pwT-6cspunjab.nirmancampus.co.in/notes/12th Chapter 6th.pdf · 2020. 11. 1. · P a g e | 1 kMipatr...

12
Page | 1 kM ipaU tr swieM s - 12vIN jmwq iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kM ipaU tr PY kltI, s.s.s.s.(kM ), su nwm) pwT-6 (nYtvrikM g sMklp) (slwnw pRIiKAwvW ivc ies pwT ivco N 1,2 Aqy 6 AMkW vwly pRSn pu `Cy jwxgy) KwlI QwvW Bro[ 1. do siQqIAW drimAwn fwtw bdlx vwly mwiDAm nUM _______ ikhw jWdw hY[ a. nYtvrk A. hwrf ifsk e. sI. fI. rom s. ieh swry 2. HTTP pRotokol _________ vwsqy vriqAw jWdw hY[ (WWW dy pMnyH dy x leI) 3. inmniliKq ivcoN ikhVw kMipaUtr nYtvrkW dw inSwnw nhIN hY[ a. sroq vMf A. au~c Brosw e. skylyibltI s. iehnW ivcoN koeI nhIN 4. iek Distributed Network Configuration ijs ivc smUh fwtw iek kyNdrI kMipaUtr ivcoN gujrdw hY[ a. b`s nYtvrk A. stwr nYtvrk e. irMg nYtvrk s. puAwieMt-tU-puAwieMt nYtvrk 5. PC dI muFlI mYmrI jW ifsk qoN iksy dUjy kMipaUtr nUM PweIl Byjx nUM kI ikhw jWdw hY a. AploifMg A. fwaUnloifMg e. log-ien s. hYNg-Awn 6. aus ifvwies dw nW d`so ijhVw tYlIPon lweInW rwhIN do kMipaUtrW nUM jOVdw hY[ a. typ A. mwfm e. b`s s. kybl 7 sI.pI.XU. qoN iek kMipaUtr dy sImW XMqrW leI fwtw dI Adlw-bdlI __rwhIN pRwpq huMdI hY[ a. mwfm A. kMipaUtr port e. ieMtrPys s. bPr mYmrI 8. __________ sMcwr mwiDAm nhIN hY[ a. tYlIPon lweInW A. ko-AYksIAl kybl e. mwfm s. muVI hoeI koAYksIAl kybl 9. trmInlW dI vrqoN _______ leI kIqI jWdI hY[ a. XUzr qoN fwtw pRvyS krvwaux leI A. skUl mu`KI nUM sUcnw pRdwn krn leI e. nYtvrk ivc fwtw vMfx leI s. ienWH ivcoN koeI nhIN 10. ieMtrnYt qy phu Mc krn leI PC qy lgwieAw jwx vwlw swPtvyAr _________ hY a. www A. TCP/IP e. Web Browser s. URL

Transcript of pwT-6cspunjab.nirmancampus.co.in/notes/12th Chapter 6th.pdf · 2020. 11. 1. · P a g e | 1 kMipatr...

  • P a g e | 1 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    pwT-6

    (nYtvrikMg sMklp)

    (slwnw pRIiKAwvW ivc ies pwT ivcoN 1,2 Aqy 6 AMkW vwly pRSn pùCy jwxgy)

    KwlI QwvW Bro[

    1. do siQqIAW drimAwn fwtw bdlx vwly mwiDAm nUM _______ ikhw jWdw hY[

    a. nYtvrk A. hwrf ifsk e. sI. fI. rom s. ieh swry

    2. HTTP pRotokol _________ vwsqy vriqAw jWdw hY[ (WWW dy pMnyH dyx leI)

    3. inmniliKq ivcoN ikhVw kMipaUtr nYtvrkW dw inSwnw nhIN hY[

    a. sroq vMf A. au~c Brosw e. skylyibltI s. iehnW ivcoN koeI nhIN

    4. iek Distributed Network Configuration ijs ivc smUh fwtw iek kyNdrI kMipaUtr ivcoN

    gujrdw hY[

    a. b`s nYtvrk A. stwr nYtvrk e. irMg nYtvrk s. puAwieMt-tU-puAwieMt nYtvrk

    5. PC dI muFlI mYmrI jW ifsk qoN iksy dUjy kMipaUtr nUM PweIl Byjx nUM kI ikhw jWdw hY

    a. AploifMg A. fwaUnloifMg e. log-ien s. hYNg-Awn

    6. aus ifvwies dw nW d`so ijhVw tYlIPon lweInW rwhIN do kMipaUtrW nUM jOVdw hY[

    a. typ A. mwfm e. b`s s. kybl

    7 sI.pI.XU. qoN iek kMipaUtr dy sImW XMqrW leI fwtw dI Adlw-bdlI __rwhIN pRwpq huMdI hY[

    a. mwfm A. kMipaUtr port e. ieMtrPys s. bPr mYmrI

    8. __________ sMcwr mwiDAm nhIN hY[

    a. tYlIPon lweInW A. ko-AYksIAl kybl e. mwfm s. muVI hoeI koAYksIAl kybl

    9. trmInlW dI vrqoN _______ leI kIqI jWdI hY[

    a. XUzr qoN fwtw pRvyS krvwaux leI A. skUl mu`KI nUM sUcnw pRdwn krn leI

    e. nYtvrk ivc fwtw vMfx leI s. ienWH ivcoN koeI nhIN

    10. ieMtrnYt qy phuMc krn leI PC qy lgwieAw jwx vwlw swPtvyAr _________ hY

    a. www A. TCP/IP e. Web Browser s. URL

  • P a g e | 2 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    iek-SbdI pRSn au~qr

