Sector Monitor Retail 20-11-2012
8
sectormonitor retail ▶ ▶ ▶
description
De Sectormonitor sluit aan op de Visie op Sectoren. In een sectormonitor woren drie keer per jaar de meest recente cijfers, ontwikkelingen en verwachtingen voor een sector besproken. Dit is de editie van november 2012.
Transcript of Sector Monitor Retail 20-11-2012
sectormonitorretail
▶
▶
▶
1 | Sectormonitor Retail | November 2012 ABN AMRO Economisch Bureau
INHOUDSOPGAVE
Macro-economisch beeld 2
Retail 3
Non-food branches 4
Food branches 5
Sector & Commodity Research
Mathijs Deguelle
tel: +31 20 344 2179
Commercieel contact
Michel Koster
tel: +31 20 388 4157
Voorwoord van uw Sector Banker
‘Winkelverkopen even in herstel door hogere btw’, kopte het Financieel Dagblad
deze maand. Wanneer gecorrigeerd naar het aantal koopdagen, dan groeide de
omzet in september met bijna 3% en het volume met ongeveer 1%. Het effect van
de naderende BTW verhoging per 1 oktober hing hier duidelijk mee samen. Deze
reactie was te verwachten, zo bleek ook uit het vorige maand gepubliceerde ‘BTW
rapport’. Het rapport voorzag geen structurele veranderingen in het koopgedrag, wel
een ‘schrik reactie’. Dat is nu tot uiting gekomen in het feit dat de consument zijn
aankopen, van voornamelijk electronikaproducten naar voren heeft gehaald.
De opleving in de maand september kan dus zeker niet gezien worden als het begin
van een periode van groei voor de detailhandel. Ook de verschillende economische
indicatoren wijzen er niet op dat de koopkracht op korte termijn zal herstellen. De
detailhandel in Nederland heeft hieronder te lijden zo blijkt uit deze sector monitor.
Vanaf 2009 is de afzet in met name de elektronica-, doe-het-zelf en de kleding-
sector alleen maar gedaald en deze dalende trend lijkt alleen maar te versnellen. Dit
heeft ervoor gezorgd dat het huidig detaillistenvertrouwen opnieuw naar het
dieptepunt van 2009 is gezakt.
Na een lange periode van krimpende volumes lijkt er bij veel detaillisten geen vet
meer op de botten te zitten. Nederland zag als geheel een daling van de
faillissementsgraad in 2011, maar voor de detailhandel steeg deze juist. Naar
verwachting zal het jaar 2012 afgesloten worden met een historische
faillissementsgraad van 0,83%, waarvan de non-food sector met 77% hiervan
verreweg het grootste deel uitmaakt. Voor 2013 verwacht het economisch bureau
van ABN AMRO dat dit percentage verder zal oplopen tot een welgetelde 0,95%.
Door de aanhoudende conjuncturele tegenwind zal de detaillist dus in steeds grotere
mate geconfronteerd worden met een terughoudende consument. Tegelijkertijd is
het aanbod groter dan ooit tevoren en blijft deze groeien, onder andere door de
uitbreiding van internationale spelers als Primark en de komst van nieuwe spelers
zoals Urban Outfitters. Deze trend zal zich het komende jaar onverminderd
doorzetten blijkt uit recent onderzoek dat Nederland op nummer 3 plaatst op de lijst
van ‘aantrekkelijkste’ vestigingslanden voor internationale retailers in Europa. De
strijd om de consument is daarom misschien wel heviger dan ooit. Deze
ontwikkelingen leiden ertoe dat de relatie tussen de klant en de retailer daarom
belangrijker is dan ooit tevoren, waarbij goede klantenkennis een belangrijke
troefkaart is in de concurrentiestrijd.
Nederlandse detaillisten lijken hierin het voordeel van de thuismarkt te hebben. Maar
doordat de consument steeds meer kanaalloos oriënteert en koopt, (een combinatie
van online en offline) is het ook voor de kleine webshops en internationale spelers
mogelijk geworden het aanbod specifiek af te stemmen op de wensen van het
individu. De Nederlandse detailhandel staat dus, ook zeker het komende jaar, voor
een uitdaging. Het is dan ook niet de verwachting dat deze sector monitor het laatste
bericht zal zijn in mineur.
