H è t t i j d s c h r i f t v o o r A T V e n m i c r o g o l f t e c h n i e k e n

Marc’s column

Videocallgever, deel 2

en nog veel meer...

4/1999

ATVin België

Alles over radialstubs

RepeaterRepeater

Converter voor 13 cm

INHOUD REPEATER 4/1999

Het tweede deel van de bouwbeschrijving van devideo callgever met bijzondere features.In deze aflevering de print layouts en de bouw-beschrijving.

Iedere microgolf-amateur loopt er tegenaan.Hoe zit dat nou met de berekening van de opti-male stub. Onze technisch redacteur Hans Bruingaat uitvoerig in op de theorie van Radial Stubsen belicht dat met nuttige tabellen voor gangba-re printsoorten.

VIRTUELE AARDE VOOR MICROWAVE; ‘MICROSTRIP RADIAL STUBS’ 4

VIDEO CALLGEVER EN PATROONGENERATOR, DEEL 2 18

TE KOOP/GEZOCHT 13

FREQUENTIELIJST ATV-REPEATERS NEDERLAND 30

ATV IN BELGIË 26

MARC’S COLUMN 16

Wij ontvingen van Willy van Marck, ON4RT, eenartikel over de Belgische ATV-scene. ON4RTneemt u mee langs verschillende Belgische ATV-repeaters.

Repeater 4/1999 1

13 CM CONVERTER - DEEL 1; INLEIDING 12

TESTBEELDEN ATV-REPEATERS NEDERLAND 32

REPEATER IN 2000

Voor u ligt het laatste nummer van Repeater in deze jaargang. Met Repeater 4/1999 sluiten we een tijdperk af. En Repeateris ook millennium proof, wat helaas niet gezegd kan worden van vele producten in de software branche. We gaan dus doormet Repeater, maar er zal wel iets gaan veranderen. Omdat Nederland gezien de beperkte belangstelling voor Repeater kennelijk te klein is voor een eigen ATV-tijdschrift zullenwe onze grenzen wat gaan verleggen. Nieuwe uitdagingen, nieuwe kansen en meer oog voor internationale ontwikkelingen.De formule van Repeater zal daarom enigzins aangepast gaan worden, maar dat betekent zeker niet dat er ingeboet gaatworden aan de kwaliteit van uw lijfblad. De resultaten hiervan zult u kunnen merken in het volgende nummer. Voorop blijftnatuurlijk staan dat Repeater een blad voor ATV-amateurs is en ook door ATV-amateurs gemaakt wordt. Met een brederedoelgroep zal het alleen maar leuker worden; meer informatie, meer leuke schakelingen, meer ontvangstrapporten en danniet alleen van eigen bodem, maar ook vanuit andere hoeken van de wereld. Wij zullen de Nederlandse uitleg volledig blijvenpubliceren, maar er komt een uitgebreide vertaling in het Engels bij. Repeater wordt daarmee dikker, maar zonder enigeschroom kunnen we direct ook zeggen dat Repeater met ingang van 2000 ook het enige onafhankelijke pan-Europese tijd-schrift voor amateurtelevisie en microgolftechniek is. De redactie is er inmiddels klaar voor en we barsten van de ideeën voornieuwe projecten.In dit nummer van Repeater gaan we nog even voort op de oude voet. Zoals gebruikelijk veel uitvoerige bouwbeschrijvingenen een flinke portie theorie, maar ook aandacht voor ATV in België, en onze -gezien de vele positieve reacties- inmiddels suc-cesvolle rubriek ‘Marc’s column’. Wij wensen u tenslotte een voorspoedig 2000 toe. Met deze en de straks vernieuwdeRepeater zal dat op het gebied van uw hobby zeker gaan lukken.

Rob Ulrich, hoofdredacteur

Co

lo

fo

n

REDACTIE:HANS BRUIN - EMT, HENK MEDENBLIK - PE1JOK, DAVID ROOSENDAAL - PE1MUD, MARC TESKE - PE1RJU, ROB ULRICH - PE1LBP (HOOFDRED.)

AAN DIT NUMMER HEBBEN VERDER MEEGEWERKT:MIJO KOVACEVIC - S51KQ, WILLY VAN MARCK - ON6RT, RENE STEVENS - PE1CMO

ABONNEE-ADMINISTRATIE EN ADVERTENTIE-EXPLOITATIE:DIANA SCHRAAG, EMAIL DIANASCHRAAG@HETNET.NL

REDACTIE-ADRES:GIBBON 14 1704 WH HEERHUGOWAARD, NEDERLAND

TEL.072-5720993 (OOK ‘S AVONDS)FAX 072-5720992EMAIL: REPEATER@HETNET.NL

REPEATER IS EEN KWARTAALUITGAVE VAN

CCH MEDIA

GIBBON141704 WH HEERHUGOWAARD / NEDERLAND

EEN ABONNEMENT OP REPEATER KOST 40 GULDEN PER KALENDERJAAR VOOR NEDERLAND, 55 GULDEN VOOR DE OVERIGE

EUROPESE LANDEN EN 65 GULDEN VOOR LANDEN BUITEN EUROPA. U KUNT EEN ABONNEMENT AFSLUITEN DOOR HET ABON-NEMENTSGELD OVER TE MAKEN OP REKENING 5980472 (POSTBANK) TNV CCH MEDIA IN HEERHUGOWAARD OVV

‘ABONNEMENT REPEATER’. VERMELD DAARBIJ DUIDELIJK UW NAAM EN ADRES. WIJ ACCEPTEREN OOK VISA!

DE REDACTIE EN UITGEVER ZIJN NIET VERANTWOORDELIJK VOOR SCHADE, VOORTVLOEIENDE UIT DE PRAKTISCHE TOEPASSING VAN

IN REPEATER GEPUBLICEERDE SCHAKELINGEN EN ADVERTENTIES. DE VERANTWOORDELIJKHEID VOOR DE INHOUD VAN DE GEPUBLI-

CEERDE ARTIKELEN LIGT BIJ DE AUTEURS CQ ADVERTEERDERS. HET OCTROOIRECHT IS VERDER VAN TOEPASSING OP ALLES WAT IN

REPEATER GEPUBLICEERD WORDT. NIETS UIT DEZE UITGAVE MAG OP ENIGERLEI WIJZE WORDEN GEREPRODUCEERD, OVERGENOMEN

OF OP ANDERE WIJZE WORDEN GEBRUIKT OF VASTGELEGD ZONDER VOORAFGAANDE SCHRIFTELIJKE TOESTEMMING VAN DE UITGE-

VER ÉN AUTEURS. DE ARTIKELEN IN REPEATER HEBBEN GEENSZINS DE BEDOELING WETSOVERTREDINGEN UIT TE LOKKEN.

Repeater 4/1999 3

4 Repeater 4/1999

Het aarden van onderdelen voor microgolven is vaak een onzeker gebied.

Het enig duidelijke is dat de verbindingen zo kort mogelijk dienen te zijn.

Een massaverbinding door middel van een stripje dwars door de print is de kort-

ste weg en dan moet het toch wel goed zijn…

Tot welke golflengte deze manier van aarden goed gaat en welk

alternatief er bestaat is het onderwerp van dit artikel.

De berekende afmetingen van Radial Line Stubs voor

een aantal amateurbanden worden in tabelvorm

gegeven voor enkele veelgebruikte printma-

terialen. Een kort QBasic-programma maakt het

mogelijk zelf een optimale virtuele aarding voor

microgolven te berekenen voor elke frequentie tus-

sen 0,3 en 30 GHz.

VIRTUELE AARDE VOOR MICROGOLVEN: “MICROSTRIP RADIAL STUB”HANS BRUIN, EMT

Fig.1 en 2Simulatie van aarding (boven) en Verloop XL tussen 1 en 10 GHz (onder)

Een bekende vuistregel voor de maxi-male lengte van een aardverbinding isde volgende: Beperk de lengte totminder dan 0,05 λ voor de hoogstefrequentie. Wanneer de printdikte ende verbindingsweg tot het te aardenonderdeel samen bijvoorbeeld 2,5 mmweglengte opleveren, is 6 GHz dehoogste frequentie volgens deze regel. De golflengte bij 6 GHz is 50 mm,zodat 2,5 mm weglengte 0,05 λ verte-genwoordigt. Nu geldt voor wissel-spanning en zelfinductie de betrek-king: XL = j ω L Ω. De cirkelfrequentie ω = 2πf. Wanneerbijvoorbeeld de zelfinductie 0,6 nH permm bedraagt, is de wisselstroomweer-stand (XL) bij 6 GHz 56,55 Ω (2 π * 6 *109 * 1,5 * 10-9). Niet bepaald laag-ohmig dus.