    1. stwr, irMg Aqy b`s nYtvrk _________ dIAW imswlW hn[ (topolojI)

    2. do siQqIAW drimAwn fwtw dI bdlI dy mwiDAm nUM ______ ikhw jWdw hY[ (sMcwr cYnl)

    3. iek Cotw ijhw nYtvrk ijhVw sQwnk Kyqr ijvyN ik dPqr, iemwrq qk sIimq huMdw hY[

    (LAN)

    4. do jW vDyry nYtvrkW dy kunYkSnW nUM ____ ikhw jWdw hY[ (ieMtrnYt)

    5. iek nYtvrkd dw pRXog _______ leI kIqw jWdw hY[ (fwtw vMf)

    6. _______ inXm (pRotokol) PweIl bdlI dw iDAwn r`Kdw hY[ (FTP)

    7. _________ rwhIN kMipaUtr qoN sMdyS Byj Aqy pRwpq kr skdy hW[ (eI myl)

    8. _____ kybl plwsitk jW SISy dIAW bxIAW huMdIAW hn Aqy fwtw sMcwr leI vrqIAW

    jWdIAW hn[ (EptIkl PweIbr)

    9. sMcwr pRxwlI dy swDn duAwrw joVy gey kMipaUtrW dw sMigRh _______ khwauNdw hY[ (nYtvrk)

    10. iek nYtvrk ivc nofs dy AMqr sMbMD dw nmUnw _________ khwauNdw hY[ (topolojI)

    11. ______ topolojI ivc kyNdrI nof hr iek dUjI nof nwl iek mwrg duAwrw juVIAW huMdIAW

    hn[ (stwr)

    12. ivksq Aqy fIzweIn kIqI geI pihlI vYn (WAN) pRweIvyt nYtvrk ______ sI[

    (ARPANET)

    13. fwtw sMcwr gqI nUM mwpx vwlI iek iekweI _______ hY[ (baud)

    shI/glq ilKo

    1. iek nof iek kMipaUtr huMdw hY jo nYtvrk nwl juiVAw huMdw hY[ (shI)

    2. MAN nYtvrk auh huMdw hY jo Sihr ivc PYilAw huMdw hY[ (shI)

    3. dr ijs qy lYn fwtw nUM bdldw hY, gIgw-ibts pRqI sYkMf huMdw hY (glq)

    4. nYtvrk ieMtrPys iekweI iek ifvwies hY jo srvr nwl Aqy smUh vrkstySnW nwl aunWH

    drimAwn kunYkSn joVn leI huMdy hn[ (shI)

    5. nYtvrk sMklp ivc URL dw Bwv XUnIPwrm irsors lokytr huMdw hY[ (shI)

    6. iek Gbps 1,000,000,00 ibt pRqI sYikMf dy brwbr huMdw hY[ (glq)

    7. hvw ivc gYr mwrg drSk sMcwr mwiDAm hY[ (shI)

    8. ifvwies ijhVw quhwnUM bhumuKI kMipaUtrW nUM iekihry nYtvrk nwl joVn dI AwigAw idMdw hY, nUM

    h`b kihMdy hn[ (shI)

    9. bYNfivfQ mwiDAm dI smr`Qw hY ijs ivc isgnl dw sMcwr huMdw hY[ (shI)

  • P a g e | 3 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    mh`qvpUrn pRSn

    1. nYtvrk kI huMdw hY?

    au: iek kMipaUtr nYtvrk do jW do qoN v`D kMipaUtrW nUM Awps ivc joVn nwl bxdw hY[ nYtvrk

    swDnW (resources) nUM sWJw (share) krn leI bxwieAw jWdw hY[ iek nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM

    Awps ivc joVn leI sMcwr cYnlW dI vrqoN kIqI jWdI hY[ ieh sMcwr cYnl qwrW jW ibnWH qwrW

    vwly ho skdy hn[ nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM Awps ivc joVn leI dUrI dI koeI h`d nhIN huMdI[

    2. kMipaUtr nUM AYnwlwg tYlIPon lweIn nwl joVn vwly XMqr dw nW ilKo[ ies dIAW iksmW vI

    ilKo[

    au: kMipaUtr nUM AYnwlwg tYlIPon lweIn nwl joVn vwly XMqr nUM mwfm ikhw

    jWdw hY[ ieh do iksmW dy huMdy hn: bwhrI Aqy AMdrUnI mwfm[ iehnW dw

    vrnx ies pRkwr hY:

