Supplemental File 3: Qualitative Instruments Guide for Key ...

1

Supplemental File 3: Qualitative Instruments

Guide for Key Informant Interviews

Interview ID#:

Name of the interviewer:

Date of the interview:

Place of the interview:

Duration of the interview:

Start: Hour: Minute (AM/PM)

End: Hour: Minute (AM/PM)

Audio file ID#:

a. Background information of the informant:

Age:

Education:

Occupation:

Marital status:

Religion:

Duration of residence in the village:

Position in the community:

b. Social and familial expectations and reactions to some gender roles of adolescents

1. How do the characteristics of an ideal adolescent boy (e.g., tough, extrovert) and an ideal

adolescent girl (e.g., submissive, soft spoken, introvert) in this village differ?

2. What are the differences in the roles that ideal adolescent boy and an adolescent girl play

in the family, school and community?

c. Education

3. How important is education for girls in the community? Probes: Up to which level the girls in

your village get education? Did you notice any change over time in this regard? What are

those?

4. To what extent can adolescent girls pursue education after marriage in your village? Why?

Probes: Are there any exception? What causes these exceptions? Please give examples?

5. Who supports more education for girls in your village? Why?

6. Who are against more education for girls? Why?

7. What are the main barriers in pursuing more education for girls in your village? How to

overcome these barriers?

d. Marriage

BMJ Publishing Group Limited (BMJ) disclaims all liability and responsibility arising from any relianceSupplemental material placed on this supplemental material which has been supplied by the author(s) BMJ Open

doi: 10.1136/bmjopen-2020-042032:e042032. 11 2021;BMJ Open, et al. Yount KM

2

8. At what age do the majority of the girls in your village get married? At what age do they

have gauna?

9. Did you notice any change over time in this regard? What are those?

10. What factors are considered regarding age at marriage for adolescent girls? Please explain

giving examples.

PROBE: Dowry, poverty, safety and insecurity, romantic relationship, family honour,

community pressure, a proposal that is considered good by the family.

11. Who makes decisions in a family regarding an arranged marriage?

PROBE: Who is the final decision maker regarding marriage in most of the families? How

much say does a girl have in her marriage? If she has any say how does she usually present

her opinion? Can she negotiate timing of her marriage or choice of bridegroom?

e. Employment

12. To what extent adolescent girls and boys of your village are engaged in income earning

activities? What are those activities?

13. What are the factors that make adolescent boys and girls to work?

14. What do villagers think and say when an adolescent girl works? Probes: Do people’s attitudes vary by type of income earning activity (e.g., home-based/non-home-based,

tailoring, offering tuition, field-based agricultural, garment/other factory work, construction

work, overseas employment, etc)? Why?

f. Adolescent sexual and reproductive health and rights (ASRH)

During adolescence girls and boys undergo a lot of physical changes and have some new

experiences. Sometimes girls and boys experience some reproductive health problems.

15. Is open discussion on sexual and reproductive health issues tabooed in this village? Why?

PROBE: Pubertal changes in girls and boys, menstruation and menstrual hygiene, teen

pregnancy, family planning, sexually transmitted diseases. Probe: Are certain topics more

taboo than others?

16. How do adolescent girls/boys in your village receive information regarding adolescent

sexual and reproductive health so that they can maintain their sexual and reproductive

health or get treatment for their illnesses?

PROBE: Family, school, peers, internet, local orgs?



3

17. From whom/where usually adolescent girls/boys seek help, service regarding sexual and

reproductive health?

PROBE: Where to go, how to go, whom to go, when etc , e.g. friends, older relatives,

internet, local orgs, school.

18. What are the main barriers in obtaining necessary knowledge and services regarding ASRH

in your village? How to overcome the limitations in this regard? Please, describe.

PROBE: Taboo, lack of facilities, lack of resources.

g. Safety, sexual harassment and violence

19. Can you please mention about some of the places which are unsafe for the adolescent girls

in your village? What makes these spots unsafe?

PROBE: In the para/neighborhood, on the way to school)? Is any particular time of the day

or year which is particularly unsafe for the adolescent girls of your village? Why so?

20. How does an adolescent girl deal with such problems? Please give examples of different

ways girls deal with such situations.

PROBE: Can she share the problem with someone? Can she seek help? From whom can

she seek help? Does help come forth? What kind of help, from whom? If she cannot seek

help, what are the reasons?

21. Do bystanders typically intervene? How and under what circumstances?

22. What is the reaction of villagers regarding these problems? What do the community

members say and do about the problem?

h. Role of leaders in the lives of adolescents

23. What is the role of religious leaders in this community, in terms of shaping the lives of

adolescents? (PROBE: What do religious leaders say adolescent boys should and shouldn’t do? How do religious leaders here engage with adolescents during rituals, offerings, prayers,

etc)

24. Have you observed any adolescent boys or girls in this community taking any collective

action on adolescent issues? (PROBE: Right to education, child marriage issues, youth

participation, etc? Probe: is it mostly boys, girls or jointly?)



4

25. What is the role of school officials in this community, in ensuring the adolescents’ rights?

(PROBEIn educating boys and girls about their rights? In supporting them to speak up against

violations of their rights? )

26. What is the role of local government officials, in ensuring adolescents’ rights?



5

Guide for In-depth Interview (IDI) with adolescent girls

For comparison, please try to select adolescent girls for interview who have a teenage brother.

Interview ID#:







Audio file ID#:

a. Background information of the participant

Age:

Education:

Occupation:

Marital status:

Age at Marriage

Religion:

Ethnicity:


Father’s age: Father’s education: Father’s occupation: Mother’s age: Mother’s education: Mother’s occupation: Number of siblings, their sex, age and education:

Type of family structure:

b. Social and familial expectations and reactions to some gender roles of adolescents

1. Can you describe your normal daily routine to me? Probe:

What do you do? Where do you go?

2. Can you describe the daily activities that your brother does in a day?

Probe: What are the tasks in daily life that are different for men and women?

3. For what household duties are you responsible in your home? Probe: What happens when you

do not complete the duties you are supposed to complete?

4. For what household duties is your brother responsible in your home? Probe: What happens

when your brother does not complete the duties he is supposed to complete?

5. What qualities should a girl seek to have to be considered an ideal woman in your village?

6. What qualities should a boy seek to have to be considered a ‘man’ in your village?



6

c. Education

(If studying)

7. Do your parents’/guardians’ goals about your education match their goals for your brother?

Why or why not?

8. If resources in your family are not enough to educate you and your brother, whose education

will be prioritized? What are all the reasons for this?

9. Have you ever talked to your parents/guardians about your aspirations? Do your

parents/guardians’ thoughts about your future match yours?

Probe: Whose opinion will have more influence on the final decision and why?

(If not studying)

9b. What were the reasons you stopped studying and how was this decision made?

Probes: What influence did your parents/siblings/relatives/neighbours/community members

have?

10. What is the ideal age for girls to get married?

11. At what age does your family want you to marry? What are the reasons for their wishes?

12. In your village, at what age do people expect a girl to marry? Why?

13. Who should be involved in deciding when a girl gets married and who she marries?

14. Has your family ever received a marriage proposal for you? Can you tell me the story?

Probes: Was dowry demanded? How much dowry was demanded? Was there any negotiation

around dowry? What was negotiated and what was the result? What was your view of the

proposal? What was your family’s view of the proposal? What were the negotiations between you and your family regarding the proposal? (Probes: their views, your views). Who took the

final decision?

e. Employment

15. Are you involved in any earning activity? If yes: What exactly to you do to earn? Probes: How

are you paid? Do you like working? If yes, why? If no, why are you still working? Probe: Have you

ever told your family that you do not want to continue?

16. What made you get involved in earning? Probes: How was the decision made? How much say did

you have in this decision making? Was the decision in favour of you? Why/why not? Did you ever

try to change the decision? How did you do so? Why did it not work?

17. How are decisions made regarding how to spend your earnings?



7

Probe: How do you feel about way your earnings are spent? If negative: With whom, if anyone,

have you expressed your view about this? When, if ever, did you try to change the way it is spent?

What happened? Please tell me the story.

18. How do others in your village feel about the fact that you work?

Probes: How do you know? Examples?

f. Adolescent sexual and reproductive health (ASRH)

At your age, girls undergo a lot of physical changes and have some new experiences. Sometimes

girls experience some reproductive health problems (e.g., menstruation, how pregnancy occurs,

health related to pregnancy, health of girls’ organs, etc).

19. Please tell me how you access information about physical changes during adolescence and

adolescent sexual and reproductive health?

Probes: friends, family members, local organizations, school, the internet?

20. Do any of your parents/guardians ever talk to you about any of these issues? If not, why not?

Have you ever tried to talk to your parents/guardians about these issues? What was the

outcome? Please tell me what happened.

21. Did you ever have any sexual or reproductive health problem? What problems did you

experience?

22. Did you talk to anyone about your problem? If not: Why not? If yes: What did you do and how

was the problem resolved?

23. What are the main barriers in obtaining necessary information, knowledge and services about

ASRH?

Probes: social norms, lack of facilities, lack of resources etc)? How to overcome these barriers?

g. Mobility, safety, sexual harassment and violence

24. Please tell me, to which places do you and other girls usually go in the village and for what

purpose.

25. Are there any specific places that you and other adolescent girls avoid going to or feel

uncomfortable going to? Which are they? Why?

26. Adolescent girls sometimes face problems on the street or in the neighbourhood. What kinds of

problems do adolescent girls of your village usually face when traveling in these places? Please

give examples.

Probes: sexual comments, teasing, inappropriately touching, grabbing, groping, pinching, sending

sexual messages, photographs or harassing in any other way)?



8

27. What are all the barriers in create a safe environment for girls in your village? What are ways to

overcome those barriers? Please, explain.



9

Guide for In-depth Interview (IDI) with adolescent boys

For the sake of comparison it would be best to select adolescent boys for interview who have a

teenage sister.

Interview ID#:







Audio file ID#:

b. Background information of the participant

Age:

Education:

Occupation:

Ethnicity:

Marital status:

Age at Marriage:

Religion:


Father’s age: Father’s education: Father’s occupation: Mother’s age: Mother’s education: Mother’s occupation: Number of siblings, their sex, age and education:

Type of family structure:

d. Social and familial expectations and reactions to some gender roles of adolescents

1. Can you describe your normal daily routine to me?

Probe: What do you do? Where do you go?

2. Can you describe the daily activities that your sister does in a day?

Probe: What are the tasks in a day to day life which are different for men and women?

3. What are the household duties you are responsible for in your home? Probe: What happens

when you do not complete the duties you are supposed to fulfil?

4. What are the household duties your sister is responsible for? Probe: What happens when

your sister does not complete the duties she is supposed to fulfil?

5. What qualities should a boy seek to have to be considered a ‘man’ in your village?

6. What qualities should a girl seek to have to be considered an ideal woman in your village?



10

7. What would your family and neighbors think, say, or do if they saw you talking to a girl your

age? Follow-up: Has this ever happened to you and what were the consequences for you

and for the girl?

e. Marriage

9. What do you think is the most appropriate age for a boy to marry? Why?

10. What do you think is the most appropriate age for a girl to marry? Why?

11. What type of marriage will you prefer arranged or own choice? Why?

12. Please tell me about the attributes in a bride that you desire (e.g., age, age difference between

spouses, education, education differences between spouses, working or non-working,

occupation, SES, etc).

13. Have any of your sisters got married? How much dowry did your family had to pay?

14. How much dowry will you demand in your marriage?

f. Employment

15. Are there differences in the types of work men and women can do? Explain. What are your

aspirations for employment?

16. What are your teenaged sister's aspiration's for employment, do you agree and why?

17. What are your aspirations about your future wife’s employment? Probes: Do you want her to earn? What kind of work would you like her to do? Would it be home-based work or

outside work? Are you involved in any earning activity? If so, please describe the nature of

the work

18. Is any of your sisters aged 12-16y involved in any earning activity? If so, please describe the

nature of the work.

