PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....

542

Transcript of PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ....

Page 1: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...
Page 2: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

iiIRUHIN ANANIN BARAEN

The New Testament in the Coastal Arapesh dialect of the Bukiyip language of Papua New GuineaNupela Testemen long tokples Coastal Arapesh long Niugini

copyright © 2003 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: Coastal Arapesh (Bukiyip)Dialect: CentralThis translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivativeslicense 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with those Scriptures and documents.For other uses, please contact the respective copyright owners.2021-05-07PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 14 Aug 2021 from source files dated 24 Jul 2021d1ef5a4e-3e53-5ef0-80e4-4cd8770ca6e6

Page 3: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

Contents

MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1MAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67LUK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108JON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175APOSEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 225ROM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2851 KORIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3162 KORIN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346GALESIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366EFESUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 376FILIPAI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 387KOLOSI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3941 TESALONAIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4022 TESALONAIKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4091 TIMOTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4132 TIMOTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 423TAITUS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 430FILEMON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 435HIBRU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 437JEMS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4611 PITA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4702 PITA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4791 JON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4852 JON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4933 JON . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494JUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 496REVELESEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 499BAUGENYUM ENEN BARAEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 536

iii

Page 4: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 1:1 1 MATYU 1:18

Iruhin Ananin YopinyiBaraen Matyu Nenyem Iri

Banenyi Baraen UmMatyu1:1—2:23 Jisas ananim yamehem3:1-12 Jon nenek baptaisumesh iri

nakripesh Jisas ananin baraen3:13—4:11 Jisas nenek baptais aria Sa-

tan nanaki nakwiraehan um nunekyoweishi inahos

4:12—18:35 Jisas nanak shokugi naho-big Galili nakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen aria nagabe eneheneharugeh henekesh iri yopish

19:1—20:34 Jisas nakutukuk Galili nanakshokugi nahobig Judia nakripeshIruhin ananin yopinyi baraen

21:1 —27:66 Jisas nanak Jerusalemnakripesh baraen, aria eshesh shen-eman baraen aria shenek nyilimanrowogin kruse

28:1-20 Shabo Jisas nagok aria ta nakitaknape nekeshmour ananish disaipel baiyoh aria nato iruhw heven

Jisas Krais Ananish Popehesh YameheshEsheshish Nyeiguhw

(Luk 3:23-38)1 Jisas Krais ananish popehesh yame-

hesh esheshish nyeiguhw douk eshudok.Jisas ananin yamenen Devit. Devit ananinyamenen Abraham.2 Abraham ananin nuganin Aisak.Aisak ananin nuganin Jakob.Aria Jakob nabuki Juda nani ananim

owarhim.3 Juda nabuki Peres nani Sera.Amamik amakek douk Tamar.Peres ananin nuganin Hesron.Hesron ananin nuganin Ram.4 Ram ananin nuganin Aminadap.Aminadap ananin nuganin Nason.Nason ananin nuganin Salmon.5 Salmon ananin nuganin Boas.Boas ananik amakek douk Rehap.Boas ananin nuganin Obet.Obet ananik amakek Rut.Obet ananin nuganin Jesi.6 Jesi ananin nuganin douk king Devit.Devit ananin nuganin douk Solomon.

Solomon ananik amakek seiwok Uriaananik irohukwik.

7 Solomon ananin nuganin Rehoboam.Rehoboam ananin nuganin Abiya.Abiya ananin nuganin Asa.8 Asa ananin nuganin Jehosapat.Jehosapat ananin nuganin Joram.Joram ananin nuganin Usia.9 Usia ananin nuganin Jotam.Jotam ananin nuganin Ahas.Ahas ananin nuganin Hesekia.10 Hesekia ananin nuganin Manase.Manase ananin nuganin Emon.Emon ananin nuganin Josaia.11 Josaia ananim nugamim douk Jehoiakin

nani ananim owarhim.Abudok nyutob eshesh Israel shanak

shonoweshik shape gani Babilon.12 Shanak shonoweshik shape Babilon

aria Jehoiakin nabuki Sealtiel.Sealtiel ananin nuganin douk Serubabel.13 Serubabel ananin nuganin Abiut.Abiut ananin nuganin Eliakim.Eliakim ananin nuganin Asor.14 Asor ananin nuganin Sadok.Sadok ananin nuganin Akim.Akim ananin nuganin Eliut.15 Eliut ananin nuganin Eleasar.Eleasar ananin nuganin Matan.Matan ananin nuganin Jakob.16 Jakob ananin nuganin Josep.

Aria Josep narao Maria aria kwobukiJisas douk shuhwaran um Krais, doukIruhin nakriyan neshopokan nanaki iri.17 Namudok aria shadarehi awiros arpeshdouk shape iri Abraham napeyobi nyutobarigaha shanaki shatogrumori Devitnatogur obi nyutob asudok awiros sanaksatogrum 14-poreis. Aria ta shadarehDevit napenyobi nyutob arigaha shanakshatogrumori abudok nyutob esheshBabilon shanaki sharao eshesh Israelshanak showeshikesh shape Babilon obidouk shopuk shadarehas sanak satogur um14-poreis awiros. Aria shopunek shadarehiabudok nyutob shabi shape Babilon obiarigaha shanak shatogur um Krais natogurnape obi nyutobumdouk shopuknamudokatin, shadarehas sanak satogur 14-poreis.

Maria Kwokwarumori Jisas(Luk 2:1-7)

18 Jisas Krais nonokwarum ahi aih douknamudok. Ananik amakek Maria douk

Page 5: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 1:19 2 MATYU 2:11shagraehok um kurao Josep. Eshesh biyeshta shunoraum aria madae shishuh atugunuwe, uwok aria okwok kwanodukemum okwok kwonorahaen Iruhin ananinMishin nyanaki nyawishok aria shatikum okwok douk kwunarahaen. 19 Josepyopini arman, madae nunek inahos uwe,uwok. Anan abraen nyan aria nanaiwosnukok abraen Maria uwe, uwok. Aria anannabo baraen shokubur atin um anan kanakta nunoiwos irohukwik, Maria. 20 Anannape nonek urkum um enyudok baraenobi nyutob, enen Iruhin ananin enselnyatogruman anas yomnis aria nyakripan,“Josep, Devit barhonin, mare nyunotitikum nyurao Maria um nyakik irohukwik.Okwok kwonorahaen um Iruhin ananinMishin. Madae anan arman nonukokuwe, uwok. 21 Okwok ko kwubanuhkubuki anan nuganin. Aria nyak tanyuhwaran nyeigur Jisas, um mareshanan ko nugamoh arpesh shukutukukyoweishi inahos aria shutanamori shupewosik atin.” 22 Eshudok enesheneshshenenek shagipesh baraen seiwok ananprofet noko Iruhinin baraen iri anan nakrinamudok, 23 “Onok madae kuti armam irita kweyetueguk, kwubanuh aria kubukianan nuganin, aria shuhwaran Emanuel.Enyudok baraen nyakri namudok, Iruhinnani apak nape.” 24 Aria Josep neshuhnakitak aria narao Maria um ananikirohukwik, kabi da Iruhin nakripan um.25 Aria Josep madae nini Maria shishuhatugun uwe, uwok. Aria Maria kwobanuhkwobuki anan nuganin. Aria nodowonnyeigur Jisas.

2Anam Hadukemesh Iri Hape iri Aun Naki-

humori Hanaki Hatik Jisas1 Maria kwobuki Jisas abrudok wabur

Betlehem. Ababur douk bape agudokshokugi nahobig Judia. Aria abudoknyutob, Herot douk nenek king napeDebeini um Judia. Maria kwobuki Jisasba iyoh aria anam hadukem enesheneshiri hape iri gani aun nakihumori hanakihatograri Jerusalem. 2 Hanaki ariaharigesh hakri, “Anudok batowinyinnonokwarum um nunek king um esheshJuda iri nape agunum? Apak douk matikananik unuk gani aun nakihumori ariadouk manakumori munek lotuman.”

3 King Herot nemnek enyudok baraen,ba akas sanun. Ihish arpesh shapeJerusalem iri shopunek arugoguhwiarwaesh. 4 Aria nenekumam baraen amampris amamim debeimi hani amudok anamhenek skulumesh um lo iri hanaki hatrun.Hanaki aria narigam nakri, “Anudokarman Krais douk Iruhin nakriyanneshopokan nunaki iri ko nunukwarumorimeiburi wabur?”

5 Aria hakripan hakri, “Gani Betlehemdouk bape agudok shokugi nahobig Judiairi. Seiwok anan profet nowemaguk baraenaria nakri namudok, 6 Seiwok Iruhin nakri,‘Ipak pape abrudok wabur Betlehem doukbape agudok shokugi nahobig Judia iri,ipak pumnek. Ipak madae pupe pigigium amam debeimi douk hasuhwmerik umJudia iri uwe, uwok. Aria amu wouwokuk.Umum maresh, um nyak atin kweiponanan debeini arman nutogur ipak arpeshpape Betlehem iri. Aria anan kweiponnupe debeini um ipak eikish arpesh Is-rael.’ ”

7 Herot nemnek namudok aria nan-abeshuk nenekumam baraen amudokdouk hape iri aun nakihumori hanaki iri.Nenekumam baraen aria hanak hatrun.Aria anan narigam um da marab nyutobokwudok unuk da kwatogur. 8 Aria ananneshopokam hunak Betlehem, aria nakrinamudok, “Punak aria shokubur atingamo pupe purim anudok nuganin. Ipakpuriman ba puparugon aria ta putanamoriba pukrip eik. Umum maresh, eikshopunek yakana inak inek lotuman.”

9 Douk hemnek king ananin baraen ariaamam hanak. Amam hanak yah aria tahatik okwudok apunik unuk douk harikhatrukwi gani aun nakihumori iri. Ok-wok kwarig atin aria amam hagipeshokarigaha kwanak kwotem iruhw anudoknuganin neshuh atari urupat. 10 Amamhatik okwudok unuk aria amam hanadu-dareh hanaboum mishish. 11 Aria amamhunak hawish atudok urupat aria hatiknuganin nani amakek Maria shape. Ariahabuh hoduk ohrubus hatao atap heneklotuman. Aria hapuk amamigas banagashatuki eshudok hatorishi debeibori uta-bor iri aria hukanesh. Hakon gol ranipaura nyeisig yopuri unar iri shohwarenum frankinsens aria sani enen yopunyi

Page 6: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 2:12 3 MATYU 3:3sanda nyeigurinyum mir. 12 Hakon es-hudok aria heshuh nagundok Betlehem.Heshuh habo anas yomnis aria Iruhinnakripam dodogowinyi baraen ummareshhutanam hutiguk Herot uwe, uwok. Na-mudok aria amam hagipesh kupaihi yahhatanam hanam amamig nahobig.

Josep Nani Armatok Aria Nuganin Sharu-wok Shanam Agudok Nahobig Isip

13 Douk amudok biom atun hanakuk ariaJosep neshuh nonabek anas yomnis. Ariaenen Debeini ananin ensel nyatogrumanaria nyakripan nyakri, “Nyikitak nyuraonuganin nini amakek aria arigah punamagudok nahobig Isip. Punak pupe ganudokarigaha eik ta ikripep aria ta putanamori.Umum maresh, Herot douk nakana nupenurim nuganin um ta non nugok.”

14Namudok aria Josep nakitak nurao nu-ganin nani amakek aria abudok atub wabshapa shanam Isip. 15 Josep nani Mariashabuh shape nagundok arigaha Herotnagok. Enyudok douk nyatogrum enenbaraen seiwok Debeini nohur anan profetneyagwrehenyuk iri nyatogur adurin atin.Baraen enyudok. Iruhin nakri, “Eik yohwareikin Nuganin nakutukuk Isip nanaki.”

Herot Noguwak Ananim Soldia HanakHabo Sabaimi Batowishim Hagok

16 Herot nape aria nadukemeshumamudok hape iri aun nakihumori hanakiiri douk hagiyagiman hanak kupaihiyah. Namudok aria ananibur nyiburakasibur atubur. Aria noguwak anamsoldia hanam Betlehem bani warub bapehurukatin um Betlehem iri um hubo ihimshokumi batowishimhugok. Hubo amudokdouk biyesh aka atin atin kwarahosshadiyom iri atum. Umum maresh,anan nadukemeshum douk hakripanhakri abudok nyutob hatik unuk um.17Enyudok douk nyatogur um enen baraenseiwok Iruhin nohur profet Jeremaianeyagwrehenyuk iri nyutogur adurin atin.Baraen enyudok. Iruhin nakriyenyi.

18 “Shemnek anah mah abrudok waburRama. Shemnek onok armatok kworehkwabo sawiyeguh kunak. Resel kwapekworep okwokwim nugamim. Kworeharia madae enen arpen ko wosik nyu-gapeshumok okwokwish urkum apahw.”

Josep Nani Armatok Aria Nuganin Shaku-tukuk Isip Aria Shatanam Shanam WaburNasaret

19 Arigaha douk Herot nagokuk ariaJosep nonabek anas yomnis gani Isip. EnenDebeini ananin ensel douk nyonohur arianyakripan namudok. 20 Nyakri, “Nyikitaknyurao nuganin nini ananik amakek ariata putanam punam Israel. Amudok doukhakrium hubo nuganin nugok iri doukhagok.” 21 Namudok aria Josep nakitaknurao nuganin nani ananik amakek aria tashatanam shanam Israel. 22 Shanak ariaJosep nemnek baraen um shakri Akeleasnarao ananin yaken Herot ananik outuknatogur king nape Debeini um agudokshokugi nahobig Judia. Namudok ariaJosep ta nanogugur um nunam Judia. Ari-gaha douk ta nonabek anas yomnis ariaIruhin nakripan enen baraen. Namu-dok aria shanam agudok shokugi naho-big nyeigurigum Galili. 23 Shunak ariashabuh shape anabur wabur shohwaraburum Nasaret iri. Namudok aria enen baraenseiwok amam profet henyemaguk iri ny-atogur adurin atin. Baraen enyudok.“Anan douk ko shuhwaran shakana ananNasaret-epimin.”

3Jon Nenek Baptaisumesh Iri Nakripesh

Iruhin Ananin Yopinyi Baraen(Mak 1:1-8; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28)

1 Abudok nyutob Jon nenek bap-taisumesh iri douk nanaki nape apanakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen.Arpesh shanaki aria apa nape nakripeshenagudok shokugi nahobig Judia agun-dok wehigunum arpesh wokagunum.2 Nakripesh namudok. Nakri, “Ipakpubukuk yoweishi inahos aria putanampukon aparuh Iruhin aria putogur ananisharpesh. Umum maresh, abudok nyutobum arpesh shuwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeumheven douk hurukatin um ko butogur.”3 Jon anan douk anudok arman seiwokIruhin nohur profet Aisaia neyagwrehukenen baraen nakri namudok,“Enen arpen nyape nyohwar gani wehi-

gunum arpesh wokagunum.Nyohwar nyakri, ‘Gapeshuman yah De-

beini.

Page 7: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 3:4 4 MATYU 4:2

Pugapeshah ba greg atin hatem um anannugimah nunaki um!’ ”

4 Jon nenekah iri rupah douk shenekahenen mahin shohwaren um kamel irienyenyirub ehirub. Aria let nuwashot iridouk shenekat anap mahinyip yegenyih-wip. Worigun nagnoh iri douk napeumnawok gormish aria akehinyi lele da nyornumun marubusigas aragas iri. 5Aria abu-dok nyutob arpesh shape iri Jerusalem iri,shape iri ihirub warub agudok shokugi na-hobig Judia iri, shape iri ihirub warub bapehurukatin um worub Jodan iri, worobaishishanaki um shumnek Jon. 6 Shanakishowereh shenekeshi yoweishi inahos arianenek baptaisumesh abudok worub Jodan.

7 Jonnatikworobaimi Farisi hani Sadyusihanamori hutrun um nunek baptaisumamaria nakripam namudok, “Ipak ogwuh-wudok yoweiguhwi yuguhwim nugamim,Iruhin da akasin atun um ipak. Amiapennyakripep um ta puruwok um eshudokyoweishi douk nakri nenekesh shutogu-rum ipak iri? 8 Ipak douk pubodig nyirubaria ko punek yopishi eneshenesh um tawosik piyabigesh namudok adur atin ipakda punek gihaum ipakish yoweishi inahosaria putanam pukon aparuh Iruhin ariaputogur ananish arpesh. 9 Ipak pur urk-wip ipakiruh aparuh namudok, ‘Abrahamanan douk apakin yaken. Eik yakri ikripipak namudok, Iruhin anan douk adur atinko nuhur abrudok utabor aria nubranamum butogur Abraham ananish batowish.’10 Arubar iganigadae banowatak bakus umbuburow rowogig baug. Ihigosum rowosmadae subuki yopipi shurkwip ba piragosiri, agusudoki rowos ko shuburo-ogos ariashuwashogos um nyih hunugos.

11 “Eik douk yenek baptaisumep umabar kabi da enen kak um ipak doukpubukuk eshudok yoweishi inahos ipakda penekeshi iri aria pubodig nyirub ariapatanampakon aparuh Iruhin aria putogurananish arpesh. Aria anudok ko nugimorieik iri, anan ko nunek baptaisumep nukwuIruhin ananin Mishin. Anudok ananindodog nyenek uhwin um eikin dodog eikmadae yopue ipe wosik um ta isuhwumanananiyu su uwe, uwok. Anan ko nunekbaptaisumep nukwu Iruhin ananin Mishinnyini nyih. 12Anan ko nunaki kabi da anan

arman nasuhwi anap neitip ananis wis umaria nunaki nudum ihish witish nyubuhasnushubuk sik. Aria yaputi shuruwepit witanan ko nutubuk gani ananit urupat nobukwit ati. Aria ihish witish nyubuhas anan konushaisheh nukwu ehudok yoweihi nyihdouk hanu hape namudok atin iri madae tahugoki uwe, uwok.”

Jon Nenek Baptais Um Jisas(Mak 1:9-11; Luk 3:21-22)

13 Abudok nyutob Jon nape apa nenekbaptaisumesh abar, aria Jisas nakitak naku-tukuk agudok shokugi nahobig Galili ariananam worub Jodan. Anan nanam Jonum nakana Jon anan kanak ta nenek bap-taisuman. 14 Aria Jon nakri uwok um tanunek baptaisuman aria nakripan nakrinamudok, “Eik yakri wosik um nyak tanyunek baptaisum eik. Umum maresh, banyak ta nyunakmori eik?” 15 Aria Jisasta nasuhman baraen nakripan namudok,“Meyoh um enyudoki baraen, douk nyaknyenekesh kabi da eik yakri um. Namu-dok wosik um apak munekesh namudokum miyabig ihishmorim um ihinyumorimyopiyopinyi baraen um Iruhin nakriyenyium enyudok yopinyi poe.” Aria Jon nem-nek Jisas aria nunekesh kabi da anan nakrium nunek baptaisuman.

16 Douk Jon nenek baptaisuman jurug,aria Jisas nakutukuk worub nanatu na-towi neyotu iruhw hurus. Aria atub nyu-tob anan nanig natik utag ganupok umheven ibur wabur, aria anan natik Iruhinananin Mishin nyabuhi kabi da anar armirrunahwaram manyun um rabuhi retemJisas. 17 Aria anah mah heyagwrehi ganiiruhw heven namudok, “Anudok eik kanakeikin nuganin. Eik yanawash abom iri.Eikish urkum apahw shakri shanadudarehshanawashaman abom iri.”

4Satan Nakwiraeh Jisas(Mak 1:12-13; Luk 4:1-13)

1 Douk Jisas nenek baptaisum jurug ariaIruhin ananin Mishin nyaran nyunak ganiwehigunum arpesh uwok um, aria Satanko nukwiraehan um nunek yoweishi ina-hos. 2 Aria Jisas nanak nape nubatib ten-abih nyumnegwih weibus nape meyoh um

Page 8: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 4:3 5 MATYU 4:19madae nuwok worigun uwe, uwok. Ari-gaha takweirubi nyurub ban.

3 Aria Satan nanaki nakripan namudok,“Nyak da Iruhin in nuganin um aria nyakkrip abrudok utabor ba butogur bret.”

4 Aria Jisas nakripan namudok, “Baraennyetem Baibel iri nyakri namudok, ‘Arpeshmadae shuwok bret atut ba ta shupe wosikatin uwe, uwok. Arpesh ta shupewosik atinum shumnek Iruhin ananin ihin baraenniyagwrehenyi.’ ”

5 Jisas nakri namudok aria Satan tanaranum yopuburi wabur Jerusalem. Arianakih nowem Jisas neyotu gani iruhwiruhuguk um atudok Iruhin ananit debeitiurupat.

6 Aria Satan nakripan namudok, “Nyakdouk Iruhin ananin Nuganin um, arianyak sapurak buh gani atap. Umummaresh, baraen nyetem Iruhin ananikbuk iri nyakri namudok, ‘Iruhin konukripesh dodogowinyi baraen ananishenselahos um shunaki shegemenyukukaria shusuwenyukuk iruhw esheshis wis.Namudok aria nyakiruh yeriweruh komarehunubo anam atum utom uwe, uwok.’ ”

7 Aria Jisas nakrip Satan namudok,“Baraen nyetem Iruhin ananik buk irishopunek nyakri namudok, ‘Nyak ta marenyukwiraeh nyakin Debeini um nenekyoweishi inahos, anan da nyakin Iruhin.’ ”

8 Aria ta shopunek Satan ta naran natoonohw hwato abom iri yoduhw. Hakih ariaSatan neyabigan ihigosmorim nahobigossape abudok amnab iri sani ihishmorimyopishi eneshenesh shape agudok nahobigiri.

9 Aria anan nakrip Jisas namudok, “Nyakdouk atin nyuduk ohrubus aria nyuhwidobarag gubuh atap aria nyenek beten umeik, aria eik ko iken eshudok ihish enesh-enesh um nyak.”

10 Aria Jisas nakripan namudok, “Sa-tan nyak karuwok-mokuk um eik! Baraennyetem Iruhin ananik buk iri douk nyakrinamudok, ‘Nyak ta ko nyunek beten umDebeini atun anan da nyakin Iruhin arianyunek anan atun ananin atin mour.’ ”

11 Jisas nakripan namudok aria Satannakutunukuk aria nanak. Aria enesh ense-lahos shanaki shatauruman.

Jisas Nari Nenek Mour Nahobig Galili(Mak 1:14-15; Luk 4:14-15)

12 Abudok nyutob Jisas nemnek Jonda nonoweshik nape shunuweshik-atiurupat, aria anan nakitak natanam nanakagudok nahobig Galili. 13 Aria anan madaenanak nupe ananibur wabur Nasaret ariaamu nenek atin nanak nape kupaiburiwabur Kaperneam. Abrudok waburdouk bape anagas um debeigi Galiliegwaiyag hurukatin um abudok biyabamnab nyeiguribum Sebulun aria Naptali.14 Jisas nenekesh namudok um enenbaraen seiwok Iruhin nohur profet Aisaianeyagwrehenyuk iri nyatogur adurin atin.

15 Baraen enyudok. Nyakri,“Debeibi amnab Sebulun aria debeibi

amnab Naptali,abudok amnab douk bape hurukatin um

debeihi yahhanam youg gwani amnab douk bape gani

wobrab worub Jodan iri um agudoknahobig douk Galili.

Agundok worobaishi arpesh douk esheshmadae Judaishi aria eshesh shop-unek da shanaki shape agundok.

16 Eshudok arpesh shapeum arukwut iri,eshesh douk shatik

bogaragun um!Eshudok arpesh shapeum arukwut-

igunum atugun iri,douk shape bogaragun um atin!”

17 Aria abudok nyutob Jisas napenakripesh baraen nakri, “Ipak pubukukapa punegeshi yoweishi inahos ariaputanam pukon aparuh Iruhin ariaputogur ananish arpesh. Umum maresh,abudok nyutob um arpesh shuwish umagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeumheven douk hurukatin umko butogur.”

Jisas Nahwar Nubatim ArmamHatogur Di-saipel

(Mak 1:16-20; Luk 5:1-11)18 Anah nyumnah Jisas nape nanara-

haen nanak anagas um debeigi Galiliegwaiyag aria natik biom armam ashukennani wanin. Anan douk Saimon. Ananinkupainyi nyeigur da shohwaran um Pita.Anan nani ananin wanin Andru, amamdouk hape howashak umbenab agudokGalilieg waiyag. Amam biom hatuk eiguhwum ta shutoruguh shukam utabor. 19Douknatrum aria nakripam nakana, “Ipak biom

Page 9: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 4:20 6 MATYU 5:9yowi pugipesh eik, aria eik ta iyabigepum ta purao arpesh shunaki shugipesheik.” 20 Douk amam hemnek atin ariahakutukuk amamib umbenab bakuk ariahagipesh Jisas hanak. 21 Anan nagimwaiyag nanaku shopunek, aria ta natigukupaimi biom armam ashuken nani wanin,Jems, Sebedi ananin nuganin, nani ananinwaninuman Jon. Amambiomhani amaminyaken, Sebedi da hatem bot, aria apahagabe amamib umbenab. Jisas natru-mugu aria nahwaram um hugipesh anan.22 Nohwaromugu aria atub nyutob ahu-dok atuh nyumnah hakutukuk bot taniamamin yaken napeik, aria hakitak hana-man hanak.

Jisas Nakripesh Iruhin Ananin YopinyiBaraen Aria Nagabe Worobaishi ArugehHenekeshi Yopish

(Luk 6:17-19)23 Jisas narahaen nanak ihirub warub

agudok nahobig Galili. Nanak nawishagundok eshesh Juda shantorum shapesheneyagwreh-ogwi urusag aria napenakripesh Iruhin ananin yopinyi baraen.Nakripesh um agundok eshesh ko shuwishum agundok Iruhin nape debeiniumananish arpesh um. Nakripesh baraenaria nagapesh ihishmorim da yoweyoweihi arugeh henekesh iri aria yopish.24 Aria baraen nyanak ihigunum agudoknahobig Siria um enyudok Jisas nenekeniri mour. Namudok aria shrauri ihish-morim douk yoweshum yomo yomogihiarugeh henekeshi kabi da debeiri erigerrapeyeshi, yoweishi sagabehos shapeyeshi,eshudok shatu ba krukruk shakuh iriaria eshudok roguhw aiyas shagokeshiri. Aria Jisas nugabe ihishmorim bayopish. 25Aria sabaishi shemnek baraen bashunaki, eshesh da shanaki arbudok warubbani nahobigos. Eshesh shanaki Galili,Jerusalem aria Judia. Enesh douk shapeiri gani wobrab worub Jodan shanaki. Ariaenesh douk shanaki anab amnab douk 10poreirub warub bapeim shahwarogun umDekapolis, eshudok ihishmorim esheshshape arbudok warub iri shanaki ariashagipesh Jisas.

5Jisas NakripeshWorobainyi Yopinyi Baraen

Iruhw Anag Mihig

1 Jisas natik eshudok worobaishi arpeshshantorum shanaki aria nanak nato anagmihig. Aria nakih nape atap. Aria ananishdisaipel shanaki shanaman shape.

JisasNakripesh BaraenUmYopihi AihDoukApak Mugipesheh Aria Ko Mupe ManadudarehAbom Um

(Luk 6:20-23)2 Aria Jisas neyagwreh nakesh yopinyi

baraen namudok, 3 “Eshudoki arpeshdouk shadukemesh um esheshish mishishmadae shupe hurukum Iruhin iri, ariashakri Iruhin um ko numnekesh iri, esheshwosik ta shanadudareh. Umum maresh,eshesh ko shuwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeumheven aria shupe wosik atin gani iruhwheven.”

4 “Eshudok arpesh douk esheshiruhaparuh yoweruh ba shureh atinyi ariamadae shunududareh um, yoweishi ina-hos eshesh shenekeshi iri aria shukri ummaresh ta shenek yoweishi inahos um,eshesh wosik ta shanadudareh. Umummaresh, Iruhin ko nugamohesh um es-heshiruh aparuh.”

5 “Eshudok samokwiyaishi arpeshmadae shubo mishish ba shutuk esheshishnyeiguhw shuto iruhw aria shenek ku-paishi yoweishi inahos iri eshesh wosikta shanadudareh. Umum maresh, Iruhinko nokesh abudok amnabish ihish enesh-enesh aria shunogremesh.”

6 “Eshudoki arpesh douk shanawashamabom um shigipesh Iruhih ananin baraenba shupe yopunyi poe, kabi da nyurubbaesh um worigun nani abar um, esheshwosik ta shanadudareh. Umum maresh,Iruhin ko gamo nugamohesh nenekeshshupe duguresh atin shupe.”

7 “Eshudok douk shenek gihaum ku-paishi arpesh iri aria shutaurumesh umeneshenesh iri, eshesh wosik ta shanadu-dareh. Umummaresh, Iruhin shopunek konenek gihaum eshesh.”

8 “Eshudok douk esheshish apahwurkum shape yopiyopishi madae shur umshenek yoweishi inahos iri, eshesh wosikta shanadudareh. Umum maresh, esheshta shutik Iruhin.”

9 “Eshudok douk shapeum shiyatak ru-panitak iri, eshesh wosik ta shanadudareh.Umummaresh, Iruhin ta nuhwaresh anan-ish nugashish.”

Page 10: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 5:10 7 MATYU 5:2310 “Eshudok douk shenek Iruhin

nakriyenyi yopinyi mour aria namu-dok ba kupaishi shaesh, shahiyahesharia shuweshikesh um, eshesh wosik tashanadudareh. Eshesh douk ta ko shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven.” 11 “Ipak doukshutrip pigipesh eik, ba shuhep shurukwepnubug, shuhiyahep aria shugiyagim ipakshudukumep nyau nyatograri baraen, ariawosik ipak ta panadudareh. 12 Ipakishurkumapahwko shupewosik atin aria ipakko gamo punadudareh. Umum maresh,ipak ko purao yopishi eneshenesh ganiiruhw heven. Eshesh ta shenekesh umipak kabi da seiwok shehiyah anam profetharigum ipak iri.”

Ipak Douk Pene Bilip Aria Pape Kabi SolRani Lait Um

(Mak 9:50; Luk 14:34-45)13 “Ipak douk pape kabi da sol um abu-

dok amnab. Aria sol kwehigmiyair bamareta akehir aka nubutir, aria ta menekarmumam ba ta akehir aka nubutir? Aru-doki sol arar mour wokar. Aria ta arpeshshuwashar-uguk, aria shishar shukwu es-heshiruh yeriweruh.

14 “Ipak douk pape kabi da lait umabudok amnab. Anabur wabur da betemgani iruhw onohw yoduhw iri ta marebunubeshuk. 15 Arpesh ta mare shutikeneh nyih aria shushapumeh shukwu anapmarup uwe, uwok. Eshesh ko shutiknyih hukuswehiwehigunum, um ta hukesharpesh lait um ihishmorim arpesh numunurupat. 16 Aria douk ipak ta pupe na-mudok atin kabi da nyih hanu hakus um.Pupe um punek yopishiyen aria ta arpeshshutrip aria ko shuhur ipakinYaken ananinnyeigur nyuto gani iruhwdouk nape heveniri.”

Jisas Nakripesh Baraen Um Iruhin AnaninLo

17 Aria Jisas ta nakri namudok, “Marepure urkwip namudok eik douk yanaki umiyatakuk Iruhin ananin lo seiwok nakripMoses banenyem iri nyani enyudokbaraenseiwok amam profet hakripeshuk-enyi,uwok. Eik douk yanamori inek enyu-dok baraen douk lo nyani amam pro-fet amamin baraen nyakrium aria nyu-tograri adurin atin. 18 Douk ipak gamopumnek enyudok baraen eik adur atin

yakripepum! Kweipon heven aria agudoknahobig guniyatak ahi nyumnah, enyu-dok ihin Iruhin ananin lo kweipon nyupeatin nyupe aria ta mare nyuniyatokukuwe, Uwok. Enyudok mehimainyi baraenshenyemshus iri aria ihin baraen shenekennyape lo iri ihinyumorim baraen kweiponnyupe atin nyupe. Enyudok lo kweiponnyupe atin nyupe namudok atin arigahaihish kupaishi eneshenesh shiniyatokukagudok nahobig. 19 Namudok aria doukmeinyiah arpen nyutik anabikum enyu-dok shokwinyium ihin Iruhin ananin loaria nyubrigen nyenek skulum kupaishiarpesh um nyigiyagimeshum shenekeshnamudok, enyudok arpen nyenekesh na-mudok iri enyen kweipon nyeigur shok-win um nyuwish abrudok wabur Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeumgani iruhw heven. Aria namudok atinum meinyiah arpen douk nyigipesh ihiny-morim lo, aria shopunek nyenek skulumkupaishi um enyudok lo, enyenyin nyeigurko nyutogur debeinyi um ganik Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeumiruhw heven. 20 Aria douk adur atin eikyakripep namudok, ipak douk pupeum ariata mare pugipesh Iruhin ananin lo babaraenyum, aria ipakih yopihi aih doukta mare henek uhwin um douk amamFarisi hani amudok anamhenek skulumeshum lo iri henekehi um ba mare punekeshkabi da Iruhin nakri um, aria ipak tamare puwish aburdok wabur Iruhin anan-ish arpesh shapeum heven iri uwe, uwok.”

Jisas Nakri Um Agundok Shugabe BaraenUm

(Luk 12:57-59)21 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak

douk pumnek seiwok shakrip ipakishpopehesh yamehesh um. ‘Mare puboarpesh shugok. Pubirok namudok um ariako piyotu umdebeigwi kwotog.’ 22Douk eikyakripep namudok. Ipak amiapen nyukriakas um ananin anokwinen, aria ko shuranshunakumkwot. Aria ipak amiapenpukripanokwinen namudok, ‘Nyak yoweini!’anan shopunek ko shuran shunak umkwot. Aria amiapen nyuho anokwinen,ba nyukana nyak yoweigunum, anan napehuruhuruk um yoweihi nyih hanugunumgani hel. 23 Aria ipak ko pakana pugabe

Page 11: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 5:24 8 MATYU 5:36mishish um Iruhin iri. Ipak pure urkwippani enesh kupaishi panitok um, ariaipak pubukuk eneshenesh pakana pugabeIruhin eshi. 24 Ipak purik punak, ba pugabebaraen puni ipakishi aria ko putanampunak pugabe Iruhinin Mishin. Douk akaswata sapenyep obi nyutob mare punamIruhin.

25 “Ipak douk enesh arpesh shakana shu-raep shunak um kwotog um, aria pugabebaraen adukum kwot, da nyutob wata bapeadai. Kadak pukuna piyotu abom um tashuraep shunak um kwot aria shuko jaseparia jas ko noko ipakum polis. Aria polisko haraep hunam shunuweshik-ati urupataria punuweshik. 26 Aria nagundok ipakko pupe abom piyatak ipakibor utabor umputor yoweiti shunuweshik-ati urupat.”

Jisas Nakri um Arpesh Shunaraum IriSheshuh Atugun Shenek Yoweishi Inahos ShaniKupaikwi Kupainari

27 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipakseiwok pemnek shakrip arpesh enyudokbaraen namudok, ‘Ipak arman armatokpunoraum iri mare puni kupaishi armanarmatok punek wehrur.’ 28 Aria doukeik yakrip ipak namudok, douk anan ar-man nushakam onok armatok aria doukanudok arman iganigadae nenek wehrurnumun um ananish urkum apahw umokwudok armatok. 29 Aria douk nyakipnabep pape yopunyi rogur ehahi ponuknyak um nyunek yoweishi inahos, na-mudok aria douk atin nyutuk apudoknabep ba nyuwashopuk. Namudok wosikum anabik um nyak kanak yowegun banyuwashagunuk aria douk madae nyenekyoweishi inahos uwe, uwok, aria ta mareshuwashokuk ihinyumnyak kanak nyubuhgani yoweihi nyih hanu um hel iri. 30 Ariadouk nyakin yopunyi rogur nyubirok nyakba nyuguruki um nyenek yoweishi inahos,namudok aria douk atin nyutupok enyu-dok rogur ba nyuwashenyuk. Namudokwosik um anabik um nyak kanak yowe-gun ba nyuwashagunuk aria douk madaenyenek yoweishi inahos uwe, uwok, ariata mare shuwashokuk ihinyum nyak kanaknyubuh gani yoweihi nyih hanu umhel iri.”

Jisas Nakripesh Um Agundok DoukShabrigesh Eshesh Kanak Da Shanaraum Um

(Mat 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18)31 Aria Jisas ta nakri namudok, “Sei-

wok eshesh shakri namudok, ‘Douk ananarman niyatokuk ananik irohukwik, ariaanan ta nukok irohukwik anap shup umta shubrig eshesh kanak eshesh shuno-raum um.’ 32 Aria douk eik yakanaikrip ipak namudok, aria douk anudok ar-man niyatok ananik irohukwik aria doukabudok nyutob ananik irohukwik madaekwonek wehrur kuni anan arman, namu-dok aria douk anudok arman nenek arma-tok um kwabrig enyudok shunoraum enyilo. Umum maresh, ta okwudok armatokkurao kupaini arman, aria okwudok ar-matok kwonek wehrur um kwani anudokanan arman sheshuh um. Aria ta ananarman nurao onok armatok, seiwok ok-wokwin raminen niyatokuk iri, anan shop-unek nabrig enyudok shunoraum enyi loaria anan shopunek nenekwehrur umnaniokwudok armatok sheshuhum.”

Jisas Nakripesh um maresh Shukuna AdurIruhw

33 Aria Jisas ta nakripesh namudok,“Ipak pumnek enen baraen seiwok shakripipakish popehesh yamehesh shemnek ariaipak shopunek douk pemnek, enyudokbaraen nyape namudok, ‘Nyak mare tanyigiyagig um agundok ta nyukri aduriruhw um. Aria agundok nyukri aduriruhw um nyakana nyenek enen muguum, aria ta adur atin nyigipesh enyudokbaraen aria nyenekesh shutogur adur atinum Debeini ananis nabes.’ 34 Aria douk eikyakrip ipak, douk ipak mare ta piyagwrehpukri adur iruhw. Amu wouwokuk. Ipakmare ta piyagwreh pukri heven um punekenen baraen nyutogur dodogeshin. Umummaresh, Iruhin napeyenyi debeinyi wag-itur da nyape heven. 35 Aria ipak mareta piyagwreh pukri agudok nahobig umpunek enen baraen nyutogur dodogeshin.Umum maresh agudok nahobig douk kabida wabur um Iruhin noduk ananiruh yeri-weruh heyotu agudok nahobig. Ariashopunek ipak mare ta piyagwreh pukriwabur Jerusalem shopunekumpunek enenbaraen nyutogur dodogeshin. Umummaresh, abrudok wabur douk anudok atunDebeini King ananibur wabur. 36 Aria

Page 12: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 5:37 9 MATYU 6:2ipak mare ta piyagwreh pukri ipakigosbaragos um punek enen baraen nyuto-gur dodogeshin. Umum maresh, nyakmadae nyukana wosik atin um ta nyenekanap nyakip baragitep nyakig barag umta putogur shigorihwipi aka behrabipi,uwok. 37 Aria ipak ta pukri pukuna‘Adur’ aria ‘Uwok’ atin. Enyudok atin ipakta pukriyen aria meyoh. Ihin kupainyibaraen da shiyagwrehen ba shagiyagigaria shaduronen um enyudok baraen irienyudok baraen da nyatograri enyudokyoweinyi sagab Satan da neyagwrehen banyatogur.”

Jisas Nakripesh um maresh Ta ShubeiriBaraen Wanohw Douk Kupaishi Shenekesh-umesh Iri

(Luk 6:29-30)38 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak

seiwok pemnek shakri namudok, ‘Doukanan armannununu kupaini arman ananipnabep, aria anan ko shopunek nutanamnununu nanudok ananip nabep. Aria doukanan arman nudar kupaini arman ananihwnahw, aria anan ko shopunek nutanamnudar nanudok ananihw nahw.’ 39 Ariadouk eik yakrip ipak namudok, Ipak mareta putanam pubeiri nigwanoh, baraen umdouk kupaishi shenekesh yowiyokuk umipak iri, uwok. Aria douk anan arman nuboenesh nyakish popaeshohos, aria nyaknyukonugu wobresh popaeshohos shop-unek ba nesh. 40 Aria douk anan armannakana nenemen kwot aria nutrin nyakitsiot, aria nyak shopunek ta nyukonugunyakit saket shopunek um anan. 41 Ariadouk anan arman dodogeshin um nyak tanyusahumon ananih jah ba nyigim yahnyunak 1 kilomita, namudok aria nyaknyusah jah nyigim yah nyinak 2 kilo-mita. 42 Aria douk anan arman norignyak um nyukon enesh muguhwos umanan, aria nyak wosik shukon eshudokmuguhwos anan da narigen-meishi. Ariadouk anan arman nakana nyukon eneshmuguhwos meyoh ba kweipon aria anan tanutanam nukenyeshi um nyak, aria nyakmare nyukon agab um ananin baraen uwe,uwok.”

Jisas Nakripesh Um Agundok ApakishUrkum Apahw Shukri Shunawasham Apakish

Horik Horin(Luk 6:27-28, 32-36)

43 Jisas ta nakri namudok, “Ipak seiwokpemnek shakri namudok, ‘Ipak ko gamopukri punawasham ipakishi arpesh atish,aria ipakish urkum apahw ko yoweshumipakish horin horik.’ 44 Aria douk eikyakripep namudok, ipak douk aria taputanam pukesh ipakish urkum apahwaria pukri punawasham ipakish horinhorik, aria ipak punek beten um eshesharia Iruhin ta gamo nugabe esheshdouk shenekesh yowiyokuk um ipak iri.45 Namudok aria ipak ta pupe kabi daIruhin ananish nugashish um ipakinYaken douk nape heven iri. Anan douknenek wah hutao um yoweishi arpesharia shopunek um yopishi arpesh. Ariaanan shopunek nenek eshah hormorimumyopishi arpesh aria shopunek um eshudokarpesh da shanahwaram um yoweishiarpesh shopunek. 46 Douk ipak pukunapukri eshudok arpesh douk shakri ipakatip iri, aria ipak ta purao maresh yopishi?Douk harao takis iri, amam shopunek doukhenek apunih aih. 47Aria douk ipak punekruwahep wabigep um ipakish wanaruhatish, aria ipak ta punek uhwin umkupaishi arpesh esheshish urkum apahwmumam? Eshesh madae shudukemesh umIruhin ananin baraen iri douk shenekeshnamudok atin. 48Aria ipak douk ta putoguryopip abom um punek yopishi enesheneshatin aria pupe kabi da ipakin Yaken napeheven iri douk nape yopuyopuni abom.”

6Jisas Nakripeshum Shusuhw Yopuhwi Ru-

wohwum1 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak ko

gamo pudukemesh. Ipak mare pusuhwipakihw yopuhwi ruwohw yopugunumum ihish arpesh ta shutik uwok. Doukpunekesh namudok, aria ipak ta marepurao yopishi eneshenesh um ipakinYaken douk nape heven iri, uwok.

2 “Aria douk ipak pakana pukesheneshenesh um eshudok douk enesh-enesh wokeshi, aria shopunek marepukrip arpesh shurik shunak ba shuhwarshukripesh um nyak nyenekesh namudokkabi da enesh arpesh shabirak um ganinumun lotuig urusag aria gani debeihi

Page 13: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 6:3 10 MATYU 6:16yeh. Eshudoki arpesh shakana shigiyagimihish arman armatok, aria eshesh ku-paikwi kupainari ta shukana eshudokiarpesh da yopishi aria shuhur esheshishnyeiguhw shuto gani iruhw. Eik yakripepadurin baraen, eshudoki arpesh douksharao esheshishi yopishi eneshenesharia jurug. 3 Douk nyakana nyutaurumeshudok jah eneshenesh wokeshi, ariadouk ruwohw nyasuohwi nyakin yoweinyirogur mare nyudukemesh um marohwruwohw douk nyakin yopunyi rogurnyasuohwi. 4 Namudok aria enyudokmour um shutaurum jah um enesheneshwokeshi douk nyubeshuken nyeneken irita nyupe nyunubeshuk-igunum. Aria tanyakin Yaken nutik eneshenesh shapenyunubeshuk-igunum iri, aria anan konuken yopishi eneshenesh um nyak.”

Jisas Nakripesh UmAgundok Shunek BetenUm

(Luk 11:2-4)5 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak pakana

punek beten um, aria ipak mare punekeshkabi da amudok hagiyagigi henekeshum.Amam hakana hiyotu henek beten nu-mun um lotuig urusag aka hiyotu agundokworobaishi arpesh sharahaen um debeihiyeh um kupaishi arpesh shutrum. Eikyakripep adurin baraen um ipak, amu-dok iganigadae harao amamibor utaborjurug. 6 Aria douk pakana punek betenum, aria puwish ipakig urusag aria puwaruwitog aria punek beten um ipakin Yakendouk nape nonobeshuk-igunum. Ariaipakin Yaken douk apa natik eshudoki,anan ta gamo nugabe ipak nukep ipakishyopishi eneshenesh. 7 Aria abudok nyutobipak pakana punek beten obi nyutob, ariamare punek beten piyagwreh sabain atinbaraen meyoh, namudok eshudok madaeshudukumesh um Iruhin iri shabirak um.Esheship urkwip por namudok eshesh tashiyagwreh sabainyi baraen aria Iruhin tanumnek eshesh. 8 Ipak mare pugipesheshesh da shenekeshum, uwok. Douk ipakmadae pupuk ipakig nukwatog obi nyutobum porig ipakin Yaken um enesh enesh-enesh, aria anan iganigadae nadukemeshum ihish eneshenesh ipak douk wokeshi.

9 “Ipak pakana punek betenum, ariapunek beten namudok.

‘Apakin Yain, nyape iruhw heven iri, apakmakri

ihishmorim arpesh shutuk nyakin yopunyinyeigur nyape holi iri nyuto ganiiruhw.

10 Apak makri nyak nyupe debeini umsabaishi arpesh.

Apakmape atap iri makrimugipesh nyakinbaraen atin,

kabi da eshesh shape iruhw heven irishenekesh um.

11 Douk nyukop doukigun worigun ahudokatuh nyumnah.

12 Aria nyukweshih-umap ihish yoweishiinahos

apak monekesh iri, kabi da apak shop-unek menekesh um kupaishishenekeshomap iri.

13 Aria nyak mare ta nyukrip yoweinyisagab Satan

um nukwiraeh apak ba munek yoweishiinahos uwe, uwok.

Aria nyak nyutaurum apak nyukrip Satanum ta mare nunamori apak

aria nyukweshihuk yoweishi inahos umapak.

[Nyak atin nyape nyohwar arpesh umshuwish

agundok nyak nyape Debeinarium nyakisharpesh um,

aria nyak dodogowinyi abom aria sabaishiarpesh shatuk

nyakin yopunyi nyeigur nyape holi irinyuto gani iruhw ihih nyumneh. Adur

atin.]’14 “Pumnek. Douk ipak puwaromesh

kupaishi shenekeshi yoweishi inahos, ariaipakin Yaken nape heven anan ta nuk-weshih ipakish yoweishi inahos shopunek.15Aria douk ipakmare pukweshih yoweishiinahos um eshesh kupaishi arman arma-tok, aria ipakin Yaken shopunek ta marenukweshih ipakish yoweishi inahos.”

Jisas Nakripesh Um Agundok ShashakurUmWorigun EnehNyumnehAria Shunek BetenAtin Um

16 Jisas nakri namudok, “Douk pakanapushakur umworigun eneh nyumneh, ariaipakigos yomogos mare yowegos kabi daarpesh shagiyagigi shenekesh um. Eseshshenek esheshigos yomogos yowegos, ariaihish arpesh shutrish aria shudukemesh

Page 14: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 6:17 11 MATYU 6:30namudok eshesh da shushakur um wori-gun. Eik yakripep um adurin baraenipak, eshesh iganigadae sharao yopishieneshenesh aria jurug. 17 Aria ipak doukpakana pushakur umworigun, aria pukrupyomogos ba puwem yopuri wel ipakigosbaragos. 18 Namudok aria ihish arpeshko mare shudukemesh namudok ipak dapushakur um worigun. Aria ipakin Yakenda nape nunubeshuk-igunum iri, ananatun ko nudukemesh. Aria ipakin Yakenapa natik eneshenesh shunubeshuk iri,anan ko nukep yopishi eneshenesh umipak.”

Jisas Nakripesh Um Yopishi EnesheneshShurimesh Shushubuk Heven Iri

(Luk 12:33-34)19 Jisas nakri namudok, “Ipak mare

putorum yopiyopishi eneshenesh ipakisharia pushubuk atugun agundok um agu-dok nahobig, uwok. Puneshubuk agundokum yomiyamish aria ros ko shununish,aria eshudok shakwaruhi ko shubrig naruburusag ba shukwumesh aruh. 20Namudokaria ipak ko putorum yopiyopishi enesh-enesh aria pushubuk atugun gani iruhwheven. Umum maresh, gani iruhw hevenyomiyamish aria ros ko mare shununisharia eshudok shakwuaruhi komare shubrignarub urusag ba shukwumesh aruh uwe,uwok. 21 Aria abrudok wabur eshudokyopiyopishi eneshenesh ipakish shakusaburi, aria douk abrudok wabur atubur koipakish urkum apahw ko shunuwasham-agun abom um ta shupe.”

Arpeshis Nabes Asas Douk Kabi Enen LamUm

(Luk 11:34-36)22 Aria Jisas ta nakri namudok, “Nabes

sape kabi da lam um ipakiruh yegeshi-weruh. Aria douk ipakis nabes yopu-sium, ta lait shunukit ihigunum ipakiruhyegeshiweruh. 23 Aria douk ipakis nabesyowes, aria ihigun um ipakiruh yegeshi-weruh ta hupeim arukwut. Namudok ariadouk atudok lait tupe numuninyum doukkabi da arukwut um, aria ta atudok aruk-wut ko tutogur debeiti abom.”

Anan Arman Ko Mare Wosik Um NenekMour Um Biom Takwiyem Atugun

(Luk 16:13)

24 Jisas nakri namudok, “Madae ananarman douk ta wosik um nupe shukam umbiom takwiyem atugun uwe, uwok. Ariata ananish urkum apahw shukri anan ariayowesh um naniganan. Aria ta numnekbaraen um anan aria nukon agab um nani-ganan. Aria ipak douk shopunek ta marepupe shukam um Iruhin aria utabor shop-unek uwe, uwok.”

Jisas Nakripesh Um Agundok EnesheneshWokesh Aria Eshesh Urkwip Yowep

(Luk 12:22-31)25 Aria Jisas nakri namudok, “Namudok

aria eik yakripep, ipakmare urkwip aparuhyowesh um ipak kanak aria pakri, ‘Douk taapak muwok maresh muguhwos? Aria tamuwok marabar abar?’ Aria mare urkwipaparuh yowesh um ipakiruh yegeshiweruharia pakana, ‘Douk ta muwah mareh ru-peh?’ Enyudokmori ipak mare ta piyag-wrehen atin uwe, uwok. Ipak douk ta marepupe dodogowip um rupeh hani wori-gun atish aria pupe roubi nyutob agun-dok atap uwe, uwok. Ipak purik gamopupe yopip abom ba iyoh aria eshudokko pugiguk pure urukumomesh. 26 Ipakdouk putik armiguhw hwohwebur iruhwiri. Ogwoguh madae hwu worigun uwe,uwok. Aria ogwoguh madae hutorumo-gun ba hugunubuk shawok worigun atiurupat uwe, uwok. Ogwoguh douk ipakinYaken nape heven iri nukoguh worigun.Aria ipak douk peshagrakuk armiguhw, akauwok? 27 Aria douk enen um ipak enyeny-ish urkum apahw shor shunak yoweshumta nyupe anagun shopunek banogun nyu-tobigun nyupe agundok atap nyishagrakukabudok nyutob douk ko nyugok obi? Na-mudok ta uwok.

28 Aria umum maresh ba ipakish urkumapahw yowesh um rupeh? Ipak ko putikkabi da eshudok wanorish aruruhishshatogur um. Eshesh douk shatogurmumam? Eshesh madae shunek enendebeinyi mour uwe, uwok. Eshesh madaeshenek rupeh uwe, uwok. 29 Aria doukeik yakrip ipak, seiwok King Solomonnere sabaihwi yopuyopuhwi ananihwsuruhw ba uwok, eshudok aruruhishshenek uhwin um Solomon ananihwsuruhw. 30 Aria douk aruhudok utoruhhape ihigunmorim, aria nuhut atin arpeshta shutuporuh aria shuwashoruh um nyih

Page 15: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 6:31 12 MATYU 7:11hunuruh. Aria aruhudok utoruh doukIruhin naginohwaruh. Namudok ariaipak armam armago papeum shokwinyibilip meyoh, ipak douk gamo pudukemeshnamudok, Iruhin ta gamo nuginohw ipakshopunek. 31 Namudok aria ipak mareipakish urkum apahw shor shunak yowesharia pukana, ‘Ta apak muwok maresh? Taapak muwok marabar abar? Ta apak muremareh rupeh? Uwok.’ 32 Eshesh eshudokmadae shudukemesh um Iruhin iri esheshko esheshish urkum apahw ta yoweshum shurim eshudok ihish eneshenesh.Douk ipakin Yaken nape iruhw heven irianan iganigadae nadukemesh jurug umeshudok ihish eneshenesh ipak wokeshi.33 Aria douk nyarik iri mugu ipak ta kogamo punekenyi douk nyakri namudok.Ipak pupe dodogowip atip um puwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um aria punek yopihi atih aih.Ipak purik punek enyudok aria ihishmorimeneshenesh eshudok ta anan nukepeshshopunek um ipak. 34 Namudok ariaipak mare urkwip aparuh yowesh ummaresh ta shutogur nuhut, uwok. Umummaresh, eneshenesh ko shutogur nuhutiri nyunekesh wokish shutogur nuhut.Aria maremaresh eneshenesh shakanashutogur doukih nyumnah iri nyunekeshwokish shutogur douk.”

7Jisas Nakripesh um maresh Shuduk Heh

Um Kupaishi Arpesh Shenek Yoweishi InahosUm

(Luk 6:37-38, 41-42)1 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak mare

pusuhw wis ba puduk heh aria baraen umkupaishi ba pakana eshesh da yoweishi,uwok. Ipak penekesh namudok aria Iruhinko ta nenekesh namudok atin um ipakshopunek. 2 Iruhin ko nusuhw wis arianudukhah aria baraenum ipak kabi da ipakpenekeshum kupaishi arpesh um. Ariaahudoki atatahih aih, baraen atish ipak dapenekesh um kupaishi arpesh iri, ahudokatatahih aih, baraen atish ko Iruhin nu-tanam nenekesh um ipak namudok atinshopunek.

3 “Umum maresh, ba ipak patik mehi-mainyi nyubuhasinnyor ipakin anokwinen

ananip nabep iri, aria ipak da madae urk-wip purum debeipi rowogip aidap da poripakis nabes iri? 4 Aria douk aidap poripakis nabes, aria umum maresh ba ipakta pukrip ipakin anokwinen, ‘Anokwin, eikyakana itukuk nyubuhas da shor nyakipnabep iri?’ 5 Ipak douk penek rohw iri ariapagiyagigi. Riguk ipak ta putukuk debeipirowogip aidap por ipak kanak ipakis nabesiri ba jurug. Aria kwehig ba gamoputik ariako putukuk shokushi nyubuhas da shoripakin anokwinen ananip nabep iri.

6 “Ipak mare puhur yopiyopishi enesh-enesh shugraeheshum Iruhin iri, aria pukonubagwesh. Umum maresh, nubag tagutanom aria gunatuk ipak. Aria ipakmare puwashok yopiyopibi ipakib weiyoubbunam burguhw. Um maresh, ogwog-wuhw ta hwusish weiyoub hurukutunabhwukwu ohwip.”

Jisas Nakripesh Um Shenek Beten UmIruhin Aria Ta Nukesh Yopiyopishi Eneshenesh

(Luk 11:9-13)7 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak penek

beten aria porig Iruhin um ta nukep enesh-enesh, aria anan ta nekepesh. Ipak penekmour dodog um purim eneshenesh aria taputrish. Ipak pubo wit, aria Iruhin ta nujikwit um ipak. 8 Ihish arpesh shenek betenum Iruhin iri, eshesh ta shurao enesh-enesh. Arpesh shenek mour dodog umshurim eneshenesh iri, eshesh ta shutr-ish. Arpesh ko shubo wit iri, Iruhin tanujikomesh wit.

9 “Aria ko enen batowin um enen arpenum ipak ko nyorig enyenyin yaken umnuken bret, aria ko yakenomen nuken uto-mum batowin aka? Namudok ta uwok.10 Aria ko batowin nyorig yaken um nukenanar eyur, aria ko yakenomen nuken anaryoweiri yur aka? Namudok shopunek tauwok. 11 Ipak yakenyim penek sabaishiyoweishi eneshenesh iri agudok naho-big, aria ipak madae pigiyagim batowishuwe, uwok. Aria ipak padukemesh umpukesh yopishi eneshenesh um ipakishnugashish. Namudok aria ipak ta gamopudukemesh namudok, ipakin Yaken danape heven iri anan ta nunadudareh umnukep yopiyopishi eneshenesh um arpeshshenek beten um anan iri.

Page 16: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 7:12 13 MATYU 7:2712 “Namudok aria ihih yopihi aih ipak

pakana ta kupaishi arpesh shenekeh umipak, aria ehudoki atih yopihi aih ipak tapunekeh um kupaishi arpesh shopunek.Enyudok douk baugenyum baraen um lo,aria enyudok douk shopunek baugenyumbaraen um seiwok profet hakriyenyi.”

Jisas Nakripesh Um biyeh Yeh(Luk 13:24)

13 Jisas nakri namudok, “Ipak punakpuwish atudok shokwuti wit. Ariawit douktunam yoweihi yah ta punak puwishukukahi ahudok debeihi yah, douk sabaishiarpesh shatik shokubur um shakana shigi-moh. 14 Aria wit tunam abrudok yopuburiwabur iri um arpesh shunak shupe wosikyopinyi poe iri, atudok wit shokukutetabom iri, aria yah hunam abrudok waburiri shopunek sabaishi arpesh madae shigi-moh uwe, uwok. Aria douk atin atin armanarmatok wosik shatik shadukemesh ariashagim ahudok yah.”

Apak Ko Gamo Mudukemesh Um Amu-dok Henek Rohw Aria Hagiyagigi Profet UmAmamin Baraen

(Luk 6:43-44, 13:25-27)15 Aria Jisas ta nakri namudok “Ipak ta

gamo pudukemesh um amudok hagiyagigiprofet. Amam ko hiyagwreh yopinyibaraen um honuk ipak. Amam hakanata hiyagwreh higiyagig um ipak aria ho-nunip. Amam kabi da wanarig nubagum gwure sipsipihw yegenyihw, aria tagwunak huruhuruk um eshesh sipsipa-hos aria ta gwusuwesh. 16 Ipak ta koputik kabi da hiyagwreh henek enesh-enesh um aria ta pudukemesh, amudokda hagiyagigi profet, aka uwok? Aria kopudukemesh. Arpesh ta shunam segegowatogur-aruhi madururuh aria ta shudiwainip shuruwep, aka? Aria arpesh tashakana shudi shuruwep peir rowog danyunuhwarom fik iri, aka ta shunamnyugwugwus-iruhi yoweiruhi utoruh? Na-mudok uwok. 17 Namudok atin ihigosumyopugosi rowos sobuki yopipi shuruwep.Aria yoweigosi rowos sobuki yoweipi shu-ruwep. 18 Yopugosi rowos ko mare subukiyoweipi shuruwep. Aria yoweigosi rowosko mare subuki yopipi shuruwep. 19 Ihigosrowos da madae subuki yopipi shuruwep

iri, eshesh ta shubro-ogos aria shuwasho-gos sunam nyih ko hunugos. 20 Namudokaria ipak ta gamo putik amam da henekeneshenesh um aria hiyagwreh um aria tapudukemesh um amudok henek rohw bahagiyagigi profet.”

Jisas Nakripesh Um Eshudok Arpesh AnanKo Mare Nuhwaresh Ananish Arpesh Iri

(Luk 13:25-27)21 “Ipak mare pur urkum apahw namu-

dok. Ihish arpesh da shuhware, ‘Debeini,Debeini,’ aria eshesh ta shunak shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven, uwok. Arpeshshagipesh eikin Yain ananin baraen iriaria ananish urkum apahw shakri um ganiheven, eshesh atish ko shuwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshum. 22 Nohudok nyumnah Iruhin ananihkwotogwih nyumnah, sabaishi arpesh koshukrip eik namudok, ‘Debeini, Debeini,’apak seiwok masuhw nyakin mour profetum nyakin nyeigur. Umum nyakin nyeigurapak mohiah yoweishi sagabehos. Umumnyakin nyeigur apak menek Iruhin atunneneken iri mour. 23 Aria um abudok nyu-tob eik ko ikripesh namudok, ‘Eik madaeidukem ipak uwe, uwok. Ipak eshudokarpesh da apa pape penek yoweishi inahosatish iri, ipak karuwokuk um eik!’ ”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmBiom Armam Harok Urusag Iri

(Luk 6:47-49)24 Jisas nakri namudok, “Ipak amiapen

pumnek enyudok eikin baraen iri ariapigipeshen, enyen kabi da enen arpenyopugi barag gorenyi, nyarok enyenyiturupat totem utaborigunum. 25 Ariaeshah harari, dodogowinyi uhwin nyahur,aria uhwin eshah shabo atudok urupat.Aria atudok urupat madae tutu uwe,uwok. Umum maresh? Arpen nyarokurupat utabor bor amnab iri buwapomurupat aria dodogeshit atut. 26 Ariaarpen da nyemnek enyudok eikin baraenaria madae nyigipeshen, enyen kabi daenen nyogugaki arpen nyarok enyenyiturupat totem arukot atut takusum. 27 Ariadebeishi uhwin eshah shatogur ariadebeibusi worubus sawori, aria shadiguratudok urupat. Aria atudok urupat

Page 17: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 7:28 14 MATYU 8:15tanadigur tabuh takus atap aria tutukarotyowiyokuk.”

Jisas Ananin Dodog28 Aria Jisas neyatok ihin baraen um

eshudok eneshenesh, aria ihish armam ar-mago esheshish urkwip aparuh shakitakyowiyokuk um ananin baraen. 29 Umummaresh? Anan madae niyagwreh nukeshskul kabi da amudok henek skulumesh umIruhin ananin lo iri uwe, uwok. Aria ananda neyagwreh kabi da anan debeinimorim.

8Jisas Nagapesh Anan Um Ehudok Yoweihi

Arugeh Lepra Hapenyan Iri Arman(Mak 1:40-45; Luk 5:12-16)

1 Aria Jisas nakitak nabuhi mihig, ariasabaishi arpesh shagipeshan shanak. 2Ariaanan ehudok arugeh lepra hapenyan irinanaki um Jisas aria nabuh noduk ohrubushuruk um Jisas aria nakri namudok, “De-beini, nyak nyukri wosik um, aria nyak konyugapeshe aria ta eik yopuwe.”

3 Aria Jisas nuwem ananis wis anudokarman aria nakripan namudok, “Eik yakriwosik um nyak nyutogur yopunyi arpen.”

Aria atub nyutob ehudok arugeh leprahaniyatokuk um anan, aria natogur yopuniarman. 4 Aria Jisas nakripan namudok,“Nyak ko gamo nyudukemesh. Aria marenyukrip enen arpen um eshudok enesh-enesh da shatogur umnyak iri, uwok. Nyakkare ba nyiyabig nyakihw yegenyihw umanan pris aria nyenek ofa kabi da seiwokMoses nakri um. Nyunekesh namudokum aria arpesh ko shudukemesh namudoknyakih arugeh iganigadae hatuh.”

Jisas nagapesh Anan Arman Douk NenekMour Um Anan Debeini Soldia Iri

(Luk 7:1-10)5 Jisas nanak nawish wabur Kaperneam

aria anan debeini soldia um amam 100-poreim soldia iri um Rom esheshin amianan nanaki aria narik Jisas debeg na-mudok, 6 “Debeini, anudok neneme mourum eik iri, arugeh hapeyan aria neshuhnakus urupat. Aria anan nemnek ananihwyegenyihw erigerishihw atuhw.” 7 AriaJisas nakri namudok, “Wosik eik ko inak baigabeyan aria yopun.”

8 Aria anudok debeini soldia nakrip Jisasnamudok, “Debeini, eik madae yopuwe iri

uwe um nyak nyunaku nyuwish eikit uru-pat uwe, uwok. Nyak nyukri baraen atinaria anudok arugehin neneme mour iri kota yopun. 9 Umum maresh? Eik shopunekyenek mour um ami aria anam debeimiheyotu harig um eik. Aria eik shopunekeik kanak debeini um anamkupaimi soldia.Aria eik ikrip anan, ‘Nyak kare,’ aria ananta nunak. Aria eik ikrip kupainari, ‘Nyakyowi,’ aria anan ta nanaki. Aria eik ikripanudok nenememour eik iri, ‘Nyak nyenekenyudok mour,’ aria anan ta neneken.”

10 Jisas nemnek enyudok baraen arianakitak yowiyokuk. Aria nakrip eshu-dok arpesh shagipeshan iri namudok, “Eikyakripep adurin baraen, eik nubo madaeitik enen arpen orokohun um eshesh Israelum nyenek bilip dodog kabi da anudokarman um uwe, uwok. 11 Aria eik yakripipak, sabaishi arpesh shape nahobigos ganiaun nakih-morim aria gani aun nabuhumta shanaki, aria eshesh ta shunaki shupeshuwokworigun shuni Abrahamnini Aisakaria Jekop abrudok wabur Iruhin nape De-beini um ananish arpesh shapeum heven.12 Aria ipak Juda pakana puwish pupeagundok Iruhin ananish arpesh shupe um.Aria enep um ipak Iruhin ko nipuhurnuwashep putogur aduk um arukwutiburwabur. Aria nabrudok wabur esheshko shureh yowiyokuk aria shurpak naruhshuwegoruh.”

13 Aria Jisas nakrip anudok debeini sol-dia namudok, “Nyak douk kare. Aria ihisheneshenesh ta shutogurum nyak kabi danyenek bilip um.”

Aria douk abudok atub nyutob anudokarman nenek mour um debeini soldia iriarugeh hatuh aria natogur yopunyi arpen.

Jisas Nagabe Pita Ananik NakwurikwikYopuk

(Mak 1:29-31; Luk 4:38-39)14 Aria Jisas nanak nawish Pita ananit

urupat, aria natik Pita ananik nakwrikwikkweshuhw kwotem aras, okwok da arugehhapeyok aria okwokwihwyegenyihw juwe-hosihw atuhw. 15Aria Jisas nasuhw okwok-wis wis aria okwokwih arugeh hatuh. Ariaokwok kwakitak kwape kwonekuman Jisasworigun.

Page 18: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 8:16 15 MATYU 8:33Jisas Nagabe Sabaishi Ehudok Arugeh

Henekeshi Shatogur Yopish(Mak 1:32-34; Luk 4:40-41)

16 Douk wabigep hurukatin um wabaria shape sharauri sabaishi yoweishisagabehos shapenyeshi arpesh shanamariJisas. Sharaeshi aria nakripesh atin baraenmeyoh aria eshudok yoweishi sagabehosshatogur sharuwok. Aria anan nagabeihishmorim arugeh da hapeyeshi. 17 Anandouk nenek enyudok um enen baraenseiwok profet Aisaia neyagwrehenyuk arianyatogur adurin atin. Baraen enyudok,Iruhin nakri namudok,“Anan meyoh nahiyahuk yomo yomogih

apakih arugeh nagabeyap umyopup.”

Jisas Nakrium Agundok Arpesh ShukriShugipesh Anan Um

(Luk 9:57-62)18 Jisas natik sabaishi arpesh shanaki

sheyatu shersharihan aria nakrip ananimdisaipel um hunam gani wobrag Galiliegwaiyag. 19 Aria anan nenek skulumesh umlo iri nanaki nakrip Jisas namudok, “Tisa,ihigun nyak nyunak um, eik shopunek tainamen unak atin.”

20 Aria Jisas nakri namudok, “Wanarignubag gweshuh nuwagos-igunum. Ariaarmiguhw huhwebur iruhw aria shopukhweshuh was. Aria Eik Anudok Armandouk yatogur adurinyi arpen iri, eik doukurupat uwok um inak ishuh ipeum, uwok.”

21 Aria kupaini arman apa nagipesh Jisasiri ta nakripan namudok, “Debeini, eikinyain watak nape. Nyak yotum eik ba inakba itrun anan nugok ba iroman ba iyoh ariainaki inamen unak.”

22 Aria Jisas nakripan namudok, “Nyakbukeshuk. Eshesh shagok iri, eshesh koshurom eshesh kanak. Nyak yowi douk banyigipesh eik.”

JisasNahoDebeinyi Uhwin EshahUm Jurug(Mak 4:35-41; Luk 8:22-25)

23 Aria Jisas naprok nato anat bot, ariaananim disaipel shopunek hato bot ariaheiran hanak. 24 Hanak orokohun umwaiyag, aria atub nyutob enesh uhwin es-hah shakitak shohur waiyag aria debeibimorub jirigarab bawish bot aria bot hu-rukatinyum tubuhuk waiyag. Aria Jisasanan douk neshuh notem bot. 25 Ananim

disaipel hanak henyubarun aria hakripanhakana, “Debeini, kwakitak ba nyutau-rumap. Apak hurukatinyum ko mugok.”

26 Aria Jisas nakripam namudok, “Ipakpanogugur um maresh? Ipak douk madaepunek bilip um eik uwe, uwok.”

Nakripam namudok aria ta nakitaknaho eshudok debeishi uhwin eshah shanimorub. Namudok aria uhwin eshahshagok shabuh. Aria waiyag ta gabuh gorshemshem.

27 Aria amam disaipel hakitakyowiyokuk ba minih hammeyoh. “Anudokmeini arman aria uhwin eshah bawaiyagib morub shopunek shomnekananin baraen!”

Jisas Nagabe Biom Armam YoweishiSagabehos Shapenyam Iri

(Mak 5:1-20; Luk 8:26-39)28 Aria Jisas nanak natogur gani wobur

ehahum Galilieg waiyag gani Gadaraesheshig nahobig aria biom armam hapewonugwegwiruh um iri hatogur hanakihatik Jisas. Amudok biom, yoweishisagabehos shawisham ba dodogeshimatum. Arpesh shanogugur aria madaeshugim nohudok yah uwe, uwok. 29Amamhatik Jisas aria huhwar debeg, “NyakIruhin ananin Nuganin nyak nyakananyenekap mumam apak? Abudok nyutobnyak nyanaki um nyop nyihiyahap obinyutob da madae butogur uwe, uwok.”

30 Huruk um nagundok anogwuh bur-guhw hwetu apa hwashohagun. 31 Ariaeshudok yoweishi sagabehos shunokrepJisas, “Nyak nyakana nyihiyah apak muto-gur munak um, aria nyak shopukapmunakmuwish gwagwuhwudok burguhw.”

32 Aria Jisas nakripesh namudok, “Ipaktogur kare.”

Aria eshudok yoweishi sagabehos shaku-tukuk amudok biom armam, aria shatogurshawish burguhw. Aria agwuhwudok ihig-wuhw um burguhw hwahur debeg abomhwanak hwaporok hwabuh enen natogurgani yowegunum. Aria hwabuh Galiliegwaiyag hwabarahuk aria hwagok.

33 Amudok hape hako burguhw iri hatiknamudok aria haruwok. Amam hanakhatogur wabur aria hakrip armam armagoum eneshenesh da shatogur iri. Hakripeshum maresh da shatogur um amudok biom

Page 19: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 8:34 16 MATYU 9:15yoweishi sagabehos shapeyomi shopunek.34 Aria ihish arpesh shape abrudok waburiri shanamori Jisas. Eshesh shatrun ariashakripan um nukutukuk esheshig naho-big ba nanak kupaigunum.

9Jisas Nagabe Anan Douk Roguhw Aiyas

Shagokan Iri(Mak 2:1-12; Luk 5:17-26)

1 Aria Jisas ta naprok anat bot, arianutanam nabinawish gani wobrag Galiliegwaiyag aria nanak natogur abrudok waburda napeyabur iri. 2 Aria anam armamhusahi anan roguhw aiyas shagokan irinotemi anas aras. Aria Jisas natik amu-dok da adur atin henek bilip aria nakripanudok arugeh hapeyoni namudok, “Nu-ganin, nyakish urkum apahw ko shupewosik atin. Nyakish yoweishi inahos eikdouk yokweshihesh yeyatesh iyoh.”

3 Aria anam douk henek skulumeshum lo iri hemnek Jisas ananin baraen,aria hiyagwreh um amam kanak namudok,“Anudok arman douk nabubunim Iruhin.”

4 Aria Jisas nadukemesh um amudokamamish urkum apahw shor ahi aih arianakri namudok, “Umum maresh? Ba ipak-ish urkwip aparuh yowesh um enyudokeikin baraen? 5Maren baraen enyen wosikshokubur um eik ta ikriyen? Wosik um eikta ikana, ‘Eik yokweshih nyakish yoweishiinahos,’ aka douk wosik shokubur um eikta ikana, ‘Nyak kitak ba nyurahaen?’ 6Ariaeik yakana ipak ta pudukemesh namudok,Eik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri yasuhw dodogum agudok naho-big aria eik ta wosik um ikweshih yoweishiinahos.”

Aria Jisas nashakom anudok roguhwaiyas shagokan iri aria nakripan namudok,“Nyak kitak aria nyuhur nyakish shuhish,aria kare nyunam nyakit urupat!”

7 Aria anudok arman nakitak nanakwabur. 8 Eshudok ihish arpesh shatiknamudok aria shanogugur. Aria esheshshohur Iruhin ananin nyeigur nyato ganiiruhw. Umum maresh? Anan da nukeshenyudoki dodog um arpesh shenek enyu-doki mour.

Jisas Nakrip Matyu Um Nigipeshan(Mak 2:13-17; Luk 5:27-32)

9 Jisas nakutukuk nagundok aria nagimyah nanak aria natik anan narao takis iriarman, nyeigurinumMatyu, nape apa shu-rao takis ati urupat. Aria Jisas nakripannamudok, “Nyak yowi ba nyigipesh eik.”

Aria Matyu nakitak nanak nagipeshJisas.

10 Hanak aria abudok nyutob Jisas naniananim hantorum hape Matyu ananiturupat hape hawok worigun. Worobaimiharao takis iri hani eshudok shenekyoweishi inahos iri shanak shanamamshape shawok worigun. 11 Aria anamFarisi hatik namudok aria harig ananimdisaipel namudok, “Yaipo, ipakin Tisa douknani amam harao takis iri hani eshudokshenek yoweishi inahos iri shape atugunaria shawok worigun. Anan nenekeshnamudok um maresh?”

12 Jisas nemnek enyudok baraen arianakri namudok, “Arpesh arugeh wokeshi,eshesh madae shunam dokta uwe, uwok.Eshudok arugeh hapeyeshi atish eshesh koshunak um shutik dokta. 13 Ipak kare baputik baraen nyape Iruhin ananik buk, ‘Eikyanaiwos um ipakin wehinyi ofa ipak apapenekenyi. Eik yakri abom um ipak penekgiha aria pusuhw yopuhwi ruwohw umihish arpesh.’ ”

Aria Jisas ta nakri namudok, “Eik madaeinamorim ihwar yopishi arpesh atish uwe,uwok. Eik yanamorim ihwar eshudokarpesh shenek yoweishi inahos iri umshutanam shukon aparuh Iruhin ariashutogur ananish arpesh.”

Jisas Nakripesh Um agundok ShashakurUmWorigun EnehNyumnehAria Shunek BetenAtin Um

(Mak 2:18-22; Luk 5:33-39)14 Aria abudok nyutob Jon nenek Bap-

taisumesh iri ananim disaipel hanamoriJisas aria harigan namudok, “Umummaresh? Ba apak mani Farisi apakmushakur um worigun, aria nyakimdisaipel madae hushakur uwe, uwok?”

15 Aria Jisas nakripam wobuwobrenbaraen namudok, “Abudok nyutob ananarman narao onok armatok obi ariata ananish wanaruh ta urkwip aparuhyoweshum anan douk wata nani esheshshapeum aka uwok? Namudok ta uwok.Aria anob nyutob, enesh arpesh shunakishurao anudok arman shunakuk aria anan

Page 20: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 9:16 17 MATYU 9:33madae ta nini ananishwanaruh shupe, ariaeshesh ta shushakur um worigun.

16 “Madae enen arpen ko nyuhur anapnamupi rupahip aria nyutapeyop umonohw umunihw um jugwaitori saket.Enyudok arpen nyibirak namudok akure,aria ko nyukrup saket aria apudok rupahipko punokunish aria pubrig saket ariaumunihw ko hwutogur dedebehw atuhw.17Aria madae enen arpen nyushar namuniwain um jugwaipi memeip munuhwipuwok. Enyudok arpen nyenekesh na-mudok, aria apudok munuhwip ta puroparia wain ta nutaurakuk nubuh amnabaria apudok memeip munuhwip ta yowepshopunek. Namudok aria enyudok arpenko nyushar namuni wain nubuh namupimemeip munuhwip aria ta biyebiyeshshupe wosik atin.”

Jisas Nagabe Onok Armatok Douk Kwa-susuhw Ananih Rupah Iri Aria Nohuri OnokBatowinyik Kwagok Iri Kwakitak

(Mak 5:21-43; Luk 8:40-56)18 Jisas wata apa niyagwreh nani Jon

ananim disaipel aria anan debeini doukdebeini um atudok eshesh Juda shanto-rum ati urupat iri nanaki natu nabuhnoduk ohrubus hurukatin um Jisas anani-gas aiyas. Aria nakri, “Eikik nugawik doukatin kwagok. Eik yakri wosik um nyaknyunaku nyuwem nyakis wis iruhwik umaria ta kwukitak.”

19Aria Jisas nakitak nunamanhunak ariaananish disaipel shopunek sheiran shu-nak. 20 Aria onok armatok okwok seiwokarugeh hapeyok 12-poreish kwarahos umowishibor banakok. Aria okwok kwanakiagabinum Jisas aria kwasusuhw anagas umahudok rouhi rupah anan nenekah iri.21 Okwok da apa kwaneyagwreh kwakri,“Ikri isusuhw ananih rupah atuh um, ariaeik ta yopuwe.”

22 Aria Jisas natanam natruk arianakripok nakri, “Nugawik, nyakihw apahwmare yowehw, uwok. Nyak nyenek bilipum eik, aria nyak ta yopin.”

Aria abudok atub nyutob okwok ow-ishibor tukaruboruk aria okwok ta yopuk.23Aria Jisas nanak natogur anudok debeiniananit urupat aria natik eshesh armamarmago shape apa shereh. Amam apa ho-hapur buwaen aria apa shereh shanoruwor

shabo sawiyeguh. 24 Aria Jisas nakripeshnamudok, “Ipak ihipmorimkita togur adukba punak. Okwudok batowinyik madaekwugok uwe, uwok. Okwok da kweshuhwmeyoh.”