Simulaties van een aardverbindingMaar is die 0,6 nH per mm uit boven-genoemd voorbeeld wel een realisti-sche waarde? Om dit uit te zoekenwerd Microwave Office van AppliedWave Research geraadpleegd [1].Uit de diverse mogelijkheden werdeerst de lineaire circuit simulatorVoltaireXL™ gekozen. Het printmateri-aal is RO4003 met een εr van 3,38 eneen dikte van 1,52 mm. De doorver-binding naar massa is hier een ‘via’.De eigenschappen van zo’n circuit ele-ment worden zo goed mogeli jk

samengevat in een ‘closed form’ for-mule of model, in dit geval van eenbusje met een zekere binnendiameter,wanddikte en een bepaalde lengte.De ‘via’ heeft hier een lengte van 1,52mm (dikte ‘h’ van het printmateriaal),een binnendiameter van 0,8 mm eneen wanddikte van 0,1 mm. De ver-bindingsweg van de ‘via’ naar het teaarden onderdeel is voorgesteld alseen printvlakje van 1 * 1 mm. Bekijkhiertoe figuur 1. De ‘poort’ maaktdiverse metingen aan deze combinatiemogelijk. XL blijkt op 6 GHz 30,8 Ω tezijn (Fig.2). Nog steeds niet erg laag-ohmig en de situatie voor hogere fre-quenties wordt alleen maar beroerder.Bij circa 30 GHz is 2,5 mm λ/4, waar-door deze combinatie zich gedraagtals een parallel kring in resonantie.Hoewel de weerstand voor DC volko-men te verwaarlozen is, zal het op 30GHz net zijn, alsof die draad er nietzit. Door de zeer hoge impedantie ishet daar een isolator. In dit voorbeeldwas de printdikte 1,52 mm. Een meergangbare dikte is 0,79 mm of 0,5mm. De bereikbare waarden voor 6GHz worden dan respectievelijk 17,7en 12,6 Ω. Wel beter, maar nog nietideaal. Voor wie nog twijfelt aan bovenge-noemde getallen werd metEMSight™, de volle golf 3D-electro-magnetische simulator van AWR, eenvolgende simulatie uitgevoerd (Fig.3).De ‘via’, hier rechthoekig van vorm, isopgedeeld in vier segmenten om eenzo groot mogelijke nauwkeurigheid teverkrijgen. Voor XL komt op 6 GHz bijRO4003 met een printdikte van 1,52mm een waarde van 30,3 Ω uit debus (Fig.4).Zolang er iets met een hoge impedan-tie moet worden geaard is hier nogmee te leven als die 30 Ω er maar eenklein deel van vormt. Wanneer eenafsluitweerstand van 50 Ω op dezewijze zou worden geaard staat er bij 6GHz 30 Ω mee in serie, zodat voor diefrequentie de afsluitweerstand 80 Ω isgeworden.

Microstrip Radial Line StubGelukkig is er een alternatief in devorm van de ‘Radial Line Stub’, ookwel ‘Fan Stub’ of in amateurkringen‘wafeltje’ of ‘taartpuntje’ genoemd.Het gaat hier om een virtuele aardingvoor een bepaalde frequentieband,voor DC blijft het ‘draadje’ naar massa

Repeater 4/1999 5

Fig. 3 en 4Simulatie van aarding in EMSight (boven) en Verloop XL tussen 5,6 en 10 GHz (onder)

Fig.5Microstrip schijfresonator

Repeater 4/1999 7

nodig. De stub heeft dermate goedeeigenschappen als virtuele aarde, dathij in steeds meer (amateur) ontwer-pen toepassing vindt. De microstrip‘Radial Line Stub’ is ontwikkeld vanuitde microstrip schijfresonator (Fig.5).Om een idee te krijgen van de reso-nantiefrequentie en de elektrische enmagnetische veldverdeling werd eentrilholte model ingevoerd [2,3,4](Fig.6). Zo’n trilholte is eigenlijk eenafgesloten stukje golfpijp, waardoorgrenscondities en velden hiermeeovereenkomen. De aanduiding voorde trillingsmethode is daarom ookhieruit overnomen. In figuur 7 is detrilmethode of ‘mode’ voor de TM110veldverdeling weergegeven. ‘TM’ iseen afkorting van TransversaalMagnetisch veld; de magnetischeveldlijnen lopen niet evenwijdig aande as van de golfpijp. De magnetischelijnen zijn aangeduid met een ‘H’ ende elektrische lijnen, die wel evenwij-dig aan de as van de golfpijp lopenmet ‘E’. Het eerste cijfer achter ‘TM’geeft het aantal hele sinusvormigeelectrische veldveranderingen langsde omtrek aan. In dit geval dus 1. Het tweede cijfer staat voor het aan-tal halve sinusvormige elektrischeveldveranderingen langs de middel-lijn. Hier dus ook 1. Het derde ci jfer(alleen in gebruik bij trilholtes) geefthet aantal λ/2 patronen aan, datloodrecht op het transversale veldstaat. Hier dus 0, omdat de hoogtevan de trilholte zo klein is (printdikte).De ‘taart’ is in dit voorbeeld door demagnetische ‘muur’ opgedeeld intwee parten, die elk de veldverdelingvoor een 180º stub aangeven.Figuur 8 en 9 geven voor het trilholtemodel de TM210 en TM310 modesweer die representief zijn voor de 90ºen de 60º stub [2].Uitgaande van het gesegmenteerdemicrostrip model voor de radial linestub (Fig.10) ontwikkelde H.A.Atwater [5] een ‘closed form ‘ formu-le ter berekening van stubs van 90ºen 60º voor frequenties tussen 0.3en 30 GHz en diëlektrische constan-tes tussen 2 en 15. Met behulp vandeze formule schreef ik in 1985 eensimpel Basic-programma, waarmeesnel voor allerlei frequenties en print-materialen optimale stubs kondenworden bepaald. Het toenmaligeBasic (voor de Acorn Electron-compu-

Fig. 6 t/m 9Trilholtemodel en veldverdeling bij verschillende soorten stub

ter) heb ik nu omgezet naar een watlatere vorm: Qbasic.

10 REM RADIAL LINE STUB20 INPUT “R1/MM”; R30 INPUT “ALPHA : 60 OF 90 GRADEN”; G40 INPUT “RES.FREQ./GHZ”; F50 INPUT “DIËLECTRISCHE DIKTE/MM”; H160 INPUT “ER”; E70 RA = R / 100080 H = H1 / 100090 IF G = 60 GOTO 100 ELSE GOTO 110100 A = -0.8232 : B = 0.0572 : C = 0.1169 :

D = -0.8082 : GOTO 115110 A = -0.851 : B = 0.0614 : C = 0.0877 :

D = -0.8695 : GOTO 115115 K = 0.4342945120 Z = A * (K * LOG (SQR (E) * F)) + B * (K *

LOG (H)) + C * (K * LOG (RA)) + D130 R2 = (10 ^ Z) * 1000140 PRINT “R2/MM”; “ ….”; R2

Opmerking:In Qbasic is LOG de natuurlijke logarit-me, maar omdat hier de logaritmemet grondtal 10 nodig is, moet omre-kening plaatvinden (regel 115).

De geometrie van de 60º en 90º stubsis weergegeven in Figuur 11 en 12. De stubs worden aan de puntzijdeaangesloten, waarbij R1 bij de 60ºstub dezelfde afmeting heeft als debreedte ‘W’ van het aan te sluitenonderdeel of lijnstuk. Voor de 90ºstub geldt de relatie : R1 = W / 1,4142Voor drie printmaterialen en drieprintdiktes werden voor zes amateur-banden de afmetingen van 60º en 90ºstubs berekend voor verschillendeaansluitbreedtes. Behalve stubafme-tingen worden de exacte lengtes vanλ/4-lijnstukken gegeven met breedtesvan 0,2, 0,3 en 0,5 mm. Berekeningenvoor de λ/4-microstriplijnlengtes wer-den uitgevoerd met het programma‘Linecalc’ van HPEesof. Door de enezijde van een λ/4-lijnstuk virtueel teaarden met behulp van een RadialStub, transformeert het λ/4-lijnstuk delage impedantie, die aldus ontstaatvoor de betreffende frequentie naareen hoge impedantie aan de anderezijde van het lijnstuk. Hoe hoog dezeimpedantie wordt, hangt niet alleenvan de virtuele aardweerstand af,maar ook van de karakteristiekeimpedantie van de λ/4-trafo. Wanneerde virtuele aardweerstand bijvoor-beeld 1Ω is en de karakteristiekeimpedantie van de λ/4-trafo 100 Ω,dan zal de getransformeerde imped-antie 10.000 Ω bedragen (Zk2/R). De combinatie is dus heel geschikt alstoevoer van voedingsspanningen.