    1. bwhrI mwfm (External Modem): ieh kMipaUtr qoN Al`g iek v`Krw XMqr huMdw hY[ iesnUM

    kMipaUtr dy sIrIAL port (Serial Port) COM1 jW COM2 nwl joiVAw jWdw hY[ ieh mwfm

    AMdrUnI mwfm dy mukwbly mihMgy huMdy hn[ pr iehnW dI sMcwr gqI AMdrUnI mwfm dy mukwbly

    izAwdw huMdI hY[

    2. AMdrUnI mwfm (Internal Modem): ieh iek ipMRtf srkt borf

    (Printed circuit board) huMdw hY[ iesnUM isstm XUint dy AMdr lgwieAw

    jWdw hY[ ieh mwfm bwhrI mwfm dy mukwbly ssqy huMdy hn[ pr iehnW

    dI sMcwr gqI bwhrI mwfm dy mukwbly G`t huMdI hY[

    http://4.bp.blogspot.com/-8ZtJLsQmLq8/VdR_hA9C_jI/AAAAAAAAAeU/95NEqJkPicY/s1600/1a.jpghttp://4.bp.blogspot.com/-8ZtJLsQmLq8/VdR_hA9C_jI/AAAAAAAAAeU/95NEqJkPicY/s1600/1a.jpghttp://4.bp.blogspot.com/-8ZtJLsQmLq8/VdR_hA9C_jI/AAAAAAAAAeU/95NEqJkPicY/s1600/1a.jpg

  • P a g e | 4 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    3. sMcwr cYnl dI pirBwSw ilKo[

    au: sMcwr cYnl nUM sMcwr mIfIAw vI ikhw jWdw hY[ sMcwr cYnl auh cYnl huMdy hn ijs rwhIN

    nYtvrk ivc fwtw nUM iek kMipaUtr qoN dUjy kMipaUtr q`k ByijAw jWdw hY[ sMcwr cYnl do iksmW

    dy huMdy hn: gwieff mIfIAw Aqy Angwieff mIfIAw[

    4. nYtvrk topolojI kI hY?

    au: nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM v`K-v`K FMgW nwl pRbMDq krn dy qrIikAW nUM nYtvrk topolojIz

    ikhw jWdw hY[ iek nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM keI qrIikAW nwl pRbMiDq kIqw jw skdw hY[ ies

    leI nYtvrk topolojIz keI iksmW dIAW huMdIAW hn, ijvyN ik stwr topolojI, bs topolojI, irMg

    topolojI, tRI topolojI, mYS topoljI[

    5. URL kI huMdw hY?

    au: ieMtrnYt aupr hryk vYbpyz dw iek ivl`Kx AYfrYs huMdw hY[ ies AyfrYs nUM hI XunIPwrm

    irsors lokytr ikhw jWdw hY[ ieMtrnYt aupr iksy vYb-pyz q`k phuMc krn leI swnUM vYb-bRwaUzr

    ivc ausdw URL tweIp krnw pYNdw hY[ URL dI audwhrx hyT ilKy Anuswr hY:

    6. WWW kI hY?

    au: vrlf vweIf vYb nUM www jW web jW W3 dw nW nwl vI jwixAw jWdw hY[ ieh vYb srvrW dw

    iek smUh huMdw hY[ vrlf vweIf vYb ivc sUcnw nUM vYb pyjW ivc stor kIqw jWdw hY[ vYb pyjW nUM

    HTML ivc bxwieAw jWdw hY[ HTML vYb pyjW dI bxqr Aqy q`qW nUM pirBwiSq krdw hY[ vYb pyz

    ivc tYkst, qsvIrW, AwfIE, vIfIE, AynImySn Awid ho skdy hn[ iek dUjy nwl sMbMDq vYb

    pyjW dy smUh nUM vYb-sweIt ikhw jWdw hY[ vYb-sweIt nUM vYb –srvr aupr stor kIqw jWdw hY[

    iek vYbswiet dy pyjW nUM Awps ivc hweIprilMks duAwrw joiVAw jWdw hY[ vYb pyz ivc

    hweIprilMk inly rMg ivc AMfrlweIn kIqy hoey nzr AwauNdy hn[ vYbsweIt dy sB qoN pihly vYb

    pyz nUM hompyz (Homepage) ikhw jWdw hY[ vYbpyzW nUM dyKx leI vYb-bRwauzr (web-browser) dI

    vrqoN kIqI jWdI hY[ ku`J Awm vrqy jwx vwly vYb bRwaUzr hn – gUgl kRom (Google Chrome),

    ieMtrnYt Ayksplorr (Internet Explorer), PwierPoks (Firefox)

  • P a g e | 5 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    7. ieMtrnYtvrikMg kI huMdI hY?

