Public Disclosure Authorized 10 36744 - World Bank€¦ · • Møc t¨ng tr ëng s¶n l îng ®·...

iii

Sè 10 Chuyªn ®Ò nghiªn cøu kinh tÕ t nh©n

Doanh NghiÖp Võa vμ Nhá ë ViÖt Nam:Trªn ® êng tiÕn ®Õn phån vinh

Leila Webster

Th¸ng 11 n¨m 1999

36744

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

iv

Môc lôc

lêi tùa ........................................................................................................................................... vi

Tãm t¾t tæng quan................................................................................................................ viii

LêI GIíI THIÖU ............................................................................................................................xvi

Ch ¬ng 1: Çc vÊn ®Ò ............................................................................................................. 1 A. ChiÕc xe ®· ®i chËm l¹i ................................................................................1 B. T¹i sao cç xe ®i chËm l¹i?...........................................................................11

1. B¶n ®å chØ theo hai h íng kh¸c nhau khi cç xe tiÕn ®Õn ng· ba ® êng.11 2. Cç xe hÕt nhiªn liÖu ...............................................................................16 3. Con ® êng ®Çy rÉy nh÷ng rμo ch¾n, æ gμ, vμ ®¸...................................18 4. Ng êi l¸i xe cßn qu¸ thiÕu kinh nghiÖm vμ còng ch¼ng cã g× gióp anh ta 32 5. C¬n b·o tμi chÝnh tμn ph¸ çc n íc l¸ng giÒng.....................................34 6. Tãm t¾t ...................................................................................................35

Ch ¬ng 2 : çc Gi¶i ph¸p .................................................................................................... 37 A. Kinh nghiÖm cña çc n íc trong khu vùc..............................................37 B. T¨ng c êng xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vμ nhá. ....................41 C. Tr¸nh çi bÉy cña chi phÝ lao ®éng thÊp ................................................45

Ch ¬ng 3: çc khuyÕn nghÞ............................................................................................... 52 A. Hç trî khu vùc t nh©n ...................................................................................

1. Thèng nhÊt b¶n ®å tíi møc cã thÓ.............................................................. 2. §æ ®Çy thïng x¨ng. ....................................................................................

3. Dän s¹ch ®Ó ® êng trë nªn b»ng ph¼ng vμ cã thÓ gióp giao th«ng th«ng suèt ....................................................................................................

4. T¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu c¬ héi ®μo t¹o chÊt l îng cao cho çc l¸i xe míi...............................................................................................

B. KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu ................................................................................. C. Tæng kÕt..........................................................................................................

Tμi liÖu tham kh¶o .....................................................................................................................

phô lôc: çc b¶ng chän läc.................................................................................................

vi

Lêi tùa

B¶n b¸o ço nμy ® a ra ®¸nh gi¸ tæng qu¸t hiÖn tr¹ng çc doanh nghiÖp tnh©n cña ViÖt Nam. B¸o ço ® îc sö dông lμm tμi liÖu c¬ së cho B¸o ço Kinh tÕ cña Ng©n hμng ThÕ giíi vμ sÏ ® îc tr×nh bμy t¹i Héi nghÞ Nhãm T vÊn tæ chøc vμo th¸ng 12/1999 t¹i Hμ Néi. B¶n b¸o ço nμy ® îc ph¸t hμnh nh mét Chuyªn ®Ò Nghiªn cøu Kinh tÕ T nh©n ®éc lËp cña MPDF vμ ® îc sö dông réng r·i.

RÊt nhiÒu ç nh©n ®· lμm viÖc tÝch cùc cho b¶n b¸o ço nμy. T¸c gi¶ cña b¶n b¸o ço ®· nhËn ® îc sù hç trî quý b¸u cña çc çn bé MPDF, cô thÓ gåm chÞ Nghiªm Kh¸nh HiÒn, chÞ NguyÔn DiÖp Hμ vμ chÞ Heidi Brooks lμ nh÷ng ng êi ®· thu thËp vμ xö lý rÊt nhiÒu sè liÖu ® îc sö dông ë ®©y, chÞ Annabelle Newbigging vμ chÞ Heidi Brooks lμ nh÷ng ng êi ®· gióp t¸c gi¶ biªn tËp bμi viÕt, chÞ BÝch H¹nh vμ anh Th¸i Dòng lμ nh÷ng ng êi ®· cung cÊp t liÖu ¶nh, BÝch H¹nh còng lμ ng êi thu xÕp phÇn dÞch thuËt vμ in Ên cho b¸o ço; vμ chÞ Nghiªm Kh¸nh HiÒn lμ ng êi ®· rÊt kiªn tr× tham gia so¹n th¶o b¸o ço. T¸c gi¶ ch©n thμnh c¶m ¬n anh NguyÔn Thanh Hμ, lμm viÖc t¹i Vietbid ®· cã nh÷ng ®ãng gãp quý b¸u vÒ nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý cña b¸o ço. T¸c gi¶ còng xin c¶m ¬n anh Martin Bloomfield lμ ng êi ®· chôp ¶nh vμ thiÕt kÕ ¶nh cho b¸o ço, vμ c¶m ¬n nh÷ng ng êi l¸i xe «m bªn c¹nh Kh¸ch s¹n Metropole ®· hç trî nhiÒu cho t¸c gi¶ b¸o ço. T¸c gi¶ cßn muèn c¶m ¬n «ng Tom Davenport, gi¸m ®èc MPDF vμ «ng Andrew Steer, Gi¸m §èc Ng©n hμng ThÕ giíi ë ViÖt nam lμ nh÷ng ng êi ®· cæ vò nhiÖt t×nh cho viÖc hoμn thμnh b¶n b¸o ço nμy.

Nh÷ng b¶n th¶o ®Çu tiªn cña b¸o ço nμy ®· nhËn ® îc ý kiÕn ph¶n biÖn tõ çc «ng bμ Kazi Matin, Nisha Agrawal, Anil Malhotra, lμm viÖc t¹i Ng©n hμng ThÕ giíi ViÖt Nam, «ng Igor Artemiev, lμm viÖc t¹i Bé phËn Ph¸t triÓn Khu vùc T nh©n cña Ng©n hμng ThÕ giíi; «ng Lª §¨ng Doanh, ViÖn tr ëng ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ¬ng; Bμ Ph¹m Chi Lan, Phã Chñ tÞch Phßng th ¬ng m¹i vμ c«ng nghiÖp ViÖt Nam, anh TrÇn Vò Hoμi, c«ng ty t vÊn Thiªn Ng©n, anh NguyÔn Thanh Hμ, c«ng ty Vietbid còng nh nhiÒu çn bé cña MPDF ®äc vμ ®ãng gãp ý kiÕn. Nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp nμy ®· gióp t¸c gi¶ rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh söa ®æi bæ sung ®Ó hoμn thiÖn b¶n b¸o ço.

viii

Tãm t¾t tæng quan

i. Cã mét cuéc khñng ho¶ng trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Hμng n¨m ViÖt Nam cã thªm trªn mét triÖu ng êi gia nhËp vμo thÞ tr êng lao ®éng, tuy nhiªn çc c¬ héi viÖc lμm l¹i ®ang thiÕu mét çch trÇm träng. Çc doanh nghiÖp c¶ trong n«ng nghiÖp vμ nhμ n íc ®Òu ®ang ph¶i nç lùc chèng l¹i t×nh tr¹ng d thõa lao ®éng; vμ viÖc lμm trong nh÷ng ngμnh phi n«ng nghiÖp hay khèi tnh©n ngμy cμng trë thμnh çch lùa chän duy nhÊt cho nh÷ng ng êi ®i t×m viÖc. Tû lÖ lao ®éng lμm viÖc trong çc doanh nghiÖp t nh©n trong n íc vμ çc doanh nghiÖp vèn ®Çu t n íc ngoμi ®ang t¨ng lªn mét çch nhanh chãng, tuy nhiªn do quy m« nhá nªn c¬ héi c«ng ¨n viÖc lμm do çc doanh nghiÖp nμy t¹o ra vÉn rÊt h¹n chÕ. Khu vùc kinh tÕ gia ®×nh hiÖn ®ang thu hót mét l îng lín nh÷ng ng êimíi gia nhËp thÞ tr êng lao ®éng, tuy nhiªn trong t ¬ng lai, nh÷ng thÞ tr êng lao ®éng ®Þa ph ¬ng sÏ b·o hoμ vμ c¹nh tranh sÏ lμm gi¶m lîi nhuËn biªn xuèng nh÷ng møc rÊt thÊp.

ii. B¸o ço nμy muèn lËp luËn r»ng nh©n tè chñ yÕu t¹o ra sè l îng ®¸ng kÓ còng nh gióp ViÖt Nam phôc håi t¨ng tr ëng kinh tÕ chÝnh lμ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña çc doanh nghiÖp t nh©n s¶n xuÊt theo h íng xuÊt khÈu. PhÐp lo¹i suy ® îc sö dông ë ®©y lμ so s¸nh çc chñ doanh nghiÖp t nh©n ViÖt Nam nh ng êil¸i xe ®ang cè g¾ng t×m h íng ®i cho m×nh. Ng êi l¸i xe nμy nhËn ® îc nh÷ng tÝn hiÖu tr¸i ng îc nhau tõ phÝa chÝnh phñ vμ x· héi, vμ anh ta còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi mét m«i tr êng kinh doanh kh«ng mÊy th©n thiÖn víi rÊt nhiÒu th¸ch thøc c¶ trong còng nh ngoμi n íc. §¹t ®Õn çi ®Ých thÞnh v îng ®èi víi ng êi l¸i xe nμy hiÖn rÊt khã kh¨n vμ ®Çy bÊt tr¾c. Môc ®Ých cña b¸o ço lμ nhËn ®Þnh nh÷ng khã kh¨n v íng m¾c vμ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p ®Ó gióp ng êi l¸i xe t¨ng tèc ®é trªn con ® êng ®i cña m×nh.

Çc vÊn ®Ò

iii. Sau khi xem xÐt tæng qu¸t çc sè liÖu, b¸o ço ®· rót ra mét sè vÊn ®Ò thùc tÕ chÝnh nh sau:

• Møc t¨ng tr ëng s¶n l îng ®· gi¶m ®¸ng kÓ ë kh¾p çc ngμnh, bao gåm tÊt c¶ çc khu vùc kinh tÕ còng nh çc nhãm doanh nghiÖp.

• N¹n thÊt nghiÖp gia t¨ng, ®Æc biÖt lμ ë thμnh thÞ, vμ hiÖn nay c¶ hai lo¹i h×nh doanh nghiÖp ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc n«ng nghiÖp vμ çc doanh nghiÖp nhμ n íc ®Òu ®ang vÊp ph¶i t×nh tr¹ng d thõa lao ®éng. HiÖn t îng mét khèi ®«ng ®¶o nh÷ng ng êi míi gia nhËp lùc l îng lao ®éng ®· ® îc thu hót vμo khu vùc phi chÝnh thøc ë c¶ thμnh thÞ vμ n«ng th«n vμ t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lμm ®ang trë thμnh vÊn ®Ò ngμy cμng bøc xóc.

ix

• Tû träng ®Çu t n íc ngoμi trong tæng ®Çu t gi¶m xuèng thÊp trong mét vμi n¨m trë l¹i ®©y, tuy nhiªn nã vÉn ®ãng gãp ®¸ng kÓ vμo møc t¨ng tr ëng kinh tÕ còng nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.

• Khu vùc doanh nghiÖp t nh©n trong n íc hiÖn cã tû lÖ t¹o c«ng ¨n viÖc lμm cao nhÊt so víi çc khu vùc kh¸c mÆc dï sè l îng tuyÖt ®èi ng êilao ®éng lμm viÖc trong khu vùc nμy cßn nhá.

• Khu vùc kinh tÕ t nh©n phi n«ng nghiÖp ®· ®em l¹i thu nhËp cho hμng triÖu ng êi, ®ãng gãp nhiÒu vμo tæng thu nhËp quèc néi (GDP) cña ViÖt Nam, bÊt chÊp thùc tÕ lμ n¨ng suÊt cña khu vùc nμy vÉn cßn t ¬ng ®èi thÊp.

• Tû träng cña khu vùc kinh tÕ nhμ n íc trong toμn bé nÒn kinh tÕ tÝnh theo % GDP hay lμ % tæng c«ng ¨n viÖc lμm trong vßng 5 n¨m qua hÇu nh kh«ng thay ®æi.

Nguyªn nh©n cña vÊn ®Ò

B¶n ®å chØ theo hai h íng kh¸c nhau khi ng êi l¸i xe l¸i ®Õn ng· t

® êng

iv. TÊt c¶ çc nhμ quan s¸t, dï lμ ng êi n íc ngoμi hay ng êi ViÖt Nam, ®Òu nhËn thÊy r»ng hÖ thèng ph¸p lý vμ kinh tÕ cña ViÖt Nam cßn chøa ®ùng nhiÒu m©u thuÉn c¬ b¶n néi t¹i, bao gåm: (i) sù kh«ng ¨n khíp gi÷a ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa víi nhμ n íc ph¸p quyÒn; (ii) gi÷a chÝnh phñ víi t çch lμ nhμ chiÕn l îckinh tÕ chÝnh vμ nhu cÇu cña thÞ tr êng; (iii) viÖc ph¸t triÓn çc ngμnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu sö dông nhiÒu vèn víi ph¸t triÓn çc ngμnh sö dông nhiÒu lao ®éng vμ ®Þnh h íng xuÊt khÈu; vμ (iv) dùa vμo doanh nghiÖp nhμ n íc lμm ®éng c¬ t¨ng tr ëng song l¹i ph¶i ®èi mÆt víi nhu cÇu khÈn thiÕt ph¶i thiÕt lËp l¹i møc t¨ng tr ëng vμ tû lÖ viÖc lμm cao. Nh sÏ m« t¶ d íi ®©y, çc yÕu tè võa nªu ®Òu cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau.

Cç xe hÕt nhiªn liÖu

v. B¸o ço cho r»ng n¨ng lùc kinh tÕ mμ ViÖt Nam t¹o ra ® îc trong ®ît c¶i çch kinh tÕ ®Çu tiªn ®· gÇn nh ® îc sö dông hÕt vμ do ®ã, ViÖt Nam cÇn ph¶i tiÕp tôc tiÕn hμnh c¶i çch ®Ó t¹o ®μ cho vßng t¨ng tr ëng thø hai. Ng êi d©n ViÖt Nam tõ mäi tÇng líp trong x· héi hiÖn ®Òu ®ang cè g¾ng tËn dông nh÷ng c¬ héi do qu¸ tr×nh “®æi míi” t¹o ra. Cïng víi viÖc cho phÐp ng êi n«ng d©n tù quyÕt ®Þnh viÖc sö dông ®Êt vμ tiÕn hμnh canh t¸c ®éc lËp, b·i bá çc biÖn ph¸p qu¶n lý gi¸ vμ tiÕn hμnh gi¶m gi¸ ®ång néi tÖ, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña ViÖt Nam ®· t¨ng nhanh chãng, ® a ViÖt Nam tõ mét n íc nhËp khÈu g¹o trë thμnh n íc s¶n xuÊt g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi chØ trong vßng cã vμi n¨m. Tãm l¹i, víi n¨ng lùc qu¶n lý s½n

x

cã, ®ñ nguån lùc trong tay vμ kh«ng thiÕu çc c¬ héi míi th× kÕt qu¶ lμ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· khëi s¾c.

vi. ViÖc ChÝnh phñ th«ng qua LuËt Doanh nghiÖp míi còng nh thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c ®· kh¼ng ®Þnh r»ng chÝnh phñ ViÖt Nam ®ang cã nh÷ng b íc tiÕn nh»m tù do ho¸ khu vùc kinh tÕ t nh©n nh ng bªn c¹nh ®ã còng nªn l uý lμ ChÝnh phñ cÇn thùc hiÖn nh÷ng b íc tiÕn nhanh vμ m¹nh mÏ h¬n n÷a trong giai ®o¹n hiÖn nay. NhiÒu ng êi ®Òu cho r»ng ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc tiÕn hμnh çc c¶i çch quan träng liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i, khu vùc tμi chÝnh, çc luËt vμ quy ®Þnh ®iÒu chØnh quyÒn së h÷u vμ sö dông ®Êt ®ai, t nh©n ho¸ khu vùc nhμ n íc, c¶i thiÖn hÖ thèng çc dÞch vô c«ng céng vμ tù do ho¸ çc kªnh truyÒn t¶i th«ng tin.

Con ® êng tr íc m¾t ®Çy rÉy nh÷ng rμo ch¾n, æ gμ vμ ®Êt ®¸

vii. X¸c ®Þnh ® îc ph ¬ng h íng ph¸t triÓn trong m«i tr êng kinh doanh ë ViÖt Nam kh«ng ph¶i lμ mét viÖc dÔ dμng, ®Æc biÖt lμ ®èi víi çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi vμ çc doanh nghiÖp t nh©n trong n íc- mÆc dï ®©y lÇn l ît lμ hai nhãm doanh nghiÖp dÉn ®Çu vÒ tèc ®é t¨ng tr ëng vμ tû lÖ t¹o ra c«ng ¨n viÖc lμm. Sau ®©y lμ 4 yÕu tè cã vai trß quan träng tèi cao cña mét m«i tr êng kinh doanh:

• M«i tr êng x· héi/chÝnh trÞ. Th¸i ®é kh«ng tÝch cùc cña x· héi vμ giíi chÝnh trÞ ®èi víi lo¹i h×nh doanh nghiÖp t nh©n ®· lμm h×nh thμnh çch øng xö t ¬ng ®èi ph©n biÖt trong x· héi ®èi víi nh÷ng ai lμm cho çc doanh nghiÖp ®ã vμ g©y ¶nh h ëng tíi quyÕt ®Þnh cña çc ç nh©n khi lùa chän lμm viÖc trong khu vùc nμy.

• LuËt, chÝnh s¸ch vμ quy ®Þnh. Çc quy ®Þnh kh«ng râ rμng vμ th êng xuyªn thay ®æi cña chÝnh phñ còng nh t×nh tr¹ng quan liªu trÇm träng lμm t¨ng rñi ro vμ chi phÝ kinh doanh cña çc doanh nghiÖp, ®ång thêi t¹o ra mét m«i tr êng kinh doanh kh«ng thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp.

• Ho¹t ®éng cña çc tæ chøc hç trî thÞ tr êng cßn yÕu. HiÖn t¹i chØ cã rÊt Ýt thÞ tr êng chøng kho¸n, thÞ tr êng tiÒn tÖ vμ çc doanh nghiÖp b¶o hiÓm ë ViÖt nam. Trong khi ®ã, çc toμ ¸n, çc c¬ quan th«ng tin ®¹i chóng, chÝnh quyÒn ®Þa ph ¬ng, çc ng©n hμng, çc tæ chøc nghÒ nghiÖp, çc c¬ quan hç trî th ¬ng m¹i vμ çc tr êng ®¹i häc l¹i hÇu nh kh«ng cã chót kinh nghiÖm nμo trong viÖc trî gióp cho ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp t nh©n.

• Kü n¨ng qu¶n lý kinh doanh cßn yÕu. Çc kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó thμnh lËp vμ qu¶n lý doanh nghiÖp rÊt phøc t¹p, trong khi ®ã ViÖt Nam hiÖn l¹i ®ang rÊt thiÕu çc tμi liÖu phôc vô ho¹t ®éng ®μo t¹o kü n¨ng qu¶n lý doanh nghiÖp cã chÊt l îng cao vμ phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam.

xi

C¬n b·o tμi chÝnh tμn ph¸ çc n íc l¸ng giÒng

viii. Çc n íc §«ng ¸ chiÕm xÊp xØ 70% ë c¶ hai thÞ tr êng ®Çu t n ícngoμi vμ thÞ tr êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §iÒu nμy ®· trë thμnh ®éng lùc quan träng gióp ViÖt Nam ®¹t ® îc møc t¨ng tr ëng m¹nh trong thËp kû võa qua. Tuy nhiªn, khi cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ch©u ¸ x¶y ra, mét sè nhμ xuÊt khÈu ViÖt Nam ph¶i chøng kiÕn c¶nh gi¸ hμng ho¸ xuÊt khÈu cña m×nh trªn thÞ tr êng thÕ giíi gi¶m m¹nh ®ét ngét, sè kh¸c th× ph¶i g¸nh chÞu hËu qu¶ khi çc kh¸ch hμng ch©u ¸ cña m×nh hñy bá hoÆc tr× ho·n çc ®¬n hμng, vμ tÊt c¶ ®Òu ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng c¬n biÕn ®éng tiÒn tÖ nghiªm träng.

Gi¶i ph¸p cña çc n íc

ix. Kinh nghiÖm cña çc n íc trong khu vùc. Thùc tÕ nhiÒu n íc, ®Æc biÖt lμ nh÷ng n íc ch©u ¸, cho thÊy râ lμ møc t¨ng tr ëng GDP cao th êng nhê vμo t¨ng tr ëng ®Þnh h íng xuÊt khÈu. Ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 70, Hμn Quèc vμ Malaysia ®· duy tr× çc chÝnh s¸ch h íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu vμ c¶ hai n íc nμy ®Òu cã møc xuÊt khÈu vμ thu nhËp ®Çu ng êi t¨ng m¹nh trong nh÷ng n¨m qua. Indonªsia vμ Philippines th× chän gi¶i ph¸p trung dung gi÷a s¶n xuÊt h íng vμo xuÊt khÈu vμ thay thÕ nhËp khÈu, do vËy mμ møc t¨ng tr ëng xuÊt khÈu vμ t¨ng tr ëng thu nhËp quèc néi GDP cña hai n íc nμy ®Òu vÉn ë møc thÊp. Th¸i Lan ¸p dông chÝnh s¸ch s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m 70, nh ng ®· b¾t ®Çu chuyÓn sang chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 80 vμ nhê vËy, tèc ®é t¨ng tr ëng ®· t¨ng ®¸ng kÓ.

x. ViÖc §μi Loan chuyÓn sang thùc hiÖn chiÕn l îc h íng ngo¹i nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu vμ ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi trong nh÷ng n¨m 60 ®· lμm t¨ng tèc ®é t¨ng tr ëng xuÊt khÈu cña n íc nμy lªn gÊp ®«i. ë Trung Quèc, khu vùc kinh tÕ t nh©n ®· ®¹t ® îc møc t¨ng tr ëng rÊt cao sau khi n íc nμy tiÕn hμnh çc c¶i çch kinh tÕ c¬ b¶n trong thËp kû 80. Kh«ng nh÷ng thÕ, n¨ng suÊt s¶n xuÊt cña çc doanh nghiÖp t nh©n cña Trung Quèc ®· ®ãng gãp rÊt nhiÒu vμo qu¸ tr×nh më réng kinh tÕ phi th êng cña n íc nμy.

xi. Çc ch ¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Kinh nghiÖm çc n íc trªn thÕ giíi chØ ra r»ng t¨ng tr ëng xuÊt khÈu kh«ng tù ®éng mμ cã ® îc, ngay kÓ c¶ khi ®iÒu kiÖn thÞ tr êng thuËn lîi ®i ch¨ng n÷a. T¹i hÇu hÕt çc n íc, viÖc gia nhËp thÞ tr êng ® îc thùc hiÖn th«ng qua quan hÖ gi÷a çc doanh nghiÖp t nh©n víi nhau d íi vai trß thóc ®Èy cña chÝnh phñ. Nh×n chung, çc ch ¬ng tr×nh hç trî trªn diÖn réng th êng ph¸t huy hiÖu qu¶ tèt h¬n nh÷ng ch ¬ng tr×nh dμnh riªng cho mét lo¹i ®èi t îng cô thÓ nhÊt ®Þnh. Møc ®é mçi chÝnh phñ cung cÊp çc c¬ chÕ nh»m gi¶m chi phÝ gia nhËp thÞ tr êng míi, hç trî çc c¬ chÕ truyÒn b¸ th«ng tin chung vμ khuyÕn khÝch c¹nh tranh nh»m t¨ng c êng ph¸t triÓn c«ng nghÖ cña chÝnh phñ ®ãng vai trß chñ chèt quyÕt ®Þnh sù thμnh c«ng cña çc ch ¬ng tr×nh hç trî khuyÕn khÝch nãi trªn.

xii

xii. Tr¸nh çi bÉy chi phÝ nh©n c«ng lao ®éng thÊp. B¸o ço lËp luËn r»ng ViÖt Nam nªn chÊp nhËn mét chiÕn l îc t¨ng tr ëng dùa vμo çc ngμnh chÕ t¹o c«ng nghiÖp nhÑ phôc vô xuÊt khÈu. LËp luËn nμy xuÊt ph¸t chñ yÕu tõ lîi thÕ so s¸nh vÒ lao ®éng vμ tiÒm n¨ng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng cña ViÖt Nam. Mét yÕu tè n÷a còng cã vai trß kh«ng kÐm phÇn quan träng ®èi víi viÖc ViÖt Nam tham gia ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhÑ xuÊt khÈu chÝnh lμ kh¶ n¨ng t¨ng møc gi¸ trÞ gia t¨ng, ®ång thêi tr¸nh ® îc çi bÉy chi phÝ nh©n c«ng lao ®éng thÊp.

xiii. Çc nh©n tè c¶n trë viÖc t¨ng møc gi¸ trÞ gia t¨ng cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra gåm cã: (i) phô thuéc qu¸ møc vμo çc yÕu tè lîi thÕ c¬ b¶n, (ii) thiÕu hiÓu biÕt vÒ nhu cÇu vμ së thÝch cña kh¸ch hμng, (iii) bá qua vÞ thÕ c¹nh tranh t ¬ng ®èi, (iv) kh«ng héi nhËp ® îc, (v) ho¹t ®éng hîp t¸c gi÷a doanh nghiÖp kh«ng chÆt chÏ, (vi) quan hÖ kh«ng tèt víi chÝnh phñ, vμ (vii) chÞu sù kiÓm so¸t qu¸ møc cña ChÝnh phñ.

Çc chiÕn l îc

xiv. ViÖc ph¸t triÓn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhÑ phô thuéc vμo kh¶ n¨ng x©y dùng mét khu vùc çc doanh nghiÖp t nh©n n¨ng ®éng lμm nhiÖm vô ®i tiªn phong. Sù ph¸t triÓn cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam, phÇn lín lμ çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt quy m« võa vμ nhá, høa hÑn triÓn väng vÒ møc t¨ng tr ëng cao vμ cã nhiÒu c«ng ¨n viÖc lμm. Quy m« võa vμ nhá cho phÐp çc doanh nghiÖp nμy cã ® îc sù linh ho¹t trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr êng, cã çc ®iÒu chØnh liªn tôc vÒ chñng lo¹i vμ chÊt l îng s¶n phÈm nh»m kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng suÊt.

xv. Mét vÊn ®Ò thùc tiÔn ®Æt ra lμ çc nhμ s¶n xuÊt t nh©n ë ViÖt Nam hiÖn nay kh«ng cã ® îc vÞ thÕ ®ñ m¹nh ®Ó ®¶m ® ¬ng vai trß quan träng nμy; trªn toμn quèc chØ cã kho¶ng 6.000 doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n víi sè l îng nh©n c«ng sö dông t ¬ng ®èi thÊp, chØ tËp trung vμo mét sè Ýt ngμnh nghÒ vμ mét vμi khu vùc. HÇu hÕt çc doanh nghiÖp nμy s¶n xuÊt hμng c«ng nghiÖp nhÑ vμ cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong çc ngμnh nghÒ “® îc tù do cao” nh may mÆc vμ giμy dÐp.

xvi. VÊn ®Ò cÊp b¸ch ®Æt ra hiÖn nay ®ã lμ çch thøc x©y dùng mét khu vùc t nh©n cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn vai trß l·nh ®¹o mét çch hiÖu qu¶ nhÊt. Cã hai nhiÖm vô ®Æt ra: thø nhÊt, tù do ho¸ vμ hç trî cho khu vùc t nh©n nãi chung; vμ thø hai lμ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu çc hμng ho¸ s¶n xuÊt ra theo çch ®Ó çc doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn mét çch nhanh chãng.

Thèng nhÊt b¶n ®å tíi møc cã thÓ

xvii. ViÖc x©y dùng chiÕn l îc ph¸t triÓn thèng nhÊt trong ®ã khu vùc tnh©n ®ãng vai trß lμ ®éng c¬ cho sù ph¸t triÓn ph¶i tr¶i qua nhiÒu b íc nh sau:

xiii

• H×nh thμnh sù hç trî cña Nhμ n íc cho ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n ë møc cao nhÊt.

• KÕt hîp hμi hoμ çc ®Æc tr ng cña ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa víi Nhμ n íc ph¸p quyÒn nh»m ®¹t ® îc mét chiÕn l îc ph¸t triÓn thèng nhÊt.

• ChuyÓn vai trß cña ChÝnh phñ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n tõ vai trß chØ ®¹o sang vai trß thóc ®Èy.

• Thùc hiÖn ®Èy m¹nh t¨ng tr ëng ®Þnh h íng xuÊt khÈu s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ víi t çch lμ ®éng lùc míi cho t¨ng tr ëng.

• Hç trî çc doanh nghiÖp Nhμ n íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh th«ng qua cæ phÇn ho¸ ë møc tèi ®a cã thÓ ® îc, ®ång thêi c¶i tæ hoÆc b¸n sè cßn l¹i.

§æ ®Çy thïng x¨ng

xviii. Trong mét vμi n¨m qua, ChÝnh phñ ®· tiÕn dÇn nh÷ng b íc ®i chËm nh ng v÷ng ch¾c ®Ó cung cÊp thªm nhiªn liÖu cho cç m¸y t nh©n, chñ yÕu th«ng qua çc luËt vμ quy ®Þnh theo h íng tù do hãa. Nh ng vÉn cÇn cã sù hç trî lín h¬n th«ng qua c¶i çch chÝnh s¸ch ®Ó t¹o ra mét vßng t¨ng tr ëng míi. Mét sè nh÷ng c¶i çch quan träng nhÊt cÇn thùc hiÖn lμ:

• C¶i çch th ¬ng m¹i ®Ó gióp çc doanh nghiÖp t nh©n tiÕp cËn ® îc ®Õn çc ®Çu vμo nhËp khÈu theo gi¸ quèc tÕ, h×nh thμnh çc kªnh xuÊt khÈu thuËn lîi vμ ® a chóng ra thö th¸ch tr íc søc c¹nh tranh cña hμng ho¸ nhËp khÈu;

• C¶i çch lÜnh vùc tμi chÝnh nh»m ®¹t ® îc sù b×nh ®¼ng vÒ uy tÝn vay tÝn dông gi÷a çc doanh nghiÖp t nh©n vμ DNNN vμ ®¶m b¶o r»ng çc ng©n hμng s½n sμng cho çc doanh nghiÖp t nh©n vay dμi h¹n cho çc dù ¸n ®Çu t cã tÝnh kh¶ thi víi çc møc l·i suÊt hîp lý;

• C¶i çch ®Êt ®ai gióp cho çc doanh nghiÖp t nh©n b¶o ®¶m quyÒn së h÷u ®Êt ®ai hoÆc quyÒn sö dông ®Êt. QuyÒn nμy cã thÓ chuyÓn nh îng vμ sö dông lμm thÕ chÊp ® îc nh»m t¹o tÝnh linh ho¹t trong viÖc sö dông ®Êt ®ai;

• C¶i çch çc quy ®Þnh ®èi víi khu vùc çc DNNN ®Ó çc h·ng t nh©n cã thÓ tiÕp cËn ® îc ®Õn çc nguån lùc quèc gia trªn c¬ së c¹nh tranh c«ng b»ng chø kh«ng ph¶i quy chÕ vÒ quyÒn së h÷u;

xiv

• C¶i çch vμ tæ chøc l¹i ngμnh d©n chÝnh sÏ c¶i thiÖn mét çch ®¸ng kÓ chÊt l îng dÞch vô c«ng céng dμnh cho çc doanh nghiÖp t nh©n b»ng viÖc chuyÓn tõ qu¶n lý ®iÒu tiÕt sang çc cung cÊp çc dÞch vô trî gióp vμ ®ång thêi còng gióp gi¶m ®¸ng kÓ tÖ tham nhòng ®ang diÔn ra trong giíi çc quan chøc nhμ n íc;

• C¶i çch tÊt c¶ çc chÝnh s¸ch hiÖn ®ang, ®· h¹n chÕ luång th«ng tin cÇn thiÕt ®èi víi çc doanh nghiÖp t nh©n sao cho çc gi¸m ®èc cã thÓ dÔ dμng t×m ® îc çc th«ng tin th ¬ng m¹i cã chÊt l îng cao ë d íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: çc Ên phÈm, ph ¬ng tiÖn truyÒn th«ng hoÆc lμ tri thøc cña mét chuyªn gia t vÊn n íc ngoμi.

Dän s¹ch ® êng x¸ ®Ó nã b»ng ph¼ng vμ cã thÓ gióp giao th«ng

th«ng suèt

xix. Çc luËt lÖ vμ quy ®Þnh. Mét trong nh÷ng u tiªn hμng ®Çu cña çc gi¸m ®èc lμ sù râ rμng vμ æn ®Þnh cña çc quy ®Þnh cña chÝnh phñ còng nh viÖc kh¾c phôc nhiÒu kÏ hë dÉn ®Õn sù tïy tiÖn trong luËt ph¸p cña ViÖt Nam. CÇn ph¶i x©y dùng mét hÖ thèng luËt ph¸p qu¶n lý nh÷ng hμnh vi th ¬ng m¹i tèi thiÓu nh»m gióp qu¸ tr×nh ®Ò ra nh÷ng v¨n b¶n h íng dÉn d íi luËt. Nh÷ng c¶i çch nμy ®ßi hái ph¶i gi¶m bít viÖc cÊp phÐp vμ ph¶i b·i bá nh÷ng xö ph¹t h×nh sù ®èi víi nh÷ng viÖc lμm kh«ng ®e däa nghiªm träng ®Õn sù an toμn vμ tμi s¶n cña x· héi.

xx. Thμnh lËp çc tæ chøc hç trî thÞ tr êng. ThÞ tr êng ë çc n íc ph¸t triÓn ® îc tù do ph¸t huy t¸c dông do trªn thÞ tr êng cã sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu tæ chøc hç trî thÞ tr êng gióp çc thμnh viªn tham gia thÞ tr êng cã ®Çy ®ñ çc th«ng tin, thùc hiÖn çc giao dÞch thÞ tr êng vμ d¸m b¶o vÖ ph¸p luËt. Ba lo¹i h×nh tæ chøc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n bao gåm:

• Çc ®Þnh chÕ tμi chÝnh. ThËm chÝ ngay c¶ khi tÊt c¶ çc khuyÕn nghÞ vÒ çc quy ®Þnh tμi chÝnh ®Ò xuÊt ë ®©y ® îc thùc hiÖn, hÇu hÕt çc ng©n hμng ViÖt Nam vÉn ch a ®ñ kh¶ n¨ng cho çc doanh nghiÖp t nh©n ViÖt Nam vay tiÒn nÕu nh kh«ng cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ vÒ mÆt tæ chøc. §Ó trî gióp çc ng©n hμng ViÖt Nam c¶i çch vμ hiÖn ®¹i ho¸, cÇn tiÕn hμnh çc biÖn ph¸p thËn träng vμ l©u dμi trªn c¬ së tõng ng©n hμng mét.

• Çc hiÖp héi kinh doanh. HiÖn nay viÖc thμnh lËp çc hiÖp héi kinh doanh míi lμ hÕt søc khã kh¨n mÆc dï luËt ph¸p kh«ng ng¨n cÊm ®iÒu ®ã. CÇn ph¶i tiÕn hμnh nhiÒu b íc tiÕn h¬n n÷a ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho mäi ng êi thμnh lËp çc hiÖp héi kinh doanh, nÕu hä thÊy cã lîi tõ çc hiÖp héi ®ã.

• Çc tæ chøc gi¸o dôc. Çc tæ chøc gi¸o dôc cÇn ® îc hiÖn ®¹i ho¸; gi¸o tr×nh cÇn ph¶i ® îc söa ®æi sao cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn trong

xv

n íc vμ çc gi¸o viªn cÇn ph¶i ® îc ®μo t¹o víi çc ph ¬ng thøc gi¶ng d¹y hiÖu qu¶.

xxi. SÏ cÇn cã thªm nhiÒu tæ chøc ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn cña çc doanh nghiÖp t nh©n ViÖt Nam ngoμi 3 lo¹i h×nh tæ chøc nªu trªn. Çc tæ chøc nμy bao gåm çc c¬ quan qu¶n lý chÊt l îng, çc c¬ quan marketing, m¹ng l íi vËn t¶i, çc hÖ thèng ph©n phèi, çc tæ chøc ®μo t¹o, çc h·ng thóc ®Èy giao l u quèc tÕ vμ çc nhμ cung cÊp th«ng tin. C¶i çch chÝnh s¸ch chÝnh lμ ch×a kho¸ cho viÖc h×nh thμnh khu«n khæ cho çc nhμ xuÊt khÈu ho¹t ®éng, nh ng chÝnh sù ho¹t ®éng mét çch hiÖu qu¶ cña çc tæ chøc hç trî míi lμ tiÒn ®Ò quan träng cho thμnh c«ng cña çc nhμ xuÊt khÈu nμy.

T¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu c¬ héi ®μo t¹o chÊt l îng cao cho çc l¸i

xe míi

xxii. §Ó ph¸t triÓn mét nhãm ®ång ®Òu çc nhμ xuÊt khÈu trong khu vùc tnh©n cã kh¶ n¨ng v ¬n lªn nhãm nh÷ng nhμ xuÊt khÈu lín m¹nh mét çch nhanh chãng vμ kh«ng bÞ r¬i vμo t×nh tr¹ng thua lç, yÕu kÐm, cÇn cã çc dÞch vô th«ng tin vμ ®μo t¹o. Çc nhμ qu¶n lý çc doanh nghiÖp t nh©n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc nghiªn cøu vμ x¸c ®Þnh ® îc nh÷ng g× hä cÇn häc, vμ nhiÖm vô cña ChÝnh phñ vμ çc tæ chøc hç trî thÞ tr êng lμ ph¶i ®¶m b¶o cã ®Çy ®ñ çc ph ¬ng tiÖn cho qu¸ tr×nh häc tËp ®ã.

xxiii. CÇn cã thªm nhiÒu çc doanh nghiÖp dÞch vô cña ViÖt Nam ®ñ kh¶ n¨ng cung cÊp cho çc h·ng t nh©n çc dÞch vô chuyªn m«n th ¬ng m¹i cã chÊt l îng cao theo yªu cÇu. Çc h·ng dÞch vô nμy cã thÓ tham gia vμo bÊt kú mét ch ¬ng tr×nh hç trî khu vùc t nh©n nμo ® îc ph¸t ®éng. §μo t¹o qu¶n lý doanh nghiÖp, gi¶m chi phÝ th«ng tin liªn l¹c vμ hç trî trong viÖc thμnh lËp çc hiÖp héi ngμnh sÏ gióp çc h·ng nμy ph¸t triÓn vμ thμnh c«ng.

xvi

lêi giíi thiÖu

i. Cã mét cuéc khñng ho¶ng trong viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Trung t©m cña nã lμ khñng ho¶ng vÒ c¬ héi. Hμng n¨m cã tíi trªn mét triÖu ng êigia nhËp vμo lùc l îng lao ®éng vμ cßn cã qu¸ Ýt c¬ héi viÖc lμm thÝch hîp cho hä. Tû lÖ thÊt nghiÖp chÝnh thøc ë thμnh phè lμ 7% vμ tû lÖ thiÕu viÖc lμm ë n«ng th«n ® îc dù tÝnh lμ kho¶ng 30%. Çc doanh nghiÖp c¶ trong n«ng nghiÖp vμ nhμ n íc®Òu ®ang ph¶i nç lùc chèng l¹i t×nh tr¹ng d thõa lao ®éng; vμ viÖc lμm trong nh÷ng ngμnh phi n«ng nghiÖp hay khèi t nh©n ngμy cμng trë thμnh çch lùa chän duy nhÊt cho nh÷ng ng êi ®i t×m viÖc. Sè lao ®éng trong çc doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam còng nh trong çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi ®ang t¨ng lªn nhanh chãng nh ng c¶ hai nhãm hiÖn chØ chiÕm 1,3% vμ 0,67% tæng lùc l îng lao ®éng cña ViÖt Nam. Trªn thùc tÕ, mét l îng ®«ng ®¶o nh÷ng ng êi míi gia nhËp lùc l îng lao ®éng ®· ® îc thu hót vμo khu vùc phi chÝnh thøc ë c¶ thμnh thÞ vμ n«ng th«n1. Nh÷ng chç lμm trong khu vùc phi chÝnh thøc nμy cã vai trß kh¸ quan träng ®¶m b¶o vμ t¨ng thu nhËp cho nh÷ng ng êi cã thu nhËp thÊp, song còng cã mét sù thùc lμ hÇu hÕt c«ng viÖc trong khu vùc phi chÝnh thøc nμy cã chÊt l îng thÊp, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vμ rÊt hiÕm c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn.

ii. B¸o ço ®Çy ®ñ míi ®©y cña Ng©n hμng ThÕ giíi vÒ nghÌo ®ãi ®· cung cÊp t×nh h×nh thùc tÕ r»ng trong giai ®o¹n 1997-1998, ®êi sèng cña phÇn lín ng êid©n ViÖt Nam ®· t ¬ng ®èi kh¸ h¬n so víi n¨m 1992 vμ hä rÊt l¹c quan tr íc mét t ¬ng lai sÏ t¹o ra nhiÒu c¬ héi gióp hä c¶i thiÖn cuéc sèng nhiÒu h¬n n÷a2. Víi hÇu hÕt ng êi ViÖt Nam, cã ® îc mét viÖc lμm tèt, vμ ®Æc biÖt quan träng lμ viÖc lμm tèt cho con çi hä, lμ mét nh©n tè then chèt trong bÊt kú sù høa hÑn nμo vÒ c¬ héi trong t ¬ng lai. Sè l îng ®«ng ®¶o nh÷ng ng êi míi gia nhËp lùc l îng lao ®éng céng víi søc Ðp cña nh÷ng kú väng ngμy cμng cao vÒ t ¬ng lai xuÊt ph¸t tõ møc t¨ng thu nhËp m¹nh mÏ vμ ®ång lo¹t trong nh÷ng n¨m qua ®ang ®Æt chÝnh phñ ViÖt Nam tr íc mét th¸ch thøc v« cïng to lín lμ ph¶i t¹o ® îc thËt nhiÒu viÖc lμm víi chÊt l îng thÝch hîp trong thêi gian tíi.

iii. Bªn c¹nh ®ã, mét th¸ch thøc n÷a lμ ph¶i phôc håi l¹i tèc ®é t¨ng tr ëng cao trong thêi kú tr íc khñng ho¶ng vμ ®· bÞ gi¶m ®i mét nöa tõ n¨m 1996. Tèc ®é t¨ng tr ëng cña tÊt c¶ çc ngμnh kinh tÕ ®· gi¶m do nhu cÇu trong n íc bÞ ¸ch t¾c, tèc ®é t¨ng tr ëng xuÊt khÈu chËm l¹i vμ nhËp khÈu bÞ h¹n chÕ ®Ó tiÕt kiÖm ngo¹i tÖ. Tèc ®é t¨ng tr ëng thÊp h¬n sÏ dÉn tíi c¾t gi¶m s¶n xuÊt, tû lÖ thÊt nghiÖp cao vμ cμng g©y thªm nhiÒu khã kh¨n cho khu vùc ng©n hμng vèn ®ang ph¶i ®Êu tranh víi nhiÒu kho¶n nî qu¸ h¹n kh¸ lín.

1 Kh¸i niÖm khu vùc phi chÝnh thøc trong b¸o ço nμy ® îc hiÓu lμ nh÷ng ng êi tù hμnh nghÒ, çc hé

kinh doanh vμ çc doanh nghiÖp rÊt nhá, chø kh«ng bμn tíi tÝnh hîp ph¸p cña nh÷ng doanh nghiÖp ®ã.2 B¸o ço ph¸t triÓn cña ViÖt Nam n¨m 2000- TÊn c«ng vμo nghÌo khã- B¸o ço chung cña nhãm c«ng

t¸c cña ChÝnh phñ- Çc nhμ tμi trî- çc tæ chøc phi chÝnh phñ, Hμ Néi, th¸ng 12, 1999.

xvii

iv. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ®èi phã l¹i víi t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ b»ng nh÷ng hμnh ®éng nh ph¶n x¹ trªn hÇu hÕt çc lÜnh vùc gièng nh ng êi l¸i xe ph¶i nhÊn m¹nh ga khi chiÕc xe ch¹y chËm l¹i; tøc lμ cè g¾ng c¶i tiÕn thùc hiÖn nh÷ng chiÕn l îc hiÖn cã, tr¸nh nh÷ng chi phÝ cao do ® a ra nh÷ng chiÕn l îc míi, nh÷ng çi mμ trong tr êng hîp tèt nhÊt th× còng ®ßi hái chi phÝ cao vμ g©y gi¸n ®o¹n, cßn trong tr êng hîp xÊu nhÊt lμ cã nguy c¬ thÊt b¹i. Nh ng ngay c¶ khi chÝnh phñ ®ang h« hμo çc doanh nghiÖp nhμ n íc ph¶i t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, th× mét sè çn bé còng ®· thÓ hiÖn sù quan t©m tíi vai trß tiÒm n¨ng cña khu vùc kinh tÕ t nh©n vμ n íc ngoμi trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam- vμ råi chÝnh chÝnh phñ còng ®· ban hμnh mét cuéc c¶i çch vÒ mÆt chÝnh s¸ch rÊt quan träng cho khèi doanh nghiÖp t nh©n vμ n íc ngoμi trong nh÷ng n¨m qua. Vμ cho tíi gÇn ®©y, ngμy cμng cã nhiÒu sù quan t©m tíi kh¶ n¨ng ®ãng gãp vμo nÒn kinh tÕ cña khèi doanh nghiÖp võa vμ nhá (phÇn lín trong sè nμy lμ çc doanh nghiÖp t nh©n).

v. Khi t×nh tr¹ng gi¶m sót tèc ®é t¨ng tr ëng vμ khñng ho¶ng trong viÖc t¹o viÖc lμm trë nªn nghiªm träng th× còng lμ lóc nh÷ng cuéc tranh luËn vÒ çc ph ¬ng thøc ph¸t triÓn kh¸c nhau ngμy cμng gay cÊn vμ cã nhiÒu tranh c·i. ë mét th¸i cùc lμ ý kiÕn t ¬ng ®èi theo tr êng ph¸i chÝnh thèng coi träng mét nÒn kinh tÕ do nhμ n íc l·nh ®¹o trong ®ã çc ngμnh cña nhμ n íc, phÇn lín lμ nh÷ng ngμnh c«ng nghiÖp nÆng vμ s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu sÏ gi÷ vai trß chñ ®¹o, cßn çc ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp t nh©n chØ ® îc giíi h¹n trong ph¹m vi nh ho¹t ®éng cña çc hé gia ®×nh nh»m t¹o thªm thu nhËp hay trong nh÷ng ngμnh nhá bÐ mμ çc doanh nghiÖp nhμ n íc kh«ng cÇn víi tíi. ë th¸i cùc kia còng l¹i lμ mét t t ëng chÝnh thèng cña tb¶n chñ nghÜa, cho r»ng ®«ng ®¶o çc doanh nghiÖp t nh©n ho¹t ®éng theo ®Þnh h íng xuÊt khÈu, víi nhiÒu lao ®éng gi¸ rÎ, sÏ lμ ®Çu tμu, cßn nhμ n íc chØ ®ãng vai trß nh mét t¸c nh©n cho nÒn kinh tÕ chø kh«ng gi÷ vÞ trÝ l·nh ®¹o.

vi. Thùc ra cuéc tranh c·i kh«ng cßn ë chç x¸c ®Þnh ®©u lμ th¸i cùc ®óng n÷a, mμ chÝnh lμ t×m xem nªn n»m ë vÞ trÝ nμo gi÷a hai th¸i cùc ®ã. B¶n b¸o ço xin gãp mét ý kiÕn ®Ó tham gia vμo cuéc th¶o luËn réng r·i vμ cÇn thiÕt nμy víi néi dung tËp trung xem xÐt vai trß cña khu vùc t nh©n trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, chñ yÕu lμ çc doanh nghiÖp võa vμ nhá. Chóng t«i muèn lËp luËn r»ng rÊt cÇn cã mét m« h×nh míi. Cô thÓ lμ chóng t«i ñng hé mét chiÕn l îc ph¸t triÓn víi träng t©m nhanh chãng ph¸t triÓn çc doanh nghiÖp t nh©n theo ®Þnh h íng xuÊt khÈu nh mét ph ¬ng tiÖn tèi unhÊt ®Ó t¹o thªm nhiÒu viÖc lμm æn ®Þnh vμ cã chÊt l îng cao cho ng êi d©n ViÖt Nam còng nh lËp l¹i ® îc tèc ®é t¨ng tr ëng cao vμ bÒn v÷ng.

vii. Ch ¬ng 1 sÏ ph¸c häa t×nh h×nh hiÖn t¹i cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vμ cña khu vùc t nh©n, sau ®ã nªu nh÷ng yÕu tè dÉn ®Õn sù chËm l¹i trong mét vμi n¨m trë l¹i ®©y. Ch ¬ng 2 nghiªn cøu çc kinh nghiÖm cña khu vùc vμ cña toμn thÕ giíi trong viÖc t¨ng tr ëng ®Þnh h íng xuÊt khÈu, ph¸t triÓn khu vùc t nh©n, thóc ®Èy xuÊt khÈu vμ v ¬n lªn trë thμnh nh÷ng nhμ xuÊt khÈu lín. Ch ¬ng 3 ® ara mét çch nh×n míi vÒ khu vùc t nh©n vμ ®Ò xuÊt mét lo¹t nh÷ng khuyÕn nghÞ ®Ó thùc hiÖn mét chiÕn l îc nh vËy.

1

Ch ¬ng 1: çc vÊn ®Ò

A. ChiÕc xe ®· ®i chËm l¹i

1.01 Bøc tranh lín. T×nh tr¹ng tèc ®é t¨ng tr ëng cña ViÖt Nam gi¶m ®¸ng kÓ kh«ng cã g× ph¶i bμn c·i3. Tèc ®é t¨ng GDP ®· gi¶m tõ møc cao 9,3% n¨m 1996 xuèng cßn kho¶ng 4,9% cho n¨m 19994 (theo íc tÝnh). Tèc ®é t¨ng tr ëng trong hÇu hÕt çc ngμnh kinh tÕ träng yÕu ®Òu gi¶m ®i mét nöa: c«ng nghiÖp gi¶m tõ 16% n¨m 1995 xuèng cßn kho¶ng 8% trong n¨m 1999, dÞch vô tõ 8,8% n¨m 1996 chØ cßn theo íc tÝnh lμ 2,5% cho n¨m 1999. Tû träng t ¬ng ®èi cña c«ng nghiÖp trong tæng GDP còng ®· thay ®æi mét çch ®¸ng kÓ trong vßng 5 n¨m qua: c«ng nghiÖp vμ x©y dùng t¨ng phÇn ®ãng gãp tõ 30% vμo GDP trong n¨m 1995 lªn kho¶ng 34,5% n¨m 1999 cßn tû träng cña n«ng nghiÖp vμ dÞch vô l¹i gi¶m nhÑ.

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP tÝnh theo gi¸ n¨m 1994


1.02 HiÖn t¹i c¶ t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp vμ thiÕu viÖc lμm ®Òu ®ang gia t¨ng. ThÊt nghiÖp ë khu vùc thμnh thÞ ® îc íc tÝnh chÝnh thøc lμ 7,4% cho n¨m 1999 (10,3% ë Hμ Néi), vμ tû lÖ ng êi thiÕu viÖc lμm ë khu vùc n«ng th«n lμ 28,2%5.Çc nguån th«ng tin kh¸c còng cho nh÷ng sè liÖu kh¸c, mét sè th× cao h¬n vμ mét sè l¹i thÊp h¬n. ¦íc tÝnh vÒ tû lÖ thÊt nghiÖp trong giai ®o¹n 1997/1998 trong mét b¸o ço gÇn ®©y cña Ng©n hμng thÕ giíi thÊp h¬n nhiÒu - 2,2%6. B¸o ço nμy ph©n lμm çc nhãm: thiÕu viÖc lμm “nghiªm träng” (lμm viÖc Ýt h¬n 15 giê mét tuÇn) cã tû lÖ lμ 10% ë thμnh phè vμ 12% ë n«ng th«n; vμ tû lÖ thiÕu viÖc lμm ë “møc trung b×nh” (lμm viÖc 16-39 giê mçi tuÇn) lμ 12% ë thμnh phè vμ n«ng th«n trong giai ®o¹n 1997/1998.

3 Xem çc b¶ng phô lôc ®Ó biÕt çc sè liÖu ®Çy ®ñ h¬n 4 Ng©n hμng ThÕ giíi dù ®o¸n r»ng tèc ®é t¨ng GDP cho c¶ hai n¨m 1998 vμ 1999 ®Òu lμ 4,0%5 Bé Lao ®éng, Th ¬ng binh vμ X· héi ®Þnh nghÜa ng êi thÊt nghiÖp ë thμnh thÞ lμ nh÷ng ng êi kh«ng

lμm viÖc vμ nh÷ng ng êi thiÕu viÖc lμm lμ nh÷ng ng êi chØ cã viÖc lμm d íi møc thêi gian quy ®Þnh lμ ®ñ.6 Cuéc §iÒu tra møc sèng d©n c lÇn thø hai ®Þnh nghÜa ng êi thiÕu viÖc lμm lμ nh÷ng ng êi kh«ng lμm

viÖc ®ñ b¶y ngμy vμ muèn cã viÖc lμm. B¸o ço ph¸t triÓn cña ViÖt Nam n¨m 2000- TÊn c«ng vμo nghÌo ®ãi.

Tû träng trong GDP cña tõng thμnh phÇn kinh tÕ

1995-1999

44% 44% 43% 43% 42%

30% 31% 33% 34% 34%

26% 25% 24% 24% 24%

1995 1996 1997 1998 1999

N«ng, l©m, ng nghiÖpC«ng nghiÖp vμ x©y dùng

DÞch vô

T¨ng tr ëng trong GDP cña tõng thμnh phÇn kinh tÕ

1995-1999

0%

5%

10%

15%

20%

25%

30%

35%

1995 1996 1997 1998 1999 (est.)

N«ng, l©m, ng nghiÖpC«ng nghiÖp vμ x©y dùngDÞch vô

2

B¶ng 1.1: Tû lÖ thÊt nghiÖp

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

( íc tÝnh)

Tû lÖ thÊt nghiÖp ë

thμnh phè

8,3% 7,3% 6,1% 6,4% 5,9% 6,0% 6,9% 7,4%

Tû lÖ thiÕu viÖc lμm ë

n«ng th«n

- - - - 26,6% 25,5% 28,2% -

Nguån: Sè liÖu thèng kª vÒ çc vÊn ®Ò lao ®éng vμ x· héi- Bé Lao ®éng, Th ¬ng binh, x· héi vμ Tæng côc thèng kª- T×nh h×nh kinh tÕ x· héi trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 1999, Th¸ng 9-1999.

1.03. Sù suy gi¶m m¹nh cña ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi (FDI) trong nh÷ng n¨m qua ® îc m« t¶ trong H×nh 1.3 d íi ®©y. Theo íc tÝnh, tæng sè çc dù ¸n míi trong n¨m 1999 lμ 252, ®øng thø 7 trong çc n¨m so víi 411 dù ¸n cña n¨m 1995. Tæng vèn cam kÕt íc tÝnh cña n¨m 1999 vμo kho¶ng 1,5 tû ®«la vμ râ rμng gi¶m ®i ®¸ng kÓ so víi møc cao cña n¨m 1986 lμ 8,3 tû ®«la. Sè vèn FDI gi¶i ng©n ®¹t kho¶ng 1,4 tû ®«la tõ møc 3,3 tû ®«la n¨m 1997.

Nguån: Bé KÕ ho¹ch §Çu t (1999)

1.04. Sau n¨m n¨m ph¸t triÓn nhanh chãng, t¨ng tr ëng cña xuÊt khÈu l¹i gi¶m m¹nh. §iÒu ®ã ch¼ng cã g× ®¸ng ng¹c nhiªn bëi trong hai n¨m 1996 vμ 1997 cã tíi 72% vμ 65% tæng l îng hμng hãa xuÊt khÈu cña ViÖt Nam dμnh cho çc thÞ tr êng çc quèc gia ch©u ¸. Sè liÖu íc tÝnh cho n¨m 1999 ®· cho thÊy dÊu hiÖu phôc håi trë l¹i víi çc mÆt hμng t¨ng lªn chñ ®¹o lμ dÇu th«, h¶i s¶n vμ g¹o.

1.05. Tæng kÕt sè liÖu vÒ xuÊt khÈu sÏ cho thÊy 3 thay ®æi quan träng sau:

• Tû träng hμng c«ng nghiÖp nhÑ trong tæng xuÊt khÈu t¨ng nhanh tõ 23% n¨m 1994 lªn 36% (1998); hμng c«ng nghiÖp nÆng gi¶m tõ 29% (1994) xuèng cßn 24% (1998) vμ n«ng nghiÖp còng gi¶m xuèng chØ cßn 40% so víi møc n¨m 1994 lμ 48%.

H×nh 1.3- L îng vèn FDI cam kÕt, gi¶i ng©n vμ sè dù ¸n

(1991-1999)

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

1991 1993 1995 1997 1999(Est.)

Tri

Öu U

SD

0

100

200

300

400

500

Sè d

ù ¸n

Total FDIcommitted capital($ m)Total FDI disbursedcapital ($ m)

3

• Tû lÖ gi¸ trÞ s¶n phÈm cña çc doanh nghiÖp ®Çu t n íc ngoμi trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng vät tõ con sè 0 vμo thêi ®iÓm 1993 lªn 22% trong n¨m 1999. Tû träng s¶n phÈm cña khèi doanh nghiÖp tnh©n trong n íc trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu vÉn ch a ® îc thèng kª bëi tõ n¨m 1998 trë vÒ tr íc, çc doanh nghiÖp t nh©n kh«ng ® îc quyÒn xuÊt khÈu trùc tiÕp mμ ph¶i uû th¸c mét doanh nghiÖp xuÊt khÈu cña nhμ n íc.

• Thø ba, h íng bu«n b¸n ®· cã thay ®æi ®«i chót. Vμo n¨m 1994 çc nhμ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam xuÊt tíi 72% l îng hμng hãa cña m×nh sang çc n íc ch©u ¸ nh ng tíi n¨m 1998, tû lÖ nμy ®· gi¶m xuèng cßn cã 57%. Còng t ¬ng tù, xuÊt khÈu sang ch©u ¢u ®· t¨ng tõ 14% lªn 28% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu.

