Wat hebben ze geleerd, welk kwartje is gevallen? Exitkaarten.

Citation for published version (APA):Scheffers - Sap, M. M. E. (2014). Wat hebben ze geleerd, welk kwartje is gevallen? Exitkaarten. NVOX :Tijdschrift voor Natuurwetenschap op School, 38(8), 410-413.

Document status and date:Published: 01/01/2014

Document Version:Publisher’s PDF, also known as Version of Record (includes final page, issue and volume numbers)

Please check the document version of this publication:

• A submitted manuscript is the version of the article upon submission and before peer-review. There can beimportant differences between the submitted version and the official published version of record. Peopleinterested in the research are advised to contact the author for the final version of the publication, or visit theDOI to the publisher's website.• The final author version and the galley proof are versions of the publication after peer review.• The final published version features the final layout of the paper including the volume, issue and pagenumbers.Link to publication

General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

• Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain • You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal.

If the publication is distributed under the terms of Article 25fa of the Dutch Copyright Act, indicated by the “Taverne” license above, pleasefollow below link for the End User Agreement:www.tue.nl/taverne

Take down policyIf you believe that this document breaches copyright please contact us at:openaccess@tue.nlproviding details and we will investigate your claim.

Download date: 15. Jun. 2020

VAKDIDACTIEK Miek Scheffers-Sap I TU Eindhoven, Faculteit Scheikundige Technologie en ESoE

Wat hebben ze geleerd,welk kwartje is gevallen?

XI ar nBereiken leerlingen de leerdoelen die de docent gesteld heeft? Veelinformatie voor het inrichten van de volgende les kan verzameld wordenmet behuip van exitkaarten. Deelnemende docenten van de cursus“Aandacht voor excellentie in de bètavakken” aan de TU Eindhoven, hebbenkennisgemaakt met de exitkaart en toegepast in hun onderwijs.

D ocenten maken veel gebruik van

formatieve toetsing: vragen stellen inde les, een kiassengesprek aangaan,diagnostische toetsen gebruiken,

gerichte mondelinge/ schriftelijke feedbackaan leerlingen geven et cetera.Summatieve toetsen leveren altijd een cijferop; formatieve toetsen niet. In tegenstellingtot het leerresultaat achteraftoetsen (summatief), worden bij formatieftoetsen deleerresultaten tijdens het leerproces verzameld. Ze dienen immers niet om leerlingente beoordelen, maar geven de docenten enleerlingen informatie met behuip waarvan zehet leerproces goed op de behoeften kunnenafstemmen. Of zoals Carol Ann Tomlinson’het uitdrukt: “formatieve toetsing heipt leerlingen groeien, meer dan het catalogiserenvan hun fouten’

ExitkaartenEen exitkaart (Engels: exit card, exit slip, oneminute paper2 ) kan ook gebruikt worden

MIEK SCHEFFERS-SAP is bij de TU/ebetrokken bij de aansluitingsactiviteitenvoor leerlingen en professionaliseringsectiviteiten voor docenten en toe’s.Daarnaast is zij vakdidacticus scheikundebij de lerarenopleiding (Eindhoven Schoolof Education)

als instrument voor formatieve toetsing.4Een leuk voorbeeld van het gebruik doorMarie Barci tijdens haar wiskundelessen staat op Teaching Channel.De exitkaart heeft vaak de vorm vaneen kleine papieren kaart met vragen.De leerlingen krijgen de kaart eenpaar minuten voor het einde van deles, beantwoorden de vragen op dekaart en leveren hem in bij het verlatenvan het lokaal. Belangrijk is dat het invullen van de kaart niet meer dan een paar minuten in beslag neemt. De docent evalueertaan de hand van ingeleverde exitkaarten.Zoals Thijs (docent wiskunde), een van dedeelnemers van de cursus6 aangeeft: “Je zietlets van elke leerling. Met een kiassengesprekkrijg ik niet zoveel informatie boven tafel.Met de uitkomsten richtte ik mijn volgende les weer in’s Een andere mogelijkheid ishet gebruiken van meerdere kaarten die inniveau verschillen. Dorota (biologie) vertelt:“Doordat ik verschillende niveaus vragengebruikte bij de kaarten, hadden alle leerlingen het gevoel dat ze de leerdoelen snapten.Zo schepte het voor de zwakkere leerlingenvertrouwen en konden de betere leerlingenlaten zien wat ze echt in hun mars hadden:’Volgens Lieke (biologie) geeft het goedeextra informatie naast je eigen inzichten.Bart (scheikunde) en Rachel (natuurkunde)

