UNCITRAL UNITED NATIONS COMMISSION ON INTERNATIONAL TRADE LAW

UNCITRAL Tahkim Kurallan (2010 yılında revize edilmiş şekliyle)

Further information may be obtained from: UNCITRAL secretariat, Vierına Intemational Centre

P.O. Box 500, 1400 Vienna, Austria Telephone: (+43-1) 26060-4060 Telefax: (+43-1) 26060-5813

Intemet: www.uncitral.org E-mait: uncitral@uncitral.org

ı ı

UNITED NATIONS COMMISSION ON INTERNATIONAL TRADE LAW

UNCITRAL Tahkim Kurallan {2010 yılmda revize edilmiş şekliyle)

Çeviren:

Prof. Dr. Ergun ÖZSUNAY

© United Nations: United Nations Commission on International Trade Law. April 2011. All rights reserved.

This publication has not been formally edited.

Publishing production: English, Publishing and Library Section. United Nations Office at Vienna.

~1).} İ~TANBUL 'tİJ ~" TiCARET \(\l~ ODAS11ss2

UNCITRAL Tahkim Kurallan (2010 yılında revize edilmiş şekliyle)

Çeviren:

Prof. Dr. Ergun ÖZSUNAY

Yayın No: 2014-5

İstanbul, 2014

Copyright ©İTO (İstanbul Ticaret Odası)

Tüm haklar saklıdır. Bu yayının hiçbir bölümü, İTO'nun ve çevi­renin önceden yazılı izni olmaksızın mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir şekilde çoğaltılamaz. Eser, sadece araş­tırma veya özel çalışmalar amacıyla, İTO'nun unvanı belirtilmek suretiyle kullanılabilir.

ISBN: 978-605-137-342-3 (Basılı) ISBN: 978-605-137-343-0 (Elektronik)

İTO ÇAGRI MERKEZİ Tel: (212) 444 O 486

İTO Yayınlan için aynntılı bilgi Bilgi ve Doküman Yönetim Şubesi

Dokümantasyon Servisi'nden alınabilir.

Tel : (212) 455 63 29 Faks : (212) 512 06 41 e-posta : ito.yayin@ito.org.tr İnternet : www.ito.org.tr Adres : Reşadiye Caddesi 34112

Eminönü - Fatih/ İSTANBUL

Odamız yayınlanna tam metin ve ücretsiz olarak internetten ulaşabilirsiniz.

YAYINA HAZIRLIK, BASKI CİLT İhlas Gazetecilik. A.Ş.

Merkez Mahallesi 29 Ekim Caddesi İhlas Plaza No:ll A/41 Yenibosna-Bahçelievler/ İSTANBUL

Tel: 0212 454 30 00

ÖNSÖZ

1976 tarihli UNCJTRAL Tahkim Kurallarının (Arbitration Rules) çeşitli uyuşmazlıkların çözümünde gözlemlenen başarılı uygulaması üzerine, Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL), 2006 yılında Komisyona bağlı çalışma gruplarından ÇG (WG) II'ye, 30 yıllık uygulama ve talıkim hukuku alanındaki yeni gelişmelerin ışığında 1976 Kurallarının revize edilmesi görevini vermiş; bu görev yerine getirilirken de 1976 Kurallarının sistemine sadık kalınmasını is­temiştir.

ÇG il, Komisyonun talimatı uyarınca revizyon çalışmalarına başlamış ve 1976 Kurallarının sistemini izleyerek, dört yıllık bir çalışma sonucunda UNCITRAL Talıkim Kurallarının revizyonu­nu 2010 yılında tamamlamıştır.

UNCJTRAL Tahkim Kuralları 2010'un resmi metinleri Birleşmiş Milletlerin çalışma dillerinde yayınlanmıştır. Bu çeviri, UNCJTRAL Tahkim Kuralları 2010'un, UNCITRAL Sekreteryasının izniyle ve izindeki koşullara uyularak yapıl­mış bulunan ilk Türkçe çevirisidir. Çeviri Kuralların İngilizce metninden yapılmış; ancak bazı terimlerde Fransızca metin­den de yararlanılmıştır. Çeviriden yararlanmak isteyenlere kolaylık sağlamak amacıyla, çeviriye, Kuralların İngilizce ve Fransızca resmi metinleri de eklenmiştir.

Çalışma Grubu Il'nin revizyon çalışmalarına Türk delegesi olarak katılan çeviren, UNCITRAL Talıkim Kuralları 2010 çevi­risinin Türk talıkim hukukunun gelişimine ve tahkim uygulama­sına yardımcı olacağı düşüncesindedir.

Bu nedenle, çeviren, 2010 Kurallarının Türkçe'ye çevrilınesi iznini veren UNCJTRAL Sekreteryasına ve çevirinin yayınlan­masını sağlayan İstanbul Ticaret Odasına teşekkür eder; 2010 Kurallarının Türk talıkim hukukunun gelişimine ve uygulaması­na katkıda bulunmasını diler.

İstanbul, 25. Ocak. 2014

Prof. Dr. Ergun Özsunay İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (Em.) İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi

v

İçindekiler

Bölüm 1. Başlangıç kuralları

Uygulamanın kapsamı (m. 1) ....................................................... 3 Bildirim ve sürelerin hesaplanınası (m. 2) ............................. 3 Tahkim istemi (m. 3) ........................................................................ 4 Tahkim istemine cevap (m. 4) ..................................................... 5 Temsil ve yardım (m. 5) ................................................................. 6 Belirleme ve atama makamları (m. 6) ...................................... 6

Bölüm il. Hakem mahkemesinin oluşturulması ........ 8

Hakemlerin sayısı (m. 7) ................................................................ 8 Hakemlerin atanması (m. 8 -10) ................................................. 8 Hakemlerin açıklama ödevi ve hakemlerin

reddi (m. 11-13) ....................................................................... 10 Hakemin değiştirilmesi·(m. 14) ................................................ 11 Bir hakemin değiştirilmesi durumunda duruşmaların

tekrarlanması (m. 15) ............................................................ 11 Sorumluluktan kurtuluş (m. 16) ................................................ 12

Bölüm 111. Tahkim yargılaması ............................................. 13

Genel hükümler (m. 17) ............................................................... 13 Tahkim yeri (m. 18) ........................................................................ 13 Dil (m. 19) .......................................................................................... 14 Dava dilekçesi (m. 20) .................................................................. 14 Savunma dilekçesi (m. 21) .......................................................... 15

Dava dilekçesi ile savunma dilekçesinde yapılacak değişiklikler (m. 22) ............................................................... 15

Hakem mahkemesinin yargılama yetkisine ilişkin itirazlar (m. 23) .......................................................... 16

Diğer yazılı açıklamalar (m. 24) ............................................... 16 Süreler (m. 25) .................................................................................. 17 Geçici önlemler (m. 26) ............................................................... 17

Deliller (m. 27) ................................................................................. 18 Duruşmalar (m. 28) ........................................................................ 19 Hakem mahkemesi tarafından atanan

bilirkişiler (m. 29) ................................................................... 19 Yükümlülüklerin yerine getirilmemesi (m. 30) ................. 20 Duruşmalara son verilmesi (m. 31) ......................................... 21 İtiraz hakkından feragat (m. 32) ............................................... 21

vii

Bölüm iV. Hakem kararı ............................................................ 22

Kararlar (m. 33) ............................................................................... 22 Hakem kararının şekli ve etkisi (m. 34) ................................ 22

Uygulanacak hukuk, dostane arabuluculuk (amiable compositeur) (m. 35) .......................................... 23

Uzlaşma veya uyuşmazlığın sona erdirilmesine ilişkin diğer nedenler (m. 36) ........................................................... 23

Hakem kararının yorumu (m. 37) ............................................ 24 Hakem kararının düzeltilmesi (m. 38) ................................... 24 Ek karar (m. 39) ............................................................................... 24 Masrafların tanımlanması (m. 40) ............................................ 25 Hakemlerin ücretleri ve masraftan (m. 41) ............................ 25 Masrafların paylaştırılması (m. 42) .......................................... 27

Masrafların yatırılması (m. 43) ......................... , ......................... 27

Ekler ............................................................................................................... 29

Sözleşmeler için "model tahkim şartı" .................................. 29 Olası "Feragat Beyanı" ................................................................. 29 Kuralların 11. maddesi uyarınca model "bağımsızlık

beyanları" ................................................................................... 29

viii

Genel Kurul Kararı

[Altıncı Komitenin (A/651465) raporu hakkında]

Genel Kurul,

Tüm halkların, özellikle kalkınmakta olan ülkelerin menfaat­leri bakımından uluslararası ticaret hukukunun uyumlaştırılması ve birleştirilmesini geliştirmek amacıyla Birleşmiş Milletler Mil­letlerarası Ticaret Hukuku Komisyonunu kuran 17 Aralık 1966 tarihli 2205 (XXI) sayılı kararını anımsatarak;