Nguån: Tæng côc Thèng kª 1998,1999 Nguån: Tæng côc Thèng kª 1998,1999

1.06 Xem xÐt l¹i ®éng lùc. ViÖc ph©n tÝch kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c nhau ®ang s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm vμ t¹o nhiÒu viÖc lμm cho ng êi d©n sÏ gióp cã ® îc mét çi nh×n thÊu ®¸o vμo ®éng lùc thóc ®Èy çc chØ sè cña GDP vμ viÖc lμm. VÒ t¨ng tr ëng trong tæng s¶n phÈm, cã thÓ thÊy ngay ® îc kÕt qu¶ ho¹t ®éng thùc sù cña çc doanh nghiÖp ®Çu t n íc ngoμi trong thêi gian võa qua (B¶ng 1.2). Theo kÕt qu¶ tÝnh to¸n míi ®©y, víi kho¶n ®ãng gãp gÇn 10% vμo GDP, nh÷ng doanh nghiÖp nμy ®· nç lùc duy tr× ® îc tèc ®é t¨ng tr ëng tõ 15-20% trong suèt thêi kú. Ng îc l¹i, t×nh h×nh ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp t nh©n trong n íc l¹i v« cïng ®¸ng thÊt väng víi tèc ®é t¨ng tr ëng s¶n l îng gi¶m 50% chØ qua cã hai n¨m. Tèc ®é t¨ng tr ëng cña khu vùc quèc doanh còng gi¶m ®i ®«i chót nh ng kh«ng m¹nh mÏ b»ng.

1.07 §¸ng chó ý lμ phÇn ®ãng gãp cña khu vùc nhμ n íc vμo GDP gi÷ tû lÖ kh¸ æn ®Þnh lμ 50% trong suèt bèn n¨m qua, ng îc l¹i víi quan niÖm cho r»ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh÷ng n¨m qua ®· chuyÓn sang dùa nhiÒu h¬n vμo khu vùc tnh©n. Trªn thùc tÕ, khu vùc t nh©n trong n íc ®· nh êng dÇn tû träng GDP cho çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi.

H×nh 1.4: Gi trÞ xuÊt khÈu c c nhãm mÆt hμng, 1994-1998

48% 46% 42%35% 40%

29%25% 29%

28%24%

23% 28% 29%37% 36%

1994 1995 1996 1997 1998

C«ng nghiÖp nhÑ&thñ c«ng nghiÖpC«ng nghiÖp nÆng&khai kho¸ngN«ng l©m thñy s¶n

H×nh 1.5: XuÊt khÈu tíi c c n íc, 1994-1998

72% 72% 72%66%

57%

14% 16% 16%24%

28%

14%11% 11% 11%

15%

1994 1995 1996 1997 1998

¸ ¢u Kh¸c

4

B¶ng 1.2: CÊu thμnh vμ t¨ng tr ëng GDP theo çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp,

1995-1998

1995 1996 1997 1998 (¦íc tÝnh)

Tû

träng

T¨ng

tr ëng

Tû

träng

T¨ng

tr ëng

Tû

träng

T¨ng

tr ëng

Tû

träng

T¨ng

tr ëng

Tæng GDP (tû ®ång) vμ tèc

®é t¨ng tr ëng

195.566 9,0% 213.832 9,3% 231.262 8,2% 244.740 5,8%

C«ng céng 49,8% 8,4% 50,0% 9,8% 50,1% 8,4% 49,7% 5,1%

- Nhμ n íc 40,1% 9,4% 40,8% 11,3% 41,4% 9,7% 41,3% 5,7%

- TËp thÓ 9,7% 4,5% 9,2% 3,6% 8,7% 2,7% 8,4% 2,3%

T nh©n 43,5% 8,8% 42,7% 7,3% 41,7% 5,7% 41,1% 4,3%

- Hé gia ®×nh vμ n«ng d©n 35,9% 9,8% 35,0% 6,6% 34,2% 5,6% 33,6% 4,1%

- Khu vùc t nh©n chÝnh

thøc

7,6% 4,2% 7,7% 10,6% 7,5% 6,2% 7,5% 5,3%

Khu vùc ®Çu t n íc ngoμi 6,7% 15,0% 7,4% 19,4% 8,2% 20,8% 9,2% 18,1%

Tæng céng 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%


1.08 XÐt vÒ kh¶ n¨ng t¹o viÖc lμm, çc doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ v ît tréi víi møc t¨ng tr ëng hai con sè trong vßng ba n¨m qua (B¶ng 1.3). Tuy nhiªn, sè viÖc lμm ë çc doanh nghiÖp t nh©n trong n íc còng vÉn cßn qu¸ Ýt ái víi 500.000 chç lμm n¨m 1998, t¨ng lªn tõ 360.000 n¨m. Con sè nμy còng ph¶i so víi 1,9 triÖu lao ®éng trong çc doanh nghiÖp nhμ n íc, 1,4 triÖu trong çc c¬ quan nhμ n íc vμ kho¶ng 250.000 lao ®éng trong çc doanh nghiÖp vèn ®Çu t n íc ngoμi.

B¶ng 1.2: CÊu thμnh vμ t¨ng tr ëng lao ®éng theo çc lo¹i

h×nh doanh nghiÖp, 1995-1998

1996 1997 1998

Tû träng T¨ng

tr ëng

Tû träng T¨ng

tr ëng

Tû träng T¨ng

tr ëng

Tæng lùc l îng lao ®éng&tèc ®é

gia t¨ng

35.791.900 3,5% 36.994.200 3,4% 38.094.200 3,0%

Khu vùc c«ng céng 9,1% -2,6% 9,2% 4,6% 9,10% 2,0%

- DN Nhμ n íc 5,1% 3,7% 5,2% 3,8% 5,2% 3,4%

- C¬ quan hμnh chÝnh sù nghiÖp 3,6% -11,6% 3,7% 4,6% 3,6% 0,6%

- Khu vùc tËp thÓ 0,3% 20,1% 0,4% 16,9% 0,3% -3,7%

T nh©n 90,3% 3,7% 90,2% 3,2% 90,2% 3,0%

- Hé gia ®×nh vμ n«ng d©n 89,2% 3,6% 89,0% 3,1% 88,9% 2,9%

- Khu vùc t nh©n chÝnh thøc 1,1% 13,7% 1,2% 12,0% 1,3% 16,2%

Khu vùc vèn ®Çu t n íc ngoμi 0,6% 132,9% 0,6% 3,9% 0,7% 7,2%

Tæng céng 100,0% 100,0% 100,0%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999)

5

1.09 Xem xÐt khu vùc t nh©n kü h¬n. Khu vùc t nh©n phi n«ng nghiÖp bao gåm ba nhãm: doanh nghiÖp hé gia ®×nh, çc doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam vμ çc doanh nghiÖp vèn ®Çu t n íc ngoμi. PhÇn d íi ®©y sÏ s¬ l îc tãm t¾t vÒ tõng nhãm.

1.10 Çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh. Cã mét thùc tÕ kh¸ râ lμ khu vùc doanh nghiÖp hé gia ®×nh cña ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn nhanh chãng. Mét b¶n íc tÝnh ®· cho thÊy sè l îng çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh tõ n¨m 1990 lμ 840.000 ®· t¨ng vät lªn 2,2 triÖu hé vμo n¨m 1996 víi sè lao ®éng trung b×nh cña mçi hé ë n«ng th«n lμ 3,3 (kÓ c¶ chñ) vμ ë thμnh phè lμ 6,37. Nghiªn cøu nμy ®· tiÕn hμnh ®iÒu tra 1000 doanh nghiÖp cùc nhá vμ doanh nghiÖp nhá vμo n¨m 1991 vμ sau ®ã tiÕp tôc ®iÒu tra l¹i 400 hé trong sè ®ã céng víi 500 hé míi trong n¨m 1997. Çc kÕt luËn cña cuéc ®iÒu tra ®· cho thÊy trong giai ®o¹n nμy çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh ®· lín m¹nh ®¸ng kÓ c¶ vÒ quy m«, vèn vμ n¨ng suÊt lao ®éng. Sù ph¸t triÓn ®ã cã phÇn ®ãng gãp cña c¶ nh÷ng doanh nghiÖp míi thμnh lËp vμ sù t¨ng tr ëng cña nh÷ng doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng.

B¶ng 1.4: Ph©n bè çc doanh nghiÖp phi n«ng nghiÖp, 1997-1998

(% sè doanh nghiÖp)

C¶ n íc N«ng th«n Thμnh thÞ

Khu vùc dÞch vô B¸n lÎ 36,6 33,3 43,2 VËn t¶i vμ Th«ng tin liªn l¹c 5,8 4,4 8,8 DÞch vô ç nh©n 5,0 3,7 7,7 Kh¸ch s¹n vμ nhμ hμng 4,4 2,3 8,6 B¸n bu«n/®¹i lý 3,2 3,4 2,3

Céng 55,0 47,1 70,6 S¶n xuÊt vμ c«ng nghiÖp ChÕ biÕn thøc ¨n 9,5 12,1 4,4 DÖt may 6,9 6,4 8,0 S¶n phÈm gç 6,7 8,6 2,7 X©y dùng 2,0 2,3 1,3 Khai kho¸ng 1,2 1,7 0,1

Céng 26,3 31,1 16,5 N«ng nghiÖp Ng nghiÖp vμ ch¨n nu«i 9,2 12,2 0,1 L©m nghiÖp 2,0 8,8 3,3 Çc doanh nghiÖp kh¸c 7,6 0,7 9,6

Céng 18,8 21,7 13,0 Tæng céng 100,1 99,9 100,1

Nguån: §iÒu tra møc sèng d©n c lÇn thø hai8

7 §éng lùc vμ tÝnh n¨ng ®éng cña khèi s¶n xuÊt t nh©n quy m« nhá ë ViÖt Nam cña Maud Hemlin,

Bhargavi Rammurthy vμ Per Ronnas, Tr êng ®¹i häc kinh tÕ Stockhlm, th¸ng 5-1999, trang 44.8 Çc dÞch vô ç nh©n gåm çc dÞch vô giÆt lμ, c¾t tãc, vμ dÞch vô tang lÔ, cho thuª ®å gia ®×nh, ®å thÓ

thao vμ gi¶i trÝ. Çc s¶n ph¶m gç bao gåm chÕ biÕn gç, tre vμ m©y. Thñy s¶n bao gåm nu«i vμ ®¸nh b¾t ç. Çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c gåm cã kim lo¹i vμ çc s¶n phÈm kim lo¹i, giÊy vμ çc s¶n phÈm giÊy, cho thuª vμ söa ch÷a xe « t«, bÊt ®éng s¶n vμ nh÷ng dÞch vô hç trî x· héi phi chÝnh phñ.

6

1.11 Cuéc ®iÒu tra møc sèng d©n c ViÖt Nam lÇn thø hai ®· cung cÊp mét tμi liÖu s¬ l îc vÒ ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh. Nh ®· thÊy trong B¶ng 1.4, phÇn ®«ng nh÷ng doanh nghiÖp quy m« rÊt nhá nμy tham gia vμo çc ho¹t ®éng nh b¸n lÎ, vμ chñ yÕu ë khu vùc thμnh thÞ chø kh«ng ph¶i ë n«ng th«n. Tû träng kh¸ cao cña çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh trong tæng gi¸ trÞ s¶n l îng (18%) kh«ng ph¶i lμ mét ®iÒu ®¸ng ng¹c nhiªn nÕu mét khi tû träng cña çc doanh nghiÖp ®ã trong çc ®¬n vÞ s¶n xuÊt quy m« nhá lín ®Õn nh vËy, cô thÓ h¬n lμ mét phÇn t cña 2,2 triÖu ®¬n vÞ s¶n xuÊt tøc lμ gÇn 600.000 doanh nghiÖp nhá.

1.12 Çc doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam. Khèi doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam ® îc tæ chøc d íi ba h×nh thøc hîp ph¸p: çc doanh nghiÖp t nh©n, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vμ çc c«ng ty cæ phÇn. Trong n¨m 1998, Tæng côc Thèng kª ®· thèng kª ® îc tæng sè 26.021 doanh nghiÖp t nh©n trªn c¶ n íctrong ®ã cã 18.750 doanh nghiÖp t nh©n, 7.100 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vμ 171 c«ng ty cæ phÇn.9

B¶ng 1.5: Sè l îng çc doanh nghiÖp theo ®Þa vÞ ph¸p lý, 1993-1998

1993 1994 1995 * 1996 1997 1998

( íc tÝnh)

Khèi t nh©n 6.808 10.881 15.276 18.894 25.002 26.021 T¨ng tr ëng hμng n¨m -- 60% 41% 24% 32% 4%

Doanh nghiÖp t nh©n 5.182 7.794 10.916 12.464 17.500 18.750 T¨ng tr ëng hμng n¨m -- 50% 40% 14% 40% 7% C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 1.607 2.968 4.242 6.303 7.350 7.100 T¨ng tr ëng hμng n¨m -- 85% 43% 49% 17% -3% C«ng ty cæ phÇn 19 119 118 127 152 171 T¨ng tr ëng hμng n¨m -- 526% -1% 8% 20% 13%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); * Trong n¨m 1995, Tæng côc Thèng kª ®· nhãm çc doanh nghiÖp tμi chÝnh/tÝn dông, bÊt ®éng s¶n, dÞch vô c«ng nghÖ vμ thÓ thao víi nhau vμ cho r»ng sÏ kh«ng thèng kª sè l îng çc doanh nghiÖp ®ã trong nh÷ng n¨m tiÕp theo.

1.13 Sè l îng çc doanh nghiÖp t nh©n t¨ng lªn kh¸ nhanh chãng sau khi ® îc tù do hãa nh ng ®· chËm l¹i còng víi tèc ®é nh vËy trong n¨m 1998 võa qua. §¸ng chó ý h¬n, tèc ®é t¨ng tr ëng gi¶m tõ møc cao 60%/n¨m vμo thêi ®iÓm 1994 tøc lμ n¨m thø hai sau khi ® îc tù do hãa xuèng chØ cßn 4,1% n¨m 1998.

9 B¹n ®äc cã thÓ nhËn thÊy sè liÖu vÒ çc c«ng ty t nh©n cã ®¨ng ký nμy tr¸i ng îc víi nh÷ng sè liÖu

®· ® îc c«ng bè kh¸c cho khu vùc kinh tÕ t nh©n. Çc t¸c gi¶ cho r»ng sù chªnh lÖch nμy xuÊt ph¸t tõ sù thiÕu râ rμng tr íc ®©y cña Tæng côc Thèng kª trong ph ¬ng ph¸p ph©n lo¹i çc doanh nghiÖp. Theo Tæng côc, nhãm kinh tÕ t nh©n chØ bao gåm nh÷ng doanh nghiÖp ®¨ng ký theo ®óng h×nh thøc doanh nghiÖp tnh©n- mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ hîp ph¸p víi mét chñ së h÷u duy nhÊt. Tæng côc Thèng kª ®Æt çc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vμ c«ng ty cæ phÇn vμo nhãm víi tªn gäi kinh tÕ hçn hîp. MPDF ®· chuyÓn çc thμnh phÇn kinh tÕ hçn hîp nμy sang nhãm kinh tÕ t nh©n ®Ó ph¶n ¸nh mét çch chÝnh x¸c h¬n sè l îng cña çc doanh nghiÖp t nh©n cã ®¨ng ký song còng xin x¸c nhËn lμ çc doanh nghiÖp t nh©n thùc ra kh«ng ph¶i lμ çc c«ng ty mμ gièng nh nh÷ng doanh nghiÖp mét chñ së h÷u nhiÒu h¬n.

7

Ng¹c nhiªn nhÊt lμ t×nh tr¹ng gi¶m ®i 250 doanh nghiÖp tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong n¨m 1998. Sè l îng çc doanh nghiÖp t nh©n, nhÊt lμ nhãm çc doanh nghiÖp cã quy m« nhá nhÊt t¨ng thªm 1.250 vμ sè c«ng ty cæ phÇn chØ t¨ng thªm 19- con sè nμy cã lÏ qu¸ nhá so víi sè l îng çc c«ng t ®· tiÕn hμnh cæ phÇn hãa trong n¨m 1998. T×nh h×nh ®ã khiÕn çc nhμ nghiªn cøu kh«ng biÕt TCTK sÏ xÕp nh÷ng doanh nghiÖp míi cæ phÇn hãa vμo lo¹i nμo.

1.14 NÕu ph©n theo ngμnh nghÒ, th ¬ng m¹i lμ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña tíi mét nöa sè doanh nghiÖp t nh©n víi 12.753 doanh nghiÖp t nh©n th ¬ng m¹i vμo thêi ®iÓm 1998, tiÕp ®Õn lμ s¶n xuÊt víi 5.620 doanh nghiÖp trªn c¶ n íc10. Trong sè çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt, tíi 55% chÕ biÕn thùc phÈm vμ ®å uèng. Mét nhãm çc doanh nghiÖp kh¸c ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chÕ biÕn gç, sμnh sø vμ dÖt may.

1.15 XÐt theo ®Þa ®iÓm, miÒn Nam lμ ®Þa bμn cña kho¶ng ba phÇn t tæng sè doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam. Riªng ë thμnh phè Hå ChÝ Minh ®· chiÕm tíi mét phÇn t sè doanh nghiÖp vμ gÇn mét phÇn ba sè nh©n c«ng lao ®éng trong toμn bé lùc l îng lao ®éng cña khu vùc t nh©n.


1.16 Çc doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam ®· chøng tá kh¶ n¨ng to lín cña hä trong viÖc t¹o c«ng ¨n viÖc lμm mÆc dï quy m« kh¸ nhá. TÝnh toμn bé, tæng sè lao ®éng trong khu vùc t nh©n t¨ng 16,2% n¨m 1998 so víi khu vùc nhμ n íc lμ 3,4%. Sè lao ®éng trung b×nh cña mét doanh nghiÖp t nh©n trong n¨m 1998 lμ 19 ng êi; trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt lμ 47 vμ riªng ë çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt cña t nh©n, sè lao ®éng còng ®· t¨ng rÊt m¹nh ë møc

10 Cã rÊt Ýt th«ng tin vÒ çc doanh nghiÖp dÞch vô t nh©n vμ ®©y lμ mét m¶nh ®Êt rÊt mμu mì cho çc nghiªn cøu. Sè liÖu cña Tæng côc Thèng kª cho biÕt cã 26.021 doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký trong n¨m 1998, trong sè ®ã cã 12.753 doanh nghiÖp th ¬ng m¹i, 5.620 doanh nghiÖp s¶n xuÊt vμ sè cßn l¹i lμ çc doanh nghiÖp x©y dùng, vËn t¶i, khai má vμ nhiÒu doanh nghiÖp thuéc “lo¹i h×nh kh¸c”. Nh ®· l u ý, b¸o ço nμy nhÊn m¹nh vÒ ngμnh s¶n xuÊt thuéc khu vùc t nh©n vμ chØ ®Ò cËp rÊt h¹n chÕ tíi çc ngμnh dÞch vô mÆc dï ®©y thùc tÕ lμ mét m¶ng v« cïng lín bëi vÉn thiÕu nhiÒu hiÓu biÕt vÒ çc ngμnh dÞch vô cña khu vùc t nh©n.

H×nh 1.6: Çc c«ng ty t nh©n cña ViÖt Nam ë çc vïng

kh¸c nhau 1998 ( íc tÝnh)

MiÒn Nam (Trõ tp Hå ChÝ Minh)

48%

Tp Hå ChÝ Minh25%

MiÒn B¾c18%

MiÒn Trung9%

8

20,8% cïng thêi ®iÓm 1998, cao h¬n h¼n so víi tÊt c¶ çc khu vùc kinh tÕ kh¸c (xem Phô lôc B¶ng 5.6)11.

1.17 Çc nhμ s¶n xuÊt t nh©n cña ViÖt Nam. Nh ®· chØ ra trong B¶ng 1.6, çc doanh nghiÖp nhμ n íc gi÷ vai trß chñ ®¹o trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam víi 53% tæng s¶n l îng, vμ tõ n¨m 1995 ®Õn 1998 tû träng ®ã ®· gi¶m ®i 6%. PhÇn cña çc doanh nghiÖp vèn ®Çu t n íc ngoμi t¨ng lªn kh¸ nhanh tõ 10% n¨m 1995 lªn 18% n¨m 1998. Tû träng cña khu vùc t nh©n chÝnh thøc thùc tÕ ®· gi¶m kÓ tõ sau n¨m 1995- tõ 10,5% xuèng 9,6% n¨m 1998. NÕu xem xÐt vÒ tèc ®é t¨ng tr ëng, chóng ta cã thÓ thÊy b¶n th©n tèc ®é t¨ng tr ëng cña khu vùc quèc doanh ®· gi¶m tõ 11,7% n¨m 1995 chØ cßn 5,5% n¨m 1998 vμ cña khu vùc t nh©n chÝnh thøc lμ 7,6% so víi 10,2% tr íc ®ã; riªng khèi doanh nghiÖp vèn ®Çu t n íc ngoμi l¹i t¨ng tr ëng mét çch ®¸ng kinh ng¹c tõ 15% (1995) lªn 28% vμo n¨m 1998.

B¶ng 1.6: CÊu thμnh vμ T¨ng tr ëng GDP trong khèi s¶n xuÊt

theo çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998

Tû

träng

T¨ng

tr êng

Tû

träng

T¨ng

tr êng

Tû

träng

T¨ng

tr êng

Tû

träng

T¨ng

tr êng

Gi¸ trÞ tæng s¶n l îng (tû

®ång)

30.230 13,5% 34.339 13,6% 38.743 12,8% 42.613 10,0%

C«ng céng 61,0% 11,9% 59,3% 10,5% 56,4% 7,3% 54,1% 5,5%

- Khu vùc nhμ n íc 59,6% 11,7% 58,0% 10,6% 55,6% 8,1% 53,3% 5,5%

- Khu vùc tËp thÓ 1,4% 17,4% 1,4% 6,7% 0,9% -28,0% 0,8% 3,0%

T nh©n 28,7% 16,8% 28,1% 11,3% 28,1% 12,6% 27,8% 9,0%

- Hé gia ®×nh vμ n«ng d©n 18,2% 21,0% 17,8% 11,4% 18,3% 15,6% 18,2% 9,8%

- Khu vùc t nh©n chÝnh thøc 10,5% 10,2% 10,3% 11,3% 9,8% 7,4% 9,6% 7,6%

Khu vùc ®Çu t n íc ngoμi 10,3% 14,9% 12,5% 38,5% 15,5% 39,7% 18,1% 28,1%

Tæng 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP tõ s¶n xuÊt theo thêi gi¸ 1994

1.18 Nhãm çc nhμ s¶n xuÊt t nh©n cña ViÖt Nam cßn rÊt nhá vμ dÔ bÞ t¸c ®éng; nhá xÐt c¶ vÒ sè l îng çc doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng, quy m« trung b×nh cña mçi doanh nghiÖp vμ tû träng ®ãng gãp trong tæng sè lao ®éng vμ GDP; vμ dÔ bÞ t¸c ®éng bëi hÇu hÕt çc doanh nghiÖp ®Òu tËp trung chñ yÕu vμo mét sè Ýt ngμnh vμ chØ ho¹t ®éng ë mét vμi ®Þa bμn nhÊt ®Þnh, phô thuéc chÆt chÏ vμo quyÕt ®Þnh chñ quan cña çc çn bé ®Þa ph ¬ng vμ trung ¬ng ®ång thêi lu«n ®øng tr ícnguy c¬ bÞ ¶nh h ëng bëi t×nh tr¹ng suy tho¸i kinh tÕ bªn ngoμi.

11 Trªn thùc tÕ, cßn cã rÊt nhiÒu b»ng chøng cho thÊy çc doanh nghiÖp t nh©n cßn lín h¬n nhiÒu so

víi nh÷ng g× do çc sè liÖu chÝnh thøc nªu lªn. Lý do chñ yÕu lμ bëi v× hä khai gi¶m nh©n viªn ®Ó gi¶m thuÕ vμ ®èi khi çc c«ng ty còng sö dông mét ®éi ngò nh©n viªn t¹m thêi hay c«ng nh©n lμm viÖc theo mïa kh¸ ®«ng.

9

1.19 HÇu hÕt çc doanh nghiÖp ®Òu ®ang s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm dÔ xin phÐp s¶n xuÊt, ®em l¹i lîi nhuËn thÊp trong çc ngμnh xuÊt khÈu vèn ®Òu lμ nh÷ng ngμnh Ýt khi trô l¹i ë mét n¬i nμo trªn thÕ giíi, vÝ dô nh may mÆc vμ giμy dÐp. Çc doanh nghiÖp ®ang b¸n nh÷ng s¶n phÈm nμy th«ng qua çc ®¹i lý th ¬ngm¹i thùc ra chÝnh lμ b¸n lao ®éng cña ng êi ViÖt Nam- mét nh©n tè hiÖn cã gi¸ trÞ cao h¬n so víi çc ®èi thñ c¹nh tranh mÆc dï n¨ng suÊt lao ®éng vÉn cßn kh¸ thÊp12. HiÖu suÊt thu håi vèn cña çc doanh nghiÖp nμy cßn qu¸ thÊp ®Ó cã thÓ gióp chóng ph¸t triÓn thμnh nh÷ng doanh nghiÖp lín, nhÊt lμ khi gi¸ c¶ trong khu vùc Ch©u ¸ gi¶m.

1.20 NhiÒu nhμ s¶n xuÊt t nh©n ®ang ph¶i ®èi mÆt víi mét thêi kú khã kh¨n vμ nguy c¬ bÞ tæn th ¬ng cña hä ngμy cμng râ. Vμo gi÷a nh÷ng n¨m 1990 khi tèc ®é t¨ng tr ëng cßn cao, cßn nhiÒu nhμ ®Çu t vμ tû gi¸ ®ång ViÖt Nam cßn ®ñ tÝnh c¹nh tranh th× cßn ng êi mua ®Õn gâ cöa çc doanh nghiÖp t nh©n. ChuyÖn Êy giê ®©y kh«ng cßn n÷a vμ çc nhμ qu¶n lý ph¶i ho¹t ®éng trong mét th ¬ng tr êng mang tÝnh c¹nh tranh h¬n. Mét sè tá ra cã kh¶ n¨ng ®èi ®Çu víi th¸ch thøc nμy, mét sè kh¸c th× kh«ng vμ ph¶i ®ãng cöa.

B¶ng 1.7: Çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n theo quy m« trong mét sè ngμnh,

1998 ( íc tÝnh)

D íi 100

c«ng

nh©n

100 ®Õn

299 c«ng

nh©n

Tõ 300-

499 c«ng

nh©n

Cã trªn

500 c«ng

nh©n

Tæng sè

Tæng sè çc doanh nghiÖp

5155 299 72 94 5620

Thùc phÈm vμ ®å uèng

3026 48 10 21 3105

May mÆc 88 85 24 23 220 Da 14 13 7 31 65 Gç 371 25 5 6 407 Phi kim lo¹i 627 26 3 1 657 Çc doanh nghiÖp kh¸c

1029 102 23 12 1166


1.21 §Ó çc doanh nghiÖp t nh©n ViÖt Nam ph¸t huy ® îc vai trß cña m×nh vμo c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vμ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu nh ë nhiÒu n íc ch©u ¸ kh¸c, cÇn ph¶i cã mét sù chuyÓn ®æi lín. Nh t×nh tr¹ng hiÖn t¹i, çc doanh nghiÖp t nh©n chÝnh thøc trong n íc chØ bao gåm mét nhãm kh¸ nhá nh÷ng con ng êi nhiÒu hoμi b·o vμ cÇn cï, trong sè ®ã rÊt nhiÒu ng êi hoμn toμn cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ® îc doanh nghiÖp cña hä nÕu cã ® îc nh÷ng khuyÕn

12 Mét nhãm chuyªn gia gÇn ®©y ®· tíi theo ®Ò nghÞ cña MPDF ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vμ h¹n

chÕ cña khèi dÖt may t nh©n vμ ®· íc tÝnh r»ng çc doanh nghiÖp t nh©n dÖt may ®ang ho¹t ®éng kh¸ tèt cña ViÖt Nam ®¹t n¨ng suÊt b»ng kho¶ng 50% çc doanh nghiÖp ®èi t¸c Trung Quèc.

10

khÝch vμ nh÷ng nguån lùc thÝch hîp. Thö th¸ch ë ®©y lμ ph¶i t¹o ra thªm nhiÒu nh÷ng con ng êi nh thÕ cho khu vùc nhá nμy vμ ® a c¶ khu vùc ®i lªn. ChØ cã thÓ cã ® îc ®iÒu ®ã nÕu nh c¶i thiÖn ® îc nh÷ng mÆt ho¹t ®éng sÏ ® îc tr×nh bμy tiÕp theo ®©y trong Ch ¬ng 1 vμ th¶o luËn kü h¬n trong Ch ¬ng 3.

1.22 Çc doanh nghiÖp vèn ®Çu t n íc ngoμi. Nh÷ng th«ng tin tæng kÕt vÒ ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi vμo ViÖt Nam bao gåm nh÷ng th«ng tin sau:

• FDI ®· gi¶m tõ tû lÖ kh¸ cao b»ng 13% GDP trong n¨m 1995 xuèng cßn theo íc tÝnh lμ 5% trong n¨m 1999, nh ng nh ®· nh¾c tíi, çc doanh nghiÖp ®Çu t n íc ngoμi l¹i chiÕm tû träng rÊt lín trong GDP (9%) vμ trong xuÊt khÈu (22%) vμo n¨m 1998;

• Trong n¨m 1999, 93% l îng FDI gi¶i ng©n ® îc h íng vμo b¶y ngμnh: c«ng nghiÖp nÆng (21%); vËn t¶i vμ viÔn th«ng (15%); kh¸ch s¹n vμ du lÞch (14%); x©y dùng (13%); n«ng l©m nghiÖp (11%); c¨n hé vμ v¨n phßng (10%); vμ c«ng nghiÖp thùc phÈm (9%). C«ng nghiÖp nhÑ chØ chiÕm kho¶ng 5,3% tæng l îng FDI gi¶i ng©n cña n¨m 1999.

• Vèn cña çc nhμ ®Çu t tõ bèn n íc Singapor, §μi Loan, NhËt B¶n vμ Hång K«ng chiÕm kho¶ng 54% tæng l îng vèn cam kÕt vμ 48% tæng l îng vèn thùc hiÖn;

• 61% l îng vèn cam kÕt ® îc ®Çu t vμo thμnh phè Hå ChÝ Minh, Hμ Néi vμ §ång Nai

1.23 Tãm l¹i, nh÷ng ®iÓm chÝnh rót ra ® îc tõ phÇn ®¸nh gi¸ chung çc sè liÖu tæng hîp bao gåm:

• Tèc ®é t¨ng cña s¶n l îng ®· gi¶m m¹nh trªn tÊt c¶ çc ngμnh vμ çc khèi doanh nghiÖp;

• T×nh tr¹ng thÊt nghiÖp chÝnh thøc ®ang gia t¨ng, ®Æc biÖt ë khu vùc thμnh thÞ vμ t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lμm còng g©y ¶nh h ëng tíi mét bé phËn ®«ng ®¶o d©n c n«ng th«n;

• §Çu t n íc ngoμi ®· gi¶m ®i rÊt nhiÒu so víi vμi n¨m tr íc nh ng phÇn ®ãng gãp cña nã vμo sù t¨ng tr ëng vμ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ chØ trong mét thêi gian ng¾n;

• Çc doanh nghiÖp t nh©n trong n íc râ rμng ®· gi÷ vai trß tiªn phong trong kh¶ n¨ng t¹o viÖc lμm mÆc dï vÒ sè l îng tuyÖt ®èi vÉn cßn kh¸ nhá;

11

• Khèi kinh tÕ hé gia ®×nh ®· t¹o thu nhËp cho hμng triÖu ng êi, ®Õn møc mμ phÇn ®ãng gãp ®ã trong GDP lμ kh«ng thÓ kh«ng thõa nhËn, mÆc dï n¨ng suÊt lao ®éng vÉn cßn rÊt thÊp;

• Trong vßng n¨m n¨m qua, tû träng cña khèi nhμ n íc trong nÒn kinh tÕ kh«ng thay ®æi lμ bao xÐt c¶ vÒ tû träng trong tæng GDP còng nh t¹o thªm viÖc lμm.

B. T¹i sao cç xe ®i chËm l¹i?

1.24 Kh«ng nghi ngê g× r»ng cã mét nhãm nhiÒu yÕu tè cã t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau chø kh«ng ph¶i mét yÕu tè duy nhÊt nμo ®· g©y nªn sù suy gi¶m nh m« t¶ ë trªn. PhÇn nμy tiÕp tôc vÝ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh mét cç xe ®ang ch¹y chËm l¹i vμ chØ ra nh÷ng yÕu tè g©y nªn t×nh tr¹ng ®ã nhiÒu nhÊt vμ gi¶i thÝch chóng ®· g©y t¸c ®éng nh thÕ nμo.

1. B¶n ®å chØ theo hai h íng kh¸c nhau khi cç xe tiÕn ®Õn ng· ba ® êng

1.25 VÊn ®Ò hÖ thèng ph¸p luËt vμ kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng m©u thuÉn néi bé c¬ b¶n ®· ® îc tÊt c¶ nh÷ng nhμ quan s¸t kÓ c¶ ng êi ViÖt Nam vμ n ícngoμi c«ng nhËn. Mét sè nhμ ph©n tÝch cho r»ng, t¹i thêi ®iÓm nμy, gi¶i quyÕt phÇn nμo nh÷ng m©u thuÉn ®ã lμ ®iÒu kiÖn cÇn ®Ó tiÕp tôc t¨ng tr ëng. ViÖc t×m ra céi rÔ cña m©u thuÉn sÏ gióp cho viÖc lμm râ nh÷ng lùa chän ®· ® îc ¸p dông cho ®Õn nay còng nh sÏ ¸p dông trong t ¬ng lai. Nh÷ng m©u thuÉn néi bé quan träng nhÊt gåm: (i) sù kh«ng ¨n khíp gi÷a ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa víi nhμ n íc ph¸p quyÒn; (ii) gi÷a chÝnh phñ víi t çch lμ nhμ chiÕn l îc kinh tÕ chÝnh vμ nhu cÇu cña thÞ tr êng; (iii) viÖc ph¸t triÓn çc ngμnh s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu sö dông nhiÒu vèn víi ph¸t triÓn çc ngμnh sö dông nhiÒu lao ®éng vμ ®Þnh h íng xuÊt khÈu; vμ (iv) dùa vμo doanh nghiÖp nhμ n íc lμm ®éng c¬ t¨ng tr ëng song l¹i ph¶i ®èi mÆt víi nhu cÇu khÈn thiÕt ph¶i thiÕt lËp l¹i møc t¨ng tr ëng vμ tû lÖ viÖc lμm cao. Nh sÏ m« t¶ d íi ®©y, mçi yÕu tè võa nªu ®Òu cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau.

1.26 Sù kh«ng ¨n khíp gi÷a ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa víi nhμ n íc ph¸p quyÒn. N¨m 1986, §¹i héi lÇn thø s¸u §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ra quyÕt ®Þnh r»ng “viÖc ®iÒu hμnh ®Êt n íc ph¶i ® îc thùc hiÖn theo luËt thay v× theo nh÷ng kh¸i niÖm ®¹o ®øc. CÇn ph¶i bæ sung vμ hoμn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt mét çch hÖ thèng lμm sao ®Ó ®¶m b¶o bé m¸y nhμ n íc tæ chøc vμ ho¹t ®éng theo luËt ph¸p’’13. N¨m 1991, Héi nghÞ lÇn thø bÈy Trung ¬ng §¶ng ®· th«ng qua mét chñ tr ¬ng ph¸p luËt míi gäi lμ “ nhμ n íc ph¸p quyÒn” (th êng bÞ dÞch sai sang tiÕng Anh lμ rule of law hay rule by law). §ång thêi Héi nghÞ lÇn thø bÈy cña §¶ng còng kh¼ng ®Þnh l¹i sù g¾n bã víi ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa vμ ba nguyªn lý c¬

13 Tr êng Chinh, Giíi thiÖu vÒ B¸o ço ChÝnh trÞ, Th«ng tÊn x· ViÖt Nam, 15-12-1986, PhÇn IV.

12

b¶n cña ®iÒu hμnh nhμ n íc x· héi chñ nghÜa ®ã lμ: nh©n d©n lμ chñ; §¶ng l·nh ®¹o; vμ chÝnh phñ ®iÒu hμnh.

1.27 Nh ®· kh¼ng ®Þnh trong nghÞ quyÕt trung ¬ng §¶ng n¨m 1994: “ §Æc ®iÓm luËt ph¸p cña chóng ta kh¸c víi cña çc n íct s¶n. LuËt ph¸p cña chóng ta nh»m ph¸t triÓn quèc gia phï hîp víi ®Þnh h íng x· héi chñ nghÜa trong khi luËt cña çc n íc t b¶n nh»m b¶o vÖ chñ nghÜa t b¶n”14. Mét çch ng¾n gän, trong häc thuyÕt ph¸p lý x· héi chñ nghÜa, luËt ® îc coi lμ c«ng cô ®iÒu hμnh ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña nhμ n íc.NÕu nh luËt kh«ng râ rμng, th× ®ßi hái çn bé lμm viÖc u tiªn cho lîi Ých nhμ n íc. HiÓu ® îc ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa lμ ph¸p chÕ chñ ®¹o ë ViÖt Nam lμ vÊn ®Ò c¬ b¶n ®Ó hiÓu ® îc viÖc qu¶n lý kinh tÕ cña ViÖt Nam.

1.28 Kh«ng cã g× ng¹c nhiªn khi sù cïng tån t¹i cña nhμ n íc ph¸p quyÒn míi vμ ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa cã tõ hμng thËp kû nay ®· g©y ra nhiÒu vÊn ®Ò cho nÒn kinh tÕ trªn nhiÒu mÆt, cã lÏ quan träng nhÊt lμ ba lÜnh vùc sau: khu«n khæ lËp ph¸p, sù phèi hîp trong khu«n khæ ph¸p luËt vμ viÖc thùc hiÖn khu«n khæ ph¸p luËt.

• LuËt th ¬ng m¹i gÇn ®©y nhÊt ®· ® a ra nh÷ng nguyªn t¾c cña sù b×nh ®¼ng tr íc ph¸p luËt, tøc lμ viÖc ¸p dông luËt vμ nh÷ng quy ®Þnh nμy kh«ng ph©n biÖt ai lμ chñ së h÷u. LuËt nμy còng kÌm theo nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý nhμ n íc, theo ®ã x©y dùng çc c¬ quan nhμ n íc ®Ó ®iÒu chØnh çc bªn lμ ®èi t îng cña luËt nμy. C¬ quan nhμ n íc ph¶i tËn dông kÕt hîp nh÷ng ph ¬ng thøc cÊp phÐp, qu¶n lý theo quy chÕ vμ qu¶n lý thèng nhÊt chung ®Ó thùc thi tr¸ch nhiÖm cña m×nh. ë ®©y n¶y sinh vÊn ®Ò bëi v× çc bªn kh«ng ® îc ®èi xö nh nhau theo ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, trong ®ã quyÒn lîi cña nhμ n íc ® îc ®Æt trªn lîi Ých cña ç nh©n vμ cña céng ®ång. ChÝnh phñ ®· giao tr¸ch nhiÖm cho doanh nghiÖp nhμ n íc ®ãng vai trß nÒn t¶ng cña nÒn kinh tÕ, v× vËy nh÷ng lîi Ých cña nã ® îc ®Æt cao h¬n çc doanh nghiÖp kh¸c, nhÊt lμ doanh nghiÖp t nh©n. Chõng nμo mμ ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa cßn chiÕm uthÕ h¬n so víi nhμ n íc ph¸p quyÒn th× sù c«ng b»ng tr íc ph¸p luËt khã cã thÓ thùc hiÖn ® îc.

14 NghÞ quyÕt 7, NghÞ quyÕt §¹i héi gi÷a nhiÖm kú, PhÇn V, B¸o Sμi Gßn Gi¶i phãng, 19-3-1994.

13

• Sù tån t¹i kÐp nμy t¹o c¬ héi n¶y sinh rÊt nhiÒu vÊn ®Ò trong viÖc phèi hîp trong khung luËt ph¸p. ViÖc çc doanh nghiÖp t nh©n gÆp nhiÒu r¾c rèi bëi sù kh«ng thèng nhÊt vμ chång chÐo gi÷a v¨n b¶n luËt cÊp trªn víi v¨n b¶n ph¸p quy hç trî ë cÊp d íi ®· ® îc nãi ®Õn rÊt nhiÒu. VËy nã x¶y ra nh thÕ nμo? Quèc héi so¹n th¶o vμ ban hμnh v¨n b¶n luËt ph¸p hμng ®Çu, çc Bé vμ ñy ban nh©n d©n so¹n th¶o nghÞ ®Þnh, th«ng t vμ chØ thÞ h íng dÉn thi hμnh luËt. Kh«ng cã c¬ quan chÝnh phñ nμo cã quyÒn lùc chÝnh trÞ ®Ó phèi hîp hai viÖc nμy, tøc lμ ®Ó ®¶m b¶o v¨n b¶n h íng dÉn thi hμnh luËt phï hîp víi môc ®Ých vμ néi dung cña luËt. Thùc tÕ c¬ chÕ nμy ®· chuyÓn viÖc lμm luËt tõ Quèc héi - c¬ quan më cöa vμ cã tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh nhÊt - ®Õn çc ®¬n vÞ hμnh ph¸p lμ n¬i kÐm tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh vμ kÐm minh b¹ch h¬n nhiÒu. Sù bÊt nhÊt nghiªm träng gi÷a hai khèi nμy x¶y ra khi çc Bé vμ ñy ban nh©n d©n so¹n th¶o v¨n b¶n luËt hç trî theo h íng ñng hé cho khung ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, v¹ch ra m¶nh ®Êt chÝnh trÞ riªng cña hä, thùc hiÖn quyÒn/ nhiÖm vô qu¶n ký kinh tÕ nhμ n íc cña m×nh, vμ ng¨n c¶n nh÷ng cè g¾ng bªn ngoμi nh»m hîp lý hãa vμ s¸ng tá nh÷ng quy ®Þnh luËt ph¸p. Bªn c¹nh nh÷ng vÊn ®Ò hiÓn nhiªn cña hÖ thèng nμy th× chÊt l îng kü thuËt lËp ph¸p cña nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy do çc Bé vμ ñy ban nh©n d©n so¹n th¶o ®Æc biÖt rÊt thÊp, sö dông nh÷ng thuËt ng÷ m¬ hå vμ ®Æt ra nh÷ng tiªu chuÈn mang tÝnh tuú tiÖn, chång chÊt vÒ quyÒn luËt ®Þnh.

• ViÖc thùc hiÖn khung ph¸p lý thÓ hiÖn sù ¸p ®¶o cña ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa, theo ®ã qu¶n lý kinh tÕ nhμ n íc lμ chøc n¨ng hμng ®Çu cña nhμ n íc. §a sè çc luËt th ¬ng m¹i gÇn ®©y ®· cã nh÷ng ®iÒu kho¶n quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t viÖc tham gia thÞ tr êng cho çc c¬ quan cÊp giÊy phÐp vμ viÖc ®iÒu hμnh sù tu©n thñ luËt vμ quy chÕ cho ban qu¶n lý thÞ tr êng ë cÊp trung ¬ng vμ cÊp tØnh/thμnh phè. NghÞ ®Þnh sè 1 vÒ Xö lý hμnh chÝnh ®èi víi vi ph¹m vÒ kinh tÕ n¨m 1996 ®· yªu cÇu ban qu¶n lý thÞ tr êng ph¹t hoÆc b¾t gi÷ nh÷ng ng êi vi ph¹m çc ®iÒu kiÖn cÊp phÐp hoÆc nh÷ng quy ®Þnh vÒ thÞ tr êng. ViÖc b¶o vÖ thÞ tr êng do c¶ c¶nh s¸t kinh tÕ vμ c¶nh s¸t an ninh kinh tÕ ®¶m nhiÖm, c¶ hai ®¬n vÞ nμy ®Òu do Bé c«ng an ®iÒu hμnh15. Céng thªm vμo sù lÉn lén nμy, tõng Bé vμ ñy ban nh©n d©n cßn thùc hiÖn thanh tra chuyªn ngμnh, nh lμ Bé lao ®éng gi¸m s¸t viÖc tu©n thñ Bé luËt lao ®éng, Bé giao th«ng thanh tra çc ph ¬ng tiÖn vËn t¶i, c¶nh s¸t giao th«ng kiÓm tra an toμn ® êng phè, vμ Côc thuÕ thu thuÕ vμ gi¸m s¸t viÖc chÊp hμnh chÝnh s¸ch thuÕ.

Qu¶n lý kinh tÕ nhμ n íc nh hiÖn nay ®· g©y ra nh÷ng vÊn ®Ò lín cho khèi doanh nghiÖp t nh©n. Thø nhÊt, nã t¹o ra sù kh«ng ch¾c ch¾n trong viÖc cÊp giÊy phÐp, mét lÜnh vù ®iÓn h×nh n¬i çc doanh nghiÖp ph¶i khæ

15 MÆc dï çc héi ®ång qu¶n lý thÞ tr êng cã nhiÖm vô thanh tra tÊt c¶ çc lo¹i h×nh kinh doanh nh ng

®Ó thanh tra çc doanh nghiÖp nhμ n íc hä ph¶i ® îc sù cho phÐp ®Æc biÖt tõ mét sè c¬ quan chÝnh quyÒn.

14

së v× bÞ buéc téi kh«ng tu©n thñ. Çc doanh nghiÖp t nh©n ®· than phiÒn tõ rÊt l©u vÒ yªu cÇu hä chØ ® îc s¶n xuÊt hay cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm vμ dÞch vô ®óng nh trong giÊy phÐp, h¹n chÕ tÝnh n¨ng ®éng cña hä trong viÖc ®iÒu chØnh dï nhá trong sè s¶n phÈm cña m×nh16. Thø hai, theo b¸o ço th× khèi kinh doanh t nh©n bÞ rÊt nhiÒu çc c¬ quan an ninh cã thÈm quyÒn chång chÐo nhau vμ cã kÐm phèi hîp lÉn nhau ®ßi hái nh÷ng kho¶n tiÒn kh«ng chÝnh thøc. Thø ba, nhiÒu téi danh hμnh chÝnh trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ còng ®ång thêi lμ téi danh h×nh sù, mμ qu¶ thùc ®©y lμ nh÷ng qu¶ bom hiÖu nghiÖm trong kho vò khÝ cña qu¶n lý kinh tÕ nhμ n íc. VÝ dô nh , vi ph¹m hμnh chÝnh víi téi danh “ kinh doanh bÊt hîp ph¸p” vμ “lõa kh¸ch hμng” sÏ trë thμnh téi danh h×nh sù khi vi ph¹m lÇn thø hai;17 sÏ lμ téi danh h×nh sù nÕu kinh doanh kh«ng cã giÊy phÐp mét çch chñ ®Þnh18; vμ cã lÏ khã nhÊt trong nh÷ng vÝ dô nμy lμ téi danh h×nh sù ®èi víi viÖc cè ý vi ph¹m nh÷ng “chÝnh s¸ch vμ nguyªn t¾c” qu¶n lý kinh tÕ nhμ n íc19.

1.29 ChÝnh phñ lμ nhμ chiÕn l îc kinh tÕ hμng ®Çu. ChÝnh phñ ViÖt Nam kh«ng bao giê dao ®éng lËp tr êng cña m×nh r»ng nhμ n íc ph¶i ®ãng vai trß l·nh ®¹o trong ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu nμy cã nghÜa lμ cã sù qu¶n lý tËp trung cao ®é ®èi víi ph¸t triÓn c«ng nghiÖp mÆc dï ®· cã tù do ë møc ®é ®¸ng kÓ ®i kÌm víi ch ¬ng tr×nh §æi míi. Trªn thùc tÕ, ®iÒu nμy ®ång nghÜa coi viÖc chÝnh phñ ®Æt ra mét hÖ thèng kiÓm tra rÊt chÆt chÏ tíi møc chi tiÕt nhá ®èi víi nh÷ng nhμ ho¹t ®éng kinh tÕ . HÖ thèng kiÓm so¸t nμy trao cho quan chøc nhμ n íc ë mäi cÊp nh÷ng quyÒn lùc hÕt søc lín lao, nhÊt lμ kiÓm so¸t ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n ho¹t ®éng ngoμi hÖ thèng nhμ n íc.

1.30 Trõ mét vμi ngo¹i lÖ hiÕm hoi trªn thÕ giíi, cßn chÝnh phñ ®· kh«ng thμnh c«ng trong viÖc ®ãng vai trß nhμ chiÕn l îc kinh tÕ hμng ®Çu. ë kh¾p n¬i, chÝnh phñ kh«ng thÓ hiÓu vμ ph¶n øng víi thÞ tr êng nhanh nh çc ®¬n vÞ tnh©n. Sù ¸p ®Æt kiÓm so¸t qu¸ chÆt chÏ cña chÝnh phñ ®èi víi doanh nh©n lμ sù ®èi lËp víi çi chóng ta biÕt vÒ thóc ®Èy kinh doanh n¨ng ®éng (®Æc biÖt lμ kinh doanh nhá), tøc lμ viÖc tù do sö dông çc nguån lùc trªn c¬ së linh ho¹t cao. V× thÕ xuÊt hiÖn sù ®èi kh¸ng c¬ b¶n gi÷a ý cña chÝnh phñ muèn kiÓm so¸t chÆt chÏ mäi quyÕt ®Þnh ®Çu t cã quy m« lín vμ nhu cÇu cña nhμ ®Çu t ph¶i kiÓm so¸t tÊt c¶ çc quyÕt ®Þnh ®Çu t nh lμ s¶n xuÊt çi g×, mua cña ai vμ b¸n cho ai, nhËn ai vμo lμm, t×m nguån tμi chÝnh ®Ó s¶n xuÊt nh thÕ nμo v.v. LuËt Doanh nghiÖp míi cã

16 ñy ban nh©n d©n thμnh phè Hå ChÝ Minh míi ®©y ®· thö nghiÖp cÊp mét sè giÊy phÐp cÊp phÐp cho

mét sè doanh nghiÖp “tham gia kinh doanh hμng dÖt may” vμ c¶ “s¶n xuÊt”. Bªn c¹nh viÖc thóc ®Èy ® îc tÝnh kinh doanh, rÊt nhiÒu c«ng ty ®· tham gia còng t×m çch ®¸p øng l¹i çc ®iÒu kiÖn cÊp giÊy phÐp mét çch nghiªm chØnh nÕu mang tÝnh h¹n chÕ h¬n. Cã mét vÝ dô lý gi¶i cho nh÷ng ph¶n øng nμy. Cã mét c«ng ty ® îc cÊp giÊy phÐp ®Ó “kinh doanh hμng tiªu dïng” ®· tù ý kinh doanh v« tuyÕn vμ ®· bÞ ban qu¶n lý thÞ tr êng ph¹t v× theo hä, v« tuyÕn lμ mét mÆt hμng xa xØ chø kh«ng ph¶i hμng tiªu dïng th«ng th êng.

17 Tßa ¸n tèi cao ®· chØ thÞ çc tßa ¸n cÊp d íi kh«ng xö lý nÕu vi ph¹m lÇn ®Çu.18 Bé luËt h×nh sù (1986) ®iÒu 168, quy ®Þnh ph¹t tï tõ mét tíi b¶y n¨m19 Bé LuËt h×nh sù (1986) ®iÒu 174, quy ®Þnh ph¹t tï tõ s¸u th¸ng tíi n¨m n¨m.

15

thÓ ®· thμnh c«ng trong viÖc ®Æt ra giíi h¹n gi÷a quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ vμ cña nhμ ®Çu t , nh ng còng l¹i nh mäi khi, nã l¹i phô thuéc vμo viÖc LuËt ® îc ¸p dông nh thÕ nμo.

1.31 ChiÕn l îc s¶n xuÊt thay thÕ hμng nhËp khÈu tËp trung vμo c«ng nghiÖp nÆng trong khi ViÖt Nam cã u thÕ vÒ lao ®éng vμ cÇn thiÕt ph¶i cã nguån thu tõ xuÊt khÈu. Cã sù ®èi kh¸ng ngμy cμng t¨ng gi÷a chiÕn l îc c«ng nghiÖp cña ViÖt Nam theo h íng h íng néi, cÇn nhiÒu vèn vμ ¸p lùc ph¶i t¹o ra nhiÒu viÖc lμm ®Ó t¹o ra nguån thu xuÊt khÈu. M« h×nh ®ßi hái nhiÒu vèn nh hiÖn nay ®· thu hót nguån vèn Ýt ái, thay v× thu hót lùc l îng lao ®éng d thõa. Nã t¹o ra ¸p lùc ®èi víi çn c©n th ¬ng m¹i v× çc doanh nghiÖp nhμ n íc vμ n íc ngoμi nhËp khÈu sè l îng lín thiÕt bÞ, m¸y mãc vμ nh÷ng s¶n phÈm trung gian phôc vô chñ yÕu cho thÞ tr êng trong n íc mμ kh«ng thu ® îc ngo¹i tÖ. Nã chØ cã thÓ duy tr× khi thÞ tr êng ® îc b¶o hé ë møc cao. Ng îc l¹i, víi xu thÕ h íng ngo¹i, c«ng nghiÖp nhÑ cña ViÖt Nam ®· tËn dông u thÕ vÒ lao ®éng cña ViÖt Nam, thu ® îcngo¹i tÖ; vμ nã khuyÕn khÝch viÖc häc hái còng nh héi nhËp ®i kÌm víi th ¬ng m¹i quèc tÕ.

1.32 Sù ®èi kh¸ng gi÷a chiÕn l îc c«ng nghiÖp hiÖn t¹i vμ nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vμ cña thÕ giíi bªn ngoμi ®· râ rμng trong nh÷ng v¨n b¶n cña chÝnh phñ. Mét mÆt ViÖt Nam ®· gia nhËp AFTA, vμ víi t çch lμ thμnh viªn ®ßi hái ph¶i thùc hiÖn c¶i çch th ¬ng m¹i c¨n b¶n mμ lu«n buéc ph¶i t¸i c¬ cÊu theo h íng c«ng nghiÖp nhÑ. ChÝnh phñ ®· lín tiÕng lo l¾ng vÒ tû lÖ thÊt nghiÖp cao, kh¼ng ®Þnh r»ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ® îc u tiªn nhiÒu, vμ th êng nãi vÒ nhu cÇu häc hái vμ hßa nhËp víi thÕ giíi. Nh ng mÆt kh¸c, rÊt nhiÒu ®Çu t trong ph¹m vi kiÓm so¸t cña chÝnh phñ, nh lμ ®Çu t cña doanh nghiÖp nhμ n íc, l¹i vÉn theo h íng cÇn nhiÒu vèn vμ h íng néi, ®ång thêi nh÷ng rμo c¶n tiÕp tôc ng¨n sù th©m nhËp cña hμng nhËp khÈu c¹nh tranh, dï ®©y chÝnh lμ ph ¬ng thøc ®Ó häc tËp vμ héi nhËp ë mäi n¬i.

1.33 Sù m©u thuÉn næi bËt nμy trong chiÕn l îc quèc gia vÒ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp sÏ ph¶i tr¶ gi¸ cao. §¸ng lÏ ®· t¹o ra ® îc nh÷ng viÖc lμm nÕu nÕu tiÕn hμnh nh÷ng dù ¸n ®Çu t sö dông nhiÒu lao ®éng, vμ lui l¹i viÖc c¬ cÊu l¹i nÒn c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu vèn. Vμ tÊt nhiªn, cμng nhiÒu vèn ®æ vμo nÒn c«ng nghiÖp chØ ho¹t ®éng ® îc d íi sù b¶o hé cao, th× thua lç sÏ cμng lín mét khi sù b¶o hé bÞ ph¸ bá. NhËp khÈu bÞ h¹n chÕ ®Ó bï l¹i sù thiÕu hôt trong nguån thu tõ nhËp khÈu. Çc nhμ ®Çu t míi hä¨c lμ ®Çu t theo ®iÒu kiÖn hiÖn nay vμ nhËn nh÷ng quyÒn lîi ® îc chia theo nguyªn tr¹ng, hoÆc lμ chê ®îi ®Õn khi c¶i çch th ¬ng m¹i thùc sù ® îc tiÕn hμnh – trong khi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam l¹i chê ®îi sù ®Çu t cña hä.

1.34 Dùa vμo doanh nghiÖp nhμ n íc lμm ®éng c¬ t¨ng tr ëng c«ng nghiÖp, trong khi rÊt cÇn t¨ng tr ëng cao vμ hiÖu qu¶. Nhu cÇu cÊp thiÕt ph¶i lÊy l¹i ® îc

16

møc t¨ng tr ëng cao vμ t¹o ra sè l îng viÖc lμm lín lμ ®· râ rμng ®èi víi tÊt c¶ mäi ng êi. C¬ chÕ ® îc a chuéng ®Ó thùc hiÖn viÖc nμy vÉn lμ khèi doanh nghiÖp nhμ n íc. §iÒu nμy thÓ hiÖn trong viÖc hä ® îc tiÕp cËn u ®·i víi tÊt c¶ çc nguån lùc cña ®Êt n íc (nh ®Êt, vèn, c«ng nghÖ, hîp ®ång víi chÝnh phñ v.v.) vμ sù b¶o hé trμn lan chèng l¹i c¹nh tranh. Nh÷ng u ®·i nμy vÉn tiÕp tôc mÆc dï cã hμng nói b»ng chøng cho thÊy r»ng rÊt nhiÒu doanh nghiÖp nhμ n íc bÞ thua lç, lμm ¶nh h ëng nghiªm träng ®Õn khèi tμi chÝnh, nhiÒu doanh nghiÖp sö dông nhiÒu vèn, ®i ng îc l¹i víi u thÕ thõa lao ®éng cña ViÖt Nam, vμ ph¶i thõa nhËn r»ng rÊt nhiÒu doanh nghiÖp nhμ n íc chØ ho¹t ®éng ® îc d íi sù b¶o hé chÆt chÏ.