k denk datk at weetwaar deexitkaartover zal gaan

benadrukken dat je in heel korte tijd eengoed overzicht krijgt wat het niveau is vande leerlingen. En dat je meteen merkt welkkwartje wel of niet gevallen is. De informatiedie de exitkaarten opleverden is voor heneen handvat om de volgende les in te richten,eventueel om meer op maat te differentiëren. Thijs merkt op: “1k merk, nu ik ze vakergebruik, dat ik zelf groei in het toepassen vanhet juiste niveau en de moeilijkheidsgraad ende benodigde tijd beter inschat:’

LeerlingenOok voor de leerlingen wordt het helder waarze op dat moment staan. Leerlingen gaven

cDI-’,uJ020I—240x0

Exitkaarten

Datum: ____________

Naam: ______________

Kias: ____________

Geef de namen van de bloedvaten en

hartdelen aan zoals aangegeven in de afbeelding

2= _________________

volgens de docenten aan dat ze het fijn von-den werken, omdat ze flu eigenlijk meteenwlsten of ze lets goed begrepen. Sommigeleerlingen zagen de opdracht met de exitkaartefl ook als een soort samenvatting vande behandelde leerstof. Maaike (wiskunde)werd door een leerling verrast met de vraag“mag ik de exitkaart al maken, ik denk dat 1kal weet waar de exitkaart over zal gaan’~ Ook

blijkt dat de leerlingen geconcentreerd aanhet werk blijven. “Weet je wat ook zo fijn isvan de exitkaarten, de leerlingen zijn tot hetlaatste moment in de les bezig en pakken nietal ruim voor tijd hun tas in.”

In de kiasUiteraard hoeft de exitkaart niet op papier.Ms de school bet gebruik van mobiele tele

foons of iPads/tablets toestaat, kunnen dezeingezet worden voor digitale hulpmiddelenzoals Socrative of Kahoot, Google Formulieren of polleverywhere.7 Of leerlingen stureneen tweet, zetten een blog op of gebruiken Pinterest (een sociaalnetwerksite diefungeert als prikbord8). Joris (natuurkunde)heeft via Socrative ongeveer zes meerkeuzevragen ingezet aan bet einde van een les,

Leerdoelen voor de module Beweging en energie

Naam:

Hieronder staan de leerdoelen voor deze module genoemd. Geefvoor elk leerdoel op een schaal van1 (Iaagst) tot 4 (hoogst) aan hoever je bent. Vraag jezelf af” hoe goed zou 1k vandaag dit kunnen”.Denk ook aan het invullen van de datum.4: 1k kan dit makkelijk3: 1k moet nog wat nozoeken voor 1k dit kan2: 1k heb hier uitleg over gehod, moor 1k heb noolt geweten hoe 1k dit moet doen1: 1k weet niet hoe 1k dit moet doen

Figuur 1. Exitkaartnatuurkunde klas 4.

Leerdoelen Datum

A 1k kan ultleggen- welke energievormen aanwezig zijn in een systeem,zoals een batterij of een viam, en- welke energie-overdracht of energie omzetting kanoptredenB 1k kan de potentiele en kinetische energie van eensysteem op verschillende plaatsen of tijdenvergelijken (bijvoorbeeld een hal rolt van een hellingen komt stil te liggen)C 1k kan- de energiebalans van een beweging opstellen en- daarmee de sneiheid van een voorwerp berekenen

5=

6=

7=

10=

Datum: ____________Naam: _________________

Kias: ____________

Maak de volgende zinnen af:

De kleine bloedsomloop begint in_____________________(= nr__) en

eindigt in __________________________ (= nr.._).De grote bloedsomloop begint in ______________________(= nr........_) eneindigt in __________________________ (= nr.._.j.

Figuur 2. Biologie klas 2, twee niveaus, entreekaarten.