Fig.10 t/m 12

8 Repeater 4/1999

Ter vergelijking zijn ook de karakteris-tieke impedanties gegeven van dezelijnstukken bij verschillende printdiktes.Al deze gegevens zijn samengevat in detabellen 1, 2 en 3. Het nieuwe materi-aal RO4003 wordt in sommige ontwer-pen al gebruikt, omdat het net zo ste-vig is als epoxy, maar met (bijna) net zolage verliezen als bij teflon subtraat.Bovendien kost het minder [6]!De voor 1296 MHz berekende 90ºRadial Line Stub op RO4003 van 1.52mm dikte werd in ‘EMSight’ geanaly-seerd (Fig.13). Het impedantieverloop iste zien in figuur 14. Voor XL wordt op1,3 GHz 1,79 Ω gevonden, terwijl hetwerkelijke resonantiepunt iets lagerblijkt te liggen op 1,2 GHz. XL is dan0,07 Ω !

Referenties:

[1] Vilaseca, Angel HB9SLVEMSight: Computer-Simulation von HFbis MikrowelleUKWberichte 3/1998, blz 175-185

[2] Watkins, J.Circular resonant structures in micros-tripElectronics Letters 5 (1969), 524 – 525

[3] Khilla, A.M.

Ring and Disk Resonator CAD ModelMicrowave Journal, November 1984,blz 91 - 105

[4] Wolff, IngoEinführung in die MicrostripLeitungstechniekISBN 3-922697-09-7 (1978), blz 112 –122[5] Atwater, H.A.

The Design of the Radial Line Stub, A Usefull Microstrip Circuit ElementMicrowave Journal, November 1985,blz 149 – 156

[6] Kuhne, Michael, DB6NT 10 GHz Transverter,Dubus 1/1999, blz 5 - 18

Repeater 4/1999 9

Fig.13 en 14 (tabel)EM simulatie Radial Line Stub met in de tabel de simulatieresultaten

FREQUENCY (GHZ) RE(Z[1,1]) IM(Z[1,1]) |Z[1,1]| ANG(Z[1,1]) (DEG)RO4003B RO4003B RO4003B RO4003B

1 0.048895 -4.1635 4.1638 -89.3271.1 0.046459 -2.0253 2.0258 -88.6861.2 0.04461 -0.057718 0.072948 -52.31.3 0.043249 1.7894 1.7899 88.6151.4 0.04235 3.5544 3.5547 89.3171.5 0.042068 5.2679 5.268 89.542

Tabel 1

Repeater 4/1999 11

Tabel 2 en 3

DE DEADLINE VOOR KOPIJ EN ADVERTENTIES VOOR REPEATER 1/2000 IS15 FEBRUARI 2000.

De wensen die naar voren kwamenvoor een 13 cm-converter waren devolgende:- Groot signaal gedrag- Ondermenging, is positief beeld- Voldoende filtering- Frequentie uitlezing op tuner- Goed verkrijgbare onderdelen (te koop op zowel radio markten maarook bijvoorbeeld bij BarendHendriksen)

Met deze wensen ben ik aan de ganggegaan om een converter ontwerp temaken.Na enig denkwerk is er een bloksche-ma opgezet. Zie de figuur hierboven.Het beste kunnen we het blokschemavan begin tot einde doornemen. De ingang is voorzien van een hoogdoorlaat filter, welke de (harde) signa-len van onder de 1,5 GHz spert.Gekozen is voor een 3 polig filter, meteen karakteristiek van 18 dB/octaaf.Na dit hoogdoorlaat filter een verster-ker met Hemt, de ATF 35076, een Fetdie op de radiomarkten goed verkrijg-baar is. Deze Fet haalt een gain van 14á 15 dB en een ruisgetal van 0,17 dB.De afgestemde kringen zijn op deprint geëtst zodat er geen afregelpunten voor deze voorversterker zijn.Na deze versterker is ruimte voor eenkleine verzwakker welke de stabiliteitbevorderd.

Na de ingangs trap is gekozen omeerst te gaan filteren, en daarna pasverder te versterken. Als filter kon ikkiezen voor een stripline-filter, (op deprint geëtst en dus goedkoop) of eenhelical-filter. Een filter op de printgeëtst nam te veel ruimte in beslag,dus werd het een helical-filter. In dehandel zijn twee typen helicals voor13 cm ter beschikking. Een conventio-neel type van Neosid en een SMD-typevan Toko. Het Neosid-helical heeft eenbandbreedte van ongeveer 50 MHz.Het Toko-filter heeft daar in tegen eenbandbreedte van 150 MHz en is een-voudig zo af te regelen dat de gehele13 cm-band in een keer ontvangenkan worden.Na dit helical wordt gain gemaakt meteen ERA 3, een MMIC dat de opvolgeris van de MAR-serie, tot 3 GHz nogprima werkt, een gain heeft van onge-veer 20 dB en toch voldoende ruisarmis (3,8 dB op 2 GHz).

ErvaringenVeel converters zijn opgebouwd rondeen zelfoscillerende (dus actieve)mixer. Ik heb minder goede ervaringenmet dit soort mixers. Zo vind ik het

groot-signaal-gedrag minder, de (fase)ruisbijdrage te hoog en komt de localoscillator signaal (LO) te hard uit demixer.Ook kan met dit soort oscillatoren“Pulling” optreden (de frequentie vande oscillator is door een sterk signaalte beïnvloeden).Allemaal nadelen die een gebalanceer-de diode mixer niet heeft.

Eisen mixerAls men een gebalanceerde diodemixer wil gebruiken dan moet mengoed opletten naar de eigenschappenvan dat ding. Zo moet hij een IF uit-gang hebben die 1,5 GHz kan halen.In de prakti jk bli jken de meestemixers, die voor een betaalbare prijsworden aangeboden hier niet aan tekunnen voldoen. Zo is de demping inhet standaard bereik van de IF onge-veer 7 á 8 dB, maar bij 2400 MHz enen een LO van 1 GHz heeft men een IFvan 1,4 GHz. De demping bleek toenongeveer 24 dB te bedragen. Totaalniet geschikt dus!

AlternatiefEen zeer goed en goedkoop alterna-

12 Repeater 4/1999

REPRODUCEERBARE 13 CM CONVERTER, DEEL 1RENE STEVENS, PE1CMO

Al geruime tijd heb ik de vraag gekregen om een 13 cm-

converter voor ATV-ontvangst te ontwerpen. Omdat in het

verleden deze converters volop te koop waren en ik het

met de andere ATV-producten druk genoeg had, was er

aan mijn zijde geen belangstelling voor. Nu ik steeds vaker

hoor dat de converters uitverkocht zijn ben ik aandachtig

gaan luisteren naar de wensen van deze ATV-amateurs.

Repeater 4/1999 13

tief was een gebalanceerde diodemixer te bouwen. Dit kon met een opde print geëtste kring en een diodemixer uit een Amstrad LNB te gebrui-ken. Deze mixer gaf een demping van7 dB, een LO overspraak van 18 dB enwas ruim voldoende grootsignaal-vast.Uiteraard heeft men voor dit typemixer een extern LO-signaal nodig; indit geval een oscillator op 1 GHz. Deze oscillatoren zijn redelijk eenvou-dig te bouwen, maar ook kant-en-klaar gebouwd goed verkrijgbaar.Zo heeft Barend Hendrikse een VCO-module (VCO6) die ruim voldoendesignaal op 1 GHz kan geven en danook nog eens faseruis arm is (deVCO6 is geschikt voor smalband FM).Bij dit ‘blokje’ is de frequentie met eenpotmeter in te stellen. De VCO is vol-doende stabiel voor ATV-ontvangst.Het frequentieverloop ten opzichtevan de temperatuur is minder dan 1MHz. Bij gebruik van een satelliettuneris niet te merken van het frequentieverloop.

FilteringNa de mixer is een selectief midden-frequent versterker geplaatst met een3-voudig bandfilter en een notch voorde LO. Het filter heeft een bandbreed-te van 150 MHz en laat eigenlijkalleen de te ontvangen signalen door.De notch zorgt ervoor dat de LO geeninvloed meer heeft op de MF-verster-ker en de achterliggende satelliet ont-vanger.Het filter bestaat uit op print geëtstekringen, die met SMD-trimmers af te

regelen zijn.De actieve component in de MF ver-sterker is een ERA 3. Deze heeft eengain van 20 a 21 dB. Achter deze ver-sterker is een –3 dB-verzwakkergeplaatst zodat het geheel stabielblijft bij misaanpassing van de coaxka-bel of satelliettuner.

