Thôngtinebook

Tácgiả:SaraImas

VôCùngTànNhẫnVôCùngYêuThương-AMother’sRigorousLove

PhạmThịThanhVândịch-AlphaBook&NhàXuấtBảnDânTrí

ThựchiênEbook:Hanhdb

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Lờigiớithiệu

Tôitinrằnglàmchamẹchưabaogiờlàđiềudễdàng.Vàtôicũngtinchắcrằngtìnhyêuthươngcủachamẹdànhchoconcái,dùởđâu, khi nào, sắc tộc nào và trong hoàn cảnh nào thì cũng là vô bờ bến,khôngthểđongđếm.Tìnhyêuthươngđó,cóchăng,chỉkhácnhauởcáchthểhiện,vàsựkhácnhauđóphảnánhrõnéttínhcách,lịchsửpháttriểnvàvănhóacủamỗidân tộc.Chínhvìvậy, cuốn sách“Vôcùng tànnhẫn,vôcùngyêuthương”màbạnđangcầmtrêntaythúvịởchỗnóghilạinhữngtrảinghiệmsốngđộngcủamộtbàmẹđãnuôidạycontronghainềnvănhóakhácnhau:DoTháivàTrungQuốc.Tôivôcùngyêuthíchcuốnsáchnày,bởitôicóthểtìmthấyđượcrấtnhiềuđiểmtươngđồng, thấuhiểuđượcnhữngkhókhăntrongviệcnuôidạyconcáimàtácgiảSaraImas,vàcảnhữngngườiphụnữxungquanhtôiphảitrảiqua.Thậttrùnghợp,tôivàtácgiảcùngcóbangườicon:haicậucontrailớnvàmộtcôcongáiút.SaraImaslàhậuduệcủanhữngngườiDoTháiđãđếnđịnhcưlâuđờitạiThượngHải.SaukhiquanhệTrungQuốc–Israelđượcxáclập,trướctiếnggọitrởvềcốhương,SarađãtừbỏcuộcsốngphồnhoaởThượngHải,mangtheobađứacontrởvềIsrael–nơiđồngbàocủabàđangngàyngàyphảichịuđựngkhóilửachiếntranh,bắtđầumộttrảinghiệmgiáodục“xuyênquốcgia”đặcbiệtcủamình.Vớinhữngđiềumắtthấytainghevềcáccâuchuyệngiáodụcconcáitronggiađìnhởmôitrường“mới”này,bàđãquyếttâmtừbỏhìnhảnhcủamột“bàmẹTrungQuốc”đểtrởthànhmột“bàmẹDoThái”chínhcống.Hìnhảnhcủa“bàmẹDoThái”nàykhiếnkhôngítngườichorằngđólàcáchgiáodụckhátànnhẫn,thếnhưngnhữnggìmàbàmanglạichocácconđãthựcsựkhiếnchúngtamởmangthêmmộttầmnhìnmớivềcáchthểhiệntìnhyêuthươngđốivớiconcái.SarahImasđãđúckết:“TìnhyêuđốivớiconcáicủamộtsốchamẹTrungQuốcgiốngnhưhìnhtửcung,họluônmuốnbaobọclấychúngtrongtìnhyêuthươngvôđiềukiệncủamìnhsuốtcuộcđời.CòntìnhyêucủacácbậcchamẹDoTháiđối với con cái thì tựa như hìnhmột đống lửa, tình yêu đó được dằn sâutrong lòng, dưới biểu lộ sắt đá và cứng cỏi, họ chỉ làmmột ngọn lửa rựcsáng,soirọiconđườngphíatrướcchoconcái,đểchúngcóthểtựhọccáchsinhtồn,vươnlêntrongcuộcđời.”Đọcnhữngcâuchuyệntácgiảchiasẻ,cónhữnglúctôinhưthấyhìnhảnhcủachínhmình trongđó.Cuốn sáchnhưmột tấmgươngđểnhữngbàmẹnhư tôi nhìnvào, những lốimòn trong tưduy, nhữngnhượcđiểmcốhữutrongcáchnuôidạyconcáimàhàngngàyvẫnđangvấpphải,luônthôithúctôikhát khaohọchỏiđể tìm raphươngphápgiáodục thíchhợpnhất chotừngđứaconcủamình.Lốikểchuyệntựnhiên,chânthậtnhưngvẫnnồng

đượmtìnhyêuthươngcủatácgiảgợichotôinhớlạirấtnhiềunhữngkýứcđángquý,giữamẹvàtôitrongquákhứ,giữatôivàcáccontronghiệntại.Hyvọngrằng,mỗibậcchamẹViệtNamkhiđọcxongcuốnsáchnày,sẽrútrađượcnhữngbàihọcbổíchvàphùhợpchoquátrìnhnuôidưỡngtâmhồn,pháttriểnnhâncáchcủaconmình.Mỗiphươngphápđềucónhữngưuđiểmriêng,vàđều thểhiệnnhữngnỗ lực tuyệtvờicủacácgiađình trongcôngviệcđầythửtháchnày.Tuynhiên,giađìnhkhôngphảilànguyênnhânduynhấtchosựthànhcônghaythấtbại,hạnhphúchaybấthạnhcủamỗicánhân.Cácyếutốgiáodụcngoạivivàmôitrườngxãhộicũngđóngvaitròngàycàngquantrọngtrongquátrìnhhìnhthànhnhâncáchcủathếhệtươnglai.Chínhbởivậy,tạinơitôiđanglàmviệc,môitrườnggiáodụcFPT,chúngtôimongmuốnmanglạikhông chỉ kiến thứcmà cả những trải nghiệm sống tự lập, góp phần nuôidưỡngướcmơvàkhátvọngcủacácem.Mớiđâynhất,chúngtôiquyếtđịnhpháttriểnthêmmộtsảnphẩmgiáodụcmớidànhchotrẻem,ứngdụngcôngnghệvàphươngphápgiáodụccủaIsrael,ápdụngđầu tiênchomôntiếngAnh.Hyvọng,sảnphẩmnàysẽmanglạitrảinghiệmhọctậpđầysaymêvàthayđổitíchcựckhảnăngsửdụngngoạingữcủahọcsinhViệtNamtrongtươnglai.Cóthểthấymôitrườnggiađình,trườnghọcvàxãhộilànhữngyếutốquyếtđịnhrấtlớnđếnsựthànhbạitrongcuộcsốngcủamỗicánhân.Vàngượclại,sựthànhcônghaythấtbạicủamộtngườinhânrộnglênlạiquyếtđịnhđếnsựhưngthịnhhaysuythoáicủacảmộtdântộc.Chínhvìvậy,tôirấtmongcácphụhuynhhãybớtchútthìgiờtrongcuộcsốngmưusinhbậnrộncủamìnhđểđọccuốnsáchthiếtthựcnày,cũngnhưrấtnhiềunhữngcuốnsáchchiasẻvềnhữngkinhnghiệmvàkỹnăngnuôidậyconkhácmàAlphaBooksđã,đangvàsẽxuấtbản.Bởiđiềunàykhôngchỉgiúpíchchoquátrìnhlàmchamẹcủachúngtatrởnênđánggiáhơn,concáicủachúngtasốngtíchcựcvàcócơhộithànhđạtcaohơn,màcònvìđâylàgốcrễchosựpháttriểnmạnhmẽcủathếhệngườiViệtchúngtatrongtươnglai.PhótổnggiámđốctậpđoànFPTChuThịThanhHà

ChươngI.VôCùngTànNhẫn,VôCùngYêuThương

Phươngphápgiáodụcgiúpconđạtđượcgiấcmơtriệuphúđô-la

TìmcuốnsáchquýdạycáchyêuconđãbịthấtlạcVàonhữngnăm1930củathếkỷtrước,LeiwiImas-ngườichakínhyêucủatôiđãrờikhỏiLiênXô,lưulạcđếnThượngHải,TrungQuốc.Saukhichiếntranh thế giới thứ hai kết thúc, chưa có ngườiDoThái thứhai nàoở quêhươngtôiđặtchânđếnnơiđây.Dựa vào chính tính cách bền bỉ, chịu khó cùng với sự từng trải củamộtngườiDoTháiđiểnhình,chatôiđãsốngtrongsungtúc,bìnhansuốthơnhaimươinămlàmkháchtrênđấtThượngHải.Trongmớkýứchỗnđộnthờithơấu, tôi cònnhớnhàmìnhởgiữamộtcái sânđẹpnhưvườnhoa,xungquanh làbãicỏxanhmướt,phía trênđiểmxuyếtnhữngbônghoadạinhỏxíu.TôithườngtungtăngháihoađuổibướmcảngàytrongsânvàhayđộilênđầunhữngvònghoagiốngnhưthiếunữHyLạpxaxưa.Nềngiáodụcphatrộnlànhữnggìtôiđượctiếpnhậnkhiđó.Ởtrường,tôivànhữngngườibạncủamìnhđượcdạytheophươngphápgiáodụctiểuhọccủachủnghĩaxãhội, tônthờchủnghĩacộngsản,chúngtôinóiđượctiếngphổthông, tiếngThượngHải,thậmchícảtiếngTôBắc.Cònởnhà,nhữngngườitôitiếpxúcđềulàngườiDoTháithuộcHộiLiênhiệpngườiDoThái,tôigiaotiếpvớihọbằngtiếngAnh.Chatôithườngdạytôimộtsốlễnghiphongtụcvàtínngưỡngtôngiáocủaquêhương,ôngcòndạytôitiếngHebrewcổ.

Bứcảnhchụpchungquýgiácủahaichacontôilúcôngcụcònsống.Nămtôimườihaituổi,chađộtngộtquađời,tuổithơngọtngàocủatôibỗngchốc tan biến.Họavô đơn chí, vì là con cháu của ngườiDoThái nên tôikhôngthoátkhỏikiếpnạn“Đạicáchmạngvănhóa”năm1967.Tôibịngườita đuổi ra khỏi nhà, bị cắtmấtmái tóc xoăn tự nhiên, những bức thư dochínhphủIsraelgửitớicũngbịkiểmtravàtịchthu,ngayđếnmộphầncủachangoàinghĩatrangCátAn,ThanhPhố,tôicũngkhônggiữđược.Cũngvì“Đại cáchmạngvănhóa”, tôi chỉ họcđến cấphai rồi buộcphải nghỉ họcmưusinh.Năm1971,tôitìmđượcviệclàmbánsứcnuôimiệngtrongkhuxưởngđồngtạiThượngHải.Dùrấtvấtvảnhưngtôivẫncảmthấyvuivìđãcóthểsốngđượcbằngsứclaođộngcủachínhmình.Thờigiantrôiqua,tôicũnglấychồng,sinhconnhưbaocôgáiTrungQuốckhác.Bađứaconcủatôisinhravàocuốinhữngnăm1970,đầunhữngnăm1980củathếkỷXX:CậucontraicảlàDĩHoa,cậucontraithứHuyHuyvàcôcongáiútlàMuộiMuội.Đầu thập kỷ 90, TrungQuốc và Israel chính thức thiết lập quan hệ ngoạigiao.TôimuốnvềthămIsrael,nơimàlúcsinhthànhchatôitừngngàyđêmmongnhớ.Ngoàira,tôicònấpủmộtsuynghĩkhác,quanđiểmgiáodụccủangườiDoTháivốnđượccảthếgiớicatụng,vìvậy,tôimuốntrởvềđểtìmbíquyếtnuôidạycáccon.Khiđó,tôivừalyhôn,dùđãtrởthànhmộtngườivợthấtbại,nhưngtôimuốnlàmmộtngườimẹthànhcông.Vànhưthế,tôidắtdíubađứa con thơ củamình rờiThượngHải tới Israel, cảquãng thời

gianniênthiếucủabọntrẻkéodàihơnmườinămđềudiễnraởđây.Ngoảnhđầunhìnlại, tôivôcùngbiếtơnTrungQuốcvàIsrael,nhờquãngthờigian tiếpxúcvớihaidân tộccónềnvănhóa lâuđờivànổi tiếngyêuthươngconcáinàymàtôiđãđúckếtđượcnhữngkinhnghiệmriêngtrongphươngphápgiáodụcxuyênquốcgia,vàhơnhếtlàhiểuđượcgiátrịđíchthựccủatìnhmẫutử.Nămđó, tôi làhậuduệđầu tiêncủangườiDoThái từTrungQuốc trởvề,nênđượcdiệnkiếnThủtướngIsraelđươngthời-ôngYitzhakRabin.

Thủ tướng Rabin nói với tôi: “Người Do Thái cũng yêu thương con cáigiốngnhưngườiTrungQuốc,đềunổitiếngthếgiới.’’Ônglàmtôitinrằng,tôisẽ tìmđượccuốnsáchquýdạycách thươngyêuconcái tạiquêhươngmình.VậycuốnsáchquýdạycáchthươngyêuconcáicủaIsraellàgì?Xin thưa đó không phải là một cuốn cẩm nang đặc biệt của riêng ngườiIsrael,màthậtranóđãẩntàngngaytạiTrungQuốctừxaxưa.Sựbiếnthiêncủathờiđạikhiếnchúngtavôtìnhđánhmấtcuốnsáchquýấy,chonêncácbậcchamẹTrungQuốcthờichúngtôivàcácbậcchamẹthờihiệntạimớigặpnhiềukhókhăn trongcáchgiáodụcconcáinhưvậy.Có thểnói,phụhuynh chúng ta là những người cha ngườimẹ giàu đức hy sinh nhất, yêuthươngconcáimộtcáchvôtưnhấttronglịchsửTrungQuốc,tuynhiêncáchgiáodụccủachúngtacũngmắcphảinhiềusailầmnhất.Nhữngcụmtừnhư“thếhệănbám”,“giatộcdâutây”,“nôlệcủacon”đãvàđangtrởthànhmộtvấn nạn xã hội tiềm tàng. Trong từ điển củaMỹ, cụm từ “Bàmẹ TrungQuốc”ámchỉnhữngbàmẹ thíchômđồmmọiviệc,chămsócvàbaobọcconđếntậnchântơkẽtóc.

Nếutôikhôngtìmđượccuốnsáchtrongtruyềnthuyếtkia,nếuvàonămthứbốnmươibốncủađờimình,cáchnhìnnhậnvềsựthươngyêuconcáicủatôivẫnchưathayđổi,cólẽbâygiờtôivẫnlàmộtbàmẹ“nồicơmđiện”,“máygiặt”, “cầncẩu” thíchbaođồnggiống trướcđây.CònbađứaconDĩHoa,HuyHuyvàMuộiMuộicủatôicũngkhôngthểcónhữngsựlộtxáckỳdiệuđếnvậy:Năm2001,saukhihoànthànhnghĩavụquânsự,DĩHoađượcnhậnvàoBộLao động Israel, hiện đang công tác tạiHongKong.Cũng sau banămthamgiaquânngũởIsrael,HuyHuyđãtrởthànhmộtthươngnhânkimcương.RiêngcôcongáiútMuộiMuộithìsắpbướcvàođạihọc,ướcmơcủanó làhọc chuyênngànhkinh tế chính trị và trở thànhmộtnhàngoạigiaotrongtươnglai.Vậylà,haicậucontraicủatôiđềuđãtrởthànhtriệuphú.Còntôi,làmẹcủatriệuphú.CácconchotôibachiếcchìakhóaTrênvạndặmđườngdàicủađờingười,tìnhchamẹluônthiếtthavàấmáp.Giờbađứaconcủatôiđềuđãtrưởngthành,giỏigianghơncảnhữnggìtôimườngtượng.DĩHoavàHuyHuythuộcthếhệ7x,còncôútMuộiMuộithuộcthếhệ8x.Nămmườisáumườibảytuổi,lúcnàomấyđứacũnglíuríuvâyquanhchântôi,thỏthẻnhưthểđãbànbạctrướcvớinhau:“Mẹạ,mẹđãtraochoanhemconbachiếcchìakhóalàkiêncường,tựtinvàkhoandung.Naychúngconsẽtặnglạimẹbachiếcchìakhóa!”DĩHoanói:“Mẹ,consẽtặngmẹchiếcchìakhóaôtô,vìchâncủamẹhaybịđaunhức,saunàyconkhôngđểmẹphảicựckhổnữa.”HuyHuynói:“Mẹ,consẽtặngmẹchiếcchìakhóatòabiệtthự!Đểcảnhàmìnhcóthểsốngbênnhau!”MuộiMuộibénhấtnhàcũngchenvàonói:“Conlàcongái,nhấtđịnhconsẽtặngmẹmột chiếc chìa khóa két sắt, bên trong chứa đầy trang sức, châubáu!”Điều làmtôicảmđộng làcảbađứaconcủamìnhđềucóướcmơđể theođuổivàquyếttâmthựchiệnbằngđượcướcmơấy.Cóđượcnhữngđứaconnhưvậycũnglàmộtniềmtựhàomàngườilàmmẹnhưtôiđâykhôngmuốngiấugiếm.Năm2002,HuyHuygiaochotôichiếcchìakhóacủacănbiệtthựnằmtrênđườngTrươngDương,thànhphốThượngHảikhinóvừatrònhaimươibatuổi.Thằngbémuacănbiệtthựbằngkhoảntiềnđầutiênnótựkiếmđượctrênconđườnglậpnghiệp.CuộcđờivàtínhcáchHuyHuyrấtthúvị,nóthựcsựlàmộtthiếuniênanhhùngvàluôntựmìnhphấnđấu.Chúngtahãyđểnótựviếtriêngmộtcuốntựtruyệnthìhayhơn.HuyHuytừngđượcBộtrưởngBộQuốcphòngIsraeltrướcđâyrấtcoitrọng,ôngấyđãtiếncửnóvàolàmviệctạiCơquanTình

báo;sauđó,HuyHuytựmìnhvượtquatrùngtrùngsáthạch,vàcuốicùngnhậnđượclờimờicộngtáccủaôngchủmộthãngkimcươngnổitiếngnhấttạiTelAviv–thủđôkimcươngcủathếgiới.Thờiđạihọc,HuyHuyđượcmệnh danh là “chàng trai kim cươngDoThái’’ sáng giá tại ThượngHải.Ngaysaukhitốtnghiệp,nóvậndụngnhữngkiếnthứcđãtíchlũyđượctừthời tiểu học, tựmình lập nghiệp, trở thànhmột trong số ít bạn hàng củanhữngcôngtychếtáckimcươngnổitiếngthếgiới,thiếtlậpcácchinhánhởhơnhaimươiquốcgia,mởrộngmạnglướihợptáckhắptoàncầu.Trướcbamươituổi,HuyHuyđãthựchiệnđượcướcmơtrởthànhtriệuphúthếgiới.DĩHoahứatặngtôichiếcchìakhóaôtô.Nóbiếttôiluônnhiệttìnhvớicôngtácxãhội,nênmuốntôidùngxehơiđểđilạiđỡvấtvả.DĩHoacótínhcáchhướngnội,ngàynaygọilà“ngườiđànôngthíchởnhà.”TheophươngphápgiáodụcgiađìnhcủangườiDoThái,tôitrởthành“côgiáo”dạymôngiaotiếpxãhộicủaDĩHoa,môphỏngcáchđốinhânxửthếtừnhữngbàihọcứngxửtronggiađình.Kếtquả,DĩHoakhiếnchúngtôiđượcmởrộngtầmmắt,nótựmởcuộctọađàm“ĐếnvớiTrungQuốc”ởtrường,nhữngngườibạnhọcmuavévàocửađềuđượcănnemránTrungQuốcmiễnphí,thằngbéđãtiếpthịcôngviệcbánnemráncủagiađìnhbằngýtưởngmarketingđộcđáocủamìnhnhưthếđấy.DĩHoatốtnghiệpĐạihọcngoạingữThượngHải,nókhôngnhữngcó thành tíchhọc tậpxuấtsắcnhấtmà tưchấtđạođứccũngđượcmọingườiđánhgiárấtcao.TrongthờigianđilínhởIsrael,nămnàonócũngđượcnhậnbằngkhenchiếnsĩgươngmẫu.Saukhiraquân,DĩHoavượtquacácvòngthiviếtvàphỏngvấn,trởthànhcánbộcủaBộLaođộngIsrael.ĐốivớithanhniênTrungQuốc,đâylàviệckhônghềdễdàng.Năm2007,DĩHoa trònbamươi tuổi, nómuốn tạo ramột thử tháchmới trongcuộcđờicủamìnhnênđãchọnlĩnhvựckimcương.Chođếnnay,vớisựđónnhậnnồngnhiệtcủathịtrườngđốivớisảnphẩmcủamình,cóthểnóirằngtiềnđồcủaDĩHoađangrộngmởtrướcmắt.CôcongáiMuộiMuộihứatặngtôichiếcchìakhóakétsắtchứađầyvàngbạc châubáu, hiệnvẫnđang trongquá trình tôi rèn.Nhưng tôi nghĩ rằng,ngàytôiđượccầmchiếcchìakhóanàychẳngcònxanữa.Lòngbiếtơncủacácconkhiếntôivôcùngcảmđộng.Nhưngđốivớitôimànói,tôikhôngcầnchúngtặngtôibiệtthự,ôtôhaychâubáu,nếunhưtấtcảnhữngngườilàmcontrênthếgiannàyđềuhiểuđượctâmnguyệnvàđốixửhiếuthuậnvớichamẹmình,thiếtnghĩ,đóđãlànguồnvuivàniềmanủilớnnhấtcủanhữngngườilàmchalàmmẹrồi.Bạn bè thường bảo tôi: “Tôi thật sự ngưỡng mộ chị, không phải là tôingưỡngmộconcáicủachịlàtriệuphú,muađượcbiệtthự,muađượcôtô,màtôingưỡngmộcáchchịnuôidạyđượcnhữngđứacon luôn làmngườikhácthấyyênlòng!”Nhữnglúcnhưvậy,tôiđềuchiasẻvớihọbíquyếtcủamình.Khilàmkhách

mờichươngtrìnhCuộchẹnvớiLỗDự,tôicónóivớitấtcảcácbậcchamẹrằng: “Không phải tôi sinh ra đã làmẹ của triệu phú hay thiên tài, chínhphươngphápgiáodụcgiađìnhtốtđẹpđãgiúpcontôiđạtđượcgiấcmơcủamình.Hơnhết,điềukhiếntôimãnnguyệnnhấtlàcáccontôikhôngcoitiềnbạclàmụctiêu,màchúngcoitrọngtrítuệvàsựtừngtrảitrongcuộcsống.”NhậnrađiểmkhácbiệttrongnềngiáodụcđaquốcgiaVàosinhnhậtlầnthứsáumươicủamình,cácconcónóimộtcâulàmtôirấthàilòng:“Cuộcđờigiốngnhưchiếccầuthangxoắnốc,nếuđảongượcvịtríbanđầu,mẹsẽpháthiệnrađộcaonơimìnhđangđứngđãthayđổi.Khôngthểđemquákhứsosánhvớihiện tại.TừIsrael trởvềTrungQuốchay từTrungQuốcrờiđếnIsraelcũngvậy.Tấtcảnhữngthànhquảchúngconcóđượcnhưngàyhômnayđềulànhờtìnhyêuthươngsángsuốt,lýtrícủamẹdạy cho chúng con biết làm người, biết chịu trách nhiệm và biết tồn tại,mangđếnchochúngconnhiềuđiềubổíchtrênbướcđườngtrưởngthành.Chúngconxincảmơnmẹ!”Cảmxúcchânthànhcủabọntrẻcũngkhúcxạrasựkhácbiệttrongcáchyêuthươngconcáicủatôi.Mườinămsốngởnướcngoài,mườinămtiếpcậnnềngiáodụcđaquốcgia,khiếntôihiểurõtônchỉcủacuốnsáchquýdạycáchthươngyêucon:Tìnhthươngdànhchoconcáilàmộtmônkhoahọcvàlàcảmộtnghệthuật,tìnhyêuấycầnphảicóýnghĩa,cógiátrịvàcóthànhtựu!1.Cầnhọccáchyêucon–TheođuổitìnhyêuchấtlượngcaoNửa thế kỷ trước, đại văn hào Lỗ Tấn từng kiến nghị, cùng với việcmởtrườngsưphạm,chúng tacầnmở“Trườngphụphạm”.Điềunàycho thấytầmnhìnxatrôngrộngcủaông.Yêuconcũnglàmộtmônhọc,cácbậcphụhuynhchỉcóthânphậnthôilàchưađủ,họcầnphảicóchứcdanh.Yêuthươngconlàmộtloạitìnhcảm,đóbảnnăngtrờisinhcủacácbậcchamẹ, đồng thời nó cũng là cảmộtmôn nghệ thuật. Giống như y học, bạnkhôngthểsinhrađãlàbácsĩ,màphảithôngquamộtquátrìnhhọctậpgiankhổmớicóthểtrởthànhmộtvịbácsĩ thựcthụ.Mỗingườicha,ngườimẹcũngphảihọctậpvànỗlựchếtmìnhmớimonghiểuđượcchânlývànhữngmẹoriêngđểthểhiệntìnhcảmđó.Tronggiáodụcgiađình,yêuthươnglànềntảngvàtiềnđềcủagiáodụcconcái,nhữngđứatrẻkhôngđượchưởngđầyđủtìnhyêuthươngcủachamẹkhilớnlênthườngcókhiếmkhuyếtẩnhiệnvềmặtnhâncách.Song,yêu thươngcũng làmột thủ thuậtgiáodục,mụcđíchvàphươngphápkhônggiốngnhausẽdẫnđếnhiệuquảhoàntoànkhácbiệt.2.Chamẹ là“nô lệ”, là “trực thăng’’ củaconcái–YêuconmộtcáchcốchấpTrong cuộc sống có biết bao sự tổn thươngđượcxuất phát từ danhnghĩa“yêuthương’’,đặcbiệtlàyêuthươngconcái.Tụcngữcócâu“saimộtli,đimộtdặm.”Mộtchútbấtcẩncũngcóthểđểlạinhữnghậuquảkhônlường.

Hiệnnay,TrungQuốcvẫnchưatrởthànhmộtcườngquốckinhtế,rấtnhiềugiađìnhvẫnluẩnquẩnbênngoàingưỡngcửacủatầnglớptrunglưunhưnghọlạicóquanniệmnuôngchiềuconcái,chi tiêuxaxỉchochúngngaytừlúcgiađìnhchưalấygìlàgiàucó.Rấtnhiềunhàtrẻquýtộctrongnướcđãquảng cáo: “Không sinh ra với chiếc chìa khóa bạc, thì hãy dùng nó đểsống.”Âucũnglàmộtnhậnthứcsailầmvềmôhìnhgiáodụcquýtộc.Cáchnuôidạyconcáitheokiểuchamẹlà“nôlệ”củaconkhôngthểbồidưỡngcontrẻtrởthànhquýtộcthậtsự,màchỉbiếnchúngthànhnhữngkẻ“ănbám”chamẹsuốtđời.Mónquàđángsợnhấtcácbậcchamẹ“trực thăng” trao tặngconcáidướidanhnghĩatìnhyêu,đólànhữngsinhlinhvớitâmhồnnhưbọtbongbóngmỏngmanh,dễvỡ.Thuậtngữ“chamẹtrựcthăng”chỉnhữngbậcphụhuynhluônbaylượntrênđầuconcáigiốngnhưmáybaytrựcthăng,bayngàycàngnhanh,quảnngàycàngchặt,mộtkhigiảmtốcđộhọsẽpháhủycuộcđờicủaconcáivàcủachínhmình.Họthườngnảysinhnhữngýnghĩtiêucựcnhưvuimừng,đaubuồnquámứcchỉvìmộtchút thànhcônghay thấtbại củacon.Họcoi sựnhiệt tìnhvàchămsóc tháiquácủamình làmónquà tặngcon,tìnhyêuthươnghọdànhchoconcáingàycàngtrởnênnghiêmtrọng,cốchấp,thậmchímùquáng.Mọingười thườngnói, tôi là cha, tôi làmẹnênphảinhườngmọi thứchocon,hysinhtấtcảchocon,kểcảhạnhphúccủamình,nhưvậymớilàyêuthươngconcái.Thậtra,đóchỉlàtìnhyêuquátrớn,hoàntoànlàmhạicon.Nókhiếnchocontrẻtrởthànhmộtkẻtànphếsuốtđờivềmặttưtưởng,tinhthầnvànhâncách.Makarenko,nhàgiáodụcnổi tiếng từngsosánh:“Nếubạnmuốnconmìnhchếtvìngộđộc,hãychonóuốngmộtliềuthuốcmàbạngọilàhạnhphúc.’’3.Tìmbíquyếtdạycon–ThờikhắcchamẹtựkiểmnghiệmThươngyêucon,điềuđángsợnhấtlàcácbậcchamẹnuôidạychúngbằnghạnhphúccủamình.Tôitinbấtcứbậcchamẹlýtrínàocũngkhôngmuốntặngcon“mónquàđángsợnhất”,càngkhôngmuốn“conchếtvìngộđộc”vàbảnthânhọcũngkhôngmuốnlàm“nhàgiáodụctồitệnhất”.Cácnướckhácđưacụmtừ“bàmẹtrựcthăng”củaTrungQuốcvàotừđiển,khônghềcóýbôinhọdanhdựcủacácbàmẹTrungQuốc,họchỉcóýtốtnhắcnhởcác“bàmẹtrựcthăng”màthôi.TrongquátrìnhsốngcùngcácbậcphụhuynhIsrael,tôithấy,nhìntừgócđộcủahọ,trẻemTrungQuốccũngcó rấtnhiềuưuđiểmnhư: thôngminh,hiếuhọc,khảnăng tiếp thu tốt, cókiếnthứcnềnvữngchắc,hiếuthảovớichamẹ.Nhưngchúngđềucóchungkhuyếtđiểmlàthiếukỹnăngmưusinh,thiếukỹnăngphánđoánđúngsai,tinhthầntráchnhiệmkhôngcao,khôngbiếthợptácvớingườikhác,tâmlýchấpnhậnkhókhănkémcùngvớithóiquenănbámchamẹ.Đólàhệquảtấtyếucủacáchyêuconsailầmcủachúngtavàcũnglàtiêuchíđánhgiátình

yêuchấtlượngthấp.Trướcsauchúngtaluôntinrằng,tấtcảnhữnggìchúngtalàmđềuvìmuốntốtchocon,đềuxuấtpháttừtìnhyêuthươngvôbờbếnđốivớicon.Nhưngchúngtahoàntoànkhôngbiết,cáchyêuconcủachúngtachỉlànôngcạn.Baonhiêungườitốtnghiệpthạcsĩ,tiếnsĩnhưngvẫnkhôngtìmđượccôngviệcphùhợp,baonhiêungườiđãngoàibamươituổimàvẫnphảimuanhà,kếthônbằngđồngtiềntíchcópcảđờicủachamẹ.Tôicóđôilờimuốnnóivớitấtcảcácbậclàmchalàmmẹtrongthiênhạ,songcổhọngnhưnghẹnlại.Chúngtakhôngthểhoàntoànđổlỗichuyệnconcáikhóbámrễtrongxãhộichomôitrườngcạnhtranhkhốcliệt.Thửnghĩ,đôitayđưanôikiacủabạncóthểnhennhómnhữngkỹnăngvàtốchấtvàosâuthẳmconngườiconhaykhông?Giáodụcgiađìnhcóvìnhữngthứbạngọilàvĩđạinhất,dânghiếnnhất,baobọcnhấtkhông,haytráilạilàphụlòngtínnhiệmvàủytháccủacon?Chúngtakhônglonhữngngườilàmchalàmmẹkhôngyêuthươngconcáicủamình,chỉlohọkhôngbiếtcáchyêucon,dạyconnhưthếnào!Khitìnhyêubạndànhchocongiốngnhưbọtbia,luôncóxuhướngtràolênphíatrên,trongkhiquanđiểmvàphương thứcyêucon củabạnvẫndừng lạiởgiaiđoạnlạchậu,mùquángthìbạnchínhlàngườicha,ngườimẹđángthươngnhất,thấtbạinhấtchứkhôngphảimộtaikhác.

ThếgiớivuivẻcủacontraitôivàcácbạnnhỏIsrael.Chamẹngàynaynênyêuthươngconcáirasao?Làmthếnàođểtìnhyêuđótrởnêngiátrị,cóýnghĩavàthànhtựu?ĐólànhữngcâuhỏicácbậcchamẹTrungQuốclúcnàocũngcầntựkiểmnghiệm!4.Lấygìyêucon–GợiývềcáchyêuconcủaphụhuynhDoTháiCuộcsốngcóđaukhổ,mệtmỏiđếnmấy,nhìnthấyconcáitrưởngthànhđã

làniềmanủivàcũnglàhyvọngcủamỗichúngta,tấtcảvinhhoa,phúquýtrêncõiđờinàylàmsaosánhđượcbằngconcái.Chínhvìconcáiquantrọngvớichúngtanhưvậynênyêuconnhưthếnàođãtrởthànhmộtmônhọccựckỳhócbúa.Cácbậcphụhuynhđềutrăntrởvớicâuhỏi:“Mìnhphảiyêuconnhưthếnàođây?”Dùkhôngphải làmộtngườicó trìnhđộhọcvấncaonhưngvềcơbản tôicũngđượccoilàmộtngườimẹtrithức.KhimớididânvềIsrael, tôicũnggiốngnhưcácbàmẹTrungQuốckhác,hầuhạconcáitừnglitừngtí,yêucầuduynhấtcủatôilà:Chỉcầncácconđỗđạihọc thì thếnàocũngđược.Hiệngiờvẫncó rấtnhiềuphụhuynhcũngnghĩnhưtôihồiấy,nhưngcóthểmộtsốphụhuynhđãnhìnravấnđề:Mộtngàynàođóconcáibướcrangoàixãhội,việcthiếukỹnăngsinhtồntừthuởnhỏsẽảnhhưởngtớicôngviệc,sựnghiệpvàcảcuộcsốnghônnhânsaunàycủachúng.LờiphêbìnhthẳngthắncủachịhàngxómngườiDoTháinhưmộtquediêmvụtcháylàmtôibừngtỉnh,chịnói:“ĐừngmangphươngphápgiáodụclạchậucủaemđếnIsrael,đừngchorằngemđẻraconthìbiếtcáchnuôicon,gàmáicònbiếtđẻconnữalà,nuôiconlạilàviệckhác!”Quamườinămsốngtạiquênhà,tôinhậnthấy,tàisảncủarấtnhiềugiatộcđềuđượctruyềntừđờinàysangđờikhác,ngườiDoTháikhôngchỉtruyềnlạicủacảivậtchất,màcòntruyềnlạitốchấtvàkỹnăngtạoracủacảichoconcháumình,nhữngthứđócòncógiátrịhơntiềnbạc.Vàthứgiátrịấykhôngđến từ thừakế,nóđến từphươngphápyêuconchất lượngcaocủacácbậcphụhuynhngườiDoThái.Cóthểnói,ngườiDoTháilàkhuônmẫuvềphươngphápgiáodụcgiađìnhtiếnbộmànhânloạiđangtìmkiếm.Mặcdùhọchỉchiếm0,2%-0,3%dânsố thếgiới, nhưngkhông thểkểhếtđược tênnhữngngườiDoTháiđãvàđang thao túngnền kinh tế toàn cầu.Họkhông chỉ là chuyêngia của cácdoanhnghiệpnhưRockefeller,Hammer,màcònlàôngtrùmtàichínhnhưSoros,Greenspan;20%giáosưtrongcáctrườngđạihọcởMỹlàngườiDoThái,nhữngnhânvậtnổibậttrongngànhluậtsư,bácsĩ,ngườiDoTháicũngkhôngnằmngoài;trongsốnhữngngườiMỹtừngđoạtgiảiNobelcótới31%làngườigốcDoThái.PhụhuynhDoTháicómộtphươngphápyêuconkháđặcbiệt:TìnhyêuthươngcủacácbậcchamẹDoTháinhằmvàomụcđíchđemlạilợiíchsuốtđờichocon,chứhọkhôngđápứngnhucầutạmthờicủacon.Họthựchiện“cơchếthịtrường,khôngbồidưỡngrathếhệănbámchamẹ”,“pháthuytốchấttriệuphúcủamỗiđứatrẻ”,“nắmbắtkỹnăngquảnlýtừnhỏ”,“trìhoãnthỏamãncủaconđểchochúnghiểuchamẹ”,“thamquanmột ngày của chamẹ”, “phụ huynh 100 điểm không bằng phụ huynh 80điểm”,“phụhuynhrútvềhậuphươngthôithúccon‘hứngthú’và‘aoước’

họctập”,“chamẹlàmquânsưquansát, thammưu,nhắcnhởcon,khôngđào tạocon thànhmột kẻ tầm thường”…Nghệ thuật yêu con sâu sắc củangườiDoThái không chỉ phát huy tác dụng quan trọng trong bước ngoặtcuộcđờicủacáccontôi,ngayđếnbảnthântôicũngnhậnđượclợiíchlàlàmmộtbàmẹyêuconcóthànhtựu.TừVạnLýTrườngThànhđếndãyAlps,tôicảmơnsựgiaothoagiáodụcgiữahaiquốcgiaTrungQuốcvàIsraellàmtôitỉnhngộ:Đừngvìchúngtakhôngbiếtcáchyêuthươngconmàbiếnchúngthànhnhữngkẻtầmthườngvàkhiếmkhuyết.

MuộiMuộilàchiếcáobôngnhỏcủatôi.5.NângcaotìnhmẫutửKhikinhtếgiađìnhtrởnênkhấmkhá,cáchdạyconcủacácbậcchamẹcầnđạtđến“cảnhgiới’’caohơn.Trongquátrìnhtrưởngthànhcủahaicậucontrai,điềukiệnkinhtếgiađìnhchỉ đạtmức trung bình, nên hai anh em chúng đủ hiểu sự vất vả củamẹ.Những ảnhhưởng từ giáo dục sinh tồn và quản lý tài sản của Israel cànggiúpchúnghiểumỗingườiđềuphảicóướcmơđểtheođuổivàphảiquyếttâmthựchiệnướcmơấymộtcáchtốtnhất!Thờikỳtrưởngthànhcủacôcongáiútlạikhácvớihaianhtrai,kinhtếgiađìnhkhấmkhá,cộngthêmchâmngôn“nghèonuôicontrai,giàunuôicongái”đãchotôicóđượcnútthắttrongcáchdạydỗconbé.MộtnhàcôngtácgiáodụcDoTháinóivới tôi rằng:“Nuôicongái tronggiàusang,đếnkhilớnlênnócũngsẽgặpkhókhăntrắctrởtrongcuộcsống.Chonêncácbậcchamẹyêuthươngcongáicàngcầnphảicóconmắtnhìnxa.”Vào sinh nhật lần thứmười sáu củaMuộiMuội, tôi đưa con bé đi ănmìAjisenởThượngHải,vìnóthíchănmìsợinấuvớinướcxươngởđây.Khi

nhânviênphụcvụvừamớimangtràlúamạchmiễnphílênchochúngtôi,conbéliềngiơbàntaynhỏnhắnvẫynhânviênphụcvụlại,yêucầuhọmangthêmchomìnhmột lynướccam.Bấygiờđiềukiệnkinhtếcủa tôirất tốt,vậymàtôiđãnhẫntâmnói“không”vớiconbé.Tôimuốnnóhiểu,thứđángquýnhấtkhôngphảilànhữngmónquàđẹpđẽ,màlàngườithân,làniềmvuivàlàyêuthương.Thậtsựmànói,yêuthươngcontrongđiềukiệnkinhtếkhágiả,cácbậcchamẹcầnphảisángsuốtvàcanđảmhơn.Mộtkhichamẹnắmvữngnghệthuậtdạycon,bọntrẻsẽnhậnđượclợiíchsuốtđời.ỞIsraelkhôngcócâuchâmngônnàotươngtựnhưcâu“Khôngaigiàubahọ”củangườiTrungQuốc.Vìđờichúngtagiàunêncứnghĩconcháumìnhngàysaucũnggiàusang,nàongờthếhệsaucậythếănchơitráctáng,khôngquábađờitoànbộcủacảitrongnhàđềuđộinónrađi.CònngườiDoTháigiáodụcconemnhàgiàu:Muốntiêutiềnthìhãytựkiếmtiền!Concháuắtcóphúccủaconcháu!6.YêuthươngconcũngcầncókỹxảovànghệthuậtChúngtakhôngthểđưaracâutrảlờitheokhuônmẫucốđịnhhaycôngthứcnhiệm màu nào cho câu hỏi: Cha mẹ nên yêu thương con như thế nào.Nhưngsự thật làconcáicủanhữngbậcchamẹbiếtcáchyêu thươngconđềupháttriểntốttrênmọiphươngdiệnnhư,trẻkhôngcóthóiquenănbámchamẹ,cótínhđộclậpcao,tưduykhoángđạt,tựtin,cókỹnănggiảiquyếtcácvấnđề, tâmlýchịuđựngtốt,biếtgiao tiếpứngxử,nhanhchóngthíchnghivớihoàncảnh,dễrútrabàihọckinhnghiệmchobảnthân,đồngthờitrẻcũngcảmthấyantoàn,khôngcầnchamẹlolắngquánhiều,chúngtậptrungvàoviệcpháttriểnbảnthânvàbiếtcáchđiềuchỉnhtâmtrạngcủamình.SốngườihiểuđượctìnhyêuthươngbaolavàsựhysinhvôbờbếncácbậcchamẹTrungQuốcdànhchoconcáilàrấtít,xưanayvẫnvậy.Dẫusựvấtvảvàcônglaokhôngxungđộtvớinhau,sựsâusắcvànghệthuậtkhôngđốilậpnhau, sựhysinhvàsángsuốtcũngkhôngmâu thuẫnvớinhau,nhưngnếuchamẹchỉcầnnhiệttìnhkhôngcầnlýtrí,mộtmựchysinhkhôngchúýđếnsựsángsuốt,quenthóibaođồngkhôngchịurútlui,thìhọchỉchuốclấyvấtvảmàchẳngthấyđượcniềmvui.Songđiềuđánglolàkhôngítbậcphụhuynhlúnsâuvàosailầmtrongcáchyêuthươngconlạikhônghềnhậnra,bảnthânhọchínhlàngườimangđếnchoconmónquàđángsợnhất.Cuốicùng,tôimuốnnóivớicácbậcphụhuynh:Dùbạncóđemtoànbộtínhmạng, của cải, địa vị, thời gian, tinh thần và sức lực cho con thì con bạncũngkhôngthểhạnhphúccảđời.Chỉcódạyconbiếtmưusinh,biết theođuổimụctiêucủamình,biếthưởngthụcảmgiáchạnhphúcvàthỏamãnsaukhiđạtđượcmụctiêuthìđếncuốiđờibạnmớiungdungnhànnhãvàconbạnmớicóthểthànhcôngtrongcuộcsống.

TôitừnglàmộtbàmẹTrungQuốcđiểnhình

Tôi từng làmột bàmẹTrungQuốc điển hình, hôn nhân đemđến cho tôinhiềuhyvọngvàmongước,khiấytôinhưngườiđứngởbờbiểnngắmmặttrờimọctừđườngchântrời.Mườigiờbamươiphút trưangày24 tháng1năm1978,DĩHoa,cậucontraiđầulòngcủatôichàođời.Khitôibiếtmộtsinhmệnhvừađếnvớimình,cảtâmhồntôingậptràntronghạnhphúc,xúcđộngvàmơước.Ôngtrờibanchotôimộtmónquàtuyệtvời,tôithầmcầunguyện:“Xinngàihãybanchocontraiconsứckhỏe,niềmvui.”TôiđặttênthằngbélàDĩHoa,ngụýdòngmáuchảytrongngườinólàcủaTrungQuốcvàIsrael.Thậttrùnghợp,mườibốnnămsau,vàođúngngày24tháng1,TrungQuốcvà Israel thiết lập quanhệ ngoại giao.NgườiDoThái có câu nói rất hay:“BấtcứthứgìĐứcChúaTrờibanchobạnđềulàphướclành.”SauDĩHoa,contraiHuyHuyvàcongáiMuộiMuộicủatôilầnlượtchàođời.Cácbàmẹtrênthếgiớiyêuthươngconbaonhiêu?Họcóthểhysinhchoconbaonhiêu?Đólànhữngcâuhỏikhôngbaogiờcólờigiảiđáp.Tôithầmquyếttâm,nhấtđịnhphảidùngcảcuộcđờisưởiấmbađứacon,nhấtđịnhphảidốctoànbộtâmhuyếtvàocáccon,tạosứcmạnhchocáccon.Thuởnhỏ,chakểchotôinghecâuchuyện:Mỗicôgáiđềulàmộtthiênthầntựlàmgãyđôicánhcủamìnhđểđếnbênhoàngtửmàcôyêuquý.Nếumộtngàynàođóhoàngtửkhôngcònyêucônữathìcôcũngkhôngthểtrởvềbầutrời,vìcôđãlàthiênthầngãycánh.Năm1992, tôi chấm dứt cuộc hôn nhân khôngmấy hạnh phúc củamình,mangbađứaconvềIsrael,bắtđầucuộcsốngmới.Lúcđó,đứaconlớnnhấtcủatôimườibốntuổi,cònđứanhỏnhấtmớibatuổi.Làmsaochobađứatrẻlớnlênmộtcáchtoàndiệntrongmộtgiađìnhkhônghoànchỉnhlàvấnđềquan trọngnhất trướcmắt, vì vậy tôi khôngđểnhữngbất hạnh tronghônnhânảnhhưởngtớisựtrưởngthànhcủacáccon.TrướckhitớiIsrael,cáchyêuconcủatôigiốngnhưphầnlớncácbậcchamẹTrungQuốc,trướcsauluôntuântheonguyêntắc,mìnhcókhổthếkhổnữacũngkhôngđượcđểchoconcáikhổ.KhimớidicưvềIsrael,tôivẫnlàbàmẹ100điểmtrướcđây.Cácconcủa tôikhôngphảigấpchăn,khôngphảiđunnước,càngkhôngphảinấucơmvìđãcótôilà“nồicơmđiện”,là“máygiặt”,là“cầncẩu”củachúng.Đihọcvề,buôngcặpsáchralàbọntrẻngồingayvàobànhọc,bấtluậnbậnrộn,mệtmỏiđếnđâu,tôicũngkhôngkhiếnchúngđộngtayvàoviệcnhà,thànhtíchhọctậpcủachúnglàhyvọngmàuxanhcủatôi.NhữngngàyđầutạiIsrael,cuộcsốngcủamẹcontôigặpnhiềukhókhănhơnnhữnggìtôitưởng.

ThủtướngRabincócảmtìnhvớiThượngHải,biếttôidicưtừTrungQuốcvề,lạitừngởThượngHảinênôngrấtmuốngặptôi.KhiđượcdiệnkiếnThủtướng,tôirấtrụtrè,engại.ÔngkhôngbiếttôibiếttiếngHebrewnênnóichuyệnvớitôibằngtiếngAnh:“Chịcóbấtcứvấnđềgì thìcứđến tìmtôi, tôisẽcốgắnghếtsứcđểgiúpchị.”Tôiđáp lạibằngtiếngHebrew:“Tôikhôngcầnngàigiúpđỡ,tựtôicũngcótay.”“Ồ!Chịthậtgiỏi!”–Thủtướngngạcnhiên.Quảthật,trongsuốtthờigiansaunàyởIsrael,tôichưabaogiờnhờcậysựgiúpđỡcủaai.Tôikiêntrì,từngbướcvượtlênkhókhăn.Trướctiên,tôikhắcphụcnhữngvấnđềvềngônngữ.Bốnmươihaituổi,tôikhổcônghọctiếngHebrew,tôichuyêntìmngườigiànóichuyện,vìhọnhànrỗi lạisợcôđơn,nóichuyệncùnghọgiúptôiluyệnkhẩungữrấttốt.Chưađếnnửanăm,tôiđãnắmđượcnhữngtừngữthườngđượcsửdụngtrongtiếngHebrew.Khôngnhữngvậy,trongthờigianngắnhọctiếngHebrew,tôicònhọcnhiềutiếngđịaphương,tiếngTứXuyên,tiếngQuảngĐông,tiếngTôBắc,tiếngNinhBa,tôiđềucóthểnóilưuloát.Kỹnănghọcngônngữcủatôilàtựmìnhrènluyện.Vídụ,khicầnmuamuối,tôihỏihàngxómtừ“muối”nóinhưthếnào,sauđótôivừađivừalẩmnhẩmđọcchotớicửahàngbánmuối.Saukhi thông thạongônngữ, tôibắtđầunghĩcách tăng thunhậpchogiađình.TôichợtnhớtớicáchngườitalàmbánhđanemtrongchợthựcphẩmởThượngHải,thếlàtôitựlầnmòhòabộtlàmbánhđanem.Saukhilàmhỏngđếnbốnnămcânbộtmì,cuốicùngtôicũnglàmrachiếcbánhđanemđầutiên.Lúcđótôimừngđếnrớtnướcmắt,bởiướcmuốnlớnnhấtcủatôilànỗlựckiếmtiềnnuôicácconănhọcđểchochúnglớnlêntrongvuivẻ.Cuộcsốngmỗingàycủachúngtôitrôiquanhưsau:Buổisáng,tôiđưabọntrẻtớitrườnghọctrước,sauđótôiracửahàngbánnemrán.Buổichiềutanhọc,bọntrẻtớicửahàngtìmtôi.Tôisắpxếpchochúngổnthỏa,đợiđếngiờăn, tôiđóngcửahàng lại,nấuhoành thánh,mì sợivà sủicảochocáccontrêncáibếplònhỏ.Buổitối,saumộtngàylàmviệcmệtmỏi,tôichongđèndùngtranhchữtựchế,dạycáccontiếngHebrew.TấtcảmọiviệctrongnhàtừAđếnZđềudotôibaotrọn,cònbọntrẻchỉcónhiệmvụhọctập.ỞIsrael,từthángmườimộthằngnămđếnthángtưnămsaulàmùamưa,cókhimưatầmtãcảthángtrời.HồimớivềIsrael,vìchưacótiềnmuaxe,màcũngkhôngbiếtmuagiàyđimưaởđâunênbọn trẻphảiđigiày thể thao.Tôisợchúngđigiàyướtđếntrườngsẽbịốm,nênngàynàotôicũngcheôđưaDĩHoavàHuyHuyđếntrườngngônngữ.Ởtrướccửalớphọc,tôicởiđôigiàyướtchúngđangđi,bỏvàotúinilong,sauđólấytừtrongtúixáchrađôigiàykhôđãđượcchuẩnbịtrước,chúngluânphiênbấuvàovaitôi,thaygiàykhôrồivàolớphọc.Saukhinhìnbọn trẻđivào lớphọc, tôi lạicầmđôigiàyướtnháchvộivãchạyvềnhà.Mùamưakéodài,thườngkhôngbiếtđếnkhinàomớikếtthúc,

ngàynàotôicũnglặpđilặplạichuỗihoạtđộngmanggiàykhôchocácconđihọc,rồilạitrởvềnhàlấymáysấytócsấykhôđôigiàyướt,vìhômsaubọntrẻlạicầnđi.Dùmệtmỏinhưngtôicảmthấyhạnhphúc.CácbậcchamẹTrungQuốclànhữngngườiyêuconnhấtnhìtrênthếgiới.Từkhiconcáivàonhàtrẻ,tiểuhọc,trunghọc,đạihọc,đếnkhitìmviệc,kếthôn,sinhcon,khônglúcnàolàchamẹkhônglolắngchocáccon,chodùconcáicólàmhọđaulòngthìhọcũngkhôngmộtlờioánthán.

ĐừngđemkiểugiáodụcđóđếnIsrael

Cuộcsốngvẫnlặnglẽtrôiquatừngngàynhưvậy,bađứaconvâyquanhbếplòấmápchờtôinấucơm.Chotớimộthôm,chịhàngxómsangnhàtôichơi,trôngthấytôilàmluônchânluôntay,nấunướngxongxuôilạicẩnthậnxớitừngbátcơmđầyắpchobọntrẻ,đặtlênbànăn,chịkhôngvừamắt,thẳngthắngópý:“Cáccháulớncảrồi,saovẫnnhưkháchquýnhưvậy,nhìnmẹtấtbậtnhưthếmàkhôngxắntaygiúp?Tạisaocáccháucóthểngồiìrađợimẹhầunhưthế?”Tiếpđến,chịhàngxómquaysangmắngtôi:“EmđừngđemkiểugiáodụcđóđếnIsrael,đừngnghĩemđẻconracónghĩaemlàmẹcủachúng.Chẳngcóngườichangườimẹnàolàkhôngyêuconcái,chỉcóđiềuchúngtacầnphảibiếtyêuconcóchừngmực,cónguyêntắcvàcóphươngpháp.”Lờinóibộctrựccủachịhàngxómlàmtổnthươnglòngtựtrọngcủangườikhác,bađứaconcủatôiđềurấtkhóchịu.Tôianủibọntrẻ:“Khôngsaođâu,cácconđừngđểbụngchuyệnnày,mẹchịuđựngđược,mẹthíchchămsóccáccon,mẹkhônghềmệtchútnào.Cácconcònnhỏ,cốgắnghọctậptốtlàngoannhấtrồi.”Chịhàngxómthấychướngmắtvìtôiômđồmmọiviệc,hầuhạbọntrẻtừnglitừngtí,ngaycảkhichúngđãhơnmườibốntuổi.Cũngkhótrách,saukhiđếnIsrael,tôimớipháthiệnra,khôngcómộtđứatrẻnàotrongcácgiađìnhIsraelkhônglàmviệcnhà,vảlạitrẻemnhàcànggiàucàngbịchamẹđẩyrangoàixãhội.NgườiIsraelkhôngcócâu“Khôngaigiàubahọ’’,trongquanđiểmcủachúngtôi,giàuhoàntoàncóthểgiàubahọ,quantrọnglàchamẹthểhiệncáchyêuthươngconcáinhưthếnào.NgườiTrungQuốcphânbiệtrạchròiyêulàyêu,dạylàdạy,cònngườiDoThái cho rằng yêu cũng làmột cách dạy con.Cho nên, tôi đã sớm có sựchuẩnbịtâmlýtrướclờiphêbìnhcủachịhàngxóm,chỉkhôngngờchịlạinóithẳngbăngnhưvậy.Chịchẳngkiêngnểgì,nóirằng:“Sara,emlàmvậykhôngphải làyêuconmà là hại con. Em sợ bọn trẻ làm việc nhà sẽ tốn thời gian học tập củachúng,nêntựnghiếnrănggánhhếtmọiviệc.Nhưngemcầnphảichobọntrẻýthứcđược,chúngcũnglàthànhviêntrongnhànênphảicótráchnhiệmvớigia đình.Chúngphải san sẻ gánhnặng củangười lớn trongkhảnăng chophépcủamình.Nhưvậytuyệtđốikhônglàmảnhhưởngđếnviệchọccủachúng.Ngượclại,khibọntrẻtìmđượccảmgiácgiátrịvàtôntrọng,chúngsẽ chủ động học tập, hiển nhiên hiệu quả học tập cũng cao hơn.Còn khichúngkhôngcócảmgiáctráchnhiệm,khôngcócảmgiácgiátrị,dẫungồivàobànhọc thì chúng cũng chỉ nghĩ ngợi lung tung, không tập trunghọcđược.”

DântộcDoTháilàdântộcvôcùngcoitrọngtrithức,ngườichưacótrìnhđộhọcvấncaocũngđọcrấtnhiềusách.Tuychịhàngxómcủatôikhôngphảilàgiáosư, tiến sĩgì,nhưngnhững lờichịnói làm tôi thức tỉnh,nóvẫncóýnghĩasâuxachođếntậnngàyhômnay.“Saraà,chamẹcóthểchoconcáirấtnhiềutìnhthương,nhưngkhôngthểtrưởngthànhthaycon.Mỗingườilàmcha,làmmẹđềurấtmựcyêuthươngconcáicủamình,nhưngtìnhyêuấycầncóchất lượng.Cótìnhyêugiốngnhưdòngnướcmát,saukhilàmthỏamãncơnkháttrongcổhọngcủacon,nókhôngđểlạidấuvếtgì;cótìnhyêulạigiốngnhưgiọtmáuđàođivàothểchấtvàtinhthầncủacon,suốtđờichảytrongcon,banchoconsứcmạnh.”Chịhàngxómcònkểchotôinghemộtcâuchuyệnthấmthía.Vềsautôicũngthườngchiasẻcâuchuyệnnàyvớicácbàmẹ:Mộtconsưtửmẹdạysưtửconsănmồi.Sưtửmẹbảohaisưtửcon:“Cácconnghenày,bâygiờmẹsẽdạycácconsănmồi.Nào,Simba,Kovuchúngtađibắtthỏnhé!”Sưtửmẹvừadứtlời,haichúsưtửconliềnchạybăngbăngtrênđồngcỏ.Độtnhiên,sưtửanhvìchạyquánhanhmàngãlănquay.Sưtửmẹxótxa:“Từsauconkhôngcầnđisănmồinữa.”

ContraicảDĩHoa,mộtthiếuniênkhôingô.Hằngngày,sưtửmẹđềuđưasưtửemđisăn,saukhisưtửemănno,nósẽmangphầnthịtcònlạivềchosưtửanh.Từđó,sưtửanhsốngvôcùngsungsướng.Ngàynàyquangàykhác,nămnàyquanămkhác,sưtửanhvàsưtửemđềuđãtrưởngthành.Mộthôm,sưtửmẹbịbệnhrồiquađời,haiconsưtửtựđisănmồi.Chúngmảimiếtchạy,chiathànhhaingả.Sưtửanhmuốntìmthứcănnhưngnóchẳngbiết làmthếnào.Bangàysau,sư tửanhngãquỵ.Câunóisaucùngnóthốtlênlà:“Mẹ,conhậnmẹ!”

Tôikhônglạgìcáchgiáodụccủachịhàngxóm,vìthuởnhỏ,chatôicũngtừng dạy tôi như vậy. Sau khi uống trà buổi sáng, người cha già của tôithườngvừangheSôngDonauxanh,vừaôntồnbảotôi:“Sara,contuyệtđốikhôngđượcỷlạivàosựchămsóccủacha,vìchakhôngthểởbênconcảđời.Lúcnàoconcũngphảitựnóivớibảnthânmình:Hômnaytôilàm‘côngchúaHạtĐậu’nhưngngàymaitôicóthểngủtrongphòngchứacủi;hômnaycóchađánhthứctôidậy,giúptôisửasoạnquầnáo,đưađóntôiđếntrườngnêntôimuốnngủđếnmấygiờthìngủ,lềmềthudọnđồđạcnhưngngàymaichakhôngthểđưađóntôi,tôibiếtchuẩnbịđồđạcngàyhômsaucầndùng,biếtngủdậysớmhơnvàtựmặcquầnáogọngàng.Chỉcónhưvậy,conmới‘biếtcobiếtduỗi’vàchacũngmớiyêntâmvềcon.Đếnkhirangoàixãhội,consẽkhôngphảichịunhiềuthuathiệt.”“Sara,sắptớiconphảibướcvàocuộcsốngtậpthểởtrường.Connhớkỹlờichadặn,nhấtđịnhphảisiêngnăng.Concầnchủđộngquétdọnxungquanhnơiở,đừngquênđólàkhônggiansửdụngchungcủamọingười.Concầnlấynướcnóngchongườikhácvìmỗingườiđềucầnuốngnước.Giúpngườikháclàmnhiềuviệc,consẽchiếmđượccảmtìnhcủangườita.”Chatôitậntìnhkhuyênbảo,vìônglotôikhôngthểđốimặtvớicuộcsốngvôthường,sợtôiquencơmbưngnướcrót,saunàytrởthànhmộtđứacongái lười biếng, không được mọi người quý mến, càng sợ một ngày ôngkhông còn trên cõi đời này, tôi không thể tự lực cánh sinh, không có chỗđứngtrongxãhội.TrướckhingườiDoTháichoconcáihọctậptrithức,họđềutrangbịchotrẻmộtsốkỹnănglàmviệccơbản.Đốivớihọ,mộtngườiđếncơmcũngkhôngbiếtnấuthìkhôngcótưcáchđểnghiêncứuhọcvấn.Ví nhưmột nhà hàng xóm của chúng tôi tại thị trấnKiryat Shmona, điềukiệnkinhtếgiađìnhhọkhátốt,nhưngvìhọđangsửanhànêntạmthờiởcùngnhàchúng tôivàchúng tôiở trên tầngba.Họchocậucon traimườituổixemcáckhoảnchitiêutronggiađìnhđểthằngbébiếttườngtậnchiphísinhhoạtcủagiađìnhtronggiaiđoạnhiệntại,giađìnhcầnbaonhiêutiềnthanhtoáncácloạihóađơn.Tại saohọphải làmvậy?Nhàhàngxómgiải thíchcho tôi,họ làmvậyvìmuốnconcáimìnhhiểu rõ:“Aicũng thíchchơi,nhưng trướchếtconcầnphảitiếpcậnmộtmôitrườnggiáodụctốt,đạtthànhtíchhọctậpcao,cókỹnănglàmviệcvàkỹnăngsinhtồn,cónhưvậyngàysauconmớicóđượcsựtựdovànhữnggìconmongmuốn.”Mặcdù,trongtiềmthứctôiđãtánđồngcáchdạyconcủacácbậcphụhuynhDoThái, tôicũngnhận raphươngphápđónuôidạyconcáicủahọcókỹnăngmưusinhtốthơnsovớiconcáicủatôirấtnhiều.Nhưngđểbảnthânthayđổicáchyêucon,tôicònlưỡnglựtrămchiều.Tôilolắng,nhậpgiatùytục kiểu này sẽ để lại những điều không hay trong lòng bọn trẻ, ngộ nhỡ

chúngkhônghiểutôithìsao?Ngộnhỡmẹcontôikhôngcònthânmật,gầngũinhưtrướcthìsao?CũngmừngDĩHoavàHuyHuynhàtôirấthiểuchuyện.Mộtmặt,saukhirờiThượngHảitớiIsrael,haianhemnótựmìnhlĩnhhộiphươngphápgiáodục “nắmbắt kỹ năng sinh tồn từ nhỏ” của người Israel, nhận ra các bạncùngtranglứadũngcảm,kiêncường,cómụctiêuvàkỹnăngsinhtồnhơnmìnhnênchúngbiếtlờiphêbìnhcủabáchàngxómdànhchomìnhlàcólý.Mặtkhác,chúngcũngmuốnlàmmộtnamtửhánnhỏtuổi,giúpmẹgánhvácviệcnhà.Haianhemnócùngngỏlời:“Mẹơi,cólẽbáchàngxómnóikhôngsai.Mẹchochúngconrènluyệnmộtchútnhé.”BảnthântôisốngởIsraelcũngdầnchịuảnhhưởngtừphươngphápgiáodụccủangườiDoThái, lại thêmlờiphêbìnhthẳngthắncủachịhàngxómtácđộng,khiến tôikhôngkhỏi suynghĩ:Cáchdạycon trướcđâycủa tôiphảichănglàquácảmtính,khôngkhoahọcvàcóphầnlạchậu?Liệunócólàmhỏng tương laicủacáccon tôikhông?Tôicónênxâydựng lạigiá trịcủangườimẹ,xemxétlạitìnhyêucủamìnhhaykhông?Nhữngýnghĩấylàmtôithứctỉnh,thôithúctôisosánhsựgiốngvàkhácnhautrongcáchyêucongiữacácbàmẹTrungQuốcvàcácbàmẹIsrael.Vàsựgiốngvàkhácnhauđóảnhhưởngnhưthếnàođếnsựpháttriểncủathếhệsau?

Tìnhyêuhìnhngọnlửavàtìnhyêuhìnhtửcung

Khôngcóbậcchamẹnàolạikhôngyêuthươngconcáicủamình,nếubạnhỏitìnhyêuthươngchamẹdànhchoconsâuđậmđếnđâuthìcâutrảlờiắthẳn làvôbờbến.Vềphươngdiệnđịnh lượng,phụhuynhDoTháivàphụhuynhTrungQuốcđềutươngđươngnhau,haibênđềuyêuconbằngcảtấmlòng,sẵnsàngnhảyvàonơinướcsôilửabỏngvìcon.Songxétvềmụcđích,quanniệmvàphươngthứcthểhiện,thìcácbậcphụhuynhDoTháilạikhácxasovớicácbậcphụhuynhTrungQuốc.PhụhuynhDoTháicựtuyệt“thếhệănbám”PhụhuynhDoTháicoiviệc“bồidưỡngtinhthầnkhámphá,giúpconcáitrởnên tự lập” là xuất phát điểmnhằmbồi đắp những kỹ năng, tố chất quantrọngchocon.Xuấtpháttừtầmnhìnxatrôngrộng,dạytrẻcáchsốngtựlậpchínhlàmónquàquýgiánhấthọdànhtặngcon.PhụhuynhDoTháikhôngnóilýthuyếtsuông,họrấtbiếtcáchhànhđộng.VínhưmấyđứatrẻbênnhàhàngxómcủatôiởTelAviv,quảthựcrấtđángmặt lànhữngvị chủnhà tíhon,khônggiốngnhững“tiểuhoàngđế”trongcácgiađìnhTrungQuốc.Chúngthườngxuyênthamgiavàocáchoạtđộng của gia đình, cùng chamẹ làmmột số việc nhà trong khả năng chophépnhư:Dọndẹpnhàcửa,nấunhữngmónănđơngiản,quétdọnsânvườn,trồng cây cảnh, lau rửa ô tô, làm vệ sinh trong ngoài nhà, mua sắm đồdùng…PhụhuynhDoTháicoilàmviệcnhàlàcơhộiđểdạytrẻbàihọcsinhtồncơbản.CảthếgiớiđềubiếtphươngphápquảnlýtàisảncủangườiDoTháitiếnbộvượtbậc,chỉbấtngờrằnghọquántriệttưtưởng“cólàmmớicóhưởng”choconemmìnhngaytừlúctrẻcònnhỏ.Vềgiáodụcgiađình,ngườiIsraelcócâucửamiệng:Muốntiêutiềnthìhãytựkiếmtiền!Khiconcáimuốnchamẹđápứngmongmuốncủamình,ngườiDoTháithườngbảochúng:Concầnđạtđượcthứmìnhmuốnbằngchínhsựnỗlựccủabảnthân.Vànhữngngườichagiàucólạicàngđồngtìnhhưởngứngkhẩuhiệutrênhơn,khôngai“gâytrởngại”,“đicửasau”hay“giởtrò”…TheonhữngbậcphụhuynhDoThái,điềukiệnkinhtếgiađìnhkhágiảchưahẳnlàchuyệnhay,cànggiàucàngkhôngnênnuôngchiềucon.NhưngườiTrungQuốcthườngnói:“Cócôngmàisắtcóngàynênkim.”ĐừnghiểunhầmtrẻemDoTháigiúpchamẹlàmviệcnhàhoặcrangoàilàmthêmlàchạytheođồngtiền,biếnquanhệgiađìnhthànhquanhệtiềnbạc.Trong suy nghĩ của phụ huynh Do Thái, dạy con về tiền bạc không đơnthuầnlàdạyconcáchquảnlýtàisản,caohơnthếđócònlàdạytrẻvềnhâncách,phẩmhạnhlàmngười.Họkhôngngạirằnghômnayconmìnhđibánhàngrong,nghĩalàcảđờinósẽsốnglaylắtnơiđầuđườngxóchợ.Tráilại,

nhữngtrảinghiệmtừcuộcsốngthựctếsẽgiúptrẻhìnhthànhlýtưởngsống,trongkhiđónhữngtrẻđượcănngonmặcđẹplạikhóxácđịnhmụctiêuphấnđấuchomình.Đểconcáilàmviệcvặttrongnhà,nhậnthùlaotheocơchếthịtrường,nắmbắtkỹnăngquảnlýtàisảnngaytừkhichúngcònnhỏkhôngcónghĩangườiDoTháikhôngcoitrọngtrithức.Từtrướctớinay,ngườiDoTháiluôncoiviệcconemmìnhthiđậutiếnsĩlàniềmvinhdự,hãnhdiệncủacảgiađình.SốngườiDoTháiđượctraotặnggiảiNobel,đạtthànhtựutolớntronglĩnhvựckhoahọccũngnhưcáclĩnhvựckhácluônchiếmtỷlệcao,vượthơnhẳnnhữngdântộckhác.CácbậcphụhuynhDoTháiluônủnghộconcáitheohọctiếnsĩvàsautiếnsĩ,mụcđíchcủahọkhôngphảiđểconmìnhcóđượctấmbằnghạngưu,màlàđểgiúpchúngcónhữngkỹnăngvàtốchấttốtđẹp.Ngượclại,cácbậcchamẹTrungQuốcmấyđờinayđềuxem thành tíchhọc tập của con làbằngchứngchomứcđộthànhcôngcủamìnhtrongviệcnuôidạyconcái,hoàntoànbỏquaviệcdạyconkỹnăngsinhtồn,hoặcgiảhọnghĩrằngcứchoconcótrìnhđộhọcvấncaorồibồidưỡngthêmchonócũngchưamuộn.Dùsao“nôbộcgià”làmìnhvẫncònsốngsờsờcơmà!Kếtquả,cácbậcphụhuynhTrungQuốctựbiếnmìnhthànhnôlệcủacon,saucùngđàotạoracảmột“thếhệănbám”.Giúpcontránhxa“cạmbẫythỏamãn”Khôngítphụhuynhrơivàothếbịđộngtronggiáodụcgiađình,dùdànhtấtcả tình yêu thương cho con nhưng đáp lại, những gì họ nhận được lại vôcùngkhiêmtốn.Tạisaochamẹcànghiểu,càngchămbẵm,càngđápứngđòihỏicủaconcái,concáicàngkhônghiểuchamẹ,thậmchícòngiàyvòhọ?TheophụhuynhDoThái,nguyênnhânlàvìnhữngvịphụhuynhnàymớichỉbiếtyêuconchứchưabiếtdạycon.GiáodụcgiađìnhcủangườiDoTháicótỷlệthànhcôngcaobởihọchútrọngđưaconcáivàokhuônkhổngaytừnhỏ.Đểconcáitôntrọngchamẹ,họnghĩranhiềumẹohaynhư:Phụhuynhkiến nghị nhà trường tổ chứcmột số hoạt động “tìm hiểu hoàn cảnh giađình”,đồngthờikếthợpvớinhữngphươngphápgiáodụctronggiađìnhđểtrẻbiếtcảmthôngvớinhữngkhókhăn,vấtvảcủachamẹtrongviệcchămlogiađình,quađóhọccáchtrântrọngvàsốngcótráchnhiệmhơn.Trường trunghọccơ sởcủacon trai tôi từng tổchứccuộcđiều traxãhội“Mộtngày của chamẹ”, yêu cầuhọc sinh tìmhiểu các côngviệc chamẹmìnhphải làm từkhi thứcdậyvàobuổi sángđếnkhiđingủvàobuổi tối.Hoạtđộngnàykhiếncontraitôivàcácbạncủanócónhữngcảmnhậnsâusắc.Contraitôivềnhàkểrằng,khitổngkếtđiềutra,rấtnhiềubạntronglớpnóđãbậtkhóc.Cáccháukhôngngờ,chamẹmìnhkiếmtiềnvấtvảbiếtbao.Mộtcháutừngđòimẹmuagiàytrượtpatinhànghiệu,saukhithamquannhà

máymẹcháuđang làmviệc, tậnmắt chứngkiến cảnhngườimẹ làmviệcquaycuồngtrongtiếngmáymócồnào,cháuhổthẹnnói:“Ngàyhômđó,emtrôngthấycánhtaymẹmỏirãrời,gầnnhưchẳngcònđủsứcnhấclênnữa.”Cậubécảmthấyhổthẹnvìthườngngàyđãkhôngbiếtquýtrọngthànhquảlaođộngcủamẹ.CũngtheophụhuynhDoThái,chamẹchoconbiếtvềhoàncảnhgiađìnhmìnhởmứcđộphùhợpkhôngphảilàchuyệnkhônghay.Làmvậytrẻcàngbiếtquýtrọngcuộcsốngvàcôngsứclaođộngcủachamẹ,khôngcoichamẹlàcáimáyintiềncủamình.Cònnhữngđứatrẻmùmờvềhoàncảnhgiađìnhmìnhsẽcoisựlaođộngvấtvảcủachamẹlàbìnhthường.Tôi rất thích tham gia những buổi họp phụ huynh của các trường học ởIsrael,vìmỗibuổihọpđềumanglạichotôinhiềuđiềubổích.KhácvớihọpphụhuynhởTrungQuốc,ởIsraelgiáoviênluônkhuyếnkhíchphụhuynhhọcsinhtrìnhbàyýkiếnvànêucâuhỏi,ngoàirahọcònmờimộtsốchuyêngiagiáodụcgiađìnhđếngiảiđáp thắcmắcchocácvịphụhuynh.Tôiđãthayđổirấtnhiềutrongquanniệmgiáodụcconcáisaunhữngbuổihọpphụhuynhđó,như:“Giáodụcgiađìnhtrêndanhnghĩacủatìnhyêu.”MộtnhàgiáodụchọcngườiIsraelnhậnđịnh:Nhữngđứatrẻănngonmặcđẹpquenđượcgiađìnhđápứngmọiđòihỏicủamìnhtrongmộtthờigiandàisẽhìnhthànhnênnhận thức sai lầm, trẻnghĩ rằngnhữngviệc chamẹ làmvìyêuthươngconcáilàlẽđươngnhiên,xưanayvẫnvậy.Từđó,trẻtựchomìnhlàtrungtâmvũtrụ,dùbạnđặtraquyđịnhgìđinữacũngchẳngănthua.Phụ huynh Israel có một phương pháp dạy con rất hay, dịch sang tiếngTrung,đạiýlà:Chưacóđiềukiệnthìhãytạorađiềukiện.Đólàbấtluậngiađìnhgiàucóhaynghèokhó,cácbậcchamẹcũngđều“sángtạo”ramộtvàitìnhhuốngkhókhănnhằmrènluyệnýchívàchỉsốIQcủacon.Vìlosợkhithiếunềnnếptrẻsẽđivàoconđường“quýtộchóagiảtạo”,nênnhiềugiađìnhDoTháigiàucócònthườngxuyênbốtríchoconthamgia“trảinghiệmcuộc sống nghèo đói”, chẳng hạn như đưa con đến thăm những khu vựcnghèođóiởchâuPhiđểconmởrộngtầmnhìnrathếgiới.QuamốiquanhệvớibạnbèIsrael,tôinhậnthấyphụhuynhDoTháithườnglao tâmkhổ tứđểmôphỏnghoàn cảnhgia đìnhhoặcđưa con tớimột sốtrườngcóchiphírènluyệnkỹnăngsốngcaođểchịukhổ,mụcđíchlàđểtrẻkhôngrơivàocạmbẫyngọtngàocủasựthỏamãn.VàlớplớpnhữngnhântàingườiDoTháiphânbổtrênkhắpthếgiớichínhlànhữngtráingọtđượctạoratừtruyềnthốnggiáodụcgiađìnhtốtđẹpđó.Cónhữngtìnhyêu“dụctốcbấtđạt”KhitrẻemIsraelbướcvàonhữngnămhọccuốicấp:Một,phụhuynhtuyệtđốikhôngbay lượn trênđầu trẻ,mặcdùhọvẫn luônxuấthiệnvàonhữngthờikhắcquan trọng.Họbảovệ trẻ trongbóng tốinhưngkhôngvượtquábổnphậncủamình.Nhàtrườngbầurahộitrưởnghộiphụhuynh,chứctrách

củahộitrưởnglàtổchứcbuổigặpmặtđịnhkỳchocácphụhuynhvàthầycôgiáocủamộtkhuvựcnhấtđịnh.Hộitrưởnghộiphụhuynhởtrườngcủacontraitôiđưaraýkiến:Thamquan(khôngcầnnhiều),giaolưu(cũngkhôngcầnnhiều),khônglolắng(tháiquá),trôngđợisựthayđổivàtintưởngvàotrẻ.Tứclàchamẹlùi lạiphíasau, làmquânsưcótráchnhiệmthammưu,quansát,nhắcnhởtrẻ,chứkhôngômđồmhếtmọiviệc.Cácgiađìnhgiàucónhậnthứcđượcrằng:Mọisựcạnhtranhtrongxãhộihậucôngnghiệphóasaunàyđềumangtínhtoàncầu.Bởithế,đểđảmbảovịthếưuviệtchoconcháungườiDoTháitrêntoànthếgiới,giớitrẻchỉthamgiacáccôngviệcmangtínhkhoahọckỹthuậtcaothìchưađủ,chúngcầnphảicótốchấttổnghợpgồmcókỹnăngquảnlýcủaCEO,trísángtạo,trítưởngtượngvàgiátrịnhânvăn.Đểhìnhthànhnhữngtốchấtđó,trẻcầnsớmxâydựngchomìnhgiátrịquan,kỹnăngphánđoánvàtưduyđộclập.Chamẹkhôngthểthaytrẻquyếtđịnhtấtcảmọiviệc.Dùchamẹcónhiềukinhnghiệmsốngquýbáuđếnđâuthìtrongxãhộihậucôngnghiệp,khinhữnggiá trị luôn luôn biến đổi không ngừng, các bậc phụ huynh thông thái sẽkhông lạmquyềnquyếtđịnh thay trẻmàsẽđộngviên,gợiý trẻ suynghĩ:Conyêu,conhãynghĩxemmìnhcóhứngthúvớicáigì,cónăngkhiếugì?Conmuốn trở thànhngườinhư thếnào,conđãchuẩnbị tinh thầnhọc tậpsuốtđờichưa?Tôimaymắnđọcđượcmộtbàiviết trên tậpsangiáodụcmà tôiđặtmua,trongđócónêulênquanđiểmcủaMiosujw-chuyêngiađàotạonguồnnhânlựcIsrael,cốvấnpháttriểnđộingũtưvấnquốctế,vềvấnđềnuôidạyconcái:“Phụhuynhcầnkhiếnconemmìnhcảmthấy‘conmuốnhọc’,‘concóhứngthúhọc’,nhưvậythìđứatrẻmớicókhảnănghọctậpvàsuynghĩ!”TôicóngườibạnthânlàmviệntrưởngmộtbệnhviệnởTelAviv.Mộthôm,chúngtôinóichuyệnvềchủđềlựachọnnghềnghiệpchocon,ôngbạntôichiasẻ:“Tôikhôngnóivớiconrằng,làmbácsĩcóthunhậpcaonênconhãyđăngkýthitrườngy.Vìnếunóchỉlàmbácsĩvìthunhậpthìsớmmuộngìnócũngphảitrảiquacảmgiáchốihận.Nghềbácsĩcựckỳvấtvả,chưacólýtưởngchữabệnhcứungườimàđãbịsứcmạnhcủađồngtiềnchiphối,thìtươnglainókhôngthểtrởthànhmộtbácsĩgiỏi.Chonên,tôimuốnconcáiđưa raquyếtđịnhcủamìnhsaukhi suynghĩ rõ ràngvềhứng thúcủabảnthân.”PhươngpháplùimộtbướcchocontựlựachọnrấtphổbiếnởnhữngngườichaIsrael.VìphụhuynhDoTháiyêuthươngconcái,tínhkếsâurễbềngốcchocuộcđờicủaconnênmớiquyếtđịnhrútvềhậuphương,từđórènluyệnkỹnăngtựsuynghĩ,tựlựachọncủacon,giúpcontạodựngchỗđứngtrongxãhội,tìmđượcgiátrịcủabảnthân.Họnói,nếutrẻchưacótínhtựchủ,dùphụhuynhcónóiròngrãsuốtngày,chúngcũngvẫnđánhtrốngbỏdùi.Chibằngchamẹphântíchtốchấtđặcbiệtcủacon,làmthammưu,quânsưcủa

con,giúpconmauchóngtìmđượchứngthúvàướcmuốncủamình.Rồidầndầnnhữnghứngthúvàướcmuốnấysẽthaythếnỗilolắngcủachamẹ,dẫndắttrẻbướcrathếgiớirộnglớn,giàulýtưởnghơn.TìnhthươngvớiconđềunhưnhauQuanniệmvà cách thứcyêu con củaphụhuynhDoThái thật sựmớimẻchăng?Thậtra,cáchdạyconcủaphụhuynhDoTháivàphụhuynhTrungQuốccórấtnhiềuđiểmtươngđồng.“Khônglochamẹkhôngyêuthương,chỉlochamẹchỉbiếtyêumàkhôngbiếtdạy”,“chiềuconlàhạicon”,“conngườithìkhôn,conmìnhthìdại”,“yêuchoroichovọt,ghétchongọtchobùi”,“chiềuquáhóahư”,“muốnconthànhtài,chamẹphảibiếtdạydỗ”…đềulàtruyềnthốnggiagiáocủangườiTrungQuốcđượclưutruyềntừxưađếnnay.CâunóicólẽnổitiếngnhấttronggiahuấncổcủaTrungQuốclà“chamẹyêucon,thìphảisuynghĩsâusắcvìcon”cũngtươngtựnhưphươngchâmtrongbíquyếtdạyconcủangườiDoThái,cácbậcchamẹđềucầncótầmnhìnxatrôngrộng,cầnsuynghĩchotươnglaicủacon,khôngnênlàmtheocảmtính.Có điều, nói thì dễ, làm mới khó, các bậc cha mẹ Trung Quốc thời naythườnggặpkhókhănkhibắttaythựchiệnphươngphápgiáodụctrên.Cũngkhótráchhọ,chínhsáchmộtconvôhìnhchungđãlàmtăngthêmđộkhócủabàitoánthờiđạidànhchocácbậcphụhuynhTrungQuốctrongvấnđềnuôidạyconcái.Rấtnhiềugiađìnhmắcphảicănbệnh“421,621”,tứclàmộtgiađìnhcótừbốnđếnsáungườilớncùngyêuthươngmộtđứatrẻ,luônmuốnbảovệnónhiềuhơn,lâuhơn.Họbiếtrõlàmvậylàkhôngtốtchoconnhưng lạikhôngnỡ.Giốngnhưvôsố lần tôinhìn thấycảnh tượngở tiệmKFC:Cháubévừacầmhamburgervừagặmđùigà, trongkhichamẹ,đôikhicócảôngbà,thìlẳnglặngđứngnhìnmộtbên,hoặcnhấmnhápítđồănmangtừnhàđến.Cũngvìmộtsốđứatrẻđượcchamẹquánuôngchiềunênkhôngbiếtđộngnão,từchuyệnăn,chuyệnmặcđếnchuyệnhọchành,thicử,côngviệc,đềucóchamẹlotừnglytừngtý.Khigặpchuyệnkhôngvừaý,chịumộttítrởngại, chúng liền nướcmắt ngắn nướcmắt dài, tỏ vẻ oan ức, thể hiện đặctrưngcủa“giatộcdâutây”,bềngoàibóngbẩyxinhđẹpnhưngthựcchấtbêntronglạivôcùngmềmyếu.Cóthểnói,cácbậcphụhuynhTrungQuốcthờinayvẫnđangtiếpdiễntinhthầnhysinh,dânghiếncủacácbậcphụhuynhthếhệtrước,cùngvớihoàncảnhđặcbiệtcủathờiđại,họngàycàngthểhiệntinhthầnđómộtcáchmãnhliệthơn,dẫnđếnsựrađờicủamộtloạt“nôlệcủacon”,“giatộcdâutây”,“thếhệănbám”…thậmchíngaycảcụmtừ“bàmẹtrựcthăng”cũngđượcđưavàotừđiểncủaMỹ.ThờigianđầumớitớiIsrael,tôivẫnlàmộtbàmẹTrungQuốckiểumẫu,từ

khichịuảnhhưởngtừphươngphápyêuconcủangườiDoThái,tôibắtđầusuynghĩ:Rốtcuộcchamẹphảiyêuthươngvàchechởchoconđếnkhinào?ĐặcbiệtlàsaukhisosánhkhoảngcáchvềkỹnăngsinhtồngiữaDĩHoavàHuyHuynhàtôivớinhữngđứatrẻDoTháicùngtranglứa,tôichợtnhậnrarằng,phảichăngngườimẹkhôngnêndínhlấycon,khôngnênyêuthươngconmộtcáchchiếmhữuvàđộcđoán?TôitừnghỏimộtngườibạnDoTháicóchuyênmônvềgiáodụctrẻemcâuhỏi này. Anh ấy gợi ý cho tôi: “Sara, tình thương cậu dành cho con vốnkhôngcótội,nhưngnếucậuđiquágiớihạn,khiếncontrởnênlườibiếng,buôngthảvàkhôngcóýchíphấnđấu,thìđóthựcsựlàmộtcáitội.’’Nếuchamẹbaobọcconcáitừkhichúngcònnhỏ,cókhảnăngđứatrẻsẽnảysinhtâmlýỷlại,hìnhthànhmột“cảmgiácantoàn”giảtạo;mặtkhác,đếnkhichamẹépchúngđingượclạimongmuốncủamình,kếtquảlàdễdẫnđếnmâu thuẫngiữachamẹvàconcái.Khiđứa trẻbướcvào thờikỳtrưởngthành,mâuthuẫnnàycàngngàycàngtrởnêngaygắt.Gần đây, talk show tâm lý củaĐài Ttruyền hình trung ươngTrungQuốcthườngđềcậpđếnvấnđềtâmlýthanhthiếuniên,phầnlớnnguyênnhândẫnđếncácbệnhtâmlýởtrẻemkhôngphảilàdosứcépthicử,màchủyếuliênquanđếntháiđộgiáodụccủachamẹ.Hơnmườinămtiếpcậnvớinềngiáodụcđaquốcgia,đếnnaytrongđầutôivẫnluônmườngtượngđếnhaihìnhảnhsosánhsốngđộng:ChamẹTrungQuốcyêu thươngconcáigiốngnhưhình tửcung,còncácbậcchamẹDoTháiyêuthươngconcáigiốngnhưhìnhngọnlửa.Bứcvẽtửcungđẹpnhấttừngxuấthiệntrongthờikỳphụchưng:bảnvẽcủaLeonardodaVincivớihìnhảnhmộtthainhivừatrònthángnằmgọntrongtửcungcủangườimẹ.Vìvậy,cóngườiđãví:“tửcungnghĩalàcungđiệncủađứacon.”Ngoàihìnhảnh“tửcung”ra,tôikhôngtìmđượccáchbiểuđạtnàothíchhợphơnvềcácbậcchamẹTrungQuốcmuốnchịutráchnhiệmchocảcuộcđờicủađứaconmình.Khiconcáiđiquathờithơấu,nếuchamẹvẫnbaobọcchúngtrong“tửcunghưcấu”,chúngsẽtrởthànhngườichẳngcótàicángì.Tronghìnhảnhngọnlửa,cácbậcchamẹDoTháidùngngọnlửanhómlêncuộcđờivàtiềnđồcủaconcái,tựanhưánhmặttrờichiếutừphíachânmây.Tìnhyêuchamẹdànhchoconcáitronghìnhtửcungvàtronghìnhngọnlửaliệucómâuthuẫnvớinhau?Thưa,không!Khôngcótìnhyêugiốngnhưtửcung,làmsaocónhiệttình,códânghiến,cóhysinh;nhưngnếukhôngdùngđếntìnhyêunhưhìnhngọnlửa,thìsựnhiệttìnhcủachamẹchỉlàlàmtheocảmtính,khôngcólýtrí,làsựhysinhchỉcóvấtvảmàkhôngcóbáođáp,làtìnhyêumùquángthiếusángsuốtvàthiếutínhnghệthuật!Tìnhthânchânchínhnênlấytửcunglàmxuấtphátđiểm,đồngthờiđốtlên

mộtngọnlửatrongsuốtcuộchànhtrình.Concáilàtácphẩmđượcsinhratừtửcungcủatácgiả-ngườimẹ,mộtkhicôngbốtácphẩm,nósẽđứngđộclậpvớitácgiả,khôngphảichịusựchiphốicủatácgiả.Vìvậy,chỉcóuốnnắnconcáitừnhỏ,cácbậcchamẹmớicóthểthểhiệnđượcgiátrịcủamộttìnhyêuchấtlượngcao.CònnhưrấtnhiềuchamẹTrungQuốchiệnnay,họhoàn toàn thiếuđi“ngọn lửa’’,sựcưngchiềucủahọchỉgâyranhững tácđộngxấuđếnquátrìnhtrưởngthànhcủacon.

Bước rakhỏibốn sai lầm lớn trong cách thươngyêucon

CómộtcâunhậnxétvềcácbậcphụhuynhTrungQuốcnhưthếnày:Họyêuconđếnmứckhôngbiếtcáchyêucon.Phần lớn phụ huynh TrungQuốc đều biết chiều con là có hại, nhưng họkhônghiểuđượcthếnàolànuôngchiều,càngkhôngbiếtđượccóphảibảnthânmìnhđangnuôngchiềuconhaykhông.Cóthểgiảithíchnhưsau,trongtừ điển tiếng Trung: “nịch” nghĩa là “chìm”. Người chết vì bị chìm dướinướcgọi là “chết chìm”, cònnếu tìnhyêucủachamẹ tuônchảy tràn lan,nhấnchìmconcáimìnhbêntrong,thìđógọilànuôngchiều.Nuôngchiềulàmộtloạitìnhyêuđểlạihậuhọakhônlường,khiếnconcáicủachúngtanếukhôngthuaởvạchxuấtphát,cũngsẽthuaởvạchvềđích!TờLiênhiệpbuổisángcủaSingaporetừngđăngmộtbàiviếtnóirằng:Hơn65%giađìnhTrungQuốctồntạihiệntượng“giànuôitrẻ”,nhữngđứaconxấpxỉbamươituổivẫntrôngcậyvàosựcungdưỡngcủachamẹgià.Chẳngtráchkhôngítngườihôhào:Đềcaocảnhgiácvớihiệntượngnhiềunămgầnđây:“Nuôiconphònglúctuổigià”,hóaralạithành“nuôiconănbámthângià”!Bàibáokếtthúcbằngmộtcâu:Concái“mộtlàvẫnđangthấtnghiệp,hailàbònrútchamẹ,balàcơmnobabữa,bốnlàtứchimềmnhũn,nămlàngũquanngayngắn,sáulàbấtnhậnlụcthân,bảylàbuôngthảbảyphần,támlàtiêudaotámhướng,chínlàngồilâubấtđộngvàmườilàhếtsứcvôdụng.”Khôngcóngườibấthạnh,chỉcósựgiáodụcbấthạnh.Khôngcóđứaconbấthiếu,chỉcóđứaconkhôngmaytiếpnhậnphảimộtphươngphápgiáodụckhiếnchúngdầntrởnênbấthiếu.Tôitừnggặpnhiềuphụhuynhyêuthươngconcáihết lòng,nhưngđáp lại,nhữnggìhọnhậnđược thì rất ít:Concáikhông nghe lời chamẹ, không hiểu chamẹ, có khi còn là tiểu hôn quân,manhnhaănbám.Khinhìnthấusựviệc,chúngtasẽnhậnranguyênnhândẫnđếnhiệntượngnàykhôngphảilàdoconcáimàlàởchamẹ.Chamẹrơivàosailầmtrongvầngsángyêuthươngvĩđại,họđãvôtìnhtặngconmộtmónquàđángsợnhất.Vậynên,làmsaothoátkhỏisailầmnàylàmộtđềtàivà thử tháchmớiđốivới tấtcảcácbậcchamẹTrungQuốc trong thờiđạimới.Sailầmthứnhất:GiáodụctốchấtkhácvớigiáodụcnghệthuậtBiểuhiện:Nhữngnămgầnđây,TrungQuốc thịnhhànhphong trào “giáodụctốchất”,tiếclànhữngvịphụhuynhchưacóchủkiếnlạiđánhđồngâmnhạc,mỹ thuật,võ thuật,vũđạo, thưphápvàonộidungchủyếucủagiáodụctốchất.Họhoàntoàncoinhẹkỹnăngđốinhânxửthế,xáclậpgiátrị,

phẩmchất đạođức, sựhiểubiết vềmối tươngquangiữa tri thứcvànghềnghiệp, lý tưởng sống cùng với khả năng thay đổi thực tiễn của con emmình.Đómớithậtsựlànộihàmcủa“giáodụctốchất”,đồngthờicũnglàtốchấtcầnthiếtđểcontrẻthithốngoàixãhội.Còncáctrườngtrọngđiểmhaycáclớpphụđạocaocấpđềukhôngcónghĩavụvàcũngkhôngcóthờigianvàcôngsứcđâuđểđàotạonhữngtốchấtnàychobọntrẻ,chỉcóđôibàntayđưa nôi của người cha người mẹ mới có thể đem đến cho con món quàtrưởngthành.Thiếusót:Điểmsốtốt=trườnghọctốt,trườnghọctốt=tấmbằngđẹp,tấmbằngđẹp=côngviệctốt,nhưngcôngviệctốt≠sựnghiệpthànhcông.Khiconcònnhỏ, thànhtíchhọctậptốtchứngminhnólàhọcsinhgiỏi,nhưngkhicontrưởngthành,phảirờixamáitrường,bướcvàomôitrườngthựctếcạnhtranhtoàncầuhóa,nósẽbộclộkhuyếtđiểm.Xãhộihậucôngnghiệpđòihỏinhântàiphảicócácloạikỹnăngsinhtồnnhư,kỹnăngquảnlýtàisản, kỹ năngvượt khó, kỹ năngquản lý…Nếu con cái kết thúc thời sinhviênmàvẫnchưatrangbịđượcnhữngkỹnăngtrênthìthậtđángtiếc.Nhiềungườitốtnghiệpthạcsĩ,tiếnsĩtạinhữngtrườngđạihọcdanhgiá,đếnkhirakhỏicổngtrườngvẫnkhôngbiếtcáchlàmsaođểkiếmsống,thậmchícònlolắngcho tiềnđồcủamình thìnóigìđếnchuyện thànhgia lậpnghiệp.Kếtquả,ngườiTrungQuốcnuôiconphònglúctuổigià,hóaralạilànuôiconănbámthângià.Sailầmthứhai:ĐápứngmọiđòihỏicủaconBiểuhiện:Biểuhiệnchủyếulàbềtrênnuôngchiềucontrẻcảvềvậtchấtlẫntìnhcảm.Chamẹnhưmộtcáimáyintiền.Conthíchgìchonấy,muốntiềnchotiền,muốnđồđạcchođồđạc.Chocàngnhiềucàngthểhiệnrằngtôiyêuconsâusắc.Điềunàytrựctiếpdẫnđếnthóiđượcvoiđòitiênởtuổivịthành niên và thanh thiếu niên.Một đứa trẻ bốn tuổi mặc áo khoác hiệuMicky, áo phông hiệuBobdog, quầnLes Enphants và giàyAdidas, cả bộkhôngdướimộtngàn tệ.Vậychẳngphảichamẹđãbiến thành“nô lệcủacon”,còncontrởthànhkẻ“ănbámchamẹ”haysao.Thiếusót:Nhữngsuynghĩlệchlạcđạithểnhư“lộccủabốcủamẹ”,“tiềnlàdongânhàngphátcho”khôngphảilàđiềuđángbuồnvềsuynghĩcủacontrẻ,mà là điều đángbuồn chophươngphápgiáo dục của các bậc chamẹTrungQuốc.Nhữngđứaconkhôngbiếtcáchtựthânkiếmtiền,khôngbiếtgiátrịcủasứclaođộngsẽcóthóiquenhamănbiếnglàm,từđóảnhhưởngnghiêmtrọngđếncuộcsốngtươnglai,thậmchícảcuộcsốnghônnhânsaunàycủachúng.

Thửngồivàobànlàmviệccủacontrai.RấtnhiềuphụhuynhTrungQuốcchorằng,dạyconkhôngcoi trọngđồngtiềnlàmộtphẩmchấtđạođứctốt.Khôngsai,chỉcóđiềumụcđíchcơbảncủa phương pháp giáo dục con cái không coi trọng đồng tiền là giảmbớtnhữngảomộnghãohuyềncủaconđốivớitiềnbạc,chứkhôngphảibảoconphớt lờđồng tiềnđể rồi tiêu tiềnnhưnước, ngồikhônghưởng lộc, và trởthànhmộtthànhphầntiêubiểucho“thếhệănbám”.Hơnnữa,chamẹthỏamãntứcthời,thỏamãnquámứccácyêucầucủaconcáisẽdễtạoramộttínhcáchíchkỷ,thíchlàmtheoýmình,phóngkhoángtùytiện,tâmtrạngbấtổn,ítcócảmgiácantoàn,chỉsốAQthấp,thiếulòngbiếtơnởcontrẻ.Sailầmthứba:BiếtyêumàkhôngbiếtdạyBiểuhiện:Tìnhyêuthươngdànhchoconcáixuấtpháttừbảnnănglàmcha,làmmẹcủamỗingười.Nhưng,yêuconkhôngphảilàcáiđíchcuốicùngcủagiáodụcgiađình,yêumàkhôngbiếtdạychỉlàmconthêmhư.CácbậcchamẹTrungQuốcngàynayliệuđãthấmnhuầncâugiahuấn“yêumàbiếtdạy”haychưa?Phảinóirằng,việcgiáodụchiệnnayđãđượccoitrọnghơnngàytrướcrấtnhiều,nhưngchúngtavẫnchưahiểuhếtđượcýnghĩasâuxacủacâu“yêumàbiếtdạy”.Yêumàbiếtdạy,làsựgiáodụcnềnnếptừgiađình,nóingắngọnlàgiáodụctốchấtconcáimộtcáchnghiêmtúcvàthậntrọngngay từ đầu, chứ không chỉ dạy chúng âm nhạc, hội họa, thư pháp,Taekwondo,IQ,tiếngAnhhayOlympictoánhọc.Ngàynay,chúngtathườngxuyênbắtgặpcảnhtượngnàytrongcuộcsốngthựctế:Ôngbàhoặcchamẹbưngbátcơmđuổi theođứatrẻđểbóncơm,cháubécầmđồchơi trong tay,ngúngnguẩyănđượcmiếngcơm lạiquaysangchơimộtlúc,chạyquanhmộtvòng,rồimớichịuănthêmmiếngnữa.Đếnlúccơmcanhnguộingắt,vẫncònquánửabát.Phụhuynhcảmthấyvôcùngxótcon,vì“bảobối’’củamìnhvẫnchưaănno.

Thiếusót: Phụhuynhkhôngđưa convàokhuônkhổmột cách sáng suốt.Ngườilớntrongnhàđềutranhnhaudànhtìnhcảmchotrẻ,chỉlonókhôngvui, bị tủi thân song lại xao nhãng việc giáo dục con emmìnhmột cáchnghiêm túcngay từkhichúngcònnhỏ.Điềuđógiải thíchnhữnggiađìnhnàyvẫnkhông tài nàohiểuđược tại saohọnuôidạy conbằng tất cả tìnhthươngvàtâmhuyếtnhưvậy,màđếnmộtngàyhọngỡngàngnhậnrađứacontrởnênxalạ,hỗnláovàkhônghiểuchamẹ.Bạncàngnhânnhượngvànhẫnnạivớiconmộtcáchvônguyêntắc,thìnócàngkhéoléolợidụngtìnhcảmcủabạn,vàcuốicùng“bắtđượcthóp”củabạn.Sai lầmthứ tư:Chămsócquámức(Over–arranged),quantâmépbuộc, lolắngquámức(Overzealous)Biểuhiện:Cácôngbốbàmẹcanthiệpquásâuvàocuộcsốngcủacon,baylượntrênvùngtrờimàkhôngquantâmđếnsuynghĩcủachúng.Cácbàmẹ“quantâmmộtcáchápđặt”,phảnđốibấtkỳýkiếntráichiềunào,họchorằnghọlàngườigầngũiconnhất,đươngnhiênphảilàngườihiểuconnhất.Từlựachọnquầnáo,khẩuvịănvặtđếnviệckếthợpthựcđơn,từsắpxếplịchhọcâmnhạc,hộihọa,thểdụcđếnvấnđềvuichơi,kếtbạn,thậmchícảmụctiêusống,lựachọnhướngđi,tấtcảđềuphảidomộttayngườimẹquảnlývàđịnhhướng.Ngoàira,cácbàmẹ“trựcthăng”nàycòncóxuhướngnảysinhnhữngcảmxúc tiêucựcnhưvuimừng,đaubuồn tháiquáchỉvìmộtchút thànhcônghaythấtbạicủalũtrẻ.Họbaycàngnhanh,quảncàngchặt,mộtkhigiảmtốcđộ,họsẽpháhủycuộcđờicủamìnhvàcảconcáimình.Thiếu sót: Đây thực chất cũng là một dạng xâm phạm tâm hồn và xemthườngnhucầutrưởngthànhcủaconcái,giántiếplàmsuygiảmkhảnăngmiễndịch,khảnăngtựloliệuvàthíchnghicủachúng.Vàngượclại,khicontrẻtrởnênkhóthíchnghivớicuộcsống,phụhuynhlạicàngbaobọcthêm.Cứtiếpdiễnnhưvậytrongmộtthờigiandài,mọichuyệnsẽdầnchuyểnbiếnxấu,contrẻthiếuđiđứctínhđộclập,kiênnhẫn,khảnăngchịuđựngvàkhócóýthức.Đếnkhilớnhơn,nhữngkhuyếtđiểmnàycủađứatrẻngàycàngbộclộrõ,khiếnphụhuynhlúcnàocũngđiênđầutráchmắng:“Conxemconđi,lớnnhưthếrồimàvẫnkhônghiểuchuyện,cònphảiđểmẹnhọclònglonghĩ.Thậtlàmmẹtứcchết!”Rồiđâulạivàođấy,cácbàmẹvẫnrasứcbaobọccon.Phụhuynhchịuvấtcảdướidanhnghĩacủatìnhyêuthương,nhưngrồilạinhậnvềnhữngsựbựcdọcvàcảnhữngnỗilolắngmơhồđangngàycànghiểnhiện.Việcchămsócconcáimộtcáchquámứcchỉthểhiệnrằngngườimẹkhôngnắmbắtđượctâmlýcủacon,dẫnđếnhệquảvôcùngnguyhại.Rấtnhiềunghiên cứu cho thấy: Phong cách giáo dục chăm sóc trẻ quá mức sẽ tạothànhdịtật, íchkỷ,nổiloạn,yếukémtrongtâmlýcủatrẻ,khảnăngtựloliệuthấp,dễhìnhthànhtínhỷlại,kỹnănggiaotiếpkém,vừathiếutinhthần

hợp tácvừa thiếunăng lựccạnh tranh.Khigặpchuyệnkhôngvừaý trongcuộcsốnghoặctrảiquanghịchcảnhkhókhăn,bảnthânđứatrẻkhôngbiếtlàmthếnào,khôngthểtựnghĩcáchgiảiquyết,chỉbiếtđicầuviệnchamẹhoặcthanthântráchphận.KhôngphảitấtcảcácgiađìnhTrungQuốcđềuhoàntoàngiốngvớinhữngvídụkể trên,nhưngmỗigiađìnhdù íthaynhiềuđềumắcphảinhữngsailầmnày,chodùởmứcđộnhẹ,chúngtacũngcầnlưutâmcảnhgiác.Tôinhậnrarằng,tấtcảnhữngsựthỏamãn,quantâm,lolắngvàyêuthươngđềuphảngphấthương thơmcủa sựhy sinhcaocả,vìxét từphươngdiệnbiểuhiện,chamẹsavàosailầmlàdohọhysinhbảnthânđểthỏamãnyêucầucủacon.Nhưngxéttrênthựctế,mộtkhitìnhyêuthươngcủachamẹhủyhoạitươnglaicủaconcái,thìtấtcảnhữngsựhysinhcủahọđếncuốicùngcũngchỉlàcôngdãtràngmàthôi.Ngườiđờiluôncangợitìnhthânmáumủruộtthịt,cácbậcphụmẫusẽluônởbênconcái,bấtkểhạnhphúchayđaukhổ,giàusanghayhoạnnạn.NhưMaksim Gorky đã từng nói: “Sinh con là việc ngay cả gà mái cũng làmđược,nhưngyêuconlạilàviệckhác.’’Khitìnhthânđãđượcnhânloạitraotrênmìnhsứmệnhgiáodục,màcácbậcchamẹvẫnchỉbiếtdànhchoconđongđầytìnhyêuthươngthôi thìhoàntoànchưađủ,họcầnphảinắmbắtquanđiểmkhoahọc,nắmbắtnghệthuậtđểyêuthươngcon.Khichamẹsửdụngnhữngquanniệmvàphươngphápgiáodụckhônghợplý,kếtquảnhậnđượctừđứaconsẽhoàntoànđingượclạimongđợicủahọ.Tầmquantrọngcủagiáodụcgiađìnhcótácđộngvôcùngsâurộngtrêntoàncầu,tronghàngngàncáccôngviệckhácnhau,nuôidạyconcáilàcôngviệcquantrọngnhấtvàcónhiềuthửtháchnhất.Hiệntại,môngiáodụchọcrấtchútrọngvàogiáodụcgiađình.Ởphầntrước,tôiđãđềcậpđếnnhữngđiểmtươngđồnggiữatruyềnthốnggiáodụcgiađìnhcủangườiDoTháivàtruyềnthốnggiáodụcgia đình củangườiTrungQuốc, cáchdạy con của cácgiađình thuộc tầng lớpDoThái trung lưu lạinhằmmụcđích làmsaođểbiếntìnhmẫutửthànhngọnlửa,pháthuynhântốgiáodụccólợi,từđódiễngiảithànhmộtcuốncẩmnanghữuhiệuvềcáchthểhiệntìnhyêuthươngđốivớiconcái,vàtruyềnlạinóchođờisau.Vậycuốncẩmnangđólàgì?Tôixinđượctómlượcnóbằngtámchữ:Vôcùngtànnhẫn,vôcùngyêuthương!