Probes: Approximately how much does she earn? How much does her earning contribute to

your household income? How are her earnings spent and who decides this?

19. Has her income earning enhanced her status in your family (e.g., participation in decision

making)? Can you give examples?

g. Adolescent sexual and reproductive health (ASRH)



11

At your age boys undergo a lot of physical changes and have some new experiences (e.g.,

changes in voice, growing of pubic hair, night dreams, health of boys organ, how pregnancy

takes place, etc). Sometimes boys experience some reproductive health problems.

20. Have you ever received information regarding ASRH? Where do you receive information

regarding physical changes during adolescence and adolescent sexual and reproductive health

Is there anyone you could openly talk to about these issues? Who are they (e.g., peers)? Do

you think you receive reliable information from them?

21. Does any of your parents/guardians ever talk to you about any of these issues? Which issues

do they discuss with you? If not, why not? Have you ever tried to talk to your

parents/guardians about these issues? What was the outcome? Why?

22. Do you know about SRH services for adolescent boys and girls?

23. What are the main barriers in obtaining knowledge and services in ASRH (e.g., social norms,

lack of facilities, lack of resources etc)? Are these barriers different for boys and girls? If so,

how? How to overcome these barriers?

Mobility, safety, sexual harassment and violence

24. Are there some places that boys can go that girls cannot or vice versa? Why?

25. Adolescent girls often encounter problems on the street or in the neighbourhood. What kind

of problems do the adolescent girls of your village usually face? Why? Please give examples.

PROBE: sexual comments, teasing, inappropriately touching, grabbing, groping, pinching,

sending sexual messages, photographs or harassing in any other way)?

26. Have you ever witnessed any such event? Please tell me the whole story.

PROBE: Was there anyone else present? What did they do? What did you do? Why?

What do you think other boys were expecting you to do? What do you think your

parents/guardians were expecting you to do? What was the consequence of such incident/s for

the girl and her family? Probe: social consequences, consequences for mobility, education,

marriage, etc? What was the consequence for the person/s who caused the problem? Did

anyone try to resolve the problem? How? What was the outcome?

27. How do you think these problems can be resolved? Please, explain.



12

FOCUS GROUPS WITH PARENTS

Participants: Parent by gender

Tools used:

Social norms related to parents Steps:

1. Explain the consent process and do introductions – 15 minutes

2. Implement activity

Social norms related to parents – 90 -95 - minutes

3. Read and discuss the closure statement – 5 minutes

Total time: 1.5-2 hours

SOCIAL NORMS RELATED TO PARENTS

Purpose:

The aim of this exercise is to look into participants’ views on specific social norms for girls (12-16 years)

within their village and in order to explore their perceptions and to understand barriers in realising

the girls’ rights.

Method:

Follow steps below for the topics:-

Say “In some villages, people think if the parents .... (insert behaviour from the list below), it causes

shame to families.” For each of the following behaviour ask,

1. Is this true in this village? Do you think most or only a few parents do this (insert behaviour

from the list below) in your village? What are the negative consequences for the family if

it happens in this village?

i. Allow their daughter to move in and around the village alone

ii. Encourage son to perform household chores every day like the daughters

do such as: sweeping and mopping the house, cooking, washing clothes

etc

iii. Allow adolescent daughter to play sports (like football, cricket) in an open

field and engage in other outdoor activities.

iv. Allow their daughter to talk with an adolescent boy on the way to school

or in the neighbourhood

v. Allow their daughter to reject a good marriage proposal, even if the

daughter recently had some eve teasing or bad rumours about her



13

Optional topics if time permits:

vi. Discuss changes at puberty, wet dream, menstruation and hygiene etc

with their sons and daughters

vii. Allow their daughter to reject a marriage proposal, even if she isn’t

currently school going

2. Are there certain situations where it is okay for the parents to allow that, and there

would be no negative consequence? Are there some parents in your village for whom it

is okay to do that behaviour and there would be no negative consequence? ”

3. Ask: “Are there certain parents who are allowing that behaviour anyway, despite the

consequences?” Please give examples from your village.

CLOSURE PROCESS FOR ALL FGDs

Summarise what you have done during the session in 2-3 sentences

Remind group about the purpose and use of the information provided

Remind participants not to share the details of your discussion with others in the community

Thank participants for their time and effort

Clean the area and make sure no materials are left behind

Stop the audio recorder and save the file.



14

FGD Guide for adolescent girls

#1 Interacting with boys

Moderator: Now I am going to tell you a story. This is a fictional story of an adolescent girl named

Sunita and an adolescent boy Pankaj. Let’s pretend they are from this Village. I do not want you to think of any real Sunita and Pankaj who live in this village. I would like you to listen to Sunita’s story attentively and discuss the following questions.

Sunita aged 14 has been seen talking two or three times outside her home or on the way school to

Pankaj aged 15. Some neighbours see them and tell her parents. So, when Sunita returns home the

neighbours are still there and she has to face her parents. Her parents took her to a separate room

and demanded that she stops talking with Pankaj. Sunita says that she was talking about her

schoolwork and about the family’s agricultural activity with Pankaj.

1. Could you please fill in the gaps in the story and continue it for me?

Probe:

a. In your opinion, what will the neighbors think about Sunita who is just seen socially

talking to a boy a couple of times?

b. What measures will Sunita’s parents use to stop her talking with Pankaj? Why?

c. Are things any different in any families? How are they different?

2.

a. What do you think most girls like Sunita will do, will she continue or will she stop talking with

Pankaj? Why? What will happen if she refuses to stop talking to him?

#2a Eve Teasing

Moderator: Now I am going to tell you another story. This is a fictional story of an adolescent girl

named Mina. Let’s pretend they are from this Village. I do not want you to think of any real Mina who live in this village. I would like you to listen to Mina’s story attentively and discuss the following questions.

Mina is a 15 year old school going girl. One day, walking alone to see her friend, some older boys

on the road start eve teasing her. Some neighbours see them and tell her parents what

happened. So, when Mina returns home the neighbours are still there and she has to face her

parents. Her parents took her to a separate room and demanded that she stop leaving the house

alone to go to any place alone


Probe:

a. In your opinion, what will the neighbours think about Mina?

b.

c. What measures will Mina’s parents use to stop her to leave the house alone? Why?

d. What do you think most girls like Mina will do, will she continue to visit her friend

or stop?

e. What will happen if she refuses to stop leaving the house alone to go to any

place? What will the parents do? Why?

a. Are things any different in any families? How are they different?



15

b. Marriage after eve teasing

I am going back to the story again. NOW I would like you to imagine that the following

week, one of Mina’s relatives tells her father that he knows of a great groom for Mina. Mina’s father agrees with the relative that the groom sounds like a good match. When

Mina came to know that her parents invited the potential bridegroom to their house for

seeing Mina, she expressed her disapproval of this matchmaking as she does not want to

marry before she is 20 years old.

1. How will decision be made in this scenario?

Probe: If the proposal is considered good:

a. How will her mother react to Mina’s assertion and what will she do? Why?

b. How will her father react to Mina’s assertion and what will he do? Why?

c. How will Mina’s peers and cousins react? d. Given the reaction and opinion of the people involved, what will be Mina’s reaction and

what will she do? Why?

e. Will it make any difference if the proposal was not considered good, but not considered bad

either? In what ways the reaction and actions will be different?

#3 Marriage- Dropout Girl

Moderator: Now I would like to tell you one last little story of an adolescent girl named Laxmi.

Let’s pretend she is from this Village. I do not want you to think of any real Laxmi who lives in this village. I would like you to listen to Laxmi’s story attentively and discuss the following questions.

Laxmi aged 16 is a dropout girl who lives with her parents and sisters. One day the matchmaker

came to her parents with a marriage proposal for Laxmi. Laxmi and her family came to know from

the matchmaker that one of Laxmi’s former classmates Rita is already engaged and is getting married in a week. The matchmaker suggested that Laxmi needs to get married too as she is getting

older. She also mentioned that she has a perfect proposal for her. She gave details of the potential

bridegroom. Laxmi’s parents were pleased with his background and asked the matchmaker to invite the potential bridegroom to their house for seeing Laxmi.

1. What will Laxmi’s family and peers want her to do in this situation? Probe: If the proposal is considered good:

a. What would most peers and cousins want Laxmi to do? Why?

I am going back to the story again. When Laxmi came to know that her parents invited the potential

bridegroom to their house for seeing Laxmi, she expressed her disapproval of this matchmaking as

she does not like the suitor and would rather choose her own husband.


Probe : If the proposal is considered good:

a. How will her mother react to Laxmi’s assertion and what will she do? Why?

b. How will her father react to Laxmi’s assertion and what will he do? Why?

c. How will Laxmi’s peers and cousins react?



16

d. Given the reaction and opinion of the people involved, what will be Mina’s reaction and what will she do? Why?

e. Will it make any difference if the proposal was not considered good, but not considered

bad either? In what ways the reaction and actions will be different?



17

FGD Guide for adolescent boys

Eve Teasing

Moderator: Now I am going to tell you a story. This is a fictional story of an adolescent girl named

Mina. Let’s pretend they are from this Village. I do not want you to think of any real Mina who live in this village. I would like you to listen to Mina’s story attentively and discuss the following questions.

Mina is a 15 year old school going girl. One day, walking alone to see her friend, some older boys

on the road start eve teasing her. Some neighbours see them and tell her parents what

happened. So, when Mina returns home the neighbours are still there and she has to face her

parents. Her parents took her to a separate room and demanded that she stop leaving the house

alone to go to any place alone


Probe:

f. In your opinion, what will the neighbours think about Mina? And what about her

parents?

g. Will they talk about Mina to each other? If so, what will they say?

h. Will they talk about Mina’s family? What will they say? i. What will they tell Mina’s parents? Why?

j. What measures will Mina’s parents use to stop her to leave the house alone?

Why?

k. What might other parents do and why?

b. 2. What do you think most girls like Mina will do, will she continue to visit her friend or

stop?

c. What will happen if she refuses to stop leaving the house alone to go to any place?

What will the parents do? Why?

d. How common is this in your opinion? Are things any different in any families? Which

families? How are they different? Why?

I am going back to the story again. NOW I would like you to imagine that the following week, one

of Mina’s relatives tells her father that he knows of a great groom for Mina. Mina’s father agrees with the relative that the groom sounds like a good match. When Mina came to know that her

parents invited the potential bridegroom to their house for seeing Mina, she expressed her

disapproval of this matchmaking as she does not want to marry before she is 19 years old.



f. How will her mother react to Mina’s assertion and what will she do? Why?

g. How will her father react to Mina’s assertion and what will he do? Why?

h. How will Mina’s peers and cousins react?



18

i. Given the reaction and opinion of the people involved, what will be Mina’s reaction and what will she do? Why?

j. Will it make any difference if the proposal was not considered good, but not considered bad

either? In what ways the reaction and actions will be different?

Marriage

Moderator: Now I would like to tell you one last little story of an adolescent girl named Laxmi.

Let’s pretend she is from this Village. I do not want you to think of any real Laxmi who lives in this village. I would like you to listen to Laxmi’s story attentively and discuss the following questions.

Laxmi aged 16 is a dropout girl who lives with her parents and sisters. One day the matchmaker

came to her parents with a marriage proposal for Laxmi. Laxmi and her family came to know from

the matchmaker that one of Laxmi’s former classmates Rita is already engaged and is getting married in a week. The matchmaker suggested that Laxmi needs to get married too as she is getting

older. She also mentioned that she has a perfect proposal for her. She gave details of the potential

bridegroom. Laxmi’s parents were pleased with his background and asked the matchmaker to invite the potential bridegroom to their house for seeing Laxmi.