ResultatenNadat het gehele blokschema en delosse trappen tot een geheel is samen-gevoegd bleek het inderdaad een zeergoed werkende ontvangt convertervoor ATV te zijn.Op dit ogenblik wordt de print vanhet prototype zodanig aangepast dater een goed reproduceerbaar geheelvan komt.De meetresultaten zijn als volgt.Ruisgetal < 1,5 dBGain +\- 40 dBVoeding 15 Volt, via coaxBandbreedte 150 MHzBereik 2320 – 2470 MHz

L.O. 1 GHz +\- 10 MHzBehuizing 60x160x30 mmPrint teflon 0,5 mmIngang SMA-connector,

N mogelijk.Uitgang BNC-connector,

F mogelijk.

In de volgende Repeater komt eengehele bouwbeschrijving te staan,compleet met de schema’s, compo-nentenlijst en printlayout.Voor de snelle vogels, die niet op devolgende Repeater kunnen wachten,kunnen kontact opnemen met mijopnemen (zie de advertentie van HFPelders in dit nummer).Email: PE1CMO@wxs.nl

Fig.2Een gebouwd prototype van de CMO 13 cm-converter

TE KOOP / GEZOCHT

Te koop:23 cm ATV-zender,PLL incl.basisband,video in, hf/video uit. Electron 1980t/m heden in naaldbanden, teab. 23cm lineair, 4x57762, 80 Watt, water-gekoeld. IC202 144 MHz SSB transcei-ver. Coaxrelais MD951, coaxaanslui-ting. Coaxverlooppluggen, Bamboe 3naar H100. 13 cm-voorversterkerNE42484+MBA86576. 4 x 4XC3000A met bajonetvoet.

HP verzwakker, 20 dB tot 12 GHz,10W. Basisband ATV pos/neg(DG9KS). Ant.coupler 4x23/2x70/2x2met N-conn. Ant.schakelaar CS201tot 70cm. 2x 10 mW 10 GHz-gun-ndiodes. 70 cm highpower harmoni-schen filter (UKW1970-2). Coaxrelais,SMA tot 18 GHz, 28 V.W.Berghuis, PA3GCM, tel.0529-451018

Te koop:Nog enkele gebouwde Nicam-enco-ders (zie Repeater 1999-1 en -2). Zeerprofessioneel!Prijs F 800,- (voor Repeater-abonneesF 750,-).Prof.19 inch voedingsunits, 5V/4A en15 V/1,5A. F 15,-.K.van Aalst, PE1FOL, tel.020-4820015

16 Repeater 4/1999

MARC’S COLUMNMARC TESKE, PE1RJU

Wij ontvingen van Repeater-redacteur

Marc Teske, PE1RJU, weer heel veel

foto’s van stations, die de afgelopen

maanden door hem in Leiderdorp ont-

vangen zijn. E natuurlijk laten wij u

weer meegenieten

Het blijft boeiend, die 13 cm medege-bruikers. is het niet de politie, dan ishet wel van de organisatie van eensportevenement. RJU ontving prachti-ge ‘live’-beelden van de marathon inAmsterdamOok bijzonder, PE1HLR werd ontvan-

gen door GB3LO, dat op zijn beurt bijPI6TNO te zien was.

Repeater 4/1999 17

Bekend gezichtRepeater-redacteur PE1JOK op 3cm

JOTAIeder jaar doet de scouting een beroep op zendamateurs om verbindngen temaken tijdens the JOTA, de jamboree on the air. En ook dit jaar konden we mee-genieten van dit media-evenement. Op de foto’s PE1OKZ en PA1GS, die beideactief waren op 23 cm.De Leo’s uit de regio

Het bljift wel wennen, die nieuwecalls.

CQ ContestOndanks de eiersnijder (S9 overigens)konden we toch nog de call vanPE1KTO ontdekken in het beeld. KTOwas actief vanuit Helmond op 23 cm.

Sporadisch te zien

Je ziet hem eigenlijk nooit, en dus teleuker was om plotseling weer eenseen signaal te ontvangen vanPA3GCG uit Zoetermeer

Blue for you?Een wel erg blauw scherm (nee, geensoftwarebug deze keer) PE1PXA op 23cm vanuit Hoofddorp

Tenslotte Nog vier ontvangen beelden. De bovenste twee signalen werden ontvangen op23 cm, terwijl de onderste twee op 3 cm gevonden werden.

Het schema is weergegeven in figuur2. De schakeling bevat enkele hooggeïntegreerde schakelingen in SMD-techniek. Ik heb voor de centrale(RISC) microprocessor gekozen voorde Atmel ATmega103. Er is een kristalvan minimaal 4 MHz nodig voor eengoede werking van deze processor. Dit kristal is aangesloten op de ingan-gen voor een interne oscillator (deaansluitingen met de functies XTal1en XTal2). Kristal Q2 (32.788 kHz) dieop de tweede interne oscillator is aan-gesloten, is bedoeld voor specialeinterrupts (TOSC). Dit kristal kan ech-ter weggelaten worden, omdat daar-voor in de het ontwerp geen toepass-ingen opgenomen zijn.

BedieningspaneelHet bedieningspaneel bestaat uit 5druktoetsen, die de most significantbits (MSB) van de centrale micropro-cessor ontvangen en besturen via deI/O -bus (PD3...PD7). Er zijn geen extraPull_up-weerstanden nodig, omdat viade software gebruik gemaakt wordtvan de in de processor aanwezige enin te schakelen weerstanden.PC0..PC3 worden gebruikt voor deLED’s. Ook hiervoor zijn geen extracomponenten (transistors) nodig. Viade uitgangen van de procesoor kangenoeg stroom lopen om de LED’sindien nodig te laten oplichten. Degebruikte LED’s zijn van een low cur-rent-type en met een serieweerstandvan 680 Ohm aangesloten. Op PC5 iseen low current Piëzo oscillator (eenandere dan die in het Uni PLL project

gebruikt is). Op uitgang PC4 tenslotte is de videosquelch in te schakelen. Hier bleek eentransistor wel noodzakelijk.

Externe EEpromDe MSB (most significant bits) van dePA-bus (PA4...PA7) zijn beschikbaar opde eerste reserve aansluiting(Extension-A) op de print. Tegelijkertijdworden PA4 en PA5 gebruikt voor eenI2C-besturing. Er wordt gebruikgemaakt van een externe EEprom(24C04) en een real time clock-gene-rator (Dallas DS1629 - zie figuur 3). De gebruikte microprocessor heeftweliswaar een 4 kb EEprom, maardeze bleek niet aan te spreken bij detoegepaste voedingsspanning (5 V). Het heeft er schijn van dat de interneEEprom bij AVR’s alleen te gebruikenzijn bij lagere voedingsspanningen.Dat was dan ook de reden voor hetgebruik van een externe EEprom. Daar staat tegenover dat als je teveelcommando’s weg wilt schrijven naareen EEprom resulteert tot langewachttijden en zelfs fouten bij hetfunctioneren. Een externe circuit kaneenvoudig omgeruild worden. De toe-gepaste RTC (Dallas DS1629) was nogmaar net geïntroduceerd. Dit IC heeft‘alleen maar’ een (miniatuur) externkristal nodig van 32.768 kHz.Aanvullend op de real time countingen het tijdalarm biedt dit IC mogelijk-heden voor temperatuurmetingen (9bit-nauwkeurigheid) en een tempera-tuuralarm.Het IC bevat hiervoor eenDirect Digital Temperature sensor.

Met behulp van deze sensor kan detemperatuur in de unit nauwkeurig inde gaten gehouden worden (+/- 2 ˚C).Voor een goede werking van deDS1629 bleek een voedingsspanningvan 4,5 V noodzakelijk. Deze spanningkan verkregen worden uit een externebatterijpak (met 3x 1,5 V batterijen).Het IC gebruikt slechts 1 mA, waar-door het gebruik van NiCd’s onmoge-lijk is.

De LSB (lowest significant bits) die viade PA-bus beschikbaar zijn, zijn viaeen seriële kabel verbonden met degrafische processor (ThomsonSTV5730A) en de centrale micropro-cessor (ATmega103). Op een dezelfdemanier krijgt de centrale processor viade I2C-bus ondersteuning van hetcommunicatie protocol (zoals datnodig is voor de grafische processor).Via dit protocol kan de centrale pro-cessor direct toegang krijgen tot degrafische processor zoals het weg-schrijven of lezen van de registers, hetuitvoeren van commando’s, etc.De STV5730 is een IC dat normalitergebruikt wordt in videorecorders,PayTV-systemen, satellietontvangersetc, om R/G/B tekst en/of grafischebeelden met het beeld te mengen. Zois het het mogelijk voor de ‘full page’-mode of een gemengde-mode. In degemengde mode wordt de lijnsyncvan het videosignaal ondergeschiktgemaakt aan dat van de video callge-ver. Teksten worden in kleur over hetaangevoerde videosignaal gezet, of -indien gewenst- in een transparante

18 Repeater 4/1999

In het eerste deel over de video callge-

ver annex patroongenerator, dat

beschreven werd in Repeater 3/1999,

gingen we diep in op het ontwerp en

de functionaliteit van de schakeling.