1.35 §ång thêi, nh÷ng nguån lùc ®Ó håi phôc ph¸t triÓn l¹i kh«ng ® îc nu«i d ìng, trªn thùc tÕ cßn bÞ ph©n biÖt ®èi xö theo nhiÒu çch. §ã lμ çc doanh nghiÖp t nh©n ë ViÖt Nam, c¶ doanh nghiÖp ®Çu t n íc ngoμi vμ doanh nghiÖp trong n íc. Çc doanh nghiÖp cã ®Çu t n íc ngoμi chiÕm vÞ trÝ lμ nguån quan träng nhÊt cho t¨ng tr ëng do sù ®ãng gãp cña hä cho ®Õn nay ë ViÖt Nam (xem sè liÖu ë phÇn mét cña b¸o ço). S¶n l îng cña çc doanh nghiÖp t nh©n trong n íc gi¶m trong vμi n¨m nay, nh ng tû lÖ t¹o viÖc lμm vÉn rÊt cao. KÕt qu¶ kinh doanh cña çc doanh nghiÖp t nh©n ë çc nÒn kinh tÕ kh¸c ®· kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng ®ãng gãp cña chóng ®èi víi sù ph¸t triÓn quèc gia d íi nh÷ng ®iÒu kiÖn t ¬ng ®èi thuËn lîi. CÇn ph¶i l u ý ë ®©y lμ thùc tÕ còng cã mét sè doanh nghiÖp nhμ n íc trong çc ngμnh sö dông nhiÒu lao ®éng ®ang ho¹t ®éng rÊt cã hiÖu qu¶. Nh÷ng vÊn ®Ò tåi tÖ nhÊt trong khèi çc doanh nghiÖp nhμ n íc xuÊt ph¸t tõ nh÷ng doanh nghiÖp c«ng nghiÖp nÆng thiÕu kh¶ n¨ng c¹nh tranh vμ mét sè vÉn gi÷ vÞ thÕ ®éc quyÒn.

1.36 Tãm l¹i, m« h×nh kinh tÕ hiÖn giê cña ViÖt Nam ph¶n ¸nh ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa víi nhμ n íc ®ãng vai trß l·nh ®¹o chiÕn l îc kinh tÕ cïng víi thay thÕ nhËp khÈu, c«ng nghiÖp nÆng vμ doanh nghiÖp nhμ n íc lμ chç dùa chÝnh cho sù t¨ng tr ëng c«ng nghiÖp. C¬ chÕ nμy râ rμng, phï hîp víi trong n íc vμ ® îc®a sè quÇn chóng ñng hé. Khi m« h×nh nμy kh«ng t¹o ra ® îc t¨ng tr ëng kinh tÕ vμo cuèi nh÷ng n¨m 80, th× mét vμi khÝa c¹nh cña kinh tÕ t b¶n, râ nhÊt lμ doanh nghiÖp t nh©n, ®· ® îc ghÐp vμo m« h×nh cña ViÖt Nam. Gi¶i ph¸p nμy ®èi víi vÊn ®Ò cÊp thiÕt khi ®ã ®· ngay lËp tøc thμnh c«ng mü m·n, vμ kh«ng cÇn ph¶i thay ®æi s©u h¬n n÷a. Nh ng nh÷ng m©u thuÉn bªn trong gi÷a hÖ thèng cña ViÖt Nam vμ yÕu tè n íc ngoμi ® îc cÊy ghÐp vμo vÉn cßn ®ã, mét vμi ý kiÕn cho r»ng nhu cÇu hiÖn nay cña kinh tÕ ViÖt Nam lμ tËp trung gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn nμy, nh÷ng çi ®ang ng¨n chÆn sù tiÕp tôc t¨ng tr ëng.

2. Cç xe hÕt nhiªn liÖu

1.37 LuËn ®iÓm nμy nghÜa lμ nhiªn liÖu t¹o ra sau nh÷ng biÖn ph¸p c¶i çch kinh tÕ vßng ®Çu hÇu nh ®· sö dông hÕt, cÇn ph¶i cã nh÷ng c¶i çch míi ®Ó n¹p

17

nhiªn liÖu cho b íc tiÕn tiÕp theo. Nh ®· thÊy tõ nh÷ng sè liÖu ë trªn, ng ßi ViÖt Nam b»ng tÊt c¶ søc lùc cña m×nh n¾m lÊy nh÷ng thuËn lîi cña c¬ héi do c«ng cuéc ®æi míi ®em l¹i. Khi doanh nghiÖp t nh©n ® îc cho phÐp thμnh lËp n¨m 1990, çc hé gia ®×nh trë thμnh tiÓu doanh nghiÖp, doanh nh©n më kinh doanh nhá, vμ çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi thμnh lËp liªn doanh. N«ng d©n ® îc giao sö dông ®Êt vμ ® îc tù do trång trät mét çch ®éc lËp, kÕt hîp víi sù níi bá kiÓm so¸t gi¸ c¶ vμ gi¶m gi¸ ®ång tiÒn ViÖt Nam, ®· t¨ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp mét çch nhanh chãng, ViÖt Nam tõ mét n íc nhËp khÈu g¹o trë thμnh n íc s¶n xuÊt g¹o lín thø hai trªn thÕ giíi chØ sau vμi n¨m. KÕt luËn l¹i lμ cïng víi mong muèn kinh doanh bÞ ®Ì nÐn ®· l©u, nh÷ng nguån lùc phï hîp trong tay, vμ thõa nh÷ng c¬ héi míi - nÒn kinh tÕ ®· në ré.

1.38 Mét vμi nhμ ph©n tÝch cho r»ng nh÷ng kÕt qu¶ nμy kh«ng thÓ bÒn v÷ng nÕu kh«ng cã ®ît c¶i çch míi theo chiÒu s©u, t¹o ra mét lo¹t nh÷ng c¬ héi míi cã c¬ së v÷ng ch¾c vμ cã l·i ®Ó cã thÓ ¶nh h ëng ®Õn sù t¨ng tr ëng cña nÒn kinh tÕ, t¹o ra lμn sãng xuÊt hiÖn thø hai cña çc nhμ doanh nghiÖp, vμ t¨ng ®¸ng kÓ nh÷ng nguån lùc bæ sung. Cã rÊt Ýt ý kiÕn ph¶n ®èi l¹i nhËn ®Þnh r»ng chÝnh phñ ViÖt Nam ®· chËm chÔ trong viÖc ® a ra ®ît c¶i çch quan träng thø hai tiÕp theo nh÷ng c¶i çch c¬ cÊu quan träng vμo cuèi nh÷ng n¨m 80 ®Çu nh÷ng n¨m 9020.. Nh ng cã mét thùc tÕ lμ trong nh÷ng n¨m võa qua ChÝnh phñ còng ®· cã nhiÒu nç lùc ®¸ng ghi nhËn ®Ó t¹o lËp ® îc mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho tÊt c¶ çc doanh nghiÖp, mμ cã lÏ ®Ønh cao lμ viÖc ban hμnh LuËt Doanh nghiÖp míi sÏ cã hiÖu lùc tõ th¸ng 1 n¨m 200021. Vμ vμo th¸ng 9 n¨m 1999, chÝnh phñ ®· x¸c nhËn kÕ ho¹ch hμnh ®éng cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n trong Ch ¬ng tr×nh T¨ng c êngKhu vùc T nh©n. §©y lμ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch theo tinh thÇn hiÖp ®Þnh Miyazawa. Ngoμi ra, Thñ t íng còng ®· cho thμnh lËp mét ñy ban cao cÊp ®Ó so¹n th¶o mét nghÞ ®Þnh vμ trong ®ã sÏ thμnh lËp mét nhãm phô tr¸ch chÝnh s¸ch vÒ doanh nghiÖp võa vμ nhá trong chÝnh phñ vμo n¨m 2000 tíi ®©y.

20 Xem vÝ dô ViÖt Nam 1997: Quy m« nhá, võa hay lín? Mét sè kh¶ n¨ng vÒ vai trß cña Nhμ n íc trong

kû nguyªn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ë ViÖt Nam cña Ari Kokko vμ Fredrik Sjoholm.

21 LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong n íc víi nh÷ng khuyÕn khÝch çc nhμ ®Çu t ViÖt Nam ®· cã hiÖu lùc tõ th¸ng 1 n¨m 1999. Çc sè liÖu cña quý ba ®· cho thÊy sè l îng giÊy phÐp ®Çu t u ®·i ® îc cÊp t¨ng lªn vμ cho tíi nay, çc nhμ ®Çu t ViÖt Nam lμ nhãm ®«ng nhÊt.

18

1.39 §a sè çc nhμ quan s¸t ®Òu ®ång ý r»ng nh÷ng c¶i çch quan träng nhÊt hiÖn ®ang chê ®Ó tiÕn hμnh bao gåm c¶i çch th ¬ng m¹i, c¶i çch ng©n hμng, c¶i çch ®Êt ®ai, t nh©n hãa khèi doanh nghiÖp nhμ n íc, c¶i tiÕn chÊt l îng dÞch vô c«ng céng, vμ tù do hãa çc kªnh th«ng tin. Nh÷ng lùa chän nμy dùa trªn gi¶ ®Þnh r»ng: çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn c¹nh tranh ®Ó x©y dùng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chÝnh hä; sù t¨ng tr ëng cña çc doanh nghiÖp cã tiÒm n¨ng lín phô thuéc vμo sù hiÖn h÷u cña nh÷ng ng©n hμng ho¹t ®éng v× lîi nhuËn vμ do ®ã cho nh÷ng doanh nghiÖp cã lîi nhuËn cao nhÊt vay tiÒn; sù tiÕp cËn víi nh÷ng quyÒn sö dông ®Êt an toμn lμ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó ®Çu t ; çc doanh nghiÖp nhμ n íc cÇn theo kû c ¬ng cña th ¬ng tr êng ®Ó x©y dùng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hä; chÊt l îng dÞch vô c«ng céng cao lμ vÊn ®Ò then chèt ®Ó x©y dùng khèi kinh doanh cã c¬ së v÷ng ch¾c; vμ mét m«i tr êng nhiÒu th«ng tin sÏ lμ nguån cung cÊp sù sèng cho kinh doanh.

3. Con ® êng ®Çy rÉy nh÷ng rμo ch¾n, æ gμ, vμ ®¸

1.40 M«i tr êng kinh doanh ë ViÖt Nam khã kh¨n cho tÊt c¶ nh÷ng ai ®i qua ®ã, nh ng nhÊt lμ ®èi víi nh÷ng nhμ ®Çu t n íc ngoμi vμ çc doanh nghiÖp tnh©n trong n íc – hai nhãm doanh nghiÖp hiÖn cã møc t¨ng tr ëng cao nhÊt vμ t¹o ra viÖc lμm nhiÒu nhÊt, theo thø tù. Kh«ng nghi ngê g× r»ng nh÷ng chi phÝ ho¹t ®éng trong m«i tr êng kinh doanh ë ViÖt Nam ®ang h¹n chÕ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp trong n íc. Bèn lÜnh vùc cña m«i tr êng kinh doanh ® îc coi lμ tèi quan träng ®ã lμ: (i) v¨n hãa x· héi/chÝnh trÞ – th¸i ®é x· héi vμ chÝnh trÞ ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n; (ii) chÝnh s¸ch vμ khu«n khæ luËt ph¸p / quy chÕ; (iii) ho¹t ®éng cña çc c¬ quan chÝnh hç trî thÞ tr êng; vμ (iv) tiÕp cËn víi nh÷ng kªnh th«ng tin h÷u hiÖu. Nh÷ng phÇn tiÕp theo sÏ ®Ò cËp ®Õn t×nh tr¹ng vμ nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh liªn quan ®Õn nh÷ng khÝa c¹nh nμy cña m«i tr êng kinh doanh.

1.41 (i) V¨n hãa x· héi / chÝnh trÞ. Th¸i ®é x· héi vμ chÝnh trÞ ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n sÏ quyÕt ®Þnh çch xö sù ®èi víi nh÷ng ai tham gia doanh nghiÖp t nh©n. Nã còng ¶nh h ëng ®Õn quyÕt ®Þnh cña ng êi d©n vÒ viÖc thμnh lËp hay lμm viÖc cho doanh nghiÖp t nh©n.

19

1.42 D luËn. MPDF ®· tiÕn hμnh th¨m dß ý kiÕn vμo mïa hÌ n¨m 1999 víi môc ®Ých t×m hiÓu kü h¬n d luËn quÇn chóng ®èi víi çc doanh nghiÖp tnh©n22. KÕt qu¶ kh¼ng ®Þnh lμ ý kiÕn quÇn chóng ®èi víi çc doanh nghiÖp t nh©n lμ rÊt tiªu cùc. KÕt qu¶ chñ yÕu cã thÓ tãm t¾t nh sau:

• MÆc dï nh÷ng ng êi ® îc hái rÊt ®a d¹ng, nh ng ý kiÕn ph¶n håi rÊt gièng nhau ë chç quan ®iÓm tiªu cùc ®èi vãi khèi t nh©n. Quan ®iÓm chung nhÊt lμ çc doanh nghiÖp t nh©n vμ ng êi chñ cña nã: kh«ng æn ®Þnh vμ dÔ bÞ ph¸ s¶n, bãc lét nh©n viªn, kh«ng trung thùc, c¬ héi, kh«ng cã n¨ng lùc, vμ kh«ng ®ãng gãp g× cho quèc gia.

• Doanh nghiÖp t nh©n lμ n¬i lμm viÖc Ýt ® îc a chuéng nhÊt trong lùa chän cña sinh viªn tèt nghiÖp ®¹i häc vμ c¶ cha mÑ hä, nÕu so víi doanh nghiÖp nhμ n íc vμ doanh nghiÖp n íc ngoμi. ChØ cã 8% sinh viªn nãi r»ng hä chän khèi t nh©n sau khi tèt nghiÖp ®¹i häc. HÇu nh tÊt c¶ ng êi ® îc hái ý kiÕn ®Òu cho r»ng doanh nghiÖp t nh©n lμ sù lùa chän kh«ng hÊp dÉn bëi v× kh«ng æn ®Þnh, kh«ng ®¶m b¶o c«ng viÖc, kh«ng cã tiÒm n¨ng ®Ó ph¸t triÓn sù nghiÖp, vμ kh«ng cã c¬ héi ® îc ®μo t¹o.

• Doanh nghiÖp t nh©n d íi con m¾t çn bé tÝn dông cao cÊp kh«ng ph¶i lμ kh¸ch vay ® îc a chuéng. Khi ® îc hái sÏ lùa chän ai trong sè hai kh¸ch hμng vay cã cïng nh÷ng phÈm chÊt nh nhau nh ng mét lμ doanh nghiÖp nhμ n íc cßn mét lμ doanh nghiÖp t nh©n, th× 80% tr¶ lêi r»ng hä chän doanh nghiÖp nhμ n íc. Nh÷ng lý do chÝnh ® a ra cho sù lùa chän lμ: hä tin r»ng doanh nghiÖp t nh©n kh«ng trung thùc vμ th êng sö dông vèn vay sai môc ®Ých; chÝnh s¸ch chung cña ng©n hμng lμ thËn träng ®èi víi çc doanh nghiÖp t nh©n; doanh nghiÖp t nh©n kh«ng cã sù ñng hé cña chÝnh phñ; doanh nghiÖp t nh©n kh«ng ®¸ng tin cËy; vμ çc çn bé tÝn dông ®· cã nh÷ng kinh nghiÖm xÊu víi ng êi vay t nh©n. Trªn 50% cho r»ng Ýt rñi ro h¬n nÕu cho doanh nghiÖp nhμ n íc vay, lý do chÝnh lμ doanh nghiÖp nhμ n íc cã sù ñng hé cña chÝnh phñ. Mét sè kh¸c cho r»ng nh÷ng dù ¸n cña nhμ n íc lμ quan träng ®èi víi ®Êt n íc, vμ doanh nghiÖp nhμ n íc cã kh¶ n¨ng h¬n ®Ó thùc thi çc dù ¸n.

22 B¸o ço cña cuéc ®iÒu tra nh÷ng ý kiÕn vÒ khu vùc t nh©n ViÖt Nam. Cuéc häp sè 9 cña MPDF th¶o

luËn vÒ khu vùc t nh©n, th¸ng 7-1999. §Æc biÖt ®¸ng chó ý, nhãm ®iÒu tra ®· tiÕn hμnh pháng vÊn mét çch ç nh©n víi 60 çn bé cÊp cao cña çc bé vμ c¬ quan cña chÝnh phñ còng nh tõ çc tæ chøc cña chÝnh phñ nh phßng th ¬ng m¹i vμ c«ng nghiÖp, CIEM, UAIC vμ VICO OPSME. Nh÷ng ng êi ® îc pháng vÊn bao gåm çc tæng gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc cña çc së thuÕ, c¬ quan qu¶n lý thÞ tr êng, çc së chÝnh s¸ch kinh tÕ, h¶i quan, th ¬ng m¹i, kÕ ho¹ch vμ ®Çu t , c«ng nghiÖp cña mét sè thμnh phè vμ tØnh chÝnh. §ång thêi nhãm còng gåm çc tæng gi¸m ®èc, phã gi¸m ®èc cña çc ng©n hμng th ¬ng m¹i t nh©n vμ quèc doanh. Sau ®ã nhãm ®iÒu tra ®· chän n¨m nhãm ®Ó tËp trung chó ý gåm çc thμnh viªn tõ nh÷ng nhμ cung cÊp vμ kh¸ch hμng cña çc doanh nghiÖp t nh©n, çc çn bé tÝn dông cña ng©n hμng ®Þa ph ¬ng, çc sinh viªn n¨m cuèi cïng, phô huynh vμ chñ cña çc doanh nghiÖp t nh©n. GÇn 120 ng êi tõ mçi nhãm ®· ® îc lùa chän ngÉu nhiªn ë Hμ Néi, H¶i Phßng, §μ N½ng, thμnh phè Hå ChÝ Minh vμ CÇn Th¬ vμ ® îc hái theo nh÷ng phiÕu ®iÒu tra do nhãm cung cÊp vμ sau ®ã thu thËp l¹i. Tæng sè cã 644 ng êi ®· ® îc pháng vÊn theo çc phiÕu ®iÒu tra.

20

• Çc nhμ cung cÊp vμ kh¸ch hμng cña doanh nghiÖp t nh©n cã quan niÖm tÝch cùc h¬n vÒ khèi t nh©n so víi çn bé tÝn dông. Çc nhμ cung cÊp vμ kh¸ch hμng cã quan ®iÓm tÝch cùc trong giao dÞch víi doanh nghiÖp t nh©n th× cho r»ng chÊt l îng dÞch vô tèt h¬n vμ linh ho¹t h¬n; cßn nh÷ng ng êi cã th¸i ®é tiªu cùc th× cho r»ng kh¶ n¨ng tμi chÝnh cña çc doanh nghiÖp t nh©n kÐm, kh«ng ®¸ng tin t ëng, vμ kh«ng ® îc chÝnh phñ b¶o ®¶m.

• Th«ng tin ®¹i chóng ®ãng mét vai trß rÊt quan träng trong viÖc ¶nh h ëng tiªu cùc ®Õn quan niÖm vÒ doanh nghiÖp t nh©n cña nh÷ng ng êi ® îc hái. H¬n 85% thμnh viªn cña tÊt c¶ çc nhãm nãi r»ng th«ng tin ®¹i chóng lμ nguån th«ng tin chÝnh vÒ khèi t nh©n ë ViÖt Nam. Khi ® îc hái cô thÓ, hä cho r»ng: tin tøc vÒ nh÷ng vô lõa ®¶o, kinh doanh sai tr¸i, trèn thuÕ cña doanh nghiÖp t nh©n; nh÷ng bμi b¸o vÒ çc doanh nghiÖp “ma”, tin vÒ bu«n lËu, ®ót lãt cña doanh nghiÖp t nh©n, tin vÒ sù ph¸ s¶n cña çc doanh nghiÖp t nh©n, tin tøc vÒ viÖc ®èi xö tåi tÖ víi ng êilao ®éng cña doanh nghiÖp t nh©n23.

• Çc quan chøc chÝnh phñ thèng nhÊt cho r»ng çc nhμ lμm chÝnh s¸ch cã sù thiªn vÞ ®èi víi çc doanh nghiÖp nhμ n íc so víi doanh nghiÖp tnh©n, nh ng hä l¹i kh«ng nhÊt trÝ quan ®iÓm trong viÖc cÇn ®èi xö nhthÕ nμo ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n. Mét sè th× kh«ng cã sù th«ng c¶m vμ nghÜ r»ng cÇn ph¶i kiÓm so¸t chÆt h¬n n÷a khèi t nh©n, cho r»ng hä kh«ng trung thùc, lμ nguån gèc cña tham nhòng vμ kh«ng c«ng b»ng trong x· héi, vμ theo logic th× nã ®i trÖch con ® êng chñ nghÜa x· héi. Hä vÝ sù song song tån t¹i cña chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam vμ khèi t nh©n lμ mét “cuéc h«n nh©n v× lîi Ých” trong ®ã c¶ hai bªn ®Òu nghi ngê lÉn nhau. Nhãm thø hai nªu ra nh÷ng bÊt lîi thÕ trong çc lÜnh vùc nh ®Çu t , ®Êt ®ai, thuÕ, kiÓm so¸t xuÊt nhËp khÈu mμ doanh nghiÖp t nh©n ph¶i chÞu hËu qu¶. Hä nªu ra sù thiÕu tin t ëng cña nh÷ng ng êilμm chÝnh s¸ch ®èi víi kh¶ n¨ng cña khèi t nh©n trong viÖc ®ãng gãp cho nÒn kinh tÕ vμ vÝ khèi t nh©n nh “con nu«i” khi so víi doanh nghiÖp nhμ n íc lμ “con ®Î”.

• Kh«ng cã sù kh¸c biÖt gi÷a ng êi miÒn b¾c vμ ng êi miÒn nam trong quan niÖm ®èi víi khèi t nh©n.

1.43 Quan ®iÓm cña çc nhμ qu¶n lý t nh©n. Cuéc ®iÒu tra gÇn ®©y ®èi víi 95 nhμ s¶n xuÊt t nh©n lín do MPDF thùc hiÖn cho thÊy r»ng hä rÊt Ýt hy väng

23 Nhãm ®iÒu tra ®· chØ ra r»ng trªn çc ph ¬ng tiÖn th«ng tin ë ViÖt Nam, th«ng tin vÒ khu vùc quèc

doanh th êng ® îc cung cÊp mét çch cã chän läc rÊt cÈn thËn nh»m h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc (trong nhiÒu tr êng hîp hä cßn bÞ nh¾c nhë kh«ng ® îc cung cÊp nh÷ng th«ng tin nh vËy). Ng îc l¹i, hä ® îc phÐp tù do t×m hiÓu khu vùc t nh©n vμ theo ®óng b¶n chÊt cña m×nh, hä lu«n t×m tßi nh÷ng th«ng tin ®Ó cã thÓ b¸n ra ngoμi

21

vμo chÝnh phñ, vμ gi÷ th¸i ®é tr«ng chõng24. Nh÷ng nhμ s¶n xuÊt t nh©n nμy thÊy hä kh«ng thÓ dùa vμo sù b¶o vÖ cña chÝnh phñ dèi víi nh÷ng quyÒn luËt ®Þnh cña doanh nghiÖp t nh©n. Lßng tin cña hä vÒ sù cam kÕt cña chÝnh phñ ®èi víi khèi tnh©n th êng xuyªn bÞ ph¸ vì bëi nh÷ng tuyªn bè vμ chÝnh s¸ch tr¸i ng îc cña chÝnh phñ, còng nh hμng lo¹t nh÷ng bμi b¸o tiªu cùc trªn nh÷ng tê b¸o cña chÝnh phñ. Trong khi sù b¶o vÖ cña chÝnh phñ ®èi víi doanh nghiÖp t nh©n chèng l¹i nh÷ng quan chøc tham nhòng vμ tuyªn truyÒn chØ trÝch la rÊt Ýt. Vμ hÇu ng êi ViÖt Nam ®Òu Ýt nhiÒu biÕt vÒ mét lÞch sö l©u dμi cña sù thay ®æi chÝnh s¸ch khã ®o¸n tr íc ®«i khi tμn nhÉn ®èi víi khèi t nh©n.

1.44 Çc doanh nghiÖp t nh©n lín sÏ gÆp nhiÒu rñi ro lín h¬n chÝnh v× nã lín - ®¬n gi¶n lμ nã cã nhiÒu thø ®Ó mÊt. Cã héi chøng “c©y cao”: tøc lμ nh÷ng çi g× cao lín th× sÏ bÞ chÆt h¹ ®Çu tiªn. Tr íc ®©y, sù níi láng nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi khèi t nh©n th êng kÐo theo ®ã lμ sù xö lý chÆt chÏ h¬n ®Ó ph¹t nh÷ng ng êi ®· qu¸ nhiÖt t×nh hay qu¸ thμnh c«ng trong kinh doanh. Khi çc quyÕt ®Þnh vÒ kinh tÕ cßn khã dù ®o¸n ® îc vμ çc thμnh phÇn kinh tÕ t nh©n th êng xuyªn bÞ chØ trÝch trªn b¸o chÝ, th× hä tèt h¬n hÕt lμ ®õng cã nh« ®Çu lªn cao, tøc lμ chØ kinh doanh nhá th«i.

1.45 ViÖc ®ßi nh÷ng kho¶n tiÒn kh«ng chÝnh thøc còng lμ chuyªn hay ® îcnh¾c ®Õn. Nh÷ng ng êi pháng vÊn ®· hái nh÷ng c©u hái ®a môc ®Ých vÒ viÖc chi phÝ cña çc doanh nghiÖp cho n¹n tham nhòng. HÇu hÕt çc nhμ qu¶n lý ®· h¹ thÊp tÇm quan träng cña tham nhòng, coi ®ã lμ mét kho¶n thuÕ nhá chÊp nhËn ® îc mμ sÏ mang l¹i lîi Ých râ rμng. Hä th êng dïng thuËt ng÷ “dÇu b«i tr¬n cç m¸y” vμ “ngo¹i giao” ®Ó chØ nh÷ng kho¶n ®Çu t nμy. NhiÒu nhμ qu¶n lý nãi r»ng hä lμ nguån tμi trî chÝnh cho viÖc kh¾c phôc hËu qu¶ thiªn tai t¹i nh÷ng thêi ®iÓm khã kh¨n, cßn khi thÞnh v îng th× tμi trî cho çc cuéc thi hoa hËu. Mét nhμ qu¶n lý nãi ®ïa r»ng ph¶i tr¶ l ¬ng th¸ng cho nh©n viªn thuÕ lμ 500.000 ®ång. Thùc tÕ, çc nhμ qu¶n lý coi ®ã lμ viÖc ph¶i tr¶ ®Òu ®Æn nh÷ng kho¶n tiÒn nhá cho nhiÒu quan chøc kh¸c nhau.

1.46 ViÖc chi nh÷ng kho¶n tiÒn nhá (ph¶i cã sù ®ång ý cña ng êi qu¶n lý) lμ cho h¶i quan, rÊt nhiÒu nhμ qu¶ lý nãi r»ng hä ph¶i tr¶ nhiÒu tiÒn ®Ó ® îc xÕp hμng vμ göi hμng. Mét n÷ qu¶n lý chia çc chi phÝ cña m×nh nh sau. Tæng sè tiÒn ph¶i chi trong mét n¨m lμ 500 triÖu ®ång ViÖt Nam, mét nöa sè ®ã tr¶ cho çn bé h¶i quan. ChÞ ta göi 1000 c«ngten¬ mét n¨m vμ víi mçi c«ngten¬ ph¶i tr¶ 250.000®: trong ®ã 100.000® cho thanh tra viªn ®Õn doanh nghiÖp, 50.000® cho ng êi më cæng ë kho c¶ng, vμ 100.000 cho thanh tra t¹i c¶ng.

1.47 (ii) Çc ®¹o LuËt, ChÝnh s¸ch vμ Qui ®Þnh. Cã hai ®iÓm chÝnh ®Ó ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña çc ®¹o luËt, chÝnh s¸ch vμ qui ®Þnh (d íi ®©y gäi lμ khu«n khæ

24 §éng c¬ ch a lín m¹nh ®ñ cña ViÖt Nam: Cuéc ®iÒu tra 95 nhμ s¶n xuÊt t nh©n do Leila Webster vμ

Marcus Taussig. MPDF, Tμi liÖu trong cuéc th¶o luËn sè 8, th¸ng 6-1999

22

chÝnh s¸ch) ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh t nh©n: thø nhÊt lμ quan ®iÓm cña gi¸m ®èc çc doanh nghiÖp vÒ nh÷ng trë ng¹i chÝnh h¹n chÕ c«ng viÖc kinh doanh mμ mét phÇn trong sè ®ã b¾t nguån trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp tõ c¬ cÊu chÝnh s¸ch; thø hai lμ quan ®iÓm cña mét sè nhμ ph©n tÝch chÝnh s¸ch víi kiÕn thøc s©u réng vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn khu vùc t nh©n trªn toμn thÕ giíi. Tr íc hÕt chóng ta b¾t ®Çu b»ng viÖc tãm t¾t quan ®iÓm cña chñ çc doanh nghiÖp t nh©n ViÖt Nam, cña çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi vμ çc tiÓu doanh nghiÖp, sau ®ã sÏ tæng kÕt ý kiÕn cña çc nhμ ph©n tÝch.

1.48 Quan ®iÓm cña chñ çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n ViÖt Nam.Trong cuéc ®iÒu tra vÒ çc nhμ s¶n xuÊt cña MPDF, chñ çc doanh nghiÖp ® îcyªu cÇu liÖt kª theo thø tù ba vÊn ®Ò ¶nh h ëng nhiÒu nhÊt ®Õn c«ng viÖc kinh doanh hiÖn t¹i cña hä.25 Liªn quan mËt thiÕt nhÊt tíi khu«n khæ chÝnh s¸ch lμ vÊn ®Ò thø n¨m trong b¶ng liÖt kª: nh÷ng chÝnh s¸ch kh«ng râ rμng cña chÝnh phñ. Çc chñ doanh nghiÖp phμn nμn nhiÒu vÒ nh÷ng qui ®Þnh kh«ng râ rμng vμ th êngxuyªn thay ®æi cña chÝnh phñ. Theo hä, çc qui ®Þnh cña ViÖt Nam rÊt th êng xuyªn bÞ thay ®æi mμ kh«ng ® îc b¸o tr íc, ®ång thêi viÖc çc ®¹o luËt vμ qui ®Þnh thiÕu cô thÓ l¹i t¹o ®iÒu kiÖn cho çc çn bé trung gian tho¶ søc léng hμnh. Chñ çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt gç vμ ®å néi thÊt rÊt bÊt b×nh tr íc mét lo¹t nh÷ng thay ®æi ®ét ngét vÒ luËt qu¶n lý xuÊt khÈu gç. §iÒu g©y phiÒn to¸i nhÊt ®èi víi luËt ®Êt ®ai vμ thuÕ lμ sù thiÕu minh b¹ch - phÇn lín chñ çc doanh nghiÖp kh«ng biÕt luËt nμo ¸p dông cho hai lÜnh vùc trªn.

B¶ng 1.8: Nh÷ng trë ng¹i chÝnh theo ý kiÕn cña çc chñ doanh nghiÖp*

Kh«ng cã kh¶

n¨ng tiÕp cËn

vèn ®Çu t

ThiÕu th«ng

tin

ThiÕu vèn l u

®éng

Khñng ho¶ng

kinh tÕ vïng

§«ng ¸

ChÝnh s¸ch cña

chÝnh phñ kh«ng

râ rμng

53% 41% 39% 19% 16%

* S¬ ®å cho thÊy tû lÖ phÇn tr¨m cña çc chñ doanh nghiÖp t nh©n lín ® îc MPDF ®iÒu tra trong n¨m 1995 ®· liÖt kª çc vÊn ®Ò trªn vμo ba vÊn ®Ò khã kh¨n hμng ®Çu cña hä.

1.49 Kh¶ n¨ng tiÕp cËn vèn ®Çu t h¹n chÕ còng lμ do khu«n khæ chÝnh s¸ch. Çc chñ doanh nghiÖp ®Òu cã nhËn ®Þnh chung lμ nh÷ng yªu cÇu vÒ tμi s¶n thÕ chÊp lμ trë ng¹i lín nhÊt khi tiÕp cËn çc kho¶n vay lín vμ dμi h¹n. Ngoμi nh÷ng ®ßi hái qu¸ cao vÒ tμi s¶n thÕ chÊp, trÞ gi¸ kho¶n vay thÊp, danh môc nh÷ng tμi s¶n ® îc thÕ chÊp h¹n chÕ, th× mét thùc tr¹ng lμ çc doanh nghiÖp nhμ n íckh«ng cÇn thÕ chÊp còng cã thÓ nhËn ® îc nh÷ng kho¶n vay lín ®· khiÕn cho phÇn lín nguån tÝn dông khan hiÕm hiÖn cã ch¶y vμo çc doanh nghiÖp nhμ n ícchø kh«ng ph¶i t nh©n. Bëi kh«ng tiÕp cËn ® îc tíi vèn ®Çu t ®Ó mua s¾m m¸y mãc, thiÕt bÞ míi vμ më réng c¬ së nªn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp vÉn chØ ho¹t ®éng

25 Ibid

23

víi thiÕt bÞ l¹c hËu hay nh÷ng thiÕt bÞ kh«ng tèi u trong nh÷ng nhμ m¸y v« cïng chËt hÑp, nhá bÐ.

1.50 Kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin kinh doanh h¹n chÕ, vÊn ®Ò lín thø hai, còng cã phÇn nμo ®ã liªn quan tíi vÊn ®Ò chÝnh s¸ch. NÕu kh«ng ® îc tù do thμnh lËp çc hiÖp héi t nh©n ®Ó ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu th«ng tin cô thÓ cña çc doanh nghiÖp thμnh viªn, th× çc lo¹i th«ng tin ® îc xö lý vÒ ngμnh nghÒ vμ thÞ tr êng sÏ trë nªn khan hiÕm. Çc chñ doanh nghiÖp lo l¾ng nhÊt vÒ viÖc thiÕu th«ng tin vÒ çc thÞ tr êng quèc tÕ n íc ngoμi, c¶ thÞ tr êng ®Çu vμo vμ thÞ tr êng cho ®Çu ra. Mét sè chñ doanh nghiÖp bμy tá sù thÊt väng khi kh«ng thÓ t×m kiÕm th«ng tin vÒ ng êi cung cÊp hay ng êi tiªu thô kh¸c còng nh vÒ gi¸ c¶ ®Ó cã thÓ cñng cè vÞ thÕ tr íc b¹n hμng. PhÇn lín ®Òu cho r»ng chØ cã çc doanh nghiÖp nhμ n íc lu«n ® îc u tiªn tiÕp cËn nh÷ng th«ng tin thùc sù gi¸ trÞ tõ bé chñ qu¶n.

1.51 Çc chñ doanh nghiÖp cho r»ng cã rÊt nhiÒu qui ®Þnh liªn quan ®Õn çc mÆt ho¹t ®éng kinh doanh cña hä song còng cã mét thùc tÕ lμ phÇn nhiÒu trong sè ®ã rÊt khã t×m, víi néi dung kh«ng râ rμng cã thÓ hiÓu theo nhiÒu çch, th êng xuyªn thay ®æi vμ kh«ng ® îc th«ng b¸o ®Çy ®ñ. Nh÷ng qui ®Þnh vÒ thuÕ vμ h¶i quan g©y ra nhiÒu r¾c rèi nhÊt26. ViÖc thùc hiÖn theo çc qui ®Þnh hiÖn hμnh g©y l·ng phÝ nhiÒu thêi gian vμ lu«n ph¶i rÊt thËn träng; trong nhiÒu tr êng hîp tiÒn ph¹t vi ph¹m lμ kh¸ cao. Nh ®· l u ý, h×nh sù hãa nh÷ng vi ph¹m hμnh chÝnh sÏ khiÕn c¶ çc doanh nghiÖp vμ çc çn bé ph¶i e dÌ27. Çc nghÞ ®Þnh vμ tuyªn bè cña chÝnh quyÒn trung ¬ng tuy ®Òu cã ý nghÜa tÝch cùc ®èi víi khu vùc t nh©n nh ng hiÕm khi ® îc cô thÓ hãa ®ñ ®Ó cã hiÖu lùc ë cÊp ®Þa ph ¬ng. Cuèi cïng, viÖc thùc thi dùa nhiÒu vμo ý kiÕn chñ quan cña çn bé thõa hμnh chø kh«ng ph¶i theo c©u ch÷ trong luËt vμ do ®ã g©y ra nhiÒu rñi ro.

1.52 Quan ®iÓm cña chñ çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi28. Tõ n¨m 1994 ®Õn 1997, hμng n¨m ViÖt Nam thu hót trung b×nh 2,2 tØ ®«la vèn ®Çu ttrùc tiÕp n íc ngoμi. Tuy nhiªn, ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi vμo ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu gi¶m tr íc c¶ khi khñng ho¶ng kinh tÕ ch©u ¸ næ ra. Çc nhμ ®Çu t n ícngoμi ë ViÖt Nam phμn nμn vÒ nh÷ng vÊn ®Ò sau khi ® îc cÊp phÐp, vÒ tÖ tham nhòng vμ m«i tr êng kinh doanh kÐm th©n thiÖn.

1.53 Bé m¸y hμnh chÝnh ë ViÖt Nam th êng phøc t¹p vμ kh«ng râ rμng. §Ó cã thÓ ®i vμo ho¹t ®éng mçi doanh nghiÖp ph¶i xin hμng tr¨m thø giÊy phÐp kh¸c

26 Tr¸i víi dù tÝnh, phÇn lín chñ doanh nghiÖp kh«ng gÆp khã kh¨n khi ®¨ng ký vμ xin giÊy phÐp ®Ó trë

nªn hîp ph¸p hoμn toμn. Trªn thùc tÕ, 90% trong sè hä cã thÓ ®¨ng ký vμ xin giÊy phÐp kinh doanh trong s¸u th¸ng hoÆc Ýt h¬n, 69% trong 3 th¸ng hoÆc Ýt h¬n.

27 Mét chuyªn gia sau khi xem xÐt b¸o ço nμy ®· chØ ra cô thÓ: “h×nh sù hãa” cßn ®Æt mét g¸nh nÆng thiÕu c«ng b»ng lªn vai çc çn bé ë mäi cÊp tr íc quyÒn quyÕt ®Þnh çc vÊn ®Ò liªn quan tíi çc doanh nghiÖp t nh©n bëi hä còng cã thÓ trë thμnh ph¹m téi nÕu thùc hiÖn theo mét quy ®Þnh nμy vμ quy ®Þnh ®ã l¹i tr¸i víi mét quy ®Þnh kh¸c.

28 VÉn ch a cã mét cuéc ®iÒu tra cã hÖ thèng nμo vÒ çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi, nh ng çc doanh nghiÖp nμy th êng tÝch cùc trong çc DiÔn ®μn khu vùc t nh©n, n¬i mμ hä cã thÓ nªu ý kiÕn vÒ nh÷ng c¶n trë ®èi víi c«ng viÖc kinh doanh.

24

nhau, mμ theo th«ng b¸o, phÇn nhiÒu trong sè ®ã ph¶i xin cÊp l¹i hμng n¨m. Çc giÊy phÐp ®Çu t ph¶i ® îc sù phª duyÖt tõ 12 bé kh¸c nhau víi nhiÒu chi tiÕt nhvÞ trÝ, sè vèn ®Çu t , tªn cña ®èi t¸c trong n íc, l îng t b¶n ph¶i nhËp khÈu, nhu cÇu nh©n sù vμ ph©n tÝch tÝnh kh¶ thi. Tæng hîp çc chi tiÕt ®ã l¹i sÏ h¹n chÕ tÝnh mÒm dÎo cÇn thiÕt ®Ó ®iÒu hμnh mét doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶. Ngoμi ra, çc doanh nghiÖp n íc ngoμi ph¶i ® îc sù chÊp thuËn cña Ng©n hμng Nhμ n íc cho mçi kho¶n vay tõ n íc ngoμi, ® îc quyÒn sö dông ®Êt vμ xö lý ®Òn bï t¸i ®Þnh ccho nh÷ng ng êi ph¶i di chuyÓn. Qu¸ nhiÒu thñ tôc ®Ó ® îc phª duyÖt - vμ ph¶i lμm l¹i nÕu quy ®Þnh thay ®æi- ®· dÉn tíi phÝ tæn cao vμ sù bÊt b×nh cña nhμ ®Çu t .

1.54 Tham nhòng còng cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi. Cuéc ®iÒu tra n¨m 1998 vÒ t×nh tr¹ng tham nhòng cña Tæ chøc trong s¹ch quèc tÕ ®· xÕp ViÖt Nam vμo vÞ trÝ thø 74 trªn 85 n íc. Phßng Th ¬ng m¹i vμ §Çu t ViÖt Nam ®· tiÕn hμnh mét cuéc nghiªn cøu vμ kÕt luËn c¶ doanh nghiÖp nhμ n íc lÉn t nh©n ®Òu mÊt ®Õn mét phÇn ba thêi gian ®Ó xin cÊp phÐp tõ nhiÒu bé phËn kh¸c nhau thuéc bé m¸y hμnh chÝnh. §iÒu nμy cã thÓ lμm t¨ng rñi ro ®èi víi ®Çu tn íc ngoμi, ®Æc biÖt lμ víi ®Çu t dμi h¹n vμ tμi s¶n cè ®Þnh

1.55 Trong thêi gian gÇn ®©y, çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi ®· thμnh c«ng trong viÖc vËn ®éng cho mét m«i tr êng kinh doanh thuËn lîi h¬n, vμ tíi 1 th¸ng 7 n¨m 1999, mét sè ®iÓm thiªn lÖch ®· tõng b íc ® îc lo¹i bá. Theo QuyÕt ®Þnh 53, c¬ chÕ hai gi¸ sÏ ® îc lo¹i bá, phÝ ®¨ng ký kinh doanh cho çc doanh nghiÖp n ícngoμi sÏ ® îc gi¶m xuèng, thuÕ thu nhËp cho çc nh©n viªn ng êi ViÖt Nam ® îcc¾t gi¶m, l ¬ng cã thÓ tr¶ b»ng ®ång néi tÖ, vμ nh÷ng yªu cÇu vÒ giÊy phÐp lao ®éng cho ng êi n íc ngoμi sÏ ® îc ®¬n gi¶n ho¸. Tuy vËy, nh÷ng qui ®Þnh nμy trªn thùc tÕ vÉn ch a ® îc thay ®æi. ë mäi n¬i, çc nhμ ®Çu t ®Òu kh«ng muèn kinh doanh ë nh÷ng thÞ tr êng kÐm th©n thiÖn, nhiÒu rñi ro hay m«i tr êng chi phÝ cao, vμ nÕu sù bÊt æn cμng cao th× hä còng tr«ng ®îi møc lîi nhuËn cao t ¬ng øng. Nh ng ë ViÖt Nam ®Ó cã nh÷ng kho¶n lîi nhuËn nh vËy kh«ng ph¶i dÔ dμng.

1.56 ý kiÕn cña chñ çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh vμ tiÓu th ¬ng. Trong cuéc ®iÒu tra vÒ çc c¬ së kinh doanh nhá do ViÖn Nghiªn cøu lao ®éng vμ çc vÊn ®Ò x· héi cïng víi Tr êng kinh tÕ häc Stockholm tæ chøc n¨m 1997, çc nhμ qu¶n lý ® îc ®Ò nghÞ nªu 3 vÊn ®Ò h¹n chÕ sù ph¸t triÓn kinh doanh29. Theo b¶ng 1.9, vÊn ®Ò mμ çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh vμ doanh nghiÖp t nh©n gÆp ph¶i tËp trung trong ba m¶ng chÝnh: nhu cÇu h¹n hÑp, c¹nh tranh gay g¾t vμ thiÕu vèn.

29 Xem C¬ cÊu vμ ®éng c¬ cña çc nhμ s¶n xuÊt t nh©n qui m« nhá ë ViÖt Nam cña Maud Hemlin,

Bhargavi Ramamurthy vμ Per Ronnas. Tr êng Kinh tÕ Stockholm. Working Paper Series in Economics and Finance, sè 236, 5/1998. Cuéc ®iÒu tra nμy tiÕp xóc víi trªn 1000 doanh nghiÖp t nh©n, chän ngÉu nhiªn ë 3 khu vùc thμnh thÞ (Hμ Néi, TP Hå ChÝ Minh, H¶i Phßng) vμ ë 2 khu vùc n«ng th«n (Hμ T©y vμ Long An). TÊt c¶ çc doanh nghiÖp ®Òu trong lÜnh vùc s¶n xuÊt hoÆc chÕ biÕn thùc phÈm, tÊt c¶ ®Òu cã d íi 100 nh©n viªn. Sè liÖu ® îc ph©n chia theo lo¹i doanh nghiÖp, bao gåm hé gia ®×nh vμ doanh nghiÖp t nh©n, 2 lo¹i h×nh cã qui m« nhá nhÊt. Vμ nh÷ng sè liÖu trªn ® îc ®Ò cËp trong phÇn nμy. Cuéc ®iÒu tra nμy tiÕp sau cuéc ®iÒu tra n¨m 1997 do cïng mét nhãm thùc hiÖn, vμ kÕt qu¶ so s¸nh lμ tiÒn ®Ò cho mét sè kÕt luËn vÒ xu h íng trong giai ®o¹n 1991-1997.

25

Kinh nghiÖm tõ ph©n tÝch kh«ng chÝnh thøc vÒ khu vùc t nh©n cho thÊy, 2 vÊn ®Ò ®Çu cã mèi quan hÖ t ¬ng hç chÆt chÏ, cô thÓ lμ nhu cÇu ®èi víi s¶n phÈm cña mét doanh nghiÖp bÞ h¹n chÕ th êng lμ do cã qu¸ nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh, vμ ng îcl¹i, qu¸ nhiÒu ®èi thñ c¹nh tranh chÝnh lμ kÕt qu¶ cña viÖc tæng cÇu kh«ng ®ñ cho sè h÷u h¹n çc nhμ s¶n xuÊt. Nnh÷ng vÊn ®Ò kiÓu nh trªn th êng dÉn ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò tæng hîp nh tæng cÇu thu hÑp do søc mua cña nh÷ng ng êi thu nhËp thÊp gi¶m, do thÞ tr êng qu¸ b·o hoμ (qu¸ nhiÒu nhμ s¶n xuÊt dÉn ®Õn cung v ît cÇu), vμ do çc chñ çc doanh nghiÖp nhá kh«ng ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm (qu¸ nhiÒu doanh nghiÖp b¸n cïng mét s¶n phÈm). HÖ qu¶ chÝnh s¸ch lμ rÊt ®¬n gi¶n: çch quan träng nhÊt ®Ó hç trî çc c¬ së kinh doanh hé gia ®×nh vμ doanh nghiÖp nhá lμ duy tr× tèc ®é t¨ng tr ëng cao ë thμnh thÞ vμ n«ng th«n.

B¶ng 1.9: Ph©n lo¹i nh÷ng c¶n trë tíi sù ph¸t triÓn

kinh doanh theo h×nh thøc së h÷u

Thμnh thÞ N«ng th«n

Hé gia

®×nh

T

nh©n

Doanh

nghiÖp

hîp

doanh

Hîp

t¸c x·

Cty

TNHH

vμ cæ

phÇn

Hé gia

®×nh

T

nh©n

Çc

lo¹i

h×nh

kh¸c

ThiÕu vèn 25,5 31,8 22,5 32,1 32,5 35,4 41,7 63,6 ThiÕu lao ®éng lμnh nghÒ 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 ThiÕu bÝ quyÕt kü thuËt 1,0 0,0 7,5 1,8 0,0 0,0 0,0 4,5 ThiÕu nhu cÇu ®Çu ra 30,6 13,6 22,5 19,6 13,0 28,1 14,6 18,2 C¹nh tranh gay g¾t 24,5 34,8 25,0 26,8 31,2 20,8 18,8 9,1 ThiÕu tiÕp thÞ/ vËn t¶i 0,0 3,0 0,0 5,4 1,3 1,0 0,0 0,0 ThiÕu m¸y mãc hiÖn ®¹i 0,0 0,0 0,0 3,6 3,9 4,2 4,2 0,0 ThiÕu nguyªn liÖu 1,0 0,0 0,0 0,0 2,6 0,0 6,3 0,0 ThiÕu n¨ng l îng (®iÖn, x¨ng dÇu)

0,0 1,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

Quan chøc ®Þa ph ¬ng s¸ch nhiÔu

0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

ChÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ kh«ng æn ®Þnh

1,0 1,5 7,5 1,8 5,2 1,0 2,1 4,5

ThiÕu nhμ x ëng/kh«ng gian

5,1 6,1 7,5 1,8 1,3 3,1 2,1 0,0

Xin giÊy phÐp khã kh¨n v.v.

0,0 0,0 0,0 0,0 1,3 0,0 0,0 0,0

Çc nh©n tè kh¸c 2,0 3,0 5,0 1,8 1,3 3,1 4,2 0,0 Kh«ng cã vÊn ®Ò g× 9,2 3,0 2,5 5,4 5,2 3,1 6,3 0,0

Nguån: C¬ cÊu vμ ®éng lùc cña çc c¬ së s¶n xuÊt nhá ë ViÖt Nam cña Maud Hemlin, Bhargavi Ramamurthy, vμ Per Ronnas, 1998. Ghi chó: Çc nhμ qu¶n lý chän 3 vÊn ®Ò c¶n trë nhÊt.

1.57 VÊn ®Ò thø ba theo çc nhμ qu¶n lý lμ thiÕu vèn, còng cã nguyªn nh©n s©u xa lμ tõ chÝnh s¸ch. Mét l îng th«ng tin lín vμ réng kh¾p vÒ çch ph©n phèi cã hiÖu qu¶ dÞch vô tÝn dông (vμ tiÕt kiÖm) tíi çc tiÓu doanh nghiÖp cho thÊy viÖc ® a tÝn dông ®Õn ® îc mét sè l îng lín nh÷ng tiÓu doanh nghiÖp nμy phô thuéc rÊt nhiÒu vμo viÖc x©y dùng nh÷ng tæ chøc tμi chÝnh quy m« nhá bÒn v÷ng vμ cung cÊp ® îc cho chóng nh÷ng s¶n phÈm vμ c«ng nghÖ tèt nhÊt. Trªn thùc tÕ, ®iÒu nμy

26

cã nghÜa lμ ph¶i cho phÐp çc thÓ chÕ tμi chÝnh phi ng©n hμng (th êng lμ çc liªn minh tÝn dông vμ çc tæ chøc phi chÝnh phñ) cung cÊp tÝn dông v× çc ng©n hμng th êng Ýt cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc nμy, vμ ‘bÒn v÷ng’ cã nghÜa lμ duy tr× ® îc vÒ mÆt tμi chÝnh vμ ch×a kho¸ ®Ó ®¹t ® îc tiªu chÝ nμy lμ ph¶i sö dông tû lÖ l·i suÊt sao cho cã thÓ bï ®¾p chi phÝ ph©n bæ tÝn dông. Do chi phÝ giao dÞch cho çc kho¶n vay nhá lμ kh¸ cao, ®Æc biÖt lμ ë vïng n«ng th«n, nªn l·i suÊt ë ®ã lu«n cao. Kinh nghiÖm tõ mét sè n íc ®ang ph¸t triÓn cho thÊy nh÷ng ng êi cã thu nhËp thÊp lu«n s½n sμng vμ cã thÓ tr¶ l·i suÊt cao cho çc kho¶n vay nhá. Nh vËy, ®èi víi çc nhμ qu¶n lý, kh¶ n¨ng tiÕp cËn tíi nguån tÝn dông quan träng h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ cña nã.

1.58 §èi víi ChÝnh phñ ViÖt Nam, vÊn ®Ò cßn tån t¹i vÒ mÆt chÝnh s¸ch lμ rÊt râ rμng. Tr íc tiªn ph¶i lo¹i bá trÇn l·i suÊt vμ cho phÐp çc tæ chøc tμi chÝnh quy m« nhá tÝnh phÝ thùc sù ®èi víi ng êi ®i vay nÕu môc tiªu cña nã lμ ® a çc kho¶n tÝn dông nhá ®Õn víi mét sè l îng lín çc tiÓu doanh nghiÖp. TiÕp ®Õn lμ kiÕn t¹o c¬ cÊu ph¸p lý/gi¸m s¸t ®Ó ®iÒu chØnh/dù b¸o çc ho¹t ®éng tÝn dông cña çc trung gian tμi chÝnh phi ng©n hμng vμ sau ®ã cÊp phÐp cho çc tæ chøc ®¸p øng ®ñ yªu cÇu30.

1.59 Quan ®iÓm cña çc nhμ ph©n tÝch vÒ khu«n khæ ph¸p lý. PhÇn lín çc nhμ ph©n tÝch ®Òu nhÊt trÝ r»ng tõ sau c«ng cuéc ®æi míi çc nhμ lËp ph¸p ®· ban hμnh ® îc mét khu«n khæ ph¸p lý bao qu¸t phÇn lín çc mÆt ho¹t ®éng kinh tÕ thÞ tr êng. C¬ cÊu nμy bao gåm LuËt Doanh nghiÖp 1999 qui ®Þnh hai h×nh thøc tæ chøc kinh doanh hîp ph¸p ë ViÖt Nam, LuËt §Çu t n íc ngoμi cho phÐp 2 lo¹i h×nh doanh nghiÖp liªn doanh vμ xÝ nghiÖp 100% vèn n íc ngoμi, NghÞ ®Þnh 66 qui ®Þnh vÒ c¬ së s¶n xuÊt vμ kinh doanh hé gia ®×nh; luËt vÒ hîp ®ång cã Bé LuËt D©n sù, LuËt Th ¬ng m¹i vμ Ph¸p lÖnh vÒ Hîp ®ång kinh tÕ (1989); vμ LuËt ®Êt ®ai 1998.

1.60 D íi ®©y lμ mét sè ý kiÕn thèng nhÊt vÒ mÆt m¹nh vμ yÕu cña mçi ®¹o luËt:

• LuËt Doanh nghiÖp. LuËt míi nμy ® îc xem nh mét sù bæ xung tÝch cùc vμo khu«n khæ ph¸p lý cña ViÖt Nam ®Ó t¹o thuËn lîi cho sù ph¸t triÓn khu vùc t nh©n31. Nã ph¸ bá nhiÒu qui ®Þnh phiÒn hμ cña çc v¨n b¶n ph¸p lý tr íc, bao gåm c¶ viÖc thay thÕ hÖ thèng cÊp phÐp cho doanh nghiÖp míi b»ng hÖ thèng ®¨ng ký mét cöa. §ång thêi nã còng thay ®æi c¬ cÊu quy ®Þnh cho çc doanh nghiÖp tõ nh÷ng g× ® îc phÐp lμm sang nh÷ng g× kh«ng ® îc phÐp lμm. Tuy nhiªn viÖc gia nhËp vμo çc m¶ng quan träng nh chÕ

30 Ngμy cμng cã nhiÒu n íc ®ang ph¸t triÓn ¸p ®Æt çc c¬ cÊu qu¶n lý ®èi víi çc trung gian tμi chÝnh

phi ng©n hμng, vμ th«ng tin vÒ néi dung vμ qu¸ tr×nh thùc hiÖn ® îc c«ng bè réng r·i.31 LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc tõ 1 th¸ng 1 n¨m 2000, vμ çc qui ®Þnh thùc thi quan träng ®ang ® îc

chuÈn bÞ. ë ViÖt Nam, ®Ó viÖc thi hμnh luËt cã hiÖu qu¶ cßn phô thuéc nhiÒu vμo tÝnh hiÖu qu¶ cña çc qui ®Þnh h íng dÉn.

27

t¹o, x©y dùng, má vμ du lÞch hay bu«n b¸n xuÊt nhËp khÈu, tiÕp cËn thÞ tr êng n íc ngoμi vμ chuyÓn giao c«ng nghÖ vÉn bÞ h¹n chÕ. Cã tíi kho¶ng 80 giÊy phÐp ®iÒu chØnh viÖc tiÕp cËn thÞ tr êng vμ nh vËy lμ qu¸ nhiÒu.

ChÝnh phñ ®· yªu cÇu çc bé, ngμnh vμ l·nh ®¹o tØnh, thμnh phè xo¸ bá nh÷ng qui t¾c vμ qui ®Þnh tr¸i víi LuËt Doanh nghiÖp. ChÝnh phñ sÏ c«ng bè qui ®Þnh qu¶n lý sau ®¨ng ký ®Ó t¨ng tÝnh hiÖu qu¶ cña qu¶n lý Nhμ n íc. Nguyªn t¾c c¬ b¶n lμ çc quan chøc chÝnh phñ ph¶i coi träng quyÒn cña çc doanh nh©n ® îc ®iÒu hμnh c«ng viÖc mét çch tù chñ - ®iÒu nμy gióp tr¸nh viÖc chuyÓn sù can thiÖp cña chÝnh phñ tõ b íc ®¨ng ký sang b íc sau ®¨ng ký.

• LuËt §Çu t n íc ngoμi. Çc doanh nghiÖp vèn ®Çu t n íc ngoμi, bao gåm c¶ liªn doanh vμ doanh nghiÖp 100% vèn n íc ngoμi ®Òu ® îc luËt ph¸p coi lμ doanh nghiÖp trong n íc. Nh ng trªn thùc tÕ, çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi ® îc ®iÒu chØnh bëi mét lo¹t nh÷ng v¨n b¶n d íi luËt do chÝnh phñ vμ çc bé ban hμnh, trong ®ã cã nhiÒu qui ®Þnh liªn quan mét phÇn hoÆc toμn bé tíi çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu tn íc ngoμi. Nãi chung, ®èi víi çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n ícngoμi, çc qui ®Þnh vÒ h¹ch to¸n, thuÕ, lao ®éng, xuÊt nhËp khÈu vμ ph©n phèi néi ®Þa vÉn mang tÝnh b¾t buéc vμ chÆt chÏ h¬n so víi çc ®¬n vÞ ®Çu t trong n íc trong cïng mét ngμnh. VÝ dô, Ph¸p lÖnh vÒ h¹ch to¸n yªu cÇu tÊt c¶ çc tæ chøc kinh tÕ (trõ doanh nghiÖp tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n) ph¶i thùc hiÖn kiÓm to¸n ngoμi, nh ng qui ®Þnh nμy tíi nay còng míi chØ ¸p dông cho çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi. ThuÕ doanh thu ® îc ¸p dông cho phÇn thu thùc tÕ cña çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi vμ phÇn thu íc tÝnh cña çc nhμ ®Çu t trong n íc. Çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi bÞ kiÓm so¸t g¾t gao b»ng nh÷ng ®iÒu kiÖn cÊp phÐp h¹n chÕ do Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t ban hμnh. Nh÷ng yªu cÇu gia nhËp thÞ tr êng tuy nay ®· ® îc dì bá ®èi víi çc doanh nghiÖp trong n íc, nh nghiªn cøu kh¶ thi vμ b¶n kª khai x¸c nhËn gi¸ trÞ tμi s¶n, song vÉn cßn ¸p dông cho çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi.

• NghÞ ®Þnh 66/HDBT, 2/3/1992. Theo NghÞ ®Þnh nμy, ñy ban Nh©n d©n quËn, huyÖn qu¶n lý çc c¬ së s¶n xuÊt gia ®×nh vμ çc hé bu«n b¸n nhá. Thñ tôc thμnh lËp ®¬n gi¶n t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dμng ra nhËp thÞ tr êng víi chi phÝ thÊp. ThuÕ ® îc tÝnh trªn c¬ së thu nhËp trung b×nh cña çc c¬ së kinh doanh cïng lo¹i trªn cïng mét ®Þa bμn. Nh÷ng h¹n chÕ lμ çc c¬ së kinh doanh nhá chØ ® îc phÐp ho¹t ®éng trong ph¹m vi quËn, huyÖn n¬i cÊp giÊy phÐp; çc c¬ së nμy kh«ng cã t çch ph¸p nh©n vμ do ®ã vÒ mÆt ph¸p lý kh«ng thÓ ký hîp ®ång vμ xuÊt khÈu trùc tiÕp.