Met vriendelijke groet,
Michel Koster
Sector Banker
ABN AMRO Economisch Bureau | Sector & Commodity Research
tekst afgesloten 16 november 2012
2 | Sectormonitor Retail | November 2012 ABN AMRO Economisch Bureau
Consumentenvertrouwen blijft zeer laagHet consumentenvertrouwen in Nederland bevond zich in de eerste
helft van 2012 op een historisch dieptepunt. Zelfs tijdens de eerste
dip van de huidige crisis was het vertrouwen niet zo laag.
Aanhoudende onzekerheid over de aanpak van de woningmarkt en
onduidelijkheid over de crisisaanpak van het (toen nog gedoogde)
kabinet zorgden ervoor dat het consumentenvertrouwen een aantal
maanden achter elkaar onder de -30 punten bleef. Alleen de laatste
paar maanden van dit jaar is het consumentenvertrouwen iets
gestegen, hoewel het nog steeds zeer laag blijft met scores rond de
-30. De koopbereidheid heeft echter niet geprofiteerd van deze
lichte vertrouwensstijging en is gedurende de huidige economische
crisis alleen nog maar gedaald, met een dieptepunt in oktober dit
jaar van -24. De verwachtingen van consumenten over hun
persoonlijke financiële situatie de komende 12 maanden zijn
negatief en zij geven daarnaast aan dit geen goede tijd te vinden
voor grote aankopen.
Binnenlandse consumptie daalt, spaarsaldi stijgenHet lage vertrouwen en de lage koopbereidheid drukken de
bestedingen in Nederland. Nadat de consumptieve bestedingen in
2009 een volumedaling van 2,8% toonden, leek in 2010 weer een
voorzichtig herstel op te treden, met een volumetoename van 1%.
In deze periode groeide ook het consumentenvertrouwen en vooral
het economisch klimaat verbeterde flink: van een dieptepunt van -
68 in maart 2009 naar een score van 0 begin 2011 (zie eerste
grafiek). De “double dip” waar de economie vervolgens in belandde
zorgde echter weer voor een forse daling naar een score van -65
halverwege 2012. Het herstel in de bestedingen zichtbaar in 2010
werd hierdoor weer teniet gedaan: in 2011 daalde het volume van
de consumentenbestedingen met 0,6% en in de eerste helft van
2012 was een verdere daling van 1,4% zichtbaar. Sinds de
bestedingen in 2011 begonnen af te nemen, zijn de Nederlandse
spaarsaldi met €19 mld gegroeid tot een niveau van €377 mld. In de
eerste helft van 2012 spaarde Nederland als geheel €93 mln per
dag. De toenemende onzekerheid over hun eigen financiële
omstandigheden draagt er aan bij dat mensen momenteel hun
aankopen liever uitstellen om meer geld achter de hand te houden.
Koopkracht verder onder drukDe huidige economische indicatoren wijzen niet op een snel herstel.
Hoewel ABN AMRO verwacht dat het dieptepunt van de crisis nabij
is en dat er in de loop van 2013 herstel zal optreden, zal dit
langzaam en mondjesmaat gebeuren. De export zal ook in 2013 de
voornaamste aanjager van de economie zijn. De consumptieve
bestedingen zullen in 2012 dalen en ook in 2013 niet toenemen.
Aanhoudende onzekerheid bij de consument en een verdere daling
van de koopkracht zijn hier debet aan. Een groot deel van de
koopkrachtdaling houdt verband met de in de Miljoenennota
aangekondigde bezuinigingsmaatregelen, de dalende huizenmarkt
en de toenemende werkloosheid. ABN AMRO verwacht dat de
werkloosheid dit jaar zal toenemen en ook in 2013 verder zal
stijgen. Per saldo zal het BBP in 2012 dalen. Door het aantrekken
van de wereldhandel zal de BBP-groei in 2013 uitkomen op een
kleine plus, maar de binnenlandse consumptie en de
koopbereidheid van de Nederlandse consument blijven hier
voorlopig bij achter.