In dit artikel zullen we het hebben

over de hardware zelf en de eerste

tests bij de ingebruikname.

VIDEO CALLGEVER EN PATROONGENERATOR, DEEL 2MIJO KOVACEVIC, S51KQ

Fig.1Gebouwde main- en bedieningsboard

Repeater 4/1999 19

Fig.2Schema video callgever

tint. De door de callgever geprodu-ceerde teksten hebben een capaciteitvan 11 rijen x 28 karakters, waarbijieder karakter opgebouwd is uit 12pixels x 18 lijnen.

PAL/NTSCEr is slechts een beperkt aantal exter-ne componenten nodig voor een lowcost versie van de callgever. De belangrijkste is het kristal. De fre-quentie van kristal is gebaseerd op 4maal de frequentie van de kleurenhulpdraaggolf. Voor PAl is dit 17,734MHz. Aan de CPU moet wel bekendgemaakt worden dat de gebruikte ver-sie een PAL-versie is (de generator ismet een ander kristal ook voor NTSCte gebruiken). Het is wel noodzakelijkeen goed luminantie filter te gebrui-ken. Een dergelijk filter is eenvoudigte maken door de combinatie vanspoelen met een inductie van 20 µH,een condensator van 56 pF en enkeleweerstanden. Het filter moet aange-sloten op pin 1 en 28 van de grafischeprocessor. Een ander (optioneel) filteris het chroma-filter, dat aangeslotenkan worden op pin 24 en 25. Dit filteris niet noodzakelijk voor een goedewerking van de generator.

UitgangenHet composiet videosignaal (CVBS)kan direct aangesloten worden op eenimpedantienetwerk (een 75 Ohmweerstand en een elco van 2,2 µF

naar massa). Voor het uiteindelijkevideo uitgangssignaal worden debeide uitgangen van de STV5730gebruikt. Alleen op deze manier is hetmogelijk om of de tekst over eenvideobeeld heen te plaatsen of detekst alleen in beeld te krijgen. Hetuitgangsniveau hangt gedeeltelijk afvan de 75 Ohm weerstand aan debasis van de BC547. Indien noodzake-lijk kan deze waarde aangepast wor-den voor een ander uitgangsniveau.De STV5730 heeft ook RGB-uitgan-gen. Deze aansluitingen zijn verbon-den met de AUX RGB-OUT bus (P6).Met behulp van een externe RGB-videomodulator is het mogelijk om‘overlayed’ gekleurde teksten weer tegeven.

Software upgradesDe andere pennen van de PE- en PB-uitgangen zijn verbonden met eenspeciale connector; de In SystemProgramming-poort (ISP). Via dezepoort is het in de toekomst mogelijksoftware upgrades in de processor teplaatsen. Hiervoor moet jumper JMP1in de juiste positie geplaatst worden!De centrale microprocessor gebruikhet flash memory om de operatingsoftware op te slaan, waardoor hetmogelijk is tot honderden keren deupgrades op te slaan. De ISP wordtoverigens bij normaal gebruik verderniet gebruikt. Het experimenteren metde data die hier weggeschreven kun-

nen worden en/of beschikbaar zijnkan ertoe leiden dat de callgever nietmeer goed werkt. Voor normaalgebruik moet de jumper de punten Aen B met elkaar verbinden. Als dit nietgebeurt zal de RS232-aansluiting ookniet werken!

BouwbeschrijvingDe complete callgever bestaat uittwee printplaten; een enkelzijdigeprint met druktoetsen en LED’s en dedubbelzijdige print met de processorsen randcomponenten. Alle gebruiktecomponenten zijn in SMD-uitvoeringmet het formaat 1206. Op een na allecomponenten worden op de boven-kant van de prints gesoldeerd. De gebruikte spoelen zijn standaardtypen (model 1/4 W weerstanden metaansluitdraden). Voor de uitbreidings-connectors zijn ‘female single line’-typen DIL-sockets gebruikt. Soldeer dedraden van de aansluitkabels nietdirect aan de printplaat (in plaats vangebruik te maken van connectors enchassisdelen)! Op de hoofdprint isslechts een IC-voet gebruikt, namelijkdie voor de EEprom 24C04. De overi-ge IC’s worden direct op de printplaatgesoldeerd. De beide processors en deDallas RTC-generator zijn overigensalleen maar in SMD-behuizing (TQFP)verkrijgbaar.Voor het solderen van de componen-ten moeten de nodige voorbereidin-gen getroffen worden. Goed gereed-

20 Repeater 4/1999

Fig.3Schema Real time clock-generator

schap is onontbeerlijk. Voor het sol-deertin adviseer ik gebruik te makenvan tin van 0,5 en 0,7 mm. Mijn voor-keur gaat uit naar Seperspeed van FrysMetals Ltd UK, maar wellicht zullen inNederland ook goede vergelijkbaresoorten verkrijgbaar zijn. Gebruikgeen SMD-soldeerpasta, maar spuitde prints in plaats daarvan in metSK10 ‘Lötlack’. Voor soldeerboutenzijn verder speciale SMD-elementen tekoop, maar een normaal type (meteen zeer smalle soldeerpunt) is ookgoed bruikbaar.De volgorde voor het solderen is alsvolgt; begin met de kleinste compo-nenten: SMD-weerstanden, condensa-tors, diodes. Let er op dat de compo-nenten op de juiste plaats gesoldeerdworden (hou voor zover mogelijk deopschriften aan de bovenkant om zete herkennen). Let er bij de diodes opdat op de print (voor zover die van mijafkomstig is) gekenmerkt wordt dooreen punt op de printplaat. Nadat depassieve componenten gesoldeerdzijn, kunnen de actieve componentengesoldeerd worden (de IC’s). Beginmet de eenvoudigste, het Dallas-IC,en soldeer de lastigste, de Atmel-pro-cessor, als laatste (oefening baartkunst, nietwaar?).SMD-componenten moeten correctop de printplaat geplaatst worden,een nauwkeurig en soms lastig kar-wei. Pin 1 van de meeste componen-ten is gekenmerkt met een stip. Bij deATmega103 is deze stip lastig te ont-dekken. Maar er is ook een driehoekzichtbaar die naar pin 1 wijst. In iedergeval, als je de processor voor je hebtliggen met de tekst normaal leesbaar,dan is pin 1 te vinden in de linkerbo-venhoek. En deze kant moet geplaatstworden bij JMP1 en JMP2 op de print-plaat.Het solderen van de ATmega103vraagt enige aandacht. De verschillen-de in- en uitgangen van microcontrol-lers zijn erg gevoelig en het IC kanslechts eenmaal gesoldeerd worden.Neem dus de tijd voor het juist posi-tioneren van dit IC.Hierna kunnen de andere componen-ten gesoldeerd worden. Besteed aan-dacht aan de polariteit van de verschil-lende elco’s en de Piëzo-oscillator. Als alle componenten en connectorsgesoldeerd zijn, kunnen soldeerhars-resten verwijderd en de printplaat ver-

der schoongemaakt worden. gebruikhiervoor geen producten op acety-leen-basis. Eventueel kan een laagjeSK10-spray nog opgespoten worden(dek dan wel eerst de connectors afmet een stukje plakband of iets derge-lijks!).

BedieningspaneelDe printplaat voor het bedieningspa-neel is enkelzijdig uitgevoerd. Degebruikte schakelaars zijn algemeengangbare digitasts (overigens dezelfdedie gebruikt zijn in mijn UniPLL-pro-ject). De schakelaars en indicatieLED’szijn op de bovenkant van de print aante brengen. Plaats de LED’s ongeveer10 mm boven de print. Op de achter-kant (de koperzijde) van de print zijnvier SMD-weerstanden en twee DIL-connectors aangebracht. Op dezelaatste connectors kan later direct een10 polige flatcable gesoldeerd wor-den, die aan de andere kant verbon-den is met de hoofdprint. De bekabe-ling is eenvoudig; pin 1 van de bedie-ningsprint moet verbonden wordenmet pin 1 van de hoofdprint, etc.Gebruik voor de flatcable een lengtevan ongeveer 12 cm.