NhiÒu ®iÒu kho¶n kh«ng cho phÐp çc tæ chøc/ç nh©n theo NghÞ ®Þnh 66 tiÕn hμnh hîp nhÊt. VÝ dô, mÆc dï chi phÝ cho hîp nhÊt ®· ® îc gi¶m

28

theo LuËt Doanh nghiÖp, nh ng d êng nh nã vÉn cßn trªn møc 10 triÖu ®ång- mét ®Þnh møc mμ hÇu hÕt çc së kinh doanh nhá ®Òu kh«ng thÓ ®¸p øng. Khi ®· hîp nhÊt, thuÕ lîi nhuËn kinh doanh ® îc tÝnh trªn lîi nhuËn thùc tÕ chø kh«ng ph¶i lîi nhuËn trung b×nh. §iÒu nμy sÏ lμm t¨ng møc thuÕ ®èi víi çc c¬ së kinh doanh ho¹t ®éng theo NghÞ ®Þnh 66. Cuèi cïng, nh÷ng qui ®Þnh h¹n chÕ chuyÓn giao ®Êt ®ai sÏ h¹n chÕ kh¶ n¨ng cña çc doanh nghiÖp b¸n c¬ së kinh doanh hiÖn cã vμ kh¶ n¨ng cña çc chñ nî thu håi vèn tõ çc tμi s¶n cè ®Þnh. Çc c¬ së kinh doanh theo NghÞ ®Þnh 66 cã thÓ tr¸nh ® îc nh÷ng khã kh¨n nμy b»ng çch sö dông ®Êt ctró ® îc ph©n and vμ ®©y chÝnh lμ mét trong nh÷ng nh©n tè khiÕn çc doanh nghiÖp kh«ng muèn chuyÓn tõ doanh nghiÖp kh«ng chÝnh thøc thμnh doanh nghiÖp cã ®¨ng ký.

• LuËt Hîp ®ång. Ba v¨n b¶n ph¸p luËt chÝnh, Bé LuËt d©n sù, LuËt th ¬ngm¹i vμ Ph¸p lÖnh hîp ®ång kinh tÕ ®iÒu chØnh çc giao dÞch th ¬ng m¹i. ViÖc ph©n chia çc hîp ®ång thμnh hîp ®ång kinh tÕ sinh lîi ® îc ®iÒu chØnh bëi Ph¸p lÖnh Hîp ®ång kinh tÕ vμ LuËt th ¬ng m¹i, vμ hîp ®ång d©n sù do LuËt d©n sù ®iÒu chØnh ®· g©y ra nhiÒu lÇm lÉn. Ngoμi khã kh¨n trong viÖc ph©n ®Þnh râ ranh giíi gi÷a çc lo¹i hîp ®ång, th× mét ®×Òu ch a ® îc lμm s¸ng tá lμ LuËt D©n sù ¸p dông cho c¶ Hîp ®ång kinh tÕ, hay chØ víi hîp ®ång d©n sù. VÝ dô, chuyÓn giao c«ng nghÖ gi÷a hai chøc ® îc ®iÒu chØnh bëi LuËt D©n sù, trong khi nÕu chËm thanh to¸n th tÝn dông l¹i kh«ng theo LuËt D©n sù. Dï cho quan ®iÓm nμo ®óng d íi gãc ®é luËt ph¸p, th× viÖc nhÇm lÉn lμ kh«ng ®¸ng cã vμ §iÒu 394 cÇn ® îc söa ®æi ®Ó nªu râ lμ LuËt D©n sù ¸p dông cho tÊt c¶ çc hîp ®ång.

§iÒu 16 cña LuËt th ¬ng m¹i yªu cÇu chÝnh phñ ph¶i “h¹n chÕ nhËp khÈu nh÷ng mÆt hμng cã thÓ s¶n xuÊt trong n íc vμ ®¸p øng ® îc nhu cÇu ®Ó b¶o vÖ s¶n xuÊt néi ®Þa”. Ngoμi sù m©u thuÉn víi qui ®Þnh cña AFTA, sù u ®·i s¶n xuÊt trong n íc cã thÓ g©y t¸c h¹i ®Õn tÝnh c¹nh tranh cña çc

nhμ s¶n xuÊt néi ®Þa. Mét vÝ dô kh¸c vÒ nç lùc cña çc nhμ qu¶n lý trong viÖc c¶i tiÕn thùc tiÔn th ¬ng m¹i: §iÒu 13 trong luËt quy ®Þnh b¶o vÖ quyÒn qu¶ng ço, nh ng l¹i ban hμnh c¶ nh÷ng qui ®Þnh kh«ng thÓ ¸p dông ® îc. VÝ dô §iÒu 192 cÊm nh÷ng qu¶ng ço g©y tæn h¹i ®Õn quyÒn lîi cña çc doanh nghiÖp kh¸c vμ nh vËy lμ ®· phñ nhËn mét môc tiªu chÝnh cña qu¶ng ço - t¹o lËp vÞ thÕ c¹nh tranh.

• LuËt ®Êt ®ai. Sö dông ®Êt ®ai lμ mét nh©n tè h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n. Tõ khi LuËt §Êt ®ai cã hiÖu lùc n¨m 1998, cã sù ph©n chia râ rÖt vÒ quyÒn sö dông ®Êt. C d©n thμnh thÞ ® îc giao ®Êt, trong khi çc doanh nghiÖp chØ cã thÓ thuª ®Êt. §Êt ® îc giao cã thêi h¹n sö dông kh«ng x¸c ®Þnh, cã thÓ tù do chuyÓn nh îng vμ di chóc l¹i, ®ång

29

thêi ë phÇn lín çc khÝa c¹nh chØ kh¸c chót Ýt so víi çc khu ®Êt ® îc tù do sö dông32. Ng îc l¹i, quyÒn sö dông ®Êt cho çc “tæ chøc kinh tÕ trong n íc” thuª l¹i kh«ng thÓ chuyÓn nh îng ® îc nÕu chÝnh quyÒn kh«ng phª duyÖt, vμ chØ cã thêi h¹n nhÊt ®Þnh (theo thêi h¹n cña giÊy phÐp ®Çu t ), kh«ng ® îc thÕ chÊp (trõ khi do çc ng©n hμng ViÖt Nam thùc hiÖn) vμ sÏ bÞ nhμ n íc thu håi sau khi hÕt h¹n33.

Ph©n chia viÖc sö dông ®Êt theo t çch ph¸p nh©n cña ng êi sö dông ®· g©y ra nh÷ng r¾c rèi trªn thÞ tr êng. Ch¼ng h¹n theo NghÞ ®Þnh 66, çc hé kinh doanh cã thÓ dÔ dμng sö dông kh¸ch s¹n x©y trªn ®Êt c tró ®Ó thÕ chÊp. ThÕ nh ng nh÷ng kh¸ch s¹n t ¬ng tù nh vËy do çc doanh nghiÖp x©y dùng trªn nh÷ng m¶nh ®Êt ®i thuª l¹i rÊt khã cã thÓ ® îc phÐp ®em ra thÕ chÊp. Quan träng h¬n, nÕu kinh doanh kh¸ch s¹n kh«ng cã l·i th× çc c¬ së kinh doanh theo NghÞ ®Þnh 55 cã thÓ chuyÓn tßa nhμ cña hä sang bÊt cø mét h×nh thøc kinh doanh nμo kh¸c theo nh÷ng quy ®Þnh ® îc phÐp cña khu vùc. Cßn çc doanh nghiÖp l¹i chØ ® îc sö dông ®Êt ®i thuª theo ®óng môc ®Ých ®· ®¨ng ký, nÕu kh«ng quyÒn sö dông cña hä sÏ bÞ nhμ n íc thu håi.

1.61 (iii) Çc thÓ chÕ hç trî thÞ tr êng vÉn cßn yÕu kÐm. Çc thÓ chÕ cña ViÖt Nam th êng kh«ng ® îc ®Þnh h íng lÉn c¬ cÊu ®Ó hç trî ph¸t triÓn thÞ tr êng. Cô thÓ lμ, nhiÒu c¬ quan th«ng tin nhμ n íc, chÝnh quuyÒn ®Þa ph ¬ng, liªn hiÖp ngμnh, c¬ quan xóc tiÕn th ¬ng m¹i vμ çc tr êng ®¹i häc cã rÊt Ýt kinh nghiÖm hç trî çc doanh nghiÖp t nh©n. ThÞ tr êng chøng kho¸n, thÞ tr êng tiÒn tÖ, vμ çc doanh nghiÖp b¶o hiÓm ch a thùc sù tån t¹i. DÞch vô c«ng céng mμ çc doanh nghiÖp t nh©n sö dông nãi chung kh«ng ®¸p øng ® îc yªu cÇu, vμ th êng nghiªng vÒ hç trî khu vùc nhμ n íc h¬n lμ khu vùc t nh©n nh ë nhiÒu n íckh¸c. Nh÷ng tæ chøc hç trî ph¸t triÓn kinh doanh quan träng nhÊt lμ çc thÓ chÕ tμi chÝnh, liªn hiÖp ngμnh, vμ çc tæ chøc gi¸o dôc.

1.62 Çc thÓ chÕ tμi chÝnh. Khu vùc ng©n hμng ë ViÖt Nam bao gåm 4 ng©n hμng quèc doanh lín, chiÕm tíi 82% tæng tμi s¶n tμi chÝnh trong hÖ thèng ng©n hμng, vμ 51 ng©n hμng cæ phÇn nhá thuéc së h÷u chung hoÆc së h÷u t nh©n. Çc ng©n hμng ViÖt Nam ph©n phèi mét l îng tÝn dông ngμy cμng lín cho çc doanh nghiÖp t nh©n ®· ®¨ng ký, nh ng tæng sè vÉn ë møc thÊp v× cßn nhiÒu kho¶n vay lín dμnh cho khu vùc t nh©n trong n«ng nghiÖp.

32 LuËt ®Êt ®ai (1993) ®iÒu 20, NghÞ ®Þnh sè 60 CP (1994) vÒ giao quyÒn sö dông nhμ ë vμ sö dông ®Êt ë

thμnh phè, ®iÒu 10 (quyÒn sö dông nhμ ë tù ®éng ® îc chuyÓn cho nh÷ng ng êi ®ang c tró tõ së h÷u cña nhμ n íc); NghÞ ®Þnh sè 61 CP vÒ mua b¸n vμ kinh doanh nhμ ë ®iÒu 12-20.

33 NghÞ ®Þnh 85 CP cô thÓ ho¸ viÖc thi hμnh QuyÕt ®Þnh vÒ quyÒn vμ nghÜa vô cña çc tæ chøc trong n íc ®èi víi ®Êt ®ai ® îc nhμ n íc ph©n hoÆc cho thuª, §iÒu 9 (1996). Ngo¹i lÖ lμ çc c«ng ty trong çc ngμnh n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ®¸nh b¾t ç vμ muèi v× çc c«ng ty nμy ® îc “giao” ®Êt.

30

1.63 Nh÷ng cuéc ®iÒu tra vÒ tÊt c¶ çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp cho thÊy khu vùc t nh©n hÇu nh kh«ng tiÕp cËn ® îc víi nguån vèn ®Çu t . §Æc biÖt ®èi víi çc nhμ s¶n xuÊt, do Ýt cã çc kho¶n tÝn dông dμi h¹n tõ çc ng©n hμng ®· lμm cho çc doanh nghiÖp kh«ng thÓ ®Çu t vμo thiÕt bÞ, nhμ x ëng. ThiÕu vèn l u ®éng lμm cho çc doanh nghiÖp t nh©n bÞ “trãi buéc” bëi nh÷ng kh¸ch hμng cung cÊp ®Çu vμo, cô thÓ nh çc doanh nghiÖp dÖt may. ThiÕu vèn l u ®éng còng lμm s¶n xuÊt cÇm chõng v× çc doanh nghiÖp chØ cã thÓ ho¹t ®éng khi cã ®¬n ®Æt hμng. T¹i sao l¹i cã sù thiÕu hôt tμi chÝnh ®Õn nh vËy?

• Çc ng©n hμng quèc doanh tuy kiÓm so¸t 80% tμi s¶n tμi chÝnh ë ViÖt Nam, nh ng vÉn thiÕu ®éng c¬ ®Ó cÊp tÝn dông cho khu vùc t nh©n v× phÇn lín kh«ng tù chñ vÒ ng©n s¸ch, do ®ã kh«ng c¶m thÊy bÞ thóc Ðp ph¶i cÊp tÝn dông cung nh÷ng ®Ò xuÊt ®Çu t nhiÒu lîi nhuËn;

• Qui ®Þnh cña chÝnh phñ cã sù ph©n biÖt ®èi xö khi cÊp tÝn dông cho khu vùc t nh©n (chñ yÕu th«ng qua thÕ chÊp vμ qui ®Þnh vÒ sö dông ®Êt), nªn ®· lμm t¨ng chÝ phÝ cña ng©n hμng khi cÊp tÝn dông cho çc doanh nghiÖp t nh©n vμ khuyÕn khÝch çc ng©n hμng cÊp phÇn lín nguån tÝn dông vèn ®· h¹n hÑp cho çc doanh nghiÖp quèc doanh;

• Møc l·i suÊt trÇn cho vay vμ tiÒn göi ®· h¹n chÕ kh¶ n¨ng cña çc ng©n hμng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng rñi ro thùc tÕ hoÆc tiÒm n¨ng b»ng çch tÝnh møc l·i suÊt ®ñ bï ®¾p chi phÝ. §iÒu nμy ®Æc biÖt g©y khã kh¨n cho çc ng©n hμng cæ phÇn t nh©n, do chi phÝ cña çc ng©n hμng nμy th êng cao h¬n, ®ång thêi còng khã bï ®¾p nÕu lîi nhuËn gi¶m;

• Çc ng©n hμng cã Ýt kinh nghiÖm trong viÖc cÊp tÝn dông cho çc doanh nghiÖp t nh©n, thËm chÝ cßn h¬n thÕ n÷a trong ph©n tÝch dù ¸n, bëi vËy hä kÐm tù tin vμ rÊt cã thÓ thÊt b¹i nÕu lμm nh vËy. Çc ng©n hμng nhμ n íc cã chøc n¨ng thiªn vÒ h¹ch to¸n cho chÝnh phñ chø kh«ng ph¶i lμ çc thiÕt chÕ tμi chÝnh tù chñ lμm ¨n cã l·i.

• Çc ng©n hμng ViÖt Nam thiÕu vèn dμi h¹n v× tiÒn göi cã k× h¹n kh«ng nhiÒu vμ sè nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n lín vμ ngμy cμng t¨ng;

• Do thiÕu sù gãp mÆt cña thÞ tr êng chøng kho¸n vμ çc doanh nghiÖp kinh doanh vèn (chØ mét vμi doanh nghiÖp kinh doanh vèn vÉn cßn ®ang ho¹t ®éng ë ViÖt Nam) nªn còng h¹n chÕ l îng vèn b»ng cæ phÇn cho çc doanh nghiÖp t nh©n.

1.64 Liªn hiÖp ngμnh. N¨m 1989, Thñ t íng ChÝnh phñ ®· ký NghÞ ®Þnh 01/CP vμ V¨n phßng ChÝnh phñ ban hμnh b¶n h íng dÉn sè 07/TCCP qui ®Þnh vÒ tæ chøc vμ ho¹t ®éng cña çc hiÖp héi. ChÝnh quyÒn çc tØnh sau ®ã ban hμnh

31

h íng dÉn ë cÊp ®Þa ph ¬ng, cho phÐp çc nhãm quÇn chóng vμ tæ chøc thμnh lËp çc hiÖp héi víi môc tiªu râ rμng, phï hîp víi ®Þnh h íng chÝnh trÞ cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, víi HiÕn ph¸p ViÖt Nam, vμ ® îc Uû ban Nh©n d©n cÊp giÊy phÐp. Çc tæ chøc cã qui m« toμn quèc ph¶i ® îc Ban Tæ chøc ChÝnh phñ chÊp thuËn, cßn çc hiÖp héi qui m« cÊp tØnh theo sù chÊp thuËn cña Së Tæ chøc ®Þa ph ¬ng.

1.65 Trong thùc tÕ, viÖc tù do thμnh lËp çc hiÖp héi t nh©n bÞ ng¨n cÊm. Tr íc hÕt, thñ tôc thμnh lËp phøc t¹p, víi nhiÒu cÊp phª duyÖt. Thø hai, ®Ò xuÊt thμnh lËp hiÖp héi míi cã thÓ bÞ tõ chèi víi lý do lμ ®· cã mét hiÖp héi trong lÜnh vùc ®ã. Thø ba, çc hiÖp héi ph¶i g¾n víi çc tæ chøc cña nhμ n íc.

1.66 ViÖc tù do liªn hiÖp rÊt quan träng cho ph¸t triÓn kinh doanh v× nhiÒu lý do. Çc doanh nh©n cÇn häc hái rÊt nhiÒu lÉn nhau; çc thμnh viªn cña hiÖp héi cã thÓ cung cÊp nh÷ng dÞch vô riªng cã mμ mét doanh nghiÖp ®¬n lÎ kh«ng thÓ cã ® îc; hiÖp héi cã thÓ b¶o vÖ cho quyÒn lîi cña çc thμnh viªn vμ lμ mét th«ng tin kinh doanh quan träng. Çc hiÖp héi cã hiÖu qu¶ th êng ho¹t ®éng ®éc lËp vμ cã tr¸ch nhiÖm, tr íc tiªn vμ trªn hÕt, ®èi víi çc thμnh viªn.

1.67 Çc tæ chøc gi¸o dôc. H¹ tÇng gi¸o dôc cña ViÖt Nam kh«ng phï hîp víi nhu cÇu cña kinh doanh th ¬ng m¹i. Trong cuéc ®iÒu tra MPDF n¨m 1995, çc nhμ s¶n xuÊt nhËn ®Þnh r»ng, çc nhμ qu¶n lý víi b»ng cö nh©n ®¹i häc th êng kh«ng thμnh c«ng trong kinh doanh b»ng nh÷ng ng êi kh«ng cã nh÷ng tÊm b»ng nh vËy!

1.68 Cã thõa nh÷ng kho¸ ®μo t¹o qu¶n lý kinh doanh trªn thÞ tr êng ë çc thμnh phè lín cña ViÖt Nam. ChÊt l îng tuy cã kh¸c nhau nh ng tùu chung l¹i chóng ®¬n gi¶n chØ lμ ® îc cÊy ghÐp tõ çc tr êng kinh doanh ph ¬ng T©y. Do ®ã, sinh viªn chñ yÕu nghiªn cøu ho¹t ®éng cña çc tæ chøc lín ë ph ¬ng T©y. ChÊt liÖu bμi gi¶ng Ýt khi ® îc c¶i biªn cho phï hîp t×nh h×nh ViÖt Nam, vμ thËm chÝ ch¼ng ® îc ®iÒu chØnh ®Ó øng dông cho çc doanh nghiÖp nhá.

1.69 §μo t¹o kü thuËt ë ViÖt Nam chñ yÕu thuéc ph¹m vi tr¸ch nhiÖm cña çc tr êng h íng nghiÖp vμ cao ®¼ng c«ng lËp, víi môc tiªu chÝnh lμ ®¸p øng nhu cÇu ®μo t¹o cho çc xÝ nghiÖp quèc doanh. ChÝnh phñ hiÖn ®ang c¾t gi¶m hç trî cho çc trung t©m ®μo t¹o thuéc nhiÒu ngμnh cô thÓ trªn kh¾p c¶ n íc. MÆc dï chÊt l îng ®μo t¹o kü thuËt cña c¬ së nãi trªn chØ ®¸p øng phÇn nμo cho ngμnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i, nh ng chóng lμ çc ®¹i diÖn duy nhÊt ®μo t¹o c«ng nghiÖp vμ t ¬ng lai kh«ng ch¾c ch¾n34.

34 Mét cuéc ®iÒu tra MPDF vÒ çc c¬ së dÖt may cho thÊy nh÷ng häc viªn tèt nghiÖp çc tr êng h íng

nghiÖp chuyªn vÒ dÖt may thiÕu kü n¨ng c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó vËn hμnh m¸y mãc hiÖn ®¹i.

32

1.70 (iv) TiÕp cËn çc kªnh th«ng tin cã chÊt l îng. Çc nhμ qu¶n lý ViÖt Nam ®iÒu hμnh víi l îng th«ng tin Ýt h¬n møc nh÷ng ®ång nghiÖp quèc tÕ cã thÓ chÊp nhËn. Rñi ro th êng cao h¬n do thiÕu nh÷ng th«ng tin chñ yÕu vÒ s¶n phÈm, thÞ tr êng, c«ng nghÖ, xu h íng v.v. Cã rÊt Ýt nguån th«ng tin cËp nhËt, cã chÊt l îng cao vÒ néi t×nh ë ViÖt Nam, vμ t×m kiÕm nguån th«ng tin vÒ t×nh h×nh thÕ giíi th× kh«ng nh÷ng tèn kÐm mμ cßn cã qu¸ Ýt nhμ qu¶n lý biÕt ® îc nªn t×m ë ®©u. C«ng t¸c thu thËp th«ng tin cμng thªm phøc t¹p do chÝnh s¸ch kiÓm duyÖt cña ChÝnh phñ, ch¼ng h¹n nh “bøc t êng löa” trªn Internet, phÝ truy cËp Internet cao, Nhμ n íc qu¶n lý tÊt c¶ çc ph ¬ng tiÖn xuÊt b¶n vμ truyÒn th«ng, th viÖn c«ng céng th× nghÌo nμn. Th«ng tin kinh tÕ cã thÓ tin cËy vÒ xu h íng thÞ tr êng trong n íc hÇu nh kh«ng cã, vμ nguån th«ng tin còng kh«ng ® îc sμng läc ®Ó t×m ra nh÷ng phÇn phï hîp nhÊt. ThiÕu th«ng tin cã chÊt l îng cao vÒ thÞ tr êng xuÊt khÈu dÉn ®Õn sù phô thuéc vμo nh÷ng tæ chøc trung gian, mμ nh÷ng tæ chøc nμy th êng kh«ng muèn chia sÎ th«ng tin thÞ tr êng cho çc nhμ s¶n xuÊt. Ngoμi ra, rμo c¶n vÒ ng«n ng÷ h¹n chÕ viÖc tiÕp cËn çc nguån th«ng tin ngoμi ViÖt Nam, çc h¹n chÕ sù giao tiÕp víi çc kh¸ch hμng ngo¹i quèc.

1.71 Theo nhiÒu çch, çc doanh nghiÖp nhμ n íc ®· ng¨n trë çc doanh nghiÖp t nh©n tiÕp cËn th«ng tin, v× çc luång th«ng tin quan träng chØ ch¶y vμo çc doanh nghiÖp nhμ n íc mμ kh«ng vμo çc doanh nghiÖp t nh©n. Khi ng êimua tõ nhiÒu n íc tíi ViÖt Nam t×m ®èi t¸c, nhiÒu hiÖp héi th ¬ng m¹i h íng hä tíi çc doanh nghiÖp nhμ n íc. Th«ng tin vÒ çc hîp ®ång quan träng ® îc çc bé vμ çc doanh nghiÖp trùc thuéc l u hμnh néi bé vμ Ýt khi tiÕt lé ra bªn ngoμi. ë çc chuyÕn viÕng th¨m chÝnh thøc, t¹i çc héi chî vμ v¨n phßng th ¬ng m¹i, doanh nghiÖp t nh©n Ýt khi ® îc ®Ò cao, vμ doanh nh©n gÆp nhiÒu khã kh¨n vμ mÊt nhiÒu thêi gian khi xin cÊp hé chiÕu vμ visa ®Ó ®i c«ng t¸c n íc ngoμi. Nãi tãm l¹i, phÇn lín c¬ së h¹ tÇng th«ng tin hiÖn cã ® îc x©y dùng ®Ó chuyÓn th«ng tin vμ t¹o c¬ héi cho çc doanh nghiÖp nhμ n íc.

4. Ng êi l¸i xe cßn qu¸ thiÕu kinh nghiÖm vμ còng ch¼ng mÊy ai gióp anh ta

1.72 Kü n¨ng qu¶n lý kinh doanh yÕu kÐm. Nh÷ng kü n¨ng cÇn thiÕt ®Ó thμnh lËp vμ qu¶n lý mét doanh nghiÖp chÝnh thøc cã quy m« võa hoÆc lín v« cïng phøc t¹p, phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi qu¶n lý mét doanh nghiÖp chÝnh thøc quy m« nhá. Trùc gi¸c vμ kh¶ n¨ng ph¶n x¹ sÏ kh«ng ®ñ ®Ó qu¶n lý thμnh c«ng mét doanh nghiÖp lín. Nh÷ng nhμ qu¶n lý doanh nghiÖp nhá cña ViÖt Nam cã thÓ íc chõng ® îc kh¶ n¨ng t¨ng tr ëng víi mét møc ®é hiÓu biÕt nμo ®ã vμ mét sè ng êi cÇn ® îc ®μo t¹o chÝnh quy vÒ kinh doanh. H¬n mét nöa trong sè 95 nhμ s¶n xuÊt ® îc MPDF pháng vÊn ®Òu muèn ® îc ®μo t¹o vÒ qu¶n lý kinh doanh vμ ®iÒu ®ã thÓ hiÖn râ hä biÕt hä cßn thiÕu nh÷ng kü n¨ng g×. Tuy vËy bÊt cø mét nhμ qu¶n lý nμo cña ViÖt Nam muèn t×m mét khãa häc thiÕt thùc vμ cã chÊt l îng cao vÒ qu¶n lý kinh doanh b»ng tiÕng ViÖt sÏ rÊt hiÕm khi thÊy ® îc mét khãa häc nh vËy.

33

1.73 Çc doanh nh©n ViÖt Nam th êng khã còng t×m ® îc çc bμi häc kinh nghiÖm ®Ó tham kh¶o, nhÊt lμ trong ngμnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nhÑ, mét lÜnh vùc thu hót doanh nghiÖp t nh©n Ýt vèn. NÒn c«ng nghiÖp nhá bÐ ë ViÖt Nam chñ yÕu tËp trung vμo c«ng nghiÖp nÆng, sö dông nhiÒu vèn. §©y lμ ®Æc ®iÓm th êng thÊy ë phÇn lín çc n íc Céng s¶n. KÕt qu¶ lμ, kho kiÕn thøc vμ kinh nghiÖm cña çc doanh nh©n ViÖt Nam vÒ ngμnh c«ng nghiÖp nhÑ rÊt h¹n hÑp. Do ®ã bé phËn gi¸ trÞ nhÊt trong tÊt c¶ çc nguån lùc kinh doanh, nghÜa lμ vèn kinh nghiÖm cña mét vμ nhiÒu doanh nghiÖp, ch¼ng cã ® îc lμ bao.

1.74 DÞch vô hç trî kinh doanh kÐm ph¸t triÓn35. DÞch vô hç trî kinh doanh gióp lμm t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp th«ng qua viÖc uû nhiÖm nh÷ng c«ng viÖc chuyªn biÖt cho çc chuyªn gia chuyªn ngμnh. ë çcn íc ph¸t triÓn, dÞch vô chiÕm tû lÖ Ýt nhÊt lμ 1/3 gi¸ trÞ ®Çu vμo cña çc doanh nghiÖp. Sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña c«ng nghÖ th«ng tin vμ m¹ng truyÒn th«ng hç trî ph©n phèi dÞch vô trong thêi gian qua cμng cñng cè vai trß cña nh÷ng dÞch vô ®Çu vμo nh ®· nãi ë trªn. MÆc dï vËy, nh÷ng nhμ lËp chÝnh s¸ch c¶ ë nh÷ng n íc cã nÒn kinh tÕ tËp trung hay thÞ tr êng ®Òu xem nhÑ vai trß quan träng cña çc dÞch vô hç trî kinh doanh. Trong mét nghiªn cøu vÒ møc ®é phæ biÕn cña 7 ngμnh dÞch vô c¬ b¶n (kiÓm to¸n, tin häc, t vÊn, thiÕt kÕ vμ bao b×, ph©n phèi vËn chuyÓn hμng ho¸, ®iÒu tra thÞ tr êng vμ ®μo t¹o) cÇn thiÕt ®Ó khu vùc t nh©n ho¹t ®éng æn ®Þnh vμ hiÖu qu¶, çc ®iÒu tra viªn ph¸t hiÖn thÊy ë ViÖt Nam rÊt Ýt çc doanh nghiÖp ViÖt Nam sö dông çc dÞch vô c¬ b¶n.

1.75 Çc ®iÒu tra viªn còng ph¸t hiÖn thÊy, phÇn lín chñ çc doanh nghiÖp ViÖt Nam d êng nh kh«ng nhËn thøc ® îc lîi Ých cña viÖc chuyªn m«n ho¸ ®Ó tõ ®ã sö dông dÞch vô vμ trong çc tr êng hîp rÊt cÈn träng khi chia sÎ th«ng tin kinh doanh víi çc ®èi t¸c bªn ngoμi. Thay vμo ®ã, hä giao cho nh©n viªn cña m×nh thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô nμy. §iÒu nμy kh¸c xa víi quan niÖm hiÖn t¹i lμ ®Ó x©y dùng tÝnh c¹nh tranh cÇn sö dông dÞch vô cña chuyªn gia, nh÷ng ng êi cã thÓ cung cÊp dÞch vô chÊt l îng cao víi sè l îng vμ thêi h¹n theo yªu cÇu, vμ chi phÝ linh ho¹t. ë çc n íc kh¸c, nh÷ng dÞch vô ® îc sù dông phæ biÕn bao gåm: kiÓm

35 §Ó cã thªm th«ng tin vÒ hiÖn tr¹ng çc dÞch vô phôc vô kinh doanh, xem b¸o ço MPDF DÞch vô hç

trî kinh doanh ë ViÖt Nam cña C«ng ty T vÊn ph¸t triÓn dÞch vô, Inc., Vancouver, Canada vμ C«ng ty TNHH t vÊn Thien Ngan (Galaxy), Hμ Néi, th¸ng 12/1998. B¶n nghiªn cøu trªn tËp trung vμo 6 ngμnh dÞch vô: kiÓm to¸n, t vÊn, thiÕt kÕ, ph©n phèi vËn chuyÓn hμng ho¸, ®iÒu tra thÞ tr êng, vμ ®μo t¹o. Çc ®iÒu tra viªn pháng vÊn 64 c«ng ty dÞch vô hç trî kinh doanh vμ 89 nhμ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc chÕ biÕn thùc phÈm, ho¸ häc vμ chÊt dÎo, vËt liÖu x©y dùng, ®iÖn tö, dÖt may vμ giμy dÐp, thÐp ... ®¹i diÖn cho çc doanh nghiÖp tnh©n vμ quèc doanh ë Hμ Néi, TP Hå ChÝ Minh vμ nhiÒu tØnh thμnh kh¸c.

34

to¸n, ®μo t¹o, thiÕt kÕ, ®iÒu tra thÞ tr êng, xö lý sè liÖu, qu¶ng ço vμ b¶o d ìng. PhÇn lín çc doanh nghiÖp ViÖt Nam tù lμm lÊy çc c«ng viÖc trªn, nªn ®· lμm t¨ng chi phÝ cè ®Þnh vμ bá qua l¬Þ Ých cña chuyªn m«n ho¸.

1.76 Trong çc nghiªn cøu kh«ng ph¸t hμnh réng r·i cña Ng©n hμng ph¸t triÓn ch©u ¸ do Doanh nghiÖp t vÊn ph¸t triÓn dÞch vô ë Indonesia vμ Malaysia tiÕn hμnh, çc nhμ s¶n xuÊt hμng ho¸ vμ dÞch vô ®Òu xÕp çc dÞch vô hç trî kinh doanh vμ dÞch vô nghÒ nghiÖp36 lμ bé phËn ®Çu vμo mang tÝnh c¹nh tranh nhÊt, tiÕp sau míi ®Õn truyÒn th«ng, gi¸o dôc th ¬ng m¹i vμ ®μo t¹o. Çc b¶n nghiªn cøu còng cho thÊy, çc c¬ së xuÊt khÈu hμng hãa vμ dÞch vô th êng ph¶i phô thuéc nhiÒu vμo çc dÞch vô hç trî kinh doanh nhËp khÈu ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr êng quèc tÕ, nÕu nh÷ng dÞch vô ®ã ë trong n íc kh«ng ®¸p øng yªu cÇu chÊt l îng. Do vËy, tËp trung ph¸t triÓn vμ cñng cè dÞch vô hç trî kinh doanh cã thÓ ®em l¹i lîi Ých cho nÒn kinh tÕ còng nh gi¶m nhu cÇu nhËp khÈu.

1.77 Kh¸i niÖm tù ®iÒu hμnh lμ träng t©m cña çc ngμnh dÞch vô hç trî kinh doanh cã tÝnh c¹nh tranh. Dï b¾t buéc (nh víi kiÓm to¸n) hay tù nguyÖn (nh víi tvÊn qu¶n lý), phÇn lín çc ngμnh dÞch vô hç trî kinh doanh ë çc n íc ph¸t triÓn ®Òu cã mét hiÖp héi do çc chuyªn gia cã uy tÝn l·nh ®¹o vμ ®ßi hái ph¶i ho¹t ®éng theo mét møc nguyªn t¾c tèi thiÓu nhÊt ®Þnh. Nh÷ng hiÖp héi nh vËy th êng lμ mét khèi kiÕn thøc chung, víi nh÷ng chuyªn gia cã n¨ng lùc, cã uy tÝn, vμ do ®ã ph¶i liªn tôc gi¸o dôc tu©n thñ nh÷ng nguyªn t¾c chung ®Ó gi÷ g×n danh tiÕng.

5. C¬n b·o tμi chÝnh tμn ph¸ çc n íc l¸ng giÒng.

1.78 Çc n íc §«ng ¸ ®ang chÞu t¸c ®éng cña khñng ho¶ng chiÕm xÊp xØ 70% ®Çu t trùc tiÕp vμ thÞ tr êng xuÊt khÈu, vμ ®· gãp phÇn vμo sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña ViÖt Nam trong thËp kû qua37. Kh«ng nh÷ng ®Çu t vμ th ¬ng m¹i trong khu vùc sót gi¶m mμ tÝnh c¹nh tranh cña hμng xuÊt khÈu ViÖt Nam còng gi¶m theo do ®ång tiÒn çc n ícl¸ng giÒng ph¸ gi¸ m¹nh. Lîi thÕ dùa vμo gi¸ lao ®éng rÎ kh«ng cßn ®ãng vai trß quan träng sau c¬n khñng ho¶ng.

1.79 ë ph¹m vi doanh nghiÖp, gi¸ çc s¶n phÈm thu hót nhiÒu nh©n c«ng trªn

36 Çc dÞch vô hç trî kinh doanh vμ dÞch vô nghÒ nghiÖp trong tr êng hîp nμy lμ kiÓm to¸n, qu¶ng ço,

kiÕn tróc vμ thiÕt kÕ, tin häc, t vÊn thiÕt kÕ, m«i tr êng, ph¸p luËt, t vÊn qu¶n lý, ®iÒu tra thÞ tr êng vμ cung cÊp nh©n sù.

37 ViÖt Nam- V ît lªn thö th¸ch- Ng©n hμng ThÕ giíi, 1998- Trang3

35

thÕ giíi gi¶m ®¸ng kÓ nªn doanh sè cña çc c¬ së xuÊt khÈu çc s¶n phÈm nμy còng gi¶m theo. Çc doanh nghiÖp kh¸c trong çc lÜnh vùc s¶n xuÊt ®å néi thÊt vμ chÕ biÕn h¶i s¶n bÞ t¸c ®éng m¹nh do çc kh¸c hμng ch©u ¸ gi¶m møc tiªu thô, huû hîp ®ång hay nî nÇn d©y d a. Kho¶ng giao ®éng réng cña ®ång Yªn còng lμ mét khã kh¨n cho çc c¬ së xuÊt khÈu ®i NhËt B¶n. Nh thÓ hiÖn trong H×nh 1.5, çc nhμ xuÊt khÈu ViÖt Nam rÊt kh«n ngoan khi chuyÓn h íng xuÊt khÈu tõ çc n íc ch©u ¸ chÞu t¸c ®éng cña khñng ho¶ng sang çc n íc ch©u ¢u æn ®Þnh h¬n.

6. Tãm t¾t

1.80 Nh ®· m« t¶ trong çc phÇn tr íc, sù suy gi¶m cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam kh«ng ph¶i chØ do mét nguyªn nh©n duy nhÊt g©y nªn, vμ nh chóng ta sÏ xem trong Ch ¬ng 3, do ®ã còng kh«ng thÓ cã ® îc mét gi¶i ph¸p duy nhÊt. Çc nguyªn nh©n thùc sù rÊt nhiÒu vμ khiÕn cho t×nh h×nh cμng trë nªn phøc t¹p song ®©u lμ nguyªn nh©n nghiªm träng h¬n th× vÉn ch a ai râ.

1.81 Çc nguyªn nh©n ® îc nªu ra ë ®©y bao gåm: (i) nh÷ng m©u thuÉn nÆng nÒ vÒ kinh tÕ vμ chÝnh trÞ n¶y sinh do sù kÕt hîp hai m« h×nh kinh tÕ lÖch l¹c; nh÷ng m©u thuÉn xuÊt hiÖn vμ t¹o nªn nh÷ng vÊn ®Ò vÒ luËt ph¸p, vÒ vai trß cña chÝnh phñ, chiÕn l îc ph¸t triÓn ngμnh vμ tÝnh hîp ph¸p cña çc doanh nghiÖp tnh©n; (ii) nhu cÇu cã mét vßng c¶i çch vÒ chÝnh s¸ch m¹nh mÏ h¬n; (iii) mét m«i tr êng kinh doanh thiÕu th©n thiÖn víi nh÷ng suy nghÜ tiªu cùc vÒ çc doanh nghiÖp t nh©n, mét m«i tr êng ph¸p lý vμ quy chÕ g©y c¶n trë chø kh«ng hÒ t¹o thuËn lîi cho çc doanh nghiÖp t nh©n lín m¹nh, sù ph¸t triÓn chËm ch¹p cña çc tæ chøc hç trî thÞ tr êng vμ t×nh tr¹ng hÇu nh kh«ng hÒ cã nh÷ng kªnh th«ng tin quan träng; (iv) çc chñ doanh nghiÖp t nh©n cßn thiÕu kü n¨ng vμ kinh nghiÖm; vμ (v) cuéc khñng ho¶ng tμi chÝnh nghiªm träng trong khu vùc lμm gi¶m ®Çu ttrùc tiÕp n íc ngoμi vμ gi¶m xuÊt khÈu.

1.82 ë bÊt kú quèc gia nμo, viÖc x¸c ®Þnh møc ®é nguy h¹i (vμ theo ®ã lμ u tiªn ®Ó gi¶i quyÕt) cho tõng nh©n tè trong nhãm võa nªu lμ mét c«ng viÖc khã

kh¨n vμ ë ViÖt Nam thêi gian cña cuéc suy tho¸i nμy cμng khiÕn viÖc lμm ®ã trë nªn kh«ng thÓ thùc hiÖn ® îc. Thùc tÕ, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu gi¶m xót tõ sau khi bÞ t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng ch©u ¸ vμo n¨m 1997-1998 vμ t¸ch b¹ch râ t¸c ®éng cña khñng ho¶ng víi t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè kh¸c nh võa nªu trªn chØ lμ mét nç lùc trªn lý thuyÕt.

1.83 Tuy vËy, cã mét sè ®iÓm kh¸ râ rμng ë ®©y. Tr íc hÕt, khu vùc tnh©n ®· rÊt nhanh nh¹y vμ triÖt ®Ó tËn dông l¹i vßng c¶i çch thø nhÊt tiÕn hμnh vμo cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu n¨m 90. §iÒu ®ã ® îc thÓ hiÖn râ qua tèc ®é t¨ng tr ëng GDP trong ®ã phÇn ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi vμ xuÊt khÈu t¨ng vät. Thùc chÊt cña nh÷ng ph¶n håi ®ã ® îc b¸o ço nghÌo ®ãi cña Ng©n hμng ThÕ giíi chøng minh râ rμng qua hiÖn t îng thu nhËp vμ sù kh¸ gi¶ cña ®¹i bé phËn d©n

36

nghÌo ViÖt Nam ®Òu ®· t¨ng lªn. Nãi gän l¹i, vßng c¶i çch chÝnh s¸ch ®Çu tiªn ®· thùc sù cã kÕt qu¶: ®«ng ®¶o nh÷ng ng êi d©n ViÖt Nam ®· tËn dông çc c¬ héi nμy ®Ó cã ® îc nh÷ng thu nhËp ç nh©n vμ gióp nÒn kinh tÕ ®Êt n íc bõng lªn.

1.84 Thø hai cã mét sè vÊn ®Ò liªn quan tíi viÖc x©y dùng nh÷ng tæ chøc ®ang ho¹t ®éng. PhÇn lín trong sè ®ã ®· ® îc nªu s¬ qua ë çc phÇn trªn vμ hÇu hÕt ®Òu ® îc ghi nhËn qua çc buæi lμm viÖc víi çc nhãm doanh nghiÖp kh¸c nhau. Nh×n chung, hoμn toμn ch¼ng cã g× nghi ngê vÒ tÝnh s¸ch thùc cña chóng. Cã ® îc nh÷ng thμnh qu¶n nh tíi nay râ rμng sÏ ®ßi hái gi¶i quyÕt phÇn nμo nh÷ng vÊn ®Ò ®ã vμ còng râ rμng lμ cã nh÷ng vÊn ®Ò khã gi¶i quyÕt h¬n so víi çc vÊn ®Ò kh¸c. Nh ng nÕu kh«ng tÝnh ®Õn khã kh¨n th× d êng nh còng ch¼ng cßn çch lùa chän nμo kh¸c lμ ph¶i tÊn c«ng th¼ng vμo nh÷ng trë ng¹i mét çch cã hiÖu qu¶ vμ khÈn tr ¬ng nhÊt: t ¬ng lai ph¸t triÓn cña kinh tÕ ViÖt Nam phô thuéc vμo viÖc lμm ®ã.

1.85 Thø ba, m«i tr êng bªn ngoμi còng ®ang trë nªn khã kh¨n h¬n so víi mét vμi n¨m tr íc. ViÖt Nam hiÖn t¹i ph¶i c¹nh tranh giμnh çc nguån lùc ®· ®Õn víi ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90. Chñ yÕu nh÷ng nguån lùc ®ã lμ l îng®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi vμ çc thÞ tr êng xuÊt khÈu. Vμ ch¾c ch¾n r»ng ViÖt Nam sÏ ph¶i lμm nh vËy ®Ó cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu më cöa c¬ chÕ th ¬ng m¹i vμ trë thμnh thμnh viªn cña AFTA. Nh÷ng thùc tiÔn ®ã cμng khiÕn nhiÖm vô t¹o nªn mét m«i tr êng kinh doanh tÝch cùc vμ x©y dùng n¨ng lùc cho mét khu vùc tnh©n ®ang t¹m ®ñ l«ng çnh cña ViÖt Nam trë nªn cÊp thiÕt h¬n bao giê hÕt.

37

CH ¬NG 2 : GI¶I PH¸P

2.01 Nh ®· ® îc m« t¶ trong ch ¬ng 1, nÒn kinh tÕ ViÖt nam hiÖn nay gÆp ph¶i khã kh¨n trong nhiÒu lÜnh vùc. Çc n íc kh¸c hÇu nh ®· ph¶i ®èi mÆt víi tÊt c¶ çc vÊn ®Ò chÝnh mμ hiÖn nay ViÖt Nam ®ang ® ¬ng ®Çu vμ nhiÒu n íc ®· t×m ra çc gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò ®ã. ViÖt Nam sÏ cã h íng riªng ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò nμy nh ng viÖc nh×n nhËn nh÷ng khã kh¨n vμ çch gi¶i quyÕt cña çc n íckh¸c cã thÓ sÏ gióp ViÖt nam hiÓu râ h¬n vμ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n v íng m¾c.

2.02 Ch ¬ng nμy xÐt ®Õn kinh nghiÖm cña çc n íc trong 3 lÜnh vùc chÝnh. PhÇn thø nhÊt xem xÐt kÕt qu¶ cña çc chiÕn l îc t¨ng tr ëng võa dùa trªn xuÊt khÈu võa dùa vμo khu vùc t nh©n trong çi gäi lμ “sù kú diÖu cña Ch©u ¸” vμ nh÷ng bμi häc ®óc kÕt tõ nh÷ng kinh nghiÖm ®ã. PhÇn thø hai lμm râ nh÷ng bμi häc vÒ thóc ®Èy xuÊt khÈu cho nh÷ng xÝ nghiÖp võa vμ nhá. PhÇn thø ba x¸c ®Þnh nh÷ng khã kh¨n chung mμ çc n íc lùa chän chiÕn l îc dùa trªn xuÊt khÈu chñ yÕu chñ yÕu trªn c¬ së chi phÝ lao ®éng thÊp ph¶i ®èi phã. B¶n b¸o ço nμy lùa chän ba chñ ®Ò nμy v× sù thÝch øng trùc tiÕp cña chóng víi t×nh h×nh ë ViÖt Nam. Nh÷ng tμi liÖu tham kh¶o cho 2 chñ ®Ò sau ® îc lùa chän v× theo quan ®iÓm cña t¸c gi¶, çc tμi liÖu ®ã thÓ hiÖn mét sè ý t ëng hay nhÊt hiÖn cã trong çc lÜnh vùc nμy.

A. Kinh nghiÖm cña çc n íc trong khu vùc

2.03 T¨ng tr ëng dùa trªn xuÊt khÈu cña khu vùc t nh©n. “Trong khèi tμi liÖu ®å sé vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ trong h¬n 100 n¨m qua, kh«ng cã mét b»ng chøng thùc tÕ nμo m¹nh h¬n vμ phæ biÕn h¬n qua mäi thêi ®¹i, ë mäi quèc gia h¬n lμ mèi t ¬ng quan tû lÖ thuËn gi÷a më cöa th ¬ng m¹i vμ t¨ng tr ëng kinh tÕ “38. Sau thμnh c«ng rùc rì cña Hong Kong, Singapo, §μi Loan, Nam TriÒu Tiªn vÒ c«ng nghiÖp ho¸ h íng vμo xuÊt khÈu cã mét mèi lo ng¹i r»ng çc n íc míi thùc hiÖn kh«ng thÓ lÆp l¹i thμnh c«ng nμy v× hä cho r»ng thÞ tr êng cho çc s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng t¹i çc n íc ph¸t triÓn ®· bÞ b·o hßa. Sai lÇm cña quan niÖm nμy ®· ® îc chøng minh vμo nh÷ng n¨m 80 khi Trung Quèc vμ çc n íc §«ng Nam ¸ kh¸c ®· ¸p dông thμnh c«ng çc chiÕn l îc ph¸t triÓn dùa trªn xuÊt khÈu vμ b¾t ®Çu trªn ® êng ph¸t triÓn sau çc n íc kh¸c.

2.04 B»ng chøng tõ nhiÒu n íc, nhÊt lμ nh÷ng n íc ë Ch©u ¸ ®· chØ ra mét çch râ rμng r»ng tèc ®é t¨ng tr ëng GDP cao ®i ®«i víi víi t¨ng tr ëng dùa trªn xuÊt khÈu. Mét nghiªn cøu n¨m 1997 cña Ari Kokko nh÷ng diÔn biÕn cña GDP ®Çu ng êi ë 5 n íc Ch©u ¸ tõ n¨m 1970 ®Õn 1993 (Indonesia, Nam TriÒu Tiªn,

38 James Riedel vμ Ch ¬ng S. Tran, Khu vùc kinh tÕ t nh©n míi næi lªn vμ C«ng nghiÖp ho¸ ë ViÖt

nam. -MPDF, Th¶o luËn vÒ Khu vùc t nh©n Sè 1, 1997, trang 3.

38

Malaysia, Philipin, Th¸i Lan ) vμ t¨ng tr ëng cña xuÊt khÈu theo ®Çu ng êi trong cïng thêi gian ®ã ®· cho nh÷ng kÕt qu¶ râ rμng. Hμn Quèc vμ Malaysia ®· duy tr× ® îc nh÷ng chÝnh s¸ch h íng vÒ xuÊt khÈu m¹nh tõ ®Çu nh÷ng n¨m 70, kÕt qu¶ lμ c¶ xuÊt khÈu vμ thu nhËp ®Çu ng êi ë çc n íc ®ã ®Òu t¨ng m¹nh trong thêi gian nμy. Indonesia vμ Philipin th× dao ®éng gi÷a chiÕn l îc h íng vÒ xuÊt khÈu vμ thay thÕ nhËp khÈu, kÕt qu¶ cho thÊy c¶ xuÊt khÈu vμ tèc ®é t¨ng tr ëng GDP vÉn gi÷ ë møc thÊp. Th¸i Lan ¸p dông chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu trong nh÷ng n¨m 70 nh ng tõ ®Çu nh÷ng n¨m 80 ®· chuyÓn sang khuyÕn khÝch xuÊt khÈu m¹nh mÏ vμ tèc ®é t¨ng tr ëng ®· nh¶y vät.39

2.05 Vμo nh÷ng n¨m 50 §μi Loan theo ®uæi mét chÝnh s¸ch thay thÕ nhËp khÈu kh¸ thμnh c«ng ®èi víi s¶n xuÊt c«ng nghiÖp nh ng v× th©m hôt th ¬ng m¹i t¨ng vμ tû lÖ t¨ng tr ëng ®×nh trÖ trong n¨m 1958, hä ®· chuyÓn sang chiÕn l îc h íng ra bªn ngoμi ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu vμ ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi. Thay ®æi chÝnh s¸ch nμy ®· cã ¶nh h ëng ®¸ng kÓ: trong khi xuÊt khÈu tõ 1953 – 1962 chØ t¨ng 12%/n¨m th× trong nh÷ng n¨m 1963 vμ 1972 xuÊt khÈu t¨ng 28%/n¨m vμ ®¹t gÇn 3 tû $ trong n¨m 1972.40

2.06. Khu vùc t nh©n dÉn ®Çu trong tèc ®é t¨ng tr ëng kinh tÕ vμ më réng xuÊt khÈu ë kh¾p mäi n¬i trªn Ch©u ¸. Kh«ng cã vÝ dô nμo tèt h¬n vÒ vai trß cña khu vùc t nh©n trong tèc ®é t¨ng tr ëng kinh tÕ cao vμ trong xuÊt khÈu nh lμ n íc l¸ng giÒng Trung Quèc.

2.07 MÆc dï sè l îng tuyÖt ®èi çc doanh nghiÖp c«ng nghiÖp t nh©n vμ ®Çu t n íc ngoμi ë Trung Quèc cßn nhá nh ng chóng ®· ®ãng mét vai trß quan träng trong t¨ng tr ëng kinh tÕ trong nh÷ng n¨m cuèi nh÷ng n¨m 80 vμ ®Çu nh÷ng n¨m 90. Trong n¨m 1986 çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi, çc doanh nghiÖp t nh©n vμ ç thÓ chØ chiÕm 4,2% s¶n l îng c«ng nghiÖp nh ng n¨m 1996 chÝnh çc doanh nghiÖp nμy ®· chiÕm tíi 32,1% s¶n l îng c«ng nghiÖp. Trong cïng thêi kú, tû träng cña çc doanh nghiÖp nhμ n íc trong s¶n l îng c«ng nghiÖp ®· gi¶m tõ 62,3% xuèng cßn 28,5%. Tèc ®é t¨ng tr ëng thùc tÕ b×nh qu©n cña s¶n l ¬ng c«ng nghiÖp trong çc doanh nghiÖp nhμ n íc trong giai ®o¹n 1985 - 1996 lμ 8,8%. Trong cïng thêi gian ®ã tèc ®é t¨ng tr ëng thùc tÕ hμng n¨m cña çc doanh nghiÖp së h÷u tËp thÓ (chñ yÕu lμ çc doanh nghiÖp h ¬ng trÊn) lμ 24%, cña çc doanh nghiÖp ç thÓ lμ 52%, cña çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi vμ çc doanh nghiÖp t nh©n kh¸c lμ 56% .41

39 Ari Kokko, Qu¶n lý giai ®o¹n qu¸ ®é sang tù do th ¬ng m¹i: ChÝnh s¸ch Th ¬ng m¹i cña ViÖt nam

trong thÕ kû 21, (5/1997), trang 49-52.40 Ng©n hμng ThÕ giíi, Sù kú diÖu cña §«ng ¸, (1993), 131-32.41 Ng©n hμng Nh©n d©n Trung Hoa, T¹p chÝ thèng kª quÝ, 1999-1, TËp 13. (B¾c kinh: Ng©n hμng nh©n

d©n Trung Hoa), B¶ng 4-5.

39

Nguån : Niªn gi¸m thèng kª cña Trung Quèc, 1993 B¶ng 10-17, trang 412;vμ 1997, trang 41342

2.08 Nh ® îc minh häa trong biÓu ®å d íi ®©y n¨ng suÊt trong çc xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp quèc doanh trong n¨m 1985 chØ thÊp h¬n møc n¨ng suÊt trung b×nh trong toμn ngμnh c«ng nghiÖp mét chót nh ng 10 n¨m sau chØ cßn mét nöa n¨ng suÊt trung b×nh cña c¶ n íc. Tèc ®é t¨ng tr ëng cña çc xÝ nghiÖp h ¬ng trÊn b¸n t nh©n (TVEs) trong giai ®o¹n nμy ®Æc biÖt ngo¹n môc so víi víi çc xÝ nghiÖp quèc doanh. Çc xÝ nghiÖp t nh©n vμ xÝ nghiÖp ®Çu t n íc ngoμi cã n¨ng suÊt gÊp 2 lÇn xÝ nghiÖp quèc doanh vμo giai ®o¹n ®Çu vμ gÊp 3 lÇn vμo giai ®o¹n cuèi. Mét ®iÒu râ rμng lμ tèc ®é t¨ng n¨ng suÊt cña khu vùc ngoμi quèc doanh ®ãng gãp ®¸ng kÓ vμo sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ Trung Quèc.43

Nguån : Niªn gi¸m thèng kª cña Trung Quèc, 1993 B¶ng 10-17, trang 412; 1996 B¶ng 12-15, trang 42744

42 Çc c«ng ty së h÷u tËp thÓ chñ yÕu lμ çc c«ng ty n«ng th«n (TVEs lμ çc c«ng ty ë th«n lμng hay ë

thÞ trÊn, b¸n t nh©n nh ng l¹i ho¹t ®éng nh lμ çc c«ng ty hoμn toμn t nh©n). Lo¹i h×nh nμy cßn bao gåm c¶ çc c«ng ty tËp thÓ thμnh thÞ. Çc lo¹i c«ng ty kh¸c bao gåm çc c«ng ty t nh©n do ç nh©n së h÷u vμ çc c«ng ty ®Çu t n íc ngoμi.

43 Daochi Tong, Çc trung t©m quyÒn lùc th ¬ng m¹i ë Trung Quèc: Vai trß cña çc nhãm kinh doanh trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch (Santa Monica, CA: Rand, MR-1044.0-CAPP. 10/ 1998.), 43-46.

44 N¨ng suÊt ® îc ®o b»ng s¶n l îng hμng n¨m (nh©n d©n tÖ) trªn ®Çu ng êi tÝnh theo gi¸ hiÖn hμnh.

0

20

40

60

80

100

198 198 198 198 198 199 199 199 199 199 199 199

H×nh 2.1: Tû träng trong s¶n l îng c«ng nghiÖp theo quan hÖ së h÷u ë

Trung Quèc, 1985-1996

Së h÷u kh¸c

Së h÷u tËp thÓ

Së h÷u nhμ n íc

0

50 000

100,00

0

150,000

200,000250,000

1985 1990 1991 1992 1993 1994 1995

AveragSOEs

TVEs FDI and Private

H×nh 2.2: N¨ng suÊt cña çc xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp ë Trung Quèc

40

2.09 N¨m 1986, XÝ nghiÖp quèc doanh chiÕm h¬n 85% tæng xuÊt khÈu vμ n¨m 1993 chiÕm Ýt h¬n 1/3 vμ íc tÝnh hiÖn nay chiÕm Ýt h¬n 25%. Cã sù thay ®æi m¹nh mÏ nμy lμ do kÕt qu¶ ho¹t ®éng xuÊt s¾c cña çc doanh nghiÖp h ¬ng trÊn vμ çc doanh nghiÖp ®Çu t n íc ngoμi trong viÖc th©m nhËp vμo thÞ tr êng xuÊt khÈu.

Nguån: 1. Nicholas R. Lardy, "Vai trß cña Ngo¹i th ¬ng vμ §Çu t n íc ngoμi trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ cña Trung Quèc", T¹p chÝ hμng Quý Trung Quèc, 1995, p. 1075, B¶ng 6.; 2. Yan Shaping, "Çc doanh nghiÖp n«ng th«n ®Þnh h íng xuÊt khÈu", JETRO China Newsletter sè. 118, b¶ng II, p. 10.

Nguån: Niªn Gi¸m thèng kª Trung Quèc 1997, p. 96.45

45 Tæng lao ®éng phi n«ng nghiÖp bao gåm toμn bé lao ®éng thμnh thÞ, lao ®éng trong çc doanh

nghiÖp n«ng th«n trong çc Trung t©m quyÒn lùc th ¬ng m¹i ë Trung Quèc: Vai trß cña çc nhãm kinh doanh trong ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña Dao Chi Tong.