3. What will Laxmi’s family and peers want her to do in this situation?


b.

c. What would most peers and cousins want Laxmi to do? Why?

I am going back to the story again. When Laxmi came to know that her parents invited the potential

bridegroom to their house for seeing Laxmi, she expressed her disapproval of this matchmaking as

she does not like the suitor and wants to choose her own husband.


Probe : If the proposal is considered good:

f. How will her mother react to Laxmi’s assertion and what will she do? Why?

g. How will her father react to Laxmi’s assertion and what will he do? Why?

h. How will Laxmi’s peers and cousins react? i. Given the reaction and opinion of the people involved, what will be Mina’s reaction and

what will she do? Why?

j. Will it make any difference if the proposal was not considered good, but not considered

bad either? In what ways the reaction and actions will be different?

I’d like to ask you a final set of questions regarding the adolescent boys (12-16 years old) in your

village:

1. What does an adolescent boy do when he is with his peers? Probe: Do they play? What do

they play? Where? Why?

2. What do they usually talk about/discuss?



19

Probes: friends, sports, education, health problems, sexual harassment, relationships,

marriage?

3. How do boys support their friends by sharing their own experience, offering advice, standing

up for her when needed in relation to friendship, sports, education, , relationships, health

problems, marriage? Can you give examples?

4. How do boys work together to solve problems in their lives or in their villages? If one of your

peers was facing a serious problem (for example, sexual harassment, marriage, or

education), how would her friends help her to solve it? Can you give an example from your

own life?

5. How do boys work together with girls to solve problems in their lives or in their villages? If

one of your peers was facing a serious problem (for example, sexual harassment, marriage,

or education), how would her friends help her to solve it? Can you give an example from your

own life?



20

Guide for Key Informant Interviews

सचूनादातासगं अन्तरवाताा गनाको लागग गनदगेिका अन्तरवातााको आइ.डी : अन्तरवातााकारको नामः अन्तरवाताा गमगतः अन्तरवाताा स्थानः अन्तरवातााको अवधीः अन्तरवाताा सुरु भएको समयः घण्टा /गमनेट (AM/PM) अन्तरवाताा अन््य भएको समय: घण्टा /गमनेट (AM/PM) अगडयो फाईल आई. गड #: क. सचूनादाताको पषृ्टभगूम बारे जानकारी उमेर: गिक्षा: पेिा: वैवागिक स्थीगत: धमा: गाउंमा वसोवास गद ैआएको समय: सूचनादाताको समूदायमा पद: ख. यौवनावस्थाका केटाकेटीिरु(१२-१६ वर्ा)को भगूमका प्रगत सामागजक एवम् पाररवाररक अपके्षा र प्रगतकृया १. यस गाउंका यौवनावस्थाका असल केटा(जस्तैः कठोर, गवचार,बगिमुाखी ई्यादी) र असल केटी(जस्तैः नरम वोल्ने,गवनम्र,अन्तमुाखी ....इ्यादी) को गविेर्ता कसरर फरक छ? २. पररवार,स्कूल र समूदायमा एक जना असल केटा(पूरुर्)र एक जना असल केटी(मगिला)ल ेगने वा गनभाउने भूगमकामा के के फरकिरु हुन्छन् ? ग. गिक्षा ३. समूदायमा केटीिरुलाई ददने गिक्षा कगिको मि्वपूण हुन्छ ? थप खोजः कुन ति सम्म उक्त केटीलाई गिक्षा पाउगछन ? यस सम्वन्धमा समयको अन्तराल संग ैकुनै पररवतान तपाइल ेदखे्नु भयो ? यदद दखे्न ुभयो भने गत के के हुन । ४. तपाईको गाउँमा यौवनावस्थाका केटीिरुले कुन िद सम्म गववाि पछागड पढाईलाई गनरन्तरता ददन्छन? दकन? खोजः कुनै अपवाद छन्? कारणिरु के हुन्? कृपया उदारिण ददनुिोस्? ५. तपाईको गाउंमा केटीिरुलाई धेरै गिक्षा ददनुपछा भने्न कुरामा कसले समथान गदाछ? दकन? ६. केटीिरुलाई धेरै गिक्षा ददनुपछा भने्न गवर्यमा कसले गवरोध गदाछन्? दकन? ७. तपाईको गाउंमा केटीिरुलाई धेरै गिक्षा ददनलाई मुख्य वाधािरु के के छन? यस्ता वाधािरुलाई कसरी समाधान गना सदकन्छ? घ. गववाि ८. तपाईको गाउँमा अगधकांि केटीिरुको गवबाि कुन उमेरमा हुने गदाछ ? कुन उमेरमा उनीिरुको गौना हुन्छ? ९. यस सम्वन्धमा समयको अन्तराल संग ैकुनै पररवतान तपाइल ेदखे्न ुभयो ? यदद दखे्नु भयो भने गत के के हुन । १०. यौवनावस्थाका केटीिरुको िकमा गववाि गन ेउमेरको गवर्यमा कुन कुन पक्षलाई गवचार गररन्छ ? उदािरण सगित व्याख्या गनुास । थप खोजः दाइजो, गररवी,सूरक्षा र असुरक्षा,



21

रोमागन्टक सम्वन्ध, पररवारको सम्मान, सामुदागयक दवाव, पररवारले सो प्रस्तावलाई राम्रो गवचार गनुा । ११. माँगी गववािको सम्बन्धमा तपाईको पररवारमा कसले गनणाय गदाछ ? थप खोजः धेरै जसो पररवारमा गववािको गबर्यमा अगन्तम गनणाय गने को हुन्छ ? आफ्नो गववािको वारेमा केटीले कगिको वोगल्छन ? यदद उसको केगि कुरा छ भने आफ्नो गवचार उसले कसरी व्यगक्त गर्छान ? उसले आफ्नो गववाि समय वा दलुािाको छनौटको गवर्यमा छलफल गना सगछछन? ङ. रोजगारी १२. तपाईको गाउंमा कुन िद सम्म यौवनावस्थाका केटा एवम केटीिरु आय आजान गने काममा सम्लग्न हुन्छन ? ्यस्ता काम वा दियाकलापिरु के-के हुन ? १३. के कस्ता कारणिरुले गदाा यौवनावस्थाका केटा र केटीिरुलाई काम गना प्रो्सािन गछा ? १४. जब एउटी यौवनावस्थाकी केटीले काम गर्छान गाउँलेिरुले के सोच्दछन? थप प्रोब : के आय आजान गने गगतगवधी प्रगत व्यगक्तिरुको धारणमा फरक पाईन्छ ? (जस्तैः घरेलु वा घर दखेी वागिरको, गसलाई, ट्यूिन पढाउनु, कृर्ीमा आधाररत, गारमेन्ट वा अन्य कारखानाको काम, गनमााण काया, गवदिेी रोजगारी इ्यादी? दकन? च. यौवनावस्था र प्रजनन स्वास््य तथा अगधकारिरु यौवनावस्थामा केटा र केटीिरुमा थुपै्र िाररररक पररवतानिरु आउने गछान र उनीिरुले नयां अनुभव समेत गछान कगिले कािी केटा-केटीिरुमा केिी प्रजनन स्वास््य सम्वन्धी समस्या आउने हुदंा सोको अनुभव पगन गने गदाछन| १५. के यस गाउँमा यौन तथा प्रजनन स्वास््य सम्बन्धी समस्यािरूको बारेमा खुला छलफल गनुा अनुगचत िो? दकन ? थप प्रोभ: युवा अवस्थामा िाररररक पररवतानिरु, मगिनावारी र मगिनावारीको बेलामा सर-सफाई, दकिोर अवस्थामा गभाधारण, पररवार गनयोजन, यौन सम्पका बाट सने रोगिरु | थप प्रोभ: यी भन्दा अन्य केगि अगनगचत गवर्यिरू छन् ? १६. तपाईंको गाउँमा यौवनावस्थाको केटा र केटीिरुल ेयौन तथा प्रजनन स्वास््यको बारेमा जानकारी कसरर प्राप्त गदाछन् ? आफ्नो यौन र प्रजनन स्वास््यलाई स्वस्थ राख्न वा गत रोगको उपचार पाउन ेजानकारी कसरर गलने गछान ? थप प्रोभ: पररवार, गवद्यालय, साथीिरु, इन्टरनेट, स्थानीय संगठन ?

१७. यौन तथा प्रजनन स्वास््य सम्बगन्ध सेवा गलन यौवनावस्थाका केटा र केटीिरुले प्राय जसो किाँ र को बाट सियोग गलने गदाछन् ? थप प्रोभ: किाँ जाने, कसरी जाने, कसकोमा जाने, कगिले जाने आदी, जस्तै: साथीिरु, नातेदार, इन्टरनेट, स्थानीय संगठन, गवद्यालय

१८. तपाइको गाउँमा यौवनावस्थामा हुने यौन तथा प्रजनन् स्वास््य (ASHR) सम्वन्धी ज्ञान तथा सेवािरु प्राप्त गनाको लागग के कस्ता मुख्य वाधािरु छन ? गय वाधािरु कसरी समाधान गना सदकन्छ ? थप प्रोभ: (सामाजका अगनगचत कुरािरु, सेवा सुगवधाको अभाव, श्रोत साधनको अभाव ) छ. सरुक्षा, यौन दवु्याविार र हिसंा १९. तपाईको गाउंमा यौवनावस्थाका केटीिरुको लागग असुरक्षीत हुने केगि स्थानिरु उल्लेख गना सकु्नहुन्छ ? के ले गदाा गत स्थानिरु असुरक्षीत छन ? थप प्रोभ: तपाइको गाउँका यौवनावस्थाका केटीिरुलाई गबिेर् गरर असुरगक्षत लाग्ने ददनको वा वर्ाको कुनै गनगित समय छ ?



22

२०. यौवनावस्थाका केटीिरुले यस्ता समस्यािरुको सामना कसरी गछान ? यस्ता समस्यासंग सामना गना केटीिरुले गने गरेको गवगभन्न तररकािरुका उदािरण ददनुस । थप प्रोभ: के उगनल े आफ्नो समस्या अरु संग बताउन सगछछन? के उगन सियोग चािगन्छन ? को बाट मद्दत चािगन्छन ? के उनील ेसिायता पाउगछन् ? को बाट र कस्तो सिायता पाउगछन् ? यदी सिायता चािददनन भने के-के कारण हुन ्?

२१. के वरीपररका मागनसिरुले िस्तक्षेप गछान ? कसरी वा कुन पररस्थीगतमा िस्तक्षेप गछान? २२. यस्ता समस्यािरु प्रगत गाउलेिरुको प्रगतकृया के के छन ? समुदायका सदस्यिरुले के भन्छन र गत समस्यािरुलाई उगनिरुले के गदाछन ?

ज. यौन अवस्थाको गजवनमा नतेृ् वकताािरुको भगूमका २३. यौवनावस्थाका केटा-केटीिरुको गजवनलाई मागा दिान गने िकमा समूदायमा रिने धार्माक गुरुिरुको भूगमका के रिकेो छ ? थप खोजः यौवनावस्थाका केटािरुले के गनुा पछा वा गनुा हुदनै भगन ्यस्ता धार्माक गुरुिरुले के भने्न गछान ? ्यस्ता धार्माक गुरुिरु यौवनावस्थाका केटाकेटीिरु गसत अनुष्ठान, पुजाआजा इ्यादी गवर्यमा कसरी सिकाया गछान ? २४. यौवनावस्थाका केटा-केटीिरुले तपाईको गाउंमा यौवनावस्थाका गवर्यलाई गलएर गने सामूगिक प्रयासको वारेमा तपाईल ेअवलोकन गनुा भएको छ ? थप प्रोभ: िैगक्षक अगधकार, वल गववाि सम्बगन्ध मुद्दा, युवा सिभागगता आदद | थप प्रोभ: धेरैजसो केटािरु/केटीिरु वा दवुै २५. यौवनावस्थाका केटा केटीिरुको अगधकार सगुनगित गने गवर्यमा स्कूलका पदागधकारीिरुको भूगमका के हुन्छ ? थपप्रोभ: गतनको अगधकारको गवर्यमा केटा केटीलाई गिक्षीत गने, गतनको अगधकारको उलंघनको गबपक्षमा वोल्ने गवर्यलाई गलएर उगनिरुको समथान गने ? २६. यौवनावस्थाका केटा-केटीिरुको अगधकार सुगनगित गने गवर्यलाई गलएर स्थानीय सरकारी अगधकारीिरुको भूगमका के हुन्छ ?