0

00m000

-0.z0

IV!! ~1 Ill I1il~ I L~ ~

C

uJC0I—

0

0

Documenteren

Leerproces

Evaluatieinstructie

•Noteer één ding dat je vandaag geleerd hebt..Leg uit waarje hetgeen je vandaag geleerd hebt in de wereld ~j~jeheen tegenkomt?

•Welke verbinding heb je vandaag gemaakt, zodat je zei: “Aha, iksnap het!”

•Omschrijf hoe~vandaag tot c~ii oplossing bent gekomen.•Welke wiskundige termen/bewerkingen begrijp je goed en metwelke hebje moeite?

•Welk onderdeel ~voorjou vandaag het moeilijkst?•lets wat ~ vandaag hielp ~j~jj het te snappen, ~!ii~=•lets wat ik nog~~z~ niet snap, ~.1k wens•Schrijf een vraag~Ijjdie~~zou wiIlen~d1Niic~Jwaaroverjemeer wilt weten.

•Wat ~vandaag het meest verbaasde•Welke twee~ ~:-jJ heb je~de volgende les?

•Het meesttroebele (heldere) deel in is voor mij•Maakte het samenwerken met een partner je werk makkelijker ofmoeilijker?

•Wat in deze es voor mij goed (of niet goed) werkt is.

AA Figuur 3.Voorbeeldvragen tenbehoeve vanhet leerproces.A Figuur 4.Exitkaart tenbehoeve vanhet leerproces.~ Figuur 5.Exitkaart tenbehoeve vanhet leerproces.

waarbij de leerlingen via hun telefoon deantwoorden gaven.Belangrijk is wel dat de leerlingen weten wathet doel van de exitkaarten is. Vertel hen datje wilt weten hoe goed ze begrijpen wat isuitgelegd of dat je de problemen wilt achterhalen die er (nog) zijn, zodat je ze verderkunt helpen.

De vragen op de exitkaartDe vragen of opdrachten kunnen ingaan opde concepten van een les, of een zelfanalysevan de leerling zijn op het eigen leerproces.Voor de docent is het belangrijk voor zichzelfde leerdoelen scherp te hebben geformuleerd om zo te komen tot goede vragen voorde exitlcaart te komen. Thijs vertelt: “1k benbegonnen met de leerdoelen ook in de snidiewijzers voor de leerlingen te formuleren,dit helpt dan ook om ze beter zichtbaar temaken in de exitkaarten’~ Tons is het met hemeens, hij heeft gemerkt dat hij die leerdoelen ook zeif heel scherp voor de geest moethebben. Maar dat het hem ook heipt nogbewuster keuzes te maken in de opgaven diehij leerlingen laat maken.Vragen die ook wel in summatieve toetsenworden toegepast zoals meerkeuzevragen,meer antwoorden vragen, goed/fout-oneens/eens-ja/nee vragen, ordeningsvragen,matchingsvragen of open opgaven kunnengebruikt worden bij de exitkaarten.In dit artikel zijn een paar voorbeelden vanexitkaarten met conceptvragen voor de binasvakken opgenomen (figuur 1 en 2).Andere typen vragen worden gebruikt omeen indruk te krijgen van het leerproces vande leerlingen (figuur 3 en 5). Volgens Fisheren Frey9 zijn er drie typen vragen (figuur 4) teonderscheiden:- vragen die het leren documenteren;- vragen die het leerproces benadrukken;- vragen die de effectiviteit van de instructieevalueren.Voor leerlingen is het belangrijk te weten dater geen foute antwoorden op deze vragenzijn. Het blijkt wel dat wanneer de eerste keerdit type kaart gebruikt wordt de leerlingen ermoeite mee hebben, maar ze wennen eraanvolgens de docenten.

TipsOp de vraag of de inzet van exitkaarten extraveel werk oplevert, geven de docenten aan:“Het kost wel tijd, maar het levert mij en deleenling veel inzicht op waar je mee ver

EXIT KAART

Naam:

- Omschnijf in je eigen woorden wat het leerdoel was:

- Geef op onderstaande piji aan wat voor jou geldt:

1k beheers hetleerdoel niet

2

1k beheers hetleerdoel

onvoldoende

31k beheers het

leerdoelvoldoende

41k beheers hetleerdoel ruim

voldoende

- Wat kun jij zelf doen om vender naar rechts te komen op de pijl?