Macro-economisch beeld
Bron: CBS
-3
-2
-1
0
1
2
3
2008 2009 2010 2011 2012
mu
tatie
j-o
-j (
%)
200
220
240
260
280
300
320
340
360
380
400
EU
R m
ld
Binnenlandse consumptie (l-as) Spaarsaldi (r-as)
Binnenlandse consumptie
Consumentenvertrouwen
-80
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
2008 2009 2010 2011 2012
Consumentenvertr. Economisch klimaat
Koopbereidheid
Bron: CBS
Economische kerngetallen (% j-o-j)
-3-2-1012345678
Koopkracht ParticuliereConsumptie
Werkloosheid
2010 2011 2012 2013
Bron: CPB
3 | Sectormonitor Retail | November 2012 ABN AMRO Economisch Bureau
Steeds sneller dalende volumes raken non-food hardSinds het begin van de kredietcrisis is de volumeontwikkeling van
de detailhandel negatief. In 2010 leek de dalende trend heel even
ten einde, maar deze opleving bleek van korte duur toen de
economie een tweede dip toonde. Voor de detailhandel als geheel
is het volume de afgelopen vier jaar teruggezakt tot het niveau van
2004. Het opvoeren van het prijsniveau heeft de omzet nog
enigszins op peil kunnen houden, maar een consument die steeds
meer prijsbewust wordt en een toenemend aandeel van online retail
zorgen ervoor dat er voor nieuwe prijscorrecties geen plaats meer
is. Verdere groei zal uit een herstel van volumes moeten komen.
Vooral de non-food branche heeft fors te lijden onder de huidige
economische crisis. Waar de volumes in de foodbranche sinds 2009
redelijk stabiel rond het nulpunt bewegen, is de afzet in de non-food
sector alleen maar gedaald. Zorgelijk is het feit dat deze daling lijkt
te versnellen. Waar de eerste twee kwartalen van 2011 nog een
daling lieten zien van respectievelijk -0,2% en -1,4%, toonden de
eerste twee kwartalen van 2012 een volumedaling van -2,3% en -
6%. Het dalende consumentenvertrouwen in deze periode en de
daarmee gepaarde gaande daling in koopbereidheid missen hun
uitwerking niet. De positieve afzetcijfers over september 2012 zijn
dan ook een uitzondering en worden vertekend door de
aangekondigde BTW-verhoging per één oktober. Deze zorgde er
voor dat vooral in de consumentenelectronica branche aankopen
“naar voren werden gehaald”, waardoor hier een eenmalige piek in
het volume ontstond (+12%). Ook de kledingbranche leek een
opleving te kennen (+7,9%), maar hier werd het resultaat vertekend
door bijzonder slechte resultaten een jaar eerder. De dalende trend
die zichtbaar is in de volumes van non-food retailers is dan ook
zeker niet ten einde.
Vertrouwen daalt terwijl faillissementen stijgenOnder invloed van deze ontwikkelingen daalt het
detaillistenvertrouwen opnieuw naar het dieptepunt dat in 2009 werd
bereikt. Het verschil in de volumeontwikkeling tussen de food en
non-food sectoren uit zich in het vertrouwen: in de non-foodsector
bedraagt het vertrouwen -35 in het vierde kwartaal van dit jaar. De
foodsector is optimistischer: -22, een kleine verbetering zelfs ten
opzichte van het derde kwartaal. Het minder volatiele karakter van
de foodsector zorgt ervoor dat in tijden van laagconjunctuur de
volumes en het detaillistenvertrouwen een positievere ontwikkeling
laten zien dan die van de non-food sector.
De lange periode van krimpende volumes begint ook zijn weerslag
te hebben op de faillissementscijfers in de sector. De eerste dip in
de crisis leidde tot een kleine stijging van de faillissementsgraad,
maar dit was in lijn met de faillissementsontwikkelingen van het
Nederlandse bedrijfsleven als geheel. Met uitblijven van
economisch herstel krijgt de detailhandel het echter steeds
zwaarder. Waar Nederland als geheel een daling van de
faillissementsgraad zag in 2011, steeg die in de detailhandel licht.