Vôcùngtànnhẫn,vôcùngyêuthương

Tổng kết quan niệmvà phương pháp dạy con của các bậc phụ huynhDoThái,tôiquynạpcuốnVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngthànhsáunộidung, chia sẻ với các bậc cha mẹ trên thế giới. Tôi không khoe khoangphươngphápdạyconcủamìnhchỉvìtôiđãnuôidạychúngtrởthànhtriệuphú.Bởilẽtôicũngtừnglàmộtbàmẹkhôngtìmđượcphươnghướng,từngbịmộtbàmẹkhácphêbìnhtìnhmẫutửcủamìnhcóchấtlượngkém,vậynêntôicàngthấuhiểutâmtìnhcủacácbậcchamẹngàynay.Cũngchínhvìvậy,tôimuốnchiasẻkinhnghiệmvàcảquátrìnhphấnđấucủamìnhvớicácbạn.Làmmẹcũngcầnphảiphấnđấusao?Cươngvịcaocấpduynhấtcủacácbàmẹnhậnđượcmàkhôngcầndựavàobằngcấp,đóchínhlàcươngvịlàmmẹ.Chỉcóđiều,ngườigiữcươngvịnàyphảicókiếnthứcuyênthâm,“thiđầuvào’’thìdễ,“tốtnghiệp’’mớikhó.MaksimGorkychẳng phải đã từng nói “sinh con là việc ngay cả gàmái cũng làm được,nhưngyêuconlạilàviệckhác’’đósao?NgườiTrungQuốccócâu“khôngaigiàubahọ’’làvìđờichúngtagiàunêncứnghĩconcháumìnhngàysaucũngsẽgiàusang,nàongờthếhệsaucậythếănchơitráctáng,khôngquábađờitoànbộcủacảitrongnhàđềuđộinónrađi.QuathựctiễngiáodụccủangườiIsrael,tôinhậnthấyrấtnhiềutàisảncủacácgia tộcđềuđược truyền từđờinày sangđờikhác,đi sâuvàobêntrongcóthểthấy,ngườiDoTháikhôngchỉtruyềnlạicủacảivậtchất,màcòntruyềnlạitốchấtvàkỹnăngsinhtồn,tinhthầntráchnhiệmđốivớibảnthânvàxãhội.Vìvậy,ngườiIsraelcó thểgiàucảbađờivà thậmchícònhơnthếnữa,quantrọnglàcáchchamẹtruyềnlửachoconcáinhưthếnào.TôiđãghilạitrongcuốnsáchVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngbanộidungchính,nhữngphươngpháptươngứngvềnhữngkinhnghiệm,nỗlựcvànhữngsuynghĩvềbađứaconcủatôi.Nókhôngchỉlàcuốnsáchthamkhảodànhchocácgiađìnhkhôngmấykhágiả,màcònthôithúcnhữnggiađìnhthượnglưuđổimớicáchnhìnnhậnvềtìnhthươngđốivớiconcái.Hyvọngrằng,cuốnsáchnàycóthểđemđếnchocácbậcchamẹsựlĩnhngộvàsựgiúpđỡhữuích.(1).YêucontrênnguyêntắccólàmcóhưởngNguyên tắc có làm có hưởng là tinh hoa giáo dục sinh tồn của ngườiDoThái,nóthuđượchiệuquảthựctếrấttốt,khiếnchoconcháucủangườiDoTháitrởnêntàigiỏivàgiàucó,dùphiêubạtđếnbấtcứnơinào,sựnghiệpcủahọcũngnhưcágặpnước.TheoquanđiểmcủaphụhuynhDoThái,cácloạikỹnăngđượcdạytrongtrườnghọcnhưâmnhạc,vũđạo,hộihọahayquầnvợt, tấtnhiênđềucần thiết cho sựphát triểncủa trẻ.Tuynhiên,nhàtrườngkhôngthểcungcấpchotrẻmột“sânhuấnluyện”kinhnghiệmsống.

Vìvậytrongvấnđềgiáodục,ngườiDoTháigạtbỏrấtnhiềuthứphùphiếm,họcoigiáodụcsinhtồnlàưutiênhàngđầu,vớimongmuốnsaunàylớnlênmỗiđứatrẻsẽcómộtcuộcsốngtốtđẹphơn.Cáchlàmnàypháthuyhiệuquảrấttốtđốivớitấtcảtrẻem,nhấtlàởđộtuổitrênmười,hiệuquảcàngrõnét.Đứatrẻtrởnêngiỏigianghơnnhữnggìchamẹ tưởng tượng, ý thức thời gian, ý thức tự lập, ý thức tráchnhiệmđượcpháttriểnmộtcáchđồngđều.Trongcácbuổihọpphụhuynh,ngườiDoTháithườngthảoluậnvấnđềlàmsaothựchiệnnguyêntắccólàmcóhưởng.Họchorằng,nhữngđứatrẻchỉhoànthànhxuấtsắcbàivởtrênlớpthôichưachắcsẽthànhcôngtrongcuộcsống,nóicáchkhác,nhữngđứatrẻchỉhoànthànhxuấtsắcbàivởtrênlớpkhôngcónghĩalàchúngsẽgặpthuậnlợikhithựchiệngiátrịcánhânvàgiátrịxãhội trongcuộc sống tương lai.TạpchíGiáodụcgiađình của Israeltừnglàmmộtcuộcđiềutrachothấy:Tỷlệthấtnghiệpgiữanhữngđứatrẻthíchlàmviệcnhàvànhữngđứatrẻkhôngthíchlàmviệcnhàlà1:15, thunhậpbìnhquâncủanhữngđứatrẻthíchlàmviệcnhàcaohơnnhữngđứatrẻkhôngthíchlàmviệcnhà20%.Trẻemhiểulýluậnlaođộngngaytừkhicònnhỏ,tìmđượcphươnghướngcuộcđờitrêncơsởkhôngngừngtrảinghiệm,ngàysaucàngdễthànhcôngtrongsựnghiệp.(2).Trìhoãnthỏamãn,khéoléotừchốithỏamãn“Trìhoãnthỏamãn”làmộttrongnhữngphươngphápgiáodụcquantrọngcủacácbậcphụhuynhIsrael.

Bathếhệcủamộtgiađìnhcùngyêuthươnggắnbó.Cóthểchiacáccáchthỏamãnhammuốncủaconngườiralàmmấyloạisau:Trìhoãnthỏamãn,khéoléotừchốithỏamãn,thỏamãntrước,thỏamãntứcthờivàthỏamãnquámức.Phươngphápgiáodụctốtluônđềcao“trìhoãnthỏamãn”và“khéoléotừchốithỏamãn.”Còn“thỏamãntrước”làviệclàm

dạidột,“thỏamãnquámức”thìchỉlãngphícôngsức.PhụhuynhIsraelthườngtraođổi,đốithoạivớiconemmìnhđểchúnghiểulýdovìsaochamẹtrìhoãnnhữngyêucầucủachúng.Họbảotrẻ:Nếuconthíchchơithìconcầnphảicóthờigianđểchơiđúngkhông.Consẽđạtđượcmongmuốncủamìnhkhicon thiđượcvào trườngđiểmvàcóđược thànhtíchxuấtsắc.Saunàyconcóthểtìmđượcmộtcôngviệcrấttốt,kiếmđượcrấtnhiềutiền,đếnlúcđó,consẽcónhiềuthờigianvuichơivàđồchơicủaconcũngđắttiềnhơn.Nhưngnếuconđisaitrậttựthìtoànbộhệthốngsẽkhônghoạtđộngbình thường,consẽcórất ít thờigianvuichơivàchỉsởhữumộtvài thứ tồi tệ,phầnđờicòn lại,dẫuconnỗ lực làmviệcđếnđâucũngkhôngcóđồchơi,khôngcóniềmvui.Các vị phụ huynh cũng thường đưa ra những kiến giải củamình về “họccáchcựtuyệt”trongquanniệmgiáodụcgiađình.Messiah,nhàgiáodụcDoTháinổi tiếngđã sớmchỉ ra: “Vềphươngdiệngiáodụcgiađình, dạy trẻkhôngđượcphéplàmchuyệngìlàvôcùngquantrọng.”Trướchết,phươngphápgiáodục“trìhoãn thỏamãn”khiếnconbiếtnhẫnnại,giúpconhiểuthếgiớinàykhôngdànhchomộtmìnhnó,conkhôngthểdễdàngcóđược tất cảnhữnggìmìnhmuốn.Bêncạnhđó, “trì hoãn thỏamãn”cũnglàmtăngkhảnăngchịuđựngcủaconkhibịtừchối,bồidưỡngchỉsốAQ–nhântốquantrọngđưađếnthànhcông.Khôngchỉcóvậy,“trìhoãn thỏamãn”cònrèn luyệnýchí, từđókhiến tâmlýcủachúngbiếtcobiếtduỗivàcótính“đànhồi”hơn.Tronghọctập,concũngnhẫnnạihơn.(3).Lùimộtbước,biếtbuôngtay(Leavealone)Juterbi, nhà tư tưởng Do Thái có một câu danh ngôn được các bậc phụhuynh Do Thái thuộc nằm lòng. Ông nói: “Hãy để cho trẻ tự giải quyếtchuyệncủamình.Nếuchamẹquáchechởchotrẻthìsẽlàmmấtsựtựtinởtrẻ.Khilớnlên,đứatrẻđóchắcchắnkhôngcóđượctínhcáchđộclập,càngkhông thểđạt đượcnhững thành tựuxuất sắc.”KarlMarx, danhnhânDoTháicũngtừngnói:“Conngườicầnbiếtđi,cũngcầnbiếtngã,vìchỉcóvấpngã,anhtamớibiếtđi.”Vìsaophụhuynhkhóbuôngtay?Khiđứatrẻmớicấttiếngkhócchàođời,nó và ngườimẹ vẫn được nối với nhau bằng cuống rốn, chảy chungmộtdòngmáu,chonênbuôngtaytrởthànhvấnđềnangiải.QuytắcgiáodụcgiađìnhcủangườiDoTháinhắcnhởcácbậcchamẹ:Mọitìnhyêutrênthếgiớiđều hướng đến mục đích chung là sự gắn kết, chỉ có một tình yêu luônhướngđếnsựphânlylàtìnhyêuchamẹdànhchoconcái.Giúpconsớmtrởthànhmộtcáthểđộclậpsaukhirờikhỏichamẹ,cóthểđốidiệnvớithếgiớibằngchínhnhâncáchđộclậpcủamình,đómớilàtìnhyêuthươngđíchthựcchamẹnêndànhchoconcái.Chamẹrútluicàngsớm,buôngtaycàngsớm,trẻcàngdễthíchnghitrongtươnglai.PhụhuynhDoTháichorằng,khôngchịurútlui,khôngchịubuôngtay,cha

mẹsẽbồidưỡngchúngtrởthànhnhững“thainhiquáhạn”,“gieonhânrồngnhưnglạithuvềbọchét”,nhưvậylàphụlạitấmlòngchamẹdànhchomộtsinhmệnhhoànhảo,làsựthấtbạicủachamẹtrongcáchdạycon.Nhữngvịphụ huynh thật sự biết nghĩ cho hạnh phúc của con cần phải trao cho trẻnhiềucơhội sáng tạo, tìmkiếm thông tinbênngoài,chứkhôngđứngmũichịusào,mộttaylohếtmọiviệc,chekhuấttầmnhìntươnglaicủachúng.Nếuđánhgiácôngviệclàmchalàmmẹdựavàothànhquảcủacácbậcphụhuynh,thìnhữngchamẹ100điểmkhôngđượccoilàtiêuchuẩncủathànhcông,thayvàođó,nhữngchamẹ80điểmmớithựcsựcóthànhtíchtốthơn.Phụ huynhDoThái không làmquản gia bao đồng, họ xác định vị trí củamìnhlàquânsư,cótráchnhiệmthammưu,quansát,nhắcnhởconcái.Dùconcáihọcómộtkhởiđầuchậmnhưngchúngcóthểkiêntrìđihếtchặngđườngchotớikhiđếnđích.Dân tộcDo Thái không tự nhậnmình thôngminh hơn các dân tộc khác,nhưngdântộcchỉchiếm0,2%-0,3%dânsốthếgiớinàylạisảnsinhravôsố nhân tài: KarlMarx, CharlesDarwin, Sigmund Freud, Albert Einstein,KarlFreund,HenriBergson,FranzKafka,HeinrichHeine,FrédéricChopin,Jakob Bartholdy, Yehudi Menuhin, Marc Chagall, Charlie Chaplin… Từnăm1901,cóthểnóingườiDoTháiđãđộcchiếmchiếmgiảiNobel,vìcótới32%sốngườiđoạtgiảiNobellàngườiDoThái,caogấpmộttrămlầnsovớicácdântộckhác.TạisaonhữngnhântàiDoTháinhiềuhàngđầutrênthếgiới?LãoTửtừngnói“cuộchànhtrìnhvạndặmbắtđầubằngmộtbướcchânđơnlẻ”,chínhphươngphápgiáodụctronggiađìnhđãđặtnềnmónggiúpngườiDoTháiđạttỷlệthànhcôngcaonhưvậy.Mộtvịphụhuynhnàođóchưahiểuvềnghệthuậtdạyconcóthểsẽnói:Vôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngháchẳngphảilàcưxửquánhẫntâm,quátànbạo,quámấttínhngườiđốivớiconcáihaysao?Thậtrakhôngphảivậy,“vôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthương”giúptrẻcómộtxuấtphátđiểm tốthơnchocuộc sống saunày.Đó là chamẹẩngiấuphân nửa tình yêu thương con cái củamình, chứ không hoàn toàn vứt bỏphânnửa tình yêu thương ấy, làmvậy tình cảmchamẹdành cho con cáicàngtrởnênlýtrí,khoahọcvànghệthuật,chứkhôngphảingàycàngnặngnềvàmùquáng.Cóphụhuynhlolắng:Liệu“vôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthương”cópháhoạitìnhcảmgiữatôivàconcáikhông?Đặtracâuhỏinày,chứngtỏphụhuynhchưahiểuđượcbảnchấtcủaphươngphápgiáodụcgiađình“vôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthương”,đồngthờichưahiểuđượcýnghĩacủavếcâu“vôcùngyêuthương”đứngsauvếcâu“vôcùngtànnhẫn”.Phươngphápnàynhấnmạnhđếnsựkếthợpgiữayêuvàdạy,dùvậy,yêuvàdạycũngcầncóchừngmực,nếuchúng tachỉđẩymạnhkhíacạnhdạydỗ,con trẻ sẽ trở thành tấmbiagiáodục,khôngcảm

nhậnđượctìnhyêuthươngchamẹdànhchomình,tìnhcảmgiữachamẹvàconcáisẽđivàobế tắc.Quaquá trìnhquansát trẻemDoThái, tôinhậnthấy phương pháp giáo dục gia đình “vô cùng tàn nhẫn vô cùng yêuthương”khônglàmchamẹvàconcáitrởnênxacách,ngượclạicàngtăngtínhliênkếttronggiađình,tăngthêmcảmgiácantoàncủatrẻ.Tìnhcảmgiữachamẹvàconcáicũnggắnbókhăngkhíthơn.Lấythựctiễngiáodụccủagiađìnhtôilàmvídụ:1.Tôithựchiệnnguyêntắccólàmcóhưởngtronggiađìnhmình,rènluyệnkỹnănglàmviệcnhàchobađứacon,bồidưỡngkỹnăngquảnlýtàisản,kỹnăngsinhtồn,kỹnăngquảnlý,ýthứctráchnhiệmcủachúng.Đồngthời,tôicũngphảilèoláigiađìnhbằngtìnhyêuthương,làmchocácthànhviêntâmđầu ý hợp. Tôi hẹn bọn trẻ tới Princess Teahouse, bốn mẹ con cùng cónhữngphútgiâyấmápbênnhau;tôicùngchúnglàmnhữngchuyến“dulịchthờigian”,hưởngthụhạnhphúcgiađình.Nhữnglúccácconphầnquảquýtngọtnhấtchotôi,gắpcánhgàbỏvàobátcủatôi,trịnhtrọnghứahẹnchotôibachiếcchìakhóa,tronglòngtôidânglênrấtnhiềucảmxúclânglângkhótả.“Nguyêntắccólàmcóhưởng”giốngnhưmộtngọnlửa,kíchthíchtốchấtsinhtồntiềmẩncủacáccontôi.Trongnhữngcuộclộtxáccủachúng,tìnhmẫutửcủachúngtôichẳngnhữngkhôngphainhạt,màtheothờigian,cácconngàycàngcảmkíchtâmsứcvấtvảcủamẹvàkhâmphụcsựhiểubiếtcủamẹ.2. “Trìhoãn thỏamãn”cũng làmột trongnhữngbàihọcquan trọngnhất.Khiconcáiđưarayêucầu,làngườilàmchalàmmẹcủachúng,bạnsẽtiếpnhậnhaytừchốiyêucầu?Làmsaochoconbiếtbằnglòng,khôngnằngnặcđòihỏi?Làmsaochoconhiểuthứđángquýnhấtkhôngphảilànhữngmónquàđẹpđẽ,màlàngườithân,làniềmvui,làyêuthương?Tôitừngtừchốinhữngyêucầuquáđángcủacácconnhưngbùlạitôibỏrarấtnhiềutâmhuyếtgiảithíchchobọntrẻhiểurõthứgìmớithậtsựýnghĩa,làmchúngdầncảmnhậnđượcsựgiảndịvàsâulắng,lâudàivàâncầncủatìnhyêu.3.Theophươngpháp“vôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthương”,chamẹcàngyêuthươngconcáicàngphảilùivềphíasaumộtbước,chamẹgiữkhoảngcáchvớiconkhôngcónghĩalàbỏmặcchúngmuốnlàmgìthìlàm,khôngchịutráchnhiệmgìhết.Mẹcontôivẫnthườngxuyênchiasẻ,tâmsựcùngnhau.Cứđếncuốituầnchúngtôilạihọpgiađình,cùngnhausưởinắng,tâmsựnhữngchuyệnphiềnmuộn.Sovớichuyệnkinhdoanh,việcnhàcàngphảidụngtâmvunvén,vìvậytôichúýtraođổitưtưởng,tìnhcảmgiữatôivàbọntrẻ,khơigợi,dẫndắtcácconsuynghĩ.Cólẽvìvậynênbađứaconcủatôiđềucó tàiănnóivàkỹnăngphánđoán, trongđầuchúnghình thànhýnghĩ “tôimuốn trở thànhngười như thế này”, “mai sau tôimuốn làm…”,

từngbướctiếndầnđếnthànhcông.Nếucóphụhuynhhỏi:TôicóphảithayđổicáchyêuthươngconcủamìnhtheocuốnsáchquýVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngkhông?Xinthưa,thayđổihaykhôngtùythuộcvàolựachọncủamỗiphụhuynh,lựachọnđóchínhlàchiếcgươngphảnánhgiátrịquanniệmcủahọ.TrongthếkỷXXI,concáichúngtaphảiđốimặtvớimộtmôitrườngcạnhtranh khốc liệt, đứa trẻ nào có lòng tự tin, tư duy kiện toàn, kỹ năng giảiquyếtvấnđề,kỹnăngquảnlýcôngviệc từkhicònnhỏ,biết tích lũykiếnthứcchoquátrìnhtrưởngthành,saunàysẽungdungchủđộngđốimặtvớitươnglai.Cònnhữngđứatrẻthiếuđinhữngkỹnăngtrênđaphầnlàdođượcchamẹnuôngchiều.Tôitinrằngtấtcảcácbậcchamẹtrêntráiđấtnàyđềucó chung nhận định, chiều con làmột kiểu giáo dụcmang tính phá hoại.Songđiềuđánglolàkhôngítbậcphụhuynhlúnsâuvàosailầmtrongcáchnuôngchiềulạikhônghềnhậnra,bảnthânhọchínhlàngườimangđếnchoconmónquàđángsợnhất.Chúngtacầnlưuý,khithựchiệnphươngphápdạycon“vôcùngtànnhẫnvôcùngyêu thương”trongđiềukiệnkinh tếgiađìnhkhágiả,cácbậcchamẹcầncótrìnhđộcaohơn.Tronggiaiđoạnhaicậucontraicủatôitrưởngthành,điềukiệnkinhtếnhàtôichỉởmứctrungbình,nênhaianhemnóđủhiểusựvấtvảcủamẹ.Tôithựchiệngiáodục sinh tồnvàcáchquản lý tài sản,nênhaiđứa sớmbiếtgiúpmẹgánhvácviệcnhàdựavàosựthôngminhvàsứclaođộngcủamình.

Côcháugáibébỏng.Thờikỳtrưởngthànhcủacôcongáiútlạikhácvớihaianhtrai,lúcnàykinhtếgiađìnhkhấmkháhơnnhưngtôilạicảmthấymìnhcónútthắtvấpphảimộtsốmâuthuẫnkhidạycáckỹnăngsinhtồnchoconbé.Sinhnhật lần thứmườisáucủaMuộiMuội,khiconbéyêucầunhânviên

phụcvụđổichonómộtlycamép.Tôikhuyêncongái:“MuộiMuộià,tràlúamạchmiễnphíởđâyuốngrấtngon,mẹnghĩchúngtakhôngcầncamépđâu.”Hồiđó,conbéđangởtuổidậythì,nghetôinóinhưvậy,nólậptứcnổigiận,đứngphắtdậyvàquayngườiđịnhbỏđi.Tôigọiconbé lại:“MuộiMuội,nếuconmuốnbỏđithìhãymangtheonhữngmónquàsinhnhậtmẹchuẩnbịchocon.”MuộiMuộinghĩmộtlúc,rồiquaylại.Tôitặngquàsinhnhậtvàbaolìxìchoconbé,mónquàsinhnhậtlàmộtđồvậtnómongđợitừlâu,còntrongbaolìxì,ngoàimộtngànsáutrămtệra,tôigửinótấmthiệp:Chúcconthuậnbuồmxuôigió!Đợi con gái nguôi giận, tôi từ từ giảng giải đạo lý cho con hiểu: “MuộiMuội,khôngphảilàmẹkhôngmuanổimộtlynướccam18tệchocon.Nếuconđòihỏibấtcứthứgì,mẹcũnglàmchoconthỏamãnthìsẽthànhthóiquen,conmuốngìđượcnấy.Trongxãhộinày,ngoàimẹra,cóaichocontấtcảnhữngthứconmuốnkhông?Hômnaylàsinhnhậttuổimườisáucủacon,thếmàmẹlạitừchốiyêucầuconvàođúngngàyđặcbiệtnày,mẹthậtsựxinlỗi.Cóđiều,mẹnhẫntâmlàmvậylàvìmẹmuốnconnhớrằng,nếumẹnuôngchiềuconvôlối,đếnkhirangoàixãhội,consẽchịunhiềuthuathiệt.Hômnaymẹgiúpconlaunướcmắt,elàngàysaumẹphảilaunướcmắtchoconcảđời.”Tôitừngkểlạichuyệntừchốichocongáiuốngnướccamtrongtalkshowtâm lý của đài truyền hình trung ương. Lúc đó, ông Dương Phượng Trì,chuyêngia tâm lýhọcvà cũng là kháchmời của chương trìnhdẫn ra câuchuyệnôngtừchốicongáicủamình.Ôngnói:“Tôibắtđầunấucơmchocongáiăntừkhinócònrấtnhỏ,vừamớivàotiểuhọc.Nhữnglúcbàxãđicôngtácxanhà,vàobếpnấucơmđốivớitôilàmộtcựchình.Mộthômtrờinắngto,saukhinấucơmxong,tôidọnthứcănrabàn,congáitôibĩumôikhông ăn. Tôi hỏi: ‘Con không đói à?’ Con bé trả lời: ‘Con muốn ănMcDonald.’Tôinhắckhéo:‘Chanấucơmchoconrồimà.’Nóphụngphịu:‘Con khôngmuốn ăn cơm cha nấu, conmuốn ănMcDonald cơ.’ Tôi dứtkhoát:‘Khôngthểđược.’Conbéthắcmắc:‘Tạisaoạ?Chảnhẽchakhôngcótiềnsao?’Tôigiảithích:‘Chakhôngthiếugìtiền,nhưngđólàtiềndochalàmra.ConmuốnănMcDonald thìđợisaunàycontựkiếmđượctiềnrồimuacảbaotảiMcDonaldvềănhằngngày,chacũngkhôngcóýkiếngì.”Tìnhyêuthươngchamẹdànhchoconcáilàmãimãi,nhưngliệucóthướcđonàođánhgiáđượcchấtlượngcủatìnhyêuấykhông?NgườiDoTháiđãgiảiđápcâuhỏivướngmắctronglòngtôi.Tìnhyêuthươngchấtlượngcaocủachamẹ,đóphảilàsựtànnhẫnnhưngchấtchứayêuthương,làtìnhyêuthươngcólợichoconsuốtcuộcđời.“Vô cùng tànnhẫnvô cùngyêu thương” là yêu conmột cách lànhmạnh,

khoahọcCácbậcchamẹcầngiagiảmtìnhyêuthươngdànhchoconcáitheotừngđộtuổikhácnhaucủachúng.Lúcconcấttiếngkhócchàođờiđếnlúcbibôtậpnói, chập chững những bước đi đầu tiên là thời điểm con chưa nhận thứcđượcthếnàolàđúng,sai,chưathểchốnglạibệnhtậtvàcáctácnhângâyhạibênngoài,giốngnhưngọncỏnonyếuớt,khôngchịunổigiósương.Khiđó,concầnsựchechởđặcbiệtcủachamẹ,sợidâytìnhcảmruộtthịttựanhưdòngsuốimát,thấmnhuầnquátrìnhtrưởngthànhcủacon,cònbảnthânchamẹcũngnhậnđượcniềmvuivàthỏamãnvềmặttinhthầnkhinhìnconlớnlênmỗingày.Nhưngtừkhiconbướcvào thời thơấu, thờiniên thiếu,chamẹnêngiagiảmtìnhyêuthươngsaochohợplý.Nếukhông,thuốcbổsẽtrởthànhthuốcđộc,khiđóthủphạmlớnnhấthủyhoạitươnglaicủacon,khôngaikhácchínhlàchamẹ!“Vôcùngtànnhẫn,vôcùngyêuthương”làyêuconcóchừngmực,cólýtríYêulàmộtnghệthuật,trongđónắmbắttâmtrạngcủađốiphươnglàđiềukhónhất.Yêu con cũng vậy, nhưng các bậc chamẹ ngày nay chỉmong ngày ngàyđượcbếcontrongvòngtay,âuyếmnựngnịu,nênvôtìnhbiếntìnhphụmẫutrởthànhtìnhyêucảmtính,mấtđi lýtrí.Đólàviệclàmíchkỷdướidanhnghĩacủatìnhyêu,pháhoạicảvề tinhthầnlẫn thểchấtcủacontrẻ.Theotôi,chamẹcầnthathứchonhữngsailầmcủaconbằnglýtrí,nhưngđồngthờikhuyếnkhíchconsửachữasailầmbằngnụcườiấmáp,khiếncâysinhmệnhcủaconbámrễsâubềnvàocuộcđời,đếnkhi trở thànhđại thụ,caovúttầngmây.“Vôcùng tànnhẫn, vô cùngyêu thương” là hy sinh cho conmột cách cóhiểubiếtChỉnhữngngườilàmchamẹmớithậtsựhiểurằngđaukhổcũnglàsướngvui,dânghiếncũnglàthuhoạch,hysinhcũnglàthỏamãn.Vìvậy,chamẹcàngyêuthươngconcáibaonhiêuthìsựchođicàngtolớnbấynhiêu.Tìnhyêuấynhưnhữnggiọtnướcmát lànhnhỏgiọtvào trái timcon.Songbảnnăngsống thôi thúcconngườikhôngngừngphávỡ tổkén,nếuquánhiềuvướngvíu,ràngbuộccủachamẹsẽbiếnsựhysinhvàdânghiếnvìtìnhyêuấytrởthànhtấmsongsắtkìmkẹptâmhồncon.Kỳthực,chamẹcầnphảihysinhchoconcáimộtcáchsángsuốt.ỞGrandCanyonnướcMỹcómộtloàiđạibàng,hằngngàyđạibàngmẹbay200dặmchỉđểtìmnhữngcànhvạntuếcógaivềlàmmộtcáitổkiêncố,bêntrênphủlácây,lôngvũ,cỏdại,chochimconkhỏibịgaiđâm.Chimnonlớndầntheothờigian,mộthômđạibàngmẹsẽcốtìnhphácáitổbìnhyênấy,thấyvậylũchimconrasứcvỗcánh,sauđóchúngđềubiếtbay.Cáitổcógaivừathểhiệntìnhyêuthươngthầmlặngcủađạibàngmẹ,vừathểhiệnsựhiểubiếtrộnglớncủanó.

ChamẹbiếtyêuthươngvìconTìnhmẫu tử làmột đề tài cũ, nhìn vào lịch sử, các tích như: “Mẫu thânMạnhTửbalầnchuyểnnhà”,“mẫuthânNhạcPhithíchchữlênlưngcon”đãđượcngườiđờicatụnghàngngànnămnay.Nhưngởmộtkhíacạnhkhác,tìnhmẫutửcũngđượccoilàmộtđềtàimới,vẫnbiếttìnhmẫutửlàtìnhcảmmáumủgiữangườimẹvàđứacon,nhưngđặttronghoàncảnhxãhộihiệnthực,tìnhmẫutửkhôngthểkhôngchịuảnhhưởngtừcuộcsốngxãhội.Bởivậy, tìnhyêuthươngngườimẹdànhchoconkhôngchỉđơnthuầnlàhànhđộngbảnnăngcủangườimẹ.Xãhộiđổi thay, thờiđại tiếnbộ,càngngàycàngtácđộngđến“biếnsố”củatìnhmẫutử,khiếnchotìnhmẫutửbaohàmthêmrấtnhiềuđặctrưngmớicủathờiđại.Khicontôilênmười,nóđãquenvớitìnhmẫutửsâunặngmàchánngắtcủabàmẹ100điểm,là tôi.Thôngquaquátrìnhquansát,họctậpvàthựctiễngiáodụcgiađìnhcủacácbậcchamẹDoThái,tôitựmìnhthựchiệncảicáchquanniệmvàphươngphápgiáodục.Đươngnhiên, các con tôi cũng cảmthấykhóchịumộtthờigian,nhưngdùsaocũngphảigióngtrốngcảnhtỉnh,thayđổituầntựtừngbước.

Côcháugáingâythơtrongsáng.Tôirấtbiếtơncuộcsống,biếtơnsựgiaothoagiáodụcgiữngườiDoTháivàngườiTrungQuốc,khiếnchocáccontôicónhữngcuộclộtxáckỳdiệu,nólênmentrongtínhcáchcủachúng,giúpchúngđạtđượcthànhtựutrongsựnghiệptừkhicòntrẻ.Đồngthời,điềuđócũngminhchứngchonhữnggiátrị tolớntrongphươngphápgiáodụcgiađìnhcủatầnglớpDoTháitrunglưu,mặcdùnóđãbịmộtbàmẹDoTháisinhravàlớnlênởThượngHảinhưtôi“TrungQuốchóa’’,nhưngvẫnpháthuyhiệuquả.Tiếp theo chương I, tôi sẽ thuật lại một cách tỉ mỉ, kỹ càng những kinh

nghiệmvàsựquansátcủabảnthân.Sởdĩ,tôimuốnchiasẻnhữngđiềunàyvới các bạn là vìmôi trường giáo dục gia đình củaTrungQuốc hiện nayđanggặpphảinhữngvấnđềcủathờiđạimới.Có bậc cha mẹ sẽ nói: Nói thì dễ, nghĩ thì dễ, làm mới khó. Muốn yêuthươngconthìcứyêuthươngthôi!Khôngcầnnhồinhétthêmtưtưởngnàynọ!Cácbậcphụhuynhxinhãynghetôikhuyênmộtcâu:Bạnnuôngchiềucontứclàbạnsẽlàmhạiconcảđời.Contrẻdầnmấttínhtựlập,quenthóiănbámchamẹ,kỹnăngsinhtồnthấpkém,đếnkhibạnrờibỏthếgiớinàyvàchẳngcònthứgìđểănnữa,nósẽkhócthan:“Mẹ,conhậnmẹ!”Lúcđó,dùbạncóthươngconnhườngnàocũngkhôngthểgiúpconđượcnữa.

Chương II.YêuConTrongNguyênTắcCóLàmCóHưởng

“Nôlệcủacon”và“thếhệănbám”

GầnđâyởTrungQuốcsửdụngphổbiếncụmtừ:“Nôlệcủacon”Ngàynay,cácbậcchamẹtrẻluônphảichịumộtáplựcvôhình.Gánhnặnggiáo dục khiến cho tinh thần, tâm lý của họ vận hành quá tải, dù có chịuđựngđượchaykhônghọcũngphảigánhlấynó.Khiconbébỏng,chamẹlolắng cho sự phát triển và sức khỏe của con, cùng với rất nhiềumối nguyhiểmkhônlường.Đếnkhiconlớnlên,chamẹlạiphảichúýđếnvấnđềhọctậpcủachúng.Trongtámtiếngđồnghồmỗingày,chamẹcầnmẫnlàmviệc,bắtnhịpthờiđại,cònphảikhôngngừngtraudồitri thức,nắmbắtkỹthuậtmới,nângcaođịavịcủabảnthân.Ngoàitámtiếngđóra,chamẹdànhtoànbộthờigianchocon,bóphầubaomuasữangoại,nhịnănnhịntiêuđóngtiềnhọcphívàonhàtrẻtưthục,khôngkhiếnconđộngtaydọndẹpnhàcửa,giặtgiũ quần áo, không có kỹ năng từ chối nhu cầu vật chất của con, chamẹgiốngnhư“máyintiền”thựcthụ.Hễthấyconbịchènép,chamẹlậptứcramặt làmmáybaytrựcthăngbaylượntrênđầuconkhôngđểchoconphảichịumộtchútuấtức,thậtxứngvớidanhhiệu“nôlệcủacon.”Cácbậcchamẹ làm “nô lệ của con” xuất phát từ tình yêu thương con cái vô bờ bến,nhưng,trênthựctế,họlạitướcmấtquyềnvàcơhộitraudồitrithức,kỹnăngsinhtồncủacon,kếtquảlàlàmhạicon.Mặcdù“nôlệcủacon”làmộtdanhtừmớixuấthiệntrongnhữngnămgần

đây,nhưngnóđãcómầmmốngtừkhálâu.Trướchếtlàdoảnhhưởngcủaquanniệmtìnhthânmáumủtruyềnthống,cácbậcchamẹTrungQuốcdốchết tiềncủa, tinh thầnvàsức lựccủamìnhvàoconmàkhôngmột lờioánthánhayhốihận.Đếnkhiconcáitrưởngthành,chamẹcũngkhôngthểtừbỏthóiquenhysinhvôđiềukiệntrêntấtcảcácphươngdiện.Thêmvàođó,kếtcấugiađình“421”,“621”củachínhsáchmộtconcũngvôhìnhchungthúcđẩyhiệntượngchamẹlàm“nôlệ”chocon.Concàngđượcmọingườichúýđến,chamẹcàngmuốnnó thành rồng, thànhphượng.Vì thế, tráchnhiệmcủachamẹđốivớiconngàycàngchuyểnbiếnxấuđi.Chamẹ lao lựchysinhvìcon,cuốicùnglạitrởthànhnôlệcủacon,savàotrạngtháigiáodụcbấtthường,vốnmuốnbồidưỡngsinhmệnhnhỏbécủamìnhthànhcâyđạithụ,rốtcuộclạithànhcâytầmgửi.Cácbậcchamẹcàngcoimìnhlànôlệcủaconcái,càngcókhảnăngtạora“thếhệănbám”đúngnghĩa,đólàkiểutuầnhoànáctính.Rấtnhiềubậcchamẹ nói rằng, yêu con bao nhiêu cũng không đủ, họ cứ nghĩ cho con vàotrườnghọctốtnhất,cungcấpnhữngdưỡngchấttốtnhất,xâydựnglôcốtantoànnhất, làchắcchắnsẽ tạonênanhtài, tuấnkiệt.Đólàsai lầmcủacácbậcchamẹTrungQuốcmấyđờinay.Tôicũngtừngmắcphảisailầmnày,hồimớiđếnIsrael,tôivẫnlàmộtbàmẹTrungQuốctheokiểunôlệcủacon.Ngoàiviệckhôngthểhọcthaycácconra, tôi toàn quyền quyết địnhmọi việc của chúng, tôi là “nồi cơm điện”,“máygiặt”,“máyrửabát”,“cầncẩu”, là“trựcthăng”hoạtđộnghai tưgiờmỗingày!Cứ theocáchdạyconcủamình,có lẽbâygiờ tôicũngnhư rấtnhiềuchamẹTrungQuốccùngđộtuổi,muanhà,muaxe,cướivợchocácconbằngsố tiềncủamình tíchcópcảđời.Cũngmay,những lờiphêbìnhthẳngthừngcủachịhàngxómthựcsựlàhồichuôngcảnhtỉnh,vàquanniệmgiáodụcgiađìnhcủaIsraelgiúptôi tỉnhngộ.PhụhuynhIsraelcoisựđộclậplàmónquàquýgiánhấthọtặngchocáccon,nhấtquyếtkhôngđểchohiện tượng“thếhệănbám” trànvàoxãhội,bằngkhôngcon trẻcàngngãđauhơn.Trong sốcác trẻ emDoThái, rất ít cháucó“điểmsốcao,năng lực thấp”giốngnhưtrẻemTrungQuốc.NgườiDoTháicóbiểuthứcsốhọc:Điểmsốtốt=TrườnghọctốtTrườnghọctốt=TấmbằngđẹpTấmbằngđẹp=CôngviệctốtCôngviệctốt≠SựnghiệpthànhcôngBiểu thức này không nói lên rằng, người Do Thái xem thường tri thức,khôngcógiađìnhDoTháinàokhôngcómộthoặcmộtvàitiếnsĩdanhgiá.Chỉcóđiều,ngườiDoTháicoitrọngsựvậndụngtrithứchơn,tứclàhiểubiếtvàkỹnăng.Họcoinhữngngườicótrithứcmàchưacóhiểubiếtvàkỹnănglà“conlừathồsách.”Talmūdhtừngnói:“Chưacókỹnănglàmviệc,

bạnvẫncóthểhọctậptốt,nhưngchưabiếtvậndụngtrithứcvàothựctiễnlaođộngthìcuộcđờicủabạnkhôngthểđơmhoakếttrái,ngượclạicòndẫnđếntộiác.”

Củacảicủatôilàsựhiểubiết.Chínhvìvậy,ngườiDoThái rấtchú trọngbồidưỡngkỹnăngsinh tồnvàquán triệt tư tưởng“không làmkhônghưởng”đốivớiconcáingay từkhichúngcònnhỏ.KhimớiđếnIsrael,tôichorằng,chỉcócácgiađìnhcóđiềukiệnkinhtếkémmớigiươngcaokhẩuhiệu:Muốntiêutiềnthìhãytựkiếm!Saunày,khilàmthuêchomộtgiađìnhrấtgiàucó,tôimớihiểurằng,hóaracácvịphụhuynhDoTháicànggiàucólạicàngchútrọnggiáodụcsinhtồnchocon.Giađìnhmà tôi làm thuêcómộtcậucon traiđanghọc tiểuhọc,mặcdùtrongnhàkhôngthiếugìsiêuxe,nhưngnhữngchiếcôtôđókhônghềđượcdùngđểđưađóncậubé tới trường.Bất luậnmưagió thếnào,nócũngtựđixebuýtvềnhà.Nếucậubémuốnthayđôigiàyđábóngđãcũ,chamẹsẽđềnghịmỗibuổitốicậubérửabátđũađểlấytiềnmuagiày.Họnóirằng, làmvậymớikhiếnconcáicảmnhậnđượcnhữngđắngcayngọtbùicủacuộcsống.CácgiađìnhDoTháiđã thựchiệnnguyêntắccólàmcóhưởngtừ lâu.VìsaodânsốítỏicủangườiDoTháilạisinhralớplớpnhântài?Mọingườivẫn luônmuốnbiếtđápáncủacâuhỏinày, thật ra,nguyên tắccó làmcóhưởngchínhlàmộtbíquyếtnhỏtrongđó.VídụvềtỷphúthếgiớiJohnD.Rockefeller,Rockefellerđã“làmthuê”chochaôngđểkiếmtiềntiêuvặttừthuởnhỏ.Sángsớm,ôngđếnnôngtrại,đôikhigiúpmẹôngvắtsữabò.Ôngcómộtcuốnsổtay,thốngkêsốlượngcôngviệchằngngày,tính0,37đôlaMỹmỗigiờlàmviệc,ghivàosổ,vềsaukếttoánvớicha.Ônglàmviệcnàyrấtnghiêmtúc,cảmnhậnlaođộnglàthiêngliêngvàvôcùngthúvị.

Ấntượnghơnlà,hậuduệđờithứhai,đờithứba,thậmchíđờithứtưtrongdònghọRockefellerđềunghiêmkhắclàmviệcnhưvậy.Rockefellercótấtcảnămngườicon,tiềmlựckinhtếcủagiađìnhôngvượtxasovớimặtbằngchungcủangườidân,nhưngônglạivôcùng“bủnxỉn”vớicáckhoảntiêuvặtcủaconcái.Ôngquyđịnhchocácconcủamìnhtiềntiêuvặtcăncứtheođộtuổi:Từbảyđếntámtuổicho3hàomộttuần,từmườimộtđếnmườihaituổicho1đôlamộttuầnvàtừmườihaituổitrởlêncho2đôlamộttuần,mỗituầnđưatiềnmộtlần.Ôngcònphátchomỗingườiconmộtcuốnsổnhỏghirõtừngkhoảnchitiêuvàyêucầuhọđưachoôngkiểmtrakhilĩnhtiền.Ngườinàoghichéprõràng,chidùngthỏađáng,cuốituầnđượctặngthêm5xu,ngượclạithìbịcắtgiảm.Đồngthời,ngườinàobiếtlàmviệcnhàcũngđượcnhậnthùlao,trợcấptiềntiêuvặt.Vídụ,bắtmộttrămconruồiđược1hào, bắt một con chuột được 5 xu, nấu ăn, xếp củi, nhổ cỏ đều có phầnthưởngkhíchlệ.Thuởnhỏ,NelsonA.Rockefeller,contraithứhaicủaông,saunàylàmPhóTổngthốngvàLauranceS.Rockefeller,contraithứbacủaông,ngườisaunàyđãmởrangànhcôngnghiệpmới,chủđộngnhậncôngviệcđánhgiàychocảnhà,giámỗiđôigiàydalà5xu,mỗiđôibốtlà1hào.Haianhemhọcòncùngnhaunuôi thỏbánchotrườngYlàmnghiêncứu,kiếmtiềntiêuvặtkhimớimườimộtmườihaituổi.Hiệnnay,TrungQuốcchưatrởthànhmộtcườngquốckinhtế,rấtnhiềugiađìnhvẫnluẩnquẩnbênngoàingưỡngcửacủatầnglớptrunglưu,nhưnghọlạicóquanniệmgiáodụcnuôngchiềuconcái,chitiêuxaxỉchochúngngaytừkhigiađình chưa lấygì làmgiàu có.Không ít nhà trẻquý tộcở trongnướcquảngcáo:“Khôngsinhravớichiếcchìakhóabạc,thìhãysửdụngnóđểsống.”Đólàmộtnhậnthứcsailầmvềgiáodụcquýtộc.Cáchnuôidạyconcáitheokiểuchamẹlà“nôlệ”củaconkhôngthểbồidưỡngcontrẻtrởthànhquýtộcthậtsự,màchỉbiếnchúngthànhnhữngkẻ“ănbám”chamẹsuốtđời.Luậnvềgiàucó,dântộcDoTháicónhiềungườigiàunhất,luậnvềcaoquý,châuÂucónhiềuquýtộcnhất.Songvềgiáodục,nhữngdònghọgiàusangđócũngluônchútrọngđếnvấnđềbồidưỡngtốchấtvàkỹnăngsinhtồncủaconcáinhất.Ngượclại,cácbậcchamẹTrungQuốcmấyđờinayđềuxemthànhtíchhọctậpcủaconlàminhchứngchomứcđộthànhcôngcủamìnhtrongviệcnuôidạyconcái,hoàntoànbỏquaviệcdạyconkỹnăngsinhtồn,hoặcgiảhọchorằngcứđểchoconđạtđượctrìnhđộhọcvấncaorồisauđóbồidưỡngthêmchonócũngchưamuộn.Dùsao“nôbộcgià”làmìnhvẫncònsốngsờsờcơmà!Kếtquả,cácbậcphụhuynhTrungQuốctựbiếnmìnhthànhnôlệcủaconcái,saucùngđàotạora“thếhệănbám.”Thậtra,cácbậcphụhuynhmongmuốnlàmnôlệchoconkhônghềsốngbằnglýtrí,bảnthânhọlàngườicha,ngườimẹvĩ đại nhất, vô tưnhất, giàuđứchy sinhnhất, nhưngđồng thời

cũnglàngườicha,ngườimẹthấtbạinhất,đángthươngnhấttronglịchsử.Mộtcuộcđiềutramấynămtrướcchothấy,hơn65%giađìnhTrungQuốctồntạihiệntượng“giànuôitrẻ”:nhữngngườitrưởngthànhbamươituổivẫnphảitrôngcậyvàosựcungdưỡngcủachamẹ.Gầnđây,khôngítngườihôhào,phảiđềphònghiệntượng:NgườiTrungQuốc“nuôiconphònglúctuổigià”,hóaralạithành“nuôiconănbámthângià”!Baonhiêungườitốtnghiệpthạcsĩ,tiếnsĩnhưngvẫnkhôngtìmđượccôngviệcphùhợp, rồibaonhiêungườiđãngoàibamươimàvẫnmuanhà,kếthônbằngtiềnlươngtíchcópcảđờichamẹ.Tôicórấtnhiềuđiềumuốnnóivớitấtcảcácbậcchamẹtrênthếgiới,songcổhọngnhưnghẹnlại.Chúngtakhôngthểhoàntoànđổlỗichuyệnconcáikhóbámrễtrongxãhộichohoàncảnhcạnhtranhkhốcliệt.HiệnnayTrungQuốckhôngthiếutrẻemcótrìnhđộ học vấn cao, điểm số tốt, nhưng sở dĩ chúng không tìm được vị trí lýtưởngtrongxãhộilàvìthấtbạiởkỹnăngsinhtồn.Liệuđứatrẻvừamớicấttiếngkhócchàođờicócuộcsốngtốtđẹp,đầyđủkhông,liênquanmậtthiếtđếnchínhđôi tayđưanôi củangười làmcha, làmmẹ.Đừngphụ lòng tínnhiệmvàủytháccủasinhmệnhhoànhảoấychỉvìquanniệmgiáodụclạchậucủachúngta.Dướiđây làmộtsốcâuhỏi trắcnghiệm,cácbậcchamẹhãy làm thửmộtlần,xemcáchdạyconcủamìnhcóbaonhiêunhântốkhôngphùhợp.Càng chọn nhiều đáp án “đúng”, chứng tỏ cách dạy con của bạn càng cónhiềunhântốkhônghợplý,nguycơsaunàyconcáicủabạntrởthành“thếhệănbám”càngcao,sớmthayđổicáchdạyconcủabạnlàmộttintốtđốivớigiađìnhvàconcáibạn.Đừngdạyconthànhkẻ“ănbám”chamẹ:

Tránhnuôiconthànhtiếnsĩgiấy,“ănbám”chamẹConnênlàmmộtsốviệcnhà,tùytheosứccủamình.Conchịumộtchúttủithân,khôngcógìlàkhôngtốt.Chamẹchỉnênđápứngmộtnửayêucầucủacon,tiếpnhậnyêucầuhợplý,thayđổiyêucầubấthợplý,thậmchíđôikhiphảitừchối.Khiconlàmsai,chamẹkhôngmắngcontức làđã tựchốibỏcơhộigiáodục.Không có đứa con nào là hoàn hảo, đứa con hoàn hảo được sinh ra từphươngphápgiáodụchoànhảo.Từlầnđầutiêncondùnghànhđộngkhóclócầmĩđểuyhiếpchamẹ,chamẹ không được chiều theo ý con, bằng không nó sẽ được đằng chân, lân

đằngđầu.Chamẹnêntánthànhquanđiểmgiáodụccọxátkhókhăn.Conchỉcó thànhtíchhọctậpcaochưachắcsaunàyđã làngườiđạtđượcthànhtựutolớn.Bạnphảichônchặtýnghĩconmìnhlàgiỏinhất tronglòng,đừnglàmchochúngnảysinhbấtkỳýnghĩtựcaotựđạinào.Khicongặpkhókhăn,chamẹđừngngạiđểcontựgiảiquyết.

Contrẻnênnắmbắtphươngphápquảnlýtàisảntừnhỏ

BàcụhàngxómhaynóichuyệncùngđãchỉchotôibiếtcáchápdụngnềnnếpgiađìnhDoTháivàogiađìnhmìnhnhưthếnào,nênyêuthươngconcáira sao.TheongườiDoThái,nguyên tắccó làmcóhưởngsẽ rèn luyệnkỹnăngsinhtồncủatrẻ,nhấtlàkỹnăngquảnlýtàisản,trướcgiờhọkhôngcoikiếmtiềnlàmộtnhucầucầnphảiđợiđếnđộtuổinhấtđịnhmớibắtđầuvunbồi,giốngnhưquanniệm“dạycontừthuởcònthơ”củangườiTrungQuốc,họluônchorằng“quảnlýtàisảntừnhỏ”mớilàphươngphápgiáodụctốtnhất.ViệcnângcaochỉsốFQ,khôngchỉđểnhằmgiáodụckỹnăngquảnlýtàisảnchotrẻ,mànócònlàmộtphươngthứcgiáodụctráchnhiệmvàgiáodụcnhâncách.Quamườinămtrởvềquêhương,tôinhậnthấyrấtnhiềutàisảncủacácgiatộcIsraelđềuđượctruyềnquanhiềuthếhệ.Nhìnvàothựctế,ngườiDoTháikhôngchỉđểlạicủacảivậtchất,màcòntruyềnlạitốchấtvàkỹnăngtạoracủacảichoconcháumình,nhữngthứđócòngiátrịhơntiềnbạc.Vàthứgiátrịấykhôngđến từsự thừakế,nóđến từphươngphápgiáodục,cụ thể lànhữngkỹnăngquảnlýtàisảntừthuởnhỏđượcngườiDoTháinắmbắtvàvậndụng.NgườiDoTháicómộtphươngphápđặcbiệtvềgiáodụckỹnăngquảnlýtàisảnchoconcái,họbắtđầutriểnkhaicácbàihọcquảnlýtàisảngiađìnhtừkhitrẻbahoặcbốntuổi,đódườngnhưđãthànhthônglệcủacảdântộc.

Haichaconnôđùavuivẻ.

Batuổi:Phânbiệttiềngiấyvàtiềnkimloại,nhậnbiếtmệnhgiá.Bốntuổi:Biếtkhôngthểmuahếtcácmặthàng,vìthếcầnphảilựachọn.Nămtuổi:Hiểurõtiềnlàthùlaolaođộng,nênphảichitiêuhợplý.Sáutuổi:Cóthểđếmđượcnhữngsốtiềnlớn,bắtđầuhọctíchlũytiền,bồidưỡngýthứcquảnlýtàisản.Bảy tuổi:So sánh lượng tiềncủamìnhvớigiácảhànghóa,xácnhậnbảnthâncókhảnăngmuahànghaykhông.Támtuổi:Biếtmởtàikhoảntiềngửitạingânhàng,nghĩcáchkiếmtiềntiêuvặt.Chíntuổi:Lậpkếhoạchchitiêu,biếtmặccảgiácảvớicửahàng,biếtgiaodịchmuabán.Mười tuổi:Biết tiếtkiệmtiền trongsinhhoạt thườngngàyđểsửdụngvàonhữngkhoảnchilớnhơnnhưmuagiàytrượtbăng,vántrượt…Mườimộttuổi:Họccáchnhậnbiếtquảngcáovàcóquanniệmvềgiảmgiávàưuđãi.Mườihai tuổi:Biếtquý trọngđồng tiền,biết tiềnkhôngdễkiếmđược,cóquanniệmtiếtkiệm.Từmườihaituổitrởlên:Hoàntoàncóthểthamgiacáchoạtđộngquảnlýtàisảncùngvớinhữngngườitrưởngthànhtrongxãhội.TrẻemDoTháihọccáchquảnlýtàisảntrongsuốtthờithiếuniên,kểtừkhichúngvừamớibắtđầucókháiniệmvề“đếm”vàbiếtnhữngphéptínhcộngtrừđơngiản.CácbậcphụhuynhDoTháidạyconemmìnhhiểurõmốiquanhệ hữu cơ giữa tiền bạc vàmua sắm, họ cho trẻ vốn riêng, khác với phụhuynhTrungQuốc, họkhôngchủ trươngcho trẻđểdành toànbộ số tiền,ngượclại,họkhuyếnkhíchtrẻtiêuhếttiềnmộtcáchhợplýnhư,muaquàănvặt,đồchơihoặcquầnáomàtrẻthích.Saukhichitiêu,phụhuynhphântíchchotrẻhiểumuasắmnhưvậylàcóhợplý,cócầnthiếthaykhông,từđórútrakinhnghiệmgì,bàihọcgì.Họquanniệm,thàchocontiềntiêuvặtđịnhkỳvàđặtraquyđịnhhạnchếchitiêucònhơnlàđểnóchìatayxintiềnphụhuynhnhư“ănmày”.Khiconcáibướcvàonămhọccuốicấpmột,phụhuynhDoTháisẽmởchochúngmộttàikhoảnngânhàngđộclập,gửivàođómộtkhoảntiền,consốcóthểcoilàtiềnlươngmộtthángchamẹthanhtoánchotrẻ.Họsốtsắngmởtàikhoảnchoconkhôngphảilàđểconthảsứctiêutiền,cũngkhôngphảilàhọquánuôngchiềuconhayđểđỡphảipháttiềnmộtlầnchocon,màhọcómụctiêugiáodụclớnhơn,đólà“quảnlýtàisản”.Mỗikhiconcáisửdụngtiềnkhông thỏađáng,phụhuynhsẽkhôngdễdàngbỏquachochúng.Họgiảithíchchotrẻhiểu,nếusắptớiconmuốncóđượcthứgiátrịhơn,thìbắtbuộclúcnàyconchỉđượcmuamộtvàithứíttiền.Cónhưvậy,trẻmớicóthểbiếtđượchậuquảnghiêmtrọngcủaviệcchitiêuquáđà,biếtchịutráchnhiệmtrướchànhđộngchitiêucủamình.

RấtnhiềuphụhuynhTrungQuốclocontiêutiềnlungtung,nên“tướcđoạt”cơhộicầmtiềncủacon.Vídụ,concầnmuathứgìđềuphảichìatayxintiềnchamẹ;ngaycảtiềnmừngtuổicủacon,phụhuynhcũngnói“đểcha/mẹgiữcho”,tịchthutoànbộsốtiềnmừngtuổi.PhụhuynhDoTháichorằng,cáchlàmtaihạinhưvậysẽkhiếnchotrẻcóthóiquenxintiềnchamẹ,đếnkhicótiềnchúngsẽmauchóngtiêuhếtsạch,thiếuýthứclậpkếhoạchchitiêu.Sángsuốthơn,cácgiađìnhDoTháicònchothanhthiếuniênbắtchướcchamẹquảnlýtàikhoảnngânhàngđểgiúpconemmìnhcósựchuẩnbịtốthơnchocuộcsốngtươnglai.Khiconcáiđượckhoảngmườihaituổi,phụhuynhthườngmởsổ taychi tiêu, thôngbáochocác thànhviênbiết tìnhhìnhchitiêutronggiađình,giúpconcáihiểuchúngcầnphảiquảnlý“tàichính”giađìnhnhưthếnào.Ngoàiviệcdạyconsửdụng tiềnmộtcáchkhoahọc từ lúc tám,chín tuổi,phụhuynhDoThái cònkhuyếnkhích con laođộngđểkiếm tiền tiêuvặt.Mộthôm,contraitôimangvềnhàmộtvéxembiểudiễnsaxophone,giávéchỉcó2shekel,buổibiểudiễndobạncùnglớpcủanótổchức.Nghecontôinói,nhàcậubạnđóthuộctầnglớptrunglưu,giàucótrongvùng,thằngbémởbuổibiểudiễn,ngoàimongmuốnthưởngthứcâmnhạcra,nócònmuốntíchlũytiềntrongtàikhoản.Chathằngbémởchonómộttàikhoảncánhân,bêntronglàtiềnmồhôicôngsứcnórửaxeôtô,dọnnhàvệsinh,bánhàngrongtrướccổngnhà,giúpviệcởcửahàngbánhbao.Chẳngnhẽcha thằngbé là thầngiữcủa?Chẳngnhẽngườichanàykhôngyêucon?Vềsau,tôigặpchathằngbétrongmộtbuổihọpphụhuynhởtrường,tôiđếnhỏichuyện,ôngấycởimởchiasẻ:“Việcmởtàikhoảnkhiếncontôihiểurõmộtnguyêntắcngaytừnhỏlà:Khôngcóchuyệnngồimátănbátvàng.Trênthếgiớinàykhôngcólươngthựcchokhông,nóphảiđượcđềnđáptừnhữnggìnócốnghiếnchoxãhộivànóphảiđạtđượcthànhcôngthôngquasựnỗlựccủabảnthân.Ngoàira,tàikhoảncòngiúpcontôithấyđượcgiátrịđồngtiềnkiếmđượcbằngchínhsứclaođộngcủamình.Nếunómuốnlàmmộtvàicuộcđầutưnhỏ,vídụmuahànghóađembánlẻ,tôisẽvuivẻhướngdẫnnócáchkinhdoanh.”Bạnđừngnghĩđâylàchuyệntầmphào,kỹnăngquảnlýtàisảncủaconđếntừnhữngbàihọcvỡlòngvềgiáodụcquảnlýtàisảncủachamẹ.PhụhuynhDo Thái coi bồi dưỡng kỹ năng quản lý tài sản cho con làmột cách bồidưỡngkỹnăngsinhtồnởbấtcứnơinào,bấtcứlúcnào,đặcbiệtlàcáchtạoracủacải.Vídụ,Chủ tịchHộiđồngquản trịcông tyMcCallđãhọccáchquảnlýtàisảntừbé:Thuởnhỏ,chatôitừnghỏitôi:“Mộtcânđồngđánggiábaonhiêutiền?”Tôitrả lời: “35 xu thưa cha.” Cha tôi nói: “Đúng vậy, tất cả người dân bangTexasđềubiếtmộtcânđồngcógiá35xu,nhưngcon làcon trai củamột

ngườiDoTháivìvậyconcầnphảihiểumộtcânđồngtrịgiá35đô-la.Conthửlấymộtcânđồnglàmmộttaynắmcửaxemsao.”Haimươinămsau,chatôiquađời,mộtmìnhtôikinhdoanhcửahàngđồđồng.Năm1974,đểlàmmới tượngNữ thầnTựdo, chínhphủMỹ thanh lýđống rácbêndướibứctượng, kêugọi cácnhà thầuđếnđấugiá, nhưngnhiều tháng trôi qua, vẫnkhông có tín hiệu khả quan.Nhìn thấy dưới chân bức tượng làmột đốngđồngthau,ốcvít,vậtliệugỗ,tôikhôngđưarabấtcứđiềukiệngì,đăngkýmuangaylậptức.Rấtnhiềungườicườithầmchorằnghànhđộngcủatôilànguxuẩn.Nhưngkhitôinấuchảyđồng,đúcthànhphotượngNữthầnTựdoloạinhỏ,dùngximăngvàgỗgiacônglàmchânđế,chìvànhômlàmchìakhóaquảngtrườngNewYork.Thậmchí,đấtcátbụibẩntrênbứctượngNữthầnTựdocũngđượcgóilạibánchocáccửahànghoa.Đốngphếliệumangvềchotôi3,5triệuđô-la,mộtcânđồngcógiácaogấpmộtvạnlầntrướcđó,nhữngngườitừngcườinhạotôiđềutỏrakinhngạc.ĐốngrácởNewYorkđãlàmnêntêntuổicủatôi,tấtcảđềuphảicảmơnchatôiđãtruyềnđạtkỹnăngquảnlýtàisảnchotôitừlúccònnhỏ.Quảnlýtàisảnlàmộtcáchsángtạo.Bảnthântôikhônggiàucó,chỉsốFQcủatôicũngkhôngcao,nhưngsaukhitiếp cậnphươngphápgiáodụcquản lý tài sản của cácgiađình Israel, tôicảmthấybừngtỉnh.MộtsốliệuđiềutrađăngtrêntạpchícủangườiDoTháichothấy:Ngườiđượcbồidưỡngkỹnăngquảnlýtàisảncàngsớm,thuthậpsaunàycàngcao.Vìngườisớmkhơidậykỹnăngquảnlýtàisảnthìýthứcsựnghiệpcũngsớmmanhnha,sớmlĩnhngộkháiniệmđầutư,ngàysauđilàmcàngcótriểnvọnghơnvớingườikhác.NgườiDoTháicósứcmạnhlớnnhấttronglĩnhvựckinhtếthươngmại,baogồmrấtnhiềuôngchủcủacáccông ty tài chính khổng lồ; Alan Greenspan nguyên chủ tịch Hội đồngThống đốc Cục Dự trữ Liên bangMỹ; George Soros “cá sấu cổ phiếu”;WarrenBuffett“vịthầncổphiếu”giàuthứhaithếgiới...ĐókhôngphảilàdotưchấtquảnlýtàisảncủangườiDoTháixuấtsắchơncácdântộckhác,màlàdohọnắmgiữkỹnăngquảnlýtàisảnngaytừthuởnhỏ.Khicòn làmmộtbàmẹTrungQuốc truyền thống, tôi cho rằng,mìnhnênchoconítvachạmvớiđồngtiềnthìtốthơn,tiêutiền,kiếmtiềnlàchuyệnsaunàyđilàm.Quảthật,dạyconkhôngcoitrọngtiềnbạclàmộtphẩmchấtđạođức tốt, nhưngphẩmchất này cũngkhônghềmâu thuẫnvới việcbồidưỡngkỹnăngquảnlýtàisản.NgườiDoTháihiểurõ,kiếmtiềntứclàphảnđốilàmnôlệcủađồngtiền.LúccáccontôimớitớiIsrael,thầygiáotừngđặtchochúngmộtcâuhỏi:“Khibịcônđồtấncông,bắtbuộcphảibỏtrốn,emsẽmangtheothứgì?”Đốivớicâuhỏinày,bạnđưaracâutrảlờilà“tiền”hay“đáquý”đềusai.Vìbấtluậnlàtiềnhayđáquý,mộtkhibịcướpthìđềumấthết.Đápánchínhxácởđâyphảilà“trítuệ”.Thay đổi quan niệm cũng làmột cuộc cáchmạng.Giáo dục con cái theo

nguyêntắccólàmcóhưởngcùngvớikỹnăngquảnlýtàisảnđãlàmthayđổiphươngphápdạycontrướcđâycủatôi,bađứaconcủatôicũngnhậnrakhoảng cách giữa chúng và trẻ em Israel cùng trang lứa, nên rất sốt ruộtmuốntrởthànhnhữngđứatrẻđầydũngkhívàcóđượckỹnăngsinhtồnđộclập.Làngườimẹ, tôi có thểđảmđương trọng tráchcải cáchgiađìnhhaykhông?Liệutôicóthểchobọntrẻmộtcuộcsốngpháttriểnbềnvững?

PhươngphápbồidưỡngkỹnăngquảnlýtàisảncủangườiDoThái

DoThái làdân tộcgiàu cóvà thông thái bậcnhất, phươngphápgiáodụcquảnlýtàisảncủahọcóthểlàmkhuônmẫuchocảthếgiới.Giaiđoạnthứnhất:NhậnbiếttiềnKhiconcònđangbibôtậpnói,cácbậcchamẹDoTháisẽdạychúngphânbiệttiềnxuvàtiềngiấy,đểchochúnghiểu“tiềnbạccóthểmuađượcbấtcứthứgìchúngmuốn”,quantrọnghơnlà“tiềnởđâumàcó”.Saukháiniệmvàhứngthúsơbộđốivớitiềnbạc,phụhuynhđisâuvàoquanniệmquảnlýtàisản“dùngtiềnđổivật.”Giaiđoạnthứhai:KỹnăngcầmtiềnHiệnnay,trẻemTrungQuốcgặpphảivấnđềlớnnhấtlàsửdụngtiềntiêuvặtnhưthếnào.MộtsốphụhuynhTrungQuốckhôngchocontiềntiêuvặt,trongkhiđóphụhuynhDoThái lạichorằng, tướcbỏcơhộicầmtiềncủaconsẽkhiếncondựadẫmvàochamẹ,chỉbiếtngửatayxintiền.RockefellerđặtramộtvàiquytắcnhỏtrongviệcsửdụngtiềntiêuvặtchoJohn,cháucủaôngnhưsau:1.BanđầuRockefellerchỉchoJohn1đôla50xutiềntiêuvặtmỗituần;2.Cuốimỗituần,saukhikiểmtracáckhoảnchitiêu,nếuchamẹthấyJohnthựchiện tốtviệcghichépchi tiêu trong tuần, thìsang tuầnsaucậubésẽđượcnhậnthêm10xu;3.Đểdànhítnhất20%tiềntiêuvặt;4.Ghichépchínhxác,rõràngtừngkhoảnchi;5.Khichưađượcchamẹđồngý,Johnkhôngđượcphépmuađồdùngđắtđỏ.Khi trẻ được khoảngmười tuổi, phụ huynhDo Tháimở cho conmột tàikhoảnngânhàngriêngvàbỏvàođómộtsốtiềnnhấtđịnh,mụcđíchlàđểchonóbiết quản lý tài sảnmột cách thôngminhvàkhoahọc, chứkhôngmáymóc,mùquáng.Vàolầnđầutiênkhiconcáigiữnhiềutiền,phụhuynhsẽkịpthờihướngdẫnconemmìnhcáchchidùngthỏađáng.Nếuphụhuynhpháthiệnraconmìnhmuasắm linh tinh,họsẽ traođổivới trẻ rằng,concầngiữ lạimộtsố tiềnnhất định trong tài khoản, rồi cùng con lậpkếhoạch chi tiêuvà tiết kiệmngắnhạn.Đếnlúcđó,nếuconvẫnchưathểkhánglạisứchấpdẫncủanhững

thứ khác, thì buộc chúng phải chịu trách nhiệm trước hoạt động tiêu xàikhônghợplýcủamình.Cáchlàmnàycóưuđiểmlàgiúptrẻbiếtliệucơmgắpmắmngay từnhỏ,biết cânnhắcđến cáckhoảnchi tiêu sắp tới vàkếhoạchchitiêulâudài.Giaiđoạnthứba:KỹnăngkiếmtiềnMọingười thườngđềxướng tăng thugiảmchi, trongđó tiếtkiệmchi tiêuluônđượcđềcao,songlàmsaotăngthunhậpcònquantrọnghơn.Nóimộtcáchchínhxácthìđólàbồidưỡngýthứckiếmtiềncủaconđểchochúnghiểuđượcnhữngquytắckiếmtiền,quytắcquayvòngvốn,hiểuđượcnhữngđạo lý đơn giản về báo đáp và thù lao qua những ví dụ thực tế trong laođộng.Nhữngbàihọcvỡlòngnhưvậy,sẽmangđếncủacảivậtchấtvàtinhthầntolớnchotrẻ.Giaiđoạnthứtư:TrithứcquảnlýtàisảnNgoàiviệcdạyconchitiêuhợplý,kiếmtiềnhiệuquảra,phụhuynhcóthểnóichoconbiếtnhữngtrithứcquảnlýtàisảncơbản,hướngdẫnchúngthựchiệnmộtvàicuộcđầutưnhỏ.Hiệnnay,ởTrungQuốccũngcóngânhàngtungrathịtrườngloại“tàikhoảntrẻem”,hướngđếnđốitượngthanhthiếuniên.Phụhuynhchỉcầnđưaconemmìnhtớingânhànglàmmộtsốthủtụccầnthiếtđểmởtàikhoảncánhân,giảithíchchochúnghiểuvìsaophảigửitiềnvàongânhàng, tại sao lãi suất tiềngửikhácnhau,điền thông tinvàophiếugửitiềnvàphiếunhậntiềnnhưthếnào,chuyểntiềnrasao.Giaiđoạnthứnăm:ChâmngônquảnlýtàisảnNgườiDoTháibồidưỡngkỹnăngquảnlýtàisảnchoconkhôngnhằmmụcđíchbiến trẻ thànhcáimáykiếm tiềnhay thầngiữcủa.Ngược lại, họcoi“giáodụcquảnlý tàisản”cũnglàmộtcách“giáodụcđạođức”hay“giáodụcnhâncách”.Mụcđíchcủaviệclàmchotrẻhiểuđượcluânlýlaođộng,biếtđầutưvàquảnlýtàisản,khôngchỉđơnthuầnlàtruyềnbátrithứcvàrènluyệnkỹnăngsinhtồn,màýnghĩasâuxalàgiúpcontrẻtrangbịnhữnghiểubiếtcầnthiếtvàgiátrịquanđúngđắncủacuộcđời.

Biếtlàmviệcnhỏmớicóthểlàmviệclớn

TheophụhuynhIsrael,muốnbồidưỡngkỹnăngsinhtồnđộclậpcủacon,trướchếtphảibồidưỡngkỹnăng làmviệcnhà.Nhưthế thìdẫuconcóđikhắpnămchâubốnbể,phụhuynhcũngkhôngcầnlolắngchocuộcsốngcủachúng.Trongkhiđó,rấtnhiềuphụhuynhTrungQuốcđàotạora“thếhệănbám”đãthuangaytừđiểmnày.Vìyêuconnênchúngtakhôngnỡđểbàntaynhỏxinh của chúngdínhbẩn, khôngnỡchiếmdụng thờigianhọc tậpquýbáucủachúngvìsợlàmảnhhưởngtớithànhtíchthicử.Thậttìnhchúngtakhôngbiếtrằng,dạyconlàmviệcnhàchínhlàbướcđầudạykỹnăngsinhtồnchocon.NhàgiáodụchọcDoTháitổngkết:Đứatrẻkhôngđượcchamẹdạylàmviệcnhà,lớnlênsẽcómộtsốbiểuhiệnkhôngtốtnhưsau:Nănglựclàmviệckém,“nóinhưrồngleo,làmnhưmèomửa’’.Tínhỷlạicao,thiếutựchủ.Khônghiểuđượcthànhquảlaođộngkhôngdễgìđạtđược,khônghiểuđượcsựvấtvảcủachamẹ.Khôngcólòngcảmthông.Đếnnay tôivẫnnhớ, trên tạpchíGiáodụcgiađình của Israelmà tôi đặtmua từng đưa tin về một cuộc điều tra cho thấy: Tỷ lệ thất nghiệp giữanhữngđứatrẻthíchlàmviệcnhàvànhữngđứatrẻkhôngthíchlàmviệcnhàlà1:15,tươngtựnhưvậytỷlệphạmtộilà1:10,cònthunhậpbìnhquâncủađứatrẻthíchlàmviệcnhàcaohơnnhữngđứatrẻkhôngthíchlàmviệcnhàlà20%.CăncứvàothờigianbiểuthôngthườngcủacácgiađìnhDoThái, tôi làmmộttờlịchtrựcnhật,dánlênbứctườngtrongnhà.Trênđóquyđịnh,ngàyhôm nay ai giặt quần áo, nấu cơm, quét dọn nhà cửa. Sau cuộc “họp giađình”các thànhviênđều thốngnhấtýkiến,ngoài rachúng tôicònbầu ra“trưởngbantrựcnhật”phụtráchbanhiệmvụchínhsau:Mộtlàdọndẹp,vệsinhnhàcửanhưlausànnhà,rửabát;hailàlênlịchxemngàyhômnayăngì,việcnấunướngdotôiđảmnhận;balàbốtríhoạtđộng“đốingoại”trongngàycủacảnhà,cóthểlàrangoàichơihoặclàđithămhỏingườithân,bạnbè…ContraicảDĩHoalàm“trưởngbantrựcnhật”ngàyđầutiên,nódậysớmlausànnhà,muabánhmìlàmbữasáng,cònhùnghồntuyênbốbữatốicảnhàănraucảibắpxàovàmộtmóncanh.Vềhoạtđộngđốingoạithìsaubữatốicảnhàbốnngườichúngtôicùngđidạocôngviênởgầnnhà.Trướckhiđingủ, “trưởngban trực nhật” còn trịnh trọngviết nhật ký trực nhật, ghi lạinhữngđiềutâmđắc.Trôngthấymọingườiđangđánhrăngrửamặt,“trưởngban trựcnhật” cố tìnhnhắcnhở: “Mọingười khôngđượcdùngquánhiềunước,phảibiếttiếtkiệmnước.”DĩHoachọccảnhàcườinghiêngngả.

Saukhithựchànhchếđộ“trưởngbantrựcnhật”,tôinhậnthấybọntrẻđềurất giỏi, chúng không hề ngốc nghếch chút nào. Khi gặp vấn đề rắc rối,chúngkhônghềtỏralúngtúng,màrấtbiếtđộngnãosuynghĩ,tìmcáchgiảiquyếtsựviệc.Nghĩlại,hồiởThượngHải,tôivẫnlàbàmẹbảomẫu,chămlomọiviệcchocon.Mỗibuổitốitrướckhiđingủ,tôithườnghòcáccon:“Maulêngiườngđingủ,mẹsẽthudọnsáchvởcho.”“Contrai,bíttấtconcởirađểđâurồi,mang rađâymẹgiặt chonào.”Đếnkhi tiếpnhậnquanniệmgiáodụcgiađìnhcủaIsrael,tôiđãthuậntheothờithếvàthayđổiphươngphápgiáodụccủamình.Đểgiúp tôigiảmbớtgánhnặngviệcnhà,DĩHoavàHuyHuyđều tựgiặtquầnáocủamình,ngaycảkhibàivởchồngchất,thậtsựkhônglấyđâurathời gian giặt quần áo, chúng cũng biết ngâm quần áo vào nước, chà xàphòngvàocổáo,vògầnsạchrồiđểđấy.Đếnlúcgiặtlại,tôithấyquầnáocủacácconđều rất sạch,vềsaumớihaychúngđãvòquanhữngchỗbẩnnhất,khóvònhấttrênquầnáocủamình.Chúngngâmquầnáocũngrấtcómẹo,chúngnghĩđủmọicáchgiúpmẹgiảmbớtcườngđộlaođộng,saukhiđổxàphòngchúngngâmvạtáotrướcxuốngdướichongấmnhiềuxàphònghơn.Tất nhiên, lúc đầu lịch trực nhật do tôi đặt ra được thực hiện khôngmấysuônsẻ,vìbọntrẻthườnghayganhtỵnhau.VínhưmộtlầnHuyHuytrởvềnhàsautiếthọcthểdục,thằngbébịngãxướcbàntaytronglúcđábóngnênkhôngthểrửabátđược,nónàinỉDĩHoa:“Anhơi,hômnayanhrửabátthayemnhé.”DĩHoanhanhýđáp:“Ừ,khôngvấnđềgì,hômnayanhtạmthờirửathayem,nhưngngàymaiemphảirửahaingàyliền.”“Khôngđược,’’HuyHuylanhchanh:“Thờigianlàvàngbạc.Hômnayanhrửathayemrồitứclàchuyệnnàyđãquarồi.”DĩHoahậmhực:“Thếkhôngphảilàemquávôlýsao?”Lúcnày, tôi làmmẹ,phảiđứngradànxếp, tôinói:“Thếnàyđượckhông,HuyHuy?Taycủaconbịxước,hômnaykhôngthểrửabát.Nhưnganhrửabátxongrồicongiúpanhlaukhôbát,khôngsaochứ,laubátkhônglàmảnhhưởnggìtớitayconmà.”Sauđó,tôilạiquaysangvỗvềDĩHoa:“Nếuhômnàoconkhôngkhỏe,mẹvàemconsẽgiúpconhoànthànhcôngviệc.”Tôikhôngngạcnhiênvớinhữnglờiđấukhẩuranhmãnhcủahaiđứanó,vìtrẻconvốnvậymà.TừkhiDĩHoa,HuyHuyvàMuộiMuôiluânphiêntrựcnhật,giữamẹcontôingầmhìnhthànhnênmộtgiaoướcnhonhỏ.Đólàsángchủnhậthàng tuần, tôisẽngủnướngmộtchút.Vì thế,bọn trẻdậysớm,tựgiảiquyếtbữasáng.“Trưởngbantrựcnhật”ngàyhômđósẽtự

lấysữachuavàbánhmì trong tủ lạnh ra, rán thêmtrứnggà, làmmộtbữasánghoànchỉnh.Sauđóbọntrẻăntrước,cònphầnlạimộtsuấtchotôi.Cóhômvàosinhnhậtcủatôi,tôivốnlênkếhoạchđưacảnhàrangoàiăn,khôngngờbọntrẻlạinóivớitôibằngđiệubộthầnbí,chúngmuốnlàmtiệcsinhnhậtchotôiởnhà,hơnnữacònlàmmónthịtbòbíttết.Bọntrẻthắttạpdềcủatôi,chúngbắtchướctừngđộngtáchằngngàycủatôiynhưthật.Chúng“lệnh’’chotôikhôngđượcphépmótayvàoviệcgì,chỉcầnởbêncạnhquansátlàđượcrồi.Thếlàtôivuivẻđứngxembọntrẻlàmthếnào.Cácbạnbiếtkhông,khiconcáitựlàmmọiviệc,cólẽchúngtacầncósựchuẩnbịtâmlýtrước,thậmchílàuốngthuốctrợtimnếucần!Vídụ,hồi đầu các con tôi tự ăn cơm, chúng vung vãi cơmkhắp nơi, tôi thườngxuyênphảigiặtlạiquầnáo,laubàn,lausànnhàchochúng;cònkhicáccontựđitắmchắcchắnsẽlàm“nướcngậpKimSơn”,còntôiphảilàm“vuaVũtrịthủy”…Lầnđầu tiênnấubữa tiệc sinhnhật phức tạpnày, các con tôi khôngkhỏilúngtúng,vụngvề.Khinướngthịtbò,dochưatựđiềuchỉnhđượcđộnóngcủa ngọn lửa nên dầu chưa sôi, bọn trẻ đã vội bỏ thịt bò vào. Rút kinhnghiệm từmiếng thịtbòđầu tiên,đếnmiếng thịtbò thứhaichúngđã làmsuônsẻhơnnhiều,thịtchínrấtđều.Tôilặngnhìnbốnmiếngthịtbòbíttếtđượcsắpngayngắntrongđĩa,tỏamùithơmphức,tronglòngấmápkhótả.“Mẹ,maunếmthửđi,mùivịthếnàoạ?”Chưakịpnóigì,bọntrẻđãgắpmộtmiếngthịtbòbỏvàomiệngtôi,nhanhnhưcắt,chúngmỉmcườitựhàonhìntôiăn.Tôigiơngóntaycáilênnói:“Mùivịrấttuyệt!”Thực hiện chế độ “trưởng ban trực nhật”, hoặc thỉnh thoảng cố tình làmngườichangườimẹlườinhácđềulàcáchyêuthươngconsángsuốt.Trongquákhứ,tôilàmộtvịphụhuynhhoànhảo,saukhinângcấpphươngpháp yêu con, điểm số của tôi từ 100 điểm tụt xuống 80 điểm.Haimươiđiểmcònthiếuchạyđiđâumấtrồi?Khôngphảilànóbịngườimẹnhẫntâmvứtbỏ,mànóđượcngườimẹthôngminhgiấunhẹmđi.Đôikhi,bạncàngtrởthànhmộtvịphụhuynh“lườibiếng”,concáibạncàngtrưởngthànhvàmạnhmẽhơn.CáccontôilớnlêntrongđiềukiệnkinhtếgiađìnhbìnhthườngNếunhưnóisựchămchỉ,chịukhócủachúngđượctạoratừthựctếcuộcsống,thìđếncôcháugáiBốiBối,tôiphảichủđộngtạoraviệclàmchonó.“BốiBối,thấybàlàmgìthìBốiBốilàmtheothếấynhé?”“Vângạ!”BốiBốinhanhnhảuđáp.Khicôcháugáicònnhỏ,tôigiảngđạolýyêulaođộng,nókhônghiểuđược.Tôithấydạynóbằngnhữnghànhđộnglàmgươngcủangườilớnmanglạihiệuquảhơn.Khitôirửabát,tôichoBốiBốicầmmộtbátnhựanhỏ,bảoconbénhìnxemtôirửanhưthếnào,rồirửacùngtôi.

Dầndần,BốiBốihìnhthànhchomìnhthóiquenyêulaođộng.Hễthấytôivàobếp,nólạilíulôchạyvàogiúpbà.Đôikhitôichoconbébêxoongnồi,ghếđẩu,tấtnhiênnồiconbébêlànồikhông,nếukhôngthứcăntrongnồisẽtràorangoàimất.“Bàơi,bànhìncháubưngnồinày!”BốiBốirốirítkhoetưthếbênồi.

Bứcảnhnàychụpcảnhconbémặcchiếctạpdềnhỏmàtôimayđangbênồitừtrongnhàbếprangoàiphòngkháchdochacháuchụplại,trôngrấtđángyêu.BốiBốithíchlaođộng,nórấtthíchhátbàiLaođộnglàvinhquang:Mặttrờivừahésáng,Gàtrốnggáyòóo;Nhànhhoađãtỉnhgiấc,Chimnhỏbậnchảichuốt.Chimkháchnhỏxâynhàmới,Conongnhỏchọnmậtngọt,Hạnhphúctừđâuđến?Phảidựavàolaođộng.Bônghoađỏ,cànhláxanh,Conbướmnhỏhamchơiđùa,Khôngthíchlaođộng,khônglaođộng,Mọingườichúngtakhôngbắtchướcnó.PhảihọcconongđitìmmậtngọtPhảihọcchimkháchxâynhàmớiKhôngsaonóihếtniềmvuilaođộngLaođộngsángtạolàvinhquang…Hiểuđượcnỗivấtvảcủalaođộng,nênBốiBốirấtbiếtthôngcảmchongườikhác.Hễthấytôilàmviệctrongphòngkháchhaytrongphòngbếp,conbésẽríurítchạyđilấykhăngiấyđưachotôi:“Bàơi,bàlaumồhôiđi!”

Trongmắtnhiềubậcphụhuynh,nhàbếplà“khuvựccấm”đốivớitrẻem.“Đừngvàođây,nguyhiểmlắm.”“Trongnàychỉtoànmùidầumỡ,conmaurangoàiđi.”Khitrẻtòmòmuốnvàobếpxemxét,thườngbịchamẹngănởngoài.Cóngườimẹtrẻnóivớitôirằng:“Đừngnóilàtrẻcon,ngayđếnemcũngchẳngvàobếpnữalà.Từnhỏtớilớnđềulàmẹemnấucơm,saunàyemlấychồngrồisinhcháu,bọnemchuyểnvềsốngvớichamẹhoặcthỉnhthoảngđiănhàng,emthấylàmvậycũngchẳngsaocả.Saunàycháulớn,cólẽnócũngănthứcănnhanh,aicòncóthờigianrảnhrỗimàchuivàobếpnữa.Hiệntạisựphânchialaođộngtrongxãhộingàycàngcụthể,mọingườikhôngnhấtthiếtphảibiếtnấunướngđâuchị.”SosánhcácbàmẹTrungQuốckéoconrakhỏibếpvớicácbàmẹDoTháikhuyếnkhíchconvàobếp,chúngtôinhậnthấy:Conngườimuốnsinhtồn,bắtbuộcphảicócơsởvậtchất,màănuốngchínhlànềntảngcủacơsởđó.Trong trườnghợpđảmbảoan toàn,chúng tacó thểbảoconnhặt rau, rửarau,nhưthếcũngsẽkhiếnchúngcảmthấymìnhđượcngườilớntintưởnghơn.Điềuđógiúpcontrẻvunđắpcảmgiácantoàn,lòngtựtinvàtínhđộclập.KhôngriênggìcácbàmẹDoThái,tôinghenóitạiNhậtBản,ngườitacònmởnhiềulớp“chamẹdạydỗcontrẻ.”Mỗilớphọccókhoảngsáugiađìnhthamgia.Lũtrẻsẽhọccáchnấunướngdướisựhướngdẫn,chỉbảocủaphụhuynh.Vídụ,chamẹdạyconđậptrứnggànhưthếnàothìvỏtrứngsẽkhôngrơivàobát,haykhôngđượcdùngxàphòngrửavỏsò...Đốivớiviệcvogạo,rửarau,tháirau…consẽmặctạpdề,đeogăngtay,phụhuynhcầmtayhướngdẫncontháicàrốtthànhtừngsợinhỏ.NgườiTrungQuốccómộtcâuchuyệncổnóivềđạolýnày:Cómộtbàmẹvôcùngyêucon,hằngngàybàđềubưngcơmlêntậnmiệngcon.Mộthôm,bàmẹphảiđixa,làmthếnàovớiđứaconkhôngbiếtnấucơmđây?Bàmẹthôngminhvàchịukhóấythứccảđêmlàmmộtcáibánhthậtto,khoétlỗởgiữađểxỏdâyđeovàocổđứacon.“Conà,khimẹđivắng,lúcnàođóiconcứănbánhlàđượcnhé.”Chiếcbánhkhá to, ănđếnkhibàmẹquayvềcũngchưahết,vì thếbàmẹyên tâmrangoài.Nhưngkhi trởvề,bàmớipháthiệnracậucon traicưngđãchếtđói trongnhà!“Bánhkhôngđủănsao?”Bàmẹnuốtnướcmắtvàotrong,truytìmnguyênnhândẫnđến cái chết của con.Thằngbé ăn hết sạch nửa cái bánh treoởtrướcmặt,cònnửacáibánhphíasaucổvẫncònnguyên.Thìra,nókhôngbiếtquaycáibánhlạimàăn.Làmviệcnhàlàrènluyệnkỹnăngsinhtồncơbảnnhất.PhụhuynhDoTháikhuyến khích con emmình tích cực tham gia làm việc nhà như: thu dọngiường,đổráctrongthùng,quétdọnvệsinhtrongphònggiặtquầnáo,nhổcỏngoàisân.Họchorằng,đứatrẻcókỹnănglàmnhữngviệcnàythìcũng

cótráchnhiệmgiữgìnvệsinhnhàcửa.Đồngthờihọcũngchorằng,đểtrẻgánhvácmộtphầnviệcnhà làgiúpbồidưỡngquanniệmgiađìnhvà tinhthầntráchnhiệmcủachúngđốivớigiađình,tăngkhảnănggắnkếtgiữacácthànhviên.

Phươngphápbồidưỡngkỹnănglàmviệcnhàchotrẻ

Phụhuynhcóthểliệtkêdanhsáchcôngviệctheocấpđộtăngdầntươngứngvớitừngđộtuổicủatrẻ,quađódạytrẻchịutráchnhiệmvớihànhđộngcủabảnthân.Dướiđâylànhữngcôngviệctrẻcóthểlàmđược.

Trẻtừbađếnbốntuổi:

•Đánhrăng

•Giúpchamẹcấtquầnáovàđồdùnggọngàng

•Dọndẹpphòngởvàthuxếpđồchơi

•Bỏquầnáobẩnvàomáygiặt

Trẻtừbốnđếnnămtuổi:

•Tướinướcchocâytrongnhà

•Giúpchamẹlaubàn

•Giúpngườilớnlấymộtvàitờbáo

Trẻtừsáuđếntámtuổi:

•Biếtlàmhầuhếtcáccôngviệcvệsinhcánhân

Quétdọn,lausànnhàtrongphòngcủamình

•Mangrácxuốngthùngrácdướinhà

•Biếtdọnbànăn

•Bỏđồlinhtinhvàonơithíchhợp

•Sắpxếpgiườngchiếucủamình

Trẻtừchínđếnmườihaituổi:

•Tựlàmtấtcảcáccôngviệcvệsinhcánhân

•Lauchùiđồdùngtrongnhà

•Giặtmộtsốquầnáo

•Lausànnhàphòngkhách

•Giúpmẹnhặtrau,rửarautrongphòngbếp

Trẻtừmườibađếnmườilămtuổi:

•Chuẩnbịbữacơmchocácthànhviêntronggiađình

•Giặtgiũtoànbộquầnáocủamình

•Giúpchamẹhoànthànhmộtvàiviệckhárắcrối

•Dựtoántiềnchomình

•Lựachọnmuasắmquầnáo

•Làmmộtsốcôngviệcởkhuvựclâncận

•Làquầnáo

Trẻtừmườisáutuổitrởlên:

•Làmthuêkiếmtiềnởbênngoài

•Đidulịchdướisựquảngiáocủangườilớn

•Lậpkếhoạchđạttrìnhđộhọcvấncao

•Tựloliệuchuyệnănmặccủacánhân

•Lênkếhoạchvàchuẩnbịbữacơmchocảnhà

Giáodụcsinhtồnvớigiáodụckỹnăng

Nguyên tắc có làm có hưởng là tinh hoa giáo dục sinh tồn của ngườiDoThái,nóthuđượchiệuquảthựctếrấttốt,khiếnconcháucủangườiDoTháitrởnêntàigiỏivàgiàucó,dùphiêubạtđếnbấtcứnơinào,sựnghiệpcủahọcũngnhưdiềugặpgió.TheotưtưởngDoThái,cácloạikỹnăngđượcdạytrong trườnghọcnhưâmnhạc,vũđạo,hộihọavàquầnvợt, tấtnhiêncầnthiếtchosựpháttriểncủatrẻ.Tuynhiên,nhàtrườngkhôngthểcungcấpchotrẻmộtmôitrườnghuấnluyệnkinhnghiệmsống.Vìvậyđốivớivấnđềgiáodục,phụhuynhDoTháigạtbỏrấtnhiềuthứphùphiếm,họcoigiáodụcsinhtồnlàưutiênhàngđầu,mongmuốnsaunàylớnlênmỗiđứatrẻđềucómộtcuộcsốngtốtđẹphơn.Hàngngànnămqua,ngườiDoTháivẫnluôncoigiáodụcsinhtồnlàtônchỉcủagiáodục,đókhôngchỉlàdolịchsửhìnhthànhvàpháttriểnđặcthùcủadântộcDoThái,màcòndotrậttựsắpxếpcủanămloạihoạtđộngchủyếu.Căncứvàoquanhệchínhphụcủanămloạihoạtđộngnày,ngườiDoTháixếpgiáodụcsinhtồnvàovịtrísốmột,họchorằngthuậntheotựnhiênlàhìnhthứcsinhhoạtchặtchẽnhất,đầyđủnhất.Nămhoạtđộngchủyếucủaconngườilầnlượtlà:1.Duytrìhoạtđộngcómốiliênhệtrựctiếpvớisựsinhtồncủabảnthân.2.Duytrìhoạtđộngcómốiliênhệgiántiếpvớisựsinhtồncủabảnthânđểcóđượcnhữngthứcầnthiếtchocuộcsống.3.Hoạtđộngnhằmmụcđíchgiáodụcthếhệsaulàmụcđíchsống.4.Duytrìhoạtđộngxãhộivàquanhệchínhtrịthôngthường.5.Mọihoạtđộngnhằmthỏamãnsởthíchvàtìnhcảm.TuythểchếgiáodụcởIsraelrấthoànchỉnh,nhưngphụhuynhkhôngđẩyhoàntoàntráchnhiệmdạytrẻcáchsinhtồnchonhàtrường.Họchoconemmìnhluyệntậpnhiềulầntronggiađình,dạytrẻtheonguyêntắccólàmcóhưởng.Chamẹliệtkêviệcvặtvàcôngviệchằngngàytronggiađình,mỗiviệcứngvớimộtkhoản tiềnnhấtđịnh, con làmviệc tùyvàokhảnăngvàthờigiancủamình,saukhihoànthànhcôngviệc,consẽđượcnhậnthùlao.Khithựchiệncơchếnày,mỗiđứatrẻđềugiỏigianghơnnhữnggìchamẹchúngtưởngtượng,chúngcóýthứcthờigian,ýthứccủacảivàýthứctráchnhiệmhơn.NhiềugiađìnhIsraelcũngchỉsinhmộtđứaconduynhất,nhưngnếunókhôngchịulàmviệcnhà,chamẹsẽkhôngdungtúng.Họđấuchíđấudũngvớinó,vídụnhưmờiconnhàhàngxóm,conbạnbèhoặcbạnhọccủanóđếnlàmviệcnhà,chonhữngngườibạnnhỏkháckiếmđồngtiềnvẻvang.PhươngphápgiáodụccủangườiDoTháikhiếntôinhìnramặtkháccủasựviệc, qua việc kết giao với bạn bè tại quê hương, dần dà tôi hiểu tại saongườiDoTháithôngminhnhưvậy,tạisaodântộcchỉchiếm0,3%dânsố

thếgiớilạithaotúngnềnkinhtếtoàncầu,họkhôngdựavàochỉsốIQcao,tấtcảlànhờvàosựtiếpcậngiáodụcgiađìnhtừthuởnhỏ.SosánhvớicácgiađìnhTrungQuốchiệnnay,chỉcầnconchịunghelờichamẹ,họctậpthậttốt thì sẽđượcchamẹ thưởngchobấtcứ thứgì.Chonênconemhọmớithiếunhữngtrảinghiệmthựctế,khôngcảmnhậnđượcmốiliênhệvôcùngquantrọnggiữahọctậpvàgiađình,cuộcsống.Thậmchírấtnhiềucontrẻ,saukhitốtnghiệpđạihọcvẫnkhôngbiếtcáchkiếmkếsinhnhai,thànhgialậpnghiệpnhưthếnào.Rấtnhiềuviệc,đitrướcmộtbướcthìsẽthànhcông.Khinhậnthấycácconmìnhđãbắtđầutiếpnhậnmộtkhốilượngnhỏviệcnhà, tôi quyết định nhập gia tùy tục,mở rộng cơ chế “có làm có hưởng”tronggiađìnhmình.Songviệccảicáchgiáodụcgiađình,nói thìdễ, làmmớikhó.Trướctiên,tôiphảitừbỏvaidiễnbàmẹnhântừcủamình.Bọntrẻđãquenvớiviệctôilàcái“máyintiền”củachúng,liệuđếngiờphútnàytôicóthểthayđổitưduyđểkhépchúngvàochếđộkhônglàmkhônghưởngởmứcđộnhấtđịnhnàođó?Ngộnhỡchúngkhônghiểutấmlòngcủatôi,xemtôilàngườimẹtànnhẫn,caynghiệt,khóưanhưChuBátBìthìsao?Liệucơchếnàycólàmảnhhưởngtớithờigianhọctậpcủabọntrẻkhông,cóbiếnchúng thành nô lệ của đồng tiền, ghét đọc sách mà chỉ thích kiếm tiềnkhông?Ýnghĩtừbỏthoắtẩnthoắthiệntrongđầutôitựanhưđámbọtbiađangchựctràoramiệngcốcnhưngrồinhanhchóngtanbiến.Nhậnthấysựkhácbiệtgiữacácconvớinhữngđứatrẻcùngtranglứa,tôitựkhuyênchínhmình,hãylàmmộtbàmẹhiểubiết,khôngthểvìsựthiếunhẫnnạicủamìnhmàpháhoạiquátrìnhpháttriểnlâudàicủacáccon.Nếutiếptụclàmtheocáchbanđầuđó,khôngchừngbâygiờcáccontôiđãtrởthànhnhữngkẻ“ănbám”giốngnhưlờichịhàngxómngườiIsraelnóicũngnên.Liệucácconcóthểtiếpnhậncảicáchtheocơchếmớicủatôikhông?Mộtbàmẹthôngminhcầnphảihiểuđượctốchấtcủaconmình,nhìnrakhảnăngtiềmẩnvàưu thếcủa trẻ,giúpchúngđi theoquỹđạophùhợp,duy trì sựpháttriểnlâudài.VídụnhưđứacontraicảDĩHoavàcontraithứHuyHuycủatôi.Haiđứanóđềudotôimangnặngđẻđau,songgiốngnhưmộtbàntay cũng cóngónngắnngóndài, cá tínhvàưu thế củahai đứahoàn toànkhácnhau.DĩHoakháthôngminhnhưnghơichâyì,tôimuốndùngnguyêntắccólàmcóhưởngkíchthíchkỹnăngsinhtồntíchcựctrongnó.CònHuyHuy làđứahướngngoại,giỏigiao tiếp, tôimuốndùngnguyên tắcnàyđểdẫndắtkỹnănggiaotiếpcủanóđitheoconđườngpháttriểnđúngđắn.Làngườimẹ,tôiphảibìnhtĩnhnắmbắtđượcxuhướngcủacáccon,giúpchúngtìmđượcphươnghướngvàvịtríthíchhợptrongcuộcđờicủamình.Thậtra,kíchthíchsựnhiệttìnhcủabọntrẻkhôngcógìlàkhó,quantrọnglànhữngngườilàmphụhuynhnhưchúngtacóchuẩnbịsẵnsàngquanniệmvàhànhđộnghaykhông.Vảlại,đaphầntrẻemvốnthôngminh,nhạycảm,

chúngcónăng lựcquan sát, tinh thầnhọc tậpcaohơnnhữnggì ta tưởng.Nếukhông,vìsaocónhàgiáodụchọclạinói:Khôngcóđứatrẻhư,chỉcócáchgiáodụcchưaphùhợp?BađứaconcủatôitiếpxúcnhiềuvớitrẻemIsrael,thấycácbạncùngtranglứathườngtựloliệumộtvàikhoảnchitiêunhỏ,tuykhôngnóiranhưngtronglòngchúngcũngrấtkhâmphục,rấthâmmộnhữngngườibạnấy.Khitôituyênbốnhàmìnhcũngphảitriểnkhainguyêntắccólàmcóhưởng,bọntrẻxắntayáolên,hàohứngmuốnthử.Thựctếchứngminh,rấtnhiềuviệckhônghềđơngiảnnhưnhữnggìchúngnghĩ,songtrongquátrìnhkhắcphụckhókhăn,chúngthậtsựcảmnhậnđượccuộcsốnglàgì,mụcđíchsốnglàgì,điểmsốvàtrìnhđộhọcvấncóthểgiúpchúngthựchiệnướcmơnhưthếnào.Thôngquanhữngquyếtđịnhđượcđưaratrongcuộchọpgiađình,bọntrẻbắtđầugiúptôibánnemrán.Khiđó,tôivẫnkhôngdámbỏmặcchobọntrẻlàmviệcởngoàitầmquansátcủamình,chúngđãmuốnlaođộngkiếmtiền,vậythìtrướchếthãylàmthuêchotôi.Mỗingày,tôilàmmộtđếnhaitrămcáinemránbánchobọntrẻ,mỗicáitrịgiá30agorot(100agorotbằng1shekelvà1shekeltươngđươngvới2nhândântệ),chúngcóthểtựnânggiábán,tựdochialợinhuận.Nếukhôngmuốnbánhàng,chúngcóthểởnhàgiúptôilàmnem,cóđiềuhoahồngíthơn.Tôilàmmộtphéptínhnhưthếnày,mộtcáinemráncógiá0,3agorot,ngườilàmramộtcáinemránđượchưởng10%giáthành,tứclàkiếm0,1agorot.Cònngười bán đượcmột cái nem rán, hưởng 20%giá thành, kiếm0,2 agorot.Bánnemránrènluyệnkỹnăngsinhtồntốthơnlàlàmnemrán,vìnóđòihỏibọntrẻphảitiếpxúcvớinhữngngườilạ,từđórútranhiềukinhnghiệmhơnvàcũngcónhiềuđónggóphơnđốiviệcbánnemráncủagiađình.Vìvậy,tôiđặtraquytắcchocáccondựatheophươngthứclàmănbuônbánchânchính.Saukhiđặtraquytắc,DĩHoavàHuyHuytựphânchiacôngviệc.DĩHoalàngườihướngnội,nónhậnthấyviệcbánnemráncầnphảixuấtđầulộdiện,đối với nómà nói là việc vô cùng đau khổ, cho nên nó chủ động nói nómuốnởnhàgiúptôilàmnemrán.