InbouwDe VID2G kan gemonteerd worden ineen standaard PVC-behuizing vanVelleman, type G407. Dit kastje meet120x60x30 mm. Er is voldoende ruim-te voor beide printen en een batterij-voeding. Voor het bedieningspaneelmoet een gat in het frontpaneelgemaakt worden ter grootte van 12,5x 62 mm. Hierna kunnen ook gaatjesgeboord worden voor de LED’s. In hetachterpaneel moeten gaten gemaaktworden voor alle connectors: eenDB9F voor RS232, DB9M voor ADC,twee cinch connectors voor videoin/uit, een 3,5 mm DIN-female con-nector voor de videosquelch, en gatvoor een aan/uit-schakelaar en eengat voor de voedingskabel. Als eenbatterijvoedingsblok gebruikt wordtmoet deze op de bodem gemonteerdworden. De video in- en uitgang moe-ten met kleine stukjes 75 Ohms-kabelmet de print verbonden worden.

Testen van de schakelingVoordat we de schakeling in gebruiknemen lopen we eerst alles nog eensna. Zitten alle componenten op de

juiste plaats, zijn er geen kortsluitin-gen ontstaan, etc. Als we de VID2Gvoor het eerst aansluiten op de voe-dingsspanning is het verstandig eenstroommeter op te nemen. De maxi-male stroom mag 100 mA bedragen,terwijl bij een normale werking van deschakeling er een stroom van 65 mAloopt bij een voedingsspanning van 12V. Als het stroomgebruik normaal iskunnen we de schakeling verder tes-ten en een externe videobron aanslui-ten. De VID2G kan op een monitoraangesloten worden. Een paar secon-den na het inschakelen zal op hetscherm het openingsscherm zichtbaarzijn (met de softwareversie, de rele-asedatum), en zal de Piezo-oscillatoreen toontje laten horen. Vlak hiernazal de eerste bladzijde van de VID2Gverschijnen.

Software routinesNormaliter zullen slechts enkele takentegelijk verwerkt worden door demicrocontroller. Nadat de CPU voor deeerste gestart is, zal deze eerst deinhoud van de EEprom lezen. Als deEEprom nieuw (en dus leeg) is, zalautomatisch een initialisatie plaatsvin-den. Dit zal hierna niet meer nodigzijn. De initialisatie houdt in, dat stan-daard zettingen weggeschreven wor-den naar de EEprom. Ditzelfdegebeurt als de gebruiker een totalereset van het systeem laat plaatsvin-den.Hierna zal een ‘low level’ initialisatievan de STV5730 plaatsvinden. De eerdergenoemde gegevens op hetopeningsscherm worden dan wegge-schreven. Dit proces zal enkele secon-den duren. Gedurende dit proces zul-len enkele LED’s op het frontpaneeloplichten.Gedurende al die processen vindt nogeen proces plaats; het transport vanASCII-data naar de RS232-poort. Dezedatastream kan bekeken worden opeen VC100 compatible terminal, of opeen computer met terminal emulatie-software. Een beter (hi) alternatief: deVID2G.EXE software die voor de cal-lgever geschreven heb. Als alleenmaar een terminal beschikbaar is, zorgdan voor de juiste communicatie-instellingen: 9600 8N1. De VID2G-software hoeft overigens niet verderingesteld te worden. Vlak na hetinschakelen van de schakeling zullen

Repeater 4/1999 21

de eerste signalen al zichtbaar zijn. Ditzijn de eerste levensteken van demicrocontroller. Als er niets gebeurtkan het zijn dat de TX/RX-aansluitin-gen van de RS232-kabel verwisseldzijn (pin 2 en 3). Als er iets fout gaattijdens de verschillende routines, zul-len ook boodschappen en instructiesop het scherm verschijnen. Na eensuccesvolle initialisatie kan de genera-tor in gebruik genomen worden. Alseen toetsenbord aangesloten is zal deeerste LED oplichten en kan degebruiker commando’s invoeren. Alsdeze LED knippert is er iets mis metde verbinding met het toetsenbord.De unit kan dan alleen maar benaderdworden via de RS232-poort (zie hier-voor de commando’s in het eerstedeel in Repeater 3/1999). NB. Als de LED’s achter elkaar oplich-ten zal de schakeling volledig gereset

moeten worden. De EEprom wordtdan opnieuw geladen.

Klaar voor gebruik!De gebruiker kan nu naar keuze tek-sten invoeren in de callgever. Elketekst wordt weggeschreven naar hetRAM-geheugen van de callgever nahet geven van het Send-commando.De data wordt permanent in hetRAM-geheugen opgeslagen, echterpas nadat het commando Save isgegeven. Op dit moment wordt degeselecteerde pagina ook direct actiefmet de nieuwe informatie. Een uitvoe-rige beschrijving van de software(Windows-omgeving) zal in het derdeen laatste deel van deze artikelenreeksbeschreven worden.

AfregelingHet enige onderdeel op de hoofdprint

dat afgeregeld moet worden is de 20pF-trimmer. Hiermee kan de clockfre-quentie van de microcontroller exactafgeregeld worden. Als u niet debeschikking heeft over meetappara-tuur is er een eenvoudige manier omde trimmer goed in te stellen. De cal-lgever moet daarvoor volledig opera-tioneel zijn in de Full-mode. Er wordtnu een full color beeld geproduceerd.De trimmer kan dan op het bestezichtbare resultaat ingesteld worden.Een exacte afregeling kan alleen meteen frequentieteller gebeuren. De trimmer bepaalt de oscillator fre-quentie van de STV5730. Het typekristal is overigens bepalend voor defrequentie. Er zijn verschillende typenverkrijgbaar. Bepalend is de internecapaciteit van het kristal. Bij sommigekristallen hoeft er weinig afgeregeldte worden en zal de kristaloscillator al

Repeater 4/1999 23

Fig.4 - 6Print layout (schaal 1:1) en componentenopstelling hoofdprint

nagenoeg op de goede frequentiewerken. Bij andere typen moet eenextra capaciteit aangebracht worden,parallel aan het kristal. Op de print ishier al rekening mee gehouden (er isruimte voor extra capaciteit op deplaats Cx). In de praktijk is geblekendat eventuele extra capaciteit eenwaarde moet hebben tussen 5 en 82pF. De juiste waarde moet proefonder-vinderli jk vastgesteld worden viametingen.

VerkrijgbaarheidTot slot nog enige aandacht aan deverkrijgbaarheid van de gebruiktecomponenten. De meeste componen-ten zijn normaal verkrijgbaar in degoede onderdelenzaken. Er zijn echtereen paar ‘moeilijk verkrijgbare typen’.Het Dallas-IC is vrij nieuw, maar zal viavertegenwoordigers van Dallas nor-maal verkrijgbaar zijn. De ATmega103en de grafische Thomson-processorSTV5730 zi jn verkri jgbaar via deauteur, net als professioneel geprodu-

ceerde printen. Er zijn geen bouwkitsbeschikbaar. De software is gratis te downloadenvia Internet op:http://lea.hamradio.si/~s51kq

TenslotteDe bouw van de hier beschrevengenerator zal voor een beginnendamateur heel veel problemen kunnenopleveren (gebruik van SMD-compo-nenten). Maar de unit zelf is eenvou-dig opgezet als je het vergelijkt metvergelijkbare ontwerpen in de profes-sionele wereld.Menigeen zal er nog van versteldstaan wat hij eigenlijk allemaal kan.De mens zit wat dat betreft vreemd inelkaar. SMD lijkt moeilijk, maar in depraktijk valt het allemaal wel mee.

Het operating system van de VID2G isomvangrijk, maar benut met de huidi-ge versie slechts de helft van demogelijkheden van de ATmega103. Er is veel tijd gestopt in de ontwikke-ling van de software, en er zullenzeker nog vele upgrades volgen.In het laatste deel van deze artikelen-reeks zullen we nader stilstaan bij desoftware (en de Windows packagemanager) en een manier om de unitop een veilige manier te herstarten.

Repeater 4/1999 25

Fig.7 en 8Printlayout (schaal 1:1) en componentenopstelling bedieningsprint

ONDERDELENLIJST VID2G

U1 ATMEL ATMEGA103U2 THOMSON STV5730AU3 24C04U4 MAX232U5 7805U6 DALLAS DS1629T1,T2 BC547BD1 1N4007 (1812)D2,D3,D4,D5 1N4148 (1206)LD1 LED 3MM ROOD

LD2 LED 3MM GEEL

LD3,LD4 LED 3MM GEEL

SP1 PIËZO OSC 5..12VQ1 KRISTAL 4.000 MHZ

Q3 KRISTAL 17.734 MHZ

Q4 KRISTAL 32.768 KHZ

N1,N2 SPOEL 47 µH N3 SPOEL 20 µHN4 SPOEL 27 µHC1,C2,C3,C4 ELCO 10 µF/16VC5,C16 ELCO 100 µF/16VC21 ELCO 2µ2/16VC26 TRIMMER 4-25PF

C17 12 PF (1206)C12,C13 22 PF (1206)C9,C10 39 PF (1206)C20 56 PF (NP0)C23 220 PF (1206)C22 68 NF (1206)C6,C7,C8,C11,C14,C15,C19,C24,C25,C27 100NF (1206)R2,R12 68 (1206)R10,R15 75 (1206)R1K,R2K,R3K,R4K 680 (1206)R7,R11 1K (1206)R18 1K2 (1206)R13 2K7 (1206)R8 3K9 (1206)R3,R5 4K7 (1206)R16 5K6 (1206)R9 6K8 (1206)R14 8K2 (1206)R4 12K (1206)R1, R17 22K (1206)

TUSSEN HAAKJES STAAT HET SMD-FORMAAT VERMELD.