    au: v`K-v`K nYtvrkW nUM Awps ivc joVn dw pRosYs ieMtrnYtvrikMg AKvwauNdw hY Aqy ies qrW dy

    bxwey gey nYtvrkW nUM ieMtrnYtvrk ikhw jWdw hY[ ieMtrnYtvrk ivc v`K-v`K nYtvrkW nUM Awps

    ivc joVn leI keI iksmW dy XMqrW dI vrqoN kIqI jWdI hY ijvyN ik: rwaUtr (Router), gytvyA

    (Gateway) Awid[

    8. FTP kI huMdI hY? iesdy lwB ilKo[

    au: ieh ieMtrnYt leI vriqAw jwx vwlw stYNfrf pRotokol hY[ iehnW pRotokolz dI vrqoN ieMtrnYt

    aupr kMipaUtrW ivckwr PweIlW tWRsPr krn leI kIqI jWdI hY[ FTP pRotokol ieMtrnYt dy TCP/IP

    pRotokolz dI mdd nwl hI PweIlW dI Adlw-bdlI krdy hn[ ieMtrnYt aupr PweIlW dI Adlw

    bdlI krn ivc FTP kwPI lwBdwiek is`D huMdI hY[

    9. nYtvrk h`b kI huMdw hY? iesdy lwB kI hn?

    au: nYtvrk h`b iek sMcwr XMqr hY jo nYtvrk bnwaux leI

    vriqAw jWdw hY[ ieh do jW do qoN v`D ieQrnYt (Ethernet)

    nYtvrkW nUM Awps ivc joVn dw kMm krdw hY[ ieh iehnW

    nYtvrkW nUM joV ky iekihry nYtvrk dy qOr qy drSwauNdw hY[

    ie`k h`b keI lweInW qoN ienpu`t pRwpq krdw hY[ jdoN h`b iksy vI ie`k ienpu`t lweIn qoN fwtw

    pRwpq krdw hY qW ieh ies pRwpq fwtw nUM bwkI swrIAW lweInW aupr Byj idMdw hY[ h`b nUM Awm

    qOr qy stwr topolojI ivc vriqAw jWdw hY[

    10. fwtw bdlI (fwtw tRWsPr) dI pirBwSw idE[ iesdIAW iekweIAW kI hn?

    au: kMipaUtrW ivckwr fwtw dI Adlw bdlI krnw fwtw tWRsPr AKvwauNdw hY[ iek im`Qy smyN

    ivc fwtw dI ijMnHI mwqrw kMipaUtrW ivckwr tRWsPr kIqI jWdI hY, aus nUM fwtw bdlI dr ikhw

    jWdw hY[ fwtw bdlI dr nUM ibts (bits)ivc pRgtwieAw jWdw hY[ fwtw bdlI dIAW iekweIAW

    ib`t drW ivc hyT ilKy Anuswr ho skdIAW hn:

    kbps - kilobits per second

    mbps - megabits per second

    gbps - gigabits per second

    tbps - terabits per second

  • P a g e | 6 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    11. qusIN sMcwr mwiDAm Sbd qoN kI smJdy ho?

    au: sMcwr mwiDAm nUM sMcwr cYnl vI ikhw jWdw hY[ sMcwr mwiDAm auh mwiDAm huMdy hn ijs

    rwhIN nYtvrk ivc fwtw nUM iek kMipaUtr qoN dUjy kMipaUtr q`k ByijAw jWdw hY[ sMcwr mwiDAm do

    iksmW dy huMdy hn:

    gwieff mIfIAw Aqy

    Angwieff mIfIAw[

    v`fy auqrW vwly pRSn

    1. nYtvrk dI lOV ikauN pYNdI hY?

    au: nYtvrikMg dI jrUrq hyT ilKy kwrnW krky pYNdI hY:

    1. kMipaUtr PweIlW nUM sWJw krn leI (To share computer files)

    2. kMipaUtr dy v`K-v`K hwrfvyAr BwgW dI sWJ krn leI (To share hardware components)

    3. kMipaUtrW nUM iek dUjy nwl sMcwr krn Xog bnwauxw (to enable communication between

    computers)

    4. sMcwr dI gqI Aqy SuD`qw nUM vDwauxw (to increse the speed and accuracy in

    communication)

    5. fwtw tRWsPr dI kImq Gtwaux leI (to reduce the cost of data transfer)

    6. gru`p ivc kMm krn leI (To work in groups)

    7. nYtvrk rwhIN kMm dI auqpwdkqw ivc vwDw huMdw hY[

    2. fwtw vMf (Data Sharing) nUM nYtvrikMg dw mh`qvpUrn pRXog ikauN mMinAw jWdw hY?