Aria eshesh shagokoruh anan shabobrakahas. 25 Aria nakrip ihishmorim umshutogur shupe aduk aria Jisas nawish na-suhw okwokwis wis aria nakwuhur kwaki-tak kwape yopuk. 26Namudok aria baraennyanak ihirub warub bape abudok amnabiri um agundok Jisas da nohur okwudokkwagok iri kwakitak kwape wosik atin um.

Jisas Nagabe Biom Nabes Seshuhomi27 Jisas nakutukuk nagundok aria nagim

yah nanak. Aria biom nabes seshuhomihagipeshan aria hohwar namudok, “NyakDevit Ananin Barhonin, nyak ko nyenekgihaum ohwak biohw.”

28 Anan nanak nawish urupat ariaamudok biom nabes seshuhomi hanamorianan. Aria Jisas narigam namudok, “Ipakbiom penek bilip namudok eik ko wosikinek enyudok mugu nyutogur adur atin,aka uwok?”

Aria amam biom hakripan namudok,“Adur atin Debeini. Ohwak biohw wonekbilip um nyakin dodogum nyugabeyohw.”

29 Namudok aria anan nuwem ananiswis um amamis nabes aria nakri namudok,“Ipak biom penek bilip um eik. Namudokaria yakri ipak ta putrugun.”

30 Aria amamis nabes ta yopus sanapok.Aria Jisas nakripam dodogeshinyi baraenumamambiomnamudok, “Ipak biommareta pukrip enen arpen nyudukemesh um eikyagabe ipakis nabes yopus um uwe, uwok.”

31 Aria amam hanak hakrip ihishmorimarmam armago um ihirubwarub bape abu-dok amnab iri um ihin yopinyi mour Jisasapa nenekenyi.

Jisas Nagabe Anan Madae Niyagwreh UweIri

32 Amudok biom hakutukuk Jisas apahanaku aria enesh arpesh sharauri ananarman um Jisas. Anan douk enen yoweinyisagab nyapeyan aria madae niyagwrehuwe, uwok. 33 Aria Jisas nahiyahuk enyu-dok yoweinyi sagab aria anudok madaeniyagwreh iri ta niyagwreh. Aria ihisharmam armago shanosorim esheshish urk-wip aparuh aria shakri, “Seiwok madae

Page 21: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 9:34 18 MATYU 10:12enen namudokinyimugu nyutogur agudoknahobig Israel uwe, uwok.”

34 Aria amam Farisi hakri namudok,“Anan douk nahiyah yoweishi sagabehosum anan da narao dodog um enyudok de-beinyi nyarik iri yoweinyi sagab um ihish-morim yoweishi sagabehos.”

Jisas Nenek Gihaum Arpesh35 Aria Jisas narahaen nanak ihirub

warub debeirubi aria shokurubi. Ariaanan nenek skulum ihish armam armagonumun urusag eshesh Juda shantorumba sheneyagwreh baraen-ogwi. Anannakripesh um yopinyi baraen um arpeshshuwish um agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um aria anan nagabeihihmorim arugeh da hape esheshiruhyegeshiweruh iri.

36 Anan natik sabaishi armam armagoaria anan nenek debeinyi gihaum eshesh.Umum maresh? Esheshish urkwip aparuhmadae shupe wosik uwe, uwok. Es-hesh shape kabi da sipsipahos douk ar-man madae nupe ba niyohesh iri uwe,uwok. 37 Namudok aria nakrip ananimdisaipel, “Sabaiguni worigun jurugigunnape nubarig aria arpesh ta shenek mou-rum shurimi agundok worigun iri madaesabaishi uwe, uwok. 38 Aria ipak ko penekbeten um agudok nubarigin Debeini Yakenaria porigan ta neshopoki eshudok ko shu-naki shenek mour um shutorumori anani-gun worigun shugunubuk atugun.”

10Jisas Ananim 12-poreim Aposel Amamish

Nyeiguhw(Mak 3:13-19; Luk 6:12-16)

1 Aria Jisas nahwar ananim 12-poreimdisaipel hanaki heyotu atugun aria nakomananin dodog um huhiyah yoweishisagabehos shape arpesh iri aria hugabeihih arugeh. 2 Amudok Jisas ananim 12poreim disaipel douk nahwaram aposeliri amamish nyeiguhw eshudok.10:2Narikiri anudok Saimon douk shahwaran Pita;anokwinen Andru; Jems nani anokwinenJon, Sebedi ananim nagamim. 3 Aria Pilip

nani Bartolomyu aria Tomas aria Matyu,anan da nurao takis iri. Aria Jems Alfiusananin naganin, aria Tadius 4 aria Saimonanan da natogur Selotip10:4awirop iri, ariaJudas Iskariot, anan da kweipon nuwerehJisas um ananim horim iri.

Jisas Nakom Mour Ananim 12-poreimAposel

(Mak 6:7-13; Luk 9:1-6)5 Jisas neshopok amudok aposel hanak

aria nakom enyudok baraen, “Mare punameshudok madae shudukemesh um Iruhiniri esheshigos nahobigos aria Samaria es-heshirub warub, uwok. 6 Ipak ta punamnahobig Israel ba putik eshudok arpeshda shape kabi da shanatukuki sipsipa-hos um. 7 Ipak punak aria pukripeshnamudok, ‘Abudok nyutob um arpeshshuwish um agundok Iruhin nape De-beini um ananish arpesh shapeum hevendouk hurukum butogur!’ 8 Ipak punakpugabe arugeh hapeyeshi aria ta puhuriarpesh shagok iri aria piyatak ehudokarugeh lepra hapeyeshi shutogur yopisharia puhiyah yoweishi sagabehos da shapearpesh iri. Eshudok eneshenesh ipakparaesh iri, douk puraesh meyoh ariamadae putorish pukwu utabor uwe, uwok.Namudok aria ipak ta pukesh meyoh umarpesh. Ipak ta mare puhwar arpesh umshukep utabor um eshudok enesheneshuwe, uwok.

9 “Aria ipak ta mare puruk gol, uta-bor, siliwa aka kapaibor utabor banagosuwe, uwok. 10 Ipak ta purahaen um marepusuhw banagos uwe, uwok. Aria marepusuhw biobiog siotog, su aka butip, uwok.Arman nenek mour iri, eshesh ko shubiro-man um worigun nini enesh eneshenesh.

11 “Aria punak puwish anabur debeiburiwabur aka anabur shokuburi wabur,aria putrugun ba gamo pudukemesh,meimeishi da shape abrudok wabur iri dayopishi arpesh. Aria ipak puni enyudokarpen atin pupe arigaha nyumnah ipakpakana ta punak ahi. 12 Ipak punak puwishanat urupat, aria ipak ta pukrip arpeshshape atudok urupat iri namudok, ‘Iruhin

10:2 10:2 aposel douk nyakri eshesh Iruhin neshopokesh um shukripesh ananin yopinyi baraen. 10:4 10:4Enyudok nyeigur Selot douk shahwar anap awirop um armam um eshesh Israel. Amudok armam douk dodogowimatum um hakri eshesh Israel ta shurao indipendens. Hakri hanoiwos um shupe shukamum eshesh Rom uwe, uwok.Aria Saimon douk anan um amudok armam shahwaram um Selot iri.

Page 22: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 10:13 19 MATYU 10:27ko gamo nutaurum ipak.’ 13 Aria eshudokshape atudok urupat iri eshesh shukepaparuh shukri wosik shunadudareh umipakpupepuni eshesh, aria enyudok ipakinyopinyi baraen ko nyupe um eshesh. Ariaeshesh ko mare shunadudareh um ipakuwe, aria ipak ko ta putanam purawiipakin yopinyi baraen. 14 Aria ta ananarman ko nunoiwos um ipak punam ananiturupat, aria nonoiwos um numnek ipakinbaraen, aria nyutob ipak pukuna pukitakukatudok urupat aka wabur obi nyutob ariaipak pugudukuk nypruk kwape ipakiruhyeriweruh iri. Punekesh namudok umeshesh shutrip aria shudukemesh shukrieshesh douk shenek yoweishi inahos iri.15 Eik yakripep adurin baraen, nahudoknyumnah Iruhin nakri um ko nenekkwotog um armam armago um, debeinyiamain ko ta nyutogur um eshesh shapeabrudok wabur iri ko nyenek uhwin umamain seiwok nyatogur um eshesh shapenarbudok warub Sodom bani Gomora iri.”

Jisas Nakrip Ananim Aposel Um WanohwBaraen Ko Shutogur Um Amam Iri

(Mak 13:9-13; Luk 21:12-17)16 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak

pumnek. Eik ko yeshopokep panakkabi da sipsipahos shunak orokohun umwanarig nubag. Aria ipak ta penekeshkabi da yuguhw um, aria ipak ta gamopudukemesh um eneshenesh ipak pakanapenekeshi. Aria ipak ta pugipesh og-wuhwudok maishubiguhw armiguhwhwenekahi aih aria ipak ta mare urkwipaparuh shur um penek enen yoweinyimugu uwe, uwok. 17 Ipak ko pudukemeshum arpesh. Eshesh ta shenemep kwotog,aria eshesh ta shupruk ipak gani numuneshesh Juda shantorum-ogwi urusag.18 Eshesh ko urkwip aparuh shur umshenek eikin nyeigur nyubuh atap, ariashurao ipak shunam gavman aria amamking-omi. Namudok aria ta ipak ko pukripamudok debeimi um eikin yopinyi baraen,aria um eshudok madae shudukemesh umIruhin iri shopunek. 19Aria nyutob esheshshurao ipak shunam um kwotog, ipakmare punogugur aria urkwip aparuh shuryowiyokuk namudok, ‘Apak ta miyagwreh

maren baraen? Uwok.’ Douk abudoknyutob bakana butogur aria Iruhin koniyabigep um maren baraen ipak tapiyagwrehen iri. 20 Umum maresh?Ipak kanak ta mare piyagwreh, uwok.Ipakin Yakenin Mishin ko nyukwu ipakignukwatog aria nyiyagwreh.

21 “Arpesh ko shenek kwotog umesheshim anokwihem aria shukripeshum shubo amudok anokwihem hugok.Aria amam yakenyim ta henek apunihaih um amamish nugashish. Aria esheshnugashish ta shutogur horin horik umesheshish amakek yaken aria shukripkupaishi arpesh um shesh shugok. 22 Ariaihish arpesh ko urkwip aparuh amuyowesh um ipak. Umum maresh? Eikinnyeigur nyape um ipak. Aria armamarmago ko shiyotu dodog um bilip arigahako hahi hagiguki nyumnah hutogur obinyutob, Iruhin ta ko nutanam nuraoeshesh. 23 Aria um eshesh armam armagoumanaburwabur da shenekesh yowiyokukum ipak um, aria ipak ko puruwok punamkupaiburi wabur. Eik yakripep adurinbaraen, ipak ta ko mare piyatak mour umIsraelirub ihirub warub aria Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri ko taitanamori. 24 Eshudok batowish shenekskul iri madae shenek uhwin um esheshintisa uwe, uwok. Aria eshudok shenekmour um kupaishi iri madae shupe iruhwshenek uhwin um esheshin debeini uwe.25 Eshudok batowish shenek skul iri tashutogur kabi da esheshin tisa um, ariawosik. Aria ta eshudok shenek mour umkupaishi iri shutogur kabi da esheshindebeini um, aria namudok shopunek

wosik. Eshesh nubo shakon nyeigurBelsebul umurupatin yaken,10:25namudokaria apak madukemesh, eshesh ko shukrisabaishi yoweishi nyeiguhw um eshudokananishi shape urupat iri.”

Jisas Nakripesh Um Ta Shunogugur UmIruhin Atun

(Luk 12:2-7)26 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak mare

punogugur um arpesh da shakana shu-nunu ipak iri. Ihish eneshenesh dashunushapom shakus iri ko shutogur yop-ugunum. Aria ihin baraen da nyunabeshukiri ko arpesh shudukemen. 27 Baraen eik

10:25 10:25 Enyudok baraen um urupatin yaken nyakri Jisas.

Page 23: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 10:28 20 MATYU 10:41yakrip ipakenwab iri, ipak ko piyagwrehennyumnah. Aria baraen ipak ta shokuburpumneken iri, aria ipak pukih putem iruhwmodukwigum urusag aria pukrip ihish ar-mam armago. 28Aria ipakmare punogugurum arpesh da shabo abudok amnabihwyegenyihw hwagok iri, aria eshesh ta mareshubo enyudok mishin nyor numun ipakiri. Uwok. Ipak ta punogugur Iruhin atun.Anan atun ko nununu abudok amnabihwyegenyihw ariamishin shopunek gani ehu-dok yoweihi nyihiburi wabur hel.

29 “Ipak padukemesh, arpesh da shatorbioguhw shokuguhwi armiguhw um 10-poreibor utabor. Aria ipakin Yaken dagamo apa neyoh ipak um agwuhwudokarmiguhw. Aria da anan nunoiwosakure, aria ta mare anar um agwuhwdokarmiguhw ta rugruki rubuh amnab uwe,uwok. 30 Aria shopunek, Iruhin daiganigadae nadareh ihirub ehirub betemipakigos baragos iri, aria anan gamonadukemesh um ipak. 31 Namudokaria ipak mare punogugur. Ipak penekuhwin um sabaigwuhwi shokwugwuhwiarmiguhw.”

Apak mare Murao Abraen Um MukripeshUm Agundok Apak Mape Jisas Ananish ArpeshUm, Uwok

(Luk 12:8-9)32 Aria Jisas nakri namudok, “Ihish

arpesh douk shuwereh shukrip kupaishium shape shani eik iri, eik shopunekko iwereh eshesh um ikrip eikin Yakennape heven namudok eshudok douk eikisharpesh. 33Aria ihish arpesh douk shuwerehbaraen shukrip kupaishi namudok esheshdouk madae shupe shuni eik iri, eik shop-unek ta ko ikrip eikinYakennapehevenna-mudok eshudok madae eikish arpesh uwe,uwok.”

Jisas Narawi Wanohw Aria Yopinyi PoeUwok

(Luk 12:51-53, 14:26-27)34-35 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak

mare pure urkwip aparuh namudok eikdouk yanaki um iyatak wanogwiruh agu-dok nahobig, uwok. Eik madae inamori umiyatak wanohw, uwok. Eik douk yanamoriinek ihishmorim arpesh shukitak shurpak.‘Arman ko nuhwar ananin yaken horin,

aria nagawik ko kuhwar okwokwik amakekhorik,

aria armatok kurao arman iriko kuhwar okwokwik nakwurikwik horik,36 aria raminen ananishwanaruh ko shuto-

gur ananish horik horin.’37 “Meishi arpesh da esheshish urkum

apahw shakri shunawasham esheshishamakek yaken abom iri, aria madae shukrishunawashameik abom iri, eshesh komareshupe kabi da eikish arpesh um uwe, uwok.Aria meini arman da nakri nunawashamananin naganin aria ananik nugawik abomiri, aria anan da madae nukri nunawashameik abom iri, anan ko mare nupe kabi daeikin arpenyin um uwe, uwok. 38 Ariameinyi arpen da madae nyusah enyenyinrowogin kruse aria nyigipesh eik iri, arianyanaiwos um kupaishi shen nyugok umagundok nyagipesh eik um, enyudok arpenko mare nyupe kabi da eikin arpen umuwe, uwok. 39 Aria meishi arpesh koesheshish urkum apahw ta shukri umshuhogom eshesh kanak atin um esheshinyopinyi poe atin iri, aria eshesh ko shunakyowegunum shuwishuk. Aria meishiarpesh ko esheshish urkum apahw shukrishunawasham eik aria kupaishi sheshshugok umagundok shakana shugipesh eikum, eshesh ko shurao yopinyi poe.”

Arpesh Shutaurum Enesh Krais AnanishArpesh Iri Iruhin Ko Nukesh Yopishi Enesh-enesh

(Mak 9:41)40 Aria Jisas nakri namudok, “Meishi

arpesh ko shuhwar ipak aria shenek yopihiaih um ipak, eshesh da shuhwar eik ariashenek yopihi aih um eik. Aria meishiarpesh shenek yopihi aih um eik, esheshshenek yopihi aih um Iruhin. Umummaresh, anan da neshopok eik ba yanaki.41Aria meishi arpesh da shutik anan profetaria shukri, ‘Eik yakri um itaurum profet’,anan douk yopuni arman narahaen nenekIruhin ananin mour iri aria eshesh sha-rauri anan profet um urupat aria sheye-han shatauruman, aria Iruhin ko noko es-hudok arpesh eshudok atatahish yopishieneshenesh kabi da amam profet haraeshiri um. Aria meishi arpesh shutik ananyopuni arman aria shukri, ‘Anudok armandouk yopuni arman, aria eshesh sharawi

Page 24: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 10:42 21 MATYU 11:16anan nanaki urupat aria sheyehan shatau-ruman,’ aria eshesh ko shurao yopishieneshenesh kabi da anudok yopuni armannuraesh iri um. 42 Aria meishi arpeshshutik enesh eshudok nyeiguhw wokeshiarpesh aria shukri, ‘Eshudok arpesh Jisasananish disaipel,’ aria shuken eneh abarihum enen arpen nyape nyagiguki um ihishdisaipel douk eikishi, aria eik yakripepadurin atin baraen, eshudok arpesh es-heshish yopishi eneshenesh ko mare shu-natukuk uwe, uwok.”

11Jon Nenek Baptaisumesh Iri Neshopok

Ananim Disaipel Hanak Hatik Jisas(Luk 7:18-35)

1 Aria Jisas nakrip ananim 12-poreimdisaipel um enyudok baraen da nenekskulumam-enyi jurug, aria nakutukukabrudok wabur aria nunam debeirubiwarub bape agundok iri aria nenek skulumarpeshnakripeshum Iruhin ananin baraen.

2 Jon nape shunuweshik-ati urupat, arianemnek baraenyum ihin mour da Kraisnenekenyi, aria neshopok ananim disaipelum hunak hutik Jisas. Aria Jon nakripananim disaipel um 3 horig Jisas namudok,“Nyak kripap. Nyak da enyudok arpen Jonnakripap umko nyunaki iri, aka apakmupeba mubeim enen kupainyi?”

4 Aria Jisas nakripam namudok, “Ipakkare pukrip Jon um ihish eneshenesh ipakpemnek baraenyumeshi aria patrishi. Es-hudok douk namudok. 5 Eshesh nabesseshuheshi ta shatrugun, aria eshesh aiyasyowegaseshi sharahaen. Eshudok yoweihiarugeh lepra hapeyeshi yopish, aria arigosseshukeshi ta shemnek. Eshudok shagokiri ta shakitak, aria eshudok enesheneshwokesh iri shemnek Iruhin ananin yopinyibaraen. 6 Aria arpesh shutik eik ariashusuhw eikin baraen dodog shigipeshenaria eshesh ko gamo shunadudareh.”

7 Abudok nyutob Jon ananim disaipelhape hanak obi, aria Jisas nakitak nakripsabaishi arpesh um Jon namudok, “Nabu-dok nyutob ipak panak patik Jon agundokwehigunumdouk arpeshwokagunum, ipakdouk panak um putik maresh? Panak umputik anah aruh da uhwin nyasusuoh banyaunihoh iri aka? Namudok ta uwok.

8 Ipak da panak um pakana putik maresh?Douk ipak panak um putik anan armannore yopiyopihi rupeh iri aka? Namudokta uwok. Armamhore yopiyopihi rupeh iri,amam da hape king-omi amamig urusag.9Aria umummaresh ba ipak punak? Punakum putik anan profet aka? Namudokum enyudok douk adur atin. Aria eikyakrip ipak, douk anudok profet Jon anannenek uhwin um ihim kupaimi profet-omi. 10 Umum anudok arman atun ba daanan profet nenyem baraen nyetem Iruhinananik buk iri kwakri namudok,‘Eik ko ta ishopokugu eikin armanum ta nukripep eikin baraen,aria anan ko nirikum nyak.Aria anan ta nugapeshumen nyakih yah.’11 Eik yakri adurin baraenyum ipak. Jonnenek baptaisumesh iri anan nenek uhwinum ihim-morim kupaimi armam hatoguragudok nahobig iri. Aria meinyi arpendouk nyape shokwinyi um arpesh shuwishaburdok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven iri, enyu-dok arpen douk nyenek uhwinyum Jon.

12 “Riguk abudok nyutob Jon nenekbaptaisumesh iri nape nakripesh Iruhinananin baraen obi nyutob arigaha douk,enesh dodogowishi wanohwish arpeshshape dodogeshish atish shape shabirakum shuwish heven aburdok wabur Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeum.13 Aria ihim profet aria enyudok lo Iruhinseiwok nako Moses enyi, eshesh shakrienyudok Iruhin ananin baraen um hevenagundok Iruhin nape debeini um ananisharpesh um arigaha douk Jon natogur napeobi nyutob.

14 “Aria douk ipak pakana pumnek umenyudok yopinyi baraen um, aria ko pum-nek. Iruhin ananik buk kwakri namudokaria enyudok baraen da nyakri anudokJon atun. Profet Elija douk seiwok Iruhinananin baraen nyakri anan ko ta nanaki.15 Aria douk ipak arigos sapeyepi aria kopumnek enyudok baraen.

16 “Aria eik douk ikrium ba iwereh douk-ish arpesh shapeyohi aih, aria eik ko ikrimaren wobuwobrenyi baraenyum eshesh?Eshesh da kabi batowish shape agegwiruharia shahwarum kupaishi batowish namu-dok,

Page 25: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 11:17 22 MATYU 11:3017 ‘Apak mahwapur buwaen um ipak pi-

yarub,aria ipak da panoiwos um piyarub.Aria apak manoruwor ba meayrub, aria

ipak panoiwosum punoruwor ba pureh.’ ”

18 Aria Jisas ta nakri namudok, “Jonnanaki aria madae nuwok sabaiguni wori-gun aria madae nuwok wain. Aria es-hesh shakri namudok, ‘Yoweinyi sagab danyapeyan.’ 19 Aria Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri yanaki, aria ya-wok worigun nani abar aria shakri, ‘Putik,anan nawok sabaiguni worigun abom, ariaanan nawok sabaini wain abom. Anannenek arpeshim nani amam harao takisiri hani eshudok shenek yoweishi inahosiri.’ Aria eik yakripep namudok, Ipak putikeshudok arpesh sharao Iruhin ananin sakishagipeshen aria shenek yopihi aih iri ariaipak ko pudukemesh pukri, esheshih aihdouk yopihi.”

Anarub Warub Da Arpesh Madae ShenekBilip Um Jisas Iri

(Luk 10:13-15)20 Anarub warub da Jisas nenek sabainyi

Iruhin atun neneken iri mour, aria es-hudok arpesh madae shumnek ba shu-bodig nyirub shubukuk yoweishi inahosapa shenekeshi. Namudok aria Jisas na-hao eshudok arpesh shape arbudok warubiri nukesh dodogowinyi baraen eshesh.21 Aria nakri namudok, “Eik yenek gihaumipak arpesh pape wabur Korasin iri. Ariaeik yenek giha abom um ipak pape waburBetsaida iri. Aria nubo enen arpen nyu-nak wabur Tair aria Saidon aria nyunekenen Iruhin atun neneken iri mour kabi daeik yeneken orokohun um ipak iri akure,seiwokdai eshesh Tair aria Saidon esheshko shubodig nyirub aria shure shagokishohwurari suruhw aria shuwish weshi-gabus um shuniyabig namudok esheshda amu shabukuk yoweishi inahos esheshshenekeshi. 22 Namudok aria eik yakripipak um ahudok nyumnah Iruhin nakriy-ohi um nunek kwotog um ihish arpesh,enyudok amain ko nyutogur um ipak irita nyenek uhwin abom um amain ko nyu-togur um eshudok arpesh shape warubTair aria Saidon iri. 23 Aria ipak papeKaperneam iri, ko shutukep puto gani

iruhw heven aka uwok? Namudok ta amuuwok. Ipak ta pubuh gani atap atap ugukum gani shagoki esheshibur wabur. Arianubo enen arpen nyunam wabur Saidonaria nyunek enen Iruhin atun neneken irimour kabi da eik yeneken orokohun umipak iri akure, wabur Sodom da wata bupe.24 Namudok aria eik yakrip ipak, um ahu-dok nyumnah Iruhin nakriyohi um nenekkwotog um ihish arpesh, amain ko nyuto-gur um ipak iri ta nyunek uhwin abom umnubo rig nyatogur um Sodom iri.”

Ipak Punamori Eik Aria Purao Uhwin(Luk 10:21-22)

25 Abudok nyutob Jisas nakri namudok,“Yain, nyak Debeini um heven aria agudoknahobig, eik yakri yanadudareh um nyak.Umum maresh? Nyak da nyebeshukeshudok eneshenesh um arpesh shadukemeneshenesh aria worobainyi saki iri,aria nyeyabig eshudok arpesh shapekabi da shokushi batowish um. 26 Ariaeik yakri wosik, Yain, nyak nyagipeshnyakish urkum apahw shakri um aria douknyabirak namudok.”

27 Aria Jisas ta nakri namudok, “Eikinyaken anan iganigadae nobuk ihish enesh-enesh umeikis wis. Ariamadae enen arpenda nyudukemesh um Nuganin, Yaken atundouk nadukemesh um eik. Aria madaeenen arpen da nyudukemesh um Yakenuwe, uwok. Nuganin atun nani eshu-dok arpesh douk Nuganin atun niyabigYaken um eshesh iri, eshesh atish dashadukemesh um Yaken.

28 “Ipak arpesh douk penek debeinyimour abom iri aria purao debeinyi amain,ipak ihipmorim punamori um eik aria eikta ikep uhwin um ipak. 29 Ipak ko puraosaki um eik aria pupe shakamum eikinbaraen. Namudok aria puhur aidap dashopemum um bulmakauin aruhwigur irium da shanuk eneshenesh enyi. Ipakpurao eikin saki. Umum maresh? Eikda samokwiyain arpen aria eik yenekeshshokubur um ipak arpesh. Aria eik yapeshokubur atin kabi da enen batowin um.Aria ta eneshenesh mare shukep amaeny-ibi bagab ipak aria ipak ta purao uhwinum ipakish urkum apahw. 30Apudok aidapeik douk yopemum ipakish aruhwiguhw iri

Page 26: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 12:1 23 MATYU 12:16apap douk horihorip aria ipak ta wosik pu-pusah. Aria eneshenesh eik yako ipakeshium pushusah eshesh da madae amaenyishatish uwe, uwok.”

12Jisas DoukDebeiniUmNukri ShunekMaren

Mour Um Ahudok Nyumnah Sabat(Mak 2:23-28; Luk 6:1-5)

1 Anob nyutob banak banakuk aria anahnyumnah douk eshesh Juda mour uwokshape meyoh ahi hanak hatograri, ariaJisas nani ananim disaipel hawish hanakanag nubarig douk shau witagari. Ariaananim disaipel nyurub bam, aria amamhadi anat shuruwepit wit ba apa hatohhanak. 2Aria amamFarisi hatik, aria hakripJisas namudok, “Nyak nyutik ahudoki aihda nyakim disaipel henekohi, apakin lonyakri uwok ummenek enenmour ahudoknyumnah Sabat, uwok.”

3 Jisas nemnek namudok aria ta nakri-pam namudok, “Ipak da madae putik bapudukemesh um seiwok Devit nenekeshieneshenesh? Eik yakri nabudok nyutobDevit nani ananimi da nyurub bam 4 ariaDevit nawish Iruhin ananit debeiti uru-pat aria nohur atudok bret amam pris dahatubuk um Iruhin iri aria nani ananimihatoh. Atudok bret da shakri uwok umkupaishi ta shutoh iri. Amam pris atumda shakri wosik um hutoh. 5 Aria ipakshopunek madae putik ba pudukemeshnamudok enyudok baraen nyape numunIruhin ananin lo nyetem buk iri, nyakrinamudok. Amudok pris henek mour nu-mun Iruhin ananit debeiti urupat iri amamta henek mour ahudok nyumnah Sabat?Amam pris da habrig enyudok lo da nyakriSabat iri, aria amam pris da madae enenbaraen nyupeyam uwe, uwok. 6 Ariaeik douk yakana ikripep, douk eik yapeagundok iri, eik debeini yenek uhwinyumIruhin ananit debeiti urupat. 7Aria baraendouk nyape Iruhin ananik Buk iri douknyape namudok, ‘Eik yanoiwos um ipakinofa ipak peneken meyoh iri. Eik yakriyanawasham yopihi aih um ipak pusuhwyopuhwi ruwohw aria penek gihaum ku-paishi.’ Aria nubo ipak gamo pudukemeshumenyudok baugosin umenyudok baraen,

aria ipak ta mare puwem amaenyibi bu-gob um kupaishi da madae shenek eneshyoweishi inahos iri. 8 Umum maresh? EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iridouk eik kanak yape debeiwe iri um ikriparpesh shunekmarenmour ahudok nyum-nah Sabat.”

Jisas Nagapesh Anan Arman RogurNyagokan Iri

(Mak 3:1-6; Luk 6:6-11)9 Aria Jisas nakutukuk amam Farisi na-

gundok aria nanak nawish anat esheshJuda shape sheyagwreh baraenyati uru-pat. 10 Nawish aria natik anan armanrogur nyagokan iri nape. Anam armamhape hakana heneman baraen Jisas, na-mudok aria harigan hakri, “Jisas nyaknyukri, Iruhin ananin lo da nyakri wosikummugabe arugeh henekeshi arpesh ahu-dok nyumnah Sabat aka, uwok?”

11 Aria Jisas nakripam namudok, “Doukanan arman orokohun um ipak aria ananda nagrem enen atin sipsip aria enyudoksipsip nyunak ba nyugrukuk anag nuwagdouk ahudok nyumnah Sabat aria ipakda padukemesh jurug, anudok arman tanunak nusuhw enyudok sipsip aria ta nu-tukenyi agudok nuwag. 12 Aria anan ar-man douk amu nenek uhwin abom umenen sipsip aka, uwok? Namudok ariadouk yopunyi um apak monek yopunyimugu nyutogur douk ahudok nyumnahSabatih.” 13 Aria Jisas nakrip anudokrogur nyagokanari namudok, “Nyak nyununyakin rogur.”

Aria anudok arman nonu ananin rogur,aria ananin rogur ta nyatogur yopin kabida enyudok enen ananin yopunyi rogur danyape meyoh iri. 14Aria amam Farisi hatiknamudok aria hakitak hatogur hanak bahape habo baraen haurim yah um ko huboJisas nugok.

Iruhin Nagraeh Jisas Um Nenek AnaninMour

15 Aria Jisas nadukemeshum enyudokamam Farisi hakri um ta hunekenyumanan iri, aria nakitak nakutukuk abrudokwabur aria nanak. Nanak aria worobaishiarpesh shagipeshan. Shagipeshan arianagabe eshudok ihishmorim da arugehhapeyeshi arpesh shatogur yopish meyoh.16 Aria nakripesh dodogowinyi baraen um

Page 27: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 12:17 24 MATYU 12:30mare ta shunak shukrip kupaishi um ananuwe, uwok. 17 Umum ahudok aih atuh,Jisas nenek enen baraen seiwok Iruhin no-hur profet Aisaia ba neyagwrehenyuk iribaraen nyatogur adur atin. Aria baraenenyudok,18 “Anudok eikin armannenekmour umeik

iri.Eik kanak yagraeh anan.Eik yakri anan abom, aria eikish urkum

apahw shanawasham shanadu-dareh um anan abom iri.

Eik ko ikan eikin yopunyi Mishin nyuwishum nyupe anan,

aria anan ko niyagwreh nuwereh baraenum yopinyi poe

aria yopihi aih ko hutogrumihishmorim arpesh madae shudukemeshum eikin baraen shape agudok nahobig iri.19 Anan ta mare niyagwreh rupanitakin

baraen aria nuhwar debeg uwe,uwok.

Aria eshesh arpesh ta mare shumnek ananniyagwreh debeihi yeh shopunekuwe, uwok.

20 Aria aruh hanounih iri ta mare nutug-waruh.

Aria anan ta mare nubuweh lam da madaegamo hininyi.

Anan ta nupe nenekmour arigaha ko enyu-dok yopinyi poe

aria yopihi aih shutogur ba shenek uh-winyum ihishmorim yoweishi ina-hos shutuhuk.

21 Aria ihishmadae shudukemesh um eikinbaraen iri arpesh eshesh ko shenekbilipum anan.”

Jisas Nani Yoweinyi Sagab Belsebul(Mak 3:20-30; Luk 11:14-23)

22 Nabudok nyutob enesh arpeshsharauri anan arman da yoweinyi sagabnyapeyan iri. Aria da madae niyagwrehnukwat teshukan ba nabes shopunekseshukan aria madae nutrugun uwe, uwok.Aria sharan shanamorim Jisas. Aria Jisasnagabeyan yopun, aria ta neyagwrehba natrugun shopunek. 23 Aria ihisharpesh shakitak yowiyokuk aria shakrinamudok, “Anudok arman da Devit ananinbarhonin,12:23aka?” 24 Aria amam Farisihemnek enyudok baraen, aria hakri

namudok, “Anudok arman da nahiyahyoweishi sagabehos um nakwu enyudokyoweinyi sagab Belsebul enyenyin dodog,enyudok yoweinyi sagab da debeinyi umihish yoweishi sagabehos.”

25 Aria Jisas da nadukemesh um amami-gos baragos urkwip da shorum, aria nakri-pam namudok, “Douk enesh arpesh shupeanag nahobig aria shunorupok ba shupetukwotukwan, aria arpesh shape agudoknahobig iri ko shunanunukuk. Aria enesharpesh shape anabur wabur aka anat uru-pat iri shunarupok ba shupe tukwotuk-wan, aria arpesh shape abrudok wabururupat iri ko mare shupe dodogeshishuwe, uwok. 26 Namudok aria douk Sa-tan nukuna nupotik anan kanak um, ariaapak ta mudukemesh namudok. Satanananishi iganigadae shanabrig shape tuk-wotukwan. Namudok aria anan ta nu-rao dodog agunum um ta niyoh ananishiarpesh shuni eneshenesh? Aria namu-dok ta uwok. 27 Aria douk adur atin umBelsebul nutaurum eik um aria yehiyaheshudok yoweishi sagabehos um, namu-dok aria amiapen douk nyataurum ipakaria pohiyah yoweishi sagabehos? Ipakishiarpesh douk shahiyah yoweishi sagabehosiri ta shiyabig ipak namudok enyudokbaraen ipakin madae adurinyi baraen uwe,uwok. 28 Aria douk eik yadukemesh na-mudok Iruhin ananin yopunyi Mishin ny-ataurum eik nyeke dodog aria eik yahiyaheshudok yoweishi sagabehos aria ipak tapudukemesh namudok, abudok nyutob umipak puwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um douk batogur.

29 “Enen baraen shopunek nyakrinamudok. Anan arman ta wosik umnunak nuwish anan dodogowini armanananit urupat aria nukwuaruh um ananisheneshenesh aka uwok? Namudok tauwok. Anudok arman ko nuweshik anudokdodogowini arman nukwu dodogowihwimaduhw ba iyoh, aria ta nenekeshnamudok, aria ta ko nuwish ba nuhureneshenesh shakuh anudok dodogowiniarman ananit urupat iri.

30 “Meishi arpesh madae shunahwarameikish arpesh iri, eshudok arpesh ko shu-nahwaram eikish horik horin. Aria meishi

12:23 12:23 Enyudok baraen Devit ananin barhonin douk wobuwobren baraen um anudok Krais, Iruhin nagraehanaria nakri um noshopokan nunaki iri um nunarao arpesh iri.

Page 28: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 12:31 25 MATYU 12:42arpesh madae shutaurum eik ba murauriihish arpesh iri, eshesh ko shuhiyaheshshuruwok shushutogur.

31 “Namudok aria eik yakrip ipak, Iruhinko nukweshih ihish yoweishi inahos ariaihin yoweinyi baraen arpesh sheneken iri.Aria arpesh sheneyagwreh shabubunimIruhin ananin Mishin iri, Iruhin ta marenukweshih enyudok yoweinyi ina uweum eshudok arpesh. 32 Meishi arpeshsheneyagwreh shabubunim Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri, Iruhinta nukweshih enyudok yoweinyi ina umeshudok arpesh. Aria meishi arpesh dasheneyagwreh shabubunim Iruhin ananinMishin iri, Iruhin tamare nukweshih enyu-dok yoweinyi ina um eshudok arpesh uwe,uwok. Douk aria kweipon babi bagigukinyutob shopunek amu uwok.”

Yoweinyi Rowog Nyabuki Yoweipi Shu-ruwep Peir

(Luk 6:43-45)33 Aria Jisas nakri namudok, “Douk enen

yopunyi rowog aria ta nyubuki yopipishuruwep ba pir. Aria yoweinyi rowog,aria ta nyubuki yoweipi shuruwep ba pir.Arpesh ko shutik shuruwepigun worigunba iyoh, aria ta shudukemesh enyudokrowog da yopunyi aka yoweinyi. 34 Ipakyoweishi arpesh, ipak kabi da yoweiguhwiyuguhw um. Umum maresh ba ipak damadae piyagwreh yopinyi baraen uwe?Arpesh shadukemesh um shuwereh baraenda shunukin nyor esheshish urkum apahwiri. 35 Yopishi arpesh shor yopinyi baraenesheshish urkum apahw. Namudok ariaeshesh shadukemesh um ta shunek yopihiaih aria shupe yopinyi poe. Aria yoweishiarpesh shor yoweinyi baraen esheshishurkum apahw. Namudok aria esheshshadukemesh um ta shunek yoweihi aiharia shupe yoweinyi poe.

36 “Aria douk eik yakrip ipak, um ahudoknyumnah Iruhin nugraehahi um nunekkwotog um ihish arpesh um, anan kourkum mur um ihin nyaunyatograri ariaihin yoweinyi baraen ihish arpesh sheyag-wrehen iri aria anan ko nunemesh kwotog.37 Um ipak kanak ipakin baraen Iruhinnemneken aria ta nuhwarep um yopishiarpesh aka yoweishi arpesh.”

Anam Armam Harig Jisas Um Nenek EnenIruhin Atun Neneken Iri Mour

(Mak 8:11-12; Luk 11:29-32)38 Aria anob nyutob, anam henek sku-

lumesh um lo iri hani anam Farisi hakripJisas namudok, “Tisa, apak makri nyaknyunek enen Iruhin atun neneken iri mourbamutrin aria ta komudukemesh um nyakda adur atin nyenek Iruhin ananin mouriri.”

39 Aria anan nakripam namudok, “Ipakdoukipari um abudok nyutob, ipak dayoweipari aria ipak madae gamo pukonurkwip aparuh um Iruhin uwe, uwok. Ihibnyutob ipak pakri puhwar eik um putikenen kak um Iruhin atun neneken iri mour.Aria ipak ta mare putik enen enyudokikak uwe, uwok. Atin arag kak ipak koputrin iri, enyudok seiwok Iruhin nenekenum profet Jona iri. 40 Jona nubo nor 3-poreih nyumneh aria 3-poreibus weibusnumun um debeiri eiyur araribur ny-ibur, aria namudok atin Eik Anudok Ar-man yatogur adurinyi arpen iri ta iyur 3-poreih nyumneh aria 3-poreibus weibusnumun um amnab. 41 Ahudok nyumnahIruhin nakriyohi um ta nunemesh kwotogihish arpesh, Niniveish arpesh ko shiyotuum baraen aria shenekumesh baraenyumdoukish arpesh shape obi doukib nyutobum yoweishi inahos eshesh shenekesh iri.Umum maresh, eshesh Ninive shemnekbaraen profet Jona nakripesh-enyi aria es-hesh shabadig nyirub shabukuk yoweishiinahos shekesh agab. Aria eik douk ananarman yape orokohun um ipak iri, eikdouk yenek uhwin abom um Jona. Ariaipak doukmadae pubukuk yoweishi inahospigipesh eik uwe, uwok. 42 Nabudok nyu-tob Iruhin nakriyobi umnunemesh kwotogihish arpesh, kwin kwape saut iri ta kokwiyotu um kwot kwereh yoweishi inahosum doukish arpesh shapeyobi doukib nyu-tob. Umummaresh? Okwudok kwin kwapegani nagiguk um agudok nahobig, aria ok-wok kwanaki um kwomnek Solomon nuw-ereh ananin yopinyi saki. Aria eik doukyape agundok iri, eik douk yenek uhwinabom um Solomon.”

Yoweishi Sagabehos Shakutukuk ArpeshAria Shatanamori Shawishesh Um

(Luk 11:24-26)

Page 29: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 12:43 26 MATYU 13:1243 Aria Jisas anan kanak nakri namu-

dok, “Aria enen yoweinyi sagab da nyuku-tukuk enen arpen obi nyutob, aria enyenko nyunak nyurahe nyunak anagun abarwokagun umnyunak nyupe nyurao uhwin.Aria enyen ta mare nyuparug anabik yapu-gunum um ta nyurao uhwin. 44Aria enyenta nyukri namudok, ‘Eik ko itanam inameikit urupat nubo rig yapenyat iri.’

“Namudok aria enyen ko ta nyutanamnyunak um atudok urupat ba nyutik atu-dok urupat tape meyoh. 45 Namudok ariaenyen ta nyunak nyurauri 7-poreish ku-paishi sagabehos eshesh da shenek uh-win um enyudok nyarik iri sagab um apashenek yowoyoweishi inahos iri. Ariaeshesh ta shuwish shupe atudok urupat.Nubo rig enyudok arpen madae yowenabom uwe, uwok. Aria douk enyen amunyabo sisih abom. Aria atatahih yoweihiaih ko hutogur um ipak eshudok yoweishiarpesh douk pape abudok doukib nyutobiri.”

Jisas Ananik Amakek Kwani AnanimAruhim Shanamori Shutrun

(Mak 3:31-35; Luk 8:19-21)46 Aria Jisas ta apa neyagwreh nakrip

eshudok sabaishi arpesh um baraen, ariaananik amakek kwani ananim owarhimshanaki sheyotu aduk. Eshesh shakanashiyagwreh shuni anan. 47 Aria ananarman nakrip Jisas, “Nyak nyumnek.Nyakik amakek kwani nyakim owarhimshanaki sheyotu aduk, aria shakana shuninyak shiyagwreh.” 48 Aria Jisas nakripanudok arman namudok, “Meikwiyah daeikik amakek? Aria meimiyah da eikimowarhim?”

49 Aria anan naduk wis um ananishdisaipel aria nakri namudok, “Nyutikeikiyu amakenyiyu wani eikim owarhim.50 Umum maresh? Meishi arpesh da apashagipesh eikin yaken da nape iruhwheven iri um ananim yopumi urkumaria baraen, eshesh douk ta ihwaresheikin wanin, eikik mohwukwik aria eikikamakek.”

13Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um

Anan Arman Nawashak Witip ShuruwepNubarig Iri

(Mak 4:1-9; Luk 8:4-8)

1 Ahudok atuh nyumnah Jisas naku-tukuk urupat aria natogur aduk. Ariananak nape anagasigum Galilieg waiyag.2Aria sabaishi arpesh shanamori anan. Na-mudok aria anan naprok nato nakih natemanat bot aria ihishmorim arpesh sheyotuanagasigum waiyag gani jakahasigunum.3 Aria Jisas nakripesh sabainyi wobuwo-brenyi baraen um eshesh. Aria anan nakrinamudok, “Pumnek. Anan arman nanaknawashak shuruwepit wit gani nubarig.4Anan apa nawashat nanak aria anat tabuhtakus yah aria armiguhw hwanaki hwa-toh. 5 Aria anat shuruwepit wit tabuhtakus utaborigunum,madae sabaibi amnabbukusagunum. Amnab madae budi bubuhatap uwe, uwok, namudok aria atudok wittatogur arigas atin. 6 Aria aun nakihiwah hatao aria wah habo atudok wit batagok. Umum maresh, nukwaruh madaehunu hubuh utaborigunum aria wit amuyarit ba tagok. 7 Aria anat shuruwepitwit tabuh orokohun um segego wape aruhimadururuh. Aria aruhudok segegoiruhmadururuh hakitak ba heyawiamukuk wit.8 Aria anat shuruwepit wit tabuh yapubiamnab, Aria tobuki worigun. Anat tabuki100-poreit, aria anat tabuki 60-poreit, ariaanat tabuki 30-poreit atut. 9Arpesh arigossapeyeshi eshesh ko gamo shumnek enyu-dok baraen.”

Umum Maresh Ba Jisas Nakripesh Wobu-wobrenyi Atin Baraen

(Mak 4:10-12; Luk 8:9-10)10 Jisas nakripesh enyudok baraen ba

jurug, aria ananim disaipel hanamori ananaria harigan namudok, “Umum maresh banyak nyeyagwreh wobuwobrenyi baraenum eshudok arpesh?”

11 Aria Jisas nakri namudok, “Iruhinneyabik ipak ba padukemesh jurug umbaugosinyum um enyudok nyanabeshukiri baraen um arpesh shuwish aburdokwabur Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven. Aria anan damadae niyabik enyudok nyanabeshuk iribaraen um eshudok arpesh uwe, uwok.12 Aria douk meishi arpesh sharao Iruhinananin baraen shadukemen aria Iruhinta nukesh enen yopinyi baraen shop-unek um eshesh aria eshesh ta shugremsabainyi yopinyi baraen shopunek. Aria

Page 30: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 13:13 27 MATYU 13:27douk meishi arpesh madae shugrem enenyopinyi baraen, aria Iruhin ta neyatakukaria nutrish ihin banenyi aria shokwinyibaraen eshesh da shagremen iri. 13 Umenyudok baugenyum baraen atin eik dayeyagwreh yakripesh um wobuwobrenyibaraen atin.Esheshis nabes satrugun, aria madae

shutik enesh muguhwos.Eshesh shabuk arigos aria eshesh madae

shumnek baraenba shunyur baragos uwe, uwok.14 Um eshudok arpesh, aria enen baraenseiwok profet Aisaia neyagwrehenyuk iridouk nyatogur adur atin. Aria baraenenyudok,‘Ipak ta pumnek baraen sabaibi nyutob,aria ipak ta mare pudukemesh um

baugenyum baraen.Ipak ta putrugun um sabaibi nyutob,aria ipak ta mare pudukemesh um enen

mugu.15 Umum maresh? Ipak arpesh ipakish

urkum apahw nubo sheshuk,aria ipakigos arigos sanoiwos sumnek

baraen,aria ipakis nabes nubo seshuk um ta putik

enen mugu.Uwok um, ipakigos arigos ta sumnek

baraen,aria ipakish urkum apahw ta shudukemeshum enyudok baugenyum baraenaria ipak pubukuk yoweishi inahos aria

putanam panaki um eikaria eik ta gamo igabeyep ba putogur

yopishi arpesh.’16 “Aria ipak panadudareh. Ipakis nabes

douk satik eneshenesh. Aria ipakigos ari-gos semnek baraen. 17 Eik yakripep adurinbaraen, seiwok sabaimi profet aria sabaishiyopishi arpesh madae shenek yoweishi in-ahos iri eshesh shakri um shutik eshu-dok eneshenesh douk ipak patrishi ariaesheshmadae shutrish uwe, uwok. Aria es-hesh shakri um shumnek enyudok baraenipak douk pemnekenyi aria eshesh madaeshumneken uwe, uwok.”

Jisas Nakripesh Baugenyum Baraen UmAnudok Arman Nawashak Shuruwepit WitNubarig Iri

(Mak 4:13-20; Luk 8:11-15)18 Aria Jisas nakri namudok, “Douk ipak

pumnek baugenyum baraen um anudok

arman nawashak shuruwepit wit nubarigiri. 19 Eshudok arpesh shemnek yopinyibaraen um arpesh shuwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um.Aria madae shudukemesh um baugenyumenyudok baraen, eshesh kabi da atudokshuruwepit wit tabuh takus yah iri, ariaSatan nunamori eshesh aria atub nyutobnatrish enyudok baraen Iruhin nawen nu-mun esheshish urkum apahw iri. 20 Ariaatudok shuruwepit wit tabuh takus uta-bor igunum, atudok wit kabi da arpeshda shemnek baraen aria atub nyutob ariashanadudareh umen. 21 Aria nukwaruhuwoken, aria shasuhw baraen banabi nyu-tob meyoh. Aria kupaishi shukripeshnyagiyagigi enenyenen baraen um Iruhinananin baraen aria shukesh bugob umeshudok arpesh aria shanunu eshudokarpesh, aria shopunek shanunu enyudokbilip atub nyutob. 22 Aria shuruwepitwit da tabuh orokohun um segego wapey-oruhi mandururuh iri, kabi da arpeshshemnek baraen, aria esheshish urkumapahw aria barag shakri abudok amnabisheneshenesh abom, aria shakana shutoru-mori sabaibori utabor. Eshudoki enesh-enesh shiyawim Iruhin ananin baraen, ariamadae yapuguni worigun nutogur uwe,uwok. 23Aria atudok shuruwepit wit tabuhyopubi amnab iri, atudok kabi da arpeshshemnek baraen aria gamo shadukemeshum baugenyum baraen iri. Eshesh koshubuki yopuguni worigun kabi da atudokyaputi wit um, anat 100-poreit teir, anat60-poreit teir, aria anat 30-poreit teir.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmYoweiruhi Utaruh Hakih Nubarig

24 Aria Jisas nakripesh kupainyiwobuwobren baraen namudok, “Arpeshshuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum heven, doukkabi da anan arman nawashak yoputishuruwepit wit um ananig nubarig. 25Ariaeshesh arpesh sheshuh obi nyutob, anudokarman ananin horin nanaki aria nawashakyoweiruhi utoruhip shuruwep orokohunum wit aria nanak. 26 Arigaha atudok wittatogur takih tereh tape ba teir, aria shatikaruhudok yoweiruhi utoruh shopunekhatogur.

27 “Aria amudok henek mour um ananiri hanaki hakripan namudok, ‘Debeini,

Page 31: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 13:28 28 MATYU 13:41apak makana nyak nyuwashak yoputishuruwepit wit atut um nyakig nubarig.Aria yoweiruhi utoruh hatogur mumamnubarig?’

28 “Aria anan nakripam namudok, ‘Ananhorin nanaki aria nenekesh namudok.’

“Aria amam heneman mour iri hari-gan, ‘Nyak nyakana apak munak muburakaruhudok utoruh mugitaruh aria mubukaruhudok yoweiruhi utoruh atugun aka?’

29 “Aria anan nakripam namudok,‘Namudok uwok. Ta puburak yoweiruhiutoruh aria puburakuk wit shopunek.’30 Aria eik yakri wosik um wit ariayoweiruhi utoruh shutogur aragarag,arigaha nabudok nyutob ko mudar wit obinyutob. Aria eik ta ko ikrip amudok henekenyudokmour iri namudok, ‘Ipak putorumyoweiruhi utoruh iyoh aria punotugoruhum unug um pushairuheh nyih. Ariaipak putorum wit ba putubuk gani eikitworigunit urupat.’ ”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmRowog Mastetim Shurkum

(Mak 4:30-32; Luk 13:18-19)31 Aria Jisas nakripesh kupainyi wobu-

wobrenyi baraen namudok, “Arpeshshuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum heven doukkabi da anan arman nohur anam mas-tetim shurkum aria nawom gani ananignubarigum. 32 Mastetip shuruwep dashokushokwip abomumkupaigosi rowosipshuruwep, shurkum makih amnab matoiruhw, aria munahwaram enen debeinyirowog nyenek uhwinyum kupaigosi rowos.Aria armiguhw hwanaki hwawish enyudokrowog ba hwenek was sotem rowogishnyeiguhw.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmYis

(Luk 13:20-21)33 Aria Jisas nakri namudok, “Arpesh

shuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven douk kabida yis um. Onok armatok kwohur asudokyis aria kwabadigas um sene ushiwish umplaua numun anap debeipi marup. Ariaenyudok plaua nyakitak nyanagok nyatonyatogur debeinyi.”

Jisas Neyagwreh Nakwu WobuwobrenyiBaraen Um Nakripesh Iruhin Ananin Baraen

(Mak 4:33-34)34 Jisas neyagwreh nakwu wobuwo-

brenyi baraen um nakrip ihish arpesh.Anan madae niyagwreh meyoh nukwu ku-painyi baraen uwe, uwok. Anan nakwuwobuwobrenyi baraen atin. 35 Anan douknakripesh wobuwobrenyi atin um enenbaraen seiwok anan profet nenyemokuk irinyatogur adur atin da nyakri namudok,“Eik ko iyagwreh nukwat ikri wobuwobren

baraen.Aria ikripesh baraen um nyunabeshuki

enenyenen baraenseiwok Iruhin nakwarum agudok nahobig

umba nakriyen nyape arigaha douk atin ny-

atogur.”Jisas Nakripesh Baugenyum Baraen Um

Aruhudok Yoweiruhi Utaruh36 Aria Jisas nakitak nakutukuk eshudok

worobaishi arpesh shapeik aria nanaknaw-ish urupat. Aria ananim disaipel hanakihatrun aria hakripan namudok, “Apakmakri nyak nyukripap baugenyum baraenum enyudok wobuwobrenyi baraen umyoweiruhi utoruh hatogur nubarig iri.”

37 Aria Jisas nakri namudok, “Armannawashak yoputi wit iri, anudok eik atuweEik douk Anudok Arman yatogur adurinyiarpen iri. 38 Aria nubarig douk agudoknahobig. Aria yaputi shuruwepit wit,douk eshudok arpesh da shape shawishagundok Iruhin nape debeini um anan-ish arpesh um. Aria yoweiruhi utoruh,douk eshudok arpesh shanawasham Sataniri. 39 Aria anudok horin da nawashakyoweiruhi utoruhip shuruwep, anan daSatan. Aria shurim worigun obi nyu-tob, abudok nyutob kweipon agudok na-hobig gunonukuk obi nyutob. Aria hunekmour iri eshudok da enselahos. 40 Ariaamudok douk hagit yoweiruhi utoruh baheshairuheh nyih iri, amudok kweiponhenekesh namudok atin um hahi hagigukinyumnah um agudok nahobig. 41 Eikdouk Anudok Arman yatogur adurinyiarpen iri ta ishopok eikish enselahos es-hesh ko shunak shutorum ihish arpeshshuni ihish eneshenesh da shanunu bilipum arpesh iri, shuni ihishmorim arpeshshenek yoweishi inahos iri. Eshudok

Page 32: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 13:42 29 MATYU 13:54arpesh ta mare shuwish shupe abrudokwabur Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um, uwok. 42 Aria ta ensela-hos shuwashak eshudok yoweishi arpeshshuwish debeihi nyih. Aria ko shupe nu-mun ehudok nyih ba shereh yowiyokukshurpak naruh shuwegoruh. 43Um abudoknyutob atub aria eshudok shape yopinyipoe ba madae shenek yoweishi inahos irita shutogur anahaeh kabi da nyumnohinaunit lait morim gani numun esheshinYaken Iruhin napeum douk agundok anannape Debeini um ananish arpesh um. Ipakarpesh da arigos sapeyepi aria ko pumnekenyudok baraen.”

Wobuwobren Baraen Um Anan Arman Nu-parug Enen Yopunyi Mugu Shatorin DebeiboriUtabor Iri

44 Aria Jisas nakri namudok, “Arpeshshuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven douk kabida enen yopunyi mugu shatorin debeiboriutabor iri um da enesh shebeshuken nyoranag amnabig nubarig. Anan arman natrinaria ta natuken nabeshuken kupaigunum.Aria anan nanadudareh abom aria nanaknekesh ihishmorim ananish enesheneshum kupaishi arpesh ba shatorish shakonutabor aria anan nasuhw utabor nanaknator agudok nubarig.”

Wobuwobren Baraen Um Anab YopiyibiWeiyoub Douk Shatorub Debeibori Utabor Iri

45 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ariaenen kupainyi wobuwobrenyi baraennyunak namudok. Aria arpesh shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven douk kabi anannenek bisnis iri arman nape naurim anabyopiyopibi weiyoub um. 46 Naurimabnanak arigaha nanak naparug anab yopiy-opibi weiyoub douk shatorub debeiboriutabor iri. Aria nanak nekesh ihishmorimananish eneshenesh um kupaishi arpeshba shatorish shakon utabor, aria anannasuhw utabor nanak ba nator abudokyopiyibi weiyoub.”

Wobuwobren Baraen Um Umben DoukShatuk Eiguhw Um

47 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ariashopuk kupainyi wobuwobrenyi baraennyanak namudok. Shopunek arpeshshuwish agundok Iruhin nape Debeini um

ananish arpesh shapeum heven, douk kabianan umben um eshesh shuwashon nabuhwaiyag aria sabaiguhwi yomoyomogiguhweiguhw hwawish hwatuk anudok umben.48 Anudok umben shunukin, aria esheshshanukan nanaki anagasigum waiyag.Aria shape sheagom yopugwuhwi eiguhwshoguhwur yaureruhw. Aria yoweiguhwita showashoguhuk. 49 Kweipon hahihagiguki nyumnah hutogur agudoknahobigum ta shubirak namudok atin.Eshesh enselahos ko shunaki shuraoyoweishi arpesh da shape orokohunum yopishi arpesh shapeum, 50 ariaeshesh ta shuwashak eshudok yoweishiarpesh shuwish ehudok debeihi nyih.Gani numun um ehudok nyih eshesh koshureh yowiyokuk aria shurpak naruhshuwatoruh.”

Enyudok Doukin Baraen Nyani Seiwokin51Aria Jisas narik ananimdisaipel namu-

dok, “Ipak douk padukemesh um enyudokbaugenyum ihin baraen?”

Aria amam hakripan namudok, “Wosikapak madukemesh.” 52 Aria anan nakri-pam namudok, “Namudok aria amudokihim henek skulumesh um lo iri douk atinta hanaki hagipesh eik henek skulumeshum shuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum heven, amamhape kabi da anan yaken douk nagremanat debeiti urupat. Aria nanak nawishnumunatudok urupat umanamrumumdasabaishi yomoyomogish yopiyopishi anan-ish eneshenesh shunukigun ba shakuhomi rum, aria anan nohuri ihishmorimnamushi aria jugwaishi eneshenesh arianaraesh natograri aduk.”

Eshesh Nasaret Shakonakuk Agab Jisas(Mak 6:1-6; Luk 4:16-30)

53 Jisas nakripesh enyudok ihinyumorimwobuwobrenyi baraen ba jurug, arianakitakuk abrudok wabur ba nanak.54 Aria anan nanak anan kanak ananiburwabur. Aria anan nanak nawish ganinumun esheshit urupat douk eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ati aria apanenek skulumesh nakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen um ihishmorim arpesh.Eshesh shemnek enyudok baraen ariashakitak yowiyokuk aria shakri namudok,“Anudok arman nanak narawi enyudok

Page 33: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 13:55 30 MATYU 14:14

yopunyi saki agunum? Aria anan dawosik nenek enyudok Iruhin atun nenekeniri mour ko neneken nyatogur mumam?55 Apak madukemesh anudok arman ananda kamdain nuganin aria Maria da ananikamakek. Aria Jems, Josep, Saimon ariaJudas da ananim owarhim. 56Aria ananiyuihiyumorim mohwiyariyu, owo da waniapak wape. Namudok mumam aria ananta wosik nenek eshudok eneshenesh?”

57 Eshesh shakri namudok aria es-heshish urkum apahw yoweshum ananaria shakanukuk agab Jisas. Aria Jisasnakripesh namudok, “Profet ananinnyeigur ko nyupe ihirub warub. Ariaum anan kanak ananibur wabur ariaanan kanak ananip awiropish ko mareshunadudareh um ananin nyeigur uwe,uwok.”

58 Aria anan ta mare nenek sabainyienyudoki Iruhin atun neneken iri mourabrudok wabur uwe, uwok. Umummaresh? Eshesh damadae shenek bilip umanan uwe, uwok.

14Herot Nakana Jisas Anan Douk Jon Nenek

Baptaisumesh Iri(Mak 6:14-29; Luk 3:19-20, 9:7-9)

1 Aria abudok nyutob, Herot douk napedebeini um gavman um agudok shokuginahobig Galili. Aria anan nemnek baraenum Jisas nape nenekeshi eneshenesh.2 Aria Herot nakrip amudok henek mourum anan iri namudok, “Anudok armandouk Jon nenek baptaisumesh iri atun.Anan atun ta nakitak wonugwehw. Na-mudok aria anan douk dodogeshin atunum nenek enyudok Iruhin atun nenekenyimour.”

3-4 Seiwok Herot narao Herodias, okwokda Filip ananik irohukwik, aria Filip doukwatak nape. Filip da Herot ananin wanin.Aria Jon nubo nakrip Herot namudok,“Nyak nyabrig Iruhin ananin lo um nya-trun ananik armatok. Namudok ta marenyenekesh uwe, uwok.” Namudok ariaHerot nasuhw Jon aria napiyakan nakwusenab aria nanur nape shunuweshik-atiurupat. 5 Aria Herot nakana nubo Jon nu-gok, aria ta nanogugur um eshesh shakanaJon da anan profet.

6 Anah nyumnah enesh arpesh shanakishani Herot shape shawok worigun umurkwip purum ahudok nyumnah seiwoknanakwaram ahi. Aria abudok nyutobHerodias okwokwik nugawik kwanakikwape kweyorub kwatukobur kwanakikwanak agundok da shantorum shapeum.Aria okwok kwonekesh namudok ariaHerot nanadudareh abom um okwok.7 Namudok aria Herot nakripok adurinatinyi baraen um okwok namudok, “Aduriruhwnyak tanyukri nyurik eik ummareshmuguhwos aria eik ta ko ikenyesh atish.”8Aria okwokwik amakek Herodias kwakripnugawik aria nugawik kwonak kwakripHerot namudok, “Eik yakri nyak nyuwemiJon nenek baptaisumesh iri ananig baragiruhw um anohw yaurehw aria nyugusahnyunaki nyukeyog.”

9 Aria King Herot nemnek enyu-dok baraen aria ananish urkum apahwamamaenyish atish. Aria anan urkummorum dodogowinyi adurinyi baraen danenekenyi aria anan nanoiwos um tabaraen nyonum eshudok shape shawokworigun shani anan iri um esheshis nabes.Namudok aria nakrip amam soldia umhenekesh kabi da armatok kwakri um.10 Aria anan neshopok anan arman nanakgani shunuweshik-ati urupat um nukripamam soldia um hurupogesh Jon ananinaruhwigur. 11 Aria eshesh shurawi ananigbarag getemi anohw yaurehw aria shakookwudok weroroikwi armatok aria okwokkurao barag konak um okwokwik amakek.12 Aria Jon ananim disaipel hanaki haraoananit mukut hotusah hanak harumot.Amam harom Jonit mukut jurug, ariahanak hakrip Jisas.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi ArpeshShadarehesh Shatogur 5,000-poreish Iri

(Mak 6:31-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13)13 Jisas nemnek baraen um douk es-

hesh shabo Jon nagok um, aria anannakutukuk abrudok wabur aria narao anatbot aria nanak anabik da arpesh woka-gunum. Douk anan nani ananish dis-aipel atin shanak. Aria sabaishi arpeshda shemnek baraen um Jisas da nanakum, aria eshesh shakutukuk esheshirubwarub aria eshesh shagim yah shanakshaurim anan. 14 Nabudok nyutob Jisasnanak natogur anagas-igum waiyag aria

Page 34: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 14:15 31 MATYU 14:36

natik sabaishi arpesh apa shebeiman. Ariaanan nenemesh giha abom um eshesh ariaanan nataurumesh nagabe ihishmorim daarugeh hapeyesh iri.

15 Aria wabigep amam disaipelhanamorim anan aria hakripan namudok,“Agnudok da arpesh wokagunum, ariahurukum ta aun nubuh. Nyak wosikko nyushopok arpesh shunak esheshirubwarub aria shutor worigun.”

16 Aria Jisas nakrip ananim disaipel na-mudok, “Umum maresh ba eshesh ta shu-nak? Ipak kanak ta pukesh worigun bashugnoh.”

17 Aria amam disaipel hakrip anan na-mudok, “Apak da madae mubuk sabai-guni worigun agundok uwe, uwok. Apakda mobuk 5-poreig bretog aria biyoguhweiguhw atish shakuh.”

18 Aria Jisas nakri namudok, “Harakiagwudok bretog gwani eiguhw um eik.”

19 Aria Jisas nakrip ihishmorim arpeshum shubuh shupe atap utoruh. Aria anannohur agwudok 5-poreig bretog gwani ag-wuhwudok biyoguhw eiguhw aria anannanig natik gani iruhw heven aria nenekbeten aria nani Iruhin heyagwreh. Ariaanan nawor agwudok bretog aria nakomdisaipel. Aria amam disaipel hasia agwu-dok bretog um eshudok arpesh. 20 Ariaihishmorim shawok worigun ba duguresh.Aria ihigun morim tutukwanigun worigundouk nakuhuk iri, amam disaipel ta ha-torumogun haraguni aria hognuruk 12-poreiruh sararuh. 21Amudok armam doukhawok worigun iri shadareham hatogur5,000-poreim. Aria armago wani batowishmadae shudarehesh uwe, uwok.

Jisas Narahaen IruhigumWaiyag(Mak 6:45-52; Jon 6:16-21)

22 Aria arigas atin Jisas nakrip ananimdisaipel um haprok huto bot aria hurik hu-nak gani wobrag waiyag. Aria anan kanakta nupe ba neshopok eshudok arpesh shu-nak ba iyoh. 23 Anan neshopokesh shanakshatuh aria anan atun nato gani iruhwanohwyoduhwumnikihnenekbeten. Ariaabudok nyutob aun da nabuh um da ananatun nape gani iruhw yoduhw. 24 Atudokbot iganigadae tanak rougun abom ariauhwin nyaboi gani tarigum bot, aria abarbeshiwok bot tanak tanaki.

25 Aria huruhuruk um gugrukibus ariaJisas narahaen nanaki iruhigum waiyagaria nanaki natogurum amam disaipel.26 Aria amam hatik anan narahaen nanakiiruhigum waiyag aria amam hanogugurabom aria arugoguhwiar wam yowiyokuk.Aria amam hakri namudok, “Anudok doukenen sagab.”

Aria amam hanogugur abom ba hohwardebeg. 27 Aria arigas atin Jisas nakripamnamudok, “Ipak pupe dodog. Enyudokdouk eik atuwe. Ipak mare punogugur.”

28 Aria Pita ta nakripan namudok, “De-beini, enyudok douk nyak atin um, arianyak nyukrip eik aria eik ta irahaeninakugu iruhigum waiyag aria inamagunyak nagundok.” 29 Aria Jisas nakri-pan namudok, “Wosik nyak yowi.” AriaPita nakitak nakutukuk bot aria narahaeniruhigum waiyag nanam Jisas. 30 Ariaanan natik enen uhwin dodogowin abomaria nanogugur aria pususuwaran nabuhyoug. Namudok aria anan nahwar namu-dok, “Debeini, nyak nyutaurum eik.”

31 Aria arigas atin Jisas nasuhw Pitaananis wis natukani. Aria Jisas nakripanannamudok, “Nyakmadae gamonyenekbilip um eik uwe, uwok. Umum mareshba nyak nyor biyep urkwip?” 32 Ariaamam haprok hato bot, aria uhwin nyagoknyabuh. 33Aria armam hape bot iri, amamhenek lotu um Jisas aria hakri namudok,“Adur atin, nyak douk Iruhin Ananin Nu-ganin.”

Jisas Nape Genesaret Aria Nagabe SabaishiArugeh Henekeshi Shatogur Yopish

(Mak 6:53-56)34 Aria Jisas nani ananim disaipel habrig

waiyag hanak hatogur gani wabrehah ana-gas um Genesaret. 35Arpesh shape nagun-dok iri shatik Jisas aria shadukeman, ariashenek baraen nyunam ihirub warub bapehuruhuruk iri, aria eshesh sharawi ihish-morim arugeh henekeshi um anan. 36 Ariaeshesh sharig Jisas debeg um ta nukriwosik aria eshudok arugeh henekeshi tashususuhw anagas um ananih rupah. Ariaihishmorim shenekesh namudok iri tashatogur yopish.

Page 35: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 15:1 32 MATYU 15:2015

Iruhin Ananin Lo Nyenek Uhwin AbomUm Eshesh Juda Esheshim Yamehem AmaminBaraen

(Mak 7:1-13)1 Aria abudok nyutob anam Farisi hani

amudok anam henek skulumesh um lo irihape iri Jerusalem aria hanaki hatik Jisas.Aria harigan namudok, 2 “Umum maresh?Aria nyakim disaipel apa habrig lo sei-wok apakim yamehem hakapenyi? Hawokworigun um, madae hukrup wis uwe ariako huwok worigun.”

3 Aria Jisas nakripam namudok, “Umummaresh aria ipak da apa pagipesh ipakkanak ipakin lo aria ipak pabrig Iruhinananin lo? 4 Umum maresh, Iruhinnakri namudok, ‘Ipak ta pupe shakamumipakish amakek yaken aria pigipesh es-heshin baraen’ aria ‘arpen da nyabubunimenyenyish amakek yaken iri enyen ta shennyugok.’ 5 Aria ipak da apa pakri na-mudok, ‘Douk enen arpen nyobuk anaborutobor um nyutaurum enyenyish amakekyaken, aria enyen nyukrip eshesh biyeshnamudok, “Eik yagraeh eshudok um ikoIruhin,” 6aria enyudok arpen tamare nyereurkum um enyenyin yaken ba gamo nyu-tauruman uwe, uwok.’ Um ahudoki aihipak da pabrig Iruhin ananin baraen ariapohur ipakim yamehem henekeshahi aihhato iruhw. 7 Ipak da apa pape biyaruhaparuh iri! Profet Aisaia seiwokneyagwrehIruhin ananin baraen, aria nenyemagukadurinyi um ipak iri enyudok,8 ‘Eshudok arpesh eshesh da apa shohur

eikin nyeigur nyato gani iruhwum esheshig nukwatog atug um shunek

lotu um eik aria esheshish urkumapahw shape rougunum um eik.

9 Amamhadukemesh umhenek skulumeshum arpeshin lo atin aria hakri na-mudok,

“Enyudok Iruhin ananin baraen.” Namu-dok aria amam da henek lotu umeik meyoh.’ ”

Jisas Nakripesh Um Eneshenesh DoukShenek Arpesh Ba Shabo Sisih Numun Es-heshish Urkum Apahw Iri

(Mak 7:14-23)10 Aria Jisas nahwar ihish arpesh

shanamorim anan aria nakripesh na-mudok, “Ipak pumnek aria gamo

pudukemesh. 11 Eneshenesh shawishenen arpen enyenyit nukwat iri, eshudokmadae shenek enyudok arpen ba yowennyubo sisih uwe, uwok. Aria enesheneshda nukwat takriyeshi, eshudok atish dashenekesh aria enyudok arpen yowennyabo sisih.”

12 Aria anob nyutob banakuk aria amamdisaipel hanaki hakrip Jisas namudok,“Nyak da nyadukemesh aka uwok? AmamFarisi hemnek enyudok nyakin baraen ariaamamish urkum apahw yowesh.”

13 Aria Jisas ta nakripam namudok,“Eikin Yaken nape heven iri, anan da na-grem anag nubarig. Aria ihish enesh-enesh anan kanakmadae nuwesh uwe, ariaanan ko ta nurim ba nutukeshum aria tanutuk nukwaruh hunuhapumesh. 14 Ipakmare urkwip aparuh shur um amudok ar-mamin baraen. Amam kabi da nabes se-shuhomi um hakana hiyabig yah um ku-paishi arpesh. Aria ta nabes seshuhomihukana hiyabig yah um kupaishi nabes se-shuheshi aria ta biobiomhunakhugurukuknuwag.”

15 Aria Pita narik Jisas namudok,“Eik yakri wosik um nyak ta nyuwerehbaugenyum enyudok wobuwobrenyibaraen um eshudok shenek arpesh bashabo sisih aria apak ta mumnek?”

16 Aria Jisas nakri namudok, “Namu-dok ta mumam? Ipak shopunek madaepudukemesh uwe, aka? 17 Aria ipak damadae pudukemesh uwe, uwok. Ihisheneshenesh shawish nukwat iri, eshu-dok shanak um numun nyibur wautemaria sharukegeshuk gani deiwog. 18 Ariaenenyenen baraen nyatogur apakig nuk-watog enyi, enyudok baraen da nyatogurapakish urkum apahw aria peyagwrehennyatograri. Aria enyudok baraen atin danyenek apak arpesh amu yowep ba mabosisih abom. Aria Iruhin natik apak nah-warap yoweishi arpesh. 19Eik yakripep, es-hudoki eneshenesh da shatogur arpeshishurkum apahw um shapeyahi aih, eshu-dok eneshenesh douk eshudok. Yoweishiurkum apahw aria urkum shorum, shaboarpesh shagok um, shenek wehrur um,shabrig shanaraum um, shakwuaruh um,shegiyagigum kwotog um, shoruk nubugkupaishi um. 20 Eshudoki yoweishi enesh-enesh da shenek apak arpesh aria yowep

Page 36: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 15:21 33 MATYU 15:37ba amu mabo sisih abom um Iruhin ananisnabes. Aria arpesh da shawok worigunba madae shukrup wis iri ahudoki aih damadae hunek arpesh ba amu yowesh shubosisih abom uwe, uwok.”

Onok Kenanik Armatok Kwonek Bilip AbomUm Jisas Iri

(Mak 7:24-30)21 Aria Jisas nakutukuk abrudok wabur

aria nanak gani warub Tair bani Saidon.22 Aria onok Kenanik armatok kwape na-gundok iri, aria okwok kwanaki kwohwarnamudok, “Debeini, nyak Devit AnaninBarhonin,15:22nyak ko nyenek gihaumeik.Enen yoweinyi sagab nyanunu eikik na-gawik ba amu kwabo sisih abom.”

23 Aria Jisas madae ta nuwanamokbaraen ba nukripok enen baraen uwe,uwok. Aria ananim disaipel hanamorianan aria hakripan namudok, “Okwudokarmatok da apa kwohwar, kwohwar ariakwagipeshi apak kwanaki. Aria nyak kitakba ta nyushopokok ba kunak.”

24 Aria Jisas natanam nakripok namu-dok, “Iruhin neshopoki eik yanaki um es-hesh Israel atish douk shape kabi da sipsi-pahos da shanotukuk iri.”

25 Aria okwudok armatok kwanaki hu-rukum Jisas kwabuh kwoduk ohrubus ariakwohwido barag gabuh atap amnab ariakwakri namudok, “Debeini, eik yakri nyaknyutaurum eik.”

26 Aria Jisas natanam nakripok namu-dok, “Namudok uwok um ta muhur ba-towishigun worigun aria muwashagun umnubag.”

27 Aria okwudok armatok kwakri namu-dok, “Debeini, nyak nyakri adurin baraen.Aria nubag shopunek da gwohur tutuk-waniguni worigun nagruki shukam umtebol um ogwogwin debeini iri.”

28 Jisas nemnek enyudok baraen arianakri namudok, “Nya, nyak douk nyenekbilip abom um eik. Namudok aria enyudokmugu nyak nyakri eik ta ineken umnyak iriaria douk eik yakri ta nyutogur um nyak.”

Aria banabi abudok nyutob atub okwok-wik nagawik ta kwatogur yopuk.

Jisas Nagabe Sabaishi Arugeh HenekeshiArpesh Aria Yopish

29 Aria Jisas nakutukuk abrudok waburaria anan douk nagim anagasigum Galiliegwaiyag nanak. Aria nanak nato onohwyoduhw aria nape. 30 Aria sabaishi arpeshshanamori anan. Aria eshesh sharaurieshudok yoweigasi aiyas sapeyeshi, nabesseshuheshi, bishiguh shakokutom eshi,nokwatog gweshukeshi aria sabaishiarpesh da arugeh hapeyeshi shopunek,aria sheshubuk hurukum Jisas ananigasaiyas. Aria anan nagabeyesh shatoguryopish. 31 Aria eshudok arpesh shatiknokwatog gweshukeshi sheneyagwreh,bishiguh shakokutomeshi shatogur yopish,yoweigasi aiyas sapeyeshi sharahaen,nabes seshuheshi ta shatrugun, aria es-heshish urkumapahw shakitak yowiyokuk.Aria eshesh shohur Iruhin douk esheshIsrael shenek lotuman iri ananin nyeigurnyato gani iruhw.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi ArpeshShadarehesh Shatogur 4,000-Poreish Iri

(Mak 8:1-10)32 Jisas nahwari ananim disaipel hanaki

um anan, aria nakripam namudok, “Eikyenek gihaum eshudok arpesh. Esheshshani eik mape bihotih nyumnegwih jurugaria eshesh worigun wokesh. Eik yanoiwosum eshesh ta nyurub besh ba ishopokeshshunak. Esheshis nabes ta sonatiyanih ariamarubigos sesh ba ta shututu gani yah.”

33 Aria amam disaipel hakripan na-mudok, “Agundok arpesh wokagunum.Apak ta murao sabaiti bret agunum ba tamukesh atudok bret namudokishi sabaishiarpesh?”

34 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak doukpobuk makunig bretog gwakus?”

Aria amam hakripan namudok, “Apakmabuk 7-poreig bretog gwakus aria aturatur shokuguhwi eiguhw shopunek.”

35 Aria Jisas nakrip eshudok ihish arpeshum shupe atap amnab. 36 Aria anan nohuragwudok 7-poreig bretog aria eiguhw, arianenek beten aria nani Iruhin heyagwreh,aria anan nawor agwudok bretog aria nakoananim disaipel aria amam hasiagum es-hudok arpesh. 37 Aria ihishmorim shawokworigun ba dugaresh. Ihish tutukwanishiworigun shakuk iri douk amam ta hato-rumesh ba heshuruk 7-poreiruh suraruh.

15:22 15:22 Putik futnot nyape Matyu 12:23 iri.

Page 37: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 15:38 34 MATYU 16:16

38Amudok armam douk hawok worigun irishadareham hatogur 4,000-poreim. Ariaarmago wani batowish madae shudare-hesh uwe, uwok. 39 Jisas neshopok ihisharpesh shanak iyoh, aria anan naprok natoanat bot aria nanak gani anagum nahobigshahwaragum Magadan.