Dit jaar zal deze stijging sterker doorzetten en zal de
faillissementsgraad naar verwachting uitkomen op 0,83%. 77% van
de faillissementen in 2012 vond plaats in de non-food sector. Omdat
de detailhandel ook in 2013 nog niet op veel herstel zal kunnen
rekenen, zal de faillissementsgraad naar verwachting alleen nog
maar stijgen, naar 0,93%. Ook dan zal de non-food sector de
grootste klap krijgen: 80% van alle faillissementen in de retailsector
in 2013 zullen non-food bedrijven zijn.
Volumeontwikkeling sector Retail
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
4
2009 2010 2011 2012
Mu
tatie
j-o
-j (
%)
Foodretail Non-food Gecombineerd
Bron: CBS
Bron: CBS
Ontwikkeling faillissementsgraad
0,0%
0,2%
0,4%
0,6%
0,8%
1,0%
1,2%
2007 2008 2009 2010 2011 2012* 2013*
Detailhandel Totaal bedrijfsleven
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
* Verwachting
Detaillistenvertrouwen
-40
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
50
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Bron: HBD
Retail
4 | Sectormonitor Retail | November 2012 ABN AMRO Economisch Bureau
Vastzittende woningmarkt gijzelt woonbrancheDe non-food branches die het meest zijn geraakt door de crisis zijn
waarschijnlijk de woonbranches. In de huidige economische crisis
worden zij dubbel geraakt. Niet alleen zien zij hun volumes
teruglopen door afnemende consumentenbestedingen, ook het
stilvallen van de woningmarkt heeft direct invloed op de omzetten
die in deze branche worden behaald. De doe-het-zelf (DHZ)
branche en woonwinkels hebben hun volumes sinds het tweede
kwartaal van 2008, net voor het begin van de crisis, tot het derde
kwartaal 2012 zien dalen met respectievelijk 21% en 25%. In
dezelfde periode daalde het aantal woningtransacties met 28%.
Ondernemers proberen zich aan te passen aan de veranderende
omstandigheden in een poging de resultaten op peil te houden.
Bouwmarkten nemen in toenemende mate branchevreemde
producten als tuinartikelen en meubels op in hun assortiment.
Woonwinkels hebben in mindere mate ingezet op een uitbreiding
van het assortiment, maar brachten veranderingen aan door meer
te focussen op goedkopere producten. Vooral private label
producten worden ingezet om enerzijds tegemoet te komen aan de
prijsbewuste consument en anderzijds om de marges enigszins op
peil te houden. Voor heel 2012 verwachten wij een verdere daling
van 3,5% en 5% in de volumes van DHZ zaken en woonwinkels (in
2011 respectievelijk -2,8% en -2,3%). Voor 2013 verwachten wij een
verdere volumedaling van respectievelijk 2% en 3%.
Kledingzaken blijven in de minNet als in de woonbranche staat ook het volume van kledingwinkels
onder druk. Een korte opleving eind 2010 was onvoldoende om de
dalende trend in het aantal verkochte stuks te keren. Sinds het
begin van de crisis in 2008 is het volume van kledingzaken tot het
derde kwartaal 2012 met bijna 10% gedaald. In de eerste acht
maanden van 2012 daalde het volume met 4,5%. Voor heel 2012
verwacht ABN AMRO een volumedaling van 6% (2011: -2,3%).
Voor 2013 verwachten wij een verdere daling van 3%.
Schoenwinkels tonen een iets volatieler beeld. Het lichte herstel dat
kledingwinkels in 2010 toonden, zette bij schoenwinkels later in en
was heviger. Sinds het begin van de crisis is het volume van
schoenzaken met 9% gedaald. Voor 2012 als geheel verwachten wij
een daling van het volume van 3% (2011: +0,9%) en een verdere
daling van 2% in 2013.
Groei online retail mindert vaartNaast de tegenvallende economische omstandigheden hebben
retailers ook te maken met toenemende concurrentie van online
aanbieders. Grote buitenlandse internetwinkels, maar ook
merkfabrikanten bieden in toenemende mate hun producten aan via
internet. Online bestedingen worden voornamelijk gedaan aan
reizen, telecom en kleding, met omzetaandelen van respectievelijk
41%, 12% en 6,3%. Sterk groeiende segmenten zijn daarnaast
speelgoed en consumentenelectronica die tussen 2010 en 2011
met respectievelijk 38% en 25% groeiden. Ter vergelijking: de
omzet aan reizen groeide met 5% in deze periode. Hoewel de
spectaculaire groeicijfers van 2008 (25% j-o-j) verleden tijd lijken,
laat online retail nog steeds cijfers zien waar traditionele retailers
niet aan kunnen tippen. Over heel 2012 verwachten wij een
omzetgroei van 8,1% (2011: 9,4%), waarmee de totale omzetgrens
van 10 mld net niet zal worden doorbroken. Voor 2013 verwacht
ABN AMRO eveneens een groei van 8%.