    au: fwtw vMf (Data Sharing) nUM nYtvrikMg dw mh`qvpUrn pRXog mMinAw jWdw hY[ iesdy keI

    kwrn hn[ nYtvrk dI vrqoN nwl v`K-v`K XUzr fwtw dI SwJ AwswnI nwl kr skdy hn[

    audwhrx leI: iek sMsQw ivc v`K-v`K ivBwgW dy XUzr nYtvrk dI vrqoN nwl PweIlW dI sWJ

    kr skdy hn[ nYtvrk fwtw dy sMcwr dI gqI Aqy SuD`qw nUM vDwauNdy hn[ nYtvrk rwhIN iksy

    fwtw nUM dUijAW q`k qyzI nwl phuMcwieAw jw skdw hY[ ies qoN ielwvw fwtw nUM tRWsPr krn dI

    kImq vI kwPI G`t jWdI hY[ nYtvrk rwhIN v`K-v`K gru`p tImW bxw ky iek hI fwtw aupr kMm

    krn ivc mdd imldI hY[ ies nwl kMm dI auqpwdkqw ivc vwDw huMdw hY[ iehnW kwrnW krky

    AsIN kih skdy hW ik fwtw dI vMf nUM nYtvrikMg dw mh`qvpUrn pRXog mMinAw jWdw hY[

  • P a g e | 7 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    3. kybl tIvI nYtvrk leI ikhVI iksm dw nYtvrk lwBdwiek huMdw hY? ieh vYn nwloN ikvyN v`K

    hY?

    au: kybl tIvI nYtvrk iek pUry Sihr ivc PYilAw hoieAw nYtvrk huMdw hY Aqy Aijhy nYtvrk

    leI MAN nYtvrk dI vrqoN kIqI jWdI hY[ ies qrWH AsIN kih skdy hW ik kybl tIvI nYtvrk

    leI MAN nYtvrk lwBdwiek huMdy hn[ ieh nYtvrk vYn nYtvrk nwloN v`K huMdy hn ikauNik vYn

    nYtvrk pUry dyS/mhWdIp jW sMswr ivc PYly hoey huMdy hn[ ies qrW AsIN kih skdy hW ik kybl

    tIvI nYtvrk (MAN) WAN nYtvrk dy mukwbly bhuq Coty huMdy hn[

    4. gweIff imfIAw Aqy AngweIff mIfIAw fwtw sMcwr mwiDAm kI huMdy hn?hryk dI imswl

    idE[

    au: auh mIfIAw ijs rwhIN nYtvrk ivc fwtw nUM iek kMipaUtr qoN dUjy kMipaUtr q`k ByijAw jWdw

    hY, ausnUM tRWsimSn mIfIAw ikhw jWdw hY[ tRWsimSn mIfIAw nUM sMcwr mIfIAw vI ikhw jWdw hY[

    kMipaUtrW nYtvrkW ivc fwtw sMcwr leI do iksmW dy mIfIAw vrqy jWdy hn:

    gweIff jW bWaUNff mIfIAw (Guided or Bounded Media):

    ies mIfIAw ivc fwtw qwrW dI vrqoN krky iek Kws rsqy rwhIN sMcwr krdw hY[ ieh mIfIAw

    keI qrW dw huMdw hY[ ijvyN ik: tivsitf pyAr kybl, koAYksIAl kybl, PweIbr Awpitk kybl

    Awid[

    AngweIff jW AnbWaUNff mIfIAw (UnGuided or UnBounded Media):

    ies mIfIAw ivc fwtw sMcwr ibnWH qwrW dy hvw rwhIN huMdw hY[ ies ivc fwtw dw pRvwh iek Kws

    rsqy dI bjwey hr idSw ivc ho skdw hY[ ieh mIfIAw auhnW QwvW auqy vriqAw jWdw hY ij`Qy

    kyblW nwl sMcwr krn ivc smisAw AwauNdI hY[ AngweIff mIfIAw dIAW mu`K iksmW – ryfIE

    qrMgW, mweIkro qrMgW, aupgRih mweIkro qrMgW, ienPrwrY`f qrMgW Awid hn[

  • P a g e | 8 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    5. nYtvrikMg ivc mwfm dw kI kMm hY?

    au: mwfm dw pUrw nw mwfUlytr ifmwfUlytr

    (Modulator Demodulator) hY[ ieh iek sMcwr

    XMqr hY[ ies dI vrqoN ifzItl isgnl (digital

    signal) nUM AYnwlwg isgnl (Analogue singal) Aqy

    AYnwlwg isgnl nUM ifzItl isgnl ivc qbdIl

    krn leI kIqI jWdI hY[ kMipaUtr ifzItl

    isgnl pYdw krdw hY[ prMqU ieh isgnl lMbI dUrI

    q`k sMcwr krn leI FukvyN nhIN huMdy[ ies leI

    iehnW isgnlW nUM AYnwlwg isgnlW ivc qbdIl

    kIqw jWdw hY jo ik lMbI dUrI q`k sMcwr krn leI

    FukvyN huMdy hn[ ifzItl isgnl nUM AYnwlwg isgnl ivc qbdIl krnw mwfUlytr AKvwauNdw hY[

    jdoN AYnwlwg isgnl Awpxy pVwv qy phuMc jWdw hY qW ies AYnwlwg isgnl nUM vwips ifzItl

    isgnl ivc qbdIl kIqw jWdw hY qW jo kMipaUtr ifzItl rUp ivc isgnl nUM pRwpq kr sky[

