Textbooks issuecivicenergycenter.org/public/files/files/Empirika Policy... · 2017-12-06 ·...

Autor i : Programska kancelar i ja AKTIV-a

Autorët : Zyra e programeve të AKTIV- i t

Authors : Programatic office of AKTIV

Š ko l s k i u d ž b e n i c i :lokalni problem – regionalna praksa

L i b r a t m ë s i m o r e :problemet lokale - praktika regjionale

T e x t b o o k s i s s u e :Local problems - regional practice

AK IVKosovska Fondacija za Otvoreno DruštvoFondacioni i Kosovës për Shoqëri të HapurKosovo Fondation for Open Society

EMPIRICA platforma za zastupanje

Školski udžbenici:

lokalni problem – regionalna praksa

Problem predstavljen u ovom izveštaju rezimira i daje hronološki prikaz pitanja udžbenika za decu

srpske nacionalnosti na Kosovu koji osnovno i srednje obrazovanje pohađaju prema nastavnom planu

i programu Ministarstva prosvete Republike Srbije. Pitanje korišćenja udžbenika nije bilo uvršćeno kao

tema dijaloga u Briselu između predstavnika vlada u Pristini i Beogradu te je tako ostavljeno slobodnoj

interpretaciji kosovskih vlasti i postalo predmet političkih razmirica sa Beogradom. Ovo pitanje ima

ozbiljne posledice po rešenost srpske zajednice da ostane na Kosovu ali i ozbiljne implikacije na polju

poštovanja ljudskih prava na Kosovu s obzirom da Vlada Kosova zabranama uvoza onemogućava bilo

koji vid obrazovanja za decu srpske nacionalnosti zbog toga što Kosovo ne štampa udžbenike na

srpskom jeziku.

Predstavljeni izveštaj za polaznu osnovu uzima:

Član 26 . UNIVERZALNA DEKLARACIJA O LJUDSKIM PRAVIMA

1. Svako ima pravo na obrazovanje. Obrazovanje treba da bude besplatno bar u osnovnim i nižim

školama. Osnovno obrazovanje je obavezno. Tehničko i stručno obrazovanje treba da bude svima

podjednako dostupno na osnovu njihove sposobnosti.

2. Obrazovanje treba da bude usmereno ka punom razvitku ljudske ličnosti i učvršćivanju poštovanja

ljudskih prava i osnovnih sloboda. Ono treba da unapređuje razumevanje, trpeljivost i prijateljstvo

među svim narodima, rasnim i verskim grupama, kao i delatnost Ujedinjenih nacija za održanje

mira.

Institucije kosovske vlade prećutno blokiraju redovne pošiljke koje sadrže nastavne materijale za

srpske škole na Kosovu. Posledice ove politike su kulminirale na početku školske 2016/2017. godine,

budući da bi novi udžbenici i drugi nastavni materijali trebalo pravovremeno postati dostupni i

nastavnicima i učenicima. Instrukcije koje su dovele do zadržavanja pošiljki sa udžbenicima iz Srbije

predstavljaju verbalno upustvo kosovskim carinskim vlastima i autorski tim nije uspeo da dobije na

uvid uredbu kojom se ova praksa formalizuje.


Ipak početkom 2016., kosovska carina je zadržala brojne pošiljke nastavnog materijala i udžbenika

namenjenih srpskim školama. Ova politika je počela kao mera reciprociteta nakon što je Beograd

zaustavio pošiljku udžbenika na albanskom jeziku iz Prištine namenjene učenicima u Preševu, Medveđi

i Bujanovcu. Kao rezultat ove mere reciprociteta, srpske škole na Kosovu se suočavaju sa

poteškoćama u sprovođenju prijemnih ispita, nastavnici ne dobijaju sredstva za rad, a knjižare i

roditelji su primorani da udžbenike švercuju.

Obrazovanje je stub napretka i razvoja svake zajednice. Kako obrazovni sistem srpske zajednice na

Kosovu nije bio tema u sklopu briselskog dijaloga i s obzirom na to da kosovske institucije ne nude

nastavu na srpskom jeziku, ovakvi restriktivni potezi kosovske vlade direktno ugrožavaju slobodan i

potpun pristup obrazovanju učenicima osnovnih i srednjih škola iz srpske, romske, bošnjačke i drugih

nealbanskih zajednica koje pohađaju škole koje prate nastavni plan i program Republike Srbije.

Takođe, treba imati u vidu da, čak i da nudi obrazovanje na srpskom jeziku, upitna je voljnost roditelja

srpske dece na Kosovu da deci dozvole da školu pohađaju po kosovskom obrazovnom sistemu,

imajući u vidu nejasnoće i neizvestnosti po pitanju kompatibilnosti kosovskog obrazovnog sistema sa

tržištem rada u Srbiji, ali i uzimajući u obzir poslednje rezultate PISA testiranja koji izuzetno loše

ocenjuju kvalitet osnovnog i srednjeg obrazovanja na Kosovu.