23

Guide for In-depth Interview (IDI) with adolescent girls

किसोरी (१२ – १६ ) िेकि संग किसृ्तत र गहन अन्तरिाताा गनािो लाकग कनरे्दकििा तुलनाको लागि (१२ – १६ उमेरको) केगि चयन िर्ाा १२ – १६ वर्ा उमेरका र्ाजु या भाई भएका गकसोरी लाई अन्तरबातााको लागि छनौि िना कोगसस िनुाहोला | अन्तरवातााको आइ .डी: अन्तरवातााकारको नामः अन्तरवाताा िरेको गमगतः अत्तरवाताा िरेको स्थानः अन्तरवातााको अवधीः घण्टा : गमनेि : अन्तरवातााको सुरु समयः अन्तरवातााको समाप्त भएको समय : अगडयो फाईल आई. गड.: ि. सहभाकगिो पृष्टभूकििारे जानिारीीः उमेर:

गिक्षा: पेिा : जात समुर्ाय : वैवागहक अवस्था : गववाह हुंर्ाको उमेर: धमा: िाउँमा वसोवास िरै् आएको समय : बुबाको उमेर: बुबाको गिक्षा: बुबाको पेिा: आमाको उमेर: आमाको गिक्षा: आमाको पेिा: र्ाजु/भाई, गर्गर्/वगहनीहरु र उनीहरुको गलङ्ग ,उमेर र गिक्षा पररवारको सुंरचनाको प्रकार: ख. किसोरी (१२ – १६ उिेरिो) िेकिहरुिो भूकििा प्रकत सािाकजि र पाररवाररि अपेक्षा तथा प्रकतिृया:

१. साधारणतया रै्गनक रुपमा तपाईले िने कामको गववरण मलाई भन्न सकु्न हन्छ ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाई के िनुा हन्छ, तपाई कहाँ जानु हन्छ?

२. रै्गनक रुपमा तपाईको र्ाजु/भाईले िने कामको वारेमा मलाई भन्न सकु्न हन्छ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: रै्गनक गजबनमा मगहला र पुरुर्ले िने फरक कामहरु के के हन?

३. तपाईले घरमा गजमे्बबारी भएर िनुा पने घरायसी कामहरु के के हन ? Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाईले िनुा पने घरायसी कामहरु पुरा िना सकु्न भएन भने के हन्छ?

४. तपाईको र्ाजु/भाईले गजमे्बबारी भएर िने घरायसी कामहरु के के हन ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाईको र्ाजु/भाईले िनुा पने घरायसी कामहरु पुरा िना सकु्न भएन भने के हन्छ?

५. िाउँमा एक जना आर्िा मगहला भगन गचगनन एउिा केिीले आफूमा कस्तो िुण खोजु्न पर्ाछ ?

६. िाउँमा एक जना पुरुर् भगन गचगनन एउिा केिाले आफूमा कस्तो िुण खोजु्न पर्ाछ ?

गिक्षा पगिरहेकी गछन भने,

७. तपाईको आमा वावु वा अगभभावकले आफ्नो छोराको गिक्षाको वारेमा गलएको लक्ष्य सुंि छोरीको गिक्षा मेल खान्छ? मेल खान्छ भने गकन? मेल खारै्न भने गकन?

८. यर्ी पररवारमा गिक्षा गर्नको लागि पुगे्न स्रोतको अभाव छ भने त्यस्तो अवस्थामा छोरा वा छोरी मधे्य कसलाई गिक्षा गर्ने कुरामा प्रथगमकता गर्ईन्छ ? यस कारणहरु के के हन ?



24

९. तपाई आफ्नो आमा वावु/ अगभभावक सुंि आफ्नो आकाक्षहरुको वारेमा कगहलै्य कुरा िनुा भएको छ ? तपाईको आमा वावु/ अगभभावकको गवचार तपाई भगबस्य सुंि मेल खान्छ ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: अन्तन्तम गनणायमा कसको गबचारले प्रभाब पाछा ? र गकन? पदढरिकेी छैनन ्भन े ९ख. तपाईले आफनो पिाई रोकु्नको कारणहरु के के छन ? यस सम्वन्धमा कसरी गनणाय िररएको गथयो ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: यसमा तपाइको अगभभावक / र्ाजुभाई वा गर्गर् बगहगन / नातेर्ार/गछमेकी/समुर्ायका सर्स्यहरु कस्तो भूगमका गथयो?

गववािः १०. केिीहरुको गववाह िने योग्य उमेर कगत हनु पछा ?

११.तपाईको पररवारले कगत बसाको उमेरमा तपाइको गववाह िना चाहन्छन ? त्यस्तो चाहना िनुाको कारणहरु के के हन् ?

१२. तपाईको िाउँका मागनसहरुले केिीले कुन उमेरमा गववाह िनुा पछा भने्न सोच्छन ? गकन ?

१३. केिी मान्छेको गववाह कुन उमेरमा र को गसत हनु पछा भगन गनणाय िने अगधकार कसलाई हनु पछा ?

१४. तपाईको पररवारले कगहलै तपाईको गववाहको सम्बन्तन्ध प्रस्ताव पाएका छन ? यस गबसयमा केगह बताउन सकु्नहुन्छ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: र्ाइजो मागिएको गथयो? कगत र्ाइजो मागियेको गथयो? र्ाइजोको वारेमा कुनै साझर्ारी भएको गथयो ? के साझर्ारी भएको गथयो र पररणम के आएको गथयो ? त्यस्तो प्रस्तावको वारेमा तपाईको के गवचार गथयो ? तपाईको पररवारको त्यसमा के गवचार रह्यो ? यस प्रस्तावको वारेमा तपाई र तपाईको पररवारको गवचमा कस्तो साझर्ारी भएको गथयो ? (Probe अरु अझै भनु्नहोस: उनीहरको गवचार, तपाईको गवचार) अन्तन्तममा कसले गनणाय गलयो । रोजगारीः १५. तपाई कुनै आय आजान िने काममा सम्लग्न हनु हन्छ ? यगर् हनु हन्छ भने तपाई कगत कमाउनु हन्छ ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाई लाई कसले गर्यो? तपाई काम िना मन पराउनु हन्छ ? यगर् मन पछा भने गकन ? यर्ी मन परै्न भने गकन तपाई अझै पगन काम िरै् हनु हन्छ ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाईले कामलाई गनरन्तरता गर्न नचाहेको कुरा कगहलै्य आफ्नो पररवारमा बताउनु भयो? १६. तपाईलाई आय आजान िने काममा कसले सुंलग्न िराएको गथयो? Probe अरु अझै भनु्नहोस: गनणाय कसरी भएको गथयो? यो गनणाय प्रकृयामा तपाइको भूगमका कगतको भयो? तपाईको पक्षमा गनणाय भएको गथयो ? गकन भयो ? गकन भएन ? यो गनणाय पररवतान िना तपाईले कगहलै्य प्रयास िनुा भएको गथयो ? तपाईले यो कसरी िनुा भयो ? गकन यसले काम िरेन ?

१७. तपाईले कमाएको पैसा खचा िने गवर्यमा कसरी गनणाय िररएको गथयो ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाईले कमाएको पैसा खचा िने तररका तपाई आफुलाई कस्तो लाग्छ? तपाई नकारात्मक सोचु्न हन्छ भने तपाईले यस बारेमा कोसुंि आफ्नो गवचार राख्नु भयो ? कगहले ? यगर् कगहलै्य खचा िरेको भए खचा िने तररकाको गवर्यमा पररवतान ल्याउन तपाईले कगहलै्य प्रयास िनुा भयो ? के भयो ? कृपया त्यस सम्वन्धी गववरण वताउनु होस । १८. िाउँका अरुले तपाईले िने कामको सत्य तत्थ्य बारेमा कस्तो महसुस िर्ाछन ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाईले कसरी थाहा पाउुंनु भयो? उर्ाहरण गर्नुहोस । यौवनावस्थािा हुने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य

तपाईको उमेरका केगि हरुमा थुपै्र िाररररक पररवतानहरु आउछन र उनीहरुले नयाुं अनुभव समेत िछा न ( जसै्त: मगहनावारी , कसरर िभा रहन्छ, िभावती हर्ाको स्वास्थ्य , केगिहरुको अुंिको इत्यार्ी)

१९. यौवनावस्था र यौवनावस्थामा हने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यको समयमा िरीरमा हने पररबतानको वारेमा तपाई कसरर जानकारी पाउनु हन्छ? Probe अरु अझै भनु्नहोस: साथी भाई, पररवारका सर्स्य, स्थानीय सुंस्थाहरु, सू्कल वा इन्टरनेि? २०. के तपाईका आमा वावु वा अगभभावक कसैले यस्ता कुनै गवर्यका बारेमा तपाई सुंि कगहलै्य कुराकानी िर्ाछन ?

गनुा हुंरै्न भने गकन ? तपाईले कगहलै्य आमा वावु वा अगभभावक सुंि यस गवर्यमा कुरा िने प्रयास िनुा भएको छ ?

त्यसवाि तपाईले के नगतजा पाउनु भयो । कृपया के भएको गथयो मलाई पुरा गववरण भनु्नहोस । २१. तपाईलाई कगहलै्य यौन वा प्रजनन स्वास्थ्य सम्वन्धी कुनै समस्या गथयो ? कस्तो समस्या गथयो ?

२२. के तपाईले तपाईको समस्याको वारेमा कसै गसत कुरा िनुा भयो ? िनुा भएन भने गकन ? िनुा भयो भने के िनुा भयो ? र त्यो समस्या कसरी सुल्झाउनु भएको गथयो ?

२३. यौवनावस्थामा हने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यको सम्वन्धी आबस्यक जानकारी, उपयूक्त ज्ञान तथा सेवाहरु प्राप्त िनाको लागि के कस्ता मुख्य बाधाहरु छन ? Probe अरु अझै भनु्नहोस ( सामागजक मान्यता, सेवा सुगवधाको अभाव, श्रोत साधनको अभाव ) गय बाधाहरु कसरर समाधान िना सगकन्छ? गिडडुल, सरुक्षा , यौन दरु्बयाबिार तथा हिसंा



25

२४. कृपया भनु्नहोस, तपाई र तपाई जस्ता अन्य केिीहरु िाउँका प्रायजसो कुन स्थानमा िछा न र के प्रयोजनका लागि जाने िछा न ?

२५. त्यस्ता केही स्थानहरु छन जहाुं केिीहरु जानको लागि आपूलाई रोक्छन वा त्यस ठाउुंमा जान असहज अनुभव िछा न । त्यस्था स्थानहरु कुन कुन हन र गकन ?