Nhữngngườibạnnướcngoàiđếnthămtôi.Tôiduytrìphéptắctronggiađình,nhưngtôicũngkhôngcanthiệpvàosựlựachọncủaconcái.TôibảoDĩHoa:“Làmnemrányêucầuhằngngàyconphảidậysớmmộttiếng,nhưnghoahồngít,kiếmđượcíttiềntiêuvặthơn.”Dùvậy,DĩHoavẫnbằnglòngnhậnnhiệmvụnày,tôitinthằngbésẽlàmrấttốt.HuyHuythìhướngngoại,nóhíhửngnói:“Mẹạ,conđibánnemrán!Bánnemránmỗingàyđượcngủnhiềuhơnlàmnemránmộttiếngđồnghồ,lạicònkiếmđượcnhiềutiềngấpđôinữa.”Thấyemtraithửsứcvớicôngviệckhókhănhơn,DĩHoacũnghơiphânvândodự,nhưngvẫnkhábảothủvàgiữlạichomìnhmộtđườnglùi,nómặccảvớitôi:“Mẹ,concóthểvừalàmnemrán,vừathửbánnemránđượckhôngạ?”“Đươngnhiênlàđược!”Tôiủnghộýkiếnhợplýcủacon.Còncôútchưađầybốntuổicủatôivừathấyhaianhthamgiavàokếhoạchmớicủagiađình,cũnghớnhởchạytớiđòithamgia.“Emphụtráchviệctrảibánhđanemhằngngày!”DĩHoatrựctiếpgiaoviệcchoemgái.Côngviệctrảibánhđanem,cụthểlàgỡnhữngcáibánhđanemđangdínhliềnvàonhau.Conbérấthàilòngvớicôngviệcnày.Sau khi đưa ra quy tắc có làm có hưởng, bọn trẻ bắt đầu chia nhau hànhđộng.DĩHoachưalàmnemránbaogiờ,nênkhôngbiếtlàmbánhđanemnhưthếnào,banđầunólấybộtmỳlàmthử.NhưngDĩHoarấtkiênnhẫn,nóquansáttỉmỉcáchtôilàmnemrán,sauđótựnhốtmìnhtrongbếp,saukhidùnghếtbacânbộtmỳ,nóbưngramộtđĩanemrán,mừngrơinướcmắt:“Mẹ,nămcáitấtcả,conkiếmđược0,5agorotrồi.”Vềsau,khisựnghiệpcủaDĩHoa thành công, nhớ lại quãng thời gian làm nem rán, nó xúc động nói:“Nhàobộtcũng làmộtnghệ thuật,khôngđượcđặcquá,cũngkhôngđược

nhãoquá,mềmdẻonhưmặtgấmmớilàtốtnhất.”HuyHuynhậnviệcbánhàng,liệuthằngbécóhoànthànhnhiệmvụkhông?Mớiđầu,tôiđitheosauHuyHuy,khôngphảivìtôilochosựantoàncủanó, mà tôi lo ngộ nhỡ việc bán hàng không được thuận lợi, thì nó sẽ cónhữngýnghĩtiêucực.Làmngườimẹ,tôiphảilotrướctínhsau,trướckhiđểconrakhỏinhà,tôinắmchặtbàntaynórồimớitừtừbuôngra.Quảnhiênkhôngnằmngoàidựliệu,HuyHuyxáchlànnemrán,tronglòngnơmnớplosợ.Bìnhthườngthằngbéhướngngoại,nhanhnhẹnhoạtbát,haynóihaycười,gặpngườilạnócũngbiếtứngxửrasao.Nhưnglầnđầutiênđibánhàng,nóđứngngâyranhìndòngngườivàxecộtấpnậpqualại,khôngcấtnổilờimời.ĐâychínhlàkhácbiệtgiữatrẻemTrungQuốcvàtrẻemIsrael.ĐốivớitrẻemDoTháimànói,giaotiếpmặtđốimặtvớikháchhànglàchuyệnhếtsứcbình thường.Ởcổngkhuchungcư, tôi thườngxuyêngặprấtnhiều trẻemDoTháibánđồchơivàsáchsecondhandcủamình,chúngluônnóichuyệnvuivẻ, thoảimáivớingườikhác, thểhiệnkỹnăng thuyếtphục rất có sứchút.Vạnsựkhởiđầunan.HuyHuythoángcóýnghĩrútlui,nóquayđầunhìntôiđangđứngởgócphố.Tôiđitới,dùngánhmắtkhíchlệHuyHuynhưnóivớinórằng:Khôngsaođâucon,đóchỉlàkhởiđầuthôi.TrướcmắtHuyHuylàmộtcửahàngbánđồdùngtrẻem,nólấyhếtdũngkhíbướcvàobêntrong.Ôngchủcửahàngđangrấtbận,HuyHuykiênnhẫnđứngquamộtbên,đợiôngchủbánhàngxong,nómớiđilênphíatrướcgiớithiệunemráncủamình.Đángtiếc,ôngtakhôngthíchnemrán,nhẹnhàngxuataybiểu thịkhôngmua.Tuyôngta từchốirấtkhéo,nhưngngười lớnchúngtagặpchuyệnnàycũnglúngtúngkhóxửnữalàtrẻcon.HuyHuykhôngnhụtchí,bởiởnhàtôiđãchonómộtphươngándựphòng.Tôibảothằngbé:“Bánnemránkhôngphảilàviệcdễ,ngayđếnmẹđôikhicũngkhôngbánđược,chonênconđừngtựgâyáplựcchomình,chỉcầnconcốgắnghếtsứclàtốtrồi.”Ngoàira,tôicòndạychothằngbémộtsốquytắcgiaotiếpthôngthường.SaunàyHuyHuynóivớitôirằng,côngtácchuẩnbịđórấtcótácdụng.Khibịôngchủcửahàngbánđồdùngtrẻemtừchối,cảmthấyvừaraquânđãbấtlợi,nórấtthấtvọng,nhưngngaysauđónóchợtnhớlạinhữnglờimẹnóivớimình,nênlễphépthưa:“Bâygiờbáckhôngmuacũngkhôngsaoạ,khinàobáccónhucầuhaycuốituầntụtậpmuốnănnemrán,cháusẽmangnemránđếntậnnơichobác.Báccũngcóthểđặthàngtrước,nhàcháukhôngchỉlàmnemránmàcòncórấtnhiềumónănvặtkháccủaTrungQuốcnữaạ.”HuyHuytiếptụcđivềphíatrước,nhàthứhainóbướcvàolàcửahàngtạphóa.Trongcửahàngtạphóabáncácloạiđồănvặt,thứcuốngvàmộtítđồdùngvănphòngphẩm.ChủcửahàngtrôngthấyHuyHuyxáchlànđivào,

niềmnởhỏi:“CậubéTrungQuốc,cháumuốnmuathứgìà?”Hồiđóchỉcómột mình gia đình tôi là người Trung Quốc sống ở thành phố KiryatShmona,chonênmọingườiđềurấtchúý.HuyHuylàmtheonhữnggì thằngbéđãdiễn trướcởnhàcho tôixem,nókínhcẩnchào:“Cháuchàocô!CôcómuốnnếmthửnemránTrungQuốckhông?ỞđâycónemránTrungQuốcdomẹcháu làm,ăn rấtngon,nhấtđịnhcôsẽthíchchomàxem.”ChủcửahàngtạphóalàmộtngườiphụnữDoTháingoàibốnmươituổi,rấtnhãnhặnvàtốtbụng,côtakhenHuyHuyrấtgiỏivàcònmuahaicáinemrán.LầnđầutiênHuyHuybánđượchàngấylàvàonămmườibatuổi,thằngbétừngdodựđứngngoàicửahàng,từngkhôngthểmởlời.Nhưngnóđãvượtquacửaảinày,ánhmắtnónhưsángbừnglên.

Pháthuytốchấtlàmgiàuởmỗiđứacon

Nguyêntắccólàmcóhưởngkhiếnhaicậucontraicủatôicómộtcuộclộtxáckỳdiệu.Vớiquyđịnhkhôngđượcđểlỡviệchọc,hằngngàycáccontôirờikhỏinhàvàolúcsáugiờbamươiphútsáng,chúngvừađivừabánhàngdọctheoconđườngtớitrường.Nhữnghômđắthàng,nhanhchóngbánhếtnemrán,chúnglạichạyvềnhàlấythêm;còncónhữnghômsắpđếngiờvàohọcmàvẫnchưabánhếtnemrán,chúngsẽđậylànlại,tanhọcthìmangvềnhà.Hômnàobuổichiềutanhọcsớm,chúngtranhthủghévàocácnhàhàngvàbánmộtítnemrán.Tôiđưaramộtyêucầuvớibọntrẻ,đólàbánnemránnhưng không được quên học hành, chúng luôn mang theo bên mình mộtcuốnsổtay,vìthầygiáotừngnói,cótừtiếngHebrewnàochưabiết,chúngnênhỏinhữngngườilớntuổi,sauđóghichéplại.Tuycácconbánnemrán,mộtmónănchẳngđángbaonhiêutiền,nhưngtôinhậnra,trongquátrìnhbánhàng,tínhcáchcủacảhaiđứatrẻđềucósựthayđổirấtlớn.DĩHoavốnlàđứahướngnội,khôngkhéogiaotiếpvớingườikhác,đểnóđibánnemránchẳngkhácnàolàmkhónó,thằngbésẽkhôngcảmthấyvuivẻvà thích thú.Dùcóvài lầnmangnem ránđến trườngbán, nhưngDĩHoathườngchỉhoànthànhnhiệmvụmộtcáchlénlút,khôngcảmthấyviệcmìnhlàmlàđànghoàng.Biểuhiệncủanóđingượclạimongmuốnbanđầucủatôikhithựchiệnnguyêntắccólàmcóhưởng.Vìmụcđíchcủanguyêntắcnàykhôngphải là thôi thúcconcáikiếmtiền,mà làmuốnbọn trẻhiểu lýluận,họclaođộng,thayđổicuộcsốngtheohướngtínhcực,giúpchúngxâydựnglýtưởng,bồidưỡngtinhthầntráchnhiệm.TôikhuyếnkhíchDĩHoagiaolưunhiềuhơnvớicácbạnhọcngườiDoThái,dùsaonóichuyệnvớibạnbèvềcuộcsốngtrướcđâyởThượngHảicũnglàđiều tốt, vì trẻ emDo Thái khá hiểu biết vềmarketing. Nói đến đây, tôikhuyêncácbạnsinhviênTrungQuốchiệnnayđừngoántráchxãhộikhôngtạo cho các bạn nhiều cơ hội làm việc hơn và chức vị tốt hơn, chúng takhôngthểrènluyệntốchấtnghềnghiệpvàquanniệmđầutưcủacảitrongmột sớmmột chiều.Rất nhiều thành công đến từ sự tích lũy những nănglượngtíchcựctrongnhiềunăm,ngườiDoTháinắmgiữnhiềucủacảicủathếgiớicũngvìhọthườngxuyênrènluyệnkỹnăngmarketingngaytừkhicònnhỏ.Quả nhiên cơ hội nằm trong những chi tiết của cuộc sống, trong khi nóichuyệncùngcácbạnvềcuộcsốngởThượngHải,DĩHoapháthiệnra,cácbạnDoThái vô cùnghứng thúvới vănhóaTrungQuốc.Cómột hômDĩHoathamgiamộtbuổibiểudiễncánhâncủacậubạncùnglớptênlàSam,trởvềnhàđộtnhiênthằngbéphấnkhởihỏitôi:“Mẹ,mẹơi!Concóthểbắt

chướcSammở tọa đàm ‘ĐếnvớiTrungQuốc’ không?Con còn có nhiềukhuyếnmãihơnbạnấy,mỗibạnmuavévàocửasẽđượcănmiễnphímónnemránTrungQuốccủanhàmình!”ÝtưởngmarketingcủaDĩHoađúnglàmộtcôngđôiviệc,làmtôivừakinhngạcvừacảmđộng.Ngaylậptức,cảnhàkhẩntrươngtậphợp,dốctoànbộsức lực giúp đỡDĩ Hoamở buổi tọa đàm quảng bámón nem rán TrungQuốc.Tọađàm“ĐếnvớiTrungQuốc”ởtrườnghọcgiànhđượcthànhcôngrựcrỡ,thoángchốccácbạnhọcDoTháicũngnhìnDĩHoanhà tôibằngconmắtkhác,đólàsựtôntrọngvàgiátrịcủalaođộng.Buổitốihômđó,mỗingườibỏra10agorotmuavévàocửanghetọađàmđềuđượcnếmthửmónnemránchínhhiệucủagiađìnhtôi.Cânnhắcđếngiáthànhcủamónăn,DĩHoanhờHuyHuy cắtmỗi cái nem rán thànhmười phần, xếp ngay ngắn vàotronglòngchiếcđĩađiểmtâmnhỏ.Buổitọađàmđó,DĩHoatiếpđóntấtcảhaitrămkhángiả,vévàocửathuvề2000agorot.Ngoài500agorotnộpchonhà trường làmphí thuêđịađiểm,DĩHoacòndư1500agorot.Chiachác1500kianhưthếnào?DĩHoaxửlýđâurađấy,nólấy300agorotlàmphílaođộng,trảchonhữngngườigiúpnócắtnemránvàphụtráchviệctiếpđónkhách.Mộtngànhaitrămagorot,nógiữlại600agorot,sốcònlạidùngđểmuađiểmtâmngonchocảnhàcùngăn.SựthayđổicủaHuyHuycũnglàmtôithayđổicáchnhìn.SovớianhtraiDĩHoa,HuyHuygiỏiđộngnãophântíchnhucầucủangườikháchơn.ThànhphốKiryatShmonanằmởphíabắcIsrael,cưdânnơiđâykhácoitrọngkhẩuvị,HuyHuynhắcnhởtôi:“Mẹạ,connghĩnhữngngườiăncơmởnhàhàngbênkiasẽcầnmộtítvịcay,mẹcóthểlàmchoconhaimươicáinemráncaykhông.Nếunhưhọthíchăn,cólẽconsẽbánđượcnhiềuhơn”.Làmnemránbaonhiêunăm,nhưngtrướcgiờtôichưatừngnghĩđếnvấnđềkhẩuvị,nhucầucủakháchhàngđểcónhữngthayđổitốthơn.Tôirất tôntrọngđềnghịcủaHuyHuy,thayđổimónnemránThượngHảichínhcốngsangphiênbảnIsrael,chiaranhiềuloạikhácnhaunhư,nemráncay,nemráncàri,nemránsô-cô-la,nemránphômai.Quảnhiênnhữngcảibiếnnàyđãđẩymạnhlượngtiêuthụnemrán.NhữngsuynghĩvàphântíchdựatrênnhucầuthịtrườngcũngthểhiệnđượcđầuóckinhdoanhcủaHuyHuy.Đồngthời,HuyHuycũngdầnlĩnhhộitinhhoaquảnlýtàisảncủangườiDoThái,họctậpmộtbộphậnngườiDoTháidấnthânvàonhữngngànhnghềkhôngcầnđầutưnhiềuvốn,nhữngcôngviệcngườikháckhônglàm.TừnhỏHuyHuyđãcóướcmơtrởthànhnhàvăn,vănphongcủanórấthay.Thời tiểu học, các bài tập làmvăn của nó thườngđược dùng làmbài vănmẫu.SaunàytớiIsrael,vìkhoảngcáchvănhóa,vìphongtràođọcsáchcủaIsraelcóthểnóixếphàngđầutrênthếgiới,nênnótạmgáclạiướcmơlàm

nhàvăn.TrongmôitrườngngườiIsraelthíchđọc,thíchviết,trìnhđộcủanóđãlàgì?Vàongàynghỉ,tấtcảcácquáncơm,cửahàngvànhữngđịađiểmănchơiởIsraelđềungừngkinhdoanh,mọingườiởnhàcầunguyện,ngayđếnviệcđithămhỏingườithân,bạnbècũnglàkhôngđúngphongtục.Nhưngthậtlạlàhọvẫnthựchiệnhoạtđộngmuabánsách.Từbancôngnhìnxuống,bạnsẽthấybãibiểnvắnglặng,đườngphốlưathưa,khôngmộtbóngngười,cánhcửasắtởphíatrướccáchàngquánđềuđóngimlìm,chỉcóhiệusáchcònmởcửa,bêntrongchậtníchngười.Khôngchỉhiệusách,sốlượngcácnhàxuấtbảnvàthưviệnởIsraelcũngđứngđầuthếgiới,quốcgiachỉcónămtriệudânnàycótớihơnchíntrămtạpchíkhácnhau.Hơnnữa,giáthànhcủamỗiloạitạpchícũngrấtđắt.NhưngdùlàgiađìnhDoTháitiếtkiệmnhấtđinữacũngđặtmuamấytậpsanhoặctờbáo;muasáchvở,báochílàmộtkhoảnchiquantrọngmàcácgiađìnhDoTháikhôngngạichitiêu.ỞIsrael,tôicũngđặtmuarấtnhiềutờbáonhưngườidânbảnđịa,tôicóthểnhịnănnhịnmặcnhưngkhôngthểtiếtkiệmcáckhoảnđầutưchovănhóavàgiáodục.Các loạibáochíđócũngpháthuycônghiệu, thỏamãnphầnnàoướcmơlàmnhàvăncủaHuyHuy.ThằngbécốýgiấumọingườiviếtmộtbàivăngiớithiệuvềphongtụctậpquánởThượngHảivàcuộcsốngcủanó thời thơ ấu, viết xongnó gửi bản thảo chobiên tập viên của tòa soạn.Biên tậpviênrấtấn tượngvớicáchhànhvăngiảndị,chân thànhcủaHuyHuy,họmởmột chuyênmục riêngcho thằngbé,mỗi tuầnnógửihaibàiviết,mỗibàikhoảngmộtngànchữ,nhưvậylàmỗithángthằngbécó8.000agorottiềnnhuậnbút.HồinhàtôimớichuyểnvềIsrael,MuộiMuộicònnhỏnêntôikhádèdặtmỗikhigiaoviệcchoconbé,phạmvicôngviệccủanólàgiúptôivàcácanhnólàmmộtvàiviệcvặttrongnhànhư:trảibánhđanem,đếmsốlượngnemrán,quétdọnphòngriêng.Saunàylớnhơnmộtchút,MuộiMuộibiếtnấutràđenvànướngbánhmì,mỗibuổitối,conbéthườngkỳcôngnấumộtấmtràđenvànướngnhữnglátbánhmìcóhươngvịkhácnhaudonótựnghĩra,cảnhàngồiquâyquầnbênnhauvừaănuốngvừanóichuyện.ĐiểmtâmconbélàmcómùivịkếthợpgiữaphươngĐôngvàphươngTây,haianhtraicủanóđềurấtthích,nếuchúngtôitrảconbétiềntrànước,điểmtâm,MuộiMuộisẽhíhửngbỏtiềnvàoconlợntiếtkiệm,đếnsinhnhậtcủahaianh,nólạilấytiềnđểdànhramuathiệpchúcmừngtặngcácanh.“Đừngtrảthùlaoquaquýtvàobuổisángngàyhômsau”làmộtquytắccơbản của các vị phụ huynh Do Thái khi thực hiện nguyên tắc có làm cóhưởng.Mỗingày tôi đều trả choDĩHoavàHuyHuyphần thưởngchúngđángđượcnhận.Saukhinhậntiềntiêuvặttừthùlaolaođộngchomẹ,cáccon tôi khôngmang tiền đi tiêu xài lung tung.DĩHoa vàHuyHuy tranhnhaumua điểm tâm và nhữngmón quà nhỏ cho các thành viên trong gia

đình.Hóađơntiềnđiện, tiềnnước, tiềnđiệnthoạivừađượcchuyểntớiđãbiếnmấttăm.Thỉnhthoảngcómấythángliền,tôikhôngtrôngthấyhóađơntiềnđiệnthoạiđâu,liềngọiđiệnhỏicụcbưuchínhviễnthông,tạisaobưuđiệnkhônggửihóađơnchochúngtôi?“Quýkháchđã thanh toánđầyđủ rồimà!”Ngườiởđầudâybênkiangạcnhiêntrảlời.Quamấynămrèn luyện,DĩHoavàHuyHuykhôngcòn lànhữngđứa trẻquencơmbưngnướcrótnhưthờigianđầuchúngmớitớiIsraelnữa.Trướcđây,chúngnghĩbảnthânmìnhlàconchimbịtôinhốtởtronglồngnêncầnphảiđượcchoăn.Nay,haiđứanóthấytrongnhàdùnghếtthứgìthìsẽtựđộngđimuathứấyvềbổsung,mắmmuối,kemđánhrăng,bộtgiặtvàcảthứcăntrongtủlạnh,hầunhưđềudochúngtựmua.Haianhemnóchianhau,lầnnàyanhmua,lầnsauemmua,ngườinàomuangườiấytrảtiền.Bọntrẻnói,mỗilầntrảtiềnnướchoặcmuasắmđồdùnghằngngày,chúng thấymìnhcó thểsansẻgánhnặngchomẹ,có thểđónggópsứcmìnhchogiađình,khôngcònlàđồbỏđinhưlờibáchàngxómtừngnói,tronglòngbỗngcócảmgiácthànhquảvàđượcthỏamãn.Tôitừnggặprấtnhiềuphụhuynh,khinhắctớiconcái,họđềulắcđầunguầynguậy,vìcácconcủahọthiếukỹnăngsinhtồn,thiếunănglựccạnhtranhtrongxãhội,khôngbiếtquảnlýtàisản,họđãđưatiềnlươnghưuchoconmuanhàlạicònphảigiúpcontrảgóphàngtháng.Ngoàivấnđềgiánhàleothang,khủnghoảngkinhtếra,nguyênnhânquantrọngdẫnđếnsựxuấthiệncủathếhệănbámkhôngphảilàdobảnthânconcái,màlàởchamẹ.Phụhuynhkhôngchoconemlàmviệcnhàtừthuởnhỏsẽlàmnhụtýchíphấnđấucủacon,khôngdạyconcáchquảnlýtàisảnđểchochúngđếnbamươituổimớivỡrađượcđầutưlàgìthìlúcđóđãmuộnrồi.Từnhỏhọluôndặndòconcái,điểmsốlàquantrọngnhất,đểđếncuốicùngkỹnăngsinhtồncủaconngàymộtthoáihóa.Cácbậcchamẹvìxótcon,vìquanniệmgiáodụclạchậu,nêncứnghĩrằngchamẹlàmbứcbìnhphongchoconmớilànhiệmvụquantrọngnhất.Thậtra, làmnhưvậykhôngphải làmangđếnchoconmộtngàymai tươisáng,tiềnđồxánlạn,màhọđangdùngthànhtíchcủaconcáiđổilấytiếngthơmtrướcmắt chomình.Theo ngườiDoThái,mỗi đứa trẻ đều có tố chất trởthànhtriệuphú,sựnghiệpcủachúngđềucóthểlênnhưdiềugặpgió,quantrọnglàphươngphápgiáodụctronggiađìnhcủacácbậcchamẹcóthểpháthuyđượcnhữngđiềunàyhaykhông.

Chỉbiếtlàmviệclàchưađủ

Phương pháp giáo dục sinh tồn, nhận thù lao theo cơ chế thị trường củangườiDoTháitậpchotrẻemthóiquenchămchỉchịukhó,cólàmmớicóhưởng.Nhưng,bêncạnhđó,cácbậcchamẹDoTháivẫnluônnhắcnhởconcáimình:“Chỉbiếtcắmđầucắmcổlàmlàchưađủ”.PhụhuynhIsraelđặcbiệtcoi trọngviệcbồidưỡngkỹnănggiao tiếp, traođổicủatrẻ.Dướisựkêugọivàkiếnnghịcủacácvịphụhuynh,nhàtrườngbắtđầutriểnkhaicácbàigiảngvềdiễnthuyếttrướcđámđôngchohọcsinhlớpHai,bồidưỡngkỹnăngdiễnđạtđểsaunàylớnlêncácemdámthểhiệnquanđiểmcủamình.Hồicongáitôihọccấpba,nhàtrườngtừngmờigiámđốccủamộtcôngtyđaquốcgiađếnchiasẻkinhnghiệmthànhcông,đếnnayconbévẫnnhớnhưinlờiôngấynói:“Từnhữnggìbảnthânmìnhđãtrải qua, tôi cho rằng việc bạn học trường đại học nào không quan trọng,quantrọnglàkhảnăngchiếnđấuthựctếvàkỹnănggiaolưucủachínhbạn.DẫubạntốtnghiệpĐạihọcHarvard,nhưngngayđếnnhữngkỹnănggiaolưucơbảnnhấtcũngkhôngcó,vậythìkhiratrườnglàmsaocóthểthànhcông?”Trườnghọccủacongáitôicònkhuyếnkhíchhọcsinhđiquyêngóptiềnởnhữngcửahàng trongkhuvực lân cận, các emcầnkhắcphục tính rụt rè,nhútnhátcủamình,mạnhdạngiới thiệuvớimọingười tênmình làgì, từtrườngnàođến,mụcđíchquyêngóplàgì,cầnbaonhiêutiền,hyvọngnhậnđượcsựgiúpđỡ…Mỗihọcsinhđềuphảidựtrùhàngloạtphươngánthuyếtphục người khác, dĩ nhiên những phương án này phải đủ làmngười kháccảm động. Cuối cùng, nhà trường sẽ tổng kết hoạt động và đánh giá chođiểm,quađâyhọcsinhđượcrènluyệnkỹnăngtraođổi,giaotiếp.SosánhvớigiáodụckỹnănggiaotiếpcủangườiDoThái,tôinhậnthấyphụhuynhTrungQuốcchúngtathườngdồnhếttâmtrívàođiểmsốcủaconemmình,phớtlờviệcrènluyệnkhảnăngchiếnđấuthựctếdựatrênmốiquanhệgiữaconngườivớiconngười.Hồimớichuyển tới Israel, tôicứngỡ rấtnhiềungườiDoThái thànhcôngngoàikiahẳnphảicósựhiểubiếtvềcácyếutốthànhcôngkhácxasovớinhữngngườibình thườngnhưchúng ta.Nhưngthậtsự tôiđã lầm,khi tìmhiểuvềnhữngngườiDoTháithànhcông,tôimớibiếtđượcrằng,mốiquanhệgiữaconngườivớiconngườicó thể tạorakỳ tíchgiốngnhưđònbẩy,giúphọđạtđượcthànhtựuvượtquakhảnăngcủamộtngườigấpnhiềulần.NgườiDoTháitinrằng,ngườithànhcôngkhônghẳnvìchămchỉ,chịukhóhơnngườibìnhthường;tuychămchỉ,chịukhócũnglàmộtphầnnỗlựccủahọ,songđókhôngphải lànhântốcơbảndẫnđếnthànhcông.Bởimộtcánhândẫuchuyêncầnđếnđâucũngkhôngcángđángđượchếtthảymọiviệc.

CácbậcchamẹDoTháicoiviệcbồidưỡngkỹnănggiaotiếpcủaconlàmộttrongnhữngtiêuchíquantrọngđánhgiáchấtlượngsinhtồn,khôngchỉvìkỹnănggiaotiếpliênquanđếnviệcthựchiệnlýtưởngcủamộtconngười,mànócònliênquanđếnsựpháttriểncátínhvàchỉsốhạnhphúccủaconemhọ.Mốiquanhệgiữaconngườivới conngười cóảnhhưởng tới chấtlượngcuộcsốngcủamỗicánhân.Mộtngườicómốiquanhệhàihòa, tốtđẹpvớimọingườixungquanhchắcchắnsẽhạnhphúc,cá tínhcủaanhtacũngpháttriểnbìnhthường;cònmộtngườisốngtrongnhữngmốiquanhệbấthòa,căngthẳng,sẽlàmgiảmcảmgiáchạnhphúccủamìnhcùngvớiđólàcảmgiáccôđộc,lẻloi,tựtivànghihoặcdầnxâmchiếmtâmhồnanhta.Quacáccuộcnghiêncứu,chuyêngiagiáodụcIsraelpháthiện,mộtbộphậntrẻ em không biết cách ứng xử sẽ có thành tích học tập không được nhưmongmuốn, ngoài ra còn tồn tại những trở ngại tâm lý nhất định. Trongnhiềutrườnghợp,contrẻkhôngbiếtứngxử,dùcónănglựckhávànỗlựchếtmìnhcũngchưachắctìmđượcđấtdụngvõ,bởivậynênchúngthườngcảmnhậnbảnthânmìnhlàngườicótàinhưngkhônggặpthời.MaLourdesKaladan,nhà tâmlýhọc trẻemchorằng:“Mộtđứa trẻcókỹnănggiaotiếpkémcónhiềuthiếusóthơnsovớimộtđứatrẻchưatừngbướcchân vào giảng đường đại học.”Một người con được chamẹ quá nuôngchiều,baobọcsẽkhóhòanhậpvớixãhội.Anhtagặpphảirấtnhiềuvấnđềnhư:khôngbiếtgiao lưu,hợp tácvớingườikhác,ngaycảkhiđi tìmviệccũngkhôngbiếtcáchđểquảngbáhìnhảnhcánhân,vìanhtachỉbiếtứngxửtrongmộtphạmvihẹplàgiađìnhmàkhôngbiếtđếnđạođốinhânxửthếvớihầuhếtmọingườitrongxãhội.Các bậc phụ huynhmuốn rèn luyện kỹ năng giao tiếp cho con emmìnhkhôngphảiđơngiảncứđẩychúngrangoàixãhộilàđược;khôngcanthiệpvàonhữngmâuthuẫncủaconkhôngcónghĩalàchúngtakhoanhtayngồinhìn,mặcconmuốnlàmgìthìlàm.Kểtừngàyđầutiênchàođời,concáiđãbắtđầuhoạtđộnggiao tiếpxãhội,đối tượnggiao tiếpđầu tiêncủachúngchính làchúng ta,nhữngngười làmcha làmmẹcủachúng.Chúng tagiaotiếpvớiconnhưthếnàothìconsẽgiaotiếpvớingườikhácnhưthế,chúngtaxửlýmâuthuẫngiữachamẹvàconcáinhưthếnàothìconcáisẽxửlýmâuthuẫngiữachúngvàngườikhácnhưthế.Xéttừgócđộnày,chúngtalàngườithầyhuấnluyệnkỹnănggiaotiếpchocon,làkhuônmẫuchohànhvigiaotiếpcủachúng.

Phương pháp giáo dục con cái để xây dựng cácmối quan hệ xã hội củangườiDoThái cũng rất đáng để chúng ta tham khảo. Theo họ, nhằmbồidưỡngkỹnănggiaotiếpchotrẻ,cácbậcchamẹphảicó“tầmnhìnxa”,nếuchamẹchỉnghĩrằng“contôicònquánhỏ,chưacầnthiếtphảiđưarayêucầuvớinóvềphươngdiệnnày”,thìđólàsơýcủahọ,haynóicáchkháclàchamẹkhônglàmtrònbổnphậncủamình.Đểđếnkhiconcáihìnhthànhđộlỳtrongtínhcách,chamẹmuốnsửacũngđãmuộn.Vìvậy,bảnthânnhữngngười làmchamẹphảisớmvạchramộtkếhoạch tốtđẹpvà thựchiệnnómộtcáchhiệuquả,rènluyệnkỹnănggiaotiếpchoconnhiềuhơnnữa.NgườiIsraelthườngkểchoconcáihọnghecâuchuyệnMẹhồly:Đểchohồlyconhiểuphép tắc trong rừng rậm,hồ lymẹcố tình“vứtbỏ”hồ lycontrongrừng,rồibiếnmất.Hồlyconrờixamẹ,bắtbuộcphảihọccáchsinhtồnkiêncườngnhưthếnào.KỹnănggiaotiếpcủatrẻemIsraelcaohơnmặtbằngchungcủatrẻemTrungQuốc,vìcácvịphụhuynhIsraeltuyệtđốisẽkhông“nuôinhốt”contrẻ,khôngramặtthaychúng,trướckhiconcáiýthứcđượcmìnhnên rờixachamẹ,họsẽchủđộngrờixachúng trước,khuyếnkhíchconcáibướcrakhỏinhà,gạtbỏsựtựti,họccáchgiaotiếpvớingườikhác,hướngtớithếgiớituyệtvờibênngoài.PhụhuynhIsraelcóhainguyêntắccơbảnvềbồidưỡngkỹnănggiaotiếpởtrẻem:Họdạycontừthuởcònthơ:“Mộtlàphảilắngnghelờiđốiphươngnóivới thờigiannhiềuhơngấpđôi thờigianmìnhnói.Hai làphảiđưaranhiềucâuhỏi,vìnhucầutraođổithôngtinvàtrithứclàkhởiđầucủamối

quanhệgiữaconngườivớiconngười.”KhimớitớiIsrael,cáccontôiphầnvìỷlại,phầnvìkhôngthôngthạongônngữ,nênrấtsợgiaotiếpvớingườilạ,cảngàychỉ“ởẩn”trongnhà.Tôicốýđưacácconđitảnbộ,trênđườngđi,tôithườngđểbọntrẻtựhỏicảnhsát,ngườiđiđườnghayngườibánhàngrong“bâygiờlàmấygiờrồi?”Mớiđầu,vừanghethấylời“căndặn”củatôi,bọntrẻđềugiãynảy.“Saolúcnàomẹcũngquênđeođồnghồthế?”Nhưngdầndần,kỹnănggiaotiếp,traođổicủachúngcótiếntriển,cáccontôikhôngcònkhómởlờinhưtrướcnữa,gặpcáigìkhôngbiết,chúngsẽlễphéphỏingườikhác.HồiHuyHuyhọccấphai,tôihayđưathằngbéđichợmuacá,trôngthấycáigìnócũngmuốnhỏi:“Chàobác,bácchocháuhỏimộtconcásôngNilegiábaonhiêutiền?”“Nhữngconcánàyvậnchuyểnranướcngoàicóthờihạnbảoquảnkhôngbác?”“Làmsaoquađượccáccuộckiểmtravệsinhantoànthựcphẩmạ?”TrướckhitớiIsrael,HuyHuycũnglàđứangạigiaotiếp,mặcdùnócởimởhơnsovớianhtraiDĩHoa,nhưngvềmặtkỹnănggiaotiếp,ứngxử,nóvẫnkémxa các bạn Israel cùng trang lứa.Tôi dạy thằng bé: khi con ra ngoàisống cùngmọi người, khôngđược quá đề cao bản thân.Để làmquenvớingườikhác,bướcđầutiênlàconphải“yêunhữnggìngườikhácyêu.”ThứnămởIsraellàngàymuasắm,HuyHuysẽđếncửahàngtạphóamuađồchocảnhà.Thằngbéluônmangtheobênmìnhmộtcuốnsổtay,mỗikhibàchủcửahànghứngthúnóichonóbiếtthứnàysảnxuấtởđâuhaycócôngdụngnàotốthơn,nósẽchúýlắngnghe,cẩnthậnghivàocuốnsổcủamình.Bàchủthấythằngbéhamhọchỏinhưvậy,nênnhữngkhivãnkháchbàlạinhiệt tìnhgiảnggiảichonó:Cáinàyđểnấucá,cáikiađểnấu thịt…HuyHuytôntrọngtừngmặthàngtrongcửahàngtạphóa,đồngthờitôntrọngvănhóaứngxửtrongcửahàng.Sựtrưởngthànhcủanógắnliềnvớinhữngkinhnghiệmđượctíchlũytừthuởnhỏ.Cảnhàtôiđềuphảicôngnhận,đầuóccủaHuyHuygiốngnhưcuốndanhbạđiệnthoạikèmbảnđồthôngtin.Chỉcầnnhậnđượctínhiệu,nósẽbiếtngaythôngtinliênquan.Cóphụhuynhnói:“Con tôinhưmộtchúchimnằmlì trong tổ,khôngsaohuấnluyệnđược.”Thậtra,mỗiđứatrẻđềusởhữumộtcátínhđộclậpvàtinhthầnchốngđốimạnhmẽ.Phụhuynhđừngmộtmựcchỉtrích“chúchimnằmlìtrongtổ”,mànênbình tĩnhuốnnắnconcái.Khiđếnnhữngnơicôngcộngnhưsiêu thị,trungtâmthươngmại,côngviênhaykhuvuichơi,phụhuynhcóthểbàyramộtsốchiêutròđểchoconchịumởmiệnggiaotiếpvớingườilạ,giúpconkhắcphụctâmlýxấuhổ.Chẳnghạnkhicùngcontớicửahàngmuađồchơi,chamẹnênchocontựnóivớinhânviênbánhàng:“Cháumuốnmuamónđồchơinày,côchocháuhỏinóbaonhiêutiềnạ?”Nếuconkhôngchịunói

cónghĩalàconđãbỏlỡmộtdịptốtđểmuađồchơirồi.Banđầuconcònítnhiềumắccỡ,phụhuynhhãylàmmẫumộtlần,đểconbắtchướcnóilạimộtlầnnữa.Dùconcónóihaynóidở,nóitonóinhỏthếnào,chamẹcũngcầnđộngviêncon:“Hômnayconlàmtốthơnrồiđấy!”Tậpnóinhiều,consẽquendần.Cùngvớiviệckhuyếnkhíchcongiaotiếpnhiều,phụhuynhcũngcầndạycondùngnhữnglờinóilễphép,đúngmực.Nhưvậymọingườiđềuyêuquýconcủabạn.Vàđứatrẻcũngsẽcảmthấytựtinkhinóichuyện,hơnnữa,trẻsẽcốgắnglàmtốthơnmỗingàyđểđượcphụhuynhcổvũ,khíchlệ.Khicongáitôivàonhàtrẻ,tôiđưaconbétớitrungtâmthànhphốTelAvivmuabúpbê.ConbéchỉvàomộtconbúpbêBarbietrêngiá,nói:“Mẹơi,conmuốnlấyconnày.”Tôigiảithíchrằng:“Nhữngthứởđâyđềulàcủacôquảnlý,khôngphảimẹconmìnhmuốnlàđược.”Congáibốirốihỏi:“Vậylàmthếnàobâygiờhảmẹ?”Tôigợiý:“Nếuconmuốnmuathìconcầnphảinóichuyện,traođổivớicôấy,xemcôấycóđồngýbánchoconkhông?”Còncómột lần, congái tôimuốnđiHefa thămbạn,nêncầnxinphépcôgiáonhàtrẻchonghỉhọc.Tôicốýrènchocontậpnói:“MuộiMuội,congọiđiệnchocôgiáođi,hỏicôcóđồngýchoconnghỉhọckhông?”Congáitôilâmvàothếbí:“Nhưngmàmẹ,conkhôngbiếtgọiđiệnđâu!”“Mẹcó thểdạychoconmà!”Dưới sựhướngdẫncủa tôi, conbé tựnhấcđiệnthoạigọiđiệnchocôgiáo,giảithíchrõlýdoxinnghỉhọc,saucùngcònchàocôgiáorấtlễphép.Gácmáy,conbétựhàokhoe:“Mẹơi,côgiáovừakhenconđấy!”Tôithườngnghethấycácbàmẹthanphiền:Contôiởnhàrấtlắmmồm,đôilúcnónóinhiềuquá,tôicònphảiquát:Conimngayđi.Nhưngrangoài,đếnlúcthậtsựcầnnói,thìnólạichẳngchịuhémiệng.Đólàvìnguyênnhângì?Đâykhôngphảichuyệnlạlùnggì,vìtrẻđãcókhảnăngdiễnđạtbằngngônngữrất tốtnhưngchưahình thànhđượckỹnănggiao tiếpxãhộinênmớingạinóichuyệnvớingườilạ.Sớmmuộngìconemchúngtacũngphảivachạmxãhội, cách“nuôinhốt”củamột sốchamẹdễ làm trẻđánhmấtcátính.Chúng ta suốt ngày giamgiữ con cái trong nhà, ngoài học trên sáchgiáokhoara, trẻchưacókhônggiantựdođểpháttriển,thiếusựgiaotiếpcầnthiếtvớimọingườivàkhôngđượcrènluyệnđầyđủkỹnănggiaotiếpxãhội,nênchúngrấtdễhìnhthànhtínhcáchlầmlì,hẹphòi, trầmlặng,thiếutinhthầntráchnhiệmvàýthứcđoànthể.Mộtkhicontrẻđãhìnhthànhtínhcách,giốngnhưđộngvậtbịnuôinhốt,chúngsẽkhôngcònmuốnxôngxáorangoài,nănglựcsángtạovàngọnlửatưduyquýgiácũngdầnmấtđi.

Tiêuchuẩnđánhgiákỹnănggiaotiếpcủacon

Cácnhàgiáodục trẻ em Israelvôcùngcoi trọngviệcbồidưỡngkỹnănggiaotiếpcủatrẻ,vìkỹnănggiaotiếptốthayxấuthườngảnhhưởngtớichấtlượnghọctập,làmviệcvàcuộcsốngsaunàycủamỗingười.Cácchuyêngiađưaracáctiêuchíđánhgiákỹnănggiaotiếpcủatrẻnhưsau:1.Khôngsợmôitrườnglạ,nhanhchóngthíchnghivớihoàncảnhmới.2.Biếtkiềmchếcảmxúccủabảnthânkhicầnthiết.3.Cókhảnăngtựlập,khôngthíchỷlạingườikhác.4.Cưxửhòanhãvớicácbạn,hợptácthànhcôngtrongcáchoạtđộngvàtròchơi.5.Khéoléovàvuivẻgiúpđỡngườikhác,biếtkhiêmnhường.6.Hiểuýngườikhác,làmtheomongmuốncủangườilớn,đồngthờiđưaraquanđiểmvàýkiếnmớicủamình.7.Cókỹnăngtổchức,cóvai tròlàm“lãnhđạonhỏ”tronghọctậpvàvuichơi,đượcbạnbèquýmến.8.Biếtbàytỏsuynghĩ,ýkiếncủacánhânmộtcáchthôngminh,linhhoạtvàđúngmựcởnhữngnơicôngcộng.9.Vuivẻnhiệttình,bàytỏtháiđộtôntrọngvàtintưởngngườikháctrongkhigiaotiếp.ZiekRubin,nhàgiáodụcDoTháinổitiếngchiaquátrìnhkếtbạncủatrẻralàmbốngiaiđoạnnốitiếpnhau.Cácbậcchamẹcóthểlựachọnnhữngbiệnphápkhácnhaugiúpconemmìnhxâydựngtìnhbạn,rènluyệntinhthầntậpthểcăncứvàocácgiaiđoạntìnhcảmdướiđâycủatrẻ:Từbađếnbốn tuổi làgiaiđoạn trẻcoimình là trung tâm.Trẻ thườngcoinhữngđứatrẻcùngchơiđùavớimìnhhoặcởgầnnhàmìnhlàbạn.Bạnthânnhất làbạnởgầnnhất.Trẻ tìmbạnvì lợi ích:Đốiphươngcóđồ chơinóthíchhoặcnókhôngcó.Ởgiaiđoạnnày,cácbéthườngxuyênqualạichơiđùavớinhaunhưngcũnghayxảyratranhgiành,cãicọ.Từbốnđếnsáutuổilàgiaiđoạntựlàmhàilòngbảnthân.Trẻcoinhữngđứatrẻkháccũnglàmộtcánhânthựcthụnênmớikếtbạn,chứkhôngkếtbạnvìnhucầucủabảnthânmìnhhaymụcđíchhaibêncùngcólợi.Chínhvìvậy,chúngkhôngthểcùnglúckếtbạnvớinhiềuđứatrẻkhác.Từsáuđếnchíntuổilàgiaiđoạncùngcólợi.Mụcđíchkếtbạncủatrẻlàhaibêncùngcólợi.Vìthế,chúngphánxétbạnbèdựavàotiêuchí:Ailàmgìvìaivàmongmuốnnhậnđượcsựbáođáp.Cũngchínhvìmốiquanhệhaibêncùngcólợinêntìnhbạncủatrẻchỉgiớihạnởmộtcặp,tậpthểnhỏhoặcbècánhnhỏ,vàthườnglàcùnggiớitính.Từchínđếnmườihaituổilàgiaiđoạnthânthiết.Ởgiaiđoạnnày,trẻkhôngquáchúýtớinhữngcửchỉhànhđộngbênngoàicủabạn,màchuyểnsựchúýđến tốchấtvà tâmhồnbên trongcủabạn.Rấtnhiềunhà tâmlýhọccoigiaiđoạnnàylàsựtiếpxúcthânmật,họchorằngnếunhưtrongthờiđiểmnày, trẻkhông tìmđượcmộtngườibạn thân, thìđến tuổi thanhniênhoặc

trưởng thành, chúng vĩnh viễn không có được người bạn ấy và cũng sẽkhôngcónhómbạnthậtsựthânthiết.

Chiếcchìakhóa tâmhồngiúpconkếtgiaovớingườikhác

Người giành chiến thắng dựa vào năng lực của cá nhânmình, thường chỉvinhquangnhấtthờivàdanhtiếngkhôngkéodàiđượcmãi,vìsẽcóngàyanh ta tâmsuy lựckiệtvàhết thời.Cònngườibiết traođổinguồn lựcvớingười khác mới là người có khả năng làm nên việc lớn. Đặc biệt là cácdoanhnhân,sởdĩsựnghiệpcủahọcóthểpháttriểnlâudàivàcòntruyềnlạichoconcháuđờisaulàvìbímậtnày.Joseph, nhà giáo dục nổi tiếng ngườiDoThái nói:Nhữngđứa trẻ có tínhcáchgiaotiếpkhônggiốngnhausẽcókhảnăngnắmbắtnhữngcơhộikhácnhautrongtươnglai.Vìmỗiđứatrẻđềuthểhiệnhànhvigiaotiếptheođặctrưngtínhcáchcủamình,trongkhinhữngcơhộiluônthayđổi,cónhữngcơhộiđượcđứatrẻvớicátínhnàydễdàngnắmbắt,nhưngcónhữngcơhộidùtraotậntaynócũngkhôngpháthuyđược.Ngượclại,đứatrẻmangcátínhkháckhigặpcơhộiấythìnhưhổthêmcánh.Chonên,nềntảngcủaviệcbồidưỡngkỹnănggiaotiếpchotrẻlàchamẹcầnphảihiểutínhcáchgiaotiếpcủaconmình,cónhưvậyhọmớicóthểgiúpchúngnắmbắtđượcnhữngcơhộitốtvàphùhợp.Từnhữngkinhnghiệmcủabảnthânmình,tôichorằng,muốnđẩyconcáirakhỏinhà,cácbậcchamẹcầndũngcảmvàthậtsựhiểubiết, trongđóphảitínhđếnkhảnăngthayđổitínhcáchcủatrẻ.Ởmộtkhíacạnhnàođó,tínhcáchcủaconngườilàdoôngtrờibantặngvàkhôngdễthayđổitínhcáchcủamộtngười,nhưchúngtavẫnthườngnóinúisôngdễđổi,bảntínhkhódời.Tuynhiên,từtínhcáchđộclậpcủamình,trẻvẫncóthểnắmbắtđượcmộtsốkỹnăngthôngquaquátrìnhrènluyệnsaunày,trongđócókỹnănggiaotiếp.Đểrèn luyệnkỹnănggiao tiếpcủahaicon trai, tôichochúngdiễnkịchởnhàtrước.SaukhiDĩHoavàHuyHuyđihọcvề, tôimuốnchúngtớikhuchợgầnnhàđểbánhàng,nhưngvừamớinghĩđếnviệcphảimởmiệngvớinhânviênquảnlýchợ,haianhemnóđãrụtcổlại.Và thế là hai đứa phân vai diễn kịch, nghĩ xemmình nên nói chuyện vớinhânviênquản lý chợnhư thếnào.Chúngnhưhai diễnviễnnhí trên sânkhấu kịch nói, mô phỏng các tình huống phát sinh trong quá trình nóichuyện,đoánxemđốiphươngđặtcâuhỏigì,mìnhsẽgặpphải tìnhhuốnggì,tìmcáchứngbiếnrasao.Còntôi làmtrọngtàicủachúng.Trướctiêntôiphânbiệtnộidungđốiđápcủahaiđứa,thêmcáinàybớtcáikia,tạothànhmộtkịchbảnhoànchỉnh,sauđóchobọntrẻtựlựachọnvaidiễn.

DĩHoa đóng vai nhân viên quản lý chợ trước, nó nghiêmgiọng bảoHuyHuy:“Khôngđược,chợcủachúngtôikhôngcóchỗchocậu.Cậuđếnchỗkhácxemđi.”HuyHuynhậpvaicủamình,lễphépthưa:“Dạvâng,cháubiếtcônóiphải,nhưngxincôgiúpcháumộtlần,mộtlầnnàythôiạ!”Saumànkịch,haiđứatổngkếtkinhnghiệm,tiếpđếnđổivai.Lầnnày,HuyHuysắmvainhânviênquản lýchợ,nó lấy thânphậnnhânviênquảnlýchợrađểtrụclợi:“Cậucóthểbánhàngởđây,nhưngbắtbuộcphảinộplệphíchongườiquảnlý.”DĩHoangẫmnghĩmộtlát,tùycơứngbiến:“Dạđượcạ,chỉlàhiệngiờcháuvẫnchưakiếmđượctiền.Côơi,xincôtintưởngcháu,đợicháubánđủtiềnvốn,nhấtđịnhsẽđóngchocô10%!”Vậymàđếnkhithựchànhngoàichợ,haicậucontraicủatôivẫnmắccỡ,sợsệt,tronglònghồihộplolắng.Nhưngnhờkinhnghiệmdiễntậptrướcởnhà,nênchúngnhanhchónglấylạibìnhtĩnh,mạnhdạnbắtchuyệnvớingườilạ.Đólàbướcđầutiênđểchúngtraođổi,làmquenvớingườikhác.Khihaiđứanóichuyệnvớinhânviênquản lýchợ, tôi lặng lẽđi theosau,đứngnấpđằngxa, chămchúquan sát bọn trẻ.Tôi lo chúngchưa cókinhnghiệm,khôngchừnglạibịtổnthươnghaysinhratâmlýtiêucực.MãiđếnkhiDĩHoavàHuyHuychàotạmbiệtnhânviênquảnlýchợ,phấnkhởiravề,tôimớibachânbốncẳngchạyvềnhàtrước,giảbộvẫnđợichúngởnhà.Sauđóhaianhemnóđibánhàngvặt,chúngngàycàngthíchnóichuyệnvớimọingườivàbiếtquytắcgiaotiếp.Chúngchủđộnghỏicácchủsạpxungquanhcómuốnmuamộtvàimónhàngnhỏcủamìnhhaykhôngvàtựbiếtcânnhắcgiábánchohọ.

Congáitôiđãtrởthànhmộtthiếunữxinhđẹp.Giao tiếp làmộtnghệ thuật, trẻemkhông thểnắmbắtnó trongngàymộtngày hai. Đa số những đứa trẻ đều không thích nói chuyện với người lạ,

nhưng sẽ đến một ngày chúng phải bươn chải bên ngoài, thành gia lậpnghiệp,gánhváctráchnhiệmxãhội.Khiấy,chúngbuộcphảidựavàothựclựcđể càyxới sinh tồn.Trướckhi tôi đẩybađứa con củamình ra ngoài,chúngđềunănnỉ:“Mẹ,conkhôngdámnóiđâu.”hoặclà:“Mẹ,conngạiđilắm.”Khôngvấnđềgì,tôikhíchlệcáccon:“Chỉcầnconbướcrangoàimộtbước,cốgắngrồiconsẽthấytiếnbộ,vềnhàconkểlạimọichuyệnchomẹnghe,chúngtacùngchiasẻnhữnggìcongặtháiđược.”Mỗiđứatrẻsinhrađềulàmộtcáthểriêngbiệt,rấtnhiềutrẻcónăngkhiếubẩmsinh,hộitụđầyđủcácyếutốlàmmột“nhàngoạigiao”,bêncạnhđómộtsốtrẻsaukhihọctậpbàibảnvẫnkhôngcónhiềuchuyểnbiến tíchcực,nhưngcó thểởmộtthờiđiểmnàođó,nhữngthayđổicủatrẻsẽhiệnrarõràng,hơnnữasựthayđổiấylạicólợichochúngsuốtđời.Tôithấynhiềutrẻemvôcùngthôngminh,tàigiỏi,thànhtíchhọctậprấttốt,nhưngchúngthườngcậymìnhcótàinênkiêucăngtựphụ,tựtưtựlợi,quanhệvớingườikhácrấtkém,khôngđượcngườitatintưởngvàtánđồng,cũngkhôngcóbạnbè.Mộtngườikhôngcóbạn,chodùcácphươngdiệnkháccóưutúđếnđâu,cũngđềuđángthươngvàcôđộc,khônglàmnênthànhtựugì.Chamẹchỉmộtmựcnuôngchiềuconcái,nhưnglạikhôngdạyconcáchlàmngười,khiếnchúngkhôngcómụcđíchsống.Mộtngườinhư thế,họcgiỏiliệucóíchgì?PhụhuynhDoTháinghĩ rằng,mốiquanhệgiữangườivớingười cũng làmộtquátrìnhsảnxuất,nógiốngnhưtrithức,đềucóthểchuyểnhóathànhhiệu quả và lợi ích thực tế, có thể thay đổi số phận con người. Còn phụhuynhTrungQuốc lạixemnhẹphươngdiệnnày.Rấtnhiềungười thườngphánxétmộtaiđóchẳngcónănglựcnghiệpvụgì,chỉbiếtmỗingoạigiao.Họcoinănglựcnghiệpvụvànănglựcngoạigiaolàhainhântốđốilập,đólàmộtquanniệmsailầm.Ngườithậtsựcónănglựcphảihộitụcảhailoạinănglựcnày.ĐólàlýdotạisaorấtnhiềutrườnghọcởIsraelcoimụctiêugiáodụccủahọlàđàotạokỹnănggiaotiếpvàtinhthầnlãnhđạochohọcsinh.Cuộcsốngvốnphứctạp,nhưngnếuchúngtatạochoconcáimộtmôitrườngsốngquáđơnđiệu, chúng sẽkhôngcócơhộiphát triểnnăng lựccủabảnthântrêntấtcảcácphươngdiện.Nhữngvịphụhuynhlàmtheocáchnàycầnphảixemxétlạiquanniệmgiáodụccủamình,họcầnphảirènchocontínhthíchnghivớinhucầucủaxãhội,khôngđượcdạycontínhđơnnhất,hànhđộngtheoýnghĩchủquancủamình.Phụhuynhcầntruyềnđạtdầndầnchoconcáckỹnănggiaotiếpnhư:chiasẻ, traođổi, thương lượng,hợp tác…Tôi thườngkể chocác con tôi nghemộtcâuchuyệnhayđượclưutruyềntrongsáchvởcủangườiDoThái:Cómộtcôgáitrôngthấymộtconbướmđâmvàobụigai,bịthương,côcẩnthậnnhổhếtđámgaitrênngườiconbướmvàthảnóvềvớithếgiớitựnhiên.

Đểbáođápântìnhcủacôgái,conbướmhóathànhnàngtiên,đếnbêncôgáivànói:“Côthậtnhântừ,hãynóiraướcnguyệncủamình,tasẽgiúpcôbiếnnóthànhhiệnthực.”Côgáingẫmnghĩmộtlátrồiđáp:“Tôiướcmìnhmãimãi vui vẻ.” Nàng tiên cúi người, nói nhỏ vào tai cô, rồi biến mất. Quảnhiên,côgáiấysốngvuivẻsuốtcuộcđời.Khivềgià,ngườihàngxómnănnỉcônóirabímật.Côcườinói:“Nàngtiênnóivới tôi rằng,mỗingườiởbêncạnhđềucầnsựquantâmcủatôihãygiúpđỡmọingười,vàcôsẽthấyvuivẻsuốtđời.”Traođổitâmtưtìnhcảmlàmộtnhântốquantrọngtrongviệcbồidưỡngkỹnănggiaotiếpchocontrẻ.Khinóichuyệnvớingườikhác,bạnphảitạođiềukiệnthuậnlợichongườitagiãibàytâmsự,phảithôngcảmvớinỗikhổcủangườitavàphảinghĩcholợiíchcủangườita,nhưvậymọingườimớinhớđếnbạn.Chếđộgiáodụccủachúngtahiệnnaynặngvềthicử,dườngnhưtrẻemđangthiếutrầmtrọngkỹnăngnày.Mặtkhác,họcsinhbâygiờcũngítgiao tiếpvớimọingườixungquanh,chúngdànhnhiều thờigianngồibênmáytínhhơnlàtròchuyệncùngngườikhác,làmvậykhôngcólợichútnàochoviệcnângcaomốiquanhệgiữaconngườivới conngười.Mộtngườichưacókỹnăng traođổi tâm tư tìnhcảm, rấtkhócó thểxâydựngnhữngmốiquanhệtốtđẹp.Vừalọtlòng,đứatrẻđãphảiđốidiệnvớimốiquanhệđầutiênlàgiữachamẹvàconcái.Chonênchamẹchínhlàngườiđặtnềntảngchoquanhệgiữaconcáivàmọingườisaunày.Đứatrẻcóquanhệtốtvớichamẹ,chắcchắnsẽcóquanhệtốtvớimọingườitrongxãhội.Cácbậcchamẹhãycốgắngtạodựngmộtbầukhôngkhítincậy,thẳngthắn,chânthànhvàtôntrọnglẫnnhautronggiađìnhmình.Mộtđứatrẻngayđếnchamẹmìnhcũngkhôngtintưởngthìlàmsaocóthểtintưởngngườikhácvàđượcngườikháctintưởng?Nhữnglúccáccontôigọiđiệnthoạinóichuyệnphiếmvớibạn,tôithườngngheđược từmiệng chúng câu nói: “Mẹ tớ đối xửvớimọi người cực kỳtốt!”“Làmngườikhôngđượcquátuyệttình,dùmìnhcóđúngmườimươiđinữa,cũngphảiđểlạichongườitabaphầnlốithoát.”Từnhỏ,chatôiđãdạytôinhưvậy.Ông luônnóivới tôi:ngườiDoTháichúng tachưacónhànướcriêng,sốngtrênlãnhthổcủangườikhác,nênlàmbấtcứviệcgìcũngphảicóđiểmdừng.Chakểchotôicâuchuyện1lờitanóivôtâm,ngườiđau6thángkhólòngquênmau,tôivẫncònnhớđếnnay,câuchuyệnấynhưsau:Cómộtcongấubịthươngnặngtronglúcđánhnhauvớiđồngbọn,nóchạyđếnngôinhàgỗnhỏbécủangườitrôngrừng,xincứugiúp.Ngườitrôngrừngthấycongấuđángthương,nênquyếtđịnhgiữnólại.Buổitối, bác ta cẩn thận lau vếtmáu cho con gấu, băng bó vết thương và còn

chuẩnbịmộtbữatốithịnhsoạn,cùngthưởngthứcvớicongấu.Tấtcảnhữngviệclàmnàyđềukhiếngấutavôcùngcảmđộng.Đếnkhiđingủ,vìtrongnhàchỉcómộtchiếcgiườngnênngườitrôngrừngmời congấungủcùngmình.Nhưng,khi congấuvừachuivàochăn,mùikhóngửitrênngườinóxộcthẳngvàomũicủangườitrôngrừng.“Trờiơi!Tachưabaogiờngửithấymùikhóchịunhưthếnày,ngươiđúnglàconrệptonhấttrênđời!”Congấulẳnglặngquayngườiđi,chẳngnóichẳngrằng,đươngnhiêncảđêmhômấy,nókhôngthểchợpmắt.Gắngchịuđếnkhitrờisáng,nógửilờicảmơnngườitrôngrừngrồilậptứclênđường.Nhiềunămsau,trongmộtlầntìnhcờgặpnhau,ngườitrôngrừngâncầnhỏicongấu:“Lầnđóngươibịthươngrấtnặng,bâygiờvếtthươngđãliềnchưa?”Congấubình thảnđáp: “Vếtđaungoàida thịtđã lành rồi, nhưngcònvếtthươngtronglòngthìvĩnhviễnkhôngthểchữakhỏi!”Cònnhớnămtôilênmười,mộtđầubếpởdướitầngthườngxuyênlàmbánhcuốnchomọingườiăn,nhưnglầnnàochiađếnphầncủatôicũngchỉcònsótlạinhữngmẩubánhgãyvụn,chẳngđượcmiếngnàovuôngvắn.Tôihậmhựckhôngvui.Chatôithấyvậy,liềnnóivớitôimấylờithấmthía:“Conà,con phải biết đó là của người ta cho con, không phải tự con làm ra, conkhôngđượckénchọn,khôngđượcđòihỏiởngườita.”Trongquátrìnhtrưởngthànhcủamình,chatôiluônđặtgiáodụcnhâncáchlàmnhiệmvụhàngđầu,ôngtừngviếttặngtôimấytừsauvàocuốnsổtay:Bácái,cảmơn, thành tín,nhẫnnại, lạcquan,saucùngmớiđến“tri thức”Tôikhôngcầnnóirachắcmọingườicũnghiểuẩný.Từnglờinói,cửchỉvôýcủachamẹđềuđểlạidấuấntronglòngconcái.Bốnchữ“lấymình làmgương” rấtcóýnghĩa, thậmchí tôicòncho rằng,nhữnglờinóiviệclàmhằngngàycủachamẹvàbầukhôngkhígiađìnhcòncó tác dụng giáo dục hơn so với giáo dục tại nhà trường trong quá trìnhtrưởngthànhcủaconemchúngta.Tôicũngkiếnnghịcácbậcphụhuynh,thỉnhthoảngnênbiếntấu,kểlạichoconcáinghenhữngthấtbạichúngta từnggặpphải tronggiaotiếp,coiđónhưmộtbàihọcnhắcnhởbọntrẻ.Nămđó,vừađápmáybayxuốngthànhphốTelAviv,tôiđãnhậnđượcmộtbàihọc.Tôichủquannghĩrằng,mang150đô-latrongtayđổiratiềnagorotcủaIsrael,chắcchắnngườitasẽtrảtôiđủsốtiềntươngứng.Khôngngờchỗđổi tiềnchỉ trảchotôi50agorot, lúcđótôicòntưởnglàbảngAnh,chẳnghaybiếtgì.Vậylà150đôthoángchốcđãthành20đô!đếnkhibiếtchuyệndù tôimuốn quay lại sân bay cũng đãmuộn rồi. Nhưng cũng cảm ơn sựnhầmlẫnấyđãchotôimộtbàihọcquýgiá.Tôi không lôi chuyện đã qua ra để con cái oán trách người khác, tôi chỉ

muốnchiasẻvớicácconmộtbàihọcnhỏcủamình.Nhờvậy,mỗilầnđitớinơikhác, tôichobađứanhỏcùngđimuavémáybay,chúngsẽ tính toántrêngiấyxembốntấmvétrịgiábaonhiêutiền,tiềnthừalàbaonhiêuvàcẩnthậnkiểmtratiềnthừatrướckhirờiquầythanhtoán.Nếungườitatrảthiếutiền,chúngcầnnhắckhéo:“Xinlỗi,cáccôtrảcháuthiếutiền.”Ởquêhương,tôilấymìnhlàmgương,thamgianhiềucôngviệcxãhội,đặcbiệtlànhữngcôngviệcliênquanđếnngườiTrungQuốc.Tôitíchcựclàmphiên dịch không công cho nhiều bộ ngành, hy vọng giúp đỡ được nhiềungười TrungQuốc ở Israel. Sau này, người TrungQuốc ở Israel gặp khókhăngìđềutìmđếntôi,hơnnữa,BộTưphápvàCụcdidâncủaIsraelcũngthườngxuyênnhờtôilàmphiêndịch.Nhữngviệclàmnàyvôhìnhkhíchlệcáccontôi.Trong tất cả cáccôngviệcxãhội tôi từng thamgia,việckhiến tôi tựhàonhấtlàvàonăm2002,tôihỗtrợcảnhsátIsraelđiềutra,phávụángiếtngườidãmantrongvònghaimươimốtngày.Lúcđó,cónămngườiTrungQuốcbịxếpvàodiệntìnhnghi,tôigiúpcảnhsátIsraellàmcôngtáctưtưởngchohọ.Tôigiúphọmuathuốclá,bànchảiđánhrăng, thẻđiệnthoại,ngoàiracòngiúphọtraođổi,nóichuyệnvớiphíacảnhsátIsrael.Quahaimươimốtngàythẩmvấn,cuốicùngcũngcóngườinóirasựthật.Khi tôi đang thởphàonhẹnhõm, chuẩnbị trởvềnhànghỉ ngơi, thì bỗngnhiêntôinghethấymộtngườibịtìnhnghinói:“Bạntôigiúptôichegiấusựviệc.”CâunóinàybịngườiphiêndịchIsraeldịchnhầmthành:“Bạntôigiúptôichônxác.”Cứungườinhưcứuhỏa,tôilậptứcxôngvàophòngthẩmvấn,làmsáng tỏ sựviệc.Nếukhôngbốnngườivô tộicòn lại sẽphảichịuoanuổng.Cuốicùng,hungthủthậtsựphảichịuhìnhphạt,nhữngngườivôtộicònlạiđềuđượctrảtựdo,họchânthànhcảmơntôiđãgiúphọgiảioan.Sauvụánnày,tôiđượcBộTưphápIsraelkhenthưởng,sựviệccũnglàmchấnđộngdưluậntrongnướctrongmộtthờigianngắn.SaunàytrởvềThượngHải,tôivẫncoicôngviệcxãhộilàtráchnhiệmvànghĩavụcủamình.TôilàmtìnhnguyệnviênchobệnhviệnCôngLậpkhuDươngKinh.Tôi luônsẵn lònglàmngườihòagiảinhữngmốimâuthuẫn,bấthòagiữanhânviênytếvàngườibệnh.Hễnhậnđượcđiệnthoạicủahọlàtôilạilậptứcchạyđếnbệnhviện.Giờcáccon tôiđềuđãđivàoconđườngphát triểnđúngđắn, tôihyvọngmìnhcó thểcốnghiến toànbộsức lựccòn lạichoxãhội.Mặcdùđôi lúctrongmiệngtôicũngthốtlên“bận,bận,bận”,nhưnglàmviệckhôngngừngnhư conquay cũngđã trở thànhmột phần tính cách trong tôi, để chobảnthânmìnhngồikhông,nhànrỗi,tôithấykhôngquen.Saumộtngàyvấtvảvàbậnrộn, tôingồivàobàn làmviệc,viếtcảmnhậncủamộtngàyvàocuốnsổtay,đólàthóiquenđãhơnbamươinămnaycủatôi.Nhìndấumựcintrêncuốnsổchỗđậmchỗnhạt,tôibồihồinhớlạicon

đườnggậpghềnhmàmìnhđãđiqua, lòngthổnthứcvôhạn.TôitừngviếtbàithơLựachọncủatôi,tựnóilêntấmlòngmìnhvàcũnglànhữngđiềutôimuốnchiasẻcùngcáccon:Thậtra,tôicóthểchọndãynúiAlps,ngắmnhìnđỉnhnúituyếttrắng,tưởngnhớvềcha;TôicóthểchọnJerusalem,theochânđoànhànhhươngcầunguyện,tếlễtổtiên;nhưngtôiđãchọnTrungQuốc,muốnđặtchânlênmọimiềnđấtnước…

Bíquyếtlàmthầyhuấnluyệngiaotiếpcủacon

1.Cácbậcchamẹcầntạodựngmộtmôitrườngcởimởtronggiađình.Nếuchúngtakhôngbỏlỡthờicơchoconemmìnhtựtrảinghiệmcácmốiquanhệxãhội từkhi chúngmớibắt đầuhoạtđộnggiao tiếpxãhội, thì có thểphòngtránhnhữngbiểuhiệnngạigiaotiếpởtrẻ.Bảnthânchamẹthiếutiếpxúcxãhộiởmộtmứcđộnhấtđịnhcũnglàmhạnchếcơhộikếtgiaocủatrẻvàđiềuđócũngliênquanđếnviệctrẻngạigiaotiếp.2.Hãychomộtđứatrẻgiaotiếptốtlàmmẫu,thểhiệncáckỹnănggiaotiếpxãhộinhư:mỉmcười,chiasẻ tâmtư tìnhcảmvớingườikhác,hànhđộngtiếpxúcthânthểmangtínhtíchcực,ngợikhen…đểnhữngđứatrẻhướngnội,giao tiếpkémbắtchước theo.Trẻcàng làmgiốngngườimẫu thìhiệuquảcàngcao.3.Cầnrènluyệnkỹnănggiaotiếpxãhộichoconmộtcáchthườngxuyên,đềuđặn.Cácbậcchamẹbắtbuộcphải“dạycho”conemmìnhmộtsốkỹnănggiao tiếp xã hội như: thamgia hoạt độngvui chơi cùngngười khác,cáchứngxửthân thiệnvớibạnbè,chiasẻđồchơi,đồănvớibạnnhưthếnào, quan tâm, giúp đỡ và cảm thông với bạn như thế nào. Cha mẹ cầnthườngxuyêngiảnggiảichocontrẻhiểu,chúngnênnóigì,biểulộtìnhcảmvàđộngtácnhưthếnàokhigặpnhữngtìnhhuốngtrên,điềunàycóhiệuquảhơnnhiềusovớiviệcchamẹchỉđơnthuầnchotrẻbắtchướcngườikhác.4.Phụhuynhnênchúýdànhnhiềulờikhenchonhững“hànhvitốt”củaconphùhợpvớichuẩnmựcxãhộinhư,hànhvichiasẻvàhợptác;nhưngtuyệtđối không ủng hộ trẻ khi chúng có những “hành vi không tốt” như: thíchcông kích, chơimộtmình, không coi ai ra gì. Câu chuyện “KhổngDungnhườnglê”nổi tiếng thờicổcủaTrungQuốc làmộtvídụ thực tế rấthay.Khinhàcóđồănngon,chamẹcóthểđểtrẻlàmngườichiaphần;khitrẻcócơhội chơi cùngmọi người, chamẹnên khuyếnkhích trẻ nghĩ tới ngườikhác,chiasẻđồchơivớicácbạn…

Cóýthứcbồidưỡngkỹnăngquảnlýchocon

Trongxãhộihiệnđại,kỹnăngquảnlýlàmộtloạikỹnăngkhôngthểthiếucủanhữngcánhântàinăngtrongmôitrườngquốctếhóa.Nhiềunămtrước,tạpchíFortunecủaMỹtừngdựđoán:Đếnnăm2010,quảnlýdựánsẽtrởthànhmôthứcquảnlýchủlựccủachínhphủMỹvàgiớidoanhnghiệp;kỹnăng và trình độ quản lý tạo nên năng lực cạnh tranh chủ yếu của các cánhânvàtổchứctrongthờiđạikinhtếmới.Dựđoánnàylàhoàntoànchínhxác,chỉcóđiềungườiDoTháiđãđưaradựđoánnàytừlâu.NgườiDoTháicókỹnăngquảnlýcaohơnsovớimặtbằngchungcủathếgiớimộtbậc.ĐiểmmặtCEOcủacáccôngtynổitiếngtoàncầu,ngườiDoTháiluônchiếmvịtríưuthế.Chẳnglẽ,concháucủangườiDoTháiđềuhọcquaHọcviệnQuảnlýsao?HọcviệnQuảnlýkhôngđàotạokỹnăngquảnlý, nếu khôngHọc việnQuản lý sẽ trở nên vô cùng nhộn nhạo!Gia đìnhchính là nơi bồi dưỡng kỹ năng quản lý củaCEO hiệu quả nhất. Phươngphápgiáodục concái “nhận thù lao theo cơ chế thị trường” rèn luyệnkỹnăngquảnlýthôngtin,kỹnăngquảnlýgiáthành,kỹnăngquảnlýthờigiancủacontrẻtrênnhiềuphươngdiện.Đứatrẻđượcrènluyệnnhữngkỹnăngquảnlýnhưthếsẽdễtrởthànhnhântàitrongmôitrườngquốctếhóatươnglai.Lấygiađìnhtôilàmvídụ,từkhithựchiệnphươngphápnhậnthùlaotheocơchếthịtrường,tôinhậnthấycácconngàycàngđượcluyệntậpkỹnăngquảnlýdựán.Cùnglàmviệcnhàvàthamgiavàocáckếhoạchcủagiađìnhđãtrởthànhtráchnhiệmcủacảbađứatrẻ.Bấtkểviệctoviệcnhỏtrongnhà,tấtcảcác thànhviên tronggiađìnhđềucùngnhaubànbạc, traođổi.Việclớnbaogồmchọntrường,chọnngành,sắpxếpcôngviệctronggiađình,lậpkếhoạchtươnglaichocảnhà;việcnhỏthìnhưngàyhômnayănnhữngmóngì,mọingườicùngđưarathựcđơncủamình.Phụhuynhđừngcoithườngquyềnquảnlýcủacontrẻtronggiađình,rấtnhiềuviệcchúngcóthểxửlýêmxuôi.Cácbướccụthểnhưsau:(1)RènluyệnkỹnăngquảnlýthôngtincủaconTrướcđây,bađứacon tôiđều là tiểuhoàngđế trongnhà,chúngchỉquantâmđếnquyềnlợicủamình,chẳnghềđểýđếnnhữngbướcđivàkếhoạchcủagiađình.Còntôithìômđồmhếtmọiviệc,vìtôilàngườilớnmà!SongcácbàmẹDoTháikhông suynghĩnhưvậy, họ cho rằng concái cũng làngười chủ nhỏ, có trách nhiệm tham gia vào việc quản lý gia đình, họkhuyếnkhíchconemmìnhđộngnão thu thập thông tin,bàymưuhiếnkếchogiađình,cảnhàcùnggópsứcgiảiquyết.

HuyHuyđứngbênsạphàngtrongchợthựcphẩmởIsrael.Vídụ,cácbậcchamẹDoTháigiaochoconmìnhtoànquyềnxửlýkỳnghỉphéphằngnăm.Concáichịutráchnhiệmlậpkếhoạchđinghỉchocảnhà,chúngtựlênmạngthuthậpthôngtinliênquanđếnđịađiểmdulịch.Trongquátrìnhthuthậpthôngtin,bọntrẻphải tiếnhànhsắpxếp,phântích,quynạpcácthôngtinvềđặcđiểmdulịch,báogiávàthờitiếtcủacácnơi,cuốicùnghìnhthànhmộtbảnbáocáonhỏ,thuyếttrìnhtrướccảnhà.PhụhuynhDoTháirấtthíchnhờconcáilàm“câyPhảhệ”hoặcalbumảnhgiađình.Đểthuthậpthôngtin,bọntrẻphảiđihỏiôngbàcủachúngnhữngchuyệntừxaxưa,sauđódiễnđạt lạibằng lờicủamình, làmthànhmộtcuốnalbumgiađình, kết hợp giữa hình ảnh và chữ viết, tặng người thân và bạn bè.Làm“câyPhảhệ”sẽrènluyệntíchcựcchokỹnăngquynạpthôngtinchotrẻ.Ngoàira,nhữngvịphụhuynhamhiểuvềcổphiếucònchủđộnghướngdẫnconemmìnhcùngchúýtớinhữngtintứcliênquanđếncôngtyđầutư,chochúngbiếtthôngtinnàosẽthúcđẩycổphiếutănggiáhoặcgiảmgiávàlàmảnhhưởngtớikhoảntiềnđầutư.Nhữngphươngphápnhỏnàydườngnhưrấtđơngiản,bình thường,nhưng lại ẩnchứadụng tâmgiáodụcgiađìnhcủangườiDoThái,rènluyệnhiệuquảkỹnăngquảnlýthôngtincủaconemhọ.ContraicảDĩHoacủatôivốnlàđứamùmờthôngtin,khôngngờquátrìnhrèn luyện theonguyên tắccó làmcóhưởngđãkhiếnnó lộtxác, trở thànhngườithôngthạotintức.Nhữngthôngtinthằngbécungcấptrựctiếpđãlàmtăng“GDP’’chogiađìnhchúngtôi.Trithứccũnglàmộtloạithôngtin,chịukhóbồiđắptrithứcngàysauắtsẽcóđấtdụngvõ.KhinhàtrườnggiảngđếnluậtdidâncủaIsrael,trongđầuDĩHoa chợt liên tưởngđếnhoàn cảnhnhàmình, nó lập tứcgiơ tayhỏi thầygiáovềnhữngđiều luậtcó liênquan.Kếtquả,nópháthiện ra tôichưađi

lĩnhkhoảntiềnphúclợinhằmhỗtrợổnđịnhcuộcsốngchodândicư.Saukhitanhọc,thằngbéchạythẳngvềnhà,banđầunghecontrìnhbày,tôicònkhôngtin.TrướcgiờngườiDoTháilàmviệcgìcũngchắcchắn,nóimộtlàmột,hailàhai,saolạiquêntrảtiềnphúclợichotôiđượcchứ?Nhưng,ngheDĩHoanóiđếncáckiếnthứcliênquanđâurađấy,lạicócăncứxácthực,tôibántínbánnghiđihỏi.KhôngngờDĩHoanóiđúng,tôi lĩnhđược12.000agorottiềnổnđịnhcuộcsốngtừCụcDidân.Thờiđiểmđó,đốivớigiađìnhtôimànói,đâykhôngphải làmộtkhoản tiềnnhỏ.Tôivẫn luônmuốnmởmột quán cơm Trung Quốc ở Israel, vừa kinh doanh các món ăn TrungQuốc,vừabánnemrán.Tôitínhmộthainămnữamìnhmớithựchiệnđượcướcmuốnnày,nàongờcontraitôivậndụngtrithứcvàtrítuệcủamìnhmauchónggiúptôihoànthànhướcnguyện.Dẫuchỉlàmộttiệmtrânchâunhỏtớimứckhôngthểnhỏhơn,nhưngnócũnglàmtăngnguồnthucủacảnhà,đócũnglàtráingọtđầutiêncủa“cuộccáchmạng”giáodụctronggiađìnhtôi.Contrai thứHuyHuycủatôichưatớibamươituổiđãtrởthànhtriệuphútrên thế giới, trước hết là nhờ kỹ năng quản lý thông tin của nó. NhữngngườibạnhọcIsraelđặtchonóbiệthiệulàcuốndanhbạđiệnthoạikèmbảnđồ thông tin.Nhưchúng tađềubiết,kỹnăngquản lý thông tincủanhữngngườibạnnhỏIsraelxuấtsắcvượtbậc,ngườiđượcchúngtánthưởngnhấtđịnhphảigiỏithậtsự.Bấtluậnđiđếnđâu,HuyHuycũngnghenhiều,nhìnnhiều,quansátnhiều,hỏinhiều.Làmnhữngviệcchitiếtnàymộtcáchquycủgiúpnótạothànhthóiquensắpxếpcácloạithôngtin.NógiốngnhưmộtđầumáyVCR,ghilạirõràngquytrìnhlàmviệcvàyêucầuxửlýthôngtincăncứvàonhucầucủamình.NhữngthóiquentốtấyvẫnđitheoHuyHuychođếnngàynay.NhưkhiHuyHuyvàcácbạncùnglớpđếnkhuchợthươngmại,nóghéthămnhữngquầyhàngbáncácmặthàngnhỏnhưraucủ,hoaquả,xemquầyhàngnàobánđắthànghơn.Quaquátrìnhphântích,quansát,HuyHuypháthiệnra,cưdânthànhphốKiryatShmonarấtưathíchtinhdầu,quạtgỗđànhươngvàkhăntơtằmcủaTrungQuốc.HuyHuycựckỳphấnkhởi,nógửisốtiềnkiếmđược từviệcbánnemránvềThượngHải,nhờbạnbèvàngười thânmuacácmặthàngđógửisangIsrael.Muamộtchiếckhăntơtằmtrịgiá25tệởTrungQuốc,bánrađược250agorotởKiryatShmona,tươngđương500tệ,lợinhuậnquálớn.TạisaoHuyHuyluônthuđượclợinhuậnhậuhĩnh?Từnhỏnóđãlấycâunóisaulàmchâmngôn:Dẫulàgió,bạncũngphảibiếtnóbắtnguồntừđâu.SởdĩHuyHuycóthểbướcvàongưỡngcửacaongấtcủangànhkinhdoanhkimcương,vìnóđãrènluyệnkỹnăngsửdụngthôngtintừnhỏ.Tôicóđứacháuhọđãhọcđếnthạcsĩ,mộthômthầygiáoliệtkêmộtsốvậtliệugiaochonóđimua.Phảnứngđầutiêncủanósaukhinhậnbảnliệtkêlàhỏithầygiáo:“Emphải

điđâumuanhữngthứnày?”Thầygiáongạcnhiênđáp:“Ởchỗbánvậtliệuxâydựng.”Nólạihỏitiếp:“Thầynóiluônchoembiếtchỗbánvậtliệuxâydựngnằmởđâuđiạ?”Thầygiáonóichonóbiếtđịađiểmcụthể.Đếnbuổichiều,nóquaylại.Thầygiáohỏi:“Emmuađượcchưa?”Nóthưa:“Emđếnchỗthầychỉ,nhưnghọnóichỗhọkhôngbánhàng!”Thầygiáohỏilại:“Vậyemkhônghỏixemchỗnàomuađượcvậtliệusao?”Nóhồnnhiêntrảlời:“Lầnsautớiđóemsẽhỏilại!”Thầygiáođànhbótay,khôngnóiđượcgì.Đólàbiểuhiệncủaviệcthiếukỹnăngquảnlýthôngtin.ĐợiđếnkhicontrẻvàoHọcviệnQuảnlýmớibắtđầuhọckỹnăngquảnlýthôngtinthìđãquámuộnrồi.Kỹnăngquảnlýthôngtinthựcchấtlàmộtloạikỹnăngsinhtồn,nóđếntừsựbồidưỡngcủagiađìnhngaytừkhiconcònnhỏ.(2)RènluyệnkỹnăngquảnlýgiáthànhcủaconTrongHồngđăngký,LýNgọcHòacócâuhát“connhànghèosớmloliệuviệc nhà.”Vì con emnhà nghèo biết làmviệc vặt trong nhà từ thuở nhỏ,thậmchíchúngcònthamgiavàocácquyếtsáchcủagiađình.Ngượclại,ởIsrael,conemnhàgiàuhiểuviệcnhàhơn,cácvịphụhuynhcốtìnhchoconemmìnhthâmnhậpvàocuộcsống.Vunvéngiađìnhlàcôngviệcthửtháchconngườinhiềunhất,đómới làHọcviệnQuản lýđích thựcnhấtcủaconngười.Trí thôngminh của trẻ thường làmngười lớnphải kinhngạc.Theo lýmànói, tôi làmnemráncũngđượccoi là thạonghề, tôi từngnghĩkhôngbiếtbaonhiêucáchgiảmgiáthànhnhưngđềukhônghiệuquả,vậymàDĩHoamớihơnmườituổiđầu,vừamớibắttayvàolàmnemránđãnghĩrabíquyếtnhỏlàmgiảmgiáthành.Bíquyếtnằmởgiavịlàmnhânnem.NgườiIsraelthíchăncácloạirauthanhđạmnhưcàchua,ớtxanh,khôngănthịtlợnvàcácloàiđộngvậtsốngdướinướcnhưtôm.Tôilàmnhânnemtheokhẩuvịcủahọ,tôibămhànhtây,càrốt,bắpcải,giáđỗ,rắcgiavịlàhạttiêuvàbộtnêmgà,sauđó lạicho thêmđườngvàochocómàu,nhânbên trong trôngvừađẹpmắtlạicònthơmngon.Nhưngbộtnêmdùngrấtnhanhhết,ởIsraellạikhôngtiệnmuanêngiáthànhbịđẩylêncao.PhươngphápnhậnthùlaotheocơchếthịtrườngkíchthíchDĩHoasuynghĩvềvấnđềgiảmgiáthànhnemrán,thằngbétrầmngâmnóivớitôirằng:“Mẹạ,chúngtakhôngnênchobaloạigiavịvàocùngmộtlúc.ỞIsraelkhôngmua được bột nêm gà, chúng tamang từ ThượngHải sang đây rất phiềnphức,cầnphảidùngtiếtkiệm.Nếubỏbaloạigiavịvàorau,khigặpnướcbộtnêmgàbịdínhrấtnhanh,làmvậyrấtlãngphíbộtnêmgàcủachúngta.Nếubỏbộtnêmgàvàosaucùngrồicuốnbánhđanemlại,thìkhôngnhững

giữđượcmùivịthơmngon,màcòntiếtkiệmchiphí.”TrongtayDĩHoacómộtcuốnsổnhỏ,ghichéprõràngtừngviệc.Vídụ,sốbộtmìhômnaymuavềđánglýlàmđượcnămmươilămcáibánhđanem,góinămmươi lămcáinem.Nhưngkhi trảibánhđanemra,nókhôngcẩnthậnlàmhỏngvàicáinênchỉcònlạinămmươicái.Sauđónólàmrabaonhiêucáinemrán,bánhếtbaonhiêu,cònlạibaonhiêu,đềuđượcghilạirõràngtrongcuốnsổtay.Thậtkhôngngờ,từkhicótinhthầntráchnhiệmnhữngđứaconcủatôivốnquencơmbưngtậnmiệnglạicóthểlộtxácnhưvậy.Tronggiâyphútấy,tựđáylòngmìnhtôiđãdấylênsựkhâmphụccáchgiáodụcsinhtồncủaquêhươngmình.DĩHoarấtcótinhthầntráchnhiệm,nhỡhômnàokhôngbánhếtnemrán,nókhông bao giờ ăn hết hoặc tùy tiện tặng cho người khác, nó nhất định sẽmangvềnhà,kiểmđiểmtrướcmặtmọingười,sauđómới lựachọncóănnemránhaykhông.CònHuyHuy,nếubánnhầmmấtmộtcáinemrán,nótựgiácbỏra1agorottiềnbồithường.Khicóngườiđặtnemrán,HuyHuyluôntranhthủthờigianmangchongườitalúcnemcònnóng,vìsợảnhhưởngđếncảmnhậnkhiăncủakháchhàng.TôiloHuyHuyđóibụng,nêndặnnó:“HuyHuy,trênđườngđi,connhớlấymấycáiraănnhé.”HuyHuylắcđầuđáp:“Khôngđượcđâumẹ.Convàanhđãphânchiacôngviệcrồi,làmbaonhiêuthìbánbấynhiêu,sốlượngnemráncóhạn,nếuconănnemrántrênđườngđithìđếnkhivềnhàsẽcảmthấycólỗi.”HuyHuychorằngbaanhemnóđãgiaokèovớinhaurồi thìkhôngđượctùyýlàmtráiquyđịnh.Nómang toànbộ sốnemránđigiao,nếunhưcòn thừa,nómangvềnhàránlạirồimớingồiăn.ỞIsrael,tôitừngbắtgặpmộtcảnhtượngvôcùngxúcđộngnhưsau:Vàotrongtoilet,tôinghethấycănphòngnhỏbêncạnhphátraâmthanhkỳlạ,tiếngđộngkéodài,lạiquálạlùng,nêntôikhôngkhỏitòmò.Tôighémắtnhìnquakhecửa,nhữnggìđậpvàomắtlàmtôirấtxúcđộng.Thìra,cómộtcôbétầmbảy,támtuổiđangkỳcạchsửabồncầu.Hỏiramớibiết,saukhiconbéđivệsinhxong,vìbồncầugặptrụctrặc,nướcvẫntiếptụcchảyra,nênmộtmìnhnóngồichồmhỗmtrongđó,nghĩcáchsửabồncầu,ngănkhôngchonướcchảyhếtrangoàigâylãngphí.Lúcđókhônghềcóchamẹhaythầycôởbêncháubé.Khôngngờmộtcôbémớibảy, támtuổiđãcóý thứctiếtkiệmtàinguyênmôitrườngnhưvậy.Cóthểcóphụhuynhsẽnói:“Bâygiờconvẫncònnhỏ,chỉcầnsaunàylớnlênnóbiếtnênlàmgìlàđượcrồi,khôngcầnyêucầuquácaođốivớimộtđứatrẻ.”Tuynhiên,chúngtađừngxemnhẹgiaiđoạnđầuđờicủatrẻ,vìbấtkỳmộtsựtươngtácnàogiữabạnvàconcáiđềuảnhhưởngrấtlớnđếncuộc

đờisaunàycủachúng.Vìvậy,ngànhgiáodụccóquanniệmrấtquantrọngđólà“cẩnthậnkhibắtđầu.”Ngaytừbanđầubạnđãcócáchxửsựkhôngđúngvới con, có lẽ cả đời bạn cũngkhông thể làm lại được.Quản lý giáthànhcũnglàmộtloạitinhthầntráchnhiệm,màtinhthầntráchnhiệmcủaconcái lạiđượcvunđắptrongcuộcsốnghằngngày.Bìnhthườngkhiconđánhđổcandầunhưngkhôngchịudọndẹp,bạnđừngmongcómộtngàynóđột nhiên thay đổi thành người có tinh thần trách nhiệm. Tinh hoa củanguyêntắccólàmcóhưởngkhiếncontrẻnhậnthấybảnthânchúngrấtcónăng lực, đồng thời khiến chúng hiểu về chi phí giá thành, hiểu về tráchnhiệm.(3)Rènluyệnkỹnăngquảnlýthờigiancủacon“Cáccon,mẹcócâuhỏinhưthếnày:nếucó86.400tệchuyểnvàotàikhoảncủacácconhằngngàyvàbuộcphảitiêuhếttrongngàyhômấy,vậycácconsẽsửdụngsốtiềnnàynhưthếnào?”Trênđờinàythậtsựcóchuyệntốtnhưvậysao?Đúngvậy,bạnthậtsựlàmchủmột tàikhoảnthầnkỳnhưvậy,đólà“thờigian”.Mỗingàymỗingườichúngtađềucó86.400giâyđượcchuyểnvàotàikhoản củamình.Đối diện với của cải lớn như vậy, bạn dự định sử dụngchúngnhưthếnào?Trước khi rèn luyện kỹ năng quản lý tài sản cho trẻ, phụ huynhDoTháithườngdạyconemmìnhbàihọcđầutưđầutiênlàđầutưthờigian!Họnóichotrẻbiết,nếuconmuốngiàucóthìnhấtđịnhphảiđầutưvàothứcógiátrịhơnvàngbạc,đólàthờigian.Hầuhếtmọingườitrênthếgiớiđềumuốntrởnêngiàucó,nhưngrấtnhiềungườikhôngmuốnđầu tưcho thờigiantrướcnhất.Họviệncớ,tôichưacóthờigian,tôirấtbận,tôiphảilàmviệc...Nhữngquanđiểmvàcáchbàochữathườngthấynàylànguyênnhânlýgiảitạisaothếgiớichỉcósốítngườigiàu.QuảnlýthờigianlàbàihọcđầutưđầutiênmàtrẻemDoTháiđượchọctừchamẹ.Không ítphụhuynhTrungQuốc thanphiềnkỹnăngquản lýbảnthâncủaconmìnhquákém,luônthuaởtínhỷlại.Thậtra,bảnchấtcủakỹnăngquản lýbản thân làmột loạikỹnăngquản lý thờigian,nó liênquanđếnnăngsuất làmviệcvàsự thànhcônghay thấtbạicủacon trẻ trongsựnghiệp.BanđầuHuyHuynhàtôicũnglàmộtđứatrẻkhôngbiếtquảnlýthờigian,đầu tư thờigian, tôi càngchonónhiều thờigian, nó càngkhôngbiết quýtrọng.Saukhi thựchiệnnguyên tắccó làmcóhưởng tronggiađình,HuyHuynhậnranócầnphảisắpxếpquỹthờigiancủamìnhmỗingày.Vídụ,trongnămtiếngđồnghồsaukhiđihọcvề,nóphảihoànthànhviệcnhàghitrênlịchtrựcnhật,cònphảiônlạimộtsốbàitậpcầnthiếttrênlớpvàđiđábóngcùngcácbạnnhỏởtầngdưới.Sắpxếpbaviệcnàyrasaođây?Ưutiênviệcnàotrước?Việcnàocũngmuốnhoànthànhthìnăngsuấtlàmviệcphải

nhưthếnào?HuyHuychạytớihỏitôi:“Mẹ,cócáchnàohaykhôngmẹ?”Nghĩđếnngàytrướccảnhàthườnglãngphíthờigianlàmbữatrưa,contraitôi đột nhiên cảm thấy tiếc thời gian, trong lòng tôi ánh lên niềmvui.ĐểHuyHuybiếtquảnlý thờigian, tôikhônggiúpthằngbélàmhếtviệcnhà,tiếptụclàmnồicơmđiệnvàmáygiặtchonógiốngnhưtrướcđâynữa,tôinói:“Contrai,thiếuthờigianlàchuyệnhếtsứcbìnhthường.Khichúngtakhôngthểnàocóđượcnhiềuthờigianhơnngườikhác,thìcáchduynhấtlàlàmsaolậpkếhoạchsửdụngquỹthờigiancủamìnhmộtcáchhiệuquả.”TôicònkểchothằngbénghecâuchuyệnvềÂuDươngTu,mộthọcgiảlớncủaTrungQuốc:“ÂuDươngTulàmộtngườivôcùngbậnrộn,thoạtnhìnconsẽthấyôngấykhôngcóthờigianviếtvănlàmthơ,songôngấylạibiếtquảnlýthờigiancủamình,sángtácvănchươngở‘tamthượng’.Concóbiết‘tamthượng’làởđâukhông?Đólàtrênlưngngựa,trêngốingủvàtrênnhàxí!”Từkhicóýthứcrènluyệnkỹnăngquảnlýthờigiancủacáccon,tôinhậnramuốnnângcaokỹnăngquảnlýthờigiancủabọntrẻ,cácbậcchamẹcầnchochúnghiểurõbakiếnthứcthôngthường.Thứnhất,thờigianlàtàisảnhaomòn; thứhai,cóviệcnặngviệcnhẹ,việcgấpgáphayviệc thong thả;thứba,thờigiancótínhphânloại.Chamẹcótráchnhiệmdạycontrẻphânbổthờigiantheotínhchấtcủasựviệc,đểchochúnghiểumìnhcầnphảilàmviệc quan trọng trước và đặt ra thời gian cố địnhmỗi ngày để thực hiệnnhữngcôngviệcdàihạn.Cóthểsẽcóýkiếnphảnbiện,đểcongánhvácmộtsốkếhoạchcủagiađìnhchỉlàmmấtthờigiancủanó,thậmchícònlàmmệtócconvìphảiquảnlýthờigian,saophải tựchuốc lấyphiềnhà?Truyền thốnggiáodụcgiađìnhcủa ngườiDoThái càngmuốn tìmđến những sự phiền hà như vậy, quanniệmgiáodụcgiađìnhcủahọlàđàotạoramộtnhântàigắnkếtvớixãhội,chứkhôngphải làmộthọc sinhhọcnghềchỉbiếtđọc sách.Họcsinhhọcnghềthậtđángsợ,vìchúngchỉkỳvọngvàođộcaocủatrìnhđộhọcvấn.Thờiđạihọc,HuyHuychưatừnghọcchuyênngànhquảnlý,nhưngnólạitrởthànhmộtnhàquảnlýthựcthụ,điềuhànhcôngtyquycủ,hơnnữanóvẫngiữđượcsựcânbằnggiữacôngviệcvànghỉngơi.Phầnlớnmọingườikhôngđạtđượctrạngtháinày,vìhọkhôngrènkỹnăngquảnlýthờigiantừkhi cònnhỏ.Một sốnghiên cứuchứngminh:Sựchênh lệchvềnăng suấtlàmviệcgiữamộtngườicónăngsuất làmviệccaovàmộtngườicónăngsuấtlàmviệckémlàhơnmườilần,điểmchungcủanhữngngườithànhcônglàbiếtkhéoléosửdụngthờigiannhằmnângcaohiệuquả laođộng.Trênthực tế, tất cảmọi người đều phải nắm vững phương pháp và quan niệmquảnlýthờigian.BướcvàocănnhàcủachúngtôiởIsrael,bạnsẽnhậnthấyphòngHuyHuy

trang trí đặc sắc. Trên giường, rèm cửa sổ, giá treo quần áo, tủ, gương,tường…chỗnàocũngdánkíncácmẩugiấyđủmàusắcvàkiểucách.BêntrênnhữngmẩugiấyấyghitừvựngvànhữngmẫucâuthườngsửdụngtrongtiếngHebrew, tiếngAnh.HuyHuykhôngmuốnthờigiantrôiđimộtcáchvôích,dùchỉmộtphút.Vìvậy,trướclúcnhắmmắtngủ,nóđọcthầmmẩugiấydánởđầugiường;sánghômsauthứcdậy,nóvừamặcquầnáovừađọcmẩugiấydán trên tường;đếnkhiđi rửamặt,mẩugiấy trêngương lạiđậpvàomắtnó.Khôngriênggìởnhà,khirangoài,HuyHuycũngkhôngdễbỏquatừngphútgiâynhànrỗi.Trướckhirakhỏinhà,nóbỏmẩugiấynhỏvàotúiáo,lúcnàocũngcóthểtiệntaylấyraxem,ghinhớ.Chodùcuốituầnđilàmthêmởtiệmbánhmì,nócũngsẽdánmẩugiấynhỏởtrướcgiábánhmì,vừalàmvừahọc.Hễcócơhộilànólạinóichuyệnvớiôngchủđểhọckhẩungữ.Đôikhihaimẹcontôiđangnằmtròchuyệnhuyênthuyên,ngoảnhlạithìđãthấyHuyHuyngủtừlúcnàorồi,trongtayvẫngiữkhưkhưbảngtừvựng.Quảnlýthờigianlàmộtviệcthúvịbiếtbao,nócóthểpháthuytácdụngkỳdiệuđốivớisựpháttriểncủatrẻ.Tổchứcvàquảnlýthờigiancủamìnhmộtcáchhợplýgiúpconbạnbiếtlàmviệccótrậttự,từđótrẻbiếtphânbổthờigian,tinhthầnvàsứclựcđểlàmviệchiệuquảvàgiảiquyếtcácvấnđềgặpphải.Các bậc chamẹkhông cần hâmmộ connhà người ta sau này lớn lên trởthànhCEO,điềuhànhcảmộtcôngty,vìcácCEObắtđầubàihọcvỡlòngvềchuyênmôncủamìnhtừchínhgiađình,chứkhôngphảiởHọcviệnQuảnlý.Tôithườngnghekhôngítphụhuynhphànnàn,vòinướctrongnhàđangchảy, con đi vào cũng chẳng biết đường khóa lại; con đang chơi đồ chơi,bỗngquaysangxemtivi,khôngthèmdọnđốngđồchơibàylaliệtdướiđất,làmbốmẹsuýtngã;convìhamchơihoặchiệuquảhọctậpthấpnênkhônghoànthànhbàitập,buổisángkhôngdậynổi,phụhuynhphảisoạnsáchvởthaycon,thậmchícònlàmhộbàitập.Concáichưađivàonềnnếpnhưvậy,nhữngbậc làmcha làmmẹ cónênxemxét lại bản thânmìnhhaykhông.Thiết nghĩmột đứa trẻ ngay đến chuyện ănmặc củamình cũng chẳng loxong,vậybạnlàmsaocóthểtrôngmongsaunàylớnlênnósẽcókỹnăngquảnlýsốphậncủamìnhvàsốphậncủabaonhiêunhânviêntrongcôngty?Trong thế kỷXXI, con cái chúng ta sẽ phải đốimặt vớimôi trường cạnhtranhkhốcliệthơnvàkhôngthểnóitrướcđượcđiềugì.Cácbậcchamẹhãytrangbịđầyđủkỹnăngquảnlýnhư,ýthứcquảnlýchiphígiáthành,ýthứcquảnlýthôngtin,ýthứcquảnlýthờigianvàkỹnăngquảnlýbảnthân,quảnlýcôngviệcchoconcáingaytừkhichúngcònnhỏ.Đólàsựchuẩnbịvàtíchlũycầnthiếtchoquátrìnhtrưởngthành,họctậpvàcôngviệcsaunàycủatrẻ,cónhưvậychúngmớicóthểungdungđốimặtvớitươnglai.

