So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

17
7/18/2010 1 SO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAW SO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAW SO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAW SO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAW (Lagid o Ieg ko panago-ay a malelebog) , . : ) ( 208 . Hay, so siran a miyamaratiyaya na Soled kano ko Islam sa Kalangolangon (a da a ba on Tabiya) sa oba niyo panondoga So manga lakao o shaytan ka Mata-an a sekaniyan si-i rekano Na rido-ay a mapayag. INO MALELEBOG SO KAPAG ’ISLAM’ O BANGSA MRANAW? Khasabot ko telo a manga Osayan:

Transcript of So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

Page 1: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 1

SO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAWSO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAWSO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAWSO KAPHAG ISLAM O BANGSA MRANAW

(Lagid o Ieg ko panago-ay a malelebog)

���������� � �� � ��������� , ���� ������� �� �������� �� ���� ������ �� �! ���"���! # $% &�'�( �)�*�� +,������ �-���� ���,�.�� �����,�/ �������� ������ ��'���� ���� 0�����1 02�-�� 34 .

����)�6���� �����7�( �8������9 � �! ���"���!��3'�:$!��& �;�,�'<�6������ �=�����! &�'�( �>3'�6$!�� ������?�! ���7���:�� ����@ &�'�(��

A�B� �C��76 D�1:)�;��G��� ��"H��! ��� IJ�B ���� KL�M��% �>'�N�� -�M �)$'�O�P� �)�Q�9@ �)��7�R��)$S�O T��7H9 U����( �>$V�� ��IC�� � ��S�,IW��( ������ ���208.

Hay, so siran a miyamaratiyaya na Soled kano ko

Islam sa Kalangolangon (a da a ba on Tabiya) sa

oba niyo panondoga So manga lakao o shaytan ka

Mata-an a sekaniyan si-i rekano Na rido-ay a

mapayag.

INO MALELEBOG SO KAPAG ’ISLAM’ O

BANGSA MRANAW?

Khasabot ko telo a manga Osayan:

Page 2: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 2

Paganay a Osayan: manga pangimbenar go

panarima o bangsa Mranaw ko onaan o dapen ka

pakatalingoma o Agama Islam go sii ko oriyan o

kiyapakasoled iyan. Na Telo a katitinesan on

pangimbenar ko onaan iyan go dowa ko oriyan o

kiyapaka talingoma niyan, khaamad sangkaya

khaaloy:

1. Wathaniyah: Sii ko dapen a Agama a

miyaka soled sa inged a Ranaw na aden den a

adat go panarima o bangsa Mranaw, a aya

bayambayanan iyan na so dii kapangampit sa

Iblis komanga atag a Nonok, go karitan sa

Manok a binaning i toka go Aie, go dii

kambalay sa lamin ko boongan o manga walay

a pembalingan o manga iblis, goso

kambarangay a kelong a giyanan so mini

ganat rekitano o darangen.

Page 3: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 3

2. Buddhism:Na panarima go panggimbnar a

kekepiten o kadaklan ko manga tao sa India, a

miyakapoon sa piyamagrot ko mbrambarang a

panarima go pimbabago a phoon sa pamikiran

o miyaka tindeg on, sa bitowan sa Buddis a

ngaran o miyanagombalay ron a

kapangintohan a sii dii ndaita ko masa.

����� /������� : ��� � ������ ����� ���� � ��!� "#�$ %& '�� ()*+� ,���� - ����.� �/0�� *���� ��1 ��.� - 2�34 �,*# 5*1 �*���� 67 8�9� ����.� :&*�9 ������ - � *;� �<=�>�

?+�� @���� 67 �A< *3�$ ,B *C; �D*1 ��<*�>�� @���� E� � � �F*1 2�����) G7 ��H *3#I) 2) ��1� J+� '�$� K)*#����

L.B MN *3#I) - *3A*�9B G*O ���� �%P�� Q1*F 2�� . *9�*&� ���1 R��>� *)*9S480T.

Siiko kiyapaka talingoma iran sa Mindanao a

pantag sa kapaningkawiyagan na, sabap ko

kini pelooken iran ko Mranaw na kiyasaraban

siran on, sa mini saog ko andang a adat iran.