Keza, Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Hukuku Ko­misyonunun Tahkim Kurallarının kullanılmasını tavsiye eden 15 Aralık 197 6 tarihli 31/98 sayılı kararını anımsatarak;

Uluslararası ticari ilişkiler bağlamında ortaya çıkacak uyuş­mazlıkların çözümüne ilişkin bir yöntem olarak tahkimin değe­rini kabul ederek;

Tahkim Kurallarının çok başarılı bir metin olduğunu ve bu kuralların, özel ticari taraflar arasındaki uyuşmazlıklar, yatırım­cı-Devlet uyuşmazlıkları, Devletler arası uyuşmazlıklar dahil, geniş bir uyuşmazlık yelpazesini kapsayan çok yaygın çeşitli du­rumlarda ve dünyanın her tarafında ticari uyuşmazlıkları çözüme bağlayan tahkim kuruluşları tarafından da kullanılmakta olduğu­nu kaydederek;

Uluslararası ticarette hali hazır uygulamalara uyumu ve tah­kim yargılamasında son otuz yılı aşkın bir süreden beri ortaya çıkmış bulunan değişiklikleri karşılamak üzere Tahkim Kuralla­rının gözden geçirilmesi gereksiniminin varlığını kabul ederek;

Hali hazır uygulamaları yansıtmak üzere 2010 yılında revize edilmiş şekliyle Tahkim Kurallarının, bu Kurallara göre yapıla­cak tahkimlerin etkinliğini önemli şekilde arttıracağına inanarak;

Farklı hukuksal, sosyal ve ekonomik sistemlere sahip bulu­nan ülkelerce kabul edilebilecek bir şekilde yapılınış bulunan Tahkim Kuralları revizyonunun, uluslararası ekonomik ilişkile­rin uyumlu bir şekilde gelişimine ve hukukun üstünlüğünün sü­rekli olarak güçlendirilmesine önemli bir katkıda bulunacağına kani olarak;

2010 yılında revize edilmiş Tahkim Kurallarının Hükümetler ve ilgili çevrelerle usulüne uygun görüşmeler ve yoğun danışma-

lar suretiyle hazırlanmış olduğunu ve revize edilmiş metnin ulus­lararası ticari uyuşmazlıkların adil ve etkin bir şekilde çözümü için uyumlu bir hukuksal çerçeve oluşturulmasına önemli ölçüde katkıda bulunacağının umulabileceğini kaydederek;

Keza 2010 yılında revize edilmiş Tahkinı Kurallarının, usu­lüne uygun görüşmelerden sonra, Birleşmiş Milletler Milletle­rarası Ticaret Hukuku Komisyonunun kırküçüncü oturumunda kabul edilmiş olduğunu da not ederek;

1. Revize edilmiş Tahkinı Kurallarının, Birleşmiş Milletler Milletlerarası Ticaret Komisyonunun kırküçüncü oturumuyla il­gili raporun ekini teşkil eden metin şeklinde formüle edilmiş ve kabul edilmiş bulunması nedeniyle Birleşmiş Milletler Milletle­rarası Ticaret Komisyonuna takdirlerini ifade eder;

2. Uluslararası ticari ilişkiler bağlamında ortaya çıkacak uyuşmazlıkların çözümünde 2010 yılında revize edilmiş şekliyle Tahkinı Kurallarının kullanılmasını tavsiye eder;

3. 2010 yılında revize edilmiş şekliyle Tahkinı Kurallarının tanıtılması ve kullanıma elverişliliğin sağlanması bakımından da Genel Sekreterden gereken tüm önlemleri almasını talep eder.

2

Komisyonun 57. Toplantısı 6 Aralık 2010

UNCITRAL Tahkim Kuralları

(2010 tarihinde kabul edilen)

Bölüm 1. Başlangıç kuralları

Uygulamanın kapsamı*

Madde 1

1. Taraflar, sözleşmese! olsun olmasın, belirli bir hukuki ilişki bakımından aralarındaki bir uyuşmazlığın UNCITRAL Tahkim Kurallarına göre çözüme bağlanacağını kararlaştırmış bulunu­yorlarsa, söz konusu uyuşmazlıklar, taraflarca kabul edilecek de­ğişikliklere bağlı olarak işbu Kurallara göre çözümlenir.

2. 15 Ağustos 2010 tarihinden sonra yapılacak bir tahkim anlaş­masının tarafları, bu Kuralların farklı bir metninin uygulanması taraflarca kararlaştırılmış olmadıkça, tahkimin başladığı tarih­te yürürlükte bulunan Kurallara yollamada bulunmuş sayılırlar. Tahkim anlaşmasının, 15 Ağustos 2010 tarihinden önce yapılmış bir önerinin bu tarihten sonra kabul edilmesi suretiyle kurulması halinde, bu varsayım uygulanmaz.

3. Bu Kurallardan herhangi birinin, tahkime uygulanacak huku­kun, tarafların aksine bir çözüm öngöremeyecekleri bir hükmüy­le çatışması halinde, o hüküm üstün tutulur.

4. Yatırım veya yatırımcıların korunmasını sağlayan bir antlaşma uyarınca başlatılmış yatırımcı-Devlet tahkiminde, bu Kurallar, Saydamlık Hakkında Ku­ralların 1. maddesine bağlı olarak, Antlaşmaya dayalı Yatırımcı-Devlet Tahki­minde Saydamlık Hakkında UNCITRAL Kurallarını da ("Saydamlık Hakkında

Kurallar") içerir. (2013 yılında kabul edilmiş yeni madde 1paragraf4)

Bildirim ve sürelerin hesaplanması

Madde 2

1. Bir ihbar, ileti ya da öneri dahil bir bildirim, gönderildiğinin kaydını sağlayan ya da kaydına izin veren herhangi bir iletişim vasıtasıyla yapılabilir.

* Sözleşmeler için model tahkim şartı, bu Kuralların ekinde bulunabilir.

3

2. Bir tarafça bu amaçla özel olarak herhangi bir adres belirlen­miş veya hakem mahkemesince onaylanmış ise, herhangi bir bil­dirim bu adreste bulunan tarafa teslim edilir; böylece, bildirimin alınmış olduğu varsayılır. Faksimil veya elektronik posta gibi elektronik araçlarla teslim, ancak belirlenmiş ya da onaylanmış adrese yapılabilir.

3. Böyle bir belirleme ya da onayın bulunmaması halinde, bildirim,

( a) Muhataba fizik olarak teslimde bulunulduğu takdirde ka­bul edilmiş sayılır; ya da

( b) Teslim, muhatabın iş yerinde, olağan yerleşim yerinde veya posta adresinde yapıldığı takdirde kabul edildiği varsayılır.

4. Makul çabalara karşın, 2. veya 3. paragraflar uyarınca teslim yapılamadığı takdirde, bildirimin, muhatabın son bilinen iş yerine, olağan yerleşim yerine veya posta adresine taahütlü mektupla veya teslimin ya da teslim girişiminin yapıldığının kaydını sağlayan başka vasıtalarla gönderilmesi halinde, alınmış olduğu varsayılır.

5. 2., 3. veya 4. paragraflar uyarınca teslim edilen ya da 4. parag­raf uyarınca teslim edilmesine teşebbüs edilen bildirimin teslim edildiği ya da teslimi girişiminde bulunulduğu gün alınmış olduğu varsayılır. Elektronik araçlarla yapılmış bir bildirim, gönderildiği gün alınmış sayılır. Ancak, istisna olarak, sadece tahkim bildiri­minin bu şekilde yapılmış olması halinde, bildirimin, muhatabın elektronik adresine ulaştığı gün alınmış olduğu varsayılır.

6. Bu Kurallara göre, sürelerin hesaplanması bakımından, süre, bir bildirimin alındığını izleyen gün işlemeye başlar. Sürenin son günü, muhatabın yerleşim yeri veya iş yerinde bir tatil günü veya iş günü olmayan bir gün olduğu takdirde, süre, bu günü izleyen ilk iş gününe kadar uzatılır. Sürenin işlediği sıraya rast gelen resmi tatil­ler veya iş günü olmayan günler, hesaplamada süreye dahil edilir.

Tahkim bildirimi

Madde3

1. Tahkime başvuracak taraf veya tarafların (bundan sonra "dava­cı" olarak anılacak), diğer tarafa veya taraflara (bundan sonra "da­valı" olarak anılacak) bir tahkim bildiriminde bulunmaları gerekir.