Phươngphápbồidưỡngkỹnăngquảnlýcủacon

1.Lênkếhoạchchomỗingày

Xácđịnhmụctiêucủamỗingày,tạothànhthóiquensắpxếpcáccôngviệcphảilàmhằngngày.Buổisángthứcdậysuynghĩxemmìnhcầnlàmviệcgìtrướcnhấtvàbắttayvàolàmchođếnkhihoànthành.Sauđólạilàmcôngviệc thứhai,cứ tiếp tụcnhưvậychođếnhết.Nếukết thúcmộtngày,convẫnchưathểhoànthànhtấtcảcáccôngviệc,phụhuynhnênkhuyênchúngđừngquábậntâmlolắng.

2.Phânbiệttínhcấpbáchvàtínhquantrọng

Việccấpbáchchưahẳnlàquantrọng,ngượclạiviệcquantrọngcũngkhônghẳnđãcấpbách.Vớimộtđốngviệcbàyratrướcmắt,phụhuynhhãygợiýchocontựhỏichínhmình,đâumớilàviệcthậtsựquantrọng,cầnưutiênxửlýtrước.Nếucontrẻbịcuốnvàoviệccấpbách,cuộcsốngcủachúngsẽcónguycơngộtngạt,quátải.

3.Tậndụngtriệtđểthờigianlàmviệchiệuquảnhất

Phụhuynhnênchoconbiết, nếucon thựchiệnnhiệmvụquan trọngnhấtvàothờigianlàmviệchiệuquảnhấttrongngày,consẽtốnrấtítsứclựcmàvẫnhoànthànhđượcrấtnhiềuviệc.Vậykhinàomớilàthờigianlàmviệchiệu quả nhất? Thời gian làm việc hiệu quả của mỗi người không giốngnhau,concáicầnphảitựtìmhiểu.

4.Dốctoànbộsứclựchoànthànhnhiệmvụquantrọngnhất

Điềuquantrọngkhôngphảilàlàmmộtviệctiêutốnbaonhiêuthờigian,màlàcóbaonhiêuthờigianconkhôngbịlàmphiền.Mộtkhidốctoànbộsứclựcvàolàmviệc,bấtcứkhókhănnàocũngcóthểgiảiquyếtdễdàng,còncứnửavời,vừalàmvừachơithìchẳnggiảiquyếtđượcviệcgì.Mỗilầnchỉcóthểsuyxétmộtviệc,mỗilầnchỉcóthểlàmmộtviệc.

5.Sửdụngmườiphúttrướckhitanhọc

Gầnđếngiờtanhọc,rấtnhiềuhọcsinhthườngđứngngồikhôngyên.Thậtra,mườiphúttrướcgiờtanhọclà“thờigianvàng”,cótácdụng“kếthừacáicũ,sángtạocáimới.”

a.Chỉnh lývởghi trên lớp.Vởghi tómtắtnộidungbàigiảnghằngngày,

baogồmmộtsốýquantrọngcủabuổihọc,doghivộinênnộidunghơilộnxộn,họcsinhcầnsắpxếplạitrướckhikếtthúcbàihọccủamộtngày.

b.Kiểmtrabàitập.Họcsinhđánhdấunhữngbàitậpđãlàmxong,đồngthờinắmrõsốlượngbàitậpchưahoànthành.

1.Khibảnthânconmuốnlàmmộtviệcnàođó,dùconlàmkhônghoànhảo,chamẹcũngnênkhuyếnkhíchcontiếptụccốgắng,tuyệtđốikhôngđượcquáttháo:Đừnglàmnữa,màychỉlàmhỏngviệcthôi.

2.Phụhuynhcóýthứctạocơhộichoconbiếttựlập,cóthểbảocontìmmộtđồvậtquenthuộctrongnhàhoặclàđặtramộtcâuhỏivàđểcontựtìmđápán.Khibồidưỡngkỹnăngquảnlýcủacon,phụhuynhphảiđitừdễđếnkhóđểconcóđộnglựctrongquátrìnhtrảinghiệmthànhcông,chủđộngtiếnlênphíatrước.

3.Kếthợpgiữa“quản”và“thả.”Muốnbồidưỡngkỹnăngquảnlýcủacon,phụhuynhcầnphảikếthợpgiữa“quản”và“thả.”“Quản”tứclàkhiconlàmmộtviệcnàođó,phụhuynhphảiquan tâmhỏihan,dựđoáncongặpkhókhăngì,sẵnsànghướngdẫnconlàmmộtvàiviệccầnthiết.“Thả”làbuôngtaychoconlàm.Consẽdạndàyhơntrongquátrìnhthựchiện.

4.Nuôi dưỡng thói quen. Tục ngữ nói: “Mới đầu thói quen giống như tơnhện,vềsaunógiốngnhưdâythừng.”Bồidưỡngkỹnăngquảnlýcủacon,quantrọngnhấtlàphụhuynhchotrẻhìnhthànhthóiquentựlậpvàthườngxuyênđônđốccon.

5.Khitâmtrạngtrẻkhôngtốt,phụhuynhkhôngnênbắtconemmìnhtựlậphoặcépconchịutráchnhiệm.

Triệuphúthếgiớiđilênnhưthế

Giáodục“hànhđộngtíchcực”củaIsraelTôichúýđếnviệcrấtnhiềuchamẹchorằng,concáicóthànhtíchhọctậptốtthìchẳngphảilosaunàynókhôngsốngđượctrongxãhội,chorằngconcáicóthànhtíchhọctậptốtcónghĩalàngàysaucảnhàsẽđượcnởmàynởmặt.Nóicáchkhác,họcho rằngconcái“đạt thành tíchhọc tập tốt”đồngnghĩavớiviệcnócókỹnăngsinhtồn.Tấtnhiên,khiconcònnhỏthìđúnglànhưvậy,nhưngđếnkhitrưởngthành,concáicầnrờixamáitrườngđểthíchnghivớicuộcsốngthựctế,bảnthânchúngsẽgặpvôvànkhókhăn,trởngạikhicuộcsốngthựctếđòihỏiởchúngrấtnhiềunhữngkỹnăngkhácnhau.Trongkhinhữngkỹnăngnàylạikhôngđượcdạyởbấtkỳtrườnghọcnào,nhưvậy,chẳngphảinhữngđứatrẻđósẽrấtthuathiệthaysao?Trongnhiềuviệc,đitrướcmộtbướcthìsẽthànhcông.Vídụ,HuyHuysinhnăm1978,làđiểnhìnhcủathếhệ7x,vìnókhôngcóchamẹgiàucó,cũngkhôngcóhọhàngthânthíchlàmôngtobàlớn,nhìnvàosốtuổicủanó,chẳngaibảonómuađượcnhàởThượngHải.Thếmà,nólạimuađượcnhàcaocửarộnglàmngười thântoạinguyện, trướcnămbamươi tuổi,nóđã trở thànhtriệuphúthếgiới,thànhthạorấtnhiềucáckỹnăngchuyênnghiệp.HuyHuylớnlêntrongnềngiáodụcđaquốcgia,trảiquanhữngthayđổivềmôi trườnggiáodụctừTrungQuốcđếnIsrael,bảntínhcủanóvẫnkhôngthayđổi,nhưngtínhchậmchạpvàỷlạithìdầnmấtđi.Nămthángtôirèn,tôinhìnthấymộtcậucontraidámnghĩ,dámlàmvàdámchịutráchnhiệm,tậnmắtchứngkiếnnóđilêntừmộtsinhviênbìnhthườngtốtnghiệpđạihọc,trởthànhthươngnhânkinhdoanhkimcương.Trongthâmtâm,HuyHuyluôncảmphụcphươngphápgiáodụcsinhtồncủangườiIsraelđãgiúpnóbiếnướcmơthànhhiệnthực.“Conxinngài,saunàybanchoconsựnghiệptốtđẹp,trởthànhmộtYuppiethànhcông.Cònbâygiờ,xinngàihãyphùhộchoconhọctốttrướcđã.”ĐólàlờiHuyHuyviếttrênmộttờgiấyvàonăm1995màtôivôtìnhpháthiện ranó trong lúcdọnnhà.Thằngbégiấu tờgiấygửigắmướcmơcủamìnhởdướiđếtượngQuanÂm.Lúcđó,HuyHuyvẫnđangđihọc,nóhyvọng trờiphậtphùhộ,giúpnó thựchiệnướcmơ.Quảnhiên,chưađếnbamươituổi,HuyHuyđãthựchiệnđượcướcmơcủamình,chỉcóđiềunhữngthànhcôngấykhôngphảilàdoQuanÂmphùhộchonó,cũngkhôngphảilàmộtsựtrùnghợpngẫunhiên,màlàkếtquảthẩmthấulâudàiphươngthứcgiáodụcsinhtồncủangườiIsrael.

Triệuphúthếgiớiđilêntừnghèokhó.Trong bầu không khí giáo dục như vậy, nếu con cái của người Do Tháikhôngmấy thôngminh, chúng cũng sẽ khôngngừng tìm tòi, học hỏi, rènluyện để hiểu biết cặn kẽ vềmột lĩnh vực nào đó và cuối cùng đạt đượcthành tíchcaohơnngườikhácmộtbậc,baogồmcảphươngdiệnhọc tập.ThànhtíchhọctậpcủađạiđasốhọcsinhDoTháiđềurấttốt,cómộtđiểmrấtquantrọnglàcácemhọcsinhbồidưỡngtinhthầntráchnhiệm,kỹnăngquản lýbản thân,sống tíchcựcvà làmviệchiệuquảngay trongquá trìnhhunđúc,giáodụcsinhtồn.NgàytrướcởThượngHải,HuyHuykhôngthíchnêucâuhỏitronggiờhọc,gặpvấnđềkhóhiểu,nóchỉ tìmhiểuqualoachoxongchuyện,chứkhôngđàosâutậngốc.TừkhiđếnIsrael,HuyHuythấycácbạntronglớpcoiviệctraođổibàivởvới thầycôgiáo làmộtcáchhưởng thụ,nênnócũngngồikhôngyên.Nómuốnhỏithầycônhưngvẫncònhơinhútnhát,khôngdámmởmiệng.Vàthếlàhaimẹcontôicùngnhaulênkếhoạchcụthểhóamộtmụctiêurấtthựctế:Mỗingàylênlớp,HuyHuyphảigiơtayphátbiểuhailần,nếukiêntrìthựchiệnmộttuầnthìsẽcóthưởng.Saukhiđạtđượcmụctiêunày,tôilạicùngHuyHuyđặtramộtmụctiêucaohơn,mỗitiếthọcđềuphảigiơtayítnhấtmộtlần.Sauhaitháng,thầygiáocủanónhậnxét, trênlớpHuyHuytíchcựcphátbiểu.CònHuyHuycũngnóivớitôi:“Thìra,làmrõnhữngthứmìnhchưahiểuthậtthúvị.”ĐếnkhiHuyHuy trở lạiThượngHảihọcđạihọc, tôikhôngphảicăndặnthằngbéchuyệnnàynữa,nóđãcoiviệcnêucâuhỏivớigiảngviênlàmộtbài học bắt buộc. Thằng bé học chuyên ngành tiếngAnh, nó thường viếtnhữngvấnđềchưahiểurõvàocuốnsổtaycủamình,mỗilầnlênlớpchỉhỏi

thầycômộtcâu.Nhưvậylànóđãgiànhđượcsựquantâm,ưuáicủathầycô,nócàngngàycàngnắmvữngcáckỹnăngcơbảnvềngoạingữ.Trongkhiđó, rấtnhiềubạnhọccủanóngạihỏi thầycô,cósinhviênsợ thầycôđánhgiámìnhlàđứangudốt,cósinhviênlạilothầycôtừchốikhéo.HuyHuy nhà tôi không có những gánh nặng tư tưởng này, vì giáo dục “hànhđộngtíchcực”củangườiIsarelgiúpnóbiếtungdungđốimặtvớinhữngáplựctâmlý.Mạnglướiquanhệkhôngphảilàmiếngbánhbéobởtừtrêntrờirơixuống,nóđòihỏibạnphảivunvénvàgiữgìnquanămtháng.Vềphươngdiệnnày,đíchxáclàHuyHuyđãhọcđượctinhhoatrongphépxãgiaocủangườiDoThái.Nhờnhữngmàndiễnkịchtậpluyệncáchthứcđốinhânxửthếtừthuởnhỏmàsaunàynórấtchủđộngtronggiaotiếp,ứngxử.Trongquátrìnhtôiluyệnởbênngoài,nócònbiếtthiếtlậpmạnglướixãgiaocủamình.ỞthànhphốKiryatShmona,nơichúngtôicưtrú,mọingườigọithằngbélà“đạisứngoạigiao.”ĐượcdânDoTháitraochobiệthiệu“đạisứngoạigiao”quảlàcựckỳkhó.Chúng ta cầnphảibiết rằng, kỹnănggiao tiếp củangườiDoTháiđượccảthếgiớicôngnhận,vìhọphânbốrảirácởcácnơitrênthếgiới,chonênhọcoimốiquanhệgiữangườivớingườilànhântốtiênquyếtdẫnđếnthànhcông.Cũngnhờnhữngmốiquanhệtốtđẹp,HuyHuygiảmđượckhôngítphiềnmuộnvàluônnắmbắtđượcnhữngcơhộitốt.Vídụvềviệcđẩymạnhtiêuthụnemrán,ởtrườnghọcHuyHuyquanhệvớibạnbèrấttốt,chínhvìvậy,bạnhọcthườngchủđộnggiúpnóbánhàng.Cóhôm,mộtbạnhọcbảoHuyHuylàhàngxómnhàcậubésắpmởbữatiệclớntrongvườn,thằngbéhỏi:“HuyHuycómuốncungcấpnemránchonhàđókhông?”HuyHuytrảlời:“Đươngnhiênlàcóchứ.”Thếlà,thằngbédẫnHuyHuyđếnnhàxómcủamình,hỏi trực tiếp.Côchủnhànếm thửcác loạinemránHuyHuymangđến,cảmthấynemránrấtphùhợplàmmóntrángmiệngchobuổitối,hơnnữacôấycũngcóấn tượng rất tốtđốivới lờigiới thiệucủaHuyHuyvềmónănbìnhdâncủaTrungQuốc,nênđặtngaymộttrămcáinemránvịsô-cô-lavàphômai.Mấyngàysaubữatiệc,HuyHuylạiđếnthămcôchủnhà,hỏicôấycócảmnhậnnhưthếnàovềhươngvịnemrántốihômđó.Côấynói:“Đúnglúccôđangmuốnliênhệvớicháu,mónnemránhômđólàmtăngthêmhươngvịTrungQuốcchobữatiệccủacô,cônhậnđượcrấtnhiềulờikhentừkháchmời.Tuần tới,mộtngườibạn của cô cũngmở tiệc, cô ấynhờcôđặtmộttrămcáinemrántươngtựnhưlầntrướcởchỗcháu.”Vậylà,HuyHuymớimườituổiđãbiếtmởrộngmạnglướikháchhàngcủamình,thậtsựrấtđángkhen.HuyHuycóđượcthànhcôngnhưngàyhômnay,vìnólàmviệcnghiêmtúc,khôngbỏquabấtkỳcơhộinào.Chodùlàxinnhânviênquảnlýchợchừa

lạichonómộtvịtrínhỏhaylàviệcmởchuyênmụcriêngchonótrênmộttờbáocủaIsrael.HồihọcđạihọcởThượngHải,tuyhọcchuyênngànhngoạingữnhưngcóthờigianlànólạiđếncácbuổitriểnlãmtrangphụcThượngHải,triểnlãmnộithất,xemmìnhcóhọchỏiđượcđiềugìhaykhông.Cókhinólàmphiêndịch,cókhiphânpháttàiliệu,hoặcđưarađềnghị:“NếungàimuốnởlạiThượngHảivàingày,cóthểtôisẽgiúpđượcngài.”HuyHuyluônđộngviêntôi:“Mẹạ,thamgiacácbuổitriểnlãmcũnglàmộtcáchtìmkiếmcơhội.”HuyHuykhôngphảilàđứacóthamvọngviểnvông,nóbiếtlấymạnglướiquanhệlàmbànđạp.HuyHuyđượcnguyênBộtrưởngQuốcphòngIsraelrấtcoitrọngTôibổsung thêmmộtchi tiếtýnghĩanữa,đó làngườiDoTháicoingoạingữ làmônhọcquan trọngnhấtbồidưỡngkỹnănggiao tiếpcủacon trẻ.Trongquátrìnhhìnhthànhvàpháttriển,dântộcDoTháiđãsớmnhậnrasựkhácbiệtvềngônngữlàtrởngạigiaolưuvănhóa.Vìvậy,mỗingườidânđềuđặt rayêucầukhắtkheđốivớibản thânmình là cầnphải thông thạomột,haingoạingữ,điềuđógiúphọnắmbắtđượccáccơhộitronghoạtđộngthươngmạiđaquốcgia.TrẻemDoTháitíchcựchọcngoạingữvìchúngtinrằng:“Biếtnóimộtvàingoạingữtứclàbạncómộtvàigiátrịcánhân.”TỷlệngườidânbiếtnóinhữngngoạingữphổbiếnởđấtnướcIsraelđứnghàngđầuthếgiới.HồiHuyHuycònởThượngHải,nóchỉbiếtmộtngoạingữduynhất là tiếngAnh.Saunàyđến Israel, thằngbémới vỡ lẽ, thì ramìnhbiếtquáítngoạingữ.TrongquátrìnhtiếpxúcvớingườiDoThái,HuyHuynhận thấyhọ thườngbiếtbađếnbốnngoạingữ.NhưMaya,bạnhọcngườiDoTháilàdidântừThụySỹtới,biếtnóitiếngĐức,tiếngPháp,tiếngAnhvàmộtthứtiếngmiềnnúiđượcsửdụngphổbiếnởThụySỹ.Este,mộtbạnhọckhácngườiDoThái,đếntừThụyĐiển,biếtnóilưuloáttiếngThụyĐiển,tiếngĐức,tiếngAnhvàtiếngIdris.HuyHuycótốchấtvềngônngữlạichịukhóthứckhuyadậysớm,nỗlựchọctập,nêntrìnhđộtiếngHebrewvàtiếngAnhcủanócũngtiếnbộvượtbậc.Khôngngờcómộtngày,kỹnăngngoạingữ thuần thụcmang lạichoHuyHuymộtcơhộibấtngờ,khiếnnguyênBộtrưởngQuốcphòngcủaIsraelrấtxemtrọng.Tốihômấy,HuyHuylàmthêmởnhàhàng,nónhiệttìnhchàohỏimấyvịkháchvừabướcvàocửabằngtiếngHebrewlưuloát:“Chàobuổitối,hoannghênhquýkháchghéthămnhàhàng!Xinhỏicácvịcầngì?”Trongsáuvịkháchvừabướcvàonhàhàng,cóbangườiđànôngvàbangườiphụnữ, trongđócómộtvịmặcquânphục.Saumànchàohỏi,mộtngườiphụnữngẩngđầulênquansátHuyHuy,bàấyhỏithằngbé:“LàmsaocháucóthểnóitiếngHebrewgiỏinhưvậy?”Khinắmvữngmộtngoạingữ,khôngnhữngchúngtacóthêmkhảnăngdiễn

đạtbằngmộtngônngữkhác,mànócònảnhhưởngtớicáchtưduy,thậmchílàmthayđổitínhcáchconngười.Vìsựkhácbiệtvềngônngữkhôngchỉthểhiệnởtừđơn,quantrọnghơnlàphươngthứcbiểuđạtkhônggiốngnhau.“Cháulàngườinướcnào?TạisaolạiđếnIsrael?”Mộtvịkháchkhácđicùngđoàntỏrahiếukỳ,hỏiHuyHuy.Người Israel rất hiếu kỳ về người phươngĐông, nhưng họ thường khôngphânbiệtđượcngườiTrungQuốc,ngườiNhậtBảnvàngườiHànQuốc.“Cháu là người TrungQuốc, cháu sắp nhập ngũ ở Israel ạ!”HuyHuy lễphépthưa.“NhậpngũởIsrael?”SaukhingheHuyHuygiớithiệuxongvềbảnthân,mộtvịkháchbànđólậptứchỏi:“CháumuốnlàmviệcởBộQuốcphòngkhông?”“CháumuốngianhậpKhôngquânhoặcCụctìnhbáocơạ.”VàoCụctìnhbáolàướcmơbấylâunaycủaHuyHuy.“Anhhãyghilạisốchứngminhnhândân,họtênvàthờigiannhậpngũcủacậuta.”Vịkháchnàycăndặnngườimặcquânphụcngồibêncạnh.ĐợiHuyHuyđọcxong số chứngminhnhândân củamình, ôngquayngười vỗvaiđộngviênthằngbé:“Chàngtrai,ướcmơcủacháusẽtrởthànhhiệnthực”.Nhưng,HuyHuykhôngđểtâmđếnchuyệnnày,dùsaođâycũngchỉlàmộtcuộcgặpgỡtìnhcờtrongcuộcsống.Ngờ đâu,mấy tháng sau,HuyHuy nhận được giấy báo nhập ngũ,mở raxem,nóngỡngànglàCụcTìnhbáo.Lúcnày,nómớichợtnhớracuộcgặpvớimấyvịkháchởnhàhànghômấy.Nó tả lạiquânhàmcủangườimặcquânphụcchoDĩHoa,DĩHoatrònmắtkinhngạc:“Ôngấylàtrungtướng.ChỉcóTổngThammưutrưởngchỉhuy lụcquân,hảiquânvàkhôngquânmới được làm trung tướng đấy.”HuyHuy tiếp tụcmiêu tả ngườimặc áođen,DĩHoakhẳngđịnhchắcnịch:“ÔngấylàBộtrưởngQuốcphòng!”NhữngthànhcôngHuyHuyđạtđượctrongsựnghiệpsaunàycũnglànhờvàokỹnăngngoạingữ.Sựtựtinvềngônngữkhiếnngườikháckhócóthểhoàinghinănglực,ưuthếcủanó,vàcũngchínhđiềunàyđãgiúpthằngbékếtgiaovớiôngchủcủamộtcôngtykimcươngcaocấpởIsrael.Vềsau,HuyHuynắmbắt cơhộimởnghiệpvụbán lẻ kimcươngởTrungQuốc,sánglậpmộtthươnghiệuhoàntoànmới.DòngsảnphẩmmớiđượctiêuthụmạnhởtrongnướcnângmứctiêuthụkimcươngcủaTrungQuốcvượtquamức tiêu thụkimcươngcủaMỹ, trở thànhnước tiêu thụkimcươnghàngđầuthếgiới.Mộtlầnnữa,HuyHuylạichứngminhchomọingườithấynócóconmắt tinh tường,đồng thờichứngminhniềm tinvàogiáodụcngônngữcủangườiDoTháilàhoàntoànđúngđắn:“Biếtnóimộtvàingoạingữtứclàbạncómộtvàigiátrịcánhân”.TừmộtsinhviênbìnhthườngđếnthươngnhânkimcươngthếgiớiSaukhihoànthànhnghĩavụquânsự,HuyHuychủđộnggọiđiệnthoạichào

hỏiôngchủcôngtykimcươngởIsraelmàtrướcđâynótừnglàmphiêndịchgiúpôngta.RấtítphụhuynhDoTháiđixinviệcchoconcáigiốngnhưphụhuynhTrungQuốc,họdạyconemmìnhtừnhỏlàbảnthânconcóthểtựlàmmọi việc.Có thể con đường bọn trẻ chọn sẽ trải đầy chông gai, thậm chíchúngcóthểrơivàothấtbạibấtkỳlúcnào,nhưngcảmgiácvuivẻvàtựtinvàomỗibướcchâncủachúngđều indấu trênconđườngđiđếnmục tiêuchínhlànguồngốcquantrọngxâydựngnênniềmtinvàgiátrịbảnthâncủamỗingười.Cũngchínhkỹnăngấysẽkhiếncontrẻluôntrànđầytựtin,kiênđịnhđitớiướcmơcủamình.Trongđiệnthoại,ôngchủcôngtykimcươnghẹnHuyHuyngàyhômsautớitrung tâm kim cương. Trong lòngHuyHuy rất phấn khởi, nhưng nó vẫnđiềm tĩnh bảo tôi: “Có lẽ đây làmột cơ hội tốt cho con, con sẽ cố gắng.Nhưngnếuconkhôngđượcnhậnthìcũngcoinhưlàmộtlầnrènluyện,mởrộngtầmmắtmẹạ.”Israel được vinh danh là “thủ đô kim cương của thế giới.”Mặc dù Israelkhông cónguồn tài nguyênkimcương, nhưngdựavàokỹ thuật cắt, đánhbóngvàgiacôngkimcươnglâuđờinổitiếngtrênthếgiới,kimcươngđãtrởthànhngànhcôngnghiệptrụcộtcủanềnkinhtếnướcnày.Israelhiệnchiếmkhoảng 50% tổng kim ngạch thươngmại ngành kim cương toàn thế giới.RamatGan, trung tâmkimcươngnằmởphíaĐôngTelAviv, lànơigiaodịch kim cươngvà là trụ sở của trung tâmnghiên cứuphát triển kỹ thuậtngànhcôngnghiệpkimcươngcủaIsrael.RamatGancùngvớiAntwerpcủaBỉ,NewYorkcủaMỹvàMumbaicủaẤnĐộlàbốntrungtâmgiaodịchkimcươnglớnnhấtthếgiới.RamatGantậptrung2.500nhàmáy,hiệubuônkimcương, thậtxứngvới têngọi thủđôkimcươngcủaIsraelvàcũnglà trungtâmcủangànhcôngnghiệpkimcươngthếgiới.ThươngnhânDoTháitônsùngnguyêntắckinhdoanh78:22.Tỷlệgiữakhínitơvàôxytrongtựnhiênlà78:22;tỷlệgiữahàmlượngnướcvàcácvậtchất khác trong cơ thể là 78:22; tỷ lệ giữa đường tròn nội tiếp của hìnhvuôngvàcácphầnkháccũng là78:22.NgườiDoTháicho rằng,78:22 làquyluậtvũtrụ,khôngthểchốnglại,chonênhọlàmăntheonguyêntắcnày.Họchorằng22%ngườigiàutrênthếgiớiđangnắmgiữ78%củacảixãhội,bởivậynênhọmuốnkiếmtiềntừ22%dânsốsởhữu78%tàisảnthếgiới,màkimcươnglàmộttrongnhữngmặthàngưachuộngnhấtcủa22%dânsốđó.Kimcương(Jewel)cónghĩalàkimcươngcủangườiDoThái(Jew).TrướckhitớithànhphốkimcươngRamatGan,HuyHuyđimuamộtbộâuphụcsangtrọng,lúcđếncôngtythìôngchủđangbàndởcôngchuyệnvớimấyngườikháctrongphònglàmviệc,nhìnthấyHuyHuybướcvào,ôngtalêntiếng:“Cậuđếnthậtđúnglúc,phiềncậughichéplạicácsốliệuchúngtôinói.”Ghi chép sổ sách không được coi là việc phức tạp, hơn nữaHuyHuy đã

đượcrènluyệntheonguyêntắccólàmcóhưởngtronggiađình,bảnthânlạitừngđibánhàngrong,nênkhicácvịlãnhđạonóiđếncáckhoảnnợ,nóvừangheđãhiểuliền,ghilạirấtrõràng.Trướclúcravề,ôngchủbảoHuyHuy:“Ngàymainếucậukhôngbậnthìlạitớiđâymộtchuyếnnhé.”

Tàinăngmớinổi.Nhưđãhẹn,hômsauHuyHuylạiđến,ôngchủvẫnbảonóghichépsổsách,làm liên tục trong ba ngày,HuyHuy luôn hoàn thành xuất sắc công việcđượcgiao.Từnhỏ,đầuócnógiốngnhưcáimáyvitính,nóchẳngnhữngcóthành tích họcmôn toán đứng đầu lớp,mà khả năng quan sát và ghi nhớcũngrấttốt,nhữngthứnótừngnhìnquađềuđượclậptrìnhtrongđầu.“Chàngtrai,cậughichéprấttốt,rấtrõràngvàkhôngsaisót.”ÔngchủvừanóivừađưachoHuyHuymộttờgiấy,“Cậuxemcógiảiđượcbàitoánnàykhông?”HuyHuycótốchấttâmlývữngvàng,chỉtốnmộtvàiphútnóđãlàmxong.“Cậucóhứngthúlàmviệcởchỗchúngtôikhông?”ÔngchủmỉmcườihỏiHuyHuy.Kimcươnglàmộtngànhđòihỏitrìnhđộcao,nênlínhmớirấtkhóbướcvàonghề,HuyHuyđãchờcơhộinàytừlâu,nónhậnlời:“Tôisẵnlònglàmviệcởđây.Xinngàiyêntâm,tôisẽlàmviệcsiêngnăng,chămchỉ”.Nóiđượclàmđược,HuyHuythườngxuyênlàmviệctớikhuya,saukhirờicơquan,nóphảiđibộmộtquãngđườngdàimớivềđếnchỗở.Ngủđượcmộtvàitiếng,nólạibậtdậy,đinhờxeđếntrungtâmkimcương.Khônglâu

sau,nhờsựsiêngnăng,chămchỉvàphẩmchấtđạođứctốt,HuyHuynhậnđượcsựtínnhiệmcủaôngchủ,ôngấychonóđượctoạinguyệnngồitrướcmộtđốngkimcươngvàhọccáchphânloại.Đólàconđườngtấtyếuđểtrởthànhthươngnhânkimcương.Cơhộiluôndànhchonhữngcáiđầubiếtchuẩnbị,nhữngbàihọcvềgiámđịnhchâubáuthờiđạihọcgiúpíchchoHuyHuyrấtnhiềutrongcôngviệcmới,nónhanhchónglàmquenvớicôngviệcphânloạikimcương,miêutảsảnphẩmmớivàgọiđiệntìmkiếmkháchhàngởkhắpnơi.Phânloạikimcươnglàcôngviệccựckỳhaophítinhthầnvàsứclực,nóđòihỏingườilàmphảicómộttâmhồnkhácvớingườithường,phảiphânbiệtđượcđâulàkimcươngcógiấychứngnhậnthậtmanggiátrịcựckỳcao,đâulàkimcươnggiảhoặclàsảnphẩmgiacông,đồngthờiphảinhìnranhữnglỗhổnghaytìvếtnhỏnhưmũikimcủakimcương.Phiềnphứchơnlà,nhiềukhicónhữnghạtbụilitibámvàobềmặtkimcương,chỉhiệnrõtrênkínhhiểnvinênmắtthườngrấtkhónhậnra.Đểtrởthànhmộtngườichuyênnghiệptronglĩnhvựckimcương,mọingườikhócó thểhìnhdungđượcsựnỗ lựcmàHuyHuyđãbỏra,nó trân trọngmỗimộtcơhộiđếnvớimìnhvànỗlựcvượtquatừngthửtháchđầyáplực.Đầutiên,nóđổtúikimcươngramộtcáibàndàigiốngnhưbànhọcsinh,đặtđènbàncóđộsángcaovàmộtcáicânnhỏlênđó.Nóđeokínhlúpchuyêndụng,dùngkẹpnhỏnhẹnhànggắpkimcươngđểdướiánhđèn,quansátcẩnthậnkỹlưỡng,phânloạikimcươngtheocấpbậc,rồihỏiýkiếnôngchủđểnghiệmthu.Sauđó,nólạitrộnlẫntoànbộsốkimcươngvàonhau,phânloạilạilầnnữa,lặpđilặplạinhiềulầnnhưvậynhằmkiểmchứngnănglựccủabảnthân.Mỗikhicácvịtriệuphúgâydựngcơđồtừhaibàntaytrắngnhớlạikhoảntiềnđầutiêntựmìnhkiếmđược,họđềucảmthấychuaxót.HuyHuycũngkhôngphảilàngoạilệ.Nóthườngnói,tìmkiếmýnghĩacủacuộcđời,cólẽkhôngphảilàđứngởmộtngưỡngcửa,màquantrọnglàsaukhibướcvàongưỡngcửađó,bạnphảiđánhđổi sựnỗ lựcvàchuyên tâmcủamìnhđểđiđếnmụctiêusaucùng.TôichiasẻbíquyếtthànhcôngcủaHuyHuytừmộtsinhviênđạihọcbìnhthườngđếnchàngtraiDoTháisánggiánhấtvùngThượngHải,tiếpđótrởthànhtriệuphútrênthếgiớikhicònrấttrẻ,khôngnhằmmụcđíchthôithúccácbậcchamẹdồnhếttâmsứcvàoviệcđàotạoconcáimìnhtrởthànhtriệuphú,tôichỉmuốnmọingườihiểurằng,yêuconkhôngphảilàxembạnchoconănsungmặcsướngthếnào,màphảixembạncóthểpháthuykỹnăngvàtốchấtsinhtồncủaconnhưthếnào.Chỉriêngchuyệnchamẹmuanhà,muaxechoconcáicũnglàmchúngthiếuýchíphấnđấunhữngmấynămtrời.Cácbậc chamẹchưahiểuđúngvềkỹnăng tự chủ, khôngcảmnhậnđượcviệclậpnghiệplàđiềuhạnhphúcnhườngnào,tựtíchlũylàsựvuivẻnhườngnào,trênthựctếhọđãtướcmấtsứcchiếnđấucủacontrẻ.

Mọingườithườngnói“connhànghèosớmbiếtloliệuviệcnhà”,nhưngnaylạicóngườinóirằng,trẻembâygiờkhôngcầnmóvàoviệcnhàvìđiềukiệnsốngquátốt.Thậtra,trẻxuấtthântronggiađìnhnghèokhổchưachắcsẽcótiềnđồ,còntrẻxuấtthântronggiađìnhgiàucócũngkhônghẳnlàđồvôtíchsự,mấuchốtởđâylàphụhuynhdẫndắtconemmìnhrasao,vậndụngsựhiểubiếtcủamìnhnhưthếnào.Mấynămgầnđây,ởTrungQuốcthịnhhànhtràolưu“giáodụctốchất”,tiếclàđaphầncácvị phụhuynh lại thườngnghĩ rằng choconcái họcđủ cácmônnhưâmnhạc,mỹthuật,võthuật,vũđạo, thưpháp,vv...nghĩa làconcáihọđangđượcgiáodụctốchấtmộtcáchtoàndiện.Họhoàntoàncoinhẹkỹnăngđốinhânxửthế,xáclậptọađộgiátrị,phẩmchấtđạođức,sựhiểubiết tương quan giữamối quan hệ tri thức và nghề nghiệp, lý tưởng sốngcùngvớikhảnăngthayđổithựctiễncủaconemmình.Nhữngyếutốđómớithậtsựlànộihàmcủa“giáodụctốchất”,đồngthờicũnglàtốchấtcầnthiếtnhấtđểchocontrẻthithốngoàixãhội.Còncáctrườngtrọngđiểmhaycáclớphọcphụđạocaocấpđềukhôngcónghĩavụvàcũngkhôngcóthờigianvàcôngsứcđâuđểđàotạonhữngtốchấtnàychobọntrẻ,chỉcóđôibàntayđưa nôi của người cha người mẹ mới có thể đem đến cho con món quàtrưởngthành.ChamẹchoconcáihọctiếngAnh,họcđàntranh,họcmúa,họccờvâythìchúngsẽcótiềnđồ?Khinghecácbậcphụhuynhnóimộtcáchhãnhdiệnvềđiểmsốcủaconemmình,tôichẳngbiếtnóigì,họhoàntoànkhôngđểýđếnthựctrạngrấtnhiềusinhviêntốtnghiệpđạihọcnhưngchưacóđủkỹnăngsinh tồn, thiếu kỹ năng quản lý tài sản, tâm trạng giống như “gia tộc dâutây”,nênchỉbiếtănbámchamẹ.Đóthậtsựkhôngphảilàlỗiởconcái,màlàlỗiởnhữngngườilàmchalàmmẹkhônggiáodụctốchấtgiađìnhkhoahọc,nềnnếpvàhiểubiếtchonhữngđứaconnhưthếnày,đểđếnkhirờixamáitrường,chúngngãngayởvạchxuấtphát.Chamẹlànhữngngườichịukhó,giàuđứchysinh,vôtưvàcamchịunhấttrênđời,nhưngxét trênkhíacạnhgiáodụcgiađình,sựyêu thươngởđâykhôngchỉlàhaotốnthểlực,tâmlựcvàtàilực,màquantrọnghơnphảixuấtpháttừquanniệm!Quanniệmsailầmsẽdẫnđếnkếtcụcthấtbại.Đểkhôngphụlạithiênchứclàmchalàmmẹ,chúngtahãybắtđầuthayđổiquanniệmgiáodụcconcái.Cơhộiluônthuộcvềngườisớmcósựchuẩnbị,tươnglaicủaconđượcmởratừngàychúngtathayđổiquanniệmgiáodụccủamình!

ChươngIII.TrìHoãnSựThỏaMãnTrênDanhNghĩaCủaTìnhYêu

Quáthỏamãnyêucầucủaconsẽđemlạinỗikhổchophụhuynh

CómộtcâunhậnxétvềcácbậcphụhuynhTrungQuốcnhưthếnày:Họquáyêuconnhưnglạikhôngbiếtcáchyêucon.Biểuhiệnđiểnhìnhlàkhôngítphụhuynhrơivàothếbịđộngtronggiáodụcgiađình,dùdànhtấtcảtìnhyêuthươngchoconnhưngđáplại,nhữnggìhọnhậnđượcvôcùngkhiêmtốn.Tại saochamẹcànghiểu, càngchămbẵm,càngđápứngđòihỏicủacon,concàngkhônghiểuchamẹ,thậmchícòngiàyvòhọ?Muốngiảiquyếtvấnđềconcái,trướchếtchúngtaphảitìmranguyênnhândẫnđếnvấnđềnày,tiếpđếnlựachọnphươngphápgiảiquyếtphùhợphơn,đồngthờisángtạoracácphươngphápmới,đólàmốiliênhệgiữalýluậnvàphươngpháp.Vìvậy,phụhuynhkhôngnênchỉnhìnvàonhữngbiểuhiệnbềngoàicủavấnđề,màcầnphântíchýnghĩađứngđằngsauhànhvisai tráicủacon,đâymớilàđiểmvôcùngquantrọngđểgiảiquyếtvấnđề.Tại sao trẻ em TrungQuốc không hiểu phụ huynh?Vì phụ huynh TrungQuốcchưachoconemmìnhcơhộihiểuchamẹ.Vớimứcsốngcủangườidâncaohơntrước,nênchamẹrasứcbảovệ,chechởchocon,đápứngtấtcảcác yêu cầu của con, không để cho chúng phải khổ như thời của mình.Nhữngđứatrẻlớnlêntrongmôitrườngnhưvậy,tuycórấtnhiềuưuđiểmnhư, chỉ số IQ cao, tự tôn cao, tự tin cao… nhưng cũng tồn tại không ítnhượcđiểm.CácbậcchamẹTrungQuốcđươngthờilànhữngngườikiêntrì“đặtmình vào vị trí của trẻ” nhất, thấu hiểumongmuốn của trẻ nhất, họhoàntoànchiềutheoýconđểthểhiệntìnhyêuthươngvôbờbếnmàmìnhdànhchochúng.Phươngthứcbiểuhiệnlà:“Conthíchcáigìchamẹđềuđápứng.Muốntiềnchotiền,muốnđồchođồ.Chocàngnhiềucàngchứngtỏtôiyêuconsâusắc.”Chínhđiềunàylàmtrẻkhôngcócơhộihiểusựvấtvả,khónhọccủachamẹ,khôngcócơhộicảmnhậnhạnhphúccủachamẹkhôngdễgìcóđược,khôngcócơhộibồiđắplòngbiếtơnđốivớichamẹvàxãhội,thiếutinhthầntráchnhiệmvànghĩavụ.“Đặtmìnhvàovịtrícủatrẻ”làkếtquảcủakhoahọcquansáttrẻem,nóchothấyxãhộingàynaytôntrọngvàthấuhiểucuộcđờicủacontrẻ.Nhưngphụhuynhtôntrọngtrẻemchẳngbằngnắmvữngphươngphápgiáodụctrẻem.Về quan niệm giáo dục trẻ em trong gia đình, các bậc phụ huynh thườngxemnhẹmộtphươngphápluậnquantrọnglàphảitôntrọngtrẻemnhưthếnào,đócũnglàmệnhđềquantrọngtronggiáodụctâmlýtrẻem,tứclàtrìhoãnthỏamãn.Cóthểchiacáccáchthỏamãnhammuốncủaconngườiralàmnămloạisau:Trìhoãnthỏamãn,khéoléotừchốithỏamãn,thỏamãntrước,thỏamãntức

thời và thỏamãn quámức. Phương pháp giáo dục tốt luôn đề xướng “trìhoãn thỏamãn”và“khéo léo từchối thỏamãn.”Còn“thỏamãn trước” làviệclàmnguxuẩn,“thỏamãnquámức”thìchỉlãngphícôngsức.Một cuộcđiều travấnđềxãhộihóa trẻ emởhơnhaingànvịphụhuynhTrungQuốccho thấy, tronggiáodụcgiađình, trẻemkhôngnghe lờiphụhuynh là vấn đề lớn nhất. Song nguyên nhân chủ yếu khiến trẻ trở thành“tiểuhônquân”lạiliênquanđếnviệcphụhuynhthỏamãntrước,thỏamãntứcthờivàthỏamãnquámứcnhucầucủatrẻ.Thỏamãntrước:Trẻđượcđặtởvịtrícaohơncácthànhviênkháctronggiađìnhmộtbậc,lúcnàocũngđượchưởngchếđộchămsócđặcbiệt.Chonênchúngtựchomìnhlàngườiđặcbiệt,quenđặtmìnhlêntrênngườikhác,từđótrởthànhngườiíchkỷ,khôngcólòngcảmthôngvàkhôngbiếtquantâmtớingườikhác.Thỏamãntứcthời:Trẻmuốngìđượcnấy,ắttạothànhtínhxấukhôngbiếtquýtrọngđồvật,đềcaohưởngthụvậtchấtvàlãngphítiềnbạc,hơnnữatrẻcũngkhônghềbiếtnhẫnnạivàchịukhổ.Thỏamãnquámức:Phụhuynhchophéptrẻcónhữnghànhviănuống,ngủnghỉ,họctập,vuichơi,đốinhânxửthếvượtquáchuẩnmực.Kếtquả,bạncàng thỏamãnquámứcnhucầucủacon,nócàngnhõngnhẽo.Thỏamãnquámứckhiếntrẻkhôngbiếtphânbiệtđúngsai,tínhcáchtrởnênkhôngcótinhthầntráchnhiệmvàphóngđãngbuôngthả.Thỏamãntrước,thỏamãntứcthờivàthỏamãnquámứclànhữngphươngphápgiáodụccó tínhchấthủyhoại,nókìmhãmsự trưởng thànhcủa trẻ,chứkhôngtạođiềukiệnpháttriểnchotrẻ.Nếucácbậcphụhuynhcómộtchútnhậnthứcthìđãtránhđượcnhiềuvấnđề,tôichỉsợđasốcácbậclàmchalàmmẹđềuhiểuthỏamãnkiểunàygiốngnhưuốngrượuđộcgiảikhát,nhưnghọvẫnkhôngkiềmchếđượcmình.Nguyênnhânthứnhất:Tìnhthânmáumủ,cầmtùconmộtTrongcácgiađìnhđôngcontrướcđây,sựchúýcủachamẹbịphântánvìphảichiađềuchocáccon.Còntrongcácgiađìnhmộtconhiệnnay,cảnhàđềuhướngsựchúýcủamìnhvàođứaconđộcnhất.Nólàđứaconduynhất,đồng thờicũng làhyvọngduynhất, tương laiduynhấtcủacảnhà.Kể từngàyđứatrẻchàođời,chamẹđãgiamgiữnótrongchiếclồngtìnhcảmcủamình,họkhôngthểngănbản thânmìnhkhông traochoconnhững thứ tốtđẹpnhất.Nguyênnhânthứhai:ChophépmìnhthỏamãnhammuốncủaconmộtcáchvôhạnCácbậcchamẹngàynay từngsống tronghai tháicựcnghèokhổvàsungtúc.Mấychụcnămtrước,kinhtếTrungQuốcvẫnởgiaiđoạnlạchậu,chamẹmuốnchiềuchuộngconcũngkhôngcóđiềukiện,vậtchất,ănuốngvuichơiđềutươngđốithiếuthốn.CòntrongxãhộiTrungQuốchiệnnay,kinh

tếpháttriểnvượtbậc,vìthếchúngtalạirasứcbùđắpchoconcái.Nhấtlànhững bậc chamẹ thuở nhỏ không được hưởng thụ những gìmìnhmongmuốn,nênbâygiờhọcómộtýnghĩmãnhliệt làbùđắpchođứaconduynhấtcủamình.Khôngriênggìnhữnggiađìnhkhágiảmớiđápứngmọiđòihỏicủacon,màcácgiađìnhchỉcóđiềukiệnkinhtếbìnhthườngcũngthắtlưngbuộcbụngđểchoconcómộtcuộcsốngđầyđủhơn.Trongtiềmthức,cácbậcchanàycoiconcáilàhiệnthâncủamìnhhồinhỏ,thỏamãnquámứcyêucầucủaconcũnglàcáchhọbùđắpchonhữngthiếuthốntrướcđâycủamình.Cóthểnói,chamẹbùđắpkiểunày,tuynhậnđượcsựanủinhưnglạilàmhạicon.Nguyênnhânthứba:KhôngtiêuhóaquanniệmgiáodụcCómộtcươngvịcaocấpmàbạnkhôngcầndựavàobằngcấpđểđạtđược,đólàcươngvịlàmmẹ.Rấtnhiềuchamẹdựavào“thựcchiến”đểthaythếcácphươngphápnuôidạyconcái,tựmìnhmòđáquasông,nhưngđếnkhisangđếnbờbênkiahọthườngtiếcbờbênnày.Cácbậcphụhuynhkhôngtránhkhỏinuối tiếc,bởi tìnhyêu làvô tận.Nhưngliệunhữngsự tiếcnuốinàycóthểsưởiấmtrênmộtdiệntíchnhỏhơnmộtchúthaykhông?ErichFromm,nhàtâmlýhọcMỹtừngnóimộtcâunhưsau:Yêulàmộtmônnghệthuật,chúngtacầnphảihọctậpthìmớinắmbắtđượcnó.Mỗingườichangườimẹphảithôngquaquátrìnhtìmtòivànỗlựcmớihiểuđượcthếnàolàyêu.Nhưvậylàôngđangnóiđếnviệctrithứccókhảnăngthayđổisốphận,nếunhưchúngtanắmvữngtinhhoachânchínhcủaquanniệmgiáodụcgiađình,chẳngphảicóthểthayđổivậnmệnhcủacảgiađìnhhaysao?Đọcđếnđây,khôngítcácvịphụhuynhtrẻTrungQuốccảmthấyoanức:Từkhimangthai,tôicũngđãđọcvôsốcácsáchhướngdẫnnuôidạyconmà.Nghĩ kỹ, liệu bạn có thật sự hiểu ý nghĩa của những quan niệm giáo dụctrongđókhông?Vídụnhưquanniệm“đặtmìnhvàovịtrícủatrẻ”khuyếnkhíchcácbậcphụhuynhbướcvào thếgiớinội tâmcủacon,phải làmbạnvớiconvàngồixuốngnóichuyệnvớicontrêncơsởcoi trọngcátínhcủacon.Nhưngquanniệmnàykhôngxúigiụcphụhuynhchocon“đèđầucưỡicổ”,đólàmộtnhậnthứcsailệch.Quanniệm“đặtmìnhvàovịtrícủatrẻ”nhấnmạnhsựtươngthôngtâmhồngiữachamẹvàconcái,songkhôngchophépchamẹthỏamãnvôhạncácyêucầucủaconhoặcthỏamãndễdàng,thỏamãnquámức.Chúng tađừngxemthườngnhữngmốinguyhại từsự thỏamãnquámức,thỏamãndễdàngcácyêucầucủaconcái,vìnógiốngnhưtướithuốcđộcvàodòngsuốitrưởngthànhcủatrẻ,ngàysaunhữngngườilàmchalàmmẹchỉcóthểuốngnướcđộccùngcon,dùhốihậncũngkhôngkịp.Mốinguyhạithứnhất:Đánhcắptìnhyêucủachamẹ,giàyvòchamẹKhibạnthỏamãnyêucầucủaconmộtcáchvôhạn,conbạnvôhìnhchungsẽtiếpnhậnámthịtâmlý:chỉcầnconpháttínhiệuyêucầu,nhấtđịnhsẽcó

ngườilàmconthỏamãn.Cáchthỏamãndạidộtnàyngoạitrừviệcbiếncontrẻthànhkẻíchkỷtựlợi,chỉnghĩđếnbảnthânmình,chúngcóthểcòncáugắt,raoaivớichamẹ,giốngnhưcâunói“chỉbiếthốngtrongnhà”.Concáinhanhchóngnhậnđượcquánhiềuhạnhphúc,nênchúngkhôngnghĩđược rằnghạnhphúcấy từđâuđến,càngkhônghiểuchamẹphảiđổbiếtbaomồhôivànướcmắtđểđổilấyhạnhphúcchocon,vìthếchúngkhôngbiết trân trọng,khônghiểunỗikhổ tâmcủachamẹ.Có thể thấy,việcdựatrên danh nghĩa tình yêu để uy hiếp, giày vò, làm khổ người mình yêuthườngxảyrangaygiữanhữngngườigầngũinhất.Mốinguyhạithứhai:KhóhòanhậpvớixãhộiTrẻemlàtrungtâmcủagiađình,lúcnàongườilớncũngvâyquanhtrẻ,tựnhiênkhiếnchúngnảysinhýnghĩtôimuốncáigìthìbắtbuộcphảicócáiđó,tôimuốnlàmgìthìphảitheoýtôi.Kếtquảlàhammuốncủatrẻkhôngngừngđượcnhân lên.Nếuchúngkhôngbiếtkiềmchếhammuốncủabảnthânmộtcáchhiệuquảđểrồi tạo thành tínhcáchănvàomáu, thìsaunàytrưởngthànhchúngsẽkhóthíchnghivớicuộcsốngxãhộiphứctạpvìchúngkhôngbiếtđạođốinhânxửthếcơbản,phụhuynhcóthểthỏamãnvôhạnyêucầucủachúngnhưngxãhộikhôngphải làphụhuynhcủachúng,nênkhôngthểđápứngmọiđòihỏicủachúng.Khiđó,contrẻgiốngnhưchiếcxeô tôchỉcóhệ thốngđộnglựcmàkhôngcóhệ thốngphanhxean toàn,chạyxetrênđườngắtxảyratainạn.Mốinguyhạithứba:Khôngcótínhbềnbỉ,thiếunănglựccạnhtranhxãhộiDângianTrungQuốccócâu tụcngữ:“Muốnconbìnhyên,hãyđểnóbaphần đói rét.”Ngườimẹ không khéo léo từ chối yêu cầu của con, khôngkiềm chế được tình cảm củamình, cuối cùng thường dẫn đến nhữngmốinguyhiểmvôcùng.Đứatrẻcócảmgiácthỏamãnsẽthiếutâmlýchịuđựng,nhất là trẻmang “tâm lýkhổng tước”, dưới cánh chamẹ, nóquenđi trênđườngbằngphẳng,quennghenhữnglờilọtlỗtai,quenlàmviệcvừaý,đếnkhi gặp khó khăn, trở ngại, đành bó tay chịu trói, thể hiện những nét đặctrưngcủa“giatộcdâutây”.Từđócóthểthấy,MaksimGorkynóirấtđúng“sinhconlàviệcngaycảgàmáicũngbiếtlàm,nhưngyêuconlạilàviệckhác”,mộtkhitìnhyêuthươngchamẹ dành cho con cái được khoác thêmnhân tố giáo dục, thì tình yêukhôngcònđơngiảnnhưtrướcnữa,chamẹchỉbiếtthỏamãnvôhạnyêucầucủaconthìkhôngbaogiờlàđủcả,họcầnphảicólýtrívàkỹthuậtkhiđápứngmongmuốncủachúng.

HộiLiênhiệpcácgiađìnhIsrael.Rốtcuộcphụhuynhphảiđápứngyêucầucủatrẻrasao?Mộtnhàtâmlýhọctừnglàmmộtthửnghiệmtâmlýnổitiếngvềviệc“trìhoãnthỏamãn”.Buổisángtrướckhivàolớp,thầygiáophátchomườiemhọcsinhcủamộtlớpcấpMộtmỗiemmộtthanhsô-cô-la.Thầygiáobảohọcsinh:Cácemcóthểănnóbấtcứlúcnào,nhưngnếuemnàonhẫnnạiđợiđếnkhiđihọcvềnhàrồimớiăn, thầysẽ thưởngchoemđómột thanhsô-cô-lagiốngynhưthanhsô-cô-lanày.Sô-cô-lavôcùnghấpdẫn,cómộtvàihọcsinhkhôngchịuđượcnênđãănhếtngay,tấtnhiêncũngcómộtnửasốhọcsinhcươngquyếtđợiđếnlúctanhọcđểđượcthưởng.Cuộcthửnghiệmtiếptụctheodõinhữnghọcsinhnàyđếnkhichúngtốtnghiệpđạihọc,vàkếtquảchothấy,nhữnghọcsinhbiết“trìhoãnthỏamãn”cóthànhtíchhọctậpcaohơnnhữnghọcsinhkhôngkiềmchếđượcmìnhtrướcsứchấpdẫncủasô-cô-la,trungbìnhlàhaimươiđiểmvàsaukhitốtnghiệp,tỷlệtìmđượccôngviệcnhưýcũngcaohơn.“Trì hoãn thỏa mãn” cũng là một phương pháp giáo dục quan trọng củanhữngbậcphụhuynhIsraelthôngthái.TôirấtthíchthamgianhữngbuổihọpphụhuynhởtrườnghọcIsrael,vìmỗibuổihọpđềuđemđếnchotôinhiềuđiềubổích.Trongmộtsốbuổi,cácvịphụhuynhsôinổiđưaraýkiếncủamìnhvềquanniệm“trìhoãnthỏamãn”ởtrẻ.Mộtkhiphụhuynhđãquyếtđịnhtrìhoãnthỏamãnhoặctừchốiyêucầucủatrẻ,bất luậntrẻkhóclócnàinỉ thếnào,họcũngkhôngthayđổiýđịnh, tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc này.Trừ phi bạn cố tình dạy cho conmìnhtínhcảthèmchóngchánthìhãychiềutheonó.PhụhuynhDoTháicònthảoluậntrongmộtsốtrườnghợpnhấtđịnh,chiềutheoýtrẻsẽđượccoilàsựphụctùnglýtrí.Nóicáchkhác,lúcnàyviệcđápứngyêucầucủatrẻlàquyếtđịnhsángsuốtcủachamẹ,nếukhôngchamẹsẽbiếnthànhngườilạmdụngquyềnlực.Bạnđanglàngườicha,ngườimẹyêuthươngconcáinhất,conbạncầuđược

ướcthấy,vậybạnhãysuyxétxemcáckỹnăngthỏamãntứcthời,thỏamãntrướcvàthỏamãnquámứccủamìnhcóphảilàchuẩnmựccủacácbậcchamẹ thànhcôngkhông?Vàkhiđứa trẻvốnđắmchìmtrongcảmgiácđượcthỏamãnkiabướcrangoàixãhội,liệuxãhộicóthểdễdàngđápứngmọiyêucầucủanókhông?Nếuđápánlàkhôngthìconbạnsẽsuysụptinhthầnnhưthếnào?Thàtriểnkhaicácbàihọctừchốisựthỏamãnởmứcđộvừaphảitrongphạmvigiađình,cònhơnphảinộpmộtkhoảnhọcphíkếchxùcho con khi chúng bước ra ngoài xã hội, một mặt khiến trẻ biết kéo lùihưởngthụ,cókỳvọngvàocuộcsống,mặtkháctăngkhảnăngchịuđựngcủatrẻsaukhibịtừchối,muasẵn“bảohiểmtâmlý”chotrẻ.

Làmsaođểconhiểuchamẹ

Chỉtrongthờigianngắnngủimấychụcnăm,ngườiDoTháiđãnhanhchóngvươnđếnvịtrígiaicấpbạchkim,trởthànhdântộckiếmtiềngiỏinhấtthếgiới.VídụnhưGeorgeSoros,RossRothschildhiệnđangchiphốihệthốngtàichínhchâuÂu,haynhữngông lớn tàichínhnhưJ.PMorgan trênphốWall…đềulàcácnhàtàiphiệtDoTháigiàucónổi tiếngtrênthếgiới.VìngườiDoTháigiàucónhưvậynênthôngthườngmọingườiđềuchorằng,thế hệ sau của những ngườiDo Thái giàu có đương nhiên sẽ sinh ra vớichiếcchìakhóabạc,sốngtrongcẩmyngọcthựctừbé.Thựctếchothấy,trongtiểusửgiađìnhcủanhữngngườiDoTháigiàucóấyghirõtấtcảcácthànhviênkhácđềuthíchlàmgiàu,họcẩntrọngnhắcnhởthế hệ sau “nhà caomuôn trượng dựng lên từmặt đất bằng”, kiên quyếtkhông để cho con cháumình sống trong nhung lụa.Vì thế họ nghĩ ra rấtnhiềubiệnphápgiúpcontrẻkìmhãmsựhưởngthụquásớm,vídụnhưhoạtđộng khá nổi tiếng “tham quanmột ngày của chamẹ” cũng làmột trongnhữngcáchphụhuynhDoTháitiếnhànhgiáodục“trìhoãnthỏamãn”đốivớitrẻ.TrườnghọccủacontraitôiởIsraeltừngtổchứccuộcđiềutraxãhội“Mộtngày của chamẹ”, yêu cầu học sinh tìmhiểu các côngviệc chamẹmìnhphải làm từkhi thứcdậyvàobuổi sángđếnkhiđingủvàobuổi tối.Hoạtđộngnàykhiếncontrai tôivàcácbạncủanócónhữngcảmnhậnsâusắc.Contraitôivềnhàkểrằng,khitổngkếtcuộcđiềutra,nhiềubạntronglớpnóđãbậtkhóc.Cáccháukhôngngờ,chamẹmìnhkiếmtiềnvấtvảbiếtbao.Mộtcháutừngđòimẹmuagiàytrượtpatinhànghiệu,saukhithamquannhàmáymẹcháuđanglàmviệc,tậnmắtchứngkiếncảnhngườimẹquaycuồnglàmviệctrongtiếngmáyồnào,cháuhổthẹnnói:“Ngàyhômđó,emtrôngthấycánhtaymẹmỏirãrời,gầnnhưchẳngcònsứcnhấclên.”Cậubécảmthấyhổthẹnvìthườngngàyđãkhôngbiếtquýtrọngthànhquảlaođộngcủamẹ.Thầygiáo cho tôi biết:Nhà trường tổ chức hoạt độngđiều tra này làtheokiếnnghịcủamộtsốvịphụhuynhDoThái,họmuốnnhàtrườngphốihợp tíchcựcvớigiađình trongquá trìnhgiáodụcconem.PhụhuynhDoThái trao đổi với thầy giáo rằng:“Muốn trẻ biết ‘trì hoãn sự thỏamãn’,chúngtakhôngthểchỉgiảngđạolýsuông,màphảichotrẻthểnghiệmcuộcsốngthựctiễn,giađìnhvànhàtrườngcầnkếthợpgiáodụctrẻthìmớimongcóhiệuquảcaonhất.”Hoạtđộng“thamquanmộtngàycủachamẹ”giúptrẻemhiểurõvềhoàncảnhgiađình,từđóbiếtcảmthônghơnvớicôngviệcchămlochogiađìnhcủangườilớnnênkhôngcógìlàxấucả.Bảnthânchamẹcũngcầnthôngbáochotrẻbiếtvềhoàncảnhgiađìnhmình.Giađìnhkhágiảcóthểchotrẻ

hiểu chăm lo cho gia đình là việc không dễ dàng gì, còn những gia đìnhnghèokhócóthểchotrẻhiểungườilớnduytrìcuộcsốngvấtvảrasao.Làmvậy,contrẻsẽcàngquýtrọngcuộcsốnghơn,yêuquýcácthànhviêntronggiađìnhhơn.Sau khi tham gia hoạt động “tham quanmột ngày của chamẹ”, học sinhtronglớpcontraitôiđềuchủđộngthểhiệnsựthấuhiểuvàyêuthươngchamẹtheocáchriêngcủamình:“Hômnaymẹđilàmvềmệt,nêntanhọcconvềnhàngay,giúpmẹrửarau.”“Hômnaylàchủnhậtnhưngchavẫnphảitớitòasoạnviếtbàiạ?Consẽgiúpchadọndẹpphòngsách…”Vìmuốn trẻ hiểu rằng “trì hoãn sự thỏamãn” làmột loại tinh thần tráchnhiệmxãhộivàcũngvìlosợtrẻsẽđivàoconđường“quýtộcgiảtạo”,nênphụ huynh Israel cực kỳ coi trọng giáo dục trì hoãn sự hưởng thụ.NhiềungườichaDoTháigiàucóliêntụcsắpxếpchoconcáimìnhthamgia“trảinghiệmcuộcsốngnghèođói.”Sauhoạtđộngthựctếnày,bọntrẻcósựthayđổihoàntoàn:“Thìra,trênthếgiớivẫncònítnhấthaitriệungườiphảiđiănxin.Thậtkhôngthểtưởngtượngđượcrằnghằngngàyhọthiếuănđếnthế!Hóa ra, chanóiphí sinhhoạt trongmộtnămcủa trẻemởnhữngkhuvựcnghèođóicủachâuPhichỉcó100đô-lalàđúngsựthật.”ContraitôichơirấtthânvớimộtngườibạncấphaitênlàJohn,chacậubélàmột thương nhân có tiếng ở thành phốTelAviv nơi chúng tôi sinh sống.Ngườichanàykháthúvị,anhtasởhữunhiềuôtôhànghiệu,vậymàcuốituầnnàocũngkiên trìđưacon traiđixebuýt,cho thằngbéquansátcuộcsốngvấtvảbênngoàixãhội.Cólần,Johncùngcontraitôichởtúihàngtobằngxeđạp,mangđibán.Đúnglúctrờimưatầmtã,bọnchúngtrôngthấyđằngxacómộtchiếcôtôđangtiếnlạigần.ThậtmừngvìđólàxecủachaJohn,nàongờchiếcxelạichạythẳng,đườngainấyđiviệcainấylàm,thằngbévẫnđiđưahàng,cònngườichavẫnđilàmviệccủamình.NếuJohnmuốnthayđôigiàyđábóngcũ,chathằngbésẽđềnghịnómỗitốirửabátđũamộtlầnhoặclàđồngýmộtnguyêntắckhenthưởngkhác,đổilấyđôigiàymớibằngsứclaođộngcủamình.Chamẹthằngbénói:Nếucontôiđạtđượcthứmìnhmuốnmộtcáchquádễdàngthìnósẽđượcnuôngchiềuthànhhư,vìnónghĩrằngmìnhphảicóđượctấtcảmọithứ.TôiphântíchdụngýcủachaJohnchocontraitôinghe,thằngbénói:“Mẹạ,continsaunàynhấtđịnhJohnsẽkếthừarấttốttàisảncủagiađìnhcậuấy,vìchacậuấyrèngiũacậuấynhưvậychínhlàkhíchlệbảnthâncậuấyphấnđấu,chứkhôngngồikhônghưởnglộc.”Lúcđó,tôirấtmừngvìcậucontraicủatôimớihọccấphaiđãhiểuđượcđạolýnày,đócũng làcănnguyênýchíphấnđấusaunàycủa thằngbé.Ngayđếnconemnhàgiàucũnghiểubiếtvềxãhội, trảinghiệmcuộcsốnggiankhổ,chịukhóhọctậptừnhỏ,vậyconemcácgiađìnhbìnhthườngcòncầnphảibiếtphấnđấuhơnthếchứ?

TheophụhuynhDoThái,điềukiệnkinhtếkhágiảchưachắclàchuyệntốt,họquanniệmdùmìnhcógiàuthếnàochăngnữacũngkhôngđượcđểchocon quá ăn sung mặc sướng. Cũng tương tự như câu tục ngữ của ngườiTrungQuốc:“Cógiannanvấtvả,ngọcmớirũađượcthành.”PhụhuynhIsraelthườngtraođổi,đốithoạivớiconemmìnhđểchotrẻhiểulýdovìsaochamẹtrìhoãnthỏamãncủachúng.Họbảotrẻ:Nếuconthíchchơithìconcầnphảicóthờigiantựdođểchơiđúngkhông.Consẽđạtđượcmongmuốncủamìnhkhiconthivàotrườngđiểmvàcóthànhtíchhọctậpxuấtsắc.Saunàyconcóthểtìmđượcmộtcôngviệcrấttốt,kiếmđượcrấtnhiềutiền,đếnlúcđó,consẽcónhiềuthờigianvuichơihơnvàđồchơicủaconcũngđắttiềnhơn.Nhưngnếuconđisaitrậttựthìtoànbộhệthốngsẽkhônghoạtđộngbình thường,consẽcórất ít thờigianvuichơivàchỉsởhữumộtvàiđồtồitệ,phầnđờicònlại,dẫuconnỗlựclàmviệcđếnđâucũngkhôngcònkịpnữarồi.HồiởThượngHải,HuyHuychưabaogiờtậnmắtnhìnthấysântrượttuyết.SaunàytớiIsrael,nhàchúngtôiởvùngbiêngiớitiếpgiápgiữaIsraelvàLiBăng,ởđócómộtcáisântrượttuyếtduynhấtcủaIsrael.Vàokỳnghỉđông,HuyHuyháohứcmuốnđi trượt tuyết, thằngbénàinỉ:“Mẹchoconđitrượttuyếtđi,tuyếtsắptanhếtrồi.”HuyHuychỉmuốnmọcthêmđôicánhđểbayđếnngọnnúiphủđầytuyếttrắngxaxa.Từđáylòngmình,tôibằnglòngchothằngbéđitrượttuyếtvìphongcảnhởđórấtđộcđáo,cóthểgiúpbọntrẻmởmangđầuóc.Hơnnữa,lúcđó,kinhtếgiađìnhnhà tôicũngkhấmkháhơn,hoàn toàncókhảnăngchi trảkhoảntiềnvuichơinàycủachúng.Nhưngtôivẫncốýgâykhódễ,“HuyHuy,conrấtmuốnđitrượttuyếtphảikhông?”“Vângạ!”“Concóbằnglònglàmthêmmấyngàyởbênđóđểđổilấytiềnđitrượttuyếtkhông?”“Khôngthànhvấnđềạ!”TôiláixetừnhàđưaHuyHuytớisântrượttuyếtmấtkhoảngnửatiếngđồnghồ,trờirấtlạnh,tôihơidodự,mặcdùtôiđãchuẩnbịgăngtaydàychoHuyHuy,nhưngliệuthằngbécóchịuđượccáilạnhnàykhông?Dườngnhưđoánbiếtđượctâmtrạngcủatôi,HuyHuytỏvẻkhôngsaođểtôiyêntâm.Mấyngàysau,tôitớithămHuyHuyvàcòngiúpthằngbécùngcácbạnnóchụplạiphongcảnhsântrượttuyếtmàchúngaoướctừlâu.“Mẹ,connhìnthấynúituyếtđẹplắm!”ChópmũiHuyHuylạnhđếnửngđỏ.Côngviệcmànóđảmnhiệmởsântrượttuyếtrấtvấtvả.Côngviệcquétdọnphòngởcóvẻnhẹnhànghơnsongnólạikhăngkhăngtừchối,vìnếulàmviệctrongphòng,nósẽkhôngnhìnthấynúituyếtđẹpmêhồnngoàikia.HuyHuyđổilấyviệcđitrượttuyếtbằngsứclaođộngcủamình,nóthấyrấtđánggiá.Vảlại,trongsântrượttuyếtcórấtnhiềungườithànhcôngluitới

nghỉngơi,họđổi lấynhữngphútgiâyhưởng thụcuộcsốngbằngsựsiêngnăngvàcốgắngcủamình,hiểnnhiênđiềunàycũngkhíchlệýchícủaHuyHuy.Niềmvuicóđược từđôi tay lamlũcủachínhmìnhmới làniềmvuiđíchthực,thoảimáivàdễchịu.Đừnglođôibàntaymìnhquánhỏbé,vìchỉcầnbạnchịukhócàybừathìcàngngàybàntayấycàngcósứcmạnh,nósẽnuôidưỡngướcmơcủabạn,rồimộtngàybạnsẽđượcvụmùabộithu.KhiDuMẫnHồng,HiệutrưởngtrườngTânPhươngĐôngmớinhắcđếnconmình,ôngcũngnóiđến tính tất yếu củagiáodục “trì hoãn sự thỏamãn”,“khôngđượcđểchoconcáidễdàngvòivĩnhbạn.Trướckhimuađồchocon,tôisẽphântíchchonóhiểuthứnómuốnmuacóphùhợphaykhông,nếu không phù hợp thì cương quyết khôngmua, còn nếu phù hợp thì tôicũngkhôngmuachonómộtcáchdễdàng.Nhấtđịnh tôi sẽbảoconhoànthànhmộtnhiệmvụnàođórồimớimuađồchonó.Ởlớpcongáitôi,mỗicháuđềucómộtchiếcmáytínhxáchtay,tôikhôngmuachoconcũngkhôngđược.Vậylàtôibảoconbé,chắcchắnchasẽmuamáytínhchocon,nhưngconphảihiểurằngkhôngcócáigìtừtrêntrờirơixuống,bâygiờconđãlớnrồi,conphảibỏsứclaođộngcủamìnhrađểcóđượcthứmìnhmuốn.NếunhưconđọcthuộclòngbamươibàiviếtkhíchlệýchíbằngtiếngAnh,chasẽmuamáy tínhchoconngay.Kếtquảchưađếnhai tuần,con tôiđãđọcthuộclàu,nócóđượcchiếclaptopđúngnhưmongmuốn.Cáchgiáodụcnhưvậykhôngnhữnggiúpconcáihiểuđượcđạolýcólàmmớicóhưởng,màcòngiúpchúngbiếnhammuốnthànhđộnglựclàmviệc”.Nhữnglờikhíchlệnhư“dùnghèothếnghèonữacũngkhôngđượcđểnghèogiáodục,dùkhổthếkhổnữacũngkhôngđượcđểconkhổ”đãănsâuvàotâm hồn của các bậc phụ huynh Trung Quốc. Nhưng người đi ngược lạimongmuốnbanđầucủacâunóinày lại làbản thânnhữngngười làmchalàmmẹ.TrongmộtsốgiađìnhkhágiảởTrungQuốc,cácbậcchamẹluônchiềutheoýcon,concáimuốngìđượcnấy.Connhìnthấymộtcáimáychơigamecầmtay(Psp)hoặcIpad,phụhuynhkhôngmuachothìnónhấtđịnhkhôngchịuđi,cuốicùngkhônglàmthếnàođược,phụhuynhđànhphảimuachocon,đórõrànglàconcái“trấnlột”chamẹ.Còncóphụhuynhtiếctiền,khôngnỡmuahànghiệuchomìnhnhưnglạixảlángmuahànghiệuđápứngyêucầucủaconvàcònrasứclấylòngcon:“Cụccưngcủamẹ,đâylàgiàyNikesốlượngsảnxuấtcóhạn,1500tệmộtđôi,conxemmẹyêuconchưanào.”Đángnóihơnlà,cùngvớiviệccácbậcchamẹTrungQuốcgiàucóthỏamãnquá mức ham muốn của con, các bậc cha mẹ có điều kiện kinh tế bìnhthường,thậmchícòntúngbấncũngđuanhauthỏamãntrướchoặcthỏamãntứcthờihammuốncủacon.Cáchđâykhônglâu,tôiđọcđượcmộtbàibáonhưsau:ỞSơnĐôngcómộtcặpvợchồngtừnôngthônlênthànhthịkiếmsốngbằngnghềnhặtrác.Bản

thânhọnhịnănnhịntiêu,dànhdụmtiềnmuamộtcáimáyvitínhhơn3000tệchocậucontrai,đápứngđòihỏicủathằngbé.Nhưngtừkhicómáyvitính,ngàynàothằngbécũngcắmđầuchơiđiệntử,khôngmuốnđihọcnữa.Khôngítphụhuynhtráchmắngtrẻconbâygiờkhônghiểuchamẹ,khôngbiếtthươngchamẹ,nhưngthửhỏihọcótừngnghĩ,khihọhysinhchocon,họcódạynóhiểunhữngnỗinhọcnhằn,vấtvảtrongcuộcsốngcủachamẹhaykhông?KhácvớiphụhuynhDoTháithườngdẫndắtconemmình“thamquanmộtngàycủachamẹ”,phụhuynhTrungQuốcluônchorằnghoàncảnhgiađìnhlàchuyệnriêngcủangườilớn,làkhuvựccấmcủatrẻem.Dùhọcókhổsở,mệtmỏi,tủithânbaonhiêuchăngnữa,thìcũngkhôngthểđểchoconbiết,khôngđượcđểconcógánhnặngtưtưởnglàmảnhhưởngtớithànhtíchhọctập.Họkhôngđểchoconănmặckémbạnkémbè,vìsợconbịchúngbạnkỳ thị lại sinh ra tâm lý tự ti.Họgánhvác tất cảmọiviệc.Vẫnbiếthànhđộngđóxuấtpháttừsựdânghiếnvàhysinhcaocảcủangườilàmchalàmmẹ,nhưngcontrẻthiếuhiểubiếtvềhoàncảnhgiađìnhsẽlàmngơtrướcsựlao độngvất vả của chamẹ từ lúcmặt trờimọcđến lúcmặt trời lặn.Trẻđượcthỏamãnquámứctrongmộtthờigiandàisẽhìnhthànhnhậnthứcsailầmrằng,nhữnggìchamẹlàmchomìnhđềulàlẽhiểnnhiên,từđósinhratâmlýỷlại,châylười.

TạisaongàynayTrungQuốclạixuấtnhiềunhiều“nôlệ”củaconcáiđếnvậy?Chỉcầnconđưarayêucầu,lúcnàophụhuynhTrungQuốccũngsẵnlòngđápứngnguyệnvọng.Khổnỗi,trẻconlạichưacónhậnthứcđầyđủvềtiềnbạc.Nhữngýnghĩlệchlạckiểunhư,“bòntiềntừtúicha”,“tiềnlàdongânhàngphátcho”khôngphải làđiềuđángbuồnvềcon trẻ,mà làđiềuđángbuồnchocáchgiáodụccủacácbậcchamẹTrungQuốc.

Cuộcsống“tìnhnguyện”củatôi.Mộtngườibạncủatôikểvềcôcongáirượucủaanhtanhưsau:“Tuyđiềukiệnkinhtếnhàtôikhôngtồi,nhưngtôivẫnluônmuốndạycontiếtkiệm,chỉ cóđiềuconbéchẳngcóchútkháiniệmnàovềquản lý tài sảnvà tiếtkiệmcả.Thờigianđầuởtrườngnộitrú,mỗituầncongáitôixàihết300tệ,làmtôinổiđiênlên.MộtdịpTết,kháchkhứaravàonhiều,mẹtôiquênkhóacửa,kếtquảlàcókẻtrộmlẻnvàonhàlụclọibalôcủaconbé,lấytiềnmừngtuổiởbêntrong,rồiquẳngchiếcbalôchỏnggọngngoàicầuthang.Bịmấtmấytrămtệnhưngcontôikhôngxót,vẫndửngdưngnhưkhông,nókhôngbiếtchamẹkiếmtiềnchẳngdễdànggì.”Vídụvềmộtchuyệnnhỏnhưđiănnhàhàngchẳnghạn,ănngonlàmộtcáchhưởngthụ,nhưngphụhuynhcầnchotrẻhiểumuốnthưởngthứcmộtbữaănngon,concầnphảibỏsứclaođộngra.Laođộngtrướchếtlàđểcótiềnmuathựcphẩm, sauđó là tựmìnhchếbiến thứcăn, cầnphảiđổnhiềumồhôicôngsứcvàođóthìmớicóđượcđồănchovàomiệng.Đóchínhlàýnghĩacủacâu“khổtrướcsướngsau.”Trẻquencơmbưngnướcrótchẳngnhữngkhônghiểuđượcđạolý“vấtvảđổilấyhưởngthụ”,màcònhiểnnhiênchorằng“chỉcầngọimón,thứcănngonsẽtựđộngđượcbưnglên.Chỉcầnđưarayêu cầu, là sẽ cóđượcbất kỳ sựhưởng thụnàomàkhôngphải trả giábằngsựcốgắngvấtvả.”Nhưvậyrấtcóhạichosựpháttriểncủatrẻ.“Thànhcôngdocầnkiệm,thấtbạidoxaxỉ.’’Tuyhiệnnaychúngtahoàntoàncókhảnăngcungcấpchotrẻmộtcuộcsốngsungtúc, thoảimáihơn,nhưngcũngcầnhiểurõmộtđiều,cuộcsốngquáđầyđủkhôngđemlạikỹnăngcầnthiếtvàsựtrưởngthànhchotrẻ,tráilạicònbàomònnhiệthuyết,lýtưởngvàýchíphấnđấucủachúng,giốngnhưcây tùngquen lớn lên trênmảnh đất khô cằn, nếu ởmảnh đấtmàumỡ cây sẽ thiếu đi dáng vẻ kiên

cườngmạnhmẽ.Chonên,đểthựchiệntâmnguyện“mongcontraithànhrồng”,“mongcongái thành phượng”, vào những lúc thích hợp, chúng ta cần “giả nghèo”,“giấugiàu”,làmthầyhuấnluyệntâmlýcủaconcái,dạytrẻbiếtnhẫnnạiđểchúng hiểu thế giới này không dành riêng chomộtmình chúng và chúngkhôngthểdễdàngcóđượcthứmìnhmuốn.Khôngcóngườichangườimẹnàolàkhôngyêuthươngconcáimình,nhưngtìnhyêuđócầnphảicóchừngmực,cónguyêntắcvàcóphươngpháp.Chamẹphảilàmchủtìnhcảmcủamình,kiềmchếlòngnhiệttìnhvàsựxúcđộngmù quáng. Một số cha mẹ, nhất là những bậc cha mẹ trẻ thường thiếu“chừngmực”khi cưxửvới con.Họ thường“thỏamãn trước”, “thỏamãnquámức”,“thỏamãntứcthời”yêucầucủaconcái,cứtiếptụcnhưvậy,chắcchắntrẻsẽhình thànhthóiquenxấu,đượcchiều thànhhư.Chẳnglẽđó lànhữnggìphụhuynhkỳvọngởconemmình?Tôinghĩkhôngphảivậy!Chúngtacầnrènluyệnkỹnăng“trìhoãnthỏamãn”choconcáitrongthờigiandài,khôngthể thựchiệntrongchốclát.Cácbậcphụhuynhnhấtđịnhphảiđểtrẻcókhônggianthíchnghivớiviệc“trìhoãnthỏamãn.”Phụhuynhtuyệtđốikhôngthểyêuconmộtcáchmùquáng,cáigìcũngcóthểchocon,màcầndứtkhoáttừchốimọiđòihỏiquáđángcủacon.“Trìhoãnthỏamãn”làphươngphápgiáodụckhoahọcvềtâmlýhọctrẻem,nónhấnmạnhđếnviệcchamẹtôntrọngquyluậtpháttriểntựnhiênvàquyluậtpháttriểntâmlýcủacon,đồngthờikiểmtrađộvữngvàngvềtâmtrícủachamẹ.

Nghệthuật“trìhoãnthỏamãn”

1.Nắmbắtthờigianvàcáchthứctrìhoãnsựthỏamãndựavàotừngđộtuổicủacon

Đốivớitrẻtừmộtđếnhaituổi,chamẹnênthỏamãntấtcảcácnhucầutâmsinh lý của con.Khi con cónhữngbiểuhiện thật sựvô lý, chamẹchỉ trìhoãnviệcthỏamãnnhucầucủacontrongkhoảngthờigianđượctínhbằnggiây,tốtnhấtlàkhôngnênvượtquámộtphút.Từhaituổitrởđi,trẻbắtđầucóýthứcvềbảnthân,chúnghiểuđượcmộtsốđạolýngườilớngiảnggiải,cơbảnhiểurõhàmnghĩacủachữ“đợi.”Lúcđó,phụhuynhphảicóýthứcchocontrảinghiệmnhiềuhơn.Thờigiantrìhoãnsựthỏamãncũngcóthểkéodàitừmấyphútđếnmộthaingày.Lênbatuổi,trẻhiểuđạolýhơn,phụhuynhcóthểkéodàithờigiantrìhoãnthỏamãn.

2.Giảithíchrõlýdotrìhoãnsựthỏamãn

Phụhuynhcầngiảnggiảiđạolýchoconcáihiểurõlýdohọkhôngthểđáp

ứngyêucầucủaconngaylậptức.Vídụ,conmuốnchơixíchđu,chamẹnênnhẹnhàngbảocon:“Xíchđu làđồchơicôngcộng,concầnxếphàngđợiđếnlượtmìnhthìmớiđượcchơithêmlầnnữa”.

3.Bắtđầutrìhoãnthỏamãntừmộtphút

Phụhuynhđừnghyvọnglầnđầuthựchiệntrìhoãnthỏamãn,concáisẽchờđợinhữnghaimươiphút,chúngtaphảituântheonguyêntắctiếndầntừngbướcnhỏ.Thờigiantrìhoãnlầnđầukhôngđượcquálâu,nếukhôngconcáisẽcảmthấychánnản,từbỏmụctiêuvàniềmtintheođuổi.

4.Đừngquáquantâmđếnconkhinóđangphảichờđợi

Trìhoãnsựthỏamãnlàmộthànhvitựhạnchế,nhưngkhitrẻcònnhỏ,chamẹcầnphảithườngxuyênđặtraquytắcthìchúngmớicóthểtrìhoãnthỏamãncácnhucầucủamình.Saunàylớnhơn,concáisẽbiếttựđônđốcbảnthân,chamẹkhôngnênđểconcảmthấychamẹđang“theodõi”chúng.

5.Trìhoãnthỏamãnbằngphươngpháptraođổi

Traođổicũnglàmộttrongnhữngcáchhaycủaphươngpháptrìhoãnthỏamãn.Đợiđếnkhitrẻlớnhơn,chamẹcóthểgiaoướcvớicon,nếuconmuốncóđồchơimới,thìhằngngàyconcầnphảitíchlũy“saonămcánh”đểtraođổi.“Saonămcánh” là“phần thưởng”chamẹdànhchoconkhichúngcónhữngbiểuhiện tốt.Thông thườngsaukhicon tích lũyđếnnăm lầnhoặcmườilần,chamẹsẽđápứngyêucầucủacon.Quátrìnhcontíchlũy“phầnthưởng”cũnglàmộtkiểuchờđợi.

6.Lạnhnhạttrướchànhvikhóclócvôlýcủacon

Cónhữngđứatrẻ,khichamẹkhôngthểthỏamãntứcthờiyêucầucủamình,chúng sẽ chốngđối bằng cáchkêukhóc ầm ĩ, những lúcnhưvậy chamẹnhấtđịnhphảitỏralạnhnhạtvớicon,tỏrõtháiđộcươngquyếtcủamình.Chamẹcầnchotrẻhiểu,trongcuộcsốngcónhữngthứkhôngphảiconcứmuốnlàcóngaylậptức.Khitrẻnhậnthấykhóclóccũngkhônggiảiquyếtđượcchuyệngì,chúngsẽthửlàmtheoýmuốncủachamẹlàchờđợi,đạtđượcthứmìnhmuốnthôngquasựcốgắngcủabảnthân.

7.Đừngkeokiệtlờikhen,hãythỏamãnnhucầuvềmặttìnhcảmcủaconđểchúngcảmnhậntìnhyêuthươngvôbờcủachamẹ

Khitrẻchấpnhậntrìhoãnthỏamãn,chamẹphảikịpthờikhenngợi,nhằm

khíchlệnhữnghànhvitốtđẹpcủacon.Khitrẻgiúpchamẹlausànnhà,rửabátvàcóđượcđồchơichúngaoướcbấylâu,chamẹcóthểkhen“conyêulaođộng,thếlàngoan”;khiconxếphàngluânphiênchơicùngcácbạnnhỏkhác,chamẹcóthểkhen:“Conthậtlịchsự.”Quanhữnglờikhenngợicủachamẹ,trẻcảmthấysựcốgắngcủamìnhđượccôngnhậnvàsẽđượcthỏamãnvềmặttinhthần.

Nghệthuậttừchốithỏamãn

CólầntôiđikhámrăngởbệnhviệntrungtâmTelAviv,tìnhcờgặpmộtvịphụhuynhlớpcongáitôicũngđưacôcongáisáutuổicủamìnhđếnđây,haichaconđangđứngđợingoàisảnh.Đợiđượcmộtlúc,cháubégiãygiụađòiđồuống.Chacháutiện tay lấymộtcốcnướclọcmiễnphí từmáybánhàngtựđộngởbêncạnh,đặtvàotaycongái.Tấtnhiênkhôngphảilàngườichanàykhôngmuađượcđồuốngchocon,vìmáybánhàngtựđộngđangbánmột tệmột cốc Cocacola hoặc nước chanh; hay là anh ta quá nghèochăng?Hoàn toànkhôngphảivậy,công tycungcấpdụngcụ thể thaocủaanhtanằmởtrungtâmthànhphốnơichúngtôisinhsống,hiệnđangkinhdoanhrấttốt.Vậy,rốtcuộcvìnguyênnhângìngườichanàylạihànhđộngnhưvậy?Tôinhớ,câutrảlờicủaanhtalànướclọccũngcóthểgiảikhátđượcrồi,khôngcầntốntiềnmuađồuốngkhác.Chúngtakhôngnênchoconcáihưởngthụđờisốngvậtchấtquácaongaytừkhichúngcònnhỏ.QuanniệmcủangườichanàyđạidiệnchocáchnghĩcủahầuhếtcácbậcphụhuynhDoThái.NgườiDoTháichorằng,hammuốncủaconngườilàvôhạn,nhưngchúngtachỉcóthểthỏamãnđượcrấtít,cònvôsốhammuốnkhácthìvĩnhviễnkhôngthểđápứngđược.Chínhvìvậy,họmuốnconemmìnhhiểu:Phạmvihưởngthụcủamỗingườiđềucógiớihạn,bỏramộtđồngthìphảibiếtpháthuyhếtgiátrịcủamộtđồngấy.Dùconcóbaonhiêutiềnđinữacũngtuyệtđốikhôngđượcmuanhữngthứkhôngcầnthiếtvàkhôngphùhợpvớimình.Cònnếuconmuốnthỏamãnnhữngmongmuốnxaxỉhơn,thìconbắtbuộcphảicóđiềukiệnsốngtốthơnnữadựavàosựnỗlựccủachínhmình,chứkhôngthểmượntayngườikhác.

Côcongáimớilớnnhàtôi.CũngtheongườiDoThái,chamẹkhéoléotừchốinhữngđòihỏikhônghợplýcủaconmớithểhiệntìnhyêuthươngconcáisâusắc,cònnếucứmộtmựcchiềutheovàthỏamãnmọiyêucầucủacon,chỉlànuôngchiềuconmàthôi.Nuôngchiềukhôngphải làyêu thương,nó thựcchất là“hại”condướivỏbọc“yêu”con.Khicontrẻđưaracácđòihỏi,phụhuynhcầnxửlýyêucầutheotừngtrườnghợpcụthểcủaconmình,nếulàyêucầukhônghợplý,phụhuynhcầnbiếttừchốimộtcáchhiệuquả.Chỉnhữngvịphụhuynhthấtbạimớikhôngbiếttừchốiđòihỏicủacon,hấptấpđápứngnhữngyêucầuđó.Ởlớpmúa,congáitôicómộtngườibạnnhỏtênlàSasa,nhàcôbérấtgiàu.Mộtlầncongáitôinhậnlờimờiđếnnhàbạnchơi,khitrởvềconbémangtheonhiềucảmxúc:“Mẹà,nhàSasa làmột tòabiệt thựtođùng,đồdùngtrong nhà cực kỳ cao cấp.Nhưng, phòng của Sasa bé tí tẹo, hơn nữa, đồdùngbên trongđều rấtcũkỹ,khônghợp thời.”Tôihỏicongái tại sao lạivậy,conbétrảlời,“Sasanóivớiconlà,chamẹbạnấyrấtyêuthươngbạnấy,họsẽlàmhếtsứcmìnhtạođiềukiệnhọctậpvàpháttriểntốtnhấtchobạnấy,nhưngcũngchínhvìyêuthươngbạnấynênhọmớikhôngchobạnấyđiềukiện sống sung sướngnhất.Bởi vì bạn ấy cầnvà cũng có thểđạtđượcđiềukiệnsốngthậttốtdựavàosựcốgắngcủachínhmình”.CâuchuyệnchamẹSasakhéoléo từchốiyêucầucủaconđãkhắcsâusựkhácbiệtgiữahainềnvănhóagiáodụccủaTrungQuốcvàIsrael,đồngthờitạolửaquyếttâmhọchỏikinhnghiệmgiáodụcgiađìnhcủangườiDoTháitrongtôi.Hồiđó,tôiđanggặpphảinhiềuvướngmắctrongvấnđềnuôidạycongái,vìkhôngđồng tìnhvớicâu tụcngữ“nghèonuôicon trai,giàunuôicongái.”

ChínhquanniệmgiáodụccủachamẹSasađãcủngcốcáchnghĩcủatôi,đólà:Nuôicongáitronggiàusangtừlúcnócònnhỏ,saunàylớnlênkhigặptrắctrởtrongcuộcsốngnóphảilàmsao?Làmviệcgìcũngđềuphảicógiớihạn,chamẹcầngiảnggiảichocongái tấtcảcácnguyên tắchoặcmột sốnguyên tắcnhấtđịnh.Tương tựnhưcácbé trai, cácbégái cũnggặpphảimuônvànkhókhăntrởngạitrongquátrìnhpháttriển.Từthuởnhỏ,trênconđườnghọcvấn,khôngphảivìbạn lànữgiớinênnhà trườnghạ thấpđiểmxéttuyểnsovớinamgiới;thirớtvìkémmộtđiểmđềuphảingậmngùitiếcnuối.Đếnkhibước raxãhội,môi trườngcạnh tranhkhốc liệt, đối thủvôtình,tuyệtđốisẽkhôngthôngcảmhoặcchobạnmộtlốithoátvìbạnlànữgiới.Nhất làsaukhibướcvàocuộcsốnghônnhân,nhữngcôgáiconnhàgiàuquenđượcthỏamãnmọimặt,khôngbiếtlàmăn,khôngamhiểuthếsự,làmsaođốidiệnvớicuộcsốngthựctếđây?Tôitừngtừchốimộtsốđòihỏicủacôcongái,trongđócóchuyếnđinghỉởBiểnĐỏ.Vàohọckỳcuốinăm2002,MuộiMuộibắtđầukỳnghỉhè,tôimuốnconbémởmangtầmmắtnênchonócùngthamgiamộtđoàndudịchtớiBiểnĐỏ.Mùahè,trờinóngbức,khóchịu,tôikhôngbuồnđiđâu,bènngồiởbậctamcấphóngmátcùngmộtvàingườitrongđoàn.Mộtmìnhcongáitôitớiquầycàphêdướikháchsạn,uốngcàphê.Mộtlúcsau,mộtngườicùngđoànbướctớibậctamcấp,cùngngồihóngmátvớichúngtôi,côấynhậnraMuộiMuội,biếtnólàcongáitôi.Trôngthấytôi,côấybuộtmiệngnói:“Ơ,vừanãyemuốngcàphêởdướiquầykháchsạn, em thấy con gái chị cho người phục vụ tận 10 Euro.” Cà phê trongkháchsạncógiá10Euromộtcốc,saoconbélạichosốtiềnngangvớitiềncàphê?Tôihơikhóhiểu,nhưngchưavộitrahỏicongái.Giờnghỉngàyhômsau,MuộiMuộivẫnmuốnxuốngquầyuốngcàphê.Tôilẳnglặngđitheoconbé,tìmhiểuđầuđuôisựviệc.Conbétớiquầycàphê,vừangồivàochỗ,mộtnamnhânviênphụcvụđiểntraiđiđếnbêncạnhconbé,chàohỏirấtâncần,nhiệttìnhvàcònbắtchuyệnvớinómộtlúc.Tôiimlặngquansátcongái,pháthiệnranóboachonamnhânviênnày10Eurokhianhtachuẩnbịđi.Saukhicongáitrởvềphòngkháchsạn,tôikhôngsừngsộlêngiáohuấnnó,tôihiểuconbéđãdậythì,nómuốnxâydựnghìnhảnhmộtcôgáilịchthiệpvàtônnghiêmtrướcmặtnamnhânviênphụcvụđó.Tôi nhẹnhànghỏi congái: “MuộiMuội,mẹnghenói conboa chongườiphụcvụquầycàphêrấtnhiềutiềnà?”Conbékhônglêntiếng.Tôikéobàntaynhỏnhắncủanó:“MuộiMuội,nhưthườnglệ,tiềnboalà10%giáthành.Nếuconcảmthấytháiđộphụcvụcủahọrấtnhiệttình,chuđáo,khôngdámrútra10%,vậythìconcóthểthưởngthêmkhoảngmộthaiEuro.Cuộcsốngcủachúng takhôngquágiàusang,

không thể lãngphí như thếđược con ạ.Phẩmhạnh củamột người khôngđượcđánhđổibằng tiềnnhưvậy.Mẹhyvọngviệccon làm thật sự thôngminh.”Dùtốnnhiềulời,nhưngtôikiêntrìkhôngnổinóng,khônggiậndữ,tôichỉmuốncongáimìnhhiểu:Tạisaoconbékhôngnênlàmviệcnày.Tôibiết,concáiởthếyếunênrấtdễkíchđộng,nếutôinặnglờiquátmắng,conbésẽphảnứnggaygắt,điềuđósẽkhiếnnócảmthấytủithân,bấtmãn.Lầnsaugặplạichuyệnnày,mẹcontôivẫnlạicăngthẳng.Nên,khinhìnánhmắtcủacon,tôihiểumìnhcầntôntrọngtâmtrạngconbé,đồngthờigiảnggiảicặnkẽđạolýchonóhiểu,saunàykhôngphảinhắclạichuyệnnàynữa.Haimẹcontôinóichuyện,traođổimấtmộtbuổitối.Trongchuyếndulịchngàyhômsau,chúngtôiđithamquanmộtkháchsạnbảysaonổitiếng.Nhìncáchbài tríkháchsạnxahoalộnglẫy,MuộiMuộitựavàovai tôi, thủthỉ:“Mẹđợisaunàycontrưởngthành,cóthểsốngbằngsứclaođộngcủamình,consẽmờimẹtớinhữngkháchsạnnhưthếnàynghỉngơi.”“Ừ!Mẹtinsẽcóngàynhưvậy!”Lờicongáinóinhưmộtlàngiómátthổivàolòngtôi.Tôithậtsựcảmthấyrấtanủivìkhôngngờcôcongáimớilớnlạihiểumẹđếnvậy.Quảnhiên,saunàytôikhôngphảinhắclạichuyệnnàynữa,giữahaimẹcontôicũngkhôngcònkhúcmắcgì,hơnnữarấtítkhiconbécónhữngviệclàmtươngtựnhưvậy.Đôi khi, muốn từ chối yêu cầu của con cái, cha mẹ cũng cần tạm nhânnhượngchúngvìlợiíchlâudài,lùimộtbướcđểtiếnbabước.Nhấtlàkhicưxửvớiconcáiởđộtuổidậythì.Mộtngàycuốituầntôibảocongái:“MuộiMuội,mẹconmìnhđihiệusáchchọnmấycuốntừđiểnnhé.”TôirấtmuốnconbéđicùngtôitớihiệusáchcủaTelAvivmộtchuyến.Nhưngconbétrảlời:“Khôngđượcđâumẹ,conmuốnđidạophốmuaquầnáo trước.”LúcnàyMuộiMuộihọc trunghọc,conbéđangởtuổithíchlàmđiệu.Khiđó,tôilùimộtbước,cùngcongáiđimuasắmtrước,quyềnuyvàyêucầucủangườilàmmẹphảigácsangmộtbên.ChúngtôitớitrungtâmmuasắmcủathànhphốTelAviv,lầnlượtghévàocácgianhàngthửquầnáo,MuộiMuộimặcthửmấycáiáohaidâybắtmắt.Mặcdùtôikhôngtánthànhconbémuamấybộquầnáokiểunày,nhưngtôivẫnngồiimtrênghếsôpha,quansátnó.Conbévừamặcthửquầnáo,vừalénnhìnsắcmặtcủatôi.Đidạotrungtâmmuasắmcảmộtngàytrờilàmlỡviệc tớihiệu sách,nhưng tôikiềmchế sựkhóchịu trong lòng, từđầuđếncuối,vẫnkiênnhẫncùngcongáithửquầnáo.Tôinghĩ:“conbéđangthămdòsựnhẫnnạicủabàmẹgiànàyđâymà.”Giácquanthứsáucủangườimẹmáchbảotôivậy!Sángsớmhômsau,MuộiMuộivừangủdậyđãchạyđếntrướcmặttôi,vuivẻnói:“Mẹơi,hômnaymẹconmìnhđihiệusáchnhé,haylàmẹmuốnđến

chỗnàokhác,consẽđicùngmẹ.”Congáitôitrưởngthànhtrongmôitrườnggiáodụcgiađình“khéo léo từchối sự thỏamãn”,khi “lùiđể tiến” tôiđãxoay chuyển được tình thế, thôi thúc con gái tự xem xét lại yêu cầu củamình,từgiâyphútấyconbéđãtrưởngthànhhơn.Cũngcóngườibạnhỏi tôi:“Vàothờiđiểmđó,quáncơmTrungQuốccủanhàbàđãkinhdoanhhiệuquảvàđemlạilợinhuậncao,saophảigâykhódễchoconbé?Bàkhôngsợlàmtổnthươngtìnhcảmmẹconsao?”Tôichorằng,chínhvìthunhậpgiađìnhtănglên,nếukhôngnângcấpquanniệmgiáodụcgiađình,cácbậcchamẹsẽvôtìnhlàmhạiconmình.Nếutôilàmmộtngườimẹsẵnsàngđápứngtấtcảcácyêucầucủacon,tạochoconnhững thóihư tậtxấunhưchỉbiếtđòihỏi,khôngbiếtcảmơn,khôngbiếttrântrọng,dẫuconcóchotôilàngườimẹyêuthươngnónhấttrênđời,thìđócũngvẫnlàsựthấtbạitrongcáchdạyconcủatôi,là“lấytìnhyêumuasailầm”vàđingượclạivớitâmhuyếtcủamình.Nhữnglúc tụ tậpvớibạnbè,chúngtôi thườngdànhphầnlớn thờigianđểnóichuyệnvềconcái.Mộtngườibạncũcủatôicócậucontraimớimườilămtuổi,trênngườithằngbémặctoànhànghiệu,trongkhichamẹănmặckhágiảndị.Cólần,tôiđimuasắmcùnggiađìnhôngbạnấy,vàotrongcửahàngchuyênbánhànghiệuNike,cậuấmnhàhọnũngnịunói:“ConchỉđiđượcgiàyNikethôi,đigiàynàychânconmớikhôngbịđau.”Mẹthằngbélập tức nói với nhân viên bán hàng: “Phiền cô lấy cho chúng tôi đôi tốtnhất.”Congáimộtngườihọhàngcủatôi thamgiabuổi tiệcsinhnhậtcủabạnhọccùnglớp,nómuốnchamẹgiúpmìnhchuẩnbịmónquàđắtđỏ,vìcácbạnkhácđềutặngnhữngmónquàrấtđắttiền:túithểthaohànghiệu,mỹphẩmnhậpkhẩu,thẻtậpthểdục…Đólàhệquảcủaviệcmộtsốtrẻcoimìnhcónhiềuhay ítbạn tớichúcmừngsinhnhật,độnặngnhẹcủanhữngmónquànhậnđượclàtiêuchíđánhgiámìnhcó“thểdiện”haykhông.Khôngcógìlàđángtráchkhicácbậcchamẹmuốnđápứngđòihỏicủaconcái,chỉcóđiềurấtnhiềunhữngvídụvềsự thấtbạicủagiáodụcgiađìnhđềuxuấtpháttừcănnguyênphụhuynhthỏamãnquámứcnhucầucủatrẻ.Họchorằngchỉcóđápứngtấtcảmongmuốncủaconmớichứngtỏlàhọyêuthươngconcái.Nhậnthứcsailầmnàykhiếnkhôngítphụhuynhđivàovòngluẩnquẩn.Họthỏamãnmongmuốncủaconđểchoconvuivẻ,nhưngkhihammuốncủacontănglênchóngmặt,họlạiphảiđầutưthêmnhiềuthứthìmớimongcóthểđápứngđượcyêucầucủacon.Trênthựctế,quátheođuổihưởngthụvậtchất,ngượclạisẽlàmconcáibị tổnthương,vì từnhỏchamẹđãtruyềnchoconnhữngtưtưởngsailệch,khiếnchúnglầmtưởngbảnthânmìnhsẽmãiđượcthỏamãntrước,thỏamãnquámứcvàthỏamãnvôhạn.Điềuđólàmảnhhưởngtớicáchnhìncủaconcáivềngườikhác,vềxãhộivàvềthếgiớitrongsuốtcuộcđờichúng.Ngườixưanói:“Conhưtạimẹ.”Đứngtrướcnhữngđòihỏicủaconcái,các

bậcphụhuynhcầnphảibiếtphánđoánđúngsai,kiênquyếttừchốiyêucầuvôlý.Họclàmngườichangườimẹtốtđãkhó,họclàmngườichangườimẹ“tànnhẫn”lạicàngkhóhơn.Trongmộtsiêuthịđôngngườiqualại,concứđứnglỳởquầybánhkẹo,khôngngừnggàokhóc;bạnbèhayhọhàngtớinhàlàmkhách,con lănđùngngãngửaranhà,khóc lócomsòm…Gặpnhữngtìnhhuốngnhưvậy, cácbậc chamẹ sẽphảnứng thếnào?Phụhuynhbắtbuộcphảinói“không”vớiconemmình.Phần lớn trẻemhiệnnayđều làconmột.Chínhsựdungtúngvànuôngchiềucủachamẹđãtạochochúngtínhbuông thả, tựcoimình là trung tâm.Trướcnhữngyêucầungàycàngquáđángcùngvớitínhcáchngàycàngngỗngượccủacontrẻ,khôngnỡnói“không”vớicon trở thànhmộtvấnđềnangiải, làmphiềnnãomỗivịphụhuynh.Nhưngvìsựphát triểnbềnvữngcủaconemchúngta,cácbậcchamẹhãynhẫntâmnói“không”,tuyệtđốikhôngđượcchậmtrễ.Độtnhiênbịchamẹtừchốiyêucầu,trẻsẽcónhữngbiểuhiệnthườngthấynhưcáugắt,nhịnăn,khóc lóc.Lúcnàyđây,một sốchamẹmềm lòngsẽthỏahiệpvớicon,đápứngyêucầucủacon,kỳthựclàmvậylàkhôngthểđược:Saunàychamẹcàngkhótừchốiyêucầucủacon,dầndàkhôngthểtừchốinổi.Vìvậy,vàolúcthíchhợp,việcchamẹnênlàmlàtỏrõtháiđộcứngrắn,phớtlờtrẻ,nhấtquyếttừchốiđòihỏivôlýcủachúng.Tấtnhiên, nói “không” theophươngpháp sai lầmhoặcnói “không” tronghoàncảnhkhôngthíchhợpthìcũngvôdụngnhưkhôngnóigì.Điểmquantrọngởđây làphụhuynhcầnphảibiếtnói“không”vớiconcái trong thờiđiểmnàovànóitheocáchnào.Trẻembâygiờtrưởngthànhsớmhơnsovớichúngtathờitrước,chúngbiếtthămdòýtứngườilớnqualờinóivàsắcmặt,chúnghiểurấtrõchamẹlàchỗdựaquantrọngnhấtcủamình.Nênnếuchamẹthẳngthừngtừchốiyêucầucủatrẻ,chúngsẽcảmthấyrấtkhóchấpnhậnvàbắtđầuhoàinghihaylàchamẹkhôngyêumìnhnữa.Nhưvậysẽảnhhưởngkhôngtốttớitâmhồntrẻ.Chamẹcầnnghĩcáchthayđổisựchúýcủaconcáiđểchochúnghiểurằng,chúngtakhôngmuađồchochúngkhôngcónghĩalàchúngtakhôngyêuthươngchúng.Đồngthờichúngtacũngcầndạyconcáchđưaramongmuốncủamình.Phảiđểtrẻhiểurằng,chỉcócáchthỉnhcầu,thươnglượng,chamẹmớicó thểđápứngyêucầucủacon.Cònmộtkhiconănvạ,phábĩnh, khóc lóc, vòi vĩnh thì chẳngnhững chamẹkhông thể dễ dàng chấpthuậnyêucầucủacon,màcònnghiêmkhắcphêbình.Trướcsautôiluônlấy“trìhoãnsựthỏamãn”làmquanđiểmchủđạotrongquátrìnhnuôidạybađứacon,vàbọntrẻcũngđánhgiálẫnnhautheotiêuchínày.DĩHoatổchứctọađàm“ĐếnvớiTrungQuốc”ởtrườnghọc,mỗingườibỏra10agorotmuavévàocửanghetọađàmđềuđượcnếmthửnemránchínhhiệucủagiađìnhchúngtôi.Cânnhắcđếngiáthànhcủamónăn,DĩHoanhờ

HuyHuycắtmỗi cái nem rán thànhmườiphần, xếpngayngắnvào tronglòngchiếcđĩađiểmtâmnhỏ.Buổi tọađàmđó,DĩHoa tiếpđón tấtcảhaitrămkhángiả,vévàocửathuvề2000agorot.Ngoài500agorotnộpchonhàtrườnglàmphí thuêđịađiểm,DĩHoacòndư1500agorot.VềsauDĩHoaliêntụckiếmđượcnhữngkhoảnthunhậpkhôngnhỏdựavàosángkiếncủamình,saukhimuađủloạiquàcápchoemtraivàemgái,thằngbébắtđầuđuađòidùnghànghiệunhưmuaquầnjeanLevis.Thấycontraimặctoànhànghiệu,tôikểchonóngheChuyệncủanhàvua:“Ngàyxửangàyxưa,cómộtvịvuarấtgiàucó,sốngxaxỉphungphí,nướcvogạo trong cungđiện thường lẫn rất nhiều gạo.Một hòa thượngnghèosốngởchỗdòngnướcvogạochảyqua,hằngngàydùngmộtcáibátnhỏ,cẩnthậngạnlấynhữnghạtgạocònsótlại.Gặpnămmấtmùa,khothóccủanhàvuatrốngrỗng.Hòathượngnghèođemsốgạotíchlũynhiềunăm,dânglênnhàvua.Nhàvualấylàmlạ:‘Saonhàngươilạicógạongonnhưvậy?’Hòa thượng hỏi ngược lại: ‘Ngài có nhận thấy đây đều là gạo chảy ra từhoàngcungkhông?’NghexongChuyệncủanhàvuamặtDĩHoađỏbừng.“Conkhôngphảilànhàvua!”DĩHoahơihốihận.TôivàHuyHuytrêu:“DĩHoa,mẹvàemconcũngchưanóichúngtalàvịhòathượngkiamà!”Từquanniệm“trìhoãnsựthỏamãn”,DĩHoavàHuyHuynắmđượcquytắcluânchuyểncủacải,ngoàirachúngcònhiểurõtỷlệgiữacôngsứcvàthànhquả trongcôngviệc.Nhữngbàihọccuộcsống từ thuởnhỏmangđếnchoHuyHuysựgiàucóvềvậtchấtvàtinhthần,giúpnótừconsôngnhỏvươnrabiểnlớn.TôinghĩđócũnglàmộttrongnhữngbíquyếtgiúpHuyHuytrởthànhtriệuphúthếgiớitrướcnămbamươituổi.HuyHuythườngnói:“Tấtcả đều là nhờ ơnmẹ tôi, vì bà yêu thương chúng tôi bằng quan niệm ‘trìhoãnthỏamãn’đểchúngtôikhôngtiêutiềntiếtkiệm,nênđếnlúcmuốnđầutư,mởtàikhoảnralàđãcóvốnrồi.”Kiểugiađình“421”hiệnnay(tứclàmộtgiađìnhgồmcóôngbànội,ôngbàngoại,chamẹvàmộtđứacon)khiếntrẻtrởthànhnhânvậttrungtâmcủacảnhà.Làmsaotừchốiyêucầucủaconcáilàmộtvấnđềmớiđặtratrướcmắtđôngđảophụhuynhchúngta.Tụcngữnóirấtphải:“Ngọckhôngmàikhôngthànhđồvật.”Chúngtacầnphảibiết,“khéoléotừchốisựthỏamãn”cũnglàmộtcáchyêucon.Xétvềýnghĩanày,cóthểthấy“khéoléotừchốithỏamãn”làmộtcáchyêuconởtầngbậccaohơn,cótinhthầntráchnhiệmhơn.