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

198

6

198

71988 1989 1990 1991 1992 1993

SOEFDITVE

H×nh 2.3: XuÊt khÈu ph©n lo¹i theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë

Trung Quèc 1986-1993

198 1986 1987 1988 198 1990 1991 1992 199 199 1995 19960

50

100

150

200

250

300

350

TriÖu

TVEPhi quèc doanh tpNhμ n íc

H×nh 2.4: Lao ®éng phi n«ng nghiÖp ph©n theo ngμnh ë Trung Quèc, 1985-

1

41

2.10 H¬n n÷a, trong n¨m 1996, çc doanh nghiÖp h ¬ng trÊn vμ khu vùc ngoμi quèc doanh thμnh thÞ ®· cung cÊp gÊp ®«i sè viÖc lμm so víi khu vùc quèc doanh. Trong giai ®o¹n nμy tèc ®é t¨ng tr ëng viÖc lμm trong khu vùc quèc doanh thÊp nhÊt tõ tr íc tíi nay trong khi ®ã çc doanh nghiÖp b¸n t nh©n n«ng th«n n¨ng ®éng h¬n ®· tuyÓn dông 135 triÖu ng êi trong n¨m 1996, chiÕm 40% trong tæng sè lao ®éng phi n«ng nghiÖp vμ 27% lao ®éng ë n«ng th«n. 35% n÷a trong t¨ng tr ëng viÖc lμm phi n«ng nghiÖp lμ thuéc vÒ çc xÝ nghiÖp ngoμi quèc doanh ë thμnh thÞ, bao gåm çc ç thÓ, doanh nghiÖp t nh©n vμ doanh nghiÖp ®Çu tn íc ngoμi còng nh çc doanh nghiÖp tËp thÓ thμnh thÞ. §©y lμ mét lËp luËn m¹nh mÏ kh¸c vÒ tÇm quan träng cña t¨ng tr ëng khu vùc ngoμi quèc doanh : gi¶m sù di c tõ n«ng th«n ra thμnh thÞ b»ng viÖc t¹o ra viÖc lμm c«ng nghiÖp ë n«ng th«n cao.46

2.11 ThËt lμ thó vÞ khi xem xÐt çc kÕt qu¶ cña mét vμi nghiªn cøu vÒ ¶nh h ëng cña ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n ®èi víi çc xÝ nghiÖp quèc doanh ë Trung Quèc. Çc nhμ nghiªn cøu ®· so s¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña çc xÝ nghiÖp quèc doanh gi÷a çc tØnh cã sè l îng lín çc doanh nghiÖp t nh©n çc tØnh cã Ýt doanh nghiÖp t nh©n. KÕt qu¶ lμ ë çc tØnh cã tËp trung cao c«ng nghiÖp ngoμi quèc doanh, th× çc xÝ nghiÖp quèc doanh cã s¶n l îng cao h¬n. Nh vËy, râ rμng lμ sù c¹nh tranh víi xÝ nghiÖp ngoμi quèc doanh ®· n©ng cao n¨ng suÊt cña çc xÝ nghiÖp quèc doanh, mét yÕu tè n÷a gãp phÇn vμo tèc ®é t¨ng tr ëng kinh tÕ cao.47

2.12 Tãm l¹i, çc n íc cã tèc ®é t¨ng tr ëng cao nhÊt ë Ch©u ¸ ®Òu lÖ thuéc chñ yÕu vμo çc doanh nghiÖp t nh©n vμ vμo ph¸t triÓn xuÊt khÈu ®Ó ®¹t ® îc tèc ®é ®ã. Mét sè n íc ®· khëi ®Çu b»ng m« h×nh thay thÕ nhËp khÈu dùa trªn chÝnh s¸ch b¶o vÖ mËu dÞch nh ng hä ®· tõ bá m« h×nh nμy khi thÊy nã kh«ng mang l¹i t¨ng tr ëng bÒn v÷ng vμ chuyÓn sang gÆt h¸i nh÷ng phÇn th ëng cña chiÕn l îc t¨ng tr ëng theo h íng xuÊt khÈu. VÝ dô ®¸ng kinh ng¹c vÒ sù ph¸t triÓn cña thμnh phÇn t nh©n ë Trung Quèc trong h¬n 10 n¨m ®· cho thÊy sù chuyÓn h íng nμy cã thÓ diÔn ra nhanh nh thÕ nμo.

B. T¨ng c êng xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vμ nhá.48

2.13 Mét cuèn s¸ch ph¸t hμnh gÇn ®©y vÒ thóc ®Èy xuÊt khÈu ®èi víi çc doanh nghiÖp võa vμ nhá (SME) cña nhiÒu n íc ®· ® a ra nh÷ng nhËn xÐt cã gi¸ trÞ vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng. Çc t¸c gi¶ ®· tiÕn hμnh pháng vÊn çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu võa vμ nhá t¹i NhËt, Hμn Quèc, Indonesia vμ Colombia. Çc doanh nghiÖp nμy s¶n xuÊt ®å da, quÇn ¸o, m¸y mãc, ®å néi thÊt b»ng m©y vμ song, dÖt

46 Tong, 50.47 Ng©n hμng thÕ giíi, Giíi C«ng chøc trong kinh doanh: Vai trß Kinh tÕ vμ ChÝnh trÞ cña së h÷u Nhμ

n íc. (London: Nhμ xuÊt b¶n tr êng ®¹i häc Oxford, 1995) 77.48 PhÇn nμy dùa chñ yÕu vμo Khai th¸c tiÒm n¨ng xuÊt khÈu cña çc c«ng ty võa vμ nhá cña Brian Levy,

Albert Berry, vμ Jeffrey Nugent cïng víi Jose Francisco Escandon, Motoshige Itoh, Linsu Kim, vμ Shujiro Urata. Nhμ xuÊt b¶n Kluwer Academic Publishers (1998 hoÆc 1999)

42

len, çc chi tiÕt xe « t«, chi tiÕt ®iÖn tö vμ hÖ thèng tù ®éng cña xÝ nghiÖp. Môc tiªu c¬ b¶n cña cuèn s¸ch lμ t×m hiÓu vÒ c¬ chÕ thËt sù ®· gióp çc nhμ xuÊt khÈu th©m nhËp vμo thÞ tr êng n íc ngoμi vμ chØ ra c¬ chÕ thμnh c«ng nhÊt.

2.14 Çc t¸c gi¶ b¾t ®Çu b»ng mét thùc tÕ rÊt râ rμng lμ xuÊt khÈu kh«ng tù nhiªn ® îc thùc hiÖn, kÓ c¶ trong ®iÒu kiÖn thÞ tr êng thuËn lîi. C¶ ng êi mua vμ ng êi b¸n ®Òu ph¶i chÞu çc chi phÝ giao dÞch tõ tr íc ®Ó t×m kiÕm b¹n hμng. Çc chi phÝ giao dÞch sau lμ çc chi phÝ mét bªn ph¶i chÞu do b¹n hμng kh«ng thùc hiÖn cam kÕt. Thμnh c«ng cña çc doanh nghiÖp võa vμ nhá trong thÞ tr êng xuÊt khÈu ®ßi hái ph¶i cã mét c¬ chÕ nh»m gi¶m ® îc chi phÝ t×m hiÓu vÒ nh÷ng doanh nghiÖp võa vμ nhá cung øng vμ kh¸ch hμng cña hä, vμ c¬ chÕ nμy còng ph¶i cã çc tÝn hiÖu tin cËy vÒ uy tÝn cña çc nhμ cung øng cho ng êi mua tiÒm n¨ng vμ ng îc l¹i.

2.15 Çc c¬ chÕ nh vËy bao gåm hÖ thèng hç trî tiÕp thÞ tËp thÓ vμ mét m¹ng l íi çc kªnh t nh©n gióp doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ giao dÞch trªn thÞ tr êng xuÊt khÈu. Çc kªnh t nh©n bao gåm: çc nhμ m«i giíi th ¬ng m¹i, nç lùc t×m kiÕm cña kh¸ch hμng n íc ngoμi, çc c¬ héi xuÊt khÈu gi¸n tiÕp th«ng qua çc hîp ®ång phô, vμ sù hiÖn diÖn cña çc m¹ng l íi t nh©n tån t¹i tõ tr íc còng t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc th©m nhËp vμo thÞ tr êng n íc ngoμi ® îc dÔ dμng h¬n. Thªm vμo ®ã çc doanh nghiÖp võa vμ nhá còng tù nç lùc ®Ó th©m nhËp thÞ tr êng n íc ngoμi. Nãi chung, çc kªnh nμy bæ sung lÉn nhau nh ng çc t¸c gi¶ nªu lªn mét thùc tÕ lμ nÕu cã nhiÒu kªnh t nh©n th× sÏ Ýt nhu cÇu vÒ hÖ thèng kªnh tËp thÓ h¬n.

2.16 Çc doanh nghiÖp ë bèn n íc rÊt kh¸c nhau trong viÖc th©m nhËp vμo thÞ tr êng n íc ngoμi vμ møc ®é dÔ dμng trong th©m nhËp. Sù kh¸c nhau ®ã cã thÓ lý gi¶i bëi 3 yÕu tè. Thø nhÊt, khi çc doanh nghiÖp võa vμ nhá ®· ®øng v÷ng trong m¹ng l íi t nh©n s½n cã vμ ph¸t triÓn tèt th× hä cÇn chi phÝ giao dÞch vμ nhu cÇu hç trî tËp thÓ thÊp. Cßn nÕu çc doanh nghiÖp võa vμ nhá ®øng bªn ngoμi c¬ cÊu c«ng nghiÖp ® îc thiÕt lËp tõ tr íc th× chi phÝ giao dÞch cao vμ viÖc th©m nhËp vμo ®ã lμ rÊt khã kh¨n. Thø hai, viÖc b¾t ®Çu th©m nhËp vμo thÞ tr êng n íc ngoμi cÇn chi phÝ giao dÞch cao vμ nguån tμi chÝnh chñ yÕu ®Ó trang tr¶i çc chi phÝ ®ã lμ nguån trong n íc. ThÞ tr êng ngμy cμng dμy ®Æc, nguyÖn väng cña kh¸ch hμng ngo¹i quèc ngμy cμng quan träng, vμ chi phÝ giao dÞch ®Ó tham gia xuÊt khÈu gi¶m bít. Thø ba, chi phÝ giao dÞch sÏ thÊp h¬n khi n íc ®ã ®· tham gia vμo thÞ tr êngquèc tÕ, tøc lμ khi mμ quèc gia ®· cã tªn trªn b¶n ®å xuÊt khÈu.

2.17 Nãi mét çch ng¾n gän, t¹i NhËt, çc doanh nghiÖp võa vμ nhá ®· ®øng v÷ng trong m¹ng l íi t nh©n s½n cã dμy ®Æc, vÝ dô, çc hîp ®ång thÇu phô nhiÒu cÊp, çc mèi quan hÖ víi çc trung t©m giao dÞch th ¬ng m¹i vμ çc nhμ cung øng ®Çu vμo. T¹i Indonesia, Hoa kiÒu sö dông çc mèi quan hÖ víi n ícngoμi gióp hä cã quan hÖ xuÊt khÈu víi m¹ng l íi t nh©n kh«ng chÝnh thøc rÊt cã thÕ lùc. Hμn quèc ®· x©y dùng ® îc uy tÝn cao trong xuÊt khÈu vμ rÊt nhiÒu doanh nghiÖp xuÊt khÈu lu«n s½n sμng ®¸p øng nhu cÇu cña çc doanh nghiÖp lín, c¶ hai ®iÓm nμy ®Òu ® îc çc doanh nghiÖp võa vμ nhá ë TriÒu Tiªn tËn dông.

43

2.18 ChiÕn l îc phï hîp nhÊt ®èi víi ViÖt Nam lμ chiÕn l îc cña çc doanh nghiÖp võa vμ nhá Indonesia kh«ng do ng êi Hoa n¾m gi÷ vμ çc doanh nghiÖp võa vμ nhá cña Colombia. Çc doanh nghiÖp nμy ®Òu kh«ng cã s½n mét m¹ng l íi ®Ó sö dông, còng nh ch a cã nhiÒu kinh nghiÖm vÒ thÞ tr êng n íc ngoμi. Çc doanh nghiÖp nμy sö dông hçn hîp h×nh thøc b¸n hμng trùc tiÕp vμ tËp thÓ. Hä chØ cã kh¸ch hμng sau khi ®· ® a mét sè hμng xuÊt khÈu ®Õn tËn thÞ tr êng vμ lóc ®ã, çc kh¸ch hμng nμy trë nªn quan träng nhÊt. ý t ëng ë ®©y lμ xuÊt khÈu t¹o ra xuÊt khÈu vμ mét qu¸ tr×nh tÝch luü ®· ® îc duy tr× do chi phÝ giao dÞch ngμy cμng gi¶m vμ çc c¬ héi xuÊt khÈu ngμy cμng nhiÒu.

2.19 §èi víi çc nhμ xuÊt khÈu míi, c¬ chÕ hç trî tËp thÓ lμ yÕu tè quan träng nhÊt. Çc doanh nghiÖp rÊt coi träng çc héi chî th ¬ng m¹i trong vμ ngoμi n íc. ChØ riªng ®èi víi hμng may mÆc vμ dÖt th× viÖc cung cÊp th«ng tin thÞ tr êng lμ quan träng h¬n so víi çc héi chî. ViÖc giíi thiÖu kh¸ch hμng cña çc tæ chøc xóc tiÕn xuÊt khÈu Ýt cã t¸c dông ®èi víi tÊt c¶ çc nhãm doanh nghiÖp.

2.20 Ai lμ ng êi ph¶i cung cÊp c¬ chÕ tiÕp thÞ tËp thÓ? Çc nhμ nghiªn cøu ®· nhËn thÊy r»ng n¨ng lùc thÓ chÕ cña ChÝnh phñ t¹i hÇu hÕt çc n íc ®ang ph¸t triÓn trong viÖc cung cÊp çc dÞch vô xuÊt khÈu cßn rÊt h¹n chÕ. Mét sù can thiÖp nhá ®Ó gióp çc nhμ s¶n xuÊt c¬ héi tù t×m kiÕm sù trî gióp, vÝ dô, mét tæ chøc cã thÓ tμi trî mét phÇn cho çc chuyÕn ®i ra n íc ngoμi, cho t vÊn vμ cho çc ph ¬ng tiÖn marketing lμ nh÷ng g× h÷u Ých nhÊt mμ hiÖp héi c«ng nghiÖp cã thÓ lμm ® îc, nh ng nhiÒu tæ chøc còng kh«ng hoμn thμnh ® îc vai trß cña m×nh. NhiÒu tæ chøc cã nh©n viªn tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp, Ýt khi cã tr¸ch nhiÖm víi nh©n viªn, bÞ nh÷ng ng êi cã thÕ lùc thao tóng vμ tæ chøc ®ì ®Çu th× thiÕu quyÒn ®éc lËp víi ChÝnh phñ. Çc hiÖp héi tèt nhÊt lμ çc tæ chøc s¸t sao víi çc thμnh viªn vμ chuyªn s©u vμo tõng ngμnh c«ng nghiÖp cô thÓ.

2.21 Vai trß cã hiÖu qu¶ nhÊt cña ChÝnh phñ lμ vai trß t¹o ®iÒu kiÖn. T¹i çc n íc ®ang ph¸t triÓn çc tæ chøc lín cña nhμ n íc n¾m gi÷ nguån lùc to lín nh ng l¹i kh«ng thùc sù cã t¸c dông. Nguyªn nh©n chÝnh lμ do hÇu hÕt çc doanh nghiÖp võa vμ nhá ®Òu th©m nhËp thÞ tr êng xuÊt khÈu th«ng qua çc kªnh t nh©n chø kh«ng ph¶i qua Nhμ n íc. §èi víi çc doanh nghiÖp sö dông c¬ chÕ tiÕp thÞ tËp thÓ th× çc tæ chøc cÊp d íi nh hiÖp héi c«ng nghiÖp, phßng th ¬ng m¹i vμ chÝnh quyÒn ®Þa ph ¬ng l¹i cã hiÖu qu¶ nhÊt trong viÖc cung cÊp dÞch vô mét khi hä kh«ng bÞ çc doanh nghiÖp lín chi phèi. ChÝnh phñ ph¶i qu¶ng ço cho ®Êt n íc, ph¶i cho çc quèc gia kh¸c thÊy lîi Ých khi lμm ¨n víi n íc m×nh, t¹o ®iÒu kiÖn thμnh lËp çc hiÖp héi c«ng nghiÖp chuyªn ngμnh ®Ó çc hiÖp héi nμy gi¶i quyÕt ® îc çc khóc m¾c cña çc doanh nghiÖp võa vμ nhá, khuyÕn khÝch hä qu¶ng ço xuÊt khÈu cho thμnh viªn, khuyÕn khÝch çc nhμ cung cÊp dÞch vô tiÕp thÞ xuÊt khÈu t nh©n, bao gåm c¶ nh÷ng ng êi xóc tiÕn héi chî th ¬ng m¹i v× lîi nhuËn. §Ó khuyÕn khÝch sù ph¸t triÓn cña m¹ng l íi t nh©n yÕu tè c¨n b¶n cña çc nç lùc tiÕp thÞ xuÊt khÈu. Çc ho¹t ®éng gi¸n tiÕp, vÝ dô nh viÖc giao çc hîp ®ång thÇu phô, giÊy phÐp cho çc nhμ xuÊt khÈu nhá vμ lín... kh¸ cã t¸c dông.

44

2.22 Cuèn s¸ch còng ®i s©u nghiªn cøu b»ng çch nμo mμ çc nhμ xuÊt khÈu ®¹t ® îc tr×nh ®é c«ng nghÖ cÇn thiÕt ®Ó th©m nhËp ® îc vμ thμnh c«ng trªn thÞ tr êng xuÊt khÈu, v× dô nh kü n¨ng ph¸t triÓn s¶n phÈm míi vμ chiÕm ® îc n¨ng lùc s¶n xuÊt míi vμ c¶i tiÕn çc ph ¬ng tiÖn s¶n xuÊt mμ doanh nghiÖp cã trong tay. KÕt qu¶ nghiªn cøu rÊt ®¸ng chý ý vμ rÊt phï hîp víi ViÖt Nam. Thø nhÊt, viÖc ChÝnh phñ ®Ó çc doanh nghiÖp c¹nh tranh trong n íc vμ quèc tÕ lμ ®éng lùc ph¸t triÓn. Nã t¹o ra t¸c ®éng lín ®Õn c¶i tiÕn kü thuËt vμ s¶n xuÊt. Thø hai lμ chÝnh s¸ch gi¸o dôc khoa häc vμ kü thuËt cña ChÝnh phñ v× ®©y lμ nguån cung cÊp vèn nh©n lùc ® îc trang bÞ kü thuËt c«ng nghÖ cã Ých cho s¶n xuÊt. Thø ba lμ çc h×nh thøc hç trî kü thuËt tõ bªn ngoμi cho çc doanh nghiÖp tõ çc nguån t nh©n vμ ChÝnh phñ.

2.23 Çc t¸c gi¶ ®· chia sù hç trî tõ bªn ngoμi ra lμm ba lo¹i. Thø nhÊt lμ häc tËp tõ çc mèi quan hÖ quèc tÕ, vÝ dô nh çc nhμ xuÊt khÈu cã thÓ ® îc tõ kh¸ch hμng, çc nhμ cung øng vμ nh÷ng ng êi mμ hä cã quan hÖ trªn thÞ tr êng quèc tÕ. Thø hai, çc nhμ xuÊt khÈu cã thÓ t×m hiÓu xung quanh, vÝ dô nh çc doanh nghiÖp thμnh c«ng h¬n trong chÝnh nÒn kinh tÕ cña hä. Khi viÖc häc tËp xung quanh bÞ h¹n chÕ, th× th¸ch thøc ®Ó cã ® îc çc c«ng nghÖ cÇn thiÕt sÏ khã kh¨n h¬n vμ ®©y chÝnh lμ lóc çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu võa vμ nhá quay sang gi¶i ph¸p thø ba, ®ã lμ çc ch ¬ng tr×nh hç trî tõ bªn ngoμi.

2.24 Çc ch ¬ng tr×nh hç trî cã hai lo¹i chÝnh: mét lo¹i hç trî phæ biÕn vμ mét lo¹i hç trî cã c êng ®é cao. Hç trî phæ biÕn t¨ng toμn bé kh¶ n¨ng s½n cã cña çc th«ng tin h÷u Ých vμ ®Ó doanh nghiÖp ®¸nh gi¸ çi mμ hä cÇn. Nã cã thÓ lμ tμi trî cho çc kho¸ häc, t¹o ®iÒu kiÖn sö dông t vÊn chuyªn m«n cho mét doanh nghiÖp hay mét nhãm doanh nghiÖp, khuyÕn khÝch chia sÎ th«ng tin gi÷a çc doanh nghiÖp, cung cÊp dÞch vô kiÓm tra vμ thanh tra, vμ trî gióp gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò kü thuËt th«ng th êng. Hç trî kü thuËt c êng ®é cao tõ çc tæ chøc Nhμ n íc kh«ng cã hiÖu qu¶ v× nã ®ßi hái chuyªn m«n vμ kü thuËt qu¸ cao. Ph ¬ng ph¸p hç trî tËp trung cao chØ thÝch hîp víi çc c«ng nghÖ phøc t¹p.

2.25 Çc t¸c gi¶ ®i ®Õn kÕt luËn lμ c¬ chÕ t nh©n ®ãng vai trß chñ ®¹o trong viÖc gióp çc doanh nghiÖp cã ® îc n¨ng lùc kü thuËt. Dùa vμo ®ã, nhiÖm vô

u tiªn cña chÝnh s¸ch c«ng céng lμ ph¶i b¶o ®¶m r»ng m«i tr êng kinh doanh t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ph¸t triÓn chø kh«ng ph¶i lμ k×m h·m luång th«ng tin tõ tnh©n ®Õn t nh©n. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ ph¶i më réng cöa cho çc c«ng nh©n, cè vÊn vμ chuyÓn giao c«ng nghÖ tõ n íc ngoμi, ®Çu t cho nh©n lùc ®Æc biÖt lμ gi¸o dôc kü thuËt, vμ s½n cã c«ng nghÖ th«ng tin liªn l¹c ®Ó gióp çc doanh nghiÖp t×m ® îc th«ng tin hä cÇn.

2.26 Tãm l¹i nghiªn cøu çch thóc ®Èy çc doanh nghiÖp võa vμ nhá xuÊt khÈu mét çch cã hiÖu qu¶ lμ phï hîp víi ViÖt nam ë mét sè ®iÓm. Thø nhÊt nã chØ ra çc khã kh¨n ®èi víi ng êi míi tham gia vμo thÞ tr êng xuÊt khÈu khi ch a

45

cã s½n çc c¬ chÕ gióp hä gi¶m bít chi phÝ khi gia nhËp thÞ tr êng, ch¼ng h¹n nh ch a cã m¹ng l íi t nh©n, çc tæ chøc hç trî xuÊt khÈu hiÖu qu¶ hay mét nhμ xuÊt khÈu cã uy tÝn. Çc c¬ chÕ tæng hîp nh çc kho¸ ®μo t¹o, çc héi trî th ¬ng m¹i vμ çc kªnh th«ng tin trë nªn quan trong h¬n. §©y chÝnh lμ t×nh h×nh cña çc nhμ xuÊt khÈu ViÖt nam cßn non nít. Thø hai nã chØ ra r»ng viÖc tham gia vμo thÞ tr êng xuÊt khÈu phÇn lín lμ hîp t¸c gi÷a t nh©n víi t nh©n cßn ChÝnh phñ chØ ®ãng vai trß t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi. Thø ba n¨ng lùc c«ng nghÖ cÇn cã ®Ó thμnh c«ng trªn thÞ tr êng xuÊt khÈu cã thÓ ®¹t ® îc nhanh nhÊt vμ hiÖu qu¶ nhÊt th«ng qua tham gia vμo c¹nh tranh trong n íc vμ c¹nh tranh quèc tÕ. Thø t çc ch ¬ng tr×nh hç trî cã quy m« réng th êng cã t¸c dông h¬n çc ch ¬ng tr×nh tËp trung cao.

C. Tr¸nh çi bÉy cña chi phÝ lao ®éng thÊp49

2.27 B¸o ço nμy lËp luËn r»ng ViÖt nam ph¶i ¸p dông chiÕn l îc t¨ng tr ëng dùa trªn c«ng nghiÖp nhÑ theo h íng xuÊt khÈu. LËp luËn nμy chñ yÕu dùa trªn u thÕ c¹nh tranh vÒ lao ®éng cña ViÖt nam còng nh vμo tiÒm n¨ng n©ng cao n¨ng suÊt tån t¹i trong ngμnh s¶n xuÊt. YÕu tè kh«ng kÐm phÇn quan träng ®Ó ViÖt nam tham gia vμo xuÊt khÈu hμng c«ng nghiÖp lμ kh¶ n¨ng leo cao h¬n trªn thang gi¸ trÞ gia t¨ng vμ thùc hiÖn ® îc lîi nhuËn ngμy cμng cao, tøc lμ tr¸nh ® îc çi bÉy cña lîi thÕ vÒ chi phÝ lao ®éng thÊp vèn lμ ®iÓm thuËn lîi khi míi b¾t ®Çu tham gia xuÊt khÈu.

2.28 Çc n íc Ch©u ¸ ®· tõng thμnh c«ng lín trong viÖc ph¸t triÓn tõ ngμnh c«ng nghiÖp nhÑ cho xuÊt khÈu nh ng nhiÒu n íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c bÞ m¾c kÑt trong çi bÉy chi phÝ lao ®éng thÊp, kh«ng thÓ ph¸t triÓn tõ ®iÓm khëi ®Çu nμy. §©u lμ yÕu tè chÝnh cho phÐp mét vμi n íc b íc vμo thÞ tr êng dùa trªn lîi thÕ so s¸nh vÒ chi phÝ lao ®éng thÊp vμ sau ®ã nhanh chãng x©y dùng lîi thÕ c¹nh tranh víi s¶n phÈm cã trÞ gi¸ gia t¨ng cao h¬n?

2.29 Çc nhμ t vÊn/ nghiªn cøu cã kinh nghiÖm lμm viÖc l©u n¨m víi çc nhμ xuÊt khÈu ë nhiÒu n íc Trung Mü vμ Ch©u Mü La Tinh ®· nghiªn cøu kü chñ ®Ò nμy. Hä ®· xuÊt b¶n mét cuèn s¸ch nªu ra nh÷ng sai lÇm mμ nhiÒu nhμ s¶n xuÊt hμng xuÊt khÈu ®· m¾c ph¶i, ®ã lμ nh÷ng ng êi khi b íc vμo thÞ tr êng dùa trªn chi phÝ lao ®éng thÊp nh ng thÊt b¹i trong viÖc t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng s¶n phÈm cña chÝnh m×nh. Çc t¸c gi¶ ®· x¸c ®Þnh nh÷ng sai lÇm chÝnh mμ nh÷ng nhμ xuÊt khÈu nμy ph¹m ph¶i, ph©n lo¹i chóng thμnh çc nhãm hμnh vi kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh vμ ® a ra mét lo¹t khuyÕn nghÞ ®Ó hμnh ®éng kh¸c ®i. PhÇn nμy tæng kÕt 7 nhãm hμnh vi nh sau :

49 PhÇn nμy dùa vμo bμi viÕt cña Michael Fairbanks vμ Stace Lindsay, LÆn léi gi÷a biÓn c¶: Nu«i d ìng

çc nguån lùc ph¸t triÓn cßn tiÒm Èn trong thÕ giíi thø ba. (Boston: Nhμ xuÊt b¶n tr êng kinh doanh Harvard, 1997).

46

Hμnh vi thø nhÊt : Qu¸ lÖ thuéc vμo nh÷ng yÕu tè lîi thÕ c¬ b¶n.

2.30 Râ rμng lμ çc doanh nghiÖp kh«ng cã sù lùa chän nμo kh¸c ngoμi viÖc gia nhËp thÞ tr êng xuÊt khÈu trªn trªn møc l ¬ng thÊp nh ng sÏ rÊt nguy hiÓm nÕu tiÕp tôc dùa vμo møc l ¬ng thÊp nh mét u thÕ c¹nh tranh chÝnh. NÕu phô thuéc chñ yÕu vμo l ¬ng thÊp nh lμ mét lμ mét u thª c¹nh tranh chÝnh trong mét th¬× gian dμi sÏ lμm n¶y sinh 3 vÊn ®Ò. §ã lμ:

• ThiÕu tÝnh bÒn v÷ng. Do lu«n lu«n cã mét n íc kh¸c cã nguån tμi nguyªn dåi dμo h¬n hoÆc cã chi phÝ s¶n xuÊt hay chi phÝ lao ®éng thÊp h¬n nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh t ¬ng ®èi sÏ thay ®æi, l ¬ng sÏ t¨ng vμ nguyªn liÖu sÏ bÞ c¹n kiÖt.

• Gi÷ thu nhËp thÊp : C¹nh tranh b»ng chi phÝ tõ çc n íc giμu tμi nguyªn kh¸c t¹o ra ¸p lùc ph¶i gi÷ chi phÝ thÊp, do ®ã t¹o ra ®éng c¬ cho çc nhμ s¶n xuÊt gi÷ l ¬ng ë møc thÊp; v× thÕ ng êi lao ®éng b×nh th êng kh«ng ® îc thô h ëng lîi Ých cña t¨ng tr ëng. Çch tèt h¬n lμ nªn ph¸t triÓn n¨ng lùc ®Ó gióp çc doanh nghiÖp tr¶ l ¬ng c«ng nh©n cao h¬n.

• Cã thÓ bÞ thiÖt thßi qu¸ nhiÒu: Çc n íc cã nguy c¬ trao qu¸ nhiÒu quyÒn kiÓm so¸t cho çc yÕu tè bªn ngoμi, ®Æc biÖt nÕu xuÊt khÈu tμi nguyªn nhiªn theo tû gÝa hèi ®o¸i bao cÊp l¹i lμ mét phÇn cña chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu. Trong tr êng hîp nμy kh«ng chØ çc nguån tμi nguyªn nμy bÞ c¹n kiÖt mμ c¶ lîi Ých do gi¸ c¶ thÊp còng thuéc vÒ kh¸ch hμng n íc ngoμi giμu cã.

• C¬ héi 1: Ph¸t triÓn thªm nhiÒu yÕu tè cã lîi thÕ

2.31 C¬ héi mét: ph¸t triÓn thªm nh÷ng lîi thÕ tæng hîp h¬n. Çc doanh nghiÖp ®Þnh h íng xuÊt khÈu ph¶i x©y dùng ® îc nh÷ng nguån lîi thÕ vÒ l©u dμi th«ng qua xuÊt khÈu çc s¶n phÈm tæng hîp ® îc s¶n xuÊt tõ çc chiÕn l îc gi¶m thiÓu chi phÝ vμ t¹o nªn nhiÒu u thÕ h¬n nh hiÖu qu¶ trong ph©n phèi, çc ch ¬ng tr×nh t¹o nguån kh¸c nhau, çc quy tr×nh s¶n xuÊt míi hay çc chiÕn l îc®Þnh h íng kh¸ch hμng.

47

TiÕn lªn thμnh nh÷ng nhμ xuÊt khÈu gi¸ trÞ cao ...

Bμ gi¸m ®èc B qu¶n lý mét n«ng tr êng trång chÌ ë miÒn B¾c ViÖt Nam. Bμ ®· thμnh lËp nã çch ®©y s¸u n¨m vμ xuÊt khÈu chÌ sang Anh vμ NhËt B¶n. Bμ ®· tíi MPDF bëi bμ muèn më réng c«ng viÖc kinh doanh ®Ó thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hμng. Bμ hiÓu r»ng cÇn ph¶i n©ng cao kh¶ n¨ng chÕ biÕn nh»m t¨ng gi¸ trÞ cña chÌ nh ng kh«ng biÕt lμm çch nμo ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã.

Sau khi tiÕn hμnh nghiªn cøu kh¶ thi ban ®Çu, MPDF ®· hç trî bμ B lËp ph ¬ng ¸n ®Ó xin vay vèn ng©n hμng mua thiÕt bÞ míi. MPDF ®· giíi thiÖu bμ víi mét nhμ t vÊn chuyªn vÒ chÕ biÕn chÌ. ¤ng ®· kh«ng chØ h íng dÉn çc c«ng nh©n cña bμ nh÷ng kü thuËt míi vμ vËn hμnh çc m¸y mãc sao cho cã hiÖu qu¶ mμ cßn sö dông nh÷ng mèi liªn hÖ cña m×nh ®Ó giíi thiÖu bμ víi nhiÒu kh¸ch hμng míi.

Mét n¨m tr«i qua vμ Bμ B ®· t¨ng l îng hμng b¸n thªm ® îc 15%. Bμ cã m¸y mãc míi vμ sö dông nh÷ng kü thuËt chÕ biÕn míi. ChÊt l îng chÌ cña bμ ® îc n©ng lªn ®¸ng kÓ vμ ngμy cμng cã thªm nhiÒu ®¬n ®Æt hμng cña kh¸ch. Nh vËy th«ng qua viÖc t¹o c¬ héi ®Ó häc hái tõ ng êi kh¸c, MPDF ®· gióp Bμ B tù m×nh v ¬n dËy.

Hμnh vi thø hai: KÐm hiÓu biÕt vÒ nhu cÇu vμ së thÝch cña kh¸ch

hμng .

2.32 C¹nh tranh mét çch cã hiÖu qu¶ trong mét nÒn kinh tÕ më ®ßi hái ph¶i quyÕt ®Þnh sÏ phôc vô ®èi t îng kh¸ch hμng nμo vμ lμm thÕ nμo ®Ó phôc vô hä mét çch tèt nhÊt. NÕu mét doanh nghiÖp kh«ng lùa chän ®èi t îng kh¸ch hμng cô thÓ trªn c¬ së ph©n tÝch thÞ tr êng th× sÏ bÞ qui luËt c¹nh tranh dån Ðp vμo nh÷ng ngμnh cã lîi nhuËn cËn biªn thÊp vμ bÞ c¹nh tranh gay g¾t vÒ chi phÝ. §iÓm cèt lâi cña tÊt c¶ çc quan ®iÓm vÒ qu¶n lý hiÖn nay lμ trong bÊt kú c«ng viÖc kinh doanh nμo kh¸ch hμng ®Òu lμ th îng ®Õ. MÆc dï tiÕp thu vμ sö dông kiÕn thøc vÒ kh¸ch hμng mét çch cã hiÖu qu¶ cã tÇm quan träng to lín, nh ng trong thÕ giíi ®ang ph¸t triÓn th êng kh«ng cã ®ñ kiÕn thøc vÒ kh¸ch hμng ®Ó cã thÓ c¹nh tranh thμnh c«ng.

2.33 C¬ héi 2: §Çu t vμo kiÕn thøc vÒ nh÷ng kh¸ch hμng cã nhu cÇu lín h¬n vμ tinh tÕ h¬n. RÊt nhiÒu nhμ s¶n xuÊt ViÖt nam chØ dùa vμo çc ®¹i lý b¸n hμng ®Ó tho¶ m·n yªu cÇu kh¸ch hμng. §iÒu ®ã cã thÓ chÊp nhËn ® îc lóc míi b¾t ®Çu, sau ®ã çc nhμ s¶n xuÊt ph¶i t×m ra con ® êng trùc tiÕp h¬n ®Ó t×m hiÓu kh¸ch hμng nh b»ng çch ®i tham quan n íc ngoμi, tiÕp cËn th«ng tin ®iÖn tö hoÆc thiÕt lËp mèi quan hÖ víi nh÷ng kh¸ch hμng s½n sμng chuyÓn giao th«ng tin ®ã. Thùc tÕ ®· cã mét sè nhμ s¶n xuÊt hμng may mÆc ®· cung cÊp cho çc kh¸ch hμng t ¬ng ®èi sμnh ®iÖu, yªu cÇu cao t¹i NhËt vμ T©y ¢u cho dï c¬ héi tiÕp cËn th¼ng víi kh¸ch hμng cña hä rÊt nhá bÐ.

48

Hμnh vi thø 3 : Kh«ng hiÓu biÕt vÒ vÞ thÕ c¹nh tranh t ¬ng ®èi.

2.34 Kh«ng biÕt vÞ trÝ t ¬ng ®èi cña m×nh so víi çc ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c sÏ dÉn ®Õn hai kh¶ n¨ng lùa chän kh«ng am hiÓu vμ th êng lμ nh÷ng lùa chän bÊt lîi. Lo¹i thø nhÊt lμ quyÕt ®Þnh kh«ng tËn dông ® îc c¬ héi tù ®Õn víi çc doanh nghiÖp trong mét n íc nhÊt ®Þnh. Ph¶n øng nμy lμ kÕt qu¶ cña nçi sî vÒ c¹nh tranh, cã lÏ ® îc b¾t nguån tõ sù c¶m nhËn h¬n lμ thùc tÕ. Lo¹i thø hai lμ lùa chän ®Çu t vμo nh÷ng lÜnh vùc hä kh«ng ®o¸n biÕt ® îc nh÷ng biÕn sè c¬ b¶n, nhÊt lμ sù hÊp dÉn cña ngμnh ®èi víi çc nhμ ®Çu t b×nh th êng vμ vÞ trÝ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp so víi çc ®èi thñ kh¸c trong ngμnh. §ã lμ hai vÊn ®Ò chñ chèt vμ bÊt kú mét doanh nghiÖp nμo ë bÊt kú ®©u tr íc khi ®Çu t ®Òu ph¶i tr¶ lêi ® îc nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hai biÕn sè nμy. NÕu nh c¬ së cña c¹nh tranh lμ chi phÝ, th× ph©n tÝch vÒ vÞ trÝ t ¬ng ®èi cña doanh nghiÖp trong khÝa c¹nh chi phÝ lμ ®iÒu träng yÕu nhÊt. NÕu nh c¬ së cña c¹nh tranh lμ sù kh¸c biÖt th× ph©n tÝch sù tho¶ m·n kh¸ch hμng so víi c¹nh tranh lμ ®iÒu träng yÕu nhÊt.

2.35 C¬ héi 3: HiÓu vμ c¶i thiÖn vÞ trÝ c¹nh tranh t ¬ng ®èi. Kh¶ n¨ng cña çc doanh nghiÖp ViÖt nam cã ® îc lùa chän am hiÓu nh thÕ cßn tuú thuéc nhiÒu vμo kh¶ n¨ng cña hä tiÕp cËn ® îc çc th«ng tin cËp nhËt chÊt l îng cao trªn thÞ tr êng thÕ giíi vÒ s¶n phÈm cña hä. §©y lμ ®iÒu hiÕm thÊy vμo thêi ®iÓm nμy chñ yÕu lμ do çc kªnh th«ng tin ®¾t ®á nh chi phÝ cho th«ng tin liªn l¹c vμ truy nhËp Internet cao, do thiÕu çc hiÖp héi kinh doanh chuyªn nghiÖp hãa cã kh¶ n¨ng cung cÊp th«ng tin c¬ së tËp thÓ. §©y còng lμ thêi ®iÓm ®Ó cho ngμnh c«ng nghiÖp t vÊn ph¸t triÓn tèt trë nªn quan träng. Vμ häc ®Ó ®¸nh gi¸ ® îc vÞ trÝ c¹nh tranh t ¬ng ®èi ph¶i lμ mét bé phËn träng t©m trong çc khãa ®μo t¹o qu¶n lý.

Hμnh vi thø 4: ThÊt b¹i trong viÖc h íng tíi héi nhËp.

2.36 H íng tíi héi nhËp th êng kh«ng ® îc hiÓu nh lμ mét lîi thÕ, v× kiÕn thøc vÒ ph©n phèi ngoμi ph¹m vi ®Êt n íc vμ së thÝch cña ng êi tiªu dïng cuèi cïng kh«ng ¶nh h ëng ®Õn çi mμ çc nhμ l·nh ®¹o xem nh lμ nh÷ng tμi s¶n thùc sù cña ®Êt n íc - tøc lμ chi phÝ lao ®éng thÊp. Tuy nhiªn, çc nhμ ph©n phèi/ m«i giíi lμ nh÷ng kªnh gia t¨ng lo¹i gi¸ trÞ mμ nh÷ng ng êi mua mong muèn, vμ ph¶i coi hä nh ®åmg minh ®Ó cã thÓ t¹o ra søc bËt. Nh ng còng cã nhiÒu tr êng hîp çc nhμ ph©n phèi chØ h ëng lîi nhuËn mμ kh«ng lμm gia t¨ng gi¸ trÞ. H íng tíi héi nhËp ®ßi hái çc doanh nghiÖp ph¶i cã çc b íc tiÕn khã kh¨n vμo mét m«i tr êng c¹nh tranh kh¸c. Th¸ch thøc chÝnh lμ ®Ó nhμ xuÊt khÈu nhËn thøc ® îckhi nμo th× mét phÇn cô thÓ cña kªnh ph©n phèi kh«ng cßn cã ® îc lîi thÕ riªng n÷a. Sö dông mét kªnh ph©n phèi chØ ®¸ng gi¸ khi nã cung cÊp nh÷ng th«ng tin h÷u Ých vÒ nhu cÇu cña nh÷ng ng êi tiªu dïng cuèi cïng. Nh÷ng kiÕn thøc nμy sÏ t¹o ra c¬ héi cho çc nhμ s¶n xuÊt ph¸t triÓn çc s¶n phÈm vμ dÞch vô mμ kh¸ch hμng cã thÓ s½n sμng tr¶ gi¸ cao h¬n.

49

2.37 Khi çc nhμ xuÊt khÈu x©y dùng mét chiÕn l îc ph©n phèi mμ nã kh«ng ®em l¹i cho hä bÊt kú mét ph¶n håi nμo tõ thÞ tr êng, th× hä th êng thÊy hÖ thèng ph©n phèi nh mét "hép ®en", tøc lμ mét khi s¶n phÈm rêi khái nhμ m¸y, hä kh«ng hÒ biÕt ®iÒu g× sÏ x¶y ra víi s¶n phÈm cña hä. Nhμ ph©n phèi ®ßi phÝ ph©n phèi ®Ó b¸n s¶n phÈm nh ng nhμ xuÊt khÈu kh«ng hÒ biÕt hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc nh thÕ nμo. Tr«ng cËy vμo nh÷ng s¶n phÈm dùa trªn tμi nguyªn nhiªn nhiªn th êng chØ h¹n chÕ c¹nh tranh ë yÕu tè gi¸ c¶ vμ quy m«. §iÒu nμy, céng thªm víi sù phô thuéc l©u ®êi vμo çc chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ChÝnh phñ ®· k×m h·m kh¶ n¨ng suy nghÜ s¸ng t¹o cña çc doanh nghiÖp vÒ vÊn ®Ò ph©n phèi s¶n phÈm. Çc Doanh nghiÖp ph¶i thiÕt kÕ theo chiÒu däc hoÆc h íng ®Õn çc chiÕn l îc héi nhËp cho phÐp hä thu nhËn ® îc th«ng tin thÞ tr êng cÇn thiÕt cho viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh mét çch cã hiÖu qu¶.

2.38 C¬ héi 4: Nghiªn cøu tiÒm n¨ng tiÕn tíi héi nhËp Çc nhμ s¶n xuÊt ViÖt nam th êng biÕt rÊt Ýt vÒ viÖc çc s¶n phÈm cña m×nh ® îc ph©n phèi nh thÕ nμo (vμ ph©n phèi tíi ai). NhiÒu ng êi lμm viÖc chØ víi mét ®¹i lý võa míi xuÊt hiÖn tr íc cöa nhμ. ViÖc ph¸t triÓn hÖ thèng ph©n phèi lμm t¨ng thªm gi¸ trÞ cho s¶n phÈm tr íc tiªn ph¶i dùa vμo viÖc t¨ng sè l îng çc nhμ ph©n phèi ®· cã s½n, ®ã lμ t¹o c¬ héi ®Ó lùa chän nhμ ph©n phèi tèt nhÊt trong sè nh÷ng ng êi s½n cã. §iÒu nμy ®ßi hái ph¶i cã th«ng tin vμ çc nç lùc tËp thÓ nh»m c¶i thiÖn çc kªnh ph©n phèi. Nã còng cßn ®ßi hái çc doanh nghiÖp ph¶i th êng xuyªn ® îc cä x¸t víi thÓ giíi réng lín h¬n vμ hÖ thèng ph©n phèi cña nã ®Ó çc doanh nghiÖp nμy nhËn biÕt ® îc çc kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra vμ héi nhÊp cã thÓ trë thμnh hiÖn thùc.

T×m hiÓu kh¸ch hμng cña b¹n....

"Sau khi gi¶i ngò t«i quyÕt ®Þnh ®øng ra kinh doanh ®Ó chu cÊp cho gia ®×nh. T«i liªn kÕt víi mét ng êi b¹n lóc ®ã ®ang lμm cho Doanh nghiÖp may mÆc Nhμ n íc vμ chóng t«i ®· cïng thμnh lËp xÝ nghiÖp may nμy". C©u truyÖn cña ng êi qu¶n lý tªn A h¬i kh¸c th êng. Kh«ng gièng víi nhiÒu nhμ s¶n xuÊt cã vÞ trÝ nh «ng, chØ sau s¸u n¨m thμnh lËp hiÖn «ng giao dÞch trùc tiÕp víi çc kh¸ch hμng cuèi cïng: mét sè nhμ tiªu thô lÎ lín ë Ch©u ¢u.

Khëi ®Çu l¹i lμ mét c©u chuyÖn hoμn toμn kh¸c. Ho¹t ®éng th«ng qua mét ®¹i lý §μi Loan, «ng s¶n xuÊt ¸o s¬ mi vμ ¸o kho¸c thÓ thao theo h×nh thøc CMT (c¾t, may, trang trÝ): ®¹i lý sÏ ® a cho «ng vËt liÖu vμ çc vËt trang trÝ, c«ng nh©n cña «ng may ¸o, «ng sÏ t¸i xuÊt khÈu ¸o sang §μi Loan vμ thu ® îc thu ® îc kho¶ng 2 ®« la mçi chiÕc. Nh ng do kh«ng biÕt vÒ çc kh¸ch hμng cuèi cïng nªn «ng kh«ng thÓ më réng chñng lo¹i s¶n phÈm hay thËm chÝ ®ãng gãp vμo thiÕt kÕ s¶n phÈm. Tuy nhiªn, th«ng qua nh÷ng g× mμ «ng gäi lμ “mèi quan hÖ tèt” víi ®¹i lý cña m×nh «ng dÇn dÇn trë nªn tù lùc h¬n. Th«ng qua ®¹i lý cña m×nh «ng ®· trùc tiÕp gÆp ® îc kh¸ch hμng cuèi cïng vμ b©y giê hä th êng xuyªn ®Õn th¨m nhμ m¸y cña «ng, gióp «ng vÒ ®μo t¹o, m¸y mãc, kiÕn thøc kü thuËt.

HiÖn nay nhμ m¸y ® îc trang bÞ CAD (thiÕt bÞ m¸y tÝnh hç trî thiÕt kÕ) cho phÐp tù thiÕt kÕ s¶n phÈm. ¤ng A thay ®æi çc nguån cung cÊp rÎ vμ hiÖu qu¶ h¬n nguån cung cÊp tr íc ®©y. Çc kh¸ch hμng khuyÕn khÝch «ng ®Çu t vμo ph¸t triÓn s¶n phÈm. "HiÖn nay t«i kiÕm ® îc nhiÒu gÊp bèn lÇn so víi tr íc ®©y, v× thÕ kinh doanh tèt h¬n rÊt nhiÒu. T«i cã quan hÖ tèt víi ®¹i lý vμ çc kh¸ch hμng, chÝnh ®iÒu ®ã gióp t«i më réng s¶n xuÊt". Vμ «ng nãi thªm "T«i lμ ng êi may m¾n".

50

Hμnh vi thø 5: YÕu kÐm trong hîp t¸c gi÷a çc Doanh nghiÖp

2.39 Hîp t¸c gi÷a çc Doanh nghiÖp th êng kh«ng ® îc hiÓu nh lμ mét nguån lîi v× hÇu hÕt çc Doanh nghiÖp ®Òu coi nh÷ng doanh nghiÖp kh¸c lμ çc ®èi thñ c¹nh tranh trong viÖc tiÕp cËn víi nguån nguyªn liÖu cña ®Êt n íc. Th¸i ®é kh«ng tin cËy ®Æc biÖt phæ biÕn ë çc nÒn kinh tÕ ® îc ChÝnh phñ b¶o hé trong thêi gian dμi vμ cã xu h íng tù thùc hiÖn hÇu hÕt mäi ho¹t ®éng. ChÝnh sù thiÕu tin cËy vμ hîp t¸c nμy giíi h¹n kh¶ n¨ng çc doanh nghiÖp mua vμ doanh nghiÖp cung øng ph¸t triÓn chuyªn s©u vμo çc ngμnh s¶n xuÊt ®Çu vμo cô thÓ vμ hËu qu¶ lμ h¹n chÕ kh¶ n¨ng cña ngμnh trong viÖc ®æi míi vμ n©ng cÊp. Cã ba çch gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò nμy lμ:

• Coi hîp t¸c, phèi hîp vμ/ hoÆc chuyÓn giao lîi thÕ gi÷a çc ngμnh cã liªn quan vμ hç trî lÉn nhau nh lμ mét nguån mang l¹i lîi thÕ c¹nh tranh.

• Xem çc ngμnh cã liªn quan vμ hç trî lÉn nhau nh lμ mét c¬ chÕ gióp cho viÖc n©ng cÊp ngμnh vμ c¶i thiÖn sù ph¸t triÓn quèc gia còng nh lμ mét ®¬n vÞ ph©n tÝch.

• T¹o ra çc chiÕn l îc râ rμng cho c¹nh tranh ®Ó khuyÕn khÝch çc ngμnh cã liªn quan vμ hç trî lÉn nhau ® a ra çc quyÕt ®Þnh mang tÝnh liªn kÕt vμ bæ sung víi çc Doanh nghiÖp kh¸c trong cïng mét nhãm.

2.40 C¬ héi 5: HiÓu ® îc lîi Ých do hîp t¸c mang l¹i vμ c¶i thiÖn mèi quan hÖ gi÷a çc Doanh nghiÖp. Çc c¬ chÕ ®Ó çc doanh nghiÖp cã thÓ hîp t¸c th êng xuyªn víi nhau cßn thiÓ trÇm träng ë ViÖt nam. Mét phÇn do thiÕu quyÒn tù do thiÕt lËp çc hiÖp héi kinh doanh ®éc lËp vμ mét phÇn kh¸c do nhËn thøc yÕu kÐm vÒ lîi Ých mμ hîp t¸c mang l¹i. Çc nhμ qu¶n lý cμng th êng xuyªn hîp t¸c víi nhau trong çc lÜnh vùc ®ång lîi Ých th× cμng dÔ dμng thu ® îc çc lîi Ých ®ã.

Hμnh vi thø 6: YÕu kÐm trong quan hÖ víi ChÝnh phñ

2.41 V× c¹nh tranh ngμy cμng m¹nh vμ c¶ hai khu vùc t nh©n vμ nhμ n ícngμy cμng trë nªn d÷ déi h¬n nªn hä th êng ®i theo h íng ®èi lËp. Khu vùc nhμ n íc ®æ lçi cho khu vùc t nh©n lμ kh«ng ®ñ n¨ng lùc, vμ khu vùc t nh©n ®æ lçi cho ChÝnh phñ vÒ sù thÊt b¹i trong viÖc t¹o ra "s©n ch¬i b×nh ®¼ng". Thay v× cïng nhau x©y dùng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngμnh, nhiÒu thêi gian vμ n¨ng lùc bÞ l·ng phÝ qua viÖc ®æ lçi cho nhau h¬n lμ t×m çch gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. Thay v× lμm giμu b»ng çch x©y dùng lîi thÕ c¹nh tranh, hai khu vùc t nh©n vμ nhμ n íc l¹i c·i nhau vÒ viÖc ph©n bæ nh÷ng nguån lùc cã h¹n.

2.42 C¬ héi 6: ChÝnh phñ vμ Çc nhμ kinh doanh ph¶i cïng phèi hîp víi nhau v× lîi Ých cña c¶ hai. ë ViÖt nam cßn rÊt nhiÒu chç cho sù hîp t¸c tèt ®Ñp gi÷a ChÝnh phñ vμ giíi kinh doanh. Nh ®· chøng minh trong ch ¬ng 1, sù

51

kh«ng tin t ëng gi÷a hai bªn lμ rÊt lín. C¬ héi hîp t¸c v× môc tiªu chung cÇn ph¶i ®i xa h¬n n÷a ®Ó ph¸ bá sù kh«ng tin t ëng nμy. Cã thÓ lμm ® îc ®iÒu ®ã th«ng qua çc cuéc häp mÆt chÝnh thøc gi÷a ChÝnh phñ víi giíi kinh doanh, nh ng còng cã thÓ th«ng qua çc biÖn ph¸p kh«ng chÝnh thøc nh cïng ngåi víi nhau trong mét héi ®ång liªn kÕt, cïng tham gia çc líp ®μo t¹o vμ t×m ra çch ®Ó trao ®æi th«ng tin.

Hμnh vi thø 7: Tr¸nh viÖc ChÝnh phñ kiÓm so¸t qu¸ nhiÒu

2.43 Trong m«i tr êng mμ ChÝnh phñ ® a ra phÇn lín çc quyÕt ®Þnh kinh tÕ th× viÖc häc hái tõ thÞ tr êng hÇu nh kh«ng tån t¹i. Trong nhiÒu n íc, ChÝnh phñ cè g¾ng chØ ®¹o qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vμ kÕt qu¶ ®¹t ® îc th êng lμ mét m«i tr êng quy ®Þnh vμ ph¸p lý phøc t¹p thùc sù k×m h·m ®æi míi vμ n©ng cÊp quèc gia. B»ng viÖc ¸p dông møc thuÕ cao, ph¸ gi¸ tiÒn tÖ vμ t¨ng sù tham gia cña Nhμ n íc vμo viÖc khai th¸c tμi nguyªn thiªn nhiªn, ChÝnh phñ t¹o ra ®éng lùc lμm cho giíi l·nh ®¹o kinh doanh trë nªn kÐm tÝnh c¹nh tranh, vμ khu vùc t nh©n trë nªn thμnh th¹o trong viÖc ch¹y chät, xin xá nhiÒu h¬n lμ häc hái.

2.44 Vai trß cña ChÝnh phñ lμ lμm mäi viÖc cã thÓ lμm ® îc cho khu vùc t nh©n, trõ viÖc c¶n trë c¹nh tranh. ChÝnh phñ cã c¬ héi ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng chuyªn s©u, cung cÊp gi¸o dôc phæ th«ng c¬ së ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn khuyÕn khÝch thμnh phÇn t nh©n ph¸t triÓn ®μo t¹o ®¹i häc vμ kü thuËt cïng víi viÖc t¹o m«i tr êng ®Ó liªn kÕt tõ ChÝnh phñ ®Õn t nh©n vμ tõ tnh©n ®Õn giíi khoa häc trong ®μo t¹o. ChÝnh phñ còng cã thÓ t¹o m«i tr êngthuËn lîi cho çc hîp t¸c trong n íc vμ quèc tÕ chõng nμo chóng kh«ng c¶n trë c¹nh tranh. VÒ phÝa cÇu, ChÝnh phñ cã thÓ khuyÕn khÝch çc c¬ héi t×m hiÓu thÞ tr êng vμ ® a ra çc luËt chèng ®éc quyÒn, khuyÕn khÝch c¹nh tranh vμ mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp hÊp dÉn.

2.45 C¬ héi thø b¶y: gi¶m bít sù can thiÖp kinh tÕ cña ChÝnh phñ. Thùc ra ®©y lμ th«ng ®iÖp trung t©m cña b¸o ço nμy. Cã rÊt nhiÒu çch ®Ó ChÝnh phñ hç trî çc doanh nghiÖp t nh©n nh ng cuèi cïng mçi doanh nghiÖp ph¶i tù t×m ra thÕ m¹nh c¹nh tranh cña m×nh. Thö th¸ch ®èi víi ChÝnh phñ lμ cho hä ®ñ chç ®Ó hä lμm ® îc ®iÒu ®ã.

53

Ch ¬ng 3: çc khuyÕn nghÞ

3.01 B¶n b¸o ço nμy khuyÕn nghÞ r»ng ViÖt Nam nªn chuyÓn cμng nhanh cμng tèt sang chiÕn l îc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp dùa trªn c¬ së nhanh chãng më réng xuÊt khÈu. Lîi Ých thu ® îc sÏ lμ møc t¨ng tr ëng cao, nguån dù tr÷ ngo¹i tÖ dåi dμo vμ c¶i thiÖn nhanh chãng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña toμn bé nÒn c«ng nghiÖp ViÖt Nam. ChiÕn l îc nμy kh«ng nh÷ng tèt vÒ mÆt lý thuyÕt mμ cßn ® îc kh¼ng ®Þnh bëi kinh nghiÖm cña hÇu hÕt çc n íc Ch©u ¸ kh¸c lμ nh÷ng n íc ®· gÆt h¸i ® îc nh÷ng thμnh tùu to lín vÒ t¨ng tr ëng, t¹o viÖc lμm vμ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh.

3.02 B¸o ço còng khuyÕn nghÞ nªn x©y dùng mét ch ¬ng tr×nh phèi hîp ®Ó t¹o dùng mét khu vùc doanh nghiÖp t nh©n réng r·i vμ n¨ng ®éng ®ãng vai trß dÉn d¾t trong xuÊt khÈu çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ t¹o. KhuyÕn nghÞ nμy dùa trªn sù tin t ëng r»ng khu vùc t nh©n sÏ lμ niÒm hy väng lín nhÊt cña ViÖt Nam trong viÖc t¨ng tr ëng kinh tÕ nhanh chãng, më réng xuÊt khÈu vμ t¹o c«ng ¨n viÖc lμm. Nh ®· nªu ë phÇn trªn, kinh nghiÖm ph¸t triÓn khu vùc t nh©n ë Trung Quèc lμ mét vÝ dô ®iÓn h×nh vÒ nh÷ng ®ãng gãp ®¸ng kÓ vμ nhanh chãng cña doanh nghiÖp t nh©n ®èi víi sù t¨ng tr ëng vμ t¹o viÖc lμm cho quèc gia.

3.03 KhuyÕn nghÞ nμy còng dùa trªn quan ®iÓm cho r»ng hiÖn nay vμ c¶ trong t ¬ng lai, kh¶ n¨ng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ®Ó phôc vô cho t¨ng tr ëng ë trong çc doanh nghiÖp nhμ n íc lμ rÊt h¹n chÕ. Trªn thùc tÕ lμ nhiÒu doanh nghiÖp nhμ n íc, cô thÓ lμ trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp, ®ang sö dông nhiÒu vèn vμ cã qu¸ nhiÒu nh©n viªn nªn kh«ng thÓ thu hót ® îc thªm lao ®éng. Nh ®· nªu trong b¶n b¶o ço vÒ ®ãi nghÌo gÇn ®©y cña Ng©n hμng ThÕ giíi, n¨ng suÊt lao ®éng vÉn cã thÓ tiÕp tôc t¨ng song chñ yÕu lμ tõ viÖc tiÕp tôc ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng tiÕp nhËn thªm lao ®éng lμ rÊt Ýt ái. Khu vùc s¶n xuÊt hé gia ®×nh sÏ tiÕp tôc thu hót thªm lao ®éng míi do nh÷ng ng êi nμy kh«ng thÓ t×m ® îc çc c¬ héi t¹o ra thu nhËp ë nh÷ng n¬i kh¸c. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng trong khu vùc nμy sÏ rÊt nhá vμ do vËy ®ãng gãp cña nã vμo GDP sÏ rÊt h¹n chÕ. TiÒm n¨ng ®ãng gãp cña khu vùc doanh nghiÖp n ícngoμi ngμy cμng gia t¨ng nh ng do b¶n chÊt sö dông nhiÒu vèn nªn khu vùc nμy khã t¹o ® îc nhiÒu viÖc lμm50.