२६. यौवनावस्थाका केिीहरु कगहले काही वािोमा गहडर्ा वा गछमेकमा समस्या झेल्ने िछा न । त्यस्तो स्थानमा गहुंडर्ा कस्ता गकगसमका समस्याहरु गत केिीहरुले तपाईको िाउुंमा झेल्ने िछा न ? कृपया व्याख्या िनुास । खोजः लैंगिक छेडछाड , गजस्याउने , सुंवेर्नगसल ठाउुंमा छुने, छोपे्न, गचमोिने, छामछुम िने, यौगनक सने्दि पठाउने,

गचत्रहरु वा रु्ःख गर्ने वा अरु कुनै तररवावाि । २७. केिीहरुको लागि सुरक्षीत वातावरण पाउनको लागि तपाईको िाउुंमा के कस्ता बाधाहरु छन र तपाईको गवचारमा गय समस्याहरु कसरी समाधान िना सगकन्छ ? कृपया व्याख्या िनुा होस ।



26

Guide for In-depth interviews (IDI) with adolescent boys किसोर (१२ – १६ ) िेिा संग किसृ्तत र गहन अन्तरिाताा गनािो लाकग कनरे्दकििा तुलनाको लागि (१२ – १६ उमेरको) केिा चयन िर्ाा १२ – १६ वर्ा उमेरका गर्गर् या बगहगन भएका गकसोर केिालाई

अन्तरबातााको लागि छनौि िनुा राम्रो हने छ|

अन्तरवातााको आइ .डी: अन्तरवातााकारको नामः अन्तरवाताा िरेको गमगतः अत्तरवाताा िरेको स्थानः अन्तरवातााको अवधीः घण्टा : गमनेि : अन्तरवातााको सुरु समयः अन्तरवातााको समाप्त भएको समय : अगडयो फाईल आई. गड.: ि. सहभाकगिो पृष्टभूकििारे जानिारीीः उमेर:

गिक्षा: पेिा : जात समुर्ाय : वैवागहक अवस्था : गववाह हुंर्ाको उमेर: धमा: िाउँमा वसोवास िरै् आएको समय : बुबाको उमेर: बुबाको गिक्षा: बुबाको पेिा: आमाको उमेर: आमाको गिक्षा: आमाको पेिा: र्ाजु/भाई, गर्गर्/वगहनीहरु र उनीहरुको गलङ्ग ,उमेर र गिक्षा पररवारको सुंरचनाको प्रकार: ख. किसोर (१२ – १६ उिेरिो) िेिाहरुिो भूकििा प्रकत सािाकजि र पाररवाररि अपेक्षा तथा प्रकतिृया: १. साधारणतया रै्गनक रुपमा तपाईले िने कामको गववरण मलाई भन्न सकु्न हन्छ ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: तपाई के िनुा हन्छ, तपाई कहाँ जानु हन्छ?

२. कुनै एक गर्नमा तपाईगक वगहनीले िने र्ौगनक कामको वारेमा मलाई भन्न सकु्न हन्छ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: रै्गनक गजबनमा मगहला र पुरुर्ले िने फरक कामहरु के के हन?

३. तपाईले घरमा गजमे्बबारी भएर िनुा पने घरायसी कामहरु के के हन ? Probe अरु अझै भनु्नहोस: मानौ तपाईले िनुा पने घरायसी कामहरु पुरा िना सकु्न भएन भने के हन्छ?

४. तपाईको वगहनीले गजमे्बबारी भएर िने घरायसी कामहरु के के हन ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: मानौ तपाईको वगहनीले िनुा पने घरायसी कामहरु पुरा िना सकु्न भएन भने के हन्छ?

५. िाउँमा एक असल मागनस भगन गचगनन एउिा केिामा कस्तो िुण हनु पर्ाछ ?

६. िाउँमा एक आर्िा मगहला भगन गचगनन एउिा केिीमा कस्तो िुण हनु पर्ाछ ?

७. तपाइले आफ्नो उमेरको केगि सुंि कुरा िरेको तपाइको पररवार र छरगछमेकी रे्खे भने के सोच्छन , भन्छन वा िछा न होला? यस्तो पररन्तस्थगत तपाइलाई कगहलै्य परेको छ र यसको पररणामले तपाइलाई र उक्त केिीलाई कस्तो पना आयो?

ग. कववाहीः ९ . तपाईको गवचारमा केिा मान्छेको गववाह िने उपयुक्त उमेर कगत हनु पछा ? गकन ?

१० . तपाईको गवचारमा केिी मान्छेको गववाह िने उपयुक्त उमेर कगत हनु पछा ? गकन ?

११ . मािी गबबाह वा आफैले छनोि िरेको मधे्य तपाई कस्तो प्रकारको गववाह िना रुचाउनु हन्छ? गकन ?

१२ . कृपया तपाईले चाहनु भएको रु्लहीमा हनु पने गविेर्ता/िुणहरुको बारेमा मलाई बताइगर्नु होस् ? (जसै्तः उमेर, पगत पत्नी गवच उमेरको फरक, गिक्षा, पगत पत्नीमा िैगक्षक स्तरको गभन्नता, काम िरर रहेको वा त्यसै वसेको, व्यवसाय, इत्यागर् ) १३ .के तपाईको कुनै गर्गर् वगहनीको गववाह भएको छ ? तपाईको पररवारले कगत र्ाइजो गर्नु परेको गथयो ?

१४. तपाई आफ्नो गववाहमा कगत र्ाइजो माुंि िनुाहन्छ?

घ .रोजगारीीः



27

१५. के मगहला र पुरुर्ले िना सके्न कामहरुको प्रकारमा गभन्नता छन् ? व्याख्या िनुाहोस । तपाईको रोजिार प्रगत के कस्ता आकाुंक्षाहरु छन् ? १६. तपाईको गकसोर वगहनीको (१२-१६ उमेर) रोजिार प्रगत के कस्ता आकाुंक्षाहरु छन् र गत आकाुंक्षाहरुमा तपाईको सहमगत छ ? गकन ?

१७. तपाईले भगबस्य मा गववाह िने श्रीमगतले िने रोजिार प्रगत तपाईका के कस्ता आकाुंक्षाहरु छन ?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: के तपाई की श्रीमगतले आज आजान िरुन भने्न चाहनुहन्छ? श्रीमतीले कस्तो प्रकारको काम िरुन भने्न चाहनु हन्छ? उनले िने काम घर गभत्रको होस भने्न चाहनु हन्छ की घर वागहरको काम होस भने्न चाहनु हन्छ ? के तपाई कुनै आय आजान िने काममा सुंलग्न हनुहन्छ । यगर् कुनै काममा सुंलग्न हनुहन्छ भने कस्तो प्रकृगतको काममा सुंलग्न हनुहन्छ कृपया बताई गर्नुहोस्?

१८. तपाईकी कुनै १२ रे्खी १६ वर्ा उमेरकी गर्गर् वा वगहनी कुनै आय आजान िने काममा सम्लग्न गछन ? यगर् कुनै काममा सुंलग्न गछन् भने कस्तो प्रकृगतको काममा सुंलग्न गछन् कृपया बताई गर्नुहोस्?

Probe अरु अझै भनु्नहोस: लिभि उनले कगत कमाउगछन? तपाईको घरको आम्दानीमा उनको कमाईले कगतको योिर्ान िर्ाछ ? उनले आफ्नो कमाई कसरी खचा िर्ा गछन र यो कसले गनणाय िछा ?

१९. के उनको कमाईले तपाईको पररवारमा उनको प्रभाब बिेको छ ? (जसै्त घरमा हने गनणायमा उनको सहभागिता हने) त्यस्तो कुनै उर्ाहरण गर्न सकु्न हन्छ?

यौवनावस्थािा हुने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य । तपाईको उमेरका केिाहरुमा थुपै्र िाररररक पररवतानहरु आउछन र उनीहरुले नयाुं अनुभव समेत िछा न ( जसै्त: आफ्नो स्वरमा पररवतान,आफ्नो आफ्नो िुप्ताङ्गमा रौआउनु वा जुुंिा र्ारी आउनु, स्वप्न र्ोस , केिाहरुको अुंिको स्वास्थ्य ,िभाधारण कसरी हने इत्यार्ी) कगहले काही केिाहरु केही प्रजनन स्वास्थ्य सम्वन्धी समस्या पगन अनुभव िर्ाछन । २०. तपाईले कगहलै्य यौवनावस्थामा हने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य को बारेमा जानकारी पाउनु भएको छ ? यौवनावस्था र यौवनावस्थामा हने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यको समयमा िरीरमा हने पररबतानको वारेमा तपाईले कहाुंवाि जानकारी पाउनु हन्छ? यस गवर्यमा तपाई खुलेर कुरा िना सके्न कोही व्यन्तक्त छन ? गतनीहरु को हन ( जसै्त: साथी भाई )? के तपाईको गबचारमा उगनहरुबाि उक्त गबसयमा गवश्वासनीय जानकारी पाउनुहन्छ ?

२१. के तपाईका आमा वावु वा अगभभावक कसैले यस्ता कुनै गवर्यका बारेमा तपाई सुंि कगहलै्य कुराकानी िर्ाछन ? कस्ता गवर्यमा उहाुंहरुले तपाई सुंि कुराकानी िने िर्ाछन ? यगर् कुराकानी िनुा हुंरै्न भने गकन ? तपाईले कगहलै्य आफ्ना आमा वावु वा अगभभाबक सुंि यस गवर्यमा कुरा िने प्रयास िनुा भएको छ ? त्यस्तो कुराकानी बाि पररणाम के आयो? । गकन ?

२२. यौवनावस्थाका केिा केिीको लागि यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्य सेवाको बारेमा तपाईलाई थाहा छ ?

२३. यौवनावस्थामा हने यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यको सेवा र यस सम्वन्धी ज्ञान हाुंगसल िनाको लागि के कस्ता मुख्य बाधाहरु छन ? (जसै्त: सामागजक मान्यता, सेवा सुगवधाको अभाव, श्रोत साधनको अभाव आगर्) गय बाधाहरु केिाहरु र केिीहरुको लागि फरक फरक छन? यगर् छन भने कसरर? यी बाधाहरुलाई कसरी हिाउन सगकन्छ ?

कहडडुल, सुरक्षा, यौन रु्दर्ब्ािहार र कहंसा २४. त्यस्ता कुनै ठाउँहरु छन् जहाँ केिा हरुलाई जान छुि छ भने केिीहरुलाई त्यहाँ जान छुि छैन अथवा केिीहरुलाई जान छुि छ केिाहरुलाई जान छुि छैन? गकन ?

२५. प्राय यौवनावस्थाका केिीहरु वािोमा वा छरगछमेकमा समस्या झेगलरहेका हन्छन । सामान्यतया तपाइको िाउँका यौवनावस्थाका केिीहरुले कस्तो प्रकारका समस्याहरु भोगे्न िछा न ? गकन ? कृपया उर्ाहरण गर्नुहोस । Probe अरु अझै भनु्नहोस: यौन छेेडछाड, गजस्याउने, िरररको सुंवेर्नगसल भािमा छुने, अुंिालो हाल्ने, छामछुम िने,

गचमोिने, यौगनक सने्दिहरु, गचत्र पठाउने वा अन्य कुनै प्रकारले रु्र्ब्ाबहार िने?

२६. यस्ता घिनामा तपाईले कगहलै्य साक्षी हनु भएको छ ? कृपया समू्पणा कथा मलाई वताउनुहोस । Probe अरु अझै भनु्नहोस: त्यहाँ अरु कोगह हनुहन्तियो? उगनहरुले के िरे ? तपाइले के िनुा भयो? गकन ? तपाईको गवचारमा अरु केिाहरुले तपाईले के िनुा होला भगन आिा िरररहेका गथए ? त्यस्तो घिनावाि केिीहरुलाई वा गतनको आमा वावुलाई के कस्तो असर परेको गथयो ? Probe अरु अझै भनु्नहोस: सामागजक असर, गहडडुल िना वा गिक्षा सम्वन्धी वा गववाह सम्वन्तन्ध असर? जसले त्यो समस्या गनम्ल्ल्याएको गथयो सो व्यन्तक्तले के कस्तो असर भोगु्न पयो ? कसैले यो समस्या समाधान िना प्रयास िरेको गथयो ? कसरी ? पररणाम के गनसे्कको गथयो ?