Nghệthuậtnói“không”vớicon

1.Chamẹcầnnói“không”vớiconbằngtháiđộtôntrọngchúng.Hầuhếttrẻ

emđềucótâmlýchốngđối,nếubạnépbuộcconlàmtheoyêucầucủamìnhthìdẫulýdocóhợplýđếnđâu,chúngcũngkhôngbaogiờchịutiếpthu.Đôikhidạybảomộtđứatrẻlanhlợi,chúngtacầndùngmộtchút“mưutrí”,khéoléothayđổiphươngphápnhằmđạtđượcmụcđíchcủamình.2.Chamẹđưaralýdochínhđáng,giảithíchchoconcáihiểutạisaochamẹlạinói“không”vớichúng.Khikhôngthểngănchặnnhữnghànhvikhôngđúngcủacon,bạnnênuốnnắnconbằngmộttháiđộbaodung,ôntồnnhãnhặn,kiêntrìnhẫnnại,vìđiềunàycóliênquanmậtthiếttớiquátrìnhtrưởngthành,xâydựng tínhcáchcủa trẻ.Nếuphụhuynhchưađưarađược lýdochínhđángđểnói“không”vớitrẻthìtốtnhấthọphảicónhữnglờinói,cửchỉ làm gương cho con cái, quán triệt trẻ đưa ramongmuốn hợp lý củamình.3.Chamẹnói“không”mộtcáchsángtạo,dạyconcáinhậnbiếtngônngữcơthểbiểuthịý“dừnglại.”Chamẹnênlựachọncáchnói“không”phùhợpchotừngtrườnghợpcụthể.Bêncạnhđó,chamẹcũngphảiđưaraýtíchcựcbằnglốidiễnđạtcósứcthuyếtphụcđểtrẻtiếpnhậnýkiến“cóthểlàm”củabạn, từđó làmdịucăng thẳngkhibạnđưaramệnh lệnh“không thể làm.”Chúngtacũngcầntránhđểchotrẻmơtưởng,vídụtrướckhibướcvàocửahàngnàođó,bạncầnnóichoconbiết,bạnđưaconđếnđâyđểcùngmuaquàchongườikhác,chứkhôngphảimuađồchơichocon.Chúng tanhắctrướcnhưvậyđểchotrẻkhôngmơtưởngđếnchuyệnmuađồchơingaytừđầu.4.Trẻembâygiờ trưởng thànhsớmhơnsovớichúng ta thời trước,chúngbiếtthămdòýtứngườilớnqualờinóivàsắcmặt,chúnghiểurấtrõchamẹlàchỗdựaquantrọngnhấtcủamình.Nên,nếuchamẹthẳngthừngtừchốiyêu cầu của trẻ, chúng sẽ cảm thấy rất khó chấpnhận, thậmchí cònnghĩrằngchamẹkhôngyêumìnhnữa.Nhưvậysẽảnhhưởngkhôngtốttớitâmhồn của trẻ.Chamẹ cần nghĩ cách thay đổi sự chú ý của con cái để chochúnghiểurằng,chúngtakhôngmuađồchochúngkhôngcónghĩalàchúngtakhôngyêuchúng.5.Chúngtacũngcầndạyconcáchđưaramongmuốncủamìnhđốivớichamẹ.Chúng taphảicho trẻhiểu rằng,chỉcócách thỉnhcầu, thương lượng,chamẹmớicó thểđápứngyêucầucủacon.Cònmộtkhiconănvạ,phábĩnh, khóc lóc vòi vĩnh thì chẳng những chamẹ không thể dễ dàng chấpthuậnyêucầucủacon,màcònnghiêmkhắcphêbình.6.Giữvữnglậptrường.Saukhitừchốiyêucầucủacon,phụhuynhkhôngđượcthayđổiquyếtđịnh,chodùphụhuynhpháthiệnraviệclàmcủamìnhcóphầnkhông thỏa đáng, thì vẫn có thể bù đắp sau, chứ tuyệt đối khôngnuốtlờingaylúcđó,đặcbiệtchamẹkhôngnênthayđổiquyếtđịnhchỉvìconquấykhóclàmnũng.Bởivìlàmvậychẳngnhữngtạochoconấntượngchamẹnóimàkhônggiữlời,nóimộtđằnglàmmộtnẻo,ảnhhưởngđếnuy

tíncủachamẹtrongmắtconcái,màcònkhiếnconcósuynghĩchamẹcầnphải“bùđắp”chonhữnggiọtnướcmắtcủacon,gián tiếpủnghộhànhvikhóclóccủacon.Chamẹcầnnhớkỹ,giữvữngquyếtđịnhbanđầulàbiệnpháphiệuquảnhấtchốnglạihànhvilấy“nướcmắt”làmvũkhícủacon.7.Saukhitừchốiyêucầucủacon,phụhuynhcầngiảnggiảichochúnghiểuthứgìmớithậtsựcógiátrị,từđógiúptrẻnhậnrachamẹlàmvậyvìmuốndànhchochúngthứtốthơn,đồngthờiconcáicũngcảmnhậnđượcsựhiềntừvàvĩđạicủangườicha,sựdịudàngvàquantâmcủangườimẹtrongsuốtcuộcđờimình.8.Phụhuynh tránh tùy tiệnnói “không”,vì làmvậy sẽkhiến cho concáicảm thấycái “tôi”củamìnhbịkìmnén,bóbuộc,ngoài rachúngcònnảysinhtâmlýchốngđốimạnhmẽ.9.Chamẹkhôngnêncungcấpchoconquánhiềuthôngtinhaynhữnghìnhdungquámức,tránhtạothànhgánhnặngtâmlýcủatrẻ.Khikinhtếgiađìnhlâmvàocảnh túng thiếu, tốtnhất chamẹkhôngnênnóivới concái rằng:“Nhàmìnhrấtkhókhăn!”Thayvàođó,chamẹcóthểnóivớiconnhữngcâunhư:“Từthángnàytrởđichúngtacầntiếtkiệmmộtchút,vìnhàmìnhcómột vài kế hoạch chi tiêu quan trọng hơn.” Hoặc khi cha mẹ được tănglương,cóthểnói:“Saunàynhàmìnhsẽcónhiềutiềnmuasáchvàđidulịchhơn,vìnhữngcốgắngcủachamẹtrongcôngviệcđãđượccôngnhận.”10.Chamẹbồidưỡngcátínhlànhmạnhvàcânbằngchoconcáitrongcáncân giữa “được” và “không.”Tính cách quyết định số phận.Cá tính lànhmạnh,cânbằngsẽđảmbảochoconcómộtcuộcsốnghạnhphúcsaunày.

Thỏamãnquámứctạora“giatộcdâutây”

ThếhệconmộtcủaTrungQuốcđượctiếpnhậnnềngiáodụctốthơnnhữngthếhệtrướcrấtnhiều,nhưngdườngnhưthếhệnàycũngxuấthiệnkhôngítvấnđề,trẻemtrongcácgiađìnhmộtconkhôngtrưởngthànhbằngtrẻemtrongcácgiađìnhđôngcon.Hiệnnaycómộtluồngýkiếnmớichorằng,mộtbộphậnconmộtcủangườiTrungQuốcđãtrởthành“giatộcdâutây”:Bềngoàibóngbẩyxinhđẹp,hơigaigóccátính,nhưngnộitâmbêntronglạivôcùngyếuđuối,chỉmộtchútáplựclàchúnglậptứcbiếnthànhmộtnắmbùnnhão.Cáchvívonmộtbộphận conmột giống như “gia tộc dâu tây” này vừamớimẻ, độc đáo vừachânthựcxácđáng,khiếnngườitaphảisuyngẫmvềnguyênnhândẫnđếnhiệntượngnày.Tạisaolạixuấthiện“gia tộcdâutây”?Ai tạomôi trườngcho“giatộcdâutây”pháttriển?Giáodụcgiađìnhkhócóthểchốibỏtráchnhiệm.Thếhệconmộttrướcđâysốngtronggiađìnhcókếtcấu“421”,tứclàmộtgiađìnhgồmcóbốnngườilớnlàôngbà,chamẹvàmộtđứatrẻ,hiệnnayxuấthiệnthếhệconmộtthứhaisốngtronggiađìnhcókếtcấu“6+1”,vịtrítrung tâmcủa trẻngàycàngđượccủngcố,việccủa trẻ làviệcquan trọngbậcnhấtcủacảnhà,chamẹkhôngchophépbảnthânmìnhcólỗivớicon,họsẵnsàngđápứngrấtnhiềuhammuốncủacon,nênkhôngthểtránhkhỏi“thỏamãnquámức.”Kỳthực,phụhuynh“thỏamãnquámức”đòihỏicủaconemmìnhkiểunàychẳngkhácnào tướcmấtcơhộivàquyềnnắmbắtnhữngtrithứccuộcsốngvàkỹnăngsinhtồncủatrẻ.Phụhuynhcàngchiếucố“thỏamãnquámức”,trẻcàngkhóchịunổiáplực,càngdễtrởthành“dâutây”yếuớt.NhớnămtôiđưacôcongáiMuộiMuộiđinhàtrẻởIsrael,vìmuốnhiểusâuvềmô hình “giáo dục sinh tồn” phổ biến trong các trườngmẫu giáo củaIsrael,tôicũngvàotrườngthamquan.Bênngoàilớphọccósânchơi,bãicỏ,bãicát…rấtrộngrãi,cóđiềuởđâykhôngcósânnhựanhưchúngtathườngthấyởcácnhàtrẻtrongnước.Cácbétỏrarấtdũngcảm,mạnhbạokhithamgiacáchoạtđộngngoàitrời,trèothangcaocũngkhôngrụtrè,sợhãi.Trongkhiđócáccôgiáođứngđằngxaquansát,hầunhưkhôngcanthiệpvàohoạtđộngcủatrẻ.Tôithấytiếttrờiđanglạnh,nhưngcácbéchơibênngoàilớphọckhôngmặcáobônghayquầnáochốngrét,nhiềulắmlàmặcmộtcáiáonhung.Nhìnvẻmặtkinhngạccủatôi,côgiáođicùnggiảithích:“Trẻemnênmặcítquầnáohơnsongườilớn.Sứclựcdồidàocủachúnggầnnhưcóthểdùngđể‘phátđiện’.Hoạtđộngnhiềudễtoátmồhôi,mặcnhiềuquầnáosẽlàmtrẻdễbịcảmlạnh.Hơnnữa,mặcnhiềuquầnáocồngkềnhcũngảnhhưởngtớitính

linhhoạt của cácbé.NgườiDoThái coi trẻ emgiốngnhưhạt giống,nếukhôngchịunổigiósươngthìhạtgiốngkhôngthểsinhtrưởngkhỏemạnhvàsaunàynósẽtrởthànhmộtcáicâyyếuớt,khôngthểchoquảngọt”.Nóiđếnvấnđềgiảmbớt“sựthỏamãnquámức”ởtrẻ,tôichợtnhớtớimộtngườibạnIsrael.NơidừngchânđầutiêncủamẹcontôikhichuyểnnhàtừthànhphốKiryatShmonanhỏbéđếnthủđôTelAvivchínhlànhàanhbạnnày.Anhấyđượcxemlàmột“phúông”ởTelAviv,mộtmìnhđiềuhànhmộttòasoạn,sựnghiệprấtthànhcông.Mộttuầnngắnngủiởnhờnhàanhấyđểlạitrongtôirấtnhiềuấntượngsâuđậmvềmộtngườichacóhaicậucon traingoanngoãn, luônhàophóngđóng tiềncông ích,vôcùng thươngxóttrẻemnghèo,nhưnglạichẳng“xót”conmìnhchútnào.Khiđóđangvàokỳnghỉhè,banngàyởTelAvivnóngnhưthiêunhưđốt,ánhnắngchiếuvàoda rátnhưkimchâm.Khôngngờhaicậucon traicủaanhấyvẫnphảiđạpxeđạp,đưabáotớitừngnhàdướicáinắnggaygắtấy.Nhàcóchalàchủtòasoạn,thếmàhaicậucontraimườimấytuổivẫnđộinắngđộigióđiđưabáo,thậtkhótưởngtượng.Khôngnhữngvậy,buổichiềuhaiđứatrẻcòntớiđiểmbánhàng,phụtráchviệcbánlẻ,dùgặpkháchhàngmấtlịchsự,đọcbáoxongkhôngmóctiềnratrả,chúngcũngphảiniềmnởtiếpđónngườita.Kếtthúcmộtngàylàmviệcbậnrộn,bọntrẻtrởvềnhàkhitrờiđãnhánhemtối,khuônmặtnhỏnhắnphơingoàinắngđensạm,nhưngvẫnhiện lênniềmvui và cả sựmãnnguyện.Thấy các conhănghái hoànthànhnhiệmvụ,ngườichacảmthấyrấttựhào:“Điđưanhiềubáonhưvậykhôngphảichuyệnđơngiản,phảidậytừrấtsớm,bấtluậnmưagióthếnàocũngkhôngđượcnghỉ,thếnhưngtừtrướctớigiờcácconanhchưabaogiờlàmsai.Cóngày,concáisẽphảilănlộnvàothếgiớirộnglớnhơn.Đểchúngcóthểđốimặtvớinhữngkhókhăn,trởngạisắptới,nhấtđịnhchúngtaphảibồidưỡngchobọntrẻkỹnăngthíchnghivớihoàncảnh”.NgườiDoTháicoi“sựthỏamãnquámức”làmộtkiểubạohànhtinhthầntronggiáodụcgiađình,đồngthờixếpnóvàodanhsáchđencủaphéptắcgiagiáo,nóthườngxuyênnhắcnhởtôi,khôngđượclàmmộtbàmẹthiếuhiểubiết,bópnghẹtnhâncáchkiệntoànvàsựtựtincủaconcái…DĩHoavàHuyHuylớnlêntrongmôitrườnggiáodụcgiađìnhnhưvậynêncũngchịu ảnhhưởng sâu sắcvềmặt tính cách, chúng tạo thành thóiquenkhônggâyáplựcchongườilớn.Nhữngkhiđauđầu,sổmũibọntrẻluônnóicảmcúmhaysốtcũngcóquátrình,khuyêntôikhôngnênquálolắng.SaukhitớiIsrael,tôithườngcócảmgiácmìnhbiếnthành“connít”,vìnhiềukhiđềulàbọntrẻchămsóctôi.TrongphòngcủaDĩHoavàHuyHuyluônđặtmộtcáicặpnhiệtđộ.Mỗikhicáccontôicảmthấytrongngườikhóchịu,chúngđềutựđiđonhiệtđộcơthể.KhimớitớiIsrael,tôiđãnóivớicáccon:“MùamưaởIsraelrấtdài,nếucácconcảmthấycơthểkhôngkhỏe,thìcầnphảibáongaychomẹbiết.Vì

xehỏngphảisửa,ghếhỏngphảivứtbỏ,ngườicóbệnhnhấtđịnhphảisớmpháthiện,sớmchữa trị.”Cáccon tôi rấthiểuchuyện,chúngrấtbiếtchămsóc sức khỏe bản thân.Một khi phát hiện ra cơ thể hơi nóng, trước tiênchúngsẽđicặpnhiệtđộ.“Conhơisốtmẹạ,hơn370,hômnayconmuốnăncháovàdưamuối.Concònphảiuốngthuốchạsốtnữa.”ỞIsraelkhôngbándưamuối,tôilấymuốibắpcải,dùngviêngạchđèlên,cuốicùngcònbỏthêmmộtchútdầumè,làmthànhmóndưamuốichobọntrẻ.Nếunhiệtđộcơthểchúngchưavượtquá38.50,tôidùngthuốchạsốt,chochúnguốngnhiềunướcđểtoátnhiềumồhôi.CólầnbệnhhocủaHuyHuytáiphát,tôidùngcáchtrướcđâychatừngdạytôi,nhúngkhănbôngvàonướcnóng,vắtkhô,sauđólaulưngthằngbéđểlàmấmlưngnó.Quảnhiênsánghômsauthứcdậy,nóđỡhohơnrấtnhiều.Hồinhỏ,chântôibịthấpkhớp,nhiềulúckhônghiểutạisaolạibịchuộtrút.Đâylàbệnhditruyền,tôibị,HuyHuybịvàcongáicủaHuyHuycũngbị.Nămđó,chatôilấydầuthông,xoabópchânchotôi,đặcbiệtlànhữngchỗbịchuột rút.Đốivớimột sốbệnhdi truyềnquanhiều thếhệnhư thếnày,cáchxửlýđềugiốngnhau.HuyHuythíchđábóng,đầugốilúcnàocũngtrầyxướctôibảothằngbé,conphải ra dángmột cậu con trai dũng cảm.Mỗi lần ngã không quá nghiêmtrọng,tôilấynướcmuốirửavếtthươngchonó,rắcthuốcđỏlêntrên,đểchovếtthươngtựkhôlàđược.Trôngthấyđầugốicontraixâyxát,đươngnhiêntôirấtxótcon,nhưngtôikhôngthểhiệntâmtrạngđótrênkhuônmặt,nếukhôngsẽvôtìnhlàmảnhhưởngvàkhiếnbọntrẻtrởnênnhạycảm,khôngthểchịuđựngđượcmộtchútđaukhổ.Tôicóthểtrựctiếpbàytỏquanđiểmhoặc ngầm ra hiệu cho các con tôi hiểu chúng cần phải đối diện với khókhăn,trởngạibằngtinhthầndũngcảmvàtíchcực,làmgươngchocácconbiết phải đối diện với nỗi đau nhỏ ra sao. Tôi ẩn giấumột nửa tình yêuthương,mụcđíchlàđểchoconpháttriểnmạnhmẽ.MỗikhicácvịphụhuynhDoTháigặpnhau,họlạinóichuyệnrômrảvềchủđềthànuôicontrongnghèokhó,cònhơnlàthỏamãnquámứcyêucầucủacon,nóibaonhiêulầncũngkhôngchán.Vốndĩ,“trẻemcầnchịubaphầnđóivàlạnh”“nghémớisinhkhôngsợhổ”,đềulàtruyềnthốnggiahuấncủadântộcTrungHoa,nhưngngàynaychúngtalạilãngquên.Xétlạiviệc“thỏamãnquámức”yêucầucủaconlàhiệntượngthườngthấyởcácbậcphụhuynhTrungQuốc.Cáchđâykhônglâu,tôiđitaxi,anhtàixếtrông thấy tôi vẫy tay liền dừng xe lại. Trước tiên anh ta hạ cửa kính xexuống,hỏitôimuốnđiđâu,saukhibiếtnơitôicầntớicũngtiệnđườngđicủamình,anhtamớimởcửaxechotôivào.Thấyvậy,tôitòmòhỏi:“Anhsắpthaycaà?”“Không,tôiđiđóncon.”Anhtàixếthảnnhiêntrảlời.

“Conanhhọclớpmấytiểuhọc?”“CháuđanghọccấpHai!”“Cháulớnnhưvậyrồimàanhvẫnphảiđưađónsao?”“Cũngkhôngcòncáchnàokhác,contôinóiđixebuýtvừamấtthờigianlạicựckhổ.Mànóđihọcđãmệt,ngủkhôngđủrồi.”“Anhđưađónconnhưthếnàycũngkhôngvấtvảsao?Lạicònảnhhưởngtớiviệckiếmtiềnnữa.”“Chúngtôichỉcómộtmụncon,nênkhôngnỡđểnóchịukhổ,đànhvấtvảmộtchútvậy!”Tôihiểuýanhtàixếnói,đángthươngchotấmlòngchamẹ,đặcbiệtlàcácbậcchamẹTrungQuốcthờinay,họlàngườichangườimẹgiàuđứchysinhnhấttrênđời,vìconcái,dùphảinhảyvàonơinướcsôi, lửabỏnghọcũngcamlòng.Tôikhôngchỉgặpmộttrườnghợpcábiệt,buổisángtôirangoài,vừakhéogặpchịhàngxómhọTrươngđangcầmôđứngởcổngkhuchungcư,trôngchịcóvẻrấtlolắng,sốtruột.Tôiquantâmhỏi:“ChàochịTrương,chịđứngđâyđợiaivậy?”“Ồ,Sara!Hômnayconchịquênmangô,trờiđangmưato,nóđiđườngchắclà ướt hết rồi, người ngấm nước mưa dễ bị cảm lắm. Chị đang định tớitrường,mangquầnáokhôchonó.”NhìnvẻmặtthươngconcủachịTrương,tôichợtnhớđứacon traiđanghọccấpbanhàchị làđứaphổngphao,caonhữngmétbảy,méttám.TôivừađợixevừanóichuyệnvớichịTrươngvềvấnđềgiáodụccùngvớimộtsốphươngpháp,tháiđộcưxửvớicon.Phần lớn trẻ embâygiờ đều là conmột nên các bậc chamẹdồnhết tâmhuyếtcủamìnhvàocon,hễcongặpchútchuyệnlàchamẹlạithấpthỏmloâu.Đốivớichamẹmànói,điềukhóchịunhấtlàtrôngthấyconmìnhchịukhổ.Nhưngcuộcđờiđâuphảimãisuônsẻ,concáivẫnphảibướcrangoàixãhội,nếuchúngquenvớiviệcđượcbạn“thỏamãnquámức”,quenkiểuphụcvụcủabạngiốngnhưnôbộchầuhạcôngchúatháitử,thìđếnkhigặptrởngạichúngsẽtrởtaykhôngkịp.Mộtđứatrẻđượcthỏamãnquámức,đượcchamẹnuôngchiều,ôngbànộingoạithươngyêu,cùnglúcđượcnhậnnhiềusựquantâm,càngtựchomìnhlànhất,đềcaolòngtựtrọng,khóchấpnhậnngườikhácpháhỏngđịavịcủanó.Vì vậy, khi người kháckhôngđápứngđủyêu cầu củanó, nó thườngkhông thể hiểu và tiếp thu nhữngđiều đúngđắn,mà thường cảm thấy tủithân,từđóchọnmộtcơchếtựvệđểphảnkháng,chốngđối.Mọingườiđềunóigiáodụclàmộtnghệthuật,tạisaokhônggọigiáodụclàkỹthuậtmàcứphảigọilànghệthuật?Theotôilàvìgiáodụclàmộttrìnhđộchỉcóthểtựlĩnhhội,khôngthểtruyềnđạtbằnglời.Chúngtakhôngthểcụthểhóaquátrìnhgiáodục,trongđókhónắmbắtnhấtlàtâmtrạng.Đốivới

DĩHoa,HuyHuyvàMuộiMuội, tôihọc tậpcácbàmẹDoThái,“giấuđiphânnửayêuthương”,tránh“sựthỏamãnquámức”mangtớichocácconnhữngnhậnthứcsailầm.Nhưngvớicôcháugái, tôihoàntoànlàmngượclại.

MỗilầnBốiBối,congáiHuyHuybịốm,tôivôcùnglolắng,sốtruột.Vídụ,BốiBốimớikhúckhắchođôibatiếng,tôiđãlậptứcđưaconbétớibệnhviệnkiểmtra,chụpchiếu.Vềnhà,khôngkịpnghỉngơitôilạisắcthuốcbắc,vừakểchuyệnchocháunghe,vừabónthuốcchocháuuống.Ngượclại,HuyHuylàchanólạirấtkhôngđồngtìnhvớicáchlàmcủatôi.QuanhiềunămtiếpxúcvớiphươngphápgiáodụcgiađìnhcủangườiDoThái,nótánđồngquanđiểmchoconcái“nắmbắtkỹnăngsinhtồntừthuởnhỏ.”ĐiềukiệnkinhtếcủaHuyHuyrấttốt,songnóvẫnkiêntrìtheođuổiphương châmmình, có giàu thế giàu nữa cũng không được để con sốngtrongnhunglụa.Thấycongáiho,HuyHuynhẹnhàngnhắctôi:“Ho,sốtđềucóquátrình,mẹkhôngcầnquálolắng.”Chonên,tôimuốncảnhbáotấtcảnhữngngườilàmônglàmbàrằng,xincácvịđừngômđồmmọiviệccủacháumình,làmvậylàchúngtađangmanglạinhữngđiềukhôngtốtchobọntrẻ.Bởivì chúng ta luôncảm thấykhôngan tâmvớicháu, luônchiềuchuộngcháuquámức,tìnhcảmhuyếtthốngquákhăngkhítnênhysinhquánhiều.Chúngtacầngiữkhoảngcáchvớicháu,cốgắngđừnglàm“hại”cháumình.Nămxưa,HuyHuybịho, tôibiếtdùngkhănấmlau lưngchonó.Nay tôikhôngthểlaulưngchoBốiBối,vìtôilolắng,“Ôitrời,laulưngcầnphảicởiáora,khôngkhéocònbịcảmlạnh,ngộnhỡlàmbệnhconbénặngthêm,chamẹnósẽtráchmìnhchomàxem.”Nghĩđinghĩlại,lựachọnđầutiêncủatôilàlậptứcđưacháutớibệnhviện.Ôngbànộikhôngnhẫn tâm, tìnhyêu thươngdànhchocháu trai,cháugái

cũngkhôngthểkếttrái.Một sinh linh bé bỏng vừa chào đời cố nhiên là chuyện đángmừng nhất,nhưngnếutìnhyêuthươngchamẹdànhchoconvượtquáchuẩnmựckhoahọc,thỏamãnquáđángyêucầucủachúngthìlợibấtcậphại.Nhưvậy,thủphạmhủyhoạitiềnđồcủaconkhôngaikhácchínhlàchamẹ!Việcgiáodụcconmộtcũngcónhữngthiếusóttựnhiên,trongquátrìnhtrưởngthành,chắcchắntrẻsẽnhậnđượcnhiềuyêuthươnghơn,nênkhinuôidạyconmột,phụhuynhcầnphảinắmbắtnghệthuậtdạycon,nhấnmạnhđếnchấtlượngcủatìnhyêuthương.Đừngbiếnthànhngườihạiconvìyêucon,đừngđểcongianhập“giatộcdâutây.”

Thờiđiểmcầnnói“không”vớicon

KhiconlàmviệcnguyhiểmĐềphòngnhữngviệcchưaxảy ra làbiệnphápan toànnhất.Cácbậcphụhuynh phải cương quyết ngăn cấm những hành vi nguy hiểm của con emmìnhnhư:chọctayvàoổcắmđiện,nghịchdiêm,càngkhôngđượcchotrẻnhoàingườirangoàicửasổbancông.Khipháthiệnratrẻlàmnhữngviệcnguyhiểmnhưvậy,ngườilớntuyệtđốikhôngđượcdungtúngnuôngchiềutrẻ,màphảikiênquyếtnói“khôngđược”ngaylậptức.KhiconvượtquáquytắcChamẹcầnđặtramộtsốquytắcnhấtđịnhđốivớiconcáiđểgiúptrẻhiểuđượcthếnàolàđúngsaiphảitrái,ngoàiracònbồidưỡngkỹnăngkiềmchế,kiểmsoátbảnthânchotrẻ.Khibạngiớihạnđâulàquytắcconbuộcphảituânthủ,trẻsẽbiếtđólàviệcnókhôngđượcphépđiquágiớihạn.Cònnếuconmuốnđiquágiớihạnấy,bạncóthểnghiêmmặtnói“không”vớinó.KhiconđedọađếnsựantoàncủabảnthânmìnhhoặcngườikhácChỉcầnngườilớnkhôngchiềutheoýmình,trẻsẽcấuvéongườikhác,thậmchícòncắnngườikhác.Đólàmộtsốbiểuhiệnchốngđốivàtấncôngngườikháccơbảnnhấtởtrẻem.Lúcnàyngườimẹcầnnắmchặttayconvànói“khôngđược”.KhiconđùnđẩytráchnhiệmKhiconđùnđẩytráchnhiệm,nóidốiđểtránhhìnhphạt,phụhuynhcầnphảinói “không” đối với những hành vi không đúng này của con. Phụ huynhkhông cho phép con emmình “đá bóng” sang người khác, đồng thời giảithích cho chúng hiểu làm như vậy là sai, mỗi người đều phải chịu tráchnhiệmtrướchànhvicủamình.KhiconmớicónhữngbiểuhiệncủatínhbuôngthảThôngthường,cácbậcchamẹcầnbắtđầunói“không”vớinhữngyêucầuvôlýcủacontrẻtừkhichúnglênba,lênnăm.Nếunhưchamẹnói“không”với trẻ trước lúc sáu tuổi (muộnnhấtđừngvượtquámười tuổi), chúng sẽ

cảmthấyđaukhổvìbịbạntừchối,nhưngnhiềunhấtcũngchỉkhócnứcnởrồithôi.Nếuđếnmườihai,mườibốntuổi,bạnmớinói“không”vớiconthìchúngđãcóđủmọicáchđốiphóvớisựtừchốicủabạn.

Vừatánthưởng,vừalàmkhó

Theothốngkê,trongsốnhữngchứngbệnhtâmlýmàhọcsinhtiểuhọcvàtrunghọccủaTrungQuốcmắcphải,cótới30%nguyênnhângâybệnhlàdocácbậcchamẹnói“được”vớiconcái,làmchúngthiếusứcđềkháng.Trẻemngàynayhưởngthụđiềukiệnvậtchất tốt,càngngàycàngtrởnênyếuđuối,khôngchịunổisónggió.BệnhviệnAnĐịnh,thànhphốBắcKinhtừngtiếnhànhđiềutrahơnhaingàntrẻem,kếtquảchothấy23%trẻemgặpkhókhăntrongkhithíchnghivớixãhội,biểuhiệnchủyếulàcãinhauầmĩkhingườikháckhônglàmtheoýmuốncủamình;gặpmộtchúttrởngạilànóimìnhkhông thể làmđượchoặcoán trời tráchngười.Nhữngbiểuhiệnnàyđềuliênquantrựctiếpđếnviệcphụhuynhkhôngbồidưỡngkỹnăngvượtkhóchotrẻ.Vềsựviệctrướcđây,khimộtsốcôngnhânviêncủaTậpđoànKhoahọcKỹthuậtFoxconn liên tiếpnhảy lầu tự tửgâyxônxaodư luận, ngoài vấnđềlươngbổng,nócũngkhiếnchúngtaphảisuyngẫmvềsứcđềkhángcủathếhệ8xvà9x.KhôngchỉcôngnhâncủaFoxconn,ngayđếnmộtsốhọcviêncaohọc,nghiêncứusinhcủacáctrườngđạihọcnổitiếngcũngchỉvìchuyệnhọchành,đi làmvàgiaotiếpgặptrắctrởmàtựchọnconđườngcùngchobảnthân.NguyênnhândẫnđếnnhữngsựviệcđaulòngnàykhôngphảilàdochỉsốEQ,màđólàbiểuhiệncủaviệcthiếukỹnăngvượtkhó.ChỉsốAQthấplàtrởngạisinhtồncủagiớitrẻvàcũnglàbàihọcquantrọngnhấtchamẹcầntruyềnđạtchoconcáitrướckhiđẩychúngrađấutrườngxãhội.Nógiốngnhưmộtcơchếtựchữabệnhhaychiếnlược“phòngthủphảncông’’trongnội tâm,khôngcónó,bạnthuakhôngthểgượngdậy,đãthuakhôngthểgượngdậythìlàmsaocótưcáchchiếnthắng?Vậychỉsốvượtkhólàgì?Ngoàichỉsốthôngminh,chỉsốcảmxúcra,cácchuyên gia giáo dục của Israel rất đề cao khái niệm chỉ số vượt khó(AdversityQuotient).Thậmchí các chuyêngia tâm lý giáodục của Israelcònkhẳngđịnh,20%IQ+80%(AQ+EQ)=100%thànhcông.Mỗinăm,tạpchí thươngmại của Israelđềuđưa tinvề sự trở lại thầnkỳcủanhữngdoanhnhântrongnăm,giữahọđềucómộtđiểmtươngđồnglàkhigặpkhókhănvànghịchcảnh,họvẫn luôngiữ tâmtrạngvui lẻ lạcquan,khôngdễdàngtừbỏ.Nóicáchkhác,họđềucóchỉsốAQcao.PhụhuynhIsraelrấtchútrọngbồidưỡngkỹnăngvượtkhóchocontừnhỏ,mộtsốtổchứcgiáodụccònđưaracáccâuhỏitrắcnghiệmkiểmtrachỉsốAQ, thông thườngbàikiểm tracóbốnnhân tốquan trọngsau:Kiểmsoát(Control),quythuộc(Ownership),kéodài(Reach)vànhẫnnại(Endurance).Vídụ,trongbàikiểmtra,trẻkiểmsoátbảnthânkémthườngchọnđápán:“Tôikhôngthểlàm.”Trongkhiđó,trẻkiểmsoátbảnthântốtchọnđápán:

“Tuy rất khó, nhưngnhất định sẽ có cáchgiải quyết.”Có chuyêngia tiếnhànhnghiêncứu,theodõinhữngđứatrẻtừngthamgiatrắcnghiệmAQ,ôngpháthiệnrarằng,trẻcóchỉsốAQcao,saunàylớnlênthườngnhậnthứcrõràngnguyênnhânkhiếnmìnhrơivàonghịchcảnhvàsẵnsànggánhchịutấtcảtráchnhiệm,kịpthờirútrabàihọcxươngmáu,đứngdậytừnơivấpngã.Mấynămgầnđây, chúng ta thườngnghemọi người đề cập rất nhiều đếncụm từ giáo dục khen ngợi, đồng thời đề xướng phương pháp giáo dụcnghịchcảnh,dộichotrẻmộtgáonướclạnhởmứcđộvừaphải,nhưngchúngtalạihiếmkhithựchiện.Làmộtvịphụhuynh,tôibiếtgiáodụckhenngợicóthểgiúpcontrẻxâydựngsự tự tin,có tâmtrạngvuivẻ,mặtkhácgiáodụcnghịchcảnhkhiếnchúngthắngđượcthìcũngphảithuađược,dámchấpnhận thất bại, rút ra bài học kinh nghiệm từ trong thất bại, tránh làm tổnthươngđếnlòngtựtin,bằngkhôngconcáicủachúngtasẽkhôngthểđứngdậyđược.Rấtnhiều trẻemtừnhỏ tới lớnđềusống trongnhững lời tándương,khenngợithậmchílàkhoekhoangcủachamẹ,chonênchúngthườngquáchúýđếnbảnthânvàvôcùngbảothủ,tựchomìnhlàngườihoànhảonhất,thôngminhnhất,coicáigìcủamìnhcũnghơnngườikhác,đólàđiềuhếtsứcbìnhthường.Nhưngnếuphụhuynhkhôngkịp thờiđiềuchỉnhnhữngbiểuhiệnsai lệchnàyởconemmình theohướngđúngđắn, thìnósẽcóảnhhưởngkhôngtốttớitrẻ,hìnhthànhtínhcáchíchkỷ,thậmchílàtựyêubảnthân,đểlạimảngmàutốitrongbứctranhcuộcsốngsaunàycủachúng.Tôichợtnhớtớicôcháugáicủamộtngườihọhàng,từnhỏconbéluônnằmtrongbancánsựlớp,họctậprấtnghiêmtúc,tựgiácvànóluônđặtrayêucầunghiêmkhắcđốivớibảnthân.Nếutrongmộtbàikiểmtra,conbéchưalọtvàodanhsáchbangườiđứngđầulớp,nósẽnỗlựcphấnđấu,lầnsaunhấtđịnhphảiđứngđầulớpmớihàilòng.Song,conbékhôngchịuđượcsựphêbình,cólầnnótrảlờisaicâuhỏitrênlớp,thầygiáotậntìnhchỉralỗisaicủahọctrò,khôngngờconbékhócngaytrướclớp.Nóthắngthìvuivẻ,cònthuathìkhôngchịuđược,thấyvuivẻthoảimáikhiđốidiệnvớivinhdựvẻvang,cònhễgặpkhókhăn,trởngạithìlạikhôngchịuđượcsựcôngkích,savào“tâmlývỏtrứng”.Trênđờinày,khôngcóailàngườichiếnthắngmãimãi.Cácbậcphụhuynhnêncốgắngchoconemmìnhthểnghiệmthànhcông,xâydựngniềmtintrongcáchoạtđộnggiáodụchằngngày.Đồngthờiphụhuynhcũngphảicho trẻhiểu rằng,conngườikhông thể tránhkhỏinhữngthấtbại trongcuộc sống,quan trọng làkhigặp thấtbại chúng taphảibiếtdũngcảmđốimặtvớinó.NgườiDoTháicoikỹnăngvượtkhólàmónhàngđắt giá nhất.Họ hình dung số phận củamỗi người như chiếc thuyền trêndòng sôngchảyxiết, cònkỹnăngvượtkhógiốngnhưmái chèo trong taymỗingười,nócóthểđưabạncậpbờvinhquangnhưngcũngcóthểkhiếnbạntrôitheosóngnước.

Cáccontôicũngcórấtnhiềucúngãbấtngờ,nếuchúngcóchỉsốAQthấp,cứmãichìmđắmtrongoánhậnthìkhôngthểthoátkhỏitâmtrạngchánnảnvàcũngkhôngcóđược thànhcôngnhưngàyhômnay.NhưhồiHuyHuynhàtôilàmviệcchomộtcôngtynướcngoài,quảnlýnghiệpvụthịtrườngcủa công ty ởTrungQuốc, khối lượng công việc rất nhiều.Đúng lúc đó,côngtytuyểndụngmộtnhânviênmớilàsinhviênvừatốtnghiệpđạihọc,HuyHuynhiệttìnhchỉdạynhữngkiếnthứcvềgiámđịnhkimcươngchocôta,âucũnglàgiảmtảikhốilượngcôngviệccủanó.Khôngngờ,saumộtnămngắnngủi,cônhânviênđóđãthaythếvịtrícủaHuyHuy.“Tạisaolạiăncháođábát?”HuyHuythấyrấtkhóhiểu,nógiốngnhưmột“cuộccáchmạngcũgặpphảivấnđềmới.”“Ngườichếtvìtiền,chimchếtvìmiếngăn.TôikhuyênanhnênđọckỹHậuhắchọc”.NgườithếchânHuyHuygiángchonómộtđònchímạng.HuyHuyvôcùnguấtức,nóhậmhựcnóivớitôi:“Mẹ,connghĩđinghĩlại,thậtsựconchưalàmsaichuyệngì?Saolạithànhrathếnày?”“Mẹ,hồiconcònnhỏ,saomẹkhôngdạyconHậuhắchọc?”VìgặptrởngạinênHuyHuyrơivàotrạngtháihoàinghibảnthân,mấttựtin.Tôibảocon:“MẹkhônghốihậnkhikhôngdạyconnhữngkiếnthứctrongHậuhắchọc,vìconngườiluônmuốnnhữngthứnguyênsơnhất,chânthànhnhất.”Nhưng,thanhniênđâudễbướcrakhỏiámảnhcủathấtbại.TôinhớcảmộtthángtrờiHuyHuygiammìnhtrongcănphòngkháchrộnghơn40m2,đitớiđiluilàmđầutôicũngquaynhưchongchóng.Tôinói:“Contrai,conngồixuốngđi,concứđiđilạilạilàmmẹchónghếtcảmặtrồiđâynày.”KhókhănlắmHuyHuymớichịungồixuống.Tôivừamởtivilên,nóliềntắtphụt:“Mẹ,mẹ,mẹnóichuyệncùngconđi.”Lúcđótôikhôngđeođồnghồbấmgiờ,nếukhôngthìcóthểbiếttrongmộtbuổisáng,HuyHuygọimẹbaonhiêulần.Nhữnglúcnhưthếnày,cácbàmẹhiềntừtuyệtđốikhôngđượcđổthêmdầuvàolửa.TôiđợinhữngbuồnbựctronglòngHuyHuylắngxuốngrồimớitừtừkhuyêngiảicon.“Khôngphảilàconsẽsụpđổvìchútchuyệncỏnconnàychứ?”TôihờhữnghỏiHuyHuy.HuyHuytỏvẻuấtức:“Connghĩkhôngthông,côtanóiconlà:Ngườichếtvìtiền,chimchếtvìmiếngăn,cònbảoconđọcHậuhắchọc.”“Vậychỉcóconmớiđượcvuivìtiềnđến,vuivìlợiđến,màkhôngđểchongườikháccũngđượcnhưvậysao?”Tuytôihiểurõ,đôikhimộtsốhànhđộng bất nghĩa khiến người ta phải trả cái giá không nên trả.Nhưng conngườikhôngthểoanoantươngbáo.Làmngườiphảichừalạichongườita

mộtconđườngsống,saunàycòngặplạinhau.Tôihyvọngcontraitôicóthểđổilấynhiềuvinhhoahơnbằngsựkhẳngkhái,chứkhônghysinhphẩmchấtconngườimìnhvìcáigiáphảitrả.

TôiđangphátbiểutronglễkỷniệmsáumươinămngườiMỹgốcTâyBanNhađánhbạiquânPháp.

“Mẹbiếttronglòngconrấtthấtvọng.Nhưngmà,contraià,conphảichấpnhậnsựthật.Conkhôngnênthấtvọngvềmình,càngkhôngnênlolắngmẹsẽ thất vọngvề con.Hồi trẻmẹ cũnggặp rất nhiều chuyệnuấtức, nhưngtổngkết lại là,giốngnhưchủ tịchMaoTrạchĐông từngnói: ‘Phóng tầmmắtnhìncảnhvậttươitốt,sẽthấybựctứctrongtâmbịđứtđoạn.”ThấyHuyHuyhơinảnlòng,tôilạitiếpthêmsứcmạnhchocon,ngườimẹkhôngphảilàcâygậyvịncủacon,nhưngcóthểlàcổđộngviêntíchcựcchocon.Tôinói:“Contrai,mẹkểchoconnghechuyệnnày:Cómộtcôgáiphànnànvớichamìnhrằng,việcgìcũngkhó,côkhôngbiếtphảiứngphórasaovàthấyrấtchánnản.Chacôlàmộtngườiđầubếp,ôngdắtcongáivàobếp,rồimangrabathứ,mộtcủcàrốt,mộtquảtrứnggàvàmộttúicàphê.Ôngbỏriêngbathứvàobacáinồi,đổngậpnước,bắclêntrênbếpthanđangcháyrừngrực.Côgáibối rối,khôngbiếtchamìnhcódụngýgì.Khoảngmườiphútsau,ngườichadậplửa,vớtcàrốt,trứnggàra,sauđólạiđổcàphêvàomộtcáikhăn.Saukhi làmxongcáccôngđoạn,ôngquayngườihỏicongái: ‘Congái,connhìnthấycáigì?’‘Càrốt,trứnggà,càphê’.Côgáikhônghiểuýđồsâuxacủangườicha.Ngườichabảocongáisờvàocủcàrốt trước,sauđólấytrứnggà,bócvỏtrứng,cuốicùngôngbảocongáinếmcàphê.Thấycongáiđầnmặtra,ôngliềngiải thích, cà rốt, trứnggàvà càphêđềugặpphảinghịch cảnhgiốngnhaulàbịbỏvàotrongnước,nhưngphảnứngcủachúnglạikhácnhau.Càrốttừcứngchuyểnsangmềm;trứnggàtừdễvỡtrởnêncứngchắc;còncàphêhòavàonướclàmmột.Vậyđâu là con?Khi gặp chuyệnkhôngnhưý, conmuốn làmcà rốt, làmtrứnggàhaycàphê?”Aicũngmongmuốnbảnthânmìnhlàmviệcgìcũngthuậnbuồmxuôigió,nhưngđómãimãichỉlàmộtmongmuốntốtđẹp.Hầuhếtmọiviệctrongđờiđềukhôngđượcnhưý,conđườngphíatrướckhôngphảilúcnàocũngthuậnbuồmxuôigió,nhưngchínhtháiđộcủamỗingườikhiđốidiệnvớinghịchcảnhmớiquyếthướngđitrongcuộcđờingườiđó.TôinóivớiHuyHuy:“Cuộcđờiluôncóhaicơhội.Bấtcứviệcgìđềucóhaikhảnăngxảyravàcókếtquảhoàntoànkhácnhau,nhưngdùkếtquảtồitệcũngsẽẩnchứahyvọng,tronglựachọntốtnhấtcũngcómầmtaihọa.GiảithíchtheotriếthọccổđạiTrungQuốcthìđólàvôthường,táiôngthấtmã,biếtđâuhọaphúc.”Tôi thầmcảmơncon traivìnókhôngchìmđắmtrongoánhận,nó lạivùiđầuvàocôngviệcbánlẻkimcươngởTrungQuốc.Cùngvớitìnhhìnhtiêuthụkimcươngtrongnướcđangcóxuhướng tăngcao,sựnghiệpcủaHuyHuycũngcoinhưđãvươnđếnđỉnhtrờikhác.Đếnnay,sựtrưởngthànhcủanóvẫnhiệnrõtrướcmắttôi.Rấtnhiềungườithànhcôngvàtiếnbộkhông

phảivìhọít trảiquanghịchcảnh,màhoàntoànngượclại, trên thựctếrấtnhiềungười thànhcông trưởng thành trongquá trìnhcọxátvớikhókhăn,nghịchcảnh.Ngườithànhcônghiểurằng,nghịchcảnhlàmộtphầncủacuộcsống,trốnchạynghịchcảnhchẳngkhácnàotrốnchạycuộcsống,chỉngườicóchỉsốAQcaomớinhưcágặpnướctrướcsónggiócủacuộcsống.Câuchuyệnsauđâyrấtđángphảisuyngẫm.Tôicóngườibạnlàmgiáoviên,nămngoái,lớpcôấychủnhiệmcómộthọcsinhnamrấtngangbướng,hiếuđộng,haynóichuyệnriêngtronglớpvàthíchnhữngtròđùaquáiđản,côấytừngnhẫnnạidạybảo thằngbénhưngkhônghiệuquả.Một lần, tronggiờhọc, học sinhđó lén lút kẹpbím tóc củabạngái ngồi phía trướcvàohộpđựngbút, bạnnữbị đau, kêu thét lên.Côgiáonghiêmkhắcphêbìnhbạnnamvàyêucầuemấyxinlỗibạn.Kếtquả,cậubékhônghềcóýxinlỗi,cònươngngạnhnhìncôgiáo.Đểkhônglàmảnhhưởngtớitiếthọc,côgiáotạmgácchuyệnnàysangmộtbên.Khôngngờsánghômsau,phụhuynhcủahọcsinh nam đó gọi điện thoại nói, từ tối hôm qua đến giờ con tôi giận dỗikhôngănmộtmiếngcơmnào,cũngkhôngmuốntớilớp.Hyvọngcôgiáocóthểgọiđiệnkhuyêncháu.Sởdĩlờiphêbìnhcủacôgiáodẫntớikếtquảđángtiếcnàylàvìcậubélớnlêntrongnhữnglờitunghô,khenngợicủangườilớn,tựđánhgiábảnthânmìnhquácao,nênkhibịđánhvàolòngtựtrọng,nómớicónhữngphảnứngcựcđoan.Chúngtaluônhyvọngthầycôgiáonângcaonghiệpvụsưphạm,nhưng thật ra, cùngvớiviệc thầycôgiáonângcaophươngphápdạyhọc,bảnthâncácemhọcsinhcũngcầntăngcườngrènluyệnkỹnăngvượtquanghịch cảnh của mình. Ngẫm lại, có người nào trong số chúng ta khôngtrưởngthànhtừphêbình,phêbìnhcólàmtổnthươngtinhthầnvàthểchấtcủachúngtakhông?Tôicómộtngườibạnmởcôngtyriêng,anhtanóivớitôirằng,bâygiờanhtakhôngdámtạoáplựcchonhânviên,vìmớicómộtchútáplựchọđãngânngấnnướcmắt.Trongcuộcsốngthườngngày,phụhuynh,ngườithânvàbạnbèhoàntoàncóthểgiúptrẻkhắcphụctínhtựti,xâydựnglòngtựtin.Nhưngnếutrẻtựchomìnhhơnhẳncácbạn trong lớp, thậmchíxuấthiệnkhuynhhướng tựphụ,thìngườilàmchalàmmẹcầnnói“không”vớitrẻmộtcáchthỏađáng,đồngthờisuytínhhợplý,kịpthờivunđắpchỉsốAQchotrẻ.Cónhưvậyđườngđờisaunàycủacontrẻmớithôngthuậnhơn.Dùsao,trongtươnglaibấtđịnhsaunày,trẻlớnlêncũngkhótránhkhỏinhữngviệckhôngđượcnhưý,nếuchúngcứquencóngườithândẹpđườngchomìnhthìlàmsaocóthểđốimặtvớitươnglai?Cómộtsốphụhuynhkhôngthểchịunổikhithấyconmìnhgặpkhókhăn,trởngại,contrẻmớigặpmộtvàikhókhăn,phụhuynhđãloquýnhlên,làmcho con cũng dần trở nên nhạy cảm, không chấp nhận được thất bại. Đóchính làkếtquả từ lốiứngxử thiếuđúngđắncủaphụhuynh trướcnhững

vấnđềcủaconcái.Nhất làđốivớinhữngđứa trẻcó“tâmlýkhổng tước”núp dưới sự che chở của chamẹ, quen đi trênmặt đất bằng phẳng, nghenhữnglờilọtlỗtai,làmnhữngviệcthuậntheoýmình,nênkhigặptrởngạithìkhôngchấpnhậnđược.Bồidưỡngkỹnăngvượtkhóchochúnglàviệckhôngthểchậmtrễ.

PhươngpháprènluyệnkỹnăngvượtkhóchoconcủaphụhuynhIsrael

1.Giúpconnhận thứcđúngđắnvề“trởngại.”Tôi thườngchỉdẫncácconđọctruyệnkýcủamộtsốvĩnhân.Đọcnhiều,bọntrẻsẽcảmthấyhànhtrình của cuộc đời là không ngừng chiến thắng khó khăn, chiến thắng trởngại.Vàchúngcũngsẽnhậnranhữngkhókhăn,trởngạimàchúnggặpphảikhônglàgìsovớicácbậcvĩnhân.Vĩnhânphảivậtlộnvớinhữngconsóngtongoàibiểncả,cònnhữngtrởngạicủachúngchỉnhưgợnsóngkhichèothuyềntrongcôngviên.

2.Đặtramộtsốkhókhănởmứcđộvừaphảiđểconđượctrảinghiệmnhữngtrởngạitrongcuộcsống.Tôicốýtạorakhókhănđểbọntrẻtựtrảinghiệm.Hồicácconcònnhỏ,tôithườngchobađứacùngthamgiamộttròchơi,khôngnhườngchúngđểchochúnghiểuthắngthualàchuyệnhếtsứcbìnhthường,rènluyệnchúngchịuáplựctâmlýkhithuacuộc.

3.Dạyconcáchđốimặtvớitrởngạivàcùngconphântíchnguyênnhândẫnđếntrởngại.Tôithườngxuyênhỏicáccontôirằng:“Bạnconcóưuđiểmgì?”“Concóthểhọchỏiđượcđiềugìtừđiểmmạnhcủabạnấy?”ĐólàcáchbồidưỡngchỉsốEQtánđồngngườikhác,tiếpnhậnngườikhác.Cácbậcphụhuynhcầntăngcườngbồidưỡngphươngdiệnnàychonhữngđứatrẻkhôngbiếtchấpnhậnthuacuộc.Khuyếnkhíchtrẻvượtlênchínhmình.Chamẹdạyconkhôngđượccoiviệc“đánhbạingườikhác”làmụctiêu,màphảicoibảnthânmìnhlàđốithủcạnhtranh,tôicủangàyhômnayphảitốthơntôicủangàyhômqua,khiếntrẻcốgắnghơnnữa,khôngchophépmìnhthua.

4.Nêntạochoconcơhộigiành lấy thànhcông.Concái cầnnắmvữngnhữngtrithứcvàkỹnăngcơbản,vìthiếutrithứcvàkỹnăngthườnglànhântốtrựctiếpkhiếntrẻnảysinhcảmgiácthấtbại.Trongtrườnghợpnày,phụhuynhphảidạychoconnhữngkiếnthứcvàkỹnăngcơbảnđểconcócảmgiácthànhtựu,xâydựngsựtựtin.

5.Vậndụnghợplýcơchếtựvệtâmlý.Đốidiệnvớimộtsốtrởngạixuấthiệntrongcuộcsốnghằngngàymàchúngtakhôngthểngănchặn,nétránh

bằngnỗlựcchủquancủabảnthân,cácbậcchamẹcầndạyconcáicáchvậndụnghợplýcơchếtựvệnhằmduytrìtrạngtháitâmlýkhỏemạnh.Vídụtrẻlớnlênvớilàndađennhẻmthườngbịmọingườichêcười,phụhuynhcóthểanủi:“Dađencàngkhỏe,mẹthấyconrấtđángyêu.”

6.Giúpconhiểumối liênhệgiữatrởngạivàthànhcông.Gặp trởngạikhôngcónghĩalàthấtbại,chưacótrởngạicũngchưachắcđãlàthànhcông.Chamẹcầndạyconcáchứngxửđúngđắnđốivớithànhcôngvàthấtbại.Tôithườngnóivớicácconcủamình:“Sớmgặpthấtbạitrongcuộcđờisẽnhậnđượcnhữnglợiíchthựctếlớnnhất.”

7.Kinhnghiệmthànhcôngvàthấtbại.Cácbậcchamẹnênchocontrẻbiếtbảnthânchamẹcũngcólúcthấtbại.Chamẹđừngchorằngconmìnhcònnhỏ,việcchamẹcùngcontraođổi,thảoluậnvềphươngphápxửlýthấtbại,bàntínhđườngđinướcbướcsẽlàmchotrẻhiểuchamẹhơn,đồngthờichúngcũngbiếtsuynghĩđếnýnghĩacủathànhcôngvàthấtbại.

8.Chamẹnênbồidưỡngchoconkỹnăngứngphóvớikhókhăn,nghịchcảnh.Nếunhấtthờiconchưathểthoátkhỏihoàncảnhkhókhăn,chamẹcóthểdạyconbiếtnhẫnnạihoặctìmnơigửigắmtinhthầnkhirơivàonghịchcảnhnhư,vậnđộng,vuichơi,tángẫu…

Ưuđiểmcủaviệcmôphỏnghoàncảnhgiađình

Thôngthườngchúngtanóiđếncâu“chưacóđiềukiện thìhãy tạorađiềukiện” trong trườnghợpkhắcphụchoàncảnhkhókhăn. Ítaingờrằng,cácbậcchamẹDoTháilạisửdụngcâunóinàyđểápdụngvàohoàncảnhsốnghiện tại chưa cónhữngkhókhăn,vất vả.Nhưngdù là tự tạođiềukiệnđinữa,họcũngmuốnconemmìnhhiểucựckhổlàgì,mồhôilàgìvàđâulàchânlýcuộcsống.NgườiDoTháicóbangàylễlớnlàlễVượtqua,lễNgũtuầnvàlễLềutạm.Khácvớingàylễthắnglợi,ănmừngcủađasốcácdântộc,ngàylễtrọngđạinhấtcủangườiDoTháilàngàykỷniệmkhổnạn,tứclễVượtqua.LễVượtquađượccửhànhvàodịpthuhoạchvụmùa,cácbậcchamẹkểlạilịchsửdântộcchocontrẻngheđểchúngtưởngniệmnhữnggiankhổxưakiacủachaông,bồiđắpýchívươnlên.Trênbàntiệccórauthơmnontượngtrưngchomongmuốnmùaxuânvạnvậtsinhsôinảynở;nướcmặntượngtrưngchonướcmắtngườiDoTháibịápbức,rauđắngbiểuthịnỗikhổnôdịchvàbánhkhôngmenlà thựcphẩmcácvị tổ tiên từngănkhiđi tìmtựdo.Lầnđầutiêncongáitôithamgiangày“lễVượtqua”ởIsrael,nhàtrườngcũngphátchonó loạibánhmìvà rau rấtkhóănấy.Các thầycôgiáocòndànhriêngngàyhômđógiảngchohọcsinhnghenhữngđạolýsâusắc.ỞIsrael,bấtluậnlàgiađìnhgiàucóhaylàgiađìnhbìnhthường,dùcóđiềukiệnkinhtếnhưthếnàocũngkhôngnuôngchiềuconcái,họcóýthức“sángtạo”mộtvàihoàncảnhkhókhănchotrẻrènluyệnýchícủamình,từđótrẻbiếtcáchthíchnghivớinhữngsónggióbấtngờậpđếntrongcuộcsốngsaunày.Thậmchínhữngngười chagiàucócòncất côngđưaconmình tới trườngquýtộc, tiếpnhậngiáodụcýchí.CáctrườngquýtộcnhưthếnàyởIsraelkháchẳncác trườngquý tộcmangđếncho trẻmộtcuộcsốngsungsướngcủaTrungQuốc.Nhàtrườngkhôngcungcấpthứcănngon,quầnáođẹp,họchotrẻănnhữngbữacơmđạmbạcnhưngvẫnđảmbảodinhdưỡng.Ởtrongký túc, trẻ emnamphải tắmnước lạnhvàkhôngđượcđắp chănquádày.Thầygiáocốýđưatrẻrasântậpthểdụctrongtiết trờixấu.Ngoàira,nhàtrườngcònthiếtkếnhữngbàihọcđặcbiệtnhư,yêucầutrẻgiặtquầnáobằngtấmbảnggiặt,dùngđòngánhgánhnướchoặckhiêngnướcvềnấucơm.Tạisao những người cha giàu có ở Israel lại đang tâm cho con emmình vào“ngôitrườngkhổải”nhưvậy?Mụcđíchcủahọlàhướngchotrẻloạibỏsựyếuớt,cóthểcoichịukhổlàvinhquang,coiýchíkiênđịnhlàcaothượng,xâydựnggiátrịquanphùhợpvớitựnhiên,đồngthờixâydựngbảnlĩnhthậtsự,biếtcáchthíchnghivớicuộcsốngthựctếquamôitrườngrènluyệnkhắcnghiệtnày.Trongmắtnhữngngườichagiàucó,môphỏnghoàncảnhsống

lànhữnggìchamẹnhọclòngvunđắpchocon,sovớithỏamãnquámứcvàthỏamãntrước,thìđâymớilàtìnhyêuđíchthựcchamẹcầndànhchotrẻ.GiảiphápnàycủangườiDoTháigiúpcontrẻkhilớnlênsẽnhậnđượcrấtnhiềulợiích.Trongcuộcsốngsaunàychúngluônbiếtơnsâusắctấmlòngcủa chamẹ. Đến khi những đứa trẻ này trưởng thành, chúng cũng đặt ranhữngyêucầutươngtựđốivớiconcáimình,từđóhìnhthànhtruyềnthốnggiáodụcvàtrởthànhmộtkhuônmẫucốđịnhvềgiáodụcgiađìnhcủangườiIsrael.ThựchiệnnghĩavụquânsựcũnglàmộtcơhộitốtđểthếhệtrẻcủaIsraeltiếpnhậngiáodụcsinhtồn.Israelápdụngrộngrãichếđộnghĩavụquânsựđốivớitấtcảcôngdânnamtừmườitámđếnhaimươichíntuổivàcôngdânnữ từmười tám đến haimươi bốn tuổi, những thanh niên không rơi vàotrườnghợpđặcbiệtđềuphảiđibộđội.Năm2009,côcongáiútcủatôibắtđầuthựchiệnnghĩavụquânsự,đólàmộthọctrìnhhayvềgiáodụcýchíchoconbé.Lớnlêntrongđiềukiệnkinhtếgiađìnhkhágiả,đượcchiềuhơnsovớihaitraianh,nênđôikhiconbécũngxuấthiệnmầmmốngcủagiatộcdâutây.TôithườngxuyênkểcâuchuyệnCôngchúaHạtĐậuchonónghe,nhưngvì thiếuđihoàncảnhsốngcụ thểnênconbéchỉcườixòachoquachuyện.Cũngmaynóđibộđội,nhữngbàihọclýthuyếtthườngngàytôidạynóđượckiểmnghiệmtrongthựctiễn.Trong thờigian tậphuấn,congái tôiphảichạyngượcchạyxuôidưới trờimưatầmtã,phảingủtrongtrạicắmngoàitrời,buổisángthứcdậyngườiướtsương,côntrùngbòcảlênmặt.Conbéhậmhựctráchtôi:“Mẹ,saoconxuixẻovậy,thếnàomàconlạirútthămvàoBộTìnhbáo,rồibịnémđếnchỗkhổsởnày.Conkhôngmuốnđibộđộinữađâu”.PhòngdộtlạikèmtheomưagiósuốtmấyđêmliềnlàmMuộiMuộinhàtôicàngsợkhổ,conbégặpkhông ítphiềnphức.Mộtsựviệcgiúpconrút rađượcnhiềubàihọcnhấtlà,ngàythứhaicongáitôitớidoanhtrạibáocáocómặt,tốihômtrước,nóchuẩnbịkhôngtốt,vìchỉmảicằnnhằnoántrách,nênhômsauđiconbéquênmangtheochăn,trongkhidoanhtrạiquânđộicủaIsraelkhôngcóchăn,yêucầuhọcviêntựmangđến.

Congáitôilàm“HoaMộcLan”MuộiMuộiđếndoanhtrại,trôngthấymọingườiđềuchuẩnbịchănđầyđủ,nómớisựcnhớralàcầnphảivềnhàlấychăn.Nhưngkỷluậttrongquânđộikhôngchophéptânbinhtựtiệnrờikhỏidoanhtrại,conbébáocáovớigiáoquan:“Báocáo!Tôicórấtnhiềuđồchưamangtới,xinchotôivềnhàlấy.”Giáoquanthẳngthừngquát:“Rangoài!”“Mẹ,conchưamangcáigìtớicả,chăncủaconchưacó,đồlótcũngkhôngmangnhiều.Conhỏigiáoquannhiềulầnrồinhưngkhôngđược.Côtasắpcấmcửaconrồi.”Nhữnglúcnhưthếnày,ngườimẹmàmềmlòng,concáicàngxótbảnthânhơn.Vìvậycácbàmẹcầnphảigiữvữnglậptrườngcủamình.Quảnhiên,tôivừalêntiếng,MuộiMuộiđãkhócbùlubùloa.Tôivỗvềcongái:“MuộiMuội,conchorằnggiáoquanhàkhắc,chorằngởtronglềutrạirấtkhổ,vậyconcóthểchịuđựngđượcnhữngchuyệnnàykhông?Nếubiếtchịuđựngthìconsẽvượtquađượcthôi.Khinghĩmìnhkhôngthểvượtquanữa,concầncắnrăngchịuđựng,thànhcônghaythấtbạinằmởkhoảnhkhắcnàyđấyconạ. Cuộc sống trong quân đội sẽ giúp con trở nên kiên cường, sẽ dạy connhữngthứngaycảmẹcũngkhônghiểuđược.Mẹtincongáimẹsẽvượtquađượcthửtháchnày,mẹluônởbêncon.”Bácsĩtâmlýtrongquânđộicũngchonhữngtânbinhnhưcongáitôirấtnhiềulờikhuyên,nhưnghọkhôngvìbạncóxuhướngchánnảnmàbuôngthabạn.Họsẽnóivớichiếnsĩđangômđầyoánhận:“Hômnaybạncóthểnghỉ,nhưngngàymaimờibạnquaylạiđây.”Banđầu,MuộiMuộivẫnchưathayđổitưtưởng,tôivừanhấcđiệnthoạilênđãnghethấynhữngtiếngsụtsùicủaconbéởđầudâybênkia.Vềsautôinghĩ, tôikhông thể làmba-toongcủaMuộiMuội, tôi có thể launướcmắtchonómộtlầnnhưngtôikhôngthểlaunướcmắtchonócảđời.Vàthếlàtôinóidứtkhoát:“MuộiMuội,nếuconvẫncằnnhằnchuyệnngủtronglềutrại,

thìtừsaumẹsẽkhôngngheđiệnthoạicủaconnữađâu.”Mặtkhác,tôicũngtrựctiếpđếnnóichuyệnvớigiáoquancủanó,tôibàytỏquanđiểm:“Chàocô!Cảmơncáccôđãđưabọn trẻ rangoài rèn luyện, tuycongái tôicảmthấy nó không chịu được cực khổ, nhưng làmmẹ, tôi quyết không bỏ dởgiữachừng.Chúngtahãycùngcốgắng.”MuộiMuộiđibộđộiđượchơnmộtnăm,từmộtcôgáisuốtngàykêukhổ,hơimộttí làkhócnhè,càngngàyconbécàngbiếtchịuđựngvànhẫnnại.ĐêmtrướchômdiễnrasựkiệnWorldExpo,conbégọiđiệnthoạiquốctếđườngdàichotôitừIsrael:“Mẹơi,WorldExpotổchứcởThượngHảivàothángnămđúngkhôngmẹ?“Saovậycon?”“ConmuốnlàmtìnhnguyệnviênchoWorldExpoThượngHải.”Chodùlýdo của con gái là gì đi nữa, việc nó gọi điện thoại quốc tế đường dài đểtruyềnđạtnhữnglờiấmáp,ngọtngàonàyđềukhiếnngườilàmmẹnhưtôicảmthấyđượcanủi.Đấutranhsinhtồnkhôngchỉlàcuộcđọsứcvềtrithứcvàtrítuệ,màcòncầnnhiều hơnđếný chí và nghị lực.TheophụhuynhDoThái, nếu thời niênthiếucontrẻđượctiếpnhậngiáodụcsinhtồnmangtínhdựphòng,thìchúngsẽcókỹnăngpháttriểnbảnthân;nếukhôngđếnkhigặpsónggiócuộcđời,chúngrấtdễ“khủnghoảng.”Nhữngbậc làmchalàmmẹhãysuynghĩ lâudàichoconmình, rèn luyệnýchívàniềm tincho trẻđểchúngchịuđượcphongbabãotáp,ngàysaulớnlênnhấtđịnhchúngsẽcảmkíchtàisảnquýgiáấycủacuộcđờimàchamẹbantặng.Tôi từng đọc câu chuyện người cha của ba chị em nhà họ Tống dạy controngmộtcuốnhồiký,rấtlôicuốn.Theolýmànói,ôngTốnghoàntoàncókhảnăng“thỏamãntrước”,“thỏamãnquámức”,“thỏamãntứcthời”tấtcảyêucầucủacáccon,songôngchỉ“thỏamãnquámức”ởkhíacạnhgiáodụchọctập,ủnghộconcáihọcởnhữngtrườngnổitiếng.Cònvềcuộcsống,ônglại nghĩ cáchmôphỏng hoàn cảnh, sáng tạo điều kiện chưa có, từ đó rènluyện tínhkiềmchếvàsứcchịuđựng,bồidưỡngtinh thầnvữngvàngchocon,chứôngkhôngmuốnconmìnhtrởthànhđồănhại“trôngthìbóngbẩyngoàida,bềtrongvụnlở,kimlatámtầng’’.Cólần,ôngTốngđưacáccontớichùaLongHoavàomộtngàymưatogiólớn.Nhưngôngkhôngchobachịemthamquanngôichùacổ,bấtngờnémbaychiếcôtrongtayhọđi,bắthọđứngđầutrầndướimưaởchântháp.ÔngchỉvàothápLongHoacaochótvót:“Cácconnhìnngọnthápđi,tạisaohơnmộtngànnămnaynókhôngsợmưagió?Vìnócónềnmóngkiêncố,khungtrụvữngchắc.Saunàycácconmuốndấnthânvàocáchmạngthìphảiđặtnềnmóng,dựngkhungtrụngaytừthuởcònnhỏ.Bâygiờchúngtacùngthichạysáuvòngquanhbảothápnhé!”Ôngchạytrướcdẫnđầu,cácconônglầnlượtđuổitheosau,họngãdúidụitrongbùnđấtlầylội,rồilạimauchóng

bòdậy chạy tiếp, không chịu rớt lại phía sau…NhàhọTống còn cómộtcáchkhácrènluyệnsứcchịuđựngcủacontrẻlàcùngconnhịnănmộtngày.Ngàyhômđó, trẻngồinhìnnhữngmónănngonhấpdẫnbày la liệt trướcmặt trong lúcbụngđóicồncào, trẻkiềmchếcơn thèm, thànhịnđóicũngkhôngđộngvàomộtmiếng.Phươngphápmôphỏnghoàn cảnh “chưa cóđiềukiện thì hãy tạo ra điềukiện”khôngnhữngrènchoconcáichúngtakỹnăngđươngđầuvớibiếncốcuộcđời,màcònrènchochúngýchíhọctập.Nguyênnhân rấtnhiều trẻ emhiệnnayhọchànhchểnhmảng thường liênquanđếnviệcphụhuynhthiếugiáodụcýchíchocon.Phẩmchấtýchícủamộtđứatrẻđượccoilàbàikiểmtraquantrọngnhấttronggiáodụcthicử,việcđặtracácmônthi,đềthichỉxuấtpháttừnhucầutuyểnsinh,chứkhônghoàntoànxuấtpháttừhứngthúcủacontrẻ.Tạisaotuyệtđạiđasốtrẻemkhôngcóhứngthúđốivớichuyệnhọchànhthicử?Nhìnvàophẩmchấtýchí,chúngtakhôngkhónhậnranhữngđứatrẻbộclộtàinăngquagiáodụcthicử,bất luậncónhồinhétkiến thứchaykhông,chúngđềucómộtđiểmchunglàýchíkhákiêncường.Chínhvìchúngbiếtnhẫnnại,biếtkhắcphụckhókhăn,biếtkiêntrì,nênmớithiđỗvàocáctrườngtrunghọcvàđạihọctrọngđiểm.Ngượclại,khôngíttrẻemcóchỉsốIQrấtcaonhưnghọchànhtùyhứng,khôngchútâm,rađiềukiện,sợchịukhổ,chưanhẫnnại,kếtquảthànhtíchhọctậpkhôngtốt,đólàbiểuhiệnđiểnhìnhcủanhữngđứatrẻcóýchíkémcỏi.NgườiNhậtBảncoihọctậplàhànhđộng“miễncưỡng”,tứclàchúngtaphảitựkhépmìnhvàokhuônkhổhọc tập, tránhnảysinh tâmtrạng lườibiếng,đồngthờinỗlựchọcthậtgiỏimộtmôn.CònngườiDoTháicoihọctậplàhànhđộng“lặplại.”Xétvềmặtchữ,ýnghĩacủanólàtựmìnhtậpđọc,tậpnói,tậpnghenhiềulần,cuốicùngghinhớtoànbộnộidungbàihọc.Thậtra“lặplại”ngầmphảnánhmộtchânlýlà:Tínhbềnbỉtrongsinhtồn.HầuhếttrẻemDoTháiđềucótínhbềnbỉnày.CâuchuyệncủaAnne,mộtcôbéDoTháimàmọingườidânIsraelđềubiếtđếnlàtàiliệugiảngdạymẫumựcvềbồidưỡngsứcnhẫnnạichotrẻ.TrongChiếntranhthếgiớithứHai,Annesốngtrongcănphòngtốitămchậthẹp,khôngnhìnthấymặttrờisuốtmộtthờigiandài,làmsaocôbécóthểkiêntrìnhưvậy?MãiđếnkhiđọcxongcuốnNhậtkýAnneFranktôimớinhậnra,thìraghichépcũnglàmộtcáchcôbékhíchlệýchícủamìnhtrongnghịchcảnhéole:Tôichorằngtôinhấtđịnhphảikiêntrìđếncùng.ChẳnglẽchỉmộtsốítngườigiốngnhưAnnemớicóýchíkiêntrìvànghịlựcphithườngnhưcôbé?Câutrảlờilàkhông,ýchílàsứcmạnhnộitạicủaconngười,mỗiđứatrẻkhỏemạnhvềtinhthầnvàthểchấtđềucóphẩmchấtcănbảnnày,nókhôngphảilàtốchấtthiênbẩmcủasốíttrẻem,nhưngviệcnócóthểtỏasánghaykhônglạiphụthuộcvàoquanniệmvàphươngpháp

giáodụccủaphụhuynh.QuamốiquanhệvớibạnbèIsrael,tôinhậnraphụhuynhDoTháilaotâmkhổtứmôphỏnghoàncảnhgiađìnhhoặctặngconcáimộtchuyếnđichịukhổở trườngquý tộc,mụcđích làđểcho trẻkhôngrơivàocạmbẫyngọtngàocủa“thỏamãnquámức”,“thỏamãntrước.”CólẽnhữngtaihọatronglịchsửkhiếndântộcDoTháikhôngbaogiờquênquákhứđauthươngcủamình,nênhọmớicódũngkhívànghị lựchiếm thấy,xâydựngmột cuộcsốngtốtđẹptrênmảnhđấtcátphènkhắcnghiệt,thiếuhụttàinguyênnghiêmtrọng,chiếntranhliênmiênvàcònsảnsinhralớplớpanhkiệt,cácchuyêngiahàngđầutrongnhiềulĩnhvực,phânbốởkhắpnămchâu.Trongxãhội tương lai, nềnkinh tếTrungQuốcvẫn trênđàphát triển, tốchấtconngườiđềurấtcao,ngoàiranhữnghànhvi,tưtưởngvàtìnhcảmcủaconngườicũngsẽcósựchuyểnbiến lớn lao.Bởivậy,cácbậcphụhuynhnhấtđịnhphảitínhtoánkỹlưỡng,hômnaybạncóthểchoconănngonmặcđẹp,có thể thỏamãntrước, thỏamãnquámức, thỏamãntức thờimọiđòihỏicủacon,nhưngmườinăm,mườilămnămnữa,chúngbắtbuộcphảipháthuyhếtkhảnăngcủamìnhđểthíchnghivớicuộcsốngxãhội.Nếutìnhyêuthươngconcáicủabạnlàmlỡdởquátrìnhtrưởngthànhcủaconthìđếnlúcđấy,chúngsẽgặprấtnhiềuvấnđề,đườngđờisẽgậpghềnh, trắc trởhơn,hoàntoànđingượclạimongmuốncủabạn.Chonêncácbậclàmchalàmmẹcầnphảitỉnhtáo,đừngthấyđểchotrẻsốngsungsướngthoảimáitrongxãhộichỉcóbangười,màquênmấthiệnthựcsaunày.

Trắcnghiệmýchícủacon

Bài kiểm tra dưới đây có haimươi câu hỏi,mỗi câu có năm đáp án, phụhuynhhãyđểcontrẻtựchọnđápándựavàotìnhhìnhthựctếcủabảnthân(chỉchọnmộtđápánduynhất).1.Tôirấtthíchhoạtđộngthểdụcthểthaonhưchạycựlidài,dudịchđườngdài,leonúi,khôngphảivìđiềukiệnsứckhỏecủatôiphùhợpvớicáchoạtđộngnày,màvìchúngcóthểrènluyệnýchícủatôi.(Rất đồng ý, Khá đồng ý; Nói không đúng; Đồng ý ởmức độ vừa phải;Khôngđồngý.)2. Tôi lên kế hoạch chomình, vì nguyên nhân chủ quan không thể hoànthànhcôngviệcđúnghạn.(Gặptìnhhuốngnàyrấtnhiều;Khánhiều;Khôngrõ;Đồngýởmứcđộvừaphải;Khôngđồngý.)3.Nếukhôngcólýdođặcbiệt,hằngngàytôivẫnthứcdậyđúnggiờ,khôngngủnướng.(Rất đồng ý;Khá đồng ý;Không rõ;Đồng ý ởmức độ vừa phải;Khôngđồngý.)

4.Bảnkếhoạchđịnhtrướccầncótínhlinhhoạtnhấtđịnh,nếugặpkhókhăntrongquátrìnhhoànthànhthìcóthểthayđổihoặctừbỏ.(Rấtđồngý;Kháđồngý;Vônghĩa;Đồngýởmứcđộvừaphải;Phảnđối.)5.Khinảysinhmâuthuẫngiữahọctậpvàvuichơi,chodùhoạtđộngvuichơiấycósứchấpdẫnđếnđâuđinữa,tôicũngsẽlậptứcquyếtđịnhđihọc.(Luônluônnhưvậy;Tươngđốithườngxuyên;Thỉnhthoảngnhưvậy;Kháítkhinhưvậy;Khôngphảinhưvậy.)6.Khigặpkhókhăntronghọctậpvàcôngviệc,cáchtốtnhấtlàlậptứccầucứuđồngnghiệphoặcbạnhọc.(Đồngý;Kháđồngý;Vônghĩa;Khôngquáđồngý;Phảnđối.)7.Khi thấy khó chịu trong quá trình chạy đườngdài, cảmgiác không thểchạynổi,tôiluôncắnrăngchịuđựng,kiêntrìđếncùng.(Luônluônnhưvậy;Tươngđốithườngxuyên;Thỉnhthoảngnhưvậy;Kháítkhinhưvậy;Khôngphảinhưvậy.)8.Tôiluônmuộngiờđingủvìđọcmộtcuốntiểuthuyếthấpdẫn.(Luônluônnhưvậy;Tươngđốithườngxuyên;Thỉnhthoảngnhưvậy;Kháítkhinhưvậy;Khôngphảinhưvậy.)9.Trướckhilàmmộtviệc,tôiluônnghĩđếnkếtquảkhácnhaunếutôilàmhoặckhônglàm,đểcómụcđíchlàmviệc.(Luônluônnhưvậy;Tươngđốithườngxuyên;Thỉnhthoảngnhưvậy;Kháítkhinhưvậy;Khôngphảinhưvậy.)10.Nếukhônghứngthúvớimộtviệcnàođó,chodùnólàviệcgì,sựtíchcựccủatôiđềukhôngcao.(Luônluônnhưvậy;Tươngđốithườngxuyên;Thỉnhthoảngnhưvậy;Kháítkhinhưvậy;Khôngphảinhưvậy.)11.Khigặpmộtviệcnênlàmvàmộtviệckhôngnênlàmnhưnglạihấpdẫn,tôiluônđấutranhtưtưởngmạnhmẽ,nghiêngvềviệcnênlàm.(Đúng;Đôikhiđúng;Trunglập;Rấtítkhinhưvậy;Khôngđúng.)12.Đôikhinằmtrêngiường,tôihạquyếttâmngàymaiphảilàmmộtviệcquantrọng(nhưhọcngoạingữ),nhưngsánghômsauthứcdậy,tinhthầnấylạitiêutan.(Luônluônnhưvậy;Tươngđốithườngxuyên;Thỉnhthoảngnhưvậy;Kháítkhinhưvậy;Khôngđúng.)13.Tôicóthểlàmmộtviệcquantrọngnhưngtẻnhạtvôvịtrongthờigiandài.(Đúng;Đôikhinhưvậy;Trunglập;Rấtítkhilàmvậy;Khôngđúng.)14.Khigặptìnhhuốngphứctạptrongcuộcsống,tôiluônlưỡnglự,khôngquảquyết.(Đúng;Đôikhinhưvậy;Lúccólúckhông;Rấtítkhinhưvậy;Khôngđúng.)15.Trướckhitiếnhànhmộtcôngviệc,đầutiêntôinghĩđếntầmquantrọngcủanó,tiếpđếnmớinghĩnócókhiếntôihứngthúhaykhông.

(Đúng;Đôikhinhưvậy;Trunglập;Rấtítkhinhưvậy;Khôngđúng.)16.Khigặptìnhhuốngkhó,tôiluônmongmuốnngườikhácquyếtđịnhgiúptôi.(Đúng;Đôikhinhưvậy;Trunglập;Rấtítkhinhưvậy;Khôngđúng.)17.Khiđãquyếtđịnhlàmmộtviệcnàođó,tôiluônnóilàlàm,quyếtkhôngtrìhoãnhoặcbỏdởgiữachừng.(Đúng;Đôikhinhưvậy;Trunglập;Rấtítkhinhưvậy;Khôngđúng.)18.Khicãinhauvớingườikhác,tuylàbiếttôikhôngđúng,nhưngtôikhôngnhịnđượcnênvẫnnóimộthaicâuquáđáng,thậmchícònchửingườita.(Luônluônnhưvậy;Đôikhi;Rấtítkhinhưvậy;Khôngđúng.)19.Tôimuốnlàmmộtngườicóýchíkiêncườngvìtôitintưởngsâusắc“cóchíthìnên”.(Đúng;Đôikhi;Trunglập;Rấtítkhi;Khôngđúng.)20.Tôitinrằnggặpthờicơthìlàmviệcthuậnlợihơnnhiều,đôikhithờicơcótácdụnglớnhơnnỗlựccủaconngườigấpnhiềulần.(Đúng;Đôikhi;Trunglập;Rấtítkhi;Khôngđúng.)Cáchtínhđiểmvàđánhgiá:1.Đốivớinhữngcâulẻ(1,3,5…),nămđápántừ1đến5saumỗicâutươngứngvới5,4,3,2,1điểm.Đốivớinhữngcâuchẵn(2,4,6…),nămđápántừ1đến5saumỗicâutươngứngvới1,2,3,4,5điểm.2.Điểmsốcủahaimươicâuhỏicóliênquanđếnphẩmchấtýchínhưsau:81-100điểm:Ýchírấtkiêncường.61-80điểm:Ýchíkhákiêncường.41-60điểm:Ýchíbìnhthường.21-40điểm:Ýchíkhákémcỏi.0-20điểm:Ýchírấtkémcỏi.

Không lo cha mẹ không yêu con chỉ lo biết yêu màkhôngbiếtdạy

NgườiDoTháinổitiếngtrênrấtnhiềulĩnhvựcvìtruyềnthốnggiáodụcgiađình“trongyêucódạy”giúpdân tộcnàyduy trì sứcchiếnđấumạnhmẽ.CácloạisáchbáovềgiáodụcgiađìnhcủaIsraelmàtôitừngđọcđềunhắcnhởcácbậcchamẹmộtđạolýrấtđơngiảnlàđừngvìyêuconmàxemnhẹviệcdạycon:Giáodụctronggiađìnhdocácbậcchamẹtựtriểnkhai,nênrấtdễxảyrahiện tượngchamẹkhônghiểuđược tâmtrạngcủaconmìnhcùngvới việckhôngnắmđược các tiêu chuẩngiáodục, tức là chamẹdễmắc các sai lầm trong cáchyêu connhư “thỏamãnquámức”, “thỏamãntrước”,“thỏamãntứcthời”chúngtađãnóiđếntrongphầntrước.GiahuấnDoTháicảnhbáophụhuynh:Đừnglobạnlàngườichangườimẹkhôngyêuthươngconcái,chỉsợbạnquáyêuconmàquênmấtviệcdạycon.“Yêucon”làthiênchứccủangườilàmchalàmmẹ.Tôixindẫnramộtvàivídụvề tìnhyêu thươngconcái củanhân loạinhư:“Bàmẹđibộ”vìmuốnhiếngankhỏemạnhcứusốngconmìnhnênđãkiêntrìđibộvớicườngđộcaomỗingày.Nhờđólượngmỡthừatronggancủabàmàngaycảcácbácsỹcũngphảibótayđãhoàntoàntiêubiến;haynhưđếntậnlúclâmchung,ngườimẹbị đốngđổ nát đè lên người trongmột trận độngđất vẫn khomlưngchoconbú.Cácbậcchamẹtrongthiênhạđềukhôngtiếcthânmình,sẵnsàngnhảyvàonơidầusôilửabỏngvìcon.Chonênchúngtakhôngthểnghingờtìnhyêuthươngvôbờbếnhọdànhchoconmình,chỉcóđiềuyêucon không phải là cái đích cuối cùng của giáo dục gia đình, yêu conmàkhôngbiếtdạyconchỉcàngkhiếnchúng thêmhưmà thôi.PhụhuynhDoTháinhấnmạnhđếnviệcchamẹcầnphảikhépconcáivàokhuônkhổ từnămlênba.Vìsớmhaymuộntrẻcũngphảiđivàokhuônkhổ,nềnnếp,chamẹcàngsớmthựchiện,thìcáigiáhọphảitrảsaunàycàngítđivàlợiíchthuđượccàngnhiềuhơn.“Trongyêucódạy”cũnglàmộttrongnhữngtruyềnthốnggiáodụcgiađìnhtốtđẹpđượcngườiTrungQuốccoitrọngnhấttừxưađếnnay,nhữngvịđạithầntiếngtămlừnglẫytronglịchsửnhưTưMãQuang,TăngQuốcPhiênđềuđểlạicácbàihọcrăndạyconcháu.TưMãQuangkhôngchỉviếtCâuchuyệnđậpvỡvạinướclưulạitiếngthơmmuônđời,ôngcònviếtcuốnGiaphạm,trongđócómộtcâunóinổitiếnglà:“Ngườilàmmẹkhônglokhôngyêucon,chỉlobiếtyêumàkhôngbiếtdạy.Cổnhânnói:‘Mẹhiềnthìconhư’.Yêumàkhôngdạy,khiếnconđổđốn,phạmvàotrọngtội,bịkhéphìnhphạt,điđếnchỗdiệtthân,khôngphảingườikháclàmconthấtbạimàchínhlàngườimẹ.Từxưađếnnaycóquánhiềutrườnghợptươngtựnhưvậy,ta

chẳng thể kể xiết.”Ngay từmấy ngàn năm trước,TưMãQuang đã nhậnthấysailầmlớnnhấttrongcáchyêuconcủacácbậcchamẹlàhọchỉbiếtyêumàkhôngbiếtdạy,cuốicùngchỉlàmhỏngconvàlỗilầmnàyhoàntoànthuộcvềchamẹ.Ngoàira,TrungQuốccòncómộtbộthưtịchcổnổitiếnglàNhanthịgiahuấngồmhơnhaimươichươngsáchđầytâmhuyết.Tácgiảcủacuốnsáchlàmộtngườixuấtthântừgiađìnhdanhgiavọngtộc,ôngvíviệcđịnhraquytắcchoconcáigiốngnhưviệcdựnglancantrênváchđácheoleo,dạynhữngngườiđanglàmchalàmmẹtrongnhàcầnyêuthươngconcáinhưthếnàothìchúngmớithànhtài.Quađócóthểthấy,giáodụcgiađìnhcủangườiDoTháivàgiahuấncổcủangười Trung Quốc còn lưu truyền cho đến ngày nay đều phân tích đúngtrọng tâmgiáodục làmchúng ta phải giậtmìnhnhìn lại.Nếu thật sựyêuthươngconcái,chúngtahãychúýđưachúngvàokhuônkhổngaytừnhữngnămđầuđời,khôngthểchỉyêumàkhôngdạy.CácbậcchamẹTrungQuốcngàynayhiểucâugiahuấn“yêumàbiếtdạy”ra sao? Phải nói rằng, dù hiện nay chúng ta coi trọng giáo dục hơn ngàytrướcrấtnhiều,nhưngvẫnchưahiểuhếtđượcýnghĩasâuxacủacâu“yêumàbiếtdạy.”“Yêumàbiếtdạy”làgiáodụcnềnnếpgiađình,làgiáodụctốchất,haynóingắngọnlàgiáodụcconcáimộtcáchnghiêmtúcngaytừđầu,chứkhôngchỉ làgiáodụcâmnhạc,hộihọa, thưpháp,Taekwondo,chỉsốIQ,tiếngAnhvàOlympictoánhọc.Trẻemtựanhưđoàntàunốiđuôinhauhướngvềtươnglai,thiếutrạmxuấtphátlàgiáodụcgiaphạmcủachamẹ,đoàntàuđókhócóthểvậnhànhantoànvàđitớibếnđỗtốtđẹpởnơixa.Xưanaynhữngbàihọcnhưthếkhôngcòngìlàhiếm.Ngàynaychúng ta thườngxuyênbắtgặpcảnh tượng sau trongcuộc sốngthựctế:Ôngbàhoặcchamẹbưngbátcơmđuổitheođứatrẻnhỡnhỡbóncơm,cháubécầmđồchơi trong tay,ngúngnguẩyănđượcmiếngcơmlạiquaysangchơimộtlúc,chạyquanhmộtvòng,rồimớichịuănthêmmiếngnữa.Đếnlúccơmnguộicanhlạnhvẫncònquánửabátchưaăn.Phụhuynhcảmthấyvôcùngthươngxót,vìnóănchưano.Thậtra, trẻconcũngbiếtlàmtheosắcmặtngườilớn,bạncàngnhânnhượngvànhẫnnạivớiconmộtcáchvônguyêntắcthìnócàngkhéolợidụngtìnhcảmcủabạn,cuốicùnglà“bắtđượcthóp”củabạn.SovớiphụhuynhTrungQuốc,phụhuynhDoTháinghiêmkhắchơntrongviệcgiữgìngiaquy,giapháp.ỞIsrael,tôigầnnhưchưabaogiờtrôngthấycảnhchamẹchạytheođứaconhơnbatuổi,xúccơmchonóăn.Saukhithứcănđượcdọnrabàn,cảnhàsẽngồidùngbữa.Nếutrẻbướngbỉnhrờikhỏichỗ,khôngchịuănthìđếnkhiquaylại,đồănthứcuốngtrênbànđãđượcdọn sạch rồi.Giờ trẻmuốn ăn cũngđâu còn cái gì để ănnữa.PhụhuynhTrungQuốccoiviệcdỗconăn làmộtviệckhónhọc,nhưngnếuchúng tachịusuynghĩmộtchútthìđóchẳngphảilàdochamẹkhôngđặtranguyên

tắc,quycủchoconhaysao.Nhữngbữaliênhoancủagiađìnhlàmôitrườngtốtnhấtđểkiểmtramứcđộchấphànhgiaphápcủamộtđứatrẻ.TôinhậnrađiềunàykhisốngcùngcácgiađìnhDoThái:Vốnlàngườirấthiếukhách,tôi thíchmờihàngxómvàbạnbèthânhữuđếnnhàchơivàodịpcuốituần,khôngkhígiađìnhnhữngngàynày luônồnào,náonhiệt.Một lần tôimờinhàhàngxómsangdùngcơm.TôilàmcơmrangDươngChâucùngmộtvàimónănTrungQuốcđãimọingười,cậucontraihaituổicủanhàhàngxómquấykhóc,đòiănbánhngọt.Nhưngởtrướcbànăn,ngườihàngxómvẫncốýlấythứcănvàomộtcáiđĩanhỏchonóvàbảo: “Nếuconkhôngngoanngoãnngồi ănhết chỗcơmnàyđithìsẽkhôngcóbánhngọtchocon.”Bữatốihômấy,thằngbéchỉxúcmấymiếngcơmrồilặnglẽrờikhỏibàn.Saubữa cơm, tôimangkem sô-cô-la tự làm ramờimọi người, vừa trôngthấymónđiểm tâmyêu thích củamình, thằngbé sángmắt lên, tỏ vẻđầythíchthú,nóquaysangxinmẹmấymiếngchođỡthèm.Ngườimẹngồiimnhưkhông,mặckệthằngbégàokhócvòivĩnh.Lúcđótôicảmthấycôhàngxómnàyhơiquá,chuyệnbéxérato,cầngìphảinghiêmkhắcvớithằngbémớihaituổi?Mộtnămsau,nhàhàngxómđólạisangnhàtôilàmkhách.Sovớilầntrước,cháubécósựthayđổilàmtôingỡngàng.Trướckhidùngbữa,haivợchồngnhàhọđặtraquyướcvớicon,chỉkhithằngbéchịuănhếtthứcăntrongbátvàđượcsựđồngýcủamẹ,nómớiđượcrachỗkhácchơi.Haivợchồnghọgiảithíchvớitôi:“Vớibọntrẻ,chúngtacầnphảiđềrahainguyêntắc,mộtlàtrướckhilàmviệcgìcũngcầnđặtraquyướcvớicon,hailàkhôngthỏahiệpvớiconngaysauđó.”“Đặtraquyước”cũnglàtinhhoagiahuấncủaTrungQuốcthờicổđại!TưMãQuangtừngnói,khôngquảngiáo,dạybảocontừlúccònnhỏ,đợiđếnkhinólớnrồimớilodạydỗ,chẳngkhácnàokhônguốncànhtỉalákhicâycònbé,đểmặcnóphát triển tựnhiên,xiêuxiêuvẹovẹo,đếnkhi cây lớnbằnghaingườiômmớilouốncànhtỉalá,háchẳngtốnnhiềucôngsứchơnsao?Làmvậycũngchẳngkhácnàomởlồngthảchimđirồiđuổitheobắtnóvềhay tháodâycươngchongựachạysauđóđuổi lại, chẳngphải lúcđầukhôngmởlồng,tháodâycươngthìđỡtốncông,tốnsứchơnsao?CácgiađìnhTrungQuốchiệnđạinhấnmạnhđếnviệcchotrẻđượctựdophát triển,songđiềunày thườngdẫngiáodụcgiađìnhđivàomộtsai lầmkháclàdungtúnghammuốncủatrẻmộtcáchmùquáng.Đểtrẻtựdopháttriểnkhôngmâu thuẫnvớiviệcápdụnggiaphápcho trẻngay từnhỏ.Cóphéptắclàbiểuhiệncủamộtđứatrẻcótốchấttốtvàcũnglànềntảnggiúpnóxâydựngnênmốiquanhệtốtđẹpvớicácthànhviênkháctrongxãhộisaunày.Làmsaođểtrẻ“biếtphéptắc”?Mộtvídụđơngiảnnhưchuyệnnóinăng chẳnghạn:Thấy con cái ăn nói tùy tiệnmà chamẹkhônguốnnắn,

nhắcnhở,nhưthếcónghĩalàchamẹbiếtyêumàkhôngbiếtdạy.Tôicómộtngườibạngià,mộthômbàấybếđứacháutraihaituổisangnhàtôichơi.Khônghiểuvìlýdogì,độtnhiêuthằngbétátmộtcáivàomặtbà.Vậymàbàbạntôicòncườihểhả:“Ốichà,thằngbénàyđượclắm,bàđừngxemthườngcháu tôinhỏnhé,nóđánhđau lắmđấy!Đúng làgiốngynhưôngnó!Cólầncònđánhôngnóđỏhếtcảmặtcơmà.”Bàbạngiàcủatôicònđangnóidởcâuchuyệnthì“bụp”mộtcái,thằngbélạitátvàomặtbànócáinữa.Nhữngbậcchamẹkhôngđánhgiáđúngtầmquantrọngcủaviệcgiáodụcconcáitheokhuônphépgiađìnhtronggiaiđoạnđầuđời,thườngcótháiđộcho trẻ tựdophát triển theoýmình.Lýdohọđưara làconhãycònnhỏ,chưahiểugìnêncódạynóbâygiờcũngbằngthừa,đợinólớnhơnchútnữacũngchưamuộn.Đólàcáchnghĩvôcùngtaihại.Giađìnhtựnguyệnđầuhàngtrướcyêucầucủaconem,trẻcầuđượcướcthấyvàcóhànhvikhôngtuânthủgiaquy,cònngườilớntrongnhàđềutranhnhaudànhtìnhcảmchotrẻ,chỉlonókhôngvui,bịtủithân,trongkhiđólạisaonhãngviệcgiáodụcconemmìnhmộtcáchnghiêm túcngay từ lúcnócònnhỏ.Chả tráchđếnnaynhữnggiađìnhnàykhôngtàinàohiểuđược,tạisaohọnuôidạyconcáibằngtấtcảtìnhthươngvàtâmhuyếtcủangườilàmchalàmmẹ,vậymàcómộtngàyhọbànghoàngnhậnraconmìnhtrởnênxalạ,hỗnláovàkhônghiểuchamẹ.Cáigọilà“áichithâm,tráchchithiết”chínhlàtrongyêucódạy,nhữngyêucầunghiêmkhắc của chamẹđối với con cái bắt nguồn từ chính tình yêuthươngconcáisâuđậmcủahọ.Bởivậy,nhữngngườilàmchalàmmẹđừngđểtìnhyêumùquángchiphốimình,chúngtaphải“vừayêuvừadạy”,“vừachiềuvừanghiêm.”Đươngnhiên,nghiêmkhắckhôngcónghĩađộngmộttýlàchửimắng,đánhđậpcon,màcầndựatrêntiềnđềlàsựhợplý.Hơnnữa,chamẹcũngphảicóhiểubiết,nhẫnnại,dạybảotrẻtừtừ.Vídụnhưgiađìnhtôi,thậtra,cáchlàmdướiđâycủatôicũngđượcgợimởtừ phụ huynhDoThái, họ rất thích định ra quy tắc, dạy trẻ học gia pháptronglúcvuichơi.Cáchlàmnàyvừagiúphọtránhlàmtổnthươngđếnlòngtựtrọngcủatrẻ,vừakhôngảnhhưởngđếnmốiquanhệgiữachamẹvàconcái.ThờitiếtởIsraelrấtnóng,nênsànphòngkháchcácnhàthườngđượclátđáhoachomát.HuyHuynhàtôirấtthíchnằmbòtrênnềnđáhoamátlạnh,vừaăncơmvừađọcsách.“HuyHuy,conkhôngđượcnằmbòranềnnhàăncơmnhưthế.”TôikiênnhẫnnhắcnhởHuyHuyhếtlầnnàyđếnlầnkhác.“Vâng,conbiếtrồiạ.”HuyHuyvuivẻnghelời,nhưngnhânlúctôikhôngđểý,nólạinằmbòranềnnhàăncơm.Nóiđinóilạimấylầnvẫnkhôngcótácdụng,tôiquaysangbảoDĩHoa:“Dĩ

Hoa,emconlạinằmbòranềnnhàăncơmrồikìa.Conmauvẽlạibộdạngcủaemlúcăncơmkiểuđórồiđưachonóxem.”DĩHoathừahưởngnăngkhiếuvẽtừtôi,thằngbémauchóngpháchọadángvẻcủacậuemtraiđangnằmbòranềnnhà,ăncơm.