16Anam Armam Harig Jisas Um Nenek Enen

Iruhin Atun Neneken Iri Mour(Mak 8:11-13; Luk 12:54-56)

1 Amam Farisi hani Sadyusi hanamorimJisas aria amam hakana hukwiraeh anan.Aria amam hakrip anan um nenek enenIruhin atun neneken iri mour. Umummaresh? Amam hakana hutik aria tahukri adur atin anan douk Iruhin naganinda nanaki. 2 Aria Jisas nakri namudok,“Wabigegwis ipak pakri, ‘Utag owishiborigatug. Yopubi nyutob ko butogur.’ 3 Ariaruwahegwis ipak pakri, ‘Eshah ta harari.Umum maresh, utag iganigadae gatogurowishiborigi aria behrabigi. Namudok ariadouk ta uhwin nyahur aria eshah harari.’Adur atin, ipak patik enyudok kak um utaggenekesh ahi aih aria gamo padukemeshum yoweibi aka yopubi nyutob ta butogur.Aria ipak doukmadae gamo putik enen kakum pudukemesh um eneshenesh shatogurdouk abudok nyutob iri. 4 Eshesh arpeshum doukib nyutob ipak da yoweishi arpesharia ipak madae pukon ipakish urkumapahw adur atin um Iruhin uwe, uwok.Ihib nyutob eshesh shahwar um shakanashutik enen Iruhin atun neneken iri mour.Aria eshesh ta mare shutik enyudok kakuwe, uwok. Aria atin enen kak Iruhinatun neneken iri mour ipak ko putrin iri,enyudok profet Jona ananin.” Aria Jisasnakutukuk eshesh aria nanak.

Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um GamoHutrugun Um Amam Farisi Hani AmamSadyusi Amamih Yoweihi Aih Kabi Douk YisUm

(Mak 8:14-21)5 Jisas nani ananim disaipel hanak

hatogur gani wobrag waiyag, aria amamdisaipel urkwip peshukomuk um huraurianog bretog shopunek. 6 Aria Jisas nakri-pam namudok, “Ipak ko gamo putrugunaria gamo pudukemesh um amam Farisi

hani amam Sadyusi amamih yoweihi aihkabi douk yis um.”

7 Aria amam disaipel apa heneyag-wreh orokohun um amam kanak namu-dok, “Anan da neyagwreh enyudok baraenumum maresh? Apak da madae muraurianog bretog uwe, uwok.”

8 Jisas nadukemesh um enyudok baraenamam hakriyenyi aria anan nakripam na-mudok, “Ipak madae punek bilip wosikum eik uwe, uwok. Umum mareshba ipak apa pakri namudok, ‘Apak dabretog uwok?’ 9 Ipak da madae gamopudukemesh aka? Aria ipak da madaepudukemesh um agwudok 5-poreig bre-tog da 5,000-poreish arpesh shagwahi, ariamakuriruh sararuh da ipak poruk tutuk-waniguni worigunaruhi? 10 Aria ipak damadae pudukemesh um agwudok 7-poreigbretog da 4,000-poreish arpesh shagwahiaria makuriruh sararuh da ipak poruk tu-tukwaniguni worigun aruhi? 11 Umummaresh ba ipakmadae pudukemesh namu-dok, eik madae urkum murum bret ariaeik yekep baraen ipak? Eik yakri, ipak tagamo pudukemesh um amudok Farisi haniSadyusi amamis yis.”

12 Amam hemnek enyudok baraenaria amam hadukemesh namudok, ananmadae niyagwreh um amam ta gamohudukemesh um yis shenek bretasi uwe,uwok. Anan da neyagwreh um amam tagamo hudukemesh um Farisi hani Sadyusiamamih yoweihi aih aria amamin baraen.

PitaNowerehBaraenNakri JisasAnanDoukKrais

(Mak 8:27-30; Luk 9:18-21)13 Jisas nanak umwabur gani Sisaria Fili-

pai aria um abudok nyutob aria anan narikananim disaipel namudok, “Eshesh ihisharpesh eshesh da apa shakriyen shakanaAnudok Arman natogur adurinyi arpen iridouk amiapen?”

14 Aria amam hakri namudok, “Eneshshakana, nyak da Jon nenek baptaisumeshiri. Aria enesh shakana, nyak da Elaija. Ariaenesh shakana, nyak da Jeremaia aka, ananprofet.”

15 Aria Jisas narik amam namudok, “Ariaipak kanak pakana eik da amiapen?”

16 Aria Saimon Pita nawanam baraennamudok, “Nyak douk anudok armanIruhin nubokadae nagraehenyum nyunaki

Page 38: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 16:17 35 MATYU 17:2ta nyurao ihishmorim ananish arpeshshutanamori. Nyak douk anudok armanIruhin douk madae nugok iri uwe ananinnaganin.”

17 Aria Jisas nakrip anan namudok, “Sai-mon Jon ananin naganin, nyak ko nyu-nadudareh. Umum maresh? Madaeenen abudok amnabin arpen da nyeyabi-gen enyudok baraen um nyak uwe, uwok.Eikin Yaken douk nape heven iri anan atunneyabigen enyudok um nyak. 18 Aria eikyakrip nyak namudok. Nyak douk Pita,aria eik ta irok eikit arpesh shenek lo-tuati urupat16:18tiyotu dodog iruhw umamudok utom. Aria enyudok gokin dodogta mare nyununut uwe, uwok. 19 Ariaeik ta douk iken eshudok kihas um nyakum arpesh shuwish aburdok wabur hevenIruhin nape Debeini um ananish arpeshum. Aria maresh nyak nyutapesh um abu-dok amnab, aria anan Iruhin ta nutapeshgani iruhw heven shopunek. Aria mareshnyak nyukweshihesh abudok amnab, ariaanan Iruhin ta nukweshihesh gani iruhwheven shopunek.”

20 Aria Jisas namumup ananim disaipeldodog abom um amam mare hukrip enenarpen um anan kanak douk anudok armanIruhin nagraehan aria neshopokan nanakiiri.

Jisas Nakri Adur Atin Um Anan Ko ShonNugok Aria Anan Ta Nukitak Nupe

(Mak 8:31, 9:1; Luk 9:22-27)21 Aria abudok nyutob Jisas apa nakrip

amam disaipel namudok anan ta nunamJerusalem aria anan ta nurao sabairi erigerum amam Juda esheshim debeimi huniamam douk henek skulumesh um lo iriaria debeimi pris. Aria ta shon nugok,aria bihotih nyumneh hunak hunakuk ariaanan ko ta nukitak nupe. 22 Aria Pitanemnek enyudok baraen aria narao Jisasnanak anagas aria apa nahan nakri namu-dok, “Debeini, namudok ta uwok. Eshudokeneshenesh ta mare shutogurum nyak.”

23 Aria Jisas natanam nakrip Pita namu-dok, “Satan, nyak yowi kareiguk eikib agab.

Nyak nyakana nyutapok eikih yah. Nyakmadae nyigipesh Iruhin ananim urkumapahw uwe, uwok. Nyak douk nyagipesharpesh esheshish urkum apahw atish iri.”

24 Aria Jisas nakrip ananim disaipelnamudok, “Meishi arpesh douk shakanashigipesh eik um, aria eshesh ta shubukukihishmorim eneshenesh esheshish urkumapahw shakriyeshi aria shusah esheshinrowogin kruse aria ta shugipesh eik.25 Umum maresh? Douk meishi arpeshshakana shagabe eshesh kanak ariaeshesh ta shunanunu shuwishuk. Aria tameishi arpesh esheshish urkum apahwshurum eik iri aria eshesh ta mare shugokuwe, uwok. Eshesh ta shupe. 26 Ariadouk enesh arpesh shurao ihish abudokamnabish eneshenesh aria eshesh kanakta shunanunu shuwishuk, aria eshudokihish eneshenesh ta shutaurum esheshmumam? Namudok ta uwok. Ariaeshudok arpesh ta shuko maresh eshudokba ta shutor eshesh kanak esheshiruhyegeshiweruh? 27 Aria Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri ko ipeum eikinYaken ananit debeiti lait tuni ananin dodogaria eik ta inaki ini eikish enselahos. Ariaum abudok nyutob eik ta ikesh yopishieneshenesh ihishmorim atin atin arpeshum kabi da shapeum maresh yoweishi ariayopishi eneshenesh da shenekesh abudokamnab iri. 28 Eik yakri adurin baraen umipak, enesh arpesh shetu agundok iri komare shugok aria ta shutik Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri inakikabi da anan king um.”

17Jisas Ananihw Yegenyihw Hwakabadig Ba

Natogur Anahaeh(Mak 9:2-13; Luk 9:28-36)

1 Aria 6-poreih nyumneh hanak hu-nakuk, aria Jisas narao Pita, Jems naniwaninuman Jon, aria naram hato onohwrouhwi hwato abom iri yoduhw. Ariaamam atum hape nagundok. 2 Aria amam

16:18 16:18 Enyudok baraen Jisas nakriyenyi douk nyakri arpesh, eshesh arpesh Jisas ananish atish douk shagipeshananin baraen iri. Tok Inglis douk nyakri “My church.” Sabaishi arpesh shanam lotu iri shakri enyudok baraen Jisasnakriyen iri nyakri, “Eikit haus lotu”, aria uwok. Ipak punak pusorik Pater Don Grant aria anan nukripep. PutikJerusalem Baibel aria putarih enyudok baraen Inglis putik “My Church.” Aria debeibi behrab um Church (Sios) doukbakripap um enyudok baraen nyakri Jisas Krais ananin Sios o ananish arpesh shagipeshan iri. Aria enyudok baraenmadae nyukri “Eikin haus lotu” uwe, amu uwok.

Page 39: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 17:3 36 MATYU 17:21hape apa hatik aria Jisas ananihw yegeny-ihw hwakabadig ba natogur anahaeh. Ariaananig yomag gatogur kabi da nyumnahinaun morim, aria ananih rupeh hatogurmamokihw shigorihw abom kabi da anatdebeiti lait morim. 3 Aria Moses naniElaija amam hatogur aria amam disaipelhatik Jisas nani amam biom apa heyag-wreh. 4 Pita natik enyudok mugu arianakrip Jisas namudok, “Debeini, enyudokwosik um apak douk mupe agnudok. Nyaknyukri um, aria eik ko irok bisotup ourog-wis. Anap nyakip, anap Moses ananip ariaanap Elaija ananip.”

5 Pita wata apa neyagwreh aria anatutogit arut tenek lait abom iri tabuhiteyawiyam. Aria anah mah hatograriatudok arut hakri namudok, “AnudokEik kanak Eikin Nuganin. Eik yakriyanawasham anan aria yanadudareh umanan abom. Aria ipak ta ko pumnek ananinbaraen.”

6 Amam disaipel hemnek enyudokbaraen, aria amam habuh atap amnabhoduk ohrubus aria hawido baragos sabuhamnab, aria amamhanogugur abom. 7AriaJisas nanak hurukum amam aria nasusuomaria nakri namudok, “Ipak kitak aria ipakmare punogugur.”

8 Aria amam hanig hatik iruhw, ariaamam madae hutik enen kupainyi arpenuwe, uwok. Aria amam hatik Jisas atun.

9 Aria amam hakutukuk ahwudok yo-duhw aria amam apa habuh yah, ariaJisas nakripam dodog namudok, “Eshudokmuguhwos ipak da patrishi, ipak ta marepukrip enen arpen uwe, uwok, arigahakweipon nohumu nyumnah Eik AnudokArman douk yatogur adurin arman iri koikutukuk wonugwehw ba ta ikitak ipeumagundok shagok um.”

10 Aria amam disaipel harigan namudok,“Umum maresh ba amudok henek sku-lumesh um lo iri apa hakri namudok umElaija ta nurik nunaki?”

11 Aria Jisas nakri namudok, “Enyudokbaraen douk adurin. Elaija ta natanamoriba nagabe ihishmorim eneshenesh.12 Aria eik yakrip ipak namudok, Elaijanubokadae nanaki, aria armam armagomadae shudukeman uwe, uwok. Esheshshagipesh eshesh kanak esheship urkwiparia shenekesh yowiyokuk um anan. Aria

um ahudok atuh aih eshesh ta shenekeshyowiyokuk um Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri.” 13 Jisas nakrinamudok, aria amam disaipel hadukemeshnamudok, anan douk nakri Jon nenekbaptaisumesh iri.

Jisas Nagabe Anan Yoweinyi SagabNyapeyan Iri Batowinyin

(Mak 9:14-29; Luk 9:37-42)14 Jisas nani bimatun disaipel hanak

hatogrum sabaishi arpesh, aria anan ar-man nanamorim Jisas aria noduk ohrubusum anan. 15 Aria nakripan namudok,“Debeini, eik yakri nyak nyenek gihaumeikin armanin batowin. Anan nagu-gak um aria ananihw yegenyihw hwanakhwatogur hwape yowiyokuk abom. Ariasabaihi anan natu nawish nyih, aria sabaihianan natu nawish abar. 16 Aria eik yaranmorim nyakim disaipel, aria amam madaehugabeyan ba nutogur yopun uwe, uwok.”

17 Aria Jisas nakripan namudok, “Ipakdouk eshudok arpesh damadae penek bilipiri, ipakish urkum aparuh baragos ariaipak penekahi aih douk madae wosik uwe,uwok. Aria makurib nyutob shopunek eikta ini ipak mupe? Aria makurib nyutobshopunek eik ta isah ipakin amain? Harakienyudok armanin batowin agnudok umeik.”

18 Aria Jisas naho enyudok yoweinyisagab, aria enyudok yoweinyi sagab nyaku-tukuk anudok batowinyin aria atub nyutobananih arugeh hatuh.

19 Aria bagiguki nyutob disaipel atumhanamori Jisas aria harigan namudok,“Umum maresh ba apak douk madaemuhiyahuk enyudok yoweinyi sagab?”

20Aria anannakripamnamudok, “Ipakinbilip douk shokwin abom, namudok ariaipak ta mare penekesh namudok uwe,uwok. Eik yakripep adurin baraen, ipakdouk pene bilip kabi da anam shokumirowogim mastetim shurkum, aria ipak tawosik pukrip ahwudok yoduhw, ‘Nyak ki-tak ba kare ganudok, aria ohwohw tahwukitak hwunak. Aria adur atin eshudokihish ipak ta penekesh.’ [ 21 Ipak pukunapenekesh namudok um, aria ipak ta penekbeten pushakur um worigun aria ipak tawosik ko puhiyah eshudoki eneshenesh.]”

Page 40: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 17:22-23 37 MATYU 18:8Jisas Nakri Ananin Gok Aria Nukitak Nupe

Um(Mak 9:30-32; Luk 9:43-45)

22-23 Abudok nyutob Jisas nani ananimdisaipel hantorum gani anab debeibiamnab Galili aria Jisas nakripam namudok,“Eshesh ko shuko Eik Anudok Armandouk yatogur adurinyi arpen iri um anamarmam amamis wis. Aria amam ko he igok.Aria bihatuh nyumneh hutuh aria eik taikitak.”

Amam disaipel hemnek enyudok baraenaria amamish urkum apahw yowesh abom.

Jisas Nenek Takis Nobuk Utabor Um IruhinAnanit Debeiti Urupat

24 Jisas nani ananim disaipel hanakhatogur wabur Kaperneam, aria armamharao takis um Iruhin ananit debeiti uru-pat iri hanamori Pita aria harigan namu-dok, “Ipakin tisa nobuk utabor um Iruhinananit debeiti urupat aka, uwok?”

25 Aria Pita nakri namudok, “Wosik ananshopunek nenek takis nabuk utabor.”

Aria Pita nawish urupat, aria Pita watakniyagwreh uwe, aria Jisas narigan namu-dok, “Saimon, nyakim urkum mor mu-mam? Anam king um agudok nahobigamam da hurao utabor um kupakupaisitakis um amiapen? Amam da harao takisum amam kanak amamish wanaruh, akaum kupaishi armam armago?”

26 Aria Pita nakri namudok, “Um esheshkupakupaishi arpesh.”

Aria Jisas nakripan namudok, “Namu-dok aria amam kanak amamish wanaruhta mare shenek takis. 27 Aria apak maremenek amamirub nyirub yowerub umapak. Nyak kare gani waiyag ba nyuwashaknyumabur. Aria rarig iri eyur nyaknyanukor iri, nyaknyusuar banyupoknuk-watirum eyur aria nyak ta nyutik anamutom mur numun nukwat. Nyak nyutukamudok utom aria nyunak nyuko amudokarmam um nyutor ohwak biohw ohwakistakis.”

18Jisas Nakri Um Amiapen Douk Enyenyin

Nyeigur Nyupe Debeinyi Um Agundok IruhinNape Debeini Um Ananish Arpesh Um

(Mak 9:33-37; Luk 9:46-48)1 Abudok nyutob amam disaipel

hanamorim Jisas aria harigan namudok,

“Amiapen ta nyurao debeinyi nyeigur umagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven?”

2 Aria Jisas nahwari enen batowinnyanaki aria nyetu orokohun um amam.3 Aria nakripam namudok, “Eik yakripepadurin baraen, ipak nubo douk marepubukuk eshudok ipakish yoweishi urkumapahw shape ba shorahi aih, aria ipakta mare putogur kabi da enyudok shok-winyi batowin um, aria ipak ta marepuwish agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shapeum heven uwe,uwok. 4 Meishi arpesh douk shupe kabida enyudok batowin um, aria shubukukesheshish yoweishi urkum apahw shape bashorahi aih, sheshagrakuk enesh arpesharia eshesh douk ta shurao debeinyinyeigur abom um agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeumheven. 5 Aria douk meishi arpesh urkwippurum eik aria shataurum enen shokwinyibatowin kabi da enyudok batowin um, ariaeshesh da shataurum eik.”

Eneshenesh Douk Shanuk Arpesh UmShenek Yoweishi Inahos

(Mak 9:42-48; Luk 17:1-2)6 Aria Jisas ta nakri namudok, “Douk

meinyi arpen nyenekesh ba enen umeshudok shokwishi batowish da nyenekbilip um eik iri nyugrukmori nyenekyoweishi inahos aria enyudok arpennyenekesh namudok iri douk enesh arpeshko shuweshik anam debeimi utom umenyudok arpen enyenyin aruhwigur ariashuwashen nyubuh gani atapigum yougaria nyugok. 7 Eik yakri debeinyi gihaumagudok nahobigish arpesh, eshesh apashenekesh umkupaishi arpesh ba shagruk-morim shenek yoweishi inahos. Adurum eshudok yoweishi inahos ta shutogur.Aria eik yenek giha abom um eshudokdouk shenek eshudok yoweishi inahosba shutogur iri. 8 Namudok aria nuboipakish roguhw aiyas shonukep um penekyoweishi inahos um, aria ipak putupesh bapuwasheshuk. Namudok wosik um ipak daatin rogur aria atug aiyag shupeumep ariapuwishum yopinyi poe aria pupe wosikihih nyumneh. Aria ta ipak ko biobiyeshroguhw aiyas shupeyep aria ta shuwasheppuwish um ehudok yoweihi nyih madae

Page 41: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 18:9 38 MATYU 18:23hugok iri uwe, uwok. 9 Aria douk ipakisnabes seneken um penek yoweishi inahosaria ipak tuk anap nabep ba puwashopuk.Namudok wosik um ipak da atup nabeppupeyep aria puwish um yopinyi poe ariapupe wosik ihih nyumneh. Aria ta ipakko biyos nabes supeyep aria ta shuwasheppuwish um yoweiburi wabur hel ehudokyoweihi nyih madae hugok iri uwe, uwok.

10 “Ipak ko gamo pudukemesh namu-dok. Ipak ta mare pukuna enen ba-towin orokohun um eshudok batowish dayoweishigom uwe, uwok. Eik yakrip ipakum gani heven esheshish enselahos, ihibnyutob ta sheyatu um eikin Yaken ananigyomag da nape gani heven iri. [ 11 Umummaresh? Eik douk Anudok Arman yatoguradurinyi arpen iri yanamori yataurum es-hudok arpesh douk shanak shawishukukiri.]”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmAtin Nyanak Nyawishuk Iri Sipsip

(Luk 15:3-7)12 Aria Jisas ta nakri namudok, “Douk

ta anan arman nagrem 100-poreish sipsi-pahos aria atin enen nyunak nyuwishuk,aria ipak pakri anan ta nenekesh mumam?Anan ta nunak nurimen aka, uwok? Aduratin eik yakripep, anan ta nukutukuk es-hudok enesh 99-poreish shiyatukuk anagmihig aria anan ta nutanam nanak nurimenyudok atin da nyanak nyawishuk iri.13 Eik yakripep adurin baraen, anan tananak ba nuparug enyudok sipsip ba jurug,aria anan ta nunadudareh abom. Anannanadudareh um eshudok 99-poreish sip-sipahos madae shunatukuk iri, aria ananta naparug enyudok atin arag da nyaw-ishuk iri, aria anan ta amu nunadudarehabom. 14 Aria douk namudok atin umipakin Yaken nape heven iri anan da nanoi-wos um enen um eshudok shokwishi ba-towish ko shuwishuk uwe, uwok.”

Apak Munek Yopishi Um Apakin WaninNenek Yoweishi Inahos Iri

15 Aria Jisas nakri namudok, “Aria doukanan nyakin wanin nenek yoweishi ina-hos um nyak, aria nyak nyunak ba nyutikanan, aria ta ipak atip pupeum, aria nyaknyukwiraeh um nyugabe baraen nyunianan. Aria anan ta nemnek nyakin baraenum, aria nyak douk nyagabeyan nyaran

natanamori um nyak. 16 Aria anan damadae nemnek nyakin baraen um, arianyak nyurao enen aka biyesh arpesh shirenshunak. Namudok aria ta biyesh akabishatin arpesh um ta shenek enyudokbaraen nyutogur dodogeshin.” 17 Ariaanan ta mare nukana nemnek esheshinbaraen um, aria nyak nyunak nyukrip es-hesh Iruhin ananish arpesh. Aria ananta nukuna nunoiwos um nemnek esheshinbaraen shopunek, aria nyak ta nyutik ananda kabi eshudok madae shumnek Iruhinananin baraen iri aria kabi da amudokyoweimi armam harao takis iri.

18 “Aria eik yakripep adurin baraen,ihishmorim eneshenesh ipak pakri ta pat-apesh um abudok amnab iri, eshudoki taIruhin shopunek natapesh um gani iruhwheven. Aria ihishmorim eneshenesh ipakpakri pukweshihesh um abudok amnab iri,eshudok ta Iruhin shopunek ta nukweshi-hesh um gani iruhw heven.

19 “Aria eik yakri dodog um ipak na-mudok. Douk ipak biyep abudok amnabipputogur atish urkum apahw um eneshmuguhwos aria penek beten um eshudokmuguhwos, aria eikin Yaken nape ganiiruhw heven iri anan ta nokep enyudokmugu um ipak. 20 Aria douk biyesh akabishatin shuntorum um eikin nyeigur, ariaeik kanak ta ipe orokohun um eshesh.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmApakip Urkwip Mare Purum Yoweishi InahosKupaishi Shenekesh Um Apak Iri.

21 Um abudok nyutob Pita nanamorimJisas aria narigan namudok, “Debeini,nubokadae eikin wanin ta nenek yoweishiinahos um eik makurib nyutob, aria eikta ikweshihuk ananish yoweishi inahosmakurib nyutob? Eik ta ikweshihesh-ukuk7-poreib nyutob, aka?”

22 Aria Jisas nakripan namudok, “Eikdouk madae ikrip nyak um ta nyukweshi-huk yoweishi inahos 7-poreib nyutob uwe,uwok. Eik yakri nyak ta nyukweshihuk es-hudok yoweishi inahos sabaihi umhutogur490-poreib nyutob.

23 “Nyak nyumnek. Arpesh shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven douk kabi ananking nenekesh um. Anan nakri um ananimhenemanmour iri ta hanaki aria hubeiman

Page 42: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 18:24 39 MATYU 19:6tukwanibor utabor huni anan. 24 Ariaanan douk napeum nenek mour um norigamudok, aria amam harawi anan armannanaki um king, anan nubokadae rig nuraosabaibori utabor um king batogur um 10milionibor utabor. 25 Aria anudok armanutabor uwok um ta noko king. Namudokaria king nakripesh um ta shunak shukripkupaishi um shutor anudok nini ananisharmatok batowish aria ta shutogur kabi dashenek mour meyoh um kupaimi armam.Aria ihish ananish eneshenesh esheshko shutorish aria utabor ta bunam king.26Aria anudok nenekmourmeyoh um kingiri nemnek enyudok baraen aria nabuhnoduk ohrubus hurukum king ananiruhyeriweruh aria nakripan namudok, ‘Nyakko nyenek gihaum eik ba nyiyatume. Eikta ko itanam ibeimen ihibormorim utabornubo nyekeyebor iri.’ 27 Aria anudok ar-man ananin debeini nenek gihaum ananaria nokweshihuk anan aria nakana utaborbugokuk.

28 “Aria anudok arman nenek mourmeyoh um king iri natogur nanak arianatik anan da henek mour atugun iri.Anudok anan da 10-porein kina atin tanyape madae nuwanaman abrudok utaboruwe, uwok. Aria anan nasuhw ananinaruhwigur dodog, aria nakripan namudok,‘Nyak ta nyutanam nyubeime iri ihiborutabor nyak nyarabor um eik iri.’

29 “Anudok nenek mour atugun iri nem-nek enyudok baraen aria nabuh nodukohrubus aria nakrip anudok arman namu-dok, ‘Nyak ko ta nyenek gihaum eik arianyiyatume. Aria eik ta ko itanam ikenyuguihibor um eik nubo yatrin ba nyukeyoboriri.’

30 “Aria anudok arman madae numnekbaraen uwe, uwok. Amu nanoiwos abom.Aria nanak noweshik anudok nenek mouratugun iri um nupe arigaha nuwanamanutabor aria ta jurug.

31 “Amam kupaimi da hani anudokhenek mour atugun iri hatik anudoknenekesh namudok aria amamish urkumapahw yowesh abom. Aria amam hanakhakrip amamin debeini um ihihmorimahudok yoweihi aih anudok nenek mou-rum debeini da nenekeshum. 32 Namudokaria anudok debeini nohwari anudoknenemanmour iri aria nakripan namudok,‘Nyak douk yowenyari nyenek mour um

eik iri. Iganigadae riguk nyanaki nyerehum eik, aria eik yakweshihuk ihin baraenum eikibor utabor nubo bakus um nyakiri eik yakana ta bugokuk namudok. 33 Eikyenek gihaum nyak. Namudok aria umummaresh ba nyak madae nyunek gihashopunek um anudok nani nyak penekmour atugun iri?’ 34 Aria anudok ananindebeini ananish urkum apahw juwehosishabom aria nakrip amudok soldia hanakihuran hunak gani shunuweshik-ati urupatum nurao debeiri eriger arigaha nutanamnukon ihibor utabor nubo king nukonaboriri arigaha niyatabor aria jurug.

35 “Namudok atin eikin yaken da napeiruhw heven iri, anan ta nenekesh apunihaih um ipak da madae adur atin pukweshi-huk yoweishi inahos um anam owarhim dahenekesh um ipak iri uwe, uwok.”

19Jisas Nakripesh Um Agundok Douk Shabrig

Eshesh Kanak Da Shanaraum Um(Mak 10:1-12; Luk 16:18)

1 Jisas nakripesh enyudok ihin baraenba nyatuh, aria anan nakutukuk agudokshokugi nahobig Galili aria nani ananimdisaipel hanak gani gagadok anag shokuginahobig Judia um gani wobrab worub Jor-dan. 2Aria sabaishi arpesh shagipesh anan.Aria um nagundok anan nagabe esheshihihih arugeh da hapeyeshi.

3 Aria anam Farisi hanamori Jisas ariahakana hukwiraeh anan um nukri enenbaraen madae yopin uwe iri. Aria amamharigan namudok, “Apakin lo da wosiknyakrium anan arman ta wosik neyatakukananik irohukwik um enen hwarohwinbaraen meyoh aka, uwok?”

4 Aria Jisas nabeimam baraen namu-dok, “Ipak nubo patik baraen nyetemIruhin ananik buk aka, uwok? Enyudokbaraen nyakri namudok, ‘Seiwok seiwokIruhin nokwarum ihish eneshenesh umaria nenek arpesh shopunek aria nenekeshshatogur arman armatok.’ 5 Aria Iruhinnakri namudok, ‘Namudok aria douk ar-man ta nukutukuk ananish amakenyisharia nunak nunakurop nini ananik arma-tok shupe aria eshesh biyesh ta shutoguratuhw yegenyihw. 6 Iruhin nakri namu-dok aria eshesh biyesh da madae shupetukwotukwan uwe, uwok. Eshesh douk

Page 43: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 19:7 40 MATYU 19:20shatogur atuhw yegenyihw. Namudok ariaeneshenesh Iruhin nadruneshi, eshudokidouk anan arman ko mare nubrigesh uwe.Amu wouwokuk abom.’ ”

7 Aria amam Farisi hakripan namudok,“Namudok aria umum maresh, ba Mosesnakop enen lo apak aria nakri namudok,anan arman ta wosik nenek anap shup umnubrig agundok da arman armatok shana-raum um aria niyatok ananik irohukwik bakunakuk?”

8 Aria Jisas nakripam nabeimam baraennamudok, “Ipak baragos seshukep ariamadae pumnek baraen iri. Namudokaria Moses nakri wosik um ipak piyatakukipakiyu irorihiyeu. Aria seiwok seiwokIruhin nakwaram eneshenesh obi, namu-dok madae shenekesh uwe, uwok. 9 Eikyakripep namudok. Douk meini armanananik irohukwik madae kuni anan ku-painari arman shenek wehrur uwe, ariaanudok arman neyatokuk aria nurao ku-paikwi armatok, aria douk anudok armananan kanak nenek yoweishi inahos umnani okwudok armatok shenek wehrur.”

10 Amam disaipel hemnek enyudokbaraen aria hakrip Jisas namudok, “Ariadouk armam hugipesh ahudoki aih ariaba huni amamiyu irorihiyeu shupe atugunakure, aria enyudok meyoh um amudokarmam mare ta hurao armago uwe aka,uwok.”

11 Aria Jisas nakrip ananim disaipel na-mudok, “Enyudok baraen ihishmorim tamare shigipeshen uwe, uwok. Iruhinnukesh dodog um enesh arpesh atishum, ta shugipeshen. 12 Aria ipak gamopumnek. Sabaimi armam da hape bamadae hurao armago uwe, uwok. Anam,nubo hanakwarum um amamiruh yegeshi-weruh yoweruh aria ta mare hubuki ba-towish uwe, uwok. Aria anam nuboshatupok amamiruh yegeshiweruh aria tamare hubuki batowish uwe, uwok. Ariaanam amamip urkwip aparuh shor umhunek enyudok Iruhin ananin mour umhukrip arpesh shuwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeumheven. Namudok aria amam hakri uwokumhurao armago, hapemeyoh. Ariameiniarman douk wosik um nukuna numnekenyudok baraen, aria anan ta wosik gamonumnek.”

Jisas Nenekumesh Yopihi Aih Enesh Batow-ish Aria Nenek Betenumesh

(Mak 10:13-16; Luk 18:15-17)13 Um abudok nyutob eshesh arpesh

sharawi enesh shokwishi batowishshanamori Jisas. Eshesh shakana taanan nuwem ananis wis iruhwishum banenemesh beten. Aria amam disaipelhahao eshudok arpesh. 14Aria Jisas nakripananim disaipel namudok, “Ipak kutishukbatowish ba shanamorim eik. Umummaresh? Meishi arpesh douk shutogurkabi da eshudok shokwishi batowishum,aria shigipesh eikin baraen shenek yopihiaih iri, eshesh wosik ta shuwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum heven.” 15 Aria anan nowemananis wis iruhwishum batowish arianakutukuk agundok ba nanak.

Anan Worogwiruhin Arman NagremSabaihi Jah Iri Nanaki Nani Jisas Heyagwreh

(Mak 10:17-31; Luk 18:18-30)16 Aria anan worogwiruhin arman

nanamori Jisas aria nakri namudok, “Tisa,eik ta inekmaresh yopishi eneshenesh ariayopihi aih aria ta iwish umyopinyi poe ariaipe wosik ihih nyumneh?”

17 Aria Jisas nakripan namudok, “Umummaresh ba nyak nyarige um yopishi enesh-enesh shani yopihi aih? Iruhin atun doukanan yopuni. Nyak nyakana nyuwish umyopinyi poe nyupe wosik ihih nyumneh,aria nyak douk nyigipesh Iruhin ananinlo da nyetem ananik buk iri.” 18 Ariaanudok arman narik Jisas namudok, “Nyakdouk nyakri meinyi lo?” Aria Jisas nakrinamudok, “Baraen nyetem um enyudoklo namudok, ‘Ipak mare pubo kupaishiarpesh shugok. Ipak punaraum iri, ipakmare punak puni kupaiwari armago penekwehrur. Ipak mare pukwaruh. Ipakmare pugiyagig ba penek kwot meyoh umkupaishi armam armatok. 19 Ipak pum-nek ipakish amakenyish esheshin baraenpigipeshen. Aria ipak pukri punuwashamihish arpesh kabi da pakri panawashamipak kanak morim.’ ”

20 Aria anudok worogwiruhin armannakrip Jisas namudok, “Eik douk yagipeshenyudok ihinyumorim lo yeyaten. Ariadouk maresh yopishi eneshenesh marohyopihi aih da ta shape douk eik watakinekesh uwe?”

Page 44: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 19:21 41 MATYU 20:621 Aria Jisas nakripan namudok, “Douk

nyak nyakana nyutogur yopuyopunyiarpen um, aria nyak kare ba nyuhur nyakihsabaihi jah aria nyuko kupaishi shutoruh.Shutoruh jurug shuken utabor aria nyunaknyisiyabor um arpesh douk enesheneshwokeshi. Nyak nyenekesh namudok, arianyak ta nyurao yopiyopishi enesheneshgani iruhw heven. Aria nyak nyunaki banyigipesh eik.”

22 Aria anudok worogwiruhin armannemnek enyudok baraen aria ananishurkum apahw yowesh abom aria nanak.Umummaresh, anandouknagremsabaishieneshenesh.

23 Aria Jisas nakrip ananim disaipel na-mudok, “Eik yakripep adurin baraen amu-dok douk hagrem sabaibori utabor bunijah iri ta henek debeinyi mour um huwishaburdok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven. 24 Ariaeik ta ikripep shopunek, enen takweinyimahin shahwaren um kamel iri nyukunanyuwish nyilihw umunihw douk shanukshokuburi nyumabur ba shutape jah ohwiumunihw, enyudok mare debeinyi mourabom uwe, uwok. Aria nubo meishiarpesh shogrem sabaibori utabor bani jahiri shukri shukuna shuwish heven agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum, enyudok debeinyi mour abom.”

25 Aria amam disaipel hemnek enyudokbaraen aria hakitak yowiyokuk abom. Ariahakri namudok, “Umnamudok, ariameishita shurao enyudok yopiyopinyi poe ariashupe wosik ihih nyumneh?”

26 Aria Jisas ananis nabes duk atin na-trum dodog aria nakri namudok, “Abu-dok amnabish arpesh shakwiraeh ba shatikuwok. Aria Iruhin ta wosik dodogowin umnenek ihish eneshenesh.”

27 Jisas nakri namudok, aria Pitanawanam baraen aria nakripan namudok,“Nyak nyutik. Apak mabukuk ihishapakish eneshenesh aria magipesh nyak.Aria apak ta murao maresh eneshenesh?”

28 Aria Jisas nakripam namudok, “Eikyakripep adurin baraen, um abudoknyutob ko ihish eneshenesh ta shutogurnamushi atish shupe wosik um, aria EikAnudok Arman yatogur adurin arpeniri ta itogur dodogoiwe irao debeinyinyeigur um heven aria eik ikih ipe eikin

kingin wagitur. Abudok nyutob ipak doukpagipesh eik iri ipak shopunek ta pupeiruhw 12-poreish yopishi wagiturahos ariapusuhw merik panuhwaram takwiyemum Israelis 12-poreis awiros. 29 Ariaihishmorim arpesh nubo urkwip aparuhshor um eikin nyeigur iri aria shakutukukesheshig urusag, owarhim, mohwiyariyu,amakek, yaken, nugashish aria nubarigeshesh ta shurao 100-poreish enesheneshshuni arpesh shopunek um mour esheshsheneken iri, aria eshesh ta shuraoenyudok yopiyopinyi poe aria shupe wosikihih nyumneh. 30Aria sabaishi douk shapesharigiri debeishi nyeiguhw shapeyeshieshesh ko shunak shupe shigiguk. Ariasabaishi douk shape shagiguk iri, esheshko shunak shupe shurik.”

20Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um

Armam Henek Mour Wainig Nubarig Iri1 Aria Jisas ta nakri namudok, “Arpesh

shuwish agundok Iruhin nape debeinarium ananish arpesh shapeum heven doukkabi anan arman da nagrem anag nubarigaria nau wain agari. Aria ruwahep we-hip anan nanak narawi amudok ta hen-eman mour um ananig wainig nubarigiri. 2 Amudok ta henek mour iri hakriwosik um hurao atin atin kina um ahu-dok atuh nyumnah aria anudok debeinineshopokam hanak henek mour ananigwainig nubarig. 3 Aria ahudok atuhnyumnah ruwahep 9-kilok anudok debeininanak agundok arpesh apa shantorum umaria natik anam armam heyotu atugun na-gundok aria mour uwok. 4Aria anudok de-beini nakripam namudok, ‘Ipak shopunekkare penek mour eikig wainig nubarig ariaeik ta ikep utabor bigipesh mour kabi dapenekenyi um.’

5 “Aria amam shopunek hanak henekmour. Aria abudok nyutob um aruh ariawabigep 3-kilok, anudok debeini nanak bata nenek apunih aih kabi da iganigadae rignenekesh um.

6 “Aria um 5-kilok wabigep anan tananak aria natik anam kupaimi armamshopunek heyotumeyoh. Aria narigamna-mudok, ‘Umum maresh ba ipak da peyotu

Page 45: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 20:7 42 MATYU 20:22

meyoh agundok um ahudok rouhi nyum-nah?’

7 “Aria amam hakripan namudok, ‘Doukmadae anan arman nukop mour apak uwe,uwok.’

“Aria anudok debeini nakripam namu-dok, ‘Ipak shopunek kare ba penek moureikig wainig nubarig.’

8 “Aria wabigepmour nyatuhobi nyutob,anudok debeini nanaki nakrip ananin na-suhw merik um mour iri namudok, ‘Nyakhwari amudok henek mour iri ba nyu-torum nyukam utabor. Sagomatin nyaknyurig nyukam utabor amudok da hagigukhatogur um mour iri, aria nyukam utaboratun atun arigaha nyutogur um amudok daharig hanaki hatogur um mour iri.’

9 “Aria amudok da hanak henek mour5-kilok wabigep iri hanaki hurao atin atinkina. 10 Aria nyutob batogur um amudokda harik hatogur um mour iri hanaki umhurao amamibor utabor, aria amamip urk-wip por namudok amam ta hurao sabaiboriutabor. Aria uwok, amam shopunek haraoatin atin kina shopunek. 11 Amam hatikutabor amam harabori, aria amam hani-tok hani anudok debeini nagrem nubarigiri namudok, 12 ‘Amudok armam hagigukhatograri ummour, amam henekmour umatin arag aua, aria nyak nyokom atatahi-bor utabor um apak. Aria apak da marikmenek debeinyi mour abom ruwahep ari-gaha douk, aria wah iganigadae hap abom.’

13 “Anudok debeini nagrem nubarig irinemnek enyudok baraen aria anan tanakrip anan um amudok henek mour irinamudok, ‘Arpenyin, eik madae igiyagi-men ba inek enen yoweinyi ina um nyakuwe, uwok. Iganigadae ohwak wabobaraen nyakus atugun aria nyakri wosikum nyenek mour shuknih nyumnah ariata itorin atin arag kina. 14 Nyak nyuraonyakibor utabor aria kare nyunak. Amu-dok yagiguk yarawam iri douk eik kanakyakri wosik meyoh um yokam atatahiborutabor kabi da yako ipak um. 15 Eshudokeikish muguhwos. Aria eik ta mare igipesheikim urkum aria isiya eikibor utabor, aka?Aria eik ta ikana inekesh yopuhi aih, ariaumum maresh ba nyakish urkum apahwshenek nyigiya um eikih yopuhi aih?’ ”

16 Aria Jisas nakri namudok, “Eshudokdouk nyeiguhw wokeshi shape shagiguk

iri, eshesh ko shutogur debeishi shupeshurik. Aria eshudok douk shatogur de-beishi shape sharik iri, eshesh ko shupeshugiguk.”

Ahudok Bihatuh Um Jisas Nakri AgundokShon Nugok Um Aria Nukitak Nupe

(Mak 10:32-34; Luk 18:31-34)17 Aria Jisas nani ananim 12-poreim di-

saipel hagim yah hatoum Jerusalem. Ariaanan nakripam um heyotum huni ananatun hunak aria amam apa hagim yahhanak aria Jisas nakripam namudok,

18 “Ipak pumnek. Douk apak munakJerusalem. Aria eshesh ko shuko EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpeniri um amam debeimi pris huni amu-dok anam henek skulumesh um lo iri.Aria amam ko heneme kwot eik ariahubo baraen um ko he igok. 19 Ariaamam ko huko eik um eshesh kupaishi damadae shunahwaram Juda iri, aria eshudokarpesh ko shububunim eik shugukoruhearia shupruke aria ko she igok rowoginkruse. Aria bihotuh-ahi nyumnah eik ko taikitak um shagok iri um aria ipe.”

Jems Nani Jon Harig Jisas Um Hakri Huto-gur Debeimi

(Mak 10:35-45)20 Aria Sebedi ananik irohukwik

kwanamori Jisas kwani okwokwim biomnagamim. Aria okwok kwabuh kwodukohrubus agundok Jisas napeum ariakwarigan um numnek okwokwin baraen.21 Aria Jisas Narigok namudok, “Nyaknyakri maren baraen?”

Aria okwok kwakrip Jisas namudok,“Nyak ta nyukripe adurin atin baraen na-mudok. Amudok eikim biom nagamim tahupe hurukum nyak, anan ta nupe wobre-hah um nyakin yopunyi rogur aria ananta nupe wobrehah um nyakin anagagrinrogur, um agundok Iruhin nape debeini umananish arpesh um.”

22 Jisas nemnek enyudok baraen arianakripok namudok, “Ipak douk madaegamo pudukemesh um maresh muguh-wos ipak da parig eik-umesh iri. Ariaipak ta wosik um ta putaurume pusaheikin debeinyi amain aria pubroh enyudokkoutukwi eik ta ibroh enyi aka, uwok?”

Aria Sebedi nagamim hakri namudok,“Ohwak biohw wosik ko utaurumen um

Page 46: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 20:23 43 MATYU 21:9usah enyudok amain aria ubroh enyudokkoutukwi.”

23 Aria Jisas nakripam namudok, “Aduratin ipak biom wosik ta ko pubroh enyu-dok eikin koutukwi um pusah eikin de-beinyi amain. Aria enyudok umamiapen tanyupe wabrehah um eikin yopunyi roguraria wabrehah um eikin anagagrin rogur,enyudok doukmadae eikishmuguhwos umta iyagwreh ba igraeh ipak um outumeb baikripep uwe, uwok. Eshudok shapeyeshiwagiturahos eikin Yaken nubokadae na-graehesh um armam ta hupeyeshi.”

24 Aria amudok amam 10-poreimdisaipel hemnek baraen um Jon naniJems da henekeshum aria amamirubnyirub juwehosirub aturub um amambiom. 25 Aria Jisas nahwari ihim-morimhanaki um anan aria nakripam namu-dok, “Ipak padukemesh, eshudok madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe umesheshih aih apa shenekoh um esheshimdebeimi. Aria amudok esheshim debeimidodogowim atum um ihish arpesh um tashigipesh amamin atin baraen um shenekdebeinyi mour. 26 Aria douk ahudokiaih ta mare hupe orokohunum ipak uwe,uwok. Meini arman nakana nupe debeiniorokohun um ipak, aria anan ta nupe kabida anan nenek mour um ipak iri. 27 Ariameini arman nakana niyotu nirik ba nuraodebeinyi nyeigur um ipak iri, anan konupe nubuh atap ba nenek mour meyohum ipak. 28 Namudok atin kabi da EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iridouk madae inaki um arpesh ta shenekmour um shutaurum eik uwe, uwok. Eikyanamori yataurum eshesh, aria ikesheikihw yegenyihw um ta igok aria itorsabaishi arpesh ikweshihesh um esheshishyoweishi inahos shenekesh iri.”

Jisas Nagabe Biom Nabes Seshuhomi Ar-mam

(Mak 10:46-52; Luk 18:35-43)29 Aria Jisas nani ananim disaipel haku-

tukukwabur Jeriko ba hunak. Aria sabaishiarpesh shagipeshan shanak. 30 Aria biomnabes seshuhomi hape anagasihum yah.Aria amam hemnek baraen um Jisas douknagimori yah nanaki aria amam hah-war debeg namudok, “Nyak, Devit ananinbarhonin, nyak ko nyenek gihaum ohwakbiohw.”

31 Eshesh arpesh shemnek amam biomhahwar aria eshesh shakripam debeg ummare hiyagwreh huhwar aria amudokbiom amu hahwar debeg abom namudok,“Debeini, nyak Devit Ananin barhonin,nyak ko nyenek gihaum ohwak biohw.”

32 Aria Jisas neyotu ba nahwari amu-dok biom aria nakri namudok, “Ipak biompakana eik ta inek maresh um ipak?”

33 Aria amam biom hakripan namu-dok, “Debeini, ohwak biohw wakana nyakta nyupok ohwakis nabes.” 34 Aria Jisasnenek gihaum amam biom aria nuwemwisamamis nabes arigas atin aria ta sanapokyopus aria ta hatrugun. Aria amam biomhagipesh Jisas hanak.

21Jisas Nawish Jerusalem Kabi Douk King Um(Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)

1 Jisas nani ananim disaipel hanakhuruhuruk um Jerusalem aria amamhanak hatogur wabur Betfage hurukumgani Olivig mihig. Nagundok aria Jisasneshopok biom disaipel harik hanak.2Anan nakripam namudok, “Punak nabru-dok wabur bape barigiri. Aria nagundokipak biom ta ko putik enen mahin donkishanatogen nyeir maduhw nyani enennugaen aria pukweshihesh madururuharia puraesh punam-morim eik. 3 Enenarpen nyerigep um enen baraen um,aria pukripen namudok, ‘Apakin Debeininakriyesh,’ aria anan ko nukweshiheshshanaki arigas atin.”

4 Eshudok eneshenesh shenenek umshuwereh profet ananin baraen nyatoguradurin atin. Aria baraen enyudok.5 “Krip Saionibur debeiburi wabur,‘Tik, ipakin king nanaki um ipak!Anan samokwiyain arpen nanaki netemori

enen mahin donki aria enen nu-gaen donki nyaran nyanaku.’ ”

6Aria disaipel hanakhenekesh kabi doukJisas nakripam um. 7 Aria amam harawidonki nyani nugaen. Aria amam hawashakamamih rupeh donkiyeb agab, aria Jisasnaprok nato nakih notem agabinyumdonki. 8 Sabaishi arpesh shobuk esheshihrupeh gani yah. Aria kupaishi shatupokishus sapeyeshi rowogosish nyeiguhw ariasheshubuk yah. 9Arpesh sharahaen sharik

Page 47: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 21:10 44 MATYU 21:22iri aria shagiguk um Jisas iri, amu apasheyorub shahwar debeg namudok,“Apak manadudareh um Devit ananin

barhoninaria matuk ananin nyeigur nyato iruhw.Makri Iruhin wosik ta nunekuman yopunyi

anudok armandouk nanamori Debeini ananin nyeigur iri.Apak makri eshesh shape iruhw heven irishopunek shunadudareh-umanaria shutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto

gani iruhw.”10 Jisas nawish Jerusalem aria ihish

arpeshishmishish shakitak yowiyokuk ariashape shanasasorim, “Anan amiapen?”

11 Aria eshudok sabaishi arpesh shan-torum shagipeshan iri shape shahwar,“Anudok douk profet Jisas Nasaretepumin,nape gani shokugi nahobig Galili iri.”

Jisas Nanak Nawish Narub Um IruhinAnanit Debeiti Urupat

(Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)12 Jisas nanak nawish narub um Iruhin

ananit debeiti urupat aria nehiyah eshu-dok arpesh douk apa shator eneshenesharia shanakam eneshenesh shakwu uta-bor iri nagundok. Aria anan nabadiguktebolhos douk shape shadareh utabore-shi aria wagiturahos shapeyeshi shopunekum eshudok douk shanakam utabor umarmiguhw iri. 13 Aria anan nakrip es-hesh namudok, “Iruhin ananik buk doukbaraen nyakri namudok, ‘Eikit urupat doukko shuhwarat um shenek beten-ati uru-pat.’ Aria ipak douk penekat tatogur kabidouk amudok hakwuaruh iri hanabeshuk-ati urupat.”

14 Aria Jisas ta nape numun narubum atudok Iruhin ananit debeiti urupataria enesh nabes seshukeshi shani aiyasyowegas iri shanaki. Eshesh shanaki arianagabeyesh yopish. 15 Aria amam debeimipris hani amudok anam henek skulumeshum Iruhin ananin lo iri hatik enyudok ariaamam henek nyigiya um ananin mour ariaurkum apahw juwehosish atish. Umummaresh, amam hatik Jisas douk nenekenyudok Iruhin atun neneken iri mournyani agundok batowish douk shahwar de-beg shakri namudok, “Apak manadudarehum Devit ananin barhonin aria mohurananin nyeigur nyato gani iruhw”

16 Namudok aria amam hakrip Jisas na-mudok, “Nyak nyemnek enyudok baraenshokwishi shape shahwarumen iri aka,uwok?”

Aria Jisas nakripam namudok, “Eik doukyemnek. Enyudok Iruhin ananin baraenipak patarihen aka, uwok? Baraen nyakrinamudok,‘Nyak Iruhin douk nyohur batowish shanieshudok shawok nyumeb iriaria shatuk nyakin nyeigur nyato iruhw.’ ”

17 Jisas nakripam enyudok baraen ju-rug aria nakutukuk amam aria natogurumadukiburum wabur, aria nanak nape na-gundok um wabur Betani um nishuh abu-dok wab.

Jisas Neyagwreh Baraen Meyoh Aria Enyu-dok Rowog Fik Yarin

(Mak 11:12-14, 20-24)18 Aria ruwahep wehip Jisas nakitak aria

ta natanam um Jerusalem. Napa nanakyah aria nemnek nyurub ban. 19Aria natikenen rowog fik nyeyatu anagas umyah ariananak huruhuruk-umen. Aria natik madaeenep shuruwep pir uwe, uwok. Natikshus atus seir. Anan natik namudok arianakrip enyudok rowog namudok, “Nyakkweipon mare ta enep shuruwep pirenuwe, uwok.” Aria ahudok atuh nyumnahenyudok rowog yarin.

20 Aria amam disaipel hatik namu-dok aria hakitak yowiyokuk hanaboumroguhw aria amam hanasorigum namu-dok, “Kakuri umum maresh aria enyudokrowog fik douk yarin arigas atin?”

21 Aria Jisas nakripam namudok, “Eikyakripep adurin baraen, ipak douk gamopenek bilip um eik, aria ipak mare purbiyep urkwip aria ipak ko wosik penekeshnamudok douk eik yenekesh um enyudokrowog fik um. Aria ipak ta mare penekenyudok atin uwe, uwok. Ipak ta pukripagudok mihig, ‘Nyak kitak ba kare nyaproknyubuh gani youg,’ aria enyudok mugu konyutogur kabi da ipak pukri um. 22 Ariaipak ta penek bilip um eik ba penek betenaria ihish eneshenesh ipak penek betenum puraesh iri, eshesh ipak wosik ta kopuraesh.”

Page 48: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 21:23 45 MATYU 21:34Amam Debeimi Pris Harig Jisas Um Omi

Nyakon Dodogowinyi Debeinyi Nyeigur AriaNenek Enyudok-morim Mour

(Mak 11:27-33; Luk 20:1-8)23 Aria Jisas natanamori nawish narub

um Iruhin ananit debeiti urupat aria apanenek skulum eshesh arpesh um Iruhinananin baraen. Aria amam debeimi prishani eshesh Juda esheshim debeimi hanakiagundok anan napeum aria harigan na-mudok, “Nyak amiapen nyakripen arianyuken enyudok big um nyenek eshu-dok eneshenesh? Aria douk amiapennyakripen um wosik aria nyuken enyudokdodog?”

24 Aria Jisas nakripam namudok, “Eikshopunek eik yakana iyarig ipak um eneshmuguhwos. Aria ipak ko puwanamumeyopinyi baraen um eik aria eik shopunekta ikripep um douk amiapen nyakripe banyeke big um inek enyudok mour. 25NuboJon nenek baptaisumesh iri nenek bap-taisumesh um, anan nubo amiapen nyakri-pan nyukon big ba nenek enyudok mour?Enyudok mour nyatogur iruhw heven aka,nyatogur abudok amnabish arpesh?”

Amam hemnek namudok aria amamkanak hanitok um baraen hakri namu-dok, “Apak ta mukana, ‘Enyudok mournyatogur iruhw heven,’ aria anan ta nori-gap namudok, ‘Aria umum maresh ba ipakmadae penek bilip um anan?’ 26 Aria apakta mukri namudok, ‘Enyudok mour ny-atogur abudok amnabish arpesh esheshinmour,’ aria apak ta munogugur um ihisharpesh. Umum maresh? Ihishmorimdouk shadukemesh namudok Jon nenekbaptaisumesh iri anan douk nanahwaramprofet.”

27 Aria amudok debeimi pris hani es-hesh Juda esheshim debeimi hakrip Jisasnamudok, “Apakmadaemudukemesh uwe,uwok.”

Aria Jisas nakripamnamudok, “Eik shop-unek eik ta mare ikripep um douk amia-pen nyakripe nyuke big ba yenek enyudokimour uwe, uwok.”

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen UmAnan Arman Nani Ananim Biom Nugamim

28 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ariaipak douk urkwip por mumam um enyu-dok baraen? Anan arman nabuki biomnugamim. Aria anan nanam ashuken aria

nakripan namudok. ‘Nya, kare douk banyenek mour wainig nubarig.’ 29 Aria sannuganin nakri namudok, ‘Eik yanoiwos’.Aria nape ba uwok, aria nabo urkum umnakitak nanak nubarig. 30 Aria yakennanam anudok anan naganin aria nakri-pan apunin baraen. Aria shokuni nu-ganin nakri namudok, ‘Wosik eik ta koinak’. Aria anudok shokuni naganinmadaenanak uwe, uwok. 31Aria um amudok biomnugamim, amiapen da nyagipesh yaken-umam ananin baraen?”

Aria amudok debeimi pris hani esheshJuda esheshim debeimi hakri namudok,“San nuganin.”

Aria Jisas nakripam namudok, “Eikyakripep adurin baraen, amudok haraotakis iri aria oudok weyotu yeh iri armagoeshesh ko shurik shuwish um agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshum. 32 Umum maresh? Jon nenekbaptaisumesh iri natogurum ipak arianeyabigep yopihi aih um ipak, aria ipakmadae penek bilip um anan. Aria amudokharao takis iri aria oudok weyotu yehiri armago eshesh shenek bilip um anan.Enyudok ipak patrin, aria ipak madaepenek bilip ba pubukuk yoweishi inahosaria putanam pukon aparuh Iruhin uwe,uwok.”

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen UmYoweimi Armam Henek Mour Wainig NubarigIri

(Mak 12:1-12; Luk 20:9-19)33 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak

ta shopunek pumnek enen wobuwobrenyibaraen. Anan arman nau wain anagnubarig aria naruk narub-umog. Aria nu-mun nubarig anan narok anag bariyaiginuwag um ko sharauri wainip shuruwep.Aria shurakep pubuh agudok nuwag ariashishishep shumawiyep, um shukwunishwainit ihat tutogur. Aria anan narokanap pato potem iruhw iri aurop numunnubarig um arpesh shupeyep um shiyohnubarig. Aria anan nakrip anam ar-mam um hurao kontrak aria hupe hiyohu-man agudok ananig nubarig. Aria anannanak napeik anabur rougunibur wabur.34 Aria huruhurukum wainip shuruwepburep, aria neshopok amudok henemanmour iri hunam amudok harao kontrak irigani wainig nubarig um hudiman wainip

Page 49: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 21:35 46 MATYU 22:4shuruwep. 35 Aria amudok armam haraokontrak um henek mour nubarig iri ha-suhw amudok henek mour um debeiniiri, aria habo anan hakwu wis aria ananhan nagok aria anan hakwuman utaborba nagok. 36 Aria anudok debeini nagremnubarig iri ta neshopok kupaimi henemanmour iri hanam amudok harao kontrakba heyoh nubarig iri. Ahudok nyum-nah anan neshopok sabaimi henek uh-winyumnubokadae rig neshopokamhanakiri. Aria amudok armam harao kontrakaria hape heyohoman ananig nubarig irihakitak henekesh apunih aih um kabi douknubokadae rig henekeshum. 37 Nape bauwok aria ta nagiguk neshopok ananin na-ganin nanam agudok nubarig. Aria ananimurkum mor namudok, ‘Eik ishopok eikinnaganin nunak um aria ta wosik amam tahumnekan.’

38 “Aria amudok henek mour nubarig irihatigu nuganin nanaki aria hanakripamhakri namudok, ‘Nagrem wainig nubarigiri ananin nuganin anudok kweiponnugrem ihish eneshenesh ananin yakenananish iri. Ipak yowi mon nugok umagudok ananig nubarig aria apak murag.’

39 “Namudok aria hanak hasuwanhuwashan natogur adukigum nubarig ariahan nagok. 40 Aria Jisas narik amudokdebeimi Pris hani eshesh Juda esheshimdebeimi aria nakri namudok, ‘Aria doukabudok nyutob anudok nagrem nubarigiri nanaki obi nyutob aria ta nenekammumam amudok henek mour nubarigiri?’ ”

41 Aria amudok debeimi hawanambaraen hakri namudok, “Anan ko nuboAmudok yoweimi armam nom nukomdebeiri eriger aria hugok. Aria agudokwainig nubarig anan ko noko kupaimiheyohog. Um abudok nyutob wainipshuruwep burep, aria shudiyep shukoananep.”

42 Aria Jisas narigamnamudok, “Ipak pa-trin enyudok baraen nyetem Iruhin ananikbuk iri aka, uwok? Baraen enyudok nyakrinamudok,‘Amudok utom douk harok urupat iri

hakana yoweimi aria huwasham-ukuk iri,

douk matogur yopumi marik iri utomdodogeshim um shurok urupat um,

um mushubonim anagasitum urupat.

Enyudok douk Debeini atun neneken ny-atogur.

Neneken apak matrin aria makitakyowiyokuk

manadudareh makri enyen doukDebeini atun neneken iri mour.’

43 “Namudok aria eik yakrip ipak, Iruhinko ta nupotik ipak aria mare puwish umagundok Iruhin nape Debeini um anan-ish arpesh shapeum aria ta nurao anan-ish arpesh douk shasuhw ananin baraendodog aria shenekesh um yopihi aih iriaria eshesh shunak shuwish um agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshshupeim. [ 44 Aria douk meishi arpeshshugrukuk ba shubuh shetem amudokutom, um ko tukuresh um biyeh aria pu-rukureshuk shokugun shokugun. Ariameishi arpesh douk amudokutommugrukibamubimutemesh iri, aria komushorig es-hudok arpesh ba shutogur shenenem kabidouk munyabeg um.]”

45 Aria amam debeimi pris haniFarisi hemnek Jisas ananin wobuwo-brenyi baraen aria hadukemesh hakrianan douk nakriyen nenyum amamatum. 46 Namudok aria hakri abom umhusuhw Jisas um heneman baraen aria tahanogugur um arpesh. Umum maresh?Eshesh shakri Jisas douk anan profet.

22Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen Um

Anagun Debeiguni Worigun Douk ShenekagunUm Biyesh Shanaraum Um

(Luk 14:16-24)1 Aria Jisas ta nakri enen kupainyi

wobuwobren baraen shopunek um amu-dok debeimi namudok, 2 “Arpesh shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum heven, douk kabi ananking nenekeshahi aih um. Ananin na-ganin nakana nurao armatok aria kingnenek debeiguni worigun. 3 Atin anannakrip arpesh um shunaki um agundokshanaraum-oguni worigun. Douk ahudoknyumnah hatogur um shuwok worigun-ahi aria anan neshopok heneman mour irium hanak hukripesh shanaki. Aria hanakhakripesh ba shanoiwos um shanaki. 4Ariaanan ta neshopok kupaimi heneman mouriri um hunak aria nakripam namudok,

Page 50: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 22:5 47 MATYU 22:21‘Punak pukrip eshudok nobokuhi yen-emesh baraen iri ba shunaki. Pukripeshnamudok, “Pumnek. Eik yenek eikigunworigun aria yagunubuk ba nakus. Eikishababish kauhos shani shanagoki shokushikupaishi kauhos apak iganigadae maesh.Ihish eneshenesh iganigadae shenenekba shakus. Ipak yowi munam agundokshanaraum-oguni debeiguni worigun.” ’

5 “Hanak hakripesh ba madae shum-nekam uwe, uwok. Eshesh shakitakshanam esheshin mour. Anan nanamnubarig. Anan nanak nenek mourumananis bisnis. 6 Aria eshudok eneshshakitak shasuhw amudok henemanmour king iri sham irihwairoh shenekamabraenyim atum aria hagok. 7 Namudokba king ananibur nyibur juwehosiburatubur, aria neshopok ananim soldia hanakhabo eshudok douk shabo ananim hagokiri. Haesh shagok aria howehumeshesheshibur wabur hanubur heyatabur.

8 “Aria king nahwar amudok anam hen-eman mour iri hanaki ba nakripam namu-dok, ‘Agundok eikigun worigun yenekagunum eikin nuganin nurao armatok um douknenenek nakus. Aria arpesh yenemeshbaraen um shunaki iri, eshesh yoweishiarpesh aria madae shunaki uwe, uwok.9 Namudok aria douk atin ipak punamsabaihi debeihi yeh aria putorumori ihisharpesh ipak putrishi. Aria ipak pukripesharia puraesh punaki um agundok wori-gun.’ 10 Anan nakri namudok, aria amu-dok heneman nour iri hakitak hagim yehhanak. Amam hanak aria hakrip sabaishiba haraesh hanaki. Enesh yopishi eneshyoweishi. Haraeshi aria atudok debeitiurupat douk shenek worigun um eshudokbiyesh shanaraum iri amu shunukit.

11 “Douk shape aria king nanak naw-ishum nutrish. Nawish aria natik ananarman douk madae nurei yopuhi rupahdouk shanoginohw-ahi um agnudok doukarpesh shanaraum um uwe, uwok. 12 Ariaking narigan namudok, ‘Arpen, umummaresh? Aria nyak madae nyerei yopuhirupah ba nyanak nyawishi agundok? Anandouk baraen wokan mumukin aria nape.’

13 “Aria king nakrip amudok henemanmour iri namudok, ‘Ipak puweshik anudok

ananish roguhw aiyas aria puwashan nu-togur aduk ba nupe arukwutigunum. Nu-togur nupe um arukwutigun-ibur waburarpesh shape shureh ba sharpogur es-heshiruh naruh shuwegoruh ba shemnekdebeiri eriger um.’ ”

14 Aria Jisas nakripam, “Ipak pumnek.Iruhin nadukemesh um nuhwari sabaishiarpesh aria nagraeh atin atinmeyoh shupeshuni anan.”

Anam ArmamHarig Jisas Um Shenek TakisUmEsheshRomEsheshinDebeini GavmanSisar

(Mak 2:13-17; Luk 20:20-26)15 Amam Farisi hanak anabik aria

heyagwreh habo baraen um hakri hunekrohwhusarigan enen baraen, ba hurim yehum heneman kwot Jisas. Amam hakanahukwiraeh hugiyagim Jisas um niyagwrehenen nyaunyatograri baraen um ariaamam Farisi ta heneman baraen Jisas umanan kanak ananin baraen. 16 Amamheshopok amamim disaipel hani Herotananim armam hanam Jisas aria hakripannamudok, “Tisa, apak madukemesh, nyaknyeyagwreh adurin baraen iri. Umenyudok adurin baraen atin nyak douk apanyenek skulum arpesh um Iruhin ananihyopihi aih. Nyak madae nyunogugurenen arpen uwe, uwok. Nyak nyeyagwrehapunin baraen um ihish arpesh, eshu-dok debeishi nyeiguhw shapeyeshi arianyeiguhw wokeshi shopunek. 17Namudokaria nyak kripap. Nyak douk ta nyukrimumam? Enyudok douk wosik um apakta mukon takis um debeini gavman Sisaraka, uwok?”

18 Jisas nadukemeshum amamip yoweipiurkwip por ehi aih aria nakri namu-dok, “Ipak pagiyagigi armam, ipak pakanapugiyagim eik um maresh? 19 Ipak tapuyabige anam utom ipak pator takis omi.”

Aria amam harawi anam utom um anan.20 Aria Jisas narigam namudok, “Arudokaborir aria enyudok nyeigur omiapeny-ish?”

21 Aria amam hakana, “Debeini gavmanSisar ananish.”

Aria Jisas nakripam namudok, “Enesh-enesh Sisar ananish ipak puko ananesh,aria eneshenesh Iruhin ananish ipak pukoIruhinesh.”

Page 51: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 22:22 48 MATYU 22:4322 Amam hemnek enyudok baraen, hak-

itak yowiyokuk aria hakutukuk anan bahanak.

Amam Sadyusi Harig Jisas Um AgundokShagok Iri Ta Shukitak Um

(Mak 12:13-17; Luk 20:27-40)23 Ahudok atuh nyumnah amam Sadyusi

douk apa hakri um shagokiri kweiponmare ta shukitak uwe iri, hanaki agun-dok Jisas napeum. Aria harig Jisas na-mudok, 24 “Tisa, Iruhin ananin lo seiwoknako Moses iri nyakri namudok, ‘Doukanan arman batowish uwok ba nugok,aria ananin wanin nuwaur ananik iro-hukwik ba kubuki batowish, um ashukenananip awirop um ta mare diwarihukiyoh.’ 25 Seiwok anap awirop amakek yakenshabuki 7-poreim nagamim hape oroko-hun um apak. Ashuken nurao onok ar-matok um ananik irohukwik ba madaenubuki enesh batowish uwe, uwok, arianagok. Namudok aria wanin ta nuwaurashukekuman. 26 Aria wanin shopunekmadae nubuki enesh batowish uwe ariaanan shopunek nagok. Aria rabinari umashukenyim biom shopunek nagok, okwu-dok ashukek kwaur ihim-morim owarhimarigaha kwaur nagiguki shopunek. 27 Ihim-morim amudok 7-poreim nugamim hagokaria bagiguki nyutob okwok shopunekkwagok. 28 Aria nyak kripap. Kweiponibnyutob arpesh shagok iri ko ta shuki-tak um, okwudok armatok kweipon ku-peim kurao meinari arman um okwokwinraminen um amudok 7-poreim armam?Nyak nyadukemesh, ihim-morim seiwokharaokum amamik irohukwik.”

29 Aria Jisas nakripam namudok, “Ipakmadae pudukemesh um Iruhin ananinbaraen douk nyetem ananik buk iriuwe, uwok. Aria ipak shopunek madaepudukemesh um enyudok dodogowinyidodog Iruhin ananinyi uwe, uwok. Namu-dok aria ipak peyagwreh nyau-nyatograriyoweinyi baraen. 30 Kweipon eshudokarpesh shagok iri ta shukitakum, eshudokarpesh kweipon mare ta shanaraum uwe,uwok. Eshesh kweipon shupe kabi daenselahos shape iruhibur wabur heven.31 Aria um enyudok baraen douk arpeshshagok ba shakitak um, eik yakana iyorikipak. Ipak seiwok madae putarih Iruhinnakripep-enyi baraen um ipak aka, uwok?

Anan nakri namudok, 32 ‘Eik Abrahamnani Aisak nani Jakob henek lotu um eikiri, eik amamin Iruhin.’ Enyudok baraennyakri Iruhin anan douk madae shagokiri esheshin Iruhin uwe, uwok. Anandouk arpesh shape iri eshesh sheneklotuman iri.” 33 Eshesh arpesh shemnekenyudok baraen, aria shakitak yowiyokukum ananin baraen.

Iruhin Ananin Nyarik Iri Lo(Mak 12:28-31; Luk 10:25-28)

34 Douk amam Farisi hemnek um Jisasnabeyomuk baraen amam Sadyusi ariaamam hantorum hanamori anan. 35 Anannadukemesh um Iruhin ananin lo napeorokohun um amudok. Anan nakananukwiraeh nugiyagim Jisas um niyagwrehenen baraen madae yopunyi uwe aria nar-igan namudok. 36 “Tisa, meinyi lo douknyarik iri um ihin Iruhin ananin lo arianyenek uhwin um ihin kupainyi lo?”

37 Aria Jisas nakripan namudok,“ ‘Ipak ko pukri punuwasham Iruhin,apakin Debeini. Ipak ko gamo pukripunuwasham anan adur atin um ipakimshunukim urkum aria ipakin shunukinmishin aria um ipakinyum shunukinyumtinytin um punasuhw dodog pukri ananatun.’ 38 Enyudok lo enyen debeinyi ariadodogowin nyarikum ihin lo. 39 Ariaenen lo nyagipesh enyudok lo enyendouk atatahin um enyudok nyarik iri lo.Enyudok lo nyakri namudok, ‘Ipak kopukri punuwasham meishi arpesh doukshape huruk um ipak iri kabi da ipakpakri punuwasham ipak kanak morimum.’ 40 Enyudok biyen lo douk mamokinaria baugenyum ihin kupainyi baraenyumIruhin ananin lo aria shopunek ihin baraenum amam profet henyemaguk iri.”

Jisas Narik Amam Farisi Um Anudok Ar-man Krais

(Mak 12:35-37; Luk 20:41-44)41 Amam Farisi hantorum hape atugun,

aria Jisas narigamnamudok, 42“Ipakip urk-wip por mumam um anudok arman KraisIruhin nagraehan neshopokan nanaki iri?Anan douk amiapenyin barhonin?”

Aria amam Farisi hakripan, “Anan doukDevit ananin barhonin.”

43 Aria Jisas narigam namudok, “Na-mudok aria umum maresh aria IruhinananinMishin seiwok nyakon urkumDevit

Page 52: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 22:44 49 MATYU 23:13-14aria anan nahwar anudok arman ‘Debeini?’Umum maresh? Devit seiwok nakri,44 ‘Debeini nakrip eikin Debeini namudok,“Nyak hagipe agundok ehahum eikin yop-

unyi rogurarigaha eik ko ta ibo nyakim horimhubuh atap um nyak ba iyoh.” ’45 Ipak putik. Devit douk nahwar anudokarman Krais nakri, eikin Debeini. Namu-dok aria umum maresh ba Krais anan daDevit ananin barhonin?”

46 Aria madae ananum amudok armamta wosik nuwanam baraen ba nukrip Jisasuwe, uwok. Aria um ahudok nyumnah ariahagiguki nyumneh, amam hanogugurumhorik Jisas um enesh muguhwos shopunekuwe, uwok.

23Jisas Nakripesh Dodogowinyi Baraen Um

Mare Shigipesh Amam Farisi Hani AmamHenek Skulumesh Um Lo Iri Henekehi YoweihiAih

(Mak 12:38-39; Luk 11:43, 46, 20:45-46)1 Aria Jisas nape nakrip eshudok

worobaishi arpesh shani ananim dis-aipel. 2 Anan nakri namudok, “AmamFarisi hani amudok henek skulumeshum Iruhin ananin lo iri, hape debeimihenek skulumesh kabi seiwok Moses napeDebeini aria nenekesh um. 3 Namudokaria ihin baraen amam hakripepenyi, ipakko pumnek aria pigipeshen. Aria ehudokyoweihi aih amam apa henekehi, ehudokiaih ipak mare pigipesheh uwe, uwok.Amam hakripesh um Iruhin ananin loaria amam madae ta hugipeshen uwe,uwok. 4 Amam hakrip ipak um pigipeshdodogowinyi lo kabi da amaenyigwi unughagwem ipakibus agabus, aria ipak penekdebeinyi mour um apa pusah agwudokunug. Aria amammadae ta hutaurum ipakba pusah enyudok dodogowinyi lo uwe,uwok.

5 “Ihish eneshenesh amam henekeshi,amam henekesh um arpesh ta shutrumaria shukam big. Amam douk henekshaginohw-oguni bokisigun23:5ariahaweshikogun nape amamigos yomo-gos aria roguhw. Aria amamih rupeh

henekehi apubusih um rouhi hatogurheiruk. 6 Shenek debeiguni worigun umamam hakana hunak hupe wagiturahosshutao yopugunum um gani debeimi atumhapeim. Eshesh Juda shape sheneyag-wreh baraeny-ogwi urusag shopuk amamhakana hunak hupe yopishi wagiturahosshape sharik iri. 7 Amam hakri abom umarpesh shukripam shenekumam yopihinyumnegwih, wabigegwis aria ruwaheg-wis gani shantorumumagegwiruhum, ariaamam hakri abom um arpesh shuhwaram‘Debeini Tisa.’

8 “Aria arpesh douk mare ta shuhwarep‘Debeini Tisa’ uwe, uwok. Atun arag ar-man anan douk ipakin Debeini Tisa ariaipak ihipmorim douk pape ashuken anin.9 Aria douk atap agudok nahobig ipak tamare puhwar anan arman ipakin yakenuwe, uwok. Atun arag arman nanahwaramipakin yaken iri douknapeheven iri. 10Ariadouk mare ta shuhwarep ‘Debeimi’ uwe,uwok. Ipak douk puhwar atun arag De-beini, eik douk Krais anudok arman Iruhinnagraehe aria neshopoke um yanaki iri.11Meishi arpesh douk shukri shupe ipakishdebeishi, eshesh ta shupe shunek mourumipak meyoh. 12 Meishi arpesh shakanashuto debeishi abom iri eshesh shubuhatap iri. Meishi arpesh madae shuhur es-heshish nyeiguhw shuto iruhw iri, esheshta shunahwaram debeishi arpesh.”

Jisas Nakrip Amam Farisi Hani AmamHenek Skulumeshum Iruhin Ananin Lo Iri UmYoweihi Aih Amam Henekeh Iri

(Mak 12:40; Luk 11:39-52, 20:47)13-14 Aria Jisas ta shopunek nakri na-

mudok, “Eik yakri giha abom um ipakpenek skulumesh um lo iri aria ipak Farisi.Aria ipak ko pupe yoweihi aihum. Umummaresh, ipak peyagwreh biyog nukwatogiri. Umum maresh? Ipak padukemesh umputapok witogum arpesh shakana shuwishaburdokwabur um Iruhin napeDebeini umananish arpesh shapeum heven. Umummaresh? Ipak kanak shopunek ta marepuwish uwe, uwok. Aria kadak ba arpesh

23:5 23:5 agundok shokuguni shaginohw-oguni bokisigun amam haweshikogun yomogos sani roguhw iri, amamdoukhagipesh eshesh Juda esheshih aih aria haweshikogunnape. Agundokmorimbokisigundoukhowemenen Iruhinananin baraen numunum bokisigun aria henyur nyorum urkwip porumen aria hugipeshen. Putik Namba 15:37-41.

Page 53: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 23:15 50 MATYU 23:26shakana shuwishum aria ipak punak puta-pumesh yah eshesh kabi da putapok witogum esheshis nabes yomogos um.

15 “Eik yakri giha abom um ipak penekskulumesh um lo iri aria ipak Farisi. Ariaipak ko pupe yoweihi aihum. Umummaresh? Ipak peyagwreh biyog nukwatogiri. Ipak panak parahaen ihigunum yougaria amnab umum pakana penek atun ar-man um nutogur ipakin disaipel. Ariaabudok nyutob anan ko nutogur disaipelba jurug, aria ipak kanak pabirak namu-dok aria anan nenek uhwin um ipak umnenek yoweyoweihi aih. Aria ipak penekanaria pushopokan um ta nunam yoweiburiwabur hel kabi da ipak kanakmorim.

16 “Eik yakri giha abom um ipak Farisinabes seshuhep iri pakana piyabik yehumkupaishi, aria ipak ko pupe yoweihi aihum. Umum maresh? Ipak pakri namudok,‘Enen arpen nyukri um Iruhin ananiturupat aria nyukana adur iruhw umnyunek enesh muguhwos, aria ta marenyunekesh um da enyen nyakrium. Ariadouk enen arpen nyukri um gol rakusIruhin ananit urupat aria nyukri aduriruhw, aria enyudok arpen ta nyenekeshkabi da nyakrium.’ 17 Ipak pagugaki arianabes seshuhepi, maresh enesheneshdouk yopishi sharikiri um Iruhin ananisnabes? Gol douk yopuri aria rarik iriaka? Iruhin ananit urupat douk yoputi batarik iri? Ipak padukemesh, Iruhin ananiturupat atut douk tenek gol ratogur Iruhinananish muguhwos. 18 Aria shopunekipak pakri namudok, ‘Douk meinyi arpennyukri alta aria nyukri adur iruhw umnyunek enesh muguhwos, enyudok doukbaraen meyoh. Aria douk nyukri ofanyutem iruhw alta iri aria nyukri aduriruhw, aria enyen ta nyenekesh kabidouk nyakrium.’ 19 Ipak nabes seshuhepiri, maresh muguhwos douk yopishi basharik iri um Iruhin? Ofa douk yopunyinyarik iri um Iruhin aka? Alta doukyopunyi nyarik iri um Iruhin ananis nabesaka? Enyudok alta douk nyenek enyudokofa nyatogur Iruhin ananish muguhwos.Aria enyudok alta nyeshagrakuk ofa.20 Namudok aria meinyi arpen nyukrialta aria nyakana adur iruhw, enyendodogeshinyum enyenyin baraenyum alta

nyani ihishmorim eneshenesh shetemiruhinyum iri. 21Aria meinyi arpen nyakriIruhin ananit urupat iri aria nyukri aduriruhwumnyunek eneshmuguhwos, enyendodogeshinyum enyenyin baraenyumIruhin ananit urupat aria Iruhin anankanak shopunek, nape atudok urupatiri. 22 Aria meinyi arpen nyukri heveniri aria nyukri adur iruhw um enyendodogeshinyum enyenyin baraenyumIruhin ananin yopunyi wagitur aria anankanak napeyenyi enyudok wagitur iri.

23 “Eik yakri gihaum ipak douk penekskulumesh um Iruhin ananin lo iri ariaipak Farisi. Aria Ipak ko pupe yoweihiaihum. Umum maresh? Ipak peyagwrehbiyog nukwatog iri. Ihig shokugi apigeneshenesh nubarigish ipak pasiyaeshum10-poreigunum aria pukon anabikumIruhin. Aria douk urkum moshukep-ukukum ihin debeinyi baraenyum Iruhinananin lo, kabi da yopuhi aih um, urk-wip purum arpesh aria punek gihaumarpesh um aria punek bilipum Iruhinananin baraen aria pigipeshen. Doukipak ta dodogeshipum pigipesh enyudokbaraenyum debeinyi lo, aria ipak mareta urkwip pukepukuk um nyanyudokenen um shokugi apig enesheneshin loshopunek uwe, uwok. 24 Ipak nabesseshuhep iri pakana piyabik arpesh umyah, ipak kabi da arpennyushakamshokurieshur ror enyenyik yabik, aria enyennyatukor nyawashorukuk. Aria enyenmadae nyutik debeinyi mahin Iruhinnakri um mare shunyoh iri kamel douknyor yabikum, aria enyen nyahurig yabiknyakutuguk.

