze lečena je unazad mesec dana anti-biotskim kremama i kortikosteroidnim mastima bez znakova poboljšanja. Takođe se navodi da je dete bilo pretopljavano usled rinitisa, kada je zbog prekomernog znojenja došlo do pojave i karakterističnog osipa po koži. Kliničkom inspekcijom je utvrđeno da se je u pitanju miliaria rubra i dat je savet roditeljima da obustave mazanje krema uz sprovodjenje adekvatnog higijensko-dijetetskog režima (redovno kupanje blagim sapunima uz laganu odeću). Na kontrolnom pregledu nakon sedam dana promene su skoro u potpunosti nestale.

Zaključak Adekvatna heteroanamneza sa posebnim osvrtom na podatak o pre-komernom utopljavanju deteta predstavlja pouzdan i značajan parameter u pravo-vremenoj dijagnostici miliarie rubre.


113

TREĆI KONGRES PEDIJATARA SRBIJESA MEĐUNARODNIM UČEŠĆEM

ZBORNIK SAŽETAKA

IzdavačUdruženje pedijatara Srbije

UredniciRadovan Bogdanović, predsednik Udruženja

Prof. dr Georgios Konstantinidis, predsednik Naučnog odbora Kongresa

Grafička pripremaAtelje, Beogradwww.atelje.rs

SnimanjeUdruženje pedijatara Srbije

Mesto izdavanjaBeograd

Godina izdavanja2018.

Tiraž500 primeraka

ISBN 978-86-85527-26-5

CIP - Каталогизација у публикацији - Народна библиотека Србије, Београд 616-053.2(048)(0.034.2)

КОНГРЕС педијатара Србије са међународним учешћем (3 ; 2018 ; ВрњачкаБања) Zbornik sažetaka [Elektronski izvor] = Book of Abstracts / Trećikongres pedijatara Srbije sa međunarodnim učešćem, Vrnjacka Banja, 20 - 23.septembar 2018. = The Third Congress of Pediatri-cians of Serbia withInternational Participation, September 20 - 23, 2018, Vrnjacka Banja ;[urednik Radovan Bogdanović]. - Beograd : Udružen-je pedijatara Srbije, 2018(Beograd : Udruženje pedijatara Srbije). - 1 USB fleš memorija ; 1 x 3 x 6cm

Sistemski zahtevi: Nisu navedeni. - Nasl. sa naslovne strane dokumenta. -Apstrakti na srp. i engl. jeziku. - Tiraž 500.

ISBN 978-86-85527-26-5

a) Педијатрија - АпстрактиCOBISS.SR-ID 267683340

ZBORNIK SAŽETAKA / BOOK OF ABSTRACTS · Zdravstveni sistem ima nezamenljivu ulogu u razmatranju...

Documents

Transcript of ZBORNIK SAŽETAKA / BOOK OF ABSTRACTS · Zdravstveni sistem ima nezamenljivu ulogu u razmatranju...