Niềmvuikhônggìsánhđượccủahaianhem“HuyHuy,emxemnày.”“Hả,sao lạigiốngchó thế,khôngđúng,nhấtđịnh làanhbôixấuemrồi!”HuyHuykhăngkhăngchốibỏ.ThấyHuyHuykhôngtinmìnhtrônggiốngnhưhìnhtrongbứcvẽ, tôi liềnnảyramộtkế:TôilấymáyảnhtrongnhàrachụpcảnhHuyHuynằmbòranềnnhàăncơm,chỉsauvàitiếngtáchtách,mấytấmảnhđãtrượtra.“Saotrôngconlạigiốngchóthếạ?”HuyHuycúigằmmặt,ủrũ.Từđóvềsau,thằngbékhôngcònnằmbòranềnnhàăncơmnữa.Tụcngữnói,khôngcó“quy”và“củ”thìkhôngthểvẽđượchìnhtròn,hìnhvuông.SởdĩngườiDoTháicótỷlệthànhcôngrấtcaotronggiáodụcgiađìnhvìhọrấtcoitrọngviệcxâydựngkhuônphépchocontrẻngaytừnhỏ.VậyrốtcuộcngườiDoTháicóbaonhiêugiaquy?Thậtra,đóđềulànhữngquy tắc quen thuộc trong cuộc sống hằng ngày của chúng ta, ví dụ như,muốnrangoài,trẻphảixinphépngườilớnvàvềnhàđúnggiờhẹn;gặphàngxómlánggiềng,trẻphảichủđộngchàohỏi;dọndẹpphòngriênggọngàng,sạchsẽ,ănxongphảimangbátvàobếp,saukhidùngđồdùngchungcủacảnhà,trẻphảitrảvềđúngvịtrí…Khảnăngkiểmsoátbảnthâncủacácbétraicó phần kém hơn, dù đã sửa thói quen xấu, nhưng chúng vẫn có thể táiphạm.Nêncácbậcchamẹđừngphạtcácbéngaytừlầnđầuchúnglàmtráiquy định.Hãy nhẹ nhàng nhắc nhở con, nếu sau ba lần nhắc nhở trẻ vẫnphạmlỗi,lúcnàychamẹmớicânnhắcđếnhìnhphạt.

Khiconcáihìnhthànhthóiquentựgiác,cácbậcchamẹDoTháiđỡđượcrấtnhiềuthờigianvàcôngsức.Mỗilầnphátsinhnhữngtìnhhuốngtươngtự,phụhuynhkhôngcầndạylạitrẻtừđầumàchỉcầnnói“đãđếnlúctắtđènrồicon”,“đếngiờăntốirồi”,“đếnlúcthudọnđồchơirồi”…chúngsẽtựbiếtmìnhnên làmgì.KhôngnhưnhiềuphụhuynhTrungQuốchiệnnay,vừađuổiconchạykhắpnhà,vừadỗdành:“Conngoan,maulạiđâyăncơmnào, ăn thêmmộtmiếng nữa thôi.”Haymệtmỏi, đầu hàng nhìn đống đồchơiconbàyrakhắpnhà,chánchườngbảo:“Saoconlạinémđồchơivungvãikhắpnhàvậy?”Vàcũngcókhigiảvờnghiêmmặtbảo:“Saoconkhôngchịunghelờimẹ?”Dùthậtratronglòngchamẹđãthầmchịuthuacon,vìtấtcảnhữngchuyệnnàyđãtrởnênquáquenthuộc.Cóthểsẽcóngườihỏi,liệukhuônphépgiađìnhcótạonêncáinhìntiêucựcở trẻ, rằngchamẹkhôngyêu thươngconhaykhông?Vềvấnđềnuôidạyconcái,địnhrakhuônphépgiađình,trướctiênphụhuynhDoTháisẽgiảnggiảichoconemmìnhhiểurõnềnnếp,phéptắccủagiađình,chứkhôngbắttrẻlàmtheolờichamẹmộtcáchmáymóc.HồitôimớichuyểnđếnthànhphốTelAviv,đốidiệnnhàtôilàmộtnhàhàngxómcóbangười.Tuylàhàngxómgầnkềnhưngvìhằngngàymọingườiđềubậnrộnnênchúngtôirấtítkhicócơhộitụtập,nóichuyệncùngnhau.Mộthômrảnhrỗi,cảnhàhọkéosangnhàtôichơi,tôivộivàngđichuẩnbịhoaquả,rửadâutây,bổdưahấumờihọ.Tôichọnmiếngdưahấuíthạtđưachocháubé.Nóănđượchaimiếngthìđặtmiếngdưahấuxuốngbànuốngnước, thòtayranhónlấymộtquảdâytâyđưalênmiệng,cắnmộtmiếngnhỏrồilạibỏxuốngvàthòtayrabốcnắmhạtdưa.Chacháubéthấyvậyliềnnghiêmgiọngbảo:“Concầmmiếngdưahấu,dâutâylênănhếtđirồimớiđượclấythứkhác.”Tôicười,đỡlời:“Anhcứđểcháunóthíchăngìthìăn,chẳngphảivẫncònrấtnhiềuthứsao?”Chacháubéđáp:“Chúngtakhôngnênlãngphí,tiếtkiệmkhôngliênquangìđếngiàunghèo.Nhưngđâylàthóiquentốtcầnhìnhthànhchoconcáingaytừkhichúngcònnhỏ.”Nghevậy, cháubébĩumôi,haimáđỏbừng,ngườichacườihiềnbảonó:“Chakểchoconnghemộtcâuchuyện:Ngàyxưacómộtphúônggiàucónhưngvẫn sống rất tiết kiệm, cóngườikhuyênông ta: ‘Giàu cónhưông,mấyđờiconcháuăn tiêucũngchẳnghết,ôngcầngìphải sốngkhamkhổnhưvậy?Làm thế, người ta lại nghĩ là ônggiả nghèođấy’.Phúôngđáp:‘Tuyhiệngiờ tôicónhiềunguồnthu,nhưngkhôngthể lúcnàocũngđượcnhưvậy.Nếuđểmọingườitronggiađìnhquenvớicuộcsốngxaxỉthìkhitôikhônggiữđượccôngviệctốtnhưhiệnnay,họsẽkhómàthíchứng,cảmthấykhôngthểchịuđượccảnhthiếuthốn.Giờđểhọhọccáchtiếtkiệm,sau

nàyhọmớicóthểsốngyênổn’.Mộtngàynàođónhàmìnhkhôngcònnhiềuthứđểăn, liệuconcókhóchịukhông?Vìvậy,bâygiờchúng taphảihọccáchtrântrọngmọithứ.Lúcăncũngcầnphảinghĩxemmìnhcóthểănbaonhiêu,ănđượcbaonhiêuthìlấybấynhiêu,đãlấyrồithìphảiănchohết…”CáchdẫndắtkhéoléocủangườichaDoTháinàychínhlàphongcáchgiáodụcđiểnhìnhcủangườiDoThái.PhụhuynhDoTháihaykểchoconcáihọnghenhữngcâuchuyệnnhỏ,quađógiúptrẻrútrabàihọcbổích,tựnghiềnngẫmvàkiểmđiểmbảnthân.PhầnlớnnhữngvấnđềphụhuynhTrungQuốcgặpphảitrongquátrìnhtriểnkhaigiáodụcgiađìnhđềuxuấtpháttừsựthiếukhuônphéptronggiađình.Dù biết không có “quy” và “củ” thì không thể vẽ được hình tròn, hìnhvuông,nhưngđứngtrướcđứacondomìnhdứtruộtđẻra,họlạikhôngnỡnghiêmkhắcvớinó.Xemra,vấnđề“chỉlochamẹbiếtyêumàkhôngbiếtdạy”quảlàđiểmyếucủacácbậclàmchalàmmẹtừxưađếnnay!Thậtra,việcdạydỗconcáicũngkhônghẳnlàkhó.Chủyếuchamẹcầnlàmrõhairanhgiới:Mộtlàphânđịnhrõranhgiớigiữa“hiếuđộngvàbừabãi”,“cóquycủvàrụtrèthiếuchínhkiến.”Rấtnhiềuphụhuynhthườngkhôngphânbiệtrõcáckháiniệmnàynênmớigộpchúnglàmột.MộtnhàgiáodụchọcDoTháitừngđưaramộtcáchsosánhthúvịgiúpchamẹnắmđượcranhgiớinày,đólà:Ởmộtđồngcỏ,condêchạylăngxăngtronghàngrào,vừagămcỏvừanôđùa,đólàhiếuđộng.Lúcnàyngườichăndêkhôngcầnphảicanthiệp;nhưngnếucondêchạyvượtrangoàihàngràothìlàbừabãi,lúcnày người chăn dê phải thực hiện chức phận củamình.Cách ví giáo dụctronggiađìnhvớicôngviệcchăndêcủanhàgiáodụcnàykhôngcóýxúcphạm trẻem,ôngchỉmuốndùngvídụcụ thể trênđểnóivề sựkhácbiệtgiữahiếuđộngvàbừabãi.Giớihạnthứhaichamẹcầnphảinắmvữnglà:Nguyêntắcgiớihạn.Tạisaocónhiềuphụhuynhmắcphảinhữngsai lầmnhư thỏamãnquámức, thỏamãntrướcvàthỏamãntứcthờiđếnvậy?Vìcácbậcchamẹyêuthươngconcáithườngkhócóthểkiêntrìgiữvữngnguyêntắccủamình,họrấtdễbịdaođộng.Mànếuchamẹlàngườiviphạmquyđịnhtrướcthìhọsẽđánhmấtuytíncủamìnhvới trẻ,đồng thời trẻcũngkhôngxâydựngđượcý thức tuânthủquyđịnh.Khiđóviệcgiáodục,dạydỗtrẻsẽcàngtrởnênkhókhănhơn.Tấtnhiên,phụhuynhcũngcó thểnới lỏngmộtvài quyđịnh trongnhữngtrườnghợpthíchhợpnhư,nếuconcáicóbiểuhiệntốtthìchúngsẽđượcănnhiềuquàănvặthơn,cuốituầnchamẹcóthểđápứngmongmuốncủatrẻchophépchúngxemphimhoạthìnhlâuhơnmộtchúthayđingủmuộnhơnmộtchútvàobuổitối…Cáchlàmnàygiảmbớtrấtnhiềuáplựcởtrẻ.Khiđượctựdohơn,chúngsẽtựgiáctuânthủquyđịnhcủachamẹ.“Trongyêucódạy”làmónquàquýgiánhấtchamẹtraotặngchocondướimột hình thức thôngminh.Khi trẻmỗi ngàymột lớn, bạn sẽ nhận ra con

càngngàycànghiểuchuyệnhơn,ngượclạicontrẻcũngcảmthấybạncàngngàycànggầngũivàđángkínhhơn,tìnhcảmgiữachamẹvàconcáicũngngàycàngkhăngkhíthơn.Vìquanhữngphảnhồitronggiaotiếpxãhội,contrẻ hiểu ra: Chính tầm nhìn xa của cha mẹ đã mang hạnh phúc đến chochúng,khiếnchúngthànhngười.Lúcđó,bạncóthểdầnnớilỏngquyđịnhđốivớiconcái,mặcsứctậnhưởngsựannhànsaubaothángngàyvấtvả.Đốivớicácbậcchamẹmànói,“khônglochamẹkhôngyêucon,chỉlobiếtyêumàkhôngbiếtdạy”làmộtbàikiểmtraýchívàsựhiểubiếtvềgiáodục.Vượtquathửtháchnày,bạnmớicóđủtưcáchnói:bạnyêuconbằngmộttìnhyêukhôngnôngcạn,khônghạnhẹp,vàbạnđượcchứngnhậnlàngườichangườimẹthựcthụ,chứkhôngchỉlàcáidanh.

Chínbíquyếttrongviệcđịnhraquytắcchocon

1.Định raquy tắc trongđối thoại.Theoquanđiểmgiáodụcgiađình củangườiTrungQuốc,nói leo theongười lớn là thóiquen thiếu lễđộ.Nhưngkhiđịnhraquytắctrongđốithoạichocon,phụhuynhDoTháilạikhuyếnkhíchconemhọtiếplờingườilớn.Nghĩalàhọkhôngxemtrẻlàđốitượngcầnđượcdạydỗ,màđặt trẻ lênvị trínganghàngvớingười lớn trongquátrìnhtraođổi,thảoluận.Họgiảnggiảicặnkẽcácquyđịnhchoconcáihiểu,chứkhôngmuốn chúngvâng lờimột cáchmáymóc.Cách giáo dục bằngphươngthứcđốithoạinàyđòihỏichamẹcầncótháiđộônhòavànhẫnnại.

2.Địnhraquytắctrongvuichơi.Từlúccònẵmngửa,trẻemIsraelđãđượcchơiđùavớicácbạncùngđộtuổi.Dotrẻănvàngủtheođúngthờigianbiểuvàquyđịnhđãđượcđặt ranên tựnhiênchúngcũnghình thành thóiquentuânthủkỷluậtcùngngườikhác.Vuichơilàhoạtđộngthunhỏcủaxãhội,contrẻcóthểhọccáchtuânthủquyđịnh,biếtchấpnhậnthắngthuavàbiếthợpsứcđểgiànhchiếnthắngtrongquátrìnhchơi.

3.Khi con cáivi phạmquy tắc, chamẹcầnphạt chúng thật nghiêm.Nếukhông,chamẹsẽđánhmấtuycủamìnhvàquyđịnhcũngmấtđitínhràngbuộccơbản.

4.Thay thếhìnhphạtvề thểxácbằngcáchchoconcái thờigian tựkiểmđiểmbản thân.Bạo lựcsẽchỉhủyhoại lòng tự tôncủacon trẻ,gieomầmmốngsợhãi,phẫnnộvàoánhậnvàolòngchúng.ViệccácbậcphụhuynhDoTháikhôngđánhcon,cũngrấtítkhitotiếngvớiconkhichúngmắclỗikhiếnđứatrẻcàngdễhiểuđượcrằngbảnthânchúngcầnxâydựngnhữnghànhvichuẩnmực,nhờđó trẻsẽkhôngcócảmgiác làmìnhbịoan.Cònnhữngphảnứnggaygắtcủachamẹsẽlàmtrẻcàngtrởnênươngbướng,dọa

nạtchỉmangtácdụnghạnchế,cuốicùngtrẻsẽnhậnradùthếnàothìchamẹcũngvẫnthươngyêumình.Bởithế,cáchxửphạtnhẹnhàngmànghiêmkhắcsẽkhiếntrẻnhậnraviphạmquytắclàđiềukhôngnên.

5.Khixâydựngquytắc,phụhuynhcầnnóichotrẻbiếtkếtquảcủacáchlàmnày.Tốtnhấtnhữngkếtquảchamẹnêuracóliênquanđếnlợiíchthiếtthâncủatrẻ.

6.Phụhuynhcầnluậnđúngtội,khôngnênvộivàngchụpmũchotrẻ.

7.Phụhuynhnênkhuyênrănconcáibằngnhữnglờilẽtíchcực,khôngdùnglờilẽtiêucựchămdọatrẻ.

8.Khiquy tắcđãđược lập ra thìbất luận làvào lúcnào,ởđâuhay tronghoàncảnhnào trẻcũngđềuphải tuân thủ,khôngnênnay thếnàymai thếkhác, ở nhà làmmột đằng, ra ngoài làmmột nẻo. Như vậy chỉ khiến trẻhoangmang,khôngbiếtphảilàmthếnàomớiđúng.

9.Cácquytắckhôngchỉđượcápdụngvớicontrẻ,ngaycảphụhuynhcũngcần phải tuân thủ nghiêm ngặt. Chẳng hạn nhưmuốn trẻ ăn uống trật tự,ngoanngoãnthìchamẹphảicónhữngcửchỉmẫumựctrênbànăn,khôngkénchọn,khônglãngphíthứcăn.Muốntrẻlễphép,lịchsự,chamẹhãylàmgươngchocontrước.

10.Chamẹcầntạorabầukhôngkhíthoảimái.Khiconcáikhôngnghelờichamẹ,phụhuynhđừngcốépchúngphảilàmtheo,vìbấtluậnlàtrẻlớnhaytrẻnhỏthìchamẹcũngkhôngđượcđánhmắngchúng.Lúcbầukhôngkhíđang căng thẳng là lúc khó thực thi quy tắc nhất.Chamẹ có thể sử dụngchiếnthuậtvuhồi,thểhiệnchútkhảnănghàihướccủabảnthânbằngcáchtựmìnhnóira lýdokhiếnconkhôngtuânthủquytắcvàđưaracáchgiảiquyếttheocáchnghĩcủacon,làmvậychúngsẽdễtiếpthuhơn.

11.Điềukiệntiênquyếtđểtrẻtuânthủquytắclàđểtrẻđượctựdo.Trongcuộcsốngthực tế,khôngítbậcchamẹthườngvìkhôngphânbiệt rõrànggiớihạngiữa“hiếuđộngvàbừabãi”,“cóquycócủvàrụtrèthiếuchủkiến”nênmớigộpchúnglàmmột.

ChươngIV.CàngYêuConCàngCầnLùiBước

“Baobọcquáđộ”và“nuôichậm”

Tôi từng thamdựmộtbuổibiểudiễn canhạcnhằmgắnkết tình cảmhọcsinhtạimộttrườngtiểuhọctrongnước,cáccháusaysưathểhiệntàinghệcủamình.Khichươngtrìnhvừakếtthúc,mọingườiliềnxúmquanhbàmẹcủacháubéđãthểhiệnbảnnhạcTristessecủaChopinhaytuyệt,nhaonhaohỏi: “Cháunhàchịbắtđầuhọcđàn từnămmấy tuổi?Luyện tập thếnào?Thầynàodạyvậy?”Thựcra, tiếngđànkiagợi lên trong lòngcácbậcphụhuynhkhôngphảilàmongmuốnthưởngthứcmàlànhữngsựbấtanvàsobì.Kếtcấugiađình“421”,“621”củaTrungQuốckhiếnngườilớnđặtcượcvàotươnglaicủaconemmình“chỉcóthểthànhcông,khôngđượcphépthấtbại”.KhôngriêngTrungQuốc,mấynămgầnđây,cácnướckháccũngxuấthiệnhànhvichamẹ“quáquantâm”,“quásốtsắng”,“quácandự”vàocuộcsốngcủatrẻ.Cáchọcgiảgiáodụcdùngcụmtừ“chamẹtrựcthăng”(helicopterparents)đểmiêutảnhữngngườichangườimẹ“baobọcquáđộ”concái,lúcnàocũngbaylượntrênđầuvàtheosátnhấtcửnhấtđộngcủatrẻ.Thậmchí,họthườngnảysinhnhữngbiểuhiệntiêucựcnhưvuimừng,đaubuồnquámức, chỉvìmột chút thànhcônghay thấtbại củacon. “Chamẹtrựcthăng”vôtìnhbaycàngnhanh,quảncàngchặt,chỉemộtkhigiảmtốcđộhọsẽpháhủycuộcđờicủamìnhvàcảcuộcđờicủacon.Cácbậc“chamẹtrựcthăng”nghĩrằngcàngvấtvảcônglaocủahọcànglớn,

nhưngthựctế,sựbaobọcquámứccủahọcópháthuyhiệuquảhaykhông?Điềuđánglolàcácbậc“chamẹtrựcthăng”khôngđắnđokhidùngthờigiannghỉngơicủamìnhđưacontớicáclớpphụđạo,trongkhiconđãchánngấylớphọcđóhoặccósởthíchkhác.Họbỏramấytrămtệchomộtlớpphụđạochẳngkhácnàonémđálướtquamặtnước,phụhuynhtiêutốnbiếtbaonhiêutiền,cònconcáiphảimangtội.Họkhôngtiếc tiềnđóngchocontheohọctrườngđiểm,nhưngđếnkhinhậnthấythànhtíchhọctậpcủaconchẳngcóchútkhởisắcthìcứnhưlàngàytậnthếsắpđếntớinơi.Họquyếtđịnhnghềnghiệpsaunàycủacon,khônglàmbácsĩthìphảilàmgiáoviênhoặcnghệsĩlớn, cho dù nhiều khi ngoàimiệng chamẹ không nói ra tâm ýmuốn conmìnhthànhrồng,nhưngtrongtiềmthứcvẫncươngquyếtmuốnbồidưỡngchúngthànhanhtài.Thấytrẻvẫnchậmchạpbướcđitrênconđườngdẫntớiướcmơ,phụhuynhđứng trướcvạchxuấtphát, lòngnóngnhư lửađốt, tạisaonókhônghiểuchuyện?Tạisaonókhôngnỗlực,khôngtiếnbộ,khôngxuấtsắc?“Chamẹtrựcthăng”khôngngừngđặtracáccâuhỏi:Rốtcuộccontôilàmsaothếnày?Tạisaodạyconlạikhóđếnvậy?Đốivớitấtcảnhữngvấnđềcóliênquanđếntrẻ,chamẹtrựcthănghiếmkhitìmhiểunguyênnhântừchínhbảnthânmình,trướcsauhọvẫnluôntinrằngtấtcảnhữnggìhọlàmđềuvìmuốntốtchocon,đềuxuấtpháttừtìnhyêuthươngvôbờbếnđốivớicon,hoàntoànkhôngbiếttìnhyêucủahọđangdầntrởnênnặngnề,cốchấp,lẫnlộnhaythậmchímấtphươnghướng.Tạisaolạicó“chamẹtrựcthăng.”CácchuyêngiagiáodụcIsraelchorằng,chamẹtrựcthăngbịrơivàocạmbẫycủatìnhyêu,lầmtưởngrằngyêucontứclàphảiquétsạchmọitrởngại,dốctoànbộsứclựcgiúpcongiànhchiếnthắngởngayvạchxuấtphát.Giátrịquancủaquanniệmnàychỉnhưnhữngbongbóngxàphòng,một lúcnàođóắt hẳn sẽvỡ tung ra.Khác với cách“quábaobọc”của“chamẹ trực thăng”,phụhuynh Israelnhiệt tình làm“chiếnsĩbímật”,đưaranhiềuphươngphápgiáodụckhácnhaunhưngđềumanglạihiệuquảtươngtựnhư“nuôichậm”,“giáodụcchậm”.Cólần,tôiđếnthămnhàmộtthầygiáocủaMuộiMuội,tronglúcthầygiúptôichuẩnbịhoaquảởphòngkhách,cậucontraichưađầybatuổicủaôngloayhoaycắmchìavàoổkhóa.Thằngbémuốnmởcửaphòngngủ,nhưngdokhôngvớitớivàkhôngcắmđúngchìavàoổkhóa,nênnókhônglàmsaomởđượccửa.Thấythằngbélóngngóngvụngvề,tôivộivàngbướctới,địnhgiúpnómộttay,nàongờôngthầygiáocảnlại.Ôngấynói:“Chịcứkệnó,cứđểchocháutựmàymòmộtlúc.”Quảnhiên,thằngbéloayhoaylúclâu,cuốicùngcũngmởđượccửa,nósungsướngvỗtay.Khi trẻemIsraelbướcvàonămhọccuốicấpmột,phụhuynh tuyệtđốisẽkhônggiúptrẻhoànthànhmọiviệc,màchỉxuấthiệnvàonhữngthờikhắcquantrọng.Họbảovệtrẻtrongbóngtốinhưngkhôngvượtquáchứcphận

củamình.Nhàtrườngbầurahộitrưởnghộiphụhuynh,chứctráchcủaôngtalàtổchứcbuổigặpmặtđịnhkỳchocácphụhuynhvàthầycôgiáotrongkhuvựcnhấtđịnh.Hộitrưởnghộiphụhuynhởtrườngcủacontraitôiđưaraý kiến: Tham quan (không cần nhiều), giao lưu (cũng không cần nhiều),khônglolắng(tháiquá),trôngđợivàosựthayđổivàtintưởngtrẻ.Tứclàchamẹlùilạiphíasautrẻ,chỉlàmquânsưcótráchnhiệmthammưu,quansát,nhắcnhởtrẻ,chứkhôngômđồmmọiviệc.Theo quan niệm giáo dục gia đình của ngườiDoThái, chamẹ“quá baobọc”làmộtkiểuxâmphạmtâmhồncontrẻvàcũnglàxemthườngnhucầutrưởngthànhcủachúng,làmgiảmkhảnăngmiễndịch,khảnăngtựloliệuvà thích nghi của chúng. Phụ huynh càng lái “trực thăng”, con càng trởthànhthainhiquáhạn,rồiphụhuynhlạicàngcảmthấyconcầnphảiđược“baobọc”hơnnữa.Cứtiếptụcluẩnquẩnnhưvậytrongmộtthờigiandài,mọichuyệnsẽchuyểnbiếntồitệ,contrẻthiếutínhđộclập,khảnăngkiênnhẫn,sựchịuđựngvàýthứckém.Saunàylớnhơn,đứatrẻngàycàngbộclộrõ những khuyết điểm đó khiến phụ huynh lúc nào cũng điên đầu tráchmắng:“Conxemconđi,lớnthếrồimàvẫnkhônghiểuchuyện,cònphảiđểmẹnhọclònglonghĩ.Thậtlàmmẹtứcchết!”Dướidanhnghĩacủatìnhyêu,cácbậcphụhuynhchỉcóvấtvảmàkhôngcócônglao.Tôi từngnghetâmsựcủamột tri thứctrẻmới lênchứcmẹ,côấytựnhậnmìnhlàngườimẹcầnmẫn,đảmđang,đángtiếchiệuquảnuôidạyconcáilại hoàn toàn trái ngượcvới nhữnggì cô ấymongđợi. “Từkhi biếtmìnhmangthai,cháuđãđọcvôsốsáchdạycáchnuôicon.Vìmuốnnuôiconmộtcáchkhoahọcngaytừgiaiđoạnđầuđờicủatrẻ,kểtừkhicontraicấttiếngkhócchàođời,cháuđãtuânthủnghiêmngặtgiờgiấcchoconbútheonhưtrongsách,nếuquáthờigianquyđịnh,cháuđềunhẫntâmrútđầuvúra,bấtkểđólàthờiđiểmconcháuthèmănnhất.Đểcungcấpđầyđủdinhdưỡngchocon,cháuthườngtháinhuyễnraucủ,épnướchoaquảchonóăn.Đếnkhiconcháuđinhà trẻ,dùcóôngbàđưađiđónvề,nhưngcháuvẫncảmthấykhôngyêntâm,saukhitanca,cháuváccáixácmệtmỏirãrờichạynhưbayvềnhà,chỉlocongặpchuyệngìbấttrắc.Trướckhiđingủ,dùmệtđếnmấy,cháucũngsẽđirửachântaymặtmũichocon,cháusợnórửakhôngsạch,vẫncònvikhuẩn.Đếncơquan,cháuthườngxuyênnóichuyệnvớiôngthầyMSN,đểtránhlơlàtừnggiaiđoạnpháttriểncủacon.Trongquátrìnhnuôi dạy, cháu luôn hết lòng vì con, không hề lười biếng, nhưng còn kếtquả?Contraicháukhôngnhữngkhôngcóđượcnhữngthànhtíchnhưcháukỳvọngở từngđộ tuổi, ngược lạinócònbộc lộ rấtnhiều thóihư tậtxấukhiếncháuvôcùngchánnản.Chắclàtạicháuchoconănthứcănquánhỏ,nênnórấtkénăn.Nókhôngănquenđồănởnhàtrẻ,khôngtiêuhóađượcthứcăn, thànhthửcứmườigiờ trưahằngngàybàngoạiphảichonóuốngnướcéptráicâyquatườngràocủanhàtrẻ.Khitấtcảcácbạnnhỏtrongnhà

trẻđirửataytrướclúcăncơm,nóluônlàđứachậmchạp,lềmềnhất,đếnkhiăncơm,nócứngồinhìnngangnhìndọc,vìnóquenởnhàmọingườiđuổitheonóbóncơm.Đánglolà,khithamgiahoạtđộngmẹvàbé,gặpchútchuyệnlànólạiquaysangnhìncháudòhỏi,khôngcómộtchútchínhkiếnnào.Gặpchuyệnkhôngvừaý,mồmnólạiméoxệch,cháucũngnghihoặc,liệucóphảidomỗibuổitốicháuđọcquánhiềutruyệnchonónghe,nênbâygiờnómớinhạycảmnhưvậy.Khổ tâmnhất lànhàhàngxómcủachúngcháucómộtcôbéxấpxỉtuổicontraicháu,chamẹconbéđềulàmởkhoatimmạchcủabệnhviệnĐạihọcYnênrấtbận,cănbảnkhôngcóthờigianchếbiếncáckiểumónănchocongiốngnhưcháu.Lúcđầu,cháucònlohọsẽlàmconchậmlớn,nhưngđếngiờbiểuhiệncủacongáihọởnhàtrẻđượccôgiáohếtlờikhenngợi,nócóthểtựloliệurấtnhiềuviệc,biếtchàohỏicôgiáovàchơicùngcácbạntrongnhàtrẻ,bữatrưatựngồixúccơmngonlành.Làmviệcgìcũngcóchủkiếncủamình,đọcsáchgì,chơitrògìđềutheochủtrươngcủanó.Thấyconbérất“chữngchạc”,chamẹnócàngngàycàngungdung thoảimái, cháu lại nghĩ đến đứa con cháu hết lòng nuôi nấng càngngàycànglàmcháumệtmỏi,thậtsựlàtinhthầncháurấtsuysụp!”Ngườimẹtrẻ tựphảntỉnh:“Tạisaocháudốchết tâmhuyếtvàoviệcnuôiconnhưnglạithànhrakếtcụcnhưvậy!Thayvìlàmmộtngườimẹbaobọcconquámức,cầnmẫn,chịukhónhưngkhôngthuđượckếtquảtốt,cháucónênđổiphươngphápđểđạthiệuquảcaohơnkhông?”Nghĩlạihồimớitrởvề,tôicũnglàmộtbàmẹ“trựcthăng.”Buổitrưamỗingày, tôiđềumangbữatrưachocongái.GiốngnhưngàytrướcởThượngHải,đốivớibọntrẻ,tôi“nângnhưnângtrứng,hứngnhưhứnghoa”,tôilàmộtbàmẹTrungQuốcđiểnhình.Khoảngmườimộtgiờtrưahằngngày,dùbận rộn đến đâu, tôi cũng vội vàng dọn dẹp nhà cửa, cất cơmvà thức ănnónghổivàocặplồng,mangtớitrườngchocongái.Nhữngkhitrờilạnh,tôicònbọckhăn lôngrabênngoàicặp lồngchocơmkhỏinguội.Thầycôvàbạnbèởtrườngcủacongáitôi,baogồmcảbácbảovệđềuquenmặt“bàmẹTrungQuốc”làtôi.Tôimớiđitớicổngtrường,họđãchào:“Trờiơi,bàmẹTrungQuốclạitớiđưacơmà!”Bạnhọccủacongáitôicũngcườinhạoconbé,nóinólớnnhưthếrồimàvẫnđểmẹtớiđưacơm.VàithầygiáocũngkểchotôingherấtnhiềucáchgiáodụcconcáicủangườiDoThái,khuyêntôinênbuông tay.MộtphụhuynhngườiDoTháicònmaumiệngnóivới tôi:“Chịcóthậtsựmongmuốnconmìnhthànhcôngkhông?Biếtrútluivàolúcthích hợp. Chị phải buông tay thì chúngmới bay cao được.” Về sau, tôikhôngđưacơmchocongáinữa,tôinghĩconbésẽkhôngthíchứngđược.Khôngngờ,conbénhưtrútđượcgánhnặng,nóthởphàonóivớitôi:“Cuốicùngconcũngkhôngbịcácbạncườinhạonữarồi!”Cólẽ,banđầutừbaobọcquáđộ(Overparenting)manghàmnghĩatốt.NghenóinguồngốccủatừnàycóliênquanđếnDouglasMacArthur,vịtướngnổi

tiếngcủaMỹ.Nămđó,MacArthurvàoHọcviệnQuânsựWestPoint,mẹôngthuêhẳnmộtnhàtrọgầntrường,giámsátông,ngheđâubàấycóthểdùngốngnhòmnhìnrõcontraimìnhcóđanghọctậpchămchỉhaykhông.Nhưng,trongthếkỷXXI,từ“baobọcquáđộ”mangýnghĩakịchtínhhơnrấtnhiều,giốngnhưmộtchiếcphanhôtôkhôngăn,thểhiệnsựkỳvọngcủachamẹtrựcthăngđốivới“đứatrẻhoànhảo”(perfectchild)củamình.Cácbậcphụhuynhcanthiệpvàomọimặtcuộcsốngcủacon,từlựachọnnhãnhiệusữachua,quầnáo,khẩuvịănvặtđếnkếthợpthựcđơn,từsắpxếplịchhọcâmnhạc,họchộihọa, thểdụcđếnvấnđềvui chơi,kếtbạn, thậmchímục tiêu của cuộc đời, lựa chọn hướng đi, người lớn đều quản hết. Phụhuynhđuổitheotrẻ,giúptrẻmặcquầnáo,rửamặt,ăncơm,thudọnđồchơi,cắttráicâythànhtừngmiếngnhỏbónvàomiệngtrẻ,trẻhơikhóchịutrongngườichamẹđãcuốnglênchạychữa,khôngcóbệnhthìbồibổchokhỏe,dẫnđếndưthừachấtdinhdưỡngkhiếntỷlệtrẻembéophìgiatăng.Ngoàira,cácbậcphụhuynhcònsắpxếploliệutoànbộcuộcsốngcủacon,khôngmàngđếnsuynghĩcủa trẻ.Thếnhưng,nhữngbậcchamẹcóhànhviquábaobọcconnhưvậylạichorằngbảnthânhọlàngườihiểuconnhất,phảnđốingườikhácđưarabấtkỳýkiếngìvềcuộcsốngvàcáchgiáodụcđốivớiconcáihọ.Cácnhàgiáodụchọcrấtlolắngvềhiệntượngnày,cốgắngtìmbiệnphápgiúpcácbậc“chamẹtrựcthăng”rútluimộtcáchhợplý.KhôngchỉởIsrael,màtạiMỹ,mộtsốbàmẹđãsángtạoratừMomtini.CácbàmẹMỹđangdầnýthứcđượctìnhyêuthươngchamẹ“trựcthăng”dànhchoconcáilàcóthiếusót,nênhọmớiviết“Momtini”vàotừđiển.“Momtini”làmộttừghépđượctạothànhtừtừ“mom”(mẹ)trongtiếngAnhvà “martini” tênmột loại rượu cocktail, nghĩa đen là “bàmẹ uống rượu.”NhữngbàmẹMỹnhưthếnàythườngtổchứccácbuổidãngoạicùngconcáihọ.Bọntrẻuốngnướccamhoặcănbánhngọt,mảimêchơiđùa,trongkhicácbàmẹthảnhthơiuốngrượumartini,hưởngthụthờigiancủamình.Tuyrằngcácbàmẹkhôngnênuống rượu trướcmặt con trẻ, nhưngkhông thểphủnhậntừmomtinibiểuđạtđượcmongmuốncủacácbàmẹMỹ,họmuốnthoátkhỏihìnhảnh“bàmẹtrựcthăng”,muốntìmcuộcsốngthuộcvềmình,điểmnàynhậnđượcrấtnhiềusựtánđồngtừcácbàmẹMỹ.Khixétlạinhữngmốinguyhạicủaviệc“quábaobọc”concái,sauđóquansátphươngpháplùimộtbướccủacácbậcphụhuynhDoThái,tôidầnhiểurằng“nuôichậm”làquanniệmgiáodụccóhiệuquảcaohơn.Nếunhưnóisựthànhbạitrongvaitròlàmchamẹdựavàohiệuquảvàthànhtíchcủaconcáitrênđườngđờisaunày,thìnhữngngườichangườimẹ100điểmkhôngđượccoilàchuẩnmựccủathànhcông,thayvàođó,nhữngngườichangườimẹ80điểmmớilànhữngngườicóthànhtíchtốthơn.TiếnsĩJames,nhàgiáodụcuytíncómộtcâudanhngônnóivềcácbậccha

mẹthờiđạimớirấtcósứcthuyếtphục,ôngnói:“Mộtphụhuynh100điểm,tuyệtđốikhôngphảilàmộtphụhuynhthànhcông.‘Tìnhyêu’củahọgiốngnhưcondaohailưỡi,vừathươngconvừahạicon.”TrầnHạcCầm,nhàgiáodụctrẻemnổitiếngcủaTrungQuốccũngtừnglêntiếng:“Tốtnhấtngườilàmmẹchỉnêndùngmộttay.”Cómộtbộảnhghilạiquátrìnhsinhtrưởngcủacâyhồdương,giảnggiảibíquyếttrồnghồdươngcủachuyêngiaBồiLâm,cũngcóngụýnhắcnhởcácbậc cha mẹ xem xét lại cách nuôi dạy con cái “quá bao bọc” với “nuôichậm.”Nếuchúng tabónnhiềuphânbónchocâyhồdương, rễcủanó sẽkhông ăn sâu xuống lòng đất, chỉ chạy lòng vòng trên mặt đất. Còn nếuchúngtakiểmsoátmộtlượngphânbónphùhợp,rễcủacâyhồdươngsẽtựcắm sâu xuống, xuyên qua các tầng đất, chạm tới mạch nước ngầm nằmtronglòngđất.Rễđâmsâunhưvậy,sợgìcâyhồdươngkhôngsumsuêcànhlá.Sợgìcâydễbịgiôngbãoquậtđổ?

ContraicảDĩHoađitòngquân.Nguyênlýsinhtrưởngcủacâyhồdươngcũngtươngtựnhưcáchnuôidạytrẻ,muốncâysinhmệnhcủaconsâurễtốtcây,khôngbịkhuấtphụctrướcgiôngbão,chamẹkhôngđượctướiquánhiềunướcvàphânbónchonó.Họcầncóconmắtnhìnxa,khuyếnkhíchcontựvươnrễ,đómới là“yêucontínhkếlâudàichocon’’.Đôikhiphụhuynhthườngcoinhẹquyluậtpháttriểnvàkhảnăngthíchnghicủacon,đặtquánhiềukỳvọnghoặcquávộivàng,nônnóng.Sựbaobọcquámức của họ không những tăng thêm cảm giác thất bại ở trẻ,mà cònkhiếnchúngmấtđiđộnglựcphấnđấu.Trênđườngđờivạndặm,tìnhthươngcủachamẹluônnồngđượmtrảidàinămtháng,“nuôichậm”giốngnhưphụhuynhxâydựngtừngtrạmxăngtrênđạilộ,vừacổvũcondốcsứcchạyvềphíatrước,vừađảmbảonócóthểtiếnxahơn.

Phươngphápbồidưỡngnuôichậm

1.Lắngnghelàmộtliềuthuốcbổ.Lắngnghekhôngcónghĩalàchamẹdạytrẻ“concầnphảilàmnhưthếnào”,“conkhôngnênlàmgì.”Lắngnghechỉđơngiảnlàchamẹlàmmộtthínhgiảcólòngnhẫnnại,khéohiểuýconvàvỗvềtâmhồnconnhữnglúcchúngcảmthấytủithân.

2.Khiconđộtnhiêngặpvấnđềkhókhăn,khótránhkhỏinhữngbiểuhiệnchầnchừ,lưỡnglự,thậmchícònkhôngbiếtphảixửtrírasao.Chamẹcầngiúpconlàmrõsuynghĩcủamình,chochúngmộtcơhộitraođổi.

3.Chamẹcầnphảicóphảnứngkịp thờikhicontựgiảiquyết thànhcôngmộtviệcnàođó.Ngoàira,ýkiếncủachamẹchỉmangtínhchấtthamkhảo,khôngphảilàmệnhlệnh.

4.Trongcứngngoàimềm.Đừngđểchoconcảmthấychamẹgiámsátvàđiềukhiểntấtcảcáchoạtđộngcủachúng,nếukhôngchamẹsẽdễlàmhaomònkhảnăngtựxửlýnhữngvấnđềđộtxuấtcủacon.

5.Nếuconcóbảntínhnhunhược,nhátgan,thiếukhảnăngquyếtđoán.Chamẹkhôngnênlàmconbịkíchđộng,màcầndẫndắt,gợimởđểconnóiranỗisợhãitronglòngmình,cầnthôngcảmvớinhữngnỗilolắng,bănkhoăncủachúng,tiếpnhậncảmnhậncủachúng,đồngthờibàytỏtháiđộủnghộ.

6.Chamẹnên tích cựcđưa conđếnnhữngnơi công cộng, rèn luyện tầmnhìncủachúng, loạibỏnỗi lo sợđốivớimôi trường lạvà tăng tính thíchnghikhigặpvấnđềđộtxuất.

Dâydưalàmrốicuốngrốn

Chúngtathườngthấykhôngítvịphụhuynhlúcnàocũngkiểmsoátvàquảnthúccontrẻchặtchẽ.Tấtnhiên,nhữnggìhọlàmcũngđềuxuấtpháttừtìnhcảmquýgiávàthiêngliêngcủangườilàmchalàmmẹ,cóđiềuhọquênmấtrằng,đócầnlàsựdânghiếnmộtcáchvôtư,thầmlặng,chứkhôngphảilàchiphối,khôngphảilàđộcđoán.Theođộtuổităngdầncủatrẻ,cácbậcchamẹcầnthayđổicáchyêucon,từchămsóc,baobọc,chiphốiquánhiềusangtâmthếkhoanhòa,giữkhoảngcáchnhấtđịnh.Chỉkhiconcáibướcrathếgiới rộng lớnhơn,chúngmớicó thể thấuhiểu tìnhyêuvôbờbếnchamẹdànhchomìnhvàbảnthânchúngcũngmớicóthểpháttriển,thànhtài,hạnhphúchơn.Nhưngtronggiađình,chamẹlạiluônluônthểhiệntìnhcảmquámứcđốivớiconcái, từđó rơivàohoạtđộngchiphối tìnhyêu,kiểmsoáttìnhyêumộtcáchkhôngcógiớihạn.Hiệntượngnàyrấtphổbiến,chỉlàhọvẫnchưanhậnramốinguyhạitiềmẩn.NgườiIsraelcómộtcâuchuyệnngụngônliênquanđếnkhoảngcáchtrongtình yêu, hy vọngnó có thể soi sáng cho các bậc chamẹđang chìmđắmtrongbiển tìnhyêu thươngvớicon,chưa tự tìmđược lối thoát:Mùađôngđến,nhímmẹmuốnrúcvàomộtchỗvớinhímconchoấm.Nhưngnhímmẹkhôngbiếtnêngiữkhoảngcáchbaonhiêumớiđược.Xamộtchútthìhơiấmtrênngườinhímmẹkhôngtruyềntớiđượcchỗnhímcon,cònnằmsátvàonhau thì lônggai trênngườihaimẹconsẽ làmđaunhau…Saunhiều lầnướm thử, cuối cùng nhímmẹ cũng tìm ra khoảng cách thích hợp, khoảngcáchđólàkhoảngcáchtrongtìnhyêu,vừacóthểsưởiấmchonhímconlạivừakhônglàmtổnthươngnó.

DĩHoatrongbộquânphục.Khiđứatrẻmớicấttiếngkhócchàođời,việcđầutiênchúngtacầnlàmlà

cắtbỏcuốngrốnnốiliềngiữangườimẹvàđứatrẻ.Chỉcócắtđứtcuốngrốn,thìcảhaimẹconmớibìnhanvôsựvàđứabécũngmớicóthểtựsinhtồn.Tươngtựnhưvậy,trongquátrìnhpháttriểncủatrẻ,nếuchamẹkhôngchochúngkhônggian sốngđộc lập, xem thường tính chủđộng trong sinh tồncủachúng,thìbềnổilàchamẹtạoramộtmôitrườnggiốngnhưcănphòngấmápchocon,nhưngtrênthựctếlạichẳngkhácnàocướpđoạtquyềntựdopháttriểncủachúng.MộtbàmẹDoTháilàhàngxómnhàtôicóhaicậucontrai,trongđóđứalớnhơnbốntuổi,cònđứabémớihơnmộttuổi,luônbiếtgiữmộtkhoảngcáchthíchhợpvớiconcái.Côthườngđứngởphíasaucáccon,cáchchúngmộtkhoảngkhôngxacũngkhônggầnđểkhibọntrẻcầnthìcóthểnhìnthấycôngay,đồngthờicôcũngkhôngquấyrầychúng.Contrailớnmảimêkhámphá thếgiới, trongkhi con traibé thích thú làm tròbắt,kéo,bò, tậpnhậnthứcvề thếgiớixungquanh.Cảnh tượngnày làmngườimẹDoTháicảmthấy tự hào, cô nói: “Con em không cần quay đầu tìmmẹ, nhiều đứa sợkhôngtrôngthấymẹđâunênluônngoáiđầulạiphíasau.”Nhữngđứatrẻ luônquayđầutìmmẹ, thìkhôngdámchạyxa,cũngkhôngdámtiếnvềphíatrước.Thuởcònnhỏ,concáiluônnằmtrongtầmmắtcủangườimẹ,ngườimẹkhôngbaogiờrờixa,lúcnàocũngkịpthờiđáplạitiếnggọicủacon.Đếnkhiconlớnhơn,phạmvitìmhiểurộnghơn,lúccầnconcóthể tới tìmmẹở chỗ làm, không lomẹbỏmình.Chođếnkhi đủ lôngđủcánh,khôngphảihoàntoàndựavàosựchechởcủamẹnữa,consẽtựđộngrờixa.Sựphânlycủahaimẹconvốnlàlẽtựnhiên,làquátrìnhđượcthựchiệndầndầntừngbước.Nóiđếnđây,tôichợtnhớtớicuộc“cãinhauvìyêu”giữahaimẹconbàbạn,dotôitậnmắtchứngkiến.Congáibàbạntôimờitôiđếnphânxửgiúpnó,conbénướcmắtgiàngiụa,oántrách:“Cháusắpbamươiđếnnơirồimàmẹvẫnxemcháunhưđứatrẻlênba.Buổitốivềnhà,saubữacơm,lúcthìmẹcháuchạysangxemcháulàmgì, lúcthìmanghoaquảchocháuăn,cháukhôngmuốnănthìmẹbắtcháuphảiăn,nóilàănhoaquảtốtchoda.”Bàbạntôicảmthấyrấttủithân,rơmrớmnướcmắt.Mượn danh của tình yêu để kiểm soát người khác, ai sai đây?Con cái làkhúcruộtcủangườimẹ,bẵngđimộtlúcthấyconkhôngởbên,ngườimẹsẽcảmthấytráitimmìnhnhưbịngườitađánhcắp.Nhưngsuychocùng,concáivẫnphảibướcrangoàixãhội,làmmộtngườitựlập.Huốnghồvàotuổidậythì,bọntrẻgiốngnhưconchimnhỏhọcbay,khao khát được tôn trọng, mà rất nhiều sự tôn trọng lại đồng nghĩa vớikhoảngcách.Cácbậcchamẹhãygiữmộtkhoảngcáchthíchhợp,vừagiúpduytrìmốiquanhệvớiconcái,cũngvừagiúpcontrẻpháttriểnlànhmạnh.Cách đây không lâu, tôi xemđược câu chuyện đáng tiếc vềmột cháu gái

mườibốntuổitênlàNinhNinhtrêntivi,mẹcháupháthiệnracháulénlútxemphimngườilớn,thếlàhầmhầmmắngchửicháu.Bàmẹquáthấtvọngvềcôcongái,nhấtnhấtbắtnóphảikhai ranguồngốccáiđĩa,côấynghingờNinhNinhbịbạn thânxúigiục.Chamẹ lyhôn từ lúccôbésáu tuổi,NinhNinhsốngcùngmẹ.Bàmẹdồnhếttìnhyêuthươngcủamìnhvàocôcongáirượu,NinhNinhkhôngnhữngcóthànhtíchhọctậpxuấtsắc,màcònhiểuphéptắc,nềnnếpnênbàmẹcũngcảmthấyanủiphầnnào.Chẳngngờ,côcongáingoanhiềnấylạilàmchuyệntàytrờinày.Bàmẹquyếtđịnhtrabằngđượcchântướngsựviệc,nướcmắtcùngsựimlặngcủacongáibiếnthànhbằngchứngtrongtaybà.Cảmgiácbịsỉnhục,hốihậnvàtộilỗiđanquyệnvàonhaulàmtâmtrạngNinhNinhrơixuốngvựcthẳm.Côbéthườngmộtmìnhthẫnthờnhìncảnhvậtbênngoàicửasổ,hễcóngườiquenđitớilàlạivộivàngtránhmặt,dườngnhưbímậtcủacháuđãđượccôngbốchocảthếgiớicùngbiết,nêncháuchỉmuốntìmcáihốđểchuixuống.Ởđây,chínhtìnhmẫutửrốirắmđãđẩycháuvàotìnhcảnhkhóxử.Khitìmhiểuvềgiớitính,aicũngcóphảnứngtựnhiênlàngạingùng,xấuhổ,thanhthiếu niên thì lại càng lo sợ nhữngbímật về giới tính củamìnhbị ngườikhácbiếtđược,vìđólàđiềukhôngthểchiasẻ.ViệclàmcủamẹNinhNinhchẳngkhácnàovạcháochongườixemlưng,đưatinvềbímậtriêngtưcủaconmình,tạogánhnặngtâmlýchocôbé,làmtổnthươngcháucảvềtâm,sinhlý.Nếuphụhuynhpháthiệnraconemmìnhtiếpcậnnhữngthôngtinvềgiớitính, cách xử lý tốt nhất là có điểm dừng, không nên tra hỏi nhiều, quantrọngnhấtlàphảibảovệlòngtựtrọngcủatrẻ.Chamẹhãychotrẻmộtlốithoát,đểchúngtựlĩnhngộ,tránhđẩychúngvàothếkhóxử.Vềsau,chamẹtìmcơhộivàchọncáchthứcphùhợp,dạynhữngkiếnthứcvềgiớitínhchocontrẻ.XemcâuchuyệnvềcôbéNinhNinhtrêntivi,tôichợtnhớtớimộtbímậtnhỏgiữatôivàbọntrẻ:Cuốituầncảnhàchúngtôicùngngồiquâyquầnbênnhauxemtivi.Cácchương trìnhchiếu trên tivicủa Israelđềukhông thuphí,saumườihaigiờtốithứsáuđàitruyềnhìnhsẽphátmộtsốbộphimtrẻemkhôngnênxem,đươngnhiênnhữngbộphimnàycũngkhôngthuphí.Vàomộtbuổitốithứsáunọ,đãhơnmườihaigiờ,tôivừathiuthiungủthìloáng thoángnghe thấynhữngâm thanhkhóchịuphát ra từphòngkhách.Tôibướcxuốnggiường,vừahécửara,thìcótiếngtắttivi“phụt”mộtcái.Tôicânnhắc,dứtkhoát làmìnhkhôngnênbước rangoài, lẳng lặngđứngnépvàogóccửa.Bọntrẻthấyhìnhnhưkhôngcóđộngtĩnhgì,mộtlúcsau,chúnglạimởtivi,nhưng lần này tôi không nghe được những tiếng rì rầm ngoài kia nữa, vìchúngđeotainghe,tôichỉnhìnthấytiasángmànhìnhlóelênquakhecửa.Tôivẫnởnguyênvịtrícũ,khôngvượtqua“LôiTrì”nửabước,chocáccon

khônggiantựdobướcvàotuổidậythì.Sauđó,mỗitốithứsáu,tôicóthóiquenrửamặt,đingủtrướcmườihaigiờ,còncáccontôicũngkhôngxemphimquánửađêm.Bọntrẻnhớkỹsựviệctốihômđó,rất lâusau,chúngvẫnnhắclạichuyệnnày.Chúngdànhlờikhenchocáchứngxửcủatôi:Mẹthậtđángyêu.Cácbậcchamẹcầnsửdụngquyềnuyôngtrờibanchomìnhđúnglúcđúngchỗ.Nếusửdụngmộtcáchbừabãi,bấthợplý,concáisẽtựchọcthủngbứctườngngănấy, chúngchẳngbiết sợ làgìnữa, chúngcoichamẹ làkhôngkhí, còn quyền uy chỉ là danh hão. Vì vậy, chamẹ hãy cho con trẻ mộtkhônggianphùhợpđểchúngthểhiệncátínhcủamìnhvàcũnglàđểgiữgìnmốiquanhệtìnhthânmáumủ.Cha mẹ cần lựa chọn phương pháp giáo dục, phê bình trẻ nhỏ phù hợp,khôngnênnóiđinóilạinhiềulần.Chamẹcầnđểchoconcókhônggiansuyxétlạimình,nhưvậychúngmớidễtiếpthulờichamẹdạybảo.Mộtsốphụhuynhhaydàidòng,lúcnàocũngchấtvấnconcái:“Connghethấylờimẹnóichưa?”Bọntrẻvìkhiếpsợquyềnuycủaphụhuynh,vìmuốntránhđònroi,nênchỉcó thểđáp:“Connghe thấyrồi.”Trongkhichúngchẳngnghethấygì,lờivàotaitráirataiphải,dầndầnsẽkhiếncontrẻkhôngphânbiệtđượcđúngsai.Hơnnữa,phụhuynhthườngxuyênphànnàn,ngăncảnconcáitìmhiểugiớitínhsẽkhiếntrẻ“mấtkhảnăngnghe”,xuấthiện“phảnứngO”trongtâmlýgiáodục,cuốicùngđánhmấthiệuquảgiáodục.

Cómộtlần,tôithấymộtngườibạncủamìnhkhôngkiềmchế,nặnglờiquátmắngcon:“Màythậtsựvôtíchsự.Taoquáthấtvọngvềmày…”Tôikhôngthểlàmngơ,liềncắtnganglời:“Ônghãyđọcbàiviếttrêntờtạpchínàyđi.”Bàiviết trêncuốn tạpchíkểvềmộtcâuchuyệnrấtbi thương:Mộtbégáibốntuổicầmmiếngsắtvẽnguệchngoạclênxeôtôcủacha,đểlạirấtnhiềuvếtxước.Ngườichanổicơnthịnhnộ,dùngdâythéptróitaycongái,phạtđứngtronggara.Mấytiếngsau,ngườichamớichợtnhớđếncôcongái,lúcnàytaycôbébịdâythépsiếtchặt,máukhônglưuthôngđược,nênbắtbuộc

phảicắtbỏhaibàntay.Nửanămsau,ngườichamangxeđiphunlạisơn,côcongáibébỏngchìahaicánhtaybịcắtmấtbàntayranói:“Cha,xecủachalạiđẹpnhưmới rồi, khinàochamới choconhaibàn tay?”Người chavìkhôngchịunổicâuhỏingâythơấycủacongái,nênđãdùngsúngtựkếtliễuđờimình.Chamẹcũngcầnlưuý,khôngđượckểtộicũcủacon.Khiconcáimắclỗi,cácbậcphụhuynhthườnglôitấttầntậtnhữngchuyệnbénhưhạtvừngvàđủ loại “việcxấu”củachúng raphánxét, tráchmắng, càngnói càngkíchđộng, càng kích động càng giận dữ.Thật ra, con trẻmắcmột vài sai lầmtrongquátrìnhtrưởngthànhcủamìnhlàchuyệnhếtsứcbìnhthường,chúngsẽchínchắndầntừchínhnhữnglỗisaiấy.Nênkhicontrẻmắcsailầm,chamẹnêncótháiđộphânminh,conmắclỗigìthìuốnnắnlỗiđó,khôngnênlôicảtộikhácvàonói.Chamẹlàngườiđưaconđếnvớicuộcđờinày,nhưngchamẹkhôngthểvịnvàocớđóđểđốixửkhônghayvớichúng.Nhấtlàkhiconđếnmộtđộtuổinhấtđịnh,cóýthứctựchủ,cáchdạyconthôbạosẽhạnchếsựpháttriểncủatrẻ.Chúngtahãyđểchotrẻtựnhìnnhậnlạimìnhtừtrongsailầm,cáchgiáodụcgiữkhoảngcáchcóhiệuquảhơnrấtnhiềusovớikiểmsoát,chiphốivàđộcđoán.Mộtnhàgiáodục Israel nói:Giữkhoảngcách trong tìnhyêu làmộtnghệthuật.Tạisaokhônggọilàkỹthuật?Tôinghĩlàvìkhoảngcáchtrongtìnhyêunằmởtầnghiểubiếtcaohơn,chúngtachỉcóthểdùngtráitimđểlĩnhhội, chứ không thể truyền đạt bằng lời. Chúng ta cũng không thể mangkhoảngcáchấyracânđođongđếm,cáchtốtnhấtlànênnắmbắtđượctâmtrạngcủacontrẻ.Tôitừngđọcmộtcâuchuyệnnhưsau:tươngtruyềnthờicổcómộtvịthiềnsư,mộtbuổitốiđitảnbộtrongthiềnviện,ôngtìnhcờpháthiệnmộtcáighếđẩuđặtcạnhtườngrào.Ônglậptứchiểuracóngườixuấtgiađãtrèotườngrangoài,làmtráiquyđịnhcủanhàchùa.Nhưngthiềnsưkhôngloantin,ônglặnglẽđiđếnbênbứctường,dờicáighếsangchỗkhác,cònmìnhthìngồithếvàođó.Chưađếnnửacanhgiờsau,quảnhiênôngnghe thấy tiếngbướcchânbênngoàitường.Trongtíchtắc,mộttiểuhòathượngtrèotường,giẫmlênlưngthiền sư, nhảyxuống sân thiềnviện trongbóng tối baophủ.Khi hai chânchạmđất,tiểuhòathưởngmớingớngườipháthiệnra,thứbannãyvừaanhtagiẫmlênkhôngphảilàcáighế,màlàthầymình.Tiểuhòathượngluốngcuốnglosợ,chẳngnóiđượclờinào,đứngnguyêntạichỗ,đợithầychỉtríchvàxửphạt.Nằmngoàidựliệucủatiểuhòathượng,thiềnsưkhôngnghiêmgiọngtráchphạt,ôngôntồnnói:“Đêmkhuyatrờilạnh,mauvềmặcthêmáovào.”

Giữa thầy trò còn làmđược như vậy, huống hồ là chamẹ và con cái vớinhau.Bạnđừngnghĩ,vìtôiđẻracontôinêntôimuốnđốixửvớinóthếnàolàquyềncủatôi.Làmsaocácbậcchamẹcóthểgiữmộtkhoảngcáchthíchhợpvớiconcái?Đólàmộtmônnghệthuậtmànhữngngườilàmcha, làmmẹnênnghiêmtúchọchỏi.

Sựrộnglượngvớiconcáicủaphụhuynhdothái

1. Phụ huynh Do Thái hết sức phòng tránh những biện pháp trừng phạtnghiêm khắc hoặc khiển trách con em mình, họ cũng cố tránh cảnh cáochúngbằnglờinói.2.Nếubuộcphảitrừngphạtconcái,phụhuynhDoTháicũngtránhmỉamai,nhiếcmócbọntrẻ,càngkhôngcậythế“tôisinhranó,tôinuôinó”đểmạtsátconcái.3.Khilêncơngiận,cácbậcchamẹDoTháichọncáchtránhmặthoặcgiữimlặnglàđốisáchtốtnhất.Tránhmặtcóthểkhiếnchotrẻnhậnthứcđượctínhnghiêmtrọngcủasựviệc,tránhbùngnổxungđộtgiữachamẹvàconcái, đồng thời cha mẹ cũng tránh được những lời nói quá đáng làm tổnthươngcontrẻtronglúcđanggiậndữ.4.Khiconcáichọcgiậnchamẹ,bạnnhậnracơnphẫnnộtrongmìnhđangdângtrào,bạncóthểnóiratâmtrạngcủamìnhchoconbiếttheobacấpđộ:“Mẹrấtkhônghài lòngvớicáchlàmcủacon!”“Mẹthậtsựrấtbực!”“Mẹsắpbốchỏarồi!”Nhữngcáchnóinàycóhiệuquảhơnlànổitrậnlôiđình.5.Chamẹtuyệtđốikhôngnênnổigiậntrướcmặtmọingười.Nếukhôngconcáisẽcảmthấyquámấtmặt,từđónảysinhýnghĩchốngđối.Chamẹdạybảoconcáivàonhữnglúcthíchhợpsẽkhiếnchúngcảmthấydùchamẹrấttứcgiậnnhưngvẫnnghĩđếnthểdiệncủamình,nênsẽgiảmbớtbiểuhiệnđốiđầu.6.Saukhixảyrachuyệnkhôngvui,chamẹvàconcáiđềucầnphảinhanhchónglấylạitâmtrạngcủamình.Đốivớitrẻnhỏ,đôikhimộtnụhôn,mộtcáiômhoặclàmộtcâunói“mẹyêucon”cũngxoadịunỗiấmứccủaconngay lập tức.Cònđốivớinhữngđứa trẻ lớnhơn,mộtcuộcđối thoạigiữachamẹvàconcáilàrấtcầnthiết.Khitrừngphạtconcái,cácbậcchamẹDoTháithườngđểtaylênngựctựhỏi:Cáchtrừngphạtnhưthếcóthểgiúpsửađổinhữnghànhvi,cửchỉkhôngtốtcủaconkhông?Khiápdụnghìnhphạtvớicon,tôicóđangtứcgiậnkhông?Trừngphạtkiểunàycólàmcontôicảmthấybịsỉnhụchayxấuhổkhông?Khikhôngtứcgiận,liệutôicóphạtconngaylúcđókhông?Tôicónênthửápdụngbiệnphápbùđắptíchcựctrướchaykhông?

Liệusựtrừngphạtcủatôicóthểdạycontôihọccáchcưxửđúngkhông?Sựtrừngphạtnàycólàmgiảmnhẹmứcđộcầnthiếtcủanhữnglầnphạtsaukhông?Sự trừngphạtnàycó làmộtphần trongkếhoạchdạyconcủa tôi?Tôicókíchđộngkhiphạtconkhông?Hìnhphạtdànhchotrẻcócầnnhấtquánkhông?Sựtrừngphạtcủatôicóhợplý,côngbằngvàngaythẳngkhông?

Khôngbồidưỡngconthành“thainhiquáhạn”

CóvịphụhuynhhỏiMakarenko,mộtnhàgiáodụcnổitiếng:“Bâygiờcontôicoitrờibằngvung,khôngaiquảnnổi,rốtcuộctôiphảilàmsao?”Makarenkohỏingượclạianhta:“Anhthườngxuyêngấpchănchocháu?”“Vâng,tôithườngxuyêngấpchănchocon!”Makarenkolạihỏi:“Anhthườngxuyênlaugiàydachonó?”“Đúngvậy,tôithườngxuyênlaugiàychocon!”Makarenkonói:“Tậtxấucủaconanhxuấtpháttừnhữngchỗđấy.”Hồimớivề Israel,HuyHuy thamgiahoạtđộngcắm trạidãngoạidonhàtrườngtổchức.Nhàtrườngchỉgiớithiệusơquavềđịađiểmcắmtrại,cònnhữngvậtphẩmcầnmangtheothìhọcsinhphảitựlêndanhsách.Tôivốnnghĩnhưtrướcđây,giúpHuyHuychuẩnbịđầyđủmọithứnhưđồăn,bìnhnước,băngytếcánhân…đểchothằngbéđingủsớmlấysức,đếnkhinóđicắmtrạitôikhôngcầnphảilolắngđiềugìnữa.Nhưngcũngvàolúcnày,nhữnglờikhuyêntôikhôngnênômđồmmọiviệc,nếukhônglàhạiconcủamấychịhàngxómlạivăngvẳngbêntai,ngăncảnhànhđộngcủatôi.Tôigiấulòngmình,dùngánhmắtquansátHuyHuybậntrongbậnngoàichuẩnbịcácloạivậtdụngchochuyếnđi,thằngbécònhămhởhơncảlầntôigiúpnóchuẩnbị.Saumộthồibậnrộn,HuyHuytrèolêngiườngđingủ,tôinénlòngtòmò,khôngđikiểmtrabalôcủathằngbé,chỉtrôngthấybalôcăngphồng.Haingàysau,HuyHuyđicắmtrạitrởvề.Tôivồnvãhỏicon:“Saorồi,đicắmtrạitốtchứcon?”HuyHuyđáp:“Tấtcảđềurấttốtmẹạ,chỉcóđiềuconquênmangcondaoconnênmỗilầncầndùngđếnđềuphảihỏimượnbạn.Connhớlàmìnhphảibỏdaovàobalônhưngvìlúcđivộiquánênconquênkhuấyđimất.Lầnsauđicắmtrại,connhấtđịnhphảilêndanhsáchtrước,đảmbảokhôngxảyrasơsuất.”Sớmmuộn con cái cũng phải tách khỏi chamẹ và bước ra ngoài xã hội,phươngpháp giáo dục gia đình của ngườiDoThái nhắc nhở các bậc phụhuynhnêntậpchoconemmìnhkỹnăngtựloliệumọiviệctrongtrườnghợpđộtxuất,đểđếnkhirờikhỏivòngtaychamẹ,chúngbiếtsốngtựlập,biếtgiảiquyếtcácvấnđềphátsinhtrongcuộcsống.

HaianhemvôcùngthânthiếtKhi thamdự tiệcsinhnhậtcủacácbạnhọc,cáccon tôipháthiệnra,mónquà sinh nhật con trai thích nhất vẫn là hộp đồ nghề “phiên bản trẻ em”,trongđócócưatay,bào,tuốcnơvítvàcácloạituavítkhácnhau…Chamẹdạychobọntrẻbiếtcôngdụng,tínhnăngcủanhữngdụngcụnàyđểtrẻnắmđượcthaotácchính,tựsửađồchơicủamìnhhoặcgiúpchamẹsửachữamộtsốđồdùngnhỏbétrongnhà.CácbậcchamẹIsraelchorằng:Mộtđứatrẻkhôngcócơhộivàhammuốnmàymòvàođồvậttừnhỏ,thìsẽkhôngcótrísángtạo.Họkhônglonhữngdụngcụnàylàmtrẻbịthương,ngượclại,họmuốntrẻloạibỏcảmgiácsợhãi,dạytrẻtìmhiểuchúngmộtcáchcẩnthậnvàsửdụngthànhthạo.KhiHuyHuyđinghỉđôngkiêmlàmviệcởsântrượttuyết,thằngbénhậnrahầuhếtphụhuynhDoTháiđềudạytrẻđimentheosườnnúiđểphánđoánđộdàycủatuyếtvàtốcđộtrượt;phánđoánmỗichỗngoặtvàlaoxuốngdốcliệungườiphíasautrượtnhanhhơncóđâmvàomìnhkhông.Cácbậcchamẹ còn đưamột số tay đua nhí tới “trượt đêm”, để trẻ dần dần biết phánđoánphươnghướngđườngtrượtquaviệcquansátbầutrờisao.TrẻemIsraeldũngcảmvàthậntrọng,khôngtáchrờisựdạybảochuđáocủachamẹ, như khi trèo đèo lội suối, phụ huynh hướng dẫn trẻ quan sát thếnướctrongkhenúi,tìmchỗnông,dòngnướcchảychậmnhấtđểlộiquamộtcáchantoàn.Khilênnúi,phụhuynhkhôngchotrẻđicáptreo,màdạytrẻnhìnvàobảnđồ,chọnđườnglênnúi,dựavàođóđểxácđịnhxemmìnhcó

phảiđeodâyantoàn,cócầncầmtheogậyhaykhông,đồngthờiphảimangđầyđủđồănvàthứcuống.Quanhiềulầnrènluyệntrèođèolộisuối,trẻdầntrởthànhmộtnhàthámhiểmtíhon.Để phối hợp với cách giáo dục buông tay của gia đình, các trường học ởIsraelcũngbổsungmộtsốbàihọctươngứng,thậmchínhữngbàihọcnàycònđượctriểnkhaitừgiaiđoạntrẻđimẫugiáo.Khicongáitôiđimẫugiáo,nóđãđượctiếpnhậnphươngphápgiáodụcbuôngtaycủanhàtrường,ngayđếnbảnthântôicũngnhậnđượckhôngítlợiích.KhitớiIsrael,congáiMuộiMuộicủatôivừatrònbatuổi,tôiđưaconbéđinhàtrẻ.Mộthôm,tôitớitrườngđónMuộiMuội,nókhôngđợiđượcđếnkhivềnhà,liếnthoắngkểchotôinghemộtviệcxảyratrongnhàtrẻ.Câuchuyệnnhưsau:Ngàyhômđócómộttiếthọcngoàitrời.Côgiáodẫntấtcảcácbạnnhỏtronglớpcủacongáitôirasânsau.Ởđócómộtcâytáo,tuykhôngcaonhưngrấtchắckhỏevàsaiquả.Côgiáobếmộtbạnnhỏlêncây,sauđócôgiảvờbiếnmất.Tấtnhiênbạnnhỏđóchẳngdámnhúcnhích.Lúcsau,côgiáoquaylại,bếbạnnhỏxuốngvànóivớimọingười:“Nếucácconthậtsựmuốnănquảtrêncây,thìphảibiếttựtrèocâyhoặcđitìmthang.Miếngbánhkhôngtừtrêntrờirơixuống.Nếucómộtngườibếconlêncâyrồibỏđi,conphảilàmthếnào?”MuộiMuộikểlạicâuchuyệnchotôinghe:“Hômnaycómộtbạnngồitrêncây không leo xuống được. Cô giáo hỏi: Tại sao? Con thưa với cô giáo,ngườiThượngHảicũngcómộtcâuchuyệnnhỏ:Conchuộtnhỏ,lênbànmỡ,ănvụngmỡ,conmèokêu,khôngxuốngnổi.Côgiáorấtngốc,connóinửabuổi,nóiđinóilạimấylần,thếmàcôvẫnkhônghiểu.”“Nhưng,chuyệncôkể,conhiểurồi.”Congáingửamặttựhàonói.Tôihỏi:“MuộiMuội,conđượcgìnào?”Congáitrịnhtrọngtrảlời:“Khôngnênỷvàobấtcứngườinào,phảidựavàochínhmình.”VậylàcongáitôiđãtheokịpgiáodụcmầmnoncủangườiDoThái.VídụtrênthểhiệnđặctrưngtưduycủangườiDoThái.Đặtvàovịtrícủanhữngngườinướcngoài,cáchlàmcủacôgiáokhôngđúngchuẩnmực,nhưngxéttrong giáo dục gia đình của ngườiDoThái thì đây lại là chuyện rất bìnhthường.PhụhuynhDoTháinói:“Lặplạinhưvậyvàilần,trẻkhôngcòntâmlýỷlạinữa.”Cólần,tôicùngcontraiđitảnbộởvùngngoạiôthànhphốTelAviv,chúngtôibắtgặpmộtcặpvợchồng trẻchođứacon trai sáu tuổihọc láixe.Khichiếcôtôtrẻemcủathằngbésavàovũngbùn,chamẹnóchỉnói“Điqua!”rồitiếptụcđithẳng.Quảthực,thằngbékhônglàmsaoláiđượcchiếcxeđi

quavũngbùnđó,nóđànhphảixuốngxe,đẩy từng tí.Khi thằngbé láixechạybonbontớichỗchamẹ,đầuướtđẫmmồhôi,chamẹnóvuivẻkhen:“Giỏilắm!Congiốngmộtngườiđànôngthựcthụrồiđấy!”VìphụhuynhDoTháichú trọngviệc tập“buôngtay”con,nên trẻemDoTháitừmườitámtuổitrởlênhoàntoàncóđủkỹnăngsốngđộclập.Theohọ,concáitrởthành“thainhiquáhạn”làphụlạitấmlòngchamẹdànhchomộtsinhmệnhhoànhảovàcũnglàsựthấtbạicủachamẹtronggiáodục.Tôi liên tưởngđếnmộtsốbàibáogầnđâyđưa tin,hầunhưcácnhà trọởthônBốiCương,thônBắcĐìnhxungquanhmộttrườngĐạihọcthuộcthànhphốQuảngChâuđềucóphụhuynhởlâudài“đihọccùngcon”,ngườiởxanhấtđếntừThẩmDương.“Côngviệc”chínhcủahọlàchămlochuyệnănuống sinh hoạt hằng ngày của con emmình. Trên thực tế, không chỉ cóQuảngChâu,những“thôncùnghọc”tươngtựnhưvậyđãsớmphânbốrảiráctrênkhắpTrungQuốc,nhưthônHạSacủaĐạihọcHàngChâu.HainămtrướccòncóbàibáođưatinmộtbàmẹPhúcChâu,vìconđihọcởThanhĐảonhớnhà,muốnănhoànhthánhtựgói,nênđãđimáybaymangmộtbáthoànhthánhchocon.Nhữngcâuchuyệnnhư thếnày, thậtkhiếnngười ta thao thứckhônnguôi.Phụhuynhcómuônvàn lýdođểđihọccùngconemmình,nhưngchungquylýdophổbiếnnhấtvẫnlàlolắngconởbênngoàikhôngbiếtlàmviệcgì; loconkhôngvượtquađượccámdỗcủathếgiớibênngoài,đivàoconđườngsai trái…Nghĩ tớinghĩ lui,vẫn làmìnhnênđi làm“bảomẫu”chocon.Tôicũngtừnglàmộtbàmẹkhôngthểrờimắtkhỏiconnămphút.NhưngtừkhichịuảnhhưởngbởiphươngphápgiáodụcconcáicủangườiDoThái,tôibắtđầusuynghĩ:Rốtcuộcchamẹphảiyêuthươngvàchechởchoconđếntậnbaogiờ?ĐặcbiệtlàsaukhisosánhkhoảngcáchvềkỹnăngsinhtồngiữaDĩHoavàHuyHuyvớinhữngđứa trẻDoTháicùng lứa, tôi tựhỏi,phảichăngngườimẹkhôngnênchiếmhữu,báđạovàđộcđoán?NămHuyHuymườilămtuổi,tôithựchiệnmộtlần“nuôithả”kéodàimộttháng.Thờiđiểmấy,tôivàDĩHoađềutớiTelAviv,trongnhàchỉcònlạimộtmìnhHuyHuy,đólàlầnđầutiênnótrôngnhàmộtmìnhtrongthờigiandàinhưvậy.Nói thực, lúcđó trong lòng tôi luôn thấp thỏmloâu.Dùsaonămxưa,khitheohộiđoànsảnxuấttìnhnguyệnCaoBưuvềnôngthôn,tôicũngchỉlớnhơnHuyHuybâygiờmộttuổi.Nhưngtôinghĩ,quamấynămtiếpxúcvớicáchgiáodụcgiađình tạiquêhương,HuyHuykhôngcòn làtiểuhoàngđếcơmbưngtậnmiệngnhưlúcđầunữa,giờnócầnphảicókỹnăng tựquản lý cuộc sốngcủamình,nên tôi coiđâynhư làmột lần“baythử”,kiểmtrathànhquảgiáodụccủamình.Sựthậtchứngminh,lầnđótôichoHuyHuycơhộisốngđộclậpcótácdụngrấtlớnđốivớisựtrưởngthànhcủanó.Hằngngàythằngbéđềugọiđiệncho

tôi,báocáohànhtungcủanótrongngày:“Mẹ,tiếngHebrewcủaconcótiếnbộrồi,thầygiáokhenconđấy.”“Mẹạ,buổitốiconvàbạncùngtớiquảngtrườngTựDobánhàng,bánđượcrấtnhiềutinhdầu,conđãnhờcácbạnởThượngHảigửigiúpmộttảiquađườngbưuđiện!”“Mẹơi,hômnayconđổimón,convàAPhiăncơmrangDươngChâu, còncho thêmrấtnhiều lạpxưởng.APhiănnođếnnỗikhôngđinổi…”(APhilàmộtchúchólùncủanhàtôi,HuyHuycoinónhưmộtthànhviênquantrọngtronggiađình,chămsócnótừnglitừngtí.)SaukhitôivàDĩHoatrởvềnhà,tôinhậnraHuyHuyhoàntoàncóthểgánhtráchnhiệmlàmchủgiađình,nósắpxếpmọiviệctrongnhàđâurađấy,còndán từvựngHebrew lên tường,vừa làmviệcnhà,vừa lẩmnhẩmhọc, sắpxếpcuộcsốngmộtcáchngănnắp,trậttự.Ngoàira,nócòntựnấunướng,ănuốngkhỏemạnh,chứngtỏkỹnăngsinhtồncủanóhơnhẳnngàytrước.Tôi kể cho rất nhiều bàmẹ TrungQuốc nghe chuyện tôi “nuôi thả”HuyHuy,họcóýxemthường.Nhưngcómộtbàmẹcócongáiđãmườituổikểrằng, trongquátrìnhnuôidạycongái,côấyluônsợnàysợnọ,cũngmắcbệnhđanghithườngthấyởrấtnhiềubàmẹ,chỉsợthóiđờilàmhạiconcáimình, nênmuốn dốc toàn bộ sức lực củamình che chở cho con lâu hơnnhiềuhơn,biếtrõlàmvậylàkhôngtốtchocon,songtronglònglạichẳngnỡ.Bàmẹnàycòntựanủichínhmình:“Sovớibạnbèxungquanh,emvẫnchưađược coi là ngườimẹnuông chiều con cáimột trămphần trămđâu,nhìnchungcongáiemvẫnrấttựlập.Vợchồngemkhôngđưaconđihọc,nhưngcómấyngườibạnphêbìnhem,bảoemtuyệtđốikhôngđượcmangconcái rađánhcuộc, thuamột lần làmất tất,phảicẩn thận từngli từngtímớiđược.”“Khinàochúngtamớicóthểđểconcáirờikhỏitầmmắtcủamình?”“Phảiđợiđếnkhiconhoàntoàncókhảnăngrờikhỏitầmmắtcủachamẹ,nếukhôngthìlàmsao?”Vìkhôngyêntâmnênphụhuynhvẫnkhôngchịubuôngtay,đếnkhingoảnhđầunhìnlại,contrẻđãtrởthành“thainhiquáhạn”,phảichăngđócũnglàmộtdạngkháccủathấtbại?TôithườngbắtgặpmộthiệntượngởcácnhàhàngcủaIsrael,chamẹkhônggọimónthaycon,màđểtrẻtựchọn.Trẻtrựctiếpnóivớinhânviênphụcvụ:“Chocháumộtcáisandwich,trongđócóhaimiếngjămbông,trứnggàgầnchín,rausốngvàcóthểchothêmbalátcàchua.”Chúngluôntỏratinhtếvàcụthể.Trongkhiđó,ởTrungQuốc,khichamẹhỏi:“Conmuốnăngì?”.Trẻthườngđáp:“Conăngìcũngđượcạ.”GiáodụcgiađìnhcủaTrungQuốcchưatôntrọngđầyđủquyềntựchủcủatrẻ,cănbảnphụhuynhkhôngcóýthứcrèntínhtựchủchoconemmình.Saukhitrẻnóiăngìcũngđược,chamẹsẽgọimónthaytrẻ,đếnkhiđồănđượcđưalên,trẻlạingúngngangúngnguẩykhôngăn,nói làkhông thích,nhưngchonó tựdochọnmón thìnó

cũngcóbiếtgọimónnàođâu.Vìvậy,chúngtađừngbắtbẻ,cuộcsốngthayđổiphứctạplàmcontrẻkhôngcóchủkiến.CómộtbàiđồngdaoTrungQuốckháhàihước:“Mộtdâydưarahaitráidưahấu,một trái to,một trái nhỏ.Trái nhỏnúpdưới láxanh, sợ ánhmặt trờichiếurọi,nângniutừbékhôngvậnđộng,thờigiantrôiquaquảvẫnbétèo.Mộttráidưa,totròn,vuivẻtắmnắng,nàosợsấmsétgầmtrời,lớnthôithổitronggió trongmưa,biến thànhmộtembékhỏemạnh.”Chamẹhaymủilòng,quáômđồmviệccủaconsẽbiếnchúngthànhmộtngườilườibiếng,yếu ớt. Chúng ta không sao kể hết những bài học “Tôi gieo nhân rồng,nhưngtoànthuvềbọchét.”Chamẹhãybuôngtay,buôngchânđểchoconemmìnhtựvẫyvùngtrongbiểnđời,nhưvậytrẻmớicóthểvượtquasónggiómàkhôngbịnhấnchìm.Tốchấtbắtbuộcphảicócủanhữngbậclàmchalàmmẹngàynaylàcầnbướcrakhỏisailầm,khônglàmthayconcái,khôngbồidưỡngtrẻthành“thainhiquáhạn”.

Mộtsốphươngphápgiúpphụhuynhgiảmbớtgánhnặngchomình

1.Đểcontựsắpxếpthờigian.Giốngnhưngườilớn,contrẻcũngcóthờigian riêngcủamình.Nếungười lớn toànquyềnsắpxếpquỹ thờigiancủatrẻ,bảnthântrẻchỉviệcthựchiện,vậythìvĩnhviễnchúngtakhôngbaogiờcóthểtậpchochúngtínhtựchủ.Khiconcáicònquánhỏ,chamẹhãychotrẻ tựsắpxếpnhữngviệcchúngmuốnlàmvàomộtkhoảng thờigiannhấtđịnhtrongngày,miễnsaokhôngxảyranguyhiểm.Chúngcóthểvuichơi,đọcsáchhayvẽtranhtùythích.Tấtnhiêncũngcólúcchúngbậnngượcbậnxuôimàchẳnglàmđượcviệcgì,nhưngdầndầnchúngsẽbiếtquýtrọngthờigianvàbiếtphânbổthờigianhợplý.2.Choconmộtkhônggianđộclập.Ởtrongkhônggianđó,chỉcầncontrẻkhônglàmhạibảnthân,khôngxâmphạmngườikhác,chúngcóthểtùyýnôđùa,họctập,cườinóithảcửa,trúthếtnhữngđiềubấtmãntronglòng.Phụhuynhkhôngnên tự tiệncan thiệpvàokhônggianriêngcủaconcái.Điềunàycựckỳcólợichosựpháttriểnhàihòacảvềthểchấtlẫntinhthầncủatrẻ.3.Đối với nhữngđứa trẻ nhỏ tuổi, trước hết,phụhuynhcầndạy chúngbiếttựphụcvụmình,tựxúccơmăn,mặcquầnáo,đivệsinh,rửachântay,giặtkhăntay,bíttất.Đốivớinhữngđứatrẻlớnhơn,phụhuynhcóthểsắpxếpđể chúnggiúp người lớn làmmột số việc tùy theo sức củamình nhưquétdọnnhàcửa,đổrác,thậmchílàrửabát,giặtquầnáo,nấucơm.4.Phụhuynhtựgiảmbớtgánhnặngcủamìnhkhôngcónghĩalàbỏmặcconcái,khôngngóngànggì,màlàdạytrẻtựlàmnhữngviệcchúngcóthểlàm,tậplàmnhữngviệcchúngchưabiết làm,bồidưỡngtrẻthànhmộtngườitựlập.

Đểsựhứngthúthôithúcconhọctập

Concáikhôngthíchhọclànỗiphiềnnãolớnnhấtcủacácbậcchamẹ,đôikhichuyệnhọchànhtrìtrệcủabọntrẻcònlàmchamẹcảmthấythấtvọnghơnviệcchínhbảnthânmìnhbịthấtnghiệp.Cómộthậubốitừngthanthởvớitôichuyệncontraicôấychánhọc,côấyrấtkhổsở:“Đihọpphụhuynh,cháuchẳngbiếtgiấumặtvàođâu.Thầycôbộmônnàocũngphànnàn:Ởtrênlớpcontraicháukhôngchúýnghegiảng,vềnhàkhônghoànthànhbàitập,điểmthấpnhưngvẫnkhôngchịuthừanhận.Từtrườngvềđếnnhà,đầuóccháuquaycuồng,nhưngcháuvẫnphảikiềmchếcơngiận,đônđốcconhoànthànhbàivở.Nhưngthằngbévẫnkhôngchútâmhọc,lúcthìnằmbòrabànnhìnđồnghồ,lúcthìlấymáychơigamePsprachơi,thấyđãhơnchíngiờ tối rồimànóvẫncứnhơnnhơn, thậtsựkhôngnhịnnổinữa,cháubắtđầuquátchonómộttrận.Thếmànóvẫncoinhưkhông,cháutứcđiênlên,quaysangđánhnó.Thằngbélìlợm,nghiêngđầu,liếcmắtnhìncháu,khôngnóilấymộtcâucầuxin,cứnhưlàsắpkhôngthèmnhậnngườimẹnàynữa.Cháunói:‘Hômnaykhônglàmxongbàitập,thìđừngđingủ,mẹkhôngcầnconnữa!’Nàongờ,cháuvừadứtlời,nóliềnquayngườichạyvọtrangoài.Bênngoài trờiđangmưa,cháu lo lắnggọivới theo: ‘Conđiđâu thế?’Nóchạythẳng,khôngthèmquayđầulại.Cháuhốthoảnggọichanóđuổitheobắtvề.”Nghexongcâuchuyện,tôiphântíchchocôấyhiểu.Vềphươngdiệndạyconhọc,ngườiDoTháicómộtlờikhuyênchânthành:Đừngépbuộc trẻ,chỉkhiphụhuynh truyềnđạtyêucầuhọc tậpmộtcáchnhẹnhàng,khéoléothìmớicóhiệuquả.Chamẹkéotrẻtừchỗvuichơitrởvềquỹđạohọctậphaynghĩtrămphươngngànkếtheodõitrẻ,rấtkhókhiếntrẻcótâmtrạnghọc,vìhaibênđãtạothànhthếđốiđầu.NgườiDoTháicoihọctậplàthúvuicủacuộcsống,quanniệmcủacácbậcphụhuynhlàtrướchếtphảivunbồiniềmyêuthíchvàhứngthúhọctậpchotrẻnhỏ,cứthếhunđúctinhthầnhọctậpđểchochúngvuivẻngồivàobànhọc.Haicậucontraicủatôicũngkhônghẳnlàsiêngnăng,chămhọc,nhiềulúcchúngcũnghamchơihaynhụtchí.Vìvậychonên,tôitácđộngđếnchítiếnthủcủacácconbằngsựdídỏm,hàihước,chứkhôngđaotobúalớn.Vídụnhưchuyệnhọcngoạingữ,tôikểchobọntrẻnghecâuchuyệnsau:Có hai con chuộtmột lớnmột nhỏ hẹn nhau đi chơi, vui đùa thỏa thích.Nhưngtrênđườngvề,bất thìnhlìnhchúnggặpmộtconmèo.Đúnglàoangiangõhẻm,haiconchuộtchạyvàongõcụt,bịconmèochặnđứngtrướcmặt.“Lầnnàychúngmìnhchếtchắcrồi.Tiếclàsaukhitôichếtđi,ngườinhàsẽ

khôngbiếttôichếtởchỗnào!”Conchuộtlớntuyệtvọngnói.Đúnglúcnày,vanglênmộttràngtiếngchósủa.Conchuộtlớnruncầmcập,mãiđếnlúctiếngchósủadứt,nómớidámhehémắtnhìnxungquanhkhôngthấybóngdángconchónào,màchỉthấyconchuộtnhỏcườikhoáitrá,nólạingướcmặt nhìn lên, thì ra conmèo chặn đường ban nãy cũng đã sớmbỏchạyrồi.Conchuộtlớnngơngáckhônghiểu,hỏiconchuộtnhỏđầuđuôisựviệclàthếnào.Conchuộtnhỏcườiđắcý,nói:“Tôibắtchướctiếngchósủa,dọaconmèochạymấtdéprồi.Anhxem,biếtmộtngoạingữquantrọngnhườngnào!”Nghexongcâuchuyện,cáccontôicườingặtnghẽo,chúngđềutranhnhaunói conmuốn làm “con chuột nhỏ” và bắt đầu dán kế hoạch học tập lêntường:Khôngthểđểviệchọcngoạingữbịngắtquãnggiữachừng,dùchỉmộtngày.Nếuthậtsựkhôngcóthờigian,thìmỗingàychỉcầnbỏramườiphút.Buổisánglàthờigianhọcngoạingữtốtnhất.Ngaycảkhichánhọc,cũngkhôngđượcbỏbẵngkhônghọc.Bấtcứlúcnàocũngphảighilạivàhọcthuộcnhữngmẫucâuđượcsửdụngnhiềunhấttrongcuộcsốnghằngngày.Ngoạingữgiốngnhưlôcốt,bắtbuộcphảitấncôngđồngthờitừbốnphía:đọcbáo,ngheđài,xemtivi,nghediễnthuyết,chịukhóđọcsáchgiáokhoavàtraođổithôngtin,giaotiếpvớibạnnướcngoài.Dámnói,đừngsợsai,cầnnhờngườikhácsửasaichomình.Khôngnênxấuhổ,khôngnênnảnlòng.Phảitinrằngmìnhcónghịlựcquậtcườngvàtàinăngphithườngvềphươngdiệnngônngữ.Bởivậynên,bấtcứvịphụhuynhTrungQuốcnàomuốngiảiquyếttriệtđểvấnđềhọctậpcủaconthìtrướctiênphảihiểuchúng.Nếuphụhuynhkhôngtìmranguyênnhândẫnđếnvấnđềhọctậpcủatrẻ,thìdùngbaonhiêucáchkhắc phục cũng đều có tính hạn chế. Một khi biết rõ nguyên nhân, phụhuynhsẽlựachọnphươngphápgiảiquyếtphùhợpđốivớitrườnghợpcủaconemmình,nhưvậythìmọiviệcrấtdễxửlý.ỞIsrael,cácbậcchamẹrấtchútrọngnângcaosựhứngthúvàthóiquenđọcsáchchoconcái.Khitrẻlênmộtlênhai,họsẽchuẩnbịchoconmộtsốsáchtranhmàuđẹphoặcsáchcónhữngkýhiệukỳthú,rồiđặtnhữngcuốnsáchnàyởtrướcmặttrẻ,thuhútsựchúýcủachúng.Cácbàmẹsẽnhỏmộtgiọtmậtonglêntrangsáchđểchotrẻngầmhiểurằngđọcsáchsẽcómậtngọt.ĐâylàcáchlàmphổbiếncủacácbàmẹDoTháinhằmvunđắpcảmtìnhcủatrẻđốivớisách,ngụýbảotrẻnhữngtrithứcconhọcđượctừtrongsáchvởcóthểgiúpconloạibỏnhữngphiềnmuộnvàcảmnhậnđượcmậtngọtcủacuộcsống.

Ngoàira,ngườiDoTháicònduytrìthóiquenđọcsáchđếncuốiđờiđểlàmgươngchoconcháu.TrongnămtriệubốntrămngàndâncủaIsrael,cóhơnmộttriệungườicóthẻthưviện,cảnướccógầnbamươiđơnvịbáochí,xuấtbảnấnphẩmtheomườilămngônngữkhácnhau.SốlượngnhàxuấtbảnvàthưviệntínhtheođầungườicủaIsraelđứngđầuthếgiới,họcóxấpxỉchíntrămloạiấnphẩm,bìnhquâncứbốnngànngười lạicómột thưviệncôngcộng.TheokếtquảđiềutracủatổchứcGiáodục,KhoahọcvàVănhóacủaLiênhiệpquốc,ngườiDoTháiđứngđầubảngxếphạngđọcsáchmỗinăm,trungbìnhmộtnămmộtngườiDoTháiđọcsáumươitưcuốn.NgườiThượngHảicũngđứngđầubảngxếphạngđọcsáchởTrungQuốc,nhưngmộtnămhọchỉđọctámcuốn.TiếnsĩKezhi,nhàtâmlýhọcxãhộinổitiếngcủaIsraelđưaramườiphươngphápđọcsáchlàmtăngkhảnănghọctậpcủatrẻ,đồngthờinuôidưỡngýchíhọctậpcủachúng.Mườiphươngphápđólà:1.Chotrẻhiểurõnhiệmvụhọctậplàquantrọngnhất.Vídụ,khitrẻemDoThái vừamới hiểu chuyện, phụ huynh sẽ cho trẻ liếmmật ong trên trangsách;giásáchtrongcácgiađìnhDoTháiđềuđượcđặtởđầugiường,biểuthịýnghĩangườilớntôntrọngtrithức.ĐànôngDoTháixâydựnggiađìnhđềucoiviệclấyđượcnữhọcgiảvềlàmvợlàmộtniềmvinhdự.2.Khôngnêncho trẻđọcsáchquá lâu,mỗingàychúngchỉcầndànhmộtkhoảngthờigianvừaphảiđểônbàilàđược.Trẻkiêntrì thựchiệnlâudàinhưvậysẽcóhiệuquảhơnlàngồitrướcbànhọchànggiờđồnghồ.3.Saukhiăncơmxong, tránhcho trẻđọcsách.Vì lúcnàymáuđangdồnxuốngdạdàygiúptiêuhóathứcăn,nênlượngmáuvậnchuyểnlênnãoítđi.Nếuchamẹbắtconmìnhđiđọcsáchvàolúcnày,trẻsẽcảmthấyhoamắtchóngmặt,hiệuquảhọctậpthấp.4. Tìm ra đồng hồ sinh học của trẻ.Mỗi người đều có đồng hồ sinh họcriêng,học tập theonhịp thờigiancủađồnghồsinhhọc làmtănghiệuquảhọctậplêngấpnhiềulần.Vìvậy,chamẹphảichúýquansátvàcùngconmìnhtìmrađồnghồsinhhọccủabảnthân,chọnthờigianhọchiệuquảnhất.5.Khuyêntrẻkhôngnênnghenhạckhihọc,nếukhôngchúngsẽbịphântántưtưởngvàcócảmgiáchọctậplàmộtgánhnặng.6.Cơchếgiađìnhchođiểm.Chamẹcùngconcái thảo luậnvềnộidungcuốnsáchtrẻmớiđọcxong,sauđóchotrẻlàmmộtbàithuhoạch.Nếutrẻlườiđọcsách,đừngngầnngạichochúngđiểm“C”,ngượclạinếutrẻthẳngthắn,vuivẻvànhiệttìnhnóiracảmnhậncủamìnhsaukhiđọcsách,chamẹhãythưởngchochúngmộtđiểm“A”xuấtsắc.7.Khuyếnkhíchtrẻbiếtnắmbắtthờigianhọctập.TheocácbậcphụhuynhvàgiáoviênngườiDoThái,quảnlýthờigianlàmộtkỹnănghọctậpquantrọng,nócóthểpháthuyhiệuquảtolớn,khôngthuakémgìviệcvậndụng

cácđịnhlý.8.Bachderta,giáoviênnổitiếngnhấtDoTháitừngnói:“Thànhtíchcủatrẻnằmởthóiquenhọctập,chứkhôngphảilàtưchất.Họctậpđòihỏiphảitựýthức,tựkiểmsoátvàtựchịutráchnhiệm.Chonên,cácbậcphụhuynhphảisớmgiúpconemmìnhtạothóiquenhọctậptừnhữngnămthángđầuđời.”9.Khiphụhuynhđônđốctrẻhọctập,tránhnóiđinóilạinhiềulần,tránhcanthiệpvàochuyệnlớnchuyệnnhỏcủachúng.Vìkhibịphụhuynhcằnnhằn,mắngmỏ,trẻsẽkhôngthểcótâmtrạngvuivẻvàcũngrấtkhócóýnghĩchủđộngtíchcựctronghọctập.10.Phụhuynhtránhđitắtđónđầu,chútrọngdạyconhọctuầntựtừngbước.Vìcácbậcchamẹgửigắmhyvọngrấtlớnvàoconcái,chonênhọthườngđặtraquánhiềukếhoạchhọctập,gomtấtcảcơhộivàthờigianrảnhrỗicủatrẻ,bắtchúnghọccáinọhọccáikia.Phụhuynhnhấtđịnhphảidạytrẻtuầntựtừngbướcdựavàotrườnghợpcụthểcủaconemmình,liệusứcmàlàm.Dạyconmộtcáchhàihòatốtđẹphơnhẳncáchlàmàoàokhôngđầu,khôngcuối.

Tìmtấmgươngtốtchoconhọctập

Tôidắtdíunhữngđứaconcủamìnhtrởvềquêhươnglàmuốnchúngđượctiếpcậnvớimộtphươngphápgiáodụctốthơn,trởthànhnhữngnhântàiđanăng.Vì trướcsau tôi luôngiữcáchnghĩcủacácbàmẹTrungQuốc:họchành thi cử vẫn là con đường công bằng nhất làm thay đổi số phận conngười.Nêndùphảibánhếtgiatài,dùphảiđiănxin,tôicũngquyếtnuôicontheohọctrườngđiểmvàlênđạihọc.DĩHoatínhtìnhhướngnội,làmviệcđiềmtĩnh,đốivớivấnđềgiáodụchọctậpcủanó,tôichọnphươngphápphântích,thảoluận,tạochonómộtchútáp lựcvừaphải, thôi thúcnóbước lênphía trước.Song, tôi không thể ápdụngphươngphápnàyvớiHuyHuy.Thằngbécóchủý,tínhđộclậpvàtưchất kinhdoanh caohơn anh traimình, vả lạiHuyHuyđãđượcnếm tráingọttrongkinhdoanh,liệunócótrởthànhnôlệcủađồngtiền,khôngyêutrithứcmàchỉyêutiềnbạc?Dườngnhưtôicũnglờmờnhậnratrongđầunócónhữngsợiýnghĩhọctậpchẳngcótácdụnggì,nhưngnếumỗingàytôiđềucàmràmbêntainó“trungthưtựhữuhoàngkimốc,trungthưtựhữunhannhưngọc”thìchỉelànướcđổlákhoai.Phảilàmsaođây?Đúnglúcnàyđãxảyramộtsựviệc,tôichớplấycơhộivàthựchiệnphươngpháp“giáodụctheotừnghoàncảnh”đốivớiHuyHuy.Hômấy,saukhiđihọcvề,HuyHuytớitiệmbánhmìlàmthêm.Qualớpcửakính,nótìnhcờtrôngthấymộtanhthanhniêntrí thứcphongđộ, láichiếcsiêuxelượnmộtđườngconghoànhảorồi tấpvàobênngoàiquáncàphê,điểmđếnquenthuộccủacácdanhnhânnổitiếng,mộtcôgáirấtsànhđiệumở cửa bước lên xe, chiếc xe lại lao vút đi. Trở về nhà,HuyHuy kể lạichuyệnnàychotôinghebằnggiọngđiệuvôcùngngưỡngmộ.TôikhéonhắcHuyHuy:“Contraià,ngườikhôngcótrithứcthìkhôngthểcócuộcsốnghiệnthựcnhưvậyđược.ConchỉthấynhữngthươngnhânDoTháicóđầuóckinhdoanhgiỏi,nhưngconbiếtkhông,thươngnhânDoTháicókiếnthứcsâurộngđềucótrìnhđộhọcvấncao,nếuconkhôngcótrìnhđộvănhóa,thìconchỉcóthểlàmmộtconbuônnhỏ,sốngtạmquangày,khôngbaogiờđượcxếpvàohàngthươngnhânlớn.Cũngkhôngcóđượccuộcsốngnhưconmongmuốn.”NgườiDoTháiđãsớmđưatrithứclênlàm“vốnliếng”,“củacải”,họvítrithức“là củacải lúcnàocũngcó thểmang theobênmìnhmàkhông sợaicướpmất.”TrongmắtngườiDoThái,nhữngthươngnhânkhôngcótrithứckhôngđượccoilàthươngnhânchânchính.PhầnlớnthươngnhânDoTháiđềucóhọc thứcuyênbác,đầuócmẫncán, cửchỉnhonhã, tương tựnhư“nhothương”củaTrungQuốc.Thoạtnhìnhọgiốnghọcgiảhơn,vìởhọtoátlênphongtháicủangườitríthức.