2. Tahkim yargılaması, tahkim bildiriminin, davalı tarafça alın­dığı tarihte başlamış sayılır.

4

3. Tahkim bildirimi, aşağıdaki hususları içerir:

( a) Uyuşmazlığın tahkime sunulmuş olduğuna ilişkin bir istem;

(b) Tarafların adları ve kendileriyle temas bakımından ay­rıntılar;

(c) Başvurulan tahkim anlaşmasının belirtilmesi;

( d) Uyuşmazlığın çıktığı ya da ilişkin olduğu herhangi bir sözleşmenin ya da hukuki belgenin belirtilmesi ya da böyle bir sözleşme veya belgenin bulunmaması halinde, uyuşmazlıkla ilgili ilişkinin kısaca açıklanması;

( e) Talebin ve varsa ilişkin olduğu para meblağının kısaca belirtilmesi;

(j) İddia olunan şey ve talep edilen hukuki sonuç;

(g) Taraflarca önceden belirlenmiş olmadığı takdirde, ha­kemlerin sayısına, tahkim dili ve yerine ilişkin bir öneri.

4. Tahkim bildirimi aşağıdaki hususları da içerebilir:

( a) Madde 6 paragraf 1 'de belirtilen şekilde seçilecek bir atama makamının belirlenmesine ilişkin öneri;

( b) Madde 8 paragraf 1 'de belirtilen tek hakemin atanmasına ilişkin öneri;

(c) Madde 9 veya lO'da belirtilen bir hakemin atanmasına ilişkin ihbar;

5. Hakem mahkemesinin kuruluşu, hakem mahkemesi tarafın­dan nihai kararla çözüme bağlanacak olan tahkim bildiriminin yeterli olup olmadığına ilişkin herhangi bir uyuşmazlık nedeniy­le engellenemez.

Tahkim bildirimine cevap

Madde4

1. Tahkim bildiriminin alınmasından sonra 30 gün içinde, davalı, davacıya, aşağıdaki hususları içeren bir tahkim bildirimine cevap gönderir:

( a) Davalılardan her birinin adı ve kendileriyle temas bakı­mından ayrıntılar;

( b) Madde 3 paragraf 3 ( c) - (g) uyarınca talıkim bildirimin­de verilen bilgilere cevap.

5

2. Tahkim bildirimine cevap aşağıdaki hususları da içerebilir:

(a) Bu Kurallara göre oluşturulacak hakem mahkemesinin yargılama yetkisinin bulunmadığına ilişkin açıklama;

(b) Madde 6 paragraf l 'de belirtilen bir atama makamının belirlenmesine ilişkin bir öneri;

( c) Madde 8 paragraf 1 'de belirtilen tek hakem atanmasına ilişkin bir öneri;

( d) Madde 9 veya 10' da belirtilen bir hakemin atanması hak­kında ilıbar;

( e) Varsa ve uygun düşmekte ise, ilişkin olduğu meblağı ve talep edilen yaptırım veya sonucu içeren karşı taleplerin veya takas ve mahsup amacına yönelik taleplerin kısaca açıklanması;

(f) Davalının, davacıdan başka tahkim anlaşmasına taraf olan bir kimseye karşı bir talepte bulunması halinde, madde 3 uyarınca tahkim bildirimi.

3. Davalının tahkim istemine cevabının tebliğ edilmemesine veya tahkim bildirimine cevabın gönderilmemesi veya geç gön­derilmesine ilişkin olup, nilıai olarak, hakem mahkemesi tarafın­dan çözüme bağlanacak herhangi bir uyuşmazlık, hakem mahke­mesinin oluşturulmasını engellemez.

Temsil ve yardım

Madde5

Taraflardan her biri, kendisi tarafından seçilen kimselerce tem­sil edilebilir veya bunların yardımlarından yararlanabilir. Bu kimselerin adları ve adreslerinin tüm taraflara ve hakem mah­kemesine bildirilmesi gerekir. Söz konusu bildirimde, atamanın, temsil veya yardım amacıyla mı yapılmış olduğu belirtilmelidir. Bir kimse bir tarafın temsilcisi olarak hareket etmekte ise, hakem mahkemesi, kendiliğinden veya herhangi bir tarafın istemi üzeri­ne, hakem mahkemesince belirlenecek şekilde bu kimseye temsil yetkisi verilmiş olduğunun kanıtlanmasını isteyebilir.

Belirleme ve atama makam/an

Madde6

1. Atama makamının seçimiyle ilgili olarak taraflar arasında henüz anlaşmaya varılmamış ise, bir taraf, her zaman, atama ma­kamı olarak hizmet görmek üzere, La Haye'deki Sürekli Tahkim

6

Divanının Genel Sekreteri (bundan sonra "STD") dahil, bir veya daha fazla kişinin veya kurumun adını veya adlarını önerebilir.

2. 1. paragraf uyarınca yapılan bir önerinin tüm taraflarca alın­masından sonra, tüm taraflar 30 gün içinde atama makamının se­çimi hususunda anlaşamazlarsa, herhangi bir taraf, STD Genel Sekreterinden atama makamını belirlemesini isteyebilir.

3. Bir tarafın bir konuyu bir atama makamına sunması gerekip de bu Kurallara göre bir sürenin öngörülmüş olduğu; ancak bir atama makamının atanmamış ya da belirlenmemiş bulunduğu durumlarda, süre, bir tarafın bir atama makamının atanması ya da belirlenmesi için girişimde bulunduğu tarihten itibaren böyle bir anlaşmanın ya da belirlemenin yapılacağı tarihe kadar askıya alınır.

4. Madde 41 paragraf 4'de yollamada bulunulan durum istisna olmak üzere, atama makamı, görevini yerine getirmeyi ret ederse veya bir tarafın isteminin alınmasından itibaren 30 gün içinde bir hakem atamazsa, bu Kurallarda öngörülen diğer herhangi bir süre içinde harekete geçmezse ya da bir tarafın bir hakemin red­dine ilişkin isteminin alınmasından sonra makul bir süre içinde retle ilgili karar vermezse, herhangi bir taraf STD Genel Sekre­terinden yedek bir atama makamının belirlenmesini isteyebilir.

5. Bu Kurallar uyarınca görevlerinin yerine getirilmesinde, ata­ma makamı ve STD Genel Sekreteri, her hangi bir taraftan ve ha­kemlerden, gerekli gördükleri bilgilerin verilmesini isteyebilirler ve taraflara ve uygun düşmekte ise hakemlere, uygun olduğunu düşündükleri tarzda görüşlerini açıklama fırsatını verirler. Atama makamı ve STD Genel Sekreteriyle yapılan tüm iletiler, gönde­ren tarafından tüm diğer taraflara da sağlanır.

6. Madde 8, 9, 10 veya 14 uyarınca, atama makamından bir hakem ataması istendiğinde, istemde bulunan tarafın, atama ma­kamına, tahkim bildiriminin ve varsa, tahkim bildirimine verilen cevabın suretlerini göndermesi gerekir.

7. Atama makamı, bağımsız ve yansız bir hakemin atanmasını garanti etmek için uygun görüşleri dikkate almak ve tarafların tabiiyetlerinden başka tabiiyetteki bir hakemin atanmasının uy­gunluğunu göz önünde bulundurmakla yükümlüdür.

7

Bölüm il. Hakem mahkemesinin oluşturulması

Hakemlerin sayısı

Madde 7

1. Taraflar hakemlerin sayısı üzerinde önceden bir anlaşmaya varmamış bulunuyorlarsa ve tahkim isteminin davalı tarafından alınmasından itibaren 30 gün içinde, taraftar sadece bir hakemin seçimi konusunda anlaşamamışlarsa, üç hakem atanır.

2. Paragraf 1 hükmüne karşın, diğer taraftarın hiç biri, bir tarafın tek hakem atanmasına ilişkin önerisine 1. paragrafta öngörülen süre içinde cevap vermeyecek olursa ve ilgili taraf ya da taraftar, 9. veya 10. maddeler uyarınca ikinci bir hakem atayamazlarsa, taraftardan birinin istemi üzerine atama makamı, olayın koşulla­rını göz önüne alıp, daha uygun olacağına karar verdiği takdirde, 8. maddenin 2. paragrafında öngörülen usul uyarınca tek hakem atayabilir.

Hakemlerin atanması (m. 8-10)

Madde8

1. Taraftar, atanacak: hakemin, tek hakem olması konusunda anlaşmış olup da, tek hakemin atanması için yapılan bir öneri­nin tüm diğer taraftarca alınmasından sonra 30 gün içinde, bir anlaşmaya varamadıkları takdirde, tek hakem, bir tarafın istemi üzerine atama makamınca atanır.

2. Atama makamı, bir tarafın istemi üzerine, tek hakemi müm­kün olduğu kadar hızlı bir şekilde atar. Atama makamı, atamayı yaparken, taraftarca liste usulüne başvurulmaması konusunda bir anlaşma bulunmadıkça ya da atama makamı önüne gelen olayda, kendi takdirine göre, liste usulünü kullanmanın uygun olmadı­ğına karar vermiş olmadıkça, aşağıdaki liste usulüne başvurur:

(a) Atama makamı en az üç ad içeren özdeş bir listeyi taraf­lara tebliğ eder.