25 “Eik yakri giha abom um ipak doukpenek skulumeshum Iruhin ananin lo iriaria ipak Farisi. Ipak ko pupe yoweihiaihum. Ummaresh? Ipak peyagwreh biyognukwatog iri. Ipak gamo pakrup adukisumkas sani yaureruh, aria ipakih yoweihi aihhape numuniruhum. Ahudok aih douk na-mudok, ipak penek nyigiya umkupaishi es-heshish muguhwos aria ipak pakwuaruh-umesh. Umum maresh? Ipakip urkwipdouk porum ipak kanak atin. 26 Ipak Farisida nabes seshuhep iri. Sagomatin ipakpukrup numunipum kap, aria ta adukipumshopunek ta bogrop.

Page 54: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 23:27 51 MATYU 24:227 “Eik yakri giha abom um ipak douk

penek skulumeshum Iruhin ananin lo iriaria ipak Farisi. Ipak ko pupe yoweihiaihum. Umum maresh? Ipak peyagwrehbiyog nukwatog iri. Ipak douk kabiwonugwegwiruh eshesh showatomoruhshakwu shigorihwiti beit. Adukihwumwonugwehw yopuhwum shutruh, arianumun shagoki esheshish bishiguh ariaihishmorim goutukwishi eneshenesh shor.28 Ipak shopunek pape namudok atin.Arpesh shatik ipakiruh yegeshiweruh,aria shakana ipak douk yopishi arpesh.Aria amu uwok. Numunum ipak doukshunikipum agundok peyagwreh biyognukwatog um aria agundok pabrig Iruhinananin lo um.”

29 Aria Jisas ta nakri namudok, “Eikyakri giha abom um ipak douk penekskulumeshum lo iri aria ipak Farisi. Ipakko ta pupe yoweihi aihum. Umummaresh?Ipak peyagwreh biyog nukwatog iri. Ipakpenek yopuruhi wonugwegwiruh umamam profet, aria ipak paginohw-oruh umeshesh yopishi shagok iri arpesh. 30 Ariaipak pakri namudok, ‘Nubo seiwokumbabenomi hapeyobi nyutob um, aria apaktamaremutaurum esheshum shubo amamprofet hugok uwe, uwok.’ 31 Um enyudokipakin baraen ipak kanak powereh agun-dok ipak patoguromi yamehem seiwokhabo amam profet hagok iri um. 32 Ipakmare pigiyagig penekesh namudok ipakdouk yopishi arpesh uwe, uwok. Ipak kare,ba punekesh ahudoki yoweihi aih kabi daipakim yamehem seiwok henekeshum ariapiyatak ipakim yamehem amamih yoweihiaih! 33 Ipak kabi da yoweiguhwi yuguhwum. Iruhin ko nenemep baraen ipak ariaipak ko punam hel, ehudok yoweihi nyih taipak puruwok um yah wokumep.

34 “Namudok aria ipak pemnek! Eikko ishopokugu amam profet aria yopumiurkum morom iri anam here yopumiurkum iri aria amam hadukemesh umIruhin ananin lo iri hunamagu ipak.Namudok aria ipak ta pubo anam hugok,pupruk anam aria penek nyilim anamhir rowogin kruse aria pupruk anamnumun ipak Juda pape peyagwreh-ogwiurusag. Aria ipak ta apa puhiyahamumipakirub warub aria amam ta huruwok

hanam kupairubi warub. 35 Namudokaria Iruhin ko ta nunekep pusah debeinyiamain um agundok pabo ihim-morimyopumi armam hagok um. Amam seiwokhape abudok amnab iri, enyudok debeinyiamain kweipon nyupe ipak atin. Enesharpesh seiwok shabo sabaishi yopishiarpesh shagok iri douk parik pabo Abelnagok arigaha shabo Sakaraia, Berekiaananin batowin, anan douk anudok armanipak seiwok pan nagok orokohunum Iruhinananit urupat aria um alta. 36 Eik yakripepadurin baraen ipak, enyudok yoweinyipoe ta nyutogurum ehudok yoweihi aih,ahudok ko hutogrum eshudok arpesh doukshape agudok nahobig abudok nyutob iri.”

Jisas Nenek Gihaum Arpesh ShapeJerusalem Iri

(Luk 13:34-35, 19:41-44)37 Jisas natik wabur Jerusalem aria

nakri namudok, “O ipak arpesh papeJerusalem iri, seiwok ipak apa pabo amamprofet hagok. Armam Iruhin neshopokamharaumepari ananin baraen iri, ipakdouk shopunek pakwu-umam utabor pamhagok. Worobaihi atih nyumneh eik yakriiraepari aria ishigorip kabi anat mamokitowot tarauri nugag gwanaki atugun ariateshigorug atatish kapraigiyohos um. Ariaipak pakri amu uwok um eik. 38 Ariadouk pumnek! Douk ipakibur waburko bunanukuk buniyatakuk aria mareta enesh arpesh shupe abrudok waburuwe, uwok. 39 Eik yakrip ipak adurinbaraen namudok, ipak ko mare ta putikeik shopunek, arigaha kweipon abudoknyutob butogurum ba ipak ko pukri,‘Apak makri Iruhin nunekuman yopishiumanudok arman douk nanakmorim Iruhinananin nyeigur iri.’ ”

24Jisas Nakripesh UmHorim Hanaki Hununu

Iruhin Ananit Debeiti Urupat(Mak 13:1-2; Luk 21:5-6)

1 Jisas nakutukuk Iruhin ananit debeitiurupat natogur nanak, aria ananim di-saipel hanamori anan. Amam hakanahiyabiganum Iruhin ananit debeiti urupattuni yopugwi urusag gweyotu huruhurukiri. 2 Aria anan nakripam enyudok baraen.“Ipak patik agwudok yopugwi urusag? Eik

Page 55: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 24:3 52 MATYU 24:19yakripep adurin atinyi baraen, horim kohanaki hubrigat aria hununut aria ta marehukuna huhur anam utom ba humemanam kupaimi utom ba ta utabor butaouwe, uwok. Ihibor utabor ko shruworuborbututu biniyatak tupri tupro bunak atumatum bubuh bukus bunak amnab.”

Jisas Nakripesh Um Anab Nyutob SabainyiAmain Kweipon Nyutogur

(Mak 13:3-13; Luk 21:7-19)3 Jisas nakih nape ahwudok yoduhw

Oliv, aria amam disaipel atum hanamorianan aria harigan namudok, “Nyak kri-pap, meibi nyutob eshudok enesheneshiganigadae nyakripapeshi ko shutogur?Maren kak ko nyurik nyutogur aria apaktamudukemesh, nyak ko nyutanamori ariaabudok amnab ko butuhukuk?”

4 Aria Jisas nutanam nakripam namu-dok, “Ipak ko pudukemesh atin. Ta enesharpesh shunaki shugiyagimep. 5 Umummaresh? Sabaishi kweipon shunaki shukrieikin nyeigur aria shukana, ‘Eik kanakEik Krais Anudok Arman Iruhin seiwoknagraehe neshopoke yanaki iri.’ Ariashugiyagim sabaishi arpesh ba shunakshuwishuk. 6 Ipak ko pumnek debei-hwi wanohwin gaha huruk atin aria ipakta pumnek baraenyum debeihwi wanohwko hwutogur rougunum. Aria ipak kopudukemesh. Aria ipak mare pukitakyowiyokuk uwe, uwok. Eshudok enesh-enesh ko shutogur, aria abudok bagigukinyutobum amnab ko butuhuk um ta marebutogur arigas uwe, uwok. 7 Aria esheshanag nahobig ko shukitak shini enesh ku-paigi nahobig shurpak. Anan king niniananishi ko shukitak shuni kupaini kingnini ananishi shupe shurpak. Aria anarubwarub ko debeirubi nyurub besh aria enyikko kwutuk. 8Enyudok ihinyumorim nyarikiri amain kwo nyutogurum kabi da onokarmatok kwonomnek rarig iri erigerumkwubanuh ba kubuki batowin um.

9 “Abudok nyutob eshesh ko shuraoipakumshukep eriger aria shukep amaeny-ibi aria shep pugok. Aria ihish arpeshesheshish nyirub aparuh ko yowesh umipak. Umum maresh? Ipak douk eikipariaria eikin nyeigur nyapeum ipak. 10 Ariaum abudok nyutob sabaishi arpesh shenek

bilipum eik iri ko shunahuhao eik ariashubukuk esheshin bilip um eik. Ariaeshesh ko shunahwaram horik horinumeshesh kanak aria shunarao eshesh kanakum horik horin um shenenem baraen ariashesh shugok. 11 Worobaimi henek rohwaria hagiyagig iri profet ko hutogur henekrohw hugiyagim worobaishi arpesh aria koshigipesham. 12 Yoweihi aihish inahos koshutogur dedebesh atish. Namudok ariasabaishi arpesh ko shukutukuk ahudoki aihum shukri shunuwasham kupaishi arpeshkabi da eshesh shakri shunuwasham es-hesh kanakmorim. 13 Umum maresh? Es-hudok douk shugipesh eik atish arigahashugok iri, eshesh Iruhin ko ta nuraeshshutanamori shupe wosik atin. 14 Aria es-hesh ta shukripesh Iruhin ananin yopinyibaraenyum arpesh shuwish agundok anannape Debeini um ananish arpesh um doukko shanak shukripesh enyudok baraenyumihirub warub abudok amnab um, ihisharpesh um shemnek ba shutuh iyoh, ariaahudok yoweihi hugiguki nyumnah ta kohutogur.”

Jisas Nakripesh Um Anab Yoweibi NyutobKo Butogur Iri

(Mak 13:14-23; Luk 21:20-24)15 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ipak ko

putik enyudok yoweinyi mugu abom iri,seiwok profet Daniel nakriyenyi, enyudokmugu ta nyutogur numun Iruhin ananitdebeiti urupat. Aria nyununut ba arpeshmare ta shuntorum shanaki shuwishuwe, uwok. Eshesh ta shukuna yoweishiinahos shapeyoti urupat. Meishi arpeshshutarih enyudok baraen iri, eshesh kogamo shudukemesh atin.”24:15 16 AriaJisas nakripam namudok, “Abudok nyutobarpesh shape agudok Judiaig shokuginahobig eshesh ko shuruwok shunakgani yodururuh-igunum. 17 Meinyi arpennyetem iruhw urupat iri, ta nyubuh atapum, enyen ko mare urkum murum nyuhurenyenyish eneshenesh shakus numunumurupat iri uwe, uwok. 18 Aria meinyiarpen nyetu nubarig iri, enyen ko marenyutanam urupatum nyuhur enyenyihrouhi rupah uwe, uwok. 19 Debeinyigihaumwanarahaenyi armago aria armagoapa wokesh nyumeb shokwishi batowish

24:15 24:15 Enyudok atin baraen da Matyu atun neyagwreh-enyi.

Page 56: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 24:20 53 MATYU 24:33iri um abudok yoweibi nyutob. 20 Ipakko penek beten ba ta mare puruwok umnyumanugasibi nyutob aka, um ahudoknyumnah Sabat uwe, uwok. Anah kupaihiakure, ta wosik. 21 Eik yakripepumta puruwok. Umum maresh, abudoknyutob debeinyi amain abom ko nyutogur.Sagomatin Iruhin nakwaram agudoknahobig um arigaha douk, namudokinyiamain madae nyutogur uwe, uwok. Ariakweipon babi bagiguki nyutob shopunekko mare enyudoki amain ko ta nyutogurshopunek uwe, uwok. 22 Seiwok Iruhinmare nukri ba nurupok nyutob banob umenyudok debeinyi amain nyutogur akure,ihish arpesh ko shugok shutuh. Aria bauwok, ananim urkum morum ananishiihish arpesh anan kanak nagraeheshi.Namudok aria anan ta narupoki abudokyoweibi amaenyib nyutob babuhi banabatub.

23 “Um abudok nyutob, meishi arpeshko shukrip ipak, ‘Ipak putik. Anudok ar-man Krais,’ douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanaki iri douk anudok aka,shukripep shukri, ‘Nani nape ganik,’ ariaipak mare penek bilipumesh uwe, uwok.24 Umum maresh? Aria anam henek rohwhagiyagigi iri armam ko hunaki hukri na-mudok, ‘Eik anudok arman Iruhin na-graehe iri aria neshopoke yanakium iri’aka, ‘Eik shopunek douk anan profet.’Aria amam ko henek debeinyi Iruhin atunneneken iri mour aria henek enen kaknyutogur. Eshesh shakana shenek rohwshigiyagim ihish arpesh, aria eshesh tawosik um aria eshesh shakana shenekrohw shigiyagimum arpesh Iruhin douknagraeheshum ananish iri. Aria namu-dok ta uwok. 25 Ipak pumnek. Eik rigukyakripep jurugum eshudok eneshenesh koshutogur.

26 “Namudok aria meishi arpesh koshukripep, ‘Ipak putik, Krais nani napegani wehigunum arpesh uwok um,’ ariaipak mare pumnekesh ba punak uwe,uwok. Aka meishi arpesh shunaki bashukri, ‘Anudok nanabeshuk nape numunatudok urupat,’ aria ipak mare punekbilipumesh uwe, uwok. 27 Umum maresh?Ipak padukemesh um utag brereyarogum,aria atudok lait tatogurum aun nakih-morim aria brereyarat tanak gani aun

nabuhum. Namudok aria Eik Anudok Ar-man douk yatogur adurinyi arpen iri tainekesh namudok atinyum abudok nyu-tob eik ko inamorim aria ihish arpesh koshutiwe atin. 28 Agundok arpesh shagokshakusum, kumub ko bunaki bunahwehenyudok arpen nyagoki.”

Enyudok Ihinyumorim Amain NyutogurNyuneyatakuk Aria Jisas Ko Nutanamori

(Mak 13:24-27; Luk 21:25-28)29 Aria shopunek Jisas ta nakri namu-

dok, “Abudok yoweibi nyutobum enyudokamain um arpesh shemnek debeiri erigerum nyunak nyutuhuk, aria arigas atin‘Nyumnahin aun nutogur wabin,aria wabin aun ta mare wanyukehin ta

arukwutihinaria unib weir utagi ta utotobure ugruki,aria ihish dodogeshishi eneshenesh sheir

utag iriko mare shir atugun uwe, uwok.Eshesh ko shunonug shunak shunaki.’

30 “Um abudok nyutob Eik Anudok Ar-man yatogur adurinyi arpen iri ko itogurgani iruhw utag aria ihismorim awiro-sish arpesh shape abudok amnab iri koshureh. Aria eshesh ko shutik Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri ta itemiruhigum hevenig utag aria ibuhi ini eikindodog aria eikit dodogowiti lait. 31 Ariaoruhw ko hwunahwapur debeg abom ariaeik ko ishopok eikish enselahos shunakum shutorumori ihish arpesh eik seiwokyagrahaeshum eik kanak iri. Eshesh en-selahos ko shutormori arpesh ihigunmorium agudok nahobig aria anagasum agudoknahobig aria sharaesh shanaki um eik.”

Ipak Ko Purao Saki Um Enyudok Rowog FikUm Pudukem Nyutob Eik Inamori

(Mak 13:28-31; Luk 21:29-33)32 Aria Jisas ta nakri shopunek na-

mudok, “Ipak ko purao yopinyi saki umenyudok rowog fik aria pudukemeshum.Abudok nyutob butogurum aria row-ogish nyeiguhw ko shunareh shurpakinamusi shus, aria ipak pudukemeshumyopubi wahib nyutob bakana ko butogur.33Namudok atin, abudok nyutob ipak putikeshudok ihish eneshenesh riguk yakripep-umeshi shutogur ba jurug aria ipak kopudukemesh um, Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri eikib nyutob

Page 57: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 24:34 54 MATYU 24:51banaki huruhuruk jurug aria bapeimoriwit. 34 Eik yakripep adurin baraen, eshu-dok arpesh douk shape abudok nyutob iri,enesh ta mare shurik shugok uwe, ariaeshudok ihish eneshenesh ta shutogur.35Utag gani agudok nahobig ko ta shutuh,aria eikin baraen ta mare nyutuh uwe,uwok.”

Madae Enesh Arpesh Shudukem AhudokNyumnah Aria Nyutob Eshudok Eneshenesh KoShutogur Um

(Mak 13:32-37; Luk 17:26-30, 34-36)36 Aria Jisas ta nakri shopunek na-

mudok, “Madae enesh arpesh shudukemahudok nyumnah eik ko ta inaki ariaeshudok eneshenesh ko shutogurum uwe,uwok. Eshesh enselahos shape heven irimadae shudukemesh uwe, uwok. AriaEik Iruhin Nuganin shopunek madaeidukemesh uwe, uwok. Eikin Yakenatun arag nadukemesh. 37 Namudokehiaih eshesh seiwok shenekehi um Noaananib nyutobum, eshesh ko shenekahudok atatahih aih atih shupe abudoknyutob aria Eik Anudok Arman yatoguradurinyi arpen iri ko itanamori. 38 Seiwokabudok nyutob douk debeibusi worubusmadae sutogurum uwe, eshesh apa shenekirugis worigun shashoh, shawok abar,aria arpesh apa shanaraum, arigahaahudok nyumnah Noa nawish korohukahihatogur. 39 Eshesh madae shudukemeshum enyudok amain ko nyutogur-umeshumuwe, uwok. Aria eshesh shape namudokatin arigaha abusdok debeibusi worubussatogur sabo ihishmorim arpesh shagokshatuh. Aria douk ko atatahih atih aihko hutogrum abudok nyutob Eik AnudokArman yatogur adurinyi arpen iri koitanamorium. 40 Abudok nyutob biomarmam ko hiyotu nubarig aria Iruhinko nurao anan, aria nukutukuk anannupeiguk. 41 Bio armago ko apa unekplauain rehinyum unek bret upe, ariaIruhin ko nurao onok aria nukutukuk onokkupeiguk.

42 “Namudok aria ipak ko pudukemeshatin aria putrugun pupe. Ipak madaepudukemesh um marah nyumnah ipakinDebeini ko nutanamori um. 43 Ipak kogamo pudukemesh um enyudok baraennamudok. Douk nubo anan urupatinarinudukemesh um marab nyutobum wab

nakwuaruhi arman ko nunaki, aria uru-patinari anan ko niyoh urupat nupe ariatamare nukutukuk urupat aria nakwuaruhiri ta nanaki nubrig urupat aria nuwish nu-munitum uwe, uwok. 44Aria ipak namudokatin ko pudukemesh atin ba pupe pubeime.Umummaresh, Eik AnudokArman yatoguradurinyi arpen iri ko inaki anob nyutobipakip urkwip madae purum eik ta inakiy-obi nyutob, aria eik ta inaki.”

WobuwobrenBaraenUmAnanNenekMourWosik Iri Aria Anan Arigeh Hanari

(Luk 12:42-46)45 Aria Jisas ta shopunek nakripesh

wobuwobren baraen namudok, “Meinyiarpen nyenek mour iri ba nyor yopunyisaki aria wosik madae nyigiyagig arianyenek yopunyi mour iri? Debeini ta nu-graeh anudoki nenek mouri arman um tanusuhw merik um amam kupaimi ananimhenek mour iri, aria nusiyaumam wori-gunum nyutob amamin debeini nakriyobi.46 Anudoki arman nenek mour iri ananko gamo nunadudareh um abudok nyutobananin debeini ko nutanamori aria nu-tik anan apa nenek ananin mour. 47 Eikyakripep adurin baraen, debeini ko nu-graeh anudoki arman um nusuhw merikaria neyotu nurik umdebeini ananish ihisheneshenesh. 48 Aria um anudok nenekmouri arman ta nutogur yoweini armanaria anan urkum murum anan kanak na-mudok, ‘Eikin Debeini ta mare nunaki ari-gah uwe, uwok.’ 49 Aria anan nikitak umnubo amudok hani anan henek mour atu-gun iri, aria anan nape apa nawok worigunaria nawok abar nani hawok abar ba hagu-gak iri. 50Aria debeini ko nutanamori anahnyumnah anudok nenek mour iri armanmadae nudukemesh uwe um ananin de-beini ko nanaki uwe, uwok. 51Aria debeiniko nanaki anah nyumnah aria nenekeshyoweishigom um anudok nenek mour iri,aria ta neshopokan nanak nini eshudoksheneyagwreh biyog nukwatog iri shupeatugun. Um nabrudok wabur eshesh koshureh yowiyokuk aria shurupogesh es-heshiruh naruh shumnek debeiri eriger.”

25Wobuwobren Baraen Um 10-Poreiyu Wero-

roiwi Armago

Page 58: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 25:1 55 MATYU 25:201 Aria Jisas ta shopunek nakri namudok,

“Um abudok nyutob arpesh shuwishumaburdok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum heven douk kabienyudok wobuwobren baraenyum 10-poreiyu weroroiwi armago. Anan armandouk atin nurao onok armatok iri, anannakana ko nunaki. Aria oudok weroroiwiarmago wohur owowish lamhos, ariawanak um uparugan yah aria uran unaki.2Anas wisiyu um oudok wagugaki armago,aria anas wisiyu wosik wadukemeshiri. 3 Oudok wagugaki warauri owowishlamhos wanaki aria madae usuwi welunaki shopunek uwe, uwok. 4 Ariaoudok wadukemesh iri, woshar kupairiwel owowish atin atin koutukwihos ariawaraesh wanaki shopunek shani owowishlamhos. 5 Anudok arman nakana nuraoarmatok douk atin iri madae nanaki arigasuwe, uwok. Namudok aria ihiyu-morimarmagonabes seshuho ariaweshuhwakuh.

6 “Arigaha orokohunib umwab aria enenarpen nyuhwar nyakri, ‘Anudok nurao ar-matok iri anudok nanaki. Ipak arigah yowiba munak muranari gani yah.’

7 “Aria oudok ihiyumorim weroroiworiwakitak wasusuhw owowish lamhosweshopohesh. 8 Oudok wagugaki wakripoudok wadukemesh iri namudok, ‘Ipakshukop anar ipakir wel. Apakish lamhosko shakana hugokesh.’

9 “Oudok wadukemesh iri wakrip oudokwagugaki namudok, ‘Namudok ta uwok.Arudok wel ta mare musiar uwe, uwok.Wel madae sabairum ipak ta pushar anaripakish lamhos aria apak ta mushar anarapakish lamhos uwe, uwok. Ipak karepunak gani stua ba putor ipak kanak ipakirwel.’ 10 Aria oudok anas wisiyu wagugakiwanak um unatori anar wel aria anudoknurao armatok iri nanaki natograri. Ariaoudok anas wisiyu wadukemesh iri doukwape apa wobeim anudok arman iri wana-man wawish wani anan atudok urupatumshuwok agundok shunaraum-oguni debei-guni worigun. Aria arpesh shawaru wit.

11 “Aria oudok ono wagugaki shopukwanakwatograri, aria warig namudok, ‘De-beini, Debeini, jikumap wit apak shop-unek.’

12 “Aria anan nakripowi namudok,‘Eik yakripep adurin baraen, eik madaeidukemeshum ipak uwe, uwok.’ ”

13 Aria Jisas nakri namudok, “Ipak gamopupe apaputrugun. Umummaresh abudoknyutob douk eik ko ta itanamori obi nyu-tob, ipak madae pudukemesh uwe uwok.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmBiom Atun Harao Utabor Um Henek Mour Iri

(Luk 19:11-27)14 Aria Jisas ta nakri namudok, “Arpesh

shuwish um abrudok wabur Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeumheven douk kabi enyudok wobuwobrenyibaraenyum anan arman nakana nanakanagun rougunum aria nahwari henekananin mour iri hanaki. Amam hanaki arianakom ananibor utabor amamis wisumhenekmour. 15Anan douk nadukemeshumamamin saki nyani agundok amam doukdodogowim um henek mourum arianakomuk utabor. Anan nakonukuk 5,000kina.25:15Anan 2,000 kina aria anan 1,000kina. Douk nakomuk utabor aria anannanakuk ananih yah. 16 Nanakuk atin ariaanudok narao 5,000 kina iri nanak nakwuabrudok utabor nenek bisnis. Nenekasarigaha ta nenek uhwinyum 5,000 kinawinmoni shopunek. 17 Aria anudok anannarao 2,000 kina iri shopunek namudokatin. Anan nanak nakwu abrudok utabornenek bisnis aria nenek uhwinyum 2,000kina winmoni shopunek. 18 Aria anudokanan narao 1,000 kina iri, anan nanaknarok anag nuwag aria nabeshuk ananindebeini ananibor utabor bor agudoknuwag.

19 “Douk arigaha roubi nyutob banakbadiguk aria amudok heneman mour iridebeini ta natanamori. Aria narigamumhukripanum utabor riguk nakomabor-ukuk um douk henek mourum-abor iridouk batogrum makwunibor? 20 Anudoksagomatin narao 5,000 kina iri nasuhwi5,000 kina winmoni aria nenek ananiborutabor batogur um 10,000 kina aria nanakinako ananin debeini. Aria nakripan nakrinamudok, ‘Debeini, nyak seiwok nyekeik5,000 kina. Nyak nyutik, eik yaraen yanakyenek bisnis aria ta yenek uhwinyum 5,000kina winmoni shopunek!’

25:15 25:15 Seiwok abudok nyutob Jisas nakripesh enyudok baraen obi eshesh Judamadae shukwu apakibor utaborkina uwe, uwok. Aria esheshibor utabor douk shahwarabor talent iri bapenamudok. Atin talent douk kabi 1000-poreinkina um.

Page 59: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 25:21 56 MATYU 25:3721 “Aria ananin Debeini nakri namu-

dok, ‘O wosik. Nyak wosik yopunyi arpennyenek mourum eik iri. Nyak douk gamonyagabe nyeyoh nyakin mour iri. Nyakwosik gamo nyagabe nyeyoh shokushieneshenesh, namudok aria douk eik yakrinyak nyusuhw merik um sabaishi enesh-enesh. Aria douk nyak yowi ba nyuni eikunadudareh.’

22 “Anudok narao 2,000 kina iri ananshopunek nanaki nakri namudok, ‘Debeini,nyak seiwok nyekeik 2,000 kina. Aria nyaknyutik, eik yaraen yanak yenek bisnis ariata yenek uhwinyum kupainyi 2,000 kinawinmoni shopunek.’

23 “Aria ananin debeini nakri namu-dok, ‘O wosik. Nyak wosik yopunyi arpennyenek mourum eik iri. Nyak douk gamonyagabe nyeyoh nyakin mour iri. Nyakwosik gamo nyagabe nyeyoh shokushieneshenesh. Namudok aria douk eik yakrinyak nyusuhw merik um minihishi enesh-enesh. Aria douk nyak yowi ba nyuni eikunadudareh.’

24 “Amudok hanakuk aria anudok anannarao 1,000 kina iri shopunek nanakinakri namudok, ‘Debeini, eik yadukemeshjurugum nyak, nyak juwehosinyi arpen.Nyak nyaurim aria nyatuk worigunkupaishi esheshigos nubarigos. Aria umamnab kupaikwi kupainari shuwashakshuruwepigun worigunobi amnab, nyakihib nyutob nyaurim nyatuk worigunabudok amnab. 25 Namudok aria eikyanogugur ba yanak yobeshuk enyudok1,000 kina numun amnab. Aria nyakiborutabor abrudok ta suwoborugu.’

26 “Aria ananin debeini nakripan namu-dok, ‘Nyak yoweini arman arigeh haenyari.Nyak gamo nyadukemesh namudok, eikyaurim aria yatuk worigun kupaishi es-heshigos nubarigos shaweshogosi aria eikshopunek yatuk worigun shuruwepigunamnab kupaishi shawashak shuruwep banatogur iri. 27 Aria umum maresh ba nyakmadae nyubuk eikibor utabor gani benk?Namudok aria eik ta itanamori-obi nyutobeik ko wosik irao eikibor utabor buni enenwinmoni shopunek. 28 Namudok aria ipakta putrun enyudok 1,000 kina anudok ariata puko anudok arman douk nenek uh-winyum 10,000 kina iri. 29Umum maresh?

Meishi arpesh douk shagrem enesh enesh-enesh iri, eik ta ko ikesh enesh sabaishieneshenesh shopunekum eshesh. Ariameishi arpesh douk eneshenesh wokeshiri aria shokushi eneshenesh eshesh doukshagremesh iri eik ko ta itrishesh-ukukumeshesh. 30 Aria anudok yoweini nenekmourum eik iri, ipak ko puhiyahan nu-togur arukwutigun um. Aria um abru-dok wabur eshesh ko shureh yowiyokukaria shunarupok esheshiruh naruh shuwe-goruh.’ ”

Jisas Douk Anudok Arman NatogurAdurinyi Arpen Iri Ko Nenek Kwotog Um IhishArpesh Shenekehi Aih

31 Aria Jisas ta shopunek nakri namudok,“Kweipon nabudok nyutob Eik Anudok Ar-man yatogur adurinyi arpen iri ko itogurgani iruhw utag aria inaginohw itanamorikabi anan kingum ini ihishmorim ense-lahos, aria eik ta itemori eikin debeinyiwagitur aria ibuhi ini eikin dodog aria eikitdodogowiti lait. 32Aria ihishmorim arpeshko shuntorum shunaki shiyotu um eikigyomag. Aria eik ko isiyaesh aria shiyotuum biyob lainab, kabi douk anudok neyohsipsipahos iri nosiya sipsipahos shanakwo-brehahum anan lain aria memehos shu-nak wobrehahum anan lain. 33 Eik koisop sipsipahos um eikin yopunyi rogure-hah aria memehos um eikin angagrinrogur. 34 Namudok aria eik king ko ikripihishmorim arpesh sheyotu um eikin yop-unyi rogurehah iri namudok, ‘Ipak doukeikin Yaken nenekumep yopihi aih iri.Anan nakana nenek yopishi enesheneshum ipak. Ipak yowi ba puwish agundokpupe abrudok wabur Iruhin nape Debeinium ananish arpesh shupeum. Seiwok eikinyaken nagraeh-aburum ipak iri um seiwoksagomatin anan nenek agudok nahobiggatogurum. 35Umum maresh? Seiwok eikyape nyurub bae, aria ipak poke worigun.Eik abar bae, aria ipak poke abar. Eikyanaki kupaigunum iri, aria ipak parao eikpanak ipakit urupat. 36 Eik rupah uwok,aria ipak poke rupah eik. Eik arugehhapeye aria ipak pugabe eik. Eik yapeshunuweshik-ati urupat, aria ipak panakipatik eik.’

37 “Aria eshudok shenek yopihi atih aihiri aria shape yopinyi poe iri ko shukripan

Page 60: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 25:38 57 MATYU 26:9namudok, ‘Debeini um meibi nyutob apakmatik nyak nyurub baen, aria apak mekenworigun nyak? Aria ummeibi nyutob nyakabar baen aria apak meken abar nyak?38 Umum meibi nyutob apak matik nyaknyanaki kupaiburi wabur, aria apak maraonyak manak apakit urupat? Aria um meibinyutob nyak rupah uwok, aria apak mekenrupah nyak? 39 Umum meibi nyutob apakmatik nyak arugeh hape nyak aka, nyaknyape shunuweshik-ati urupat, aria apakmanaku matrin?’

40 “Aria eik ko ikripesh namudok, ‘Eikanudok king yakripep adurin baraen,ihishmorim eneshenesh ipak penekeshumenen enyudok arpenyum amudok eikimowarhim nyeiguhw wokam iri, eshudokeneshenesh ipak penekeshum eik.’

41 “Aria eik king ko ikrip eshudok shey-otu um eikin anagagrin um rogurehahiri namudok, ‘Ipak yoweipari ko punakpuwishukuk iri, ipak pruwokukum eik ariaipak kare panak um ehudok yoweihi nyihmadae hugok iri uwe, uwok. Ehudokyoweihi nyih seiwok shenekeh shagraehehum Satan nani ananish yoweishi enselahosiri. 42 Umum maresh? Seiwok eik yapenyurub bae, aria ipak madae puke worigunuwe, uwok. Eik abar bae, aria ipak madaepuke abar uwe, uwok. 43 Eik yanaki ku-paiburi wabur iri, aria ipak madae puraepunak ipakit urupat uwe, uwok. Eik rupahuwok, aria ipak madae puke rupah uwe,uwok. Eik arugeh hapeye, aria eik yapeshunuweshik-ati urupat aria ipak madaepunaki putik eik uwe, uwok.’

44 “Aria eshesh shopunek ko shukripannamudok, ‘Debeini, um meibi nyutob apakmatik nyak nyurub baen aka, nyak abarbaen aka, nyak nyanaki kupaiburiwabur iriaka, nyak rupah woken aka, nyak arugehhapeyen aka, nyak nyape shunuweshik-atiurupat, aria apak madae gamo mugabeyenuwe, uwok?’

45 “Aria eik ko ikripesh namudok, ‘Eikyakripep adurin baraen, eneshenesh ipakmadae punekeshum enenyum enen enyu-dok arpenyum amudok eikim owarhimnyeiguhw wokam iri, eshesh eshudokieneshenesh ipak madae punekeshum eikshopunek uwe, uwok.’

46 “Aria eshudok arpesh ko shunak shu-rao yoweinyi poe, ko shurao debeiri erigermadae rutuh uwe iri uwe, uwok. Ariayopishi arpesh eshesh ko shuwish umyopinyi poe aria shupe wosik ihih nyum-neh.”

26Eshesh Juda Esheshim Debeimi Hantorum

Hape Heyagwreh Um Hubo Jisas Nugok(Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)

1 Jisas nakripesh enyudok ihinyumorimbaraen nyatuh aria nakrip ananim disaipelnamudok, 2 “Ipak padukemesh, nyumnehdouk watak hape biyehum ahudok nyum-nah agundok debeguni Pasovaigun wori-gun nenenekum ko hutogur. Aria es-hesh ko shere Eik Anudok Arman yatoguradurinyi arpen iri um horim amamis wisaria hanak henek nyilime rowogin krusearia igok.”

3 Umum abudok nyutob amam debeimipris hani eshesh Juda esheshim debeimihanak hatik esheshin debeini pris Kaiafasaria hantorum hape ananit urupat. 4 Ariahantorum hape heyagwreh habo baraenhakri huparug anah yah aria hugiyagikhusuhw Jisas aria hunak hon nugok. 5Ariahakri namudok, “Apak ta mare mukanamunek eshudok enesheneshum abudoknyutobum agudok debeigi nig uwe, uwok.Umummaresh, ta arpesh shutik aria shukrishukitakum debeihwi wanohw.”

Onok Armatok Kwourak Sanda Iruhw UmJisas Ananig Barag

(Mak 14:3-9; Jon 12:1-8)6 Jisas douk nape wabur Betani. Nape

anan arman shahwaran um Saimon iriananit urupat. Nubo riguk anudok Saimonyoweihi arugeh lepra hapeyan. 7 Abudoknyutob Jisas nape huruk atinyum tebol arianape nawok worigun, aria onok armatokkwasuhwi enen yopunyi sanda douk sha-torin debeibori utabor iri. Nyorori anaryopuri botol douk shenekor anam utom iriaria kwanaki kwouraken nyabuh iruhumJisas ananig barag. 8 Amudok Jisas ananimdisaipel hatik namudok aria akas sanum.Aria hakri namudok, “Umum maresh baokwok kweyatak enyudok sanda meyoh?9Enyudok sanda apak mukri ba munek sal-imen akure, ta musuhw debeibori utabor

Page 61: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 26:10 58 MATYU 26:25aria manak musiyaborum eshudok enesh-enesh wokeshi arpesh.”

10 Jisas nadukemeshum amamin baraenaria nakripam namudok, “Umum mareshba ipak peyagwreh ponawarukok um ok-wudok armatok? Okwok douk kwonegeshyopuhi aih um eik. 11 Ihib nyutob eshudokeneshenesh wokeshi arpesh ko shuni ipakpupe. Aria eik ko mare ini ipak mupe roubinyutob uwe, uwok. 12 Okwudok arma-tok kwourak sanda eikihw yegenyihw, ok-wok kwonegesh namudokum kugabe eik-ihw yegenyihw um nuhut biyen shurmewonugwehw um. 13 Eik yakripep adurinbaraenyum ihigunum um agudok nahobigkweipon shunak ba shukripesh enyudokIruhin ananin yopinyi baraenyum. Es-hesh ko shiyagwrehum eshudok enesh-enesh douk okwudok armatok kwonegeshishopunek, aria esheship urkwip ko purumokwok.”

Judas Neyagwreh Adurin Baraen Nani Es-hesh Juda Esheshim Debeimi Um Hunak HuboJisas Nugok

(Mak 14:10-11; Luk 22:3-6)14 Aria abudok nyutob, ananum amudok

Jisas ananimum 12-poreim disaipel doukshahwaranum Judas Iskariot iri nanakinatik amam debeimi pris. 15 Nanak arianarigam namudok, “Douk eik irigumepum yah inak iwerehemep Jisas um, ipakdouk ko putoruwe pukemaresh?” Hemneknamudok aria hatorun hakon 30-poreiborsiliwaibor utabor. 16 Namudok aria Judasnape nabo urkum naurim yahum nuwereharia niyabigam aria nukom Jisas um amu-dok amamis wis.

Jisas Nani Ananim Disaipel Hape HawokAgundok Debeiguni Worigun Pasova

(Mak 14:12-21; Luk 22:7-14, 21-23; Jon 13:21-30)

17 Aria um ahudok harik iri nyumnahum eshesh Juda shenek agundok debei-guni Pasovaigun worigun aria shawok bretdouk shoteh ba madae tikitak tunugoktutogur debeiti uwe, uwok. Amam di-saipel hanakium anan Jisas aria harigan

namudok, “Nya, nyak nyakri apak monakmunek agnudok Pasovaigun26:17worigunagnumum nyak nyanak nyugnoh nyiniapak?”

18 Aria nakripam namudok, “Ipak panakpuwish debeiburi wabur Jerusalem ariapunam anudok arman douk yakripep-uman iri. Punak aria pukripanpukri namu-dok, ‘Nya, apakin Tisa nakri ananib nyu-tob26:18douk ko huruk atinyum butogur.Aria nakri anannini ananimdisaipel ko hu-naki huwok agundok Pasovaigun worigunnyakit urupat.’ ”

19 Namudok aria amam hanak henek es-hudok kabi douk Jisas nakripamum. Hanakaria henek agundok Pasovaigun worigun.

20 Douk arigaha wabigep hurukatinyumwab aria Jisas nani ananim 12-poreim dis-aipel hanaki hape herharih tebol. 21Amamhape apa hawok worigun, aria nakripamnamudok, “Eik yakripep adurin baraenipak, anan um ipak ko noko eik um eikimhorim.”

22 Aria amam disaipel hemnek namudokaria amamish urkum apahw yowesh, ariaamam atun atun harig Jisas namudok, “De-beini nyak nyakri eik aka?”

23 Aria Jisas nakripam namudok,“Anudok arman douk nakana noko eikumeikim horim iri, anan douk ananum ipakkanak douk nani eik ta aragarag ukutuohwakis wis sani bret shubuh yaurehwiri. 24 Eik Anudok Arman yatogur adurinyiarpen iri ko igok, namudok Iruhin ananikbuk kwakri jurugum eik ko igok. Aria kodebeinyi gihaum anudok arman noko EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen irium horim amamis wis iri. Namudok ariaseiwok wosik ba amakek mare kwunabukiuwe, uwok.” 25 Judas anan douk anudokarman nakana noko Jisas um horimamamis wis iri anan narik Jisas namudok,“Debeini Tisa nyak douk nyakri eik aka?”

Aria Jisas nakripannamudok, “Namudoknyak nyakrium.”

Jisas Nakom Wain Nani Bret Um AnanimDisaipel Hashoh

(Mak 14:22-26; Luk 22:15-20; 1Kor 11:23-25)26:17 26:17 agundok worigun Pasova, eshesh Juda shenekagun atuh atuh um ihishmorim kwarahos shenekagunshagnoh aria urkwip aparuh shorum seiwok Iruhin nataurum esheshish popehesh yamehesh shakutukuk debeinyimour gani Isip aria narigumesh shanam Kenan um. 26:18 26:18 Enyudok baraen nyakri Jisas ananib nyutobdouk nyakri abudok nyutob huruhuruk um eshesh shon nugok rowogin kruse.

Page 62: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 26:26 59 MATYU 26:4126 Amam apa hawok worigun aria Jisas

nohur anabik bretigun, nenek tenkyu umIruhin aria nawor bret, aria noko ananimdisaipel. Aria nakri namudok, “Ipak suwotbret aria putoh. Atudok bret douk eikihwyegenyihw.”

27 Aria nohur anap wainip kap, arianenek tenkyu um Iruhin aria nako ananimdisaipel aria nakri namudok, “Ipak su-wop kap aria ipak ihipmorim pubroh apu-dok kap. Anudok wain douk eikibor ow-ishibor.26:27 28 Anudok wain douk eik-ibor owishibor douk ko benek enyudokIruhin ananin adurin atinyi baraen kon-trak nyutogur dodogowin abom. Umummaresh? Eik yourak eikibor owishibor umbukweshihuk yoweishi inahos um sabaishiarpesh iri. 29 Eik douk yakrip ipak, eik komare ta iwok wain arigaha kweipon eik taiwok namuni wain ini ipak gani numunumagundok arpesh shuwishum eikin Yakennape debeinarium ananish arpesh um.”

30 Aria amam heyorub anohw awehwaria hanam Olivihw yoduhw.

Jisas Nakri Pita Ko Nokonaguk Agab Anan(Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)

31 Hanak hakih ahwodok Olivihw yo-duhw aria Jisas nakripam namudok, “Kwe-higib wab, ipak ihipmorim ko puruwokukum eik punak atun atunuk. Umummaresh? Baraen nyetem Iruhin ananik bukiri douk nyakri namudok,‘Eik ko ibo neyoh sipsipahos iri,aria ihishmorim sipsipahos ko shuruwokshunak atin atinyuk.’

32 “Aria eik ta ko ta ikitakum eshudokshagokum, aria eik ko irik inak um ipakgani shokugi nahobig Galili.”

33 Aria Pita nakrip Jisas namudok,“Amam kupaimi disaipel ko hutik enesh-enesh shutogurum nyak ba ta hukutukukamamip bilip um nyak aria huruwok ariaamamwokim ko huruwok, aria eik ta mareiruwok ba inyukwreny-ukuk uwe, uwok.Aria upe biohw.”

34 Aria Jisas nakripan namudok, “Eikyakripen adurin baraenyum douk abu-dok wab. Nyak ko nyukri nyigiyagig-umesh biyeh atih namudok, Nyak madaenyudukem eik uwe, uwok. Aria owot kotukitak tiyagwreh.” 35 Aria Pita nakripannamudok, “Eik ko mare igiyagig aria ikrieik douk madae idukem nyak uwe, uwok.Eshesh ko shukana shubo nyak nyugokum,aria eik shopunek ko ini nyak ugok ahudokatuh nyumnah.”

Aria amudok ihim-morim ananim dis-aipel douk hakripan enyudok atin baraen.

Jisas Nanak Nenek Beten Getsemani(Mak 14:32-42; Luk 22:39-46)

36 Jisas nani ananim disaipel hanam an-abik shuhwar-agunum Getsemani. Arianakripam namudok, “Ipak hagipe agun-dok, aria eik ko inak ganudok ba inekbeten.”

37 Aria anan narao Pita nani Sebediananim biom nagamim heiran hanak. Ariaananish urkum apahw amaenyish atisharia amu nemnek yowiyokuk abom. 38Arianakrip amam namudok, “Eikish urkumapahw amaenyish atish aria hurukum eikyakana igok. Ipak pupe agundok puni eikaria pupe piyohe.”

39 Aria anan nanaku rourougunugushopunek. Aria natu nabuh atap nobukananig yomag iruhw amnab aria nenekbeten namudok, “Eikin Yain, nyak nyukriwosik um aria nyitiweiguk enyudokdebeinyi amain nyakana nyutogurum eikiri. Eik yakri nyak mare nyigipesh eikishurkum apahw shakri um uwe, uwok. Eikyakri nyak wosik ko nyigipesh nyakishurkum apahw shakri um aria ta wosik.”

40 Aria Jisas ta natanamum amudok bi-matun disaipel, aria natik amam heshuhhakuh. Aria narik Pita namudok, “Na-mudok penekesh mumam? Ipak mareta dodogeship aria puname pupe piyoheik um enen aua aka, uwok? 41 Ipakdouk puname pupe piyoh eik aria penekbeten ba pupe. Uwok um enesh yoweishishanaki aria ipak ta pugrukium ipakinbilip. Adur atin, apakish urkum apahw

26:27 26:27 Enyudok baraen nyakri, “Atudok bret douk eikihw yegenyihw” nyani “Anudok wain douk eikiborowishibor nyagipesh Grikin baraen. Baugenyum enyudok baraen douk biyen baraen. Enesh Kristen shakana bret taniwain sheyabig kak um Jisas ananihw yegenyihw hwani owishibor. Aria enesh shakana bret tani wain douk shatoguradur atin Jisas ananihw yegenyihw hwani owishibor.

Page 63: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 26:42 60 MATYU 26:58shakana shenek eneshenesh, aria apakihwyegenyihw atuhw douk arigeh hwahw ariadodog uwok um hwonek enesh muguh-wos.”

42 Anan ta natanam biyeh aria nenekbetennamudok, “EikinYain, douk enyudokamain nyakananyutogurumeik iri komarenyushagrakuk eikum, ba eik ko isah enyu-dok amain, aria nyak wosik ko nyigipeshnyakish urkum apahw shakri um aria tawosik”.

43 Aria anan ta natanamori um amamdisaipel aria natik amam watak heshuh.Umum maresh? Amamis nabes amaenyisatus um hishuh atin. 44 Aria anan ta naku-tumukuk aria nanak nenek beten bihatuhahi, aria nenek apunin beten kabi douknenekan sagomatinyum.

45 Aria ta natanamori um amam dis-aipel aria nakripam namudok, “Ipak watakapa peshuh aria purao uhwin aka? Pem-nek. Nyutob iganigadae batogur aria es-hesh shakana shoko Eik Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri um amudok ar-mamhenek yoweishi inahos iri um amamiswis. 46 Ipak kitak, aria apak monak. Putik,arman nakana noko eikum horim amamiswis iri, anudok douk iganigadae nanakihurukum apak.”

Judas Nakom Jisas Um Horim Amamis Wis(Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)

47 Jisas watak apa neyagwreh ariaJudas, anan douk anan um amudok 12-poreim disaipel nanak natograri. Sabaishiarpesh sheiran aria eshesh sharauribainatog gwani rowos. Amam debeimipris hani eshesh Juda esheshim debeimiheshopokesh aria shanaki. 48 Anudokarman nakana nokam Jisas um horimamamis wis iri, watak apa shanaki yaharia nakripamum enen kak namudok, “Eikko inopuprik anan arman. Aria anudokarman douk anan atun Jisas. Aria ipakgamo pusuwan.”

49 Aria anan arigas atin nanamori Jisasaria nakri namudok, “Yopubi wab, Tisa.”

Aria Judas nanapuprik Jisas.50 Aria Jisas nakripan namudok,

“Arpenyin, eneshenesh nyak nyanaki umnyenekesh iri, nyak arigas ba nyenekesh.”

Aria anam armam hanaki howeman wisJisas aria hasuwan hape dodog.

51 Aria anan arman neyotu nani Jisasiri, nauruki ananit bainat. Aria anan nabodebeini pris ananin nenemanmour meyohiri aria narpogesh anudok ananih atahtakaroh habuhuk atap. 52 Aria Jisas nakri-pan namudok, “Ta rukwot bainat tubuhtutuk agnudok douk torum. Ihish arpeshsharpak bainatog iri, bainatog ko gununueshesh. 53 Aria nyak madae nyudukemeshuwe, aka? Eik ko iyorik eikin Yain umaria anan ko neshopoki sabaishi ensela-hos, shenek uhwinyum 12-poreib amiyeblainab, aria eshesh ko shunaki shutaurumeik. 54Aria eik ko ibirak namudok um, ariabaraen nyetem Iruhin ananik buk iri komare nyutogur adurin baraen uwe um eik,uwok. Iruhin ananik buk kwakri eshudokeneshenesh adur atin ta shutogurum eik.”

55 Umum abudok atub nyutob Jisas konakrip eshudok ihishmorim arpesh namu-dok, “Ipak pasuhwi bainatog aria rowosaria ipak panaki um gamo pusuhw eik, kabida ipak pakana gamo pusuhw anan armannenek wanohw aria nakwuaruh iri aka?Ihihmorim nyumneh eik yape gani numunnarub um Iruhin ananit debeiti urupattataoum, aria yape yakripesh Iruhinananin yopinyi baraen um arpesh. Ariaumum maresh ba ipak madae pusuhwenabudok nyutob uwe? 56 Aria eshudokihish eneshenesh douk shatogurumshagim amam profet henyemaguk iribaraen nyatogur adur atin.”

Aria amudok ihim disaipel hakutukukJisas aria haruwok.

Heneman Kwot Jisas Um Eshesh Juda Es-heshit Debeiti Kwot

(Mak 14:53-65; Luk 22:54-55, 63-71; Jon18:13-14, 19-24)

57 Eshudok arpesh shasuhw Jisas iri es-hesh sharan shanak um debeini pris Ka-iafas ananit urupat. Eshesh Juda esheshimdebeimi hani amam henek skulumesh umIruhin ananin lo iri amam douk hantorumhape numun urupat. 58 Pita nagipeshukJisas nanak, aria madae nanak huruhurukum anan uwe, uwok. Anan nanak naw-ish numun narub um anudok debeini prisananit urupat. Aria nani amam henekmour heyoh Iruhin ananit debeiti uru-pat iri hape. Anan nakana nutik mareshmuguhwos ta shutogurum Jisas.

Page 64: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 26:59 61 MATYU 26:7559 Amam debeimi pris hani sabaimi

debeimi Juda douk hape hasuhw kwotogiri hahwar anam armam hanaki. Doukhanaki aria hape hakri humnek enennyunagiyagigi baraenyum Jisas nenekahiaihum amam debeimi humnek. Aria amamhakana huparug enen yoweinyi ina Jisasnenekenyi aria hon nugok. 60 Sabaimiarmam hanaki henek rohwuman umnyunagiyagigi baraenyum anan. Ariaamam madae huwereh enen adurinyoweinyi ina anan nubokadae nenekenyi-umum ta shon nugokumenyi baraen uwe,uwok. Aria biom hanaki 61 hakri namudok,“Anudok arman seiwok nakri namudok,‘Eik dodogoiwe um ko ibrik Iruhin ananitdebeiti urupat aria ta itanam irakotumbihatih nyumneh.’ ”

62 Aria debeini pris nakitak neyotunarig Jisas namudok, “Nyak wosik umta nyuwanam enen amamin baraen aka,uwok? Nyak nyakri mumamum enyudokbaraen douk amudok henekenyum nyakiri?” 63Aria Jisas madae nukri enen baraenuwe, uwok. Aria anudok debeini pris nakri-pan namudok, “Eik douk yakana iyoriknyakum Iruhin ananin nyeigur anudokIruhinmadaenugok iri aria nape atunnapeiri, aria nyak ta nyukripe adurinyi atinbaraen. Nyak kripap, nyak douk anudokarman Iruhin nagraehenyum neshopokennyanaki iri aka, uwok? Nyak douk Iruhinananin Nuganin aka, uwok?”

64 Aria Jisas nakripan namudok, “Nyakkanak douk nyakriyen jurug. Aria eikyakrip ipak, kweipon ipak ko putik EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen iriipeum anudok Dodogowini Iruhin ananinyopunyi rogurehah. Aria eik ko ipe iruhumhevenig utag aria inaki.”

65 Aria anudok debeini pris nakitakyowiyokuk um enyudok baraen aria nabrigananih rupah aria nakri namudok, “Anandouk nabubunim Iruhin. Apak mare muh-wari anam shopunek armam hukripapumanudok armanih yoweihi aih uwe, uwok.Douk atin ipak pemnek anan nabubunimIruhin jurug. 66 Ipak pakana apak tamunekan mumam anudok arman?”

Aria amam hakri namudok, “Anan douknenek yoweishi inahos aria anan apakmonnugok.”

67 Aria eshesh shokuseh Jisas ananigyomag aria shakwu wis shabo anan. Ariaenesh shabo ananish popaeshohos 68 ariashakri namudok, “Nyak douk Iruhin na-graehan iri aka, aria nyak douk ta nyukri-pap kabi da amam profet henekeshum. Es-hudok arpesh shabo nyak iri, eshesh doukamiapen?”

Pita Nagiyagik Nakri Anan MadaeNudukem Jisas Uwe, Uwok

(Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27)

69 Pita nape aduk, aria numunum uru-patirub narub um Kaiafas ananit urupat.Aria onok weroroikwi kwonek mour irikwanaki kwatrun aria kwakripan namu-dok, “Nyak douk anabik nyani anudokJisas douk nanaki shokugi nahobig Galili iripape.”

70 Aria Pita nakri uwok um ihish-morim arpesh esheshis nabes namudok,“Eik madae idukemeshum enyudok baraennyak nyakriyen iri uwe, uwok”

71 Aria anan nanak natogur urupatadukum arbudok narubit wit, aria ku-paikwi kwonek mour iri kwatrun ariakwakrip eshudok shape huruhuruki namu-dok, “Anudok arman nubo rig nape naniJisas anudok Nasaret-epimin iri.”

72 Aria Pita ta nakri uwok namudok,“Adur iruhw, eik madae idukemeshumanudok arman uwe, uwok.”

73 Roubi nyutob shopunek aria armamheyotu huruhuruk iri hanaki hakrip Pitanamudok, “Adur atin, nyak douk shopunekananum eshudok arpesh shape shani Jisasiri, nyakip nanup douk powereh nyak.”

74 Namudok aria Pita neyagwrehdodog namudok, “Adur iruhw, eik madaeidukemeshum anudok arman uwe, uwok.Eik mare iyagwreh adurin baraen, ariaIruhin ko nununu eik ba igok.”

Anan nakriyen jurug, aria atub nyutobowot takitak tohwar. 75 Aria Pita urkummorum enyudok baraen Jisas iganigadaenakripanum, “Owot mare tuhwar uwe,nyak ko nyukriyen bihatuh namudok nyakmadae nyudukem eik uwe, uwok.”

Aria Pita natogur aduk ba nerehyowiyokuk abom.

Page 65: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 27:1 62 MATYU 27:1727

Eshesh Juda Esheshim Debeimi Harao JisasHanak Um Pailat Douk Nape Debeini GavmanUm Shokugi Nahobig Judia Iri

(Mak 15:1; Luk 23:1-2; Jon 18:28-32)1 Gagruk ruwahep wehip, aria ihim-

morim debeimi pris hani eshesh Juda es-heshim debeimi hape heyagwreh aria habobaraenyum hubo Jisas nugok. 2 Ariahakitak haweshikan onohw dodogoihwimaduhw aria haran hanam Pailat douknape debeini gavman iri.

Judas Nanak Nanobo Aria Nagok(Aposel 1:18-19)

3 Anudok Judas douk nowereh Jisasaria nako horim um amamis wis, anannatik agundok eshesh shagiyagim Jisasum kwot aria shakon debeinyi amaenyumanan. Namudok aria ananish urkumapahw yoweshum ahudok yoweihi aihanan nenekohum Jisas iri. Aria ananta nenek giha abom numun um ananishurkum apahw. Aria natanam narao abru-dok 30-poreibor siliwaibor utabor doukamam debeimi pris hani eshesh Juda es-heshim debeimi hakanabor um anan iri.4Aria nakripam namudok, “Eik douk yenekyoweishi inahos jurug. Aria anudok ar-man eik yowerehanum ipakis wis iri, anandouk madae nenek enen yoweinyi inauwe, uwok. Aria ipak kwehig pon nugokmeyoh.”

Aria amam hakripan namudok, “Nyaknyanaki nyakrip apak um maresh?Enyudok nyakin mour.” 5 Aria Judasnawashakuk abrudok siliwaibor utabornumunum Debeini ananit urupatirubnarub, aria nanak nanatog onohwmaduhwananin aruhwigur aria naprok ba natauraria nagok.

6Amamdebeimi pris hohur abrudok sili-waibor utabor aria hakri namudok, “Abru-dok utabor douk maborubukum armannagokum. Aria apakin lo douk nyakriabrudok utabor apak mare muborubukumabrudok bakus numun Iruhin ananit de-beiti urupat iri uwe, uwok.”

7 Aria habo atin baraenyum abrudokutabor amamhator anab amnabumarpeshapa shatuk amnab ba shenek amnabismarus iri. Amam hanak hator abu-dok amnabum butogur wonugwegwiruhhapeimumarpesh shuromeshudok arpesh

shagoki shanaki rougunum iri. 8Namudokaria abudok amnab douk shahwarab um,“Owishiboribi amnab” aria douk arpeshwata apa shohwarab enyudok nyeigur.9Namudok aria enen baraen seiwok Iruhinnohur profet Jeremaia nenyemaguk irinyatogur adurin atin. Baraen enyudoknyakri namudok, “Hakitak hohur abru-dok 30-poreibor siliwaibor utabor. Abru-dok utabor douk eshesh Israel shaborubukum shutor anudok arman iri. 10 Ariahaboruhur hanak hatik eshesh apa sharokamnab um amnabis marusum aria ha-tor anab amnab. Iruhin douk nakripedodogowinyi baraen namudok aria yeyag-wrehen.”

Pailat Narig Jisas Um Anan Douk EsheshJuda Esheshin King Aka, Uwok?

(Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Jon 18:33-38)11 Harao Jisas hanak honusop neyotu

natik anudok debeini um gavman iri arianarigan namudok, “Nyak douk eshesh Judaesheshin king aka?”

Aria Jisas nakripan namudok, “Aduratin, eik douk kabi nyak nyakrium.”

12 Eshesh Juda esheshim debeimi hanidebeimi pris hagiyagig haduk sabainyibaraenyum Jisas. Aria anan madae nu-tanam niyagwreh enen atin baraen uwe,uwok. 13 Namudok aria Pailat ta nariganshopunek namudok, “Nyak douk madaenyemnek enyudok ihinyumorim baraenamam henemen kwot-enyi?”

14 Aria Jisas madae niyagwreh enenbaraenyum Pailat uwe, uwok. Namudokaria Pailat nor urkum manak matuhukukmeyoh.

Pailat Nakripesh Um Shenek Nyilim JisasRowogin Kruse Aria Nugok

(Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jon 18:39, 19:16)15 Um ihish kwarahos ahudok nyumnah

shenek agundok debeiguni Pasovaigunworigun obi nyutob, anudok nape Debeinigavman iri douk ko nokweshih anannanaweshik iri um shunuweshik-ati uru-pat. Eshesh arpesh eshesh kanak ko shukrinyeigurum anan arman nape nanaweshikiri, aria Pailat ko nukweshih anudok armannanam eshudok arpesh. 16Aria um abudoknyutob douk anan yoweini nanaweshikaria nape shunuweshik-ati urupat, ananinnyeigur douk Barabas. 17 Eshesh eshudok

Page 66: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 27:18 63 MATYU 27:34arpesh iganigadae shantorum shanakisheyotu, Aria Pailat narigesh namudok,“Ipak pakana eik ta ikweshih amiapen nyu-namogu ipak? Eik ta ikweshih Barabas aka,eik ta ikweshih Jisas eshesh douk shakanaIruhin nagraehan aria neshopokan nanakiiri?” 18 Aria Pailat nakri namudok. Umummaresh anan nadukemeshum eshesh doukesheshish urkum apahw douk yoweshumJisas meyoh, aria sharan shanamorimkwotog.

19 Aria shopunek douk Pailat napeananin debeinyi nenemesh kwotog-enyiwagitur, ananik irohukwik kwoneki baraennyunakmori anan namudok, “Nyak marenyenek enesh muguhwos um enyudokyopunyi arpen uwe, uwok. Eik yeshuh wabaria yatrun anas yomnis, yemnek debeirieriger um anan aria madae gamo ishuhwab uwe, uwok. Eik yakri enyudok arpendouk yopunyi.”

20 Aria amam debeimi pris haniJuda esheshim debeimi hohur eshudokworobaishi arpesh esheshiruh aparuh umshuhwarum Barabas nutograri aria shuboJisas nugok.

21 Aria Pailat narigesh namudok, “Ipakpakana eik ta ikweshihumep meinari ar-man um amudok biom armam nunamoguipak?”

Aria eshudok arpesh shuhwar namudok,“Barabas.”

22 Aria Pailat narigesh namudok, “Ariaipak pakana eik ta inekesh mumam umanudok Jisas eshesh shakri Iruhin nagrae-han ba neshopokan nanaki iri?”

Aria ihishmorim shohwar debeg namu-dok, “Punek nyilimanum rowogin kruse.”

23 Aria Pailat ta narigesh namudok,“Umum maresh? Anan douk nenek marendebeinyi ina?”

Aria eshesh shuhwar debeg abom,“Punek nyilimanum rowogin kruse.”

24 Aria Pailat nadukemesh namudok, es-hesh komare shumnek ananin baraen uwe,uwok. Aria debeihwi wanohw huruhurukum hutogur. Aria anan nohur anabarabar aria nakrup ananiswisum ihishmorimarpesh esheshis nabes. Aria anan nakrinamudok, “Eik inahos uwok um anudokarman ananin gok uwe, uwok. Ipak kanakpakri ba eshudok eneshenesh shenenek.”

25 Aria ihishmorim arpesh shakri namu-dok, “Eshudok inahos ko shupeum apakaria um apakish batowish.”

26 Namudok aria Pailat nakweshihBarabas nanam eshesh. Aria anan nakriba amam soldia hakwu nyiguhw hweirohimaduhw aria habo Jisas yowiyokuk. Arianakom Jisas um soldia amamis wis umhunak henek nyilimanum rowogin kruse.

Amam Soldia Henek Enenyi EnenHabubunim Jisas

(Mak 15:16-20; Jon 19:2-3)27 Aria Pailat ananim soldia harao

Jisas hawish debeini gavman esheshiturupat. Hawish aria ihim-morim soldiahanaki heyotu herharihan. 28 Aria hatrunhowaruk ananih rupah aria heremananah owishiborihi rupah. 29 Aria haraurionohw maduhw kabi da pruwehwihw umaria hadarohw hohwunug kabi anan kingananit hat um aria hahwemuman ananigbarag. Aria horuman anag shokugi akodi-wok ananis wis aria habuh hoduk ohrubushape henekan enenyenen habubunimanhakri namudok, “O wosik ruwahep nyakeshesh Juda esheshin king.”

30 Aria amam hakusehan, aria hatrunariagudok akodiwok iganigadae hagur ana-nis wis iri aria amam habo ananig baragworobaihi abom. 31 Douk henekan enyu-dok enenyenenhabubuniman ba jurug ariata hatrun howaruk ahudok owishiborihirupah aria ta hereman anan kanak ananihrupah. Aria haran hanak um henek nyili-man um rowogin kruse.

Amam Soldia Henek Nyilim Jisas NeirRowogin Kruse

(Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)32 Douk hakutukuk wabur aria hatogur

hanak huruk atinyum yah, aria amam sol-dia hatik anan arman nanaki wabur Sairiniananin nyeigur Saimon. Aria amam ha-suwan harani ba grok atin hakripan umnutrun rowog kruse Jisas nutauruman arianunyusah-uman. 33 Aria eshesh shanakshatogur onok outuk nyeigurikum Gol-gota. Enyudok nyeigur douk shakri agudokmihig gape kabi da arpenyik barag um.34 Aria um okwudok outuk armam hakonJisas anan yoweini wain douk hasharannani yoweini marasin aria nanagugwi norba nubutin atun iri. Aria Jisas nakwiraehum nubroh aria uwok, madae nubroh

Page 67: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 27:35 64 MATYU 27:54anudok wain uwe, uwok. 35 Amam soldiahawaur Jisas jurug iruhum rowogin krusearia habirak anag baunag kabi da satu umhutik amiapen kadak nyenek uhwinyumaria husia rupah eneshenesh orokohunumamam kanak. 36 Aria amam habuh hapeatap um okwudok outuk aria apa heyohan.37 Aria iruhum ananig barag douk howemenyudok baraen douk shenyemuman umkwot iri nyape. Aria baraen nyetem irinyakri namudok,

ANUDOK DOUK JISAS, ESHESH JUDAESHESHIN KING.

38 Aria huruhuruk um Jisas amamhowaur biom armam hakwu-orugwih iriaria habo arpesh iri douk shopunek sheneknyilimam heir wobuwobur um Jisas. Ananneir um yopunyi rogur ehah aria ananneirum anagagrin rogur ehah. 39 Ariaarpesh sharahaen yah iri shenek yowi kareshatrun aria sheneyagwreh enenyenenshabubunim Jisas. Eshesh shegigiyarig umbaragos,

40 aria shakri namudok, “Nyak anudokarman douk nyakana nyubrig Iruhinananit debeiti urupat aria ta nyurukatnyutuhur tiyotu um bihotih nyumneh atihiri aria nyak maresh sheneken ba mareta nyutaurum nyak kanak. Aria enyudokdouk adurin baraenyum nyak douk IruhinAnanin Nuganin um, namudok aria nyakkitak buhi ba kutukuk nenyudok kruse.”

41 Amam debeimi pris hani amudokhenek skulumesh um lo iri aria haniamam eshesh Juda esheshim debeimi,amamdouk shopunek henekan enenyenenhabubuniman namudok atin. 42 Amamhakri namudok, “Anan nataurum kupaishiarpesh, aria anan ko mare nunugabe anankanak uwe, uwok. Anan douk Israel es-heshin king um, aria anan ko nukutukukrowogin kruse banukitaknubuhi, aria apakko munek bilipum anan. 43 Anan nenekbilipum Iruhin aria nakri namudok, ‘EikIruhin Ananin Nuganin.’ Aria douk Iruhinnukri nunuwasham anan abom um, ariaIruhin ko nutauruman.”

44 Aria amudok biom hakwu-orugwih irihataur hurukum Jisas iri, amam shopunekheyagwreh atatahin baraen habubunimJisas-enyi.

Jisas Nagok(Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)

45 Umum aruh 12 kilok, wab babuh ariabeyawiyom ihigunum agudok shokugi Ju-daig nahobig arigaha 3 kilok. 46 Arigahanyutob batogurum binyatin aua um 3 kilokaria Jisas nahwar debeg namudok, “Eli, Eli,lema sabaktani?” Enyudok baraen nyakrinamudok, “Eikin Iruhin, Eikin Iruhin,umum maresh ba nyak nyakutukuk eik?”

47 Enesh arpesh sheyotu huruhuruk,shemnek enyudok baraen aria shakri na-mudok, “Anudok arman nahwarum Elaija.”

48 Aria anan arman arigas atin nanaknohuri enen spans27:48nesegwrin anannubutini wain. Douk spans shuknin,natuken naweshiken anag akodiwok arianako Jisas um nubroh. 49 Aria kupaishishakri namudok, “Yotu! apak ko apamutrugun ba iyoh, um Elaija ko nanakinatauruman aka, uwok?”

50 Aria Jisas ta shopunek nahwar anahdebeg abom aria ananis yapis sakihuk arianagok.

51 Aria um abudok atub nyutob ahudokdebeihi rupah heir27:51numun Iruhinananit debeiti urupat iri puwaroh umbiyeh gani iruhw arigaha habuh atap. Ariaenyik kwatukum amnab shopunek ariadebeibori utabor pupuwarobor. 52 Ariawonugwegwiruh hanupok aria sabaishiIruhin ananish yopishi arpesh seiwokshagok ba sharomesh iri ta shakitak shape.53 Shakutukuk wonugwegwiruh shakitakshape arigaha douk Jisas shopunek naki-taki aria eshesh shanak shawish abrudokIruhin ananibur wabur Jerusalem. Shanakshawish aria worobaishi arpesh shatrish.

54 Debeini soldia nani amudok doukhani anan hape heyoh Jisas iri hatik enyikkwatuk um, aria hatik ihishmorim eshudokshatogur iri aria hanogugur abom. Ariahakri namudok, “Adur atin, anudok armandouk Iruhin Ananin Nuganin.”

27:48 27:48 Enyudok spans douk kabi da shemishawin um arpesh shatukesh yous sheshahimwah bagish shokwishum shukrupmarus sani yaureruh um. 27:51 27:51 Numun Iruhin ananit debeiti urupat amudokmapemagiguk irirum douk Iruhin ananim atum rum. Aria wit um amudok rum douk shawaur anah debeihi tetemenyihi rupah meyohhataurum wit. Aria ahah douk ahudok rupah puwaroh um biyeh gani iruhw arigaha habuh atap. Baraen nyetemHibru 9:2-7 iri douk nyakrium amudok Iruhin ananim rum.

Page 68: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 27:55 65 MATYU 28:755 Sabaiwi armago shopunek weyotu

madae rougun abom uwe, uwok. Aria apawatiki eshudok sheyotu hurukum rowogkruse iri. Owo douk wagipesh Jisasgani Galili wanakium unemon garibog umeneshenesh iri. 56 Oudok sabaiwi armago,bio owo douk atin nyeigur Maria. Onokdouk kwanaki wabur Makdala. Aria onokdouk Jems nani Josep amamik amakek.Aria okwudok onok douk Sebedi ananimnugamim amamik amakek.

Sharom Jisas Wonugwehw(Mak 15:42-47; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42)

57 Arigaha wabigep aria anan armandouk noruk worobaibori utabor iri nanaki.Ananin nyeigur douk Josep nanaki waburnyeiguriburum Arimatea. Anan douknagipesh Jisas iri. 58 Anan nanaki nanamPailat aria narik ananumnubre Jisas ananitmukut aria nunak nuruman. Aria Pailatnakri wosik aria nakrip amam soldia umhubreyanari rowog kruse aria hokonan.59 Aria Josep natrum Jisas aria neshure-han anah namuhi shigorihwihi rupah.60 Aria Josep narao mukut nanak nawishnatemukuk anan kanak ananihw wonug-wehw. Ahwodok wonugwehw ohohwonohw umunihw riguk Josep nakrip anamarmam harukohw hwawish anabik neiru-mum utaboriyu burbudu wotaum. AriaJosep nabadigi anam debeimi utom man-aki mutapok witegurum ahwudok umu-nihw. Anan nenekesh namudok jurug ariaanan nanak. 61 Aria Maria douk kwanakiMakdala iri kwani okwudok onok Mariawape wobur ehahumwonugwehw aria apawashakamohw.

Amam Soldia Heyotu Heyoh Wonugwehwagundok Sharom Jisas Um

62 Ahudok nyumnah douk eshesh Judashaurim worigun, mahish aria enesh-eneshum shenek worigun aria ko shupeshubeim Sabat ba shishohahi nyumnahahudok hatuh. Aria amam debeimi prishani amam Farisi hanak hatik Pailat.63Hanak aria hakripan namudok, “Debeini,apak urkwip porum enen baraen doukanudok arman napeum nenek rohwumesharia nape nakripesh nakri namudok, ‘Eikko igok aria hukri bihatuhahi nyumnaharia eik ta ikitakum shagokum aria ipeadur atin.’ 64 Namudok aria makri nyak

nyukrip amam soldia hunak hupe heyohgani wonugwehw hwapeim um bihatuhnyumneh. Umum maresh, douk koananim disaipel hunaki hukwuman aruhum ananit mukut aria hunek rohwumeshhukri anan douk ta nokitakum shagokumaria nape adur atin. Aria enyudok doukatin shakrienyi baraen nyanagiyagig irita nyenek uhwinyum enyudok nariknagiyagik ba nakriyenyi baraen.”

65 Douk Pailat nemnek aria nakripamnamudok, “Ipak kare purao anam soldiaaria punak piyoh wonugwehw um kabiipak padukemesh um aria dodogowip umpunekenyum.”

66 Nakripam namudok aria amam hanakhenek eneh agushih agundok sharom Jisasum. Heneguk enyudok aria hasopukukamam soldia heyotu heyoh wonugwehw.

28Jisas Ta Nakitak Um Shagok Um Aria Nape(Mak 16:1-10; Luk 24:1-10; Jon 20:1-18)

1 Ahudok nyumnah Sabat eshesh Judadoukmadae shunekmour shapemeyohahidouk hatuh. Aria ruwahep wehip Sandeihnyumnahin aun apa nakihi, aria Mariakwanaki wabur Makdala iri kwani ku-paikwi atin nyeigurMaria wanaki ruwahepwehip um utik wonugwehw. 2 Aria atubnyutob debeikwi enyik kwatuk. Umummaresh, enen Debeini ananin ensel nyak-itaki heven aria nyabuhi nyagreshuk utommatapok witegur iri aria nyahagi nyapeiruhimum. 3 Enyudok enselig yomaggenek lait kabi da utag brereyarog um ariaenyenyih rupah douk kabi da armir shig-orihw um henek lait abom. 4 Amam soldiahanogugur um enyudok ensel aria aru-goguhwiar wam aria habuh hakuh amnabkabi douk armam hagokum.

5 Aria enyudok ensel nyakrip oudok ar-mago namudok, “Ipak mare punoguguruwe, uwok. Eik yadukemesh, ipak doukpanamori purim anudok Jisas douk shanshenek nyiliman neir rowogin kruse iri.6 Anan madae ta nukus agundok uwe,uwok. Anan iganigadae ta nakitak umshagok um aria nape, kabi da riguk nakrium. Ipak yowi ba putik outuk agundokshanubuk um. 7 Ipak kare arigas atinpunak pukrip ananim disaipel namudok,

Page 69: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MATYU 28:8 66 MATYU 28:20anan nagok aria iganigadai ta nakitak umshagok um aria nape adur atin. Ipakgamo pumnek. Anan ko nurik um ipakaria nunak um shokugi nahobig Galili ariaipak ko punaku putrun ganudok. Eik doukyanakium ikripep um enyudok baraen.”

8 Oudok bio watik enyudok ensel ariawanogugur abom, aria shopunek owowanadudareh abom, aria arigas atinwakutukukwonugwehw aria wahurwonakum ukrip ananim disaipel. 9 Aria Jisasnaparago yah, aria nakri namudok, “Ruwa-hep bio.” Aria owo bio wanak huruhurukum anan watu wabuh amnab aria wowemowowis wis ananiruh yeriweruh ariawonek lotu um anan. 10 Aria Jisas nakriponamudok, “Ipak bio mare punogugur.Ipak kare ba pukrip eikim owarhim umamam disaipel hunaku arigas um shokuginahobig Galili. Aria amam ta hutik eikganudok.”

Amam Soldia Henek Rohw Hakripesh-enyiBaraen

11 Oudok bio armago wata apa wonakyahum utik amam disaipel, aria amamsoldia heyoh wonugwehw iri hanak haw-ish abrudok debeiburi wabur Jerusalem.Hawish aria hakrip amam debeimi prisum ihishmorim eneshenesh amam hatrishshatogur iri. 12 Aria amudok pris hemneknamudok aria hanak hani eshesh Juda es-heshimdebeimi hantorumhape habo enenbaraen. Aria hakitak hator amudok soldiahakam debeibori utabor. 13 Hakam uta-bor aria hakripam namudok, “Ipak punakpenek rohw pukripesh namudok, ‘Apakmeshuh wab aria ananim disaipel hanakihakwuman-aruh aria haran hanak.’ 14Ariadouk Pailat debeini gavman iri numnekenyudok baraen um, aria apak ko munianan miyagwreh ba miyatok baraen. Na-mudok aria baraen ta mare nyupe ipakuwe, uwok.”

15 Namudok aria amudok soldia horaoutabor aria hagipesh debeimi amaminbaraen. Aria enyudok baraen soldia henekrohw hagiyagig-enyi nyanak nyanakiorokohun um eshesh Judaish arpesheshesh kanak arigaha nyanaki um abudokdoukib nyutob.

Jisas NakomukMour Ananim 11-PoreimDi-saipel

(Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23)

16 Aria Jisas ananim 11-poreim disaipelhagim yah hanakum agudok shokugi na-hobig Galili. Aria hanak hatogur ah-wodok yoduhw kabi da Jisas nakripamukum. 17 Hanak hakih hatik Jisas aria heneklotuman hatuk ananin nyeigur nyato ganiiruhw. Aria anam amudok hor biyep urk-wip aria hakana anudok douk madae Jisasuwe, uwok. 18Aria Jisas nanaki huruhurukum amam aria nakripam namudok, “Eikinyaken Iruhin douk nake debeinyi nyeigureik yatogur dodogoiwe aria yape debeinium ihishmorim eshudok shape iruhw atapiri. 19 Namudok aria ipak douk ta punamihirub warub um ihis awirosish arpesh ariapukripesh eikin baraen. Pukripesh umshumneken shusuhwen aria shugipesh eikshutogur eikish disaipel. Aria punek bap-taisumesh um eikin Yaken ananin nyeigur,um eik Nuganin eikin nyeigur aria shop-unek um Iruhin ananin Mishin enyenyinnyeigur. 20 Aria punek skulumesh umshugipesh ihinyumorim baraen douk eikriguk yape yakripepen iri. Eik yakripepadurin atin baraen, Eik douk ini ipak mupeihih nyumneh arigaha hugiguk iri nyum-nah hutogurum agudok nahobig.”

Page 70: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 1:1 67 MAK 1:15

Iruhin Ananin YopinyiBaraen Mak Nenyem IriBanenyi Baraen UmMak

1:1-13 Iruhin neshopok Jon nenek bap-taisumesh iri nanaki

1:14 —13:37 Iruhin neshopok Jisasnakripesh ananin yopinyi baraen irinanaki

13:38 —15:47 Jisas nemnek eriger ariashenek nyiliman rowog kruse arianagok

16:1-20 Jisas wata nakitak nape arianekesh mour ananish disaipel

Jon Nenek Baptaisumesh Iri Nakripesh UmJisas Krais Ta Nunaki

1 Enyudok douk yopinyi baraen um JisasKrais, Iruhin ananin Nuganin. Nyarik irienyudok yopinyi baraen nyakitak nyanakum douk namudok. 2Seiwok Iruhin ananinMishin nyohur anudok profet Aisaia arianuwem enen Iruhin ananin baraen namu-dok. Iruhin nakri, “Eik ta ishopok ananarman nurao eikin baraen nyirik nyunakaria nyak ta nyugiman. Anan ta nugabe-men yah nirik. 3 Anan ta nunak nupe we-higunum arpesh uwok um aria nupe nuh-war debeg nukri, ‘Gabeiman yah Debeini.Pugabeyoh hupe wosik um anan nugimahnunaki um.’ ”

4 Aria Jon douk nenek baptaisumesh irinatogur nape anagun wehigunum arpeshuwok um aria nape nakripesh nakri, “Ipakpukehuk agabus yoweihi aih aria putanampukon aparuh Iruhin. Ipak punekeshnamudok aria eik inek baptaisumep ariaIruhin ta mare nusuhwesh-umep enesh-enesh yoweishi inahos ipak pape penekeshiri aria nukweshihesh niyateshuguk.”