Nghetôinóivậy,HuyHuybỗngcóđộnglựchọc tập:“Mẹ,connhấtđịnhphảiđọcsách,hơnnữaphảiđọcsáchthậtgiỏi.”Thằngbélậptứchứasẽbiếnlờinóithànhhànhđộngthựctế.Nhữnglúcđilàmởtiệmbánhmì,nódánsáchphotocopylêngiá,cóthờigianrảnhlàlạingómắtnhìn.Ởnhà,nódánchichítbảng từđơn trênđầugiường, trướckhiđingủđềuhọc thuộcmộtlượtcác từvựnghọcbuổisáng, thậmchínócòndởnátnhàucảmộtcuốnKháiniệmmớivềtiếngAnhmangtừTrungQuốcsang.Saunày,cólầntôivàHuyHuylàmkháchmờichươngtrìnhThamvấntâmlýcủaĐàitruyềnhìnhTrungươngTrungQuốc,saukhingheHuyHuychiasẻquátrìnhtựhọcnàyvớiquývịkhángiả,TrầnTuệ,chuyêngiathamvấntâm lý xúc động nói: “Khi phụ huynh TrungQuốc khuyến khích con emmìnhcốgắnghọc tập,họ thườngvẽcho trẻmộtviễncảnh tốtđẹp,nhưngviệcphụhuynhvẽraviễncảnhchotrẻchỉcótácdụngkhíchlệkhánhỏ.CònviễncảnhcủaHuyHuylàdobảnthânanhtựvẽrachomìnhdướisựkhuyếnkhíchcủaphụhuynh,vìHuyHuymuốnmột cuộc sốngnhưvậy, chonênviễncảnhcủaanhkhôngphảilàviễncảnhcủangườikhác,khôngphảilàhưhão,mà đó là viễn cảnh rất cụ thể và thực tế. Dưới sự khích lệ của phụhuynh,viễncảnhấycàng tạođộng lựcchoanhphấnđấu.Vìvậy,khiphụhuynhtạođiềukiệnvậtchấtvôcùngưuviệtchotrẻ,thìtrướcmắtchúngcòncóthứgìtốthơnthế,trẻsẽkhôngcóướcmuốngìnữa.Contrẻcàngđượcănsungmặcsướngthìcàngcảmthấykhôngcómụctiêu.”Quasựviệcnàycóthểthấy,hiệuquảcủaviệctrẻyêuthíchhọctập,tựhoạchđịnhlýtưởngcủamìnhsovớiviệcchamẹthúcéptrẻhọctập,xâydựnglýtưởng,khácnhaumộttrờimộtvực.Phụhuynhgiúpconcáithựchiệnmụctiêuhọctậptronghoàncảnhtrẻđãcólýtưởngvàmụctiêucủađờimình,thìchúngsẽkhôngnảysinhtâmtrạngchốngđối.TôitìnhcờđọcđượctựtruyệncủaJackWelch,nguyênTổngGiámđốccủaTập đoànGeneral Electric, người từng được ca ngợi là “CEO vĩ đại nhấttronglịchsử”,ôngviếttrongcuốntựtruyệnnhưsau:Nămtôichíntuổi,theolờikhuyêncủacha,tôinhậncôngviệcvácgậyvànhặtbóngởsângolf.Chatôikhôngbảotôiđi làmcôngviệcnàyvì thùlaocao,sauchuyệnnàyônggiảithíchvớitôi,ônghyvọngtôiđếnnơinhữngngườithànhcôngthườngluitớinghỉngơi,thưgiãn,nhậnđượcsựkhíchlệquaquátrìnhquansátlờinóicửchỉcủahọ,từđótìmđượclýtưởngvàtấmgươngcủacuộcđờimình,tìmđượcngườimàmìnhcũngmuốntrởthànhngườinhưthế.Quảthật,JackWelchkhôngphụ lòngdạybảocủangười cha,nhờkhảnănghọchỏi,noigươngngườikháccộngvớinhữngsựcốgắng,traudồicủachínhbảnthânmình,ởtuổibốnmươilăm,ôngđảmnhiệmchứcvụCEOcủamộtcôngtyđãcólịchsửhàngtrămnămtuổi,đạtđượcướcmơtốtđẹpmàôngđãđềratừthờiniênthiếu.TôiquansátrấtnhiềugiađìnhTrungQuốcvànhậnthấy,cácbậcphụhuynh

thườngtheosátconemmìnhtừngbước,đặtgánhnặnglênvaichúng.Tôisửdụngcụmtừ“rốiloạnhànhvicưỡngchế”đểmiêutảhànhvicủamộtsốphụhuynhlàkhôngquáchútnào.Vừađilàmvềđếnnhà,nhữngvịphụhuynhnàyđãchạyvàokiểmxemconemmìnhcóngồibênbànhọchaykhông,nếuthấytrẻxemtivi,họsẽthúcgiụcchúngmauđilàmbàitập.Nếutrẻkhôngnghelờingaytứckhắc,họsẽnổigiậnlôiđìnhchođếnlúcchúngchịucầmsáchbàitậplênmớithôi.Cònnếutrẻrămrắpngồivàobànhọc,họsẽcảmthấykhoankhoái, tronglòngtrànđầyhyvọng.Khôngítphụhuynhkhôngbiếtrằng,nhữnghànhvilặplạikiểunàysẽkhiếntrẻhìnhthànhphảnxạcóđiềukiệnkhôngtốt,giảmhiệuquảhọctập,hễchamẹmởmiệng,phảnứngtrựctiếpnhấtcủatrẻlàkhôngmuốnnghe,bựcdọcvàdầnsinhraphảnứngchốngđối.Cólẽtừtrướctớigiờnhữngvịphụhuynhnàychưatừngnghĩ,lùimộtbướccóthểgiúpconemhọnhậnthứcmốiquanhệquantrọnggiữahọctậpvàgiađìnhđốivớitươnglaicủachúng.Theotôi,bấtluậnconcáibaonhiêutuổi,phụhuynhđều phải cho chúngnhận thấymình làmột phần của gia đình,nhậnthấymốiliênhệmậtthiếtgiữasốphậncủamìnhvànhữngnỗlựchiệntại. Thật ra, đây cũng làmột cách để chamẹ bồi dưỡng tinh thần tự chịutráchnhiệmvềcuộcđờichocon trẻ.Nếucócơhội,chamẹhãycùngcontìmkiếmmộtngườixuất sắc, tàiđứcvẹn toàn trong lĩnhvựcchúng ta cóhứng thúđểcho trẻnoi theo.Đươngnhiên,chúng takhôngnênhiểuđịnhnghĩa khái niệm thành công theo nghĩa hẹp, xung quanh chúng ta có rấtnhiềungườiưutúcóthểlàmhìnhmẫuvàlýtưởngchoconemmình.Tôi liên tưởngđếnmộtchương trình truyềnhìnhnướcngoàicó têngọi làCon cái trong thực tiễn được các bậc chamẹ vô cùng ủng hộ. Nội dungchươngtrìnhlàtrẻđitheonhómngườilàmnghềnàođó,quansátđểtìmranhữngkhókhăn, thành tựu trong côngviệc củahọ, cuối cùngnhữngđiềunàygợichotrẻnhữngsuynghĩgì.Chamẹrútvềhậuphươnggiúpconcáixâydựngquanniệmhọctậpcótínhtựchủdựa trên sựhứng thúvàướcmuốncủa trẻ.Mộtkhiđãhình thành,quanniệmnàysẽđitheotrẻsuốtđời.Cònkhitrẻđãkhôngcótínhtựchủ,chodùphụhuynhchotrẻthamgialớphọcphụđạonhiềutiền,muatàiliệudạyhọc đắt đỏ, cũngkhông thể hướng conmìnhđi theo con đườngđúngđắn.LạinóiđếnHuyHuy,tôidùngcáchgiáodụchứngthúvàcuộcsốngướcmơ,thôi thúc thằngbé tự tạo rahammuốnhọc tập.ĐếnkhiHuyHuyvàođạihọc,tôicóthểkhoanhtayngồinhìn,hoàntoànkhônglonóxaonhãngviệchọc.Vì, trongđầunóđãcóquyết tâm“tôiphải trở thànhngườinhư thế”,“saunàytôiphảilàm…”vànóbiếtướcmuốnấykhôngtựnhiênbiếnthànhhiệnthực,chonênnócầnphảivạchrakếhoạchthậttốtvàthựchiệntừngbướcmột.

Quảnhiên,trongthờigianhọcđạihọc,HuyHuykhôngnhữnghăngsayhọcngoạingữ,màcòncóhứngthúđốivớilĩnhvựcgiámđịnhkimcương.Đểnắmvữngnhữngkiếnthứcvềngànhnàyvàsớmtrởthànhngườigiámđịnhchuyênnghiệp,thằngbétrântrọngthờigiantừnggiâytừngphút.HuyHuytừngnóivớitôi:“Trongkýtúcxángàynàoconcũnglàngườiđingủmuộnnhất và dậy sớmnhất.Con quý trọng thời gian hơn các bạn.”Ngoài kiếnthứcchuyênngànhra,chỉcầncóthờigianrảnh,HuyHuylạithamgiacácloạihộichợquốctế,làmphiêndịch,phânpháttàiliệu,tuyệtđốikhônglãngphíthìgiờmỗingày.“Mẹơi,conmuốnmộtcáiđồnghồ,đồnghồcủaconhỏngrồi.”HuyHuythủthỉ.“Nhưngthôimẹạ.Khôngcầnmuađâu,nhàmìnhvẫncònmộtcáiđồnghồcũ,condùngcáiđócũngđược.”HuyHuylạibổsungmộtcâu.“Đithôicon,chúngtađimuađồnghồ!”TôimuachocontraimộtcáiđồnghồLongines tạimộtcửahàngđồnghồnằmởphíabắcđườngTứXuyên.“Mẹ,đeochiếcđồnghồmẹmuachocon,concàngphảiquýtrọngtừnggiâytừngphút.”SaukhitrởthànhmộtthươngnhânkimcươngcóchúttiếngtămởkhuvựcThượngHải,HuyHuyvẫnkhôngdừngchân,tiếptụcchạyđuavớithờigian.Khiđượchỏivềbíquyếtthànhcôngcủamình,HuyHuytrảlời:“Tìmđượcconđườngmìnhthíchvàamhiểu.Vìbảnthântôicóhứngthúđốivớingànhkimcương,nên tôimới trànđầynhiệthuyết,khôngsợkhókhôngsợkhổ,phấnđấuchođếnkhitrởthànhngườichuyênnghiệpnhấttronglĩnhvựcnày.Cóhứngthú,tôicóthểtậptrungtinhthầnvàsứclựcvàolàmviệcmộtcáchtựnhiên,cảmthấyvuivẻ,đồngthờithànhcôngcũngtừđâymàra.”Miosujw,chuyêngiađàotạonguồnnhânlựcIsrael,cốvấnchocôngtypháttriển đội ngũ quốc tế chỉ ra rằng: “Cần phải cho trẻ biết ‘conmuốn học’,‘con có hứng thú học’, thì đứa trẻmới có khả năng học tập và suy xét!”Ngàynaylà“thờiđạithôngtin”,tươnglailàthờiđại“bùngnổtrithức”,vềmặtkháchquan,thờiđạinàysẽthửtháchkhảnănghọctậpsuốtmộtđờicủamỗingười.Chamẹkhôngthểlúcnàocũngkèkèbêncon,đốcthúcchúnghọctậpsuốtđời,vìnhiềukhitrốngđánhxuôi,kènthổingược.NhưmộtchuyêngiađàotạonguồnnhânlựcIsraeltừngnói:khảnănghọctậpsuốtđờiđượcxâydựngdựatrênhứngthúvàmongmuốncủamỗingười.Chonên,chúngtahãyhọctậpcácbậcchamẹDoThái,rútvềhậuphươngmộtcáchchuẩnmựcđểtinhthầnhứngthú,hăngsayhọctậpcủacontrẻthaythếnhữngnỗilolắng,bấtantronglòngchúngta,dẫndắtcontrẻhướngrathếgiớirộnglớn,giàulýtưởnghơn,đóchínhlàđiểmmấuchốtthayđổivậnmệnhtươnglaicủaconcái.Đứng ở vị trí hậu phương, việc các bậc chamẹ chúng ta nên làm là:

Phântíchtốchấtđặcbiệtcủatrẻ,làmthammưuvàquânsưcủachúng,giúpchúngmauchóngtìmđượchứngthúvàướcmuốncủamình.

Đừnglàmquảngia,hãylàmquânsư

ChocontựlựachọnNhờcácbàmẹDoTháikhaisáng,tôiđãlĩnhhộiđượcnghệthuậtlàmmẹthâmthúynhấtkhôngphảilàtrởthànhmộttổngquảnômđồmhếtmọiviệc,màphảilàmộtquânsưcótráchnhiệm“quansát,nhắcnhở,thammưu”chocon.NgườiDoTháicómộtcâudanhngônchílý:“Chamẹkhôngtincon,chuyệngìcũngquyếtđịnhthayconchẳngkhácnàotướcmấtcơhộipháttriểntựdocủacon.Đợiđếnkhiconcần tìmđếnbạnđểhỏiýkiếnhoặc tìmkiếmsựgiúpđỡ,bạnhãyđưaraquyếtđịnhcủamìnhcũngchưamuộn,ngượclạicònmanglạihiệuquảtốthơnnhữnggìbạnmongđợi.”VìchịuảnhhưởngtừnhữngbàmẹDoTháiởxungquanhmình,nênđốivớivấnđềcủacácconnhưcuộcsốngởtrườnglớp,quanhệxãhộivàtiềnđồtươnglai,tôixácđịnhvịtrícủamìnhlàlàmthammưuchobọntrẻ,cungcấpsựgiúpđỡgiốngnhưkimchỉnam,chứkhôngcanthiệpquásâuvàocuộcsống của chúng hay bắt ép chúng chấp hànhmệnh lệnh.Bởi lẽ, cuộc đờikhôngcóđápánchínhxácnhưmộtcâuhỏitoánhọc.Khôngítchamẹmuốnởbêncon,khôngngạilựachọnthaycon.Nhưngthựctếhọkhôngthểquyếtđịnhđượctấtcảmọiviệcthaytrẻ,phánđoánchínhxácvàlựachọnsaucùngvẫnphảidotrẻtựquyếtđịnh.Ngaytừlúcnày,cácbậcchamẹhãycungcấpchotrẻnhiềuđộnglựchơn,rènluyệnkỹnăngtựlựachọnchotrẻnhiềuhơn.Khôngsai,nhữngkinhnghiệmchúngtatíchlũytrongmấymươinămcuộcđời đều hết sức quý giá. Nhưng cuộc đời không phải là con đường mộtchiều, nhất là cuộc đời còn dài của con trẻ.Xin các bậc làm cha làmmẹđừng dùng giá trị quan củamìnhmà hoàn toàn áp đặt lên con cái, bởi lẽnhững giá trị của cuộc sống luôn không ngừng biến đổi. Dựa vào kinhnghiệmsốngcủamình,việcchúngtathậtsựcầnlàmlàgiãibàytâmsựcùngcon:Conà,conhãyxemmìnhcóhứngthúvớicáigì,cónăngkhiếugì?Concó thểcócuộcsốngvuivẻhaykhông?Conđãchuẩnbị tinh thầnhọc tậpsuốtđờichưa?Làngườichangườimẹ,chúngtacầnphảirènluyệnkỹnăngtựsuyxét,kỹnăngtựlựachọn,kỹnăngxâydựnghìnhtượng,kỹnăngtìmkiếmgiátrịchoconemmình.Ở Israel lưu truyềnmột câungạnngữ trứdanh:Mụcđíchcủagiáodục làmỗingườiđềuphảitôirènthànhmộtngườicótưtưởngđộclập.CâunóinàyđượcthốtratừmiệngAlbertEinstein,mộthậuduệtàibacủangườiDoThái.TôicómộtngườibạnthânlàmbácsĩởTelAviv.Mộthôm,chúngtôinóichuyệnvềviệclựachọnnghềnghiệpcủaconcái,ôngbạntôinói:“KhicontraitôinóithằngbémuốnthivàotrườngĐạihọcy,tôikhuyênnó:nếuchỉmuốnthivàotrườngyvìmụcđíchkiếmtiền,thìconcầnphảisuy

nghĩlại.”Ngheôngbạnnóivậy, tôi vô cùngngạcnhiên, hỏi: “Tại sao chứ?KhôngphảicórấtnhiềuhọcsinhlaođầuvàotrườngYvìtươnglaicóthunhậptốthaysao?”Ông bạn của tôimỉm cười đáp: “Tôi không phản đối con tôi làm bác sĩ,nhưngnếunóchỉhọcyvìmụcđíchkiếmnhiều tiền, thì sớmmuộngìnócũngsẽhốihậnvàcuốicùngcũngkhôngthểtrởthànhmộtvịbácsĩgiỏi.Vìnghềbácsĩvôcùngvấtvả,trướchếtphảimấtbảynămhọcđạihọc,đếnkhilàmbácsĩởviện,gầnnhưngàynàocũngkhôngthểngủngon.Rồikhilàmbácsĩđiềutrịchính,dùcóđượcmộtphòngkhámriêng,nhưnghằngngàycũngvẫnphảinóichuyệnvớinhữngbệnhnhânmặtủmàychau,khôngcóngày,khôngcóđêm.”“Tôihyvọngcontôichọnconđườngnàyvìlýtưởngchânchínhchữabệnhcứungười,vìsứmệnhchânchínhcứutếthếnhân,chứkhôngphảivìmụcđíchlàkiếmtiền.Tôikhôngmuốnchiphốitươnglaicủaconmình,nhưngtôicầnphảinhắcnhởđểnótựquyếtđịnhsaukhisuynghĩlạilầnnữa.”Xét lại cáchgiáodụcgia đình củaTrungQuốchiệnnay thườngnhìnvàokhía cạnh tương lai con trẻ có tiền đồ không, có tìm được công việc tốtkhông, có thể xuôi chèomátmái suốt cuộc đời không.Nênhễ thấy trongnướchaytrênthếgiớixuấthiệnmộttuyểnthủtennisxuấtsắc,phụhuynhlạiđổxôchoconhọc tennis;chorằng làmminh tinhmànảnh thìcó tên tuổisángchói,nênchoconthivàoHọcviệnBiểudiễnNghệthuật;nhàngườitabồidưỡngranghệsĩdươngcầm,conmìnhcũngphảiđihọcdươngcầm…Nàobiếtnhữngconngườiấynổidanhvìtìmđượchướngđiphùhợpvớibảnthân,họtừngtrảiquabiếtbaonhiêuphiềnnão,nỗlực,trởngạivàbàihọcxươngmáu!Cácbậcphụhuynhchưatừngnghĩđếnnhữngđiềunày,chỉsắpđặtcuộcđờicontheogiátrịquancủamình.Là bậc sinh thành, phải chăng chúng ta nên để tay lên ngực tự hỏi: liệuchúngtacómắcsailầmtrongnuôidạyconcáichỉvìtầmnhìnhạnhẹpcủamìnhkhông?Chúngtacókhiếnmaisauconcáithuatrắngtaychỉvìnhữngsailầmhômnaykhông?Khôngítphụhuynhthíchchiphối,anbài,sắpđặttấtcảhướngđicủaconemmình,bọntrẻchỉcầnyêntâmhọchànhlàđược,cònnhữngkỹnăngtựsuyxét,kỹnăngtựlựachọn,kỹnăngtựtìmkiếmbịxếpvàoloạikỹnănghạnghai,khôngđượccoitrọng.Nếuchamẹmuốnconcái trởnêngiỏigiangnhấtbằngcáchchịukhổthaychúngthìrấtkhóthựchiệnlâudài.Khinhữngđứatrẻquenđượcchamẹlochomọiviệcbướcrangoàixãhội,dẫukhôngbịứchiếp,chúngcũngsẽkhôngđượcngườikhácxemtrọng.ĐiềunàycósựkhácbiệtrấtlớnsovớiquanniệmgiáodụctrẻemcủacácgiađìnhIsrael,điểmnhìncủaphụhuynhIsraellàbuôngtaytrẻ,bồidưỡngkỹnăngsuynghĩđộc lậpcho trẻ.Suynghĩđượccấu thành từnhữngnghi

ngờvàđápán,nólànềntảngcủahọctập.Họdạytrẻ:họctậplàchiếcchìakhóamởracánhcửatrítuệ,nhưngkhảnăngsuynghĩmớicóthểgiúpbạnmở toang cánh cửa ấy ra vàbước ra thếgiới rộng lớn.Xuất phát từ quanniệmnày,ngườiDoTháirấtcoitrọngviệctraođổitưtưởng,tìnhcảmgiữachamẹvàconcái,phụhuynhthườngđốithoại,thảoluậncùngcon,dẫndắt,khơigợiconsuynghĩ.VìthếnênngườiDoTháicũngcótàihùngbiệnvàkhảnăngphánđoántốt.Trẻ emTrungQuốcngàynayhọc rộngbiết nhiều, thôngminhhơn trước,songtâmhồnchúnglạichấtchứanhiềunghihoặchơn.Từbéđãquennghetheosựsắpđặtcủachamẹvàthầycô,dẫnđếnmấtphươnghướnggiữabiểncả“khôngxácđịnhđượctọađộcuộcđời”,trởthànhngườinghèokỹnăngphánđoán.VuĐan,họcthuậtgianổitiếngkiêmgiáosưđạihọcSưphạmBắcKinhnóivềphươngphápgiáodụcsai lầm:“TrẻemTrungQuốchiệnnay là thếhệđầyđủnhấtvềmặtvậtchất,nhưngcũnglàthếhệthiếuthốnnhấtvềmặttinhthần.Bấtluậnlàvềphươngphápdạyhọchaymôitrườngdạyhọc,giáodụchiệnnayđềuởthờiđạicóđiềukiệntốtnhất,nhưngcũnglàthờiđạitồntạirấtnhiềusailầm.Cáchduynhấtđểnhữngđứatrẻđangđượcănngonmặcđẹp thoát khỏi sự buồn rầu chính là làm sao đưa chúng ra thế giới bao larộnglớn,giúpchúngxâydựngđượctọađộcuộcđời.TrongthếgiớicủamộtđứatrẻchỉbiếtcóOlympictoánhọcvàtiếngAnh,chỉtậpđànvàthicử,thìnólàmsaobiếtthếnàolàlýtưởng,tráchnhiệmvàgánhvácxãhội.”Làmsaogiúptrẻxâydựngtọađộcuộcđời?Làmsaodạytrẻbiếtđốimặtđốivớinhữnglựachọncủachínhmình?ChacủaBillGatestừngnói:“Chođếnhômnay,Gatescócáinhìnvôcùngngoancốvềmộtsốviệc,nhưngtôichọncáchbaodungvàủnghộnó,điềunàycóảnhhưởngrấtlớnđếnnhữngthànhtựusaunàycủanó.”Dạotrước,TrungQuốccôngchiếubộphimAinắmgiữtuổithanhxuâncủatôi,cácbậcchamẹtrongbộphimcũngtươngtựnhưcácbậcchamẹngoàithực tế, suốt ngày hoạch định cuộc đời của con cái. Họ định đoạt tất cảnhữngđườnghướng,bướcđiquantrọngnhấtcủacon:họccáigì,lấyngườinào…dườngnhưlàmvậymớitạorađứaconhoànhảo,khôngtìvết.

TôivàcácđồnghươngởTrungtâmgiaodịchkimcươngThượngHải.Thếhệ8x,9xhếtsứccangợibộphimnày,tôicóghilạimộtcâunóisâusắccủanhânvật bàngoại trongphimvà thường chia sẻ với cácbạnbè: “Rấtnhiềubậcchamẹ,cảđờiđềukhônghiểutâmlýcủaconmình.Nếukhôngthểthayđổiđượckếtquả,thìhãyhoànthiệnquátrình.”Cuộcđờikhôngcóđápánhoặccông thức rõ ràngvàchuẩnxác.Thếgiớicàngphứctạp,càngđòihỏiconngườiphảiđưaranhữngphánđoánvàlựachọnchínhxác.Khôngítchamẹmuốnởbêncon,khôngngạilựachọnthaycon.Nhưng,thựctếhọkhôngthểquyếtđịnhtấtcảmọiviệcthaytrẻ,phánđoánchínhxácvàlựachọnsaucùngvẫnphảidotrẻtựquyếtđịnh.Ngaytừlúcnày,cácbậcchamẹhãyđemlạichotrẻnhiềuđộnglựchơn,rènluyệnkỹnăngtựlựachọnchotrẻnhiềuhơn.ChamẹDoTháilàm“thammưu”củaconKhiGordimer,nữnhàvănIsrael từngđoạtgiảiNobelvănhọc,khibànvềphươngphápgiáodụcgiađìnhcủadântộcmình,bàchiasẻ:“Nềntảngtronggiáodụcgiađìnhcủachúng tôi làdânchủ,vănminh.Yêucầuđầu tiên làcácbậcchamẹphảitôntrọnglựachọncủaconcái,phụhuynhkhôngbaogiờmuốnépbuộccon,họluônkhuyếnkhíchchúngtôitựsuynghĩvàđưaraquyếtđịnhcủamình.”Đúngvậy,Gordimernóikhôngsai.LàmmộtbàmẹdidântừTrungQuốcsangIsrael,bắtđầutiếpcậnvớiphươngphápgiáodụcgiađìnhcủangườiDoTháitừnămbốnmươibốntuổi,tôinhậnratrẻemDoTháinóinhiềuhơnsovớitrẻemTrungQuốc,thoạtnhìngiốngnhưchúngđangtranhcãiồnào.Theo phương pháp giáo dục gia đình quen thuộc của người Trung Quốcchúng ta, con cái phải nghe lời chamẹ, chứ không được phép tranh luậnnganghàngvớichamẹ.Nhưng,đếnbấtcứnơinàoởIsrael,bạnđềudễdàngbắtgặpcảnhchamẹvàconcáiđốithoạithẳngthắnvớinhau.Cáchgiáodụcđối thoại như thế đòi hỏi cha mẹ phải có đủ tình cảm và tính nhẫn nại.Nhữngbậc chamẹngườiDoThái luônxácđịnhvị trí củamình là “thammưu”,họhếtsứcđềcaokỹnăngtựphánđoán,tựlựachọncủaconcái.

CósinhviênDoTháichămchỉhọcmôntâmlýhọctrongthờigiantheohọclớpdựbị,nhưngđếnkhivàođạihọcnólạichuyểnsangchuyênngànhluậtvàcuốicùngratrườnglàmluậtsư.Cũngcósinhviênđanghọcngànhtriếthọc,độtnhiênchuyểnsangngànhy.NhữngtrườnghợphọcsinhhoặcsinhviênDoTháitựthayđổilựachọngiữachừngnhưvậycựckỳphổbiến.Vìchúngvẫnluôntìmkiếmlĩnhvựcphùhợpnhấtvớimìnhvàcũngvìchúngtin rằng, chỉ có như vậy chúngmới phát huy cao độ khả năng củamình.Thậmchínhữnglựachọnsailầmcòngiúpchúnglàmgiàukinhnghiệmvàmởrộngtầmnhìn.Phụhuynhhãygiaocuộcđờicủacontrẻchochúngtựchịutráchnhiệm,hãyđểchúng tựphânbổ thờigianhọc tậpvàgiải trí, tự lựachọnngànhnghềtươnglai,tựquyếtđịnhsửdụnghaimươibốngiờmỗingàynhưthếnào…Làmvậycórấtnhiềuđiểmtốt,nhấtlàvềbồidưỡngkỹnăngtựlậpchotrẻ,mộtloạikỹnăngmàcódùngtiềnchúngtacũngkhôngmuađược.Khicontrẻcókỹnăngtựlập,chamẹsẽcảmthấythoảimái,nhẹnhõmhơn,vìchúngbiếttựgiáclàmviệcmàkhôngcầnchamẹphảiyềucầunhắcnhở,nhưvậyphụhuynhcòn lo lắngđiềugìnữa?Nhưngđểđạtđượchiệuquảnày,cácbậcchamẹcầnphảinhớ,dùcontrẻcóđưaranhữngquyếtđịnhvàhànhđộngkhônggiốngvớisựkỳvọngcủachúngta,thìchúngtacũngphảitintưởngvàủnghộchúng.NămHuyHuyvàođạihọc,tôinóichuyệnvớithằngbévềýđịnhbanđầucủatôilàtrongthờigianhọcởkhoangoạingữ,tôimuốnnóchúýnhiềuhơntớingànhdulịch,vìđâylàmộtngànhkhátriểnvọng,bấygiờcácnhàđầutưnướcngoàiđangrấtquantâmtớidulịchTrungQuốc.NhưngHuyHuylạicótầmnhìnvượtxatôi.Thằngbé thẳng thắnnói: “Hằngngàyconđều rangoàiquan sát tìmhiểu,cuộcsống thực tếgiúpconxácđịnhđượckhảnăngcủamình.Conkhôngmuốnlàmvìtiền,conkhôngquantâmmìnhkiếmđượcbaonhiêutiền.Giờconvẫnđangsuynghĩxemmìnhnênđi sâuvàongànhnào,hyvọngmỗingàycủaconđềutrôiquamộtcáchcóýnghĩa.”Đisâunghiêncứumột lĩnhvựchaymộtngànhnghềnàođó làconđườngthànhcôngtấtyếucủangườiDoThái.TôiphântíchconđườngthànhcôngcủarấtnhiềungườiDoTháivànhậnthấy,phầnlớnhọđềuđisâutìmhiểumộtngànhnghềnhấtđịnh,saukhi trởthànhngườisànhsỏi tronglĩnhvựcđó,họmớibắtđầulậpnghiệp.ỞIsrael,khinóichuyệnvớicácthươngnhânDoThái,bạncũngsẽnhậnra,họcótrithứcvàtầmnhìnrấtrộng,khônghổdanh là dân tộc có truyền thốngmấyngànnămvề cáchoạt động traođổithươngmạivàthựctiễnthươngmạiphongphú.“Vậyconnghĩthếnào?”“Conmuốn thửsứcởngànhkimcươngmẹạ.”Con traigiải thíchvới tôi,trongmộtlầnlàmphiêndịchchoôngchủcủamộtcôngtykimcươngIsrael,

nónhậnthấybảnthânmìnhcócáiduyênkỳlạvớikimcương.Đểtrởthànhmộtngườithànhthạotrongngànhkimcươngkhôngphảilàchuyệndễ,hơnnữagiámđịnhvàphânloạikimcươnglàcôngviệccótínhkỹthuậtcao,đòihỏingườihànhnghềphảicósựtinhtếvànỗlựcgấpbộisovớingườibìnhthường.VàHuyHuyrấttrântrọngcơhộinày.Biếtcontraimìnhmuốnthửsứcởlĩnhvựckimcương,ngườilàmmẹnhưtôi cảm thấy vừamừng vừa lo.Có luồng ý kiến cho rằng, từ “Jewel” (đáquý)trongtiếngAnhbắtnguồntừtừ“Jew”(ngườiDoThái),mặcdùýkiếnnàykhôngcócơsởkhoahọcđángtincậy,nhưngchuyệnngườiDoTháibiếtkhaithácđáquýlàmđồtrangsứcsớmnhấtthếgiớilàsựthật.KỹthuậtgiacôngkimcươngvàtưchấtkinhdoanhcủangườiDoTháibắtnguồntừquátrình tích lũykinhnghiệm trong suốt chiềudài lịch sửdân tộc.NgườiDoTháiđãcólịchsửbuônbántraođổikimcươngtừhơnbangànnămtrước,hiệntạiIsraellàquốcgiacótrìnhđộtựđộnghóagiacôngkimcươngcaonhấtthếgiới,thươngnhânkimcươngởcácnơitrênthếgiớicũngchủyếulàngườiDoThái.Bởivậy,tôichưabaogiờdámnghĩtớichuyệncontraimìnhsẽ trở thànhmột thươngnhânkimcương, thếmà thằngbé lạidámcóướcmơnày.Điềukhiếntôilolắnglà,thươngnhânkimcươngngườiDoTháilànhữngnhàbuôncókiến thức rộngnhất thếgiới, cómộtcâu tụcngữhìnhdunghọnhưthếnày:Ngayđếnnhữngvấnđềhiếmthấynhư“dướiđáyTháiBìnhDươngcóloàicánàođặcbiệt”họcũngnắmrõtronglòngbàntay.VậylàmsaoHuyHuycóthểbướcvàongưỡngcửacaonhưthế?Songvốnđãxácđịnhrõvaitròlàmthammưuchocáccon,nêntôikhôngchỉtaynămngón,việctôiphảilàmlúcnàylànhắcnhởvàủnghộconmộtcách thỏađáng.Tôi nói: “HuyHuy, nếu conmuốndấn thânvào lĩnhvựckimcươngthìtừgiờconhãybổsungnhữngkhóahọccơbảnvềkimcương,nhưngconphảinhớlàkhôngđượclàmlỡviệchọcchuyênngànhchínhcủamình.”HuyHuychọnđúngngànhmìnhyêuthích,nóđầutưnhiềucôngsứchơnsovớimọingười,đồngthờinắmbắtđượccơhộicủacuộcđời,khithịtrườngTrungQuốccónhucầurấtlớnvềkimcương,nóthựchiệnđượcướcmơnhưnhữnggìmìnhtừngmongmuốn,trởthànhmộtthươngnhânthànhcông,họcthứcuyênbác.QuátrìnhtrưởngthànhcủaHuyHuygợichotôinhiềusuynghĩ,bâygiờlàthờiđạitoàncầuhóa,sựcạnhtranhgiữacácnhântàikhônghềmangnhữngnéttươngđồngsovớitrướcđây.Nhữngngườilàmchamẹphảibuônglỏngxiềngxíchtróibuộctâmhồnvàchântaycontrẻ,chochúngtựtìmkiếmtọađộcuộcđờitheoýchívàlộtrìnhcủachínhbảnthânmình.Vớiđạolýnày,tôinghĩcólẽnêndùngchínhlờinóicủaHuyHuythìcósứcthuyếtphụchơn.Cómộtlần,HuyHuynóivớitôiquađiệnthoại:“Khidạydỗ chúng con,mẹ luôngiúp chúng conxác định tọa độ cuộc đời, khuyến

khíchchúngconxâydựnglýtưởng,suynghĩvềconđườngmìnhđãchọn.Convôcùngbiếtơnmẹvìđiềunày.Saunàyhiểuchuyện,connghĩlại,hồichúngconcònnhỏ,mộtmìnhmẹnuôibaanhemconvấtvả làvậy,cuộcsốngcũngchẳngkhágiảgì,đánglẽmẹphảidạychúngconkiếmthậtnhiềutiền.Nhưngmẹkhônghềlàmvậy.Conđi theocáchgiáodụccủamẹ,dốcsứctheođuổilýtưởngcủamình.ĐếnkhiconhọcđạihọcởThượngHải,mẹcònủnghộcon,chocon rấtnhiều tiềnđihọcgiámđịnhkimcương,độngviênconkhôngnênnhìnvàocáilợitrướcmắtmàphảiphóngtầmmắtraxa.Bâygiờ,conđạtđượcthànhcôngtrongsựnghiệp,cóđiềukiệnkinhtếtốt,cócuộcsốngtựdo,hạnhphúc,đóđềulàmónquàmẹdànhtặngchocon.”Trongquátrìnhtrưởngthànhcủacôcongáiút,tôicũngkiênđịnhđứngtrêncương vị “thammưu trưởng.”Vào các ngày nghỉ, tôi thường hẹn con gáicùngđiuốngtràchiều,trongtiếngnhạcdudươngtrầmlắng,haimẹconvừauốngtràvừatròchuyệntâmtìnhvềnhữngướcmơdễthươngcủaconbé.Đólà khoảng thời gianmật ngọt giữa tôi và con. Theo kinh nghiệm của tôi,nhữnglờichamẹchiasẻtrongbầukhôngkhíthânmật,gầngũinhưthếdễđivào lòngconcáihơn là ra lệnhchochúngkhinghiêmchỉnhngồi trongnhà,ởđâyphụhuynhthậtsựpháthuyđượcvaitròlàmthammưucủamình.Hiệngiờ,MuộiMuộivừamớitốtnghiệpcấpBavàđangthựchiệnnghĩavụquânsựởIsrael.TôibiếtnóluônmongquaytrởlạiTrungQuốchọcđạihọc,cóthờigianrảnhlànólạivàocáctrangmạngTrungQuốc,lướtxemthôngtintuyểnsinhcủacáctrườngđạihọc,caođẳng.Tôicũngbiết,ướcmơcủaconbélàlàmmộtnhàngoạigiao,nómuốnhọcchuyênngànhkinhtếchínhtrịđểthựchiệnmụctiêunàyvàvẫnluônnỗlựctrảiđườngđếnướcmơbằngchínhđôibàntaynhỏnhắncủamình.Tôibảocongái,tôicảmthấytựhàovìnócóướcmơ,dámchịutráchnhiệm,bấtluậnsaunàyướcmơlàmnhàngoạigiao củanó có trở thànhhiện thựchaykhông, tôi tin nhất định conbé sẽvươnxa.Cácngànhnghềtrongxãhộitươnglaithayđổiliêntục,lúcthìITlàngành“hot”, lúcthìngânhànglàngành“hot”,chamẹkhôngcóconmắtnhìnxangàndặm,khôngthểgiúpconcái lắpkhungchomộtngànhnghềổnđịnh.BộLaođộngHànQuốctừngmởmộtcuộcđiềutravềsựpháttriểncủacácngànhnghề,dữ liệucho thấy, tínhđếnnăm2009,HànQuốccó tổngcộng12.490ngànhnghềkhácnhau.Tănghơnmườilầnsovớiconsốhơn1.000nghềở50nămtrước.Nềnkinh tế tri thức thử tháchkỹnăng lậpkếhoạchchosựnghiệpcủagiớitrẻ,nênhọcàngcầnphảisuynghĩ,phánđoán,quyếtđịnh,thựcthivàsửađổidựatrênnănglựccủachínhbảnthân.Ởthờiđạinày,nếuchamẹthậtsựnghĩchohạnhphúccủaconcáithìphảithay đổi quan niệmdạy con truyền thống, phải có conmắt dámvượt quanhững định kiến đời thường, bản thân cha mẹ phải lùi một bước cho trẻnhiềucơhội sáng tạo, tìmkiếm thông tinbênngoài,chứkhôngđứngmũi

chịusào,mộttaylohếtmọiviệc,chekhuấttầmnhìntươnglaicủatrẻ.Nếuconcáicócáchnghĩ,hướngđicủamìnhvàcóquyếttâmthựchiệnthìphụhuynhcầnbuôngtay.Nếuphụhuynhcóýkiếnkhác,saukhi traođổivớitrẻ,tốtnhấtvẫnnênđểtrẻtựquyếtđịnh.Phụhuynhcóthểchotrẻnoigươngnhữngngườibình thườngnhưngcó lý tưởngkhông tầmthường,đểtrẻcóthểtìmratọađộcuộcđờidựavàoýchívàlộtrìnhcủachínhmình.Vìchỉcósựtintưởngvàngưỡngmộxuấthiệnsauquátrìnhsuynghĩsâusắcmớilàsựtintưởngvàngưỡngmộbềnvữngnhất,nhưmộtconthuyềnvữnglái,chodùkhởihànhcóchậm,nhưnglạichởđượcchuyếnhànggiátrịnhấtkhicấpbếncuốicùng.

Bồidưỡngkỹnănglựachọnchoconnhưthếnào

1.Chamẹvừakhuyếnkhíchconchấpnhậnthửthách,vừarènluyệnchoconsựcanđảmkhiđốimặtvớihậuquả.

2.Chamẹnênbồidưỡngtrítòmòchocon,khôngnêndạychúngtấtcảmọiviệc.Chamẹhãyđểchoconemmình tự trảinghiệm, thấtbạicũng làbàihọc.

3.Chamẹphảitraoquyềnlựachọnchoconcáiđểchúngtựlàmchủcuộcđờimình.

4.Chamẹphải tin tưởng con.Tin tưởng có tác dụngkích thích tinh thầntráchnhiệmhơnsovớitrừngphạt.

5.Contrẻcầnphảiluyệntập,phảimắcsailầmvàphảilàmlạilầnnữa.Chamẹbồidưỡngkỹnănglựachọnchoconcáicũnggiốngnhưbồidưỡngcáckỹnăngkhác,trẻcóthểphảingãvàilần,sauđómớicóthểleolênmộtnấc.Thấtbạisaumỗisự lựachọnđềucó thểbồidưỡngtinh thần tựchịu tráchnhiệmchotrẻ.

6.Chamẹhãylắngnghenhữngýnghĩnhiềukhilàkỳquặccủacon.Chưabiếtchừng,nhữngphátkiếnlạlùngcủacontrongmắtchamẹsaunàysẽtrởthànhnhữngsángkiếnlàmchấnđộngcảthếgiới.Chamẹđừnggiamgiữtrẻtrongquanniệmcốđịnh,chúngtacầntừbỏýnghĩbảothủ,tiếpnhận“đứatrẻlàmviệctheosởthích”,tánđồngvàkhenngợichúngnhiềuhơn.

7.Khibànvềkếhoạchtươnglaicủacon,chamẹđừngtỏralolắng,sốtruột,chúng tahãy suynghĩ cùngconvàchọn tháiđộđồng tìnhvớiýkiếncủacon,khôngnênquáđềcaoýkiếncủamình,vìnhữngthứchamẹcholàconđườngtắtduynhấtđểđiđếnthànhcông,đôikhi lại trởthànhvậtcảntrên

conđườngđitớithànhcôngriêngcủachúng.

8.Tạochoconcơhộitìmhiểuthôngtinvàtựthểnghiệm,nhưchămchỉđưaconđithamgiacáccuộctriểnlãm,trảinghiệmnghềnghiệpsinhđộng.Phụhuynhcùngconchúýtớicácthôngtinvềnghềnghiệp,giúpđỡconxácđịnhmụctiêuvàkếhoạchcụthểcủamình.

Choconcákhôngbằngchocầncâu

ỞIsrael,nhànhàđềubiếtđếncâuchuyệncủangườiđánhcá.Người đánh cá nọ có kỹ thuật đánh cá hạng nhất, đượcmọi người tôn là“ngưvương.”Nhưngvềgià,“ngưvương”rấtkhổnãovìkỹ thuậtđánhcácủabangườicontraicủaôngđềurấttầmthường.Ôngthườngkểlểnỗikhổtâmcủamìnhvớimọingười:“Tôithậtsựkhônghiểu,kỹthuậtđánhcácủatôi giỏi như thế, tại sao các con tôi lại kém cỏi vậy? Tôi truyền dạy chochúngtừkhichúngbắtđầuhiểuchuyện,từnhữngthứcơbảnnhất,nóichochúngbiếtlàmsaogiănglướidễbắtđượccánhất,làmsaochèothuyềnmàkhônglàmkinhđộngđếncá,làmsaodụcávàorọ.”“Khichúnglớnlên,tôicòndạychúngnhậnbiếtthủytriều,phânbiệtluồngcá…Tấtcảnhữngkinhnghiệmđượcrútratừnhữngnhọcnhằnvấtvảbaonămquacủamình tôiđều truyền lạichochúng.Vậymàbâygiờ,kỹ thuậtđánh cá của chúng thậm chí còn không bằng con cái của những ngư dânhạngbét!”Mộtngườiđiđường,saukhingheônggiãibàytâmsự,trầmngâmhỏi:“Cóphảiôngvẫnluônnắmtaycáccon,hướngdẫnchúngđánhcákhông?”“Đúngvậy,đểchúngnắmđượckỹthuậtđánhcá, tôidạychúngrấtkỹ,rấtkiênnhẫn.”“Chúnglàmtheotừngđộngtáccủaôngđúngkhông?”“Tấtnhiênrồi,đểchúngkhôngđiđườngvòng,tôiluônchochúngbắtchướctôi.”Ngườiđiđườngđúckết:“Nóinhưvậythìchỗsaicủaôngđãquárõrồi.Ôngmớichỉtruyềnkỹthuậtchocácconchứchưachochúngluyệntập.Đốivớitàinăngmànói,khôngcótậpcũngđồngnghĩavớikhôngcókinhnghiệm,đềukhôngthểtrởthànhngườixuấtchúng.”Ngưvươngnắmđượcrấtnhiềukinhnghiệmvàbíquyếtđánhcáquanhữngnămthángbểdâucủacuộcđờimình,ôngmuốntruyềnlạivốnquýấychocáccontrai,hyvọnghọcóthểđiđườngtắt,nhanhchóngtrởthànhvuacá.Songôngđãđisai“nướccờ”,dẫnđếndụctốcbấtđạt.Quảthật,nhữngngườilàmchalàmmẹchúngtaaicũngcóvốnsốngquýgiáchoriêngmìnhgiốngngưvươngkia,cóaikhôngnónglòngmuốntruyềnlạichocon?Nhưnghầuhếtchúng tađềuphạmvàomộtsai lầm,xem thườngmẫusốchungcủamọiphươngphápgiáodụchiệuquả,đólà:TrảiNghiệm.Mỗingườikhimớisinhrađềugiốngnhưmộttờgiấytrắng,mỗilầntrảiquamột sự việc hay vấp ngã đều trở thànhmột bài văn sinh động trong cuộcsống,bản thânchúngtađềucó thểviếtnênmộtcuốntiểu thuyếtcuộcđờiđặcsắc,muônmàumuônvẻ trên tờgiấy trắngcủachínhmình,màkhôngcầnchamẹphảichấpbútviếtthay.Tôitríchdẫnmộtcâunóinhưsau:Tấm

lòng cha mẹ luôn lo lắng, không nỡ nhìn thấy con vấp ngã; cha mẹ cầnbuôngtay,rènconnhưlửathửvàng,lớnlêntừgiósươngmớithànhngườitàigiỏi.VềIsraelkhônglâu,HuyHuynóivớitôilànómuốnmuamộtchiếcxeđạpsecond-hand.Tôinghĩcóxeđạpthằngbéđihọcsẽthuậntiệnhơn,nênmuamộtchiếcđápứngmongmuốncủacon.Khiđiđábóngcùngbọntrẻhàngxóm,HuyHuyhỏichúngcóaibiếtởđâubánxeđạpkhông.Brown,cậubémườibốntuổinhàbêncạnhnhanhnhảulêntiếng:“Tớbiếtmộtngườicầnbánxeđạpcũ,tớsẽgiúpcậuliênhệvớianhta.”HuyHuyvôcùngcảmđộng,lậptứccảmơn:“Tốtquárồi,cảmơnBrown.Vậylàmphiềncậunhé!”Nhàtôivànhàhàngxómvẫnđốixửvớinhaurấttốt,họbiếtchúngtôilàgiađìnhđầutiêndidântừTrungQuốcởKiryatShmona,nênthườngngàyrấtquantâmđếnchúngtôi,tôithườnglàmnemránvàđưachoHuyHuymangsang biếu họ, còn họ cũng thường làm các loại điểm tâm cho chúng tôithưởngthức.Tôinghĩ,thằngbénhàbênchủđộngnhậnlờigiúpđỡ,thìnhấtđịnhnósẽgiúp.HơnnữathằngbécũngbiếtHuyHuymuốnmuaxeđạpchởnemránđibánchotiện,nênnósẽchúýgiúpcontôi.Quảnhiên,chưađếnhaingày,BrownchạysanggõcửatìmHuyHuy,“Tớliênhệgiúpcậurồi,giácảlà150shekel.Bâygiờbọnmìnhđilấyxeđượcrồiđấy.”HuyHuylấytiềnrồiđitheocậubạnhàngxóm.Xuốngdướinhà,thằngbébảoHuyHuyđứngđấyđợi,nósangconđườngtrướcmặtdắtxequa.HuyHuynhậnxe,đưatiềnchoBrown,sauđóthằngbéquaylạiconđườngbannãyđưatiềnchongườibán.Mấyhômsau,HuyHuyvềđếnnhà,ủrũnóivớitôi:“Mẹơi,congặpngườichủbánxeđạprồi,anhtanóichỉbánvớigiá100shekel,saoBrownlạibánchoconvớigiá150shekel?Tạisaobạnấycóthểkiếmcủaconnhiềutiềnnhưthếchứ?”HuyHuynóinókhônghiểutạisaocậubạnhàngxómmuốnkiếm50shekelcủanó.Nghevậy, tôi cũngngỡngàng,khônghiểu tại sao thằngbé lại ănchặntiềncủabạn?Loángmộtcáiđãkiếmđượcmộtphầnhaigiátrịchiếcxe!Tạisaonókhôngbiếtthôngcảmchongườikhác?Nhưngmặtkhác,HuyHuycũng thiếu suynghĩ trongchuyệnnày,nóquánonnớt.Khicácbậcchamẹthấyconmìnhđưaraquyếtđịnhsailầm,họđềuđứngngồikhôngyên,lòngnhưlửađốt.Nhưngnhữnglúcnhưthế,chúngtacàngcầnphảiđểchobọntrẻcókhônggiansuynghĩ,đừngépchúngđivàongõcụt.Ngượclại,đốivớitôi,khiconcáiđưaraquyếtđịnhkhôngmanglạikếtquả

nhưýmuốn,tôicảmthấyvuivìquađóbọntrẻnhậnđượcmộtbàihọcquýgiávàhìnhthànhthóiquentựchịutráchnhiệm.Tôi hỏiHuyHuy: “KhiBrown bảo con không cần sang con đường trướcmặt,saoconlạinghelờibạn,đứngnguyêntạichỗ?Saoconkhôngđitheobạn,hỏihanthêm?”HuyHuyhỏilạitôi:“Nếulàmẹ,mẹsẽlàmthếnàoạ?”“Contrai,mẹkhôngphảilàcon.Nếumẹởđó,mẹsẽhủybỏcuộcmuabánnày.Nhưngkhôngsao,mẹbiếtconrấtmuốnmuachiếcxenàynênconhãycoinhưlàmìnhmấttiềnmuamộtbàihọc.”“Lúc đó có thể nóimua hoặc khôngmua saomẹ?Lời đã trót nói ra, conkhôngnóikhôngđược.”Tôichưakịp trả lời,HuyHuyđã sựchiểu: “Mẹ,conhiểu rõ rồi, conbiếtmìnhthậtquánonnớt.”CậubébánxeđạpchoHuyHuyhồiđómườilămtuổi,cònHuyHuynhàtôimườibốn tuổi.Hai từ “hiểu rõ” củaHuyHuybaohàm rất nhiềuýnghĩa,ngườilàmmẹnhưtôikhôngcầnnóithêmnữa.Tuynhiên, tôivẫnphảidạy lẽphảichocon trai.TôibảoHuyHuy,khôngđượcvìchuyệnBrownchiếmdụng50shekelmàmấtđiniềmtinvào tìnhbạn,mất đi niềm tin vào lòng trung thực.Cái đượcmất trướcmắt khôngquantrọng,quantrọnglàđượchaymấtđềuphảithayđổitínhnếtcủamình,đólàlàmmộtngườichínhtrực,làmmộtngườilýtưởng.Sauchuyệnnày,tôikhôngngờHuyHuyhọcđượcmộtquanniệmcơbảnvềkinh doanh là nắm bắt mối liên hệ giữa giá thành và lợi nhuận. Chi phíBrowngiúpHuyHuyliênhệvớingườibánxe,gọiđiệnthoạiliênlạc,chạyđônchạyđáokhắpnơi,đềutínhvàogiáthànhcủachiếcxeđạp.QuanniệmnàychoHuyHuymộtbàihọckinhdoanh.Làmănbuônbánthìphảikiếmlời,đươngnhiêngiữabạnhọc,giữahàngxómlánggiềngvàgiữabạnbèvớinhaucóthểtínhtheocáchkhác.Xãhộimởcửachịuảnhhưởngcủavănhóađanguyên,càngngàycàngtrởnênphứctạp,vìvậycácbậcphụhuynhcầndẫndắtconemmìnhtíchcựcsuynghĩ,nhậnbiếtvềmọisựviệc,nếukhông,chẳngnhữngconcáichúngtakhônglàmnêntròtrốnggì,màcòndễbịngườikháclừagạt,khôngbảovệđượcbảnthânmình.Cóđiều,xéttừmongmuốnchủquancủaphụhuynh,chúngtalạikhôngmuốncontrẻvướngvàonhữngchuyệnphứctạp,vìởđộtuổicủamình,chúnggiốngnhưmộtloàiđộngvậtnhỏ,tuylớnlêntrongxãhội loài người, phải chịu ràng buộc, nhưng cơ bản nó không thể hiểu hếtđượcnhữngđạolýrắcrốicủaconngười.Contrẻcầntìmtòivàhọchỏi,cầnmộtquátrìnhtựđiềuchỉnhhànhvicủabảnthân,càngcầnsựbaodungvàthấu hiểu của người lớn, cũng cần người lớn cho chúng một không gianriêng.“Sựkiệnchiếcxeđạp”choHuyHuymộtbàihọcthiếtthực,mặcdùbàihọc

nàycóvẻkhôngchiềutheoýmuốncủathằngbé,nhưngnólạirấtđángquý.Saunày,HuyHuybướcvàongànhkimcương, trong chuyện làmăngiaodịch,nó luônphân tích,suynghĩmọiviệc thấuđáo,gặpcơhội làmănnóđềukhôngkhinhsuất,hấptấp,biếtsuyxétýtứtronglờinóicủađốiphương,phântíchnguồngốcvàsựthậtcủathôngtin,rồimớiquyếtđịnhứngđốirasao.Từ“Sựkiệnchiếcxeđạp”,HuyHuycũngrútramộtchânlýlàlàmkinhdoanhphải lấy thành tín làmgốc,khôngđược tính toáncái lợi trướcmắt.Nhưvậy,bạnbècủanóngàycàngnhiều,việclàmănngàycàngmởrộng,từTrungQuốcsangNhậtBản,HànQuốc,Singapore,ViệtNam,Philippines…HuyHuythườngnói:“Hồiđó,mẹkhôngtráchconbịcậubạnhàngxómlừa,ngược lại mẹ còn nhắc nhở con làm kinh doanh quan trọng nhất là làmngười.ỞIsrael,mộtngườivừakhônngoanvừaxấuxa,đừngbaogiờnghĩtới chuyệnkinh doanh.Tronggiao dịch, con chưa bao giờ sợ người khônngoan, con chỉ sợngười khônggiữ chữ tín vàdanhdự.Thươngnhân cầnphảikhônngoanthìmớicóthểtiếptụclàmăn,hợptáclâudài.”Thậtra,HuyHuykhôngvấpngãở“Sựkiệnchiếcxeđạp”,thìsớmmuộngìnócũngvấpngãởlầnkhác,vìđólàquyluật tấtyếucủasựtrưởngthành.Saunhữngdịptổngkếtkinhnghiệm,tôinhậnra,concáithườngkhôngthểđưa ra phánđoán chính xác khi chưa có tri thức phongphú cùngvới khảnăng tư duy logic tốt.Nhưng những yếu tố này sẽ được bồi đắp dần dầntrongquátrìnhtrưởngthànhcủachúng,nênchúngcũngsẽdầncókhảnănglựachọnchínhxác.Trongquátrìnhnày,việctrẻtíchlũykinhnghiệmlàrấtquan trọng,nóicáchkhác,chamẹbắtbuộcphảicho trẻcơhội tậpđưaraquyếtđịnhnhưthếnào.Trongquátrìnhluyệntập,trẻkhôngthểtránhkhỏinhữngphánđoánsailầm,nhưngchínhkinhnghiệmsailầmđólàcơsởchotrẻđưaranhữngquyếtđịnhđúngđắnsaunày.Chúngtamangmộtsinhmệnhmớiđếnvớithếgiới,làđểchochúngtựtrảinghiệm, tự lĩnhhội.Đóchính làýnghĩacủacâu“Cuộcđời làhành trình,khôngphảilàđíchđến.”Nhưngchúngtathườngvìquálolắngchoconmàtànnhẫnbópnghẹtsựtựdocủasinhmệnhấy.Tôicũngtừngmắcphảisailầmtươngtự.Cómộtlần,trườnghọccủaMuộiMuộitổchứccuộcthithiếtkếtrangphụcchobúpbêBarbie.TôimuachonórấtnhiềubúpbêBarbie,thườngngàyconbérấtthíchcầmkéomayquầnáochobúpbê.CólúcnóbàymộtdãybúpbêBarbietrongphòngcủamình,banđầutôicònkhônghiểunócódụngýgì,nhưngtôikhôngxenvàocôngviệccủaconbé,vềsautôimớipháthiện,thìraconbéđangtựchơimộtmình.“Xinchào!”CongáitôinóichuyệnvớimộtconbúpbêBarbie.“Chào bác sỹ, tôi thấy trong người không khỏe, cô có thể khám cho tôikhông?”…Conbé thayquầnáochocác loạibúpbêBarbie, rồicùngchơivớichúng.MuộiMuộirấtđể tâmđếntrangphụcdựthicủabúpbêBarbie,conbésử

dụng thành thạo kéo vàmáy khâu trong nhà, nó khoác lên người búp bêBarbiemiếngvảiđủmàusắcsặcsỡ,ngoàiranócònlàmmộtchiếcmũxinhxinh,bêntrêngắnmộtchiếclôngvũ.Nhưngcómộtsốcôngđoạncắtmaykháphứctạp,congáitôiluốngcuốngchântay,khôngbiếtlàmthếnào,đànhbỏsangmộtbênchơiđồhàng.Cuốicùng tôi làmgiúp con gái,mặc dù trang phục tôi làmhài hòa hơn so vớitrangphụcconbétựthiếtkế,songnghĩmộtchút,tạisaotôilạilàmhộcongáichứ?Nếutôicứluônôm“lòngthươnghại”dạidộtấy,dùng“câykéo”củamìnhcắtbỏtấtcảtrởngạicủaconcáiđểbọntrẻdễdàngcóđượcthứmìnhmuốn,dễdàng làmnhữngviệcmìnhmuốn,vậycáccon tôi sẽcàngkhócóđượcmột cơ thể khỏe mạnh và tính cách kiên nhẫn trong quá trình “lăn lộn”,ngượclạisẽdễtrởthànhnhữngkẻthấtbại,đặcbiệtlàtrongbốicảnhxãhộicạnhtranhgaygắttrongtươnglai.Cácbậcchamẹthậtsựyêuthươngconcáicầndùngsựhiểubiếtcủamìnhgiúpconrènluyệnđôicánhchắckhỏe,chứkhôngphảingănchúngchuirakhỏicáikén.TôitừngđọcmộtbàitảnvăncủanữtácgiảTấtThụcMẫncótựađềlàHọckhámbệnh,kểvềmộtcâuchuyệncóthật,xảyragiữaTấtThụcMẫnvàcontrai bà.Vì vậy, tôi khâmphụcTấtThụcMẫnở điểmbà là ngườimẹ canđảm,đồngthờicũngkhâmphụcsựhiểubiếtcủabà.Bàivănkể,cómộtlầncontraibàbịốm,vìmuốnthằngbébiếttựlậpnêndùbảnthânbàlàbácsĩnhưngbàvẫnđểchonótựđitớibệnhviệnkhámbệnh.Tronglúccontraimộtmìnhđikhámbệnh,tronglòngbàthấpthỏmkhôngyên,bốnbềdậysóng:“vìlochocon,thươngcon,nênmẹcảmthấythờigiantrôiđi thậtnặngnề.”Đóvốnlà tìnhcảmyếumềmẩntrongtrái timngườimẹ.Nhưng,tìnhmẫutửđíchthựccũnglàmộtthửtháchđốivớingườilàmmẹnhưbà:“mẹhiểurõtráchnhiệmlàmmẹcủamình.Vậynên,contrai,conđừngtráchmẹlạnhlùngtronglúcconđangốm.Mộtngàynàođó,conphảirờixamẹ, tựmìnhđươngđầuvớibiếtbaokhókhăn trongcuộcsống.Mẹnhấtđịnhsẽgiúpđỡcon,mẹsẽchoconmộttấmbảnđồchỉdẫn,cólẽnókhônghoàntoànchínhxác,nhưngđólàtráchnhiệmcủamẹ.”KhôngphảitấtcảcácbàmẹđềucócanđảmlàmnhưTấtThụcMẫn,nhưngbàlàmộttấmgươngsángcủacácbàmẹthậtsựyêucontrênkhắpthếgian:Đừngđểcontrẻtrởthànhkẻtầmthườngkhichúngrờixachúngta.

Phươngphápbồidưỡngkỹnăngxửlýnhữngvấnđềđộtxuất

1.Lắngnghelàmộtliềuthuốcbổ.Lắngnghekhôngcónghĩalàchamẹdạytrẻ“concầnphảilàmnhưthếnào”,“conkhôngnênlàmgì.”Lắngnghechỉđơngiảnlàchamẹlàmmộtthínhgiảcólòngnhẫnnại,khéohiểuýconvàvỗvềtâmhồnconnhữnglúcchúngcảmthấytủithân.

2.Khiconđộtnhiêngặpvấnđềkhókhăn,khótránhkhỏinhữngbiểuhiệnchầnchừ,lưỡnglự,thậmchícònkhôngbiếtphảixửtrírasao.Chamẹcầngiúpconlàmrõsuynghĩcủamình,chochúngmộtcơhộitraođổi.3.Chamẹcầnphảicóphảnhồikịp thờikhicon tựgiảiquyết thànhcôngmộtviệcnàođó.Ngoàira,ýkiếncủachamẹchỉmangtínhchấtthamkhảo,khôngphảilàmệnhlệnh.4.Trongcứngngoàimềm.Đừngđểchoconcảmthấychamẹgiámsátvàđiềukhiểntấtcảcáchoạtđộngcủachúng,nếukhôngchamẹsẽdễlàmhaomònkhảnăngtựxửlýnhữngvấnđềđộtxuấtcủacon.5.Nếuconcóbảntínhnhunhược,nhátgan,thiếuquyếtđoán.Chamẹkhôngnênlàmconbịkíchđộng,màcầndẫndắt,gợimởchoconnóiranỗisợhãitronglòngmình,cầnthôngcảmvớinhữngnỗilolắngbănkhoăn,tiếpnhậncảmnhận,đồngthờibàytỏtháiđộủnghộchúng.Ngoàira,chamẹnêntíchcựcđưaconđếnnhữngnơicôngcộng,rènluyệntầmnhìncủachúng,loạibỏnỗi losợđốivớimôi trường lạvà tăng tính thíchnghikhigặpvấnđềđộtxuất.6.Cầnbồidưỡngthóiquen“tựnghĩcách”chocon.Banđầuphụhuynhcóthểnóichotrẻbiếtcáchlàmthếnào,nhưngquantrọngnhấtlàtừngbướcbồidưỡngkỹnăngphánđoáncho trẻ,giúp trẻbiết tựnghĩcáchxử lývấnđề.Khôngnêngiúptrẻlàmtấtcảmọiviệc.

ChươngV.ChaMẹNhẫnTâmĐểYêuThươngConSâuĐậm

Cùngvunvénchotìnhyêu

Cóphụhuynhnói:“Nguyêntắccólàmcóhưởngliệucópháhoạitìnhcảmgiữatôivàcáccon?Đóphảichănglàlợibấtcậphại!”Ýkiếnnàychothấyphụhuynhchưahiểuđượctinhhoacủanguyêntắccólàmcóhưởng tronggiáodụcgia đình củangườiDoThái.CácbàmẹDoTháichotrẻlàmviệcnhà,rồichútrọngbồidưỡngkỹnăngquảnlýtàisản,pháthuykỹnăngsinhtồn,nhómlênlýtưởngvàướcmơchoconemmìnhtừkhichúngcònnhỏkhôngcónghĩahọlànhữngbàmẹtànnhẫn.Bởivì,bậc làmcha làmmẹ thậtsựhiểubiết, thôngsuốtsẽkhiếncon trẻdầndầncảm nhận được “chamẹ làm vậy vì tương lai củamình”, hiểu được tìnhthươnggiảndịvàsâusắccủacha,tìnhyêulâubềnvàâncầncủamẹ.Khiconcáicónhữngbướclộtxácnhờvàotìnhyêugiốngnhưhìnhngọnlửacủa

chamẹ, tình cảmmáumủ ruột rà chẳng những không phai nhạtmà càngngàycàngtrởnênsâuđậmtheođộtuổităngdầncủatrẻ,contrẻcũngcàngcảmkíchsựdụngtâmcủachamẹ,càngkhâmphụctầmnhìnxatrôngrộngcủachamẹhơn.Chonênbàihọcquantrọngnhấtcủanguyêntắccólàmcóhưởnglàvunvéntìnhyêugiữabạnvàconcái.Phụhuynhcấtđiphânnửatráitimcủamình,khôngcónghĩalàvứtbỏphânnửatìnhyêuthươngấy,họcàngkhiếncontrẻhiểurõđâumới là thứthậtsựgiá trị,đó làngười thân,niềmvui,tìnhyêu.PhụhuynhDoTháikhônglàmmáyintiền,khônglàmnôlệcủacon,nhưngvẫncóthểkhiếntâmhồncủatrẻcảmnhậnđượcniềmvuivàhạnhphúclớnnhấtcủatuổiấuthơ.Hồicònnhỏ,tôicũngđượctiếpcậnphươngphápgiáodụcnàytừngườichacủamình.Mộtmặt,chadạytôikhôngđượclàm“côngchúaHạtĐậu”,phảilàmcôgáichămchỉchịukhó;mặtkhác,cuốituầnôngđưatôithamgiacácbuổitụtậpcùngbạnbècủaônghoặcđiuốngtràchiều.Tôinhớcólầnôngxoađầutôi,nhẹnhàngnói:“Sara,mụcđíchlàmviệccủangườiDoTháilàlàmchocuộcsốnghạnhphúchơn,đừngvìkếsinhnhaimàxemnhẹhưởngthụcuộcsống,nósẽkhiếnconmấtđinhữngthứquýgiáhơnrấtnhiều.”Nhữnglúccùngchauốngtrà,ănđiểmtâmlàkhoảnhkhắcđẹpnhất,vôtưnhấttrongkýứcthờithơấucủatôi.Đếnnay,trongđầutôivẫnnhớnhưindángvẻchathưthảtựalưngvàoghế,vừanghetiếngnhạcdịuêm,vừakểchotôinghenhữngcâuchuyệnthầntiên.Đếnkhilàmmẹ,tôicũngthườngxuyênđưacongáiđiuốngtràchiềugiốngnhưtrướcđâychatôitừngđưatôiđi.HồiMuộiMuộicònnhỏ,kinhtếnhàtôivừamớiquacơnbĩcực,tuyvẫnchưagánhnổinhữngkhoảnchiphíxaxỉđắtđỏ,nhưngmỗingàycuốituần,tôiđềuđưacongáirangoài,tạochonómộtcuộchẹnđặcbiệtvàthúvị.Tôihyvọng,haimẹcontôicùngcónhữngkhoảngthờigianýnghĩabênnhau,đểconbécảmnhậnđượcsựlãngmạnvàtuyệtvờicủadòngchảythờigian,chứkhôngphảikểlạinhữngchuyệnvụnvặttronggiađìnhlàmconngườitaphântâm.

KểtừlầnđầutiêntôivàMuộiMuộicùnguốngtràởPrincessTeahouse,haimẹ con tôi đã có những phút giây tuyệt vời, không sao nói hết. Đôi khichúngtôidùngmộtíttràhoahồnghoặclàbánhxốpđậuphộng.Congáitôingồiănbánhxốpvớidángvẻlịchsự,từtốn,saukhicắnmỗimiếngbánh,nólạinhẹnhànglauphômaivàmứthoaquảdínhtrênmiệng.Conbécònthíchchếmứthoaquảloãngmàuxanhvàotràđen,tạoramộthươngvịmới.BầukhôngkhítrongPrincessTeahousekhátaonhã,nhạccổđiểnréorắtbêntai,còn các cô phục vụ khoác lênmình những bộ trang phục thướt tha uyểnchuyển giống như quần áo của các cô thiếu nữ đúngmực thời nữ hoàngVictoria.Trongkhôngkhíthânmậtấy,tôithảlỏngngười,tựalưngvàoghế,kiênnhẫntrảlờicácloạicâuhỏicổquáicủacongái.Đôikhi,tôicùngcongái lắng tainghe tiếngnhạcđangphát, trong lòng thầmgõnhịp theo,vừanghevừahọcgiaiđiệu.Tôi và Muội Muội đều mong chờ những buổi hẹn cuối tuần ở PrincessTeahouse.Dầndà,thờigianuốngtràgiúpcongáitôitudưỡngbảnthân,cókhíchấtbaodung,taonhã.Cáchđâykhônglâu,tôicùngmộtvàingườibạnThượngHảitớiIsraelthamquan,họrủcongáitôicùngđidạophố,conbénhiệt tìnhlàmphiêndịchchohọ,giúphọchọnmuacácmónquàchuẩnbịmangvềnước.SaukhitrởvềThượngHải,cácbạncủatôiđềukhôngngớtlờikhenngợiMuộiMuội:Congáibàdịudàngnhỏnhẹ,khôngkhoatrương,nóinăngtừtốn,lúcănthịtbòbíttếtcảngườiconbétoátlênvẻthanhlịch.Bạn tôicònchân thànhmờicongái tôi tớinhàhọchơi,vìconbé tạochongườikháccảmgiácấmáp,thoảimáinhưđượctắmmìnhtronggióxuân.Nghĩlạikhoảngthờigiantôivàcongáicùnguốngtrà,quảlàkhôngtrôiquamộtcáchvônghĩa.Tìnhcảmcủahaimẹcontôithêmphầngắnbó,hơnnữacongáitôicũngtrởthànhmộtcôgáithanhlịch,hiểubiếtvềcuộcsốngvàcóphong thái.Chúng ta đừng nên cho rằng giáo dục gia đình của ngườiDo

Tháichútrọngbồidưỡngkỹnăngquảnlýtàisảnchocontừnhỏlàvôcùngvụ lợi, khi tiếp cậngiáodụcgia đình củangườiDoThái, bạnmới có thểnhậnra,cácbậcchamẹDoTháichưabaogiờcoinhẹcuộcsốngtìnhcảmgiữanhữngngườithântronggiađình,mốiquanhệgiữachamẹvàconcáicũnggắnbókhăngkhítnhưngườiTrungQuốcvậy!Ngoài những lúchẹn congái đi uống trà chiều, tôi còn cùng các con làmnhữngchuyến“duhành thờigian”,mẹcon tôi thườngcùngnhau tángẫu,hồitưởnglạimộtsốchuyệnýnghĩađãqua,làmtăngthêmsựliênkếtcủacảnhà.Saubữaăntốilàthờigiantốtnhấtđểnhàtôi“duhànhthờigian”,tôithongthả kể lại những chuyện thú vị của chúnghồi nhỏ.Bọn trẻ rất thích nghechuyệnhồinhỏ,chúngmuốnbiếtnhữngbímậtliênquantớimình,như:Consinhranhưthếnào,khimớichàođờitrôngconrasao,conlớndầntừngchútmột…Cácbàmẹđừngngạiviếtlạinhữngchitiếtsaukhisinhcon,hãyghichépvềnhữnglầnđầutiêncủaconnhư,lầnđầutiênconăndặmlàkhinào,lầnđầutiênconcáugắtlàkhinào,lầnđầutiênconmỉmcườilàkhinào,lầnđầutiênconbiếtcầmđồvậtlàkhinào.Đươngnhiênchúngtakhôngcầnghilầnđầu tiênconkhóc làkhinào,vìkhóc làmộtbảnnăngcủaconngười,ngaytừkhichàođời,trẻđãbiếtcấttiếngkhóc.LấyDĩHoalàmvídụ,hồinhỏ thằngbérấtđẹp trai,mỗi lầnđưanórangoài,mọingườiđềuxúmlạivéománó,trầmtrồkhenngợi.Khitròchuyện,tôinóichonóbiết,hồiđónócườinhưthếnào.CòncólầnđầutiênDĩHoabiếttiêutiền,nótiêunhoằngmộtcáihếtbahàomuatrứngluộctrongnướctrà.Vìvậy,tôiđặttênmụchonólà“BaHào’’.Vừakểnhữngchuyệnnày,tôivừachâmchọcDĩHoakhiđóđãlớn:“DĩHoa,mặtcontrắngtrẻothếkiachẳnggiốngtrứngluộctrongnướctràtínào.”Quanhữngchuyến“duhànhthờigian”,cáccontôihiểurằng,từkhichúngđếnvớithếgiớinày,tôivẫnluônởbênchúng,bấtcứkhinào,dùtôicócònsốnghayđãquađời,tìnhyêuthươngcủatôisẽmãimãiởbêncáccon.Bọntrẻcảmnhậnđượcsựan toàn, ấmcúng,đồng thờicũngcảmđộngvì tinhthầntráchnhiệmcủamẹ.Trongchuyến“duhànhthờigian”,cảnhàtôicùngtậnhưởngniềmvuivànhữngđiềubímật,diệuhuyền từquá trình trưởngthànhcủaconngười,cùngvunvéntìnhcảmhuyếtthống.Saukhinghenhữngcâuchuyện“cổtích”vàobuổitối,DĩHoavàHuyHuyđềumuốnngủcùngtôi,làmsaođây?Tôinằmgiữa,DĩHoavàHuyHuymỗiđứaômmộtchâncủatôi,nằmlănlócmộtgóc.Nhưngvìhaiđứanómỗiđứaômmột chân của tôi nên tôi không thể trởmình. Trước khi trởmình, tôiđànhphảixinhaiđứanó.Tôixinhaiđứatrẻnhưthếnào?Tôinóivớichântráitrước:“Xinlỗi,chântráicửđộngmộtchút”,sauđótôilạinóivớichânphải:“Tôisắpcựaquậy,chânphảihãytránhramộtchútnhé.”Guồngmáygiađìnhkhôngthểvậnhànhtrơntru,nếunóchuyểnđộngtùyý

theohướngbấtkỳ,vìvậychúngtacầnphảivunvénchogiađìnhmình.Tôithườngnói“yêu”khôngchỉlàmộtdanhtừ,nócònlàmộtđộngtừ,chonêncácbậclàmchalàmmẹcũngcầnvunvéntìnhyêuthươngdànhchoconcái.YêucũngcầntâmđầuýhợpKhichamẹkhôngchúývunvénchotìnhyêu,concáisẽphảnkháng.ThờigianđầumớivềIsrael,cómộtdạo,tôithườngxuyênxàobắpcảichocácconăn,làmbọnchúngphátngán.Mộtbuổitối,nhưthườnglệtôibưngđĩarauxàolênbàn,nhưnghaicậucontraicủatôibắtđầukhángnghị:“Mẹơi,mónnàyănkhôngngon,chúngconkhôngmuốnănnữa.”Côcongáibébỏngnhấtnhàcũngđượcthểnóitheo:“Đồănkhôngngon,concũngkhôngăn”.Bađứaconcủatôicùngnhaulênkếhoạchchốngđốimẹtừtrước,mụcđíchcủachúng làmuốn tôi cải thiệnbữaăn.Lúcnày, tôimới sực tỉnh,ý thứcđượcvìáplựccuộcsốngnêntôiđãsơýcoinhẹchuyệnănuốngcủabọntrẻ.(Chúthích:Lúcđótôivẫnlàbàmẹnồicơmđiệnhoạtđộnghaitưgiờmộtngày)Trời đã tối, chợ thực phẩmđã đóng cửa, trong nhà cũng không có thứ gìngonhơn.Bàmẹ thôngminh sẽ làm thế nào?Tôi lập tức chạy xuống tầng, vào cửahàngtạphóamuaítthịtdămbông,rồivềnhàlấyđỗxanhtrongtủlạnhra,đậpthêmbaquảtrứnggà,làmmộtnồicơmrangDươngChâuđủmàusắcchobọntrẻ.Tôivừabưngcơmrabàn,bađứaliềnxúmvào,vuivẻănngaylậptức.Thậtra,tôivẫndùngbắpcải,chỉlàtôibiếnhóamộtchútthànhmóncơmrangDươngChâu,vừacómàusắcbắtmắtvừacómùivịthơmngon.Concáikhôngăncơmmìnhnấu làsựđảkích lớnnhấtđốivớingườimẹ.Với các bàmẹ nước ngoài, đặc biệt là các bàmẹDoThái, khi trẻ khôngngoanngoãnăncơm,quábữa,họsẽkhôngchotrẻănnữa.Nhưnglầnnày,bọntrẻbỏbữahoàntoànlàdotôilơlàchuyệnđổimónchochúng,nêntôiphảivộivàngchữacháy.Nếubạnmuốnxâydựngquyềnuycủađấngsinhthành,thìtrướchếtbạnphảitôntrọngýkiếnhợplýcủacontrẻ.Tuyđiềukiệnkinhtếgiađìnhtôilúcấycũngchỉthườngthườngbậctrung,khôngthểngàynàocũngănbốnmónthịtmộtmóncanh,nhưngkểtừlầnđó,tôiđặcbiệtchúýđếnvấnđềđổimónchobọntrẻ.Vàocuốituầntôibảocáccon:“Lạiđâynàocáccon,chúngtacùnglàmsủicảo!”Nhânsủicảodobọntrẻtựchọn,mỗiđứaômmộtcáichậunhỏ,nàolànhânthịtbò,hànhtây,càrốtthịtdêvàcòncócảnhânchay,chúngvôcùnghàohứngxắntaycùnglàmvớitôi.Khéovunvénchotìnhyêu,cảnhàsẽtâmđầuýhợp.Nóiđếnđây,nướcmắttôitựnhiênlạichựctrào.Khicácconđangchơiđábóngởdướitầng,trôngthấytôiđimuathứcănvề,chúngsẽchạyùara,đónlấytúi,xáchlêntầng.Nhữnglúcănthịtgà,đánglẽđùigà,cánhgàvàứcgàđềulàphầnthưởng

chobọntrẻ,nhưngchúnglạitranhnhaunói:“Mẹơi,conmuốnăncổgà,mẹgắpcổgàchocon.”Tôitưởngrằngchúngthíchăncổgà,liềnlấycổgàchiachobađứa,songcũngchính lúcđó tôimớipháthiệnranhữngphầnngonnhấtcủacongàđềunằmgọntrongbátcủatôi.Mỗilầncáccontôibócquýtăn,ănđếnquảnàongọtchúngđềuđểlạiphầntôi.Khitôibướcvàophòng,cảbaanhemnócùngđưaquýtmờitôi,rốirítnói:“Mẹ,mẹănquýtcủacon,quýtcủaconngọthơn!”Cómột năm,mùa đông cũng trùng vàomùamưa của Israel, tôi lạnh đếnphátsốt,vộivàngthudọncửahàngbánnemrán,điviệnkhámbệnh,muathuốc.Lúcvề,vìtiếctiềnđitaxi,nêntôivịntườngđibộvềnhà,bìnhthườngtôichỉđihếtquãngđườngtừbệnhviệnvềnhàtrongvòngmườilămphút,khôngngờhômđó,tôiphảimấthơnbốnmươiphútmớivềđượcđếnnhà.Vàophòng,tôinằmbẹptrêngiường.Bađứađihọcvề,vừatrôngthấytôibịốmđãvộivàngđilấygạonấucháođểtôiăncháovàuốngthuốctrướcrồingủ.Nửa đêm, đột nhiên các con lay tôi dậy,HuyHuymột tay cầm cốcnước,một taycầmthuốc,nhắc tôi:“Mẹơi,mẹuống thuốcđi.”Vềsau tôimớibiết,thìrahaianhemnótìmhiểuđơnthuốccủatôi,thấytrêngiấyviếtcứsáutiếngphảiuốngthuốcmộtlần,nênchúngtựphâncôngnhau,DĩHoatrôngbatiếngtrước,HuyHuytrôngbatiếngsau.Nghĩhaicậucontraiômtúi chườm nóng cho tôi, chăm chăm nhìn tôi uống thuốc trong đêm đônglạnhgiá,tôiuốngthuốcmàmắtướtđẫmniềmvui.Bây giờ ba đứa đều đã khôn lớn, chúng không thể ngồi sát đầu gối, vâyquanhngườitôigiốngnhưtrướcđâynữa,nhưngvàomỗingàynghỉchúngđềuđếnthămtôi.Cóhôm,gầnsáugiờtối,DĩHoagọiđiệnbảosắpđến,lòngtôi khấp khởi vuimừng.Tôi định xào cải thìa choDĩHoa, đó làmón nóthíchănnhất.DĩHoabiếtlưngtôikhôngkhỏe,khôngnêntựtháirau,nhưngcũngbiếtkhônglaychuyểnđượctôi,nênnói:“Vậymẹđểcontẩmquấtchomẹtrướcnhé.”

“HoaMộcLan”cảmnhậncuộcsốngtrongquânngũ.Lúcđangchuẩnbịtháirauthìđiệnthoạitrongphòngkháchđổchuông.DĩHoarangheđiệnthoại,mớiđiđượchaibướcnóđãquayđầulạinhắctôi:“Mẹ,cẩnthậntaymẹđấy.”Tronglúccontraiởngoàingheđiệnthoại,nướcmắttôilạichảyra.Ởđây,tôimuốnnóivớinhữngngườimangphậnlàmcontrên thếgian rằng, thứngườimẹ thật sự cần là rất ít, đôi khimột câunóiquan tâmâncầnhaychỉcần trong lòngconcómẹcũngđủ làmngườimẹcảmthấyvuivẻvàthỏamãnvôhạn.DĩHoagácmáyrấtnhanh,trướckhinóchạyvàobếp,tôiđãkịplauvộinướcmắt,khôngđểcontraitrôngthấygiọtnướcmắthạnhphúccủamình.LờidặndòchuđáocủaDĩHoaluônởmãitrong lòng tôi, khôngbaogiờquên.Mỗi khi tâm sự cùngbạnbè, nói đếnchuyệnnày,tôivẫnkhôngsaodiễntảhếtcảmxúccủamình.Đoạntrướcchúngtôinói,giáodụcgiađìnhcủangườiDoTháicũnggiốngnhưgiahuấncổcủaTrungQuốc,đềunhấnmạnhđếnsựkếthợpgiữayêuvàdạy:“Khônglochamẹkhôngyêucon,chỉlobiếtyêumàkhôngbiếtdạy.”Dùvậy,yêuvàdạycũngcầncóchừngmực,nếuchúngtachỉđẩymạnhkhíacạnhdạydỗ,con trẻ sẽ trở thành tấmbiagiáodục,khôngcảmnhậnđượctìnhyêuthươngchamẹdànhchomình,tìnhcảmgiữachamẹvàconcáiđivàobếtắc.Cóngườibạntừngđếnnhàtôichơi,đượcbiếtcontraimuatặngtôicănbiệtthựởThượngHải,bàấynói:“Tôingưỡngmộbànhấtởđiểmbàcócậucontraituyệtvời.Ngườitanóinuôiconphònglúctuổigià,bàthậtsựlàmđượcrồi.”Bà ấynói đúng.Tôi cóđòi hỏi con cái phải báođáp tìnhyêu thương củamìnhkhông?Có,màcũngkhông.Yêucầuđượcbáođápchỉlàhìnhthứcbềngoài,còndạycácconbiếtcảmnhậnvàtruyềntảitìnhyêu,khơithôngtìnhcảmgiữahaibênvàbiếtcảmơn,đómớilàmụcđíchsaucùngcủatôi.Khicon trẻ cốý thểhiện tìnhyêu thươngđốivới chamẹ,phụhuynhhãychochúngbiếtrằng:Mẹcảmnhậnđượctìnhyêucondànhchomẹ,mẹcảmthấyrất vui.Chamẹphảnhồi vềniềmvui khôn tả con cáimang lại chomìnhcũngsẽlàmbọntrẻvuilây.Nóiđếnđây,tôimuốnchiasẻvớicácbạnmộtcâuchuyệntrongngàysinhnhậtcủaHuyHuy.Đó làvàomộtsángđẹp trờingày8 tháng10, trờivừasáng,tôiđãtỉnhgiấc,nhưngvẫnnằmnánlạitrêngiườngsuynghĩxembuổitốinênlàmtiệcsinhnhậtchoHuyHuynhưthếnào.BỗngthấyHuyHuygõcửa,chạyvàophòngtôi.Nóđếnbêngiường,thủthỉgọitôi.“Mẹơi,concảmơnmẹ!”HuyHuyđộtnhiênnóichuyệnvớitôibằngtiếngHebrew.“Concảmơnmẹđãthainghéncon,mangconđếnthếgiớinàyđểchoconnhìnthấyánhmặttrờivàcảmnhậncuộcsốngtươiđẹp!”ThấyHuyHuynóimấylờivănvẻnày,lắpbalắpbắp,tôimớipháthiệnra

tronglòngbàntaynócómộtmảnhgiấynhỏ.HuyHuyvừaliếcnhìnmảnhgiấynhỏvừanóivớitôibằngthứtiếngHebrewchưasõi.“Bâygiờconcònnhỏnhưngconsẽchămchỉhọc tập thật tốt,mẹđợisaunàyconlớnlên,consẽchomẹmộtcuộcsốngtốtđẹp.”Thằngbécònnhỏtuổi,vốntừvựngtiếngHebrewcủanócũngkhôngnhiều,đềulàtựtratừđiểntừngcâumộtrồiviếtragiấy,lấykeodánvàolòngbàntay.Vàongàysinhnhậtcủacontrai,ngườilàmmẹlạingheđượclờicảmơnxuấtphát từđáy lòngcủacon, thậtvôcùnghạnhphúc.Yêu thươnggiốngnhưmộtcáitúilớn,đựngvàothìcócảmgiácthỏamãn,lấyralạilàcảmgiácthànhtựuvàhạnhphúc.

Phươngphápbồidưỡnglòngbiếtơnchocon

Biếtơnlàmộtthứtìnhcảmcaothượng,vàcũnglàtàisảnquýgiácủaconngười.Khithănghoa,nócóthểkinhthiênđộngđịa,tuônchảykhôngngừng,pháthuysứcmạnhphithường.Cácbậcphụhuynhcóthểbồidưỡnglòngbiếtơncủaconemmìnhtừnhữngphươngdiệnsauđây:1.Dạyconbiếtchiasẻ.Chiasẻkhôngchỉlàmộtnghithứcgiaotiếp,quantrọnghơnnócònthểhiệnmột tâmhồnlànhmạnh.TrongcácgiađìnhDoThái,tìnhyêugiữachamẹvàconcáikhôngphảilàmộtchiều,màcósựtraođổiqualạigiữahaibên,contrẻkhôngnhữngtiếpnhậntìnhyêuthươngcủachamẹ,chúngcònbiếtđáplạitìnhcảmấy.2.Đừngcoithườngvaitròlàmgươngchoconcáicủachamẹ.Trongcuộcsống,chavàmẹđềucótráchnhiệmvànghĩavụriêngcủamìnhđốivớigánhnặnggiađình,nhưnghaingườicũngnêncùngnhauchiasẻnhững lợi íchcủagiađình.Chamẹcầnquantâmđếntừngthànhviêntronggiađình,quantâmđếnnhucầuvàtôntrọngquyềnlợicủangườikia.Từnglờinóicửchỉcủachamẹđềuảnhhưởngsâusắctớicontrẻ,chúngsẽdungnạpđượctưtưởngbiếtơntrongquátrìnhmôphỏnglốisốngcủachamẹ.3.TheongườiDoThái,muốndạycontrẻbiếtcảmơnngườikhác,trướchếtphảidạychúngbiếtcảmơnchamẹmình.Phụhuynhcầnchoconemmìnhhiểurõ,khôngdễgìchamẹmớinuôichúnglớnbằngngầnnày,chúngnênbáođáp côngơn nuôi dạy của chamẹ.NgườiDoThái thườngkể cho trẻnghecâuchuyệnđộngvậtcảmơn:Saunàyconquạlớnlên,nóquaytrởvềchochamẹăn,giốngnhưngàytrướcchamẹnótừngđikiếmthứcănởbênngoài về cho nó ăn. Loài chim còn làm được như vậy, huống hồ là conngười?

4.Hãyđể“quanniệmchiasẻ”bámrễtronglòngtrẻ.Hầuhếtcácgiađìnhcómộtconđềurấtnuôngchiều,coicontrẻlà“tiểuhoàngđế”trongnhà,muốngìđượcnấy,hiểnnhiênchúngsẽcótưtưởngđộcchiếm.Khiăncơm,cógiađìnhđềudànhhếtthứcănngonchocon;khixemtivi,congiữđiềukhiểntừxa;khicóđứatrẻkháctớinhàchơi,conkhôngchomẹchiaquàvặtchobạn.Cứtiếpdiễnnhưvậy,“quanniệmchiasẻ”và“lòngbiếtơn”khómàbámrễtrongcontrẻ.5.NgườiDoTháithườngxuyênchocontrẻnóiratênngườihaysựviệcmàchúng cần cảmơn, dạy chúng biếtmỉm cười khen ngợi người tốt.Họ tinrằng, chỉ khi biết cảmơn, trẻmới biết giúpđỡngười khác, quan tâmđếnngườikhácvàlàmviệcgìcũngkhônglấymìnhlàtrungtâm,khôngănhiếpbạn bè.Nhưvậymối quan hệ giữa trẻ vàmọi người xung quanh sẽ ngàycànghàihòa,tốtđẹp.6.Chotrẻtiếpxúcnhiềuhơnvớithếgiớitựnhiên.Nếulúcnàocontrẻcũngnhìnthếgiớibằngánhmắtbiếtơn,thìchúngsẽnhậnravẻđẹpcủathếgiớinày,đólà tiếngchimhótvéovon,ánhnắngchanhòa,hoacỏngáthương.Nhữngđiềugiảndịđósẽlàmtâmhồncontrẻngậptrànniềmvui.7.Cảmơnphải thểhiệnđượcsựchânthành,xuấtphát từsựcảmkíchtậnđáylòng,chứkhôngphảivìmụcđíchnàođónhưmuốnlấylòngngườikhác.Những người Do Thái kiệt xuất đều là những người hiểu được tầm quantrọngcủalờicảmơn.

Khoảngcáchtâmhồnbằngkhông

QuanđiểmcủamộtsốbậcphụhuynhTrungQuốcchorằngngườiphươngTây,ngườiDoTháiđốixửvô tìnhvà lạnhnhạtvớiconcái làhết sứcsailầm.NgườiDoTháicómộtcâucáchngônrấtminhtriết:Conngườicóbangườibạnlàconcái,củacảivàviệcthiện.Chỉcómộtdântộcphảivậtlộntrongdòngchảysinhtồncủamáuvàlửa,đồngthờiphảiđốimặtvớikhổđautrongthờikỳdàimớicóthểcấutứracâucáchngônnày.DântộcDoTháiýthứcrõ,tươnglaivàhyvọngcủaxãhộiđềuđượckýtháctrênđầumỗisinhmệnh nhỏ bé đó.Các gia đìnhDoThái quả đúng là “vương quốc của trẻthơ.”NgườiDoTháiquanniệmphụnữmangthaiphảiđượchưởngchếđộđặcbiệt,ănuống tẩmbổ thật tốt.Vớigiađìnhnghèo,cảnhà thànhịnđóichứkhôngđểphụnữmangthaichịuđói.Đứatrẻvừachàođờiđãtrởthànhtrungtâmchúýcủacảgiađình.NóitheocáchcủangườiDoTháithì:“Mộttuổilàquốcvương.”Xéttừýnghĩanày,ngườiDoTháicũngyêuthương,tôntrọngconcáigiốngnhưngườiTrungQuốc,chỉcóđiềuhọchútrọngnhiềuhơnđếncáchđểthểhiệntìnhyêuthương.Khitrẻbướcquathờithơấu,phụhuynhDoTháisẽgiữtìnhyêuthươngởsâutronglòng,duytrìkhoảngcáchnhấtđịnhvớitrẻ.Mọitìnhyêutrênthếgiớiđềuhướngđếnmụcđíchchunglàsựgắnkết,chỉcómộttìnhyêuluônhướngđếnsựphânlylàtìnhyêuchamẹdànhchoconcái.Giúpconsớmtrởthànhmộtcáthểđộclập,cókhảnăngtáchrờichamẹ,cóthểđốidiệnvớithếgiớibằngnhâncáchđộclậpcủamìnhchínhlàtìnhyêuđíchthựcchamẹnêndànhchođứaconcủamình.Chamẹrútluicàngsớm,buôngtaycàngsớm,trẻcàngdễthíchnghitrongtươnglai.Tuynhiên,cắtđứtcuốngrốnkhôngcónghĩachamẹvàconcáiđườngainấyđi,tâmsinhhiềmkhích.Ngượclại,phụhuynhDoTháichorằng,nếuduytrìđượcmộtkhoảngcáchphùhợpvà tinh tếgiữachamẹvàconcái sẽcàngkhiếnchotrẻthấuhiểulòngchamẹ,cảmnhậnđượcsứcmạnhcủatìnhmáumủ,dùxanhauvạndặmcũngvẫncảmthấynhưởgầnbên.TạpchíGiáodụcgiađìnhcủaIsraelcóđềcậpđếnmộtđạolýnhưsau:Nếuchamẹlàcâycungthìconcáitựanhưmũitên.Câycungtốtthìkhôngcómũitêntồi,chamẹcầnhướngtrẻvàoviệctraudồi trí tuệ,nhâncách.Bởithếnên,bậcphụhuynhẩngiấuphânnửatìnhyêuthươngcủamìnhkhôngphảilàhoàntoànvứtbỏphânnửatìnhyêuthươngấy,làmvậytìnhcảmchamẹdànhchoconcáicàng trởnên lý trí,khoahọcvànghệ thuậthơn,chứkhôngphảingàycàngtrởnênnặngnềvàmùquáng.Tronggiaiđoạntrẻđihọc,thờigianchamẹxaconnhiềuhơnlàthờigianởbêncạnhcon.Có lầnHuyHuy,khiđóđanghọcởnướcngoàigọicho tôi

mộtcuộcđiệnthoạiđườngdàiquốctế.Tôithấygiọngcontraiquađiệnthoạicóphầnkhôngvui,tâmtrạngcũngkhábuồnbã,nhưngkhiđótôiđangởTelAviv,nướcxasaokhôngcứuđược lửagần, tôibỗngcảmthấyvôcùng lolắng,khôngbiếtlàmcáchnàomớicóthểkhiếnthằngbéchịunóiratâmsựcủamình.“Contraisaothế,cóchuyệngìkhôngvuià?”Tôithậntrọnghỏi.Thằngbéhờhữngđáp:“Khôngcógìđâu,mẹđừnglo”.Concáihiểuchuyệnngượclạiđôikhicàngkhiếnchamẹcảmthấydằnvặthơn.Dùbiếtắthẳn thằngbéđãgặpchuyệnkhôngnhưýnàođó,song tôikhôngtruyhỏithêmnữa,chỉanủinó:“Contrai,dùcóchuyệngìđinữa,concũngđừngquálolắng,mọichuyệnrồicũngquathôi.”Vậynhưngsaukhicúpmáy,tôivẫnthấylấncấntronglòng,concáilàkhúcruộtcủangườimẹ,nên nó rầu rĩ, tôi cũng thấy buồn theo.HuyHuy là đứa hướng ngoại, cóchuyệngì thằngbécũngchiasẻvới tôingay.Lầnnàychọncách im lặng,nhấtđịnhlànócóchuyệnkhómởlời.Làmthếnàođây?Haimẹconxacáchtrămnúinghìnsông,làmthếnàotôicóthểchoconthấysựquantâmvàủnghộcủamìnhdànhchonó?Saukhinghĩđinghĩlại,tôiquyếtđịnhcầmbút,viếtchocontraimộtbứcthư:HuyHuyyêudấu!Hyvọngkhiconđọcđượcbức thưnàycủamẹ, tâmtrạngcủaconđãkháhơn.Trongcuộcsống,vôvànnỗilolắngcủachúngtathựcrađềudochúngtatựchuốclấy.Đờingườivôthường,nếuconnhìnnhậnnótheohướngtíchcựchoặctiêucựcthìnósẽtíchcựchoặctiêucựcnhưvậy.Mẹmuốnkểchoconnghemộtcâuchuyệnrấtthúvị:Chiếcđồnghồquảlắcmớilắprápđượcđặtởgiữahaichiếcđồngcũ.Haichiếcđồnghồcũ“tíchtắc”,“tíchtắc”từnggiây.Mộttronghaichiếcđồnghồcũbảochiếcđồnghồmới:“Chạyđinào,giờcháucũngcầnlàmviệcrồiđấy.Songtacóphầnlolàcháuchẳngthểchạyquá32triệulầnđâu.”“Trời! 32 triệu lần.”Chiếc đồnghồnhỏvô cùng sửng sốt. “Bắt cháu làmviệcnhiềunhưthếà?Cháuchẳnglàmđược,chẳnglàmđượcđâu.”Chiếcđồnghồcũcòn lại liềnbảo:“Cháuđừngnghebácấynói linh tinh.Không cần phải sợ, cháu chỉ cần đung đưa quả chuông theomỗi giây làđược.”“Trênđờinàylàmgìcóviệcđơngiảnvậy.”Chiếcđồnghồquảlắcbántínbánnghi:“Nếuthếthìcháusẽthửxemsao.”Chiếcđồnghồmớinhẹnhàng“tích tắc” theotừnggiây,cứthếkhôngbiếtmộtnămtrôiquatừbaogiờvànóđãchạyđược32triệulần.Saukhiconđọchếtcâuchuyệnnày,mẹmuốngửichoconmộtbàihátcũ,đólàbàiAufFlügelndesGesangescủaFelixMendelssohn,mẹhyvọngbàihátđẹpvàbìnhyênnàysẽgiúptâmtrạngcủaconbìnhổntrởlại.

Nămxưa,ôngngoạicontừngbảomẹ:“Tiếnghátlànhữngtinhlinhtồntạimãimãi.Vìdùvuivẻhayđaubuồn,tiếnghátđềucóthểgiúpcontìmthấyhạnhphúc.”Hồiđómẹcònnhỏ,khôngthểchiasẻđượcvớinỗibuồncủamộtngườiđãphải rờibỏquêhương, ranướcngoài lánhnạn làôngngoạicon,mẹchỉbiết népvào lòngông,mơhồ cảmnhậnkhúcnhạcdudươngcùngông.Thờigiantựanhưnướcchảyquacầu,chớpmắtmẹđãđếnđộtuổicủaôngngoạiconnămnào,cuốicùngmẹđãhiểuvìsaongàyấyôngconhaynghenhạcmộtmình.Chỉcầngiaiđiệucấtlên,dùvàobấtkỳlúcnàohaybấtkỳnơiđâu,dù tâm trạngchúng tađangnóngvộihay thư thả, thìnhữngphútgiâytươiđẹpvàêmdịuấycũngkhiếnconngườicảmthấycuộcsốnghóarakhôngkhôkhanvàcăngthẳngđếnvậy.TôiracửahàngbăngđĩanhạcmuađĩaAufFlügelndesGesangescủaFelixMendelssohngửikèmlá thưchocậucon traiđanghọcởThượngHải, thểhiệnsựtintưởngcùnglòngquantâmtôidànhchothằngbé,đểnóhiểurằng,dùhaimẹconcáchxanhau,nhưngtôivẫncóthểchiasẻvớinómọiđắngcayngọtbùitrênđườngđời,nókhôngphảichiếnđấumộtmình.Saumột thờigian, con trai tôi trịnh trọng tuyênbốvới tôiquađiện thoại:“Mẹ,connhậnđượcthưmẹgửirồi,bảnnhạcđóquảthựcrấthay.Concảmơnmẹ!”Giâyphútấytôithấylòngmìnhnhưấmlại.Vợchồng tổng thốngMỹBarackObamacũngcócùngcáchnghĩnhưvậytrongvấnđềgiáodụcconcái.Họcốgắnggiữkhoảngcáchhợplýtrongtìnhyêu,nắmtaycontrượtpatin,vỗtaykhenngợiđộngviênvàhòamìnhvàocuộcsốngcủacon.Chỉcầncongáiđưagiấymờithamdựhoạtđộngxãhội,họđềucốgắngđếndự.Họluôntheosátmọibiểuhiệncủacongáiởtrường,giữliênlạcvớithầycôgiáocủacon...

Bamẹconđibộcùngnhau.