(b) Bu listenin alınmasından sonra, her bir taraf, 15 gün için­de itiraz ettiği adı veya adları çizdikten ve listede kalan

8

adları tercihine göre numaralandırdıktan sonra, listeyi atama makamına geri verir.

( c) Yukarıdaki sürenin geçmesinden sonra, atama makamı, kendisine geri verilen listede onaylanmış adlar arasından ve taraflarca belirlenmiş bulunan tercih sırasına uygun olarak tek hakemi seçer.

(d) Her hangi bir nedenle, bu usule göre atama yapılama­yacak olursa, atama makamı, tek hakemin atanmasında kendi takdir yetkisini kullanabilir.

Madde 9

1. Eğer üç hakem seçilecek ise, tarafların her biri birer hakem seçer. Bu şekilde seçilen iki hakem, hakem mahkemesine baş­kanlık edecek olan üçüncü hakemi seçer.

2. Bir tarafın hakem seçimine ilişkin ihbarından sonra 30 gün içinde, diğer taraf seçtiği hakemi ilk tarafa bildirmeyecek olur­sa; ilk taraf, atama makamından ikinci hakemi seçmesini iste­yebilir.

3. İkinci hakemin seçiminden sonra 30 gün içinde, iki hakem başkanlık yapacak hakemin seçiminde anlaşamazlarsa, başha­kem, atama makamı tarafından madde 8 uyarınca tek hakemin seçilmesine ilişkin usule göre seçilir.

Madde 10

1. 9. maddenin 1. paragrafında öngörülen amaçlar için üç ha­kemin atanmasının söz konusu olması ve birden çok davacının veya davalının mevcut bulunması halinde, hakemlerin seçilmesi konusunda taraflarca başka bir usul kararlaştırılmamış ise, sayısı birden çok olan taraflar, davacı veya davalı olarak hep birlikte birer hakem seçerler.

2. Taraflar, hakem mahkemesinin bir veya üç hakemden farklı sayıda hakemlerden oluşması konusunda anlaşmış bulunuyorlar­sa, hakemler, taraflarca kararlaştırılan yönteme göre seçilirler.

3. Bu Kurallar uyarınca hakem mahkemesinin oluşturulama­ması halinde, atama makamı, taraflardan birinin istemi üzerine hakem mahkemesini oluşturur. Atama makamı, hakem mahke-

9

mesini oluştururken, yapılmış herhangi bir hakem atamasını iptal edebilir ve hakemlerin her birini atayabilir veya yeniden atayabi­lir ve onlardan birini başhakem olarak belirleyebilir.

Hakemlerin açıklama ödevi ve reddi** (m.11-13)

Madde 11

Bir kimseye muhtemelen hakem olarak atanmasıyla ilgili bir öneri götürülürse, o kimse, yansızlık ve bağımsızlığı konusunda haklı olarak şüphe doğurabilecek herhangi bir durumu açıkla­makla yükümlüdür. Bir hakem, atanması anından itibaren ve tüm yargılama süreci boyunca, taraflara ve diğer hakemlere durumu hakkında önceden bilgi verilıniş olmadıkça, bu gibi durumları onlara gecikmeksizin açıklamak zorundadır.

Madde 12

1. Hal ve şartlar, herhangi bir hakemin yansızlığı veya bağım­sızlığı hakkında haklı şüphelerin varlığını ortaya koyarsa, hakem ret edilebilir.

2. Bir taraf, kendisi tarafından atanmış bir hakemi, ancak ata­manın yapılmasından sonra farkına vardığı nedenlerden dolayı ret edebilir.

3. Bir hakemin görevini yerine getiremediği veya görevlerini yerine getirme bakımından hukuken (de iure) ya da fiilen (de facto) bir inıkansızlığın ortaya çıktığı durunılarda,13. maddede öngörülen hakemin reddine ilişkin usul uygulanır.

Madde 13

1. Bir hakemi ret etmek isteyen taraf, ret edilen hakemin atan­dığının ret isteminde bulunacak tarafa bildirilmesinden itibaren 15 gün içinde veya 11 ve 12. maddelerde belirtilen durumların o tarafça öğrenilmesinden itibaren 15 gün içinde ret bildirimini göndermeye mecburdur.

** 11. madde uyarınca yapılacak model bağımsızlık bildirimi bu Kuralların ekinde bulunabilir.

10

2. Ret bildirimi, tüm taraflara, reddedilen hakeme ve hakem mahkemesinin diğer üyelerine tebliğ edilir. Ret bildiriminde, ret nedenlerinin belirtmesi gerekir.

3. Bir hakem, bir tarafça ret edildiğinde, diğer tüm taraflar reddi kabul edebilirler. Retten sonra, hakem de görevinden çekilebilir. Çekilme, hiçbir durumda, reddin nedenlerinin geçerliliğini kabul anlamına gelmez.

4. Ret bildirimi tarihinden itibaren 15 gün içinde, tüm taraflar reddi kabul etmezlerse veya ret edilen hakem çekilmezse, reddi isteyen taraf, ret istemini sürdürebilir. Böyle bir durumda, reddi isteyen taraf, ret bildirimi tarihinden itibaren 30 gün içinde atama makamının ret hakkında bir karar vermesini isteyebilir.

Hakemin değiştirilmesi

Madde 14

1. 2. paragraf hükümleri saklı kalmak kaydıyla, tahkim yargıla­ması sırasında bir hakemin değiştirilmesini gerektiren bir olayın ortaya çıkması halinde, yedek hakem, değiştirilecek hakemin atanma ya da seçimine uygulanan 8 ila 11. maddelerde öngörülen usule göre atanır veya seçilir. Bir tarafın, değiştirilecek hakemin atanması sürecinde, atama hakkını kullanmamış ya da atamaya katılmamış olması halinde de, bu usul uygulanır.

2. Atama makamı, bir tarafın istemi üzerine, olayın istisnai du­rumlarını göz önünde bulundurarak, bir tarafın yedek hakemi atama hakkından yoksun kılınmasının haklı olacağına karar ve­rirse, taraflara ve kalan hakemlere görüşlerini açıklama fırsatını vermek suretiyle: (a) yedek hakemi atayabilir veya (b) duruşma­ların kapanmasından sonra, diğer hakemleri, tahkim yargılama­sını sürdürme ve herhangi bir karar ( decision) veya hakem kararı ( award) vermeye yetkili kılabilir.

Bir hakemin değiştirilmesi durumunda duruşmalann tekran

Madde 15

Bir hakem değiştirilecek olursa, hakem mahkemesi başka bir ka­rar vermediği takdirde, yargılama, değiştirilen hakemin görevle­rinin ifasının sona erdiği aşamada yeniden başlar.

11

Sorumluluktan kurtuluş

Madde 16

Kasten zarar verme durumu hariç, taraflar, uygulanacak hukuk tarafından izin verilen en geniş kapsamda, hakemlere, atama makamına ve hakem mahkemesi tarafından atanmış herhangi bir kişiye karşı tahkimle ilgili herhangi bir eylem veya ihmal nede­niyle talepte bulunmak hakkından vazgeçerler.

12

Bölüm 111. Tahkim yargılaması

Genel hükümler

Madde 17

1. Bu Kurallar saklı kalmak kaydıyla, hakem mahkemesi, taraf­lara eşit olarak davranılması ve yargılamanın uygun bir aşama­sında tarafların her birine durumunu sunma fırsatının tanınması şartıyla, tahkimi uygun gördüğü tarzda yürütür. Hakem mahke­mesi, takdir yetkisini kullanırken, gereksiz gecikme ve masraf­lardan kaçınmak ve taraflara uyuşmazlığın çözümü için adil ve etkin bir yargılama sağlamak suretiyle yargılamayı yürütür.

2. Hakem mahkemesi, kuruluşundan sonra elverişli olur olmaz ve tarafları görüşlerini açıklamak üzere davet ettikten sonra, tah­kim için geçici bir takvim hazırlar. Hakem mahkemesi, tarafları görüşlerini açıklamaya davet ettikten sonra, her zaman bu Kural­larda öngörülen veya taraflarca kararlaştırılmış bulunan herhangi bir süreyi uzatabilir veya kısaltabilir.

3. Yargılamanın uygun bir aşamasında herhangi bir taraf talep ederse, hakem mahkemesi bilirkişi tanıklar dahil, tanıklar tara­fından delillerin sunulması veya sözlü iddiaların dinlenmesi için duruşmalar yapmak zorundadır. Böyle bir istemin bulunmama­sı halinde, hakem mahkemesi, duruşma yapılıp yapılmamasına veya yargılamanın belgeler ve diğer malzemelere dayalı olarak sürdürülüp sürdürülmemesine karar verebilir.