51k beheers het

leerdoel zo goeddat ik het aananderen kan

uitleggen

3—2—1 kaart EXITNaam:

CARDNoteer:3 dingen dieje vandaag geleerd hebt

2 dingen waaroverje meer wilt leren

1 vraag die je nog hebt

Exitkaarten

der kunt:’ “Op zich kost het maken van dekaarten niet veel tijd, maar je wilt daarna ookanders aan de slag in je lessen. Materialendaarvoor zoeken maken kost ook Ujd. Maar1k merk ook dat de sfeer in de klas er ook veelpositiever door wordt en dat is de inspanningwaard:’Maaike en Dorota zijn juist aan de slag gegaan met entreekaarten (boarding kaarten)aan het begin van een les.Ms bron voor conceptvragen gebruikten dedocenten opgaven uit het boek of uit boekenvan een andere methode. Zo gaf Maaike eenopgave minder als huiswerk op omdat diejuist heel erg geschikt was om te gebruikenop de exitkaart. Joris gaat flu deelnemen aaneen docentontwikkelteam natuurkunde1°waarifl hij met andere docenten met differentiatie aari de slag gaat en verwacht ookexitkaarten te kunnen uitwisselen.

Het aantal maal dat de docenten” de exitkaart hebben ingezet in lessen verschilt. Retvarieert van elke week door Geertje (wiskunde) tot een of twee keer tij dens een hoofdstukzoals Joris en Bart. Anderen geven aan datze gaan voor structureel maar wel functioneel inzetten. Ret moet een middel blijvenen geen doel worden. Afsluitend geeft Liekehet advies “gewoon ermee gaan experimenteren” waarbij Joyce (natuurkunde) aanvult“gewoon doen’•

NOTEN1. Valk, T. van der (2014). Excellent e en 01fferentiotie,

http://www.schoolaanzet.nh/uploads/tx_sazcontentl

Excellentie_en.oifferentiatie - webversie.pdf

2. Stead, D. (2005). A review of the one minute paper.

Active learning in higher education, (2005)6, 118-

131.

3. http://www.ascd.org/publications/educational

leadership/octi 2/voI7O/num02/

The-Many-Uses-of-Exit-Slips.aspx.

4. Berg, E. van den (2014). Formatieve toetsing en

feedback tijdens de les. NVOX 39(5), 225-227.

5. https://www.teachingchannel.org/videos/

student-daily-assessment

6. www.scheikunde.nl/cursusbetaexcellent

7. http://www.socrative.com/; www.getkahoot.com;

http://www.google.com/google-d-s/createforms.

html; http://teachbytes.com/201 2/03/21/polleverywhere-and-5-classroom-uses-2/

8. https://nl.pinterest.com/.

9. Fisher, D., and Frey, N. (201 2). Improving Adolescent

Literacy: Strategies at Work. New Jersey: Pearson

Prentice Hall

10. https://esoe-professionalisering.wikispaces.com/

Talentvolle+leerlingen+begeleiden.

11. Met dank aan de deelnemers van de cursus 2013-

2014.

ADVERTENTIE

~2L4~~LL4

~fr~&ot

~

Word oak donateur vanhet Ronald McDonald

Kinderfonds.Voor 5 euro per maand

brengt u ziekekinderen en hun papa en

mama dicht bij elkaar.

V

Ronald,~ McDonald

Kinderfonds www. kin de rfo n d s. n I

Aanbod APS-Exac~APS-Exact biedt activiteiten aantoa’s, docenten biologie, natuurkunde en scheikunde, bètacoOrdinatoren en vaksectieleiders.

Een greep uit onze activiteiten:Basiscursus voor de TOA2014-2015.

Start 12 november 2014.Pedagogiek en didacliekvoor de gevorderde baStart 25 november 2014

Informatieacademie~aps.nl, www.aps.nl030 28 56 722

pocMIDDEfl ___

NEDEPLAflD

TOEKONST VERZEKERD

lereninspireren