Page 4: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 4

3. Confucianism: Agama o manga tao sa Saina

a miraramig sa Kapanaitan, a mala a

zagopaan iyan a goso andang adat o Mranaw,

goso kasisiyapa ko kambangsa ko kasosoramig

iran sa Warna a Binanig.

��U" V�� /������� : @#���"�� 67 QS�9 %&� W��� '&B *�< X*�N7 67 *�A�< <=�>� '�� Y<*#�� ,�� - 2�34 ZE�� Y�U" ; [&<��SB \A ,����� *3P�� M�� ������ ���*����� 2�<*���� Y�]�� ^�=#��� 2=)*�>�� T=_`� - ab��B� a�"#�$ \) *� *S *3��7 *"�c)

� (���9� [dA`� a�e� �B X*C#�� a�7 �<*�A f�A g�9 %&� �h��<��S`�� X*1`� i���B �<*�A� Vb=>�.

Siiko kiyapaka talingoma iran sa Mindanao a

pantag sa dii kambanog sa pirlas ko manga

kalodan sa Mindanao, na lagid den o miya ona

a sabap ko kini pelooken iran ko Mranaw na

kiyasaraban siran on, sa mini saog pen ko

andang a adat iran goso mini sarab kiran o

manga India.

Page 5: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 5

4. Islam: Sii ko ikasapolo a go telo (13) century

taman den ko ikasapolo a go pat (14) century

na miyaka sonosono so manga Sahrif sa

Mindanao a ipephanolon iran so Islam na kiya

amotan on so Bangsa Mranaw ko kiyatarimaa

iran ko panolon o Islam, sa mini paginged iran,

ka miya paka mo-ayan iran so kamomolimi

kiran, ko manga inged iran, ogaid na aden pen

kiran a kaperaradan o manga pangimbenar go

panarima o mini plook iran manga banghsa.

5. Christianization: Agama nan a

kakecristiyani a ini panolon sa tegel o manga

Spaniol, a ini dolon iran ko manga tao sa

Pilipins sa tegel sa miyaka sangkop so manga

tao sa Luzon go Visayas, sa giyoto i sabap a

tanto a mala a kiya pakaperarad iyan, sa

miniramig so phaginged sa Pilipinas sa aya

iran miya pagagama sabap ko kiya peges iran,

Page 6: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 6

Giyapeman a mindanao na aya mala na so

Bangsa Mranaw na dasiran makasangkop,

ogaid na kiyasaraban siran on, ko manga adat

iran sa mini sembor peman ko kaphagoyag

oyag iran, sa aya marayag a kha ilayan on na

so dii kaselasaela ko December 25 taman ko 31

a kasebang o paganay a ragon a nasranie goso

gawii a ka khakabaya-i a pekipantag ko

February.

J����� /������� :*C��� �*� ���< ;�N �P� �3d�*1 2B�1 �� j���� - "��k>� [)`� W1 � ������ J?�9 ��1 ������� l��m� '?$ LE& f�A ��]�#�� g*VN� @�n o*_ WC�#>� W1� )*�1 p�*q�� r*���

l�?�� .s��� j� ,t� a#B ZE��

6. Secularism : Siiko kiyaphasa a Spaniol sa

Pilipinas san ko Mirikano, na siran peman i

miyakadanon, sa aya piyayayg iran na miyaka

talingoma siran na pantag sa kaompiya, go

kasinanad, kena o ba siran gomogobat, ka aya

Page 7: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 7

mataan na phangendao iran so pagtao, ka-an

siran ma Civiliz , ogaid na aya thito na

phamolaan iran ko bangsa Mranaw so tindeg a

Secular:

� *C����: [���� f�A �*�m� )*�7 67 �A< %&� � �� ��� �B ���<=�� %*�#�� *3� *S - u�9� �\���� \A ����1 ���>� �*A��)� '����� ��� [���� C�V1 a� �o e i=]o� &� �[Vm� - ���<=�� 2�E�*1