    AYnwlwg isgnl nUM ifzItl isgnl ivc qbdIl krnw fImwfUlytr AKvwauNdw hY[ ies qrWH AsIN

    kih skdy hW ik nYtvrikMg ivc mwfm sMcwr krn ivc mh`qvpUrn BUimkw inBwauNdw hY[

    hor v`fy ayuqrW vwly mh`vpUrn pRSn

    pR1: nYtvrk kI huMdy hn? v`K-v`K iksmW dy nYtvrkW nUM ibAwn kro[

    au: iek kMipaUtr nYtvrk do jW do qoN v`D kMipaUtrW nUM Awps ivc joVn nwl bxdw hY[ nYtvrk

    swDnW (resources) nUM sWJw (share) krn leI bxwieAw jWdw hY[ iek nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM

    Awps ivc joVn leI sMcwr cYnlW dI vrqoN kIqI jWdI hY[ ieh sMcwr cYnl qwrW jW ibnWH qwrW

    vwly ho skdy hn[ nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM Awps ivc joVn leI dUrI dI koeI h`d nhIN huMdI[

    nYtvrkW dIAW iksmW:

    kMipaUtr nYtvrk keI iksmW dy huMdy hn[ nYtvrk nUM auhnW dy Bugoilk Kyqr dy Anuswr hyT ilKy

    iqMnH BwgW ivc vMifAw jw skdw hY: LAN, MAN Aqy WAN

    1. lokl eyrIAw nYtvrk (LAN-Local Area Network):

    ies nYtvrk ivc Coty Bugoilk Kyqr dy kMipaUtrW nUM Awps ivc joiVAw jWdw hY[ ieh Cotw

    BUgoilk Kyqr iek irhwieSI iblifMg, skUl, lweIbRyrI jW dPqr Awid ho skdw hY[ LAN nYtvrk

  • P a g e | 9 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    dw Kyqr MAN Aqy WAN nYtvrk dy mukwbly kwPI Cotw huMdw hY[ Awm qOr qy LAN nYtvrk

    pRwievyt nYtvrk huMdy hn[ dPqrW ivc LAN nYtrvk dI vrqoN v`K-v`K swDnW nUM jW sUcnw nUM sWJy

    krn leI kIqI jWdI hY[

    iek LAN nYtvrk bhuq swry BwgW qoN imlky bxdw hY[ ieh Bwg tRWsimSn cYnl (tvIstf pyAr

    kybl, ko-AYksIAl kybl, PweIbr-AwptIk kybl Awid) srvr kMipaUtr, vrkstySn

    kMipaUtr, NIC, h`b Awid huMdy hn[

    2. mYtropolItn eyrIAw nYtvrk (MAN-Metropolitan Area Network):

    ieh nYtvrk BUgoilk Kyqr ivc LAN qoN v`fy prMqU WAN qoN Coty huMdy hn[ MAN nYtvrk dw

    BUgoilk Kyqr iek v`fy Sihr ijnWH v`fw ho skdw hY[ MAN nYtvrk kybl tI.vI. nYtvrk dI qrWH

    iekihrw nYtvrk vI ho skdw hY Aqy ieh keI Coty LAN nYtvrkW qoN iml ky vI bixAw ho skdw

    hY[ audwhrx leI: iek kMpnI Sihr ivc PYly Awpxy LAN nYtvrkW nUM Awps ivc joV ky MAN

    nYtvrk bxw skdI hY[ MAN nYtvrk pRweIvyt Aqy pbil`k dovyN qrWH dy ho skdy hn[ MAN

    nYtvrk dI rPqwr LAN nwloN G`t pr WAN nwloN v`D huMdI hY[

    3. vweIf eyrIAw nYtvrk (WAN-Wide Area Network):

    ieh sB qoN v`fy nYtvrk huMdy hn[ ienWH nYtvrkW ivc BUgoilk Kyqr dI koeI sImw nhIN huMdI[ ies

    nYtvrk dw BUgoilk Kyqr iek pUrw dyS, mhWdIp jW sMswr ijnWH v`fw ho skdw hY[ ies nYtvrk

    ivc kMipaUtrW nUM Awps ivc joVn leI pbilk nYtvrkW dI mdd leI jWdI hY[ audwhrx leI:

    tYlIPon nYtvrk dI mdd nwl ies nYtvrk dy kMipaUtrW nUM Awps ivc joiVAw jWdw hY[ ies qoN

    ielwvw sYtylweIt (Satellite) dI mdd nwl vI kMipaUtrW nUM ies nYtvrk ivc joiVAw jw skdw

    hY[ ieMtrnYt WAN nYtvrk dI sB qoN vDIAw audwhrx hY[ WAN nYtvrk bnwaux leI keI

    iksmW dy XMqr iesqymwl kIqy jWdy hn[ ijvyN ik: ibRj (Bridge), rwaUtr (Router), gytvyA