3.04 TriÓn väng vÒ møc t¨ng tr ëng vμ xuÊt khÈu cao vμ nguån viÖc lμm dåi dμo phô thuéc vμo sù ph¸t triÓn cña çc c«ng ty ViÖt Nam, chñ yÕu lμ vμo çc doanh nghiÖp võa vμ nhá trong ngμnh c«ng nghiÖp nhÑ51. Nh÷ng doanh nghiÖp víi

50 Thùc tÕ çc sè liÖu íc tÝnh ®Òu cho thÊy chØ cã kho¶ng 12% tæng l îng vèn FDI trong n¨m 1998 ® îc ®Çu t vμo çc ngμnh c«ng nghiÖp nhÑ sö dông nhiÒu lao ®éng.

51 Sè l îng çc doanh nghiÖp dÞch vô t nh©n ®· t¨ng lªn kh¸ nhiÒu trong nh÷ng n¨m 90. HÇu hÕt çc doanh nghiÖp ®ã ®Òu tiÕn hμnh çc ho¹t ®éng th ¬ng m¹i. Do thiÕu th«ng tin nªn t¸c gi¶ còng ch a râ vÒ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trªn diÖn réng cña çc dÞch vô cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, nh ng vÒ mÆt lý thuyÕt th× tiÒm n¨ng nμy lμ ®¸ng kÓ.

54

quy m« nhá nμy cho phÐp chóng cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr êng mét çch linh ho¹t vμ cã kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh liªn tôc vÒ chÊt l îng vμ c¬ cÊu s¶n phÈm - nÒn t¶ng cña sù t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng kh«ng ngõng. ViÖc chó träng vμo çc ngμnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o sÏ gióp t¹o ra ® îc çc s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao h¬n vμ n©ng cao tiÒm n¨ng ®ãng gãp cña çc doanh nghiÖp nμy. Ngμnh c«ng nghiÖp nhÑ cã thÓ gióp tËn dông lîi thÕ so s¸nh cña ViÖt Nam vÒ lao ®éng vμ t¹o ra nhiÒu c«ng ¨n viÖc lμm.

3.05 B¶n b¸o ço nμy ®· lμm râ thùc tÕ lμ çc nhμ s¶n xuÊt t nh©n ViÖt Nam hiÖn nay ch a ® îc ®Æt ®óng vÞ trÝ ®Ó cã thÓ ®¶m nhiÖm vai trß quan träng nμy. Trong h¬n 2 n¨m qua, çc nhμ s¶n xuÊt t nh©n ®· ®¹t ® îc møc t¨ng s¶n l îng vμ t¹o viÖc lμm cao. Tuy nhiªn nh÷ng con sè trong PhÇn II cho thÊy cã mét sù gi¶m sót râ rÖt trong 24 th¸ng qua. Vμo cuèi n¨m 1998, sè c«ng ty t nh©n trong ngμnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o trªn ph¹m vi toμn quèc íc tÝnh chØ vμo kho¶ng 6.000. Sè lao ®éng trung b×nh íc tÝnh trong çc c«ng ty nμy chØ kho¶ng 47 ng êi. MPDF íc tÝnh sè c«ng ty t nh©n cã h¬n 100 lao ®éng trong çc ngμnh chÕ t¹o ë ViÖt nam kh«ng v ît qu¸ con sè 500. HiÖn nay, çc c«ng ty nμy chØ tËp trung trong mét sè Ýt ngμnh c«ng nghiÖp ë mét sè Ýt ®Þa ph ¬ng. HÇu hÕt çc c«ng ty nμy tham gia vμo ngμnh c«ng nghiÖp nhÑ, víi sè ®«ng çc c«ng ty tËp trung vμo çc ngμnh “® îc tù do” cao nh ngμnh may mÆc vμ giÇy dÐp.52

3.06 VÊn ®Ò cÊp thiÕt nhÊt lμ lμm thÕ nμo t¹o lËp ® îc mét khu vùc t nh©n cã thÓ ®¶m ® ¬ng ® îc vÞ trÝ ®Çu tμu nμy mét çch hiÖu qu¶ nhÊt. §iÒu quan träng kh«ng kÐm lμ sù th¸ch thøc ®Ó h×nh thμnh mét khu vùc t nh©n cã kh¶ n¨ng nhanh chãng tiÕn tíi s¶n xuÊt ® îc çc s¶n phÈm cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao vμ tr¸nh ® îc çc khã kh¨n c¶n trë nh ®· m« t¶ ë Ch ¬ng 2. NhiÖm vô nμy cã 2 mÆt: thø nhÊt lμ ph¶i gi¶i phãng vμ hç trî khu vùc t nh©n, vμ thø hai lμ thóc ®Èy xuÊt khÈu çc s¶n phÈm chÕ t¹o ®Ó çc c«ng ty cã thÓ v ¬n lªn mét çch nhanh chãng. Hai phÇn cña ch ¬ng nμy bao gåm nh÷ng khuyÕn nghÞ vÒ lμm thÕ nμo ®Ó gi¶i quyÕt tèt nhÊt nh÷ng nhiÖm vô nμy53.

A. Hç trî khu vùc t nh©n

3.07 Môc nμy quay trë l¹i ®Ò cËp çc trë ng¹i ®èi víi sù ph¸t triÓn khu vùc t nh©n (PSD) nh ®· nªu ra ë Ch ¬ng 1 vμ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p. Nãi mét çch tãm t¾t, nh÷ng trë ng¹i nμy bao gåm: (i) mét lo¹t çc m©u thuÉn cña nÒn kinh

52 Quy m« nhá cña khu vùc doanh nghiÖp chÕ t¹o t nh©n cã ®¨ng ký kh«ng cã nghÜa lμ hä thiÕu tÝnh

n¨ng ®éng. BÊt cø ai ®Õn th¨m ViÖt Nam ®Òu kh¼ng ®Þnh tÝnh n¨ng ®éng cña nh÷ng nhμ kinh doanh ViÖt Nam vμ rÊt nhiÒu ng êi trong sè ®ã lμm ¨n ph¸t ®¹t. Nh ng vÊn ®Ò chÝnh lμ ë chç cã rÊt Ýt çc nhμ kinh doanh ph¸t triÓn vμ më réng doanh nghiÖp cña hä ®Õn qui m« cã thÓ t¹o thªm nhiÒu viÖc lμm vμ ®ãng gãp kinh tÕ ®¸ng kÓ cho GDP vμ xuÊt khÈu.

53 §a sè nh÷ng khuyÕn nghÞ ® îc ® a ra ë ®©y chñ yÕu lμ phï hîp ®èi víi çc c«ng ty t nh©n ViÖt nam, chñ yÕu lμ çc doanh nghiÖp chÕ t¹o. Nh÷ng khuyÕn nghÞ liªn quan ®Õn çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh vμ çc c«ng ty cã vèn ®Çu t n íc ngoμi sÏ ® îc chó thÝch thªm. Râ rμng lμ nh÷ng biÖn ph¸p gi¶i phãng çc c«ng ty t nh©n còng sÏ khuyÕn khÝch xuÊt khÈu. Môc 2 sÏ xem xÐt mét sè biÖn ph¸p ®Æc biÖt cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn ® îc.

55

tÕ ViÖt Nam (b¶n ®å chØ 2 h íng); (ii) nh÷ng kÕt qu¶ cña giai ®o¹n mét cña c¶i çch hÇu nh ®· ® îc tËn dông hÕt (« t« hÕt x¨ng); (iii) m«i tr êng kinh doanh rÊt khã kh¨n (® êng ®Çy nh÷ng rμo ch¾n, æ gμ vμ ®Êt ®¸); (iv) çc nhμ kinh doanh tnh©n cÇn n©ng cao ®¸ng kÓ kü n¨ng vμ chÊt l îng; çc dÞch vô cho kinh doanh kh«ng nhiÒu (l¸i xe thiÕu kinh nghiÖm vμ cã Ýt ng êi ®Ó gióp anh ta); vμ (v) çc c«ng ty thuéc khu vùc t nh©n ®ang chÞu nh÷ng t¸c ®éng xÊu cña cuéc khñng ho¶ng Ch©u ¸ (mét c¬n b·o võa míi tμn ph¸ toμn khu vùc). Môc nμy sÏ ®Ò cËp ®Õn tõng vÊn ®Ò mét, tr×nh bμy çc nguyªn t¾c thay ®æi vμ x¸c ®Þnh çc biÖn ph¸p c¶i çch cô thÓ phï hîp mμ t¸c gi¶ cña b¸o ço biÕt. Chóng t«i còng nhËn thÊy r»ng mét sè khuyÕn nghÞ cña chóng t«i kh«ng thÓ thùc hiÖn ® îc ngay vμ mét sè khuyÕn nghÞ khã thùc hiÖn h¬n nh÷ng khuyÕn nghÞ kh¸c.

1. Thèng nhÊt b¶n ®å tíi møc cã thÓ

3.08 Ch ¬ng 1 nªu lªn ®Æc ®iÓm cña m« h×nh kinh tÕ hiÖn ®ang ¸p dông ë ViÖt Nam. M« h×nh nμy dùa vμo sù qu¶n lý cña Nhμ n íc trong ®ã Nhμ n íc lμ nhμ chiÕn l îc chØ ®¹o nÒn kinh tÕ vμ ngμnh c«ng nghiÖp nÆng, c«ng nghiÖp thay thÕ nhËp khÈu vμ çc doanh nghiÖp nhμ n íc lμ chç dùa chÝnh cña sù t¨ng tr ëng c«ng nghiÖp. Nh ®· ® îc nªu, khu«n khæ nμy ®¶m b¶o ® îc sù nhÊt qu¸n néi t¹i, ® îc kh¼ng ®Þnh c«ng khai vμ ® îc nhiÒu ng êi biÕt ®Õn. Khi çc yÕu tè cña çc m« h×nh t¨ng tr ëng kh¸c, ch¼ng h¹n nh doanh nghiÖp t nh©n, ® îc ghÐp vμo m« h×nh hiÖn t¹i th× çc m©u thuÉn còng b¾t ®Çu n¶y sinh. Cho ®Õn nay, nh÷ng m©u thuÉn nμy ®· ® îc nÐn l¹i phÇn nμo nhê c¬ héi cña çc doanh nghiÖp t nh©n n»m riªng biÖt trong çc lÜnh vùc n«ng nghiÖp, khu vùc s¶n xuÊt hé gia ®×nh, vμ ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh, khu vùc cã vèn ®Çu t n íc ngoμi. C«ng nghiÖp ® îc ngÇm ®Þnh dμnh riªng cho çc doanh nghiÖp nhμ n íc, vμ çc trë ng¹i liªn quan ®Õn chÝnh phñ liªn kÕt víi nhau nh ® îc m« t¶ trong b¸o ço nμy ®· thùc sù c¶n trë sù t¨ng tr ëng cña çc nhμ s¶n xuÊt t nh©n.

3.09 Theo møc ®é ®óng ®¾n cña nh÷ng ph©n tÝch ® îc tr×nh bμy ë ®©y – tøc lμ sù phôc håi møc t¨ng tr ëng cao phô thuéc vμo sù t¨ng tr ëng cña khu vùc c«ng nghiÖp t nh©n – th× trong giai ®o¹n tíi nh÷ng m©u thuÉn ngÇm sÏ trë nªn nghiªm träng h¬n so víi tr íc ®©y. §iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái lμ nhu cÇu cã mét khu vùc doanh nghiÖp t nh©n to lín h¬n sÏ m©u thuÉn víi thùc tiÔn qu¶n lý nhμ n íc hiÖn hμnh ë ViÖt Nam. NÕu ®· quyÕt ®Þnh thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña çc nhμ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp t nh©n ë ViÖt Nam th× ®iÒu quan träng lμ ph¶i nhËn thÊy ® îc sÏ cã nh÷ng m©u thuÉn n¶y sinh ra tõ quyÕt ®Þnh nμy vμ cÇn ph¶i suy nghÜ kü cμng vÒ ph ¬ng çch ®iÒu hßa chóng sao cho cã hiÖu qu¶ nhÊt.

3.10 Cã 3 ®iÓm cã thÓ gióp Ých cho nhiÖm vô v« cïng khã kh¨n nμy. Thø nhÊt, hμng lo¹t çc doanh nghiÖp nhμ n íc vμ t nh©n quan träng cïng tån t¹i ë Trung Quèc trong 15-20 n¨m qua vμ nh ®· nªu, Trung Quèc ®· ®¹t ® îc møc t¨ng tr ëng m¹nh nhê cã sù gia t¨ng s¶n l îng liªn tôc cña çc doanh nghiÖp tnh©n. DÜ nhiªn còng ph¶i l u ý r»ng Trung Quèc chØ ®¬n gi¶n tr× ho·n viÖc gi¶i

56

quyÕt nh÷ng m©u thuÉn gi÷a hai m« h×nh kinh tÕ. HiÖn nay, chÝnh phñ Trung Quèc gÆp ph¶i nh÷ng vÊn ®Ò lín liªn quan ®Õn viÖc xö lý nhiÒu doanh nghiÖp nhμ n íc lín lμm ¨n thua lç vμ ®ang bßn rót ng©n s¸ch quèc gia, xö lý hÖ thèng ng©n hμng ®ang vËt lén víi nh÷ng kho¶n nî khã ®ßi cña çc doanh nghiÖp lμm ¨n thua lç nμy. ChØ cã mét sù ph©n tÝch kü l ìng míi cã thÓ íc tÝnh ® îc chi phÝ vμ lîi Ých cña viÖc duy tr× hÖ thèng kÐp trong giai ®o¹n dμi nh vËy. Tuy nhiªn, Trung Quèc lμ mét vÝ dô vÒ sù vËn hμnh cña hÖ thèng kÐp mμ kh«ng cÇn gi¶i quyÕt çc m©u thuÉn chÝnh gi÷a hai khu vùc nμy vμ l¹i gÆt h¸i ® îc nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ trong qu¸ tr×nh nμy54.

3.11 Thø hai, t¨ng tr ëng kinh tÕ kh«ng ph¶i lμ trß ch¬i cã tæng b»ng kh«ng, çc bªn ®Òu cã thÓ cïng cã lîi, ®Æc biÖt khi viÖc t¹o ra cña c¶i ® îc hiÓu lμ viÖc gãp phÇn lμm t¨ng çc nguån lùc c¬ b¶n chø kh«ng chØ lμ t×m çch tiÕp cËn ®èi víi nh÷ng nguån lùc nμy (trªn thùc tÕ nh÷ng nguån lùc nμy chØ cã h¹n). Chõng nμo çc nhμ s¶n xuÊt ViÖt Nam ë c¶ khu vùc nhμ n íc vμ khu vùc t nh©n ®Òu hiÓu vμ ¸p dông quan ®iÓm nμy th× m©u thuÉn gi÷a hä cã thÓ sÏ gi¶m xuèng. ViÖc h íng träng t©m cña quèc gia vμo n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng ë trong tÊt c¶ çc khu vùc sÏ kh«ng chØ lμm t¨ng thªm thu nhËp mμ cßn gãp phÇn gióp çc nhμ qu¶n lý doanh nghiÖp chuyÓn sang quan t©m ®Õn gi¸ trÞ gia t¨ng chø kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lμ tiÕp cËn ®Õn çc nguån lùc.

3.12 Ba lμ, cã thÓ sÏ cã nhiÒu lÜnh vùc trong ®ã sù kh«ng nhÊt qu¸n ®ang g©y khã kh¨n cho çc c«ng ty t nh©n cã thÓ ® îc gi¶i quyÕt mμ kh«ng g©y ra nh÷ng c¨ng th¼ng lín. CÇn t×m ra vμ xo¸ bá nh÷ng m©u thuÉn vÒ ph¸p lý vμ qui chÕ ®iÒu tiÕt kh«ng ®ãng gãp nhiÒu cho gi¸ trÞ thùc cña khu vùc do Nhμ n íc chi phèi song l¹i g©y ra nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng cho çc c«ng ty t nh©n.

3.13 Khi nãi ®iÒu nμy, chóng t«i ® a ra khuyÕn nghÞ hμnh ®éng trong 4 lÜnh vùc ® îc x¸c ®Þnh ë Ch ¬ng 1 nh lμ nh÷ng nguån gèc cña sù c¨ng th¼ng còng nh cña nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n vμ do vËy ®ang cÇn thay ®æi. Mét khÝa c¹nh n÷a lμ ý kiÕn thèng nhÊt cña c«ng chóng ñng hé ph¸t triÓn khu vùc t nh©n ®· ® îc nªu ra ë ®©y víi niÒm tin t ëng r»ng sù nhËn thøc vμ c«ng nhËn doanh nghiÖp t nh©n cña c«ng chóng sÏ gióp rÊt nhiÒu cho sù thμnh c«ng cña c¶i çch trong 4 lÜnh vùc kh¸c. Nhãm çc kiÕn nghÞ thø hai bao gåm so¹n th¶o, ®iÒu phèi vμ thùc hiÖn çc khu«n khæ ph¸p lý do nã liªn quan ®Õn sù nhËp cuéc vμ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. ë ®©y chóng ta gi¶ ®Þnh lμ mét khu«n khæ ph¸p lý râ rμng, thèng nhÊt vμ ®¸ng tin cËy lμ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi ph¸t triÓn kinh doanh vμ cã lÏ lμ n¬i mμ çc hÖ thèng song song (th êng lμ ®èi lËp) kh«ng tá ra cÇn thiÕt/kh«ng thÓ duy tr× ® îc. Mét khu«n khæ ph¸p lý vμ quy ®Þnh nh vËy sÏ b¶o vÖ ® îc tÊt c¶ mäi ng êi, nhÊt lμ nh÷ng nhμ qu¶n lý thi hμnh çc

54 ChiÕn l îc cña Trung Quèc lμ thóc ®Èy sù t¨ng tr ëng cña mét khu vùc t nh©n n¨ng ®éng bªn c¹nh

khèi nhμ n íc (nh ® îc mét vμi ng êi nhËn xÐt: “tù lín lªn tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸”) b»ng çch ® a khu vùc t nh©n m¹nh trë thμnh ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn. Çc chiÕn l îc cña ViÖt Nam ch a hÒ tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn cña mét khu vùc c«ng nghiÖp t nh©n theo ®Þnh h íng xuÊt khÈu ®Ó ®¶m nhiÖm vai trß quan träng ®ã.

57

chÝnh s¸ch còng nh nh÷ng ng êi thuéc khèi kinh doanh. Thø ba lμ vai trß cña chÝnh phñ trong viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n; thø t lμ viÖc sö dông xuÊt khÈu çc mÆt hμng chÕ t¹o cña ngμnh c«ng nghiÖp nhÑ nh lμ ®éng c¬ míi cña t¨ng tr ëng c«ng nghiÖp; vμ thø n¨m lμ tËp trung vμo vai trß cña çc doanh nghiÖp nhμ n íc trong ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.

3.14 Thèng nhÊt ý kiÕn cña c«ng chóng ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n: (i) §¶ng cã thÓ xem xÐt viÖc ban hμnh nghÞ quyÕt c«ng nhËn sù ®ãng gãp cña çc doanh nh©n t nh©n vμo sù ph¸t triÓn quèc gia vμ t¹o viÖc lμm, vμ lμm cho viÖc khuyÕn khÝch çc doanh nghiÖp võa vμ nhá (cã lÏ thuéc tÊt c¶ çc h×nh thøc së h÷u) trë thμnh tr¸ch nhiÖm cña toμn x· héi, trong ®ã bao gåm c¶ çc quan chøc nhμ n íc55; (ii) ChÝnh phñ cã thÓ, cμng sím cμng tèt, xem xÐt viÖc söa ®æi HiÕn ph¸p theo h íng nh÷ng thay ®æi gÇn ®©y cña HiÕn ph¸p Trung quèc lμ b·i bá tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kho¶n vÒ “vai trß chñ ®¹o cña khu vùc nhμ n íc”; (iii) trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ cã thÓ tiÕn hμnh mét chiÕn dÞch m¹nh mÏ gi¶i thÝch sù cÇn thiÕt còng nh nh÷ng ®ãng gãp cña cña khu vùc t nh©n, trong ®ã bao gåm nh÷ng th«ng ®iÖp râ rμng cho b¸o chÝ cña nhμ n ícngõng nãi xÊu trμn lan çc c«ng ty t nh©n56; vμ (iv) ChÝnh phñ nªn tiÕn hμnh mét chiÕn dÞch néi bé kh«ng kÐm m¹nh mÏ gi÷a çc quan chøc chÝnh phñ ®Ó chØ râ r»ng c«ng viÖc cña hä lμ trî gióp chø kh«ng ph¶i lμ c¶n trë doanh nghiÖp t nh©n, trong ®ã cÇn khuyÕn ço r»ng viÖc quÊy nhiÔu vμ vßi tiÒn çc doanh nghiÖp tnh©n lμ ®iÒu kh«ng thÓ chÊp nhËn ® îc.

3.15 Ph¸p chÕ x· héi chñ nghÜa vμ Nhμ n íc ph¸p quyÒn: (i) n©ng vÞ thÕ cña luËt lªn trªn chÝnh s¸ch cña nhμ n íc vμ cña §¶ng; t¹o ra çc quyÒn th ¬ng m¹i t nh©n kh«ng thÓ chuyÓn nh îng vμ chØ cã thÓ bÞ huû bá hoÆc thay ®æi bëi luËt; b·i bá çc xö ph¹t hμnh chÝnh vμ h×nh sù ®èi víi çc ho¹t ®éng th ¬ng m¹i tnh©n kh«ng ®e do¹ nghiªm träng ®Õn sù an toμn vμ tμi s¶n cña x· héi; b·i bá quyÒn xem xÐt l¹i çc quyÕt ®Þnh cña toμ ¸n cña Thñ t íng ChÝnh phñ vμ ®¶m b¶o c«ng khai tÊt c¶ çc ph¸n quyÕt cña toμ ¸n; (ii) kh¾c phôc kho¶ng çch gi÷a viÖc ban hμnh vμ thi hμnh luËt ph¸p b»ng çch thiÕt lËp çc mèi liªn hÖ chÆt chÏ gi÷a Quèc héi vμ ChÝnh phñ ®Ó phèi hîp khu«n khæ ph¸p lý vμ n©ng cao sù nhÊt qu¸n

55 SÏ lμ mét sai lÇm nghiªm träng nÕu trong chiÕn dÞch nh vËy çc doanh nghiÖp võa vμ nhá ® îc ®Þnh

nghÜa chØ bao gåm çc c«ng ty cã kh«ng qu¸ 200 nh©n viªn theo nh ®Þnh nghÜa chÝnh thøc ë cÊp quèc gia v× ViÖt nam còng rÊt cÇn ®Õn nh÷ng c«ng ty lín h¬n, nhÊt lμ ®Ó t¹o thªm viÖc lμm.

56 Mét chiÕn dÞch nh vËy cã thÓ sö dông nhiÒu ph ¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vμ çc kªnh th«ng tin kh¸c ch¼ng h¹n nh çc cuéc thi vÒ “nhμ doanh nghiÖp cña n¨m” hay ch ¬ng tr×nh ®Æc biÖt “khëi sù víi doanh nghiÖp cùc nhá cña b¹n” trong tr êng häc.

58

gi÷a luËt vμ thi hμnh luËt; (iii) thay ®æi qu¸ tr×nh x©y dùng luËt ®Ó çc v¨n b¶n d íi luËt ® îc ban hμnh sau mét ngμy th¸ng nhÊt ®Þnh cÇn ph¶i ® îc mét uû ban g¾n víi Quèc héi phª chuÈn; (iv) giíi h¹n quyÒn tù ý cña çc c¬ quan chÝnh phñ trong viÖc ban hμnh çc v¨n b¶n d íi luËt vμ yªu cÇu çc v¨n b¶n d íi luËt ph¶i ® îc hç trî bëi nh÷ng v¨n b¶n c«ng khai gi¶i thÝch çc ®iÒu kho¶n cña luËt vμ diÔn gi¶i t¹i sao çc ®¹o luËt ®ã l¹i lμ çch phï hîp vμ Ýt tèn kÐm nhÊt ®Ó t¨ng c êng tÝnh minh b¹ch trong qu¸ tr×nh thi hμnh ph¸p luËt; (v) xem xÐt sù phï hîp cña c¬ quan thi hμnh çc luËt s¾p ban hμnh vμ (vi) ®¸nh gi¸ ¶nh h ëng cña luËt vμ qui ®Þnh míi ®èi víi c«ng chóng trªn c¬ së phï hîp víi mét chÝnh s¸ch d©n chñ ho¸ qu¸ tr×nh x©y dùng luËt.

3.16 Vai trß cña ChÝnh phñ trong ph¸t triÓn khu vùc t nh©n: (i) x¸c ®Þnh vai trß cña chÝnh phñ nh ng êi trî gióp chø kh«ng ph¶i lμ ng êi thùc hiÖn, vμ nh®· nªu bªn trªn, ng êi trî gióp thùc hiÖn tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ ®Ó khuyÕn khÝch kinh doanh t nh©n trõ viÖc c¶n trë c¹nh tranh tõ çc lùc l îng kh¸c; (ii) kh«ng “lùa chän ng êi chiÕn th¾ng”, nghÜa lμ u tiªn ngμnh nμy h¬n ngμnh kia vμ tèt h¬n hÕt lμ t¹o ra “mét s©n ch¬i b»ng ph¼ng” vμ ®Ó çc ngμnh vμ çc c«ng ty cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao nhÊt næi lªn; (iii) theo tinh thÇn cña LuËt Doanh nghiÖp míi n¨m 1999, gi¶m bít sù kiÓm so¸t cña chÝnh phñ ®èi víi çc c«ng ty t nh©n, nghÜa lμ ®Ó cho çc doanh nh©n nhiÒu quyÒn sö dông linh ho¹t çc nguån lùc vμ chØ gi¸m s¸t viÖc tu©n theo çc qui ®Þnh c¬ b¶n thay v× ®ßi hái mçi giao dÞch ®Òu ph¶i cã phÐp; vμ (iv) ¸p dông çc biÖn ph¸p x©y dùng lßng tin gi÷a chÝnh phñ vμ çc doanh nh©n cña khu vùc t nh©n ®Ó cho c¶ hai ®Òu ë trong cïng mét hμng ngò; ®iÒu nμy ch¾c ch¾n liªn quan ®Õn viÖc më ®èi tho¹i gi÷a hai nhãm vμ ® a c¶ hai vμo cïng mét hμng ngò.

3.17 § a vμo thùc hiÖn chiÕn l îc t¨ng tr ëng dùa vμo xuÊt khÈu: (i) x¸c ®Þnh nh÷ng thay ®æi cÇn thiÕt trong chÝnh s¸ch th ¬ng m¹i nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù chuyÓn dÞch nμy vμ ® a ra mét lÞch tr×nh nhanh chãng nh ng c«ng b»ng ®Ó thùc hiÖn nh÷ng thay ®æi ®ã. LÞch tr×nh nμy bao gåm mét kÕ ho¹ch xö lý sù ph¶n ®èi m¹nh mÏ cña nh÷ng doanh nghiÖp hiÖn tån t¹i ® îc lμ nhê cã møc b¶o hé cao; (ii) x¸c ®Þnh nh÷ng thiªn lÖch g©y bÊt lîi ®èi víi xuÊt khÈu cã ë trong çc phÇn kh¸c cña khu«n khæ qui chÕ ®iÒu tiÕt, vÝ dô nh çc quy ®Þnh vÒ thuÕ, vμ ® a ra ® îc ®iÒu cÇn thay ®æi vμ mét thêi gian biÓu ®Ó thùc hiÖn nh÷ng thay ®æi ®ã; (iii) x¸c ®Þnh çc trë ng¹i tiÕp tôc c¶n trë kh¶ n¨ng xuÊt khÈu trùc tiÕp ra thÞ tr êng n íc ngoμi cña çc c«ng ty t nh©n (mÆc dï çc c«ng ty nμy cã quyÒn hîp ph¸p ®Ó lμm nh vËy) vμ xo¸ bá chóng mét çch nhanh chãng; (v) xo¸ bá nh÷ng c¶n trë hμnh chÝnh ®èi víi xuÊt khÈu, tøc lμ tÊn c«ng vμo sù kh«ng hiÖu qu¶ vμ tham nhòng trong nhiÒu kh©u vμ t¹i çc c¬ quan cã liªn quan; vμ (v) chÝnh phñ cÇn tiÕp tôc lμm c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ ViÖt Nam nh lμ mét nhμ xuÊt khÈu tèt b»ng viÖc sö dông çc biÖn ph¸p hiÖn ®¹i vμ hiÖu qu¶.

3.18 Hç trî çc doanh nghiÖp nhμ n íc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh: (i) t nh©n ho¸ nhanh chãng çc doanh nghiÖp nhμ n íc, t¨ng ®Õn møc tèi ®a cæ phÇn

59

thuéc së h÷u t nh©n vμ gi¶i phãng çc doanh nghiÖp nhμ n íc khái t×nh tr¹ng lÊp löng hiÖn nay mμ trong ®ã sù trî gióp cña nhμ n íc ®ang bÞ rót ®i nh ng çc doanh nghiÖp vÉn thuéc së h÷u c«ng céng vμ do vËy chóng bÞ h¹n chÕ trong viÖc tæ chøc l¹i çc nguån lùc, c¬ cÊu s¶n phÈm vμ thÞ tr êng cho phï hîp môc tiªu víi tèi ®a ho¸ lîi nhuËn. Nãi çch kh¸c lμ cëi trãi cho çc doanh nghiÖp nμy ®Ó chóng ® îc tù do c¹nh tranh; (ii) c¬ cÊu l¹i cμng nhanh cμng tèt çc DNNN kh«ng thuéc diÖn sÏ ® îc t nh©n ho¸ nh»m ng¨n chÆn çc kho¶n lç cña chÝnh phñ vμ c¶i thiÖn gi¸ c¶ vμ s¶n phÈm cho çc ®èi t îng kinh tÕ kh¸c; vμ (iii) xo¸ bá cμng nhanh cμng tèt nh÷ng u ®·i dμnh cho çc DNNN vμ b¾t çc doanh nghiÖp nμy ph¶i c¹nh tranh víi çc doanh nghiÖp trong n íc vμ n íc ngoμi kh¸c nh»m gióp çc doanh nghiÖp Nhμ n íc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña m×nh.

2. §æ ®Çy thïng x¨ng57.

3.19 Trong mét vμi n¨m qua, ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng b íc ®i chËm nh ngv÷ng ch¾c ®Ó cung cÊp thªm nhiªn liÖu cho cç m¸y t nh©n, chñ yÕu b»ng viÖc tù do ho¸ çc luËt vμ quy ®Þnh. Tuy vËy vÉn cÇn thóc ®Èy m¹nh h¬n n÷a vßng c¶i çch chÝnh s¸ch lÇn thø hai ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho vßng t¨ng tr ëng kÕ tiÕp. Tõ nhu cÇu cña çc c«ng ty cã thÓ dÔ dμng v¹ch ra nh÷ng cuéc c¶i çch cÇn ® îc u tiªn thùc hiÖn ®èi víi khu vùc t nh©n. Nh÷ng c¶i çch nμy lμ:

• C¶i çch th ¬ng m¹i cÇn b¶o ®¶m mét çch tèi ®a sù tiÕp cËn cña çc c«ng ty t nh©n ®Õn çc ®Çu vμo nhËp khÈu víi gi¸ quèc tÕ, t¹o nªn çc kªnh dÔ dμng sö dông cho çc s¶n phÈm xuÊt khÈu cña hä, vμ b¾t çc c«ng ty nμy ph¶i ®èi mÆt víi sù gia t¨ng cña çc hμng ho¸ nhËp khÈu c¹nh tranh;

• C¶i çch lÜnh vùc tμi chÝnh nh»m ®¹t ® îc sù b×nh ®¼ng vÒ uy tÝn vay tÝn dông gi÷a çc c«ng ty t nh©n vμ DNNN tr íc çc ng©n hμng cã çc nguån lùc vμ s½n sμng cho çc c«ng ty t nh©n vay dμi h¹n cho çc dù ¸n ®Çu t cã tÝnh kh¶ thi víi çc møc l·i suÊt hîp lý, sö dông çc c«ng cô phï hîp ®Ó b¶o toμn çc kho¶n vay víi møc hiÖu qu¶ hîp lý; c¶i thiÖn kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Õn çc dÞch vô tμi chÝnh chÊt l îng cao cña çc ng©n hμng; më ra kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Õn thÞ tr êng chøng kho¸n ®Ó t¨ng vèn gãp mét khi ®¸p øng ® îc çc yªu cÇu

57 Môc nμy sÏ chØ nãi mét çch chung nhÊt vÒ nh÷ng cuéc c¶i çch chÝnh s¸ch cÇn thiÕt v× néi dung vμ

tr×nh tù tèi u cña nh÷ng c¶i çch ®ã lμ lÜnh vùc riªng cña çc chuyªn gia.

60

cÇn thiÕt; më réng tiÕp cËn ®Õn b¶o hiÓm kinh doanh vμ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp cËn ® îc ®Õn vèn ®Çu t m¹o hiÓm nÕu phï hîp;

• C¶i çch vÒ ®Êt ®ai gióp cho çc c«ng ty t nh©n b¶o ®¶m quyÒn së h÷u ®Êt ®ai (hoÆc quyÒn sö dông ®Êt). QuyÒn nμy cã thÓ chuyÓn nh îng vμ sö dông lμm thÕ chÊp ® îc. T¨ng tÝnh linh ho¹t trong sö dông ®Êt ®ai sao cho viÖc sö dông cã thÓ thay ®æi khi cÇn thiÕt trong khu«n khæ ®¸p øng ® îc çc yªu cÇu vÒ quy ho¹ch ph©n vïng.

• C¶i çch çc quy ®Þnh ®iÒu tiÕt dïng ®Ó ®iÒu hμnh çc doanh nghiÖp nhμ n íc sao cho çc c«ng ty t nh©n cã thÓ tiÕp cËn ® îc ®Õn çc nguån lùc quèc gia trªn c¬ së hiÖu qu¶ chø kh«ng ph¶i nhê vμo vÞ thÕ së h÷u cña chóng. §iÒu nμy cã nghÜa lμ hÖ thèng u ®·i dμnh cho çc DNNN ® îçp dông ®èi víi hÇu hÕt çc nguån lùc quèc gia - tõ çc quü tÝn dông cho tíi çc hîp ®ång cña chÝnh phñ- cÇn ph¶i ® îc xo¸ bá ®Ó t¹o ra “mét s©n ch¬i c«ng b»ng”, tøc lμ çc c«ng ty cña nhμ n íc vμ cña t nh©n ®Òu b×nh ®¼ng trong viÖc tiÕp cËn ®Õn çc nguån lùc.

• C¶i çch vμ tæ chøc l¹i khu vùc hμnh chÝnh ®Ó c¶i thiÖn mét çch ®¸ng kÓ chÊt l îng dÞch vô c«ng céng dμnh cho çc c«ng ty t nh©n b»ng viÖc chuyÓn tõ qu¶n lý ®iÒu tiÕt sang çc cung cÊp çc dÞch vô trî gióp vμ ®ång thêi ®iÒu nμy còng gióp gi¶m ®¸ng kÓ tÖ tham nhòng ®ang diÔn ra trong giíi çc quan chøc nhμ n íc.

• C¶i çch tÊt c¶ çc chÝnh s¸ch hiÖn ®ang h¹n chÕ luång th«ng tin cÇn thiÕt ®èi víi çc doanh nghiÖp t nh©n sao cho çc gi¸m ®èc cã thÓ dÔ dμng t×m ® îc çc th«ng tin th ¬ng m¹i cã chÊt l îng cao ë d íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau: çc Ên phÈm, ph ¬ng tiÖn truyÒn th«ng hoÆc lμ tri thøc cña mét chuyªn gia t vÊn n íc ngoμi, còng nh kh¶ n¨ng tiÕp cËn dÔ dμng tíi çc th«ng tin cËp nhËt vÒ luËt vμ quy ®Þnh ¸p dông hiÖn hμnh cã t¸c ®éng ¶nh h ëng ®Õn c«ng viÖc kinh doanh cña hä. Çc chñ doanh nghiÖp còng cÇn ® îc dÔ dμng ®i c«ng t¸c n íc ngoμi khi cÇn.

3. Dän s¹ch ®Ó ® êng trë nªn b»ng ph¼ng vμ cã thÓ gióp giao th«ng

th«ng suèt

3.20 CÇn ph¶i t¹o lËp mét m«i tr êng kinh doanh cã kh¶ n¨ng hç trî cho çc doanh nghiÖp t nh©n. Mét sè söa ®æi cã thÓ ® îc thùc hiÖn nhanh chãng. Nh÷ng thay ®æi kh¸c liªn quan ®Õn viÖc x©y dùng thÓ chÕ cÇn ® îc thùc hiÖn trong mét nç lùc mang tÝnh dμi h¹n. §Ó kh¾c phôc nh÷ng trë ng¹i chÝnh ® îc x¸c ®Þnh trong Ch ¬ng 1, phÇn nμy bao gåm nh÷ng khuyÕn nghÞ nh»m ®¹t ® îc sù c¶i thiÖn trªn 3 lÜnh vùc: luËt ph¸p vμ çc qui chÕ ®iÒu tiÕt, çc thÓ chÕ hç trî thÞ tr êng, vμ çc kªnh th«ng tin58.

58 C¶n trë thø t ® îc x¸c ®Þnh ë trong ch ¬ng 1 – v¨n ho¸ x· héi vμ v¨n ho¸ chÝnh trÞ – sÏ kh«ng ® îc th¶o luËn trong phÇn nμy v× nã ®· ® îc ®Ò cËp ë trong môc trªn.

61

3.21 Çc nhμ ph©n tÝch ®· cã mét sù nhÊt trÝ r»ng çc môc tiªu chÝnh ph¶i nh»m h íng tíi thóc ®Èy c¹nh tranh m¹nh mÏ gi÷a tÊt c¶ çc nhãm doanh nghiÖp b»ng çch b¶o ®¶m ®èi xö c«ng b»ng trong çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn luËt ph¸p vμ quy chÕ ®iÒu tiÕt còng nh kh¶ n¨ng tiÕp cËn çc nguån lùc, ph¶i t¹o vμ duy tr× ® îc nh÷ng c¬ chÕ hiÖu qu¶ gióp cho çc doanh nghiÖp nhËp cuéc ®óng lóc vμ rót lui cã trËt tù, vμ ph¶i tu©n thñ mét chÝnh s¸ch chung lμ kh«ng can thiÖp.

3.22 (i) Çc luËt vμ quy ®Þnh59: Nh®· nªu ë Ch ¬ng 1, mét trong nh÷ng utiªn hμng ®Çu cña çc gi¸m ®èc lμ sù æn ®Þnh vμ râ rμng trong çc quy ®Þnh cña ChÝnh phñ còng nh viÖc kh¾c phôc nhiÒu kÏ hë dÉn ®Õn sù tuú ý trong luËt ph¸p cña ViÖt Nam. HÖ thèng ph¸p luËt cÇn chuyÓn dÇn tõ qu¶n lý kinh tÕ nhμ n íc sang mét m« h×nh hç trî. M« h×nh nμy sÏ ph¸p luËt ho¸ vμ cho phÐp çc ho¹t ®éng ®· ® îc x¸c ®Þnh râ vμ chØ ¸p dông mét çch h¹n chÕ viÖc phª duyÖt ®èi víi çc tr êng hîp ranh giíi hoÆc nh÷ng tr êng hîp ngo¹i lÖ. TÊt c¶ çc ho¹t ®éng kinh doanh ®Òu ph¶i ® îc phÐp nÕu chóng kh«ng bÞ ph¸p luËt cÊm. Nh÷ng c¶i çch nμy ®ßi hái ph¶i gi¶m bít viÖc cÊp phÐp vμ thùc hiÖn viÖc ®iÒu hμnh b»ng luËt ph¸p th«ng qua çc tiªu chuÈn tèi thiÓu vÒ hμnh vi th ¬ng m¹i thay cho çc v¨n b¶n h íng dÉn d íi luËt. Nh÷ng c¶i çch ®ã còng ®ßi hái ph¶i b·i bá nh÷ng xö ph¹t h×nh sù ®èi víi çc hμnh ®éng kh«ng ®e däa nghiªm träng ®Õn sù an toμn vμ tμi s¶n cña x· héi.

Çc nguyªn t¾c chung

• Gi¶m bít sè l îng giÊy phÐp th ¬ng m¹i cÇn thiÕt vμ x©y dùng çc ®iÒu kho¶n kÕt thóc ®èi víi tÊt c¶ sè giÊy phÐp cßn l¹i b»ng ®ßi hái b·i bá vμ thay thÕ chóng b»ng luËt ®Þnh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Trong tr êng hîp tõ chèi cÊp phÐp, çc quan chøc nhμ n íc ph¶i viÕt mét b¶n b¸o ço c«ng bè c«ng khai (kh«ng chØ riªng ®èi víi ng êi xin cÊp phÐp) trong ®ã cã nªu râ lý do.

• B·i bá ph©n biÖt ®èi xö hiÖn vÉn cßn ®ang tån t¹i ®èi víi sù tham gia cña khu vùc t nh©n vμo çc liªn doanh víi n íc ngoμi.

59 Çc khuyÕn nghÞ nªu trong phÇn nμy ® îc ch¾t läc tõ nhiÒu tμi liÖu nghiªn cøu vÒ chÝnh s¸ch nh çc

nghiªn cøu cña UNIDO vÒ C¶i çch ChÝnh s¸ch Kinh tÕ VÜ m« vμ C¶i tæ Thñ tôc Hμnh chÝnh ®Ó hç trî doanh nghiÖp võa vμ nhá ë ViÖt nam, nghiªn cøu cña Ari Kokko, mét nghiªn cøu vÒ FDI cña FIAS, b¸o ço cña CIEM, ®¸nh gi¸ vÒ khu vùc t nh©n chÝnh thøc dùa trªn nh÷ng tμi liÖu, th«ng tin thu thËp tõ DiÔn ®μn Khu vùc T nh©n, vμ qua tham kh¶o ý kiÕn víi ILO, çc luËt gia ViÖt Nam. Çc khuyÕn nghÞ ® îc s¾p xÕp theo thø tù

u tiªn nh nh÷ng t¸c gi¶ ®ã s¾p xÕp còng nh dùa trªn nh÷ng tham kh¶o néi bé víi çc çn bé ®Çu t cña MPDF

62

• Gi¶m bít qu¶n lý kinh tÕ nhμ n íc b»ng çch b·i bá phÇn lín nh÷ng xö ph¹t hμnh chÝnh vμ nh÷ng xö ph¹t h×nh sù ®èi víi çc ho¹t ®éng th ¬ng m¹i t nh©n; xö ph¹t cña Nhμ n íc chØ nªn ¸p dông cho nh÷ng tr êng hîp vi ph¹m nghiªm träng g©y tæn h¹i ®Õn an toμn vμ tμi s¶n cña x· héi. CÇn xo¸ bá khái Bé LuËt H×nh sù ®iÒu 164 vμ sù ph©n biÖt gi÷a tμi s¶n x· héi chñ nghÜa vμ tμi s¶n t nh©n.

• Gi¶m bít sè l îng çc quy ®Þnh h íng dÉn d íi luËt do çc Bé vμ ñy ban nh©n d©n ban hμnh dïng ®Ó ®iÒu hμnh çc ho¹t ®éng kinh doanh vμ sö dông nh÷ng tiªu chuÈn chung vÒ hμnh vi nh ® îc quy ®Þnh t¹i çc luËt cña Quèc héi lμm ph ¬ng ph¸p c¬ b¶n trong viÖc qu¶n lý ®iÒu tiÕt kinh doanh.

• KÕt hîp chÝnh s¸ch ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tæng thÓ. HiÖn nay çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi ® îc h ëngmét lo¹t çc u ®·i ®Æc biÖt nh ng l¹i bÞ ph©n biÖt ®èi xö trong çc lÜnh vùc kh¸c. Mét hÖ thèng trong ®ã çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi hÇu nhkh«ng cã lîi Ých ®Æc biÖt nμo nh ng còng kh«ng chÞu sù ph©n biÖt ®èi xö ®Æc biÖt nμo cã thÓ sÏ tèt h¬n cho tÊt c¶ mäi ng êi vÒ l©u dμi.

LuËt doanh nghiÖp

• Ban hμnh çc nghÞ ®Þnh ®Ó thi hμnh LuËt Doanh nghiÖp; lμm râ ë ®©u viÖc ®¨ng ký mang tÝnh chÊt tù ®éng vμ tr¸nh ¸p ®Æt qu¸ nhiÒu kiÓm so¸t ®èi víi viÖc thi hμnh luËt.

• Kh«ng cho phÐp C¬ quan cÊp ®¨ng ký cho çc c«ng ty yªu cÇu cÊp nh÷ng tμi liÖu kh«ng cã trong danh môc cña ®iÒu 13 LuËt doanh nghiÖp. §Æc biÖt, c¬ quan cÊp ®¨ng ký kh«ng cã quyÒn kiÓm tra tμi chÝnh cña c«ng ty, ®ßi hái b»ng chøng vÒ çc nguån vèn, hay yªu cÇu thªm çc b¸o ço.

• TËp trung chøc n¨ng cÊp ®¨ng ký doanh nghiÖp trong mét c¬ quan cña chÝnh phñ. Kh«ng cho phÐp çc bé vμ c¬ quan ® a ra nh÷ng yªu cÇu riªng cña ngμnh ®èi víi viÖc ®¨ng ký c«ng ty.

• Gi÷ cho danh môc cña çc LuËt Chuyªn ngμnh hiÖn ®ang v ît qu¸ quyÒn h¹n cña LuËt Doanh nghiÖp cμng ng¾n cμng tèt vμ chñ yÕu tËp trung xö lý vÊn ®Ò sö dông çc nguån tμi nguyªn thiªn nhiªn, m«i tr êngvμ c¬ së h¹ tÇng (theo nh ®iÒu 2 cña LuËt Doanh nghiÖp). LuËt Doanh nghiÖp Nhμ n íc kh«ng ® îc lμ LuËt chuyªn ngμnh theo nh ®iÒu 2 nμy.

• Danh s¸ch çc ngμnh bÞ cÊm hoÆc çc ngμnh cã ®iÒu kiÖn rμng buéc ®èi víi sù nhËp cuéc cña çc doanh nghiÖp t nh©n (§iÒu 6) cÇn ph¶i ng¾n

63

gän, vμ chñ yÕu liªn quan ®Õn an ninh, an toμn vμ søc khoÎ cña nh©n d©n vμ çc lÜnh vùc t ¬ng tù.

• LËp mét danh s¸ch (ng¾n) mang tÝnh lo¹i trõ ¸p dông cho çc ho¹t ®éng kinh doanh cÇn ph¶i cã phÐp kinh doanh (®Ó xö lý çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn an toμn, søc khoÎ vμ yªu cÇu vÒ nghiÖp vô chuyªn m«n). Ngõng cÊp çc giÊy phÐp ng¾n h¹n sau ®ã l¹i cÇn ph¶i gia h¹n th êng xuyªn mét çch kh«ng cã c¬ së.

• Ban hμnh çc nghÞ ®Þnh yªu cÇu çc c«ng ty c«ng khai th«ng tin liªn quan ®Õn çc thμnh viªn, cæ phÇn vμ vèn cæ phÇn (nÕu cã), vμ nî ® îcb¶o ®¶m bëi tμi s¶n cña c«ng ty.

• Lμm râ r»ng çc liªn doanh vμ çc ph¸p nh©n 100% vèn ®Çu t n íc ngoμi ph¶i chÞu sù ®iÒu tiÕt cña LuËt Doanh nghiÖp.

• Hñy bá nhiÒu quy ®Þnh can thiÖp vμo ph¹m vi thùc hiÖn cña LuËt Doanh nghiÖp.

LuËt ®Êt ®ai

• Söa ®æi LuËt ®Êt ®ai n¨m 1998 nh»m cho phÐp çc c«ng ty cã nh÷ng quyÒn h¹n ph¸p lý vÒ ®Êt ®ai gièng nh ®èi víi ®Êt thæ c ®« thÞ. HoÆc thùc tÕ h¬n, t¹o ra quyÒn thuª chuÈn víi thêi h¹n lμ 50 n¨m (gièng nhthùc tiÔn cña In®«nªxia) ®èi víi mäi ph¸p nh©n bao gåm c¶ çc nhμ ®Çu t trong n íc vμ n íc ngoμi. QuyÒn lîi g¾n víi quyÒn thuª sÏ cho phÐp bÊt cø sù sö dông ®Êt ®ai nμo tu©n theo çc quy ho¹ch ph©n vïng phï hîp, cho phÐp dïng lμm thÕ chÊp cho çc ng©n hμng trong n íc vμ n ícngoμi vμ çc quyÒn b¸n chuyÓn nh îng v« ®iÒu kiÖn.

• Cho phÐp çc c«ng ty thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ trùc tiÕp thuª ®Êt víi gi¸ tho¶ thuËn trªn thÞ tr êng tõ çc chñ cho thuª quyÒn sö dông ®Êt lμ nhμ n íc hay lμ t nh©n.

• Söa ®æi LuËt ®Êt ®ai ®Ó cËp nhËt nh÷ng ng êi ®¨ng ký bÊt ®éng s¶n, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®¨ng ký vμ gi¶m bít phÝ còng nh thuÕ, vμ b¶o ®¶m gi¶i quyÕt çc tranh chÊp mét çch c«ng b»ng vμ minh b¹ch.

• Ban hμnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ chuyÓn nh îng tμi s¶n vμ quyÒn së h÷u ®Êt.

• ViÖc thanh to¸n båi th êng cho nh÷ng ®èi t îng sö dông ®Êt do çc nhμ ®Çu t trong n íc vμ n íc ngoμi mua ph¶i ® îc tu©n thñ theo mét hÖ thèng ®Þnh gi¸ thèng nhÊt vμ minh b¹ch cho phÐp ph¶n ¸nh ®óng gi¸ trÞ thÞ tr êng.

64

Çc quy ®Þnh vÒ tμi chÝnh

• B·i bá nh÷ng quy ®Þnh vÒ l·i suÊt trÇn: chÝnh phñ nªn ®Ó thÞ tr êng quyÕt ®Þnh møc l·i suÊt bëi v× çc ng©n hμng sÏ kh«ng cÊp vèn cho çc dù ¸n cã thêi gian ho¹t ®éng dμi nÕu çc ng©n hμng kh«ng ® îc ®Òn bï xøng ®¸ng cho nh÷ng rñi ro mμ hä ph¶i g¸nh chÞu.

• B·i bá nh÷ng quy ®Þnh vÒ thÕ chÊp vμ cho phÐp çc ng©n hμng b¶o ®¶m çc kho¶n cho vay theo çch mμ hä thÊy lμ phï hîp.

• Gióp çc ng©n hμng qu¶n lý rñi ro b»ng çch thiÕt lËp hÖ thèng ®¨ng ký tËp trung ¸p dông cho toμn thÓ c«ng chóng.

• Cñng cè hÖ thèng tμi chÝnh b»ng çch ¸p dông çc nguyªn t¾c kÕ to¸n vμ kiÓm to¸n ® îc quèc tÕ c«ng nhËn vμ sö dông th«ng tin thu l îm ® îc ®Ó lo¹i bá t×nh tr¹ng nî khã ®ßi vμ n©ng cao chÊt l îng cho vay.

• Ban hμnh çc quy ®Þnh qu¶n lý sù an toμn cña çc kho¶n cho vay vμ b¶o hiÓm tiÒn göi ®Ó b¶o vÖ ng êi göi vμ ng êi cho vay tiÒn.

• Më thÞ tr êng chøng kho¸n do thÞ tr êng nμy sÏ gióp ViÖt Nam ®¸ng kÓ trong c«ng t¸c cæ phÇn ho¸, song çc quy chÕ vÒ sù tham gia kh«ng nªn qu¸ chÆt chÏ, vÝ dô nh kh«ng nªn lo¹i trõ sù tham gia cña çc c«ng ty tnh©n trong n íc vμ n íc ngoμi.

Çc vÊn ®Ò kh¸c

• Cho phÐp çc doanh nghiÖp t nh©n xuÊt khÈu vμ nhËp khÈu tÊt c¶ çc chñng lo¹i hμng ho¸ ® îc luËt ph¸p cho phÐp mμ kh«ng cÇn ph¶i ® a ra luËn cø; ®¬n gi¶n ho¸ çc quy ®Þnh h¶i quan vμ thñ tôc hμnh chÝnh; vμ hîp lý ho¸ thuÕ nhËp khÈu cho phï hîp víi thuÕ trong n íc ®Ó gi¶m bít møc ®é b¶o hé hiÖu qu¶.

• TiÕp tôc c¶i çch thuÕ theo h íng ®¬n gi¶n ho¸ çc lo¹i thuÕ vμ khiÕn thuÕ trë nªn c«ng b»ng h¬n b»ng çch xo¸ bá nh÷ng ®èi xö ®Æc biÖt; tiÕp tôc ®¬n gi¶n ho¸ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT); ph¶i gi¶m bít çc quy ®Þnh cã liªn quan vμ më réng diÖn tÝnh thuÕ b»ng çch gi¶m bít nh÷ng tr ênghîp miÔn thuÕ vμ gi¶m tõ 4 møc thuÕ xuèng cßn 1 møc thuÕ ®èi víi tÊt c¶ çc hμng ho¸ vμ dÞch vô kh«ng ® îc miÔn thuÕ; gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc ¸p dông luËt thuÕ míi kÞp thêi, vμ b·i bá “thuÕ quan thùc thi” ®èi víi ®Çu vμo nhËp khÈu; thèng nhÊt vμ hîp lý ho¸ thuÕ thu nhËp c«ng ty vμ thuÕ thu nhËp ç nh©n.

65

• X©y dùng çc c¬ chÕ ph¸p lý cho phÐp mäi ng êi cã thÓ lμm viÖc ë nh÷ng n¬i kh¸c ngoμi n¬i hä th êng tró.

• T¹o dùng c¬ së ph¸p luËt cho viÖc h×nh thμnh mét c¬ së d÷ liÖu tËp trung c«ng khai, vμ ® îc sö dông réng r·i vÒ çc doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký vμ th«ng tin vÒ c«ng ty.

• TiÕp tôc çc nç lùc th«ng qua NghÞ ®Þnh 57 ®Ó më çc thÞ tr êng quèc tÕ cho tÊt c¶ çc doanh nghiÖp, trong ®ã cã çc doanh nghiÖp võa vμ nhá b»ng çch ®Èy nhanh çc yªu cÇu vÒ luËt thuÕ m«n bμi (the issuance tax code requirements) hoÆc cïng b·i bá tÊt c¶ çc yªu cÇu ®ã.

• So¹n th¶o LuËt Çc hiÖp héi míi (hoÆc söa ®æi luËt hiÖn nay) ®Ó cho phÐp çc nhãm kinh doanh cã quyÒn h×nh thμnh çc tæ chøc v× môc ®Ých thóc ®Èy quyÒn lîi cña çc thμnh viªn cña çc tæ chøc nμy.

• Cho phÐp çc tæ chøc th ¬ng m¹i t nh©n vμ nhμ n íc gi¶i quyÕt çc tranh chÊp th«ng qua träng tμi phi nhμ n íc. Thi hμnh mét nghÞ ®Þnh c«ng nhËn sù hîp lÖ cña träng tμi phi nhμ n íc vμ uû quyÒn cho çc c¬ quan nhμ n íc ®¨ng ký vμ thùc hiÖn nh÷ng quyÕt ®Þnh do çc c¬ quan nμy ® a ra.

• Söa ®æi LuËt Ph¸ s¶n Doanh nghiÖp n¨m 1994 ®Ó ®¶m b¶o r»ng mét sè hμnh vi nh kh«ng thanh to¸n ® îc nî sau giai ®o¹n xö lý ® îc quy ®Þnh sÏ dÉn ®Õn hμnh vi ph¸ s¶n tù ®éng. Ngoμi nh÷ng ®å dïng ç nh©n thiÕt yÕu th× tÊt c¶ çc tμi s¶n thuéc çc chñ bÞ ph¸ s¶n ph¶i ® îc ph©n phèi cho çc chñ nî mμ kh«ng cÇn cã sù phª duyÖt cña nhμ n íc.

Çc luËt vμ quy ®Þnh cã ¶nh h ëng ®Æc biÖt ®Õn çc doanh nghiÖp

hé gia ®×nh

• Söa ®æi NghÞ ®Þnh 66/HDBT cho phÐp çc doanh nghiÖp hé gia ®×nh ho¹t ®éng kinh doanh ë bÊt cø vïng nμo cña ®Êt n íc chø kh«ng chØ ë vïng hä ® îc cÊp giÊy phÐp kinh doanh.

• Thùc hiÖn çc biÖn ph¸p hîp lý ®Ó gi¶m chi phÝ liªn quan ®Õn vÒ viÖc chuyÓn tõ doanh nghiÖp hé gia ®×nh sang doanh nghiÖp kinh doanh cã ®¨ng ký chÝnh thøc, vÝ dô nh gi¶m chi phÝ ®¨ng ký tíi møc tèi thiÓu vμ c¶i çch luËt ®Êt ®ai sao cho nh÷ng h¹n chÕ ®èi víi viÖc sö dông ®Êt kh«ng g©y trë ng¹i ®èi víi viÖc chuyÓn t çch ph¸p nh©n tõ hé gia ®×nh sang doanh nghiÖp kinh doanh.

66

Çc luËt vμ quy ®Þnh cã ¶nh h ëng ®Æc biÖt ®Õn ®Çu t n íc ngoμi

• Xo¸ bá nhiÒu quy tr×nh thñ tôc vμ çc quy t¾c g©y phøc t¹p ®èi víi ®Çu t n íc ngoμi mμ kh«ng phôc vô bÊt cø môc tiªu quèc gia lín nμo cña ViÖt Nam (tr¸i víi nh÷ng dù ®Þnh ban ®Çu, viÖc xem xÐt ®¸nh gi¸ cña chÝnh phñ ®èi víi çc kÕ ho¹ch kh¶ thi vμ nh÷ng viÖc t ¬ng tù ®· kh«ng ng¨n c¶n ® îc viÖc cÊp giÊy phÐp cho nhiÒu dù ¸n lín kh«ng thùc tÕ); cho phÐp thay ®æi dù ¸n/thay ®æi giÊy phÐp chØ b»ng viÖc th«ng b¸o vμ phª duyÖt kh«ng tèn nhiÒu thêi gian; b·i bá çc yªu cÇu vÒ cÊp giÊy phÐp ®èi víi çc lÜnh vùc kh«ng nh¹y c¶m vμ trong tr êng hîp nÕu cã çc yªu cÇu nh vËy th× chØ nªn giíi h¹n vÒ vÞ trÝ, møc vèn v.v; chØ yªu cÇu çc nghiªn cøu kh¶ thi ®èi víi çc dù ¸n lín nh dù ¸n thuéc nhãm A hoÆc dù ¸n BOT.