���1 - T�?�� 67 ���� �� �?A Q1*#�� ,�� E�) *1��B - 2�34 ,���� ,*���� ,���7� *�;�9� ��) 67 %*B 'V?1 ���� �� �?A Q1*#��

�?A Q*��� ,���� �*v - T����� *3��m� ( 9 w *��� . ��1 *)B C�; 2��_� ��� � \��?��� ,���� - *3��7 ���� � ��$ �1���� j����

���< e C�; \) ��*P7 '�B *v` � *C�A. So Islam na daon so kapaka thaginisaa ko

Agama goso kaphaginged (Governance), phaka

amad ko katharo o Allah:

•••• ���������� � �� ���'�� -�B����9�� �Y��,���9�� -�V�N�C�� -�BZ�: � �� 4$1 [�C\� :162

(Tharo-angka a so Sambayang Aken a go so korban aken

a go So kaoyagoyag aken a go so Kaphatay aken na rek

Page 8: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 8

o Allah A Kadnan o manga ka-aden) Al an-am 163

Ikadowa a Osayan: So manga rarad o panarima

go pangimbenar a sabap a kiyalelebog o kaphag Islam o

Bangsa Mranaw.

1. So katetelo o hokoman o Bangsa Mranaw:

• Taritib a go Igma. Giyanan so ini bada o manga

lokes a atoran ko kaphaginged iran.

• Civil Cod . giyanan so rek o Governo a Nasranie

a Secular (Ilmanie).

• Shari’ah. Giyana so rek o Islam a Hokoman, a

miraraot sa baden dii mbayabaya-i o Muslim a

Mranaw.

Saden sa inged odi na isa pagtao a daa tanor o

hokoman iyan na binasa so kaphagined iyan, sa

lagid o kamamasa iron ko kaphaginged tano sa

inged a Ranaw.

2. Makhap i Timbang so Kapag Islam o Bangsa

Mranaw:

Page 9: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 9

• Malbod pitowaan.

• Kaperoaroan sa tindeg, di thatakena i tindeg,

lalayon ko kaphaparoparo.

• Mapened so kabnar on o adat iyan, a diso sogo-

an o Islam.

Marayag a kakhatokawingka sa kakhap o kapag

Islam o Bangsa Mranaw na igira miya talingoma so

kapephasa-i sa boto, na pekhiraot sa baden

pkhamara ko manga modol o manga Ulama so

panawathawag sa diniyan kakhapakay, goso manga

tao somosoport ko manga Ulama, sa khatakes ka on

so arga o paratiyaya o pithangisaan a Muslim a

Mranaw

3. Kaprastaa ko miyaka waris ko galebk o manga Nabie,

giyanan so manga Ulama sabap ko:

• Malobay so sabot ko Islam.

• Rarad o manga Adat go pangimbenar o Secular.

Page 10: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 10

So manga Ulama na kena obakiran bago so

kaperastaa kiran, amay ka mendod tano ko paka

asal a siran i miyaka waris ko galebk o manga

Nabie na go kompabliyan iran a siran i miyaka

waris ko galebk o manga nabie.

xjyz� {a|��� � }j}�z� z~x�z �\z) *���{�xF y({Cz���z� {a�{$ *�C��{A yax� ya|��� x'�3z{R{�*x]{� *�!{� *z3z�z�{��SxB yQzcz�x� x xV{b*x�zC��� |,{7z� { ��z8��� fx�{7 *���{�xF {[��{���� |,{7z�

zR{�*xF {[��{���� �\z) yax� y�{"��z��#z� {X*zC��� %{$ {,*z��{���� f��zN {���x����z� {X*zC�#�� %{$ x'�cx$ |,{7z� {[{�*z���� {R{;�zxV��� {�{b*z fx�zA {�zCx���� {'�cx"x; {�{1*z���� fx�zA� ��

]2����'��� �>�* �2��,�7�C��� $L�_���� � �� ]2��,�7�C��� �>�� �)$_���)�� �*���P ����� �8���Q��P���IC�� �8�

�>'��� �)$_I��� a���/ �G�O�! ���G�O�! �;���M 0��M��� \1� \� S*) 219

Manizagad tano ko miyambetad o Nabie Nooh

Alaihi Salam, ka mini raot sa bithowan o pagtao sa

pembethagen, so Nabie So-aib Alaihi Salam na

pitharoon o pagtao a odi amiseka bo tonganay na

piyaka awa ami seka sa inged aya, So nabie

Mohammad Alaihi Salam na sii ko daniyan

kigeneken ko galebk iyan ko kiyatapaos iron o

Page 11: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 11

manga dato sa Makkah , na inorganise iran a walo

kalokes so gropo a phaka bonoon on, a oman i isa

kiran ka lokes na sakatao a mangoda sa oriyan o

kiya timo iran na inorderan siran sa palaya siran on

tidaw, ka andaa khasenditi ron a pento ka palaya

siran on miyaka tidao. Miyanggolaolapen a so isa a

Yahodi na pephanago-an iyan sa marzik so

iphagokit o Nabie,

Samanoto na disan tetekaon so manga Ulama,

ogaid na aya dowaan iyan na so inged o magaga o

manga rarata i ongar a mimbangsa ko romiyasta ko

manga nabie, ka aya penayao iran na so kitomparak

kiran o murka a dikha baot.

So dii kanggona-i o manga Ulama ko panabang o

manga rido-ay na kanpen anan o ba pimbago, ka so

Nabie Musa Alaihi Salam, na aya ini pakala a tolan

iyan naso tamok o piraon, so manga Ulama na

Page 12: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 12

katawan iran so kakharibat iran bolabao igira kiya

opakatan kiran, adiso salakao kiran.

4. Adat a kapangalampas.

• Maninit so Mawag ko kadakelan ko pagetao a

Mranaw.

• Kadakelan ko pagtao na baradosa.

Kiyalayaman o pagtao ipoon sa mababa i daradat

na taman sa kipangkat iyan ko maporo a daradat sa

kiyapaka logao o mawag, na miya pagadat iyan so

kapangalampas.

Giyoto i sabap pkhandodan ko so katharo o

manga lokes a (Sa dithamok sa banta na

dimaped ko borawan # Sa dimanga

niyaya na di makadatomanong) amay

kandodan tano so dii kambilangatao (Literature) o

Bangsa Mranaw na o benar anan ?, na andang den

so kababaloy niyan a paparangay o Mranaw a aya

Page 13: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 13

diyanggal a basa on na apiyari so Tathada na

khalambaan on.

A�B� �C��76 D�1:

)�,�b�� �� ���'�� � ���� �P����! ��c���� �>�"�N$dC��/ ��9 �����,�b�� &IJ�� 0[�)�e�/ ��9 ;�9 >�"�� ��9�� ���� IP���9 �Z�M �f2)�6 0[�)�e�/ ���'��;�9 ���C��P 0D���(�(��� g 11

Mata-an a So Allah na di niyan pagalinen So nganin a

matatago sa isa a Pagtao taman sa di ran alinen So

nganin a matatago ko manga Ginawa iran go igira

aden a Kiyabaya-an o Allah sa isa a Pagato a marata

(sikesa) na Da den a ba on phakaren go da A rek iran

a salakao ron A ped sa salinggogopa

Ika telo a Osayan: Okit a kiyapagalin sa Betad o

manga Muslim.

Patengan tano so kiyatogalin o Manga Muhajirin sa

Madina ko okit a kiyapagalin iran sa betad sa

kiyatarima a iran ko panolon o Nabie (saw) gowani a

maka talingoma kiran. Sa aya marayag a miya oma

iran sa Madinah na so dii katimpada sa olo o dowa

Page 14: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 14

kalokes a so Aws go Hajraj ko sobra dowagatos

ragon, na miphapagariya siran ko Islam

Manga sana a okit a kapagalin sa betad ko khasabot

sa ayatanan go giya hadith aya:

*z�xP��zN {X*x�z���� y\�1 y��Cz�y) �Z{��#�� y\�1 y<*��z&z� *x�*x� *z�xP��zN x z�{�*z�y) y1xB �\zA {�zC�Ax���� �\zA �X*zSz� {\�1 x'�{�zC�{7 �\zA {a�{1xB �\zA ���{�z %{1xB �\zAz� �[{��#y) {\�1 {(��x� �\zA �l*z3{U {\�1 {T{�*xF �\zA �Z{���yk��� ���{�z %{1xB xj*x�

