Istočno-zapadna saradnja u cilju istraživanja diverziteta vinove loze i mobilizacije genetske raznovrsnosti

COST ACTION FA1003 2012 – 2014.

East-West Collaboration for Grapevine Diversity Exploration and

Mobilization of Adaptive Traits for Breeding

Partneri: Biotehnički fakultet Podgorica, "13. jul Plantaze" a.d., NUVV Zemlje članice COST akcije Rukovodilac: dr Vesna Maraš

Program COST – Evropska saradnja u nauci i

tehnologiji predstavlja jedan od stubova evropskog istraživačkog prostora u domenu umrežavanja istraživačkih timova u srodnim oblastima istraživanja.

Akcije COST-a odnose se na bazična i primijenjena istraživanja koja su od javnog interesa. Putem organizovanja konferencija, radionica, međulaboratorijskih posjeta itd. ostvaruje se snažna interakcija i saradnja koja vodi uspostavljanju partnerstava, zajedničkih projekata i publikacija.

Crna Gora nije zemlja članica COST-a, ali su naše naučno-istraživačke institucije uključene u postojeće akcije (naši istraživački timovi trenutno učestvuju u 13 COST akcija).

U okviru međunarodne mreže za evropsku

saradnju u nauci i tehnologiji COST, Biotehnički fakultet u Podgorici podnio je zahjev sredinom 2011.god., a zvanično pristupio 2012. god. COST akciji u projektu - Istočno-zapadna saradnja u cilju istraživanja diverziteta vinove loze i mobilizacije genetske raznovrsnosti COST FA1003

Kompanija „13. jul Plantaže “ je prepoznala značaj

nauke i naučnih istraživanja za razvoj inovacija i konkurentnosti, te predstavlja pozitivan primjer povezivanja nauke i privrede. Krajem 2011. godine kompanija "13. jul Plantaže" je dobila licencu za obavljanje naučno-istraživačke djelatnosti u oblasti poljoprivrednih nauka.

Crna Gora ima dugu tradiciju gajenja vinove loze. Imajući u vidu značaj autohtonog sortimenta i postojeće germplazme za vinogradarsko vinarski sektor Crne Gore, realizuju se i međunarodni projekti u cilju identifikacije autohtonih i drugih odomaćenih sorti vinove loze, ispitivanja varijabilnosti njihovih populacija uz očuvanje i zaštitu naših genetičkih resursa.

Poznato je da se sorta vinove loze vezuje za teritoriju, istoriju i tradiciju. Sve to doprinosi isticanju njene autohtonosti i značaja terroir-a u ispoljavanju njenih najboljih osobina. Na taj način nacionalni proizvod postaje moćno marketinško sredstvo, jer predstavlja vrijednost porijekla, tradicije, istorije, napornog rada, brige i znanja.

Vranac je danas, vodeća sorta vinove loze za proizvodnju crvenih (crnih) vina u Crnoj Gori.

Grupa eksperata milanskog nedjeljnika “Il mondo” je vino vranac 1991.god.svrstala među 100 najboljih crvenih vina Evrope.

Oko 70% vinograda je podignuto sa sortom vranac, čije vino je postalo nacionalni brend i ujedno najprepoznatljiviji i najbolji proizvod kompanije „13. jul Plantaže“ koja je i promovisala Crnu Goru kao značajnu vinsku destinaciju.

Kao zemlja bogata germplazmom vinove

loze, koja je veoma značajna za globalni biodiverzitet i njegovo očuvanje, Crna Gora je prepoznala potrebu za očuvanjem crnogorskih autohtonih sorti vinove loze:

*razvojem istraživačkih metoda za

identifikaciju i karakterizaciju genetskih resursa i

* metoda za mobilizaciju genetske raznovrsnosti kroz razmjenu iskustava, informacija i materijala sa drugim istraživačima iz Istočne i Zapadne Evrope.

Cilj projekta COST ACTION FA1003: Doprinos potpunijoj valorizaciji genetičkih resursa vinove loze u Crnoj Gori, a

samim tim obogaćivanje diverziteta vinove loze u Evropi Kroz provjeru inter i intra sortnih varijabilnosti populacija sorti u cilju procjene

potencijala za klonsku selekciju i prijedloga za strategiju očuvanja biodiverziteta

Mogućnost za razmjenu zanimljivog materijala koji može biti upotrijebljen u svrhe gajenja i razmnožavanja sorti, utvrđivanja porijekla.