26 Repeater 4/1999

ONØZTMSinds lang werden plannen gekoes-terd om een repeater voor AmateurTeleVisie, kortweg ATV op te stellen inprovincie Oost-Vlaanderen.Uiteindeli jk werd de Zuid-Oost-Vlaamse locatie van Zottegem(JO10VU) gekozen om een repeater inte planten, met ingangen in de 13cm-en 3cm-band, en een uitgang in de

23cm-band. De repeater-commissievan de UBA stemde in met de locatie,de technische realisatie was bedrijfs-klaar en we kregen toelating om deinstallatie op te stellen op de kerkto-ren van Bevegem (een wijk vanZottegem), nota bene de hoogstekerktoren in de streek (50m). Een mooiere locatie kan men zich

moeilijk indenken op ongeveer 110mASL. De call, toegewezen door het BIPT,werd ONØZTM. De hard- en softwarevan ONØZTM is gebouwd door deauteur van dit artikel, ON4RT, enON5NA-Bart.

ATV IN BELGIËWILLY VANMARCK, ON4RT

De jaatste paar jaren is de ATV-

activiteit in België aanzienlijk

toegenomen. Dat is niet in de

laatste plaats te danken aan de

verschillende ATV-repeaters die

operationeel zijn.

Willy VanMarck, ON4RT, zelf

een van de de mannen achter

ONØZTM, laat in een vogel-

vlucht verschillende repeaters in

België de revu passeren.

ONØZTMLOCATIE:ZOTTEGEM-KERK BEVEGEM - JO10VUINGANGSFREQUENTIES:2335 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)10.400 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)10.220 MHZ SCHOTEL 30 CM VOOR EEN VASTE LINK MET ONØTVA IN BRUSSELUITGANGSFREQUENTIE:1255 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)AUDIODRAAGGOLF:6 MHZ

ANTENNEHOOGTE:118 M (ASL).DTMFBEDIENINGSCODES ( VIA144.760 MHZ):23 START BAKEN

11 TESTBEELD12 BAKEN INFO EN DTMF TABEL30 BAKEN: MAX. VERMOGEN

33 BAKEN: MAX. VERMOGEN -3 DB36 BAKEN: MAX. VERMOGEN -6 DB39 BAKEN: MAX. VERMOGEN -12 DBWEBSITE: HTTP://SURF.TO/ONØZTM

ONØATVDe enige echte limburgse ATV-repe-ater ONØATV bevindt zich op hetQTH JO21QB op de Belgacom-torente Helchteren. De hoogte bedraagt 93meter, overeenkomend met ongeveer167 meter ASL. Onder het waakzaamoog van een gespecialiseerd teamwordt deze repeater steeds up to dategehouden. Dit team bestaat ondermeer uit ON1WW, ON1AVO,ON1BUX .

Repeater 4/1999 27

ONØATVLOCATIE:BELGACOM-TOREN HELCHTEREN - JO21QBINGANGSFREQUENTIES:2370 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)10.400 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE) UITGANGSFREQUENTIE:1258,2 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)10.240 MHZ

AUDIODRAAGGOLF:5,5 MHZ

ANTENNEHOOGTE:167 M (ASL).BIJZONDERHEDEN

DE REPEATER KAN GESTART WORDEN MET EEN 1750 HZ- TOON OP

144.150 MHZ.

ONØMTVBegin jaren ’50 ondernam Paul,

ON4HV, de eerste experimenten met

ATV (Amateur TeleVisie).

Ter vergelijking: pas in 1958 startte

het toenmalige NIR (later BRT(N), nu

VRT) met regelmatige TV-uitzendin-

gen.

ON4HV’s uitzendingen gebeurden

eerst op 50 MHz (kanaal 4), later op

de 70 cm-amateurband. Tot op de

dag van vandaag zendt ON4HV nog

steeds elke zondagmiddag een pro-

gramma uit waarin één of meer tech-

nische vraagstukken haarfijn uit de

doeken gedaan worden. Uniek aan

deze werkwijze is het feit dat "feed-

back" in de vorm van bijkomende

vragen en/of opmerkingen onmiddel-

lijk gegeven kan worden via een 2

meter-verbinding: nog voor het

woord "interactief" uitgevonden werd,

paste ON4HV dit principe reeds toe.

Twintig jaar geleden startte Staf,

ON6UA, uit Lier ook regelmatige uit-

zendingen. Elke donderdagavond

behandelt hij daarin amateurthema’s

in de breedste zin van het woord,

met onder andere reportages over

wat er zich in de radiowereld afspeelt

en dergelijke

Naast deze twee stations zijn er nog

verschillende andere initiatieven,

echter op veel kleinere schaal.

Het nadeel aan alle ATV-uitzendin-

gen was dat 70 à 75 % van de 70

cm-amateurband door een enkel

ATV-station in beslag wordt geno-

men, wat in de beginjaren nog niet

tot al te veel conflicten met andere

gebruikers van deze band leidde.

Halverwege de jaren ’80 echter

waren die er wel: door het voort-

schrijden van de techniek werd de

UHF-band meer en meer gebruikt

voor andere communicatiesystemen

zoals telefonie (al dan niet via relais-

stations), satellietverkeer, en liep een

belangrijk deel van de digitale AX25-

netwerkverbindingen (Packet Radio)

op dezelfde band.

ATV dreigde in de verdrukking te

komen en daarom werd het plan

opgevat om een hoog opgesteld

ATV-relaisstation in het Antwerpse te

bouwen. De ATV-repeater heeft

ingangsfrekwenties op 10 GHz en

2.3 GHz, terwijl de uitgangsfrekwen-

tie op de 1,3 GHz band (23cm) zit.

ARC heeft dit project van onder

andere ON1BPS en ON7IZ van in

het begin ondersteund. Sinds de

ATV-repeater in gebruik is genomen

kan men met vrij eenvoudige hulp-

middelen het signaal ervan ontvan-

gen tot ver buiten regio: in het

Brusselse en het Gentse zijn er vrij

veel trouwe kijkers van het ATV-

relais.

28 Repeater 4/1999

ONØMTVLOCATIE:ANTWERPEN

INGANGSFREQUENTIES:2320 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)10.400 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE) UITGANGSFREQUENTIE:1255 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)AUDIODRAAGGOLF:5,5 MHZ

ANTENNEHOOGTE:167 M (ASL).BIJZONDERHEDEN

DE REPEATER KAN BEDIEND WORDEN MET DTMF- TONEN OP

144.760 MHZ.WEBSITE: HTTP://WWW.AS400.REALSOFTWARE.BE/ORG/HAMRADIO/REPEATERS/ONØMTV

ONØTVAOnØTVA is nu ruim een jaar in dienstals omzetter van 13 naar 3 cm.Hiervoor heeft het eerst dienstgedaan als baken op 3 cm.Normaal gezien is er nog een inputvoorzien op 1280 MHz maar de radarzorgde voor de nodige interferentiesop 1280 MHz zodat deze input nietbruikbaar is op het rerlais.Mogelijke oplossing voor de toekomstis het openen van een ingang van1255 MHz, waar minder stroing is vanradarsignalen.Aangezien er geen 13 cm-uitgangen-toegestaan worden en alle nieuwerelais in België met een 23 cm uit-gangop 1255 MHz moeten uitzenden(dit opgelegd word door het B.I.P.T.)blijft er niet veel keuze over dan voortoekomstige inputs op 10 GHz en1255 MHz te kiezen.Op de 1255 MHz ingang zal er daneen of ander selectief systeengebruikt worden zoals subtoonaccess. Dit is nodig omdat het relaisgeactiveerd zou kunnen worden op1255 MHz door de sync, die steedsaanwezig is van de andere ATV-relaisop 1255 MHz.De zender bestaat uit een modulator-exiter op 1.2GHz voorzien van eensynthesizer om alles netjes stabiel tehouden en een up-converter die aan-

gestuurd wordt met een eveneens zelfontworpen 9 GHz local-oscillatormodule. Dit oscillatorsignaal wordtgestabiliseerd door middel van eenPLL-schakeling. Verder is alles met denodige filters netjes gefilterd zodathet uitgangsspectrum ruim aan devereiste normen voldoet.De drie slotantennes hebben elk zo’n11 dB winst en werken naar behoren,wat ook ten goede komt aan hetwerkbereik van het relais.Meestal is het zo als je ONØTVA kuntontvangen op 3 cm, dan kun je ookwerken via deze repeater op de 13 cm

ingang.Verder wil ik nog vermelden dat er uit-zendingen op zondag en donderdagovergenomen worden van ONØATVuit Antwerpen en terug ontvangenworden op 3 cm in Zottegem(ONØZTM) om vervolgens weer uitge-zonden te worden op 1255 MHzzodat de uitzendingen door meerammateurs te bekijken zijn.ONØTVA is een relais, die in dekomende jaren nog zal evoluerennaargelang de behoefte en het aantalgebruikers. Dus er is nog werkgenoeg.