4. Bir tarafça, hakem mahkemesine yapılacak tüm iletilerin, bu tarafça diğer tüm taraflara da iletilmesi (tebliğ) gerekir. Uygula­nacak hukuka göre, hakem mahkemesince başka bir uygulamaya izin verilmesi durumu hariç, söz konusu iletilerin aynı zamanda yapılmaları gereklidir.

5. Taraflardan herhangi birinin istemi üzerine, hakem mahkeme­si, bir veya daha fazla kişinin, tahkim anlaşmasına taraf olması koşuluyla tahkime taraf olarak katılmasına izin verebilir. Hakem mahkemesi, tahkime katılacak kişi veya kişiler dahil, tüm taraf­lara durumlarını açıklama fırsatının verilmesinden sonra, taraf­lardan herhangi birine zarar vereceği gerekçesiyle davaya ka­tılmaya izin vermeyebilir. Hakem mahkemesi, tahkime böylece dahil olmuş bulunan tüm taraflar hakkında tek hakem kararı veya çeşitli hakem kararları verebilir.

13

Tahkim yeri

Madde 18

1. Taraflar önceden tahkim yeri konusunda anlaşmaya varmamış bulunuyorlarsa, tahkim yeri, olayın hal ve şartlarını göz önüne almak suretiyle hakem mahkemesi tarafından belirlenir. Hakem kararının, tahkim yerinde verilmiş olduğu varsayılır.

2. Hakem mahkemesi müzakereler için uygun gördüğü herhangi bir yerde toplanabilir. Taraflarca tersi kararlaştırılmış olmadıkça, hakem mahkemesi duruşmalar dahil, diğer amaçlar için de uygun gördüğü herhangi bir yerde toplanabilir.

Dil

Madde 19

1. Hakem mahkemesi, atanmasından hemen sonra, tarafların an­laşmasına uygun olarak, yargılamada kullanılacak dil veya diller hakkında süratle karar verir. Bu karar, dava dilekçesi, savunma dilekçesi ve diğer yazılı beyanlar ve sözlü duruşma yapılacaksa, duruşmalarda kullanılacak dil veya diller bakımından uygulanır.

2. Hakem mahkemesi, dava dilekçesi ve savunma dilekçesinin eki olarak sunulan herhangi bir belgenin ve yargılama sırasında orijinal dillerinde sunulmuş ek belge veya kanıtların, taraflarca kararlaştırılan ya da hakem malıkemesince belirlenen dil veya dillerdeki çevirileriyle birlikte sunulmalarını isteyebilir.

Dava dilekçesi

Madde 20

1. Davacı, hakem mahkemesi tarafından belirlenecek süre için­de dava dilekçesini yazılı olarak davalıya ve hakemlerin her bi­rine tebliğ eder. Davacı, bu maddenin 2 ila 4. paragraflarındaki hususları içermesi koşuluyla, 3. maddede yollamada bulunulan tahkim bildirimini, dava dilekçesi olarak kullanabilir.

2. Dava dilekçesi aşağıdaki hususları içerir:

( a) Tarafların adları ve kendileriyle temas için ayrıntılar;

(b) Talebe dayanak olan olayların açıklanması;

( c) Uyuşmazlık konusu sorunların açıklanması;

14

(d) Talebin konusu;

( e) Talebe dayanak olan hukuksal sebepler veya iddialar.

3. Uyuşmazlığın kaynaklandığı veya ilişkili olduğu herhangi bir sözleşmenin ya da diğer hukuksal belgenin bir sureti ile talıkinı anlaşmasının bir sureti dava dilekçesine eklenir.

4. Dava dilekçesine, mümkün olduğu kadar, davacı tarafından dayanılan tüm belgeler ve diğer deliller eklenir ya da dava dilek­çesi bunlara ilişkin referansları içerir.

Savunma dilekçesi

Madde21

1. Davalı, hakem malıkemesi tarafından belirlenecek süre için­de, savunma dilekçesini yazılı olarak davacıya ve hakemlerin her birine tebliğ eder. Davalı, bu maddenin 2. paragraflarındaki hususlarla uyumlu olması halinde, 4. maddede yollamada bu­lunulan tahkim bildirimine cevabım, savunma dilekçesi olarak kullanabilir.

2. Savunma dilekçesi, dava dilekçesinde (b)'den (e)'ye kadar olan hususlara cevap verir (m. 20 para.2). Savunma dilekçesine, mümkün olduğu kadar, davalı tarafından dayanılan tüm belgeler ve diğer deliller eklenir ya da savunma dilekçesi bunlara ilişkin referansları içerir.

3. Savunma dilekçesinde ya da ta1ıkinı yargılamasının daha sonraki bir aşamasında, hakem mahkemesi hal ve şartlara göre gecikmenin haklı bir nedene dayandığına karar verirse, hakem malıkemesinin yargılama yetkisi olması koşuluyla, davalı, takas amacına yönelik bir karşı dava açabilir veya talepte bulunabilir.

4. 20. maddenin 2'den 6'ya kadar olan paragrafları, karşı dava­ya, 4. maddenin 2. paragrafının (t) hükmü uyarınca ileri sürülen bir talebe ve takas amacına dayalı bir talebe de uygulanır.

Dava ve savunma dilekçesinde yapılacak değişiklikler

Madde22

1. Talıkim yargılaması sırasında, bir taraf, yapılacak değişiklik veya eklemenin neden olacağı gecikmeyi veya diğer taraflara ve­receği zararı ya da diğer hal ve şartları göz önünde bulunduran

15

hakem mahkemesi tarafından değişiklik: veya eklemenin uygun olmadığına karar verilmedikçe, karşı (dava) talebini veya takas amacına dayalı bir talebini de içerecek şekilde, talep veya sa­vunmasını değiştirebilir veya bunlara eklemelerde bulunabilir. Bununla beraber, değiştirilmiş ya da ekleme yapılmış talep veya savunmanın hakem mahkemesinin yargılama yetkisi dışında kal­ması halinde, takas amacına dayalı karşı talep veya beyan dalıil, bir talep veya savunmanın değiştirilmesi ve bunlara ekleme yapı­laması mümkün değildir.

Hakem mahkemesinin yargı yetkisine ilişkin itirazlar

Madde23

1. Hakem mahkemesi, talıkim anlaşmasının varlığına veya ge­çerliliğine ilişkin herhangi bir itiraz dalıil, kendi yargılama yet­kisi hakkında kendisi karar verir. Bu amaçla, bir sözleşmenin bir parçasını oluşturan talıkim şartı, sözleşmenin diğer hükümlerin­den bağımsız bir anlaşma olarak ele alınır. Hakem mahkemesinin bir sözleşmenin hükümsüzlüğüne karar vermesi, tahkim şartının kendiliğinden geçersiz olmasını gerektirmez.

2. Hakem mahkemesinin yargılama yetkisi olmadığına ilişkin bir itiraz, savunma dilekçesinden sonra veya takas amacına da­yalı bir karşı dava ya da talebin varlığı halinde, takas amacına dayalı karşı davaya veya talebe cevap dilekçesinden sonra ile­ri sürülemez. Bir tarafın, bir hakemi ataması ya da atanmasına katılmış olması, bu itirazda bulunmasını engellemez. Hakem mahkemesinin yetki kapsamım aşmış olduğuna ilişkin itirazın, talıkim yargılaması sırasında bir hususun hakem mahkemesinin yetki kapsamı dışında olduğuna itiraz edilir edilmez ileri sürül­mesi gerekir. Hakem mahkemesi, gecikmenin haklı bir nedene dayalı olduğu düşüncesinde ise, her iki durum bakımından da, daha sonra yapılan bir itirazı kabul edebilir.

3. Hakem mahkemesi 2. paragrafta yollamada bulunulan bir itirazı, bir ön sorun olarak ya da esasa ilişkin hakem kararın­da karara bağlayabilir. Hakem mahkemesi, yargılama yetkisine itirazla ilgili olarak bir yargı yerinde görülmekte olan davaya rağmen, talıkim yargılamasına devam edebilir ve hakem kararı verebilir.

Diğer yazılı beyanlar

Madde24

Hakem mahkemesi, dava dilekçesi ve savunma dilekçesine ek olarak, taraftardan başka hangi yazılı beyanların isteneceğine

16

veya bunların taraflarca sunulup sunulamayacağına karar verir ve söz konusu beyanların tebliğ edilebilmesi için süre belirler.

Süreler

Madde 25

Yazılı beyanların (dava dilekçesi ve savunma dilekçesi dahil) tebliğ edilebilmesi için hakem mahkemesince belirlenecek süre 45 günü geçemez. Bununla beraber, hakem mahkemesi, uzatma­nın haklı bir nedene dayandığını düşünürse, süreyi uzatabilir.