� xjyz� y���{Cz {a|�� � }j}�z� �;�9 �h��S�J�6��M �8��V�Q�9 i�!�� �! �����,�b�������,�/ �����,�b�,'�M �����,�/ �j�S�1�� TP�IQ�* �k������� �LI,�e�/ ����M�� �2��'��� �;�/� �l�M

�>�� ���C��N�'�7�M �j�S�J�N�� �>�� �l�M �'�/ �j�S�J�N�� �m��n�! �����c�� ���7'�e�7�M ���C��N� ��o�l�� .P��P p! ;Q6.3777

1. Ikhagowad so nganin a dimaka roroyod ko Islam.

• Diphanagaporonen rakhes a ikhagowad.

• Pagawaten so kadadalem anon.

2. Iphanapaos so nganin a dimaka roroyod ko Islam san

ko maga bandaran.

• Ipagphoon ko Madaseg.

Page 15: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 15

• Phakisabotan ko makatatangan ko bager.

3. Paka penggolalanen sa Bager.

• Ipenggolalan o makatatangan ko Bager.

• Philiin so sagorompong a phatorayan ko sogoan.

Galebk a pangni so kitoman iyan:

So Islam na ini patoray niyan so kasiyap o

kaphaginged a sii mapadalem ko Islam, Wajib ko pagetao

a makatoro siran sa nakoda iran, kaso nakoda na aden a

mipapaliyogat on a sapolo soson a aya kabibinesan on:

1. So kasiyap o Agama ko manga paka asal iyan a

ititikena goso kiya opakatan ko manga Ulama sa o

ana khibagoron na khabegan iran sa rayagan a karina

sa maka o ontol.

2. Ipenggolalan iyan so manga Hokoman siiko dowa a

makambabala a merido-ay, a rakhes a mapasad iyan,

so pephangarirido ko pagetao a mukit sa

kapaginontolan.

Page 16: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 16

3. Masiyap iyan so dii kanggiragiraya ko pagetao ko

manga ginawa iran goso tamok iran.

4. Malinding iyan so pagetao ko manga labo-ay, labo-ay

sa ragat labo-ay sa kawang na gosiiko manga batanga

sa misomag so bager o phangarasi goso mamono

bono.

5. Ipanolon iyan so Islam na go kapanagontaman sa

kitalenggen o pephangarasi goso pezogok sa

lalangan.

6. Manggalebek iyan so katimo o manga diyakat goso

manga sadaqah sa mokit sa sanang, kena ba tegel go

baas, o zangka na di mirampat so mbabararega ko

tamok iyan.

7. So kataqdira ko kambegay niyan sa sokay ko manga

gomagalebek iyan sa diyangaka a pethoon ko

pangidao o familya niyan, so kapamemegay na di

kapipisan na dipeman kapanamborak go kathaolaan

odi na kapagisraf.

Page 17: So Kaphag Islam o Bangsa Mranaw1

7/18/2010 17

8. Kasana-i ko manga tao a kasasarigan, goso kaonoti

ko manga mushawir iran a ontol.

9. Makatindeg go ipenggolalan so manga lalangan

(Ordinances) kaaden mitaplek so piyaka haram o

Allah.

10. So nakoda na ayaden mala a panempang go

phanamparan ko kathatandingana ko maolalaola o

kaphagined ko kathagodaya go kapakaozor.

*z�xP��zN �Q�{�z) y\�1 y�zC�NxB *z�xP��zN �l*z�yN y\�1 y���z� *z�xP��zN x�z�z��#z) y\�1 �%{�zA �%{�{&*z���� *z�xP��zN }�z<*z�x� �\zA �(z xB �%{����� |,xB � xj*x�: �;�/� q4$% �[�P@ r2��S�O

� )�/�I)IJ�� ���s��S�.�� ���,�O�� ( �E�)���� \�2423

Ini pe lecture i:

Abdulmajeed D. Djamla

“The Islamization of Mranaw Tribes”

Sa’ban 12,1431h July 24, 2010 C.E.