Nếu các bậc chamẹmuốn thúc đẩy trẻ tiến bước trên con đường tự lập,muốnmộtngàynàođómìnhcóthểbuôngtayconra,thìgiữachamẹvàconcái cần phải cómột khoảng “thời gianmật ngọt”. Như hồi con còn nhỏ,khoảngthờigiantrướclúctrẻđingủchínhlà“thờigianmậtngọt.”Chamẹkhôngnêncảmthấykhóchịu,phiềnlòngvớinhữngcâuhỏiliênmiêncủacon, cũngđừng chánghét việckểđi kể lại cùngmột câu chuyện cho connghemỗi đêm. Hãy tận dụng khoảng thời gian trước lúc trẻ ngủ để “nóichuyệntâmtình”vớicon,biếncảmgiácgắnbóthànhthứ“mậtngọt”điềuhòamốiquanhệgiữachamẹvàconcái.Khibạnthậtsựlắngngheconcái,chúngsẽdầndầnhọcđượccáchchiasẻnhữngkhúcmắc,hyvọngvàmongmuốncủamìnhvớibạn.Nhữngcáiôm,nụhônnhẹvàvuốtvetrànđầytìnhyêuthươngcủabạnsẽlàmdịuđinỗibấtantrongcon,khiếntâmtưtrẻtrởnênthưtháivàmãnnguyện,dễđivàogiấcmơđẹp.Dùchamẹcótròchuyệntángẫuvớiconvềbấtcứvấnđềgìthìđócũnglàmộtcáchthểhiệntìnhyêuvàsựquantâmcủachamẹđốivớitrẻ.Kỳthực,contrẻsuynghĩvôcùngđơngiản,chúngchỉmuốnhằngngàychamẹquantâmtớimìnhnhiềuhơn,tròchuyệnvớimìnhnhiềuhơn.Chodùđóchỉlàmộtsốchuyệnvặtkhôngvuixảyraởtrường,thìviệccảmnhậnđượcsợidâyliênkếtgắnbógiữachamẹvàchúngvẫnlàđiềumàtrẻaoướcnhất.Khitraođổi,tròchuyệnvớicáccon,đôilúctôisẽkểchochúngnghenhữngtìnhhuốngtươngtựtôitừnggặphồinhỏ,rằngkhiđótôiđãxửlýrasao,nhưlúcbuồn,chịuthiệthaythấtvọngthìlàmthếnào.Khibọntrẻbiếttôicũngđãtừngphảiđươngđầu,vượtquaáplựcvàphiềnnão,chúngchịunghelờitôihơn.Tấmgươngcủangườimẹrõràngcũngsẽkhiếntrẻthêmcanđảm,tựtinvàcókhảnăngđềkhángáplựctốthơn.ChungNamSơn,việnsĩViệnCông trìnhTrungQuốc trongmộtbuổibáocáođãhồi tưởngvềmẹ,ngườicóảnhhưởngrất lớntớicuộcđờicủaông.Ôngnói,cốtlõitrongtìnhyêuthươngcủamẹlàmãimãinắmtaydìudắtvàdõitheođứacon.Ôngchiasẻ:“Mẹlàngườicóơnsinhthành,dưỡngdụcratôi,vềgiáodục,mẹcàngbỏnhiềucôngsứcdạydỗtôihơn.Hồitiểuhọctôihọcrấtkém.Lênlớp5,trongmộtlầnđithi,tôibấtngờđạtđượcthànhtíchcao,mẹvuimừngbảotôi:‘NamSơn,concũngđượcđấychứ’.Lờimẹnóilàmlòngtựtôntrongtôibỗngchốcbừnglên.Từđótrởđi,tôibắtđầuchămchỉhọchành.”Tìnhthânmáumủgiữachamẹvàconcáilàmốiliênhệsẽtheotađếnhếtcuộcđời,“chamẹyêumình,hiểumình,ủnghộmình,luônluônởbêncạnhmình”lànguồnsứcmạnhquantrọngnhấtgiúpconcáiđứnglêntựđốidiệnvớithếgiớinày.

Mộtsốbíquyếtnhỏgiúpphụhuynhnắmbắttâmtưtìnhcảmcủacon

1.Cốgắngthuthậptư liệuvềcuộcsốngcủacon.Tạohồsơ tư liệugiađìnhtừkhiconrađời,ghilạinhữnglờinóivàviệclàmcủacon.Quađó,phụhuynhcó thểnhìn raưunhượcđiểmcũngnhưnhững tâm trạngphảnánhthóiquensinhhoạt,sởthíchcủacon.Nhờvậy,quátrìnhgiáodụcsẽđạthiệuquảhơn.2.Lắngngheýkiếncủacontrênnhiềuphươngdiện.Phụhuynhthuthậptư liệuvề trẻ trênnhiềuphươngdiệncó thể tránhđượccáinhìnchủquan,phiếndiệnvềcon,quađógiúphọnhậnravấnđềbảnthânmìnhthườngxemnhẹ,bỏqua.Vớitrẻ,thầycôgiáolàngườichúngtintưởngnhất,cònbạnbèlàngườithânthiếtnhất.Chonênthuthậptưliệutừthầycôgiáo,bạnbècủatrẻlàlựachọnđúngđắnnhấtcủacácbậcchamẹ.3.Trởthànhbạnthâncủacon.Nếukhôngmuốnconđóngchặtcánhcửatâmhồnvớibạnvàbiếnbạnthànhkẻngoàicuộc,thìcácbậcchamẹkhôngnênlúcnàocũngđặtmìnhvàovịthếbềtrên.Saukhicảnhàdùngbữaxong,phụ huynh có thể trò chuyện hỏi han, tâm sự cùng con.Rút ngắn khoảngcáchtâmlýgiữahaithếhệ,giúpchamẹnắmđượctínhnết,cátính,hứngthúvàsởthíchcủatrẻ.4.Trântrọngtừngtiếnbộnhỏcủacon.Sosánhnhữngthayđổicủaconquatừngngày,chamẹsẽnhậnrasựtiếnbộvàđiểmsángcủacon.Chamẹcầnphảituyêndươngkhíchlệ,giúpcontrảinghiệmthànhcông.Đóchínhlàđiểmđộtphátrongviệcgiáodụcconcái.5.Kịp thời nắmbắtđộng thái tâm tư của con.Giúp conhọc cáchgiảiquyết các vấn đề nảy sinh trong cuộc sốngmột cách đúngđắn, đồng thờitruyềnđạtlạichoconnhữngkinhnghiệm,tưtưởngvàgiátrịcủamìnhthôngquagiaotiếpngônngữ.6.Chọnkênhkếtnốiphùhợp.Mỗiđứa trẻcómột tínhcáchkhácnhau,muốnlàmđượcđiềunàyphụhuynhcầnlựachọncáchtròchuyệnphùhợpvớitrẻdựatrênđặcđiểmtínhcáchcủanó.Ởđâychúngtacóhaicách.Mộtlàcáchnóithẳng:Chamẹthẳngthắnchotrẻbiếtrõtháiđộcủamìnhvềvấnđềcầnbàn.Ưuđiểmcủaphươngphápnàylàđithẳngvàovấnđề,tuynhiênnóchỉthíchhợpvớinhữngđứatrẻcótínhcáchhướngngoại.Cáchgiántiếp:Chamẹdùngmộtcâuchuyệnnhỏhoặcmộtvídụnàođókhơigợihứngthútròchuyệncủatrẻsauđódẫndắtcuộcnóichuyệnvàochủđềcầntraođổi.7.Tìmcơhộitròchuyệnthíchhợp.Luôncómộtvàivấnđề,sựviệcphátsinhtừchínhbảnthântrẻvàmôitrườngxungquanh,việcchamẹkịpthờinắmbắtvấnđề,sựviệcđiểnhìnhvàtiếnhànhtraođổi,tròchuyệnvớitrẻsẽmanglạihiệuquảcaohơnbìnhthường,bảnthântrẻcũngdễtiếpthuhơn.8. Tạo bầu không khí thân ái, dễ chịu. Rất nhiều bậc phụ huynh bìnhthườngrấtítkhitròchuyện,traođổivớicon,nhưngkhicóvấnđềxảyra,họlạinghiêmkhắcrăndạytrẻ,cứnhưvậykhoảngcáchgiữachamẹvàconcáingàymột lớn hơn.Vì vậy,muốn cuộc trò chuyệnvới trẻ đạt hiệu quả tốt

hơn,chamẹcầntạobầukhôngkhíthânmật,gầngũi,phatrò,kểvàichuyệnthúvịnhằmrútngắnkhoảngcáchtìnhcảmgiữahaibên.

Lùibướckhôngcónghĩalàbỏmặc

Vôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngkhuyêncácbậcphụhuynh,nếuthậtsựnghĩđếnhạnhphúccủacon,hãy lùivềphía sau,không làmmộtchiếc“trực thăng” lúc nào cũng bay lượn trên đầu trẻ, vì đó là hành động xâmphạm tâm hồn con trẻ và cũng là xem thường nhu cầu trưởng thành củachúng,làmgiảmkhảnăngmiễndịch,khảnăngtựloliệuvàthíchnghicủacon.Tuynhiên,chamẹlùivềphíasaukhôngcónghĩalàbỏmặctrẻ.ỞIsrael,dùhoàn cảnhmỗi gia đình khác nhau, nhưng tất cả các bậc cha mẹ đều cóchungmộtnguyêntắchànhđộngcơbảnnhất là“tôicó thểbuôngtaychophépcontựdotronggiớihạn”,cònnếuconvượtquágiớihạnnày,chamẹsẽkhôngđểtrẻtùyýnữa.Nếubạnhỏitôicókinhnghiệmgìvềviệclùivềhậuphương,buôngtaysongvẫnkhôngbỏmặccontựtungtựtác,thìđiềuđầutiêntôinghĩđếnchínhlàcácbuổihọpgiađìnhcủachúngtôi.Gầnnhưhàngtuần,mỗigiađìnhIsraelđềucóbuổihọpmặtđịnhkỳ.Theochuyêngiagiáodục Israel:Thảo luậnhoặcgiảiquyếtvấnđềvềconcái (từbốn tuổi trở lên) trongbuổihọpgiađìnhđượctổchứcmỗituầnmộtlầncóthểgiảmbớtrấtnhiềurắcrốichochamẹ.Nhiềuvấnđềcóthểđượcgiảiquyếtthôngquabuổihọpgiađình,songđâychỉlàlợiíchphụmànóđemđếnchobạn.Lợiíchquantrọnghơncủabuổihọpgiađìnhnằmởchỗ,nógiúptrẻhọckiếnthứcsinhtồn,nhưnắmđượccáchgiảiquyếtvấnđề,họchỏikỹnănggiaotiếp,biếthợptácvàtôntrọnglẫnnhau,bồidưỡngtrísángtạo,biếtcách tổchức thảo luận tập thể,biếtchịutráchnhiệmvàphátbiểucảmnhận,biếtlàmsaochomọingườiđềuvuivẻ.Cácbuổihọpgiađìnhđánhdấuquá trìnhchuyểnbiến tư tưởngcủa tôivàcáccon.Tôixinchiasẻmộtsốtìnhtiếtcụthểtrongbuổihọpgiađìnhcủachúngtôi.Buổihọpmởđầubằngtáchtràbuổisớm,thườngdoMuộiMuộiphasaugiờănsángthứBảyhàngtuần.Conbémặcchiếctạpdềnhỏ,bưngmón điểm tâm dâu tây ngonmắt nó tự làm, cẩn thận đặt từng phần nhỏxuốngtrướcmặtmọingười.Về cơ bản, người chủ trì buổi họp không phải là tôi,mà do bọn trẻ luânphiênđảmnhận.Ngoàingườichủtrìbuổihọpra,mỗibuổihọpgiađìnhcòncómột trợ lýchịu tráchnhiệmhỗ trợngườichủ trìvàđảmnhậncáccôngviệcnhưđiềuphối thờigian,ghibiênbảnbuổihọp,những“chứcvụ”nàycũng làdobọn trẻ lần lượtnhận làm.Chủ trì và trợ lýđảmbảobuổihọpđượctriểnkhaitheođúngtrìnhtự,nhiệmvụcủanhữngngườicònlạilàthamgiathảoluận.Khibắtđầubuổihọp,mỗithànhviêntronggiađìnhđềuphảitích cực tham gia xây dựng ý kiến, vì chủ đề thảo luận là những vấn đề

thường gặp trong cuộc sống hằng ngày nênmỗi thành viên đều cảm thấymìnhcóđiềucầnnói,cònmộtkhiđãnóithìphảinóirahết.

“Tìnhhìnhhọc tập tuầnnày thếnào?”,“Dạonàycóđốixử tốtvớibạnbèhaykhông?”,“Tuầnnàyai trựcnhật tốt?”,“Thựcđơn tuầnnày thếnào?”,“Làm saohọc tiếngHebrewnhanhhơn?”, “Nem ránbổ sung thêmvị cayliệucóđắthàngkhông?”,“Thêmbộtnêmgàsaucùngđỡ lãngphíhơn?”,“Cầnchuẩnbịquàgìchosinhnhậtbạnhọc?”,“Conmuốntớitiệmbánhmìlàm thêm liệucóđượckhông?”, “Mẹmởnhàhàng thì thếnào?”...vv..Đóđềulànhữngcâuhỏithảoluậntrongbuổihọpgiađìnhcủachúngtôi.Nhìnqua, chúngđều lànhữngvấnđềnhỏnhặt, song thực tế lại rấtquan trọng.Vàothờiđiểmthảoluận,đóthậtsựlànhữngvấnđềcấpbáchchúngtôicầnphảigiảiquyết.Buổihọpgiađìnhmanglạichobọntrẻcảmgiáccómộtsợidâyliênkếtcácthànhviêntronggiađìnhvớinhau,chúngnhậnramẹchínhlàhậuthuẫncủachúng.Nhữnglúckhókhănnguynan,cầnsựtrợgiúp,mẹnhấtđịnhsẽxuấtđầulộdiện.“BữaănởJerusalem”xuấtpháttừchínhsựthươngthảotrongmộtbuổihọpgiađình.SaukhiđếnIsrael,DĩHoavàHuyHuylầnlượtnhậphọctrườngngônngữ.Trường ngôn ngữ Israel dạy tiếngHebrew bằng tiếngHebrew. Trên cánhcổngchínhcủatrườngtreomộtkhẩuhiệu:“Khibướcvàotrường,bạnhãynói tiếngHebrew.”Đốivớinhữngemnhỏmớiđến Israel, thầycôgiáosẽdạychúngbằngngônngữcửchỉ.Chẳnghạnnhưkhidạyđếntừ“mởcửa”trongtiếngHebrew,thầycôsẽlàmđộngtác“mởcửa.”Vớitrườnghợpngônngữcửchỉkhôngthểbiểuđạtrõýnghĩa,thầycôsẽvẽhìnhminhhọa.Vìthếchonênkhiđứatrẻcấttiếngnói,ngữcảmtiếngHebrewtrongtrẻđãđược

hìnhthành,vấnđềngônngữnhanhchóngđượcgiảiquyết.Trongmộtbuổihọpgiađình,DĩHoavàHuyHuybảotôi:“Mẹ,cóvẻnhưchúngconhọctiếngHebrewmàchẳnghiểugìcả.”Saukhitròchuyệnvớihaiđứa, tôinhậnthấynguyênnhânkhiếnchúngkhôngquađượcmônnàykhôngphảilàdochúngkhôngcốgắng.Nguyênnhânnằmởchỗ,lớphọccóquá nhiều học sinh Liên Xô cũ nên bất đắc dĩ giáo viên phải điều chỉnhphươngphápdạyhọc,dùngtiếngNgaxenlẫntiếngHebrew.KếtquảlàDĩHoavàHuyHuybịlẫngiữatiếngHebrewvàtiếngNga.Tôicảmthấycóvấnđề,hồiđóIsraelvàTrungQuốcmớithiếtlậpquanhệngoạigiao,chúngtôilàgiađìnhTrungQuốcđầutiêndidânvềIsrael.NgoàihaianhemDĩHoavàHuyHuyra,ởtrườngngônngữcủaIsraelkhôngcònhọcsinhTrungQuốcnàokhác,nênthầycôgiáochắcchắnsẽkhôngđặtrachếđộgiảngdạyriêngbiệtchỉvìhaihọcsinhTrungQuốc.Giờlàmthếnào?Đắnđosuynghĩmãi,cuốicùngtôiquyếtđịnhđếnCụcGiáodụcJerusalemngaytrongđêmđó.Khitôivấtvảđếnnơithìtrờiđãtốiđennhưmực,CụcGiáodụcđãhếtgiờlàm.Tôicũngkhôngbiếtmìnhlấyđâuracanđảmngủquađêmdướitòanhàkhôngbóngngườiqualạiđó.Sángsớmhômsau,tôivàovănphòng làmviệccủaCục trưởngvàcuốicùngcũngmờiđượcmộtgiáoviêndạytiếngHebrewgiỏinhấtởđịaphươngchohaicậucontraicủamình.NgườithầytôimờivềtừJerusalemquảđúnglàgiáoviêndạytiếngtốtnhấtmàtôitừnggặp.Dướisựdạydỗhếtlòngcủathầy,tiếngHebrewcủaDĩHoavàHuyHuyđãtiếnbộvượtbậc.Sự thành công của giáo dục ngôn ngữ Israel đã gợi mở cho tôi nhiều ýtưởng.Hằngngày tôi thu thập các loạihoavăn, cắt vàphân loại cáckiểutranhảnhtrêngiấybáorồiđemdánlêntấmbìacáctông.KhiDĩHoavàHuyHuytừtrườngvề,tôiđưatấmbìacáctôngchohaiđứa,bảochúngnhặtranhữngtừmìnhchưabiếtđểđếntrườnghỏilạithầycôhoặchỏibọntrẻhàngxóm.Đócũnglà lýdocáccontôi luôntinmẹlàhậuthuẫnmạnhmẽnhấtcủachúng.Vìchúngbiết,vàonhữngthờikhắcquantrọng,chắcchắnmẹsẽxuấthiện.Cũngtrongmộtbuổihọpgiađình,tôitrịnhtrọnghỏibọntrẻ:“MẹmuốnmởmộtquáncơmTrungQuốc,cácconthấyđượckhông?”Tôiđềnghịtừngđứaphátbiểuýkiếncủamình.Lúcđó,côcongáicủatôimớihọctiểuhọc,songnócũngcóquyềnphátbiểuýkiến.Nhiềunămsau,cáccontôiđềuđãtrưởngthành,nhưngchođếnbâygiờ,mấyđứavẫnnhớcảnhàtừngngồihọpbànvề“KếhoạchtăngtrưởngGDPcủagiađình.”Tuytôilàngườiđềxuấthọpgiađìnhhàngtuần,nhưngcũngchínhtôi–mộtbàmẹTrungQuốc,lạikhônghẳnthíchứngvớikiểudânchủhoàntoàn,nênnhữnghànhđộngthiếudânchủxuấthiệntrongcácbuổihọpđạiđasốđềubắtnguồntừtôi.Tôithườngvôtìnhmangquyềnlàmmẹcủamìnhraápđảobọntrẻ.Songcáchhànhxửcủatôingaylậptứcvấpphảisựlênánvàphê

bìnhcủacáccon.Chúngnghiêmmặt,trịnhtrọngbảotôirằng:“Chúngconđềnghịmẹchỉphátbiểukhiđếnlượtmình,giờchưađếnlượtmẹ.”Tôivộivàngđáp: “Mẹxin lỗi!” vàđành tuân thủ chương trình làmviệc củabuổihọp,kìmnénuyquyềncủamình,đểcácconcócơhộithểhiện.Israelcócâudanhngôn:VìĐứcChúaTrờikhôngthểchămlomọiviệcnênngàimớitạorangườimẹ.Nóinhưvậycónghĩalàngườimẹcóđặcquyềntrongtìnhhuốngđặcbiệt.Tôirất ítkhisửdụngthanhthượngphươngbảokiếmnày,nhưngcũngcómộtsốngoạilệ,nhưtrongvấnđềchọntrườngcủacon cái.Môi trường xã hội của con là do bạn học của chúng quyết định,nhữngngườibạnnàycóthểtrởthànhbạnbè,đốitáclàmăntrongsuốtđờicủacon,vàđôikhicòntrởthànhbạnđờicủachúng.Ngoàira, tốchấtcủagiáoviêncũngcómốiliênhệmậtthiếttớitốchấtcủatừnghọcsinh.Vìvậychọntrườnglàvấnđềlâudài.Vềvấnđềnày,tôitừngcóbấtđồngvớicongáivàphảidùngđếnthanhthượngphươngbảokiếmcủamình.Khiđó,conbékhôngmuốnđếntrườngtiểuhọctôngiáo,vìtrườngtiểuhọctôngiáoquyđịnhgiờvàolớpsớmhơncáctrườngtiểuhọccônglậpthôngthường,lạicònquyđịnhhọcsinhphảimặcváyđếntrườngvàdành40%thờigianhọcmônDoTháihọc.Congáitôimuốnhọcởmộtngôitrườngnàođósôinổi,ồnàohơn. Song tôi lại giúp nó tìmmột trường tiểu học tôn giáo tốt nhất ở địaphương.Tôiđãsuynghĩrấtkỹrồimớiđưaraquyếtđịnhnày.Từthậpkỷ1950củathếkỷtrước,Israelkhuyếnkhíchconemcủadândicưmớivàohọctrườngtiểuhọctôngiáo,họcmộtsốkiếnthứcvàgiátrịquantruyềnthốngcơbảncủadântộcDoTháiquacácmônhọc(đặcbiệtlàlịchsử,vănhọcvàđịa lý)vàhoạtđộngngoạikhóacủa trường.Cáchhọcnàygiúp thếhệsaucủadândicưmớinhanhchóngvượtqua ràocảnvănhóaHebrew,nhanhchóngthíchnghivớivănhóaIsrael,hòanhậpcuộcsốngnhàtrườngvàmôitrườngxãhộinơiđây.Tôinghĩ,saunàylớnlêncóthểcongáitôikhôngthừanhậnvănhóaIsrael,nhưngconbékhôngthểkhônghiểugìvềnó.Vídụnhư:bộđồăndùngtrongcácchếphẩmtừsữabắtbuộcphảisửdụngriêngvớibộđồăndùngtrongcácmónchếbiếntừthịt.Cá,trứng,nướchoaquảvàraucủ(thựcphẩmPareve)cóthểănchungvớicácloạithịthoặcchếphẩmtừsữa.Bộđồăndùngtrongcácchếphẩmtừsữavàbộđồăndùngtrongcácmónchếbiếntừthịtcầnđượcsửdụng,rửavàcấtriêng...Đểgiúpcongáicómộtkhởiđầutốtđẹptrướckhiđếntrườngtiểuhọctôngiáo, tôi thuê gia sư hằng ngày đến nhà dạy con bé haimươi hai chữ cáitrongtiếngHebrewsuốtmộttháng.TrongtiếngHebrew,từ“sabra”nghĩalà“người Israel sinh ra và lớn lên ở địa phương”, là ngôn ngữ dân tộc củangườiDoTháivàcũnglàmột trongnhữngngônngữlâuđờinhất trênthếgiới.NólàmộtphânnhánhcủanhómngônngữSemiticthuộchệngônngữSemito-HamiticTrungĐông,khôngcóchữcáinguyênâmmàchỉcóhaimươihaichữcáiphụâm,chữviếtđượcviếttừbênphảisangbêntrái.Văn

Hebrewtuyđơngiảnnhưngmuốngiữđượcnétdungdị,tựnhiênngườiviếtcầnphảihếtsứccẩnthận.Tôinhờgiasưbắtđầudạycongáitừchữcáiđầutiênđếnchữcáicuốicùngtrongbảngchữcái,cònconbécứhọcnhưvậymộtthángchođếnkhithuộclàulàu.Hồi mới đến trường tiểu học tôn giáo, con gái chưa hoàn toàn hiểu tâmnguyệntôi.Nhưngsaukhihọcđượcbanăm,nhữngnétvănhóavàlễnghinàyđã ăn sâu, bén rễvào tâmhồnconbé.MuộiMuộihiểuphong thổvàphongtụctậpquáncủaIsrael,conbéviếtvănbằngtiếngHebrewrấthay,kỹnăngtutừcũngrấttốt.Nhờnhậnđượcsựgiáodụcổnthỏanênconbéđãtrởthànhcôgáiđượcmọingườiyêumến.Gửicongáitheohọcmộttrườngtôngiáo,đểchoconbéhọccáchtrởthànhcôgáinếtna.Trongthâmtâm,tôivẫnluônmuốntìmcơhộiđểtròchuyệnvớiconvềquyếtđịnhthiếutôntrọngcủatôiđốivớicátínhcủacon,tôivẫnluônmuốnxinlỗivànóivớiconrằng:lựachọnnàyxuấtpháttừtoantínhriêngcủangườimẹ.Tôitin,đếnmộtngàynàođó,khitôikhôngcòntồntạitrêncõiđờinày,thếhệdidânthứbalànhữngđứacháudocongáitôisinhrasẽthấuhiểunỗikhổvàtâmnguyệncủabàngoạinó.Dùvậy,tôicũngkhôngkiêntrìlàmtheotoantínhriêngcủamìnhđếncùng.Saukhicongáitốtnghiệptiểuhọc,tôithuậntheoýconbé,chonóvàohọcởmột trường trunghọccơsởphổ thông.Bướcvàocấphai, thành tích tiếngAnhvàtoánhọccủaconbéluônđứngđầulớp,đólànhờvàosựgiáodụcvôcùngnghiêmkhắctừtrườngtiểuhọctôngiáo.Mườichíntuổi,conbéđãbắtđầunhậnđượcthànhquảtừsựgiáodụccủanhà trường trong những năm tháng đó, nó thông hiểu văn hóa và lễ nghiphongtụccủaIsrael,đượcbạnbèIsraelyêumếnvàcómốiquanhệrấttốtvớimọingười.NólàmphiêndịchhỗtrợCụcCảnhsát,làmtrợlýcholuậtsư,giúpcáclaođộngTrungQuốcthưakiệnmàkhônggặpkhókhăngìvềmặtvănhóa.Mộthôm,độtnhiêncongáibảotôi:“Nếubanđầumẹkhôngbắt con học trường tiểu học tôn giáo, có lẽ con sẽ mãi không hiểu đượcnhữngđiềusâusắctrongtâmhồn.”Cảmơnsựtrưởngthànhcủacongái.Tuyranhgiớigiữalùimộtbướcvàbỏmặclàrấtnhỏ,nhưnglạitồntạisựkhácbiệt vô cùng lớn.Lùimộtbước làmột sách lượcnhìnxa trông rộngtronggiáodụcgiađình.Nhưngkhithựchiệnphươngángiáodụcđẩytrẻlên“tuyếnđầu”đúnglúc,nhữnglúctrẻcầnđượcbảovệhoặcvấpphảikhókhănvượtquátầmxửlýcủachúng,phụhuynhphảicósựhỗtrợtrẻthậtkịpthời.Nóicáchkhác,chamẹcầnđứngở“cựlyantoàn”đểbảovệ,đểtrẻbiếtrằngkhinguycấp,mẹnhấtđịnhsẽxuấthiện!

Mộtsốnguyêntắccơbảncầntuânthủkhitổchứcbuổihọpgiađình

1.Ấnđịnhthờigianhọphàngtuầnvà tấtcảcác thànhviêntronggiađìnhđềuphảicómặtđầyđủ.2.Côngbốtrướcchủđềsẽthảoluậntrongbuổihọpgiađình(ghiragiấy),đểmọingườitrongnhàđềucóthểviếtýkiếnlênđó.3.Chotrẻviếtlạithôngtinquantrọngcùngnhữngthỏathuậngiữacácthànhviêntronggiađình.4.Tránhcanthiệp,cầntắttivivàmáynghenhạctronglúchọp.5.Mởđầubuổi họpbằng lời tán thưởngvà cảmơn.Nhưvậy,mỗi ngườitronggiađìnhđềucócơhộikhenthưởngvàđượckhenthưởng,cảmơnvàđượccảmơn.6.Chúý lắngngheýkiếncủa từngngười,vì thảo luậnvà lắngnghecảmnhậncủangườikhácluônkhiếnđốiphươngcảmđộngvàchuyểnbiếntíchcực.7.Khôngtotiếng,chêbai,quáttháohaycắtnganglờingườikháctrongbuổihọp.8.Khôngchiếmdụngkhoảngthờigianxemphimhoạthìnhcủatrẻlàmthờigiantổchứcbuổihọp.9.Dành chút thời gian thảo luận về những việc, kế hoạch sắp tới như kỳnghỉ.10.Chuẩnbịmộtítthứcuốngvàđồđiểmtâmtrướckhibắtđầubuổihọpgiađìnhđểbuổihọpthêmphầnvuivẻ.

Gieonắngchotìnhyêu

Concáilàthiênsứcủachamẹ,làphúcphậnôngtrờibantặngchamẹ;concáilàbáuvậtcủachamẹ,dùnghèođóihaygiàucó,đốivớichamẹconcáimãimãilàngườiquantrọngnhất;concáilàniềmvuicủachamẹ,dùcuộcsốngkhổcựcthìchamẹcũngđãcóconlàniềmanủi;concáilàhyvọngcủachúngta,mọivinhhoaphúquýđềukhôngthểsánhbằnglònghiếuthảocủacon trẻ. Như lời bài hátCon yêu, con nghe chăng: “Con yêu, con nghechăng?Khôngcầnconbáođápmẹbấtcứđiềugì.Đêmngàynuôidạyconđãmangđếnchomẹthờikhắcđẹpnhấtcuộcđời...”Nguồn năng lượng để duy trì nhịp đập của cả gia đình không phải là uyquyền,mà là sự lạc quanvà tình yêu chamẹdành cho con.Chính sự lạcquanrộngmởvàtìnhyêuthươngvôbờmớilàcộinguồntinhthần,làbếnđỗan toàn, làđộng lựckhôngngừng tuônchảy trong trái timmỗi thànhviêntronggiađình.Trongviệcthểhiệntìnhyêuấy,cácbậcchamẹDoTháicoitrọngphươngphápbiểuđạtcótínhlạcquanhơn.Lúcgầngũicon,chamẹDoTháithườngbảotrẻrằng:“Sốngvuivẻvàhạnhphúcmỗingàylàmụctiêucủacuộcsống.”ĐócũnglàtinhthầngiáodụcgiađìnhcủadântộcDoTháiđượctruyềnquacácthếhệ.Chúngtathườngquanniệm,mộtngàylàkhoảngthờigianđượcbắtđầutừsángsớmvàkếtthúcvàolúcsẩmtối,nhưngngườiDoTháilạinghĩkhác.MộtngàycủangườiDoTháibắtđầutừlúcmặttrờilặn.Rấtnhiềungườitòmòtrướcquanniệmthờigiankỳlạnày:“Tạisaomộtngàylạibắtđầutừkhimặt trời lặn?”NgườiDoTháichorằng,sovớicách tính thờigianbắtđầubằngánhsángvàkết thúcbằngbóng tối,cách tính thờigianbắtđầubằngbóng tốivàkết thúcbằngánhsángkhiếnconngười tacảmthấyhânhoanvuisướnghơn.KhiđặtchânvàomộtgiađìnhDoThái,điềuđầutiênkhiếnbạnấntượng,chắcchắnlàbầukhôngkhílạcquancủagiađình.LạcquanlàcộinguồntinhthầncácbậcphụhuynhDoTháitạorachoconcáihọ.Hồitôicònnhỏ,chatôilấymìnhlàmgương,dạytôiphảiluônmỉmcườiđốidiệnvớikhókhăn.KhibịphátxítĐứcbứchại,chatôiđãxoayxởbỏtrốnđếnThượngHải.Vớihaibàntaytrắng,ôngđãtạodựngcôngviệcbuônbáncácloạirượuvàthảmtrảisànbằngsựhiểubiết,tinhthầnlạcquanđiểnhìnhcủangườiDoThái,bắtđầugâydựnglạicuộcsống.Ôngdốchếttâmtrícủamình vào việc dạy tôi trở thành một người biết vượt lên khó khăn, ôngthườngnói:“Sara,khiconthấytâmtrạngmìnhkhôngtốt,hụthẫngchínhlàlúccon tựcoimình làkẻbấthạnhnhất trên thếgiới.Nếuconbiếtcòncóngườikhổsởhơnconnhiều,chatinconsẽvôcùngtrântrọngnhữngđiềumìnhđangcó.Tựanhưbóngtốilàmnềnchoánhsáng,điềukhôngmaycũng

làmnềnchomaymắn.Khiconmỉmcườivớicuộcsống,cuộcsốngcũngsẽmỉmcườilạivớicon.”Tôi từng đọc một bài viết của Du Mẫn Hồng, Hiệu trưởng trường TânPhươngĐông,nóivềcáchtạodựngcộinguồntinhthầnchoconcáicủamộtgiađìnhtrànđầytinhthầnlạcquanvàtìnhyêuthương.DuMẫnHồngđưagiađìnhđinghỉ,cảnhàcùngngắmtrăngbênbờbiển.Sauhơnmộtgiờngắmtrăng,ônglocongáilạnhnênđềnghịmọingườiquayvềkháchsạn.Nhưngcongáiôngnói:“Conkhôngvềđâu,phảiđợiđếnkhitrănglênđếnchỗkiathì conmớivề.”Câunói của congái khiếnDuMẫnHồngnhận thấy tínhquantrọngcủaviệcđểconlĩnhhộinhữngýthơtrongcuộcsống,vàđiềunàycũngkhiếnôngngộrarằng,chínhtháiđộsốngtiêudao,ungdungtựtạicủachaôngnămxưađãtruyềnlạitínhcáchcởimở,thoảimáichoôngbâygiờ.Khigặpbấtcứkhókhăn,trắctrởhaynỗiđaunào,tínhcáchnàyluônpháthuytácdụngrấtlớn.Cácbậc chamẹDoThái coi tinh thần lạc quanvà tìnhyêu thương là cộinguồntinhthần,làhuyếtmạchsinhtồncủatoàngiađình.Còntôi,chưakịpsuynghĩthấuđáođãphảichấphànhnhiệmvụnàyrồi.Lúcmớitrởvềquêhương,mọichuyệnđềukhôngnhưnhữnggìtôimườngtượng,chuyệntốtđẹpthườngchỉđếnsaunhữngkhókhăn.BanđầutôicứngỡítnhấtCụcDidânIsraelsẽsắpxếpchotôisốngởmộtthànhphốtầmcỡnhư Haifa, không ngờ họ sắp xếp cho gia đình tôi đến thành phố KiryatShmonagầnbiêngiớinướcLebanonlánggiềng.Đólàmột thànhphốnhỏnằmởphíatâybắccủaHulaValleyvớihaimươihaingàndân.Bađứaconcủatôichưahiểugì,vìđâylàlầnđầutiênxuấtngoại,nênđượcđimáybaylàbọntrẻđãthíchchílắmrồi.Rờisânbayồnàovàđámngườixalạ,bọntrẻtựanhưnhữngchúchimkháchbénhỏ,ríurítlênxengồi,ôtôchạythẳngvềphíabắcIsraeltheoconđườngquốclộnhấpnhôlênxuống.Đi,đimãi,DĩHoavàHuyHuynhậnthấyphongcảnhbênngoàicửaxecànglúccàng trởnênhoangvắng,sovớiThượngHảiphồnhoanáonhiệtcùngnhữngtòanhàchọctrời,nơiđâythậtđơnđiệuvàyênắng.“Mẹ,saochúngtaphảiđếnđây?”“Vì đây là nơi đào tạo ra những viên chức ngoại giao xuất sắc nhất củaIsrael!”ĐólàđiềucánbộcủaCụcDidânchotôibiết,tôidùngnóvựcdậytâmtrạngđangchuyểntừháohứcsangbuồncháncủabọntrẻ.Sauhơnbagiờchạy,xeđếnKiryatShmona,rồidừnglạiởgiữanhữngtòanhàmàutrắngvữngchãi.ThậtrathànhphốKiryatShmonacũngrấtđẹp,xaxalàrặngnúituyếtcaongấttrờicủaLebanon,cònởngaytrướcmắtlàhoacỏcâycốixanhtươirậmrạp.BọntrẻlớnlênởThượngHải,chưabaogiờđượcnhìnthấynúituyếtnênlúcđóchúngđãphấnchấnlạingay.Hơnnữa,nhữngvịchủnhântrongtòanhàmàutrắngnghenóilàdândicưtừTrungQuốcvề,đềunhiệttìnhrathămhỏi

chúngtôi.DựavàochútvốnliếngtiếngHebrewcổđượcchatôidạytrướcđây,tôithựchiệnmộtvàicuộcchuyệntròđơngiảnvớihọ.Đámtrẻhàngxómnhiệttìnhgiúpchúngtôimanghànhlýlêntầngba.HệtnhưbốcụcnhàtôisốnghồinhỏtạiHộiLiênhiệpngườiDoTháiởThượngHải,chỗnàycũngthiếtkếtầngbalàmnơiở,tầngtrệtkhôngcótườngngănnêncóthểdùnglàmsânbóngchobọntrẻchơiđùa.Giađìnhtôiởcănhộsốchíngồmbaphòngngủ,haiphòngkháchvàhaiphòngvệsinhvớitổngdiệntíchsửdụng làhơnmột trămmétvuông,vừađủdùng.Tuynhiên,cănhộtrốnghuơtrốnghoác,khôngcóđồđạcgìcả,nênnhìnhơithêthảm.Bọn trẻ ôm hành lý củamình, vừamuốn đặt xuống lại vừa khôngmuốn,thiểunãohỏitôi:“Mẹ,tốinaychúngtaởthếnàođây?”“Cácconđừnglo,đểmẹnghĩxemnào.”Lúcđó,tôikhôngbiếtmìnhlấyđâurasựcanđảmvôsongđó.Nhânlúcmặttrờicònchưalặn,tôivộivàngchạyxuốngtầngdướitìmmấythùngcáctông,xéthànhtừngtấm,trảixuốngsànnhàrồidỡchănđệmtronghànhlýmangtheora,bốnmẹconmớitạmcoilàcóchỗngảlưng.Đếnkhinhữngngườihàngxómmangbữatốisang,chúngtôibắtđầungàyđầutiêncủacuộcsốngmớiởIsrael.Tâmtrạngbọntrẻnhưthờitiếtthángsáu,thoắtcáiđãnắngvàngrựcrỡ.Trongmànđêmutối,tôivà bọn trẻ chơi trò oẳn tù tì, nắm tay to nắm tay nhỏ vung lên hạ xuốngchungmộtnhịp,cănhộsơsàiđầyắptiếngcườihạnhphúc.Trướckhiđingủ,tôiômbọntrẻbảo:“Cáccon,mọithứkhắccóthôi.DùnơiđâykhôngphồnhoabằngThượngHải,songnómangđếnchiếcnôichosựtrưởngthànhcủacácconvàmộtngôitrườnghoàntoànmớimẻ.CácconcóbiếtngườiDoTháiđãtạorachothếgiớibiếtbaonhântàikhông?Họchínhlànhữngtấmgươngchocácconnoitheo.Saunửanămnữa,cácconhọctốttiếngHebrew,mẹsẽcốgắngchuyểnnhàđếnTelAvivhoặcJerusalem,mẹmongcácconsẽcómộttươnglaitươisáng.Mẹyêucáccon.Mẹhứasẽchobaanhemmộtcuộcsốnghạnhphúc.”Cuộcsốnglậtsangtrangmới.Theoquyđịnhcủanhànước,mỗingườidândicưmớichuyểnđếnIsraelđềuphảiđếnhọcởtrườngngônngữ,thamgiakhóađàotạotiếngHebrewtừbađếnsáutháng.TiếngHebrewlàngônngữdântộccủangườiDoThái,đượcxemlàthứngônngữlâuđờinhấttrênthếgiớihiệnnay.ĐiểmkhácbiệtlớnnhấtcủatiếngHebrewsovớitiếngTrunglà tiếngHebrewcórất íthìnhdung từ.Chẳnghạnkhimiêu tảmộtsựvật,bạnsẽphảisửdụngrấtnhiềuphépsosánh.Đểrènluyệnkhảnăngsosánhchocáccontrongthờigianngắnnhất,mỗitốitôivàbọntrẻngồiquâyquầnbênbànăncùngchơitròngônngữ.Tôichịutráchnhiệmđặtcâuhỏi,bađứacon tranhnhau trả lời.Vídụnhư tôi hỏi: “Các con, ai hìnhdung rađượcngàytốitrờinhấtthìnhưthếnàonhỉ?Hômnaymẹcómónđùigà,aitrảlờiđúngsẽđượcăntrước!”“Ngàytốitrờinhấtlà:tốiđennhưmực!”

“Chưaphảilàcâutrảlờihaynhất!”“Ngày tối trời nhất là: giơ tay ra trướcmặt cũng không thấy gì!”Câu trảbằngtiếngHebrewcủaDĩHoalàhaynhất.DĩHoađượccắnmộtmiếngđùigàtrướctiên,bađứacườilănvớinhau.

“Yeheyebesedr(mọithứnhấtđịnhsẽtốthơn)”.Đâylàcâuđầutiêntôinóivớibọntrẻvàomỗibuổisángsaukhithứcdậy,nócũnglàcâucửamiệngquenthuộccủacácbậcchamẹDoThái.Chỉlàmộtngườiphụnữbìnhthường,vàothờiđiểmđótôicólýdođểbuồnbãkhóclóc,thậmchívôcùnglosợchotươnglaisaunày;nhưngtrêncươngvịmộtngườimẹtrưởngthành,tôicầndùngtháiđộlạcquan,kiêncường,đểungdungđốimặtvớimọichuyện,tôiphảilàmtốtvaitròđầutàugiađìnhcủamình.Thựctếcuộcsốnglàtàiliệugiảngdạytốtnhấttrongviệcgiáodụcconcái,tháiđộnhiệttình,kiêntrì,khôngngạikhóvàýchíkiêncườngcủachamẹ trong cuộc sống sẽ là trụ cột tinh thần vững chãi nhất của trẻ khiđứngtrướckhókhăn.TrởvềIsrael,quầnáomấymẹconmangtheotừThượngHảikhôngphùhợpvớihoàncảnhởđây,chúngtôiliềnnhặtquầnáotronggiáđựngquầnáocũngoài đường đem về dùng.Điểm khác biệt giữa ngườiDoThái và ngườiTrungQuốc,đólàngườiDoTháithườnggiặtsạch,xếpgậpgọngàngnhữngbộđồhọkhôngdùngđến, rồimang rađặt vàogiáđựngquầnáo cũ cạnhthùngrácđểnhữngngườinghèokhócóthểlấyvềdùng.Cómộtthờigian,quầnáocủacảnhàchúngtôiđềulấytừđó.Mấynămsau,tìnhhìnhkinhtếcủagiađìnhkhấmkháhơn,chúngtôicũnglàm như vậy, giặt sạch, gấp gọn chỗ quần áo cả nhà không dùng đến rồimangraxếpcạnhthùngrác,tặnglạinhữngngườicầnsựgiúpđỡ.Sauđó,tôicẩn thậndặnHuyHuy:“Nếu thấyngườikhácmặcquầnáocủanhàmình,conkhôngđượcnóiđóvốnlàquầnáocủatôi!”

Khôngngờ,ngàyhômsauHuyHuychạyvềnhàrốirítnói:“Mẹ,mẹơi,connhìnthấymộtngườiLiênXômặcquầnáocủanhàmình!Nhưngconkhôngnóigìđâu,congiảvờmìnhkhôngnhìnthấy,rồiđilướtquaôngấy.”“Làmtốtlắm.Đúnglàconngoancủamẹ!”Biếttôntrọngngườikhác,bạnmớithậtsựyêuthươnghọ,đồngthờinócũngthểhiệnnhâncáchcủachínhconngườibạn.Trướcđâykhichúngtôinhặtquầnáothừacủangườikhác,lúcnàotôicũngnghĩDĩHoavàHuyHuyđãđếntuổithiếuniên,nếuchẳngmaybạnhọcởtrườngchúngbảo:“Ô!Quầnáocậumặclàđồcủatớ”thìkhôngbiếtbọntrẻsẽrasao?Nênởnhàtôiđãphảidặntrướcmấyđứa:“Nếucóainói,quầnáocáccậumặclàđồcủatớ, thìcácconphảinóilà,cảmơncậuđãgiúpđỡ.”Tôinhắcnhởchúngtuyệtđốikhôngđượcđáptrả:“Quầnáolàdotớnhặtởchỗ thùng rác,cậudựavàocáigìmànói làcủamình?”Tôimongbọn trẻtrântrọngsựgiúpđỡcủangườikhác,dùsựgiúpđỡđólàtrựctiếphaygiántiếp.

Bọntrẻchưabaogiờhỏi tôi liệuchuyệnnàycóxảyrakhông,songtôi tinnếuthậtsựcóainói:“Quầnáobạnmặclàcủatớ”,bọntrẻsẽlịchsựcảmơnngườiđó.Bứcảnh trên tôi chụpnămhaimươihai tuổi tạimột côngviênởThượngHải.Hômđó, do tâm trạngkhôngvui nên tôi đến côngviên dạo, thấy cómáyảnhởđấynêntôimớichụptấmnày.Lúcbấygiờtôikhôngnhìnthấybấtkỳlốithoáthaychúthyvọngnàotrongcuộcsống.Vìnghĩđếnlờirăndạycủachatôilúcsinhthời,vàcũnglàđểđộngviênmình,tôiđãchụpbứcảnhnàyvàcònviếtmộtbàithơvàomặtsautấmảnh:“Trongmùatươiđẹpnhấtnày,

Emkhôngbiếtvìsaoemkhôngnghethấytiếngcacủaanh,Vìsaoemkhôngnhìnthấynụcườianh,Anhhãyhát,Anhhãynhảy,Chớgiàyvòbảnthânvôvọngtrongđợichờvôích.”Bêndướilàtấmhìnhtôichụpnăm1992,vàongàythứhaitronglầnquayvềquêhương.KhiđótôicònchưagiỏitiếngHebrew,cònnhữngsuynghĩđangchấtchứanhưmộttảngđánặngtrĩutronglòng.Khiđiquasạphoatươi,tôiquyếtđịnhchụpmộtbứcảnh trướcsạphoavớimongmuốnbướcchânvàtâmtrạngmìnhcũngtươitắnnhưnhữngbônghoa,đểnụcườicủatôicóthểmanglạilòngcanđảmvàsứcmạnhchocáccon.Từkhi tựmìnhxâydựnggiađình, trở thànhmẹcủabađứa con, chưa cógiâyphútnàotôiquênlờidạytừngườichaDoTháicủamình:Hãyđểgiađìnhtrànngậplờicatiếnghát.Mọingườithườngnóivợchồngnghèokhóluôngặptrămchuyệnsầukhổ,hoàncảnhkinhtếgầnnhưlàthứcókhảnăngphávỡsứcmạnhliênkếttrongmộtgiađìnhnhiềunhất.Thựctế,nhữngyếutốkhiến sức liênkết củagiađìnhkhócó thể tách rờinhất chính là sự lạcquanvàtìnhyêuthươngcủachamẹ.Chínhtronglúccácbậclàmchalàmmẹchúngtađangtìmđủmọicáchđápứngnhucầunàyyêusáchnọcủacon,liệuchúngtacóbaogiờnghĩđếnthứquantrọngnhấtchúngtacầnmanglạichoconlàgìkhông?Nókhôngphảilàvậtchất,màlàtinhthầnkhôngchịuđầuhàngtrướcbấtcứnghịchcảnhnào,làphẩmchấtđạođứckiêncường,sựtựtincủacảgiađình,làtìnhyêuthươngvôđiềukiện,tínhhiệuquảcủavịthếngườilớntronggiađìnhđốivớicontrẻ.Chỉcótinhthầnlạcquanvàtìnhyêuthươngấymớitạonêncộinguồntinhthầnvữngvàngchogiađình,mớikhiếntìnhyêuthươngchamẹ,giađìnhtrongtrẻcònmãikhichúngrờixagiađình.

Bồidưỡngtháiđộlạcquanchocon

1.Chamẹvàconcáicầnphảixáclậpniềmtinthayđổitínhcách.Chamẹnênnhậnbiếtrõràngtínhcáchbiquancủatrẻ.Tínhcáchcóthểđượcuốnnắn,chamẹcầngiúpchoconxáclậpniềmtinrằngtrẻhoàntoàncóthểhìnhthànhsựlạcquantrongtínhcáchcủamình.2.Giúpconphântíchbảnthânmìnhmộtcáchđúngđắn,hướngdẫnconthảoluậnvềtâmtrạngtiêucực.Khuyếnkhíchconmiêutảsinhđộngnỗilolắngcủachúng,vìcáchmiêutảsinhđộng,giàusắctháisẽgiúptrẻ thưgiãnvàmangtácdụngtrịliệu.3.Tăngcườngmốiliênhệtìnhcảmgiữatrẻvớibạnbècủachúng.Tìnhbạnđóngvaitròquantrọngtrongviệchìnhthànhtínhcáchlạcquanởtrẻ.Chamẹcầnkhuyếnkhíchconcáivuichơivớicácbạncùngđộtuổi,đểtrẻhọc

đượccáchgiaotiếpvuivẻ,hòanhãvớingườikhác.4.Giúptrẻđiềuchỉnhtâmtrạngcủabảnthân.Hướngdẫntrẻhọccáchtựgạtbỏchướngngạitâmlý,họccáchkịpthờihóagiảitâmtrạngbiquan.5.Tíchcựcthamgiacáchoạtđộngthểdụcthểthaovàlàmviệcnhà.Nhữnghoạtđộngnàykhôngnhữnggiúp trẻxóabỏcảmgiácbất lợivà tâmtrạngtiêucực,nócòngiúptrẻthấyđượcrằngbảnthântrẻcóthểtựkiểmsoátvàđiềukhiểnthếgiớibênngoài,bồidưỡngcảmgiácthànhtựuvàlòngtựtincủatrẻ.6.Giảmhammuốnchiếmhữuvậtchấtở trẻ.Hãygiúp trẻhiểu rằnghạnhphúccủacuộcđờikhôngthểđánhđồngvớisựgiàucóvềvậtchất.Khigiảnggiảiđạolýnàyvớitrẻ,chamẹnênhạnchếhammuốnvậtchấtcủacon.7.Đểtrẻcóhứngthúphongphú.Nóivềhứngthúvàsởthích,chamẹhãycungcấpchotrẻnhiềukiểulựachọnkhácnhau,chotrẻnhữnghướngdẫnthiếtyếu,vìcuộcsốngtrànđầyhứngthúsẽdễtạochoconngườicảmgiáchạnhphúc.8.Làmgươngchoconnoitheo.Chamẹtựkiểmđiểmxembảnthânmìnhcóvôtìnhlantruyềncảmgiáclolắng,buồnchántháiquáchoconhaykhông.Tuychamẹkhôngnênbảovệconquámức,nhưngđiềuđócũngkhôngcónghĩalàchamẹkhôngcầnbảovệcontrongchừngmựcvừaphải.9.Khigiađìnhđangphảiđươngđầuvới thử thách, chamẹcàngphải lấymìnhlàmgương,ungdungđốidiệnvớithửtháchcủacuộcsống,đểtrẻcảmnhậnđượcquyếttâmchiếnthắngkhókhăncùngýchíkiêncườngcủabạn.Bạncó thể tựnhủvớibản thânmột sốcâuđộngviên trướcmặt trẻ,đừngxem thườngnhữngcâunói tựkhích lệbản thân,vì trẻ có thểhọccách tựkhíchlệbảnthânvàtâmthếbìnhtĩnhtừchínhbạn.

Đừng để những bất hạnh trong hôn nhân làm ảnhhưởngtớicon

Hồinhỏ,chakểchotôingherấtnhiềucâuchuyệnđẹp,trongsốđócómộtcâuchuyệnngụngônrấtxúcđộng:Ánhnắngmùaxuânsưởiấmmặtđất.Mộtbônghoanhỏxinhkhẽđungđưatronggió,muốn tìmkiếmsự tươngngộđẹpnhấtcho riêngmình.Mộtcáicâynhỏđangđâmchồi thuhút sựchúýcủabônghoa,bônghoabẽn lẽn,ngượngngùngbày tỏ tìnhcảmcủamìnhvớicáicây.Và thế làchúngyêunhau.Bônghoaxinhđẹpvàcáicâychỉcóthểngắmnhìnnhautừxa.Cáicâycốhútlấychấtdinhdưỡng,mongmìnhcóthểvươndàicánhtaydướilòngđấtrathậtxađểanủivỗvềnỗimongchờcủabônghoa.Mùathuđến,cánhtaymongchờtừlâucủacâyđãvươnrachạmđếnphầnrễyếuớtcủabônghoa.Songbônghoađãdầndầnhéotàntronggióthu.Cáicâykhôngvìmấtcâyhoamàbithươngtuyệtvọng,nóômchặtlấyhạtcủabônghoa.Mùađôngnămđó,cáicâycốhếtsứcđưahạthoaxuốngphầnrễcủamình.Mùa xuân thứ hai lại về, bông hoa mọc lên cạnh cái cây. Khi bông hoangẩngđầulênnhìn,thấycáicâynhỏgiờđãlớn,nóthanhthảnmỉmcười.Từđóvềsau,mỗikhimùaxuânvề,mọingườiđều thấydướigốcmộtcây tomọclênmộtbônghoarấtđẹp.Họnói:Đóchínhlànhânduyênđờiđờikiếpkiếpcủabônghoavàcáicây.Tìnhyêuvàhônnhândẫndắt trái timngườiphụnữhướngđếncuộcsốnghạnhphúc.Dướisựchiếurọicủavầngsángnày,ngườiphụnữtrởnêndịudàng,canđảm,thôngminhvàcốchấp.Dẫucuộcsốngcókhổcực,cómệtmỏi,chỉcầncảmnhậnđượcsựbềnvữngcủahônnhân,mọiphongbabãotápđềutrởnênkhôngcònuám,mọikhổnạnđềugieomầmchosựkhởiđầumớingọtngào.Dù thếnàochăngnữa,hônnhâncũngđể lạidấuvết trongcuộcđờingườiphụnữ,hoặclàđaukhổ,hoặclàhạnhphúc.Tôiđãtừngđitrênconđườnghônnhânhạnhphúc,nhưngthậtkhôngmay,tôilạilàngườivợlậnđậntrênconđườngấy.Cònnhớ,hồiđótôivàchabọntrẻđãlyhôntừlâu,nhưngởtrướcmặtcongái, hai người chúng tôi vẫn lặng lẽ chegiấu conbé.Chỉđếnkhiở trongphòng,khoảngcáchgiữatôivàchanómớithểhiệnquanhữngcuộccãivã.Khiấycongáitôimớibốntuổi,songkhảnăngquansátcủaconbérấttốt.Trẻconrấtnhạycảm.Tôiliêntụcthấyconbéhécửaquansáthaichúngtôi.Mộtlátsau,bạncóthểkhôngnghethấytiếngbướcchân,nhưngthậtraconbéđangđứngchântrầnngoàicửa,tiếpsaumộtlátnữa,tôilạinhìnthấycặp

mắttotròncủanó.Hànhđộngcủacongáikhiếntôicảmthấyvừasửngsốtvừađauđớn.Tôiđãkhôngkìmđượcnướcmắt.Tôimuốnnóivớicongái:Mẹxin lỗi con.Vàogiâyphút ấy, tôi tựkiểmđiểm lại bản thân thêm lầnnữa,cảmthấyđủmọicảmxúcđanxen,lòngđaunhưdaocắt.Tôichưakịpchuẩnbịtinhthầntrướcchocongáivềviệclyhôncủachamẹ.Nhữngnămthángsaunày,tôiphảibỏkhôngbiếtbaonhiêutâmhuyếtđểbùđắpchocon.Maythay,cuốicùngconbécũngtrởthànhmộtcôgáinhãnhặn, tốtbụng,tíchcựcvàcóchítiếnthủ.Từtháng3năm2009,conbébắtđầuthựchiệnnghĩavụquânsựtrongquânđộiIsrael.Dùbộphậntìnhbáoconbéthamgiadựngtrạingoàisamạcvôcùnggiankhổ,nhưngnóvẫnkiêntrìchịuđựngđến cùng.Năm ngoái,một vài người bạn ThượngHải của tôi sang Israelchơivàcógặpconbé.Lúcvềnướchọbảotôi:“Congáibàthậthiểuchuyện.Conbémặcbộquânphụctừđầuđếnchântrôngrấthiênngangmạnhmẽ,nhưngkhôngkhógần.Conbédẫnmấyngườichúngtôiđikhắptrungtâmmuasắm,nhiệttìnhlàmphiêndịchgiúpcácbác,giớithiệuvớicácbácđủloạiđồđạc.Điềukhiến chúng tôi ấn tượngnhất làkhivào cửahànggiàydép,conbérấtchịukhóchọngiày,chúngtôicứtưởngconbéchọnmuachomình,khôngngờconbéchọnmuachomẹ.Conbénóichânmẹcháuhơito,nênnhìn thấygiàydépđẹp làcháu luônđểýchomẹ.Conbécònnóimẹcháucótuổirồinêntráchnhiệmcànglớnhơn.Conbécũngnhờchúngtôikhiquayvềnướcthìnhắnlạivớimẹnólàconbésẽhọchànhchămchỉđểmẹyêntâm.”Mộtcặpvợchồngkhônghạnhphúccónênmiễncưỡngduytrìhônnhânvìconcái?Cáchlàmnàyliệucótốtchobọntrẻ?Đếngiờnhữngcâuhỏitrênvẫnlàvấnđềcònnhiềubàncãi.Theokinhnghiệmcủatôi,thườngcóbacáchthuyếtphụcconcáitronggiađìnhlyhônnhưsau:Cáchthứnhất:Chamẹđềulàngườihướngngoại,trướcgiờvẫnliêntụccãinhau,chakhôngyêumẹ,mẹcũngkhôngyêucha,đâylàmộttấnbikịchhônnhân,trongđóconcáimớilàngườichịuảnhhưởngnặngnề.Đốivớitrẻmànói,chuyệnlydịcủachamẹlàmộtsựgiải thoát.Trongsuynghĩcủađứatrẻ, việc hai bên chamẹ đềumuốn giành quyền nuôi con trong bản thỏathuậnlyhônchỉlàsựbùđắptổnthươnghọgâyrachotrẻ.Cách thứhai:Concái chưabaogiờ thấychamẹcãinhau, cuộchônnhângiữachamẹbấtngờ thayđổi,khiến trẻkhôngkịp trở tay.Lúcđóchamẹcànggiỏiđóngkịchthìmứcđộtổnthươngcủatrẻcànglớn,chúngcảmthấymìnhbị ra rìa.Cókhảnăng trẻ sẽđi theohướngcựcđoan, từngoanhiềnbiếnthànhhưhỏng.Cáchthứba:Xảyratrongmộtsốgiađìnhtươngđốidânchủ.Concáilờmờnhậnrachamẹmìnhkhôngcònhạnhphúc,vuivẻnữa.Bầukhôngkhínàykhiếnđứatrẻcảmnhậnthaychamẹrằngchamẹquámệtmỏi.Vìtrẻtậnmắt

chứngkiếnnỗiđaukhổchamẹchúngphảichịuđựngkhiphảiđóngkịchvìchúng.Trẻcóthểtrưởngthànhhơnmộtbậc,tạmthờikhôngnghĩđếnmìnhmànghĩthaychochamẹ.Trẻsẽnói,chuyệnlyhônthìchamẹtựquyếtđịnh,nhưng đã là gia đình thì phải vui vẻ, phải có bầu không khí hòa hợp ấmcúng.Sớmmuộngìcuộcsốnghônnhâncũngcólúcgặptrụctrặc,cáchgiảiquyếttốtnhấtlàcácbậcchamẹcầnkhắcphụcnhữngtrụctrặc,vướngmắctronggiađìnhđểlàmgươngchoconcái.Saunàycontrẻsẽbiếtcáchgiảiquyếtcácvấnđềphátsinhtrongcuộcsốnghônnhâncủamình.Nhưngmộtkhigiađìnhkhôngkhắcphụcđượcnhững trục trặc tronghônnhânthìchamẹnênyêuconnhưthếnào?Vàlàmsaothểhiệntìnhyêuđó?Israelcònmởmộtsố trườngphụđạochuyênbiệt,nhằmgiúpđỡnhữngvịphụhuynhđơn thânhaygặpphải sai lầm trongcáchyêu thươngcon.Tôicũngtừngtớinhữngtrườngphụđạonày,những“kinhthư”củanhàtrườngđãphổđộtâmhồnmêmuộicủatôikhiấy,tôidầnbiếtcáchxâydựngcuộcsống tốtđẹpvà lạcquanbằng tìnhyêu thương,khiếnchocáccon tôicảmnhậnđượctianắngấmáp trongcuộcsốngcủabốnmẹcon.Cũngnhờnộitâm thanh thản, kiên cườngcủangườimẹ,mànhữngphiềnnãokhó tránhkhỏi trong cuộc sống không thể bắt chúng tôi ngừng cất cao bài hátAufFlügelndesGesanges.Cuộcsốnglạibắtđầutươimới,căngtràn.Tôihọctập“mẫuthânMạnhTửbalầnchuyểnnhà”,đưacácconvềIsrael,mongmuốnmanglạimộttươnglairộngmởhơnchochúngtrongkhảnăngchophépcủamình;khitôinhậnraquanniệmgiáodụccủamìnhcóthểkìmhãmsựtrưởngthànhcủacáccon,tôihạquyếttâmlàmmộtngườimẹgươngmẫu,thựchiệncảicáchgiáodụctạigia,bướcrakhỏiphươngphápgiáodụcchấtlượngthấp,nhennhómkỹnăngvàtốchấtvàosâuthẳmtâmhồncon.Trênvạndặmđườngđời,tìnhmẹluônthiếtthasâulắng.Giờbađứaconcủatôiđềuđãtrưởngthành,xuấtsắchơncảnhữnggìtôitưởngtượng,haicậucontraigiốngnhưnămxưatừnghứa,mộtđứatặngtôimộtchiếcchìakhóacủacănbiệtthự,mộtđứatặngtôimộtchiếcchìakhóaôtô.Còncôcongáiút,tuyvẫnchưatặngtôichiếckhóakétsắtchứađầychâubáu,nhưngtôitinrằng,ngàytôiđượccầmchiếcchìakhóaấykhôngcònbaoxanữa.Cáccontôilầnlượttìmbếnđỗcuộcđờimình,cánhbuồmcủatôicũngphảibắtđầumộthànhtrìnhmới.Năm2003,saumộtthờigianquenbiếtthầygiáoTrần,giảngdạytạimộttrườngcaođẳngởThượngHải,tôibáotinmìnhsắpkếthônchocácconbiết.DĩHoatớigặpvịhônphucủatôi,nóthầmnghĩ,gọi thầygiáoTrầnbằngchúthìkhôngthíchhợp,khôngtôntrọngmẹ,cònngaylậptứcgọithầylàchathìnócũngcảmthấyngượngngùng.“Dượng, con chào dượng!” Trong tích tắc, Dĩ Hoa chợt nhớ ramột cáchxưnghôphùhợphơncả.“Dượng,conmờidượnghútthuốc.”DĩHoakínhcẩnđưamộtđiếuthuốclá

mờithầygiáoTrần.“Xinlỗicon,dượngkhônghútthuốc.”ThầygiáoTrầnkhôngcóthóiquenhútthuốc.“Nhưvậytốthơn,hútthuốccóhạichosứckhỏe.”DĩHoanói.TôikhôngngờDĩHoaxưanayvẫnlàđứahướngnộivậymànócóthểnóiranhữngcâutìnhsâunghĩanặng:“Dượng,concảmơndượngđãởbênmẹcontrongnhữnglúccôđơn,chúngconlàphậnlàmconnhưngđềukhôngthểởbên,bầubạncùngmẹ”.DĩHoaviếtsốđiệnthoạicủamìnhragiấyrồinóitiếp,“Đâylàsốđiệnthoạidiđộngcủacon,nếumẹconvàdượngcóchuyệngìmâuthuẫn,khôngcóchỗnàotrútbầutâmsự,thìdượngcứgọiđiệnchocon.Consẽcómặttrongvònghaimươibốntiếng.Xindượngtintưởng,chúngconsẽphânxửcôngbằng,nếumẹconbắtnạtdượng,dượngnhấtđịnhphảibáochochúngconbiếtđấy.Anhemconhếtsứcủnghộdượng.”Nóixong,DĩHoabướclênphíatrước,ômthầygiáoTrần, trịnhtrọngnói:“Giaomẹchodượng rồi, chúngconkhôngcòn lo lắngvềmẹnữa.Chúngconrấtvui,cảmơndượng!”SaukhigặpDĩHoa,rấtlâusauthầygiáoTrầnvẫnchưathểlấylạibìnhtĩnh.Lúcthìngồitrầmngâmtrênghếsôpha,lúcthìđứngdậyđilạitrongphòngkhách,rồinóivớitôirằng:“Làmsaoconemlạixuấtsắcđếnvậy?Phầnlớncácbậcchamẹtáihônđềuphảimờiconcái tới,dùngđủmọicáchthuyếtphụcchúng,mongchúngthôngcảm.Đằngnàycácconcủaemlạinóicảmơnvớianh.”TrướckhitớigặpthầygiáoTrần,bađứacontôiđãbànbạctrướcvớinhau,chúngnhấttríđểDĩHoaramặtđạidiện.DĩHoagặpthầygiáoTrần,cólòngchúcphúcchotôi:“Chúngconđềurấtyêumẹ,đâylàgiađìnhmớicủamẹ,chúngconhyvọngnósẽtiếpthêmđộnglựcđểmẹvuisốngkhikhôngcóchúngconởbên!”ĐôikhisựquantâmcáccondànhchothầygiáoTrầncònlàmtôihơighentỵ.ChúngđinướcngoàivềđềumuaquàchothầygiáoTrầntrước.Contrailớnmuađồnghồ,contraithứmuagiày.Thỉnhthoảng,tôihỏicácconsaokhôngmuaquàchomẹ,chúngsẽnóiđùa:“Vìmẹsẽtựđimuamà.”ĐiềulàmtôicảmđộnghơnlàbọntrẻcòncẩnthậnmuamộtsốsáchchămsócsứckhỏechothầygiáoTrầnđọc,vìchúngbiếtôngấyphảihạnchếănđườngnênsợtôinấunướngkhôngđúngtiêuchuẩn.Chúnggiảbộnghiêmtúcnói: “Mẹ tuyệtđốikhôngđược làmđồngọt chodượngăn,nếukhôngchúngconkhóatủlạnhtrongnhàlạiđấy!”Lyhôncólàmtổnthươngconcáivềlâudàihaykhông?Giớigiáodụchônnhângiađìnhhiệnvẫnđangnghiêncứutìmhiểuđềtàinày,aicũngbảovệýkiến riêngmình và chưa có phán quyết rõ ràng.Nhưng cómột điều chắc

chắnlà,nếunhưlyhônlàkhôngthểtránhkhỏi,thìcácbậcchamẹđơnthânsaukhilyhônnhấtđịnhphảibiếtcáchyêuthươngconcái.

Tôicómộtđiềuướctốtđẹptrongtiệcsinhnhật.Thuởnhỏ,TổngthốngMỹBarackObamacũngsốngtrongcảnhchamẹlydịnhưvậy.Saukhichiataychồng,mẹôngchoôngtiếpcậncơhộigiáodụctốtđẹp,cònchaôngvẫn thườngxuyênkhích lệôngquyếtchívươn lên, theođuổilýtưởngcủamìnhquanhữngláthưqualại.VìthếcuốnsáchđầutiênôngviếtlấytựađềChatôi.Từđócóthểthấy,cácbậcchamẹlydịđềucóthểđemđếnchoconemmìnhsựmạnhmẽkhitrưởngthành,quantrọnglàphảibiếtthểhiệntìnhyêuvớicon.

Bốnsailầmtrongcáchyêuconcủachamẹđơnthân

Sailầmthứnhất:Quánhiềuámthịtìnhcảm

Khixuấthiệnmâuthuẫnvàcácvấnđềtrongquátrìnhtrưởngthànhcủacon,nhiềuphụhuynh thườngquykết, đổ lỗi cho sựkhônghoànchỉnhcủagiađình,truyềnchocontưtưởnggiađìnhđơnthânlàkhôngbìnhthường,khiếnbảnthânconcũngnghĩmìnhkhácvớicácbạncùngtranglứa.Vídụ,mộtsốphụhuynhthườngnóinhữngcâutươngtựnhư“conthậtđángthương”làmtrẻcócảmgiácmặccảm,tựti.Thậtra,chamẹthườngxuyêncãinhaucũnglàmảnhhưởngrấtlớntớisựtrưởngthànhcủatrẻ.Chamẹđơnthânlàmộthiện tượng bình thường của xã hội, miễn sao phụ huynh không cho connhữngámthịtìnhcảmsailầm.Nếuchúngtabiếtcáchxửlýtốt,nhữngbấthạnhtronghônnhânkhôngthểảnhhưởngtớisựtrưởngthànhcủaconcái,contrẻvẫncóthểsốngvuivẻ,khỏemạnhcảvềtâmlývàthểchất.

Sailầmthứhai:Liêntụcbàixíchđốiphương

Rấtnhiềucặpvợchồngsaulyhôn,bênnuôiconthườngkhôngmuốnngườikiatiếpxúcvớicon,cókhicònchuyểnchỗởtớinơingườikiakhôngtìmđược,ngănconkhônggặpđượcchahoặcmẹcủanó.Còncóphụhuynhcảmthấy đối phương vô cùng xấu xa, nên truyền cho con ý nghĩ thù hận như“Tuyệtđốikhôngđượcgiốngcha(mẹ)mày”,connghenhiềusẽhìnhthànhtâm lýbácbỏ cha (mẹ).Đây làmột trongnhữngnguyênnhânquan trọnggiảithíchtạisaoconcáicủacácgiađìnhđơnthânlạithườngcótínhcáchlệchlạc.

Sailầmthứba:Quánuôngchiềucon

Nuôngchiềuconcáilàbệnhchungcủarấtnhiềugiađìnhvàthườngthểhiệnrõhơnởphụhuynhđơnthân.Phụhuynhđơnthânchorằng,chamẹlydịlàrấtcólỗivớicon,nênkhiconcóbấtcứyêucầugì,bấtluậnvềtinhthầnhayvềvậtchất,phụhuynhđềuđápứngmộtcáchvôđiềukiện.Lâudần,trẻsẽdễhìnhthànhkhiếmkhuyếttrongtínhcáchnhưlầmlì,tựkiêu,buôngthả,íchkỷ.

Sailầmthứtư:Suysụptinhthần

Trướchết,ngườimẹđơn thâncầnphải tựđộngviên,khôngđượcsuysụptinhthần,đặcbiệtlàởtrướcmặtcáccon,ngườimẹphảitỏraungdungđiềmđạm,nhưvậymới có thểkhiến trẻ có cảmgiác an toàn.Khiđốidiệnvớinhữnglờiđồnthổi,suyđoánlungtung,ngườimẹđơnthânvẫncầngiữvữngtinhthầntráchnhiệm,cầnbiếtquýtrọngbảnthânmìnhvàyêucuộcsốngđểlàmláchắnchocon.

LờiCuối:YêuConTrọnĐời

Quamườinămtiếpcậnnềngiáodụcxuyênquốcgia,đếnnaytrongđầutôiliêntụcxuấthiệnhaihìnhảnhsốngđộng:HìnhảnhthứnhấtkhắchọamộtsốchamẹTrungQuốcyêuthươngconcáigiốngnhưhìnhtửcung;hìnhảnhthứhaikhắchọacácbậcchamẹDoTháiyêuthươngconcáigiốngnhưhìnhngọnlửa.Bứcvẽ tửcungđẹpnhấtxuấthiện trongbản thảocủaLeonardodaVinci,thờikỳPhụcHưng,thểhiệnhoànhảoýnghĩa“cungđiệncủađứabé.”Concáitựanhưtácphẩmđượcsinhratừtửcungcủangườimẹ,saukhichàođời,nếuchamẹvẫnkhôngcắtđứt“tửcunghưcấu”dochínhmìnhtạorađểtiếptục“yêu”con,thìdầndầnphụhuynhsẽbồidưỡngconthànhkẻtầmthường,khôngcótàicángì.Vớihìnhảnhngọn lửa, cácbậcchamẹDoTháidùngngọn lửanhóm lêncuộcđờivà tiềnđồchocon.Nhìn từxa,họgiốngnhưmặt trời trongbuổibanmai.Tìnhyêuchamẹdànhchoconcái tronghình tửcungvà tìnhyêuchamẹdànhchoconcái tronghìnhngọn lửa, liệucómâu thuẫnvớinhaukhông?Thưa,hoàntoànkhông!Khôngcótìnhyêugiốngnhưtửcung,làmsaocósựdânghiến,có lònghysinh;nhưngnếukhôngdùngđến tìnhyêunhưhìnhngọnlửa,thìsựnhiệttìnhcủachamẹchỉlàhànhđộngtheocảmtính,khôngcólýtrí,làsựhysinhchỉcóvấtvảmàkhôngmanglạilợiíchlâudàichocon,làtìnhyêumùquángkhôngsángsuốtvàthiếutínhnghệthuật.TrongthếkỷXXI,concáiphảiđốimặtvớimôitrườngcạnhtranhkhốcliệt,tôitinrằngtấtcảcácbậcchamẹtrênthếgiớiđềucóchungnhậnđịnh,cáchbaobọccontrongmộttửcunghưcấulàcáchdạymangtínhhủyhoại.Songđiềuđánglolàkhôngítbậcphụhuynhlúnsâuvàosailầmđólạikhônghềnhậnrarằngchínhbảnthânhọlàngườimangđếnchoconmónquàđángsợnhất.Tôikhôngmuốnkhoekhoangphươngphápdạyconcủamìnhchỉvìcáccontôiđãtrởthànhtriệuphú.Bởitôicũngtừnglàmộtbàmẹkhôngtìmđượcphươnghướng,từngbịmộtbàmẹkhácphêbìnhtìnhmẫutửcủamình,chonêntôicàngthấuhiểutâmtìnhcủacácbậcchamẹngàynay.Cũngbởivậy,tôimongmuốnđượcchiasẻtấtcảkinhnghiệmcũngnhưsựphấnđấucủamìnhvớimọingười.Làmmẹcũngcầnphấnđấusao?Nếubạncó thể leomộtcươngvịcaomàkhôngcầndựavàobằngcấp, thìđólàcươngvị làmmẹ.Chỉcóđiều,ngườigiữcươngvịnàyphảicókiếnthứcuyênthâm,“thiđầuvào”thìdễ,“tốtnghiệp”mớikhó.GiốngnhưMaksimGorkytừngnói:sinhconlàviệcngaycảgàmáicũngbiếtlàm,yêuconlàviệckhác.Khitìnhthânđãđượcnhânloạikhoáctrênmìnhsứmệnhgiáodục,màcácbậccha

mẹvẫnchỉbiếtdànhchocontìnhyêuthươngđongđầylàhoàntoànchưađủ,họcầnphảinắmbắtquanđiểmkhoahọc,nắmbắtnghệthuậtvàhọcvấnđểyêuthươngcon.Cònnhữngquanniệmvàphươngphápgiáodụckhôngphùhợp,rốtcuộckếtquảnhậnđượcsẽhoàntoànđingượclạimongđợicủachamẹ.Mỗibậcchamẹđềukỳvọngconmìnhthànhtài,đều tíchcựcyêu thươngcon,songlớnlênmỗiđứatrẻlạicómộttươnglaikhácnhau.Cótrẻtàinăngxuấtchúng,có trẻvôcùngtầmthường, tạisaolạicósựkhácbiệt lớnnhưvậy?Nguyênnhândẫnđếnsựkhácbiệtấychỉđơngiảnlàgiađìnhcóchọncáchyêuconkhoahọchaykhông,cóngănchặnthấtbạihaykhông.Trongcuốnsáchnày,tôiluônnhấnmạnhđếnviệctìnhyêuthươngchamẹdànhchoconcáicầnphảicóýnghĩa,cógiátrịvàcóthànhtựu.Việcsaunàylớnlêntrẻcóđượccuộcsốngtốthơnhaykhôngliênquanmậtthiếtđếnnỗlựccủachamẹ.LàmộtngườimẹsốngtrongthờikỳđấtnướcTrungQuốcthayđổi,chuyểnmìnhđếnchóngmặt,cảmnhậnđượcsựkhácbiệttrongnềngiáodụcđaquốcgiacủaTrungQuốcvàvănhóaDoThái, tôiđãphải trảiquarấtnhiềuvấtvảvàphảitựxemxétlạimình.TôighilạibanộidungchínhvàkỹxảotươngứngcủaphươngphápVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthương,đóchínhlànhữngkinhnghiệm,nỗlựcvàsựsuyxétcủatôi.Đâykhôngchỉlàcuốnsáchthamkhảodànhriêngchocácgiađìnhkhágiả,mànócòn thôi thúchọđổimớicáchyêucon.TuycuốnsáchlấyphươngphápgiáodụccủangườiDoTháilàmchuẩnmực,songtôichorằngtrongbốicảnhtoàncầuhóahiệnnay,mộtsốđạolýtrongnàyđềucóthểđượcápdụngchungchocảthếgiới.Còntấmlòngnhữngngườilàmchalàmmẹdànhchoconcáithìởđâucũnggiốngnhau.Tôihyvọngcuốnsáchcóthểgiúpcácbậcchamẹlĩnhngộmộtsốkỹnăngdẫndắtcủachamẹđốivớiconcái.Vìvậy,nếucácbạnhỏitôinhữngcâuhỏiđạiloạinhư,“Làmchamẹnhưthếnào,yêuconnhưthếnào, triểnkhaigiáodụcgiađìnhrasao, làmsaochocon lớn lên có một cuộc sống tốt hơn”, tôi sẽ luôn trả lời các bạn theophươngchâmcủacuốnsáchnày:Tìnhyêuchamẹdànhchoconcáimãimãivôhạn,nhưngcũngcótiêuchuẩnkiểmtrachấtlượngcủatìnhyêuấy,đólàtìnhyêuchấtlượngcao,đemlạichoconlợiíchsuốtđời.Cuốicùng,từcuốnsáchnày,mộtlầnnữachúngtôimuốnchiasẻvớicácbậcchamẹnhữngquanniệmvàkỹxảomanglạilợiíchsuốtđờichocon.NgườiDoTháixếp“giáodụcsinhtồnđứnghàngđầutrongcácchươngtrìnhgiáodục trẻ em”, trongđó “nguyên tắc có làmcóhưởng” là tinhhoa củagiáodụcsinhtồn,nóchẳngnhữngkhiếnchoconcháucủahọtrởnêntàigiỏivàgiàucó,màcònkhiếnhọdùphiêubạtđếnbấtcứnơinào,sựnghiệpcũngnhưdiềugặpgió.TheophụhuynhDoThái,giáodục tốchấtbaogồmâmnhạc,múa,mỹ thuật, tennis đều là chất dinh dưỡng cần thiết cho sự sinh

trưởngcủacon,nhưngnhữngmônhọcấykhôngthểcungcấpchotrẻmột“sânhuấnluyện”kinhnghiệmcuộcsống.Đứatrẻchỉcóthànhtíchhọctậpxuất sắc chưa chắc thành công trong cuộc sống, nói cách khác, trẻ chỉ cóthànhtíchhọctậpxuấtsắckhôngcónghĩalànósẽthựchiệnsuônsẻgiátrịcánhânvàgiátrịxãhộitrongcuộcsốngsaunày.TạpchíGiáodụcgiađìnhcủaIsrael từng tiếnhànhmộtcuộcđiều trachothấy:Tỷlệthấtnghiệpcủanhữngđứatrẻthíchlàmviệcnhàvànhữngđứatrẻkhôngthíchlàmviệcnhàlà1:15,thunhậpbìnhquâncủanhữngđứatrẻthíchlàmviệcnhàcaohơnnhữngđứatrẻkhôngthíchlàmviệcnhàlà20%.Trẻ hiểu lý luận học về lao động ngay từ khi còn nhỏ, tìm được phươnghướngcuộcđờitrênnềntảngkhôngngừngthểnghiệmcuộcsống,ngàysaucàngdễthànhcôngtrongsựnghiệp.Xétvềcảicáchgiáodụctronggiađìnhtôi,từkhithựchiệnnguyêntắccólàmcóhưởng,tôinhậnthấycáccontôigiỏigianghơnnhữnggìtôitưởngtượng,chúngcóýthứcthờigian,ýthứcchiphí,ýthứcquảnlýbảnthânvàýthứctráchnhiệmhơntrước.“Trìhoãnsựthỏamãn,biếtyêuđồngthờicũngbiếtdạy.”“Đặtmìnhvàovịtrícủatrẻ”vốnlàkếtquảcủasựquansátkhoahọcvớitrẻem,nóthểhiệnsựtôntrọngvàthấuhiểucủaxãhộingàynayđốivớitrẻ.Tuynhiên,“đặtmìnhvàovị trícủa trẻ”khôngphải làxúigiụcphụhuynhchoconcáingồi trênghếcaođèđầucưỡicổmình,đólànhậnthứcsai lầm.Đặtmìnhvàovị trícủa trẻnhấnmạnh tínhquan trọngcủaviệc tương thônggiữa tâmhồnchamẹvàconcái,nhưngkhôngchophépchamẹthỏamãnvôhạnyêucầucủaconhoặclàdễdàngthỏamãn,thỏamãnquámức.Tôi rất thích thamgiacácbuổihọpphụhuynhởcác trườnghọc Israel,vìmỗi buổi họp đều khiến tôimở rộng tầmmắt, các bậc phụ huynh thườngxuyênđưaranhữnggócnhìncủamìnhvềquanniệmbồidưỡng“trìhoãnsựthỏamãn”chotrẻ,như“thamquanmộtngàycủachamẹ”,“môphỏnghoàncảnhgiađình.”SựxuấthiệncủavôvàncácnhântàiDoTháitrênkhắpthếgiớilàminhchứngcụthểchonhữnglợiíchkhôngnhỏmàtruyềnthốnggiáodụcgiađìnhcủangườiIsraelmanglại.Hiệngiờ,chúngtalàngườichangườimẹyêuthươngconcáinhất,chúngtacókhảnăngđápứngtấtcảcácyêucầucủacon.Nhưngđếnkhiđứatrẻvốnquenđắmmìnhtrongcảmgiácthỏamãnđóbướcraxãhội,xãhộiliệucóthểđápứngyêucầucủanó?Nếunhưxãhộikhôngthểđápứngyêucầucủanó, vậy tâm lý của nó có suy sụp hay không?Nếu bạn khôngmuốn nộpkhoảnhọcphíquáđắtđỏấychocon,thìtrướchếtphảitriểnkhaicácbàihọctừ chối sự thỏamãnởmứcđộvừaphải trongphạmvi gia đình.Mộtmặtkhiếntrẻbiếttrìhoãnsựhưởngthụ,cókỳvọngvàocuộcđời,mộtmặttăngcườngtâmlýchịuđựngcủatrẻsaukhibị từchối,mua“bảohiểmtâmlý”chotrẻ.“Lùimộtbước,họcbuôngtay,khôngbồidưỡng‘thainhiquáhạn’,không

làmchamẹtrựcthăng.”NhờcácbàmẹDoTháisoisáng,tôihiểulàmmẹ–mônnghệthuậtsâusắcnhấtkhôngphảilàlàmtổngquảnômđồmmọiviệc,màlàmquânsưcótráchnhiệm“quansát,nhắcnhởvàthammưu”chocon.Cácbậcchamẹthậtsựnghĩchohạnhphúccủaconemmình,phảicóconmắtđầutưlâudài,biếtlùivềphíasaumộtbước,traochotrẻnhiềucơhộisángtạo,tìmkiếmthôngtinbênngoài,chứkhôngđứngmũichịusào,mộttaylohếtmọiviệc,chekhuấttầmnhìntươnglaicủatrẻ.Từnhữngkinhnghiệmcuộcsốngđược tích lũy tronghàngchụcnămtrời,chúngtacầnphảichoconbiết:Conhãyxemmìnhcóhứngthúvớicáigì,cónăngkhiếugì?Conmuốntrởthànhngườinhưthếnào,conđãchuẩnbịtinhthần học tập suốt đời chưa?Làm chamẹ, chúng ta cần phải rèn luyện kỹnăngsuynghĩđộclập,kỹnănglựachọn,kỹnăngxâydựnglýtưởngvàkỹnăngtìmkiếmgiátrịchocon.ỞIsrael lưu truyềnmộtcâudanhngôncủaAlbertEinstein,hậuduệ tàibacủangườiDoThái:Mụcđíchcủagiáodụclàmỗicánhânđềuphảitôirènthànhmộtngườicótưtưởngđộclập.Tôimuốnnhấnmạnhmộtđiều, tônchỉduynhấtmàVôcùng tànnhẫnvôcùngyêuthươngmuốnđemlạichocácđộcgiảđãđangvàsắplàmchalàmmẹ,đólàgiúphọhoạchđịnhtầmnhìnvàtưduygiáodụcgiađìnhmộtcáchhợpthờinhất,giúpchotrẻcómộtxuấtphátđiểmtốthơnchocuộcsốngsaunày,đólàchamẹchỉẩngiấuđimộtnửatráitimmình,chứkhôngphảivứtbỏphânnửatìnhyêuthươngấy,cónhưvậythìtìnhcảmchamẹdànhchoconcáimớitrởnênlýtrí,khoahọcvànghệthuậthơn,chứkhôngphảingàycàngnặngnề,ngàycàngmùquáng.QuaquátrìnhquansáttrẻemDoThái,tôinhậnthấyphươngphápgiáodụcgiađình“vôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthương”khônghề làmchamẹvàconcáitrởnênxacách,màcòntăngthêmtínhliênkếttronggiađình,tăngthêmcảmgiácantoàncủatrẻ.Tìnhcảmgiữachamẹvàconcáicũnggắnbóhơn.Tronghàngchụcngàncôngviệckhácnhautrênthếgiới,nuôidạyconcáilàcôngviệcquantrọngnhấtvàđòihỏinhiềuthửtháchnhất.Rấtnhiềubậcchamẹsửdụngphươngphápnuôidạyconcáibằngthựctiễn,mòđáquasông,nhưngđếnkhisangđượcbờbênkiahọlạithườnghướngánhnhìntiếcnuốisangbờbênnày.Đólàđiềukhôngtránhkhỏi,vìtìnhthươngdànhchoconcáilàvôbờ.Nhưngnhữngtiếcnuốiấycóthểbứcxạtrêndiệntíchnhỏhơnhaykhông?Erich Fromm, nhà tâm lý học ngườiMỹ từng nói một câu như sau: Yêuthươnggiốngnhưmộtmônnghệ thuật, chúng ta cầnphảihọc tập thìmớinắmbắtđượcnó.Mỗingườichangườimẹphảibiết“yêuthương”thôngquaquátrìnhhọctậpvànỗlựccủamình.Nhưvậylàôngđangnóiđếnviệctri

thức có khả năng thay đổi số phận, nếu như chúng ta nắmvững tinh hoachânchínhcủaquanniệmgiáodụcgiađình,chẳngphảicóthểthayđổivậnmệnhcủacảgiađìnhhaysao?Trởthànhchamẹ,đồngnghĩavớisựsonghànhcủakhókhănvàvĩđại,vấtvảvàhạnhphúc,vậychúngtahãyấpủướcmơvàhyvọng,khôngngừngtraudồiyêuthươngvàtintưởngvàomộttươnglaitươisánghơn,hạnhphúchơnđangởphíatrước!

Cảmnhậnsaukhiđọccuốnsách

“Thỏamãnquámức”làsựbạohànhtronggiáodụcgiađình-ĐỒNGĐẠIHOÁNVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngthậtsựlàmộtcuốnsáchhay.Tôiđãdànhriêngmấyngày,ngấunghiếnđọchếtcuốnsáchnàyvàcảmthấytiếcnuốivìmìnhđọcđượcnóquámuộn.Naycontôiđãhọclớp9,nếunhưtôiđọcđượccuốnsáchnàykhicontôimớihọcnhữngnămđầutiểuhọc,cólẽsẽtốthơnchoquátrìnhtrưởngthànhcủacháurấtnhiều.Tấtnhiênbâygiờtôiđọcnóvẫncònkịp,chỉcóđiềuthờigianthấmthoắtthoiđưa,nhiềunhấtbanămnữacontôicũngphảirờixachamẹ,mộtmìnhbươnchảingoàixãhội.ĐasốcácvấnđềvềgiáodụccủaTrungQuốcđềuxuấtpháttừphụhuynh,cụthểlàgiáodụctronggiađình.Từchamẹchođếnthầygiáođềurasứcnhồi nhét kiến thức vào đầu con trẻ, mà không nghĩ cách khuyến khíchchúngtựgiác,chủđộnghọctập.Chúngtađangchotrẻđitàubaygiấy,táchrờinhữngtrithứcvàthóiquensáchvởvớibồidưỡngđạođứcvàtrítuệsinhtồn.Trênthựctế,trítuệsinhtồnlàcộinguồncủamọitrithứcvàtrítuệ.Trẻemnhànghèosớmbiết làmviệcnhàvì chamẹchúngquán triệtgiáodụcsinhtồnngaytừđầu,bồidưỡngkỹnăngsinhtồnchocontừkhichúngcònnhỏ.VôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngnhắcđếnviệcngườiDoTháicoiviệc“thỏamãnquámức”làbạohànhtronggiáodụcgiađình.Vềhọctập,cáchgiáodụcconcáicủachúngtagiốngnhưcâygậy,khôngngừnggiatăngáplựcchotrẻ(kểcảhọcnghệthuật);nhưngđốivớinhữngvấnđềtrongcuộcsốnghằngngày,thìcáchgiáodụcconcáicủachúngtalạinhưmậtngọt,chamẹcơmbưngnướcrótchoconvàđápứngmọiđòihỏicủachúng.Từđódẫnđếnhệquả,rấtnhiềungườiTrungQuốcsuốtđờidựadẫmchamẹgiốngnhưhổHoaNamđượcnuôinhốt,bảovệcẩnthậnnênthiếukỹnăngsinhtồnkhitrởvềmôitrườnghoangdã.Ngàysaulớnlênconcáichúngtachỉbiếtcacẩmphànnànvàtrôngchờvàosựgiúpđỡcủachamẹ,màkhôngchịunỗlựcphấnđấu,chỉbiết thanmìnhsinhrakhônggặp thời, than tàinăngcủamìnhkhôngđượcđánhgiácao.

BàSara,tácgiảcuốnVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngmộtmìnhnuôidạybangườicontrongkhikinhtếgiađìnhsasút,bàchưabaogiờyêucầucácconphảitrởthànhtriệuphúhayngôisao,songbàtừngbướcbồidưỡnghọ trở thànhngười tự lập,kiện toàn,hiếu thảo, có trí tuệ sinh tồn, cókhảnăngvàhứngthúhọctậpsuốtđời,cóướcmuốnđểtheođuổivàcóđộnglựcsống.Ngườicon7xcủabàđãtặngmẹchiếcchìakhóacủamộtcănbiệtthựởthànhphốThượngHảisầmuấtkhimớihaimươibatuổi,vàchưađếnbamươituổianhđãtrởthànhtriệuphú,đómớichỉlàkếtquảphụtừcáchnuôidạyconcáitheophươngphápnày.Cuốnsáchnàychochúngtathấyphươngphápgiáodục sinh tồn, trìhoãn thỏamãn,khéo léo từchối thỏamãn, rènluyệnkỹnăngquản lý thờigian…choconngay từkhi chúngcònnhỏ sẽgiúptrẻhìnhthànhtưtưởngdựavàochínhmình.Khácvớinhữngcuốnsáchbồi dưỡng “nhân tài” chúng ta vẫn thường đọc chỉ có thể khiến người tangướcnhìnmàkhôngthểtheokịp,ởđâymỗiphụhuynhchỉcầndụngtâmđềucóthểlĩnhhộivàthựchiệnđượcphươngphápnuôidạyconthànhtài.

Chiềuconlàhạicon

-QUÁCHTHIỆUVŨSángthứbảy,trênđườngđilàm,tôitìnhcờngheMCHiểuLợi,đồngnghiệpcủatôigiớithiệuvớibạnngheđàicuốnsáchmớiVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngcủabàSara-mộtbàmẹDoThái,nóivềtưtưởngvàkhuônmẫugiáodụcgiađìnhcủangườiDoThái, trongchươngtrìnhHoaphụnữ.Tôingồi trongxe,chútâmnghe,đặcbiệt làđoạnHiểuLợinóiquanniệmdạyconchủđạocủabàSaralà“trìhoãnsựthỏamãn”,tôibỗngcảmthấylòngmìnhxaođộng,quanniệmcủabàkháchẳnvớiquanniệmcốgắngđápứngtấtcảcácyêucầucủaconởhầuhếtcácbậcphụhuynhTrungQuốc.Vìvậytôirấttòmò,đếncơquan,tôiđithẳngvàophòngphátthanh,mượncuốnVôcùngtànnhẫnvôcùngyêuthươngtrêntayHiểuLợingaykhicôấyvừathựchiện xong chương trìnhHoa phụ nữ, và đọcmộtmạch hết hai trăm nămmươingànchữtronghaingàynghỉcuốituần.DoTháilàmộtdântộchuyềnbí,tronglịchsửtừngxuấthiệnnhiềutriếthọcgia vĩ đại, các doanh nhân thành đạt ở khắp mọi nơi rất nhiều người cónguồngốcDoThái.Họlàmộtdântộcítngườinhưngcósứcmạnhcựckỳlớnlao,chưabiếtchừngcònnắmgiữhuyếtmạchcủacảthếgiới.CònriêngcuốnsáchcủamộtngườiphụnữDoTháisinhravàlớnlênởThượngHải,chỉcótrìnhđộhọcvấncấphainàycũngđủđểchúngtaphảisuyngẫmvềcâuhỏilàmchalàmmẹnhưthếnàovàkhiếntôimộtlầnnữaphảithốtlênrằng:ngườiDoTháiquágiỏi.NămnaybàSaranămmươitámtuổi,chabàlàmộtngườiDoTháitừngtrốnđếnThượngHảilánhnạntrongChiếntranhthếgiớithứHai.Đểtạochocác

conmộtmôitrườngpháttriểnhoàntoànmới,bàSarađưacảnhàsangIsrael.Thờigianđầu,cuộcsốngcủabàgặpvôvànkhókhănvấtvả,bốnmẹconsốngdựavàonghềbánnemrán,vậymàbàvẫnđitheonguyêntắcdùmìnhcókhổthế,khổnữacũngkhôngđượcđểchoconkhổ,bàlàmáygiặt,làtủlạnh,làngânhàngcủacáccon,khôngkhiếnchúngnhúngtayvàoviệcbuônbánvàcảviệcnhànặngnhọc.GiảdụbàSarakhôngdidân,khônggặpđượcnhữngngườihàngxóm tốtbụngở Israel, chắchẳnbàcũngômhếtnhữngkhókhăntrongquátrìnhtrưởngthànhcủaconmình,giốngnhưphầnlớncácbàmẹTrungQuốc.Nhưng từ khi đến Israel, sự việc dần dần thay đổi.Một hôm, người hàngxómsangnhàbàchơi, tậnmắtchứngkiếnmọiviệc, thẳng thắnmắngcontrailớncủabà:“Cháuđãlớnrồi,phảibiếtđỡđầnmẹchứ,khôngđượcnhưđồvôdụng,trơmắtnhìnmẹmìnhbậnrộntấtbật.”Tuybàhàngxómmắngngườicon,nhưngtừkhingheđượccâunóinày,bàSarađãbắtđầuthayđổiquanniệmgiáodục,bàchocáccon tự trảinghiệmnhữngkhókhăn trongcuộcsống.Bangườiconcủabàdầntrưởngthànhtrongquátrìnhquantâm,giúpđỡ lẫnnhauvàứngphóvớikhókhăn,họkhôngngừnghọc tập,cuốicùnglậpnênsựnghiệpcủamình.Như bà Sara từng chia sẻ trong cuốn sách này:Gàmái cũng biết đẻ con,nhưngdạyconlàmộtchuyệnkhác.Phầnlớnphụnữsinhcontrongkhihọcònchưabiếtcáchdạyconnhư thếnào,nhất làphụnữ thành thịởTrungQuốchiệnnay.Họcómộtcuộcsốngtốtnênthườngchọncáchnuôngchiềuconcái,thỏamãntrước,thỏamãnquámứcyêucầucủacon,màkhôngbiếtrằng:“Ngườinàonuôngchiềuconcái,ắtcóngàyngườiđóphảibăngbóvếtthươngchocon.Mềmmỏnglàhại,tànnhẫnlàyêu!”Cácbậcchamẹhãydắttayconđihoặcnhìncontựbướcđi,tuyệtđốikhôngbếcon!Vàhãyxuấthiệnvàonhữnglúcconcầnchamẹnhấthaynhữnglúcchamẹbắtbuộcphảixuấthiện,chứchúngtavĩnhviễnkhôngđượctrưởngthànhthaycon.TừánhmắtcươngnghịcủabàSara,tôinhìnratấmlòngcủamộtbàmẹkiêncường.Rấtnhiềucácbàmẹtrênthếgiớicũngcóchungnhậnđịnhchiềuconlàhạicon,nhưngthậtsựchúngtarấtkhócóthểcứngrắnvớicon,tựtạoranghịchcảnhchocon,trìhoãnthỏamãnvànhấtlàýthứcbồidưỡngchỉsốEQ,AQ,FQchocon.Ngườinàolàmđượcnhữngđiềunày,ngườiđómớichínhlàbàmẹnhântừvàvĩđại.TuybàSaracótrìnhđộhọcvấnkhôngcaonhưngkhảnănghiểubiết,khảnănghọc tậpvàkhảnăngviết củabàkhông thuakémgì trìnhđộcủacácgiáosư.Cóđiềuởđây,chúngtakhôngtánthưởnglờivănđẹpđẽcủabà,màchỉhyvọngtìmrabíquyếtthànhcôngtronggiáodụcconcáiẩnsaulờivănchânthực,giảndịấy.BàSaraquảlàmộttấmgươngtốtchocácbậcchamẹ

noitheo,dẫndắtchúngtađivàoconđườnggiáodụcgiađìnhhiệuquả.Giáodụcconcáilàmộtmônhọc,mộtnghệthuậtmàtấtcảmọingườiđềuphảihọc tập.Nếuchamẹkhônghọccáchnuôidạyconđúngđắn thìchắcchắnsẽchuốclấyhậuquảđángsợvàđángtiếc.“Conmuốnhọcmàchamẹkhông dạy” cũng bi thương như “conmuốn nuôi, mà chamẹ không cònsống.”Chamẹcầndạydỗconmộtcáchkhoahọcnhưthếnào?Đólàmộtcâuhỏivàcũnglàmộtvấnđềlớncóliênquanmậtthiếtđếnthànhcônghaythấtbạicủamộtngườivàcũng làsựhưng thịnhhaysuyvongcủacảmộtdântộc.

Phươngđônghửngsáng

PhươngĐônghửngsáng,ánhnắnglẻnvàophòngbệnh,rơitrênkhuônmặttrắngđầygió sương.Chạm taycủabạn tiếp thêmsứcmạnh, lauđinhữnggiọtnướcmắt.Khẽkhàngcất tiếnghát, tôimongbạnkhỏe lại.Ngàyhômnayquađi,ngàymaisẽtươisánghơnhômnay!PhươngĐônghửngsáng,ánhnắngchạyvàophòngbệnh,hỏithămđôimắtnhắmnghiền.Khátvọngcủabạnchảyđầytrongtim,đáymắtkhôcạnkhiếnbạncảmthương,nóivớiánhnắngrằngtôiluônkềbênbạn,ướcnguyệncủabạnsẽcótôigiúp,tiếpthêmcanđảmcổvũchobạn,ngàymaisẽmạnhmẽhơnhômnay!PhươngĐônghửngsáng,ánhnắngnhảyvàophòngbệnh,đuổitheodòngxequalại.Saunàykhicóphươnghướng,bạnhãyđứnggáccùngtôi.Mởcửasổra,nhữngngôisaolấplánhtrênbầutrờilàánhmắtcảmơntâmhồnconngười,bạnlàniềmvui, làánhnắngcủatôi, làsứckhỏevàlàkỳvọngcủatôi,ngàymaisẽrộngmởhơnhômnay!Chúthích:KhitôiđangngồitrênchuyếnbaysớmnhấttừThượngHảiđiTếNam,bỗngnhiêncó tianắngchiếuquacửakínhvàokhoangmáybay, tôilặngnhìntianắngvàcónhữngchiêmnghiệmsâusắcvềquãngthờigiankéodàisuốtbảynămlàmtìnhnguyệnởTrungQuốc.Manghơiấmđếnvớirấtnhiềungườicầnsựgiúpđỡlàmộtphầnvinhquangcủatôi.Trongphútchốccảmhứngdângtrào,tôisángtácbàithơPhươngĐônghửngsáng.

TableofContents

ThôngtinebookLờigiớithiệuChươngI.VôCùngTànNhẫn,VôCùngYêuThương

Phươngphápgiáodụcgiúpconđạtđượcgiấcmơtriệuphúđô-laTôitừnglàmộtbàmẹTrungQuốcđiểnhìnhĐừngđemkiểugiáodụcđóđếnIsraelTìnhyêuhìnhngọnlửavàtìnhyêuhìnhtửcungBướcrakhỏibốnsailầmlớntrongcáchthươngyêuconVôcùngtànnhẫn,vôcùngyêuthương

ChươngII.YêuConTrongNguyênTắcCóLàmCóHưởng“Nôlệcủacon”và“thếhệănbám”ContrẻnênnắmbắtphươngphápquảnlýtàisảntừnhỏBiếtlàmviệcnhỏmớicóthểlàmviệclớnGiáodụcsinhtồnvớigiáodụckỹnăngPháthuytốchấtlàmgiàuởmỗiđứaconChỉbiếtlàmviệclàchưađủChiếcchìakhóatâmhồngiúpconkếtgiaovớingườikhácCóýthứcbồidưỡngkỹnăngquảnlýchoconTriệuphúthếgiớiđilênnhưthế

ChươngIII.TrìHoãnSựThỏaMãnTrênDanhNghĩaCủaTìnhYêuQuáthỏamãnyêucầucủaconsẽđemlạinỗikhổchophụhuynhLàmsaođểconhiểuchamẹNghệthuậttừchốithỏamãnThỏamãnquámứctạora“giatộcdâutây”Vừatánthưởng,vừalàmkhóƯuđiểmcủaviệcmôphỏnghoàncảnhgiađìnhKhônglochamẹkhôngyêuconchỉlobiếtyêumàkhôngbiếtdạy

ChươngIV.CàngYêuConCàngCầnLùiBước“Baobọcquáđộ”và“nuôichậm”DâydưalàmrốicuốngrốnKhôngbồidưỡngconthành“thainhiquáhạn”ĐểsựhứngthúthôithúcconhọctậpTìmtấmgươngtốtchoconhọctậpĐừnglàmquảngia,hãylàmquânsưChoconcákhôngbằngchocầncâu

ChươngV.ChaMẹNhẫnTâmĐểYêuThươngConSâuĐậmCùngvunvénchotìnhyêuKhoảngcáchtâmhồnbằngkhông

LùibướckhôngcónghĩalàbỏmặcGieonắngchotìnhyêuĐừngđểnhữngbấthạnhtronghônnhânlàmảnhhưởngtớicon

LờiCuối:YêuConTrọnĐời