5 Aria ihishmorim shape sabairubiwarub bape shokugi nahobig Judia irishani ihishmorim shape Jerusalem irishanak um shumnek Jon ananin baraen.Eshesh shanak aria shawereh esheshishyoweishi inahos shakrip Jon aria anannenek baptaisumesh worub Jordan.

6 Aria Jon nenekah iri rupah doukshenekah enen mahin shohwaren umkamel iri enyenyirub ehirub.1:6Aria

nawashot iri let douk shenekat anapmahinyip yegenyihwip. Aria worigunanan nagnoh iri douk napeum nawokgormish shani wanarin hani. 7 Ariaanan nakripesh nakri, “Eik yarig yanaki,aria anan ta nigimeiri. Anudok nugigiiri douk dodogowin atun neshagrakukeik. Aria shopunek, eik douk madaeyopuweiri um ikweshihuman madururuhananiyu su uwe. 8 Aria eik douk yenekbaptaisumep abar meyoh, aria anan tanunek baptaisumep um Iruhin ananinMishin ta nukepen nyuwish nyupenyepnumun.”

Jon Nenek Baptais Um Jisas9 Aria Jisas nakutukuk wabur Nasaret

douk bape shokugi nahobig Galili iri nanakiaria Jon nenek baptaisuman worub Jor-dan. 10 Douk nenek baptaisuman ariaahudok atuh Jisas nakutukuk worub na-towi nakih neyotu anagas aria natik iruhwutag ganupok. Aria natik Iruhin ananinMishin nyabuhi kabi arudok armirmanyunum rabuhi ratem Jisas. 11 Aria anah mahhanaki iruhw heven. Aria enyudok arpennyeyagwrehi nyakri, “Nyak douk eikin Nu-ganin. Eik douk urkum manawashamenaria yanadudareh abom.”

Satan Nakwiraeh Jisas Um Nunek YoweishiInahos

12 Aria arigas Iruhin ananin Mishin ny-ohur Jisas aria nakitak nanak anagun we-higunum arpesh uwok um. 13 Anan nanaknape anan aun shuknin aria 10-poreihnyumneh shopunek. Aria Satan napenakwiraehan um nunek yoweishi inahos.Aria shopunek, Jisas nanak hurukatinyumurahish mahish shapeum. Aria Iruhinananish enselahos shanaki shatauruman.

Jisas Nohur Mour Neneken Shokugi Naho-big Galili

14 Douk Jon nonoweshik napeik, ariaJisas nanam shokugi nahobig Galili arianape nakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen. 15 Anan nakripesh nakri, “Ahu-dok nyumnah douk Iruhin nakriyoh iridouk ahudok hatogur. Aria abudoknyutob um arpesh shuwish um agundokIruhin nupe Debeini um ipak um doukbanaki hurukatin. Douk namudok aria

1:6 1:6 Tik Matyu 3:4

Page 71: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 1:16 68 MAK 1:34ipak pukeshuk agabus yoweishi inahosaria putanam pukon aparuh Iruhin ariapusuhw ananin baraen pugipeshen!”

Jisas Nahwar 4-poreim Armam AriaHagipeshan

16 Douk Jisas nape nanarahaen nanakanagas um debeigi waiyag Galili, arianatik Saimon nani ananin wanin Andrudouk hape henek bisnis um hatuk eiguhwiri. Amam hawashak anan umben agudokdebeigi waiyag aria hape hatuk eiguhw.17 Douk anan natrum aria nakripam nakri,“Ipak yowi pugipesh eik aria ikiripepum purao arpesh shunaki shugipesh eik.”18Douk anan nakripam namudok aria ahu-dok atuh amam hakutukuk amamib um-benab bakusuk aria hagipesh Jisas hanak.

19 Douk amam hanaku aria Jisas natigubiom hatem bot hape hagabe umbenab.Amam douk Sebedi ananim nugamim,Jems nani ananin wanin Jon. 20 Aria doukJisas natrum aria ahudok atuh nahwaramum hunaki hugipeshan. Aria amam biomhakutukuk amamin yaken Sebedi naniamudok henekuman mour iri hatemagukbot aria amam habuhi hani Jisas hanak.

JisasNahiyahukEnenYoweinyi SagabDoukNyape Anan Arman Iri

21 Aria amam hanam anabur waburshohwarabur um Kaperneam iri. Ariaahudok nyumnah Sabat eshesh Juda mouruwok shape meyoh ahi, amam hanak haw-ish eshesh Juda shape sheyagwreh baraen-atari urupat aria Jisas nape nenek sku-lumesh um Iruhin ananin baraen eshesharmam armago. 22 Aria eshesh shemnekananin baraen aria shakitak yowiyokukabom. Um maresh? Anan douk narao de-beinyi big aria nenek skulumesh nakripeshdodogowin atin baraen. Aria amam henekskulumesh um lo iri douk madae hunekskulumesh namudok uwe, uwok.

23-24 Aria douk Jisas nape nenek sku-lumesh aria anan yoweishi sagabehosshapenyan iri nanak nawish atudok urupataria nahwar debeg nakri, “Jisas, nyanakiwabur Nasaret iri. Nyak nyanamorinyunekap mumam apak sagabehos? Nyaknyanamori nyop mugok aka? Apakmadukemen abom nyak. Nyak douk Iruhinananin abom nuganin.”

25 Aria Jisas naho eshudok sagabehosnakri, “Ipak mokureg aria pukutukukanudok arman aria putogur punak.” 26Ariadouk Jisas nahesh aria eshesh shouranudok arman debeg. Aria anan krukruknape aria eshesh shohwar debeg ariashakutukuk anudok shatogur sharuwok.

27 Aria eshudok sabaishi arpesh shapeiri shatik namudok aria eshesh shakitakyowiyokuk abom. Aria shape sheneyag-wreh shakri, “Enyudok douk apak mem-neken iri douk maren baraen? Seiwokapak madae mumneken iri enyudokmoribaraen! Anudok arman douk dodogow-inari aria eshudok sagabehos shemnekananin baraen!”

28 Aria enyudok baraen um enyudokJisas neneken iri nyowe nyanak shubairubiwarub douk bape agudok shokugi nahobigGalili iri.

Jisas Nagabe Pita Ananik Nakwurikwik29 Aria amam hakutukuk eshesh Juda

shape sheyagwreh baraen-ati urupat ariaamam ihim-morim, Jisas nani Saimon ariaAndru, hani Jems aria Jon, hanam Saimonaria Andru amamit urupat. 30 Aria agun-dok, Saimon ananik nakwurikwik kwarau-bor aria kweshuhw aras. Aria arigas eneshshanak shakrip Jisas um agundok okwokkwaraubor um. 31Aria Jisas nanak nasuhwokwokwin rogur nakuhur kwakitak kwapearia okwok yopuk. Aria okwok kwaki-tak kwape kwonek worigun um esheshshishoh.

Jisas Nagabe Sabaishi Arugeh Hapeyeshi32 Douk arigaha wabigep wah hagok aria

eshesh armam armago sharauri arugehhapeyeshi shani yoweishi sagabehosshapeyesh iri shanaki agundok Jisasnapeum. 33 Aria ihishmorim arpesh shapeabrudok wabur iri shanaki shantorumshape aduk hurukatin um dua. 34 AriaJisas nagabe sabaishi arpesh anahaehiharugeh henekesh abrudok wabur iri. Ariashopunek, nahiyahuk sabaishi sagabehosshatogur sharuwok. Aria sagabehos doukshadukeman Jisas. Aria anan nakripesh umeshesh mare shukurip kupaishi arpesh umanan douk Iruhin ananin nuganin um.

Jisas Nanak Nakripesh Yopinyi BaraenShokugi Nahobig Galili

Page 72: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 1:35 69 MAK 2:1035 Wata wab Jisas nakitak nanak ana-

gun arpesh uwok um aria nanak napenenek beten. 36 Nenek beten aria Saimonnani amudok anam disaipel hape hauri-man hanak. 37 Douk hauriman hanak ari-gaha hanak hatrun aria hakripan hakri,“Nya, ihishmorim arpesh shape shauri-men.”

38 Aria Jisas nakripam nakri,“Nyunekesh, apak munam kupairubiwarub bape hurukatin iri aria eik ikripeshyopinyi baraen eshesh shopunek. Ummaresh, Eik douk yanakmori ikripeshyopinyi baraen sabaishi arpesh.” 39 Ariaanan nanak ihirub warub agudok shokuginahobig Galili aria nape nakripesh Iruhinananin yopinyi baraen numun eshesh Judashape sheyagwreh baraen-ogwi urusag.Aria shopunek, nahiyahuk sagabehos doukshape arpesh iri shatogur sharuwok.

Jisas Nagabe Anan Arugeh Lepra Hapenya-nari

40 Aria anan ehudok lepra hapenyanarinanak um Jisas aria nabuh noduk ohrubus.Aria nakrip Jisas nakri, “Douk nyak nyukriwosik um, nyak ta nyugabeye.”

41 Aria Jisas natrun aria nenek gihau-man. Aria nohur rogur nuwem ananis wisanudok arman aria nakripan nakri, “Eikyakri wosik um. Nyak yopin.” 42 Ariaahudok atuh anan yopun.

43-44 Aria Jisas nakripan dodogowinyibaraen nakri, “Nyak nyunak aria marenyukrip enesh arpesh um agundok eikyagabeyen um, uwok. Nyak nyunek atinnyunam pris nutrin, aria nyunak nyunekenyudok ofa um agundok nyak yopinyumum maresh douk Iruhin ananin lo douknakoguk Moses enyi nyakrium. Nyaknyunekesh namudok aria sabaishi arpeshta shutrin aria shudukemesh shukri nyakdouk iga yopin.”

45 Aria anan nanak aria nape nakripsabaishi arpesh um agundok Jisasnagabeyanum. Aria baraen nyowe nyanaksabairubi warub. Douk namudok ariaJisas madae nunak nuwish anarub warubuwe, uwok. Anan napeik aduk abrudokwarub agundok wehigunum douk arpeshuwok um. Aria sabaishi arpesh shanakiworobaigunum iri shanak agundok anannanak napeum.

2Jisas Nagabe Anan RoguhwAiyas Shagoka-

nari1Douk ehudok nyumnehhanak hadiguk,

aria Jisas wata shopunek natanam nanamKaperneam. Aria abudok nyutob eshesharmam armago shopunek shemnek baraenum anan nanak nape urupat um. 2 Douknamudok aria sabaishi arpesh shanakshape numun ananit urupat shuknit ariaenesh shape aduk hurukatin um wit.Eshesh shape aria madae onok outukkwupeik meyoh uwe, uwok. Eshesh shapeba shuknigun aria Jisas nape nakripeshyopinyi baraen. 3 Douk nape nakripeshbaraen aria 4-poreim armam howemorianan roguhw aiyas shagokanari anas arasaria haran hanaki um Jisas. 4 Amam haranhanak aria sabaishi arpesh shape ariaamam yah uwok um huran hunak agundokJisas napeum uwe, uwok. Douk namudokaria amamhato hakihmodukwitamurupataria hadar agundok Jisas napeum. Ariaanudok roguhw aiyas shagokanari noraras aria honahur hereyan kwojarahosaria shokubur hakutunuk nabuh nakusJisas napeum. 5 Aria douk Jisas natikamudok 4-poreim um henek bilip umanan ta nugabeyan aria anan nakripanudok roguhw aiyas shagokanari nakri,“O nuganin, eik ta ko igabeyen umnyakish yoweishi inahos aria eshudok taiyateshuk.”

6-7 Aria douk Jisas nakri namudok ariaanam henek skulumesh um lo iri, doukhani eshesh hape agundok iri amamiruhaparuh aturuh heneyagwreh hakri,“Anudok arman neyagwreh namudok ummaresh? Anan douk nape nabubunimum Iruhin. Apak madukemesh um Iruhinatun tawosik nukweshih-eshumarpeshishyoweishi inahos.”

8 Aria Jisas nadukem amamip urkwiparia nakripam nakri, “Ipak urkwip marepur namudok, uwok. 9Um maresh? Enyu-dok mour douk shopunek atin um eik ikripanudok roguhw aiyas shagokanari ikri, ‘Eikta ko ikweshihuk nyakish yoweishi ina-hos aria iyateshuk’ aka, ikripan ikri, ‘Ki-tak hur nyakis aras nyusuwos aria nyu-nak’ aria anan ta nikitak nunak? 10 Douknamudok aria Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri ta iyabigep um

Page 73: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 2:11 70 MAK 2:21-22pudukemesh um eik douk dodogoiwe iriaria Iruhin neke big ko ikweshihuk um es-hudok atapish arpesh esheshish yoweishiinahos aria iyateshuk.” Aria Jisas nakripanudok roguhw aiyas shagokanari nakri,11 “Eik yakripen, nyak kitak hur nyakis arasnyusuwos aria nyunam urupat!” 12 Ariaahudok atuh eshudok ihishmorim arpeshdouk shape agundok iri shatrunumnakitaknohur ananis aras nasuwos aria nanak.Aria eshesh shatrun namudok aria ihish-morim shakitak yowiyokuk aria shapeshatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw.Aria shakri, “Seiwok apak madae mutikenen enyudokmori nyutogur uwe, uwok!”

Jisas Nahwar Livai(Matyu 9:9-13; Luk 5:27-32)

13 Aria Jisas nakitak natanam narahaennanak anagas um debeigi waiyag Galiliaria sabaishi arpesh shanaki shatogru-man. Aria anan nape nenek skulumeshnakripesh yopinyi baraen. 14 Anannakripesh baraen jurug aria anan nanakuaria natik Alfius ananin nuganin Livaidouk apa narao takis iri. Jisas natrunnape urupat douk nape narao takis um.Aria anan nakripan nakri, “Nyak yowinyugipesh eik ba unak.” Aria Livai nakitaknanaman hanak.

15 Aria kupaihi nyumnah Jisas napenawok worigun Livai ananit urupat. Ariasabaimi harao takis iri hani sabaimikupaimi shopunek henek enesheneshyoweishi inahos iri hani Jisas nani ananimdisaipel hapehawokworigun. Ummaresh?Worobaimi amudokmori armam ihihnyumneh apa hagipesh Jisas. 16 Ariaanam henek skulumesh um lo iri, amamdouk Farisi omi. Amam hatik um Jisasnani shenek eneshenesh yoweishi inahosiri shani harao takis iri shape shawokworigun atugun um aria amam harigananim disaipel hakri, “Anan nani eshudokshenek eneshenesh yoweishi inahos irishawok worigun?” 17Aria Jisas nemnekamnamudok aria nakripam nakri, “Arpeshdouk madae eneh arugeh henekesh irita mare shunam dokta um nugabeyesh,uwok. Eshudok douk arugeh henekeshiri atish ta shunak um dokta nugabeyesh.Aria eik shopunek douk namudok atin,kabi dokta um. Eik douk madae inakumoriihwar yopishi arpesh um shatanam shukon

aparuh Iruhin uwe, uwok. Eik doukyanakmori ihwar eshudok douk shenekyoweishi inahos iri um shukeshuk agabusyoweishi inahos aria shatanam shukonaparuh Iruhin.”

Jisas Nakripesh Um Agundok ShushakurUmWorigun Shape Meyoh Um

(Matyu 9:14-17; Luk 5:33-39)18 Anah nyumnah Jon douk nenek bap-

taisumesh iri ananim disaipel hani amamFarisi amamim disaipel hashakur umwori-gun aria hape henek beten atin. Douknamudok aria enesh arpesh shanak ganiJisas napeum aria sharigan shakri, “Jonananim disaipel hani amam Farisi amamimhashakur um worigun aria hape henekbeten atin. Aria nyakim madae henekeshnamudok uwe, um maresh?”

19 Aria Jisas nakripesh enen wobuwo-bren baraennakri, “Ipak pakri abudoknyu-tob anudok douk kadak narao armatok iriwata nini ananishi nupe um, eshesh tashushakur um worigun aria shupe meyohaka? Adur atin ta uwok. Eshesh ta shu-wok worigun aria ta shupe! 20 Aria nyu-tob ta bunaki um kupaishi shuran shunakkupaigunum um. Aria ahudok nyumnah,ananishi ta urkwip purum anan aria tashushakur um worigun shupe meyoh.”

21-22 “Aria ta mare enen arpen nyuk-wuhwaesh anap rupahip um anah na-muhi rupah aria nyutapeyop um anohwumunihw um anah jugwaihi rupah, uwok.Enyen nyibirak namudok akure, enyen tanyunek anohw umunihw ahudok namuhirupah. Aria shopunek ta nyutapeyoparia ta mare pupe wosik um ahudok jug-waihi rupah uwe, uwok. O ta mare enenarpen nyurak anabar namubari wainibarabar bubuhanap jugwaipimemeipmunuh-wip douk shape sharuk wainibar abar umuwe, uwok. Enyen nyunekesh namudokakure, abrudok namubari wainibar abar tabuprukeshop aria wain ta nutourakuk atapatin. Aria apudok memeip munuhwip tayowep. Aria namudok uwok, eshesh tashisharabar namusi munuhwis atus. Ariaasas ta mare tutukaras aria wain ta nurwosik!”

Jisas Anan Douk Debeini Aria NakripeshUm Shenek Mour Sabat

(Matyu 12:1-8; Luk 6:1-5)

Page 74: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 2:23 71 MAK 3:1023 Anah nyumnah Sabat, eshesh Juda

mour uwok shape meyoh ahi, Jisas naniananim disaipel hakitak hawish hanakanag debeigi nubarig douk shau wit um.Aria agundok ananim disaipel hadi anaturubit wit aria hape haworishat hatoh.24 Aria amam Farisi hatrum namudok ariahakrip Jisas hakri, “Tik, nyakim disaipelhenekesh mumam namudok? Apakin lodouk nyakri apak mare munek enen mourahudok nyumnah Sabat!”

25-26 Aria Jisas nakripam nakri,“Ipak patarihen baraen seiwok Devitnenyemaguk iri um abudok nyutob anannani ananim nyurub bam um aka, uwok?Amam nyurub bam aria Devit nawishIruhin ananit debeiti urupat nohur bretdouk shenek ofamat shako Iruhin iriaria nani ananim hatoh. Enyudok douknyatogur abudok nyutob Abiatar napedebeini pris obi nyutob. Abiatar nakriwosik aria Devit nani ananim armamhawish hohur bret hatoh. Aria shopunek,apakin lo douk nyakri mare enesh shapemeyoh iri arpesh shuwok atudok bret,uwok. Amam pris atum wosik. Aria Devitnani ananim hotuhur hatoh.”

27Aria Jisaswata shopuneknakrip amamFarisi nakri, “Iruhin douk madae nunekahudok nyumnah Sabat um nukri ipakaparuh yoweruh aria mare panadudarehuwe, uwok. Anan nenekah um nakriipak aparuh ta yopuruh aria panadudareh.28 Aria Eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri douk Debeiwe um ihish-morimeneshenesh umabudok amnab, ariaDebeiwe um ikrip arpesh shunek mourahudok nyumnah Sabat shopunek.”

3Jisas Nagabe Anan Rogur Yowenyan Iri Um

Ahudok Nyumnah Sabat(Matyu 12:9-14; Luk 6:6-11)

1 Kupaihi nyumnah Sabat, Jisas nanaknawish eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen-ati urupat. Aria anan roguryowenyan iri arman nanaki nawishnanamesh nape. 2 Aria arpesh shapeatudok urupat iri shakri shukon baugosum enen baraen Jisas shakri shutik anan tanubrig enen lo aka, uwok. Douk namudokaria eshesh shape shatrun duk um shakrikadak anan nukri nugabe anudok rogur

yowenyan iri ahudok nyumnah Sabat um,aria eshesh shuneman baraen. 3 AriaJisas nakrip anudok rogur yowenyan irinakri, “Kitaki nyeyotu agundok orokohunum sabaishi arpesh shutrin.” 4 Aria anannakitak nanak neyotu aria Jisas narigeshnakri, “Apakin lo douk Iruhin nakogukMoses enyi nyakri munek maren mourahudoknyumnahSabat? Mugamoharpeshmugabeyesh aka, mukri uwok umesh?Mugamohesh shupe wosik aka, ba meshshugok?”

Aria eshesh madae shiyagwreh shukri-pan enen baraen uwe. 5 Aria ananneyotu natrish aria nyibur juwehosibur.Um maresh? Anan natrish um esheshshoweshik esheshiruh aparuh dodog ariashakri uwok um shumnek Iruhin ananinbaraen shugipeshen. Aria anan nakripanudok rogur yowenyan iri nakri, “Kwanunyakin rogur.” Aria anan nonu rogur ariaenyen yopin abom. 6 Aria amam Farisihakitak hatogur hanak hani anam Herotananim armamhape habo baraen umhakrihurim anah yah um hubo Jisas nugok.

Sabaishi Arpesh Shagipesh Jisas ShanakShape Hurukatin Um Debeigi Waiyag Galili

(Luk 6:17-19)7 Aria Jisas nani ananim disaipel

hakutukuk abrudok wabur hakitak hanamdebeigi waiyag Galili. Amam hanak ariasabaishi arpesh shagipesham shanak.8 Eshudok arpesh enesh shanaki shokuginahobig Galili iri. Aria enesh shanakishokugi nahobig Judia iri. Aria eneshshanaki debeigi nahobig Idumia, ariaenesh shanaki Jerusalem iri. Aria eneshshapeiri gani wobrehah um worub Jor-dan iri shanaki, aria enesh shape irihurukatinyum arbudok biarub warubTaia bani Saidon iri shanaki. Esheshihishmorim shemnek um Jisas napenagabe ehudok arugeh hapeyeshi ariaeshesh shanaki um nugabeyesh. 9 Ariaagundok sabaishi arpesh shanaki shapeshuknigun. Douk namudok aria Jisasnakrip ananim disaipel um harauri anatshokwuti bot tunaki tukusuman hurukatinum kadak sabaishi arpesh shukri shunakihurukatin um anan um aria anan ta nutonutemaguk bot. Ta neyotu atap um,eshesh ta shishiwokan. 10 Um maresh,nubokuhieb nyutob anan nagabe sabaishi

Page 75: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 3:11 72 MAK 3:28-30

ehudok arugeh hapeyeshi. Douk namudokaria eshudok arugeh hapeyeshi shapeshatatigas um shunak shususuhw Jisasmeyoh aria eshesh ta yopish. 11 Ariaabudok nyutob douk yoweishi sagabehosshapenyesh iri shanaki shatik Jisas ariashabuh shatu shakus hurukatin um ananaria shohwar debeg shakri, “Nyak doukIruhin ananin Nuganin.”

12 Aria Jisas nakripesh dodogowinyibaraen nakri eshesh mare shukripesh umanan douk Iruhin ananin Nuganin.

Jisas Nagraeh 12-poreim Aposel Um HunakHukrip Arpesh Um Ananin Baraen

(Matyu 10:1-4; Luk 6:12-16)13 Aria Jisas nato anagmihig aria nahwar

sabaimi armam douk anan nakriyam irihanaki. 14 Aria anan nagraeh 12-poreimarmam aria nakom enyudok nyeiguraposel. Aria nakripam um huni anan hupehurahaen aria neshopokam um hunakhukripesh ananin baraen sabaishi arpesh.15 Aria shopunek um nukom dodog umhuhiyahuk yoweishi sagabehos shutogurshuruwokuk.

16-17 Amudok 12-poreim aposel Jisas no-graeham iri douk amudok. Saimon, doukJisas nodowon kupainyi nyeigur Pita iri,nani Sebedi ananim nugamim, Jems naniananin wanin Jon, douk Jisas nodowon ku-painyi nyeigur Boanerges iri. Baugenyumenyudok nyeigur douk shakri, “Utag Pog-arog.” 18 Amam hani Andru, Filip, Bar-tolomyu, Matyu iri Tomas. Hani Al-fius nuganin Jems iri Tadius iri Saimondouk natogur anap awirop shohwaresh umSelot3:18iri. 19 Amam hani Judas Iskar-iot. Anan douk nowereh Jisas um ananimhorim iri.

Enesh Shenek Rohw Shakri Satan DoukKupainyi Nyeigur Shohwaren Bielsebul Iri Ny-ataurum Jisas

(Matyu 12:24-32; Luk 11:14-23, 12:10)20 Aria Jisas natanam nanam urupat

aria sabaishi arpesh shanaki shape anannapeum. Aria Jisas nani ananim disaipelhatrish namudok aria amam nyutob uwokum hupe meyoh ba hunek anagun wori-gun hugnoh uwe, uwok. 21 Aria ananishi,eshesh atup awirop shemnek um agundok

anan madae nupe meyoh um nuwok wori-gun um, aria eshesh shanak um shuranshunak. Um maresh? Eshesh shakri anandouk nagugak.

22 Anamhenek skulumesh um lo iri doukhape iri Jerusalem hanaki henek rohw.Amam hakripesh hakri Jisas douk enyudokBielsebul douk debeinyi um sabaishisagabehos iri nyenekan dodogowin ariaanan douk nohiyahuk eshudok eneshsagabehos shatogur sharuwok. 23 Douknamudok aria Jisas nahwar sabaishishanaki um anan aria nakripesh enyu-dok wobuwobren baraen nakri, “Satananan kanak ta mare nuhiyahuk ananishisagabehos shutogur shuruwok uwe, uwok.24 Aria douk arpesh shape atug nahobigiri shunadiyogurum shunak shupe sisiguk,aria shunenem horin horik aria shupeshurpak akure, eshesh tamare dodogowishuwe, uwok. 25 Aria shopunek douk anapawirop shunadiyogur um, aria esheshkanak shunenem horin horik aria shupeshurpak atin shup akure, eshesh shopunekta mare dodogowish uwe, uwok. 26 Ariadouk Satan nini ananish shunadiyogur umshunak shupe sisiguk, aria eshesh kanakshunenem horim horik ba shupe shurpakatin shupe aria eshesh shopunek ta maredodogowish uwe, uwok.”

27 “Aria ta mare anan arman nunaknuwish anan dodogowinari arman ananiturupat aria nutrun nukwumeshi aruhananish eneshenesh uwe, uwok. Sago-matin anan ta nuweshikuk anudok armannupeik ba iyoh, aria anan ta kadak nunaknutrun ba nukwuaruh um eneshenesh.”

28-30 Aria douk amam henek skulumeshum lo iri hakri enen sagab nyataurumJisas um nenek mour um. Douk namudokaria Jisas nakripam nakri, “Adurigom atineik yakripep, Iruhin ta ko nukweshihukum eneshenesh yoweishi inahos arpeshshenekesh iri shuni enyudok ihinyumorimyoweinyi baraen douk eshesh shakriyenum anan iri, aria nukweshiheshuk. Ariaenyudok enenyenen douk shububunimum Iruhin ananin Mishin iri, Iruhin tanusuhw enyudok esheshin yoweinyi doukeshesh shakriyen iri aria ta mare nuk-weshiheshukuk uwe, uwok. Esheshish

3:18 3:18 Putik futnot nyape Matyu 12:4 iri.

Page 76: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 3:31 73 MAK 4:17yoweishi inahos ta shupe um douk arigahakweipon amnab butuh ahi nyumneh.”

Jisas Ananik Amakek Kwani AnanimAruhim

(Matyu 12:46-50; Luk 8:19-21)31 Aria abudok nyutob Jisas ananik

amakek kwani ananim aruhim shanakshatogur. Aria shanak sheyotu aduk uru-pat aria shenek baraen nyanaman um nu-tograri aduk. 32 Aria agundok sabaishiarpesh shape shersharih um anan ariaeshesh shakripan shakri, “Nya, nyakikamakek kwani aruhim sharimen.”

33 Aria Jisas nakripesh nakri, “Meishieikish amakek aruhim?”

34 Aria anan nushakam eshudoknernarih douk shape iri aria nakripeshnakri, “Eikish amakek aruhim doukeshudok! 35 Meishi douk shape shagipeshIruhin ananin baraen iri douk Eikisharuhim, mohwuhiyu aria amakenyiyu.”

4Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um

Anan Nawashak Wit Ananig Nubarig Iri(Matyu 13:1-9; Luk 8:4-8)

1-2 Aria Jisas wata shopunek nanaknape nenek skulumesh nakripesh yopinyibaraen gani anagas um debeigi waiyagGalili. Aria sabaishi arpesh abom shanakishape Jisas napeum. Douk namudok ariaanan nakitak nato netem anat bot douktor waiyag iri. Aria eshesh sheyotu anagasaria anan netemori bot nape nenek sku-lumesh nakripesh sabainyi yopinyi baraennakripesh wobuwobren atin. 3 Nakri,“Ipak pumnek! Anan arman nawashakwit ananig nubarig. 4 Anan nawashataria anat tabuh takus yah, aria armiguhwhwabuhi hwatuhur hwatoh. 5 Aria anattabuh takus utabor um. Aria douk amnabmadae sabaibi uwe aria atat pupuwarattakih arigas. 6 Aria nukwaruh madaehubuh atap uwe. Namudok aria araruhhabuh hetemaguk utabor aria wah hataohat aria yarit. 7Aria anat tagrukuk segego-iruh madururuh hakih um aria pupuwarattakih. Douk takih, aria aruhudok maduru-ruh heshigarut aria atatmadae tukih debetum shurkwip pir uwe. 8Aria anat tagrukukyopubi amnab aria pupuwarat takih debetaria sabaiti teir. Anat, 30-poreit teir atin

atin apakiwogin. Aria anat 60-poreit, ariaanat 100-poreit.”

9 Douk Jisas nakriyuk namudok ariaanan nakripesh nakri, “Aria douk ipak ari-gos sapenyep iri aria gamo pumnek eikinbaraen aria pugipeshen.”

Jisas Nakripesh Baugen Um Baraen UmAgundok Douk anan Nakripesh WobuwobrenAtin Um

(Matyu 13:10-17; Luk 8:9-10)10 Douk sabaishi arpesh shakutunukuk

shanak, aria Jisas atun nani ananim12-poreim disaipel hani eshudok eneshshagipesh Jisas iri atish shape. Aria esheshsharigan umnukripesh umbaugenyumumenyudok wobuwobren baraen anan napenakripesh-enyi. 11 Aria anan nakripeshnakri, “Iruhin douk nakripep baugenyumum baraen um enyudok wobuwobrenbaraen um ipak atip um ta puwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um. Aria ihishmorim adukishi tauwok. Eshesh ta shumnek wobuwobrenatin. 12 Douk namudok aria, ‘Esheshta shutrugun aria ta mare shutik enesheshudok eneshenesh. Aria shopunek tashumnek baraen, aria ta mare shudukembaugenyum um, uwok. Um maresh,ta shudukem baugenyum um aria watashutanam shukon aparuh Iruhin ariaanan madae nunawasham um esheshishyoweishi inahos aria nukwreyeshuk.’ ”

Jisas Nakripesh Baugen Um Baraen UmAnudok Nawashak Wit Nubarig Iri

(Matyu 13:18-23; Luk 8:11-15)13 Aria Jisas narigesh nakri, “Ipak madae

pudukem baugenyum enyudok wobuwo-bren baraen iganigadae yakripepen iriuwe? Douk namudok aria ipak ta pudukemihinyumorim wobuwobren baraen doukta eik ikripepen iri mumam? 14 Anudokarman nawashak wit iri douk kabi anannakripesh Iruhin ananin yopinyi baraeniri. 15Aria atudok douk tabuh takus yah iridouk kabi eshudok arpesh douk shemnekIruhin ananin baraen aria Satan nanakinatrish narauguk enyudok yopinyi baraendouk nyape esheshiruh aparuh iri. 16 Ariaatudok douk tabuh takus utabor bakusum iri douk kabi eshudok arpesh doukshemnek Iruhin ananin baraen atin ariashanadudareh-umen abom shasuhwenshakri wosik iri. 17 Aria eshesh sharaen

Page 77: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 4:18-19 74 MAK 4:32aria eshesh madae shusuhwen dodoguwe. Eshesh shasuhwen shagipeshenbanab nyutob meyoh. Aria douk arigahaenen amaen nyatogrumesh o shenekeshenenyenen um agundok shasuhw enyudokIruhin ananin baraen um, aria arigasatin shakutukuk esheshin bilip. 18-19 Ariaatudok douk tabuh tagrukuk segegoiruhmadururuh hakih um, douk kabi eshudokarpesh douk shemnek Iruhin ananinbaraen, aria eshesh shenek wari um shakrishupe wosik agundok atap iri. Esheshmishish shakitak um shugrem sabaishieneshenesh eshudok aria shanadudarehum agundok atapishi eneshenesh atish.Douk namudok aria eshudok enesheneshshoweshik esheship urkwip aria esheshmadae shusuhw Iruhin ananin baraendodog uwe. Eshesh urkwip pekeshukabom um enyudok Iruhin ananin yopinyibaraen eshesh shemneken iri. Aria esheshshakwutinyukuk aria madae shunekehudok yopihi aih douk Iruhin nakrieshesh shunekeh iri uwe. 20 Aria atudokdouk tabuh takusuk yopubi amnab iridouk kabi eshudok arpesh douk shemnekIruhin ananin baraen aria shasuhwendodog shagipeshen iri. Aria eshesh sheneksabaihi yopihi aih. Aria eshesh shape kabidouk apakiwoginwitin um. Anat, 30-poreitteir atin atin, anat 60-poreit, aria anat 100-poreit.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmLamDouk Shahemen ShashapumenAnat BaketIri

(Luk 8:16-18)21 Aria Jisas wata shopunek nakripesh

nakri, “Ta mare enen arpen nyihemenen lam aria nyukitak nyushapamenanat baket o nyunyigren shakamum anatbet, uwok. Enyen ta nyihemen arianyunyem iruhinyum tebol um enyen tanyutrugun-umesh. 22 Aria enesheneshdouk shanabeshuk shakus iri ta watashutogur yopugunum. Aria enesheneshdouk arpesh shoshigarish shakus iri tawata shishrekesh shukus yopugunum.23 Aria douk ipak arigos sapenyepi ariapumnek eikin baraen aria pusuwen dodogpugipeshen.”

24 Aria anan nakripesh enen baraenshopuneknakri, “Ipakurkwip gamopurumenyudok baraen douk ipak pamneken iri

aria pugipeshen! Um maresh? Ta ipakgamo pumneken pugipeshen um, Iruhinta nutaurumep pudukem enen yopinyibaraen shopunek. 25 Aria eshudok doukshurao Iruhin ananinbaraen shudukemeshwosik iri, Iruhin ta wata gamo nukripeshenen shopunek. Aria eshudok douk madaeshudukem ananin baraen iri uwe, enyudokkarowinyi eshesh shasuhwen iri ta watanutrishenyuguk.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmAnan Nawashak Shurkwip Patogur Um

26 Aria Jisas nakripesh enyudok baraenshopunek nakri, “Arpesh shawish umagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum ta kabi enyudok wobu-wobren baraen um. Baraen enyudok.Anan arman nanak nawashak shurukwip-igun worigun ananig nubarig. 27 Anannawashep jurug aria nanak. Aria ihibusweibus anan neshuh, aria nyumnehnakitak narahaen. Aria abudok nyutobepudok shurkwip pape pupuwarep pakih.Aria anan douk madae nudukemesh umagundok epep pupuwarep pakih um uwe.28 Abab amnab kanak benekep pupuwareppakih debeipi aria shurkwip peir. Ariasagomatin pupuwarep pakih aria parikpenek shus, aria pakih rowipi penek urubaria sabaipi shurkwip peir. 29 Douk peirarigaha pauh, aria anudok arman nasuhwananip ponodaresh iri nogwotep nanaknatupok epudok shurkwip. Um maresh?Epep douk pauh aria abudok nyutob umshurim worigun obi nyutob douk batogur.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmEnen RowogNyeigurin UmMastet Iri EnyenyimShurkum

(Matyu 13:31-32; Luk 13:18-19)30 Aria Jisas nakripesh nakri, “Arpesh

shawish um agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um ta kabi maresh um?Eik ta ikripep maren wobuwobren baraenum pudukemesh? 31 Agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um ta kabianam shokumi mastetim shurkum um.Amam douk shokumi abom meshagrakuksabaipi shuruwep arpesh douk shawepnubarigos iri. 32 Anan arman nau anammastetim shurkum ananig nubarig. Ariaamam puwarom makih munek debeinyirowog nyeshagrakuk kupaigosi shokugosi

Page 78: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 4:33 75 MAK 5:9rowos seyotu nubarig iri aria nyenek de-beishi nyeiguhw. Aria armiguhw hwanakhwem was aria hwetem hwanabeshuk umwah.”

Jisas Nakripesh Baraen Aria NakripeshenWobuwobren Atin

(Matyu 13:34-35)33 Aria Jisas nape nakripesh ananin

yopinyi baraen aria nakripesh sabainyiwobuwobren baraen kabi douk iganigadaenakripeshen iri. Anan nakripesh sabainyiwobuwobren baraen douk ta wosikshudukemesh um esheshin saki iri. 34 Ariaihinyumorim baraen anan nakripesheniri, anan nakripesh wobuwobren atin.Aria abudok nyutob anan atun naniananim disaipel atum hapeum, anannape nakripam baugenyum ihinyumorimbaraen.

Jisas Naho Debeinyi Uhwin Aria NyagokNyabuh

(Matyu 8:23-27; Luk 8:22-25)35 Douk wabigun ahudok atuh nyum-

nah, Jisas nakrip ananim disaipel nakri,“Yaipo, apak munak gani wobrehahig umwaiyag.” 36 Aria amam hakutukuk es-hudok sabaishi armam armago shapeik,aria amam hato atudok bot douk Jisasiganigadae narik nakih netemoti aria ha-ran nanamam hanak. Aria anog botogshopunek gwagipesh amamit bot gwanak.37 Aria douk amam hanak aria debeinyiuhwin abom nyahur aria nyenek debeibimorub bakitak. Aria abar bakih baprok botaria atat hurukatin um shuknitum abar.38 Aria abudok nyutob Jisas nanak nana-hem korukwu aria neshuh gani tagigukumbot. Aria douk ananim disaipel hatik na-mudok aria hanak henyubarun hakri, “De-beini Tisa, apak hurukatin um mugok wo.Nyak madae urkum murum agundok doukta apak mugok um uwe?”

39 Douk amam hakripan namudok arianakitak naho enyudok uhwin iri morubnakri, “Ipak punak putuhuk abom!”

Aria eshesh shanak shatuhuk abom. Uh-win madae nyahur uwe aria morub shop-unek madae bukitak uwe. 40 Aria Jisasnatanamnakripamnakri, “Ipak panogugurum maresh? Ipak madae punek bilip uweum maresh?” 41 Aria amam hanogugurabom aria amam kanak hanakripam hakri,

“Anudok manan arman? Uhwin iri abarshopunek douk shemnekan.”

5JisasNahiyahukEnenYoweinyi SagabDouk

Nyape Anan Nagugak Iri Arman(Matyu 8:28-34; Luk 8:26-39)

1 Douk uhwin aria eshah shanakshatuhuk, aria Jisas nani ananim disaipelhanak. Amam hanak arigaha hatogureshesh Gerasa eshesh-mokum um, ganiwobrehahig um debeigi waiyag Galili.2-3 Aria douk Jisas nanatu nabuhi bot atin,aria anan arman urupat wokanari nanakinatogruman. Anan douk nape neshuhwonugwe-gwiruh hapeum nanaki. Anandouk enen yoweinyi sagab nyapenyan ariananak nape neshuh gani wonugwe-gwiruhum. Aria anan douk madae anan armandodogowin um nusuwan nuweshikan uwe,uwok. Senab shopunek douk madaedodogowib uwe. Anudok nagugak iri doukdodogowin atun abom aria naprukeshab.4 Aria sabaihi nyumneh eshesh shasuanshakwu senab showeshik ananish roguhwaiyas aria anan naprukeshab. Anan doukdodogowin atun abom aria arman madaeanan dodogowin um nusuwan nuweshikanum nupe wosik uwe. 5 Aria ihih, nyumnehweibus, anan napeum narahaen atin.Anan nanak nape wonugwe-gwiruh um,aria nawish nanak yodururuh um. Ariaagundok anan napeum nahwar atin nape.Aria shopunek anan nasuhw eresiboriutabor kabi douk nugugwes um aria napenatah ananihw yegenyihw.

6 Aria anan douk nakutukuk wonugwe-gwiruh hapeum aria wata nape nanakirougun, aria anan natigi Jisas. Ariaanan nanogugur aria nahur nanaki nabuhnoduk ohrubus hurukatinyum Jisas. 7 Arianahwar debeg nakri, “Jisas, Debeini Iruhinabom ananin Nuganin! Nyak nyakrinyuneke mumam eik? Nyak nyukriadurin baraen um gani iruhw um nyakmare nye nyuneke imnek debeiri eriger!”8 Anan nakri namudok um maresh, Jisasnakrip enyudok yoweinyi sagab douknyapenyan iri nakri, “Yoweinyi sagab, nyaknyukutukuk anudok arman aria nyutogurnyunak!” 9Aria Jisas narig anudoknagugakiri nakri, “Nyak nyanahwar mumam?”

Page 79: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 5:10 76 MAK 5:28Aria anan nakri, “Apak sabaipari yoweishisagabehos mawish mapenyan. Douknamudok aria apakmanahwar sagabehos!”10 Aria anan nape nahwaran debeg Jisasum nakri Jisas mare nishopok eshudoksagabehos shunak rougun. 11Aria agundokhurukatin, sabaiguhwi burguhw hweyatuhwape hwawok worigun gani wobrehahum anag shokugi mihig. 12 Douk namudokaria eshudok yoweishi sagabehos shakripJisas shakri, “Nyak nyishopokap munakmuwish gwaguhwi burguhw.” 13 AriaJisas nakri wosik aria eshesh shakutukukanudok arman shatograri shanak shawishogwuhwudok burguhw. Aria ogwuhwudoksabaiguhwi burguhw douk shadarehoguhhwatogur 2,000-poreiguh iri hwahurhwanak hwagrukuk enen natogur. Ariaogwoguh hwabuh hwagrukuk anag waiyagaria ihiguhmorim hwabarahukuk ariahwagok hwatuh. 14 Aria amudok armamdouk hape hako ogwuhwudok burguhwiri hatik namudok aria hakitak haruwok.Amam hanak aria hakrip eshudok arpeshdouk shape warub iri shani eshudokdouk shape hurukatinyum nahobigos irium enyudok mugu douk nyatogur iri.Aria eshesh shakitak shanak um shakrishutrun. 15 Aria eshesh shanak agundokJisas napeum aria shatik anudok armanriguk sagabehos shapenyani. Douk ananmadae nugugak uwe. Anan wata naraoyopumi urkum aria nakitak nananekrupeh aria nape. Aria douk esheshshatrun namudok aria eshesh shanogugurabom. 16 Aria shopunek, eshesh shanakshatogurum eshudok arpesh douk shapeshatik enyudok Jisas neneken iri ariashakripesh um agundok sagabehos shaku-tukuk anudok arman shatograri shanakshawish burguhw aria shaguhw hwagokum.

17 Douk namudok aria eshesh shapesheshopok Jisas um nukutukuk eshesh umnunak um kupaigunum.

18 Aria douk eshesh shakripan namu-dok aria Jisas nato bot um nakri nunakaria anudok arman douk riguk sagabehosshapenyani narigan nakri, “Jisas, eik yakriinamen unak!” 19Aria Jisas nakripan nakri,“Uwok, nyak wata nyutanam nyunak umnyakibur wabur aria nyukrip nyakish, ipak

atup awirop um agundok Debeini nakri gi-haum nyak um. Aria shopunek nyukripeshum enenyenen anan neneken um nyak iri.”

20Aria douk Jisas nakripannamudok ariaanan nanak nawish agudok shokugi naho-big douk 10-poreirub warub bape um arianakripesh um agundok Jisas nagabeyanum. Aria eshesh shakitak yowiyokuk abom.

Jisas Nohur Jairus Ananik Nugawik DoukKwagok Iri Kwakitak Kwape, Aria Nagabe OnokKwasusuhw Ananih Rupeh Iri

(Matyu 9:18-26; Luk 8:40-56)21 Douk Jisas nani ananim harao bot

hatanam hanak hatogur gani wobrehahigum waiyag, aria habuh heyotu anagas.Douk amam heyotu aria sabaishi arpeshshanaki shatrum. 22 Aria Jairus, douk de-beini um eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen-atari urupat iri shopunek nanaki.Anan nanaki natik Jisas aria nanak nabuhnakus atap hurukatinyum Jisas ananiruhyeriweruh. 23Aria neyagwreh debeg nakri,“Nya, eikik shokukwi nugawik arugehhapeyok aria okwok hurukatinyum kugok.Douk namudok aria yakri nyak nyunakunyuwemok wis meyoh um okwok watayopuk aria kwukitak kwupe.”

24 Douk Jairus nakripan namudok ariaJisas nanaman hanak. Douk amam hanakaria sabaishi arpesh shopunek shanamamshanak. Eshesh shanak wobuwobur ariaJisas naraguk orokohun. Aria shop-unek agundok yah eshesh shanak um,eshesh shantoruh um shanak. 25 Ariaonok armatok douk owishibor banakokkwape 12-poreish kwarahos iri shopunekkwanamesh shanak. 26 Okwok sabaimidokta habirak um hakri hugabeyok ariahabirak hatik uwok. Okwok kwomnekdebeiri eriger um amam dokta hakrihugabeyok um. Aria shopunek, okwokwi-bor utabor douk kwashabor batuhmagukum kwator dokta omi um hugabeyok um.Aria okwok madae yopuk uwe. Owishiborbanakok bape namudok aria beshagrakukriguk barik banakok um. 27 Aria doukokwok kwomnek um agundok Jisas nagabesabaishi ehudok arugeh henekesh um,aria okwok kwani eshudok sabaishi arpeshshanaki. Aria okwok kwanaki agabehah-inum Jisas aria kwasuhw ananih rupah.28 Umum maresh, okwok kwaneyagwreh

Page 80: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 5:29 77 MAK 6:3kwakri, “Douk eik isusuhw ananih rupehmeyoh um, anan ta wata nugabeye.”

29 Douk namudok aria okwok kwanakkwasuhw ananih rupah aria ahudok atuhowishibor tukaruboruk. Aria shopunek,okwok kwomnek um numun okwokwihwyegenyihw owishibor madae anaborbunaki uwe. Aria okwok kwadukemesh umokwok douk yopuk.

30 Aria ahudok atuh Jisas nadukemeshum enen ananin dodog nyakutukuk anannyatogur nyanak. Aria anan narigeshnakri, “Douk omi nyanaki nyasusuhw eikihrupeh?” 31 Aria ananim disaipel hakri-pan hakri, “Nyak nyatrish, sabaishi shey-otu shersharih um nyak aria nyak watanyarigesh um?”

32 Aria Jisas neyotu natrish um nakrinutik enyudok arpen douk nyasusuhwananih rupeh iri. 33Aria okwudok armatokkwadukemesh um agundok Jisas nagabe-yok um. Aria okwok kwanogugur abom,aria krukruk kwanak kwabuh kwakushurukatinyum Jisas ananiruh yeriweruh,aria kwape kwakripan um agundok anannagabeyok um. 34 Aria anan nakripoknakri, “Nugawik, nyak nyenek bilip nyakrieik dodogoiwe iri aria nyak douk yopin.Aria douknyakih arugehdoukhatuh abom.Aria nyak nyunak aria nyakihw apahwhwurumen wosik.”

35 Aria douk Jisas wata nape neyagwrehatin, aria amam hapei Jairus douk de-beini um eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen-atari urupat iri um ananit urupataria harauri baraen hanaki hakrip Jairushakri, “Nyakik nugawik adur kwagok. Na-mudok aria nyak mare nyukon amaenapakin debeini tisa um nunaku nyakit uru-pat um.”

36 Aria Jisas madae numnek amaminbaraen uwe, uwok. Aria anan nakrip Jairusnakri, “Nyak mare nyunogugur. Nyaknyunek bilip atin.”

37 Aria anan nakri uwok um ihishmorimarpesh shapeik aria Jems nani ananinwanin Jon iri Pita amam hanaman hanak.38 Amam hanak hatogur Jairus ananit uru-pat aria Jisas nemnek um eshesh shapeshoreh shanaruwor debeg. 39 Aria anannanak nawish aria narigesh nakri, “Ipak

pape peyagwreh pariguk um maresh? Ok-wudok madae kwugok uwe. Okwok doukkweshuhw meyoh!”

40 Douk anan nakripesh namudok ariaeshesh shape shenekan enenyenen ariashape shagukoruhan.

Aria anan neshopok ihishmorim shak-itak shatograkuk aria anan nani ananimbiom atun disaipel hani okwokwin yakenamakek atish shawish numun urupat ok-wok kwakus um. 41 Eshesh shawisharia Jisas nasuhw okwokwin rogur arianakripok esheshin baraen nakri, “Talitakum!” Talita kum douk shakri, “Shokukwiarmatok, kitak!”

42 Aria ahudok atuh okwok adur kwaki-tak kwape kwarahaen. Okwudok nugawikokwokwish kwarahos douk 12-poreish.Aria douk eshesh shatruk namudok ariashakitak yowiyokuk abom! 43 Aria Jisasnakripesh dodogowinyi baraen um esheshmare shunak shukrip enesh arpesh umagundok anan nakwuhur kwakitak kwapeum. Aria anan nakripesh shukok anagunworigun um kwishoh iri.

6Arpesh Shape Nasaret Iri Shakon Agabus

Jisas(Matyu 13:53-58; Luk 4:16-30)

1 Aria Jisas wata nakutukuk abru-dok wabur nakitak natanam nanak umananibur wabur. Aria ananim disaipelshopunek hanaman hanak. 2 Aria ahudoknyumnah Sabat eshesh Juda mour uwokshape meyohahi iri, Jisas nanak nawisheshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atari urupat aria nape nenek skulumeshnakripesh yopinyi baraen. Aria sabaishiarpesh shape shemnek ananin baraeniri shemnekan aria shakitak yowiyokukabom shakri, “Enyudok baraen nanaknaraenyi meiguni? Omi nyutauruman ariaanan douk nadukem enyudokmori yopinyibaraen? Aria shopunek, omi nyutaurumannyenekan dodogowin aria nape nenekenyudok Iruhin atun neneken iri mour?3Anan douk nenek mour um narak urusagiri. Aria anan douk Maria okwokwinnuganin. Aria ananiyu mohwiyariyu waniananim warhim Jems iri Josis, hani Judasiri Saimon douk eshudok shani apak mape

Page 81: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 6:4 78 MAK 6:21agundok.” Eshesh shakri namudok ariashakonuguk agabus.

4 Aria Jisas nakripesh nakri, “Ananprofet ta nunak ihirubmorim warub ariata shutuk ananin nyeigur nyuto iruhw.Aria ihishmorim shape ananibur waburiri, shuni ananishi eshesh atup awiropum shuni eshesh anabur wabur ta uwok.”5 Douk namudok aria Jisas madae nunekenen Iruhin atun neneken iri mourananibur wabur uwe, uwok. Aria anannawemesh wis karowish arugeh henekeshiaria nagabeyesh yopish. 6 Aria shopunek,Jisas natik um agundok eshesh madaeshunek bilip um uwe aria anan nakitakyowiyokuk abom.

Jisas Neshopok Ananim 12-poreim DisaipelUm Hunak Hukripesh Iruhin Ananin Baraen

(Matyu 10:5-15; Luk 9:1-6)Aria Jisas nanak anarub warub douk

bape hurukatinyum ananibur wabur iriaria nape nenek skulumesh nakripeshyopinyi baraen. 7 Aria anan nahwarananim 12-poreim disaipel hanaki heyotuatugun, aria nakom gobi um huhiyahukyoweishi sagabehos. 8Aria nakripamnakri,“Aria ta punak ahudok yah um, ipak marepunasuhw anagun worigun nini esharuh.Aria mare punaruk anabor utabor, uwok.Ipak punak meyoh, punasuhw butip atipum punakusim um. 9 Aria ipak punaresandelahos, aria mare punasuhw anahrupah, uwok. 10 Aria ta punak puto-gur anabur wabur aria abrudok wabur-ish arpesh shukri wosik um shukep anaturupat um pishuh um, ipak punak pupeatudok atut urupat. Ipak pupe arigahameihi nyumnah pakri pukutukuk aburdokwabur punak ahi, aria ipak kadak puku-tuburuk punak. 11 Aria ta punak anaburwabur, aria arpesh shape aburdok waburiri mare shunadudareh-umep, aria mareshumnek ipakin baraen um, ipak puku-tukuk abrudok wabur aria pugudupeshuknyupruk ipakiruh yeriweruh kwukusukaria punak. Ipak punekesh namudok umeshesh shutrip aria ta shudukemesh shukrieshesh douk shenek yoweishi inahos.”

12 Aria amam hanak biom biom hanakhakripesh Iruhin ananin yopinyi baraenhakri, “Ipak pukeshuk agabus yoweishiinahos aria putanam pukon aparuh

Iruhin.” 13 Amam hakripesh Iruhin ananinbaraen aria hahiyahuk sabaishi yoweishisagabehos shopunek douk shape arpesh irishatogur sharuwok. Aria howayakumeshyopuri wel sabaishi arugeh hapeyesh iriaria hagabeyesh.

Herot Nakri Um Jisas Douk Jon Nenek Bap-taisumesh Iri

(Matyu 14:1-12; Luk 3:19-20, 9:7-9)14 Aria abudok nyutob, King Herot

douk nape debeini um gavman iri nem-nek baraen um enenyenen douk nyapenyatograri. Um maresh? Jisas ananinnyeigur douk nyarahaen sabairubi warub.Aria enesh shakri, “Jon douk nenek bap-taisumesh iri wata nakitaki nape. Ariaanan douk dodogowin aria nape nenekenyudokmori mour.”

15 Aria enesh shakri, “Anan douk profetIlaija.”

Aria enesh shakri, “Anan douk ananprofet kabi douk seiwokimi profet um.”16 Douk namudok aria anudok debeini umgavman iri Herot nemnek baraen umenyu-dokmour Jisas ananim disaipel heneken iriaria nakri, “Jon douk nenek baptaisumeshiri douk seiwok yatupok ananin aruhwigur!Aria douk anan wata nakitak nape arianape nenek enyudok mour!”

17-18 Herot nakri namudok um maresh,seiwok anan nanatrun armatok ananinwanin Filip aria Jon nape nakrip Herotsabaih atih nakri, “Nyak nyabrig Iruhinananin lo um nyanatrun armatok Hero-dias nyakin wanin!” Jon nape nakri-pan namudok aria Herot neshopok ananimsoldia hasuwan haran hanak howeshikan.19 Aria Herodias okwokwih apahw juwe-hosihw abom um kwakri kwubo Jon nugokaria okwok kwabirak kwatik uwok. 20 Ummaresh, Herot nanogugur um Jon aria napenatauruman. Anan nadukemesh um Jondouk yopuyopuni aria ananih apahw doukyopuhw aria hwanawasham Iruhin. Ariashopunek Herot nakri wosik um numnekJon ananin baraen aria ananurkummorumsabaishi eshudok eneshenesh aria anannenek wari abom.

21 Douk arigaha aria Herodias kwaparuganah yah um kwubo Jon nugok um. Ariadouk Jon wata nonoweshik nape, aria ahu-dok nyumnah douk amakek kwabuki Herot

Page 82: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 6:22 79 MAK 6:38ahi iri hatogur. Aria Herot nenek debei-guni worigun um urkum murum ahudoknyumnah amakek kwanabuki um. Anannenek worigun aria nahwar debeimi doukhatauruman henek gavmanin mour iri,hani amam debeimi um ami iri, hani ihim-morim debeimi um shokugi nahobig Galiliiri um hunak huni anan huwok wori-gun. 22 Douk amam hape hawok worigunaria Herodias nugawik kwanaki kwawishkwenek danis. Aria Herot nani amudokdouk nahwaram hanaki hani anan hawokworigun iri hatruk aria hanadudareh umokwok abom.

Aria Herot narigok nakri, “Nyaknyakri eik iken maresh? Eshudok nyaknyukriyesh iri, eik ta ikenyesh.” 23 AriaHerot nakri um iruhw nakripok nakri,“Eik yakripen adurin atin baraen umeik ta iken ihishmorim eshudok nyaknyorigeimesh iri. Aria nyukri isiyamohweikib amnab buni ihishmorim eikih jahhuni utabor, aria iken enesh nyak, ariaohwak unasuwesh shopunek atin um, eikta ikenyesh!”

24 Douk anan nakripok namudok ariaokwok kwanak kwarig okwokwik amakekkwakri, “Eik ta ikripan um nuke maresh?”

Aria amakek kwakripok kwakri,“Nyukripan nuken Jon douk nenek bap-taisumesh iri um ananig barag.”

25 Aria okwok kwanak arigas kwahurkwanak kwawish aria kwakrip Herotkwakri, “Eik yakri douk atin, nyureme Jondouk nenek baptaisumesh iri ananig baragonohw yaurehw aria nyukeyog!”

26 Douk okwok kwakripan namudok ariaanan nenek wari um Jon. Aria anan tamarewata nukri uwok. Ummaresh? Igani-gadae anan nakripok um anan ta nukokihishmorim eshudok eneshenesh okwok takworiganumesh iri. Aria shopunek, amu-dok douk nahwaram hanaki hani anan ha-wok worigun iri douk hemnek. 27 Douknamudok aria arigas anan neshopok anansoldia aria nakripan nakri, “Nyak nyu-nak shunuweshik-ati urupat nyutupok Jonananin aruhwigur aria nyiraouri ananigbarag.”

Aria anudok soldia nemnek namudokaria nanak natupok Jon ananin aruhwigur.28 Anan natupenyuk aria nereiri barag

onohw yaurehw aria nanaki nako Hero-dias okwokwik nugawik aria okwok watakwanak kwako amakek. 29Aria Jon ananimdisaipel hemnek namudok aria hanaki ho-hur tukwanin atun hanak haruman.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi ArpeshAbom Armam Atum Douk 5,000-poreim

(Matyu 14:13-21; Luk 9:10-17; Jon 6:1-13)30 Douk amam aposel wata hatanamori

hani Jisas hape aria hakripan um enyu-dok mour amam heneken iri nyani baraenamam hakripesh-enyi. 31 Aria agundoksabaishi arpesh sharahaen shenek yawikare aria Jisas nani ananim madae anobnyutob hupe um hurao uhwin aria huwokworigun um uwe. Douk namudok aria Jisasnakripam nakri, “Yaipo! Kitak apak atupmunak anagun wehigunum arpesh uwokum aria munak mupe murao uhwin.”

32 Aria amam hakitak hato bot ariaamam atum hanak anagun wehigun umarpesh uwok um. 33 Aria sabaishi arpeshshatrum hanakum aria eshesh shaduke-mam. Douk namudok aria arpesh shapeihirub warub iri shakitak shakutukuk es-heshirub warub aria shahur sharik shanakshatogur sheyotu agundok douk ta Jisasnini ananim hunak hubuh um. Aria amamdouk hagiguk hanak hatogur. 34 Doukhanak hatogur anagas aria amam hetembot iri hanatu habuh atap, aria hatik es-hudok sabaishi armam armago aria Jisasnenek gihaumesh abom. Um maresh, ar-man madae anan uwe um nutaurumeshnukripesh baraen iri. Eshesh shape kabidouk sipsip arman madae anan uwe umniyohesh iri uwe. Douk namudok aria anannape nenek skulumesh abom nakripeshsabainyi Iruhin ananin baraen. 35 Douknenek skulumesh arigaha wabigep aunnabuh, aria ananim disaipel hanaki hakri-pan hakri, “Nya, aun nabuh aria shopunek,agundok apak douk mapeik wehigunumarpeshwakagun um. 36Douk namudok arianyak nyishopokesh shunak anarub warubbape hurukatin iri um shunak shunatoranagun worigun.”

37 Aria Jisas nakripamnakri, “Ipak kanakpukesh anagun worigun.”

Aria amam wata harigan hakri, “Nyaknyakri apak munak mutor bret douk tawosik mutorut um 200 kina iri aria munakimubiromesh aka?” 38 Aria anan narigam

Page 83: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 6:39 80 MAK 7:2nakri, “Ipak pudareh bret ipak pasuhwotiri. Ipak pasuhwi makwunit? Kare putik”

Aria amam hadarehat jurug aria hanakihakripan hakri, “Apak masuhwi 5-poreitbret tani bias arbus meyoh.”

39 Aria Jisas nakrip ananim disaipelum hukrip ihishmorim armam armagoshunosiaum um karowish atish aria shu-nak shupe yopuruhi utoruh hatogrum.40 Aria amam hakripesh shanasiam um.Aria 50-poreish shanak shape sik, aria 100-poreish shape sik, aria eshesh shape namu-dok atin shanak. 41 Eshesh shape aria Jisasnohur atudok 5-poreit bret tani asudokbiyos arbus nasuwesh nanig natik iruhwheven aria nenek beten nenek tenkyu umIruhin. Anan nenek tenkyuman jurug, arianawor atudok bret tani arbus nako ananimdisaipel aria hape hasiyaesh hanak. 42Ariaamam hasiyaesh aria ihishmorim shashoharia dugaresh. 43 Aria atudok bret tanieiguhw douk shashoh dugaresh shakusukiri, amam disaipel hatrishesh heshuruk 12-poreruh sararuh shishukniruh aria hes-hubuk shakus. 44Aria eshudok arpesh doukshawok agundok worigun iri, armam atumdouk sabaimi um 5,000-poreim.

Jisas Narahaen Netem Nanak Iruhw UmWaiyag Galili

(Matyu 14:22-23; Jon 6:16-21)45 Douk enyudok nyanakuk, aria Jisas

neshopok ananim disaipel hanak arigashato bot aria harik hanakum wabur Bet-saida douk bape gani wobrehahig umwaiyag iri. Aria anan napeik um ari-gaha neshopok eshudok armam armagoshanakuk aria anan douk nagimam nanak.46 Anan neshopokesh shanak shatuh, ariaanan nato onohw yoduhwumnukih nunekbeten.

47 Aria wab amam disaipel hetem bothanak hatogur orokohunig um waiyag.Aria abudok nyutob Jisas atun wata napenenek beten atin gani iruhw yoduhw.48-49 Anan nape nenek beten, aria natiguananim disaipel hetem bot. Aria debeinyiuhwin nyahuri nyawanam tarigumbot ariaamam hape henek debeinyi mour, henekmour debeg abom. Aria douk natrumaria hurukatinyum gugruk, anan naki-tak nagimam nanak. Anan nabrig agu-dok waiyag narahaen nanaki iruhw igum.

Anan nanak aria nakri nishagrakuk amamnunak, aria amam hatrun um narahaennanaki iruhw um. Aria amam hakri ananda sagaben. Douk namudok aria amamhanogugur abom aria hahwar henyugwrehdebeg atin. 50 Um maresh? Amam hatrunaria hanogugur abom.

Aria Jisas arigas nakripam nakri,“Ipak mare punogugur, uwok! Ipak tadodogowip. Enyudok douk eik.” 51 Ariadebeinyi uhwin wata nyahur atin. Ariaanan nanak natoum nakih nanamam hapebot aria enyudok uhwin nyahur iri nyagoknyabuhuk. Aria ananim disaipel hakitakyowiyokuk. 52 Um maresh? Ruwahepihanan nawor 5-poreit bret tani biyos arbusnako sabaishi arpesh aria amam madaehudukemesh hukri anan douk dodogowiniuwe! Amam urkwip pokomuk abom.

Jisas Nagabe Sabaishi Arugeh HapeyeshiShape Shokugi Nahobig Genesaret Iri

(Matyu 14:34-36)53 Aria habrig waiyag hanak arigaha

hanak hatogur anagas gani wobrehahigum waiyag, um agudok shokugi naho-big Genesaret, aria amam habuh hanukbot hanak haweshikot. 54 Douk amamhoweshiguk bot hanak aria arpesh igani-gadae shatik Jisas shadukeman. 55 Douknamudok aria eshesh shahur shanak ihirubwarub bape shokugi nahobig Genesaretiri. Eshesh shanak aria shakripesh sha-rauri arugeh hapeyeshi shetemi betogaria sharaesh shanaki um Jisas um agun-dok eshesh shemnek um anan nanaknapeum. 56 Aria ihirub debeirubi banishokurubi warub douk Jisas nanak um,arpesh sharao esheshish arugeh hapeyeshishanak sheshubuk agundok douk esheshapa shapeum. Aria eshesh sharig Jisasdodogowish atish um arugeh hapeyeshishususuhw anagasih um ananih rupah.Aria ihishmorim douk shasusuhw anagasi-hum ananih rupah iri, wata yopish.

7Babenomi Amamin Baraen(Matyu 15:1-9)

1 Anah nyumnah amamFarisi hani anamhenek skulumesh um lo iri, douk hapeiri Jerusalem iri hanaki aria hanak hapeagundok Jisas napeum. 2 Amam hape

Page 84: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 7:3 81 MAK 7:16aria hatik um Jisas ananim disaipel madaehukwurupuguk wis kabi douk amam Farisihakri um ba iyoh, aria kadak hunosuhwworigun hugnoh uwe. Douk namudokaria amam Farisi douk hakri Jisas ananimdisaipel amamis wis goutukis atus iri.7:23 Amam Farisi hani ihishmorim Juda es-heshin lo douk shagipesh seiwok esheshimbabenomi henekenyuguk iri. Aria enenesheshin lo douk namudok. Eshesh madaeshukwurupuguk wis ba iyoh um, esheshta mare shuwok anagun worigun uwe,uwok. 4 Aria worigun shatorugun maketiri shopunek, douk shanaki shakwuru-peshuk ba iyoh aria kadak shugnoh. Es-hesh mare shukwurupesh um, eshesh tamare shishoh. Aria eshesh shagipeshsabainyi lo shopunek douk seiwok es-heshim babenomi heneken henyemagukiri. Aria enen douk enyudok um shukwu-rup kas suni marus iri yaureruh hani betogum. 5Douk namudok aria amam Farisi haniamam henek skulumesh um lo iri harigJisas hakri, “Um maresh? Aria nyakimdisaipel douk madae hugipesh enyudokapakim babenomi amamin lo um hukwu-rupuguk wis ba iyoh aria kadak huwokworigun um uwe?”

6 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak penekrohw iri. Seiwok profet Aisaia doukneyagwreh Iruhin ananin baraen arianenyemaguk adurin baraen nyetemagukIruhin ananik Buk nakri um ipak! Ipakdouk penek rohwkabi douk baraen nyetemIruhin ananik buk iri nyakrium ipak um!Iruhin nakri, ‘Eshudok arpesh esheshignukwatog otug shatuk eikin nyeigur nyatoiruhw. Aria esheship urkwip douk madaepurum eik uwe. 7 Eshesh apa shakripkupaishi arpesh meyoh sheneken iri lo,aria shenek rohwumesh shakri esheshshakripesh eikin. Douk namudok ariaeshesh shenek lotume meyoh.’ ”8 Aria Jisas wata nakripam nakri, “Ipakdouk pakutukuk Iruhin ananin yopunyi loaria pasuhw ipakish popehesh yameheshsheneken iri lo pagipeshen. 9 Aria ipakdouk penek yoweishi inahos abom. Ummaresh? Ipak pagipesh ipakih aih abompekenyuk agabus Iruhin ananin yopunyi loaria paen nyabuhuk. Aria ipak pasuhwen

dodog ipakim babukenyim amamin lopagipeshen. 10Um maresh? Seiwok Mosesnakripep enyudok Iruhin ananin baraenlo um ipak pumnek ipakish amakenyishesheshin baraen aria putaurumesh. Aria taenen arpennyukri nyuho enyenyish amak-enyish nyukripesh enen yoweinyi baraenum, enyudok arpen kupaishi arpesh tashusuhwen shunak shen nyugok. 11 Ariaipak Farisi pani ipak penek skulumeshum lo iri pakripesh enen sikin baraen.Ipak pakri, ta enen arpen nyunobukenesh eshudok eneshenesh, o anaborutabor douk ta nyuko enyenyin yaken oamakek um nyutaurumesh um, aria enyennyukripesh nyukri, ‘Eikibor utabor ariaeshudok eneshenesh doukmare ta iko ipakum itaurumep um aria douk yagraeheshum iko Iruhin. Eik yakri eshudok korban.’Baugenyum um enyudok baraen korbandouk shakri, ‘Eshudok douk shagraeheshum shuko Iruhin iri.’ 12 Douk namudokaria enyen madae nyutaurumesh nyukesheshudok enyenyish amakenyish uwe. Ariaipak pakri, ‘Enyudok arpen nyunekeshnamudok um, enyen wosik douk nyenekyopuhi aih.’ 13 Douk namudok aria ipakpasuhw ipakim babukenyim amamin lododog pagipeshen. Aria Iruhin ananin lodouk nyakri apak mumnek apakish amak-enyish esheshin baraen mutaurumesh um,ipak paen nyabuhuk. Aria shopunek, ipakpenek sabainyi shopunek kabi enyudokdouk eik yakripepen iri um.”

Eshudok Douk Shape Numun AparuhShatograri Iri Shenek Arpesh Shabosusih

(Matyu 15:10-20)14 Aria Jisas wata shopunek nahwar

eshudok sabaishi armam armago shop-unek shanaki anan napeum aria nakripeshnakri, “Ipak ihishmorim ta pumnek eikinbaraen aria pudukemen wosik abom.15 Shape aduk iri eshudok shuni worigundouk arpen nyishoh shuwish numunenyenyihw apahw iri ta mare shunekennyubosusih uwe, uwok. Eshudok doukshape numun enyudok arpen enyenyihwapahw aria shutograri aduk iri, douk taeshudok shuneken nyubosusih. 16 [Ariadouk ipak arigos sapenyepi ta pumnek

7:2 7:2 Putik futnot nyape Matyu 15:26 iri.

Page 85: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 7:17 82 MAK 7:32enyudok baraen aria pusuwen dodogpugipeshen.]” 17Anan nakripeshuk namu-dok aria nakutishukuk nanak nawish naniananim disaipel hape urupat. Aria amamhariganum enyudok wobuwobren baraeniganigadae anan nakripesh-enyi. 18 Ariaanan nakripam nakri, “Ipak shopunekdouk madae pudukemesh uwe? Worigunnani ihishmorim eshudok shape aduk, ariaarpesh shashoh shabuh esheshiruh aparuhiri ta mare shubuh shunekesh shubosusihuwe, uwok. 19 Um maresh? Woriguneshudok douk shashoh aria madae shunakshubuh shur esheship urkwip uwe. Esheshdouk shabuh shor aparuh aria wata shanaksharkegeshuk.” Jisas douk nakri namudokum nakri ihishmorimmahish aria worigundouk yopishi atish iri.

20 Aria Jisas wata shopunek nakripamnakri, “Eneshenesh yoweishi inahosesheship urkwip porumesh aria esheshmishish shakitakumesh shenekesh iriatish ta shunekesh shubosusih. 21-22 Ummaresh? Eshudok douk gani numunesheship urkwip parik porum eshudokeneshenesh yoweishi inahos aria esheshdouk shenekesh. Eshesh shakwuaruh, urk-wip porum yoweishi inahos, shabo arpeshshagok, shenek wehrur aria dodogeshishmadae shukesh atin uwe arpesh. Ariashenek rohw um kupaishi, aria shopunekmadae shusuhw merikwum eshesh kanakuwe. Aria eshesh shabrig enyudok lo umshanaraum um aria shenek nyigiya umkupaishi esheshish eshudok eneshenesh.Aria shaho kupaishi shakri eshesh atishdebeishi, aria shenek rohw um kupaishishakri eshesh shenek yoweishi inahos.Aria eshesh shakri shutuk esheshish atishnyeiguhw shuto iruhw aria shenek enesh-enesh yoweishi inahos. 23 Ihishmorimeshudok eneshenesh yoweishi inahos doukesheship urkwip porumesh aria shenekeshiri douk shenekesh shabosusih.”

Onok Armatok Kwanaki Wabur FonisiaDouk Bape Debeigi Nahobig Siria Iri KwenekBilip Um Jisas

(Matyu 15:21-28)24 Aria Jisas nakutukuk abrudok wabur

nakitak nanak um kupaigunum um,arbudok biarub warub Taia iri Saidonbape um. Anan nanak natogur aria nanaknawish nape anat urupat. Aria anan nakri

uwok um enesh arpesh shudukemeshum anan nanak nape agundok um. Ariaanan nabirak um nakri nunabeshuknupe agundok aria uwok. 25 Aria onokarmatok douk okwokwik shokukwi nu-gawik enen yoweinyi sagab nyapenyokiri kwomnek um Jisas nanak napeum,aria okwok kwanak kwatrun. Okwokkwanak aria kwabuh kwoduk ohrubuskwakus hurukatin um Jisas ananiruhyeriweruh. 26 Okwudok armatok okwokdouk kupaiburi waburik, okwok madaeJuda uwe. Okwok kwanaki abrudokwabur Fonisia, douk bape shokugi nahobigSiria iri. Aria okwok douk kweyagwrehGrikin baraen. Douk okwok kwanak ariakwakrip Jisas abom umnihiyahuk enyudokyoweinyi sagab douk nyape okwokwiknugawik iri nyutogur nyuruwok.

27 Aria Jisas nakripok enyudok wobu-wobren baraen nakri, “Eik ikesh worigunbatowish iyoh. Um maresh, enyen doukmadae wosik um apak muhur batowish-igun worigun muwashagun um nubaggwugnoh uwe, uwok.”

28 Aria okwok kwakripan kwakri, “De-beini! Nyak nyakriyen iri baraen doukadurin abom. Aria nubag douk gwawishgweyatu shakamenyum tebol aria gwapegwawok tutukwanigun worigun douk ba-towish shashoh shenekesh shanatukuk iri.”

29 Aria Jisas nakripok nakri, “Nyaknyabeime adurin eikin baraen. Douk na-mudok aria nyak wata nyutanam nyunak.Yoweinyi sagab douk iganigadae nyaku-tukuk nyakik nugawik nyatogur nyaru-wok.”

30 Aria okwok wata kwatanam kwanakum urupat aria kwatik um sagab nyaku-tukuk okwokwik nugawik nyatogur nyaru-wok aria okwok kweshuhw wosik okwok-wis aras.

Jisas Nagabe Anan Arigos Seshukani AriaMadae Niyagwreh Atin Iri Uwe

31 Aria Jisas nakutukuk abrudok waburdouk bape hurukatin um Tair um iri,aria nanak neshagrakuk Saidon aria naw-ish nanak agudok shokugi nahobig 10-poreirub warub bape um. Aria nanaknabuhuk debeigi waiyag Galili. 32 Doukanan nanak natogur aria enesh arpesh sha-rauri anan arigos seshukani, aria shopunekmadae niyagwreh atin iri uwe shanaki um

Page 86: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 7:33 83 MAK 8:12Jisas. Aria eshesh sharigan abomumnuwe-man wis aria nugabeyan.

33 Aria douk Jisas nemnekesh namudokaria naruman hakutukuk eshudok sabaishiarmam armago shapeik aria amam atumhanak heyotuk sik. Aria nenyigur ananihheh hawish wobuwobur um arigos. Arianokuseh arpigas sape ananih hah aria na-gasayak anudok arman ananim yaham.34Aria douk Jisas nenekeshnamudok jurug,aria anan nanig natik iruhw heven ariahwosaran. Aria nakripan eshesh Juda es-heshin baraen nakri, “Efata.” Baugenyumum enyudok baraen Efata douk shakri,“Nyak arigos togaragos nyumnek wosikaria wata nyiyagwreh.” 35 Aria ahudokatuh ananigos arigos tagaragos sonukukaria anannemnekbaraenwosik abom. Ariaananim yaham mumukem abom um tamanupok aria nape neyagwreh.

36 Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipakpunak aria mare pukrip enesh arpesh umagundok yagabe anudok arman um.” Ariadouk anan nakripesh namudok aria es-hesh shanak shape shakripesh shanak umagundok Jisas nagabe anudok arigos se-shukanari abom um. 37 Eshesh shakripeshshanak, aria eshudok douk shemnek umenyudok iri shakitak yowiyokuk abom ariashakri, “Anan wosik nenek ihinyumorimyopinyi mour abom. Anan nagabe ari-gos seshukeshi shemnek, aria shopuneknagabemadae shiyagwreh atin iri uwe ariaeshesh wata sheneyagwreh.”

8Jisas NekeshWorigun 4,000-poreish Armam

Armago(Matyu 15:32-39)

1-2 Anah nyumnah, kupaishi sabaishiarmam armago shantorum shanak shapeJisas napeum. Eshesh shape arigaha 3-poreih nyumneh aria worigun natuh. AriaJisas nahwar ananim disaipel hanaki arianakripam nakri, “Eik yakri gihaum eshu-dok arpesh. Um maresh? Eshesh shanakishani apak mape 3-poreih nyumneh agun-dok aria eshesh worigun wokesh aria nyu-rub baesh. 3 Aria eik mare ikesh ana-gun worigun shishoh ba iyoh, aria kadakshatanam shunak um esheshirub warub

um, eshesh ta shunak yah aria marubi-gos sesh aria shutu shubuh. Um maresh?Enesh douk shanaki rougunum.”

4 Aria ananim disaipel harigan hakri,“Agundok mapeik wehigunum arpeshuwok um. Douk namudok aria apak tamunak muparug anagun worigun agunumaria douk tamubirom eshudok ihishmorimsabaishi arpesh?” 5 Aria anan narigamnakri, “Aria ipak pasuhwi makwunit bret?”

Aria amam hakripan hakri, “Apak ma-suhwi 7-poreit atin.”

6 Aria Jisas nakrip eshudok sabaishiarpesh shabuh shape atap. Aria anan no-huri atudok 7-poreit bret nasuhwot arianenek beten nenek tenkyu um Iruhin arianawarut nako ananim disaipel um hisiyathubiromesh. Aria amam hatrunat, ariahape habiromesh hanak. 7 Aria amamhasuhwi anas karowis shokusi arbus shop-unek. Aria Jisas nasuwos nenek betennenek tenkyu um Iruhin aria neshopokananim um hunak husiyasumesh shop-unek. 8-9 Aria eshesh shashoh dugaresharia shakusuk iri, ananim disaipel hatr-ishesh aria heshurukwi 7-poreiruh sararuhshishukniruh. Aria armam armago sha-wok eshudok worigun iri douk sabaishiabom um 4,000-poreish. Aria esheshdugaresh aria Jisas neshopokesh shanakum esheshirub warub. 10 Aria douk ananneshopokesh shanakuk atin, aria ahudokatuh anan nani ananim disaipel hato botaria hanakum anarub warub douk bapeshokugi nahobig Dalmanuta iri.

Amam Farisi Harig Jisas Um Nunek EnenIruhin Atun Neneken Iri Mour

(Matyu 16:1-4)11 Aria douk anam Farisi hanak Jisas

napeumaria hani anan hape hanatutukem.Amam hakri hukwiraehan, douk namudokaria amam hariganum nunek enen Iruhinatun neneken iri mour um hudukemeshum anan douk adur Iruhin neshopokannanaki iri. 12 Aria Jisas hwosaranagukabom8:12aria nakri, “Ipak doukipari pakrieik inek enen Iruhin atun neneken irimouraria ipak putrin um maresh? Adur atin eikyakripep, eik ta mare inek enen enyudok-mori mour ipak putrin uwe, uwok.”