• Gi¶m bít çc yªu cÇu r¾c rèi sau khi ®· ® îc cÊp giÊy phÐp b»ng çch xãa bá nh÷ng quy ®Þnh phª duyÖt kh«ng phôc vô cho lîi Ých quèc gia cña ViÖt Nam, ®ång thêi thiÕt lËp mét c¬ quan ®Ó hîp lý ho¸ qu¸ tr×nh phª duyÖt hiÖn hμnh; gi¶m bít sè c¬ quan phª duyÖt trung ¬ng, do ®ã sÏ lμm t¨ng thÈm quyÒn cña Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t vμ chuyÓn sang c¬ chÕ “mét cöa”- chØ mét c¬ quan chÞu tr¸ch nhiÖm cÊp phÐp cho ®Çu ttrùc tiÕp n íc ngoμi; giao cho tõng bé quyÕt ®Þnh vÒ çc b íc cô thÓ trong qu¸ tr×nh qu¶n lý vμ b·i bá viÖc lÊy ý kiÕn çc bé trong qu¸ tr×nh duyÖt dù ¸n v× ®iÒu nμy thÓ hiÖn sù xung ®ét quyÒn lîi v× çc bé nμy còng gi¸m s¸t çc DNNN lμ ®èi thñ c¹nh tranh víi çc c«ng ty ®Çu tn íc ngoμi; lμm râ vai trß cña çc c¬ quan cÊp ®Þa ph ¬ng trong viÖc phª duyÖt dù ¸n ®Çu t n íc ngoμi ®Ó ®¬n gi¶n qu¸ tr×nh 2 b íc hiÖn nay.

• Cho phÐp çc liªn doanh hiÖn nay thay ®æi c¬ cÊu së h÷u vμ lùa chän h×nh thøc c«ng ty vμ/hoÆc çc ®èi t¸c cña hä. Cho phÐp çc c«ng ty cã vèn ®Çu t n íc ngoμi tù tæ chøc thμnh çc c«ng ty cæ phÇn chø kh«ng chØ h¹n hÑp hä lμ çc c«ng ty TNHH (lo¹i h×nh c«ng ty cã c¬ cÊu vèn cøng nh¾c vμ çc cæ phiÕu kh«ng ® îc tù do chuyÓn ®æi hoÆc mua b¸n trªn thÞ tr êng chøng kho¸n).

• Xo¸ bá tÊt c¶ nh÷ng trë ng¹i cßn tån t¹i ®èi víi çc c«ng ty cã 100% vèn n íc ngoμi; t¨ng sè l îng çc thμnh phÇn kinh tÕ vμ çc ho¹t ®éng cho phÐp sù tham gia cña çc c«ng ty 100% vèn n íc ngoμi b»ng çch chuyÓn tõ viÖc ¸p dông danh s¸ch çc ngμnh ® îc phÐp ho¹t ®éng sang ¸p dông danh s¸ch çc ngμnh kh«ng ® îc phÐp.

• B¶o ®¶m cho çc nhμ ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi ® îc tiÕp cËn víi c¬ chÕ chuyÓn ®æi ngo¹i tÖ vμ tiÕn tíi viÖc tù do chuyÓn ®æi tμi kho¶n v·ng lai; xo¸ bá nh÷ng quy ®Þnh buéc çc c«ng ty ph¶i chuyÓn thu nhËp b»ng ngo¹i tÖ sang ®ång ViÖt Nam; thay v× vËy, khuyÕn khÝch hä lμm viÖc nμy

67

b»ng çch thóc ®Èy mét thÞ tr êng hèi ®o¸i kú h¹n cã hiªô qu¶ vμ gi¶i phãng ®ång ViÖt Nam khái tû gi¸ hèi ®o¸i cè ®Þnh; vμ níi láng kiÓm so¸t ngo¹i hèi vμ gióp çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi tiÕp cËn víi ngo¹i tÖ cho s¶n xuÊt hμng xuÊt khÈu.

• B·i bá nh÷ng chÝnh s¸ch ph©n biÖt lμm t¨ng chi phÝ s¶n xuÊt cña ViÖt Nam nh hÖ thèng 2 gi¸, ®¸nh thuÕ cao ®èi víi çc c«ng nh©n lμnh nghÒ ViÖt Nam lμm viÖc trong çc c«ng ty n íc ngoμi, vμ ®Þnh l ¬ng vμ gi¸ thuª ®Êt b»ng ®ång ®«la; tÝnh to¸n vμ tr¶ l ¬ng cho çc c«ng nh©n ViÖt Nam trong çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi b»ng ®ång ViÒn Nam; b·i bá yªu cÇu trong NghÞ ®Þnh 85 buéc çc c«ng ty n íc ngoμi ph¶i thuª lao ®éng th«ng qua mét c¬ quan tËp trung cña chÝnh phñ; gi¶m thuÕ thu nhËp ®èi víi ng êi n íc ngoμi; b·i bá thuÕ thu nhËp ç nh©n bæ sung; thèng nhÊt møc thuÕ thu nhËp c«ng ty cña çc c«ng ty trong n ícvμ n íc ngoμi; ¸p dông cïng mét møc thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cho hμng ho¸ trong n íc vμ hμng ho¸ nhËp khÈu.

• §¶m b¶o cho çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi ® îc tiÕp cËn mét çch râ rμng vμ dμi h¹n víi ®Êt ®ai; vμ xo¸ bá yªu cÇu cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ ®Êt ®ai ngay khi b¾t ®Çu dù ¸n.

• T¹o mét m«i tr êng thuËn lîi h¬n cho viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ b»ng çch gi¶m bít çc hμng rμo ®èi víi viÖc tham gia thÞ tr êng; níi láng çc thñ tôc nhËp c¶nh ®èi víi çc kü thuËt viªn n íc ngoμi; xo¸ bá quy ®Þnh cña chÝnh phñ vÒ çc hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ; t¨ng c êng viÖc sö dông c«ng nghÖ trong çc doanh nghiÖp võa vμ nhá th«ng qua khÊu hao vμ khuyÕn khÝch viÖc thuª hay mua nh÷ng c«ng nghÖ nμy (míi hoÆc ®· qua sö dông); b·i bá viÖc chÝnh phñ kiÓm so¸t viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ víi çc nhμ ®Çu t n íc ngoμi; vμ gi¶m bít c íc phÝ viÔn th«ng quèc tÕ vμ sö dông internet.

• Çc nhμ cho vay n íc ngoμi ® îc phÐp nhËn b¶o ®¶m thÕ chÊp ®Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn ® îc çc dù ¸n lín phøc t¹p ngoμi h×nh thøc BOT; môc tiªu chñ chèt lμ ®èi xö c«ng b»ng gi÷a çc nhμ cho vay trong n íc vμ n íc ngoμi trong vÊn ®Ò çc h×nh thøc b¶o ®¶m.

• Çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi ph¶i ® îc phÐp ¸p dông çc tiªu chuÈn vμ thùc hμnh kÕ to¸n quèc tÕ ® îc c«ng nhËn.

• Söa ®æi NghÞ ®Þnh 12 nh»m b·i bá giíi h¹n vÒ khÊu trõ 5% ®èi víi chi phÝ qu¶ng ço vμ tiÕp thÞ. Còng kh«ng nªn cã giíi h¹n trong khÊu trõ thuÕ VAT tÝnh cho ®Çu vμo ®èi víi çc dÞch vô qu¶ng ço nÕu chóng lμ mét bé phËn trong çc chi phÝ ho¹t ®éng kinh doanh b×nh th êng cña doanh nghiÖp.

68

• Yªu cÇu çc toμ ¸n ph¶i c«ng nhËn vμ c ìng chÕ thi hμnh tÊt c¶ nh÷ng quyÕt ®Þnh mang tÝnh ph¸p lý do Trung t©m Träng tμi Quèc tÕ ViÖt Nam vμ çc trung t©m träng tμi phi chÝnh phñ cña n íc ngoμi ® a ra.

3.23. (ii) Thμnh lËp çc tæ chøc hç trî thÞ tr êng. ThÞ tr êng trong çc n íc ph¸t triÓn thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh rÊt tèt nhê sù cã mÆt cña nhiÒu tæ chøc trî gióp thÞ tr êng ®Çy kinh nghiÖm. Çc tæ chøc nμy gióp cho çc thμnh viªn tham gia vμo thÞ tr êng ® îc th«ng b¸o ®Çy ®ñ, thóc ®Èy tiÕn tr×nh çc giao dÞch vμ thi hμnh çc luËt lÖ. Ba tæ chøc ® îc lùa chän ë Ch ¬ng 1 ®ãng vai trß ®Æc biÖt quan träng cho ph¸t triÓn khu vùc t nh©n ë ViÖt Nam. §ã lμ çc tæ chøc tμi chÝnh, çc hiÖp héi kinh doanh vμ çc tæ chøc gi¸o dôc, mçi mét tæ chøc ® îc tãm t¾t ng¾n gän trong phÇn nμy.

• Çc tæ chøc tμi chÝnh60 . Ngay c¶ khi tÊt c¶ çc khuyÕn nghÞ vÒ çc quy ®Þnh tμi chÝnh ® îc kiÕn nghÞ nh trªn ® îc thùc hiÖn th× hÇu hÕt çc ng©n hμng cña ViÖt Nam vÉn kh«ng ë vÞ thÕ tèt ®Ó cho çc c«ng ty tnh©n ViÖt Nam vay nÕu hä kh«ng c¬ cÊu l¹i tæ chøc mét çch m¹nh mÏ. Nh ®· biÕt, çc ng©n hμng d íi chÕ ®é x· héi chñ nghÜa thùc hiÖn chøc n¨ng kÕ to¸n cho chÝnh phñ h¬n lμ mét ®¬n vÞ ®éc lËp, nghÜa lμ hä cho çc doanh nghiÖp nhμ n íc vay theo chØ ®¹o. Hä kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i hoμ vèn hoÆc cã l·i. §iÒu nμy cã nghÜa lμ hä kh«ng nh÷ng kh«ng ph¸t triÓn ® îc çc kü n¨ng ®Ó ph©n biÖt gi÷a çc dù ¸n kh¶ thi vμ kh«ng kh¶ thi, mμ ngay c¶ c¬ cÊu tæ chøc néi bé vμ qui tr×nh cña hä còng ® îch íng vμo chøc n¨ng kÕ to¸n h¬n lμ vμo chøc n¨ng trung gian tμi chÝnh thùc thô. Gióp çc ng©n hμng ViÖt Nam tù chuyÓn ®æi thμnh çc ng©n hμng hiÖn ®¹i lμ mét c«ng viÖc gian tru©n, l©u dμi vμ ph¶i ® îc thùc hiÖn riªng biÖt cho tõng ng©n hμng mét ®Ó lËp nªn mét c¬ cÊu tæ chøc vμ çc quy tr×nh míi nh»m thùc hiÖn çc chøc n¨ng míi. X©y dùng kü n¨ng lμ mét phÇn quan träng cña c«ng viÖc nμy61.

• Çc hiÖp héi kinh doanh. Nh ®· nªu ë Ch ¬ng 1, thμnh lËp çc hiÖp héi kinh doanh míi lμ mét viÖc rÊt khã kh¨n mÆc dï luËt ph¸p kh«ng cÊm viÖc nμy. Dï cã ®¹o luËt míi hay c¶i çch ®¹o luËt cò th× vÉn cÇn ph¶i cã nh÷ng b íc cô thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc h×nh thμnh çc hiÖp héi kinh doanh ® îc dÔ dμng cho tÊt c¶ nh÷ng ai c¶m thÊy r»ng hä sÏ ® îc lîi tõ çc hiÖp héi kinh doanh nμy, ngay c¶ khi hä ph¶i ®¨ng ký vμ b¸o ço ®Þnh kú vÒ çc ho¹t ®éng cña hä.62 ë kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi, çc hiÖp

60 Còng nh víi c¶i çch chÝnh s¸ch nªu trªn, néi dung vμ tr×nh tù cña qu¸ tr×nh c¬ cÊu l¹i ng©n hμng lμ

mét ®Ò tμi th¶o luËn dμnh cho çc nhμ chuyªn m«n61 §iÒu quan träng ph¶i nªu ë ®©y lμ khuyÕn nghÞ vÒ viÖc çc doanh nghiÖp t nh©n cã kh¶ n¨ng thμnh

lËp çc hiÖp héi kinh doanh cña riªng hä kh«ng nh»m nãi vÒ ho¹t ®éng cña Phßng th ¬ng m¹i vμ c«ng nghiÖp ViÖt nam (VCCI) trong viÖc ®¹i diÖn vμ phôc vô lîi Ých cña çc doanh nghiÖp t nh©n. Ng îc l¹i, VCCI ®· hoμn thμnh nhiÖm vô cña m×nh mét çch xuÊt s¾c trªn c¶ hai lÜnh vùc. Nh ng c¬ cÊu cña tæ chøc nμy qu¸ lín vμ biÕn ®æi, vμ kinh nghiÖm cho thÊy r»ng çc hiÖp héi nhá do çc nhãm doanh nh©n cã cïng lîi Ých thμnh lËp l¹i ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶ trong viÖc ®¸p øng nhu cÇu chuyªn s©u cña çc thμnh viªn.

69

héi kinh doanh lμ mét nguån trî gióp quan träng cho çc c«ng ty tnh©n, ®Æc biÖt khi çc c«ng ty nμy cßn nhá nh ë ViÖt Nam. HÇu hÕt çc hiÖp héi kinh doanh ®Òu cung cÊp 3 lo¹i dÞch vô c¬ b¶n cho thμnh viªn cña m×nh: çc th«ng tin ®· ® îc xö lý vÒ tÊt c¶ lÜnh vùc trªn thÞ tr êngtrong n íc vμ quèc tÕ; mét diÔn ®μn n¬i çc thμnh viªn cã thÓ gÆp gì vμ häc hái lÉn nhau; vμ mét diÔn ®μn çc thμnh viªn cã thÓ ph¶n ¸nh lîi Ých cña hä ®Õn chÝnh phñ. Ngoμi ra çc hiÖp héi kinh doanh cßn lμ çc kªnh ®Ó çc nhμ tμi trî vμ çc ®èi t îng kh¸c cã thÓ cung cÊp dÞch vô cho çc c«ng ty nhá h¬n ë çc n íc ®ang ph¸t triÓn. Çc c«ng ty t nh©n ViÖt Nam rÊt cÇn tÊt c¶ nh÷ng dÞch vô nμy vμ hä cã thÓ tiÕp cËn ®Õn chóng hiÖu qu¶ h¬n nÕu hä ® îc tù do thμnh lËp çc hiÖp héi kinh doanh cña riªng m×nh.

Trong thÕ kû hai m ¬i mèt, mét nh©n tè rÊt quan träng lμ çc hiÖp héi cña ngμnh, çc phßng th ¬ng m¹i, çc häc viÖn, çc c¬ quan vμ c«ng ®oμn lao ®éng ph¶i x¸c ®Þnh l¹i vai trß cña hä nh nh÷ng ng êi dÉn ®Çu cña giíi l·nh ®¹o kinh doanh. ViÖc x©y dùng çc ch ¬ng tr×nh vμ thñ tôc ®Ó ®μo t¹o, huÊn luyÖn vμ ®éng viªn çc nhμ qu¶n lý cña khèi tnh©n nh»m ph¸t triÓn çc chiÕn l îc mang tÝnh c¹nh tranh cao h¬n cÇn ph¶i ® îc u tiªn thay cho viÖc kh«ng ngõng vËn ®éng hay phª ph¸n ChÝnh phñ. Nh÷ng tæ chøc nμy cã vÞ trÝ ®Æc biÖt trong viÖc khuyÕn khÝch ®èi tho¹i gi÷a chÝnh phñ víi khèi kinh doanh, vμ hä ph¶i chñ ®éng ® ara s¸ng kiÕn mμ kh«ng ® îc ®îi chÝnh phñ nªu yªu cÇu. §Æc biÖt, çc hiÖp héi cña ngμnh vμ çc phßng th ¬ng m¹i cÇn më thªm nhiÒu ch ¬ng tr×nh ®μo t¹o víi néi dung kh«ng chØ tËp trung vμo n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña çc doanh nghiÖp mμ cßn ph¶i h íng dÉn cho çc chñ doanh nghiÖp vμ çc çn bé cña chÝnh phñ nhËn thÊy ® îc hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh.63

• Çc tæ chøc gi¸o dôc64. VÒ l©u dμi ViÖt Nam cÇn ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ çc tæ chøc gi¸o dôc tõ trªn xuèng d íi nÕu muèn c¹nh tranh ® îc trªn thÞ tr êng thÕ giíi. VÒ ng¾n h¹n, nªn tËp trung vμo n©ng cao chÊt l îng vμ tÝnh phæ cËp cña nhiÒu kho¸ ®μo t¹o kinh doanh ng¾n h¹n ®· ® îc thùc hiÖn lªn ë çc thμnh phè chÝnh. Thø nhÊt, çc tμi liÖu häc cÇn ® îc chän lùa vμ ®iÒu chØnh cho phï hîp víi viÖc sö dông ë ViÖt Nam chø kh«ng ®¬n gi¶n chØ hoμn toμn sö dông tμi liÖu cña n íc ngoμi. Trong thùc tÕ, çc nguyªn t¾c vμ kü n¨ng kinh doanh chñ yÕu gièng nhau ë tÊt c¶ mäi n¬i; ®iÒu kh¸c nhau lμ chóng ® îc ¸p dông nh thÕ nμo, çc vÝ dô lμ nh÷ng ®iÒu ® îc sö dông ®Ó d¹y sinh viªn, vμ çc c«ng nghÖ gi¶ng d¹y phï hîp nhÊt ®èi víi çc nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau. Thø hai, cÇn quan t©m

63 TrÝch tõ RÏ sãng biÓn64 §· cã nhiÒu ph©n tÝch vÒ çc tæ chøc gi¸o dôc cña ViÖt nam ®· ® îc hoμn thμnh, kÓ c¶ hÖ thèng çc

tæ chøc ®μo t¹o d¹y nghÒ. PhÇn nμy nãi vÒ vÊn ®Ò c¶i çch gi¸o dôc d íi gi¸c ®é chung nhÊt v× t¸c gi¶ kh«ng cã chuyªn m«n s©u trong lÜnh vùc nμy.

70

t¨ng sè gi¶ng viªn ng êi ViÖt Nam cã tr×nh ®é cao trong viÖc gi¶ng d¹y çc kho¸ häc kinh doanh vμ gi¶m sè gi¸o viªn ng êi n íc ngoμi víi møc tiÒn thuª ®¾t ®á trong lÜnh vùc nμy ®Ó çc kho¸ häc ® îc bÒn v÷ng vÒ mÆt tμi chÝnh. Thø ba, çc ph ¬ng ph¸p ®μo t¹o ng êi lín cÇn ® îc ¸p dông réng r·i h¬n, nghÜa lμ, çc kho¸ ng¾n h¹n tËp trung vμo n©ng cao çc kü n¨ng thùc hμnh, th êng b»ng çch ®Ó häc viªn tÝch cùc tham gia. Vμ thø t lμ ®μo t¹o l¹i sÏ cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi nhiÒu ng êi tõ khu vùc nhμ n íc sang khu vùc t nh©n.

3.24 Bªn c¹nh ba nhãm tæ chøc võa nªu trªn cßn cÇn ®Õn nhiÒu tæ chøc kh¸c ®Ó hç trî cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc çc doanh nghiÖp t nh©n cña ViÖt Nam. Sù thμnh c«ng cña nh÷ng nhμ xuÊt khÈu ch©u ¸ nh ®· ®Ò cËp ë Ch ¬ng 2 kh«ng chØ ®¬n thuÇn xuÊt ph¸t tõ nh÷ng thay ®æi vÒ chiÕn l îc, chÝnh s¸ch hay çc quy ®Þnh vμ çc luËt. Nh÷ng thay ®æi ®ã lμ ch×a khãa ®Ó t¹o ra mét khu«n khæ cho çc nhμ xuÊt khÈu ho¹t ®éng nh ng nh©n tè cñng cè cho sù thμnh c«ng cho hä l¹i chÝnh lμ kh¶ n¨ng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña çc tæ chøc hç trî. Nh÷ng tæ chøc ®ã bao gåm çc c¬ quan qu¶n lý chÊt l îng, çc c¬ quan marketing, hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, hÖ thèng ph©n phèi, çc tæ chøc ®μo t¹o, çc c¬ quan hç trî cho çc mèi quan hÖ quèc tÕ vμ nh÷ng tæ chøc vÒ th«ng tin. TÊt c¶ nh÷ng tæ chøc Êy ®Òu rÊt cÇn thiÕt ®èi víi ViÖt Nam.

3.25 MPDF ®· rót ra ® îc nhiÒu bμi häc quý b¸u tõ nh÷ng ho¹t ®éng x©y dùng thÓ chÕ trong nh÷ng n¨m võa qua. Nh÷ng kinh nghiÖm ®ã chñ yÕu ®· gióp kh¼ng ®Þnh r»ng x©y dùng thÓ chÕ lμ mét qu¸ tr×nh hÕt søc l©u dμi vμ phøc t¹p. Nãi mét çch cô thÓ h¬n, çc tæ chøc c¶ cña t nh©n vμ nhμ n íc ®Òu ph¶i cÇn ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Ó phôc vô çc kh¸ch hμng t nh©n. Song khu vùc nhμ n íc cã vÞ trÝ chi phèi l¹i lμm gi¶m nh÷ng khuyÕn khÝch ®ã bëi nh÷ng hîp ®ång lín kÌm theo trî cÊp ® îc ® a ra th êng kh«ng dμnh cho khu vùc t nh©n; çc doanh nghiÖp nhμ n íc ® îc u ®·i sö dông çc nguån lùc nh h¹n ng¹ch xuÊt khÈu vμ çc hîp ®ång cña chÝnh phñ. Nh÷ng ®iÒu kiÖn nμy ® îc chuyÓn ho¸ thμnh nh÷ng c«ng viÖc kinh doanh ®¸ng kÓ cña çc tæ chøc hç trî. Do ®ã, hμng hãa vμ dÞch vô cña çc tæ chøc hç trî ® îc h íng tíi viÖc phôc vô cho nhu cÇu cña çc doanh nghiÖp nhμ n íc chø kh«ng hÒ phï hîp víi nhu cÇu cña khu vùc t nh©n. T ¬ng tù nh vËy, çc çn bé nhμ n íc th êng kh«ng ®ñ tr×nh ®é ®Ó s¶n xuÊt ra nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch hμng t nh©n. HÖ thèng ph©n phèi çc dÞch vô hç trî còng chØ ®ñ ®¸p øng nhu cÇu cña çc doanh nghiÖp nhμ n íc vμ ®©y còng chÝnh lμ nh÷ng kh¸ch hμng chÝnh yÕu sö dông çc dÞch vô cña hä. RÊt nhiÒu tæ chøc cung cÊp dÞch vô hç trî ë ViÖt Nam lμ çc c¬ quan nhμ n íc nh ng ch¼ng ai ®Æt cho chóng nhiÖm vô ph¶i ho¹t ®éng hiÖu qu¶ vμ gi¶m chi phÝ.

3.26 ViÖc ®Þnh h íng l¹i cho ho¹t ®éng cña çc tæ chøc hç trî ®Ó gióp chóng phôc vô ® îc c¶ çc doanh nghiÖp t nh©n ®ßi hái ph¶i c¾t gi¶m trî cÊp trªn diÖn réng vμ buéc chóng ph¶i t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, ph¶i thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p nh»m lμm cho çc doanh nghiÖp nhμ n íc vμ t nh©n trë thμnh çc

71

kh¸ch hμng t ¬ng ®èi b×nh ®¼ng, vÝ dô nh c¾t gi¶m trî cÊp cho ®μo t¹o cña çc doanh nghiÖp nhμ n íc ®Ó trong çc líp häc, nhu cÇu cña çc häc viªn thuéc khèi nhμ n íc kh«ng cßn chiÕm u thÕ so víi çc häc viªn thuéc khèi t nh©n. NhiÒu tæ chøc hç trî còng cÇn ® îc hîp lý hãa ®Ó chuyÓn ®æi c¬ cÊu tæ chøc theo h íng phï hîp víi yªu cÇu cña thÞ tr êng. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn giíi thiÖu thªm çc s¶n phÈm hμng hãa vμ dÞch vô míi còng nh cñng cè kü n¨ng cña nh©n viªn. TÊt c¶ nh÷ng nhiÖm vô nμy ®Òu ®ßi hái nhiÒu thêi gian vμ nhiÒu c«ng søc. MÆc dï còng ®· cã mét sè ch ¬ng tr×nh cña çc nhμ tμi trî trî gióp kü thuËt cho çc tæ chøc cña ViÖt Nam trong çc lÜnh vùc ®ã nh ng hÇu nh ch a cã mét ch ¬ng tr×nh nμo thÊy râ ® îc nhu cÇu cÊp b¸ch ph¶i ®Þnh h íng l¹i çc tæ chøc hç trî nh»m ®¸p øng ® îc c¶ nhu cÇu ph¸t triÓn cña khu vùc t nh©n.

3.27 (iii) Më cöa çc kªnh th«ng tin. Khu vùc t nh©n cña ViÖt Nam sÏ kh«ng bao giê ®¹t ® îc tr×nh ®é cao trong s¶n xuÊt hμng xuÊt khÈu nÕu hä kh«ng ® îc tiÕp cËn réng r·i víi th«ng tin th ¬ng m¹i. Nh ®· nªu, cho ®Õn nay hÇu hÕt çc doanh nghiÖp t nh©n vÉn cßn ho¹t ®éng trong ®iÒu kiÖn thiÕu th«ng tin ë mäi lÜnh vùc, ph¶i dùa vμo çc trung gian th ¬ng m¹i ®Ó cung cÊp th«ng tin vÒ thÞ tr êng cho hä vμ ph¶i tr¶ phÝ cao cho c«ng viÖc nμy. §Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh nμy cÇn cã sù lÜnh héi míi cña chÝnh phñ vÒ thêi ®¹i th«ng tin toμn cÇu, sÏ cÇn më réng çc kªnh th«ng tin liªn l¹c cho çc doanh nghiÖp lÊy ® îc th«ng tin cÇn thiÕt. §iÒu nμy còng cã nghÜa lμ më cöa çc kªnh th«ng tin cho tÊt c¶ mäi ®èi t îng nh nhau chø kh«ng chØ dμnh riªng cho çc DNNN vμ v× thÕ mμ lμm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc c«ng ty t nh©n.

3.28 Çc hμnh ®éng cô thÓ nh»m c¶i thiÖn t×nh h×nh hiÖn t¹i bao gåm: (i) gi¶m ®¸ng kÓ chi phÝ viÔn thèng nãi chung vμ chi phÝ tiÕp cËn Internet nãi riªng; (ii) thu thËp, xö lý vμ truyÒn b¸ réng r·i çc th«ng tin kinh tÕ cã chÊt l îng cao, kÞp thêi vÒ kinh tÕ vμ çc xu h íng kinh doanh (iii) t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc tiÕp cËn vμ xuÊt b¶n çc th«ng tin th ¬ng m¹i chÊt l îng cao th«ng qua tÊt c¶ çc kªnh th«ng tin ®¹i chóng bao gåm b¸o chÝ, truyÒn h×nh vμ nhμ xuÊt b¶n, trong ®ã cã viÖc xuÊt b¶n vμ c«ng bè nh÷ng sè liÖu kinh tÕ do çc c¬ quan cña chÝnh phñ thu thËp ® îc; (iv) t¹o ®iÒu kiÖn cho tÊt c¶ çc tæ chøc gi¸o dôc chñ chèt cung cÊp çc kho¸ ®μo t¹o réng r·i vÒ sö dông Internet; vμ (v) cho phÐp vμ khuyÕn khÝch çc c¬ chÕ kh¸c nhau qua ®ã ®Ó gióp çc doanh nghiÖp t nh©n cã thÓ chia sÎ th«ng tin vμ häc hái lÉn nhau.

4. T¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn nhiÒu c¬ héi ®μo t¹o chÊt l îng cao dμnh

cho çc l¸i xe míi

3.29 Nh ®· tr×nh bμy ë ch ¬ng 2, nÕu môc tiªu lμ x©y dùng mét nhãm çc nhμ xuÊt khÈu t nh©n m¹nh cã kh¶ n¨ng n©ng cao nhanh chãng gi¸ trÞ s¶n phÈm vμ kh«ng cßn bÞ t¾c nghÏn ë møc lîi nhuËn thÊp nhÊt, th× ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt lμ cung cÊp cho hä nh÷ng c¬ héi ®μo t¹o vμ th«ng tin nh ® îc m« t¶ trªn. Nh ngcòng cßn nhiÒu viÖc ph¶i lμm.

72

3.30 Tr íc hÕt, çc gi¸m ®èc cña çc c«ng ty t nh©n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm t×m kiÕm vμ häc hái çi hä cÇn ®Ó thμnh c«ng khi chÝnh phñ cã ® îc mét khu«n khæ phï hîp. Trong mét ®iÒu tra kh¶o s¸t vÒ 95 nhμ s¶n xuÊt lín, çc nhμ nghiªn cøu kinh ng¹c khi thÊy nhiÒu gi¸m ®èc ®æ lçi vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña hä cho thÊt b¹i cña chÝnh phñ trong viÖc cÊp cho hä çc ®Æc quyÒn. Râ rμng lμ nhiÒu doanh nh©n thuéc khu vùc t nh©n cÇn hiÓu s©u h¬n vÒ vai trß cña hä trong viÖc x©y dùng doanh nghiÖp cña m×nh vμ sù s½n sμng ®¶m nhËn vai trß nμy. Nh ®· nªu trong Ch ¬ng 2, çc gi¸m ®èc c«ng ty ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc häc hái nh÷ng ®iÒu träng yÕu cña mét c«ng ty, bao gåm hiÓu biÕt thÊu ®¸o vÒ nhu cÇu cña kh¸ch hμng trong ph©n ®o¹n thÞ tr êng môc tiªu cña c«ng ty, qu¶n lý chi phÝ chÆt chÏ vμ ph©n tÝch vÒ ®èi thñ c¹nh tranh mét çch kü l ìng. NhiÖm vô cña chÝnh phñ vμ cña çc tæ chøc hç trî thÞ tr êng lμ ®¶m b¶o cã s½n çc ph ¬ng tiÖn ®Ó cho çc c«ng ty theo häc; viÖc thùc hiÖn l¹i lμ tr¸ch nhiÖm cña çc gi¸m ®èc. Nç lùc h íng çc gi¸m ®èc theo h íng nμy chø kh«ng ph¶i lμ ch¹y chät ®Ó cã çc ®Æc quyÒn (tr¸i ng îc víi viÖc ®ßi ®èi xö c«ng b»ng) cã vai trß rÊt quan träng.

3.31 Çc nhμ nghiªn cøu thùc hiÖn ®iÒu tra cña MPDF vÒ çc nhμ s¶n xuÊt lín gÆp rÊt nhiÒu c«ng ty t nh©n ®· bÞ kÑt vμo çc lÜnh vùc mang l¹i lîi nhuËn thÊp mμ kh«ng cã çch nμo ®Ó tho¸t ra. HiÖn t îng nμy rÊt râ rμng khi so s¸nh çc c«ng ty t nh©n thμnh c«ng nhÊt víi çc c«ng ty kÐm nhÊt. Çc c«ng ty thμnh c«ng nhÊt lμ nh÷ng c«ng ty ho¹t ®éng hoÆc ë trong lÜnh vùc cã nhu cÇu cao trong thÞ tr êng trong n íc (thùc phÈm, hμng ho¸ tiªu dïng c¬ b¶n) hoÆc ë lÜnh vùc cã lîi nhuËn cao trªn thÞ tr êng xuÊt khÈu (h¹t ®iÒu, cμphª, mét sè h¶i s¶n vμ may mÆc). Vμ çc c«ng ty nμy th êng b¸n hμng trùc tiÕp cho thÞ tr êng T©y ©u chø kh«ng sö dông çc ®¹i lý kinh doanh cña §«ng Nam ¸. Çc c«ng ty gÆp khã kh¨n th êng lμ çc doanh nghiÖp trong cïng ngμnh s¶n xuÊt nh çc c«ng ty thμnh c«ng h¬n, nh ng l¹i cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp nhÊt vμ th êng lμ çc doanh nghiÖp nhá h¬n rÊt nhiÒu. Th êng ®ã lμ çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt hμng may mÆc ®Ó b¸n th«ng qua ®¹i lý tõ §μi Loan hoÆc Hμn Quèc, vμ gi¸m ®èc cña c«ng ty nμy biÕt rÊt Ýt vÒ thÞ tr êng ®Ých cña s¶n phÈm hay vÒ ng êi tiªu dïng cuèi cïng.

3.32 Thø hai, cÇn nhiÒu c«ng ty kinh doanh dÞch vô cã thÓ cung cÊp cho çc c«ng ty t nh©n nh÷ng dÞch vô chÊt l îng cao vμ chuyªn s©u. UNDCTAD ®· m« t¶ thêi gian cung cÊp dÞch vô lμm 3 giai ®o¹n: “th îng nguån” (nghiªn cøu kh¶ thi; çc ho¹t ®éng nghiªn cøu vμ ph¸t triÓn); “trung nguån” (kÕ to¸n, kü s vμ çc dÞch vô hμnh chÝnh); vμ “h¹ nguån” (qu¶ng ço, l u kho vμ ph©n phèi). Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c«ng ty sÏ t¨ng theo kh¨ n¨ng tiÕp cËn cña çc c«ng ty víi çc dÞch vô cã chÊt l îng trong tÊt c¶ çc lÜnh vùc nªu trªn.

3.33 Cã mét sè çch ®Ó hç trî ph¸t triÓn çc c«ng ty kinh doanh dÞch vô ë ViÖt Nam. Tr íc hÕt, çc c«ng ty dÞch vô ph¶i ® îc ® a vμo tÊt c¶ çc ch ¬ngtr×nh trî gióp v× hä thùc sù còng cÇn häc çc kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ qu¶n lý kinh doanh. Thø hai, gi¶m gi¸ dÞch vô viÔn th«ng vμ tiÕp cËn Internet lμ mét trî gióp ®Æc biÖt cho nhãm nμy do hä th êng phô thuéc vμo 2 lo¹i dÞch vô nμy nhiÒu h¬n

73

çc c«ng ty kh¸c. Thø ba, cho phÐp thμnh lËp çc hiÖp héi nghÒ nghiÖp t nh©n sÏ ®Æc biÖt cã Ých cho nhãm nμy do biÓu hiÖn ®Æc tr ng cña çc ngμnh dÞch vô kinh doanh c¹nh tranh lμ tù qu¶n lý. Dï lμ b¾t buéc (nh víi kÕ to¸n) hoÆc tù nguyÖn (nh ®èi víi t vÊn qu¶n lý), hÇu hÕt çc ngμnh kinh doanh dÞch vô ë çc nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®Òu cã mét hiÖp héi ngμnh nghÒ cã quyÒn h¹n ph¸p lý ®Ó thõa nhËn nh÷ng nhμ chuyªn nghiÖp vμ yªu cÇu mét tiªu chuÈn ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp tèi thiÓu. Nh÷ng hiÖp héi nh vËy th êng ®Æt ra mét tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp chung trong ®ã çc nhμ chuyªn m«n muèn ® îc thõa nhËn th× ph¶i chøng tá cã ®ñ n¨ng lùc trªn c¬ së thi cö, kinh nghiÖm lμm viÖc hoÆc kÕt hîp c¶ hai yÕu tè trªn. Cμng ngμy çc hiÖp héi còng sÏ ®ßi hái tiÕp tôc gi¸o dôc ®μo t¹o ®Ó duy tr× sù c«ng nhËn ®ã còng nh b»ng chøng cña viÖc tu©n thñ çc tiªu chuÈn ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña ngμnh.

B. KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu

3.34 NÕu ® îc thùc hiÖn, nhiÒu khuyÕn nghÞ nªu trªn sÏ khuyÕn khÝch s¶n xuÊt hμng xuÊt khÈu ë ViÖt Nam. Nh ng ngoμi viÖc c¶i thiÖn m«i tr êng kinh doanh cña m×nh, nhiÒu n íc ®· chän ¸p dông mét sè biÖn ph¸p ®Æc biÖt ®Ó khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, vμ phÇn nμy ® a ra mét vμi khuyÕn nghÞ vÒ çc biÖn ph¸p nμy. Bμi viÕt cña Ari Kokko rÊt h÷u Ých khi t×m hiÓu vÒ çc chiÕn l îc khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®ang ® îc ¸p dông ë çc n íc kh¸c vμ vÒ çc chiÕn l îc ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông65.

3.35 Mét xem xÐt quan träng trong khuyÕn khÝch xuÊt khÈu lμ liÖu çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch sö dông cã mang tÝnh trung lËp ®èi víi ngμnh hay kh«ng hay chØ nh»m vμo mét sè ngμnh môc tiªu. Theo quan ®iÓm cña Kokko, ViÖt Nam sÏ thu ® îc nhiÒu lîi nhÊt nÕu ¸p dông mét chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch xuÊt khÈu trung tÝnh bao gåm miÔn thuÕ, tÝn dông vμ ®Çu t h¹ tÇng c¬ së khiÕn thÞ tr êng x¸c ®Þnh ® îc çc lÜnh vùc ViÖt Nam cã lîi thÕ so s¸nh lín nhÊt. Ch¼ng h¹n, Hμn Quèc tËp trung trî cÊp cho çc ngμnh chiÕn l îc nh ng chÝnh s¸ch chó träng vμo ngμnh thÐp, ho¸ dÇu vμ kim lo¹i mμu lμ hoμn toμn kh«ng cã hiÖu qu¶ vμ tèn kÐm. Tuy nhiªn, ë §μi Loan, chiÕn l îc chän lùa khuyÕn khÝch xuÊt khÈu dùa trªn lîi thÕ so s¸nh vμ c«ng nghÖ hiÖn cã l¹i thμnh c«ng rùc rì. Ngoμi çc lùa chän cã chän läc, ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi vμ chuyÓn giao c«ng nghÖ còng ®ãng mét vai trß quan träng trong t¨ng tr ëng xuÊt khÈu thμnh c«ng.

65 Ari Kokko, Qu¶n lý qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang chÕ ®é th ¬ng m¹i tù do: ChÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña

ViÖt nam trong thÕ kû 21, (Stockholm, th¸ng 5/1997). Néi dung cña phÇn nμy chñ yÕu ® îc trÝch tõ bμi b¸o trªn.

74

3.36 ë çc n íc Ch©u ¸ kh¸c, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi hoÆc tû gi¸ d íi gi¸ trÞ mét çch nh©n t¹o ® îc ¸p dông ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ cña tù do ho¸ th ¬ng m¹i vμ khiÕn çc nhμ xuÊt khÈu cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao h¬n trªn thÞ tr êng thÕ giíi. Çc nhμ xuÊt khÈu ® îc phÐp nhËp khÈu ®Çu vμo theo gi¸ thÞ tr êng thÕ giíi, vμ hä cã ® îc kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®Æc biÖt tÝn dông. Çc nhμ xuÊt khÈu tiÒm n¨ng ® îc khuyÕn khÝch tham gia vμo thÞ tr êng quèc tÕ b»ng çc chÝnh s¸ch nhμ n íc nh miÔn thuÕ, chó ý t¹o dùng çc c«ng ty th ¬ng m¹i vμ hiÖp héi çc nhμ xuÊt khÈu, vμ t¨ng ®Çu t vμo gi¸o dôc vμ h¹ tÇng c¬ së.

3.37 Nh×n chung çc can thiÖp khuyÕn khÝch xuÊt khÈu r¬i vμo mét trong 4 nhãm: liªn quan ®Õn ®Çu vμo, liªn quan ®Õn ®Çu ra, kinh tÕ vÜ m« vμ thÓ chÕ. HÇu hÕt çc n íc ®· ¸p dông nh÷ng chiÕn l îc nμy theo çch gi¸n tiÕp do sù can thiÖp trùc tiÕp cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng ph¶n øng tr¶ ®òa tõ çc n íc kh¸c vμ cã thÓ ® îcxem nh ®i ng îc víi tinh thÇn cña WTO vμ AFTA.

B¶ng 3.1: KhuyÕn khÝch xuÊt khÈu ë §«ng ¸ vμ §«ng nam ¸

Lo¹i Ch ¬ng tr×nh

khuyÕn khÝch xuÊt khÈu

Çc chÝnh s¸ch cô thÓ

Çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch liªn quan ®Õn ®Çu vμo

MiÔn thuÕ vμ thuÕ quan vμ hoμn tr¶ thuÕ ®Çu vμo nhËp khÈu Trî cÊp cho hao hôt ® îc phÐp Gi¶m gi¸ ®èi víi ®Çu vμo lμ dÞch vô c«ng Ých KhÊu hao nhanh Gi¶m l·i suÊt TiÕp cËn u ®·i víi tÝn dông

Çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch liªn quan ®Õn ®Çu ra

¦u ®·i cho çc kho¶n vay dïng cho s¶n xuÊt MiÔn hoÆc hoμn tr¶ thuÕ trong n íc Cho phÐp quyÒn nhËp khÈu g¾n víi xuÊt khÈu TÝn dông xuÊt khÈu ¦u tiªn khi vay ngo¹i tÖ Trî cÊp b¶o hiÓm vËn chuyÓn hμng ho¸ Trî cÊp xuÊt khÈu trùc tiÕp

Çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch kinh tÕ vÜ m« ChÝnh s¸ch hèi ®o¸i Tù do ho¸ th ¬ng m¹i Çc chÝnh s¸ch ®Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi

Çc biÖn ph¸p khuyÕn khÝch mang tÝnh thÓ chÕ/ tæ chøc

Khu chÕ xuÊt Trung t©m th«ng tin th ¬ng m¹i §Çu t vμo c¬ së h¹ tÇng

Nguån: Pháng theo Alavi (1996), trÝch tõ Ari Kokko, Qu¶n lý qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi sang chÕ ®é th ¬ng m¹i tù do: ChÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt Nam trong thÕ kû 21.

3.38 Khi xem xÐt çc lo¹i ch ¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu mμ ViÖt Nam cã thÓ thùc hiÖn, cÇn thiÕt ph¶i xem l¹i nh÷ng nguyªn t¾c ®· tr×nh bμy ë Ch ¬ng 2. §ã lμ nh÷ng nguyªn t¾c: (i) khã kh¨n cña nh÷ng thμnh viªn míi tham gia vμo thÞ tr êng xuÊt khÈu khi thiÕu v¾ng mét m¹ng l íi çc c«ng ty t nh©n ® îc thiÕt lËp vμ uy tÝn cña quèc gia trªn thÞ tr êng quèc tÕ vμ nhu cÇu cña hä vÒ çc c¬ chÕ tËp thÓ ®Ó trî gióp hä; (ii) Vai trß thÝch hîp cña chÝnh phñ nh lμ ng êit¹o ®iÒu kiÖn th«ng qua “can thiÖp nhÑ” cho çc dÞch vô hç trî xuÊt khÈu chø

75

kh«ng ph¶i lμ ng êi cung cÊp trùc tiÕp; (iii) vai trß to lín cña çc chÝnh s¸ch c¹nh tranh vμ gi¸o dôc trong viÖc gióp çc c«ng ty n©ng cao kh¶ n¨ng kü thuËt cña hä; vμ (iv) khi çc ch ¬ng tr×nh hç trî xuÊt khÈu ® îc ¸p dông, chóng ph¶i lμ çc ch ¬ng tr×nh trªn diÖn réng tËp trung chñ yÕu vμo viÖc t¹o dùng mét m«i tr ênggiμu th«ng tin.

3.39 Trªn thùc tÕ, nh÷ng kÕt luËn võa nªu ®· ngÇm chØ ra r»ng çc nhμ xuÊt khÈu t nh©n cña ViÖt Nam cÇn rÊt nhiÒu sù hç trî ®Ó cã thÓ gia nhËp thÞ tr êng xuÊt khÈu vμ ®Ó sau ®ã t¨ng ® îc gi¸ trÞ xuÊt khÈu mét khi hä ®· nhËp cuéc. Çc c¬ chÕ tËp thÓ cho phÐp gi¶m chi phÝ th«ng tin sÏ tá ra v« cïng h÷u Ých. Çc c¬ chÕ nμy cã thÓ bao gåm hç trî mét phÇn kinh phÝ cho çc nhμ xuÊt khÈu tham gia çc héi chî th ¬ng m¹i, çc khãa häc víi nhiÒu th«ng tin cÇn thiÕt vμ gióp n©ng cao kü n¨ng, trî cÊp mét phÇn chi phÝ thuª t vÊn vμ cung cÊp nhiÒu th«ng tin cã chÊt l îng vÒ cÇu trªn thÞ tr êng ngoμi n íc. ChÝnh phñ kh«ng nªn thμnh lËp nh÷ng c¬ quan hç trî xuÊt khÈu quèc gia rÊt tèn kÐm vμ nªn tËp trung nç lùc vμo çc ch ¬ng tr×nh mang tÝnh phi tËp trung cao ®é nÕu nh ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh tham gia vμo viÖc cung cÊp çc dÞch vô. Nh÷ng ch ¬ng tr×nh ®ã cÇn ph¶i ® îc thùc hiÖn trªn diÖn réng, tr¸nh cã nh÷ng can thiÖp ®Æc biÖt trõ nh÷ng ngμnh phøc t¹p ®ßi hái c«ng nghÖ cao. Vμ cuèi cïng, viÖc b¾t çc doanh nghiÖp ph¶i th êng xuyªn c¹nh tranh còng chÝnh lμ con ® êng ®Ó gióp hä n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh.

C. Tæng kÕt

3.40 B¶n b¸o ço nμy ®· ghi nhËn l¹i nh÷ng suy gi¶m gÇn ®©y cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vμ ® a ra nh÷ng lêi gi¶i thÝch cho t×nh tr¹ng gi¶m sót ®ã. Tõ cÊp vÜ m« tíi vi m«, nh÷ng nguyªn nh©n nμy bao gåm sù thiÕu v¾ng mét chiÕn l îc kinh tÕ quèc gia thèng nhÊt, khu«n khæ chÝnh s¸ch cßn cßn cÇn ® îc tiÕp tôc c¶i çch, m«i tr êng kinh doanh khã kh¨n, kü n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña çc nhμ qu¶n lý tnh©n cßn yÕu kÐm vμ sù kÐm ph¸t triÓn cña çc dÞch vô hç trî kinh doanh dïng ®Ó trî gióp cho hä. Ngoμi ra, cuéc khñng ho¶ng gÇn ®©y cña khu vùc còng khiÕn cho m«i tr êng bªn ngoμi trë nªn khã kh¨n h¬n. Ch ¬ng 1 ®· ®i s©u ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò ®ã.

3.41 Ch ¬ng 3 ® îc më ®Çu víi ®Ò xuÊt ViÖt Nam nªn chuyÓn ®æi cμng nhanh cμng tèt sang mét chiÕn l îc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp trªn c¬ së nhanh chãng më réng xuÊt khÈu, trong ®ã khu vùc t nh©n ®ãng vai trß dÉn d¾t. TiÕp theo sau ®ã lμ mét lo¹t nh÷ng khuyÕn nghÞ vÒ çc biÖn ph¸p hμnh ®éng ®Ó gióp gi¶i quyÕt nh÷ng khã kh¨n, v íng m¾c ®· ® îc nªu trong Ch ¬ng 1. Chñ ®Ò chÝnh cho tõng lÜnh vùc ® îc nªu trong B¶ng 3.2 d íi ®©y vμ çc chñ ®Ò nhá ® îc tr×nh bμy trong néi dung cña ch ¬ng 3.

76

B¶ng 3.2. B¶ng tæng kÕt vÒ Ch ¬ng tr×nh tiÕn hμnh thay ®æi

TËp hîp nh÷ng m«

h×nh kh¸c nhau vμo

mét chiÕn l îc thèng

nhÊt ®Ó thóc ®Èy sù

ph¸t triÓn cña khu vùc

t nh©n

TiÕn tíi mét vßng c¶i

çch míi vÒ chÝnh

s¸ch ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn

cho vßng ph¸t triÓn

míi cña khu vùc

t nh©n

C¶i thiÖn m«i

tr êng kinh

doanh

N©ng cao kü

n¨ng kinh

doanh cña çc

nhμ qu¶n lý

khu vùc

t nh©n

Hμnh ®éng cÇn thùc hiÖn

ThiÕt lËp nh÷ng ho¹t ®éng hç trî tõ phÝa nhμ n íc ®Ó gióp cho sù ph¸t triÓn cña khu vùc tnh©n

Thèng nhÊt hÖ thèng ph¸p lý

Thay ®æi vai trß cña Nhμ n íc tõ nhμ thùc hiÖn ho¹t ®éng kinh tÕ sang vai trß hç trî cho nÒn kinh tÕ

Chó träng t¨ng tr ëng theo ®Þnh h íng xuÊt khÈu

Hç trî çc DNNN n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh

C¶i çch c¬ chÕ th ¬ng m¹i ®Ó t¹o ra nÒn kinh tÕ më ë møc ®é cao h¬n

C¶i çch çc chÝnh s¸ch ng©n hμng ®Ó më réng kh¶ n¨ng tiÕp cËn cho çc doanh nghiÖp t nh©n

C¶i çch LuËt §Êt ®ai ®Ó më réng kh¶ n¨ng tiÕp cËn cho çc doanh nghiÖp t nh©n

T nh©n hãa vμ c¬ cÊu l¹i çc DNNN

C¶i çch vμ c¶i thiÖn çc dÞch vô d©n sù

Tù do hãa çc chÝnh s¸ch g©y c¶n trë cho çc luång th«ng tin

C¶i çch çc quy ®Þnh cña chÝnh phñ cã ¶nh h ëng kh«ng tèt ®Õn khu vùc t nh©n ®Ó gióp m«i tr êng kinh doanh trë nªn th©n thiÖn h¬n ®èi víi çc doanh nghiÖp

ThiÕt lËp çc tæ chøc hç trî thÞ tr êng

Më réng çc kªnh th«ng tin

T¨ng c êng çc c¬ héi ®μo t¹o cho khu vùc tnh©n

Gióp ®ì sù ph¸t triÓn cña çc dÞch vô hç trî kinh doanh

3.42 Ch ¬ng tr×nh thùc hiÖn nh÷ng thay ®æi nμy thùc sù lμ to lín vμ m¹nh mÏ vμ trong mét sè tr êng hîp cã thÓ sÏ g©y ra tranh c·i. V× vËy viÖc lùa chän vμ s¾p xÕp thø tù u tiªn lμ mét ®iÒu b¾t buéc vμ ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi c«ng viÖc khã kh¨n ®ã trong çc c«ng viÖc hμng ngμy. VÒ lý thuyÕt, viÖc thùc hiÖn sÏ lμ ®i tõ çc vÊn ®Ò vÜ m« ®Õn çc vÊn ®Ò vi m« nh ng trªn thùc tÕ, çc c«ng viÖc ®ang ® îc tiÕn hμnh vμ sÏ ® îc tiÕn hμnh ë c¶ bèn cÊp. Còng theo lý thuyÕt th× cÇn ph¶i u tiªn cho lÜnh vùc cã kh¶ n¨ng t¹o ra nhiÒu ¶nh h ëng nhÊt song trªn thùc tÕ ng êi ta th êng b¾t ®Çu tõ vÊn ®Ò cã nhiÒu c¬ héi thùc hiÖn. X©y dùng mét chiÕn l îc cã hiÖu qu¶ vμ kh¶ thi kh«ng ph¶i lμ mét c«ng viÖc ®¬n gi¶n. Nã ®ßi hái ph¶i vËn dông rÊt nhiÒu søc lùc vμ kü n¨ng hiÖn cã ë ViÖt Nam.

77

Tμi liÖu tham kh¶o

Ari Kokko, Qu¶n lý giai ®o¹n qu¸ ®é sang tù do th ¬ng m¹i: ChÝnh s¸ch th ¬ng m¹i cña ViÖt nam cho thÕ kû 21, Th¸ng 5/1997.

Ari Kokko and Fredrik Sjohom – Mét sè kÞch b¶n vÒ vai trß cña Nhμ n íctrong thêi ®¹i c«ng nghiÖp ho¸ vμ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam.

Brian Levy, Albert Berry, vμ Jeffery Nugent cïng víi Jose Fransisco Escandon, Motoshige Itoh, Lynsu Kim vμ Shujiro Urata, TËn dông hÕt kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña çc doanh nghiÖp võa vμ nhá, Nhμ xuÊt b¶n Kluwer Academic Publishers (1998 hay 1999)

ViÖn Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¦¬ng - C¶i çch kinh tÕ ë ViÖt Nam, Thμnh tùu vμ TriÓn väng – Hμ néi, th¸ng 12/1994

ViÖn Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¦¬ng – Kinh tÕ ViÖt nam n¨m 1996- Ph©n tÝch chÝnh s¸ch – Hμ néi, th¸ng 2/1997

ViÖn Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¦¬ng - Kinh tÕ ViÖt nam n¨m 1997- Ph©n tÝch chÝnh s¸ch – Hμ néi, th¸ng 2/1998

ViÖn Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¦¬ng – Kinh tÕ ViÖt nam n¨m 1998 – Nhμ xuÊt b¶n gi¸o dôc 1999.

B¸o ço Khung Quèc gia vÒ Sù tham gia cña T nh©n vμo H¹ tÇng c¬ së: ViÖt Nam, 5/1999.

Dr. NguyÔn Minh Tó, MA. Vò NguyÖt Hång, BA. §Æng Thu Hoμi – Kinh tÕ ViÖt nam trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998 (Ph©n tÝch chÝnh s¸ch vμ çc kÞch b¶n c¶i çch) – Nhμ xuÊt b¶n Lao ®éng 1998.

Darunee Tantiwiramanond, Nhu cÇu vÒ gi¸o dôc vμ ®μo t¹o cña Phô n÷ ViÖt nam trong çc doanh nghiÖp võa vμ nhá -–Ch ¬ng tr×nh Ph¸t triÓn vμ Giíi, AIT vμ Shashi R. Pandey-Development Studies – Tr êng ®¹i häc Wisconsin-Madison, th¸ng 7/1998

Tæng côc Thèng kª, Niªn gi¸m thèng kª 1996, Hμ néi: Nhμ xuÊt b¶n thèng kª, 1997


78


Tæng côc Thèng kª, T×nh H×nh Kinh TÕ-X· Héi 9 Th¸ng vμ ¦íc tÝnh N¨m 1999, th¸ng 9/1999

Tæng côc Thèng kª, T×nh H×nh Kinh TÕ-X· Héi N¨m 1998 – sè 34/TCTK -TH - 25 th¸ng 12 n¨m 1998

Tæng côc Thèng kª, Sè liÖu thèng kª x· héi kinh tÕ cña 61 tØnh vμ thμnh phè ë ViÖt nam, Nhμ xuÊt b¶n thèng kª, 1998

Tæng côc Thèng kª, Trao ®æi hμng ho¸ quèc tÕ cña ViÖt nam n¨m 1997 - Nhμ xuÊt b¶n thèng kª, 1999

Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ - §iÒu tra ranh giíi, çc ho¹t ®éng thóc ®Èy doanh nghiÖp vμ t¹o thu nhËp ë ViÖt nam – 1994

Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ – ViÖc lμm, ph¸t triÓn doanh nghiÖp vμ ®μo t¹o ë ViÖt nam, V¨n phßng Khu vùc t¹i B¨ng kok, V¨n phßng cña khu vùc Ch©u ¸ Th¸i b×nh d ¬ng, B¨ng cèc, th¸ng 1/1993.

Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ – Nh©n c«ng tμng h×nh ë ViÖt nam - §iÒu tra th¨m dß vÒ lao ®éng t¹i gia t¹i mét sè ®iÓm lùa chän – XuÊt b¶n lÇn ®Çu n¨m 1995.

Tæ chøc Lao ®éng quèc tÕ, Doanh nghiÖp nhá t¹i ViÖt nam – B¸o ço tr×nh cho Bé Lao ®éng, Th ¬ng binh vμ X· héi cña CHXHCN ViÖt nam – 9/1992.

Jefferson, Gary H., vμ Inderjit Singh, C¶i çch doanh nghiÖp ë Trung Quèc: Së h÷u, chuyÓn ®æi vμ kÕt qu¶ ho¹t ®éng, Nhμ xuÊt b¶n tr êng ®¹i häc Oxford, 1999

LEADCO - B¸o ço vÒ X¸c ®Þnh çc vÊn ®Ò H¹n chÕ ®Çu t n íc ngoμi vμ KhuyÕn nghÞ ®Ó c¶i thiÖn chÝnh s¸ch vμ Khu«n khæ luËt ph¸p nh»m thóc ®Èy ®Çu t n íc ngoμi ë ViÖt nam, 3/1999

Maud Hemlin, Bhargavi Ramamurthy vμ Per Ronnas, Tr êng ®¹i häc Kinh tÕ Stockhlm - C¬ cÊu vμ ®éng lùc ph¸t triÓn cña çc Doanh nghiÖp s¶n xuÊt tnh©n nhá ë VIÖt nam. Tr êng Kinh tÕ Stockholm 5/1998

Bé lao ®éng, th ¬ng binh vμ x· héi, T×nh tr¹ng lao ®éng - viÖc lμm ë ViÖt nam, 1997, Hμ néi: Nhμ xuÊt b¶n Thèng kª, 1998.

79

Bé lao ®éng, th ¬ng binh vμ x· héi, T×nh tr¹ng lao ®éng - viÖc lμm ë ViÖt nam, 1998, Hμ néi: Nhμ xuÊt b¶n Thèng kª, 1999.

Th¶o luËn vÒ Khu vùc t nh©n cña MPDF sè 1, Thμnh phÇn kinh tÕ t nh©n míi næi lªn vμ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cña ViÖt nam, cña James Riedel vμ Ch ¬ng S. TrÇn, 4/1997

Th¶o luËn vÒ Khu vùc t nh©n cña MPDF sè 5, “Çc dÞch vô kinh doanh ë ViÖt nam", §iÒu tra vÒ çc nhμ cung cÊp vμ sö dông dÞch vô theo ®¬n ®Æt hμng cña MPDF, C«ng ty t vÊn ph¸t triÓn dÞch vô vμ C«ng ty Thiªn ng©n , 12/1998

Th¶o luËn vÒ Khu vùc t nh©n cña MPDF sè 9, - B¸o ço ®iÒu tra vÒ çc th¸i ®é ®èi víi khu vùc t nh©n ë ViÖt nam cña C«ng ty Thiªn Ng©n, th¸ng 7/1999

Th¶o luËn vÒ Khu vùc t nh©n cña MPDF sè 8, - §éng lùc ch a ® îc ph¸t triÓn ®óng møc ë ViÖt nam: Mét ®iÒu tra vÒ 95 Nhμ s¶n xuÊt t nh©n lín. Leila Webster vμ Markus Taussig, th¸ng 6/1999

Michael Fairbanks vμ Stace Lindstay, Léi gi÷a biÓn kh¬i, Nhμ xuÊt b¶n tr êng ®¹i häc Kinh doanh Havard

Trung t©m ph¸t triÓn OECD - B¸o ço kü thuËt sè 140, Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp n«ng th«n ë ViÖt nam vμ Trung Quèc: Mét nghiªn cøu ®Çy m©u thuÉn cña David O’Connor, 9/1998

SIDA - Sù chuyÓn m×nh cña Khu vùc s¶n xuÊt t nh©n ë ViÖt nam trong nh÷ng n¨m 90.