Nažalost, ova diskriminatorna praksa nije ograničena samo na udžbenike i nastavna sredstva, pa

kosovska carina neretko zadržava i privatne pošiljke građana koje sadrže knjige iz oblasti beletristike i

nauke.

10. septembra 2015., zvanični Beograd i Priština su dogovorili da će obe vlade snabdevati pripadnike

svojih zajednica na Kosovu i južnoj Srbiji udžbenicima za primarne i sekundarne obrazovne ustanove.

25. septembra 2015., kao reakciju na zabranu prelaska udžbenika namenjenih đacima albanske

nacionalnosti u Bujanovcu, Preševu i Medveđi od strane srpskih vlasti, kosovski ministar obrazovanja,

Kuštrim Škodra, najavio je meru reciprociteta. Ministarstvo je 25. septembra uputilo zahtev Carini

Kosova kojim se Carini nalaže da ne dopusti "da nijedan školski udžbenik iz Srbije ne uđe na Kosovo

bez prethodnog odobrenja kosovskog ministarstva".

18. februar 2016., delegacija Albanije objavljuje saopštenje kao odgovor na izveštaj šefa misije OSCE

u Srbiji, ambasadora Peter Burkhart-a. U saopštenju se navodi zabrinutost zbog činjenice da učenicima

albanske nacionalnosti iz južne Srbije nedostaje oko 40% knjiga za osnovno obrazovanje na albanskom,

dok je za srednje obrazovanje na albanskom, srpsko Ministarstvo obrazovanja odobrilo svega 4

udžbenika januara 2016.

1 http://www.businessinsider.com/pisa-worldwide-ranking-of-math-science-reading-skills-2016-12

2 http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-serbia-exchange-school-books-09-10-2015

3 http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-serbia-schoolbooks-deal-breaks-down-09-25-2015-1 4 http://www.slobodnaevropa.org/a/nesprovodjenje-reciprociteta-kod-skolskih-udzbenika/27604850.html 5 http://www.osce.org/pc/224541?download=true

1

2

3

5

4

http://www.businessinsider.com/pisa-worldwide-ranking-of-math-science-reading-skills-2016-12

http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-serbia-exchange-school-books-09-10-2015

http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-serbia-schoolbooks-deal-breaks-down-09-25-2015-1

http://www.slobodnaevropa.org/a/nesprovodjenje-reciprociteta-kod-skolskih-udzbenika/27604850.html

http://www.osce.org/pc/224541?download=true


2. marta 2016., kamion sa 103 222 udžbenika namenjenih albanskoj zajednici na jugu Srbije vraćeni su

na Kosovo nakon šestomesečnog čekanja na prelazu.

Juna 2016., sajam knjiga u Gračanici nije održan uprkos zvaničnim izjavama zamenika ministra

obrazovanja da zvanične zabrane za uvoz knjiga nema, već da jedino za uvoz udžbenika treba poslati

zahtev ministarstvu koje će razmotriti da li da dozvoli uvoz.

1. septembara 2016., savetnik Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Srbije Dušan

Maksimović saopštava da postoji problem sa dostavom školskih udžbenika zbog zabrane izdate od

strane kosovskih vlasti .

8. septembra 2016., NVO AKTIV iz Severne Mitrovice je objavio saopštenje povodom zadržavanja

udžbenika korišćenih u srpskom obrazovnom sistemu, a namenjenih socijalno ugroženim kategorijama.

Kosovski Zakon br. 03/L-068 o obrazovanju u opštinama članom 12, stavom 2 definiše da “Škole u

kojima se predaje na srpskom jeziku mogu koristiti nastavni program i udžbenike koje izdaje

Ministarstvo prosvete Republike Srbije, uz obaveštenje dostavljeno Ministarstvu za obrazovanje, nauku

i tehnologiju Republike Kosovo”. MONT ovim zakonom ima rok od tri meseca da uloži primedbe na

dostavljene materijale. Isti zakon uređuje i poseban status opštine Severna Mitrovica kojoj je ovim, ali

i članom 21 Zakona o lokalnoj samoupravi dodeljena proširena nadležnost nad institucijama koje

pružaju visoko obrazovanje.

Srpski Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina uređuje ulogu nacionalnih saveta u osnivanju i učešću u radu obrazovnih institucija, ali i u kreiranju nastavnog plana i programa.

U slučaju Srbije, kao razlozi za zadržavanje udžbenika sa Kosova namenjenih učenicima albanske

nacionalnosti u Bujanovcu, Preševu i Medveđi navodi se politizovani i tendenciozni sadržaji u knjigama.

U slučaju Kosova, kao razlozi za zadržavanje udžbenika iz Srbije namenjenih učenicima srpske

nacionalnosti širom Kosova, navodi se princip reciprociteta.

Odlukom Srbije pogođeno j e 7735 učenika u Bujanovcu, Preševu i Medveđi. Odlukom Kosova

pogođeno je 17797 učenika širom Kosova, kao i građani čije se privatne pošiljke takođe zadržavaju.