8:12 8:12 Jisas nenek giha abom um agundok amam hakanaguk agabus Iruhin um aria anan nakri nurepam ariadouk hwosaranaguk.

Page 87: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 8:13 84 MAK 8:3013 Anan nakrip amam Farisi namudok

aria wata nakutumuk ba hapeik aria naniananim disaipel hakitak hato bot ariahanak gani wobrehahig um debeigi waiyagGalili.

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen UmAmam Farisi Hani Herot Amamis Yis DoukSenek Bret Takitak Debeiti Iri

(Matyu 16:5-12)14 Amam hanak aria Jisas ananim dis-

aipel urkwip pokomuguk um husuhw anatbret shopunek. Amam douk hasuhw atutbret meyoh tetemumam bot. 15 Aria Jisasnakripam nakri, “Ipak gamo pudukemeshum amam Farisi huni Herot amamis yis.”

16 Aria douk anan nakripam namudokaria amamkanak hape haneyagwreh hakri,“Anan nakripap enyudok baraen um yisum maresh, apak douk madae musuhwianat bret uwe.”

17 Aria Jisas iganig nadukemesh umamam hape haneyagwreh namudok um.Aria anan nakripam nakri, “Eik yakriuwok um ipak piyagwreh um agundokipak bret wokep um. Ipak douk padukembaugenyum eikin baraen aka, uwok?18-19 Ipak douk nabes sapenyep, aria ipakmadae putik eshudok uwe? Aria ipakdouk arigos sapenyep, aria ipak madaegamo pumnek uwe? Ipak douk urkwipwokepuguk um agundok nubokuhi yawor5-poreit bret yabirom sabaishi 5,000-poreish arpesh abom um? Eik yabiromeshshashoh dugaresh aria shakusuk iriipak patrishesh peshurukwi makwuniruhsuraruh shishukniruh aria poruhubukhakus?”

Aria amam hakripan hakri, “Apakmeshurukwi 12-poreiruh sararuh.”

20 Aria Jisas wata shopunek narigamnakri, “Aria abudok nyutob eik yawor 7-poreit bret yabirom sabaishi 4,000-poreishabom armam armago, eshesh shashohdugaresh aria shakusuk iri ipak patr-ishesh peshurukwi makwuniruh sararuhshishukniruh poruhubuk hakus?”

Aria amam hakripan hakri, “Apakmeshurukwi 7-poreiruh.”

21 Aria anan naham aria narigam nakri,“Aria ipak douk madae pudukem enyudokbaraen uwe um maresh? Eik douk madae

ikripep um asudok aduris yis douk senekbret takitak debeiti iri uwe, uwok.”

Jisas Nagabe AnanNabes Seshukan Iri GaniBetsaida

22 Aria Jisas nani ananim hanak ari-gaha hanak hatogur wabur Betsaida. Ariaagundok enesh arpesh sharauri anannabesseshukanari shanakumori Jisas aria shari-ganum nuweman wis aria nugabeyan.23 Aria douk eshesh shakripan namudokaria anan narum anudok nabes seshuka-nari hanakumaguk adukum wabur ariaJisas nakuseh arpigas sape anudok ananisnabes. Douk nakusehas jurug aria nowemwis nabes aria narigan nakri, “Nyak nyatikenesh eshudok aka, uwok?”

24 Aria anudok nabes seshukanari natru-gun aria nakri, “Eik yatik arpesh sharahaenaria eik madae gamo itrish wosik uwe. Eikyatrish ruhur atin kabi douk yatik rowosum.”

25 Aria Jisas wata shopunek nowem wisananis nabes aria douk anan natrugun dukabom. Ananis nabes yopus abom aria anangamo natrugun aria natik ihishmorim es-hudok eneshenesh wosik. 26 Aria Jisasneshopokan nanak um ananit urupat arianakripan nakri, “Nyak kare um nyakit uru-pat. Nyak mare nyutanam nyunak umwabur uwok.”

Pita Nakri Jisas Anan Douk Krais DoukIruhin Nagraehan Neshopokan NanakumoriNunarao Arpesh Iri

(Matyu 16:13-20; Luk 9:18-21)27 Aria Jisas nani ananim disaipel haku-

tukuk Galili aria hakitak hanakum anarubwarub douk bape shokugi nahobig SisariaFilipai iri. Douk amam hanak yah ariaJisas narigam nakri, “Ipak pemnek arpeshshakri eik amiapen?”

28 Aria amam hakripan hakri, “Eneshshakri nyak douk Jon douk nenek bap-taisumesh iri, aria enesh shakri nyak Ilaija,aria enesh shakri nyak anan profet.”

29 Aria anan narigam nakri, “Douk es-hesh shakri namudok aria ipak kanak pakrieik amiapen?”

Aria Pita nakripan nakri, “Nyak Kraisdouk Iruhin nagraehen neshopokennyanamori nyunarao arpesh iri.”

30 Aria Jisas nakripam dodogowinyibaraen nakri, “Douk ipak padukemesh aria

Page 88: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 8:31 85 MAK 9:7ipak mare punak pukrip enesh arpesh umeik douk Krais douk Iruhin nagraehe arianeshopoke yanaki iri um.”

Jisas Nakripesh Um Agundok Ta AnanishHorim Shon Nugok Aria TaWata Nukitak NupeUm

(Matyu 16:21-28; Luk 9:22-27)31 Aria Jisas apa nakrip ananim disaipel

nakri, “Eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri ta imnek debeiri eriger.Aria eshesh Juda esheshim debeimi hunidebeimi pris huni amam henek skulumeshum lo iri, ta huke agabus aria hunekeenenyenen. Aria ta she igok shurumewonugwehw biyeh nyumneh, aria hukrium biyeh atih nyumneh um, eik ta wataikitak ipe.”

32 Enyudok baraen anan douk madaenukripam wobuwobren uwe, uwok. Anannawerehen abom nakripam. Douk namu-dok aria Pita naran hanak heyotuguk ana-gas aria nape nahan nakri, “Nyak marenyukri enyudok baraen.”

33 Aria Jisas natanam natik ananimdisaipel aria naho Pita nakri, “Satan,kareik. Nyakdoukmadaenyugipesh Iruhinananim urkum uwe. Nyak nyagipesh arpe-ship urkwip meyoh!”

34 Aria Jisas nahwar eshudok sabaishiarpesh shani ananimdisaipel shanak agun-dok anan napeum aria nakripesh nakri,“Arpen douk nyukri nyugipesh eik iri,sagomatin enyen ta nyukri uwok abom umenyen mare nyugipesh enyenyim urkum.Aria enyen mare nyunogugur um shennyugok um aria nyusah enyenyin rowogkruse um, aria enyen wosik ta nyugipeshe.35 Aria ta enen arpen enyenyim urkummurum nyukri enyen mare nyugok arianyupe namudok atin iri, enyen ta nyu-gok. Aria enyudok arpen douk nyunekeikin mour aria nyusuhw Iruhin ananinyopinyi baraen dodog iri kupaishi ta shennyugok. Aria enyen ta wata nyupe wosikihih nyumneh. 36 Aria eshudok arpeshdouk shunogrem sabaishi eneshenesh es-hudok, aria eshesh shukri eshesh doukshapewosik aria tamare shugok iri, esheshta shugok abom. 37 Ta mare enen arpennyukwu enyenyish eshudok enesheneshum nyutor agundok um nyupe wosik ihihnyumneh um, uwok. 38 Aria shopunek

douk, sabaishi arpesh shape agundok atapiri shape shenek eneshenesh yoweishi in-ahos. Eshesh shakenyuk agabus Iruhinananin baraen shakri enyen madae adurinuwe. Aria ahudok nyumnah Eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iriitanamori iniri Iruhin ananish yopiyopishienselahos inakmori, Iruhin ta nutaurumeitogur dodogoiwe atuwe abom itrugunabom aria inaki. Aria abudok nyutob eikinaki obi nyutob, eshudok arpesh doukshenenek abraen um eik, aria shakenyukagabus eikin baraen iri, eik shopunek tainekumesh abraen aria ikeshuk agab na-mudok atin.”

91 Aria anan wata shopunek nakripesh

nakri, “Adur atin eik yakripep! Enep doukpeyotu agundok iri ta mare arigas pugok,uwok. Ipak ta wata pupe aria putik agun-dok Iruhin dodogowin atun nupe Debeinium ananish arpesh shapeum.”

Jisas Ananihw Yegenyihw Hwatogur Ana-haeh Aria Natrugun Abom

(Matyu 17:1-13; Luk 9:28-36)2 Douk 6-poreih nyumneh hanak

hadiguk, aria Jisas narao Pita nani Jemsaria Jon atum hanaman hato hakih hapeonohw rouhwi yoduhw. Amam hakihhape aria amam hatik um Jisas neneksenis natrugun nape anahaeh. 3 Ariaananih rupeh shopunek hatrugun hatogurshigorihwih abom. Arpesh shape agundokatap iri douk madae enesh shukwrupesheshih rupeh hutrugun abom hutogurshigorihwih namudok uwe. 4Aria agundokPita nani Jems aria Jon hatik Ilaija ariaMoses hatogur hani Jisas heyotu hapeheyagwreh.

5 Aria Pita nakrip Jisas nakri, “Tisa,enyen douk wosik um apak mape agundokum. Aria apak muwem 3-poreiyu shome-guhwiyu. Nyak onok aria bio um Mosesnini Ilaija.” 6 Pita douk nakripan namudokJisas um maresh, amam hanogugur abomaria Pita madae nudukemesh um marenbaraen anan ta nukriyen iri uwe.

7 Aria douk Pita nape nakripan namudokaria onog orug gwanaki iruhw aria gomanyeshigorum aria amam hemnek anahmah hanaki agwudok orug. Aria enyudok

Page 89: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 9:8 86 MAK 9:22arpen nyeyagwrehi iri nyakri, “Anudokdouk eikin nuganin douk eik urkum man-awashaman iri abom. Ipak pumnek ananinbaraen!”

8Aria douk amamhemneknamudok ariaahudok atuh amamhatanamhatrugun ariamadae hutik enesh arpesh shopunek shuniamam shiyotuguk uwe. Amam hatik Jisasatun nani amam neyotuguk.

9 Aria douk amam wata hakutukuk yo-duhw hape habuhi aria Jisas nakripamnakri, “Ipak punak aria mare pukrip enesharpesh um enyudok iganigadae patrin iri,uwok. Ipak pupe arigaha shubo Eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iriigok aria wata ikitak ipe aria ipak douk kopukripesh-umen.” 10Aria douk anan nakri-pam namudok aria amam hemnek ananinbaraenhagipeshen. Aria amamkanakhapeheneyagwreh hanakripam hakri, “Doukbaugenyum baraen um anan nakri, ‘EikAnudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri wata ikitaki wonugwehw’, anandouk nakri um maresh?”

11 Aria amam harigan hakri, “Amudokdouk henek skulumesh um lo iri doukhakripesh hakri ta Ilaija nurik nunaki ariaKrais, douk Iruhin nagraehan neshopokannanaki iri ta nugiki um maresh?”

12 Aria Jisas nakripam nakri, “O enyenadur! Ilaija douk narik nanaki um nu-gabe eneshenesh eshudok. Aria ipak urk-wip purum enyudok baraen douk nyetemIruhin ananik Buk iri. Baraen douk nyakri,‘Eik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri ta imnek debeiri eriger ariaarpesh ta shukri uwok aria shuke agabus.’Aria enyen douk nyetem namudok ummaresh? 13 Aria adur atin eik yakripep!Kupaini Ilaija9:13douk nanaki aria arpeshshagipesh esheship urkwip aria shenekeneshenesh yoweishi inahos um anan. Es-hesh shenekesh-uman kabi douk baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium.”

JisasNagabeAnan Shokuni Yoweinyi SagabNyapeyan Iri

(Matyu 17:14-21; Luk 9:37-43)14 Aria Jisas nani ananim 3-poreim dis-

aipel hatanamhabuhi hanakhaparug amu-dok anam disaipel agundok douk amamhapeum. Aria amam hatik um sabaishi

arpesh shanak sheyotu shersharih amu-dok anam disaipel. Aria agundok, anamhenek skulumesh um lo iri hani amamJisas ananim disaipel hape hanatutukem.15 Aria douk ihishmorim shatigu Jisas ariaeshesh shakitak yowiyokuk. Aria esheshshahur shanak shatogurum anan napeumaria shanadudareh-uman shakri, “O yop-uhi nyumnah nyak!” 16 Aria Jisas narigananim disaipel nakri, “Ipak pani amampanatutukem um maresh?”

17 Aria anan arman douk nani eshu-dok sabaishi sheyotu iri nakrip Jisas nakri,“Debeini Tisa, eik yarauri eikin nuganinum nyak. Um maresh? Enen yoweinyisagab nyapeyan nyanaur um aria madaeniyagwreh atin uwe. 18Aria sabaihi nyum-neh yoweinyi sagab nyanaur nyatukannabuh nakus atap aria arpigas satograriananit nokwat. Aria shopunek, anannanatukwesh naruh nenek kruti krutekaria ananish roguhw aiyas shanadudaresharia dudugeshish abom. Aria eik yarignyakim disaipel um huhiyahuk enyudoksagabnyutogur nyuruwok aria amamhabi-rak hatik uwok.”

19 Aria Jisas nemnek namudok arianakrip eshudok armam armago nakri,“Ipak doukipari, eik yani ipak maperoubum nyutob ipakibur wabur aria ipakmadae punek bilip uwe. Aria ipak pakrieik ta wata ipeum itaurumep namudokatin um isah ipakin enenyenen amaen um,aka? Nyarauri anudok shokuni!” 20 Ariaeshesh sharanari shanak um Jisas. Doukanan nanak aria enyudok sagab nyatiguJisas aria nyanaur nyatukan nabuh nakusatap aria ohwas sanakan nokwat.

21 Aria Jisas narig anudok sagab nyanauriri ananin yaken nakri, “Sagab nyanaurnape makwunih nyumneh?”

Aria anan nakripan nakri, “Seiwok ananwata shokuni um, sagab nyape namudokarigaha douk. 22 Aria shopunek, sabaihinyumneh enyudok sagab nyakri nyon nu-gok. Enyennyanaur nyatukannabuh argabum nyih hunun nugok. Aria anabik um,nyanaur nyatukan nabuhworub umnubuhsukutan aria nuraguk worub. Aria ta nyakdodogowinyum nyugabeyan, nyak nyukrigiha aria nyutaurumohw!”

9:13 9:13 Anudok kupaini Ilaija, Jisas douk nakri um Jon douk nenek baptaisumesh iri. Putik Matyu 17:11-13

Page 90: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 9:23 87 MAK 9:4023 Aria Jisas nakripan nakri, “Adur, ta

nyak nyukri um! Um maresh? Eshudokarpesh douk shunek bilip umeik iri, esheshta dodogowish um shunek ihinyumorimenenyenen mour.” 24 Aria ahudok atuh,anudok sagab nyanaur iri ananin yakennakrip Jisas nakri, “Eik yenek bilip umnyakaria eikin bilip madae dodogowin abomuwe. Aria eik yakri nyak nyutaurume ariaeikin bilip nyutogur dodogowin abom.”

25 Aria douk Jisas natik um eshudoksabaishi shahur shanaki hurukatinyumanan, aria anan naho enyudok sagab nakri,“Nyak yoweinyi sagabdouknyenek anudoknuganin nagugak aria madae niyagwrehatin iri uwe. Eik yakripenyum nyuku-tunukuk nyutogur nyunak aria mare watanyutanamori nyuwishan!”

26 Aria enyudok sagab nyahwar de-beg aria nyatuk anudok shokuni armannyanaur atap aria nyakutunuguk nyatogurnyaruwok. Aria anan krukruk nakus kabidouk shagok iri shakus um. Aria sabaishiarpesh shopunek shatrun aria shakri anannagok. 27 Aria Jisas nasuhw ananin roguraria nonohur nakitak neyotu iruhw.

28 Aria douk Jisas nani ananim disaipelatum hawish hape urupat aria amam hari-gan hakri, “Apak douk mabirak aria madaedodogowipam muhiyahuk enyudok sagabuwe, um maresh?” 29 Aria anan nakripamnakri, “Douk ipak pushakur um worigunaria punek beten porik Iruhin nutaurumepakure, ipak ta puhiyahen. Aria douk ipakatip madae dodogowip uwe.”

Jisas Nakripesh Anah Shopunek Um Agun-dok Ta Anan Nugok Aria Wata Nukitak NupeUm

(Matyu 17:22-23; Luk 9:43-45)30 Aria amam hakutukuk abrudok wabur

aria hawish hanak shokugi nahobig Galiliaria hanak. Douk hanak aria Jisas nakriuwok um enesh arpesh shudukemesh umagundok amam hanak hapeum. 31 Ummaresh? Anan nape nakripam sabainyiananin yopinyi baraen ananim disaipel.Anan nakripam nakri, “Arpesh ta shiyabigeikim horim um Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri aria ta husuwehunak he igok. Aria wata hukri um biyehatih nyumneh um, eik ta wata ikitak ipe.”

32 Aria amam madae hudukembaugenyum enyudok baraen uwe. Ariashopunek, amam hanogugur aria madaehorigan uwe.

Meishi Ta Shupe Debeishi?(Matyu 18:1-5; Luk 9:46-48)

33 Douk amam hanak hatogurKaperneam, aria hanak hawish hape anaturupat aria Jisas narig ananim disaipelnakri, “Iganigadae manaki yah um, ipakpape peyagwreh pakri maresh?”

34 Aria amam madae hukripan enenbaraen uwe. Um maresh? Iganigadaeamam hanak yah um, amam kanak hapehanatutukem um meini ta nupe debeinium amam ihim-morim. 35Aria Jisas nabuhnape atap, aria nahwar ananim 12-poreimdisaipel hanaki aria nakripam nakri, “Es-hudok arpesh douk shukri shupe debeishiiri, sagomatin eshesh ta shupe kabi doukshokwishi um. Aria shupe shakamumihishmorim arpesh shunekumesh mourmeyoh aria eshesh ta kadak shupe de-beishi.”

36-37 Aria Jisas nahwari enen batowinnyanaki nenyusap nyeyotu amam hapeumhutrin aria anan natuken nasuwen arianakripam nakri, “Eshudok arpesh doukurkwip purum eik aria shutaurum enenbatowin kabi douk enyudok um, esheshdouk shutaurum eik. Aria eshudok doukshutaurum eik iri douk madae shutaurumeik atuwe uwe, uwok. Eshesh douk shutau-rum anudok douk neshopok eik yanaki irishopunek.”

Eshudok Arpesh Douk Madae Shunek Hori-mum Apak Iri Uwe Douk Shaniguk Apak

(Luk 9:49-50)38 Aria Jon nakrip Jisas nakri, “De-

beini Tisa, apak matik anan arman napenahiyahuk sagabehos um nyakin nyeiguraria eshesh shatogur sharuwok. Aria apakmakripan um anan mare wata nunekeshnamudok uwe, uwok. Um maresh? Anandouk madae nugipesh apak iri uwe.”

39 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak marepukripan um nukutukuk enyudok mouranan nape neneken iri. Ummaresh? Eshu-dok douk shenek Iruhin atun neneken irimour um eikin nyeigur iri ta mare shukrienen yoweinyi baraen um eik. 40Aria eshu-dok douk shataurumep iri douk shaniguk

Page 91: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 9:41 88 MAK 10:3ipak. 41 Adur atin eik yakripep! Eshudokarpesh douk shukri ipak douk eikip ariaeshesh douk shukep anabar abar um eikinnyeigur um, Iruhin ta nubukumesh yopishieshudok eneshenesh shukusumesh.”

Eneshenesh Yoweishi Inahos Douk ShenekArpesh Shenek Yoweishi Inahos Shakon AgabusIruhin Um

(Matyu 18:6-9; Luk 17:1-2)42 Aria Jisas nakripesh enyudok baraen

shopunek nakri, “Aria enen arpen nyunekenen um eshudok shokwishi douk shenekbilip um eik iri nyunek yoweishi inahosum, enyen douk nyenek yoweishi inahosabom. Aria ta shusuhwen shuwaur anamdebeimi utomumenyenyin aruhwigur ariashuwashen nyubuhuk youg akure, enyenta nyupe yoweinyi poe. Aria Iruhin taneneken nyumnek debeiri eriger abom re-shagrakuk agundok nyumnek eriger umshuwashen youg um. 43 Douk namu-dok aria ta enen nyakin rogur nyunekennyunek yoweishi inahos um, nyak nyutu-pen nyunakuk aria atin meyoh nyupeik.Douk atin rogur nyupemenyum, nyak tanyunak nyupe wosik ihih nyumneh. Tabiyesh roguhw shupe aria shuneken nyu-nak um abrudok yoweiburi wabur hel,douk nyih hanu hape namudok ihih nyum-neh aburi. 44 [Aria abrudok yoweiburiwabur hel douk nyih hanu ihih nyumnehiri hanu um, eheh ta mare hugok atin uwe,uwok. Aria eshudok kabi douk eshuguh umta shunatuken. Aria shopunek, eshesh tamare shugok uwe, uwok. Eshesh ta shupeihih nyumneh.] 45 Aria ta onohw nyak-ihw yerihw hwuneken nyunek yoweishiinahos nyukanaguk agab Iruhin um, nyu-tupohw hwunakuk aria atuhw hwupeik.Douk atuhw yerihw hwupeimenyum, nyakta nyunak nyupe wosik ihih nyumneh. Tabioruh yeriweruh hupeimen aria huraennyunak um abrudok yoweiburi wabur hel,douk nyih hanu hape namudok ihih nyum-neh aburi. 46 [Aria abrudok yoweiburiwabur douk nyih hanu ihih nyumneh irihanu um, eheh ta mare hugok atin uwe,uwok. Aria eshudok kabi douk eshuguhum ta shunatuken. Aria shopunek, esheshta mare shugok atin uwe, uwok. Esheshta shupe ihih nyumneh.] 47 Aria ta anapnabep puneken nyunek yoweishi inahos

um, nyak nyutukapuk aria atup meyoh pu-peumen. Douk atup pupeumenyum, nyakta nyunak nyuwish nyupe agundok doukIruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum. Ta biyos nabes supemen ariasuneken nyunak um abrudok yoweiburiwabur hel, douk nyih hanu hape namu-dok ihih nyumneh aburi. 48 Aria abrudokyoweiburi wabur douk‘nyih hanu ihih nyumneh iri hanu um,

eheh ta mare hugok atin uwe,uwok.

Aria eshudok kabi douk eshuguh um tashunatuken.

Aria shopunek, eshesh tamare shugok atinuwe, uwok.

Eshesh ta shupe ihih nyumneh.’49 “Ihishmorim arpesh shape agundok

atap iri ta nyih hunish aria hunekeshshukutukuk eneshenesh yoweishi inahos.Ehudok nyih ta hunish aria hunekeshshutogur yopish. Eshesh ta shutoguryopish kabi douk showem sol mahishrenekesh shatogur yopish. 50 Aria sol arardouk yopuri. Aria ta arar wata jemiyairum, arpesh ta mare enen ta wosik watanyunekar ekehir, uwok. Aria ipak doukpape namudok atin kabi douk ekeh iri solum. Douk namudok aria ipakiruh aparuhta hurwosik aria ipakmare purpak punitokuwe, uwok. Ipak ta punagabe um pupeatugun.”

10Jisas Nakripesh Um Agundok Shabrig

Enyudok Lo Um Shanaraum Um(Matyu 19:1-12; Luk 16:18)

1 Aria Jisas nakitak nakutukuk abrudokwabur nanak um shokugi nahobig Judia.Anan nakitak nabrig worub Jordan ariananak gani wobrehahibam. Aria sabaishiarpesh shanaki shape anan napeum, arianape nakripesh yopinyi baraen kabi doukihih nape nakripesh um. 2 Aria anamFarisi hanaki anan napeum henek rohwu-man aria hakri hukwiraehan um enenbaraen. Aria amam harigan hakri, “Nyakkripap, apakin lo douk nyakri wosik umanan arman niyatok ananik irohukwik aka,uwok?”

3 Aria Jisas narigam nakri, “SeiwokMoses nakripep maren dodogowinyi lo?”

Page 92: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 10:4 89 MAK 10:214 Aria amam hakri, “Moses douk nakri

wosik um anan arman nukri niyatokananik irohukwik, anan ta nenekumokanap shup um agundok eshesh sheneyatakum nukok kwunasuop, aria nishopokokkwunak um okwokwumok um.”

5 Aria Jisas nakripamnakri, “Moses douknawemumep-oguk enyudok dodogowinyilo ipak um maresh? Ipak douk baragosseshukep abom. 6 Aria seiwok baugosum Iruhin nenek eneshenesh eshudok um,baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakri, ‘Iruhin nenekesh arman iri arma-tok. 7 Douk namudok aria arman ta nuku-tukuk ananish amakenyish aria nunak niniananik irohukwik shupe sik. 8 Aria esheshbiyesh ta shutogur atin arpen.’ Esheshta mare wata shupe kabi douk biyesh umuwe, uwok. 9 Douk namudok aria arpeshkanak tamare shubrig enesh eshudok doukIruhin nuweshikesh nakri shupe atugun iriuwe, uwok.”

10 Aria Jisas nani ananim disaipelhanak hawish urupat aria amam harig-anum enyudok baraen iganigadae anannakripesh-enyi. 11 Aria anan nakripamnakri, “Aria anan arman niyatok ananikirohukwik aria wata nurao kupaikwium, anan douk nabrig enyudok lo umshanaraum um. Aria anan nani okwokdouk shenek yoweishi inahos um sheshuhatugun um shenek wehrur. 12 Ariadouk namudok atin. Aria onok armatokkwiyatok okwokwin raminen aria watakwunak kwurao kupaini um, okwok doukkwabrig enyudok lo um shanaraum um.Aria okwok kwani anan douk shenekyoweishi inahos um sheshuh atugun umshenek wehrur.”

Jisas Nenekumesh Yopinyi Shokwishi Ba-towish Um Shupe Wosik

(Matyu 19:13-15; Luk 18:15-17)13 Aria enesh arpesh sharauri enesh ba-

towish shanaki um Jisas um nuwemeshwis, aria nunekumesh yopunyi. Aria Jisasananim disaipel hahaesh hakri, “Ipakmarepuraesh punaki um Jisas, uwok.” 14 AriaJisas nemnekam namudok aria anan ny-ibur juwehosibur aria naham nakri, “Ipakkutukuk eshudok batowish shunaki umeik. Um maresh? Eshudok arpesh doukshape kabi eshudok shokwishi batowish ta

shuwishi abrudok wabur Iruhin nape De-beini um ananish arpesh um. 15 Adur atineik yakripep! Eshudok arpesh douk shukrishuwishi abrudok wabur Iruhin nape De-beini um ananish arpesh um, aria esheshmare shukon aparuh Iruhin abom kabidouk batowish shakon aparuh um, esheshta mare shuwishi.” 16 Aria anan natuk es-hudok shokwishi batowish nuwemesh wisatin atin, aria nenekumesh yopinyi.

Anan Debeini Douk Nagrem SabaishiEneshenesh Eshudok Iri

(Matyu 19:16-30; Luk 18:18-30)17 Douk Jisas nakutukuk agundok naki-

tak nape nanak yah, aria anan armannahur nanak natogruman. Aria nanaknabuh noduk ohrubus natik atap aria narigJisas nakri, “Yopuni tisa, eik ta inekmaresharia ta douk ipe wosik abom ihih nyum-neh?”

18 Aria Jisas narigan nakri, “Nyak nyah-ware yopuweiri um maresh? Iruhin atundouk yopuni. 19 Nyak douk nyadukemenenyudok lo douk nyetem Iruhin ananikBuk iri. Enyen douk nyakri, ‘Ipak marepubo kupaishi arpesh shugok. Mare puniarmago punek wehrur um, mare puk-wuaruh, aria mare punek rohw um ku-paishi pukri eshesh shenek enesh yoweishiinahos. Aria shopunek, mare punek rohwum kupaishi punarukesh esheshish eshu-dok eneshenesh meyoh, uwok. Aria pum-nek ipakish amakenyish esheshin baraenaria putaurumesh.’ ”

20 Aria anudok arman nakrip Jisas nakri,“Tisa, seiwok eik wata shakuwe um yapeyanaki arigaha douk, eik yasuhw enyudokihinyumorim lo yagipeshen.”

21 Aria Jisas natrun aria anan urkummanawashaman aria nakripan nakri,“Nyak douk atin meyoh yopunyi mourwata nyape, nyak wata nyuneken uwe.Nyak nyunak nyuhur ihishmorim nyakisheshudok eneshenesh nyuko kupaishishutorish shuken utabor. Aria nyunaknyisiyabor um eshudok yaruhish arpesh.Nyak nyunekesh namudok aria kweiponnyak ta nyirao yopishi eshudok enesh-enesh gani iruhw heven. Aria nyaknyunekesh namudok iyoh, aria douknyunaki nyugipeshe.”

Page 93: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 10:22 90 MAK 10:35

22 Aria douk anudok arman nemneknamudok, aria anan apahw amaenyihwaria ananin domaennyotohiyahi abomariananak. Um maresh, anan douk nagremsabaishi eshudok eneshenesh.

23 Aria Jisas neshakam ananim disaipelnernarih jurug aria nakripam nakri, “Es-hudok arpesh douk shanagrem sabaishi es-hudok sheneshubuk iri ta shenek debeinyimour um shuwishi abrudok wabur Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um.”

24 Aria ananim disaipel hemnek ananinbaraen aria hakitak yowiyokuk. AriaJisas wata shopunek nakri, “O ipak eik-ish arpesh! Eshudok arpesh douk shakrieneshenesh eshudok ta shutaurumesh umshuwishi abrudok wabur Iruhin nape De-beini um ananish arpesh um ta shunekdebeinyimour ba iyoh aria kadak shuwishi.25 Aria enen debeinyi mahin shahwarenum kamel iri nyukri nyuwishi nyil, agun-dok nagor um tret tananyigur um rupehhanatape um, enyen ta nyunek shokwinyimour meyoh aria nyuwishi. Aria eshudokarpesh douk shanagrem sabaishi eshudokeneshenesh iri ta shunek debeinyi mourabom aria kadak shuwishi.”

26 Aria douk ananim disaipel hemneknamudok aria hakitak yowiyokuk abom.Aria amam kanak hape hanarig um hakri,“Anan nakri namudok aria Iruhin tanunarao meishi shutanamori shupe wosikatin?”

27Aria Jisas neshakumamduk aria nakri-pam nakri, “Arpesh eshesh kanak ta maredodogowish um shuwishi agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um. Es-hesh atish ta shubirak shutik uwok. AriaIruhin nutaurumesh um, eshesh wosik tashuwishi. Um maresh? Iruhin doukdodogowin abom aria nunek ihishmorimeshudok eneshenesh.”

28 Aria Pita nakripan nakri, “Jisas nyakmnek, apak douk makutukuk ihishmorimapakish eshudok eneshenesh aria manakimemnek nyakin baraen masuhwen ariamagipesh nyak.”

29-30 Aria Jisas nakripam nakri, “Aduratin eik yakripep! Eshudok arpeshdouk shukutukuk esheshig urusag, gwuniesheshish ashukenyish owashish, shuniesheshiyu mohwiyariyu, uni esheshiyuamakenyiyu, uni esheshim arhim, huni

esheshish batowish, shuni esheshi-gos nubarigos um shugipesh eik ariashukripesh eikin yopinyi baraen iri,abudok nyutob eshesh wata shupe agun-dok atap um, Iruhin ta nukesh sabaishieshudok eneshenesh shopunek abomshishagrakuk riguk sharik sharaesh iri.Iruhin ta nukesh urusag gwuni ashukeny-ish owashish, aria mohwiyariyu uniamakenyiyu, uni batowish aria nubarigos.Aria shopunek, kupaishi ta shukesh agabusaria shunekesh shurao amaen shumnekeriger. Aria eshesh ta wata shunak shupewosik abom ihih nyumneh. 31Aria eshudokarpesh douk shape debeishi iri ta watashupe kabi douk shokwishi um. Ariaeshudok douk nyeiguhw wokeshi ta watanyeiguhw shuto iruhw.”

Henek Biyeh Atih Um Jisas Nakripesh UmTa Nugok Aria Wata Nukitak Nupe Um

(Matyu 20:17-19; Luk 18:31-34)32Aria Jisas nakitak nani ananimdisaipel

hape hagim yah hanak hato um Jerusalem.Jisas nakitak narik aria ananim disaipelhakitak yowiyokuk aria amamip urkwippor yowep aria hagiman hanak. Aria es-hudok arpesh douk shagimam shanak irishopunek shanogugur. Aria Jisas watashopunek narao ananim atum hanak ariaanan nape nakripam um eshudok enesh-enesh douk ta shutogur-uman iri. 33 Anannakripam nakri, “Ipak pumnek! Douk apakmunak um Jerusalem. Apak ta munakagundok aria anan arman ta niyabigamEik Anudok Arman douk yatogur adurinarpen iri um amam debeimi pris huniamam henek skulumesh um lo iri. Ariaamam ta husuwe hunak hunek kwotumearia hurae um amam douk madae Juda iriuwe um hunak he igok. 34 Aria ta hunekeenenyenen hiyokase aria hukwusehe. Ariata hupuruke madururuh aria he igok. Ariadouk hukri um biyeh atih nyumneh iri, eikta wata ikitak ipe.”

Jems Nani Jon Harig Jisas Um Hakri AmamHupe Debeimi

(Matyu 20:20-28)35 Aria Sebedi ananim biom nugamim

Jems iri Jon hanaki um Jisas aria hakri-pan hakri, “Debeini tisa, ohwak wakri

Page 94: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 10:36 91 MAK 10:51ukripen enen baraen aria nyak nyum-nekohw aria nyunek-umohw um eshudokdouk ta ohwak warigen-umesh iri.”

36 Aria Jisas narigam nakri, “Ipak pakriinekumep maresh?”

37 Aria amam hakripan hakri, “Ohwakwakri abudok nyutob nyak nyurao de-beinyi nyeigur, aria dodogowin nyutrugunabom um, ohwak shopunek wakri ohwak-ish nyeiguhw shuto iruhw aria upe debei-hwi. Anan nupe um yopunyi rogur ehaharia anan nupe um anagagrinyum.”

38 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipakdouk madae pudukemesh um enyudokipak parige-umen iri uwe. Ipak wosikta dodogowip um pumnek arudok debeirieriger douk hurukatin um ta eik imnekoriri? Kupaishi ta she imnek debeiri erigeraria ta igok. Aria ipak douk wosik ta pakrium shusuwep shunak shep punomnek de-beiri eriger ba iyoh, aria kadak pugok kabidouk eik um?”

39 Aria amam hakripan hakri, “Wosik,ohwak wosik ta unekesh namudok.”

Aria Jisas nakripam nakri, “Wosik, ipakwosik ta pumnek debeiri eriger douk ta eikimnekor iri. Aria shopunek, ta wosik ku-paishi shusuwep shunak shep pumnek de-beiri eriger aria ipak anan kweipon nugokum. 40 Aria enyudok um ipak anan nupeumyopunyi rogur ehah, aria anannupeumanagagrinyum aria ipak nyeiguhw shutoiruhw um, enyen douk Iruhin ananinmour. Eshudok arpesh douk seiwok Iruhinanan kanak nanagraehesh iri eshesh atishta nyeiguhw shuto iruhw aria enesh shupeum yopunyi rogur ehah, aria enesh shupeanagagrinyum.”

41 Aria douk amudok anam 10-poreimdisaipel hemnek enyudok baraen Jemsaria Jon hakriyen iri aria amam nyirubjuwehosirub um Jems nani Jon. 42Aria Jisasnahwari ihim-morim hanaki hape atugunum anan napeum aria nakripam nakri,“Ipak douk padukemesh um eshudok doukmadae shudukem Iruhin iri uwe um es-heshih aih um esheshim debeimi. Amudokdouk shahwaram um debeimi iri, doukdodogowim atum abom aria dodogowimum kupaishi arpesh um shunek sabainyienenyenen debeinyi mour. 43 Aria ipakta mare punekesh namudok uwe, uwok.Aria ipak anan nukri nupe debeini um

ipak enep um, sagomatin anan ta nenek-umep mour meyoh ipak ihim-morim baiyoh, aria anan ta kadak nupe debeinium ipak. 44 Aria shopunek, ta ipak anannukri nyeigur nyuto iruhw iri, sagomatinanan ta nyeigur uwok meyoh um nupeshakamum ipak ihim-morim aria nunek-umep mour meyoh aria anan ta kadaknyeigur nyuto iruh-uman. 45 Aria EikAnudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri douk madae inakumori kupaishiarpesh shunekume mour uwe, uwok. Eikyanakmori itaurum arpesh inekumeshmour. Aria um ikesh eik kanak um sheigok um itor sabaishi arpesh ikweshiheshum esheshish yoweishi inahos.”

Jisas Nagabe Anan Nabes SeshukanariNanahwaram Bartimeus Iri

(Matyu 20:29-34; Luk 18:35-43)46 Aria Jisas nani ananim disaipel hanak

hatogur wabur Jeriko aria Jisas nakutubur-ukuk nape nanak. Aria ananim disaipelhani sabaishi arpesh shopunek shanamanshanak. Aria agundok, Timeus ananinnuganin Bartimeus nape. Anan nabes se-shukan aria nape anagas um yah. Ariaihih nyumneh anan nape nahwar arpeshsharahaen yah iri um shukon anabor uta-bor. 47 Aria douk anan nemnek um Jisasdouk nanaki wabur Nasaret iri nanaki um,aria anan nahwar debeg nakri, “Jisas, Devitananin barhonin! Nyak nyukri gihaumeik!”

48 Aria sabaishi armam armago shahanshakripan um mokureg. Aria anan madaenumnekesh uwe. Anan nahwar debegabom nakri, “Devit ananin barhonin, nyaknyukri gihaum eik!”

49 Aria Jisas nemnekan aria nanaki ney-otu. Aria nakripesh nakri, “Ipak hwarannunaki agundok.” Aria eshesh shahwaranshakri, “Jisas nahwaren, douk namudokaria nyak mare nyunogugur. Kitak yowiagundok.”

50 Aria anan nakitak neyotu iruhwnawaruk ananit saket natubukuk aria naki-tak nanak gani Jisas neyotu um.

51 Douk nanak aria Jisas narigan nakri,“Nyak nyakri inekumen maresh?” Ariaanan nakripan nakri, “Debeini Tisa, eikyakri inatrugun.”

Page 95: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 10:52 92 MAK 11:1552 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak kare.

Um maresh? Nyak nyenek bilip nyakrieik dodogoiwe iri aria nyakis nabes doukyopus.”

Aria ahudok atuh anan natrugun ariananam Jisas hanak.

11Jisas Nanak Nawish Jerusalem Kabi Douk

King Um(Matyu 21:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19)

1 Jisas nani ananim disaipel hanakhatogur hurukatin um Jerusalem. Amamhanak hatogur arbudok biyorub shokurubiwarub Betfage iri Betani. Amam hanakagundok hurukatin um ahwudok yoduhwOliv aria Jisas neshopok biom disaipelum hurik hunak. 2 Aria nakripam nakri,“Ipak purik punak babri wabur douk bapeiri gani wobrehah iri. Ipak ta punakputogur atin, aria ta putik enen nugaendonki. Enyen douk showeshiken maduhwaria nyeyotu. Riguk enyen douk wataknyuwaru enen arpen nyurahemen uwe,uwok. Ipak punak putogur putrin ariapukweshihen puraen punaki agundok.3 Aria ipak pupe pukweshihen, aria enenarpen nyorigep nyukri, ‘Ipak pakweshihenum, enyudok donki?’ Ipak pukripenpukri, ‘Debeini nakri nuraen banab nyutobmeyoh um nunek enen mour aria anan tawata nuraenyi arigas atin.’ ”

4-5 Aria amam hanak aria hatik enennugaen donki showeshiken nyeyotuadukehah um witum anat urupat. Ariaamamhanak hape hakweshihen aria enesharpesh douk sheyotuwi hurukatin irisharigam shakri, “Ipak pakweshihen ummaresh enyudok nugaen donki?” 6 Ariaamam hakripesh enyudok atin baraenkabi douk iganigadae Jisas nakripamum. Douk namudok aria eshesh shakriwosik aria amam haraen hanak. 7 Amamharaen hanakum Jisas aria howem amamigsaketog agabinyum um enyudok donkiaria Jisas nakih netem iruhinyum ariananak. 8 Aria sabaishi arpesh shawaresheshig saketog aria shape shagadiogshanak yah. Aria enesh shanak shatupokinyeiguhwigos rowos um nubarigos ariashape shogosubuk yah um shuginohwah.

9 Aria ihishmorim arpesh douk sharik iri,shani eshudok douk shagiman iri shahwarshakri, “Apak manadudareh-uman! Iruhinnatauruman nunekuman yopinyi arianupe wosik. Anan douk nanakumoriDebeini ananin nyeigur iri. 10 Apak mutukIruhin ananin nyeigur nyuto iruhw. Ummaresh? Abudok nyutob um Iruhin nupedebeini um ananish arpesh um kabi doukseiwok Iruhin nutaurum apakin babenDevit um douk banaki hurukatin!”

11 Aria Jisas nani ananim hani sabaishiarpesh shanak arigaha shanak shatogurJerusalem. Aria Jisas nanak nawish Iruhinananit debeiti urupat aria natik ihish-morim eneshenesh eshudok shakus nu-mun iri. Anan natrish aria agagun doukiganigadae wabigep aria nani ananim 12-poreim disaipel hanakum Betani.

Jisas Nakrip Enen Rowog Fik Um EnyenMare Wata Nyubuki Worigun Nyiren

(Matyu 21:18-19)12 Aria ruwahepih amam wata haku-

tukuk Betani hatanam hape hanaki yaharia Jisas nyurub ban. 13 Aria amamwata hape hanaku rougun aria Jisas natiguenen rowog fik nyeyotu. Anan natrin umnyunareh nyenek sabaisi shus aria nakrienep shurkwip ta pir. Douk namudok ariaanan nanak um nakri nudi enep nupah.Aria anan madae nutik enep uwe. Shusatus sape. Um maresh? Enyenyib nyutobum shurkwip pir um douk watak. 14 AriaJisas nakrip enyudok rowog fik nakri,“Nyak shurkwip ta mare wata enep pir ariaarpesh shudiyep shupah uwe, uwok.” Ariaananim disaipel hemnekan-ukuk.

Jisas Nahiyah Arpesh Douk Shawish ShapeShenek Bisnis Iruhin Ananit Debeiti Urupat Iri

(Matyu 21:12-17; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22)15 Douk amam hanak arigaha hanak

hatogur Jerusalem aria Jisas nawishnumun narub um Iruhin ananit debeitiurupat tataoumaria napenahiyah eshudokdouk shenek salim um eshudok enesh-enesh iri shani eshudok douk shatorishiri shatogur sharuwok. Anan nawishnabadigumam tebolhos amudok doukarpesh shanaki shenek senisim11:15umutabor aria hekesh kupaibori iri. Arianabadigumam wagiturahos amudok douk

11:15 11:15 Tik Matyu 21:12

Page 96: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 11:16 93 MAK 11:33hape henek salim um mashubiguhwarmiguhw um kupaishi shatruguh umshunak shunek ofa moguh shuko Iruhiniri. 16 Aria anan nakripesh um marewatak enesh arpesh shirao enesh eshudokeneshenesh shuwishi numun narub umIruhin ananit debeiti urupat tataoumkupaishi shutorish uwe, uwok. 17 Ariaanan nenek skulumesh nakripesh enyudokbaraen douk nyape Iruhin ananik Buk irinakri, “Iruhin nakri, ‘Eikit urupat ta tupeum sabaishi arpesh douk shape ihigmorimdebeigi nahobig agundok atap iri umshuwishi shupe shunek beten shorige um.’Aria ipak penekat kabi douk shakwuaruhiri esheshit um.”

18 Aria sabaishi shemnek Jisas ananinbaraen aria eshesh shakitak yowiyokukabom. Namudok aria amam debeimi prishani amudok henek skulumesh um lo irihemnek Jisas ananin baraen aria hape ha-trugun um anah yah um hakri hon nugok.19 Aria wabigep Jisas nani ananim disaipelhakutukuk Jerusalem hanak.

Enyudok Rowog Fik Yarin(Matyu 21:20-22)

20 Ruwahepih ruhur atin, Jisas naniananim disaipel hakitak hagim yah hanakaria amam hatigu enyudok rowog fik.Enyen yarin agundok nukwaruh aria nyatonyanak iruhw um nyeiguhw shani shusshopunek. 21 Aria Pita urkum mormogukenyudok baraen nabatik Jisas nakrip enyu-dok rowog-enyi aria nakrip Jisas nakri,“Debeini Tisa, nabatik nyak nyaho nyanyirowog fik nyakripen um yarin aria douknyanyi yarin abom.”

22-23 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipakta punek bilip um Iruhin. Adur atineik yakripep, aria enen arpen madaenyur biyep urkwip um, aria nyunek bilipabom nyukri adur atinyum eshudok enyennyakriyesh iri ta shutogur abom, arianyukrip ahwudok yoduhw um hwunatukhwugrukuk yous um, enyen ta nyutogurkabi douk enyen nyakrium. 24 Douk na-mudok aria adur atin eik yakripep. Abu-dok nyutob ipak punek beten um Iruhinum nukep enesh eshudok eneshenesh um,aria ipak punek bilip abom pukri aduratin anan ta nukepesh um, anan ta nukepeshudok ipak parigan-umesh iri. 25 Aria

abudok nyutob ipak punek beten aria ipakurkwip purum enesh yoweishi inahos ku-paishi shenekesh um ipak iri um, ipakmarepusuwesh aria pukwreyeshuguk. Ipak tapunekesh namudok um ipakin Yaken napeiruhw heven iri shopunek ta mare nusuh-wesh um ipakish yoweishi inahos aria nuk-wreyeshuguk. 26 [Aria ta ipak pusuweshum yoweishi douk kupaishi shenekesh umipak iri aria mare pukwreyeshuguk um,ipakin Yaken nape iruhw heven iri shop-unek ta nusuhwesh um ipakish yoweishiinahos aria mare nukwreyeshuguk uwe,uwok.]”

AmamHarig Jisas UmOmi Nyakon Big AriaAnan Douk Nape Debeini

(Matyu 21:23-27; Luk 20:1-8)27 Aria Jisas nani ananim disaipel wata

hanakum Jerusalem. Amamhanakhatoguraria Jisas nanak nawish numun narub umIruhin ananit debeiti urupat tataoum. Ariaamam debeimi pris hani amudok henekskulumesh um lo iri hani amam debeimiJuda hanaki haparugan. 28 Aria hariganhakri, “Nyak nyarao maren big um nyunekenyudok mour? Aria amiapen nyekenenyudok big?”

29 Aria Jisas nakripam nakri, “Eik shop-unek yakri irikep enen baraen. Aria ta ipakpubeime tukwanin um, eik shopunek taikripep um omi nyeke big aria douk yenekenyudok mour. 30 Ipak kripe, Jon douknenek baptaisumesh iri omi nyakon enyu-dok mour aria douk nenek baptaisumesh?Iruhin nakonen o enesh arpesh meyoh?”

31 Aria amam kanak haneyagwreh hakri,“Aria apakmukri Iruhin nakonen um, ananta wata norigap nukri, ‘Douk namudok ariaipak madae punek bilip um Jon ananinbaraen uwe um maresh?’ 32 Aria ta apakmukri ‘arpesh meyoh shakonen um ariadouk neneken’ um, enyudok baraen shop-unek ta mare wosik uwe.”

Aria amam hanogugur um eshesh ar-mam armago. Um maresh? Ihishmorimdouk shakri Jon anan douk anan adurinprofet.

33 Aria amam hakrip Jisas hakri amammadae hudukemesh uwe, uwok.

Aria Jisas nakripamnakri, “Eik shopunektamare ikripep umomi nyeke big aria doukyenek enyudok mour.”

Page 97: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 12:1 94 MAK 12:1412

Jisas Nakripam Wobuwobren Baraen UmYowemi Armam Henek Mour Nubarig Iri

(Matyu 21:33-46; Luk 20:9-19)1 Aria Jisas nakripam enyudok wobuwo-

bren baraen nakri, “Anan arman nau wainiyoh aria narok narub ananig nubarig. Ariaanan narok anag bariyaigi nuwag um kosharauri wainip orokwipi shurkwip ariashunak shishishep shumakwiyeshep umihat tutogurep. Aria shopunek, narak anapourop potem iruhw iri um anan armannunaki nupe neyoh nubarig ba nupe um.Aria anudok nagrem nubarig iri nakripkupaimi armam henek kontrak hanakihape henekmour ananig nubarig aria anannanak kupaigunum. 2 Douk nanak napearigaha aria abudok nyutob um wainipshurkwip orokwip shudiyep um batogur.Aria anan neshopok anan nenekumanmour meyoh iri nanak um nukrip amudokhenek mour ananig nubarig iri hukaniananip um wainip shurkwip. 3 Ariaanan nanak natogur aria amam hanaria heshopokan natanam nanak meyoh.4 Douk anan nanak napeik aria nagremnubarig iri wata shopunek neshopokkupaini nenekumanmourmeyoh iri nanakum nukripam hukani enep shurkwip.Douk nanak natogrumam aria amamwata shopunek haworun barag aria hanheneken abraenyin atun aria heshopokannatanam nanak meyoh. 5 Aria wata shop-unek neshopok kupaini nanak aria amamhan nagok. Aria anan neshopok anamshopunek hanak aria amam henekesh-umam namudok atin. Anam ham henekamabraenyim atum heyokasam, aria anamham hagok.

6 “Douk amudok henekmour umanudoknagrem nubarig iri hatuh, aria ananin nu-ganin douk anan urkum manawash-umaniri atun napeik. Aria anan naneyagwrehnakri, ‘Eikin nuganin nunak um, amam tahumnekan.’ Aria anan neshopokan nanak.7 Douk nanak natogur aria amam henekmour nubarig iri hatrun aria hanakripamhakri, ‘Anudok nagrem nubarig iri nu-gokuk um, ananin nuganin ta nugremihishmorim ananish eshudok. Douk na-mudok aria apak mon nugokuk um apak

ta murao ananig nubarig!’ 8 Douk namu-dok aria amam hasuwan han nagok ariahawashan natogur nakusuk aduk agudoknubarig.”

9 Aria Jisas narig amudok debeimi Judanakri, “Aria anudok nagrem nubarig irita nunek maresh? Anan ta nunaki nuboamudok henek mour iri hugok hutuh ariata wata nurao kupaimi hunak hunek mourananig nubarig. 10 Aria ipak patrin enyu-dok baraen nyetem Iruhin ananik Buk iriaka, uwok? Baraen enyudok,‘Amudok utom12:10doukharok urupat iri hakri wokumam iri doukmatogur sagomim utom masah wobratum

urupat iri.11 Amam douk Debeini nenekam matogur

namudokaria apak manadudareh-umam makri

enyen douk Debeini atun nenekeniri mour!’ ”

12 Aria amam debeimi Juda hadukemeshhakri anan nakri enyudok wobuwobrenbaraen um amam. Douk namudok ariaamam juwehosim um anan aria hakrihunek kwotuman aria huweshikan. Ariaamam hanogugur um eshesh armam ar-mago aria hakutunukuk ba hanak.

Amam Harig Jisas Um Shunek Takis UmSisar Aka, Uwok

(Matyu 22:15-22; Luk 20:20-26)13 Aria anah nyumnah, amam debeimi

Juda heshopok anam Farisi hani anamHerot ananim hanak henek rohw umhukwiraeh Jisas horigan enen baraen.Amam henekesh namudok um hakrikadak amam humnekan nukri enenyoweinyi baraen um hunek kwotuman-umen iri. 14 Aria amam hanak agundokJisas napeum aria harigan hakri, “DebeiniTisa! Apak madukemeshum nyak doukmadae nyunogugur enesh arpesh uwe.Aria nyak douk madae nyukrip nyeiguhwshato iruhw-eshi arpesh kupainyi baraenaria nyeiguhw wokeshi nyukripeshukkupainyi uwe, uwok. Nyak apa nyakripeshatin baraen ihishmorim arpesh. Aria nyakapa nyagipesh adurin atinyi baraen arianyenek skulumeshwosik um Iruhin ananihaih. Douk namudok aria nyak kripap.Apakin lo douk nyakri mumam? Enyen

12:10 12:10 Putik futnot nyape Matyu 21:42 iri.

Page 98: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 12:15 95 MAK 12:31

douk wosik um munek takis um debeinigavman um Sisar aka, uwok?”

15Aria Jisas nadukemesh umamamdoukhenek rohw. Douk namudok aria anannarigam nakri, “Ipak pakri pukwiraehe ummaresh? Ipak haroki anam utom doukpape penek takis omi ba itrum.”

16 Aria amam hanaki hakon anamutom aria Jisas narigam nakri, “Enyudoknyeigur aria aborir shetem amudok utomiri omiyesh?”

Aria amamhakri, “Debeini gavman Sisarananish.”

17Aria Jisas nakripamnakri, “Sisar anan-ish eshudok eneshenesh ta puko Sisar. AriaIruhin ananish ta puko Iruhin.”

Aria douk anan nakripam namudok ariaamam hakitak yowiyokuk abom.

Amam Sadyusi Harig Jisas Um Shagok IriTa Shukitaki Aka, Uwok?

(Matyu 22:23-33; Luk 20:27-40)18-19 Aria amam Sadyusi, douk hakri

shagok iri tamarewata shukitaki iri hanakiJisas napeum aria harigan hakri, “Debeinitisa, seiwok Moses nuwemaguk enyudokIruhin ananin lo um apak nakri namudok,‘Aria anan arman ananik irohukwik madaekubuki enesh batowish aria anan nugokukum, ananin wanin ta nukwaur. Anan tanukwaur um shubuki batowish um aria tashubuh ashukenyik nuwag.’ ”

20 Aria amam hakripan shopunek hakri,“Anob nyutob, 7-poreim nugamim doukatish amakenyish shamubuki iri hape.Aria ashuken narao onok irohukwik ariaanan nagokuk aria okwok madae kubukienesh batowish uwe. 21 Aria aninumannakwaur aria anan shopunek nagok ariaokwok madae kubuki enesh batowish uwe.Aria douk anan nagokuk aria rabinari irinakwaur. Douk nakwaur shape aria ananshopunek nagok aria madae kubuki eneshbatowish uwe. 22 Aria namudok atin,ihim-morim amudok 7-poreim haraok ariaamam ihim-morim hagokuk aria okwokmadae kubuki enesh batowish uwe. Ariaokwok shopunek kwagiguk kwagok. 23Ariaabudok nyutob shagok iri wata shukitakium, okwudok armatok ta kwukitaki ariakwupe um meini? Nyak nyadukemesh,sagomatin ihim-morim amudok 7-poreimharaok iri atum.”

24 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipakmadae pudukemesh uwe. Um maresh?

Ipak madae pudukem baraen nyetemIruhin ananik Buk iri uwe. Aria shopunek,madae pudukemesh um agundok Iruhindodogowini abom um uwe. 25 Abudoknyutob shagok iri wata shukitak-umori,armam armago ta mare shunoraum umatin uwe, uwok. Eshesh ta shupe kabidouk Iruhin ananish enselahos douk shapeiruhw heven iri um. 26 Aria ipak tapatarihen iri Iruhin nakripepen iri baraenum agundok ta shagok iri wata shukitakium aka, uwok? Aria shopunek, ipakpatarihen enyudok baraen douk nyetemokwudok buk Moses nenyemok iri aka,uwok? Moses douk natik nyih hanu enenshokwinyi rowog aria Iruhin nakripanenyudok baraen nakri, ‘Eik douk Abrahamnani Aisak aria Jekop amamin Iruhin.’27Namudok aria Iruhin doukmadae shagokiri esheshin uwe, uwok. Anan douk shapeiri esheshin Iruhin. Aria ipakin baraenmadae adurin abom uwe, uwok.”

Iruhin Ananin Nyarik Iri Lo(Matyu 22:34-40; Luk 10:25-28)

28 Aria anan nenek skulumesh um loiri shopunek nanaki nape nemnekam umhape hanatutukem um. Aria shopunek,anan nemnek Jisas nakripamen iri baraendouk yopunyi atin abom. Douk namudokaria anan narig Jisas nakri, “Meinyi Iruhinananin lo douk nyape nyarik abomnyesha-grakuk ihinyumorim lo?”

29 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyarik irilo douk enyudok,‘Ipak Israel ta pumnek! Apakin De-

beini Iruhin abom douk anan atunIruhin.

30 Douk namudok aria ipak urkwip tapunawasham abom ipakin DebeiniIruhin.

Aria ipakiruh aparuh, huni ipakishmishishshuni ipakip urkwip

ta shunawasham abom ihinmorim umipakin tinytin

aria pukwu ipakin dodog um punek ananinmour.’

31 Aria nyagimori enyudok iri douk enyu-dok,‘Ipak ta urkwip punawasham kupaishi

arpesh douk shape hurukatin umipak iri

kabi ipak urkwip punawasham ipak kanakum.’

Page 99: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 12:32 96 MAK 12:43Aria enyen douk madae enen kupainyilo nyishagrakuk enyudok biyen lo uwe,uwok.”

32 Aria anudok nenek skulumesh umlo iri nakrip Jisas nakri, “Tisa! Nyakinbaraen douk yopunyi atin abom. Nyaknyakri adur! Iruhin douk anan atun De-beini abom aria madae anan shopuneknupe debeini kabi douk anan um uwe.33 Douk namudok aria adur atin, apakipurkwip ta punawasham abom um ananatun. Aria apakiruh aparuh huni apak-ish mishish shuni apakip urkwip ta shu-nawasham abom aria muko ihinyumorimum apakin dodog ummunek ananin mour.Aria urkwip punawasham kupaishi shapehurukatinyum apak iri kabi douk apak urk-wip punawashamapak kanak um. Enyudokbiyen lo douk nyarik iri yopunyi lo abom.Aria ta apak mugipesh enyudok biyen loum, ehudok aih douk hushagrakuk agun-dok apak munek ofa um eneshenesh es-hudok mashaisheh nyih hanish hashahukba mako Iruhin um shani ihinyumorim ofashopunek.”

34 Aria Jisas nemnekan um ananinbaraen douk yopunyi adurin atin abomaria nakripan nakri, “Abudok nyutob umnyuwishi agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um douk banakihurukatin.” Aria ihishmorim arpeshshanogugur aria madae shorigan um enenshopunek baraen Jisas uwe, uwok.

Jisas Narigesh Um Krais Douk Iruhin Na-graehan Neshopokan Nanakumori NunaraoArpesh Iri

(Matyu 22:41-46; Luk 20:41-44)35 Jisas nape nenek skulumesh nu-

mun narub Iruhin ananit debeiti uru-pat tataoum. Aria nakripesh enyudokbaraen nakri, “Amudok henek skulumeshum lo iri hakri Devit ananin barhoninta nutogur Krais douk Iruhin nagraehanneshopokan nanakumori nunarao arpeshiri um maresh? 36 Seiwok douk Iruhinananin Mishin nyohur Devit kanak arianakri enyudok baraen um Krais nakri, ‘De-beini nakrip eikin Debeini nakri, “Nyak poeagundok um eikin yopunyi rogurehahumarigaha ibo nyakim horim ba hubuhuk.” ’

37 “Aria tik, Devit kanak douk nahwaranudok arman Krais ananin Debeini. Douk

namudok aria Krais ta wata nutogur Devitananin barhonin mumam?”

Aria douk Jisas nakripesh namudok ariasabaishi arpesh shanadudareh abomshakriananin baraen douk yopinyi adurin atin.

Amam Henek Skulumesh Um Lo IriAmamih Yoweihi Aih

(Matyu 23:1-36; Luk 11:37-54, 20:45-47)38 Aria Jisas nape nakripesh baraen

nakri, “Ipak gamo pudukemesh um ipakmare pugipesh amudok henek skulumeshum lo iri um amamih yoweihi aih. Amamhanadudareh abom hore rouhi atih ru-peh hurahaen um arpesh shutrum shukriamam da yopumi debeimi armam. Ariashopunek, hakri hurahaen hunak agun-dok arpesh apa shantorum shapeum, ariashutrum aria shunek-umam yopihi nyum-neh. 39 Aria hanak um lotu eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ogwi urusagum, amam hanadudareh um hunak hupehurik, hutem yopishi wagiturahos umkadak arpesh shutrum. Aria shenek de-beiguni worigun obi nyutob, amam apahanadudareh um hunak hupe yopugunumdouk debeimi atum hapeum. 40 Ariaamam apa hanak hawish armago douk ar-mam hagok howosopukuk iri owoig urusagaria hatru hakwumesh-aruh owowish es-hudok eneshenesh. Aria amamhanak hapehenek beten um, amam henek rourounibeten meyoh um hakri kupaishi arpeshshutrum. Aria kweipon Iruhin ta nuwana-mam amamish yoweishi inahos aria tanunekam humnek debeiri eriger.”

Onok Armatok Arman Nagok Nakwu-sopukuk Iri Kwenek Ofa Kwakon Utabor Iruhin

(Luk 21:1-4)41 Jisas nape hurukatin um asudok bokis

douk shape shakwutu utabor babuh umgani numun Iruhin ananit debeiti uru-pat. Aria anan nape natik arpesh shanakishape shakwutu utabor babuh asudokbokis um. Sabaishi shogrem sabaibori uta-bor iri shanaki shakwutu debeibori utaborbabuh bokis. 42 Aria onok armatok doukanan nagok nakwusopuk iri kwanaki kwak-wutu biobor shokwubori utabor babuh.

43 Aria Jisas nahwar ananim disaipelhanaki aria nakripam nakri, “Adur atin, eikyakripep, okwudok arman nagok nakwu-sopuk iri armatok okwokwibor karowibor

Page 100: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 12:44 97 MAK 13:12biobor utabor, douk kwanaki kwakwutu-bor bokis iri douk sabaibori abom. Ababordouk beshagrakuk abomabrudok sabaiboriutabor douk ihishmorim shanaki shakwu-tubor iri. 44 Eshudok ihishmorim shanakishakwutu tukwanibor um esheshibor uta-bor babuhuk bokis aria tukwanibor de-beibori bakwusumeshuk urusag. Aria ok-wok kwakwutu sabaibori okwokwibor uta-bor. Aria okwok douk nyaruk armatok iri,madae anabor utabor bukusamokuk uru-pat um kwunotor worigun um uwe, uwok.”

13Jisas Nakri Kupaishi Arpesh Ta Shununu

Iruhin Ananit Debeiti Urupat(Matyu 24:1-2; Luk 21:5-6)

1 Douk Jisas nape iri numun Iruhinananit debeiti urupat nakitak nakri nuto-gur aduk, aria anan ananin disaipel nakri-pannakri, “Debeini Tisa! Nyak tik agwudokyopugwi urusag douk sharokog yopuboriutabor iri.” 2 Aria Jisas nakripan nakri,“Nyak nyatik agwudok urusag aria nyakriyopugwi. Aria anah nyumnah ta kupaishita shunaki shununug aria ta mare shuku-tukuk anam atum utommutemaguk iruhwum kupaimi utom uwe, uwok. Ihibor-morim ta shuburunik bubuh bukus atapatin.”

Jisas Nakri Sabainyi Enenyenen Amaen TaNyutogur

(Matyu 24:3-14; Luk 21:7-19)3 Aria Jisas nato nakih nape agun-

dok iruhw um yoduhw Oliv wobrehahum Iruhin ananit debeiti urupat tataoum.Aria Pita nani Jems aria Jon hani Andruamam atum hanak hatogruman aria hari-gan hakri, 4 “Apak makri nyukripap umahudok nyumnah douk ta eshudok igani-gadae nyakripap-umesh iri ta shutogurum.Aria shopunek ta maresh shurik shutogu-rumapakmutrish ariamudukemeshmukrieshudok douk hurukatin um ta shutogur?”

5 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak gamopunodukem um ta mare anam armamhunaki hunek rohwumep aria hunekeppugipesh amamin baraen uwe, uwok!6 Sabaimi armam ta hunaki aria amamatun atun ta hunek rohwumep hukripepum eikin nyeigur hukri, ‘Eik Krais doukIruhin nagraehe aria neshopoke yanakiiri.’ Aria amam ta hunek rohw um sabaishi

arpesh. 7 Ipak ta pumnek baraen umwanohw hwutogur kupairubi rougunirubwarub um. Aria shopunek ta pumnekshupe shurpak hurukatin um ipak papeum. Aria ipak mare punogugur, uwok.Adur wanohw ta hwutogur, aria hugigukiri nyumnah ta mare arigas hutogur. 8Ariaanag shokugi nahobig ta shukitak shunikupaigi shokugi nahobig shurpak. Ananking nini ananish ta shukitak shuni kupainiking nini ananish shurpak. Aria anagunagundok atap ta enyik kwutuk, aria anagunta debeirubi nyurub besh aria sabaishi tashugok umnyurub. Enyudok ihinyumorimnyurik iri amaen ta nyutogur kabi doukarudok rarik iri eriger douk armatokkwarig kwomnek um aria kadak kwabukibatowin um.

9 “Douk namudok aria ipak kanak tagamo punadukem. Eshesh ta shunakishusuwep shuraepum debeimi douk hapehasuhw kwotog iri. Aria shopunek, tashuwishi shep gani numun eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ogwi urusag.Eshesh ta shep um agundok pasuhw eikinbaraen pagipesh eik um. Aria eshesh tashusuwep shuraepum amam debeimi gav-man iri huni amam king hapeum pukri-pam Iruhin ananin yopinyi baraen douknyakrium eik iri. 10 Aria sagomatin eik-ish arpesh ta shunak ihirubum warubbape agundok atap iri shukripesh Iruhinananin yopinyi baraen iyoh, aria hugigukiri nyumnah ta kadak hutogur.

11 “Aria abudoknyutob eshesh shusuwepshuraep shunak shunek kwotumep um,ipak mare punogugur aria pukri tapunak aria piyagwreh mumam, uwok.Ihinyumorim baraen Iruhin ta nukepenabudok atub nyutob ipak pakri piyagwrehum. Douk namudok aria maren baraenipak urkwip purumen iri, ipak ta pukriyen.Um maresh? Enyen douk madae ipakkanak pukrienyi uwe, uwok. Enyen doukIruhin ananin Mishin nyepuhur aria doukpakrienyi. 12 Aria enesh arpesh ta nyirubjuwehos-irub um esheshish ashukenyishowashish aria ta shunekumesh kwotshuweshikesh aria shunak kupaishi sheshshugok. Aria anam aruhim ta nyirubjuwehos-irub um amamish batowish ariata hunekumesh kwot um huweshikesh

Page 101: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 13:13 98 MAK 13:27aria shunak kupaishi shesh shugok. Ariabatowish shopunek ta nyirub juwehos-irub um esheshish amakenyish aria tashunekumesh kwot um shuweshikesh ariashunak kupaishi shesh shugok. 13 Ariaihishmorim arpesh ta shukri wokumeparia shukep agabus shukri ipak yoweipi umagundok pagipesh eik um. Aria eshudokdouk shugipesh eik dodogowish atisharigaha shugok iri, Iruhin ta nunaraeshshutanamori shupe wosik abom.”

Jisas Nakri Debeinyi Amaen Abom Ta Nyu-togur

(Matyu 24:15-28; Luk 21:20-24)14 Aria Jisas ta nakri namudok, “Aria

ipak ta putik kupaishi shurauri enyudokyoweinyi mugu abom shunaki shuwishishunyubuk numun Iruhin ananit debeitiurupat aria ta nyunekat tubosusih. Enyu-dok yoweinyi mugu Iruhin douk nakriuwok um nyukus numun ananit debeitiurupat iri.”

Arpen13:14nyutorih enyudok baraen irita gamo nyudukemen wosik.

“Aria abudok nyutob arpesh shapeihirubmorim warub bape shokugi na-hobig Judia iri ta shuruwok shunak umyodururuh-igun um. 15 Aria shape adukhurukatin um esheshig urusag iri, ta mareshukitak shuwishi urusag um shunahurienesh eshudok eneshenesh uwe, uwok.Eshesh ta shuruwok shunak meyoh abom.16 Aria eshudok douk sheyotu nubarigosiri ta mare wata shatanam shusahurshunak um esheshig urusag um shunahuriesheshig saketog uwe, uwok. 17 Ariagihaum oudok aparuhiwari armago unioudok douk wasuhw batowish douk watakshawok nyumeb iri. Ahudok nyumnahowo ta wanomnek debeiri eriger! 18 Ariaipak ta punek beten um enyudok debeinyiamaen um mare ta nyutogur abudoknyumanugos-ibi nyutob ta butogrumuwe, uwok. 19 Ahudok nyumneh, enyu-dok amaen ta nyutogur aria arpeshta shumnek debeiri eriger. Arudokeriger seiwok Iruhin nenek agundok atapnani eneshenesh shani arpesh shatogurshape shanaki arigaha shatograri douk,aria enyudokmori amaen madae enennyutogur aria nyunek arpesh shumnek

arudokmori eriger uwe. Aria kweiponshopunek, arpesh ta mare wata shumnekanar arudokmori eriger uwe, uwok. 20AriaDebeini nugraeh sabaihi nyumneh umenyudok amaen nyutogur akure, ta mareenesh arpesh shupeik, uwok. Ihishmorimta shugok shutuh. Aria anan urkum mo-rum ananish arpesh anan nanagraeheshiri aria nagraeh karowih meyoh nyumnehum enyudok amaen nyutogur um. 21 Ariata abudok nyutob enesh arpesh shunakiaria shukripep shukri, ‘Ipak tik, Krais doukIruhin nagraehan neshopokan nanaki irianudok nape agundok o nani nape ganikum, ipak mare punek bilipumesh uwe,uwok.’ 22 Sabaimi armam atun atun tahunaki hunek rohwumep hukri, ‘Eik Krais.’Aria anam ta hunaki hunek rohwumep ariaamam atun atun ta hukri, ‘Eik anan profet.’Aria amam ta hunek enenyenen Iruhinatun neneken iri mour. Amam ta hunekeshnamudok um hukri hunek rohw um Iruhinnanagraehesh iri arpesh um shukri aduramam Iruhin nataurumam iri. Aria taamam dodogowim akure, amam ta hunekrohwumesh. Aria ta uwok. 23 Namudokaria ipak gamo pudukemesh um abudoknyutob enyudok debeinyi amaen nyutogurum. Eik douk enyudok yarig yakripepukum ihishmorim eshudok eneshenesh doukta shutograri.”

Eik Anudok Arman Douk Yatogur AdurinyiArpen Iri Ta Wata Itanamori

(Matyu 24:29-31; Luk 21:25-28)24 “Aria ahudok nyumneh um enyudok

amaen douk ta nyunek arpesh shumnekdebeiri eriger iri ta hunak hutuhuk, aria‘nyumnahin nini wabin aub ta dokotigun-

umab.25 Aria eneshenesh shape iruhw utag iri

shuni aub iri unibta grurugwresh aria unib ta unatuk ugruki

atap.’26 “Aria abudok nyutob, Eik Anudok Ar-

man douk yatogur adurinyi arpen iri tawata ikutukuk iruhw heven inaki. Eik tadodogoiwe itrugun abomaria itemori onogorug inaki. 27Aria ta ishopok eikish ensela-hos shunak ihigunmorimumagundok ataparia shurauri ihishmorim eik yanagrae-hesh iri arpesh shunaki shupe atugun.”

13:14 13:14 Enyudok baraen Jisas madae nukrien uwe. Enyen douk Mak kanak nenyem.

Page 102: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 13:28 99 MAK 14:5Wobuwobren Baraen Um Rowog Fik(Matyu 24:32-35; Luk 21:29-33)

28 “Ipak urkwip purum enyudok rowogfik aria pudukemesh. Abudok nyutobenyen nyupe nyunareh obi nyutob, ipakta putrin aria pudukemesh pukri doukhurukatin um wah atuh hutao. 29 Ariadouk ta namudok atin. Ipak ta putikenyudok ihinyumorim amaen douk igani-gadae yakripep-umen iri nyutogur nyu-nakuk, aria ipak ta pudukemesh um eikdouk hurukatin um itanamori. 30Adur atineik yakripep! Ipak doukipari, enep ta marearigas pugok uwe, uwok. Ipak ta wata pupearia enyudok ihinyumorim amaen doukiganigadae yakripep-umen iri ta nyutogur.31 Ihishmorim eshudok eneshenesh doukshape iruhw utag iri shuni utag atug, shuniihishmorim shape agundok atap iri shuniatapig nahobig shopunek ta burukworeshshunak shuwishuk. Aria eikin baraen tanyupe ihih nyumneh.”

Ta Mare Enesh Arpesh Shudukem AhudokNyumnah Eshudok Shutogurum

(Matyu 24:36-44)32 Aria Jisas ta nakri namudok, “Madae

enen atin arpen nyudukem ahudok nyum-nah o aua uwe. Iruhin ananish enselahosshape iruhw iri shani eik ananin nuganinshopunek madae mudukemah uwe. Yainatun nadukemah. 33 Ipak douk madaepudukem ahudok nyumnah douk ta eshu-dok eneshenesh shutogurum uwe. Douknamudok aria ipak ta gamo pudukemesharia pupe putrugun-umoh. Ipak marepupe ba urkwip pushukepuk uwe, uwok.34 Ahudok nyumnah eshudok enesheneshshutogurum ta kabi enyudok wobuwobrenbaraen um. Baraen enyudok. Anan ar-man nakri nukutukuk ananit urupat arianunak anabur rougunibur wabur. Anannakri um nunak aria nakitak nagraeh-agukmour um kupakupaimi amam atun atundouk henekuman mour meyoh iri. Arianakrip anudok nape neyoh um wit iri umneyoh wit aria nupe nutrugun um ananwata nutanamori um.

35 “Douk namudok aria ipak ta gamopudukemesh aria pupe putrugun. Ummaresh? Ipak madae pudukem abudoknyutob douk ta urupatinari nutanamoriobi nyutob uwe. Anan ta nunaki wabiguno orokohunib um wab o nunaki owotog

gwakitak um o nunaki ruwahep. Ipakmadae pudukemesh uwe, uwok. 36 Tawosik atin anan nunaki ahudok atuh arianutrip um ipak pishuh. Aria uwok, ipakta pupe putrugun-uman. 37 Aria enyu-dok baraen eik yakrip ipak enyi, douk eikyakrip ihishmorim arpesh shopunek. Ipakgamo pudukemesh aria pupe putrugun umeshudok eneshenesh douk iganigadae eikyakripep-umesh iri ta shutogurum.”

14Amam Debeimi Hakri Hubo Jisas Nugok(Matyu 26:15; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53)

1 Eheh douk biyeh shopunek nyum-neh watak hapeum shunek agundok de-beiguni Pasovaigun worigun aria shuwokbret douk shushaiteh aria madae tukitakdebeiti iri uwe. Aria amam debeimi prishani amam henek skulumesh um lo irihenek rohw um rihirahaen hanak hapehaurim Jisas. Amam hauriman hanakumhakri anan atun nunak nupe anagun um,amam husuwan aria hunak hon nugok.2Aria amamwata hakri, “Uwok, apak maremuweshikan abudok nyutob shunek wori-gun obi nyutob. Um maresh? Ta ar-mam armago shutik namudok aria shuhuriwanohw aria shop.”

Onok Armatok Kwourak Sanda NyabuhJisas Ananig Barag

(Matyu 26:6-13; Jon 12:1-8)3 Aria Jisas nakitak nanak Betani aria

nani Saimon douk riguk ehudok arugehlepra hapenyan aria hape ananit urupat.Aria douk Jisas nape tebol, nape nawokworigun numun urupat, aria onok ar-matok kwasuhwi anar yopuri botol doukshenekor anam utom iri kwanak kwaw-ish. Arar douk shukunir um enen yopunyisanda nyeigrinyum nad iri. Enyen apashatorin debeibori utabor. Douk kwaw-ish kwanak agundok Jisas napeum ariakwawor botol ba kwourak enyudok sandanyabuh Jisas ananig barag.

4 Aria enesh arpesh shape agundokiri shatik namudok aria eshesh nyirubjuwehos-irub aria shakri, “Okwudok kwa-nunin um enyudok yopunyi sanda? 5Doukapak muraen munak kupaishi shutorinaria shukop 300 siliwa-ibor utabor akure,douk ta wosik. Apak ta musuhw abrudok

Page 103: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 14:6 100 MAK 14:21debeibori utabor munaki aria misiyaborum eshudok yaruhish arpesh um mutau-rumesh!” Eshesh sheneyagwreh namudokaria shape shahaok. 6 Aria Jisas nakripeshnakri, “Ipak pahaok um maresh? Ipakkutukuk, okwok douk kwonekume yopunyimour abom. 7 Eshudok utabor wokeshita shini ipak shupe ihih nyumneh. Ariameihi nyumnah ipak pakri putaurumeshpukesh anabor utabor um, ipak ta pukesh-abor. Aria eik ta mare ini ipak mupeihih uwe, uwok. 8 Aria enyudok mourdouk okwok dodogowik um kwuneken iri,douk enyudok kweneken. Okwok kwanakikwourak sanda kwakwrup eikihw yegeny-ihw um kwehig nuhut she igok aria shu-rume um. 9 Adur atin eik yakripep.Arpesh shunak ihirubmorim warub agun-dok atap um shukripesh Iruhin ananinyopinyi baraen um, eshesh ta shukripeshum okwok kweneken iri shopunek aria es-hesh ta urkwip purumok.”

Judas Nani Debeimi Juda Hape HaboBaraen Um Huweshik Jisas

(Matyu 26:14-16; Luk 22:3-6)10 Aria abudok nyutob, anan um amudok

Jisas ananim disaipel nyeigur-inam JudasIskariot iri nanak gani amam debeimi prishapeum. Aria nakripam um anan nakriwosik um niyabigam um agundok Jisasnanak napeum aria amam hunak husuwanhuweshikan. 11 Aria amam hemnek Judasananin baraen aria hanadudareh abomariahabo baraen um amam ta hutorun hukonanabor utabor. Aria Judas nakitak nanakaria nape nenek urkum um anah yah umniyabigom Jisas aria amamhunak husuwanhuweshikan um.

Jisas Nani Ananim Disaipel Henek Pasovai-gun Worigun Hagnoh

(Matyu 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Jon13:21-30)

12 Douk shenek agundok Pasovaigunworigun um, eshesh apa shawok bret doukshushaiteh ba madae tukitak debeiti iriuwe. Aria ahudok sagomih nyumnah,eshesh apa shabo sipsipahos um shunekagundok Pasovaigun worigun um. AriaJisas ananim disaipel harigan hakri, “Nyaknyakri apak munak munekagun agunumagundok Pasovaigun worigun um nyaknyunak nyugnoh?”