Repeater 4/1999 29

ONØTVALOCATIE:BRUSSEL - JO20EUINGANGSFREQUENTIES:2370 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)10.400 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE) 10.220 MHZ. VASTE LINK MET ONØTVA-BRUSSEL SCHOTEL 30 CMUITGANGSFREQUENTIE:10.220 MHZ (OMNIDIRECTIONALE GOLFPIJPANTENNE)AUDIODRAAGGOLF:5,5 MHZ

ANTENNEHOOGTE:200 M (ASL).WEBSITE: HTTP://HOME.PLANET.NL/~PE1ORZ/ONØTVA/ONØTVA.HTML

30 Repeater 4/1999

FREQUENTIELIJST ATV-REPEATERS: NEDERLAND ROB ULRICH

23 CM

PI6DRA DRACHTEN JO33BC 6.00 MHZ 2387 MHZ

1285 MHZ

PI6ATH HAARLEM JO22HI 7.02 MHZ 2420/10.200 MHZ

7.20 MHZ

7.38 MHZ

7.56 MHZ

1280 MHZ

PI6ATS SOEST JO22PE 5.50 MHZ 2374 MHZ

PI6EHV EINDHOVEN JO21RL 5.50 MHZ 434.25/2357/10.400 MHZ

2352 MHZ

13 CM

PI6ALK HEERHUGOWAARD JO22KQ 6.552 MHZ (NICAM) DIV. OP 23 CM/13 CM/3 CM7.02 MHZ

7.20 MHZ

7.38 MHZ

7.56 MHZ

9,50 MHZ (MPEG2, SR 2632 MB/S FEC 7/8)PI6HVS HILVERSUM JO22OFI 5.50 MHZ 1258 MHZ

2387 MHZ

PI6ANH ARNHEM JO21WX 6.00 MHZ 1252/10.400 MHZ

PI6KMP KAMPEN JO22XN 6.50 MHZ 1280 MHZ/DIV. OP 3 CM

PI6ZOD EMMEN JO32LU 6.50 MHZ 1252/10.200/10.400 MHZ

2420 MHZ

PI6ATH HAARLEM JO22HI 7.02 MHZ 1285/10.200 MHZ

7.20 MHZ

7.38 MHZ

7.56 MHZ

2422 MHZ

PI6GRO GRONINGEN JO22PE 5.50 MHZ 1252/10.200/10.400 MHZ

5.74 MHZ

6.00 MHZ

6.65 MHZ

2427 MHz

PI6NYV NIJVERDAL JO32FI 6.00 MHZ 1252/10.200 MHZ

7.02 MHZ

7.20 MHZ

CALL LOKATIE LOCATOR AUDIODRAAGGOLVEN INGANGSFREQUENTIES

PI6VHW PUTTERSHOEK JO21GT ?.?? MHZ 1252/10.400 MHZ

PI6BOZ BERGEN OP ZOOM JO21DL 6.00 MHZ 1250/10.400 MHZ

PI6ATR AALTEN JO32GW 6.00 MHZ 1252/2350/10.480 MHZ

PI6BOZ BERGEN OP ZOOM JO21DL 6.00 MHZ 1250/1285 MHZ

PI6MEP MEPPEL JO32CQ 6.50 MHZ 1252 MHZ

V e r k l a r i n g

2360 MHZ

PI6BRD BREDA 1280 MHZ

Repeater 4/1999 31

PI6ATV IJSSELSTEIN JO22MA 7.02 MHZ 1260/2352/10.160/10.180 /7.20 MHZ 10.490 MHZ

10.200 MHz

3 CM

PI6KMP KAMPEN JO33BC 6.00 MHz 2387 MHz

PI6EHV EINDHOVEN JO21RK 5.50 MHZ 434.25/1252/10.400 MHZ

PI6ATR AALTEN JO32GW 6.00 MHZ 1252/2350/10.480 MHZ

10.330 MHz

PI6DIG NEDERH. DEN BERG JO22MG 7.02 MHZ/J17 1250/2340/10.180/10.485 MHZ

7.20 MHZ/J176.552 MHZ NICAM

10.400 MHz

PI6ATH HAARLEM JO22HI 7.02 MHZ 1285/2420/10.200 MHZ

7.20 MHZ

7.38 MHZ

7.56 MHZ

PI6GRO GRONINGEN JO22PE 5.50 MHZ 1252/10.200 MHZ

5.74 MHZ

6.00 MHZ

6.65 MHZ

PI6ZOD EMMEN JO32LU 6.50 MHZ 1252/10.200/10.400 MHZ

10.425 MHz

10.490 MHz

PI6GRO GRONINGEN JO22PE 5.50 MHZ 1252/10.200 MHZ

5.74 MHZ

6.00 MHZ

6.65 MHZ

PI6HDB HARDENBERG JO32HN ?.?? MHZ 1252/2387/2422/10.20010.250/10.300 MHZ

PI6HHWALKMAAR JO22IO 7.02 MHZ 10.175 MHZ

7.20 MHZ

10.460 MHz

PI6YRC BEVERWIJK JO22HL ?.?? MHZ 10.175 MHZ

PI6GRO GRONINGEN JO22PE 5.50 MHZ 1252/10.200 MHZ

5.74 MHZ

6.00 MHZ

6.65 MHZ

10.475 MHz

PI6ATV IJSSELSTEIN JO22MA 7.02 MHZ 1260/2352/10.160/10.180 /7.20 MHZ 10.490 MHZ

PI6TNO DEN HAAG JO22DC 6.50 MHZ 1270/2335 MHZ

6.68 MHZ

7.02/7.20 MHZ

7.38/7.56 MHZ

10.475 MHz

OproepHeeft u schakelingen ontworpen, die ook voor andere amateurs interessant zijn? Publiceer die dan in Repeater, het meest besproken en gelezen blad in Nederland en tal van Europese landen.Neem contact op met de uitgever over de faciliteiten.CCH Media,Tel.072-5720993 , Fax 072-5720992of per email: Repeater@Hetnet.nl

32 Repeater 4/1999

PI6ALK -2352 MHzHeerhugowaard

PI6ANH -2387 MHzArnhem

PI6ATH -1285/2420 MHzHaarlem

PI6ATV -10.425/10475 MHzIJsselstein

PI6BRD -2360 MHzBreda

PI6DIG -10330 MHzNederhorst den Berg

PI6DRA -1280 MHzDrachten

PI6HVS -2352 MHzHilversum

PI6KMP -2387/10200 MHzKampen

PI6MEP -2352 MHzMeppel

PI6NYV -2427 MHzNijverdal

PI6TNO -10490 MHzDen Haag

PI6ZOD -2387/10400 MHzEmmen

Hierboven staan de testbeelden van ATV-repeaters in Nederland. Wij hopen dat u aan de hand van de testbeelden signa-

len eerder zult herkennen tijdens uw zoektocht door de ether.

Helaas is de collectie nog niet compleet.

De redactie is nog op zoek naar kleurenfoto’s van de testbeelden van PI6HDB, PI6HHW, PI6YRC en PI6VHW.

Maar uiteraard zij ook testbeelden van buitenlandse repeaters, ontvangen ATV-stations, etc van harte welkom.

Het beeldmateriaal kan in ieder bestandsformaat aangeleverd worden (JPG,BMP,TIF,EPS). Voor meer informatie kunt u

contact opnemen met de redactie. Zie het Colofon elders in dit nummer.

PI6GRO -2422/10400 MHzGroningen

PI6EHV -1280/10200 MHzEindhoven

PI6ATS -1280 MHzSoest

TESTBEELDEN ATV-REPEATERS: NEDERLAND