6 http://www.balkaninsight.com/rs/article/srbija-vratila-ud%C5%BEbenike-na-albanskom-jeziku-na-kosovo-03-02-2016 7 http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2016&mm=06&dd=21&nav_category=640&nav_id=1146294

8 http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/drustvo/aktuelno.290.html:623025-Srpski-udzbenici-ne-stizu-na- Kosmet

9 http://www.rtklive.com/rtk2/?id=2&r=7169

10 https://masht.rks-gov.net/uploads/2015/06/09-2008-03-l068-sr.pdf

11 http://www.minoritycentre.org/sites/default/files/2008_03_LokalnaSamoupravaKosovo_sr.pdf

12 http://www.zenta-senta.co.rs/dokumenti/ostali_dokumenti/zonsnm_sr.pdf

13 Zvanična informacija o broju učenika koju je NVO Aktiv dobio 24.11.2016. od Ministarstva obrazovanja, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije. Zahtev br.07-00-01475/2016-01 na osnovu ove instrukcije MONT-a

6

7

8

10

11

12

13

9

http://www.balkaninsight.com/rs/article/srbija-vratila-ud%C5%BEbenike-na-albanskom-jeziku-na-kosovo-03-02-2016


http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2016&mm=06&dd=21&nav_category=640&nav_id=1146294

http://www.rtklive.com/rtk2/?id=2&r=7169

https://masht.rks-gov.net/uploads/2015/06/09-2008-03-l068-sr.pdf

http://www.minoritycentre.org/sites/default/files/2008_03_LokalnaSamoupravaKosovo_sr.pdf

http://www.zenta-senta.co.rs/dokumenti/ostali_dokumenti/zonsnm_sr.pdf


2. decembra 2016, predsednik Nacionalnog saveta Albanaca (NSA) Jonuz Musliju je izjavio da će

učenici koji nastavu pohađaju na albanskom jeziku u Bujanovcu, Preševu i Medveđi dobiti do naredne

školske godine udžbenike na maternjem jeziku. Musliju je izjavio da je dogovoreno da se za albanske

đake na jugu Srbije obezbede udžbenici iz Albanije u poslednjem susretu premijera Srbije i Albanije,

Aleksandra Vučića i Edija Rame, i da će udžbenici biti obezbeđeni uz saglasnost ministarstava prosvete

Srbije i Albanije.

"Zakon dozvoljava da se udžbenici obezbede uz pomoć matične zemlje, a takav dogovor je i postignut

u razgovoru dva premijera. Povodom toga već je uspostavljen kontakt Koordinacionog tela za opstine

Preševo, Bujanovac i Medveđu i ambasade Albanije u Beogradu, a u Tirani je formirana komisija koja će

se specijalno baviti udžbenicima za Albance u preševskoj dolini” kazao je Musliu.

Ljudska prava nisu uslovne prirode niti mogu biti predmet političkih razmirica ili recipročnih mera.

Obrazovni sistem je stub prosperiteta svakog društva, ekonomske sigurnosti građana pa se ovakve

mere direktno negativno reflektuju na budući razvoj ionako krhke ekonomije Kosova.

Obzirom da je Republika Srbija našla rešenje za snabdevanje udžbenicima opštine Preševo, Bujanovac i

Medveđu, argument mere reciprociteta kosovskih institucija više nema nikakvu težinu. Pritom, treba

imati u vidu da dogovor postignut između Srbije i Albanije o udžbenicima, koji nosi bolje rešenje za

albansku nacionalnu manjinu u Srbiji, s obzirom da je obrazovni sistem Republike Albanije ostvario bolje

rezultate na PISA testiranju od kosovskog obrazovnog sistema. Stoga ovakva odluka vlasti u Prištini ne

nosi čak ni (od početka neopravdani) politički kapital u procesu normalizacije odnosa Srbije i Kosova.

Dalja implementacija ove politike ne samo da ugrožava opstanak i ljudska prava srpske nacionalne

manjine već ima i negativne posledice po sveukupni proces normalizacije i stabilizacije etničkih odnosa

na Kosovu. Percepcija srpske zajednice na Kosovu dominantno ovakvu politiku ocenjuje kao diktat sile i

pokušaj nasilne asimilacije srpske zajednice ali i udar na njen etnički i kulturoločki identitet. Stoga,

potrebno je kreirati efikasno zastupničku intervenciju koja direktno cilja donosioce odluka u kosovskoj

vladi ali i upoznaje javno mnjenje na Kosovu sa ovom prećutnom praksom. Efikasna zastupnička akcija

mora uzeti u obzir obrasce donošenja odluka na Kosovu koji neumitno govore da međunarodne

diplomatske misije nose ogroman potencijal uticaja na kosovsku vladu. Taj potencijal se mora iskoristiti.

Takođe, potrebno je mobilisati civilno društvo i kreirati zajedničku zastupničku akciju koristeći pritom

postojeće zastupničke platforme; EMPIRIKA, Platforma za Analizu i Istraživanje, CIV-KOS itd.