Non-food branches
Huizentransacties en omzet woonbranche4kw voortschrijdend gemiddelde
0
10
20
30
40
50
60
2001 2003 2005 2007 2009 2011
Tra
nsa
ctie
s (
x10
00
)
70
75
80
85
90
95
100
105
110
115
120
Ind
ex
(20
01
= 1
00
)Woningtransacties (l-as) Omzet DHZ (r-as)
Omzet woonwinkels (r-as)
Bron: CBS, ABN AMRO Sector Research
Volumeontwikkeling kleding- en schoenzaken3mnd voortschrijdend gemiddelde
-15
-10
-5
0
5
10
15
2008 2009 2010 2011 2012
Mu
tatie
j-o
-j (
%)
Winkels in kleding Winkels in schoenen
Bron: CBS
Omzetontwikkeling online retail
0
1
2
3
4
5
6
2006 2007 2008 2009 2010 20112012*
EU
R m
ld
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
40%
45%
Mu
tatie
j-o-j
(%
)
Seizoensgecorr. omzet (l-as) Omzetgroei (r-as)
Bron: Blauw Research, GfK, Thuiswinkel.org, ABN AMRO Sector Research
5 | Sectormonitor Retail | November 2012 ABN AMRO Economisch Bureau
Volumegroei supermarkten onder druk door crisisSinds het begin van de crisis, tot het derde kwartaal van 2012, is de
omzet van supermarkten met gemiddeld 2,5% per kwartaal
gegroeid. Vergeleken met de detailhandel als totaal, waar in
diezelfde periode een gemiddelde daling van 0,75% per kwartaal
zichtbaar was, een zeer respectabele score. Vergeleken met het
langetermijngemiddelde van 3,4% per kwartaal is echter duidelijk
dat ook supermarkten het effect van de economische crisis voelen.
Het volume vertoonde in deze periode een groei van 0,6%
gemiddeld per kwartaal. Hoewel dit een betere score is dan die van
de detailhandel als geheel (-1,9%), blijft de volumeontwikkeling in
supermarkten fors onder het langetermijngemiddelde van 1,6% per
kwartaal. De gevolgen van een voorzichtige en prijsbewuste
consument zijn ook in de supermarkt merkbaar. Hoewel het aantal
kassabonnen toeneemt, neemt het gemiddeld bestede bedrag per
bon af. Ook het aandeel private label in de verkopen en de
promotiedruk stijgen de afgelopen jaren. De consument kiest sneller
voor aanbiedingen en goedkopere alternatieven van de bekende A-
merken. Prijs zal voorlopig het belangrijkste concurrentiemiddel
blijven voor supermarkten. Niet in de laatste plaats ook omdat
consumenten aangeven dat de supermarkten onderling steeds
meer op elkaar lijken. Gezien de verwachtingen voor 2013 zal het
vertrouwen, en daarmee de bestedingen, van de consument niet
snel gaan toenemen. ABN AMRO verwacht dan ook dat de omzet
van supermarkten in 2013 met 1,5% zal stijgen.