Geçici önlemler

Madde 26

1. Hakem mahkemesi, bir tarafın istemi üzerine geçici önlem­lere karar verebilir.

2. Geçici önlem, zaman bakımından geçici olan herhangi bir önlem olup, uyuşmazlığı nihai olarak çözüme bağlayan hakem kararından önce, herhangi bir anda, hakem mahkemesi, örnek olarak ve örneklerle sınırlı olmamak üzere, bir tarafa,

( a) uyuşmazlığın çözümüne karar verilinceye kadar statüko­yu muhafaza etmesini ya da eski hale getirmesini;

(b) (i) halen ya da hemen zarar verecek veya (ii) yargılamanın zarar görmesine neden olacak davranışları önleyici eylem­de bulunmasını ya da bu davranışlardan kaçınmasını;

( c) daha sonra verilecek hakem kararının icra edilebilmesi için malvarlığını koruyucu vasıtalar sağlanmasını;

( d) uyuşmazlığın karara bağlanması bakımından uygun ve esaslı olan delillerin muhafazasını emredebilir.

3. Paragraf 2 (a) ila (c) uyarınca geçici önlem isteyen tarafın,

( a) geçici önlem kararı verilmediği takdirde uğrayacağı za­rarın, tazminata hükmolunması halinde gereği gibi taz­min edilmiş olmayacağını ve söz konusu zararın, geçici önlem kararı verilmesi halinde, bu kararın uygulanacağı tarafın uğrayacağı zarardan esaslı bir şekilde daha baskın olacağını ve

( b) istemde bulunan tarafın, tahkim yargılamasına konu olan uyuşmazlıkta, davanın esası bakımından haklı çıkacağı

17

konusunda da makul bir olasılığın bulunduğu hususunu hakem mahkemesine inandırmış olması gerekir.

4. Paragraf 2 ( d) uyarınca bir geçici önlem isteminde, paragraf 3 (a) ve (b)'de öngörülen şartlar, sadece hakem mahkemesi tara­fından uygun görüldüğü ölçüde uygulanır.

5. Hakem mahkemesi, herhangi bir tarafın istemi üzerine veya istisnai durumlarda, taraflara bir ön bildirimde bulunarak, bizzat kendi girişimiyle, vermiş olduğu geçici önlemi değiştirebilir, as­kıya alabilir veya sonlandırabilir.

6. Hakem mahkemesi, geçici önlem isteyen taraftan, önlemle ilişkili olarak uygun bir güvence vermesini isteyebilir.

7. Hakem mahkemesi, geçici önlemin istenmesine ya da veril­mesine temel teşkil eden durumlarda herhangi esaslı bir maddi değişikliğin alınası halinde herhangi bir taraftan bunun hemen açıklanmasını isteyebilir.

8. Geçici önlem isteyen taraf, hakem mahkemesinin o andaki durumlara göre, önlemin verilınemesi gerektiğine sonradan karar vermesi halinde, önlemin neden olacağı herhangi bir masraftan ve herhangi bir tarafa vereceği zarardan sorumlu kılınabilir. Ha­kem mahkemesi, yargılamanın herhangi bir anında, masraflar ve tazminatla ilgili karar verebilir.

9. Herhangi bir tarafça geçici önlem kararı için bir yargı yerinden istemde bulunulınası, talıkime başvurma anlaşmasıyla bağdaş­mayan bir istem olarak kabul edilmez veya tahkim anlaşmasın­dan vazgeçme sayılmaz.

Deliller

Madde27

1. Tarafların her biri, talep veya savunmasının desteklenmesi için dayandığı olguları ispat etmek yükü altındadır.

2. Bilirkişi tanıklar dahil, herhangi bir olgu hakkında tanıklık yapmak ya da uzmanlık bilgisi sunmak üzere taraflarca, hakem mahkemesine bildirilen tanıklar, tahkime taraf olan ya da bir tarafla herhangi bir ilişkisi bulunan bir kimse olabilir. Hakem mahkemesince başka bir karar verilmedikçe, bilirkişi tanıklar da­hil, tanıklar tarafından yapılan beyanların yazılı ve imzalar ış

olarak sunulmaları gerekir.

18

3. Tahkim yargılaması sırasında, hakem mahkemesi, hakem mah­kemesince belirlenecek süre içinde, taraflardan, belgeler, ekler ve diğer kanıtların sunulmasını isteyebilir.

4. Hakem mahkemesi, önerilen delillerin kabul edilip edilme­yeceği, uygunluğu, maddi niteliği ve değeri hakkında karar verir.

Duruşmalar

Madde 28

1. Sözlü duruşma yapılması halinde, hakem mahkemesi, taraf­lara duruşma günü, saati ve yeri hakkında önceden uygun bir şe­kilde bildirimde bulunur.

2. Bilirkişi tanıklar dahil tanıklar, hakem malıkemesince öngö­rülen koşullarda ve belirlenecek şekilde dinlenebilir.

3. Taraflarca aksi öngörülmedikçe duruşmalar gizlidir (in came­ra). Hakem mahkemesi, bilirkişi tanıklar dahil, herhangi bir tanı­ğın veya tanıkların diğer tanıklar dinlenirken dışarıya çıkmasını isteyebilir. Bilirkişi tanık dahil, tahkime taraf olan tanığın ilke olarak, dışarıya çıkarılması istenemez.

4. Hakem Mahkemesi, bilirkişi tanıklar dahil, tanıkların duruş­mada fiziksel olarak hazır bulunmalarını gerektirmeyen teleko­münikasyon araçlarıyla (video konferans gibi) dinlenmelerine karar verebilir.

Hakem mahkemesi tarafından atanan bilirkişiler

Madde 29

1. Hakem Mahkemesi, taraflara danışıldıktan sonra, hakem mahkemesince belirlenecek belirli sorunlar hakkında kendisine yazılı görüş bildirmek üzere bir veya daha çok bilirkişi seçebilir. Hakem mahkemesince bilirkişiye verilecek görevin bir sureti ta­raflara tebliğ edilir.

2. Bilirkişi, ilice olarak, görevi kabul etmeden önce, hakem mahkemesine ve taraflara yeterliliğini belirleyen ve yansızlık ve bağımsızlığına ilişkin olan bir beyanda bulunmak zorunda­dır. Hakem mahkemesince belirlenecek süre içinde, tarafların, bilirkişinin yeterliliği, yansızlığı veya bağımsızlığına ilişkin

itirazlarını hakem mahkemesine bildirmeleri gerekir. Hakem mahkemesi, bu gibi itirazların kabul edilip edilmeyeceği husu-

19

sunda derhal karar verir. Bilirkişinin seçilmesinden sonra, bir taraf, bilirkişinin nitelikleri, yansızlığı ya da bağımsızlığı hak­kında, bunlara ilişkin nedenlerin ancak bilirkişinin seçilmesin­den sonra öğrenilmiş olması halinde itirazda bulunabilir. Ha­kem malıkemesi, böyle bir durumda, nasıl hareket edileceğini derhal karara bağlar.

3. Taraflar, bilirkişiye inceleme konusuyla ilgili herhangi bir bilgiyi vermek veya bilirkişinin kendilerinden istediği belgeleri veya şeyleri onun incelemesine sunmakla yükümlüdürler. İsteni­len bilgilerin veya sunulacak belgelerin uygunluğuyla ilgili ola­rak taraflardan biri ile bilirkişi arasında ortaya çıkan uyuşmazlık­lar, karara bağlanmak üzere hakem malıkemesine iletilir.

4. Bilirkişi raporunun sunulması üzerine, raporun bir sureti ha­kem malıkemesi tarafından taraflara tebliğ edilir. Taraflara, bilir­kişi raporu hakkındaki görüşlerini yazılı olarak bildirmek olanağı sağlanır. Taraflar, bilirkişinin, raporunda dayandığı herhangi bir belgeyi inceleyebilirler.

5. Raporun sunulmasından sonra, taraflardan herhangi birinin istemi üzerine, bilirkişi duruşmada dinlenir. Bu duruşmada, ta­raflara hazır bulunma ve bilirkişiye soru sorma fırsatı verilir. Taraflar, incelenen sorunlar hakkında görüş bildirmek üzere bu duruşmaya bilirkişi tanıklar getirebilirler. Bu yargılamaya 28. maddenin hüküınleri uygulanır.

Yükümlülüklerin yerine getirilmemesi

Madde30

1. Bu Kurallarda belirlenen ya da hakem malıkemesi tarafından belirlenecek süre içinde, kabul edilebilir bir neden göstermeksizin,

( a) Davacı, dava dilekçesini sunmayacak olursa, hakem malıke­mesi, davalı tarafça bir karşı dava açılmadığı takdirde, talı­kim yargılamasının sona erdiğine ilişkin bir emir verebilir.