• SEEDnet : Identifikacija, karakterizacija i očuvanje starih i autohtonih sorti

vinove loze u Istočno-evropskim zemljama • SEE.ERA.NET 91/01 : Očuvanje i uspostavljanje pouzdanih genotipova i

bezvirusnog materijala ugroženih vinskih sorti u Crnoj Gori i Hrvatskoj.

Ovim projektom nastavljen je rad prethodnih aktivnosti na identifikaciji i očuvanju genetičkih resursa vinove loze kroz realizove projekte:

Kao rezultat rada na karakterizaciji crnogorske germplazme vinove loze, u okviru pomenutih projekata, Crna Gora je prvi put 2012.god. prezentovala svoje autohtone sorte i zvanično se uključila u EU Vitis bazu podataka.

U saradnji sa italijanskim partnerima (Instituto Sperimentale per la Viticultura-Susegana-Conegliano (TV) urađena je genetička identifikacija crnogorskih autohtonih sorti vinove loze.

Originalne DNK profile potvdile su sorte Vranac, Krstač i Žižak. Analize su pokazale da sorta Kratošija ima identičan genetski profil kao Zinfandel iz Kalifornije, Primitivo iz Italije i Crljenak kaštelanski iz Hrvatske.

Rad na genetičkoj identifikaciji crnogorskih autohtonih sorti vinove loze

Saradnja je nastavljena i kroz COST akciju sa

italijanskim partnerom- Agronomskim fakultetom, Univerziteta u Milanu ( Nacionalni projekat- Ekofiziološki i molekularni aspekti sinteze i polimerizacije flavanola u grozđu sorti Vranac i Cabernet sauvignon i njihov uticaj na kvalitet vina, 2012.– 2014.)

Rad na genetičkoj identifikaciji autohtonih sorti Crne Gore nastaviće se i kroz saradnju sa španskim partnerom koji aktivno učestvuje u Cost akciji - Institutom za vinovu lozu i vino iz La Riohe.

Stvoriće se kvalitetnija osnova za dalje

definisanje crnogorskih autohtonih sorti vinove loze i vinogradarsko vinarskog sektora Crne Gore.

Aktivnosti u 2013.god. U periodu od 13.05. - 18.05.2013. god. saradnica Anita Gazivoda je pohađala

obuku ’’Fenotipizacija za rezistentnost vinove loze na gljivična oboljenja, dijagnoza virusa i fitoplazmi’’, organizovanu na Julius Kuhn Institut-u (JKI) u Geilweilerhof-u (Njemačka) i INRA Institutu u Colmar-u (Francuska).

Saradnica je imala priliku upoznati se sa praktičnim radom u oblasti fenotipizacije za rezistentnost na gljivična oboljenja vinove loze (plamenjaču i pepelnicu) u labaratorijama Julius Kuhn i INRA Instituta, kao i sa radom u virusološkoj labaratoriji (iz oblasti detekcije virusa i fitoplazmi različitim biološkim, serološkim i molekularnim metodama).

Boravak na konferenciji “Napredak u identifikaciji germplazme i genotipskim metodama” (10.06.-11.06.2013. god. u Bukureštu (Rumunija) na kojoj su predstavljene realizovane aktivnosti u okviru COST FA1003.

Radna grupa 1: Identifikacija i karakterizacija genetičkih resursa Radna grupa 2: Razvoj fenotipske i genotipske metodologije.

Aktivnosti u 2013.god.

Učešćem u COST Akciji će: Proširiti saznanja o vrijednosti naših genetičkih resursa, njihovom porijeklu kao i genetskoj varijabilnosti autohtonih i domaćih sorti, te doprinijeti potpunijoj valorizaciji genetičkih resursa vinove loze u Evropi. Pružiti mogućnost usavršavanja naših istraživača kroz obuke u inostranstvu, razmjenu iskustva, informacija i materijala sa drugim istraživačama iz Istočne i Zapadne Evrope. Kao rezultat realizovanih aktivnosti u okviru projekta, u planu je prezentacija ostvarenih rezultata i publikacija naučnih radova na završnoj konferenciji u Lisabonu, u oktobru 2014.

Hvala na pažnji!