EMPIRICA platforma për avokim

Librat mësimore:

problemet lokale dhe praktika regjionale

Problemi i paraqitur në këtë raport rezymon dhe jep pasqyrën kronologjike të çështjeve të librave

mësimore për fëmijë të kombësisë serbe në Kosovë të cilët arsimimin fillorë dhe të mesëm i vijojnë

sipas planit dhe programit mësimorë të Ministrisë së Arsimit të Republikës së Serbisë. Çështja e

shfrytëzimit të librave mësimore nuk ka qenë i radhitur si temë e dialogut në Bruksel në mes të

përfaqësuesve të qeverive në Prishtinë dhe Beograd, prandaj i është lënë interpretimit të lirë të

pushtetit kosovar dhe është bërë lëndë e mospajtimeve politike me Beogradin. Kjo çështje ka pasoja

serioze për vendosjen e bashkësisë serbe që të mbetët në Kosovë por edhe implikime serioze në

fushën e respektimit të të drejtave të njeriut në Kosovë duke pasur parasysh se Qeveria e Kosovës

me ndalimin e importit pamundëson çfarëdo lloj të arsimimit për fëmijë të nacionalitetit serb bazuar

në faktin se Kosova nuk shtypë libra mësimore në gjuhën serbe.

Raporti i prezantuar për bazën fillestare merr parasysh

Neni 26. DEKLARATA UNIVERSALE PËR DREJTAT E NJERIUT

1. Gjithkush ka të drejtë në arsimim. Arsimimi duhet të jetë falas të paktën në shkollat fillore dhe ato

të ulta. Arsimimi fillorë është i obligueshëm. Arsimimi teknik dhe profesional duhet t’u jetë të

gjithëve në mënyrë të barabartë i arritshëm na bazë të aftësive të tyre.

2. Arsimimi duhet të jetë i drejtuar ka zhvillimi i plotë i personalitetit njerëzorë dhe përforcimit të

respektimit të të drejtave të njeriut dhe të lirive themelore. Ajo duhet të avancojë mirëkuptimin,

durimin dhe miqësinë në mes të gjithë kombeve, grupet racore dhe fetare, si dhe veprimtarinë e

Kombeve të Bashkuara për qëndrueshmërinë e paqes.

Institucionet e Qeverisë të Kosovës heshtazi bllokojnë dërgesat e rregullta të cilat përmbajnë materiale

mësimore për shkolla serbe në Kosovë. Pasojat e kësaj politike kanë kulminuar në fillim të vitit shkollorë

2016/2017 pasi që librat e reja mësimore dhe materiali tjetër mësimorë do të duhej me kohë të jetë i

arritshëm mësimdhënësve dhe nxënësve. Instruksionet të cilat kanë sjellë gjerë ke mbajtja e dërgesave


me librat mësimore nga Serbia i paraqesin udhëzime verbale pushtetit kosovar doganor dhe ekipi i

autorëve nuk ka arrit të ketë qasje në urdhëresën me të cilën kjo praktikë formalizohet.

Megjithatë, që nga fillimi i vitit 2016. dogana e Kosovës ka ndaluar dërgesa të shumta të materialit dhe

librave mësimorë të dedikuara shkollave serbe. Kjo politik ka filluar si masë e reciprocitetit pasi që

Beogradi ka ndaluar dërgesën e librave mësimore në gjuhën shqipe nga Prishtina dedikuar nxënësve në

Preshevë, Medvegjë dhe Bujanovc. Si rezultat i kësaj mase të reciprocitetit, shkollat serbe në Kosovë

janë përballë më vështirësi në zbatimin e provimeve pranuese, mësimdhënësit nuk marrin mjete për

punë, e libraritë dhe prindërit janë të detyruar t’i kontrabandoin librat mësimore.

Arsimimi është shtyllë e progresit dhe zhvillimit për çdo bashkësi. Meqë sistemi arsimor i bashkësisë

serbe në Kosovë nuk ishte temë në kuadër të dialogut të Brukselit dhe duke pasur parasysh edhe atë

që institucionet e Kosovës nuk ofrojnë mësim në gjuhën serbe, veprimet e këtilla restriktive të

Qeverisë së Kosovës drejtpërdrejtë cenojnë qasjen e lirë dhe të plotë arsimimit të nxënësve të

shkollave fillore dhe të mesme nga bashkësitë serbe, rome, boshnjake dhe bashkësive tjera joshqiptare

të cilat vijojnë shkollat që përcjellin planin dhe programin mësimorë serb. Gjithashtu duhet pasur

parasysh se, madje edhe sikur të ofrohej arsimimi në gjuhen serbe, është në pikë pyetje dëshira e

prindërve të fëmijëve serb në Kosovë që të ju mundësojnë fëmijëve që shkollën ta vijojnë sipas

sistemit arsimor kosovar, duke pasur parasysh paqartësitë dhe mos sigurinë lidhur me çështjen e

kompaktibilitetit të sistemit arsimor kosovar me tregun e punës në Serbi, por edhe duke pasur

parasysh rezultatet të fundit të testimit PISA14 i cili përjashtimisht keq vlerësojnë kualitetet e arsimimit

fillorë dhe të mesëm në Kosovë.