13 Aria Jisas neshopok biom ananim dis-aipel hanak aria nakripam enyudok baraennakri, “Ipak punak wabur aria ta puparuganan nusahi anap abar baropi marup. Ipakputrun aria pugipeshan punak. 14 Ariapunak puwish atudok urupat anan nunaknuwishat iri aria pukrip atudok urupati-nari pukri, ‘Apakin debeini tisa nakriamudok rum douk arpesh shape sheshuhomi douk ta anan nini apak ananim di-saipel mupe munek Pasovaigun worigunmugnoh-ami douk mape agunum?’ 15 Ipakporigan aria anan ta niyabigep anam de-beimi rum iruhitum urupat. Eshesh doukshagitom aria shagabeyam yopum mape.Aria ipak punak puwish pupe punekumapworigun.”

16 Aria amudok biom disaipel hakitakhanak wabur aria haparug ihishmorim es-hudok kabi douk iganigadae Jisas nakripamum. Aria amamhanakhape henekworigunum hugnoh um Pasova iri.

17 Douk arigaha wabigep hurukatin umwab aria Jisas nani ananim 12-poreim di-saipel hanak hawish hape hawok wori-gun. 18 Douk hape hawok worigun tebolaria Jisas nakripam nakri, “Adur atin eikyakripep. Ipak anan douk mape mawokworigun iri ta niyabig eikim horim umeik aria amam ta husuwe huweshike ariahurawe hunak um he igok.”

19 Aria ananim disaipel hemnek namu-dok aria amamiruh aparuh yoweruh ariaamam atun atun harigan hakri, “Ta eikikrip nyakim horim aka, ta omi?”

20 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipak 12-poreim anan douk ta nini eik ukutu brettubuh dis aria utoh iri ta nuyabigam umeik. 21 Aria Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri ta she igok kabidouk baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri nyakri ta igok um. Aria anudok doukniyabig eikim horim um eik iri, yoweishieshudok eneshenesh abom ta shutogur-uman! Douk namudok aria eik yakri gi-hauman. Douk seiwok amakek madaekwunabuki akure, ta wosik.”

Jisas Nakom Bret Aria Wain Ananim Dis-aipel Hashah

(Matyu 26:26-30; Luk 22:15-20; 1Kor 11:23-25)

Page 104: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 14:22 101 MAK 14:4022 Douk amam hape hawok worigun aria

Jisas nohur anat bret nasuwat aria nenekbeten nenek tenkyu um Iruhin aria na-worut nako ananim disaipel. Aria nakri-pam nakri, “Atudok bret douk eikihwyegenyihw. Ipak suwot aria putoh.”

23 Nakom bret hatoh jurug aria nohurianap kap wainibar abar borapi aria nenekbeten nenek tenkyu um Iruhin aria nakoamam atun atun habaroh. 24 Aria anannakripam nakri, “Abrudok wainibar abardouk eikibor owishibor. Douk butourakum butaurum sabaishi arpesh aria benekenyudok Iruhin ananin adurin atin abomiri baraen kontrak nyutogur dodogowin.25 Aria adur atin eik yakripep. Eik ta marewata iwok anabar wainibar abar, uwok. Eikta ipe arigaha wata inak abrudok waburIruhin nape Debeini um ananish arpeshshapeum ba iyoh, aria eik ta kadak wataibaroh.”

26 Aria amam heyorub onohw awehwjurug aria hatogur hato um yoduhw Oliv.

Jisas Nakripam Um Pita Ta Nunek RohwNukri Anan Madae Nudukem Jisas Uwe.

(Matyu 26:31-35; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38)27 Aria Jisas nakrip ananim disaipel

nakri, “Kadak ipak ihipmorim ta puku-tukuk eik puruwokpunakuk atun atun. Ummaresh? Iruhin ananin baraen nyetemananik Buk iri douk nyakri, ‘Eik ta iboukanudok neyoh sipsipahos iri aria sipsi-pahos ta shuruwok shunak atin atinyuk.’28 Aria eshesh ta she igok aria eik ta wataikitak aria irik inak um Galili. Aria ipak tapugime punaku.”

29 Aria Pita nakripan nakri, “Ta ihim-morim hukutukuk nyak aria huruwok um,eik ta ini nyak upe biohw!”

30 Aria Jisas nakripan nakri, “Adur atineik yakripen. Kwehigib wab, nyak tanyunek rohw biyeh otuh nyukri nyakmadae nyudukem eik uwe aria owot tatukitak tiyagwreh biyeh.”

31Aria Pita dodogowin atun abomnakripJisas nakri, “Adur atin eik yakripen, eikta mare inek rohw ikri eik madae iduke-men uwe, uwok. Ta eshesh shukri shubonyak nyugok um, eik shopunek ta ini nyak

shohw ugok ahudok atuh!” Aria ihim-morim disaipel shopunek hakripan enyu-dok atin baraen.

Jisas Nape Nenek Beten Nubarig Getsemani(Matyu 26:36-46; Luk 22:39-46)

32 Aria Jisas nani ananim disaipel hanakhatogur anagun nyeigur-igunum Getse-mani aria anan nakrip ananim disaipelnakri, “Ipak pupe agundok aria eik inakinek beten gani.” 33 Aria anan narao Pitanani Jems aria Jon atum hanaman hanak.Aria agundok anan nemnek yowiyokukabom aria ananihw apahw yowehw abom.

34 Aria anan nakripam nakri, “Eikinmishin yowen abom aria eik yemnek umyakana igok atin. Douk namudok aria ipakpupe ba piyohe.” 35 Aria natanam nanakmadae rougun abom uwe aria nabuh nakusananin domaen nyatik atap aria nenekbeten narig Iruhin. Anan narigan umnukrikadak mumam um aria Iruhin wosik nuku-tukuk enyudok amaen ummare nyutogur-uman. 36 Aria Jisas nenek beten nakri, “OAba14:36eikin Yain nyak douk dodogowiniabom iri nyasuhw iruhw atap iri. Eik yakrinyak mare nyukutukuk enyudok amaen tanyutogrome iri uwe, uwok. Aria nyakmarenyugipesh eikim urkum uwe, uwok. Nyaknyugipesh nyakim atum urkum.”

37 Douk nenek beten jurug aria ananwata natanam nanak natrugun um ananimbiom atun disaipel. Douk anan nanakaria natrum um amam heshuh hagok.Aria anan narig Pita nakri, “Saimon, ipakpeshuh pagok aka? Ipakmadae dodogowipum pupe punubur um atin aua piyoheuwe aka? 38 Ipak pupe piyohe aria punekbeten. Um Satan nunaki nukwiraehep um,ipak ta mare punek yoweinyi ina. Aduripak mishish shakitak um pugipesh eikinbaraen aria ipakiruh yegeshiweruh doukmadae dodogowiruh uwe.”

39 Anan nakripam namudok jurug ariaanan wata natanam nanak anah shopuneknanak nenek beten narig Iruhin. Anannenek anudok atun beten iganigadae nariknenekan iri. 40 Anan nanak nenek betenjurug aria wata natanam nanak narpogun-umam. Aria anan natik um amam yobussamdodog abom aria amamheshuh hagok.Aria anan nenyubarum hakitak aria amam

14:36 14:36 Enyudok baraen Aba Tokples Hibru shakri Yain.

Page 105: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 14:41 102 MAK 14:61

madae hudukemesh um maren baraen taamam hukripan um uwe.

41 Aria Jisas wata shopunek natanamnanak nenek biyeh atih um nanak nenekbetennarig Iruhin. Douk anannenek betenjurug aria watak natanam nanak natogru-mam aria nakripam nakri, “Ipak peshuhpape meyoh um douk jurug! Ipak kitak!Nyutob douk banaki, aria douk anan taniyabig yowemi douk henek yoweishi in-ahos atin iri um Eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri. Aria amam tahunaki husuwe huweshike. 42 Aria kitakmunak. Tik anudok douk ta niyabig eikimhorim um eik iri anudok nanaki.”

Amam Hanaki Howeshik Jisas(Matyu 26:47-56; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12)

43 Douk Jisas wata nape nakripam atin,aria Judas, nanak um amudok ananim dis-aipel nanaki natogur-umam. Anan nanirisabaimi hanaki. Amam douk debeimi prishani henek skulumesh um lo iri hani amamdebeimi Juda hapeik aria heshopokam ha-suhwi bainatog gwani rowos aria hanaki.44Aria amam hakitak hanak yah aria Judasnakrip Jisas ananim horim nakri, “Anudokdouk kadak putik um eik inak isuwan in-apuprikan iri, anudok douk Jisas. Ariaipak punak pusuwan puweshikan dodogaria puran punak.”

45 Aria Judas nanak natogurum Jisas atinaria nakri, “Debeini tisa!” Aria nanaknana-puprikan. 46 Aria amam hanak hasuwandodog aria howeshikan. 47 Douk amamhoweshikan aria anan neyotu hurukatiniri natuki ananit bainat aria natupak anandouk nenekuman mour meyoh abom umdebeini pris iri ananih atah tukarah.

48 Aria Jisas narigam nakri, “Ipak pa-suhwi bainatog aria rowos um punakipusuwe puweshike kabi douk eik yak-wuaruh iri, aka? 49 Ihih nyumneh eikyani ipakmape atugun aria yape yakripeshbaraen numun narub um Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum aria ipak madaepusuwe puweshike uwe. Aria douk ipakta punek enyudok baraen douk nyetemIruhin ananik Buk iri nyutogur adurin.”50 Aria ihim-morim ananim disaipel haku-tukuk Jisas haruwok. 51-52 Douk amamhoweshik Jisas haranharik hanak aria ananweroroini nanawashok shigorihwihi rupah

atuh iri nagim Jisas nanak. Anan nag-iman nanak aria amam hakri husuwanhuweshikan aria ananih rupah hatuk-weshih hakusuk aria anan naruwok nanakmeyoh.

Amam Henek Kwotum Jisas Um AmamKaunsol

(Matyu 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Jon18:13-14, 19-24)

53 Aria amam howeshik Jisas haranhanakum debeini pris ananit urupat. Ariaamam ihim-morim debeimi pris hani amu-dok douk henek skulumesh um lo iri haniamam debeimi Juda shopunek hanak hapeatudok urupat. 54 Aria Pita nagipesh Jisasnanak aria anan nagiguk atin. Douk nanaknatogur aria nawish narub um anudok de-beini pris ananit urupat aria natik amudokdouk heyoh Iruhin ananit debeiti urupatiri hautig nyih aria hapeimeh. Aria Pitashopunek nanak nanamam napeum nyihum hiyakan.

55 Aria amam debeimi pris hani ihim-morim debeimi Juda douk hape hasuhwkwotog iri hahwar anam armam hanakihape henekuman enen baraen doukmadaeadurin iri uwe um hakri amam debeimihon nugokumen iri. Aria amam habi-rak hatik uwok. 56 Aria sabaishi arpeshshanaki shenekuman kwot shenek rohwshakri Jisas nenek eneshenesh yoweishiinahos aria esheshin baraen douk madaeadurin uwe. Aria shopunek, eshesh doukmadae shukri atin baraen uwe. Eneshshakri enen aria enesh shakriyuk enen.57-58 Aria anam armam henek rohw umJisas hakri amam hemnekan nakri anan tanubrig Iruhin ananit debeiti urupat doukarmamkanak harukat iri tubuh tukus atap.Aria um biyeh atih nyumneh meyoh, anantawata nurok kupaiti. Aria atat tamare nu-rukat ananiswis, uwok. 59Aria amamshop-unek douk madae hukri atin baraen uwe.Anamhakri enen aria anamhakriyuk enen.60 Aria amam ihim-morim hape hemnekaria anudok debeini pris nakitak narig Jisasnakri, “Nyak enen baraen um nyukripamum aka, uwok? Nyak nyakri mumam umenyudok baraen amam heneken um nyakiri?”

61 Aria Jisas neyotu mumuken. Ananmadae nukripan enen baraen uwe. Ariaanudok debeini pris abom gamo narigan

Page 106: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 14:62 103 MAK 15:6nakri, “Nyak Krais douk Iruhin nagraehenneshopoken nyanaki iri? Aria nyak doukanudok Iruhin douk apak matuk ananinnyeigur nyato iruhw iri ananin Nuganin?”

62 Aria Jisas nakripan nakri, “O aduratin douk eik atuwe. Aria ipak ta putikEik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri inak ipe yopunyi rogur ehahumDodogowini Iruhin abom. Aria shopunekta itemi orug inaki gani iruhw heven.”

63 Aria anudok debeini pris abom nem-nek namudok aria anan nyibur juwehosi-bur abom aria nabrig ananih rupeh. Arianakripam nakri, “Apak mare wata muh-war enesh shopunek arpesh um shunakishukripap um enesh yoweishi inahos anannenekesh iri uwe, uwok. 64 Apak doukiganigadae memnek ananin baraen. Anandouk nabubunim um Iruhin aria ipak pakrimumam?”

Aria amam ihim-morim hakri anannenek yoweishi inahos aria amam ta honnugok. 65 Aria howeshiguk ananis nabesaria anam hakitak hanak hakusehan. Ariahadar wis aria hape han aria hariganhakri, “Nyak kripap kabi amam profetum, douk omi nyaen.” Aria amam heyohIruhin ananit debeiti urupat iri habowanpopaeshohos aria haran hanak.

PitaNakri AnanMadaeNudukem JisasUwe(Matyu 26:69-75; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,

25-27)66 Aria onok armatok kwonekuman

mour anudok debeini pris abom irikwanaki aria kwatik Pita nape atap narubum anudok debeini pris ananit urupat.67 Okwok kwatrun um napeum nyih. Ariaokwok kwatrun duk aria kwarigan kwakri,“Nubokuhi eik yatrin nyani Jisas douknanaki wabur Nasaret iri pape.”

68 Aria Pita nenek rohw nakri, “Uwok,eik madae idukemen uwe enyudok baraennyak nyakriyen iri.” Aria anan nakitaknanak hurukatin um atudok wit doukshenekot tape tatiguk anagas iri ariaanat owot takitak teyagwreh. 69 Ariaokwok wata kwatanam kwatrun ariakwakrip eshudok sheyotu agundok irikwakri, “Anudok shopunek douk anan Jisasananin.”

70 Aria Pita wata shopunek nenek rohwnakri, “Eik uwok.”

Aria douk madae roubum uwe aria es-hesh sheyotu agundok iri wata shakrip Pitashakri, “Adur atin nyak douk enen um Jisasananin. Um maresh? Nyak douk nyapeishokugi nahobig Galili iri.”

71 Aria Pita nenek rohw nakri, “Ta eikinek rohwumep um, eik yakri wosik umIruhin ta ne igok! Eik madae idukemanuwe, anudok arman ipak pape pakriyaniri.”

72 Douk anan nakriyuk namudok ariaahudok atuh owot wata shopunek takitakteyagwreh biyeh. Aria Pita urkum mo-rum enyudok baraen iganig Jisas nakriyeniri. Baraen douk enyudok, “Nyak tanyunek rohw biyeh otuh nyukri nyakmadae nyudukeme uwe, aria owot ta tuk-itak tiyagwreh biyeh.” Aria anan nerehyowiyokuk.

15Amam Harao Jisas Hanak Um Debeini Gav-

man Pailat Nape Um Hunek Kwotuman(Matyu 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Jon 18:28-

38)1 Aria ruhur atin, amam debeimi pris

hani debeimi Juda hani amudok henek sku-lumesh um lo iri hani ihim-morim debeimiJuda hasuhw kwotog iri hantorum hapehabo baraen. Aria amam hohur onohwmaduhw haweshik Jisas ananish roguhwaria haran um Pailat douk nape debeinigavman iri. 2 Douk hanak hatogur, ariaPailat narigan nakri, “Nyak douk esheshJuda esheshin king aka?”

Aria Jisas nakripan nakri, “Adur, eikdouk kabi nyak nyakrium.” 3 Aria amamdebeimi pris hape henekuman baraenJisas hadukuman sabainyi rohwin baraen.4 Douk namudok aria Pailat nariganshopunek nakri, “Tik, amam henekumensabainyi baraen. Aria nyak ta nyuwana-mam enen baraen aka, uwok?” 5 Aria Jisasmadae nukri enen baraen uwe, aria Pailatnakitak yowiyokuk abom.

Pailat Nakripesh Um Shunak Shubo JisasShunek Nyiluman Nir Rowog Kruse

(Matyu 27:15-26; Luk 23:13-25; Jon 18:39—19:16)

6 Ihish kwarahos ahudok nyumnahshenek agundok debeigini Pasovaigunworigun obi nyutob, Pailat apa nakweshih

Page 107: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 15:7 104 MAK 15:26anan nonoweshik iri nanak fri. Anan apanukweshih anudok douk eshesh armamarmago shukriyan iri. 7 Aria abudoknyutob, anan arman douk nanahwarumBarabas iri nani anam armamhani gavmansharpak aria habo enesh arpesh shagokaria hanaweshik hape. 8 Aria sabaishiarpesh shanaki shantorum shape ariashape shakrip Pailat um nukweshihanan nape nonoweshik iri douk esheshshukriyan iri nunak fri kabi douk ihishkwarahos anan apa nenekesh um.

9 Aria douk eshesh sharigan namudokaria Pailat narigesh nakri, “Ipak pakri ik-weshih eshesh Juda esheshin king nunakfri o pakri meini?”

10 Pailat douk nakri namudok ummaresh, anan douk nadukemesh abomum amam pris amamim debeimi doukhenek nyigiya um Jisas. Amam hatiksabaishi arpesh shagipesh anan atun ariaamam nyirub juwehosirub aturub ariadouk harawan hanak henekuman kwotum Pailat. 11 Aria amam debeimi prishohur sabaishi arpesh esheshiruh aparuharia eshesh nyirub juwehos-irub abomum Jisas. Aria eshesh sharig Pailat umnukweshih Barabas nunak fri.

12 Aria Pailat wata shopunek narigeshnakri, “Ipak pakri eik inekan mumamanudok arman douk ipak puhwaran esheshJuda esheshin king iri?”

13 Aria eshesh wata shopunek shah-war debeg shakri, “Nyak nyenek nyilumanrowog kruse!” 14Aria Pailat narigesh nakri,“Anan nenek maresh yoweishi inahos umapak mon nugokumesh?”

Aria eshesh madae shumnekan uwe. Es-hesh shahwar debeg atin shakri, “Nek ny-iluman rowog kruse.”

15 Aria Pailat nakri nunekesh shunadu-dareh. Douk namudok aria anan nemnekesheshin baraen aria nakweshih Barabasnanak fri. Aria nakrip amam soldia um hu-nak hubo Jisas huprukan onohw maduhwsegegoihw aria hunak hunek nyiluman nirrowog kruse.

Amam Soldia Hape Henekan EnenyenenJisas

(Matyu 27:27-31; Jon 19:2-3)16 Aria amam soldia hasuhw Jisas ha-

ranhanakhawish debeini gavmman ananit

debeiti urupat aria hahwar ihim-morimamudok anam soldia shopunek hanak.17Aria amamhorumananat routari owishi-boriti saket. Aria harokesh onohw segegohwatogrohw iri maduhw hwahwunug kabidouk king ananit hat um, aria hwahwem-uman um ananig barag. 18Aria amam hapehabubuniman hakri, “O ruwahep nyak es-hesh Juda esheshin king!”

19 Aria hohur anah aruh aria hape habobarag sabaih atuh aria hape hokusehan.Aria amam henekan enenyenen hanakhabuh hoduk ohrubus hurukatin um ananum hutuk ananin nyeigur nyuto iruhwkabi douk anan king um. 20 Douk amamhenekan enenyenen jurug, aria hatrunhawaruk atudok owishiboriti saket. Ariawata hohur ananih rupeh hehuruman ariaharawan hanakum hunek nyiluman nirrowog kruse.

Amam Henek Nyilim Jisas Neir RowogKruse

(Matyu 27:32-44; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27)21 Douk hanak orokohunih um yah aria

haparug Saimondouknanakiwabur Sairiniiri. Ananim nugamim douk Aleksandernani Rufus. Anan douk nape iri urahnanaki aria nakri nunak nuwish anabur de-beiburi wabur. Aria douk amamhaparugannamudok aria amam soldia dodogowimatum hakripan um nosah Jisas ananinrowog kruse. 22 Aria amam harao Jisashanak anagun douk shahwaragun um Gol-gota iri. Baugenyum um enyudok baraendouk nyakri arpenyig barag. 23 Aria agun-dok amam hakutu anan marasin nyeigur-inum mer nabuhum wainibar abar ariahakri huko Jisas nuburoh. Aria anan nakriuwok. 24 Aria amam henek nyilumanneiruk rowog kruse aria hohur ananih ru-peh hehubuk aria hape habirak kabi douksatu15:24um. Amam habirak um anannunek uhwin iri nunohur anah rupah. Ariaamam henekesh namudok atinyum ihih-morim ananih rupeh.

25 Aria douk ruhur, arigaha 9 kilokwah hatao aria amam henek nyilumanneir rowog kruse. 26 Aria amudok doukhenek-uman baraen Jisas iri howem enyu-dok baraen douk amam henek kwotuman-umen iri hakri,

ESHESH JUDA ESHESHIN KING.15:24 15:24 Tik Aposel 1:26.

Page 108: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 15:27 105 MAK 15:45aria heshopen iruhw um rowog kruseagundok Jisas neir um.27 Aria agundok amam henek nyilim Jisasneir orokohun aria biom hakwuaruh iriheir wobuwobur hurukatin um anan.28 [Amam douk henek nyiluman naniamudokhakwuaruh iri aria henek enyudokbaraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyatogur adurin. Baraen douk enyudok,“Eshesh shatrun kabi douk nabrig lo irium.”]

29 Aria arpesh shenek yowi kare irishape shabubuniman aria sharigan shakri,“Nubokuhi nyakri nyak ta nyubrig Iruhinananit debeiti urupat aria hukri um biyehatih nyumneh um, nyak ta wata nyurukat!30 Douk namudok aria douk nyak nyuk-weshih nyak kanak aria nyukutukuk rowogkruse nyubihi atap!”

31 Aria amam debeimi pris hani amamdouk henek skulumesh um lo iri shop-unek hanaki hape hahan henekan enenye-nen. Aria amam kanak hanakripam hakri,“Anan nutaurum kupaishi, aria anan doukmadae nutaurum anan kanak uwe. 32 Ariaanan douk Krais eshesh Israel esheshinking douk Iruhin neshopokan nanaki iriakure, douk anan nukutukuk rowog krusenubihi atap. Aria apak mutrun aria tamunek bilipuman!” Aria amudok biomdouk hataur wobuwobur hurukatin umJisas iri shopunek hahan hakripan enenye-nen.

Jisas Nagok(Matyu 27:45-56; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30)

33 Douk aun nakihi arigaha 12 kilok ariawab babuhi. Aria ihirub-morim esheshJuda esheshirub warub betem arukwuti-gun um atin. Agagun arukwutigun napenamudok arigaha wabigep 3 kilok aria wahwata hatao aria arisigun. 34 Aria wabigep3 kilok, Jisas nahwar debeg um esheshinbaraen nakri, “Eloi, Eloi, lama sabak-tani?” Baugenyum um enyudok baraendouk nyakri, “Eikin Iruhin, eikin Iruhin,nyak nyakutukuk eik um maresh?”

35 Aria enesh arpesh sheyotu agundokiri shemnekan aria shakri, “Ipak pumnek,anan nahwar Ilaija.”

36 Aria anan arman nasahur nanaknohur enen spans15:36nosegurin anabar

nubutibari abar. Aria nanyaur anah aruharia natuken nyato um Jisas ananit nok-wat um nubarah. Aria anudok armannakripesh nakri, “Jurug aria apak mupemutrugun. Ilaija ta nunaki nukweshihannubuhi rowog kruse aka, uwok?”

37 Aria Jisas nahwar debeg aria anannagok. 38 Aria ahudok rupah15:37hataurnumun Iruhin ananit debeiti urupat iritukarah um biyeh. Tukarahi gani iruhwarigaha hanak habuh hatao. 39 Aria amamsoldia amamin debeini douk neyotu hu-rukatin um rowog kruse Jisas neir umnatikagundok Jisas nagok um aria nakri, “Aduratin anudok arman douk Iruhin ananinnuganin!”

40 Aria agundok, ono armago weyotuwimadae rougun abom uwe aria wape wa-trishi. Onok douk Maria douk kwanakiwabur Makdala iri kwani Salome, wani ku-paikwi Maria douk kwabuki shokuni Jemsnani Josis iri. 41 Oudok armago riguk Jisasnape shokugi nahobig Galili um, owo apawagipeshan aria wape wenekuman wori-gun. Aria sabaiwari kupaiwari armagodouk waniri Jisas shatowi gani Jerusalemiri shopunek weyotuwi aria wape watrishi.

Habre Jisas Hanak Haruman(Matyu 27:57-61; Luk 23:50-55; Jon 19:38-42)

42-43 Aria ahudok nyumnah shabo Jisasahi, eshesh shape shenek esheshigunwori-gun aria mahish um ruwahepih Sabatshishoh iri. Aria ahudok atuh nyum-nah arigaha wabigep, aria Josep douknanaki wabur Arimatea iri nanaki. Anandouk anan um eshesh Juda esheshin de-beini kaunsol douk nyeigur nyato-umaniri. Aria anan shopunek apa nape natrugunum abudok nyutob arpesh shuwish umagundok Iruhin nupe Debeini um ananisharpesh um. Aria Josep madae nunoguguruwe, uwok. Anan nanak um Pailat napeumaria narigan um anan nunak nubre Jisasnunak nuruman. 44 Aria douk Pailat nem-nek namudok aria anan nakitak yowiyokukabom um agundok Jisas nagok arigas abomum. Aria anan nahwar amam soldiaamamin debeini nanaki aria narigan nakri,“Adur, Jisas nagok aka, watak?”

45 Aria anan nakrip Pailat um Jisasdouk adur nagok. Douk namudok aria

15:36 15:36 Putik futnot nyape Matyu 27:48 iri. 15:37 15:38 Putik futnot nyape Matyu 27:51 iri.

Page 109: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 15:46 106 MAK 16:13Pailat nakrip Josep um nubreyan nunakaria nuruman. 46 Aria Josep nanak natoranah yopuhi shigorihwihi rupah nasuaharia nanak nabre iri Jisas rowog krusenabuhi atap neshurehan aria nanak naru-man. Anan nanak nawish nanabuk nu-mun onohw wonugwehw douk sharokohwshawish onok burbuduk iri. Douk nawishnanabukuk aria natogur natotigosi anamdebeimi utom manaki neshopam ahwu-dok wonugwehw. 47 Aria Maria doukkwanaki Makdala iri kwani kupaikwiMariadouk kwabuki Josis iri wape watrugun.Aria watiku agundok douk Josep nanaknabukuk Jisas um.

16Jisas Wata Nakitak Nape(Matyu 28:1-8; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10)

1 Douk wabigep hurukatin um wab ahu-dok nyumnah Sabat, eshesh Juda shapemeyoh ahi hatuh, biwotuk armago wanakwator anar wel douk reisik wosik iri umwakri unak urayok Jisas ananihw yegeny-ihw. Oudok armago owowish nyeiguhwdouk eshudok. Maria douk kwanakiMakdala iri kwani kupaikwi Maria doukkwabuki Jems iri, wani Salome. 2 Ariaruwahepih sagomatinyih nyumnah umwik,16:2wata ruhur atin, owo wakitakwanak gani wonugwehw hwapeum. Doukowo wanak watogur wonugwehw hwapeum aria wah ko hatao. 3 Aria owo watawape wanak yah aria wanayagwreh wakri,“Ta omi nyutotigasuk utom douk magahwonugwehw iri?”

4 Aria owo wanak hurukatin aria wakriutrugunu aria watiku amudok takweimiutom douk magah wonugwehw iri doukmadae anam mutao uwe. Amam doukmatatigos manak makusuk anagas. 5 Ariaowo wanak wawish numun ahwudokwonugwehw aria watik anan weroroiniarman, nenenek rouhi shigorihwihirupah iri nape. Anan napeum yopunyirogur ehah numun wonugwehw aria owowakitak yowiyokuk abom.

6 Aria anan nakripo nakri, “Ipak marepukitak yowiyokuk uwe, uwok. Eikyadukemesh, ipak douk paurim Jisas douknanaki wabur Nasaret iri. Anan doukshenek nyiluman neir rowog kruse iri. Aria

ipak tik, okwudok outuk douk shanabukum. Agundok madae anan nukus uwe,uwok. Anan douk nakitak nape. 7 Ariaipak punak pukrip ananim disaipel huniPita pukri, ‘Jisas iganigadae narik nanakum Galili. Aria ipak pugiman punakputogruman kabi douk nubokuhi anannakripep-umaguk um.’ ”

8 Aria douk owo womnek namudokaria wakutukuk wonugwehw watograriaria wosahur wanak. Owo wanogugurabom aria owo arugoguhwiar wao atinwanak. Aria shopunek owo madae ukri-paguk enesh arpesh um eshudok owo wa-trish iri uwe.

Jisas Natogur Um Maria Douk KwanakiMakdala Iri Kwatrun

(Matyu 28:9-10; Jon 20:11-18)9 [Douk eshesh Juda shape meyoh ahi

nyumnah Sabat iganigadae hatuh. Ariaruwahepih sagomatinyih nyumnah umwik,16:9ruhur atin Jisas wata nakitaknape. Aria sagomatin anan natogur umMaria douk kwanaki Makdala iri. Okwokdouk riguk 7-poreish yoweishi sagabehosshapenyok aria anan wata nahiyaheshuksharuwok iri. 10 Douk kwatrun-ugukaria okwok kwanak kwatogur um ananimdisaipel aria kwatrum um amamiruhaparuh douk yoweruh aria hape hereh.Aria okwok kwakripam um okwok kwatikJisas wata nakitak napeum. 11 Aria amamhemnegok aria madae hunek bilip uwe.Amam hakri okwok kwenek rohw.

Jisas Natogur um Ananim Biom DisaipelGani Yah Aria Hatrun

(Luk 24:13-35)12 Douk enyudok nyanakuk aria anah

nyumnah, biom Jisas ananim disaipel hak-itak hakutukuk wabur aria hagim urahihyah hanak. Amam hanak aria Jisas natogurnape anagun sikigun aria nanaki natogur-umam. 13 Anan natogur-umam hatrunaria amam wata hatanam hanak hakripamudok anam disaipel um agundok amamhatrun um. Aria douk amamhakripam ariaamam shopunek madae hunek bilipumamuwe. Amam hakri amudok biom doukhenek rohw.

16:2 16:2 Putik futnot nyape Matyu 28:1 iri. 16:9 16:9 Putik futnot nyape Matyu 28:1 iri.

Page 110: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

MAK 16:14 107 MAK 16:20Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um Mour

Amam Ta Huneken Iri(Matyu 28:16-20; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23)

14 Aria hagiguki, ananim 11-poreimdisaipel hape hawok worigun aria Jisasnanak natogur-umam. Aria naham nakri,“Ipakigos baragos douk dodogowigos ariaseshukep abom. Nubokuhi enesh arpeshdouk shatrue wata yakitak yape ariashanaki shakripep aria ipak madae punekbilip uwe. Ipak pakri eshesh shape shenekrohwumep.” 15 Aria anan nakripam nakri,“Ipak punak ihirubmorim warub bapeagundok atap iri aria pukripesh Iruhinananin yopinyi baraen ihishmorim arpesh.16 Ipak pukripesh aria eshudok douk shum-nek enyudok baraen shunek bilipumenaria kupaishi shunek baptaisumesh iri,Iruhin ta wata nunarawesh shutanamorishupe wosik abom. Aria eshudok doukshumneken aria mare shunek bilipumeniri, Iruhin ta nunekumesh debeiti kwot umeneshenesh yoweishi inahos eshesh shapeshenekesh iri. 17Aria eshudok douk shunekbilip iri, Iruhin ta nutaurumesh nunekeshdodogowish aria ta shunek sabainyi mourkabi douk Iruhin atun neneken iri. Esheshta shihiyahuk sagabehos douk shapearpesh iri shukripeshumeikin nyeigur ariata shutogur shuruwok. Aria shopunek, tashiyagwreh enen kupainyi baraen. 18 Ariata shuhur yuguhw douk hwabo arpeshshagok iri shusuwoguh esheshis wis um,ogwoguh ta hunatukesh aria ta mareshugok uwe, uwok. Aria ta shuwok anabarabar douk arpesh apa shabroh ba shagokiri um, eshesh ta mare shugok. Aria esheshta shuwemeshwis sharao arugeh iri arpesharia eshesh ta wata yopish.”

Iruhin Narao Jisas Nato Um Iruhw Heven(Luk 24:50-53; Aposel 1:9-11)

19 Aria douk Debeini Jisas nakripeshbaraen neyaten aria Iruhin naran nato umiruhw heven. Anan nato aria nanak napeyopunyi rogur ehahum Iruhin. 20Aria Jisasananim disaipel hanak sabairubi warubaria hakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen sabaishi arpesh. Aria abudoknyutob amam hape hakripesh yopinyibaraen um, Debeini nataurumamnenekamdodogowim aria henek sabainyi mourIruhin atun nenekan iri. Aria arpesh

shatik enyudok mour amam heneken iriaria shakri adur atin, amam douk Iruhinnataurumam. Aria amamin baraen doukadurin atin abom.]

Page 111: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 1:1 108 LUK 1:13

Iruhin Ananin YopinyiBaraen Luk Nenyem IriBanenyi Baraen Um Luk

1:1-4 Nyarik iri baraen1:5 —2:52 Jon nenek baptaisumesh iri

natogur aria Maria kwobuki Jisas3:1-20 Jon nenek baptaisumesh iri

nagabeman yah Jisas3:21—4:12 Jisas nenek baptais aria Sa-

tan nanaki nakwiraehan um nunekyoweishi inahos

4:13—9:50 Jisas nanak shokugi nahobigGalili nakripesh Iruhin ananin baraenaria nagabe arugeh haesh iri arpesh

9:51 —19:27 Jisas nakutukuk shokuginahobig Galili aria natanam nanakJerusalem nakripesh Iruhin ananinbaraen

19:28 —23:56 Jisas nanak Jerusalemnakripesh yopinyi baraen aria esheshJuda esheshim debeimi henekumanbaraen aria han henek nyilumanrowog kruse nagok

24:1-53 Jisas wata nakitak aria nekeshmour ananish disaipel

Luk Nowem Enyudok Baraen Nyanak UmTiofilus

1 O Tiofilus, riguk sabaishi arpesh shak-wiraeh showem baraen um ihishmorim es-hudok eneshenesh douk Iruhin nohur Jisasnenekesh shatogur orokohun um apakiri. 2 Eshesh showem baraen um es-hudok eneshenesh douk eshudok arpeshsagomatin shatrish esheshis nabes ariashakripap-umesh iri. Eshudok shakri-pap iri arpesh douk shenek mour umshakripesh Iruhin ananin baraen iri. 3Ariashokubur atin eik yape yarigesh yeneksurisorik yaurim baugenyum baraen umgani baugos enyen nyakitak nyanakumori.Namudok aria eik shopunek yakri wosikum inyem wosik atin enyudok baraen kabidouk sagomatin nyakitak nyanaki um ariaishopoken nyunakumagu nyak yopuyop-uni arman Tiofilus. 4 Eik yenekesh namu-dok um nyak ta nyudukemen wosik enyu-dok baraen douk riguk shenek skulumen-enyi, douk adurin atin abom.

Iruhin Ananin Ensel Nyakrip Sekaraia UmTa Nubuki Anan Nuganin

5 Abudok nyutob Herot nape king umshokugi nahobig Judia obi nyutob, anan ar-man shahwaran um Sekaraia iri shopuneknape. Anandouk ananpris. Aria anandouknanaki apudok awirop um pris douk shah-waram um Abiya iri. Aria ananik irohuk-wik douk shahwarok um Elisabet. Okwokshopunek douk kwakitak agundok Aronananip awirop iri. 6Aria Iruhin natrish um,eshudok biyesh shagipesh lo atin abom iribiyesh shape. Eshesh shagipeshen shey-aten um Debeini nakripesh-enyi baraennyani lo seiwok nakoguk Moses enyi.7 Aria eshesh douk batowish wokesh. Ummaresh, Elisabet kupik. Aria eshesh biyeshdouk ruwehesh abom.

8-9 Arigaha aria anah nyumnah doukSekaraia nani ananip awirop amam prisamamih nyumneh um hunekmour numunIruhin ananit debeiti urupat um hatogur.Aria amam henek enesh eshudok hagipeshehudok amamih aih umhudukemeshum tameini pris nurik nuwish nunek ofa um es-hudok nuko Iruhin. Aria ahudok nyumnah,Sekaraia nenek uhwin um nuwish Debeiniananit debeiti urupat um nuweh eshudoksheisik wosik iri um nunek ofa nuko Iruhinum enyudok alta. Amam henekesh na-mudok aria anan nawish numun Debeiniananit debeiti urupat. Aria Sekaraia ney-otu numun nape nuweh eshudok nenekofamesh nako Iruhin aria Iruhin nape na-trun. 10Aria abudok nyutob nawish nuweheshudok obi nyutob, ihishmorim arpeshshenek lotu um Iruhin iri shantorum shapeaduk shape shenek beten.

11 Aria enen Debeini ananin ensel ny-atogruman aria natrin. Enyen nyatogurmeyoh nyeyotu umyopunyi rogur ehahumenyudok alta douk amam pris hape howemeshudok sheisik wosik iri henek ofameshhako Iruhin iri um. 12 Douk Sekaraianatrin aria anan nakitak yowiyokuk ariananogugur abom. 13 Aria enyudok enselnyakripan nyakri, “Sekaraia, nyak marenyunogugur. Iruhin douk nemnek nyakinbeten aria nyakik irohukwik Elisabet takwubukumenyi anan nuganin. Aria nyak

Page 112: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 1:14 109 LUK 1:33

ta nyuhwaran nyeigur Jon. 14 Aria nyak-ihw apahw ta hur wosik aria ta nyunadu-dareh nyuriguk. Sabaishi arpesh shop-unek ta shunadudareh abudok nyutob ok-wok kwunabuki obi nyutob. 15 Aria agun-dok Debeini nutrun um, anan ta nupedebeini arman. Anan ta mare nuwokwainibar abar buni anabar dodogowibari,uwok. Anan ta wata nur apahw ariaIruhin ananin Mishin ta nyuwishan arianyupenyan shuknin abom. 16 Anan tawata nurauri sabaishi arpesh eshesh Israelshukutukuk eneshenesh yoweishi inahosaria wata shutanamori um Iruhin esheshinDebeini. 17 Anan ta dodogowin atun kabidouk profet Elaija um. Aria shopunek,anan ta nurao Elaija ananih aih. Aria ananta nurik aria Debeini ta nugiguk. Anan tanubadig arhim amamip urkwip aria amamta wata urkwip punawasham amamish ba-towish. Aria ta nubadig madae shumnekbaraen atin iri esheship urkwip aria tawatashurao yopishi arpesh esheship urkwip.Aria anan ta nutaurum Debeini ananisharpesh um shukeshuguk agabus yoweishiinahos aria shunek redi shupe shutik umDebeini nunaki nutaurumesh um.”

18 Aria Sekaraia nakrip enyudok enselnakri, “Eik douk ruwogin aria eikik irohuk-wik shopunek douk ruwogik. Aria eik taidukemeshmumam aria douk ikri enyudokbaraen douk adurin?”

19 Aria ensel wata nyakripan nyakri,“Eik Gabriel douk yeyotu Iruhin nape-mori. Anan douk nashopoke yanakumoriini nyak wiyagwreh aria ikripen enyudokyopinyi baraen. 20 Aria nyak douk madaenyunek bilip um eikin baraen uwe. Douknamudok aria nyakit nokwat ta tishuk tupenamudok atin. Nyak ta mare nyiyag-wreh atin arigaha ahudok nyumnah Iruhinnakriyahi um enyudok eik yakripenyumeniri baraen nyutogur adurin atin.”

21 Aria abudok nyutob ensel nyapenyakripan baraen obi nyutob, eshudokarmam armago shape aduk iri shapeshabeiman. Eshesh shakri mareshshatogruman aria anan douk nape roubigani numun urupat. 22 Arigaha douknatograri aria nabirak um nakri nunameshniyagwreh aria nabirak natik uwok. Douknamudok aria eshesh shadukemesh shakrianan natik enesh eshudok eneshenesh

gani numun Iruhin ananit debeiti urupat.Aria nakri nukripesh baraen um, anannaurumesh rogur meyoh. 23 Arigaha doukananib nyutob umnenekmour pris numunurupat um batuh aria wata natanamumananibur wabur. 24 Anan nanak napeanob nyutob banak badiguk aria ananikirohukwik Elisabet kwanarahaen. Ariakwanabeshuk kwape urupat atut um 5-poreib aub. 25 Aria kwakri, “Arigahadouk Debeini nutaurume namudok. Anannawarukuk abraen um agundok arpeshshatruweim yape kipiwe um.”

Ensel Nyakrip Maria Um Okwok Ta KubukiJisas Um

26 Douk Elisabet kwanarahaen kwapearigaha douk bakri um 6-poreib aub um,Iruhin neshopok enen ensel nyeigurinyumGebriel iri nyanak um anabur wabur bapeshokugi nahobig Galili iri. Abrudok waburdouk shahwarabur umNasaret. 27Enyudokensel nyaraumokwi baraen onok arma-tok shahwarok um Maria iri. Okwokdouk wata kwurao anan arman shupe atu-gun uwe, uwok. Okwok douk shakriokum anan arman shahwaran um Josep iri.Anan douk nakitak king Devit ananipawirop iri. 28 Enyudok ensel nyanaki ny-atogrumok aria nyakripok nyakri, “Ruwa-hep Maria, nyakin mishin nyur wosikaria nyanadudareh. Debeini nani nyaknape hurukatin aria nenekumen yopunyi.”29 Aria Maria kwomnek enyudok baraenaria okwok urkum yowem. Okwok madaekwudukem baugenyum enyudok baraenensel nyakripoken iri uwe. 30 Aria en-sel nyakripok nyakri, “Maria, nyak marenyunogugur uwe, uwok. Iruhin douknanadudareh-umen aria ta nunekumenyopunyi. 31Mnek! Nyak arman douk watanyurao anan uwe, aria nyak ta nyonara-haen aria nyubuki anan nuganin. Arianyak ta nyudowon nyeigur Jisas. 32 Ariaanan ta nutogur debeini arman. Aria tashuhwaran Debeini Iruhin abom douk nar-iguk ihish arpesh shani eneshenesh eshu-dok shabuhuk iri um ananin Nuganin. De-beini Iruhin ta nunekan nutogur king kabidouk ananin babukenDevit um. 33Aria ihihnyumneh anan ta nupe deben um Jekopananish popehesh yamehesh. Anan tanupe Debeini um ananish arpesh namudokatin ihih nyumneh.”

Page 113: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 1:34 110 LUK 1:5534 Aria Maria wata kwakrip enyudok

ensel kwakri, “Enyudok ta nyutogur mu-mam? Eik wata irao anan arman uwe.”

35 Aria ensel nyakripok nyakri, “Iruhinananin Mishin ta nyuwishen aria debeiniIruhin ananin dodog abom ta nyishig-orin. Douk namudok aria anudok yop-uyopuni nuganin abom nuhut nyunubukiri ta shuhwaran Iruhin ananin Nuganin.36 Mnek, okwudok armatok Elisabet doukkwani nyak ipak atup awirop iri doukshakri kwape kupik. Okwok douk ruwogikabom aria okwok douk kwanarahaen. Ariadouk 6-poreib aub badiyok. 37 Aria esheshdouk madae enesh eshudok enesheneshdouk Iruhin ta nubirak ummare nunekeshiri uwe, uwok.” 38 Aria Maria kwakripankwakri, “Eik yenekuman mour meyoh De-beini iri. Aria anan wosik nunekume enyu-dok nyutogur kabi douk nyak nyakrium.”Aria enyudok ensel nyakutukuk nyanak.

Maria Kwanak Kwatik Elisabet39 Enyudok ensel nyanak nyeyagwre-

huk um jurug, aria kwape arigaha doukanah nyumneh hanak hadiguk, aria Mariakwanagabe eshudok aria arigas kwaiki-tak kwatoum yadururuh kwanak. Ok-wok kwanak um anabur wabur douk bapeshokugi nahobig Judia iri. 40 Okwokkwanak kwatogur kwawish Sekaraia ananiturupat aria kwonekumok yopuhi nyumnahElisabet. 41 Aria douk Elisabet kwomnekum agundok Maria kwonekumok yopuhinyumnah um, aria batowin nyor okwok-wihw apahw iri nyanagugwanam. AriaIruhin ananin Mishin nyawish Elisabetabom aria nyapenyok shukunik. 42 Douknyawishok aria nyakuhur kweyagwreh de-beihi mah kwakri, “Nyak nyeshagrakukihiyumorim armago um agundok Iruhinnenekumen yopunyi um. Aria shop-unek, enyudok batowin nyak nyunyubukiiri, Iruhin ta nunekumen yopunyi atin.43 Aria enyudok douk nyatogrume umagundok eikin Debeini ananik amakekkwanaki kwatiwe um? Eik douk madaedebeikwi armatok uwe. 44Aria abudok atubnyutob abom eik yemnek agundok nyaknyenekume yopuhi nyumnah obi nyutob,batowin nyor eikihw apahw iri nyanadu-dareh aria nyanagugwanam. 45Nyak douknyenek bilip um Debeini ananin baraenaria nyak douk nyanadudareh. Debeini ta

nuneken nyutogur kabi douk riguk anannakripenyum!”

Awehw Maria Kweyorub Kwatuk DebeiniAnanin Nyeigur Nyato Iruhw Um

46 Aria Maria kwakri,“Eik yanadudareh abom aria yatuk Debeini

ananin nyeigur nyato iruhw.47 Eikin mishin douk nyanadudareh um

Iruhin douk nutaurume naraoweyatanamori yape wosik atin iri.

48 Um maresh? Anan urkum morumeik nyeigur woke iri douk yasuhwananin mour iri.

Douk arigaha kweipon, ihishmorim arpeshta shukri eik douk Iruhin nutau-rume

aria neneke yanadudareh atin iri.49 Eshesh ta shukri yanadudareh um enyu-

dok debeinyi yopunyi mour abomdouk Debeini Iruhin nenekenyume iri.Aria ananin nyeigur douk nyenek holi

abom aria yopuyopunyi.50Anandouknenek giha abomumeshudok

arpesh doukshape shakamum anan shagipeshan iri.Anan ta nenek gihaumesh arigaha

shugokukaria esheshish batowish shugiguk shuki-

taki iri shopunek.Anan ta nunekesh namudok atin.51 Aria anan dodogowin nenek mour um,

anan apa nabo eshudok arpeshdouk

shanahur esheshish nyeiguhw shato iruhwaria esheship urkwip porum shunek

yoweishi inahos irinahiyahesh sharuwok shanak atin atinyuk.52 Anan neyatakuk amam king nam

habuhukaria natuk nyeiguhwwokeshi arpesh shato

iruhw.53 Aria nekesh sabaishi yopishi eneshenesh

eshudok yaruhish arpesh iri.Aria arpesh douk shatik sabaishi eshu-

dok eneshenesh iri neshopokeshshanak wis wohis.

54 Ananim urkum douk wata morumenyudok adurin atinyi baraendouk seiwok nakripaguk apakishyamehesh-enyi.

Aria nanaki um nutaurum ananish arpesheshesh Israel douk shasuhw ananinmour iri.

55 Aria anan urkummorum nunek yopunyi

Page 114: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 1:56 111 LUK 1:76um Abraham nini ananish batowish

iri popehesh yamehesh doukshugiguk shutograri iri

aria nenek gihaumesh namudok atin ihihnyumneh.”

56 Aria Maria kwani Elisabet wapebiyab atun aub batuh aria wata kwatanamkwanak um wabur.

Elisabet Kwabuki Jon57 Aria nyutob um Elisabet kwubanuh

obi nyutob banak batograri aria kwa-banuh kwabuki armanin batowin. 58 Ariaokwokwishi shani eshudok douk shapehurukatin iri shemnek um agundok De-beini nenekumok yopunyi um aria esheshshopunek shanak shanadudareh. 59 Ariadouk arigaha 8-poreih nyumneh hadigukanudok nuganin, aria shanakumori shutahananihw yegenyihw. Aria eshesh shakrishudowan nyeigur Sekaraia douk ananinyain nanahwarom um. 60 Aria ananikamakek kwakri, “Uwok. Ananin nyeigur tamuhwaran Jon.” 61 Aria eshesh shakripokshakri, “Nya, ipak atup awirop um doukmadae anan arman nunahwar enyudoknyeigur uwe.” 62 Aria eshesh shauramanwis um ananin yaken shariganum shakrinukripesh um meinyi nyeigur anan nakrishuhwar nuganin-uman. 63Aria anan nau-rumesh wis um sharauri anat slet arianowem enyudok baraen nakri, “Ananinnyeigur douk Jon.” Aria eshesh ihish-morim shakitak yowiyokuk abom shape.64 Aria abudok atub nyutob, Sekaraiaananit nokwat tani yaham wata shanupokneyagwreh aria nape natuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw. 65 Aria ihishmorimarpesh shape hurukatinyum eshesh irishanogugur abom. Aria baraen nyarahaennyanak ihirub warub douk betem yodu-ruruh agudok shokugi nahobig Judia iri.Aria ihishmorim shadukemesh um enyu-dok douk nyatogurum Sekaraia nani Elis-abet iri. 66 Aria ihishmorim arpesh doukshemnek um enyudok iri shape urkwip po-rumen aria shakri, “Anudok nuganin nuki-tak yopun um, anan ta nutogur manan ar-man?” Um maresh? Eshesh shadukemeshum Debeini nani anan nape hurukatin ariaananin dodog douk nyapenyan.

Baraen Douk Sekaraia Neyagwrehen UmDebeini Ta Nutogur Nutaurumep Iri

67 Aria Iruhin ananin Mishin nyaw-ish Jon ananin yaken Sekaraia nyapenyanshuknin aria neyagwreh Iruhin ananinbaraen kabi douk amam profet heyagwre-hen um. 68 Sekaraia nakri,“Apak mutuk Debeini apak Israel apakin

Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw.Anan nanaki nataurum apak ananish

arpesh aria wata nanarap mapewosik.

69 Anan nagraehumap anan dodogowinatunari arman um nunarap mu-tanamori mupe wosik abom iri.

Anudok arman douk nakitak Devit na-suhw Iruhin ananin mour iri ana-nip awirop.

70 Kabi douk seiwok ananin Mishinnyawish amam yopumi profetaria hakriyenyuguk iri baraennyakrium.

71 Anan nakri adur abom um ta nutau-rumap nunarap mukutukuk apak-ish horim.

Aria shopunek ta nutaurumap umnunarapmukutukuk ihishmorim arpeshdouk shakapaguk agabus iri.

72 Riguk nakripeshuk ananin adurin atinyibaraen kontrak apakish popeheshyamehesh um ta nutaurumesh.

Aria anan doukwata urkummorumananinkontrak douk riguk nakriyen

um douk ta nugipeshen aria nutaurumapak um.

73 Anan narik nakri iruhw nakripan enenadurin atinyi baraen abom umapakin yamenen Abraham.

Aria douk nakri nunekenyumap kabi riguknakri ta nunekenyumap um.

74 Anan nakri nutaurumap nunarap muku-tukuk apakish horim

um musuhw ananin mour aria maremunogugur uwe, uwok.

75 Anan nataurumap um nakri apak mupeagundok atap um,

apak mupe ananishi atish mupe holi ariamugipesh lo atin iri arpesh ariaanan nupe nutrup munek ananinmour.

76 Aria nyak eikin batowin,arpesh ta shuhwarenDebeini abomatunari

Iruhin ananin profet.Nyak ta nyurik nyunak nyukrip arpesh um

shukutukuk yoweishi inahos shupewosik atin

Page 115: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 1:77 112 LUK 2:13-14aria shupe shutik umDebeini um ta nunaki

um.77 Nyak ta nyukrip apak ananish arpesh

Israelaria mudukemesh um anan ta nukweshi-

huk eneshenesh yoweishi inahosapak menekesh iri,

aria wata nunarap mutanamori mupewosik atin.

78 Apakin Iruhin ta nunek enyudok ummaresh, anan douk yopuyopunumapak abom aria nenek gihaumap.

Aria anan ta nuneki lait douk tabuhi kabiaun nakihumori gani iruhw heventubuhi tuwishap.

79 Atat ta tubuhmori eshudok arpesh doukshape arukwutigun

aria hurukatin um shugok iri aria eshesh tawata shunatrugun.

Anan ta nutaurumap mugipesh ahudokyopuhi yah

ummupewosik aria aparuhhurwosik um.”80 Aria douk arigaha Jon nakitak yopun

aria dodogowin abom um agundok ananimurkum manawasham Iruhin um. Ariananak nape wehigun um arpesh uwok um.Anannape agundok arigaha ahudoknyum-nah natogur yopugunum aria eshesh Israelshatrun aria nape nakripesh Iruhin ananinbaraen ahi iri.

2Maria Kukwarumori Jisas(Matyu 1:25)

1 Aria abudok nyutob Maria kwanara-haen obi nyutob, Sisar Ogastas nenek enenlo nyanak um ihirubmorim warub. Anannakri ihishmorim arpesh shape abudokdebeibi amnab Rom esheshib iri ta shu-naki shurao esheshish nyeiguhw shushembumeb. 2 Abudok nyutob douk sago-matinyib nyutob um shurao nyeiguhw um.Aria Kwirinius douk nape debeini um gav-man um shokugi nahobig Siria. 3Namudokaria ihishmorim arpesh shanak um es-heshirub debeirubi warub sisiguk atin umshuwem esheshish nyeiguhw. Esheshshanak um debeirubi warub douk seiwokesheshish popehesh yamehesh shapen-yarubi.

4 Aria abudok nyutob, Josep nape waburNasaret douk bape shokugi nahobig Galiliiri aria nakitak nanak um Betlehem douk

bape shokugi nahobig Judia iri. Nabur-dok douk seiwok shobuki King Devit aburi.Aria Josep douk nanak um Betlehem ummaresh? Anan douk nakitak agundok KingDevit ananip awirop. 5 Anan nani ananikirohukwik Maria shanak um shuwem es-heshish nyeiguhw. Aria abudok nyutob,Maria douk kwanarahaen. 6 Aria esheshwata shape Betlehem aria nyutob batogurum okwok kwubanuh um. 7 Aria ok-wok kwabanuh kwabuki sagomin nuganin.Douk kwanabuki aria kweshrehan rupehkwonor nor anas bokis douk shorumeshworigun bulmakauhos shagnoh um. Ummaresh? Urupat arpesh sheshuhati doukshuknit um arpesh aria madae anagun nu-peik meyoh um eshesh shishuh um uwe,uwok.

Enselahos Shakrip Heyoh Sipsipahos Iri UmJisas

8 Aria abudok wab anam heyoh sip-sipahos iri harao amamish sipsipahoshatogur aduk abrudok wabur aria hapeheyohesh. 9 Aria enen Debeini ananinensel nyatogrumam aria Debeini nenekagundok amam heyotum bogaragunnakusuk. Namudok aria amam hanogugurabom. 10 Aria enyudok ensel nyakripamnyakri, “Ipak mare punogugur uwe, uwok.Eik yanakumori ikripep yopinyi baraendouk ta nyunek ihish arpesh shunadu-dareh abom iri. 11 Ahudok nyumnah onokarmatok kwabuki anan armanin batowin.Okwok kwanabuki Devit ananibur waburBetlehem. Anan douk Debeini armanKrais douk Iruhin nagraehan neshopokannanakumori nunarao arpesh iri. 12 Ariaipak ta putrun aria pudukeman namudok.Ipak ta putik enen armanin batowinamakek kweshrehen rupeh aria kwonyornyor anas bokis douk sheremesh worigunbulmakauhos shagnohasi.”

13-14 Douk enyudok ensel nyakripamnamudok aria ahudok atuh sabaishidodogowishi enselahos abom shape iruhwheven iri shatogur shani enyudok enselsheyotu. Aria shape shatuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw. Shakri,“Apak matuk Iruhin ananin nyeigur nyato

iruhw. Anan douk nape gani iruhwheven iri.

Ipak arpesh pape atap iri douk apa penekIruhin nanadudareh-umep iri

Page 116: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 2:15 113 LUK 2:34ipakiruh aparuh hur wosik aria punadu-

dareh.”Heyoh Sipsipahos Iri Hanak Hatik Jisas

15 Douk enselahos shakutukuk amudokhape heyoh sipsipahos iri shatanamshatomokuk iruhw heven aria amamhanakripam hakri, “Apak munak umBetlehem um mutik enyudok mugu douknyatogur iri. Enyudok douk Debeininakripap-umenyuguk iri.”

16 Namudok aria arigas amam hakitakhanak aria haparug Maria kwani Josep ariahatik enyudok batowin shopunek nyor bo-gis kauhos shawok worigunasi. 17 Doukamam hatrin jurug aria hakripesh baraendouk enselahos shakripom-enyi um enyu-dok batowin iri. 18 Aria ihishmorimarpesh shemnek enyudok baraen amamhakripeshuk um aria shakri, “O, mumammumam namudok.” 19 Aria Maria madaeurkum mukwokuk um enyudok ihinyu-morim baraen uwe. Okwok kanak kwapeurkum apa morumen. 20 Aria amam hapeheyoh sipsipahos iri wata hatanam hanak.Aria amam hanadudareh um Iruhin hapehatuk ananin nyeigur nyato um enyudokamam hatrin aria hemneken kabi doukensel nyakripomuk um.

Shadowan Nyeigur Jisas21 Aria douk Maria kwabuki Jisas aria

douk hakri um 8-poreih nyumneh um,eshesh shatah ananihw yegenyihw ariashadowan nyeigur Jisas. Enyudok nyeigurdouk Maria wata kupeiguk uwe aria en-sel nyakripokuk um shudowan enyudoknyeigur.

Simeon Nani Ana Shatik Jisas NumunIruhin Ananit Debeiti Urupat

22 Aria Josep nani Maria shape enehnyumneh. Eshesh shape shagipesh enyu-dok lo seiwok Iruhin nakoguk Moses enyinyakrium. Eshesh shenekesh namudokum Iruhin nutrish aria nukri eshesh doukyopishi. Aria douk ehudok nyumnehhatuhuk aria Josep nani Maria sharaoJisas shanak um Jerusalem um shuko De-beinian. 23 Eshesh shenekesh namudokkabi douk Debeini ananin lo nyakrium. Lonyakri, “Ihim-morim sagomim nugamimamakenyiyu womubuki iri ta puko De-beiniam.” 24 Aria eshesh shopunek doukshanak um shurao eshudok eneshenesh

um shuko amam pris hunek ofamesh hukoDebeini kabi ananin lo nyakrium. AriaLo douk nyakri namudok, “Arpesh ta shi-rauri bioguhwarmiguhwkabi doukdebeibimaishub um o bioguhw yanporeiguhwiarmiguhw kabi douk shokubi maishub um.Eshesh shuraeshi aria shunek ofameshshisheh shuko eik.”

25 Aria abudok nyutob, anan armandouk shahwaran um Simeon iri napeJerusalem. Anan nagipesh lo atin iri ar-man aria apa nenek lotu um Iruhin. Ariaanan apa nape natrugun um arman doukIruhin nagraehan neshopokan nunaku-mori nunarao eshesh Israel shupe wosikiri. Aria Simeon, Iruhin ananin Mishindouk nyawishan aria nyapenyan. 26 Ariaenyen nyanohur nyakripan um anan tamare arigas nugok aria ta nutik anudokarman Krais. Anudok douk Debeini na-graehan neshopokan nanakumori nunaraoarpesh iri. 27 Namudok aria Iruhin ananinMishin nyohur Simeon aria nanak nawishnumun narub um Iruhin ananit debeitiurupat tataoum. Aria amakenyish sharaurinuganin Jisas um shunekuman enyudokdouk Iruhin ananin lo nyakrium esheshta shunekenyuman iri. 28-29 Aria Simeonnatrishan nasuwan ananis wis aria natukIruhin ananin nyeigur nyato iruhw nakri,“Debeini, nyak nyagipesh baraen douk

riguk nyakri adurin atin um ta ipearigaha itrunum.

Aria douk nyak nyukri wosik aria eikyasuhw nyakin mour aria eikihwapahw hwur wosik aria igok.

30 Um maresh? Eik yatrun eikis nabesanudok nyakin arman douk nya-graehan nanakumori nunek enyu-dok mour um nunarao arpeshshupe wosik um.

31 Nyak douk nyeneken ihishmorim arpeshshapeum aria shatrin.

32 Aria anan douk kabi anat lait umtiyabigesh yah eshudok doukmadae shudukem Iruhin iri uwe umshugipeshah.

Aria ta nunek nyakish arpesh eshesh Israelshurao debeinyi nyeigur.”

33 Aria Jisas ananish amakenyish shem-nek namudok aria shakitak yowiyokuk umenyudok baraen douk Simeon nakriyenum Jisas iri. 34 Aria Simeon narig

Page 117: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 2:35 114 LUK 2:50Iruhin um nunek yopinyi um Jisas niniananish amakenyish. Aria nakrip Marianakri, “Mnek, Iruhin nagraeh enyudokbatowin um nyunek sabaishi arpesheshesh Israel um shukutukuk Iruhinshupeik rougun. Aria shopunek, tanutaurum sabaishi shutanamori um Iruhinaria wata nunaraesh shutanamori shupewosik. Anan ta nupe kabi douk ananarman douk Iruhin nakutuni um nunekananin mour iri. Aria sabaishi arpesh tashutrun aria shiyagwreh-uman enenyenenyoweinyi. 35 Anan ta nunekesh namudokumnunek sabaishi arpesh esheship urkwippanabeshuk pape esheshiruh aparuh iripunowereh putogur yopugunum. Arianyak Maria, nyakin mishin ta yowen abomkabi douk shaduken anat bainat tawishtabreiri nyakim urkum aria nyemnekdebeiri eriger um.”

36 Aria agundok onok armatokkwenenem profet iri shopunek kwape.Okwokwin nyeigur Ana, aria okwokwinyaken douk shahwaranum Fanuel. Esheshdouk apudok awiropish douk shahwaropum Asa iri. Aria okwok douk ruwogikabom. Okwok douk kwani anan shanaraumshape 7-poreish kwarahos meyoh. 37 Ariaeshesh shape aria anan nagokuk ariaokwok kwape meyoh um, okwok kwape84-poreish kwarahos. Aria okwok madaekukutukuk atin Iruhin ananit debeitiurupat uwe, uwok. Nyumnah wabkwape um kwenek lotu um Iruhin ariakwenek beten atin. Anabik um, okwokkwoshakwur um worigun aria kwapeum kwenek beten atin. 38 Aria abudokbanab atub nyutob, okwok shopunekkwanaki hurukatin aria kwenek tenkyu umIruhin. Aria kwape kwakripesh baraen umanudok nuganin Jisas ihishmorim arpeshdouk shape shatrugun-uman Iruhin watanunaki nukweshih arpesh shape Jerusalemiri douk shape shakamum kupaishi irishutogur wosik atin um.

Josep Nani Maria Iri Jisas ShatanamShanak um Nasaret

39 Aria douk Josep iri Maria shenekensheyaten enyudok mour kabi douk De-beini ananin lo nyakrium shuneken iri,aria eshesh wata shatanam shanak umshokugi nahobig Galili. Eshesh shanak um

esheshibur wabur Nasaret. 40 Aria nu-ganin yopun nakitak dodogowin aria naraosabainyi yopinyi saki. Aria Iruhin nutauru-man meyoh nenekuman yopinyi aria napewosik abom.

Jisas Natogur Weroroini Batowinyin AriaNanak Nawish Numun Iruhin Ananit DebeitiUrupat

41 Aria ihish kwarahos Jisas ananishamakenyish apa shanak um Jerusalemum agundok Pasovaigun worigun. 42 Ariadouk arigaha Jisas ananish kwarahosshanak shatogur 12-poreish aria esheshshanak um Jereusalem um agundokPasovaigun worigun kabi douk seiwokshape shenekesh um. 43 Aria douk arigahanyumneh shenek agundok worigun umhatuh aria eshesh wata shatanam umwabur. Douk eshesh shanak, aria nuganinJisas napeik Jerusalem. Ananish amak-enyish shopunek madae shudukemesh umagundok anan napemaguk uwe, uwok.44 Eshesh shakri anan ta nani eshudokenesh arpesh shanak. Namudok ariaeshesh shanak anah nyumnah shukniharia eshesh wata shape shauriman. Esheshsharig esheshis wanaruh eshudok doukshape atugunum iri. 45 Douk shabirakshatik madae shuparugan uwe aria watashatanam shanak um Jerusalem um shuri-man ganudok. 46 Eshesh shape shaurimanarigaha hakri um 3-poreih nyumneh um,eshesh shanak shaparagan nape numunnarub um Iruhin ananit debeiti urupattataoum. Anan nani henek skulumeshum lo iri hape aria nape nemnek amaminbaraen aria nasorigam um hukripanumnudukemesh. 47 Aria amam ihim-morimhemnekan aria hakitak yowiyokuk umananin saki nyani baraen anan nebeyeny-umom iri. Aria amam hakri anan douknadukemesh abom iri. 48 Aria abudoknyutob ananish amakenyish shaparuganobi nyutob, eshesh shakitak yowiyokukabom. Aria ananik amakek kwakripankwakri, “Nuganin, nyak nyenekeshumohwmumam namudok? Nyakin yaken nani eikmishish yowesh abom um nyak aria wapewaurimen.”

49 Aria Jisas nawanamesh baraen nakri,“Ipak pape paurime um maresh? Ipakpadukemesh aka, uwok? Eik ta ipeeikin Yain ananit urupat.” 50 Aria eshesh

Page 118: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 2:51 115 LUK 3:15madae shudukem baugenyumbaraen anannakripesh-enyi uwe, uwok.

51 Aria anan wata nanamesh shatanamshanak um Nasaret. Aria ihih nyum-neh anan nemnek esheshin baraen arianenek eneshenesh eshesh shakripanum nunekesh iri. Aria ananik amakekkwananyur nyorumok urkum enyudokihinyumorim baraen douk anan neyag-wrehen iri. 52 Aria Jisas yopun nakitak umyegenyihw aria shopunek nakitak naduke-mum eneheneh yopihi aih hani saki. AriaIruhin nani arpesh shanadudareh-umanabom.

3Jon Douk Nenek Baptaisumesh Iri

Nakripesh Iruhin Ananin Baraen(Matyu 3:1-12; Mak 1:2-8; Jon 1:19-28)

1 Abudok nyutob Taiberias Sisar napedebeini gavman um Rom um 15-poreishkwarahos obi, Pontius Pailat nape debeinigavman um shokugi nahobig Judia. AriaHerot nape debeini um shokugi nahobigGalili, aria ananin wanin Filip nape debeinium shokugi nahobig Ituria iri Trakonitis.Aria Lisanias nape debeini um shokuginahobig Abilene iri. 2 Aria Anas naniKaiafas hape debeimi pris. Aria doukabudok nyutob, Sekaraia ananin nuganinJon nanak nape wehigunum arpesh uwokum aria Iruhin nakripan ananin baraen.3 Namudok Jon narahaen neyatarubwarub bape hurukatin um abudok worubJordan iri. Aria anan nape nakripeshum shukeshuguk agabus yoweishi inahosshutanam shukon aparuh Iruhin ariashunek baptais. Aria Iruhin ta nukweshihesheshis yoweishi inahos. 4 Enyudok douknyatogur nyagipesh enen baraen seiwokprofet Aisaia nenyemaguk Iruhin ananikBuk iri nyakrium. Baraen nyakri, “Enenarpen nyape nyahwar gani wehigunumarpeshuwokumnyakri, ‘GabeimanyahDe-beini. Pugabeyoh hupe um anan nigimahnunaki um. 5 Pushuragun ihigunumnabuhum atap iri. Aria yoduduruh hanimihigas shopunek ta pukorihogas subuhatap sukuh beriyaigas. Aria pugapeshhakukotomi yeh hupe duratin hupe ariapugapesh ihihmorim yeh ba greg atinhetem. 6Aria ihishmorim arpesh ta shutik

enyudok mour douk Iruhin nuneken umnarap matanamori mupe wosik abomum.’ ”

7 Aria sabaisi awirosish arpesh shanaku-mori Jon um nunek baptaisumesh. Esheshshanaki aria anan nakripesh nakri, “Ipakpape kabi wanohwiguhwi yuguhw um.Omi nyakripep um ta puruwok um um na-mudok um ta Iruhin ananish urkum apahwta juwehosish um ipak? Ummaresh? Ananko nenek eshudok yoweishi inahos shuto-gurum ipak adur atin. 8 Ipak ko penekyopihi aih um puyabig arpesh shutriparia shukri adur ipak pekeshukuk agabusyoweishi inahos. Aria mare pupe umpuneyagwreh pukri Abraham anan doukipakin yamenen aria Iruhin ta nutrip nukriwosik aka, uwok. Eik yakripep, Iruhin tanenek abrudok utabor bakus atap iri bu-togur kabi Abraham ananish batowish um.9Arman nabro rowos iri douk nasuhw enenbode nape nawanamen nabro rowos ganiatap nukwaruhigos um. Aria ihigos rowosdouk yopipi shuruwepmadae piragosi uweta nubrogos nuwashagos nyih.”

10 Aria ihishmorim arpesh shariganshakri, “Aria apak ta munekesh mumam?”

11 Aria anan wata nawanamesh baraennakri, “Anudok arman douk nanabuk biyogsiotog iri ta nukon anat anudok douk siotuwok iri. Aria eshudok arpesh shobukworigun iri ta shusiyaesh shibiram es-hudok worigun wokeshi.” 12 Aria amamharao takis iri shopunek hanamori ananumnunek baptaisumam. Aria hanaki harigJon hakri, “Debeini tisa, apak ta munekmaresh?”

13 Aria anan nakripam nakri, “Puraotakis um, ipak ta putrish utabor kabi dagavman shakri um. Ipak mare putrishanabor utabor meyoh uwe, uwok.”

14 Aria amam soldia shopunek hanakiaria harigan hakri, “Apak shopunek tamunek maresh?”

Aria anan nakripam nakri, “Marepusuhw dodog enesh arpesh aria putrishutabor aka penekumesh enen wehinyibaraen enesh arpesh um putrish anaborutabor meyoh uwe, uwok. Punasuhwabrudok douk shukep um mouribor umatin aria mare ta pukri anabor shopunekuwe, uwok.” 15 Aria arpesh esheshishmishish shape shor shanak aria shape

Page 119: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 3:16 116 LUK 3:33shere urkum um Jon. Eshesh shakrianan douk Krais douk Iruhin nagraehanba neshopokan nanaki um nurao arpeshiri. 16 Douk namudok aria Jon nakripsabaishi arpesh nakri, “Eik uwok. Eikdouk yenek baptaisumep abarmeyoh. Ariaanan dodogowin atun neshagrakuk eik irita nigigi. Aria eik douk madae yopuweiri um ta ikweshihuman madururuh umananin su uwe, uwok. Aria anan ta nenekbaptaisumep nekep Iruhin ananin Mishinaria ta nyuwish aria nyupeyep. Aria tanyugabeyep kabi nyih hanuguk eshudokum. 17 Anan ta ko nunaki kabi da ananarman nasuhwi ananip neitip ananis wisum nunaki niyagom nyubuhas shapeananit wit iri ba nushubuk sik. Aria yoputishuruwepit wit anan ko ta nutubuk sikgani ananit urupat nobuk wit ati. Ariaihish witish nyubuhas anan ko nushaishehnukwu ehudok yoweihi nyih madae tahugok iri uwe, uwok.”

18 Aria Jon nakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen obi nyutob, nakripeshsabainyi enyudokmori baraen shopunekum nuhur esheshiruh aparuh.

Herot Nuweshik Jon Nape Um19 Aria Jon nahao Herot douk debeini

gavman um shokugi nahobig um Galiliiri. Jon nahan um agundok natrun ananinwanin ananik irohukwik Herodias um.Aria shopunek um agundok nenek sabaishiyoweishi inahos um. 20Aria Herot ta shop-unek nenek enesh yoweishi inahos um tanuweshik Jon um.

Jon Nenek Baptais Um Jisas(Matyu 3:13-17; Mak 1:9-11)

21 Douk sabaishi arpesh shenek baptaisshatuh aria Jisas shopunek nenek baptais.Anan nenek baptais jurug aria neyotu napenenek beten aria iruhw utag ganupok.22 Aria Iruhin ananin Mishin nyabuhi kabida arudok armirmanyunumnabuhi netemJisas. Aria shemnek anah mah gani iruhwheven aria enyudok arpen nyeyagwreh irinyakri, “Nyak douk adur atin Eikin Nu-ganin. Eik douk urkum manawasham ariayanadudareh abom um nyak.”

Jisas AnanimYamehemPopehemAmamishNyeiguhw

(Matyu 1:1-17)

23 Abudok nyutob Jisas nohur ananinmour nape neneken obi, ananish kwarahosdouk shatogur 30-poreish. Aria arpeshshakri Jisas anan douk Josep nanabuki irinuganin aka, uwok.Josep ananin yain douk Heli.24 Aria Heli ananin yain Matat.Matat ananin yain Livai.Livai ananin yain Melki.Melki ananin yain Janai.Janai ananin yain Josep.25 Aria Josep ananin yain Matatias.Matatias ananin yain Amos.Amos ananin yain Nahum.Nahum ananin yain Esli.Esli ananin yain Nagai.26 Aria Nagai ananin yain Mat.Mat ananin yain Matatias.Matatias ananin yain Semen.Semen ananin yain Josek.Josek ananin yain Joda.27 Aria Joda ananin yain Joanan.Joanan ananin yain Resa.Resa ananin yain Serubabel.Serubabel ananin yain Sealtiel.Sealtiel ananin yain Neri.28 Aria Neri ananin yain Melki.Melki ananin yain Adi.Adi ananin yain Kosam.Kosam ananin yain Elmadam.Elmadam ananin yain Er.29 Aria Er ananin yain Josua.Josua ananin yain Elieser.Elieser ananin yain Jorim.Jorim ananin yain Matat.Matat ananin yain Livai.30 Aria Livai ananin yain Simeon.Simeon ananin yain Juda.Juda ananin yain Josep.Josep ananin yain Jonam.Jonam ananin yain Eliakim.31 Aria Eliakim ananin yain Melea.Melea ananin yain Mena.Mena ananin yain Matata.Matata ananin yain Natan.Natan ananin yain Devit.32 Aria Devit ananin yain Jesi.Jesi ananin yain Obet.Obet ananin yain Boas.Boas ananin yain Salmon.Salmon ananin yain Nason.33 Aria Nason ananin yain Aminadap.Aminadap ananin yain Atmin.Atmin ananin yain Arni.

Page 120: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 3:34 117 LUK 4:15Arni ananin yain Hesron.Hesron ananin yain Peres.Peres ananin yain Juda.34 Aria Juda ananin yain Jekop.Jekop ananin yain Aisak.Aisak ananin yain Abraham.Abraham ananin yain Tera.Tera ananin yain Nahor.35 Aria Nahor ananin yain Seruk.Seruk ananin yain Reu.Reu ananin yain Pelek.Pelek ananin yain Eber.Eber ananin yain Sela.36 Aria Sela ananin yain Kainan.Kainan ananin yain Arpaksat.Arpaksat ananin yain Siem.Siem ananin yain Noa.Noa ananin yain Lamek.37 Aria Lamek ananin yain Metusela.Metusela ananin yain Enok.Enok ananin yain Jaret.Jaret ananin yain Mahalalel.Mahalalel ananin yain Kenan.38 Aria Kenan ananin yain Enos.Enos ananin yain Set.Set ananin yain Adam.Aria Adam douk Iruhin nenekan.

4Satan Nakwiraeh Jisas Um Nenek Yoweishi

Inahos(Matyu 4:1-11; Mak 1:12-13)

1 Aria Iruhin ananin Mishin nyawishJisas nyapenyan abom aria nagipesh umenyenyim urkum nakutukuk worub Jordanaria nanak. Aria Iruhin ananin Mishinnyaran nyanam wehigunum douk arpeshuwok um. 2Anan nanak nape agundok um40-poreih nyumneh shopunek. Aria Satannape nakwiraehan umnunek yoweishi ina-hos. Aria ehudok nyumneh nanak nape iri,anan madae nuwok anagun worigun uwe,uwok. Aria douk arigaha ehudok nyumnehhanak hatuh aria debeirubi nyurub ban.

3 Aria Satan nakripan nakri, “Nyak doukIruhin ananin Nuganin um, nyak krip amu-dok utommutogur bret.” 4Aria Jisas nakri-pan nakri, “Baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri douk nyakri, ‘Worigun atugun tamare nutaurum arpesh um shupe wosikatin uwe, uwok.’ ”

5 Aria Satan wata narao Jisas natoumanabik aria ahudok atuh neyabigan ihigos

nahobigos sape agundok atap iri. 6 AriaSatan nakripan nakri, “Eik ta iken agusu-dok ihigos nahobigos suni enesh yopishieshudok eneshenesh shuni arpesh shapeagudok nahobig iri. Aria nyak ta nyuraobig umnyak atin nyeyoh ihishmorim shunieneshenesh eshudok arpesh shape ihigosnahobigos iri. Aria ihish atin um eshudok.Douk seiwok yaraesh yeyohesh iri. Ariadouk eik ikri iko enen arpen um, eik taikenyesh. 7 Aria ta douk nyak nyudukohrubus nyunek lotume um, eik ta ikenihishmorim eshudok eneshenesh.”

8 Aria Jisas wata nakripan nakri, “Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakrinamudok, ‘Nyak nyunek lotu um Debeiniatin nyakin Iruhin aria nyusuhw ananinatin mour.’ ”

9 Aria Satan ta naran um Jerusalem. Arianakih nonem um onok kwato abom irioutuk atudok Iruhin ananit debeiti urupataria nakripan nakri, “Ta nyak douk Iruhinananin nuganin um, nyak nyaprok nyubuhatap. 10Ummaresh? Baraennyetem Iruhinananik Buk iri douk nyakri, ‘Iruhin tanukripesh dodogowinyi baraen um anan-ish enselahos um shunaki shutaurumen.11Aria eshesh ta shejemen shusuwenyukukiruhwesheshiswis aria ta anamutommaremuwor nyakiruh yeriweruh uwe, uwok.’ ”

12 Aria Jisas nakripan nakri, “Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakri, ‘Nyakmare nyukwiraeh um nyusuwokuk De-beini, nyakin Iruhin uwe, uwok.’ ”

13 Douk Satan nakwiraeh Jisas umsabaihi yeh um nunek yoweishi inahos bajurug aria nakutunukuk nanak. Anan nakrikupaibi nyutob aria anan ta nukwiraehan.

Jisas Nohur Mour Neneken Shokugi Naho-big Galili

(Matyu 4:12-17; Mak 1:14-15)14 Aria Iruhin ananin Mishin nyape

Jisas nyenek anan dodogowin aria watanatanam nanak um shokugi nahobig Galili.Aria baraen nyanak sabaigun um agu-dok shokugi nahobig um enyudok Jisasneneken iri. 15 Aria anan nenek sku-lumesh numun urusag eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ogwi aria sabaishishatuk ananin nyeigur nyato iruhw.