२७. तपाईको गवचारमा गय समस्याहरु कसरी समाधान िना सगकन्छ होला ? कृपया व्याख्या िनुा होस ।



28

अकभभाविहरुिो लकक्षत सिुहगत छलफल (FOCUS GROUP WITH PARENTS)

सहभाकगीः गलुंिको आधारमा अगवभावक

प्रयोग गररएिो किधी: अकभभाविसंग सम्बन्धित सािाकजि िान्यताहरुिा चरणहरु : १. सहमगत गर्ने प्रकृयाहरुको वारेमा भने्न र पररचय िने ( १५ गमनेि) २. कायाान्वयनहने िगतगवधीहरु

– अगभभावकसुंि सम्वन्धीत सामागजक मान्यताहरु (९० रे्खी ९५ गमनेि सम्म) ३. समापन वायाुंसमा पिेर सुनाउने र छलफल िने । पुरा सियीः १ घण्टा ३० किनेि रे्दखी २ घण्टा सम्म

अकभभाविसंग सम्विीत सािाकजि िान्यताहरु उदे्दश्यीः

सहभािीहरुको िाउँमा केिीहरु (१२ रे्खी १६ बर्ा) प्रती रहेको गविेर्खाले सामागजक मान्यता मा सहभािीहरुको गवचार बुझ्नुको साथै उनीहरुको धारणा बागहर ल्याउने (उजािर िने) र केिीहरुमा गनगहत आगधकारलाई आत्मसात िना आईपने बाधा/अड्चनहरुलाई पगहल्याउनु नै यो कायाक्रमको मुख्य उदे्दश्य हो l

तरीिा: तल कर्दईएिा किर्ािहरुिा उले्लन्धखत चरणहरु अपनाउनुहोस् :- “केही िाउुंहरुमा, मागनसहरु सोचे्न िर्ाछन की यगर् अगभभावकहरुले...............(तल उले्लन्तखत व्यवहार यहाुं राखे्न), पररवारलाई लज्जीत पार्ाछ” भगन सोध्नुहोस् र तल उले्लन्तखत प्रते्यक व्यवहारहरुको वारेमा सोध्नुहोस । १. के यो िाउुंमा यस्ता कुराहरु हने िरेको साुंचो हो ? तपाईलाई यो िाउुंका धेरैजसो वा केगह अगभभावकले ..............(तल उले्लन्तखत व्यवहार भने्न) िर्ाछन जस्तो लाग्छ ? यगर् यो िाउुंमा यस्तो हने िरेको छ भने त्यस्तो पररवार प्रगत नकारात्मक पररणामहरु के कस्ता छन ?

क. आफ्नो छोराछोरीलाई िाउुंमा वा िाउँको आसपासमा एकै्ल घुम्न गर्ने

ख. छोरी सरह छोराहरुलाई पगन घरको कामकाज िना प्रोत्साहीत िने, जसै्त: घर विाने, खाना पकाउने,

लुिा धुने

ि. यौवनावस्थाका छोरीहरुलाई खुला मैर्ानमा खेल खेल्नकालागि पे्रररत िने (जसै्त फुिवल, गक्रकेि) र अन्य वागहरी िगतगवधीहरुमा सम्लग्नहन पे्ररीत िने

घ. छोरीलाई सू्कल जाुंर्ा वा छरगछमेकमा यौवनावस्थाका केिाहरु सुंि कुराकानी िना गर्ने ङ हालसालै जुन छोरीको बारेमा कुनै नराम्रा हल्लाहरु (अफवाह) फैं गलएका छन् भने त्यस्तो छोरीको लागि आएको राम्रो गववाहको प्रस्ताव छोरीलाई नै अन्तस्वकार िना गर्ने

यर्दी सिय छ भने छलफलिा लागी अन्य ऐन्धिि किर्ािहरु:

च. पगहलो महीनावारी (रजस्वला) पछी भएका पररवतानहरु, महीनावारी (रजस्वला), सोप्न र्ोर् (wet

dream), र सरसफाइको वारेमा छोरा र छोरीसुंि छलफल िने

छ. यर्ी छोरी सू्कल जान छाडेकी गछन भने पगन उसको लागि आएको गववाहको प्रस्तावलाई छोरीलाई अस्वीकार िना गर्ने



29

२. अकभभाविलाई यस्ता (िाकथ उले्लन्धखत) व्यवहार उकचत लाकग छोरा-छोरीलाई गना कर्दएिोले त्यसले िुनै सिारात्मि परीणाि ल्याएिो िुनै अवस्था छ ? तपाईिो गाउँिा यस्ता व्यवहारहरु उकचत लागी गना कर्दने र सिरात्मि पररणाि पाउनुभएिा िोही ंअकभभाविहरु हुनुहुन्छ?

३. "पररणाििो िािजुर्द िुनै पकन तररिाले यस्ता व्यवहार गने िोकह अकभभाविहरु छन् ?" भगन सोध्नुहोस् l तपाईको िाउुंमा यस्ता केिीहरु छन् भने कृपया उर्ाहरणहरु गर्नुहोस् ।

सिै FGDs िो लाकग सिापन प्रकिया

क. छलफलको क्रममा तपाईले िरेको िगतगबगधलाई २-३ वायमा सुंके्षगपकरण िनुाहोस् l ख. गर्एको सूचनाको प्रयोजन र प्रयोिको वारेमा समूहलाई स्मरण िराउनुहोस् । ि. छलफलको क्रममा भएका गबर्य समुर्ायका अन्य मागनसहरु कसैलाई पगन जानकारी नगर्न सहभागिलाई स्मरण िराउनुहोस् । घ. सहभागिले गर्एको समय र सगक्रयता प्रगत धन्यवार् गर्नुहोस् । ङ कायाक्रम स्थल सफा िनुाको साथै कुनै गचज त्यहाुं छुिेको छ गक भगन गनगित िनुाहोस् ।



30

FGD Guide for adolescent girls

केटीिरु (१२-१६ उमरे) को लागग तयार पाररएको FGD गनदगेिका #१ केटीिरुसगंको अन्तरकृया मध्यस्थकताा : म अव एउटा कथा सनुाउंछु । यो एउटा काल्पनीक यौवनावस्थाको केरट र केटासगं जोगडएको कथा िो जसमा पात्रिरु यवूगत सगुनता र यवूक पकंज हुन । कल्पना गरौ की गतनीिरु यस गाउंका हुन । यस गाउँमा बसोवास गने सगुनता र पकंज नाम गरेका व्यगक्तिरुको बारेमा साच्चै हुन भनरे नसोच्न ुिोला । अब म तपाईिरुलाई सगुनताको यो कथा ध्यानपवूाक सगुनददन आग्रि गदाछु र गनम्न प्रश्निरुमा छलफल गना अनरुोध गदाछु । स्कूल जाने िममा १४ वर्े सगुनता आफ्नो घर दखेी वागिर २, ३ पटक १५ वर्े केटा पकंजगसत गफ गरररिकेो दगेखगन्छन । केगि गछमकेीिरुले उनीिरुलाई कुराकानी गरररिकेो दखे्छन र उनको आमा बवुालाई भगन्दन्छन । जव सगुनता घर फर्का न्छीन गत गछमकेीिरु पगन ्यिी हुन्छन ्यस ैवलेा उनल ेआफ्नो आमा बवुाको सामना गनुा पने हुन्छ । उनको आमा बुवाले उनलाई छुटै्ट अको कोठामा गलएर जान्छन र भन्छन की अव दगेख गतमीले पकंज गसत कुरा गनुा हुन्न । सगुनताल ेभगन्छन की उनल ेस्कूलमा ददएको िोमवकाको वारेमा र पररवारको कृगर् सम्बगन्ध गगतगवगधलाई गलएर मात्रै पकंजसगं कुरा गरेकी गथइन ।

१. कथाको बाँदक अंि पुरा गरेर गनम्न प्रश्निरुको उिर ददनुिोला ।

थप प्रोभ गनुािोस:् क. तपाइको गवचारमा, सुगनता, जसले पटक पटक केटासंग समागजक रुपमा कुरा गरररिेको दखेेपछी उनको बारेमा गछमेकीले के सोंचे िोलान ? उनको आमावावुले के सोंचे िोलान? ख. एक आपसमा बसेर गछमेकीिरुले सुगनताको बारेमा कुरा गछान ? यदद कुरा गछान भने के भनेर कुरा गछान िोला? ग. सुगनतालाई पंकजसंग कुराकानी गनाबाट रोक्न उनको आमावावुले के उपाय गछान िोला? दकन ? घ. तपाईको गवचारमा गत उपायिरु कगिको सामान्य कुरा िो ? के कुनै पररवारको लागग यो असामान्य कुरा हुन्छ ? कस्तो पररवारको लागग असामान्य हुन्छ ? कसरी असामान्य छन्? दकन ? २. क. तपाईको गवचारमा यस्तो अवस्थामा सुगनता जस्तै प्रायजसो केटीिरुले के गछान िोला? पंकजसंग कुराकानी जारी राख्छन दक कुराकानी गना छाड्छन् िोला ?दकन? यदद कुराकानी गना छोड्न नमानेमा के हुन्छ िोला ? उनको आमावावुले के गछान िोला ?दकन? ख. सुगनताको आमावावु जस्तै अन्य आमावावुले के गलाान ? दकन ?

#२a गजस्छयाउन ु मध्यस्थकताा: अव म अको कथा सनुाउन गइरिकेो छु । यो यौवनावस्थाको केटीसगं जोगडएको एउटा काल्पनीक कथा िो, जसको पात्र गमना हुन । कल्पना गरौ की उनी यस गाउंकी केरट हुन । यस गाउँमा बसोवास गन ेसाच्च ैनै गमना नाम गरेका व्यगक्तिरुको बारेमा नसोच्न ुिोला । अब म तपाईिरुलाई गमनाको यो कथा ध्यानपवूाक सगुनददन आग्रि गदाछु र गनम्न प्रश्निरु छलफल गना अनरुोध गदाछु । १५ वर्ीय गमना एउटी स्कुल गइरिकेी केरट हुन।् एक ददन उगन एछल ै स्कूल जाने वाटोमा हिगंडरिकेी हुन्छीन र उसलाई बाटोमा एछलै गिडकेो दखेरे उनी भन्दा पाको उमरेका अन्य केटािरुल ेगमनालाई गजस्छयाउन थाल्छन । केगि गछमकेीिरुल ेउनलाई गजस्काई रिकेो दखे्छन् र सो कुरा उनको आमा बवुालाई भगनददन्छन । जव गमना घर फर्का न्छीन गत गछमकेीिरु पगन ्यिी हुन्छन ्यसै वलेा उनले आफ्नो आमा बवुाको सामना गनुा पने हुन्छ । उनको आमा बवुाले उनलाई छुटै्ट अको कोठामा गलएर जान्छन र अवदखेी घर भन्दा वागिर कुनै पगन ठाउंमा एछलै नजानु भन्छन ।

३. कथाको बाँदक अंि पुरा गरेर गनम्न प्रश्निरुको उिर ददनुिोला ।



31

थप प्रोभ गनुािोस:् क. तपाईको गवचारमा गछमेकीिरुले गमनाको वारेमा के सोंच्छन िोला ? ्यसैगरी उनको अगभभावकले के सोंच्छन िोला ? ख. एक आपसमा बसेर उनीिरुले गमनाको कुरा गछान ? यदद कुरा गछान भने के भनेर कुरा गछान िोला? ग. उगनिरुले गमनाको पररवारको वारेमा कुरा गछान ? के भनेर कुरा गछान िोला ? घ. उगनिरुले गमनाको आमा बवुालाई के भन्छन िोला? दकन ? ङ घर भन्दा वागिर एछलै जानबाट रोक्नको लागग गमनाको आमाबुवाले के कस्तो उपायिरु अपनाउछन् िोला? दकन? च. गमनाको आमाबुवा जस्तै अन्य आमाबुवािरुले के गना सछछन िोला? दकन ? छ. तपाईको गवचारमा यस्तो अवस्थामा गमना जस्तै प्राय केटीिरुले के गछान िोला? उनीिरुले आफ्नो साथीलाई भेटने िम जारी राख्छन या भेटघाट गना छाड्छन ? ज. घर भन्दा वागिर कुनै पगन स्थानमा एछलै जान रोके्न कुरा नमानेमा के हुन्छ िोला ? उनको आमाबुवाले के गछान िोला ?दकन? झ. गमनाको आमावावु जस्तै अन्य आमावावुले के गलाान ? दकन ?