Mjerisht, kjo praktikë diskriminuese nuk është e kufizuar vetëm në librat dhe mjetet mësimore, prandaj

dogana e Kosovës, jo radhë ndalon edhe dërgesat private të qytetarëve të cilat përmbajnë librat nga

lëmi i beletristikës dhe shkencës.

Me 10. Shtator 2015., Beogradi dhe Prishtina zyrtare janë dakorduar se të dyja qeveritë do të

furnizojnë pjesëtarët e bashkësive të veta në Kosovë dhe Serbinë jugore me librat mësimore për entet

arsimore primare dhe sekondare15.

Me 25. Shtator 2015.16, si reaksion në ndalimin e kalimit të librave mësimore të dedikuara nxënësve

të kombësisë shqiptare në Bujanovc, Preshevë dhe Medvegjë nga ana e pushtetit serb, këshilltari

politik i Ministri kosovarë i arsimimit, Kushtrim Shkodra, ka paralajmëruar masën e reciprocitetit.

Ministria me 25. Shtator ia ka drejtuar kërkesën Doganës të Kosovës më të cilën Doganës i

urdhërohet të mos lejoji “që asnjë libër shkollor nga Serbia të hyj në Kosovë pa lejimin paraprak të



16 http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-serbia-schoolbooks-deal-breaks-down-09-25-2015-1





Ministrisë kosovare”.17

Me 18. Shkurt 2016., delegacioni i Shqipërisë shpallë komunikatën18 si përgjigje në raportin e shefit të

misionit të OSBE në Serbi, ambasadorit Peter Burkhart-it. Në komunikatë theksohet brengosja për

shkak të faktit se nxënësve të kombësisë shqiptare nga Serbia e jugut ju mungojnë rreth 40% të librave

për arsimim fillorë në gjuhën shqipe, ndërsa për arsimimin e mesëm në gjuhën shqipe, Ministria e

arsimimit serb ka lejuar gjithsej 4 libra mësimore në janar 2016.

Me 2. Mars 2016., kamioni me 103 222 libra mësimore të dedikuara bashkësisë shqiptare në jug të

Serbisë janë kthyer në Kosovë pas pritjes gjashtë mujore në vendkalim.19

Në Qershor 2016., panairi i librave në Graçanicë20 nuk është mbajtur përkundër deklaratave zyrtare të

zëvendës ministrit të arsimit se ndalesa zyrtare për importimin e librave nuk ka, por vetëm për

importimin e librave mësimore duhet dërguar kërkesën ministrisë e cila do të shqyrtoi mundësinë e

lejimit të importimit.

Me 1. Shtator 2016., këshilltari i Ministrisë së arsimit, shkencës dhe zhvillimit teknologjik të Serbisë

Dušan Maksimović lajmëron se ekziston problemi me dërgimin e librave shkollorë për shkak të ndalesës

të lëshuar nga ana e pushtetit kosovar21.

Me 8. Shtator 2016., OJQ AKTIV nga Mitrovica Veriore ka shpallur komunikatën22 përkitazi me

mbajtjen e librave mësimore të përdorura në sistemin arsimor serb, të dedikuara kategorive23 të

cenuara sociale.

Ligji i Kosovës nr.03/L-068 për arsimimin në komuna24, me nenin 12, paragrafi 2 definon se “Shkollat

në të cilat ligjërohet në gjuhën serbe mund të shfrytëzojnë programin dhe librat mësimore të cilat i

boton Ministria e arsimit e Republikës së Serbisë, me informim dërguar Ministrisë për arsim, shkencë

dhe teknologji të Republikës të Kosovës (MASHT)”. MASHT më këtë ligj ka afat prej 3 muajsh të

paraqet vërejtje në materialet e dërguara. Ligji i njëjtë rregullon edhe statusin e veçantë të komunës

Mitrovica Veriut të cilës me këtë, mirëpo edhe me nenin 21. Të Ligjit për vetëqeverisjen lokale12 i është

ndarë kompetenca e zgjeruar ndaj institucioneve të cilat ofrojnë arsimim superior.

Ligji serb për këshillat kombëtare të pakicave kombëtare25 rregullon rolin e këshillave kombëtare në

themelimin dhe pjesëmarrjen në punë të institucioneve arsimore, por edhe në krijimin e plan programit

mësimorë.

17 http://www.slobodnaevropa.org/a/nesprovodjenje-reciprociteta-kod-skolskih-udzbenika/27604850.html

18 http://www.osce.org/pc/224541?download=true

19 http://www.balkaninsight.com/rs/article/srbija-vratila-ud%C5%BEbenike-na-albanskom-jeziku-na-kosovo-03-02-2016

20 http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2016&mm=06&dd=21&nav_category=640&nav_id=1146294
















Në rastin e Serbisë, si shkaqe për mbajtjen e librave mësimore nga Kosova të dedikuara nxënësve të

kombësisë shqiptare në Bujanovc, Preshevë dhe Medvegjë, cekët përmbajtja e politizuar dhe

tendencioze në libra. Në rastin e Kosovës, si shkaqe për mbajtjen e librave mësimore nga Serbia

dedikuar nxënësve të kombësisë serbe në tërë Kosovën, theksohet principi i reciprocitetit.