(b) Davalı, talıkim istemine karşı cevap dilekçesini veya sa­vunma dilekçesini sunmayacak olursa, hakem malıkeme­si, bu davranışın davacının iddialarını kabul anlamında anlaşılmaması kaydıyla, yargılamanın sürdürülmesini emredebilir. Bu alt paragraf hüküınleri, davacının, takas amacıyla açılan bir karşı davaya veya bir talebe karşı sa­vunma dilekçesi sunmadığı durumlarda da uygulanır.

2. Bu Kurallara göre, usulüne uygun şekilde çağrıda bulunulma­sına rağmen, bir taraf, kabul edilebilir bir neden göstermeksizin

20

duruşmaya gelmezse, hakem mahkemesi tahkim yargılamasına devam edebilir.

3. Hakem mahkemesi tarafından, usulüne uygun şekilde çağrı­da bulunulmasına rağmen, taraflıl{dan biri belirlenen süre içinde kabul edilebilir bir neden göstermeksizin belgeleri, ekleri veya diğer delilleri sunmayacak olursa, hakem mahkemesi, önündeki delillere dayanarak karar verebilir.

Duruşmalara son verilmesi

Madde31

1. Hakem mahkemesi, taraflara sunmak istedikleri başka delil­leri olup olmadığını veya dinletmek istedikleri tanıklar bulunup bulunmadığını veya başka sunumlar yapıp yapmayacaklarını so­rabilir. Böyle bir durum söz konusu değilse, duruşmaların sona erdiğini beyan edebilir.

2. Hakem mahkemesi, istisnai durumlarda, gerekli görürse, kendi girişimiyle ya da bir tarafın istemi üzerine, hakem kararı verilme­den önce, herhangi bir anda duruşmayı yeniden açabilir.

İtiraz hakkında vazgeçme

Madde32

Herhangi bir şekilde bu Kurallara uyulmamasına veya tahkim anlaşmasının herhangi bir koşulunun yerine getirilmemesine bir tarafça hemen itirazda bulunulmadığı takdirde, söz konusu taraf, itirazda bulunamayışının hal ve şartlara göre haklı nedenlere da­yandığını ortaya koymadıkça, itiraz hakkından vazgeçmiş sayılır.

21

Bölüm iV. Hakem Kararı

Kararlar

Madde33

1. Birden fazla hakem varsa, taraflar arasında başka bir anlaşma olmadığı takdirde, hakem kararları veya hakem mahkemesinin diğer kararları hakemlerin çoğunluğuyla alınır.

2. Usule ilişkin sorunlarda, oy çokluğu sağlanamaması ya da ha­kem mahkemesince yetkilendirilme halinde, hakem malıkemesi­nin revizyonuna tabi olmak koşuluyla başhakem karar verebilir.

Karann şekli ve etkisi

Madde34

1. Hakem mahkemesi çeşitli sorunlarla ilgili olarak çeşitli za­manlarda birbirinden ayrı kararlar verebilir.

2. Tüm kararlar yazılı şekle tabi olup, nihai ve taraflar bakınun­dan bağlayıcıdır. Taraflar, tüm kararları, gecikmeksizin yerine getirmekle yükümlüdürler.

3. Taraflar, gerekçe gösterilmemesi konusunda anlaşnuş olma­dıkça, hakem mahkemesi, kararın dayandığı gerekçeleri açıkla­mak zorundadır.

4. Hakem kararı, hakemler tarafından imzalanır, kararın veril­diği tarihi içerir ve talıkim yerini belirtir. Birden çok hakemin bulunduğu ve hakemlerden birinin kararı imzalamaktan kaçındı­ğı durumda, kararda, hakemin imzasının neden bulunmadığının gerekçesi açıklanır.

5. Hakem kararı, tüm tarafların rızasıyla veya bir hukuki yü­kümlülük nedeniyle, bir hakkın korunması ya da takibi için veya bir mahkeme ya da diğer bir yetkili makam önündeki yargıla­mayla ilgili olarak açıklanmasının bir tarafça istenilebileceği du­rumlarda ve istenilen ölçüde kamuya açıklanabilir.

6. Hakemler tarafından irnzalannuş hakem kararlarının suretleri, hakem mahkemesi tarafından taraflara tebliğ edilir.

22

Uygulanacak hukuk, dostane arabuluculuk (amiable com­positeur)

Madde35

1. Hakem mahkemesi, uyuşmazlığın özüne uygulanması taraf­larca belirlenmiş bulunan hukuk knrallarını uygular. Tarafların, uygulanacak hukuk kurallarını belirlememesi halinde, hakem mahkemesi, uygun olduğuna karar verdiği hukuku uygular.

2. Hakem mahkemesi, sadece tarafların açıkça hakem mah­kemesini yetkili kılmış olmaları halinde, dostane arabuluculuk (amiable compositeur) veya hakkaniyete (ex aequo et bono) göre karar verir.

3. Hakem mahkemesi, her durumda, varsa sözleşme hükümle­rine göre karar vermek ve işleme uygulanabilecek herhangi bir ticari teamülü göz önünde bulundurmak zorundadır.

Uyuşmazlığın, anlaşmayla sona ermesi veya diğer sona erme nedenkri

Madde36

1. Hakem kararı verilıneden önce tarafların uyuşmazlık üzerinde anlaşmaya varmaları halinde, hakem mahkemesi, yargılamanın sona erdiğine ilişkin bir emir verebilir veya taraflarca talep edil­diği ve hakem mahkemesince de kabul edildiği takdirde, varılmış uzlaşmayı tarafların anlaşması koşullarına uygun bir hakem ka­rarı şeklinde kaydedebilir. Hakem mahkemesi, böyle bir kararın gerekçelerini göstermek zorunda değildir.

2. Hakem kararı verilmeden önce paragraf 1 'de belirtilıneyen herhangi bir nedenle, tahkim yargılamasının sürdürülmesi gerek­siz veya olanaksız bir duruma gelirse, hakem mahkemesi, tarafla­ra, yargılamaya son verilmesine ilişkin bir emir vermek niyetinde olduğunu bildirir. Kalan sorunların karara bağlanmayı gerektir­mesi ve hakem mahkemesinin de bu şekilde hareket edilmesini uygun görmesi durumu bulunmadıkça, hakem mahkemesi, böyle bir emir vermeye yetkilidir.

3. Tahkim yargılamasının sona erdirildiğine ilişkin emrin veya taraflarca anlaşmaya varılmış koşulları içeren hakem kararının hakemlerce imzalanmış bulunan suretleri, hakem mahkemesi tarafından taraflara tebliğ edilir. Tarafların anlaşma koşullarına göre verilmiş hakem kararına, m. 34, paragraf 2, 4 ve 5 hüküm­leri uygulanır.

23

Hakem karannın yorumu

Madde37

1. Kararın alınmasından itibaren 30 gün içinde, bir taraf, diğer taraflara bildirimde bulunmak suretiyle, hakem mahkemesinden hakem kararının yorumunu isteyebilir.

2. Yorum, istemin alınmasından itibaren 45 gün içinde yazılı olarak verilir. Yorum, hakem kararının bir kısmını teşkil eder ve 34. maddenin 2'den 6'ya kadar olan paragraflarının hükümleri uygulanır.

Karann düzeltilmesi

Madde38

1. Kararın alınmasından itibaren 30 gün içinde, bir taraf, diğer taraflara bildirimde bulunmak suretiyle, hakem mahkemesinden karardaki herhangi bir hesaplama yanlışlığının, herhangi bir maddi yanlışlığın veya yazım yanlışlığının ya da aynı nitelikteki yanlışlıkların veya gözden kaçırılmış hususların düzeltilmesini isteyebilir. Hakem mahkemesi istemi haklı bulursa, istemin alın­dığı tarihten itibaren 45 gün içinde düzeltmeyi yapar.

2. Hakem mahkemesi, hakem kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde kendi girişimiyle de bu gibi düzeltmeleri yapabilir.

3. Söz konusu düzeltmeler yazılı olarak yapılır ve hakem kararı­nın bir parçasını teşkil eder. 34. maddenin 2'den 6'ya kadar olan paragraflarının hükümleri burada da uygulanır.

Ek karar

Madde39

1. Tahkim yargılamasının sona erdiğine ilişkin emrin veya ha­kem kararının alınmasından itibaren 30 gün içinde, bir taraf, di­ğer taraflara bildirimde bulunmak suretiyle, hakem mahkemesin­den, tahkim yargılamasında sunulmuş olup da hakem mahkemesi tarafından karara bağlanmamış hususlar hakkında karar vermesi­ni veya ek karar vermesini isteyebilir.

2. Hakem mahkemesi, hakem kararı verilmesi ya da ek karar verilmesi istemini haklı bulursa, istemin alındığı tarihten itiba­ren 60 gün içinde, kararını verir veya verilmiş hakem kaı u tamamlar. Hakem mahkemesi, gerekirse, hakem kararı vereceği süreyi uzatabilir.