C. गजस्काए पगछको गववाि म पनुः उगि कथा गतर फर्का न्छुः अव म तपाईलाई एउटा कल्पना गना भन्छु दक आउदो िप्ता एक जना गमनाको नातदेारल ेउनको ववुालाई गमनाको लागग एउटा राम्रो केटा िरेेको छु भन्छन। गमनाको लागग वास्तवमै एकदमै जोडी गमल्ने केटा फेला परेको भन्ने कुरामा गमनाको वावु उनको नातदेारसगं सिमत हुन्छन ् । जव गमनाले उनका आमा वावलुे उनको गववािको लागग उनलाई िनेा एउटा केटा घरमा बोलाएका छन भन्ने कुरा थािा पाउँगछन तव उगिन ैखरे उनले गववाि प्रगत आफ्नो असिमगत रिकेो कुरा जनाउद ैआफु २० वर्ा नपगुी गववाि गना नचािकेो कुरा वताउंगछन ।

१. यस्तो अवास्थामा गववाि सम्वगन्ध गनणाय कसरी भयो िोला ?

सो प्रस्ताव राम्रो लागमेा थप प्रोभ गनुािोस : क. गमनाको आमाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने गछन िोला ? र उनले के गर्छान िोला ? दकन ?

ख. गमनाको बुवाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन् िोला? र उसले के गछान िोला ? दकन ? ग. गमनाको साथीभाई र नाताका दाजुभाई दददी वगिनीले कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन िोला? घ. ्यस्तो गवचार र प्रगतकृया ददने मागनसिरु प्रगत गमनाको प्रगतकृया कस्तो हुनेछ ? उनले के गर्छान िोला? दकन? ङ यदद ्यो प्रस्ताव राम्रो गथएन र नराम्रो पगन गथएन भने केगि फरक पछा ? कुन कुन गिसाबमा कृया र प्रगतदियािरु फरक हुन्छन? #३ गववाि – स्कुल छाडकेी केटी मध्यस्थकताा: अव म तपाईिरुलाई लक्ष्मी नाम गरेकी यौवनावस्थाका केटी गसत जोगडएको अगन्तम छोटो कथा भन्न चािन्छु । कल्पना गरौ की गतनी यसै गाउंकी हुन । यस गाउँमा बसोवास गने साच्चै नै लक्ष्मी नाम गरेका व्यगक्तिरुको बारेमा नसोच्नु िोला । अब म तपाईिरुलाई लक्ष्मीको यो कथा ध्यानपवूाक सगुनददन आग्रि गदाछु र गनम्न गलगखत प्रश्निरु छलफल गना अनरुोध गदाछु । १६ वर्ीय लक्ष्मी स्कूल छोडरे घरमा वसकेी एउटी केटी िो जो आफ्नो आमाबुवा र दददद बगिनीसगं बगस्छन, एक ददन एकजना लगम (गववाि गराई ददन ेव्यगक्त) गववािको प्रस्ताव गलएर उसको आमाबुवा समक्ष आउंछ । लक्ष्मी र उसको पररवारलाई सो लगम माफा त लक्ष्मीको पगिलकेो एकजना सिपाठी ररताले स्वयवंर गरर सकेकी गछन र िप्ता ददन गभत्रै उनको गववाि हुदंछै भन्न ेकुरा बताउछ। ्यो लगमल ेलक्ष्मीको उमरे वढद ैजादं ैछ ्यसलैे उनको गववाि गरर ददनु आवश्यक छ साथै उनको लागग गववािको राम्रो प्रस्ताव पगन आएको छ भन्ने कुराको सझुाव ददन्छ । गनज लगमले गववािको लागग प्रस्ताव गलएर आएको केटाको सम्पणूा गववरण दददा र उनले ददएको



32

केटाको सवै पृष्टभगूम सनु्दा लक्ष्मीको आमाबवुा खिुी हुन्छन र आफ्नो छोरीलाई िनेाको लागग उनको घरमा आउन सो केटालाई बोलाउछन।्

१. यस्तो पररगस्थतीमा लक्ष्मीको पररवार र उनको साथी संगीले लक्ष्मीले के गरुन भन्ने चािना राख्छन िोला?

गववािको प्रस्ताव राम्रो लागेमा थप प्रोभ गनुािोस : क. भाई वगिनी र साथीभाईले लक्ष्मीले के गरुन भन्ने चािना राख्छन िोला? दकन ?

म पनुः कथागतर फका न चािन्छु । लक्ष्मील े उनको आमाबवुाले उनलाई िनेाको लागग घरमा गनम््याएको केटा घरमा आउदछै भन्ने थािा पाउगछन, यस अवस्थामा उनले सो केटा आफुलाई मन नपरेकोल ेहुदंनै भगन इन्कार गर्छान । उनल ेलगम सामु यो केटा आफ्नो लागग रठक छैन र आफुलाई रठक हुने केटा आफैं खोज्न चािन्छु भगन आफ्नो भनाइ रागख्छन। २. यस्तो पररगस्थतीमा गववाि सम्बगन्ध गनणाय कसरी हुन्छ िोला? गववािको प्रस्ताव राम्रो लागेमा थप प्रोभ गनुािोस : क. लक्ष्मीको आमाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने गछन िोला ? र उनले के गर्छान िोला ? दकन ?

ख. लक्ष्मीको बुवाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन् िोला? र उसले के गछान िोला ? दकन ? ग. लक्ष्मीको साथीभाई र नाताका दाजुभाई दददी वगिनीले कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन िोला? घ. ्यस्तो गवचार र प्रगतकृया ददने मागनसिरु प्रगत लक्ष्मीको प्रगतकृया कस्तो हुनेछ ? उनले के गर्छान िोला? दकन? ङ यदद ्यो प्रस्ताव राम्रो गथएन र नराम्रो पगन गथएन भने केगि फरक पछा ? कुन कुन गिसाबमा कृया र प्रगतदियािरु फरक हुन्छन? मलेगमलाप,एके्कवद्धता, नतेृ् व तथा पररचालन क्षमता म तपाईिरुलाई यस गाउंमा रिकेा यौवनावस्थाका केटीिरुका (१२-१६ वर्ा उमरे) बारेमा सोध्नको लागग तयार पाररएको अगन्तम प्रश्निरु सोध्न चािन्छु । १. कुनै एउटा यौवनावस्थाको केटीले आफ्नो साथीभाईसंग हुदंा के गर्छान? थप प्रोभ: के गतनीिरु खेल्छन ? के खेल्छन?किाँ ? दकन ? २. गतनीिरु प्रायः के को बारेमा कुरा/ छलफल गछान ? थप प्रोभ: साथी, खेलकुद, पढाई, स्वास््य समस्या, यौन दवु्याविार, सम्वन्ध, गववाि ? ३. केटीिरुले आफ्नो साथीिरुलाई कसरी सियोग गछानः अनुभव साटासाट गरी, सल्लाि सुझाव ददई, खेलकुद, पढाई, यौन दवु्याविार, सम्वन्ध, स्वास््य समस्या, गववाि इ्यादीको वारेमा आवश्यक पदाा उनको पक्षमा उगभएर । कुनै उदािरण ददन सकु्नहुन्छ । ४. आफनो गाउंमा आई परेका समस्यािरु िोस वा आफू संग सम्वन्धीत कुनै समस्या पदाा िोस्, समाधान गना केटीिरु आपसमा कसरी काम गदाछन ? तपाईको साथी मध्ये कसैलाई कुनै गम्भीर समस्यािरु (जस्तैः यौन दवु्याविार, गववाि वा पढाइ सम्वगन्ध कुरािरु) आई परेमा उनीिरुले गत समस्या समाधान गना गतनलाई कसरी सियोग गछान ? तपाईको गजवनमा यस्ता समस्यािरु आई परेका छन भने कुनै उदािारण ददन सकु्न हुन्छ ।



33

FGD Guide for Adolescent Boys

केटािरु (१२-१६ उमरे) को लागग तयार पाररएको FGD गनदगेिका

केटािरुसगंको अन्तरकृया मध्यस्थकताा : म अव एउटा कथा सनुाउंछु । यो एउटा काल्पनीक यौवनावस्थाको केरट र केटासगं जोगडएको कथा िो जसमा पात्रिरु यवूगत सगुनता र यवूक पकंज हुन । कल्पना गरौ की गतनीिरु यस गाउंका हुन । यस गाउँमा बसोवास गने सगुनता र पकंज नाम गरेका व्यगक्तिरुको बारेमा साच्चै हुन भनरे नसोच्न ुिोला । अब म तपाईिरुलाई सगुनताको यो कथा ध्यानपवूाक सगुनददन आग्रि गदाछु र गनम्न प्रश्निरुमा छलफल गना अनरुोध गदाछु । स्कूल जाने िममा १४ वर्े सगुनता आफ्नो घर दखेी वागिर २, ३ पटक १५ वर्े केटा पकंजगसत गफ गरररिकेो दगेखगन्छन । केगि गछमकेीिरुले उनीिरुलाई कुराकानी गरररिकेो दखे्छन र उनको आमा बवुालाई भगन्दन्छन । जव सगुनता घर फर्का न्छीन गत गछमकेीिरु पगन ्यिी हुन्छन ्यस ैवलेा उनल ेआफ्नो आमा बवुाको सामना गनुा पने हुन्छ । उनको आमा बुवाले उनलाई छुटै्ट अको कोठामा गलएर जान्छन र भन्छन की अव दगेख गतमीले पकंज गसत कुरा गनुा हुन्न । सगुनताल ेभगन्छन की उनल ेस्कूलमा ददएको िोमवकाको वारेमा र पररवारको कृगर् सम्बगन्ध गगतगवगधलाई गलएर मात्रै पकंजसगं कुरा गरेकी गथइन ।

१. कथाको बाँदक अंि पुरा गरेर गनम्न प्रश्निरुको उिर ददनुिोला ।

थप प्रोभ गनुािोस:् क. तपाइको गवचारमा, सुगनता, जसले पटक पटक केटासंग समागजक रुपमा कुरा गरररिेको दखेेपछी उनको बारेमा गछमेकीले के सोंचे िोलान ? उनको आमावावुले के सोंचे िोलान? ख. एक आपसमा बसेर गछमेकीिरुले सुगनताको बारेमा कुरा गछान ? यदद कुरा गछान भने के भनेर कुरा गछान िोला? ग. सुगनतालाई पंकजसंग कुराकानी गनाबाट रोक्न उनको आमावावुले के उपाय गछान िोला? दकन ? २. क. तपाईको गवचारमा यस्तो अवस्थामा सुगनता जस्तै प्रायजसो केटीिरुले के गछान िोला? पंकजसंग कुराकानी जारी राख्छन दक कुराकानी गना छाड्छन् िोला ?दकन? यदद कुराकानी गना छोड्न नमानेमा के हुन्छ िोला ? उनको आमावावुले के गछान िोला ?दकन? ख. सुगनताको आमावावु जस्तै अन्य आमावावुले के गलाान ? दकन ?