    (Gateway) Awid[ mu`K qOr qy rylvy, bYNk, Awid KyqrW ivc iehnW nYtvrkW dI vrqoN kIqI jWdI

    hY[ WAN nYtvrk dI rPqwr LAN Aqy MAN dy mukwbly G`t huMdI hY[

    pR:2 nYtvrk topolojI kI huMdI hY? v`K-v`K iksmW dIAW topoljIAW nUM ibAwn kro[

    au: nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM v`K-v`K FMgW nwl pRbMDq krn dy qrIikAW nUM nYtvrk topolojIz

    ikhw jWdw hY[ iek nYtvrk ivc kMipaUtrW nUM keI qrIikAW nwl pRbMiDq kIqw jw skdw hY[ ies

    leI nYtvrk topolojIz keI iksmW dIAW huMdIAW hn[ ku`J Awm vrqIAW jwx vwlIAW nYtvrk

    topolojIz ies pRkwr hn:

  • P a g e | 10 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    bs topolojI (Bus Topology):

    ieh topolojI LAN nYtvrk ivc vrqI jWdI hY[ ieh sB qoN swDwrx topolojI hY[

    ies toopolojI ivc nYtvrk dy swry kMipaUtr iek iekihrI kybl (Single cable)

    nwl juVy huMdy hn[ ies kybl nUM bs ikhw jWdw hY[ ieh kybl pUry nYtvrk ivc

    iek rIVH dI h`fI mMnHI jWdI hY[ nYtvrk ivc hr iek nof (kMipaUtr) dUjI nof nwl ies kybl

    rwhIN hI sMcwr krdI hY[ bs dy dovyN iknwirAW auqy trmInytr l`igAw huMdw hY jo isgnl nUM bwaUNs

    hox qoN bcwauNdw hY[

    stwr topolojI (Star Topology):

    ieh topolojI LAN nYtvrk ivc vrqI jWdI hY[ ies ivc swrIAW nofz (kMipaUtr)

    iek kyNdrI XMqr nwl juVIAW huMdIAW hn[ ies kyNdrI XMqr nUM h`b ikhw jWdw hY[

    kyNdrI XMqr Aqy nofz ivckwr Point-to-Point kunYkSn huMdw hY[ hr iek nof dUjI

    nof nwl ies kyNdrI h`b rwhIN hI juVI huMdI hY[ nYtvrk ivc swrw fwtw ies kyNdrI h`b ivcoN hI

    lMG ky jWdw hY[ Awm qOr qy UTP (AnSIlff tvIstf pyAr) kybl dI vrqoN nwl nofz nUM kyNdrI

    h`b nwl joiVAw jWdw hY[

    irMg topolojI (Ring Topology):

    ieh topolojI LAN nYtvrk ivc vrqI jWdI hY[ ies topolojI ivc swrIAW nofz

    (kMipaUtr) iek dUjy nwl iek bMd lUp (Closed loop) ivc juVIAW huMdIAW hn[ hr

    nof dUsrIAW do hor guAWFI nofz nwl juVI huMdI hY[ ies nYtvrk ivc fwtw Byjx jW

    pRwpq krn leI tokn (token) dI vrqoN kIqI jWdI hY[ tokn ivc fwtw Byjx vwly Aqy ies nUM

    pRwpq krn vwly sMbMDI sUcnw stor huMdI hY[

    mYS topolojI (Mesh Topology):

    ieh topolojI LAN nYtvrk ivc vrqI jWdI hY[ ies topolojI ivc swrIAW nofz

    Awps ivc iek dUjy nwl juVIAW huMdIAW hn[ ies iksm dI topolojI kwPI mihMgI

    huMdI hY[ ieh Awm qOr qy ibnWH qwrW vwly (wireless) nYtrvk ivc vrqI jWdI hY[

    ies topolojI ivc hr iek nof dUjIAW swrIAW nofz nwl is`Dy qOr qy juVI huMdI hY[ Flooding Aqy