Me vendimin e Serbisë, janë goditur 7735 nxënës në Bujanovc, Preshevë dhe Medvegjë. Me vendimin

e Kosovës janë goditur 17797 nxënës në tërë Kosovën26, si dhe qytetarët dërgesa private e së cilave

gjithashtu mbahen në bazë të këtij instruksioni të MASHT-it.

Me 2. Dhjetor 2016., kryetari i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve (KKSH) Jonuz Musliu ka deklaruar se

nxënësit të cilit mësimin e përcjellin në gjuhën shqipe në Bujanovc, Preshevë dhe Medvegjë, gjerë në

vitin e ardhshëm shkollor do t’i marrin librat mësimore në gjuhën amtare. Musliu ka deklaruar se janë

marrë vesh që për nxënësit shqiptarë në jug të Serbisë të sigurohen librat mësimore nga Shqipëria në

takimin e fundit të Kryeministrit të Serbisë dhe Shqipërisë Aleksandra Vučić dhe Edi Rama, dhe se

librat mësimorë do të sigurohen me pëlqimin e ministrisë të arsimit të Serbisë dhe Shqipërisë.

“Ligji lejon që librat shkollor të sigurohen përmes ndihmës të shtetit amë, e marrëveshja e tillë edhe është

arritur në bisedën e dy kryeministrave. Me këtë rast tanimë është vendos kontakti i trupit Koordinues për

komunat Preshevë, Bujanovc dhe Medvegjë dhe ambasadës së Shqipërisë në Beograd, e në Tiranë është

formuar komisioni i cili enkas do të merret më librat mësimore për Shqiptarët në luginën e Preshevës”, ka

thënë Musliu.

Të drejtat e njeriut nuk janë të natyrës kushtëzuese e as që mund të jenë lëndë i mospajtimeve politike

apo masave reciproke. Sistemi arsimor është shtyllë e prosperitetit në secilën shoqëri, sigurisë

ekonomike të qytetarëve, prandaj kështu, masat e tilla drejtpërdrejtë reflektohen në zhvillimin e

ardhshëm edhe ashtu të ekonomisë së brishtë të Kosovës.

Duke pasur parasysh se Republika e Serbisë ka gjetur zgjedhje për furnizimin me libra mësimore të

Komunave Preshevë, Bujanovc dhe Medvegjë, argumenti i masës së reciprocitetit t institucioneve

kosovare më nuk ka kurrfarë peshe. Me këtë rast, duhet pasur parasysh se marrëveshja e arritur në mes

të Serisë dhe Shqipërisë për librat mësimore, e cila përmban zgjidhje më të mirë për pakicën kombëtare

shqiptare në Serbi, duke pasur parasysh se sistemi arsimor i Republikës së Shqipërisë ka realizuar

rezultate më të mira në PISA testimin nga sistemi arsimor i Kosovës. Prandaj vendimi i tillë i Qeverisë në

Prishtinë nuk bartë madje as (që nga fillimi i paarsyeshëm) kapitalin politik në procesin e normalizimit të

marrëdhënieve të Serbisë dhe Kosovës. Implementimi i mëtejshëm i kësaj politike jo vetëm që cenon

qëndresën dhe të drejtat njerëzore të pakicës kombëtare serbe, por ka pasoja negative në tërë procesin

gjithëpërfshirës të normalizimit dhe stabilizimit të raporteve etnike në Kosovë. Percepcioni i bashkësisë

serbe në Kosovë në mënyrë dominuese politikën e tillë e vlerëson si diktat të forcës dhe përpjekje të

26 Zvanična informacija o broju učenika koju je NVO Aktiv dobio 24.11.2016. od Ministarstva obrazovanja, nauke i

tehnološkog razvoja Republike Srbije. Zahtev br.07-00-01475/2016-01 na osnovu ove instrukcije MONT-a


asimilimit të dhunshëm të bashkësisë serbe, mirëpo edhe goditje në identitetin e saj etnik dhe kulturorë.

Prandaj, është e nevojshme që në mënyrë kreative të krijohet intervenimi efikas përfaqësues, i cili

drejtpërdrejt synon vendimmarrësit në Qeverinë e Kosovës, por edhe e njofton opinionin publik në

Kosovë me këtë praktikë të heshtur. Aksioni efikas i përfaqësuesve duhet patjetër ta ketë parasysh

format e nxjerrjes së vendimeve në Kosovë të cilët haptazi flasin se misionet ndërkombëtare

diplomatike bartin potencial të madh të ndikimit në Qeverinë e Kosovës. Potenciali i tillë patjetër duhet

të shfrytëzohet.

Gjithashtu është e nevojshme të mobilizohet shoqëria civile dhe të krijohet aksionin përfaqësues të

përbashkët, duke shfrytëzuar me këtë rast platformat e përfaqësimit ekzistues: EMPIRIKA, Platforma për

Analizë dhe Hulumtim, CIV-KOS, etj., etj.