गजस्छयाउन ु मध्यस्थकताा: अव म अको कथा सनुाउन गइरिकेो छु । यो यौवनावस्थाको केटीसगं जोगडएको एउटा काल्पनीक कथा िो, जसको पात्र गमना हुन । कल्पना गरौ की उनी यस गाउंकी केरट हुन । यस गाउँमा बसोवास गन ेसाच्च ैनै गमना नाम गरेका व्यगक्तिरुको बारेमा नसोच्न ुिोला । अब म तपाईिरुलाई गमनाको यो कथा ध्यानपवूाक सगुनददन आग्रि गदाछु र गनम्न प्रश्निरु छलफल गना अनरुोध गदाछु । १५ वर्ीय गमना एउटी स्कुल गइरिकेी केरट हुन।् एक ददन उगन एछल ै स्कूल जाने वाटोमा हिगंडरिकेी हुन्छीन र उसलाई बाटोमा एछलै गिडकेो दखेरे उनी भन्दा पाको उमरेका अन्य केटािरुल ेगमनालाई गजस्छयाउन थाल्छन । केगि गछमकेीिरुल ेउनलाई गजस्काई रिकेो दखे्छन् र सो कुरा उनको आमा बवुालाई भगनददन्छन । जव गमना घर फर्का न्छीन गत गछमकेीिरु पगन ्यिी हुन्छन ्यसै वलेा उनले आफ्नो आमा बवुाको सामना गनुा पने हुन्छ । उनको आमा बवुाले उनलाई छुटै्ट अको कोठामा गलएर जान्छन र अवदखेी घर भन्दा वागिर कुनै पगन ठाउंमा एछलै नजानु भन्छन ।

४. कथाको बाँदक अंि पुरा गरेर गनम्न प्रश्निरुको उिर ददनुिोला ।

थप प्रोभ गनुािोस:्



34

क. तपाईको गवचारमा गछमेकीिरुले गमनाको वारेमा के सोंच्छन िोला ? ्यसैगरी उनको अगभभावकले के सोंच्छन िोला ? ख. एक आपसमा बसेर उनीिरुले गमनाको कुरा गछान ? यदद कुरा गछान भने के भनेर कुरा गछान िोला? ग. उगनिरुले गमनाको पररवारको वारेमा कुरा गछान ? के भनेर कुरा गछान िोला ? घ. उगनिरुले गमनाको आमा बवुालाई के भन्छन िोला? दकन ? ङ घर भन्दा वागिर एछलै जानबाट रोक्नको लागग गमनाको आमाबुवाले के कस्तो उपायिरु अपनाउछन् िोला? दकन? च. गमनाको आमाबुवा जस्तै अन्य आमाबुवािरुले के गना सछछन िोला? दकन ? २ क. तपाईको गवचारमा यस्तो अवस्थामा गमना जस्तै प्राय केटीिरुले के गछान िोला? उनीिरुले आफ्नो साथीलाई भेटने िम जारी राख्छन या भेटघाट गना छाड्छन ? ख. घर भन्दा वागिर कुनै पगन स्थानमा एछलै जान रोके्न कुरा नमानेमा के हुन्छ िोला ? उनको आमाबुवाले के गछान िोला ?दकन? ग. तपाईको गवचारमा यो कगिको सामान्य कुरा िो ? के कुनै पररवारको लागग यो असामान्य कुरा हुन्छ ? कस्तो पररवारको लागग असामान्य हुन्छ ? कसरी असामान्य छन्? दकन ? म पनुः उगि कथा गतर फर्का न्छुः अव म तपाईलाई एउटा कल्पना गना भन्छु दक आउदो िप्ता एक जना गमनाको नातदेारल ेउनको ववुालाई गमनाको लागग एउटा राम्रो केटा िरेेको छु भन्छन। गमनाको लागग वास्तवमै एकदमै जोडी गमल्ने केटा फेला परेको भन्ने कुरामा गमनाको वावु उनको नातदेारसगं सिमत हुन्छन ् । जव गमनाले उनका आमा वावलुे उनको गववािको लागग उनलाई िनेा एउटा केटा घरमा बोलाएका छन भन्ने कुरा थािा पाउँगछन तव उगिन ैखरे उनले गववाि प्रगत आफ्नो असिमगत रिकेो कुरा जनाउद ैआफु १९ वर्ा नपगुी गववाि गना नचािकेो कुरा वताउंगछन ।

२. यस्तो अवास्थामा गववाि सम्वगन्ध गनणाय कसरी भयो िोला ?

सो प्रस्ताव राम्रो लागमेा थप प्रोभ गनुािोस : क. गमनाको आमाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने गछन िोला ? र उनले के गर्छान िोला ? दकन ?

ख. गमनाको बुवाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन् िोला? र उसले के गछान िोला ? दकन ? ग. गमनाको साथीभाई र नाताका दाजुभाई दददी वगिनीले कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन िोला? घ. ्यस्तो गवचार र प्रगतकृया ददने मागनसिरु प्रगत गमनाको प्रगतकृया कस्तो हुनेछ ? उनले के गर्छान िोला? दकन? ङ यदद ्यो प्रस्ताव राम्रो गथएन र नराम्रो पगन गथएन भने केगि फरक पछा ? कुन कुन गिसाबमा कृया र प्रगतदियािरु फरक हुन्छन? गववाि मध्यस्थकताा: अव म तपाईिरुलाई लक्ष्मी नाम गरेकी यौवनावस्थाका केटी गसत जोगडएको अगन्तम छोटो कथा भन्न चािन्छु । कल्पना गरौ की गतनी यसै गाउंकी हुन । यस गाउँमा बसोवास गने साच्चै नै लक्ष्मी नाम गरेका व्यगक्तिरुको बारेमा नसोच्नु िोला । अब म तपाईिरुलाई लक्ष्मीको यो कथा ध्यानपवूाक सगुनददन आग्रि गदाछु र गनम्न गलगखत प्रश्निरु छलफल गना अनरुोध गदाछु । १६ वर्ीय लक्ष्मी स्कूल छोडरे घरमा वसकेी एउटी केटी िो जो आफ्नो आमाबुवा र दददद बगिनीसगं बगस्छन, एक ददन एकजना लगम (गववाि गराई ददन ेव्यगक्त) गववािको प्रस्ताव गलएर उसको आमाबुवा समक्ष आउंछ । लक्ष्मी र उसको पररवारलाई सो लगम माफा त लक्ष्मीको पगिलकेो एकजना सिपाठी ररताले स्वयवंर गरर सकेकी गछन र िप्ता ददन गभत्रै उनको गववाि हुदंछै भन्न ेकुरा बताउछ। ्यो लगमल ेलक्ष्मीको उमरे वढद ैजादं ैछ ्यसलैे उनको गववाि गरर ददनु आवश्यक छ साथै उनको लागग गववािको राम्रो प्रस्ताव पगन आएको छ भन्ने कुराको सझुाव ददन्छ । गनज लगमले गववािको लागग प्रस्ताव गलएर आएको केटाको सम्पणूा गववरण दददा र उनले ददएको केटाको सवै पृष्टभगूम सनु्दा लक्ष्मीको आमाबवुा खिुी हुन्छन र आफ्नो छोरीलाई िनेाको लागग उनको घरमा आउन सो केटालाई बोलाउछन।्

२. यस्तो पररगस्थतीमा लक्ष्मीको पररवार र उनको साथी संगीले लक्ष्मीले के गरुन भन्ने चािना राख्छन िोला?



35

गववािको प्रस्ताव राम्रो लागेमा थप प्रोभ गनुािोस : क. ख. भाई वगिनी र साथीभाईले लक्ष्मीले के गरुन भन्ने चािना राख्छन िोला? दकन ? म पनुः कथागतर फका न चािन्छु । लक्ष्मील े उनको आमाबवुाले उनलाई िनेाको लागग घरमा गनम््याएको केटा घरमा आउदछै भन्ने थािा पाउगछन, यस अवस्थामा उनले सो केटा आफुलाई मन नपरेकोल ेहुदंनै भगन इन्कार गर्छान । उनल ेलगम सामु यो केटा आफ्नो लागग रठक छैन र आफुलाई रठक हुने केटा आफैं खोज्न चािन्छु भगन आफ्नो भनाइ रागख्छन। २. यस्तो पररगस्थतीमा गववाि सम्बगन्ध गनणाय कसरी हुन्छ िोला? गववािको प्रस्ताव राम्रो लागेमा थप प्रोभ गनुािोस : क. लक्ष्मीको आमाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने गछन िोला ? र उनले के गर्छान िोला ? दकन ?

ख. लक्ष्मीको बुवाले उनको अडान प्रगत कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन् िोला? र उसले के गछान िोला ? दकन ? ग. लक्ष्मीको साथीभाई र नाताका दाजुभाई दददी वगिनीले कस्तो प्रगतकृया दखेाउने छन िोला? घ. ्यस्तो गवचार र प्रगतकृया ददने मागनसिरु प्रगत लक्ष्मीको प्रगतकृया कस्तो हुनेछ ? उनले के गर्छान िोला? दकन? ङ यदद ्यो प्रस्ताव राम्रो गथएन र नराम्रो पगन गथएन भने केगि फरक पछा ? कुन कुन गिसाबमा कृया र प्रगतदियािरु फरक हुन्छन? म तपाईिरुलाई यस गाउंमा रिकेा यौवनावस्थाका केटािरुका (१२-१६ वर्ा उमरे) बारेमा सोध्नको लागग तयार पाररएको अगन्तम प्रश्निरु सोध्न चािन्छु । १. कुनै एउटा यौवनावस्थाको केटा आफ्नो साथीभाईसंग हुदंा के गछा ? थप प्रोभ: के गतनीिरु खेल्छन ? के खेल्छन?किाँ ? दकन ? २. गतनीिरु प्रायः के को बारेमा कुरा/ छलफल गछान ? थप प्रोभ: साथी, खेलकुद, पढाई, स्वास््य समस्या, यौन दवु्याविार, सम्वन्ध, गववाि ? ३. केटािरुले आफ्नो साथीिरुलाई कसरी सियोग गछानः अनुभव साटासाट गरी, सल्लाि सुझाव ददई, गमत्रता वा खेलकुद, पढाई, सम्वन्ध, स्वास््य समस्या, गववाि इ्यादीको वारेमा आवश्यक पदाा उनको पक्षमा उगभएर । कुनै उदािरण ददन सकु्नहुन्छ । ४. आफनो गाउंमा आई परेका समस्यािरु िोस वा आफू संग सम्वन्धीत कुनै समस्या पदाा िोस्, समाधान गना केटािरु आपसमा कसरी काम गदाछन ? तपाईको साथी मध्ये कसैलाई कुनै गम्भीर समस्यािरु (जस्तैः यौन दवु्याविार, गववाि वा पढाइ सम्वगन्ध कुरािरु) आई परेमा उनीिरुले गत समस्या समाधान गना गतनलाई कसरी सियोग गछान ? तपाईको गजवनमा यस्ता समस्यािरु आई परेका छन भने कुनै उदािारण ददन सकु्न हुन्छ । ५. आफनो गाउंमा आई परेका समस्यािरु िोस वा आफू संग सम्वन्धीत कुनै समस्या िोस्, समाधान गना केटािरुले केटीिरुसंग आपसमा कसरी काम गदाछन ? तपाईको साथी मध्ये कसैलाई कुनै गम्भीर समस्यािरु (जस्तैः पढाइ, गववाि, यौन दवु्याविार सम्वगन्ध कुरािरु) आई परेमा उनीिरुले गत समस्या समाधान गना गतनलाई कसरी सियोग गछान ? तपाईको गजवनमा यस्ता समस्यािरु आई परेका छन भने कुनै उदािारण ददन सकु्न हुन्छ?



Supplemental File 3: Qualitative Instruments Guide for Key ...

Documents

Transcript of Supplemental File 3: Qualitative Instruments Guide for Key ...