Grondstofprijzen doen supermarktprijzen stijgenHet prijsniveau in supermarkten groeide de afgelopen vier jaar met
gemiddeld 2,1% per kwartaal. De inflatie in Nederland, exclusief het
effect van voedingsmiddelenprijzen, bedroeg in dezelfde periode
gemiddeld 1,4% per kwartaal. Grondstofprijzen stegen in diezelfde
periode echter ook met gemiddeld 0,7% per kwartaal. Het lijkt er
dan ook sterk op dat stijgende grondstofprijzen supermarkten
hebben gedwongen hun prijzen mee te verhogen. In 2008 leidde
een stijging van de grondstofprijzen tot een aanmerkelijk hogere
prijs aan de kassa van de supermarkt. Ook begin 2011 stegen de
grondstofprijzen, maar supermarkten kozen er toen voor deze
verhoging niet door te berekenen en dit ten koste te laten gaan van
hun marges. Nu er in het tweede en derde kwartaal van 2012, als
gevolg van weersomstandigheden, weer een stijging van de
grondstofprijzen zichtbaar is, zullen supermarkten dit niet nog een
keer voor hun rekening kunnen nemen. Hoewel zij hun marges
redelijk op peil hebben weten te houden door middel van
kostenreducties en inkoopvoordelen is, dankzij de aanhoudende
prijsconcurrentie, de rek er wel uit.
Speciaalzaken blijven in de minSlachtoffer van deze ontwikkelingen zijn de speciaalzaken. Ook zij
zien grondstofprijzen, en daarmee inkoopprijzen, stijgen. Zij hebben
echter niet de grootte om goedkopere inkoop te bedingen en
moeten daarnaast ook opboksen tegen de veel grotere
supermarkten die dankzij schaalvoordeel scherpere prijzen kunnen
aanhouden. Hierdoor laat de prijsbewuste consument de veelal
duurdere speciaalzaken in het huidige economische klimaat links
liggen. Volumes dalen dan ook al jaren op rij; in 2012. met bijna 4%
(2011: -3,5%). Ook voor 2013 verwacht ABN AMRO niet dat hier
verandering in komt. Volumes zullen een verdere daling vertonen
van naar verwachting 4,5%.
Food branches
Omzetontwikkeling supermarkten
-4
-2
0
2
4
6
8
10
2008 2009 2010 2011 2012
Mu
tatie
j-o
-j (%
)
Omzet Prijs Volume
Bron: CBS
Grondstof- en supermarktprijzenIndex; 2001 = 100
50
70
90
110
130
150
170
190
210
2007 2008 2009 2010 2011 2012
95
100
105
110
115
120
Wereldmarkt (l-as) Supermarkten (r-as)
Bron: CBS; IMF
Volumes speciaalzaken
Bron: CBS
-12
-10
-8
-6
-4
-2
0
2008 2009 2010 2011 2012
mu
tatie
j-o
-j (
%)
6 | Sectormonitor Retail | November 2012 ABN AMRO Economisch Bureau
Contactgegevens ABN AMRO | Economisch Bureau | Sector & Commodity Research:
Aandachtsgebied Telefoonnummer: E-mailadres:
- Jacques van de Wal (hoofd) Alle sectoren 020 628 0499 [email protected]
- Eric Huliselan Industrie 020 628 2138 [email protected]
- Casper Burgering Delfstoffen & dienstverlening 020 383 2693 [email protected]
- Nadia Menkveld Transport & logistiek 020 628 6441 [email protected]
- Thijs Pons Food, agribusiness &, agri-grondstoffen
020 628 6437 [email protected]
- Mathijs Deguelle Detailhandel, horeca, recreatie, sport & cultuur
020 344 2179 [email protected]
- Hans van Cleef Energie 020 343 4679 [email protected]
- Madeline Buijs Bouw & onroerend goed 020-383 8201 [email protected]
- Theo de Kort Informatieanalist, autohandel 020 628 0489 [email protected]
- Ingrid Kroeze Research ondersteuning 020 383 5161 [email protected]
Volg ons ook via:
Disclaimer
De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op door ABN AMRO betrouwbaar geachte gegevens en informatie, die op zorgvuldige
wijze in onze analyses en prognoses zijn verwerkt. Noch ABN AMRO, noch functionarissen van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor
in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. De weergegeven opvattingen en prognoses houden niet meer in dan onze eigen visie en
kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd.
Teksten zijn afgesloten op 16 november 2012
© ABN AMRO, november 2012
Deze publicatie is alleen bedoeld voor eigen gebruik. Het gebruik van tekstdelen en/of cijfers is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld.
Verveelvoudiging en/of openbaarmaking van deze publicatie is niet toegestaan, behalve indien hiervoor schriftelijk toestemming is gekregen van
ABN AMRO.
0900 - 0024 (E 0,10 per minuut)abnamro.nl/sectoren