EMPIRICA advocacy platform

Textbooks issue:

Local problems - regional practice

The problem presented in this report summarizes and gives a chronological view of the issue regarding

textbooks for children of Serb ethnicity in Kosovo who attend elementary and secondary schools

according to the curriculum and program of the Ministry of Education of the Republic of Serbia. The

issue of textbooks was not included as a topic of Brussels dialogue, thus, left to the free interpretation

of the Kosovo authorities and became the subject of political disputes with Belgrade. This question has

serious consequences for the Serb community's determination to remain in Kosovo, but also serious

implications in the field of respect for human rights in Kosovo, given that the Kosovo Government's

ban on import prevents any form of education for children of Serbian nationality, considering the fact

that Kosovo does not print textbooks in the Serbian language.

Article 26. UNIVERSAL DECLARATION OF HUMAN RIGHTS

1. Everyone has the right to education. Education shall be free, at least in the elementary and

fundamental schools. Primary education is mandatory. Technical and professional education

shall be equally accessible to all on the basis of their abilities.

2. Education shall be directed to the full development of the human personality and the

strengthening of respect for human rights and fundamental freedom. It shall promote

understanding, tolerance and friendship among all Nations, racial or religious groups, as well as

the activities of the United Nations for the maintenance of peace.

Institution of Kosovo Government tacitly blocks regular mailings containing teaching materials for the

Serbian school in Kosovo.

The consequences of these policies culminated at the beginning of the 2016/2017 school year

because the new textbooks and other teaching materials should become available, for teachers and

students in a timely manner. Instructions that led to the retention of shipments with textbooks from

Serbia, represent a verbal instruction to the Kosovo customs authorities, and author's team of this

research did not manage to receive a regulation by which this practice was formalized.

However, since the beginning of 2016, Kosovo Tax office has procrastinated a number of mailings of


teaching materials and textbooks intended for Serbian schools. This policy began as a measure of

reciprocity after Belgrade stopped the shipment of textbooks in Albanian, from Pristina that was

intended for pupils in Preševo, Medvedja and Bujanovac. As a result of these measures of reciprocity,

Serbian schools in Kosovo have been facing difficulties in implementing the college entrance exams,

teachers do not receive funding for the work, and bookstores and parents are forced for the textbooks

to be on black market and buy them this way.

Education is a pillar of the progress and development of each community. How the education system

of the Serb community in Kosovo was not a topic within the Brussels dialogue and that the Kosovo

institutions do not offer classes on Serbian language, such restrictive moves by Kosovo's Government

directly threaten free and full access to education to pupils of primary and secondary schools in the

Serb, Roma, Bosnian and other non-Albanian communities that attend schools that follow the English

curriculum.

Also, it should be noted, even if there is education in Serbian language, the willingness of the parents

of Serbian children in Kosovo to enable children to attend school by Kosovo education system is

questionable. This issue is related to ambiguities and uncertainties regarding the compatibility of the

Kosovo education system with the labor market in Serbia, but also it should be taken into account the

latest PISA27 test results which extremely poorly assess the quality of primary and secondary education

in Kosovo.

Unfortunately, this discriminatory practice was not limited to textbooks and teaching resources, and

Kosovo customs often holds private citizens and mailings that contain books of fiction and science.

10. septembra 2015., zvanični Beograd i Priština su dogovorili da će obe vlade snabdevati

pripadnike svojih zajednica na Kosovu i južnoj Srbiji udžbenicima za primarne i sekundarne

obrazovne ustanove28.

25. September 2015.29 in response to the ban on crossing the textbooks for students of Albanian

nationality in Bujanovac, Preševo and and Medvedja, are dominated by the Serbian authorities,

Kosovo's Minister of education, Shkodra, has announced a measure of reciprocity. The Ministry's 25.

in September sent a request to the customs of Kosovo, which requires not to allow ' to any schools to

get textbooks from Serbia, and not allowing the entering to Kosovo without prior approval of the

Kosovo ministries '30.

18. February 2016, a delegation from Albania, made an Announcement31 as a response to the report

of the head of the OSCE Mission in Serbia, Ambassador Peter Burkhardt. The announcement dealt



29 http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-serbia-schoolbooks-deal-breaks-down-09-25-2015-1

30 http://www.slobodnaevropa.org/a/nesprovodjenje-reciprociteta-kod-skolskih-udzbenika/27604850.html

31 http://www.osce.org/pc/224541?download=true







with the concern that pupils of Albanian nationality in southern Serbia are lacking around 40% books

for elementary education in Albanian, while, for secondary education in Albanian, Serbian Ministry of

education approved textbooks on 4 January 2016.

2 March 2016, a truck with 103,222 textbooks intended for Albanian community in southern Serbia

was returned to Kosovo after a six-month waiting on crossing border 32.

In June 2016, a book fair in Gračanici33 was not held despite official statements of Deputy Minister of

Education that there is no official ban on the import of books, but that only request for the import of

textbooks has to be sent to the Ministry, which will consider whether to allow imports.