24

3. Böyle bir hakem karan veya ek karar verildiği zaman, 34. maddenin 2'den 6'ya kadar olan paragraflarının hükümleri uy­gulanır.

Masraftann tanımı

Madde40

1. Hakem mahkemesi, nihai hakem kararında ve uygun gördüğü takdirde başka bir kararında tahkim masraflarını tespit eder.

2. "Masraflar" terimi, sadece aşağıdaki hususları içerir:

(a) 41. madde uyarınca her bir hakem bakımından ayn ayrı belirtilecek ve hakem mahkemesi tarafından saptanacak hakem mahkemesi üyelerinin ücretleri;

( b) Hakemlerin makul seyahat masrafları ve diğer masraflar;

( c) Hakem mahkemesi tarafından istenilen bilirkişi görüşü ve diğer yardımlar için makul masraflar;

(d) Hakem mahkemesince onaylanmak şartıyla tanıkların

makul seyahat ve diğer masrafları;

(e) Hakem mahkemesi tarafından miktarların makul olduğu­nun kabul edilmesi şartıyla tarafların tahkimle ilgili tem­sil masrafları ve yaptıkları diğer masraflar;

(/) Atama makamının ve keza Sürekli Tahkim Divanı Genel Sekreterinin ücretleri ve masrafları.

3. Madde 37-39 uyarınca herhangi bir kararın yorumu, düzel­tilmesi veya tamamlamasıyla ilgili olarak hakem mahkemesi, 2 (b)'den (f)'ye kadar olan paragraflarda gösterilen masrafları iste­yebilir, ancak ek ücret talep edemez.

Hakemlerin ücretleri ve masraftan

Madde41

1. Uyuşmazlık konusunun miktarı, konunun kannaşıklığı, ha­kemlerin harcadıkları zaman ve olayla ilgili diğer hal ve şartlar göz önüne alınarak, hakemlerin ücret ve masraflarının miktar ba­kımından makul olması gerekir.

2. Bir atama makamı mevcut olup da, bu makam, hakem üc­retlerinin belirlenmesi bakımından uluslararası olaylarda hakem

25

ücretlerinin belirlenmesine ilişkin bir liste veya özel bir yöntem uygulamakta ise ya da uygulayacağını açıklamış bulunuyorsa, hakem mahkemesi, ücretin belirlenmesinde, olayın koşullarına uygun olduğunu düşündüğü ölçüde, söz konusu listeyi veya yön­temi göz önüne almak zorundadır. 3. Hakem mahkemesi, kurulmasından hemen sonra uygulamayı düşündüğü oranlar dahil, hakem mahkemesi ücretlerinin ve mas­raflarının belirlenmesi konusundaki düşüncesini içeren önerisini taraftara bildirir. Bu önerinin alınmasından itibaren 15 gün için­de, taraftardan herhangi biri, yapılan öneriyi gözden geçirilmesi için atama makamına iletebilir. Atama makamı, böyle bir iletinin alınmasından itibaren 45 gün içinde, hakem mahkemesinin öne­risini l. paragrafla bağdaşmaz bulursa, öneride hakem mahkeme­sini bağlayacak gerekli düzeltmeleri yapar.

4. ( a) 40. maddenin 2 (a) ve (b) paragrafları uyarınca belirlenmiş bulunan hakem ücretleri ve masrafları taraftara bildirildi­ğinde, hakem mahkemesi, ayrıca bu meblağların hesap­lanması tarzını da açıklamak zorundadır.

( b) Hakem mahkemesinin ücretlere ve masraflara ilişkin ka­rarının alınmasından itibaren 15 gün içinde, taraftardan herhangi biri, söz konusu kararın gözden geçirilmesi amacıyla atama makamına başvurabilir. Atama maka­mına ilişkin herhangi bir anlaşma mevcut değilse veya böyle bir makam belirlenmemiş ise ya da atama makamı, bu Kurallarda öngörülen süre içinde hareket etmeyecek olursa, kararın gözden geçirilmesi Sürekli Tahkim Diva­nı (STD) Genel Sekreterinden istenebilir.

(c) Atama makamı veya STD Genel Sekreteri, hakem mah­kemesinin kararının, paragraf 3 uyarınca hakem mahke­mesince yapılmış olan öneriyle (ve öneriyle ilgili herhan­gi bir düzeltmeyle) bağdaşmadığı ya da öneriden apaçık bir şekilde farklı ve aşırı olduğu sonucuna varırsa, söz konusu iletinin alınmasından itibaren 45 gün içinde, ha­kem kararında, paragraf 1 'de öngörülen ölçütlerin yerine getirilmesi için gerekli olan uyarlamaları yapar. Bu gibi uyarlamalar, hakem mahkemesi bakımından bağlayıcıdır.

(d) Söz konusu uyarlama, hakem mahkemesi tarafından ya hakem kararına dahil edilir ya da karar verilmiş ise, mad­de 38 paragraf 3 'deki usule göre, kararın düzeltilmesi şeklinde yerine getirilir.

5. Paragraf 3 ve 4 uyarınca sürdürülen tahkim yargılaması bo­yunca hakem mahkemesi, madde 17 paragraf 1 uyarınca yargıla­mayı sürdürür.

26

6. 4. paragraftaki bir yollama hakem mahkemesinin ücreti ve masrafları dışında, hakem kararındaki herhangi bir hükmü et­kilemeyeceği gibi; hakem mahkemesinin ücreti ve masraflarına ilişkin hükümle ilgili olanlar hariç, hakem kararının diğer kısım­larının tanınması ve icrasını da geciktirmez.

Masraftann paylaştınlması

Madde42

1. Tahkim masrafları ilke olarak davayı kaybeden taraf veya taraflarca karşılanır. Bununla beraber, hakem mahkemesi, olayın hal ve şartlarını göz önüne alarak paylaştırmanın makul olacağı­na karar verirse, masrafların her birini taraflar arasında paylaştı­rabilir.

2. Hakem mahkemesi nihai hakem kararında veya uygun gör­düğü takdirde, diğer herhangi bir kararında, masrafların paylaşıl­masına ilişkin kararın bir sonucu olarak bir tarafın diğer tarafa ödemesi gereken herhangi bir meblağı belirtir.

Masraftann yatınlması

Madde43

l. Hakem mahkemesi, kurulduktan sonra, taraflardan 40. mad­denin 2 (a)-(c) paragraflarında belirtilen masraflar için bir avan­sın eşit miktarda yatırılmasını isteyebilir.

2. Tahkim yargılaması sırasında, hakem mahkemesi, taraflardan ek depozitolar talep edebilir.

3. Bir atama makamı üzerinde anlaşmaya varılmış veya atama makaını belirlenmiş bulunuyorsa ve bir taraf talep edip, atama makamı da görevi yerine getirmeye razı ise, hakem mahkemesi, depozito ya da ek depozito miktarlarını, ancak, hakem mahke­mesine depozito ve ek depozito miktarlarının uygun olduğuna ilişkin görüş bildirebilecek olan atama makamıyla danışmada bulunduktan sonra belirleyebilir.

4. Talep edilen depozitolar, istemin alınmasından itibaren 30 gün içinde tam olarak ödenmediği takdirde, hakem mahkemesi, taraflardan birinin veya bir kaçının talep edilen ödemeyi yapabi­leceği hakkında taraflara bilgi verir. Söz konusu ödeme yapılma­dığı takdirde, hakem mahkemesi, tahkim yargılamasının askıya alınması ya da sona erdirilmesi emrini verebilir.

27

İşbu tahkim yargılaması sırasında, böyle bir durumu sonra­dan fark edersem, bu durumu taraflara ve diğer hakemlere derhal bildireceğim".

Açıklanması gereken durumların varlığı

"Ben tarafların her birine karşı, yansız ve bağımsızım ve böy­le kalmak niyetindeyim. UNCITRAL Tahkim Kurallarının 11. maddesi uyarınca ( a) geçmişte ve şimdiki mesleki, iş iliş­kileri ve diğer ilişkiler ile (b) diğer herhangi ilişkili durumlar hakkında yapılmış beyan ilişiktedir.[Beyan belirtilecek].Söz konusu durumların bağımsızlık ve yansızlığırnı etkilemeye­ceğini onaylarım. İşbu tahkim yargılaması sırasında, bu gibi ilişkiler ya da durumları sonradan farkına vardığımda, duru­mu, taraflara ve diğer hakemlere derhal bildireceğim".

Not. Taraflardan herhangi biri, hakemden bağımsızlık beya­nına aşağıdaki ekin konulmasını da isteyebilir:

"Şu anda sahip olduğum bilgiye dayanarak bu tahkimde özenli bir şekilde, yeterli ve Kurallarda öngörülen süreler uyarınca ha­reket etmek için gereken zamanı verebileceğimi de onaylarım."

30