Per Ronnas, Tr êng ®¹i häc kinh tÕ Stockholm, EFI-ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ.

Singh, Inderjit, vμ Alan Gelb, C¶i çch vμ c¬ cÊu l¹i doanh nghiÖp trong çc nÒn kinh tÕ qu¸ ®é, (Ng©n hμng thÕ giíi, Phßng Kinh tÕ qu¸ ®é, Vô Nghiªn cøu chÝnh s¸ch, 2/1994).

Tr êng ®¹i häc kinh tÕ Stockholm, EFI-ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ. - Khu vùc s¶n xuÊt t nh©n cña ViÖt nam 1991-97: Ph©n tÝch çc doanh nghiÖp ®· bÞ ph¸ s¶n - Bhargavi Ramamurthy, 8/1998.

Tr êng ®¹i häc kinh tÕ Stockholm, EFI-ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ. - Khu vùc s¶n xuÊt t nh©n cña ViÖt nam: Ph©n tÝch çc doanh nghiÖp thμnh c«ng - BhargaviRamamurthy, 8/1998.

80

C¬ quan thu thËp t×nh h×nh kinh tÕ: “Trung Quèc: T×nh h×nh ®Êt n íc”,1997, 1998, 1999 (quÝ mét)

Ng©n hμng Nh©n d©n Trung Hoa, T¹p chÝ Thèng kª quý, 1999-1, tËp 13

Ng©n hμng ThÕ giíi, Trung Quèc 2020: Nh÷ng th¸ch thøc ph¸t triÓn trong thÕ kû míi, 1997.

Ng©n hμng thÕ giíi, Giíi c«ng chøc trong Kinh doanh: Vai trß cña Kinh tÕ vμ ChÝnh trÞ cña quyÒn së h÷u nhμ n íc, ( Nhμ xuÊt b¶n Oxford, 1995)

Ng©n hμng thÕ giíi, §iÒu kú diÖu cña §«ng ¸: T¨ng tr ëng kinh tÕ vμ ChÝnh s¸ch c«ng céng, (Nhμ xuÊt b¶n Oxford, 1993)

Ng©n hμng thÕ giíi, B¸o ço vÒ Ph¸t triÓn ViÖt nam 2000 - TÊn c«ng nghÌo khã, B¸o ço chung cña nhãm lμm viÖc cña ChÝnh phñ - nhμ tμi trî - Tæ chøc phi chÝnh phñ, Hμ néi, 1999

Ng©n hμng thÕ giíi, ViÖt nam: V ît lªn trªn thö th¸ch, Hμ néi 1998

Ng©n hμng thÕ giíi, Tμi liÖu c¬ së cho B¸o ço Ph¸t triÓn ViÖt nam n¨m 2000. ViÖt nam: Trªn con ® êng tiÕn tíi t¨ng tr ëng b»ng con ® êng sö dông nhiÒu lao ®éng?, cña Patrick Belser, 10/1999

Ng©n hμng thÕ giíi (FIAS) "ViÖt nam: Thu hót §Çu t trùc tiÕp n íc ngoμi nhiÒu h¬n vμ tèt h¬n", 4/1999

Tong, Daochi, "Trung t©m cña ThÕ lùc th ¬ng m¹i ë Trung Quèc: Vai trß cña çc nhãm kinh doanh trong ph¸p luËt", Trung t©m chÝnh s¸ch ch©u ¸ Th¸i B×nh D ¬ng RAND, 10/1998

Tr êng Chinh, "Giíi thiÖu vÒ b¸o ço chÝnh trÞ" TTXVN 5/12/1986, phÇn 4

NghÞ quyÕt 7, NghÞ quyÕt §¹i héi gi÷a nhiÖm kú, phÇn 5. B¸o Sμi gßn gi¶i phãng, 19/3/1994

Dù ¸n UNID-MPI, Hç trî çc doanh nghiÖp c«ng nghiÖp võa vμ nhá ë ViÖt Nam (US/VIE/95/004), B¸o ço nghiªn cøu vÒ c¶i thiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« vμ c¶i çch thñ tôc hμnh chÝnh ë ViÖt Nam, do nhãm nghiªn cøu gåm NguyÔn §×nh Cung, John Bentley, Lª ViÖt Th¸i, Hoμng Xu©n Thanh, Phan Nguyªn Toμn, Hμ Néi, 1/1999

81

phô lôc: çc b¶ng chän läc

Sè liÖu vÒ Tæng thu nhËp quèc néi (SGP)

B¶ng 1.1 GDP theo çc ngμnh kinh tÕ 1995-1999 (trªn c¬ së gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.2 Tû träng çc ngμnh kinh tÕ trong GDP 1995-1999 (trªn c¬ së gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.3 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP theo çc ngμnh kinh tÕ 1995-1999 (trªn c¬ së gi¸

hiÖn hμnh) B¶ng 1.4 GDP theo çc ngμnh kinh tÕ 1995-1999 (theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994 ) B¶ng 1.5 Tû träng GDP cña çc ngμnh kinh tÕ 1995-1999 (theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994) B¶ng 1.6 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP theo çc ngμnh kinh tÕ 1995-1999 (theo gi¸ cè ®Þnh

n¨m 1994) B¶ng 1.7 GDP theo çc khèi doanh nghiÖp 1995-1998 (theo gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.8 Tû träng çc khèi doanh nghiÖp trong GDP 1995-1998 (theo gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.9 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP theo çc khèi doanh nghiÖp 1995-1998 (theo gi¸

hiÖn hμnh) B¶ng 1.10 GDP theo çc khèi doanh nghiÖp 1995-1998 (theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994) B¶ng 1.11 B¶ng 1.12 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP theo çc khèi doanh nghiÖp 1995-1998 (theo gi¸ cè

®Þnh n¨m 1994) B¶ng 1.13 GDP theo khu vùc nhμ n íc, t nh©n vμ khu vùc ®Çu t n íc ngoμi,

1995-1998 (theo gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.14 Tû träng cña çc khu vùc nhμ n íc, t nh©n vμ FDI trong GDP, 1995-1998

(theo gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.15 GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998 (theo gi¸ hiÖn

hμnh) B¶ng 1.16 Tû träng çc khèi doanh nghiÖp trong GDP cña ngμnh s¶n xuÊt, 1995-1998

(theo gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.17 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp,

1995-1998 (theo gi¸ hiÖn hμnh) B¶ng 1.18 GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998 (theo gi¸ cè

®Þnh n¨m 1994) B¶ng 1.19 Tû träng çc khèi doanh nghiÖp trong GDP cña ngμnh s¶n xuÊt, 1995-1998

(theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994) B¶ng 1.20 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp, 1995-

1998 (theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994) B¶ng 1.21 S¶n l îng trªn mét lao ®éng, 1995-1998 B¶ng 1.22 S¶n l îng cña ngμnh s¶n xuÊt trªn mét lao ®éng, 1995-1998 2) Sè liÖu vÒ lao ®éng

B¶ng 2.1 Tæng sè lao ®éng theo lo¹i h×nh doanh nghiÖp 1995-1998 B¶ng 2.2 Tû träng çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp trªn tæng sè lao ®éng 1995-1998 B¶ng 2.3 Tèc ®é t¨ng tr ëng lao ®éng theo çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp, 1995-1998 B¶ng 2.4 Lao ®éng trong çc khu vùc nhμ n íc, t nh©n vμ ®Çu t n íc ngoμi

1995-1998

82

B¶ng 2.5 Tû träng çc khu vùc nhμ n íc, t nh©n vμ FDI trong tæng sè lao ®éng 1995-1998

B¶ng 2.6 Tæng sè lao ®éng theo ngμnh kinh tÕ 1995-1998 B¶ng 2.7 Tû träng çc ngμnh kinh tÕ trong tæng sè lao ®éng 1995-1998 B¶ng 2.8 Tèc ®é t¨ng tr ëng lao ®éng theo ngμnh kinh tÕ 1995-1998 B¶ng 2.9 Tû lÖ l¹m ph¸t t¹i thμnh thÞ ph©n theo tØnh, 1997-1999 3) Sè liÖu vÒ xuÊt khÈu.

B¶ng 3.1 Tæng kim ngh¹ch xuÊt khÈu cña ®Çu t n íc ngoμi B¶ng 3.2 XuÊt khÈu ph©n theo n íc xuÊt ®Õn, 1994-1998 B¶ng 3.3 XuÊt khÈu ph©n theo nhãm hμng, 1994-1998

4) Sè liÖu vÒ ®Çu t n íc ngoμi (FDI)

B¶ng 4.1 FDI- Vèn ®¨ng ký, vèn thùc hiÖn vμ sè çc dù ¸n 1988 - 1999 B¶ng 4.2 Tû träng FDI trong GDP, 1992-1999 B¶ng 4.3 Vèn thùc hiÖn FDI theo ngμnh, 1988- 1999 (US$) B¶ng 4.4 Vietnam – Tû träng thùc hiÖn vèn FDI theo ngμnh, 1988-1999 B¶ng 4.5 Tèc ®é t¨ng tr ëng vèn thùc hiÖn FDI ph©n bæ theo ngμnh, 1993-1999 B¶ng 4.6 Tû träng xuÊt nhËp khÈu cña FDI trong tæng XNK B¶ng 4.7 Tû träng cña lao ®éng trong FDI trong Tæng sè lao ®éng B¶ng 4.8 N¨m n íc ®Çu t lín nhÊt vμo ViÖt nam tõ 1/1/1988 ®Õn 14/10/1999 B¶ng 4.9 N¨m ®Þa ph ¬ng cã ®Çu t n íc ngoμi lín nhÊt tõ 1/1/1988 ®Õn 14/10/1999 5) Sè liÖu vÒ khu vùc t nh©n

B¶ng 5.1 Sè çc doanh nghiÖp t nh©n theo luËt ®Þnh, 1993-1998 B¶ng 5.2 Doanh nghiÖp t nh©n ph©n theo ®Þa ph ¬ng vμ qui m«, 1998 ( íc tÝnh) B¶ng 5.3 Doanh nghiÖp t nh©n ph©n theo ®Þa ph ¬ng, sè l îng vμ qui m«, 1997 vμ

1998 B¶ng 5.4 Doanh nghiÖp t nh©n ph©n theo çc ngμnh kinh tÕ, 1993-1998 B¶ng 5.5 Doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n ph©n theo ®Þa ph ¬ng vμ qui m«, 1998 ( íc

tÝnh) B¶ng 5.6 Doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n ph©n theo ®Þa ph ¬ng, sè l îng vμ qui

m«,1997 vμ 1998 B¶ng 5.7 Doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n ph©n theo ngμnh c«ng nghiÖp, 1995-1998 B¶ng 5.8 Doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n ph©n theo qui m« trong çc ngμnh c«ng

nghiÖp lùa chän, 1998 ( íc tÝnh)

83

B¶ng 1.1: Ph©n bæ GDP theo ngμnh kinh tÕ, 1995-1999

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh.)

1999 ( íc tÝnh)

Tæng GDP * (tû ®ång) 228.893 272.035 313.624 368.692 390.177 N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 62.219 75.514 80.826 93.068 99.967 C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 65.820 80.877 100.595 117.803 131.355 DÞch vô 100.854 115.644 132.203 157.821 158.855

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999);* GDP tÝnh theo gi¸ hiÖn hμnh

B¶ng 1.2: Tû träng çc ngμnh kinh tÕ trong GDP, 1995-1999

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh)

1999 ( íc tÝnh)

Tæng 100% 100% 100% 100% 100% N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 27,18% 27,76% 25,77% 25,24% 25,62% C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 28,76% 29,73% 32,08% 31,95% 33,67% DÞch vô 44,06% 42,51% 42,15% 42,81% 40,71%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP tÝnh theo gi¸ hiÖn hμnh

B¶ng 1.3: Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP cña çc ngμnh kinh tÕ, 1995-1999

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh)

1999 ( íc tÝnh)

GDP * (tû ®ång) 228.893 272.035 313.624 368.692 390.177 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP 27,56% 18,85% 15,29% 17,56% 5,83% N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 27,33% 21,37% 7,03% 15,15% 7,41% C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 30,39% 22,88% 24,38% 17,11% 11,50% DÞch vô 25,93% 14,66% 14,32% 19,38% 0,66%


B¶ng 1.4: Ph©n bæ GDP theo ngμnh kinh tÕ, 1995-1999

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh

1999 ( íc tÝnh)

Tæng GDP * (tû ®ång) 195.567 213.833 231.264 244.740 256.824 N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 51.319 53.578 55.895 57.867 60.818 C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 58.550 67.016 75.474 81.989 88.531 DÞch vô 85.698 93.239 99.895 104.884 107.475

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP theo gi¸ n¨m 1994

B¶ng 1.5: Tû träng GDP cña çc ngμnh kinh tÕ,1994-1999

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh)

1999 ( íc tÝnh)

Tæng 100% 100% 100% 100% 100% N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 26,24% 25,06% 24,17% 23,64% 23,68% C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 29,94% 31,34% 32,64% 33,50% 34,47% DÞch vô 43,82% 43,60% 43,20% 42,86% 41,85%


84

B¶ng 1.6: Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP theo ngμnh kinh tÕ, 1995-1999

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh)

1999 ( íc tÝnh)

GDP * (tû ®ång) 195,567 213,833 231,264 244,740 256,824 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP 8,99% 9,34% 8,15% 5,83% 4,94% N«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 9,64% 4,40% 4,32% 3,53% 5,10% C«ng nghiÖp, x©y dùng 15,98% 14,46% 12,62% 8,63% 7,98% DÞch vô 7,00% 8,80% 7,14% 4,99% 2,47%


B¶ng 1.7: GDP theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP * (tû ®ång) 228.893 272.035 313.624 368.692 Nhμ n íc 114.997 135.905 154.887 181.087 - Khèi quèc doanh 91.977 108.634 126.924 148.108 - Khèi tËp thÓ 23.020 27.271 27.963 32.979 T nh©n 102.468 116.024 130.287 151.388 - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 85.448 95.896 107.661 125.336 - Khèi t nh©n chÝnh thøc 17.020 20.128 22.626 26.052 Khèi ®Çu t n íc ngoμi 11.428 20.106 28.450 36.217

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); *GDP theo gi¸ hiÖn hμnh

B¶ng 1.8: Tû träng c¸c khèi doanh nghiÖp trong GDP, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Nhμ n íc 50,24% 49,96% 49,39% 49,12% - Khèi quèc doanh 40,18% 39,93% 40,47% 40,17% - Khèi tËp thÓ 10,06% 10,02% 8,92% 8,94% Private 44,77% 42,65% 41,54% 41,06% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 37,33% 35,25% 34,33% 33,99% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 7,44% 7,40% 7,21% 7,07% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 4,99% 7,39% 9,07% 9,82%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP theo gi¸ hiÖn hμnh

B¶ng 1.9: Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP * (tû ®ång) 228.893 272.035 313.624 368.692 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP 27,56% 18,85% 15,29% 17,56% Nhμ n íc 51,36% 18,18% 13,97% 16,92% - Khèi quèc doanh 28,42% 18,11% 16,84% 16,69% - TËp thÓ 26,73% 18,47% 2,54% 17,94% T nh©n 48,36% 13,23% 12,29% 16,20% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 33,46% 12,23% 12,27% 16,42% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 20,03% 18,26% 12,41% 15,14% Khèi ®Çu t n íc ngoμi -0,11% 75,94% 41,50% 27,30%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); *GDP theo gi¸ hiÖn hμnh

85

B¶ng 1.10: GDP theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP * (tû ®ång) 195.567 213.833 231.264 244.740 Nhμ n íc 97.345 106.862 115.811 121.710 - Khèi quèc doanh 78.367 87.208 95.638 101.070 - Khèi tËp thÓ 18.978 19.654 20.173 20.640 T nh©n 85.067 91.262 96.483 100.618 - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 70.287 74.913 79.128 82.338 - Khèi t nh©n chÝnh thøc 14.780 16.349 17.355 18.280 Khèi ®Çu t n íc ngoμi 13.155 15.709 18.970 22.412

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999);* GDP theo gi¸ n¨m 1994

B¶ng 1.11: Tû träng c¸c khèi doanh nghiÖp trong GDP, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Nhμ n íc 49,78% 49,97% 50,08% 49,73% - Khèi quèc doanh 40,07% 40,78% 41,35% 41,30% - Khèi tËp thÓ 9,70% 9,19% 8,72% 8,43% T nh©n 43,50% 42,68% 41,72% 41,11% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 35,94% 35,03% 34,22% 33,64% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 7,56% 7,65% 7,50% 7,47% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 6,73% 7,35% 8,20% 9,16%


B¶ng 1.12: Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP cña c¸c khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP * (tû ®ång) 195.566 213.832 231.262 244.740 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP 8,99% 9,34% 8,15% 5,83% Nhμ n íc 8,42% 9,78% 8,37% 5,09% - Khèi quèc doanh 9,42% 11,28% 9,67% 5,68% - Khèi tËp thÓ 4,48% 3,56% 2,64% 2,31% T nh©n 8,77% 7,28% 5,72% 4,29% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 9,78% 6,58% 5,63% 4,06% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 4,23% 10,62% 6,15% 5,33% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 14,98% 19,41% 20,76% 18,14%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); *GDP theo gi¸ n¨m 1994

B¶ng 1.13: GDP cña khu vùc Nhμ n íc, T nh©n vμ Khu vùc §Çu t n íc ngoμi, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Khu vùc nhμ n íc 114.997 135.905 154.887 181.087 Khu vùc t nh©n 102.468 116.024 130.287 151.388 §Çu t n íc ngoμi 11.428 20.106 28.450 36.217 GDP * (tû ®ång) 228.893 272.035 313.624 368.692

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP theo gi¸ n¨m hiÖn hμnh

86

B¶ng 1.14: Tû träng cña Khu vùc Nhμ n íc, T nh©n vμ §Çu t n íc ngoμi trong GDP,

1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 100% 100% 100% 100% Khu vùc nhμ n íc 50,24% 49,96% 49,39% 49,12% Khu vùc t nh©n 44,77% 42,65% 41,54% 41,06% §Çu t n íc ngoμi 4,99% 7,39% 9,07% 9,82%


B¶ng 1.15: GDP trong ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP trong ngμnh s¶n xuÊt (tû ®ång) 34.318 41.290 51.700 63.668 Nhμ n íc 19.910 22.590 27.174 32.532 - Khèi quèc doanh 19.381 22.020 26.746 32.066 - Khèi tËp thÓ 529 570 428 466 T nh©n 10.481 13.029 14.952 16.846 - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 6.817 8.457 9.791 11.135 - Khèi t nh©n chÝnh thøc 3.664 4.572 5.161 5.711 Khèi ®Çu t n íc ngoμi 3.927 5.671 9.574 14.290

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP trong ngμnh s¶n xuÊt theo gi¸ hiÖn hμnh

B¶ng 1.16: Tû träng c¸c khèi doanh nghiÖp trong GDP cña ngμnh s¶n xuÊt, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP cña ngμnh s¶n xuÊt 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Nhμ n íc 58,02% 54,71% 52,56% 51,10% - Khèi quèc doanh 56,47% 53,33% 51,73% 50,36% - Khèi tËp thÓ 1,54% 1,38% 0,83% 0,73% T nh©n 30,54% 31,55% 28,92% 26,46% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 19,86% 20,48% 18,94% 17,49% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 10,68% 11,07% 9,98% 8,97% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 11,44% 13,73% 18,52% 22,44%


B¶ng 1.17: Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP (tû ®ång) 34.318 41.290 51.700 63.668 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP 28,90% 20,32% 134,79% 138,05% Nhμ n íc 20,72% 13,46% 20,29% 19,72% - Khèi quèc doanh 20,21% 13,62% 21,46% 19,89% - Khèi tËp thÓ 42,97% 7,75% -24,91% 8,88% T nh©n 41,14% 24,31% 14,76% 12,67% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 50,19% 24,06% 15,77% 13,73% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 26,91% 24,78% 12,88% 10,66% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 45,18% 44,41% 68,82% 49,26%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDPcña ngμnh s¶n xuÊt theo gi¸ hiÖn hμnh

87

B¶ng 1.18: GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) GDP * (tû ®ång) 30.230 34.339 38.743 42.613 Nhμ n íc 18.449 20.378 21.857 23.055 - Khèi quèc doanh 18.014 19.914 21.523 22.711 - Khèi tËp thÓ 435 464 334 344 T nh©n 8.672 9.655 10.871 11.851 - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n

5.492 6.116 7.072 7.763

- Khèi t nh©n chÝnh thøc 3.180 3.539 3.799 4.088 Khèi ®Çu t n íc ngoμi 3.109 4.306 6.015 7.707

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo gi¸ n¨m 1994

B¶ng 1.19: Tû träng cña c¸c khèi doanh nghiÖp trong GDP cña ngμnh s¶n xuÊt, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Nhμ n íc 61,03% 59,34% 56,42% 54,10% - Khèi quèc doanh 59,59% 57,99% 55,55% 53,30% - Khèi tËp thÓ 1,44% 1,35% 0,86% 0,81% T nh©n 28,69% 28,12% 28,06% 27,81% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n

18,17% 17,81% 18,25% 18,22%

- Khèi t nh©n chÝnh thøc 10,52% 10,31% 9,81% 9,59% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 10,28% 12,54% 15,53% 18,09%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo gi¸ n¨m 1994

B¶ng 1.20: Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP cña ngμnh s¶n xuÊt theo khèi doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) S¶n l îng s¶n xuÊt (tû ®ång) 30.230 34.339 38.743 42.613 Tèc ®é t¨ng tr ëng GDP 13,54% 13,59% 12,83% 9,99% Nhμ n íc 11,86% 10,46% 7,26% 5,48% - Khèi quèc doanh 11,73% 10,55% 8,08% 5,52% - Khèi tËp thÓ 17,57% 6,67% -28,02% 2,99% T nh©n 16,78% 11,34% 12,59% 9,01% - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 21,00% 11,36% 15,63% 9,77% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 10,15% 11,29% 7,35% 7,61% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 14,94% 38,50% 39,69% 28,13%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP theo gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994

88

B¶ng 1.21: S¶n l îng trªn mét lao ®éng, 1995-1998

N¨m 1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng (triÖu ®ång) 6,62 7,60 8,48 9,68 Nhμ n íc 34,48 41,81 45,57 52,24 - Khèi quèc doanh 28,38 34,62 38,85 44,35 - Khèi tËp thÓ 244,98 241,71 212,05 259,68 T nh©n 3,29 3,59 3,91 4,40 - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 2,77 3,00 3,27 3,70 - Khèi t nh©n chÝnh thøc 50,63 52,68 52,86 52,37 Khèi ®Çu t n íc ngoμi 116,81 88,26 120,19 142,76


B¶ng 1.22: S¶n l îng s¶n xuÊt trªn mét lao ®éng, 1995-1998

N¨m 1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng (triÖu ®ång) 0,99 1,15 1,40 1,67 Nhμ n íc 5,97 6,95 8,00 9,38 - Khèi quèc doanh 5,98 7,02 8,19 9,60 - Khèi tËp thÓ 5,60 5,05 3,25 3,67 T nh©n 0,34 0,40 0,45 0,49 - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 0,22 0,26 0,30 0,33 - Khèi t nh©n chÝnh thøc 10,90 11,97 12,06 11,48 Khèi ®Çu t n íc ngoμi 40,14 24,89 40,45 56,33

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); GDP cña ngμnh s¶n xuÊt tÝnh theo gi¸ hiÖn hμnh

B¶ng 2.1: Tæng sè lao ®éng cña c¸c h×nh thøc doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng sè lao ®éng 34.589.600 35.791.900 36.994.200 38.094.200 Nhμ n íc 3.335.387 3.250.481 3.398.811 3.466.400 - Doanh nghiÖp nhμ n íc 1.772.100 1.837.900 1.907.800 1.971.928 - C¬ quan hμnh chÝnh 1.469.321 1.299.755 1.359.143 1.367.472 - Khèi tËp thÓ 93.966 112.826 131.868 127.000 T nh©n 31.156.381 32.313.614 33.358.677 34.374.111 - Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 30.820.244 31.931.541 32.930.668 33.876.630 - Khèi t nh©n chÝnh thøc 336.137 382.073 428.009 497.481 Khèi ®Çu t n íc ngoμi 97.832 227.805 236.712 253.689


89

B¶ng 2.2: Tû träng lao ®éng cña çc h×nh thøc doanh nghiÖp, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00%

Nhμ n íc 9,64% 9,08% 9,19% 9,10% - Doanh nghiÖp nhμ n íc 5,12% 5,13% 5,16% 5,18% - C¬ quan hμnh chÝnh 4,25% 3,63% 3,67% 3,59% - Khèi tËp thÓ 0,27% 0,32% 0,36% 0,33% T nh©n 90,07% 90,28% 90,17% 90,23%

- Hé gia ®×nh vμ N«ng d©n 89,10% 89,21% 89,02% 88,93% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 0,97% 1,07% 1,16% 1,31% Khèi ®Çu t n íc ngoμi 0,28% 0,64% 0,64% 0,67%


B¶ng 2.3: Tèc ®é t¨ng tr ëng lao ®éng cña çc h×nh thøc doanh nghiÖp, 1995-1998

1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng sè lao ®éng 35.791.900 36.994.200 38.094.200 Tèc ®é t¨ng tr ëng 3,48% 3,36% 2,97% - Doanh nghiÖp quèc doanh 3,71% 3,80% 3,36% - C¬ quan hμnh chÝnh -11,54% 4,57% 0,61% - Khèi tËp thÓ 20,07% 16,88% -3,69% - Hé gia ®×nh vμ n«ng d©n 3,61% 3,13% 2,87% - Khèi t nh©n chÝnh thøc 13,67% 12,02% 16,23%

Khèi ®Çu t n íc ngoμi 132,85% 3,91% 7,17%


B¶ng 2.4: Lùc l îng lao ®éng trong khu vùc nhμ n íc, t nh©n vμ ®Çu t n íc ngoμi,

1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng sè lao ®éng 34.589.600 35.791.900 36.994.200 38.094.200 Khu vùc nhμ n íc 3.335.387 3.250.481 3.398.811 3.466.400 Khu vùc t nh©n 31.156.381 32.313.614 33.358.677 34.374.111 Khu vùc ®Çu t n íc ngoμi 97.832 227.805 236.712 253.689


B¶ng 2.5: Tû träng cña çc khu vùc nhμ n íc, t nh©n vμ ®Çu t n íc ngoμi trong tæng sè

lao ®éng, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% Khu vùc nhμ n íc 9,64% 9,08% 9,19% 9,10% Khu vùc t nh©n 90,07% 90,28% 90,17% 90,23% Khu vùc ®Çu t n íc ngoμi 0,28% 0,64% 0,64% 0,67%


90

B¶ng 2.6: Tæng sè lao ®éng theo ngμnh kinh tÕ, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 34.589.600 35.791.900 36.994.200 38.094.200 N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 24.121.700 24.775.300 25.443.400 26.155.293 C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 4.582.400 4.628.500 4.632.500 4.788.152 DÞch vô 5.885.500 6.388.100 6.918.300 7.150.755


B¶ng 2.7: Tû träng çc ngμnh kinh tÕ trong tæng lao ®éng, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 100,00% 100,00% 100,00% 100,00% N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n 69,74% 69,22% 68,78% 68,66% C«ng nghiÖp vμ x©y dùng 13,25% 12,93% 12,52% 12,57% DÞch vô 17,02% 17,85% 18,70% 18,77%


B¶ng 2.8: Tèc ®é t¨ng tr ëng lao ®éng theo ngμnh kinh tÕ, 1995-1998

1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng 34.589.600 35.791.900 36.994.200 38.094.200 Tèc ®é t¨ng tr ëng - 3,48% 3,36% 2,97% N«ng nghiÖp, L©m nghiÖp vμ H¶i s¶n - 2,71% 2,70% 2,80% C«ng nghiÖp vμ x©y dùng - 1,01% 0,09% 3,36% DÞch vô - 8,54% 8,30% 3,36%


B¶ng 2.9: Tû lÖ thÊt nghiÖp t¹i çc ®« thÞ vμ t¹i vïng

1997 1998 1999* C¶ n íc 6,01% 6,85% 7,40% A. Çc vïng §ång b»ng s«ng Hång 7,56 8,25 9,34 §«ng B¾c 6,34 6,60 8,72 T©y B¾c 4,73 5,92 6,58 Duyªn h¶i B¾c trung bé 6,68 7,26 8,62 Duyªn h¶i Nam trung bé 5,42 6,67 7,07 T©y nguyªn 4,99 5,88 5,95 §«ng B¾c miÒn Nam 5,89 6,44 6,52 §ång b»ng s«ng Mª k«ng 4,72 6,35 6,53 B. Çc thμnh phè chÝnh Hμ néi 8,56 9,09 10,31 Qu¶ng Ninh 7,06 6,80 9,29 §μ n½ng 5,42 6,35 6,64 Thμnh phè Hå ChÝ Minh 6,13 6,76 7,04 §ång Nai 4,03 5,52 5,87

Nguån: Thèng kª vÒ lao ®éng vμ x· héi – Bé th ¬ng binh, lao ®éng vμ x· héi -

* §Õn gi÷a n¨m 1999

91

B¶ng 3.1: Tæng xuÊt khÈu vμ XuÊt khÈu cña ®Çu t n íc ngoμi

1995 1996 1997 1998 1999 ( íc tÝnh)

Tæng XuÊt khÈu(triÖu US$) 5.448,95 7.255,87 9.185,00 9.361,00 10.899,00 Tèc ®é t¨ng tr ëng 34,40% 33,16% 26,59% 1,92% 16,43% Doanh nghiÖp quèc doanh trung ¬ng 2.531,26 3.261,36 3.640,93 - - Doanh nghiÖp quèc doanh ®Þa ph ¬ng 2.477,60 3.208,50 3.754,03 - - Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi 440,09 786,01 1.790,04 - -


B¶ng 3.2: XuÊt khÈu theo n íc xuÊt ®Õn, 1994-1998

1994 1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng (triÖu US$) 4.054,30 5.448,95 7.255,87 9.185,00 9.361,00 Ch©u ¸ 2.919,40 3.944,70 5.251,50 6.017,10 5.362,00

- §«ng nam ¸ 892,90 1.112,10 1.777,50 2.022,50 1.976,50

- C¸c n íc Ch©u ¸ kh¸c 2.026,60 2.832,60 3.474,00 3.994,60 3.385,50 * Tû träng 72,0% 72,4% 72,4% 65,5% 57,3% * Tèc ®é t¨ng tr ëng 34,7% 35,1% 33,1% 14,6% -10,9% Ch©u ¢u 562,20 893,00 1.174,60 2.207,60 2.603,00 * Tû träng 13,9% 16,4% 16,2% 24,0% 27,8% * Tèc ®é t¨ng tr ëng 37,4% 58,8% 31,5% 87,9% 17,9% C¸c n íc kh¸c 572,70 611,25 829,77 960,30 1,396,00 * Tû träng 14,1% 11,2% 11,4% 10,5% 14,9% * Tèc ®é t¨ng tr ëng 40,2% 6,7% 35,7% 15,7% 45,4%

Nguån: Tæng côc Thèng kª 1998, 1999

B¶ng 3.3: XuÊt khÈu theo nhãm mÆt hμng, 1994-1998

1994 1995 1996 1997 1998 ( íc tÝnh) Tæng (triÖu US$) 4.054,30 5.448,95 7.255,87 9.185,00 9.361,00 C«ng nghiÖp nÆng vμ khai kho¸ng 1.167,60 1.377,70 2.085,00 2.574,00 2.219,00 Tû träng 28,8% 25,3% 28,7% 28,0% 23,7% Tèc ®é t¨ng tr ëng 15,1% 18,0% 51,3% 23,5% -13,8% C«ng nghiÖp nhÑ vμ thñ c«ng nghiÖp 938,20 1.549,80 2.101,00 3.372,40 3.359,00 Tû träng 23,1% 28,4% 29,0% 36,7% 35,9% Tèc ®é t¨ng tr ëng 78,2% 65,2% 35,6% 60,5% -0,4% N«ng l©m nghiÖp vμ thuû s¶n 1.948,10 2.521,10 3.068,30 3.238,50 3.783,00 Tû träng 48,1% 46,3% 42,3% 35,3% 40,4% Tèc ®é t¨ng tr ëng 34,9% 29,4% 21,7% 5,5% 16,8%

Kh¸c 0,30 0,30 1,60 0,10 - Tû träng 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% - Tèc ®é t¨ng tr ëng 50,0% 0,0% 433,3% -93,8% -

Nguån: Tæng côc Thèng kª 1998, 1999

92

B¶ng 4.1: §Çu t n íc ngoμi - Vèn ®¨ng ký, Vèn thùc hiÖn vμ Sè dù ¸n 1988 - 1999

1988-1990

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 ( íc tÝnh)

Tæng

Sè dù ¸n míi 211 152 195 275 368 411 366 330 280 252 2,840

Tèc ®é t¨ng tr ëng sè dù ¸n - - 28,3% 41,0% 33,8% 11,7% -10,9% -9,8% -15,2% -10,0% -

Tæng vèn ®¨ng ký cña ®Çu t n íc ngoμi ($ m)*

1558 1.040 1.659 2.722 4.044 7.437 8.299 5.443 2.356 1.511 36.069

Tèc ®é t¨ng tr ëng cña vèn ®¨ng ký - - 59,5% 64,1% 48,6% 83,9% 11,6% -34,4% -56,7% -35,9%Tæng vèn thùc hiÖn (triÖu US$) 213 394 1.099 1.946 2.671 2.646 3.250 1.956 1.490 15.665Tèc ®é t¨ng tr ëng vèn thùc hiÖn - - 85,0% 178,9% 77,1% 37,3% -0,9% 22,8% -39,8% -23,8% -Vèn thùc hiÖn/vèn ®¨ng ký - 20,5% 23,7% 40,4% 48,1% 35,9% 31,9% 59,7% 83,0% 98,6% -

Nguån: Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t - *Sè liÖu nμy ®· céng thªm c¶ sè vèn cam kÕt cña çc dù ¸n míi vμ vèn më réng çc dù ¸n ®ang tån t¹i vμ trõ ®i vèn cam kÕt cña çc dù ¸n bÞ huû bá vμ çc dù ¸n ®· hÕt h¹n. Sè liÖu n¨m 1999 lμ sè dù kiÕn cho c¶ n¨m trªn c¬ së sè liÖu thùc tÕ cña t¸m th¸ng ®Çu n¨m 1999

B¶ng 4.2: Tû träng cña vèn thùc hiÖn ®Çu t n íc ngoμi (FDI) trªn GDP, 1992-1999

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 FDI/GDP 4,0% 8,6% 12,5% 12,8% 10,8% 12,2% 7,1% 5,3%Tæng vèn thùc hiÖn FDI (triÖu $) 394 1.099 1.946 2.671 2.646 3.250 1.956 1.490GDP (gi¸ hiÖn hμnh. tû ®ång) 110.535 136.571 170.258 228.893 272.035 313.937 368.692 390.177Tû gi¸ hèi ®o¸i 11.181 10.641 10.955 10.970 11.100 11.745 13.300 14.000

Nguån: Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t & Tæng côc Thèng kª

92

B¶ng 4.3: Vèn thùc hiÖn FDI theo ngμnh, 1988- 1999 (US$)

1988-1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 ( íc

tÝnh)

Tæng

C«ng nghiÖp nÆng 80.514.386 27.885.429 91.440.716 372.673.998 344.021.645 534.114.636 716.231.488 419.509.305 155,050,640 2,741,442,2

43

Dçu khÝ 227.009.579 179.709.223 257.300.766 714.777.246 560.984.019 399.481.996 261.180.942 353.841.567 809,969 2,955,095,3

07

H¹ tÇng c¬ së khu CN vμ chÕ

xuÊt

0 4.492.000 3.321.000 21.374.262 57.395.000 135.925.100 119.771.266 43.730.699 3,178,935 389,188,262

C«ng nghiÖp nhÑ 25.339.906 22.652.354 125.705.716 187.412.354 279.425.808 429.383.293 569.367.661 159.002.537 39,710,625 1,838,000,2

54

C«ng nghiÖp thùc phÈm 4.103.088 21.148.699 180.632.078 145.076.573 182.101.612 80.602.906 249.807.976 123.258.777 68,073,366 1,054,805,0

75

N«ng nghiÖp vμ L©m nghiÖp 19.579.753 19.876.369 64.876.433 60.488.268 138.241.152 110.625.518 306.326.174 105.413.647 82,019,984 907,447,298

Kh¸ch s¹n vμ du lÞch 28.098.141 61.351.951 143.811.634 319.221.179 286.173.200 317.513.796 453.379.365 157.933.823 100,800,837 1,868,283,9

26

DÞch vô 1.307.619 680.000 1.763.786 22.187.915 9.890.284 2.749.035 11.815.511 3.378.409 2,147,316 55,919,875

V¨n phßng vμ nhμ ë 18.072.237 17.912.368 49.865.764 122.694.173 279.821.473 266.692.678 267.997.408 293.026.295 73,498,556 1,389,580,9

52

VËn t¶i vμ viÔn th«ng 37.383.956 31.622.317 37.369.038 75.268.076 266.215.897 105.831.536 89.803.068 68.205.401 112,728,675 824,427,964

X©y dùng 741.456 8.370.215 62.082.515 56.255.552 156.393.318 324.099.053 456.946.828 199.373.255 94,216,970 1,358,479,1

62

V¨n hãa - Y tÕ – Gi¸o dôc 1.262.000 7.978.890 8.668.870 12.826.757 14.966.755 13.381.323 59.738.812 40.231.709 9,118,773 168,173,889

H¶i s¶n 22.160.832 9.065.968 9.712.452 9.125.797 15.895.328 13.033.352 16.161.597 11.824.662 1,499,390 108,479,378

Ng©n hμng, tμi chÝnh 10.000.000 110.000.000 70.673.000 3.051.000 88.950.150 89.449.975 186.393.981 1.714.993 369,948 560,603,047

94

Tæng 475.572.953 522.745.783 1.107.223.7

68

2.122.433.1

50

2.680.475.6

41

2.822.884.1

97

3.764.922.0

77

1.980.445.0

79

743,223,981 16,219,926,

629

Nguån: Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t - Sè liÖu n¨m 1999 lμ sè dù kiÕn n¨m trªn c¬ së sè liÖu thùc tÕ cña t¸m th¸ng ®Çu n¨m 1999. Tæng sè vèn thùc hiÖn USD16,219,926,629 h¬i kh¸c so víi íc tÝnh tæng sè vèn thùc hiÖn tÝch lòy ®Õn cuèi n¨m 1999 (USD15,665 million) v× mét sè dù ¸n cã thÓ bÞ xÕp vμo 2 hay 3 ngμnh kh¸c nhau. ThÝ dô nh dù ¸n kh¸ch s¹n ® îc xÕp vμo ngμnh “Kh¸ch s¹n vμ du lÞch”; ®ång thêi dù ¸n nμy cã thÓ ® îc xÕp vμo lo¹i dù ¸n x©y dùng. V× vËy, mét dù ¸n cã thÓ ® îc tÝnh hai hoÆc ba lÇn.

B¶ng 4.4: ViÖt nam - Tû träng thùc hiÖn vèn FDI theo ngμnh , 1988-1999

1988-1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 ( íc tÝnh)

Tæng

C«ng nghiÖp nÆng 16,9% 5,3% 8,3% 17,6% 12,8% 18,9% 19,0% 21,2% 20,9% 16,9%

DÇu khÝ 47,7% 34,4% 23,2% 33,7% 20,9% 14,2% 6,9% 17,9% 0,1% 18,2%

H¹ tÇng c¬ së Khu c«ng nghiÖp vμ

chÕ xuÊt

0,0% 0,9% 0,3% 1,0% 2,1% 4,8% 3,2% 2,2% 0,4% 2,4%

C«ng nghiÖp nhÑ 5,3% 4,3% 11,4% 8,8% 10,4% 15,2% 15,1% 8,0% 5,3% 11,3%

C«ng nghiÖp thùc phÈm 0,9% 4,0% 16,3% 6,8% 6,8% 2,9% 6,6% 6,2% 9,2% 6,5%

N«ng nghiÖp vμ L©m nghiÖp 4,1% 3,8% 5,9% 2,8% 5,2% 3,9% 8,1% 5,3% 11,0% 5,6%

Kh¸ch s¹n vμ Du lÞch 5,9% 11,7% 13,0% 15,0% 10,7% 11,2% 12,0% 8,0% 13,6% 11,5%

DÞch vô 0,3% 0,1% 0,2% 1,0% 0,4% 0,1% 0,3% 0,2% 0,3% 0,3%

V¨n phßng vμ nhμ ë 3,8% 3,4% 4,5% 5,8% 10,4% 9,4% 7,1% 14,8% 9,9% 8,6%

VËn t¶i vμ VIÔn th«ng 7,9% 6,0% 3,4% 3,5% 9,9% 3,7% 2,4% 3,4% 15,2% 5,1%

X©y dùng 0,2% 1,6% 5,6% 2,7% 5,8% 11,5% 12,1% 10,1% 12,7% 8,4%

V¨n ho¸ - Y tÕ – Gi¸o dôc 0,3% 1,5% 0,8% 0,6% 0,6% 0,5% 1,6% 2,0% 1,2% 1,0%

Thuû s¶n 4,7% 1,7% 0,9% 0,4% 0,6% 0,5% 0,4% 0,6% 0,2% 0,7%

Ng©n hμng vμ tμi chÝnh 2,1% 21,0% 6,4% 0,1% 3,3% 3,2% 5,0% 0,1% 0,0% 3,5%

Tæng 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%

Nguån: Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t

9394

B¶ng 4.5: Tèc ®é t¨ng tr ëng thùc hiÖn vèn FDI theo ngμnh, 1993-1999

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 ( íc tÝnh) C«ng nghiÖp nÆng 227,9% 307,6% -7,7% 55,3% 34,1% -41,4% -63,0%DÇu khÝ 43,2% 177,8% -21,5% -28,8% -34,6% 35,5% -99,8%H¹ tÇng c¬ së Khu c«ng nghiÖp vμ chÕ xuÊt -26,1% 543,6% 168,5% 136,8% -11,9% -63,5% -92,7%C«ng nghiÖp nhÑ 454,9% 49,1% 49,1% 53,7% 32,6% -72,1% -75,0%C«ng nghiÖp thùc phÈm 754,1% -19,7% 25,5% -55,7% 209,9% -50,7% -44,8%N«ng nghiÖp vμ L©m nghiÖp 226,4% -6,8% 128,5% -20,0% 176,9% -65,6% -22,2%Kh¸ch s¹n vμ Du lÞch 134,4% 122,0% -10,4% 11,0% 42,8% -65,2% -36,2%DÞch vô 159,4% 1158,0% -55,4% -72,2% 329,8% -71,4% -36,4%V¨n phßng vμ nhμ ë 178,4% 146,0% 128,1% -4,7% 0,5% 9,3% -74,9%VËn t¶i vμ VIÔn th«ng 18,2% 101,4% 253,7% -60,2% -15,1% -24,1% 65,3%X©y dùng 641,7% -9,4% 178,0% 107,2% 41,0% -56,4% -52,7%V¨n ho¸ - Y tÕ – Gi¸o dôc 8,6% 48,0% 16,7% -10,6% 346,4% -32,7% -77,3%Thuû s¶n 7,1% -6,0% 74,2% -18,0% 24,0% -26,8% -87,3%Ng©n hμng vμ tμi chÝnh -35,8% -95,7% 2815,4% 0,6% 108,4% -99,1% -78,4%Tæng 111,8% 91,7% 26,3% 5,3% 33,4% -47,4% -62,5%


B¶ng 4.6: Tû träng XuÊt nhËp khÈu cña FDI trong Tæng kim ng¹ch XNK

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999( íc tÝnh) XuÊt khÈu cña FDI (triÖu US$) 52,0 112,0 257,0 352,0 440,0 786,0 1.790,0 1.982,0 2.397,0NhËp khÈu cña FDI (triÖu US$) 0,0 0,0 0,0 600,5 1.468,1 2.042,7 2.890,0 2.668,0 3.022,5Tæng xuÊt khÈu cña VN (triÖu US$, FOB) 2.087,1 2.580,7 2.985,1 4.054,3 5.448,9 7.255,9 9.185,0 9.361,0 10.899,0Tæng NhËp khÈu VN (triÖu US $, CIF) 2.338,1 2.540,8 3.924,0 5.825,8 8.155,4 11.143,6 11.592,3 11.494,0 10.858,5Tû träng xuÊt khÈu FDI /Tæng xuÊt khÈu 2,5% 4,3% 8,6% 8,7% 8,1% 10,8% 19,5% 21,2% 22,0%Tû träng nhËp khÈu FDI/Tæng nhËp khÈu 0,0% 0,0% 0,0% 10,3% 18,0% 18,3% 24,9% 23,2% 27,8%

Nguån: Sè liÖu vÒ kim ng¹ch XNK cña ®Çu t n íc ngoμi tõ Bé KÕ ho¹ch vμ §Çu t , Tæng kim ng¹ch XNK cña c¶ n íc tõ Tæng côc Thèng kª, Sè liÖu íc tÝnh cho c¶ n¨m 1999 dùa trªn c¬ së sè liÖu thùc tÕ cña t¸m th¸ng ®Çu n¨m 1999.

95

96

B¶ng 4.7: Tû träng lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t n íc ngoμi trªn Tæng lao ®éng

1995 1996 1997 1998 Lao ®éng trong FDI 97.832 227.805 236.712 253.689Tæng sè lao ®éng ('000) 34.589 35.792 36.994 38.094Tèc ®é t¨ng tr ëng cña lao ®éng trong FDI - 132,9% 3,9% 7,2%Tû träng lao ®éng trongFDI /Tæng sè lao ®éng 0,3% 0,6% 0,6% 0,7%

Nguån: Tæng côc Thèng kª

B¶ng 4.8: N¨m n íc ®Çu t lín nhÊt vμo ViÖt nam tõ 1/1/1988 ®Õn 14/10/1999

Thø

tù

N íc Sè dù ¸n Tû träng trªn

Tæng sè dù ¸n

Vèn ®¨ng ký Tû träng trªn tæng

vèn FDI

Vèn thùc hiÖn Vèn tthùc

hiÖn/Vèn ®¨ng ký

(triÖu USD) (triÖu USD) 1 Singapore 248 8,9% 6.976 19,5% 1.620 10,6% 2 §μi Loan 535 19,2% 5.119 14,3% 2.186 14,2% 3 NhËt b¶n 307 11,0% 4.040 11,3% 2.130 13,9% 4 Hong Kong 300 10,8% 3.215 9,0% 1.360 8,9% 5 British Virgin Islands 97 3,5% 3.206 9,0% 636 4,1% Tæng 5 n¨m 1.487 53,3% 22.556 63,1% 7.932 51,7% C¸c n íc kh¸c 1.301 46,7% 13.198 36,9% 7.422 48,3% Tæng 2.788 100,0% 35.754 100,0% 15.354 100,0%


96

B¶ng 5.4: Çc doanh nghiÖp t nh©n theo ngμnh kinh tÕ, 1993-1998

1993 1994 Tèc ®é t¨ng

tr ëng 94/93

1995 Tèc ®é t¨ng

tr ëng 95/94

1996 * Tèc ®é t¨ng

tr ëng96/95 *

1997 Tèc ®é t¨ng

tr ëng ‘97/’96

*

1998 ( íctÝnh)

Tèc ®é t¨ng

tr ëng ‘98/’97

Tæng çc doanh nghiÖp t nh©n 6808 10881 59,8% 15.276 40,4% 18.894 23,7% 25002 32,3% 26021 4,1% Th ¬ng m¹i 1.835 3.894 112,2% 7.645 96,3% 12.696 66,1% 13.639 7,4% 12753 -6,5%S¶n xuÊt 3.322 4.392 32,2% 5.006 14,0% 5.767 15,2% 5122 -11,2% 5620 9,7% X©y dùng 462 892 93,1% 1.294 45,1% n.a. -- 1672 -- 1672 0,0% VËn t¶i n.a. 169 -- 293 73,4% n.a. -- 548 -- 585 7,3% Khai kho¸ng n.a. 22 -- 55 150% 60 9,1% 82 36,7% 92 12,2% Kh¸c** 1.189 1.512 27,2% 983 -35% Kh«ng

cã -- 3939 -- 5299 34,5%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); * Theo Tæng côc Thèng kª, Sè çc doanh nghiÖp trong n¨m 1996 kh«ng ®Çy ®ñ; ** Kh¸c bao gåm toμn bé çc c«ng ty mμ b¸o ço vÒ çc ho¹t ®éng cña hä kh«ng ®ñ râ rμng ®Ó xÕp vμo bÊt cø lo¹i c«ng ty nμo nªu trªn.

n.a: kh«ng cã sè liÖu

B¶ng 5.5: Ph©n bæ çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n theo vïng vμ qui m«, 1998 ( íc tÝnh)

D íi 100 lao ®éng 100 ®Õn 299 lao ®éng 300 ®Õn 499 lao ®éng Tõ 500 lao ®éng trë lªn Tæng MiÒn B¾c 628 58 14 13 713MiÒn Trung 305 27 1 3 336MiÒn Nam 4222 214 57 78 4571Tæng 5155 299 72 94 5620


99

96

B¶ng 4.9: N¨m ®Þa ph ¬ng cã nhiÒu FDI nhÊt tõ 1/1/1988 ®Õn 14/10/1999

Thø tù TØnh Dù ¸n Vèn Sè dù ¸n Tû träng Tæng vèn ®¨ng ký

(triÖu $) Tû träng

1 TP Hå ChÝ Minh 769 27,6% 9.507 26,6% 2 Hμ néi 329 11,8% 7.970 22,3% 3 §ång Nai 246 8,8% 4.409 12,3% 4 B×nh D ¬ng 234 8,4% 1.870 5,2% 5 H¶i Phßng 83 3,0% 1.371 3,8%

Tæng 5 tØnh 1661 59,6% 25.126 70,3% Çc tØnh kh¸c 1.127 40,4% 10.628 29,7% Tæng c¶ n íc 2.788 100,0% 35.754 100,0%


B¶ng 5.1: Sè çc c«ng ty t nh©n theo luËt ®Þnh, 1993-1998

1993 1994 1995 * 1996 1997 1998 ( íc tÝnh)

C«ng ty t nh©n 6.808 10.881 15.276 18.894 25.002 26.021 Tèc ®é t¨ng tr ëng hμng n¨m -- 59,8% 40,4% 23,7% 32,4% 4,1% “Doanh nghiÖp t nh©n” 5.182 7.794 10.916 12.464 17.500 18.750 Tèc ®é t¨ng tr ëng hμng n¨m -- 50,4% 40,1% 14,2% 40,4% 7,1% C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n 1.607 2.968 4.242 6.303 7.350 7.100 Tèc ®é t¨ng tr ëng hμng n¨m -- 84,7% 42,9% 48,6% 16,7% -3,4% C«ng ty cæ phÇn 19 119 118 127 152 171 Tèc ®é t¨ng tr ëng hμng n¨m -- 526,3% -0,8% 7,6% 19,7% 12,5%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999); * Sè liÖu n¨m 1995 kh¸c víi sè liÖu cña çc n¨m kh¸c v× trong n¨m ®ã Tæng côc Thèng kª sö dông hÖ thèng ph©n lo¹i kh¸c.

B¶ng 5.2: Ph©n bæ çc doanh nghiÖp t nh©n theo qui m«, 1998 ( íc tÝnh)

D íi 100 lao ®éng

tõ 100 ®Õn 299 lao ®éng

300 ®Õn 499 lao ®éng

tõ 500 lao ®éng trë lªn

Tæng

MiÒn B¾c 4266 127 20 15 4428 MiÒn Trung 2228 54 6 4 2292 MiÒn Nam 18905 251 63 82 19301 Tæng 25399 432 89 101 26021


97

B¶ng 5.3: Ph©n bæ çc doanh nghiÖp t nh©n theo sè l îng vμ qui m«, 1997 vμ 1998

1997

Sè

doanh

nghiÖp

1998

Sè

doanh

nghiÖp

Tèc ®é t¨ng

tr ëng ‘98/‘97

1997

B×nh

qu©n lao

®éng

trªn mét

c«ng ty

1998

B×nh qu©n

lao ®éng

trªn mét

c«ng ty

Tèc ®é t¨ng

tr ëng ‘98/‘97

Tæng 25002 26021 4,1% 17 19 11,8% MiÒn B¾c 4187 4428 5,8% 22 25 13,7% Hμ néi 2040 2062 1,1% 19 21 1,1% H¶i Phßng 413 480 16,2% 26 44 71,1% Hμ T©y 178 237 33,1% 32 24 -23,8% Th¸i B×nh 163 180 10,4% 36 30 -16,5% H¶i D ¬ng 156 175 12,2% 20 31 57,6% Çc tØnh kh¸c 1237 1288 4,1% 22 23 1,9% MiÒn Trung 2087 2292 9,8% 18 21 20,9% Kh¸nh Hßa 416 468 12,5% 11 12 7,0% §μ N½ng 358 393 9,8% 19 20 3,2% Qu¶ng Nam 212 230 8,5% 10 13 27,2% Phó Yªn 220 225 2,3% 10 10 1,8% NghÖ An 154 204 32,5% 14 16 15,7% Çc tØnh kh¸c 727 772 6,2% 26 26 0,0% MiÒn Nam 18728 19301 3,1% 16 18 11,7% TP Hå ChÝ Minh 6304 6279 -0,4% 24 25 6,0% TiÒn Giang 1027 1050 2,2% 10 12 20,6% Kiªn Giang 990 1039 4,9% 8 9 4,4% BÕn Tre 912 912 0,0% 9 10 15,3% §ång Nai 733 780 6,4% 20 22 11,1% Çc tØnh kh¸c 8762 9241 5,5% 12 15 21,2%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999) – Sè liÖu cña c¶ hai n¨m 1997 vμ 1998 lμ çc sè liÖu íc tÝnh.

1

B¶ng 5.6: Doanh nghiÖp s¶n xuÊt t nh©n ph©n theo vïng, sè l îng vμ qui m«, 1997 vμ 1998

1997

Sè çc

doanh

nghiÖp

1998

Sè çc

doanh

nghiÖp

Tèc ®é t¨ng

tr ëng 98/97

1997 B×nh

qu©n lao

®éng/

c«ng ty

1998 B×nh

qu©n lao

®éng/

c«ng ty

Tèc ®é t¨ng

tr ëng 98/97

Tæng 5122 5620 9,7% 39 47 20,8% MiÒn B¾c 657 713 8,5% 46 67 44,6% Hμ néi 304 276 -9,2% 38 53.8 43,4% H¶i Phßng 67 91 35,8% 78 170 219,5% Th¸i B×nh 69 50 27,5% 63 77 23,4% Hμ T©y 35 44 25,7% 96 78 -18,5% H¶i D ¬ng 6 40 566,7% 6 60 872,6% Kh¸c 176 212 20,5% 35 37 4,8% MiÒn Trung 218 336 54,1% 35 39 11,9% §μ n½ng 47 60 27,7% 51 54 7,3% NghÖ An 0 50 -- 0 21 -- Kh¸nh Hßa 25 47 88,0% 63 55 -13,9% Thõa Thiªn-HuÕ 26 38 46,2% 16 16 -3,1% Qu¶ng Ng·i 35 29 -17,1% 16 15 -2,6% Kh¸c 85 112 31,8% 30 45 48,0% MiÒn Nam 4253 4571 7,5% 38 36 -4,5% TP Hå ChÝ Minh 842 700 -16,9% 100 131 30,6% §ång Th¸p 321 437 36,1% 12 13 7,3% TiÒn Giang 367 390 6,3% 10 15 54,0% Kiªn Giang 276 325 17,8% 8 9 17,2% CÇn Th¬ 286 292 2,1% 13 13 1,2% §ång Nai 283 290 2,5% 34 42 23,4% B×nh D ¬ng 285 283 -0,7% 95 130 37,5% Kh¸c 1593 1854 16,4% 17 24 41,1%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999) – Sè liÖu cña c¶ hai n¨m 1997 vμ 1998 lμ sè liÖu íc tÝnh

B¶ng 5.7: C¬ cÊu doanh nghiÖp t nh©n theo çc ngμnh c«ng nghiÖp, 1995-1998

M· sè

1995 1996 T¨ng tr ëng96/95

1997 T¨ng tr ëng97/96

1998 ( íctÝnh)

T¨ng tr ëng 98/97

Tæng 5006 5064 1,2% 5122 1,1% 5620 9,7% Thùc phÈm, ®å uèng

D15 2662 2692 1,1% 2843 5,6% 3105 9,2%

DÖt D17 121 122 0,8% 103 -15,6% 104 1,0% May D18 190 192 1,1% 274 42,7% 220 -19,7% Da D19 46 47 2,2% 74 57,4% 65 -12,2% Gç D20 426 428 0,5% 470 9,8% 407 -13,4% GiÊy D21 93 95 2,2% 113 18,9% 126 11,5% Ho¸ chÊt D24 58 58 0,0% 125 115,5% 100 -20% Cao su & chÊt dÎo D25 94 95 1,1% 161 69,5% 149 -7,5% ¸ kim D26 647 654 1,1% 687 5,0% 657 -4,4% Kh¸c * 564 576 2,1% 108 -91,2% 544 403,7%

Nguån: Tæng côc Thèng kª (1999) * Kh¸c bao gåm tÊt c¶ çc doanh nghiÖp t nh©n kh«ng b¸o ço çc ho¹t ®éng cña hä mét çch râ rμng ®Ó cã thÓ ph©n lo¹i vμo bÊt kú mét nhãm nμo nªu.

2

B¶ng 5.8: C¸c doanh nghiÖp t nh©n theo qui m« vμ theo c¸c ngμnh chän läc, 1998 ( íc tÝnh)

D íi 100

lao ®éng

100 ®Õn

299 lao

®éng

300 ®Õn

499 lao

®éng

Tõ 500 lao

®éng trë

lªn

Tæng

Tæng sè doanh nghiÖp 5155 299 72 94 5620

Thùc phÈm vμ ®å uèng 3026 48 10 21 3105

DÖt 88 85 24 23 220

Da 14 13 7 31 65

Gç 371 25 5 6 407

¸ kim 627 26 3 1 657

Kh¸c 1029 102 23 12 1166


Public Disclosure Authorized 10 36744 - World Bank€¦ · • Møc t¨ng tr ëng s¶n l îng ®·...

Documents

Transcript of Public Disclosure Authorized 10 36744 - World Bank€¦ · • Møc t¨ng tr ëng s¶n l îng ®·...