1. September 2016, advisor to the Ministry of Education, Science and Technological Development of

Serbia Dusan Maksimovic stated that there is a problem with the delivery of school textbooks due to

the ban issued by the Kosovo government officials34.

8 September 2016, the NGO AKTIV from North Mitrovica has issued press release35 regarding the

retention of textbooks used in the Serbian education system, and dedicated to socially vulnerable

categories families in Kosovo36.

Kosovo Law no. 03 / L-068 on Education in municipalities37 Article 12, paragraph 2 stipulates that

"Schools that teach in the Serbian language may apply curricula or textbooks developed by the

Ministry of Education of the Republic of Serbia upon notification to the Ministry of Education, Science

and Technology of the Republic of Kosovo ". By this law MEST has a term of 3 months to lodge

objections to the submitted material. The same law regulates the special status of Northern Mitrovica

municipality where by this and by Article 21 of the Law on Local selfgoverment12, jurisdiction of the

local institutions that provide higher education has been extended.

Serbian Law on National Minority Councils of national minorities38 is governing the role of the national

councils in the establishment and participation in the work education institutions, but also in the

creation of the curriculum.

In the case of Serbia, the reasons for keeping textbooks for the pupils of ethnic Albanians in

Bujanovac, Presevo and Medvedja as stated were politicized and biased content in books. In the case

of Kosovo, the reasons for keeping textbooks for the pupils of Serbian nationality throughout Kosovo,

was principle of reciprocity.

32 http://www.balkaninsight.com/rs/article/srbija-vratila-ud%C5%BEbenike-na-albanskom-jeziku-na-kosovo-03-02-2016

33 http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2016&mm=06&dd=21&nav_category=640&nav_id=1146294














Decision made by Serbian authorities affected 7735 students in Bujanovac, Presevo and Medvedja.

Decision of Kosovo authorities has affected 17797 students across Kosovo39 as well as citizens whose

private consignments also were tackled on the basis of the instructions of the MEST.

2 December 2016, the President of the Albanian National Council (ANC), Jonuz Musliu, said that

students who attend classes in Albanian language in Bujanovac, Presevo and Medvedja will be getting

textbooks for next school year in their native language. Musliu said that it was agreed on the last

meeting of Prime Ministers of Albania and Serbia, Edi Rama and Aleksandar Vucic that Albanian

students in southern Serbia textbooks will be provided from Albania, and that textbooks will be

provided with the consent of the Ministries of Education of Serbia and Albania.

"The Law allows that textbooks can be provided with the help of the home country, and that such an

agreement is being reached in the talks of two prime ministers. On that occasion, Coordination Body for

municipalities of Presevo, Bujanovac and Medvedja has established contacts with Albanian Embassy in

Belgrade, and Tirana has formed a commission that will specifically be dealing with textbooks for ethnic

Albanians in the Presevo valley, "said Musliu.

Human rights should not be conditioned naturally, nor can they be the subject of political disputes or

reciprocal measures. Educational system is the pillar of prosperity of every society and of economic

security of citizens, therefore, such measures directly reflect negatively on the future development of

economy of Kosovo that is already fragile.

Since the Republic of Serbia have resolved provision of textbooks for municipalities of Presevo,

Bujanovac and Medvedja, the argument of reciprocity measure of Kosovo institutions, no longer has

any weight.

In doing so, it should be noted that the agreement reached between Serbia and Albania on textbooks,

which carries a better solution for Albanian national minority in Serbia, considering that the educational

system of the Republic of Albania achieved better results at the PISA test than Kosovo education

system.

Hence, this decision of the authorities in Pristina does not bear even (since the beginning unjustified)

political capital in the process of normalization of relations between Serbia and Kosovo. Further

implementation of this policy not only threatens the survival and human rights of the Serbian national

minority but also has negative effects on the overall process of normalization and stabilization of

ethnic relations in Kosovo. As seen from the perception of the Serb community in Kosovo, such policy

is assessed as a dictate of force and an attempt of violent assimilation of the Serbian community, but

also impact on its ethnic and cultural identity.

39 Zvanična informacija o broju učenika koju je NVO Aktiv dobio 24.11.2016. od Ministarstva obrazovanja, nauke i

tehnološkog razvoja Republike Srbije. Zahtev br.07-00-01475/2016-01 na osnovu ove instrukcije MONT-a


Therefore, it is necessary to create an effective advocacy intervention which directly targets decision-

makers in the Kosovo government, but also informs the public opinion in Kosovo with this tacit

practice.

The effective advocacy action must take into account the decision-making patterns in Kosovo that

indisputably indicate that international diplomatic missions carry a huge potential for influence on the

Kosovo government. That potential must be used.

Also, it is necessary to mobilize civil society and create a joint advocacy campaign using existing

advocacy platforms; EMPIRIKA, Platform for Analysis and Research, CIV-KOS etc., etc.

Textbooks issuecivicenergycenter.org/public/files/files/Empirika Policy... · 2017-12-06 ·...

Documents

Transcript of Textbooks issuecivicenergycenter.org/public/files/files/Empirika Policy... · 2017-12-06 ·...