    Routing ies topolojI ivc vrqIAW jwx vwlIAW mu`K qknIkW hn[

    tRI topolojI (Tree Topology):

    ies topolojI ivc bs Aqy stwr topolojI dIAW ivSySqwvW nUM iek`Tw kIqw igAw hY[

    ies topolojI ivc keI stwr topolojI vwly nYtvrkW nUM bs kybl rwhIN joiVAw jWdw

  • P a g e | 11 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    hY[ ies topolojI nUM Expanded Star Topology vI ikhw jWdw hY[ ies topolojI ivc Awm qOr qy

    ieQrnYt (Ethernet) pRotokol vriqAw jWdw hY[

    12vIN jmwq dy pwTW dy ivfIE lYkcrW dI lVI dyKx leI hyT idqy

    ilMk aupr kil`k kro jI

    pwT-1 11vIN jmwq dI duhrweI https://youtu.be/A6J5GO56t4E

    pwT-2 stirMgz https://youtu.be/j9ler5lctwk

    https://youtu.be/Ux-K_Tk9HGM

    pwT-3 PMkSnz https://youtu.be/xGGxbPtdtZc

    https://youtu.be/6u8lu-G8zSw pwT-4 ivMfoz muvI mykr (Bwg-1) https://youtu.be/7s-mjrv9hjI

    pwT-5 ivMfoz muvI mykr (Bwg-2) https://youtu.be/XjSXQzcafJQ

    YouTube aupr sI-pRogrwimMg sMbMDI ivfIE lYkcrz dy ilMk

    1. : https://youtu.be/CKwC8oeOw_o

    2. : https://youtu.be/G9ZaHvTd5sU

    3. , , : https://youtu.be/8NXsnDCr1ho

    4. - : https://youtu.be/aU06gTkp82k

    5. : https://youtu.be/PGv1_8Q5fh8

    - 1 (ਉ 1 5 ਉ ) https://youtu.be/8hg3BJAyBqE

    https://www.google.com/url?q=https://youtu.be/A6J5GO56t4E&sa=D&ust=1590741666642000&usg=AFQjCNGLipOKx21RaNGLS2ts7cD-bju46ghttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/j9ler5lctwk&sa=D&ust=1590741666643000&usg=AFQjCNEygHB87wyjWSluGJGrtQJDoOhiSAhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/Ux-K_Tk9HGM&sa=D&ust=1590741409029000&usg=AFQjCNG2ky9xHk97mpSSHCEIUNYhMCud3Ahttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/xGGxbPtdtZc&sa=D&ust=1590741666643000&usg=AFQjCNGrjDwJXUHAW0t5pkHGQK2r_R9vuAhttps://youtu.be/6u8lu-G8zSwhttps://youtu.be/7s-mjrv9hjIhttps://youtu.be/XjSXQzcafJQhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/CKwC8oeOw_o&sa=D&ust=1590741409006000&usg=AFQjCNHbJGteZ_7vUkDvQsEu4_iHunqaUwhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/G9ZaHvTd5sU&sa=D&ust=1590741409009000&usg=AFQjCNF-e3inSe4OIQAyRXctkFkFnCuePwhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/8NXsnDCr1ho&sa=D&ust=1590741409012000&usg=AFQjCNHAmEh9M-o4N24s5SvP5IC8TirR6ghttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/aU06gTkp82k&sa=D&ust=1590741409014000&usg=AFQjCNG8Ll3GFHeI52iofyACTCDQ39y-2Ahttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/PGv1_8Q5fh8&sa=D&ust=1590741409016000&usg=AFQjCNGSVIQgc72xOCTrs_MQe6e7d0bmUQhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/8hg3BJAyBqE&sa=D&ust=1590741409019000&usg=AFQjCNHEo0CqaC_44GVtKtj4Ua-uCKVJJQ

  • P a g e | 12 kMipaUtr swieMs - 12vIN jmwq

    iqAwr krqw: ivkws kWsl (UGC NET Qualified) – 9501010979 (kMipaUtr PYkltI, s.s.s.s.(kM), sunwm)

    6. - : https://youtu.be/xi-38dRt3mY

    - 2 ( ਉ ) https://youtu.be/v_lw8wmfIP4

    7. - : https://youtu.be/NIkDGAr-AjE

    - 3 ( ਉ ) https://youtu.be/RBq--darc0I

    8. : https://youtu.be/vfUmTaczhrU

    9. : https://youtu.be/Ux-K_Tk9HGM

    10. : https://youtu.be/6u8lu-G8zSw

    https://www.google.com/url?q=https://youtu.be/xi-38dRt3mY&sa=D&ust=1590741409021000&usg=AFQjCNEUsT3SyRebdi9OH81LJOf8qKY3YQhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/v_lw8wmfIP4&sa=D&ust=1590741409024000&usg=AFQjCNEVA1RxpIkZ7QtCji4UWwD8UWZIaghttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/NIkDGAr-AjE&sa=D&ust=1590741409026000&usg=AFQjCNEDOAyF7sUR4tCc8WQHBtt_wxBELwhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/RBq--darc0I&sa=D&ust=1590741409027000&usg=AFQjCNG4CgWy91_Jg10TBF6tMrAC7F9fywhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/vfUmTaczhrU&sa=D&ust=1590741409028000&usg=AFQjCNGSp0ZWv3pF6QYAePvVthA_iWZKwwhttps://www.google.com/url?q=https://youtu.be/Ux-K_Tk9HGM&sa=D&ust=1590741409029000&usg=AFQjCNG2ky9xHk97mpSSHCEIUNYhMCud3Ahttps://youtu.be/6u8lu-G8zSw