Page 121: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 4:16 118 LUK 4:32Arpesh Shape Nasaret Iri Shakon Agabus

Jisas(Matyu 13:53-58; Mak 6:1-6)

16 Aria Jisas nanam abrudok waburNasaret douk anan wata napenyabur ari-gah arigah ba yopun um. Aria ahu-dok nyumnah Sabat eshesh Juda mouruwok shape meyoh ahi hatogur. Ariaanan nakitak nanak nawish eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-ati iri urupatdouk ihih nyumneh Sabat nape nanak um.Aria nakitak neyotu um nutarih Iruhinananin baraen. 17-18 Aria habuk onokbuk douk shadareshok aria shaweshigokiri. Okwok douk profet Aisaia nenyemokiri. Aria anan napukok aria naparug enenbaraen nyakri namudok, “Debeini ananinMishin nyawishe aria nyapenye. Ummaresh? Anannagraehe neshopoke yanakium ikripesh yopinyi baraen um yaruhisharpesh iri. Aria douk neshopoke yanamoriikripesh enyudok baraen, ‘Ipak doukhorimhoweshikep pape shunuweshik-ati urupatiri wata putogur pupe wosik atin. Ipaknabes seshukepi wata putrugun. Ariaikripesh um eshudok arpesh douk ku-paishi shekesh amaen iri wata shupe wosikba shunadudareh. 19 Aria shopunek,neshopoke yanamori ikripesh baraen umabudok yopubi nyutob douk Debeini tawata nutaurum ananish arpesh shupewosik um.’ ”

20 Aria Jisas natarih enyudok baraen umjurug aria wata nuwapam buk nakanokukum anudok neyoh lotu iri. Aria anan watananak nabuh nape. Aria eshesh ihish-morim shape numun urupat iri shawanamnabes shape shashakam anan atun. 21Ariaanan nakripesh nakri, “Douk enyudokIruhin ananin baraen nyetem okwudokBuk iri douk iganigadae pemneken yatar-ihen iri nyatogur um adurin atin.”

22 Aria eshesh ihishmorim shanadu-dareh shatuk ananin nyeigur nyato iruhw.Aria eshesh shape urkwip por panak umenyudok yopinyi baraen anan nakriyenyi.Aria eshesh shakri, “Mumam mumam na-mudok. Aria anudok arman anan doukJosep ananin nuganin aka, uwok?”

23 Aria Jisas nakripesh nakri, “Adurigomatin ipak ta pukripe enyudok shadukemeniri baraen pukri, ‘Dokta, nyak nyugabenyak kanak. Enyudok douk shakripap um

nyenekesh shatogur Kaperneam iri shop-unek makri nyunekesh shutogur agundoknyakibur wabur.’ ”

24 Aria Jisas ta nakri, “Adurigom atineik yakripep. Ta anan profet nikripeshbaraen ananibur wabur aria shumnekananin baraen shugipeshen uwe aka,uwok. 25 Adur atin eik yakripep. Seiwokabudok nyutob Ilaija nape profet obi,sabaiwari armago douk armam hagok ariahowosopuk iri wape Israel. Aria abudoknyutob eshah madae anah hurauri um3-poreish kwarahos aria 6-poreib aubshopunek. Aria debeirubi nyurub baeshum ihirub warub. 26 Aria Iruhin madaeneshopok Elaija nunak nutaurum onokIsrael douk armam hagok ba hokusapukukiri uwe, uwok. Iruhin douk neshopokanan nanak nataurum onok armatok doukanan nagok nakusopukuk iri douk kwapekupaiburi wabur shahwarabur um Sarefatiri. Abrudok wabur Sarefat douk bapeshokugi nahobig Saidon. 27 Aria douknamudok atin. Abudok nyutob profetElisa nape agudok atapig nahobig obi,sabaimi armam lepraih arugeh hapenyamiri hape Israel. Aria Elisa madae nunaknutaurumam ba nenek anan um yopunuwe, uwok. Aria adur atin anan nataurumNaman atun. Naman douk kupaibiamnabin shahwarab um Siria iri.”

28 Aria ihishmorim arpesh shape numunurupat iri shemnek enyudok baraen ariamishish juwehosish abom um Jisas. 29Ariaeshesh shakitak sharan shanak shatoguraduk um abrudok wabur. Abrudok es-heshibur wabur douk batem iruhw anagmihig. Namudok aria shanak anagasiburum natogur nyape um shakri shuwashannubuh um nugok. 30 Aria eshesh shey-otu aria nawishesh nanak orokohun ariananak.

Jisas Nagabe Anan Yoweinyi SagabNyapeyan Iri Arman

(Mak 1:21-28)31 Aria Jisas nanam wabur Kaperneam

douk bape shokugi nahobig Galili iri. Anannanak natogur aria ahudok nyumnahSabat eshesh Juda mour uwok, shapemeyoh ahi, hatogur. Aria anan nape nenekskulumesh um Iruhin ananin baraen.32 Aria eshesh ihishmorim shemnek ariashakitak yowiyokuk. Um maresh? Douk

Page 122: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 4:33-34 119 LUK 5:4neyagwreh dodogowin atin baraen kabidouk sharao debeinyi big iri sheneyagwrehum. 33-34 Aria numun eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ati urupat, ananarman enen yoweinyi sagab nyapenyan iriarman nape. Aria anan nakitak nahwardebeg nakri, “A! Jisas douk nyanaki waburNasaret iri, nyak nyanamori nyunekapmumam apak? Nyak nyakrium nyopnyununup, aka? Eik douk yadukem nyak.Nyak douk Iruhin ananin yopuyopunariarman nyarauri ananin baraen iri.”

35 Aria Jisas naho enyudok sagab nakri,“Mokureg aria nyukutukuk anudok ar-man aria nyutograri.” Aria enyen nyouranudok arman nabuh nakus atap agundokshapeum aria nyakutunaguk. Aria madaenyenekan eneb ereb anan uwe, uwok.

36 Aria douk ihishmorim eshesh shatiknamudok aria shanaboum roguhw. Ariaeshesh sheneyagwreh shakri, “Enyudokmaren baraen? Anudok arman douk anandodogowin narao debeinyi big um. Anandouk naho yoweishi sagabehos aria shem-nek ananin baraen aria shakutukuk arpeshshatogur sharuwok!”

37 Namudok aria baraen um enyudokJisas neneken iri nyanak ihirubwarub doukbape hurukatin um Kaperneam iri.

Jisas Nagabe Pita Ananik NakwurikwikKwani Sabaishi Arpesh

(Matyu 8:14-15; Mak 1:29-31)38 Aria Jisas nakutukuk atudok eshesh

Juda shape sheneyagwreh baraen ati uru-pat aria nanam Saimon ananit urupat. AriaSaimon ananik nakwurikwik kwarauborabom krukruk kweshuhw aras. Douk Jisasnanak aria eshesh shakripan um nunaknugabeyok. 39Aria anan nanak neyotu hu-rukatin um agundok okwok kweshuhw umaria naho ehudok arugeh hanegok iri. Ariaokwok yopuk abom aria kwakitak kwapekwonekumam worigun.

40 Aria abudok nyutob aun nape nabuh,eneheneh arugeh hapeyesh iri arpesh es-heshish worogwiruh sharaesh shanamoriJisas umnugabeyesh. Aria anan nowemeshananis wis um eshesh atin atin aria ihish-morim shatogur yopish atish. 41 Yoweishisagabehos shopunek shakutukuk sabaishiarpesh. Aria eshudok sagabehos shopunek

shahwar debeg shakri, “Nyak douk Iruhinananin nuganin.”

Aria Jisas nahaesh aria nakripesh ummare shiyagwreh enen baraen uwe, uwok.Um maresh, eshesh douk shadukemeshshakri anan douk Krais douk Iruhinnagraehan neshopokan nanamori nuraoarpesh iri.

Jisas Nanam Anarub Warub Nenek Mour(Matyu 8:16-17; Mak 1:32-34)

42 Arigaha ruwahepih ruhur atur umaria Jisas nakitak nakutukuk Kaperneamnanam anagun wehigunum arpesh uwokum. Aria eshesh arpesh shape shaurimanan. Aria douk arigaha shanak shoparuganan aria shakri shusuhweshan um ananmare nukutishuk ba nunak. 43 Aria anannakripesh nakri, “Eik ta ko inak kupairubiwarub shopunek aria ikripesh yopinyibaraen um arpesh shuwish um agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshum. Um maresh? Iruhin douk neshopokeyanamori inak ikrip kupaishi shopunek.”

44 Aria anan nanak nape nakripeshIruhin ananin yopinyi baraen ihirubwarubagudok shokugi nahobig Judia. Anan napenakripesh Iruhin ananin yopunyi baraennumun urusag um eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ogwi.

5Jisas Nahwar Ananim Sagom-atinyim Dis-

aipel Um Hugipeshan(Matyu 4:18-22; Mak 1:16-20)

1 Anah nyumnah Jisas nanak neyotuanagas um agudok debeigi waiyag Gene-saret aria nape nakripesh Iruhin ananinbaraen. Aria sabaishi arpesh shape shanakisharukaruban shanaki hurukatin um ananum shumnek baraen anan nape nakripesh-enyi. 2 Aria agundok, anan natik amu-dok hape hatuk eiguhw iri amamig biyogbotog gwakus. Amam hanukog hakihhagubukuk anagas aria hanak hape hak-wrup umbenab. 3 Aria Jisas nato nakihnetem Saimon ananit bot. Aria nakripanum neheshigat tanak tur abar aria napenenek skulumesh um Iruhin ananin baraeneshesh armam armago.

4 Douk nakripesh baraen jurug arianakrip Saimon nakri, “Nyak nyurao bottunak orokohunig um debeigi waiyag aria

Page 123: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 5:5 120 LUK 5:20ipak pukutu ipakib umbenab aria putukanaguh eiguhw.”

5 Aria Saimon nakripan nakri, “Debeini,iganigib wab shuknib apak munek de-beinyi mour um makutu umbenab ariaapak madae mutuk anar atur eyur uwe,uwok. Aria douk nyak nyakri aria eik taikutu umbenab bubuh.”

6Aria amamhanakhakutuumbenab ariahatuk sabaiguhwi eiguhwaria amamibum-benab hurukatin um tutukurab atin. 7Ariaamudok douk hani Pita hape ananit botiri hatik namudok aria hawaurum kupaimidouk hape kupaiti bot iri umhunaki hutau-rumam. Aria amam hanaki hataurumamhatukoguhw haguhur amamig biyog botogshishuknig aria hurukatin um gubuhuk de-beigi waiyag atin.

8-10 Aria Saimon douk kupainyi nyeigurumnanahwar Pita nani anam ananimbiomdouk Jems aria Jon amudok Sebedi ananimnugamim, hatik ogwuhwudok sabaiguhwieiguhw amam hatukoguhw iri aria amamhakitak yowiyokuk aria hanogugur. AriaSaimon natik namudok aria nabuh nodukohrubus hurukatin um Jisas aria nakripannakri, “Debeini, nyak nyukutukuk eik arianyunak! Um maresh? Eik yenek enesh-enesh yoweishi inahos iri!”

Aria Jisas nakripan nakri, “Saimon,nyak mare nyunogugur. Um maresh?Douk arigaha kweipon, nyak ta nyupenyurao arpesh shunaki shugipesh eik.”11 Aria amam hanuk amamig botog hakihhagubukuk anagas, hakutukuk ihishmorimamamish eshudok eneshenesh aria haniJisas hanak.

Jisas NagabeAnanArugeh LepraHapenyanIri

(Matyu 8:1-4; Mak 1:40-45)12 Anah nyumnah Jisas nanak nape

anabur wabur aria anan arugeh leprahapenyani nanaki natogruman. Ananihwyegenyihw douk shuknihw abom um ereb.Aria anan nanak nabuh noduk ohrubusnakus atap aria narig Jisas nakri, “Debeini,nyak nyukri wosik um, eik yakri nyak nyu-gabeye.”

13 Aria Jisas nonu rogur nowem ananiswis anudok arman aria nakri, “Eik yakriwosik um. Nyak yopin abom.”

Aria ahudok atuh anan yopun. 14 AriaJisas nakripan dodogowinyi baraen nakri,

“Nyak nyunak aria mare nyukrip enesharpesh um agundok eik yagabeyen umuwe, uwok. Nyak nyunak arigas um prisnutrin aria nyunak nyenek enyudok ofaum agundok nyak yopin um kabi doukIruhin ananin lo douk nakoguk Mosesiri nyakrium. Nyak nyunekesh namudokaria ihishmorim arpesh ta shutrin ariashudukemesh shukri nyak douk yopin.”

15 Aria uwok, enyudok baraen um agun-dok Jisas nagabe anudok arugeh leprahapenyan um nyowe nyanak rougun. Ariasabaishi arpesh shanaki um shumnek Jisasananin baraen. Aria shopunek um nugabe-mesh esheshih arugeh douk hapenyeshiri. 16 Aria ihih anan apa nakitak nanakagundok arpesh uwok um aria nanak napenenek beten.

Jisas Nagabe Anan Roguhw AiyasShagokan Iri

(Matyu 9:1-8; Mak 2:1-12)17 Anah nyumnah Jisas nanak nape

nenek skulumesh um Iruhin ananinbaraen. Aria agundok, anam Farisi hanianam henek skulumesh um lo iri shopunekhanaki hape. Amam douk hanaki kupaku-pairubi warub iri. Anam hanaki Jerusalemiri, aria anam hanaki ihirubmorim warubbape agudok shokugi nahobig Galili iri,aria anamhanaki ihirubmorimwarubdoukbape Judia iri. Aria abudok nyutob Iruhinnani Jisas napeum nunek Jisas dodogowinum nugabe arpesh arugeh hapeyesh iri.18 Aria anam armam hasahi anan roguhwaiyas shagokan iri hanaki. Anan neshuhananis aras aria amam hanasahumoriaras hanaki hakri hunak huwish hunabukagundok Jisas napeum. 19 Aria sabaishiarpesh shape aria amam yah uwok umhishagrakesh huwish um. Aria amamhanasah hato hakih modukwitam urupataria haniguk enesh eshudok shetemmodukwitam iri heshubukuk aria anannorum aras hanotugon hakwu madururuharia hakutun nabuhukuk um Jisas. Ihish-morim arpesh shani Jisas shape shershariharia amamhakutunnabuhnakus orokohunhurukatin um Jisas napeum.

20 Aria douk Jisas natik namudokum amam hakri abom um anan doukdodogowin um nugabeyan, aria anannakrip anudok roguhw aiyas shagokan

Page 124: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 5:21 121 LUK 5:37iri nakri, “Arpenyin, Iruhin nakweshihnyakish yoweishi inahos.”

21 Aria amam henek skulumesh um lo irihani amam Farisi hape hansarigum hakri,“Anan douk maran arman aria douk napenabubunim Iruhin? Apak madukemeshum Iruhin atun ta nukweshih arpeshishyoweishi inahos.”

22 Aria Jisas nadukem amamip urkwiparia nakripam, “Ipak urkwip mare pur na-mudok uwe, uwok. 23 Enyudok mour doukshopunek um kabi douk eik ikrip enenarpen um Iruhin ta nukweshih enyenyishyoweishi inahos umo, ikripen umnyukitaknyunak aria enyen ta nyukitak nyunak um.24Aria douk eik ta iyabigep um eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iridouk dodogoiwe. Aria eik douk nyeigurnyato agundok atap um ikri Iruhin ta nuk-weshih arpesh shenekesh iri yoweishi ina-hos.”

Aria anan nakrip anudok roguhw aiyasshagokan iri nakri, “Eik yakripen, nyakkakitak hur nyakis aras nyunosuwas arianyunak um urupat!”

25 Aria ahudok atuh eshudok ihish-morim arpesh douk shape shersharih irishatrun um nakitak nohur ananis aras na-suwas aria nape nanadudareh natuk Iruhinananin nyeigur nyato aria napa nanak umurupat. 26Aria eshesh ihishmorim shakitakyowiyokuk abom. Aria shopunek, esheshshanogugur aria shatuk Iruhin ananinnyeigur nyato shakri, “Doukih nyumnahapak matik enesh kupaishi eshudok!”

Jisas Nakrip Livai Um Nugipeshan(Matyu 9:9-13; Mak 2:13-17)

27 Douk enyudok nyanakuk aria Jisasnakitak nanak aria natik anan armannyeigurinum Livai douk nape narao takisiri nape. Anan nape urupat anan napenarao takis atari iri. Aria douk Jisas na-trun aria nakripan, “Nyak yowi nyugipesheik unak.” 28 Aria Livai nakitak naku-tukuk eneshenesh ananish eshudok arianani anan hanak.

29 Aria douk arigaha anob nyutob ariaLivai nakitak nenek anagundebeguniwori-gun ananit urupat um Jisas. Aria sabaimiharao takis iri hani enesh hwarohwisharpesh shopunek shanak shapeum shuniLivai nini Jisas shuwok agundok worigun.

30 Aria anam Farisi hani anam henek sku-lumesh um lo iri, douk haniguk amudokFarisi iri hanaki hape. Aria amam hapehenekam baraen Jisas ananim disaipel ariaharigam hakri, “Ipak pani anam pawokworigun amudok harao takis iri hani es-hudok shenek eneshenesh yoweishi inahosiri?”

31 Aria Jisas nakri, “Arpesh douk arugehuwok iri ta mare shunak um dokta umnugabeyesh uwe, uwok. Eshudok douksharao arugeh iri atish ta shunak um doktaum nugabeyesh. 32Aria eik douk namudokatin kabi douk dokta um. Eik douk madaeinakumori ihwar yopishi arpesh shenekyopihi aih iri shatanam um shukon aparuhIruhin uwe, uwok. Eik yanakumori ihwareshudok douk shenek yoweishi inahos irium shukeshuk agabus yoweishi inahos ariashatanam shukon aparuh Iruhin.”

Jisas Nakripesh Um Agundok ShashakurUmWorigun Um

(Matyu 9:14-17; Mak 2:18-22)33 Aria enesh arpesh shakrip Jisas shakri,

“Sabaihi nyumneh Jon ananim disaipelhape henek beten obi nyutob, amamhashakur um amam mare huwok anagunworigun. Aria amam Farisi amamim dis-aipel shopunek douk henekesh namudokatin. Aria sabaihi nyumneh nyakim madaehunekesh namudok uwe, uwok.”

34 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-wobren baraen nakri, “Ipak pakri abudoknyutob anudok douk kadak narao arma-tok iri nini ananishi nupe um, eshesh tashushakur um worigun aria shupe meyohaka, uwok? Adur atin ta uwok. 35 Douknyutob ta bunaki um shuran shunak ku-paigunum aria abudok nyutob ananishi taurkwip purum anan aria ta shushakur umworigun shupe meyoh.”

36 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-wobren baraen shopunek nakri, “Ta mareenen arpen nyutupok anap rupahip anahnamuhi rupah aria nyutapeyop um anahjugwaihi uwe, uwok. Enyen nyunekesh na-mudok akure, enyen ta nyunek umunihwahudok namuhi rupah. Aria shopunek, tanyukwropop um aria ta mare pupe wosikahudok jugwaihi rupah, uwok.”

37 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-wobren baraen shopunek nakri, “Aria

Page 125: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 5:38 122 LUK 6:16shopunek, ta mare enen arpen nyurak an-abar namubari wainibar abar bubuh anapjugwaipi memeip munuhwip douk shapeshor wainibar abar um uwe, uwok. Enyennyunekesh namudok akure, abrudok na-mubari wainibar ta bubrigesh apudok jug-waipi munuhwip aria wain ta nutourakukatap atin. Aria apudok munuhwip tayowep. 38 Aria namudok ta uwok. Na-mubari wainibar abar ta shisharabar na-musi atus munuhwis. 39 Aria shopunek, tamare enen arpen nyukri nyuwok rigibarwainibar abar burik aria wata nyukri nyu-wok namubari bugiguk uwe, uwok. Ummaresh? Enyen nyakri abrudok jugwaibariabar douk yopubari.”

6Ahudok Nyumnah Sabat Eshesh JudaMour

Uwok Shape Meyoh Ahi(Matyu 12:1-8; Mak 2:23-28)

1 Anah nyumnah Sabat, Jisas nakitaknawish nanak anag nubarig douk shauwit agari. Aria ananim disaipel hanakhape hopirak anat urubit wit aria hapehamaprut wis um haworishat hatoh. 2Ariaamam Farisi harigani hakri, “Ipak penekenum enyudok? Apakin lo douk nyakri apakmare munek enen mour ahudok nyumnahSabat!”

3 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipakpatarih baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri um abudok nyutob Devit nani ananimnyurub bamum aka, uwok? 4 Devit douknawish Iruhin ananit debeiti urupat arianohuri atudok bret douk henek ofa hakoIruhin iri. Aria anan nawok anat arianakom anat ananim arman hatoh. Ariashopunek, apakin lo douk nyakri mareenesh meishi arpesh shuwok atudok bretuwe, uwok. Amam pris atum, wosik.”

5 Aria Jisas wata shopunek nakripamnakri, “Douk eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri debeiwe iriaria ikrip arpesh um shunek mour ahudoknyumnah Sabat um. Umum maresh? Eikyeyoh ahudok nyumnah sabatih.”

Jisas Nagabe Anan Rogur YowenyanariAhudok Nyumnah Sabat

(Matyu 12:9-14; Mak 3:1-6)

6 Kupaihi nyumnah Sabat, Jisas nanaknawish anat eshesh Juda shape sheneyag-wreh baraen-ati urupat aria nape nenekskulumesh um Iruhin ananin baraen. Ariaagundok anan arman douk ananin yopunyirogur douk yowen iri nanaki nanameshnape. 7 Aria anam henek skulumesh umlo iri hani amam Farisi hape duk atin hatikJisas um hakri kadak nukri nubrig enyudoklo um nugabe anudok rogur yowenyanariahudok nyumnah Sabat um, aria amamhunek kwotuman. 8 Aria Jisas nadukemamamip urkwip aria nakrip anudok roguryowenyanari nakri, “Kitak nyiyotu agun-dok umeshudok ihishmorim shutrin.” Ariaanan nakitak nanak neyotu orokohun.

9 Aria Jisas nakripam nakri, “Eik yakriisorikep, apakin lo nyakri ta apak munekmaresh ahudok nyumnah Sabat? Apakmunek yopunyi mugu o munek yoweishiinahos? Mutaurum arpesh shupe wosikaka, uwok o mesh shugok?”

10 Aria Jisas neyotu natrish atin atinarigaha neyatesh aria nakrip anudok rogurnyenekan iri nakri, “Nu nyakin rogur.”Aria anan nonu rogur aria enyen yopinabom. 11 Aria amudok henek skulumeshum lo iri hani amudok Farisi hatik namu-dok aria amam nyirub juwehosirub abomum Jisas. Aria amam kanak hape haneyag-wrah hakri, “Apak ta muneken mumamanudok arman?”

Jisas Nagraeh Ananim 12-poreim Aposel(Matyu 10:1-4; Mak 3:13-19)

12 Aria anah nyumnah Jisas nato anagmihig um nunak nunek beten. Aria agun-dok anan nanak nape nenek beten umIruhin anab wab shuknib. 13 Douk nenekbeten arigaha gagruk aria nahwar ihim-morim ananim disaipel hanak. Aria anannagraeh 12-poreim atin um nishopokamhunak hukripesh ananin baraen iri arianodowom nyeigur aposel. 14 Anan na-graeh Saimon, douk Jisas nodowon ku-painyi nyeigur Pita iri nani ananin waninAndru, hani Jems iri Jon. Amam hani Filipiri Bartolomyu. 15Hani Matyu nani Tomasiri kupaini Jems, anan douk Alfius ananinnuganin, hani kupaini Saimon douk neiranap awirop shahwaresh um Selot6:15iri.16 Amam hani Judas douk kupaini Jems

6:15 6:15 Putik futnot nyape Matyu 10:4 iri.

Page 126: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 6:17 123 LUK 6:30ananin nuganin nani kupaini Judas doukshahwaran um Judas Iskariot iri. AnudokJudas douk ta niyabig Jisas ananim horimum Jisas iri.

Jisas Nenek Skulumesh Um Iruhin AnaninBaraen Aria Nagabe Eshudok Sharao Arugeh IriShatogur Yopish

(Matyu 4:24-25; Mak 3:7-12)17 Douk enyudok nyanakuk aria Jisas

nani ananim disaipel habuhi habuh hey-otu anabik beriyaigunum aria sabaishiarpesh shanaki. Enesh douk shagipeshanan iri shani enesh shanaki sabairubishokurubi warub douk bape shokugi na-hobig Judia iri. Enesh shanaki Jerusalem,enesh shanaki arbudok shokurubi warubdouk bape hurukatin um debeigwi yougiri. Anarub douk bape hurukatin um ar-budok debeirubi warub Tair aria Saidon.18 Eshesh shanakumori shumnek ananinbaraen aria shopunek um nugabemesh es-hudok douk sharao arugeh iri. Eneshdouk yoweishi sagabehos shapenyesh irishopunek shanaki aria Jisas nagabeyesh.19 Aria ihishmorim arpesh shakri anandouk dodogowini. Douk namudok aria es-hesh shakri ta eshesh shunak shususuwanmeyoh um, eshesh ta wata yopish. Aria es-hesh shanak shasusuwan aria eshesh watayopish.

Jisas Nakri Um Arpesh Shunadudareh IriShuni Arpesh Shureh Iri

(Matyu 5:1-12)20 Aria Jisas natanam natik ananim di-

saipel aria nakripam nakri, “Ipak doukyaruhish um eshudok eneshenesh iri doukpawish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um! Douk namudok ariaipak douk panadudareh. 21 Aria ipakdouk nyurub baep iri douk panadudareh.Um maresh? Iruhin ta nukep wori-gun pugnoh aria wata dugurep! Ariaipak douk pape poreh iri douk panadu-dareh. Um maresh? Anah nyumnahipak ta wata pugukoruh. 22 Aria ipakdouk arpesh shutripum agundok pagipesheik Anudok Arman douk adurinyi arpeniri aria shunowisep shutripukuk yoweisinabes um, ipak douk panadudareh. 23 Ipakta punadudarehpubouk ganiganiguk abomum abudok nyutob eshesh shunekesh-umep namudok um. Um maresh? Ipakish

yopishi eshudok douk shakusumep iruhwheven. Seiwok esheshish popehesh yame-hesh shopunek douk shenekesh-umam na-mudok atin amam seiwokimi profet.

24 “Aria ipak douk pogrem sabaishieshudok iri eik yakri gihaumep. Ummaresh? Yopishi abudok amnabish eshu-dok ipakpanadudareh-umesh ipakparaeshdouk. Kweipon ipak ta pumnek debeirieriger. 25 Eik yakana gihaum ipak doukpawok worigun dugarep iri. Um maresh?Ipak ta wata nyurub bep. Aria kweiponipak ta pumnek debeiri eriger um de-beirubi nyurub bep! Aria eik yakana gi-haum ipak douk pape panagukoruh iri.Um maresh? Ipakiruh aparuh ta watayoweruh aria pureh debeg abom. Ariakweipon ipak ta pumnek debeiri eriger umpureh yowiyokuk. 26 Aria eik yakana gi-haum ipak douk ihishmorim arpesh shatukipakish nyeiguhw shakri ipak yopipariabom iri. Ipak ta pumnek aria gamopudukem amaen douk ta nyutogrumep iri.Kweipon ipak ta pumnek debeiri eriger.Um maresh? Seiwok esheshish pope-hesh yamehesh douk shenekesh namudokatin abom um shatuk amudok henek ro-hwumesh iri profet amamish nyeiguhwshato iruhw.”

Apak Ta Urkum Apahw ShunawashamApakish Horik Horin

(Matyu 5:38-48)27 Aria Jisas apa nakripesh baraen

nakri, “Aria eik yakrip ipak douk pemnekeikin baraen iri. Ipak urkum apahw tapunawasham abom um ipakim horimaria punek yopihi aih um eshudok doukshutripukuk yoweisi nabes iri. 28 Ariapunek beten um Iruhin um nunekumeshyopihi aih um eshudok douk shenekyoweihi aih um ipak aria shukri iruhwum shukri enen amaen nyutogrumep iri.Aria punek beten um Iruhin um nutaurumeshudok douk shep shanumugep iri. 29Ariata enen arpen nyukri nyubo wobreshpopaeshohos um, nyak ta nyutanamnyuken wobresh nyesh shopunek. Ariaenen arpen nyukri nyunatrin nyakit saketum, nyak nyuken nyakit siot shopunek.30 Aria ta enesh arpesh shusuwep umpukesh enesh eshudok eneshenesh um,ipak ta pukeshesh. Aria shopunek, ta enen

Page 127: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 6:31 124 LUK 6:44arpen nyutrin nyunohur enesh eshudokum, nyak mare wata nyunak nyusuwenaria ta nyutrinyesh uwe, uwok. 31 Ehudokaih douk ipak pakri arpesh shunekeh umipak iri, ipak shopunek ta punek ehudokatih aih um eshesh.

32 “Aria ipak urkum apahw shu-nawasham eshudok douk eshesh urkumapahw shunawasham ipak iri atishi um,ipak ta omi nyutuk ipakish nyeiguhwshuto iruhw? Adur atin ta uwok. Shenekeneshenesh yoweishi inahos iri shopunekapa urkum apahw shanawasham eshudokdouk eshesh urkum apahw shanawashameshesh iri atish! 33 Aria ta ipak punekyopihi aih um eshudok douk shenekyopihi aih um ipak iri atish um, ipakta omi nyutuk ipakish nyeiguhw shutoiruhw? Adur atin ta uwok. Shenekeneshenesh yoweishi inahos iri shopunekapa shenekesh namudok atin! 34 Aria tapukesh eshudok arpesh douk padukemeshum ta wata shubeyeshumep iri atish um,ipak ta omi nyutuk ipakish nyeiguhwshuto iruhw? Adur atin ta uwok. Shenekeneshenesh yoweishi inahos iri arpeshshopunek apa shenekesh namudok atin!35 Aria namudok ta uwok! Ipak ta urkumapahw punawasham ipakish horik horinaria punek yopihi aih um eshesh. Ariapukesh eshudok aria mare punek urkumum eshesh wata shukepeshi eshudok uwe,uwok. Ipak punekesh namudok aria anahnyumnah Iruhin ta nunekumep sabaishiabom eshudok yopishi eneshenesh ganiiruhw heven. Aria shopunek, ipak taputogur Debeini Iruhin nape iruhw iriananish batowish. Um maresh? Anandouk yopunumeshudok doukmare shunektenkyuman iri uwe, shani eshudok doukshenek yoweishi inahos iri aria natau-rumesh. 36 Ipakin Yaken apa nenek gihaumeshudok douk shenek yoweishi inahos iriaria nataurumesh. Douk namudok ariaipak shopunek ta punekeshnamudok atin.”

Apak Mare Munek Skelim Um Kupaishi(Matyu 7:1-5)

37 Aria Jisas apa nakripesh baraen shop-unek nakri, “Ipak mare punek skelimumkupaishi, aria Iruhin shopunek ta marenunek skelimep uwe, uwok. Aria ipakmarepukesh enen baraen kupaishi pukri eshesh

shenek yoweishi inahos iri, Iruhin shop-unek ta mare nukep enen baraen nukriipak penek yoweishi inahos iri. Aria ipakmare pubeimesh yoweishi inahos kupaishishenekesh um ipak iri aria pukweshi-hesh um eshesh, aria Iruhin ta nukweshi-humep ipakish yoweishi inahos shopunek.38 Aria ipak pukesh eneshenesh kupaishium, Iruhin ta wata nukep enesh eshu-dok ipak. Anan ta nutaurumep nukepsabaishi eshudok aria ta shuknigun abomum ipak. Aria makwunish eshudok ipakpukesh kupaishi um, eshudok Iruhin tawata nubeyeshumep namudok atin.”

39 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-wobren baraen nakri, “Anan nabes se-shukan iri ta mare niyabig yah um kupaininabes seshukan iri, uwok. Aria anan taniyabigan yah um, amam biom ta hunakhutu hugrukuk anag nuwag. 40 Aria shop-unek, ta mare enen arpen nyanak um skuliri nyukri nyupe debeinyi umenyenyin tisauwe, uwok. Aria ihishmorim ta sheyatakesheshin skul iyoh aria eshesh ta kadakshutogur kabi douk esheshim tisa ami um.”

41 “Nyak douk mare nyutik abudok de-beibi bagab douk bor nyakip nabep iri uwe.Douk namudok aria nyak ta nyutrugun umagundok shokuguni nyubuhas-igun douknor nyakin arpen enyenyip nabep iri mu-mam? 42 Nyak douk mare nyutik abudokdebeibi bugob douk bor nyakip nabep iriuwe. Douk namudok aria nyak ta marenyukrip nyakin arpen um nyutukumanagundok shokuguni nyubuhas-igun douknor enyenyip nabep iri uwe, uwok. Nyaknyenek rohw iri! Sagomatin nyak ta nyuriknyutukuk abudok debeibi bagab douk bornyakip nabep iri ba iyoh. Aria nyak ta gamonyunatrugun wosik aria kadak nyutuku-man agundok shokuguni nyubuhas-igundouk nor nyakin arpen enyenyip nabepiri.”

Yoweipi Shuruwep Apa Peir YowegosiRowos

(Matyu 7:16-20, 12:33-35)43 Aria Jisas apa nakripesh baraen shop-

unek nakri, “Yoweipi shuruwep ta marepir enen yopunyi rowog. Aria yopipi tamare pir enen yoweinyi rowog uwe, uwok.44 Arpesh ta shutik shuruwep atip ariata shudukemesh um enyen douk yopunyiaka, uwok yoweinyi. Arpesh ta mare

Page 128: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 6:45 125 LUK 7:12shudi enep shuruwep nyeigurip um fik irienen segego watogren iri rowog, uwok.Aria shopunek, ta mare enesh arpeshshudi enep wainip shuruwep enen segegowatogren iri rowog, uwok. 45 Aria arpeshshopunek douk namudok atin. Yopunyiarpen douk yopumi urkum mape numuniri apa munek yopuhi aih. Aria yoweinyiarpen douk yowemi urkum mape numunenyenyim urkum iri apa munek yoweihiaih. Um maresh? Arpesh apa sheneyag-wreh enenyenen nyape numun esheshipurkwip iri.”

Biom Harok Urusag Iri(Matyu 7:24-27)

46 Aria Jisas apa nakripesh baraen nakri,“Ipak apa pohware pakri, ‘Debeini’ ariaipak madae pugipesh eikin baraen uweum maresh? Namudok uwok. 47 Eshudokarpesh douk shunakumori eik aria shum-nek eikin baraen shugipeshen iri, eshesh takabi douk maresh um? 48 Eshesh douk kabianan arman douk nakitak narok nuwa-gos arigaha nabuh nasuhw burbudu arianakitak nawu uroruh aria narok ananiturupat iri. Douk narokat wosik aria es-hah harari worub bau bat aria babirak bamadae butukat uwe, uwok. 49 Aria eshu-dok douk shumnek eikin baraen aria mareshugipeshen iri douk kabi anudok armandouk narok urupat atap meyoh iri. Ananmadae nurok anagos nuwagos ba iyoh, arianu uroruh aria kadak nurukat uwe, uwok.Aria anan narokat aria eshah harari ariaworub bau batukat aria tatu.”

7Jisas Nagabe Anan NenekumanMour Anan

Debeini Soldia Iri(Matyu 8:5-13)

1 Douk Jisas nakripesh enyudok baraenneyaten shemneken aria nakitak nanakum Kaperneam. 2 Aria agundok anan de-beini um amam soldia iri nape. Anandouk nanaki abrudok wabur Rom. Ariaanudok douk nenekuman mour iri arugehhapeyan aria anan hurukatin um nugok.Aria anudok debeini soldia douk urkummakriyan abom. 3 Aria anan nemnek umJisas nanaki nape Kaperneam um, arianeshopok anam eshesh Juda esheshim de-beimi um hunak hukripan um nunaki nu-gabe anudok nenekumanmour iri. 4-5Douk

neshopokam hanak hatogur um Jisas ariaharigan debeg abom hakri, “Anudok de-beini soldia douk yopuyopuni abom. Douknamudok aria nyak nyunak nyutauruman.Anan douk urkum makri apak ihishmorimJuda abom aria anan kanak nakop utaboraria marok apakit urupat mape meyag-wreh baraen-atari.”

6 Aria Jisas nakitak neiram hanak.Douk hanak hurukatin um urupat ariaanudok soldia nakitak neshopok anamananim arpeshim hanak hakrip Jisas hakri,“Debeini, anudok soldia nakri nyak marenyunak ananit urupat. Um maresh? Anandouk madae yopuni um nyak nyunakananit urupat um uwe. 7 Aria shopunek,anan douk madae yopuni um nunakihurukatin um nyak aria nutrin uwe. Ariaanan nakri nyak nyukri baraen atin ariaanudok nenekuman mour iri wata yopun.8 Anan nadukemesh um nyak nyukribaraen atin um, anan ta wata yopun. Ummaresh? Anan douk nape shakamumananin debeini soldia. Aria anan shopunekdouk nape debeini um kupaimi soldia.Aria ta anan nukrip anan um nunak um,anan ta nunak. Aria nukrip anan umnunakumori, anan ta nunaki. Aria tanukrip anudok nenekuman mour meyohiri nukri nenekume enyudok mour, ananta nuneken.”

9 Aria Jisas nemnek namudok arianakitak yowiyokuk aria natanam nakripeshudok sabaishi arpesh shagiman irinakri, “Eik yakripep, apak kanak Israel, eikmadae itik enen atin arpen nyunek bilipdodogowin atin namudok uwe!” 10 Ariaamudok douk neshopokam hanakumhukrip Jisas iri wata hatanamhanak urupataria hatik um anudok nenek mour umanudok soldia iri wata yopun.

Onok Armatok Anan Nagok NakusopukukIri Okwokwin Nuganin Nagok Aria Jisas WataNonohur Nakitak Nape

11 Douk Jisas napeigu aria nakitaknanak um anabur wabur shahwaraburum Nain iri. Aria ananim disaipel hanisabaishi arpesh shopunek sheiran shanak.12 Douk nanak natogur Nain aria natikum enesh shasahi anan nagok iri armanshanaki. Anudok arman ananik amakekdouk kwabuki anan atun. Aria okwokwinraminen douk nagokuk aria sabaishi

Page 129: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 7:13 126 LUK 7:30arpesh sheirok shanaki. 13 Aria doukDebeini natik namudok aria anan nakrigiha abomaria nakripok nakri, “Nyakmarenyureh.”

14 Aria anan nanak nasuhw asudokbokis douk shore iri anudok-asi bashanasahumori aria eshudok shanasahi iri,shatik namudok aria sheyotu. Aria Jisasnakri, “Shokuni! Kakitak, eik yakripen!”15 Aria anudok nagok abom iri nakitaknape neyagwreh aria Jisas nakrip ananikamakek nakri, “Nyakin nuganin anudok.”16 Aria douk ihishmorim shatik namudokaria eshesh shanogugur abom aria shatukIruhin ananin nyeigur nyato iruhw ariashakri, “Anan debeini profet nanaki napeorokohun um apak.” Aria shopunek shakri,“Iruhin nanaki umnutaurum apak ananisharpesh.”

17 Aria enyudok baraen nyowe nyanaksabaigunum agudok shokugi nahobig Judiagani kupairubi warub bape hurukatin irishopunek um enyudokmour Jisas nenekeniri.

JonNenek Baptaisumesh Iri Neshopok BiomAnanim Disaipel Um Hunak Humnek Jisas

(Matyu 11:2-19)18-19 Douk Jon ananim disaipel hakrip

Jon um enyudok Jisas nape nenekeniri aria anan nahwar biom hanaki arianeshopokam hanak. Amam hanakumhorik Debeini hukri, “Douk Iruhin tanishopokan nunaki iri douk nyak aka,uwok. Ta mupe mutrugun um kupaini?”20 Aria amam hanak hatogur um Jisasaria harigan hakri, “Jon douk nenekbaptaisumesh iri neshopokohw-ari ariawanaki um usorigen um, ‘Douk Iruhinnakri um nishopokan nunaki iri armandouk nyak aka, uwok. Ta mupe mutrugunum kupaini?’ ”

21 Aria abudok nyutob Jisas nagabesabaishi arugeh hapeyeshi iri shanisagabehos shapenyesh iri. Aria shopuneknagabe sabaishi nabes seshukeshi ariaeshesh wata shatrugun. 22Aria Jisas nakripamudok Jon ananim disaipel nakri, “Ipakwata punak pukrip Jon ummour douk ipakpatrin iri nyuni baraen ipak pemnekeniri. Nabes seshukesh iri wata shatrugun,aria eshudok douk shape atap atin iriwata shakitak sharahaen. Aria yagabearugeh lepra hapenyesh iri wata yopish,

aria arigos seshukesh iri wata shemnek.Aria yohur shagok iri wata shakitak shape,aria yakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen eshudok douk yaruhish iri arpeshshemneken. 23 Aria eshudok arpesh doukurkwip porum eik aria shasuhw eikinbaraen iri, eshesh douk shanadudareh!”

24 Aria douk Jon ananim hatanam hanakaria Jisas nape nakrip eshudok sabaishiarpesh um Jon nakri, “Riguk ipak panakpatik Jon gani wehigunum arpesh uwokum, ipak pakri anan douk maran armanaria ipak douk panak patrun? Pakri anandouk madae dodogowin kabi douk worurdouk uhwin nyarar nyanak wobuwobur iri,uwok? 25 O panak um putik maresh? Ipakpanak um putik anan arman douk noreyopihi atih rupeh iri? Uwok. Shenekyopihi atih rupeh aria shawok yopishi atishworigunish aria shape wosik atin iri, es-hudok douk shape king-omi amamig otugurusag. 26 Aria eik yakri ipak pukripeum ipak panak um putik maresh? Ipakpanak um putik anan profet, uwok? Aduratin abom anan douk anan profet. Ariashopunek, anan douk neshagrakuk amu-dok anam profet-omi. 27 Baraen douknyetem Iruhin ananik Buk abom iri douknyakrium anudok Jon. Aria Iruhin douknakri, ‘Eik ta ishopok anan nurao eikinbaraen iri nurik nunak. Anan ta nuriknunak nugabeimen yah nyak!’ ”

28 Aria Jisas nakri, “Eik yakripep, Jonananin nyeigur douk nyatouk nyesha-grakuk ihishmorim arpesh douk shapeagundok atap iri esheshish nyeiguhw. Ariaeshudok arpesh douk eshesh nyeiguhwmadae shutowesh uwe, aria shawishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um, esheshish nyeiguhw douk sha-touk sheshagrakuk Jon ananin nyeigur.”

29 Aria douk ihishmorim arpesh shaniamudok harao takis iri shemnek Jisasneyagwrehen iri baraen aria eshesh shapeshanadudareh. Eshesh shanadudarehum agundok riguk eshesh shemnekIruhin ananin baraen shagipeshen shakriwosik yopinyi baraen aria Jon nenekbaptaisumesh um. 30 Aria riguk amamFarisi hani amudok henek skulumeshum lo iri hemnek Iruhin ananin baraenaria hokomukuk agabus Iruhin ananim

Page 130: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 7:31 127 LUK 7:47urkum aria hakri uwok um Jon nunekbaptaisumam um.

31 Aria Jisas nakri, “Eik ta iyabigepmaresh eshudok doukishi arpesh doukshakonaguk agabus Iruhin iri. Eshesh kabidouk omi um? 32 Eshesh kabi douk shok-wishi douk shemnek kupaishi esheshinbaraen aria madae shugipeshen atin iriuwe. Shokwishi apa shanak shape agundokdouk eshesh apa shantorum shapeum ariaenesh shape shahwar enesh shakri, ‘Apakmanadudareh aria mape mahapur buwaenaria ipakmadae putaurumapmiyarub uwe!Apak mape mareh meyarub aweruh douksheyarub-aruh um shagok iri um aria ipakmadae pureh uwe.’ 33 Um maresh? Doukriguk Jon nenek baptaisumesh iri nanakiaria anan madae nuwok yopishi worigunshuni wainibar abar uwe aria ipak madaepumnek ananin baraen pugipeshen uwe.Aria ipak pakri, ‘Anudok enen yoweinyisagab nyapenyan aria nagugak!’ 34 Ariadouk shopunek, eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri yanaki aria yapeyawok worigun nani wainibar abar ariaipak pakri, ‘Tik nani nawok sabaiguni wori-gun iri. Anan nawok sabaibari waini-bar abar aria nagugak. Aria shopunek,nani amudok harao takis iri hani eshu-dok shenek eneshenesh yoweishi inahosiri shape!’ 35 Aria eshudok arpesh doukshagipesh Iruhin iri shenekeh iri aih doukheyabigap um Iruhin ananim urkum doukyopumi atum.”

Onok Kwonek Yoweishi inahos Iri Arma-tok Kwakwrup Jisas Ananiruh Yeriweruh UmSanda

36 Anan Farisi nahwar Jisas um nunaknini anan huwok worigun ananit urupat.Aria Jisas nakitak nanak natogur anudokFarisi ananit urupat aria nani anan hapetebol hape hawok worigun. 37 Aria abru-dok wabur, onok armatok douk kwoneksabaishi yoweishi inahos iri kwape. Ariaokwok kwomnek um Jisas nanak nanianudok Farisi hape hawok worigun um.Aria okwok kwakitak kwohur anar yopuribotol douk shenegor utom iri shukunir umyopunyi sanda iri kwasuwor aria kwanak.38Okwok kwanak kweyotu agabin um Jisashurukatin um ananiruh yeriweruh ariakwape kworeh. Okwok kworeh aria abih

habuh hetem ananiruh yeriweruh aria ok-wok wata kwakwu okwokwig barag kwapekwagabe-aruh. Aria okwok kwanapuprik-aruhba iyoh, aria douk kwagabeumanyeri-weruh kwakwu enyudok sanda.

39 Aria anudok Farisi douk nahwar Jisasnanaki iri natik namudok aria anan kanaknaneyagwreh nakri, “Aria anudok armandouk adurini profet abom akure, anan tanudukemesh um okwudok armatok doukkwape kwasusuhw ananiruh yeriweruh iri.Aria shopunek, anan ta nudukemesh umokwok douk kwenek yoweishi inahos iri!”

40 Aria Jisas nakripan nakri, “Saimon, eikyakri ikripen um enen baraen.”

Aria Saimon nakri, “Wosik tisa, kripe.”41 Aria Jisas nakripan nakri, “Anan ar-

man nukom anabor utabor biom armam.Anan nakon 100 kina, aria anan nakon 10kina atin. 42 Aria amudok biom utaboruwok umwata hubeabor-bunamanumariaanan nakri nyunekesh. Aria nyak nyakrimeini ta urkum munawasham abom umanudok nakom utabor iri?” 43Aria Saimonnakri, “Eik yakri anudok douk nakon 100kina iri.”

Aria Jisas nakri, “Nyak nyakri adurinbaraen.”

44 Aria natanam natik okwudok arma-tok aria nakrip Saimon nakri, “Nyak ny-atik okwudok armatok? Eik yanaki nyakiturupat aria nyak madae nyuke anabarabar um inokwrup eikiruh yeriweruh uwe.Aria okwudok kwape kwareh aria okwok-wih abih habuh hetem eikiruh yeriweruharia wata kwakwu okwokwig barag kwapekwagabeume yeriweruh. 45Aria nyak doukmadae nyunapuprike uwe. Aria okwu-dok, abudok nyutob eik yanaki atinyumarigaha douk, okwok kwape kwanapuprikeikiruh yeriweruh. 46 Aria nyak doukmadae nyuwanume anar yopuri wel baraguwe, aria okwudok kwakwrupame yeri-weruh sanda. 47 Okwok urkum doukmanawasham eik abom. Namudok ariaeik yakripen, Iruhin douk madae nusuh-wesh um eshudok sabaishi yoweishi ina-hos riguk okwok kwenekesh iri uwe arianakwreyeshuguk. Eshudok arpesh doukshenek karowishi yoweishi inahos ariaIruhin madae nusuhwesh-umesh uwe arianakwreyeshuguk iri, esheship urkwip tapunawasham Iruhin shokubur atin.”

Page 131: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 7:48 128 LUK 8:1348 Aria Jisas nakrip okwudok ar-

matok nakri, “Iruhin madae nusuh-wesh nyakish yoweishi inahos uwe arianakwreyeshuguk.” 49 Aria eshudok shanianan shape shawok worigun iri esheshkanak sheneyagwreh shakri, “Anudokanan douk meini arman aria douknakri Iruhin madae nunasuhwesh umarpesh shenekesh iri yoweishi inahos arianakwreyeshuguk um?” 50 Aria Jisas nakripokwudok armatok nakri, “Nyak nyenekbilip um Iruhin aria anan douk nanaraennyatanamori nyapewosik abom. Namudokaria nyak nyunak aria nyakihw apahwhwur wosik.”

8Ono Armago Wagipesh Jisas

1 Douk anob nyutob banakuk aria Jisasnakitak nanak anarub debeirubi warubbani anarub shokurubi. Anan nanak napenakripesh yopinyi baraen um agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshum. Aria ananim 12-poreim disaipelshopunek hanaman hanak. 2 Amamhani ono armago shopunek douk rigukJisas nahiyah-umokuk yoweishi sagabehosshani arugeh douk hapenyo iri shanamanshanak. Oudok armago onok doukMaria douk kwanaki wabur Makdala iri.Okwok douk seiwok Jisas nahiyah-umokukeshudok 7-poresh yoweishi sagabehosshapenyok iri shatogur sharuwokuk iri.3 Aria onok douk Joana douk okwokwinraminen nanahwaram Susa iri. Anandouk nenek mour Herot ananit urupat.Owo wani Susana kwani sabaiwari armagoshopunek wagipeshan. Aria owo apawataurumam nani ananim disaipel umwokam anabor owowibor utabor banianagun worigun.

Anan Arman Nawashak Wit Nubarig Iri(Matyu 13:1-9; Mak 4:1-9)

4-5 Douk eshesh shanak aria sabaishiarpesh abom shanaki sabairubi warub irishape shanaki um shakri shutik Jisas. Doukarigaha sabaishi shanaki sheyotu aria Jisasnakripesh enyudok wobuwobren baraennakri, “Anan arman nanak nawashak witananig um nubarig. Anan nawashat ariaanat tabuh takus yah, aria arpesh shara-haen shoshishat aria armiguhw hwabuhhwatuhur hwatoh. 6Aria anat tabuh takus

utabor um. Aria atat pupuwarat takih ariaabar uwok anabar uwe aria yarit. 7 Ariaanat tabuh tagrukuk anaruh utoruh iriamnab aria pupuwarat takih aria aruhu-dok segegoiruhi madaruruh hashapamat.8 Aria anat tabuh tagrukuk yopubi amnabaria pupuwarat takih aria sabaiti teir. Atat100-poreib urub beir atin atin apakiwog.”

Aria douk Jisas nakriyuk namudokaria anan nakripesh nakri, “Ipak arigossapenyepari ta gamo pumnek eikin baraenaria pugipeshen!”

Baugenyum Um Baraen Um Agundok JisasNakripesh Wobuwobren Atin Baraen Um

(Matyu 13:10-17; Mak 4:10-12)9 Douk Jisas nakriyuk enyudok

baraen aria ananim disaipel hariganumbaugenyum baraen um enyudok wobu-wobren baraen anan nakriyen iri. 10 AriaJisas nakripam nakri, “Iruhin douknakripep baugenyum baraen um enyudoknyanabeshuk iri baraen ipak atip umarpesh shuwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um. Ariaihishmorim kupaishi ta uwok. Eshesh tashumnek wobuwobren atin aria ta shutikum baugenyum aria ta mare shudukemen.Eshesh ta shumnek baraen aria ta mareshudukem baugenyum uwe, uwok.”

Jisas Nakripesh Um Baugen Um BaraenUm Enyudok Wobuwobren Baraen Um AtudokUrubit Wit

(Matyu 13:18-23; Mak 4:13-20)11 Aria Jisas ta nakri namudok, “Enyudok

wobuwobren baraen um anudok nawashakwit nubarig iri douk nyanak namudok.Atudok wit douk kabi Iruhin ananinbaraen um. 12 Aria atudok douk tabuhtakus yah iri douk kabi eshudok arpeshdouk shemnek Iruhin ananin baraen, ariaSatan nanaki natrish narauguk enyudokbaraen douk nyape esheshiruh aparuhiri. Anan nenekesh namudok um esheshmare shusuhw Iruhin ananin baraendodog shugipeshen aria Iruhin watanunaraesh shutanamori shupe wosikabom uwe, uwok. 13 Aria atudok tabuhtakus utabor um iri douk kabi eshudokarpesh douk shemnek Iruhin ananinbaraen shanadudareh-umen aria esheshshemneken meyoh iri. Eshesh madaeshusuhwen dodog uwe. Eshesh shenekbilip um enyudok Iruhin ananin baraen

Page 132: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 8:14 129 LUK 8:27-29shakri adurin banab nyutob meyoh. AriaSatan nokwiraehesh um shunek yoweishiinahos aria eshesh shakutukuk Iruhinananin baraen aria wata shatanam shanakshenek yoweishi inahos. 14 Aria atudokdouk tabuh tagrukuk utoruh hatogrohiurah iri douk kabi eshudok arpesh doukshemnek Iruhin ananin baraen, aria es-hesh shapeum shakri shunogrem sabaishieneshenesh eshudok iri. Aria esheshshanadudareh um eshudok enesheneshabudok amnabishi atish. Eshesh doukshenek wari um enenyenen amaen douk tanyutogrumesh iri ariamishish shakitak umshurao sabaishi eneshenesh eshudok ariaeshesh shape shagipesh harik hapenyeshiri yoweihi aih. Aria eshesh madaeshunek yopihi aih uwe, uwok. 15 Ariaatudok douk tabuh takus yopubi amnab iridouk kabi eshudok arpesh douk shemnekIruhin ananin baraen aria shasuhwendodog shagipeshen iri. Esheshiruh aparuhdouk yopuyopuruh abom hape wosik ariasheyotu dodog abom shagipesh Iruhinananin baraen. Aria eshesh shenek yopihiaih aria shape kabi atudok wit douk sabaitiurubit teir iri.”

Lam Douk Shahemen Shashapomen AnatBaket Iri

(Mak 4:21-25)16 Aria Jisas ta nakri namudok, “Ta

mare enen arpen nyahem enen lam arianyukitak nyushapomen anat baket o nyun-yigren shakamum anat bet uwe, uwok.Enyen ta nyuhemen aria nyunyem iruhwum kadak arpesh shuwishamori shutikagundok enyen nyatrugun um. 17 Ariaihishmorim eshudok douk shanabeshukiri ta wata shutogur yopugunum. Ariaihishmorim eshudok douk arpesh sheshi-garish shakus iri ta wata shishurekeshshukus yopugunum. 18 Aria ipak kogamo pudukemesh aria gamo pumnek.Um maresh, eshudok arpesh douk shuraoIruhin ananin baraen shudukemen wosikiri, Iruhin ta wata gamo nukripesh enenshopunek. Aria eshudok douk madaeshudukem ananin baraen iri uwe, enyu-dok karowin eshesh shasuhwen iri ta watanutrish-enyuk.”

Jisas Ananik Amakek Kwani AnanimWarhim

(Matyu 12:46-50; Mak 3:31-35)

19 Douk Jisas nape nakripesh Iruhinananin yopinyi baraen eshudok sabaishiarpesh, aria ananik amakek kwani ananimwarhim shanaki um shakri shutrun. Doukshanaki aria sabaishi arpesh sheyotu sher-sharihan aria anan neyotuwi orokohun.Aria eshesh shabirak aria madae shu-nak hurukatin um anan uwe. 20 Douknamudok aria enesh shakripan shakri,“Nyakik amakek kwani nyakim warhimshashi shanaki sheyotu aduk. Aria esheshshakri nyak nyunak nyutrish.”

21 Aria Jisas nakripesh nakri, “Eshudokdouk shemnek Iruhin ananin baraen sha-suhwen shagipeshen iri eshesh douk kabieikik amakek aria eikim warhim um.”

Jisas Naho Debeinyi Uhwin NyagokNyabuhuk

(Matyu 8:23-27; Mak 4:35-41)22 Anah nyumnah Jisas nakrip ananim

disaipel nakri, “Apak munak gani wobre-hahig um waiyag.”

Aria amam hakitak hato bot aria hanak.23 Douk hanak yah aria Jisas yobusin atunaria nabuh neshuh. Aria debeinyi uhwinnyahur aria abar baprok bawishukuk botaria atat hurukatin um tubuhukuk atin.

24 Aria ananim disaipel hatik namudokaria hanak henyubarun um hakri, “De-beini, apak hurukatin um mugok wo!”

Aria anan nakitak naho enyudok uhwinaria morub um shunak shuruk shemshem.Aria uhwin nyanak nyagok nyabuhuk ariamorub shopunek madae butuk uwe, uwok.25 Aria anan narig ananim disaipel nakri,“Ipak madae punek bilip um eik uwe ummaresh?”

Aria amam hanogugur aria hapehanasorik um hakri, “Anudok mananarman? Anan naho uhwin aria abar umshunak shugok shubuhuk aria esheshshopunek shemnekan aria shanak shagokshabuhuk!”

Jisas Nagabe Anan Yoweishi SagabehosShapenyanari

(Matyu 8:28-34; Mak 5:1-20)26 Aria Jisas nani ananim disaipel

hanak arigaha hanak hatogur esheshGerasa eshesh-umok um. Agagun douknape gani wobrehahig um waiyag Galili.27-29 Agundok anan abrudok waburindouk yoweishi sagabehos shapenyan ariashenekan nagugak iri nape. Sabaihi

Page 133: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 8:30 130 LUK 8:42nyumneh eshudok sagabehos shasuwandodog anudok arman. Aria roubumnyutobanan madae nuwah rupeh uwe, uwok ariaurupat madae nupeyat uwe. Aria arpeshapa shatrun ihih nyumneh aria shasuwanshape shakwu senab shaweshik ananishroguhw aiyas. Eshesh shaweshikanaria anan naprukesh abudok senab ariaeshudok sagabehos sharan sharuwokshanak wehigunum arpesh uwok um.Anan nanak nape ganik wonugwegwiruh-igunum arpesh wokum.

Douk amam hanak hatogur aria Jisasnabuh nakih neyotu anagas aria anudoksagabehos shapenyanari nanaki natogru-man. Aria natik Jisas aria nohwar debegaria nanak nabuh nakus atap hurukatinum Jisas ananiruh yeriweruh. Aria nahwardebeg nakri, “Jisas, Debeini Iruhin ananinNuganin! Nyak nyakri nyuneke mumameik? Eik dodogoiwe yakripenyum yakrinyak mare nyuneke irao debeiri eriger.”

Anan nakripan namudok Jisas ummaresh, Jisas douk madae roubi nahoeshudok sagabehos um shukutun-ukukshutogur shuruwok.

30 Aria Jisas narigan nakri, “Nyaknyanahwar mumam?”

Aria anan nakri, “Apak sabaishisagabehos.”

Anan douk nakri namudok um maresh,sabaishi yoweishi sagabehos shawishshapenyan. 31 Aria sabaishi atish eshudoksagabehos dodogowish atish um Jisasshape apa shakri, “Nyakmare nyishopokapmunak mugrukuk agudok nuwag douk gorgabuhuk aria madae gubuh giyotu anaguniri uwe.”

32 Aria agundok anaguh burguhwhweyotuwi hurukatin um anagmihig. Ariaeshudok yoweishi sagabehos shakrip Jisasum nushopokesh shunak shuwish ogwuh-wudok burguhw aria anan neshopokeshshanak. 33 Aria eshesh shatograri anudoknagugak iri arman shanak shawish ogwuh-wudok burguhw. Aria ogwoguh hwatanamhwaruwok hwanak hwagrukuk enennatogur aria hwabuh hwabarahuk agudokwaiyag. Aria ogwoguh hwabarahuk ariaihiguhmorim hwagok hwatuh.

34 Aria amudok armam douk hape hakoogwuhwudok burguhw iri hatik namudok

aria hahur hanak hakrip eshudok doukshape debeiburi wabur iri, shani eshu-dok douk shape hurukatin um nahobigosiri um enyudok mugu douk nyatogur iri.35 Aria eshudok arpesh shakitak shanakum shutik enyudok mugu douk nyatoguriri. Eshesh shanak shatogur um Jisasaria shatik anudok douk sagabehos shaku-tunukuk shatogur sharuwok iri nape. Ananwata narao yopumi urkum aria nakitaknanug rupah aria nanak nape hurukatinum Jisas ananigas aiyas. Douk esheshshatrun namudok aria eshesh shanogugurabom. 36 Aria eshudok arpesh doukshatik enyudok mugu Jisas neneken irium nagabe anudok yoweishi sagabehosshapenyan iri shanakrip eshudok doukshanakumori shutik enyudok mugu douknyatogur iri. 37 Aria ihishmorim arpeshshape Gerasa iri shanogugur abom ariashakrip Jisas um nukutukuk esheshiburwabur ba nunak. Aria anan nakitak natobot aria natanam nanak gani wobrehahigum waiyag. 38-39 Aria anudok sagabehosshakutunukuk shatogur sharuwok iri naki-tak dodogowin um narig Jisas um nakrinunaman hunak.

Aria Jisas nakripan nakri, “Uwok, nyakwata nyutanam nyunak nyakibur waburaria nyukrip nyakishi arpesh um enyudokmour Iruhin neneken um nyak iri.”

Aria anudok arman wata natanamnanak um ananibur wabur aria nakripihishmorim arpesh um agundok Jisasnagabeyan um.

Jisas Nohur Jairus Ananik Nugawik Kwak-itak Kwape Aria Nagabe Onok KwasusuhwAnanih Rupah Iri

(Matyu 9:18-26; Mak 5:21-43)40 Aria Jisas natanam nanak arigaha

nanak natogur gani wobrehahig umdebeigi waiyag aria sabaishi arpeshshanadudareh-umani. Um maresh?Eshesh douk iganigadae shanaki shapeshatrugun-uman. 41 Aria Jairus douknape debeini um eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ati urupat iri shop-unek nanaki. Anan nanaki aria nabuhnakus atap hurukatin um Jisas ananiruhyeriweruh aria narigan dodog atin umniran nunak ananit urupat. 42Ummaresh?

Page 134: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 8:43 131 LUK 9:4Ananik otuk arag nugawik douk okwok-wish kwarahos amakek kwakwubuki-umeshi douk shatogur 12-poreish ariahurukatin um kugok.

Aria Jisas nakitak nape nanak yaharia sabaishi arpesh shopunek shana-man shanak wobuwobur aria anan nororokohun. 43 Aria agundok onok armatokdouk owishibor banakok kwape 12-poreishkwarahos iri shopunek kwanaki. Okwok-wibor utabor douk kweyatabor batuhukum kwator dokta omi um agundok hapehagabeyok um. Aria amam shopunek habi-rak madae hugabeyok uwe. Arpen doukmadae enen dodogowin um nyugabeyokuwe, uwok. 44 Douk namudok aria okwokkwagimori Jisas kwanaki agabinum ariakwasusuhw apubih um ananih rupah ariaowishibor tukarubor-ukuk abom.

45 Aria Jisas narigesh nakri, “Ominyanaki nyasusuhw eik?” Aria esheshihishmorim shatanam aria eshesh atinatin shakri eshesh uwok. Aria Pitanakri, “Debeini, sabaishi arpesh sheyotuhuruhuruk um nyak aria eshesh shanakishatatoruh-enyuk meyoh.”

46 Aria Jisas nakri, “Uwok, eikyadukemesh, enen arpen nyasusuhw eik.Ummaresh? Eik yemnek um Iruhin ananindodog douk nyogabe enen arpen.”

47 Aria okwudok armatok kwadukemeshum anan nadukemesh um agundok anannagabeyok um. Aria okwok kruk-krukkwanaki kwabuh kwakus hurukatin umJisas ananiruh yeriweruh. Aria eshudokihishmorim arpesh sheyotu aria okwokkwakripan um maresh shenegok aria ok-wok douk kwanaki kwasusuhw ananih ru-pah aria ahudok atuh wata yopuk abomum. 48Aria Jisas nakripok nakri, “Nugawik,nyak nyenek bilip nyakri eik dodogoiwe iriaria nyak douk yopin. Douk namudok arianyak nyunak aria nyakihw apahw hwurwosik.”

49 Aria douk Jisas wata nape neyagwrehatin aria anan napei Jairus ananit uru-pat iri nanaki nakrip Jairus nakri, “Jairus,nyakik nugawik kwagok. Douk namudokaria nyak mare nyukon mour debeini Tisaum nunaku nyakit urupat um.” 50Aria Jisasnemnek namudok aria nakrip Jairus nakri,“Nyak mare nyunogugur uwe, uwok. Nyaknyunek bilip atin aria nyakik nugawik tawata kwukitak kwupe.”

51 Aria Jisas nanak arigaha natogurJairus ananit urupat aria nakrip Pita naniJon iri Jems atum hani okwudok kwagokiri okwokwish amakenyish atish shana-man shawish numun. Kupaishi shapeikaduk. 52 Aria ihishmorim shape agundokiri shape shorep okwudok kwagok iri arma-tok. Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipak marepureh, okwudokmadae kugok uwe. Okwokkweshuhw meyoh!”

53 Douk anan nakripesh namudok ariaihishmorim shadukemesh um okwok doukkwagok. Namudok aria eshesh shanaguko-ruhan. 54 Aria Jisas nani ananim 3-poreimdisaipel hani okwokwish amakenyishshanak shawish numun aria anan nasuhwokwokwin rogur nakwuhur aria nakri,“Batowinyik, nyak kakitak!” 55Aria mishinnyakih nyawishok aria ahudok atuh okwokkwakitak kwape. Aria Jisas nakripesh umshukok anagun worigun. 56 Aria doukokwok kwakitak kwape aria okwokwishamakenyish shakitak yowiyokuk. Aria Jisasnakripesh dodogowinyi baraen um esheshmare shunak shukrip enesh arpesh umagundok anan nohur esheshik nugawikkwakitak kwape um.

9Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um Enyudok

Mour Douk Ta Amam Hunak Heneken Iri(Matyu 10:5-15; Mak 6:7-13)

1 Aria Jisas nahwar ananim 12-poreimdisaipel hanaki heyotu atugun, arianakom gobi nyani dodog um huhiyahugukyoweishi sagabehos. Aria shopunekum hugabe arugeh douk hape arpeshiri. 2 Douk anan nakripam jurug arianeshopokam hanakum hukripesh yopinyibaraen um agundok Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um aria hugabeeshudok arugeh haesh iri shutogur yopish.3 Aria anan nakripam shopunek nakri,“Ipak punak ahudok yah um, ipak marepusuhw enep butip o esharuh huniworigun aria utabor o eneh kupaihi rupehshopunek uwe, uwok. 4Aria punak anaburwabur aria abrudok waburish arpeshshukri wosik um shukep anat urupatum pishuh um, ipak punak pupe atudokatut urupat. Ipak pupe arigaha meihinyumnah pukri pukutukuk abrudok wabur

Page 135: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 9:5 132 LUK 9:19punak um, aria ipak kadak pukutubur-ukuk. 5Aria douk punak anabur wabur ariamadae shumnekep ariamadae shukep anaturupat um pishuh um, ipak pukutukukabrudok wabur aria punak. Ipak pikitakpugudupeshuk nyupruk kwotem ipakiruhyeriweruh iri kwukusuk abrudok waburaria punak. Ipak punekesh namudok umeshesh shutrip aria ta shudukemesh umeshesh douk shenek yoweihi aih aria Iruhinta nunekumesh debeiti kwot.”

6 Aria amam hakitak hape hakripeshIruhin ananin yopinyi baraen hanakatubur atubur warub. Aria shopunek,hagabe sabaishi arpesh arugeh hapeyeshiri.

Herot Nemnek Um Enenyenen Jisas NapeNeneken Iri

(Matyu 14:1-2; Mak 6:14-16)7 Aria king Herot douk nape debeini

gavman um agudok shokugi nahobig Galiliiri nemnek um ihishmorim eshudok doukshape shatogur iri aria anan nornor nape.Um maresh? Anan nemnek um enesharpesh shakri, “Jisas douk Jon nenek bap-taisumesh iri. Anan douk nagok aria watanakitak nape!” 8 Aria enesh shakri Elaijadouk seiwok nagok iri anan wata nakitaknape. Aria enesh shakri anan kupaini sei-wokin profet wata nakitak nape. 9 Esheshdouk shakri namudok, aria Herot nakri,“Eik yatupok Jon ananin aruhwigur ariaanan nagok. Aria douk anudok meinariarman douk eik yemnek um anan napenenek enenyenen dodogowinyi mour iri?”Douk namudok aria anan nape nabirak umnakri nutik Jisas.

Jisas Nekesh Worigun Sabaishi Arpesh AriaArmam Atum Douk 5,000-poreim

(Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-13)10 Aria Jisas ananim aposel wata

hatanamori aria hakripan um eshudokamamhenekesh iri. Aria anan narao amamaria amam atum hakitak hanam waburBetsaida. 11 Aria sabaishi arpesh shemnekum Jisas nanak nape abrudok waburum, aria eshesh shagipeshan shanak.Eshesh shanak shatogurman aria anannanadudareh-umesh um agundok esheshshanaki um. Aria anan nape nakripeshbaraen um shuwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um. Aria

shopunek, nagabe eshudok douk sharaoarugeh iri.

12 Douk eshesh shape arigaha aun napenabuh aria Jisas ananim 12-poreim disaipelhanaki hakripan, “Nyak nyishopokesh bashunam warub douk bape hurukatin umnahobigos iri um shunak shunourim umworigun um shugnoh iri. Aria shopunekum shunourim um urusag um shishuh um.Um maresh? Agundok apak mape wehi-gunum, arpesh uwok um.”

13 Aria Jisas nakripamnakri, “Ipak kanakpukesh anagun worigun.”

Aria amam hakripan hakri, “Apak ma-suhw 5-poreit bret tani bias arbus meyoh.Aria nyak nyakri apak um munak mu-torumesh anagun worigun um eshudoksabaishi arpesh aka?”

14 Aria armam douk 5,000 poreim. Ariaarmago iri batowish madae shudareheshuwe.

Aria Jisas nakrip ananim disaipel umhukripesh um hurukatin um 50-poreishshunak shupe anabik aria enesh shopunekhurukatin um50-poreish shupe anabik. Es-hesh shupe namudok atin shunak. 15 Ariaamam hakripesh aria ihishmorim shabuhshape atap. 16 Douk shabuh shape ariaJisas nohur atudok 5-poreit bret tani asu-dok bias arbus nasuwesh aria nanig natikiruhw heven. Aria nenek beten nenektenkyu um Iruhin. Douk nenek tenkyu-man jurug aria nawor atudok 5-poreitbret aria arbus nako ananim disaipel ariaamam hape hekeshesh hanak. 17 Doukhekeshesh iyoh aria ihishmorim shashoharigaha dugaresh aria shakusuk iri, amamhatrishesh heshruk 12-poreiruh sararuhshishikniruh aria harhubuk hakus.

Pita Nakri Um Jisas Anan Krais Douk IruhinNagraehan Neshopokan Nanaki Iri

(Matyu 16:13-19; Mak 8:27-29)18 Anah nyumnah Jisas atun nape nenek

beten. Aria ananimdisaipel shopunek hanianan hape aria anan narigam, “Ipak pem-nek arpesh shakri eik douk amiapen?”

19 Aria amam hakripan, “Enesh shakrinyak douk Jon nenek baptaisumesh iri, ariaenesh shakri nyak Elaija. Aria enesh shakrinyak anan kupaini seiwokin profet doukseiwok nagok aria douk wata nakitak napeiri.”

Page 136: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 9:20 133 LUK 9:3420 Aria anan narig amam nakri, “Aria

ipak kanak pakri mumam? Ipak pakri eikdouk amiapen?”

Aria Pita nakripan, “Nyak Krais doukIruhin nagraehen aria neshopokennyanamori nyurao arpesh iri.”

Jisas Nakripam Anan Ta Nugok Aria TaWata Nukitak Nupe Um

(Matyu 16:20-28; Mak 8:30—9:1)21 Aria Jisas nakripam dodogowinyi

baraen ananim disaipel um mare hunakhukrip enesh arpesh um anan douk Kraisum uwe, uwok. 22 Aria Jisas apa nakri-pam baraen shopunek nakri, “Eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen irita irao debeiri eriger. Aria eshesh Judaesheshim debeimi huni amamdebeimi prishuni amam henek skulumesh um lo iri tahuke agabus aria huyokuse. Aria ta heigok aria shurume iyur wonugwehw biyehnyumneh. Aria douk hukri um biyeh atihnyumneh um, Iruhin ta wata niyohur iki-tak ipe.”

23 Aria nakrip ihim-morim ananim di-saipel nakri, “Douk enen arpen nyukrinyugipesh eik um, enyen ta nyukri uwokabom um enyen mare nyugipesh enyenkanak enyenyim urkum. Aria ihih nyum-neh enyen ta nyusah enyenyin rowogkruse aria nyugipeshe.9:23 24Um maresh?Eshudok arpesh douk esheship urkwipmadae purum eik aria shukri shunagabeesheshiruh aturuh yegeshiweruh aria es-hesh shunogugur um shugok um, esheshta shugok aria shunak shuwishuk. Ariaeshudok douk esheship urkwip purumeik aria mare shunogugur um kupaishishesh shugok um agundok shagipesh eikum, eshesh ta shupe wosik ihih nyum-neh. 25 Douk anan arman nunek mouraria nurao ihishmorim agundok atapisheneshenesh um, aria kweipon nanak nu-gok aria nunak nuwishuk um, aria ihish-morim eshudok eneshenesh ta shutauru-man mumam? Adur atin ta uwok! 26 Ariadouk enen arpen nyunogugur um kupaishiarpesh aria nyukri enyen doukmadae eikindisaipel uwe, aria shopunek nyukenyugukagab eikin baraen um, kweipon eik Anudok

Arman douk yatogur adurinyi arpen iri taikri enyudok arpen douk madae eikin uwe,uwok. Aria abudok nyutob eik dodogoiwearia itruguni kabi douk eikin Yain naniananish yopishi enselahos shatrugun uminaki obi nyutob, eik ta ikripen ikri enyendouk madae eikin uwe, uwok. 27 Aduratin eik yakripep, ipak enep douk peyotuagundok iri ta mare arigas pugok aria taputik abudok nyutob Iruhin nupe Debeinium ananish arpesh um.”

Jisas Ananihw Yegenyihw HwakabadigHwatogur Anahaeh Aria Natrugun Abom

(Matyu 17:1-13; Mak 9:2-13)28 Douk Jisas nakriyuk enyudok baraen

aria 8-poreih nyumneh hanak hadiguk,aria anan nani amam Pita nani Jon ariaJems hanak hato anag mihig um anannunaknunekbeten. 29Aria douk anannapenenek beten aria ananig yomag gatoguranahaeh abom. Aria ananih rupeh hatogurshigorihwih abom aria hatrugun kabi doukutag brereyarog ba gatrugun um. 30 Ariaahudok atuh biom armam hatogur hey-otu hani anan hape heyagwreh. Amamdouk Moses nani Elaija. 31 Amam shop-unek douk hatrugun abom aria heyotuhani Jisas hape heyagwreh um agundokta anan niyatok enyudok mour Iruhinneshopokan nanakumori nuneken iri umnugok Jerusalemum. 32Aria Pita nani amu-dok anam biom arpeshim hape yobus samdodog amaenyim atum aria heshuh hagok.Aria amam wata hakitak hatik agundokJisas dodogowin aria natrugun abom umnani amudok biom douk hani anan hey-otu iri. 33 Abudok atub nyutob amudokbiomhakri hukwutukuk Jisas ba hunak ariaPita nakrip Jisas, “Debeini, namudok doukwosik um apak mupe agundok um. Ariaapakmuwembioguh atur shomeguh. Nyakanar aria Moses anar aria Ilaija anar.” Ariaagundok Pita douk madae nudukemeshuwe, um ta nukripan maren baraen Jisas.Douk namudok aria anan douk nakripannamudok.

34 Aria douk Pita wata nape neyag-wreh atin aria onog orug gwanaki iruhwaria goma nyeshigorum. Aria Pita nani

9:23 9:23 Baugenyum baraen um arpen nyusah enyenyin rowog kruse nyugipesh Jisas um douk nyakri namudok.Enyen ta nyugipesh Jisas aria enyen mare nyukri uwok um nyusah enenyenen amaen aria mare nyunogugur umkupaishi shen nyugok um.

Page 137: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 9:35 134 LUK 9:50amudok biom hanogugur um ogwudokorug gwanaki aria goma nyeshigarum um.35 Aria anah mah hatograri ogwudok orugaria mah heyagwrehi hakri, “Anudok doukeikin adurin Nuganin douk eik yanagrae-han iri. Ipak pumnekan!” 36 Aria doukenyen nyeyagwrehi jurug aria amam hatikum Jisas atun neyotuguk. Aria amammadae hiyagwreh hukri enen baraen uwe.Aria abudok nyutob shopunek, amammadae hunak hukrip enesh arpesh um es-hudok amam hatrish iri uwe, uwok.

JisasNagabeAnan Shokuni Yoweinyi SagabNyapeyan Iri

(Matyu 17:14-21; Mak 9:14-29)37 Aria ruwahepih amam hakitak haku-

tukuk agudok mihig habuhi aria sabaishiarpesh shanaki shaparug Jisas yah. 38 Ariaanan arman douk nani eshudok arpeshsheyotu iri nahwar nakri, “Tisa tik, eikyarigen dodog um nyunaki nyutik eikinnuganin. Eik douk adur atin anudok atunnuganin! 39 Anan enen yoweinyi sagabnyapeyan aria ahudok atuh nahwar debeg.Aria enyen nyatukan nyonaur atap ariaohwas sakih sabuhwobuwobur ananit nok-wat. Enyen nyape nyanunun aria madaenyukutunuguk nyutogur nyunakuk uwe,uwok. 40 Aria eik yakrip nyakim disaipelum huhiyahen aria amam habirak hatikuwok.”

41 Aria Jisas nakri, “Ipak doukish arpesh,eik yani ipak mape roubi nyutob ipakirubwarub aria ipak yoweishi arpesh madaepunek bilipume uwe. Aria ipak pakri eik tawata ini ipak mupe eneh shopunek nyum-neh um itaurumep namudok atin um isahenenyenen ipakin amaen aria ta uwok?”

Aria anan nakrip anudok arman nakri,“Nyak haroki nyakin nuganin!”

42 Aria anudok yoweinyi sagabnyapenyan iri wata napa nanaki atinaria enyen nyatukan nyonur atap. AriaJisas nahaen aria nyakutunuguk nyatogurnyaruwok. Douk Jisas nagabeyan ariawata nakrip ananin yaken nakri, “Nyakinnuganin anudok.” 43 Aria ihishmorimarpesh shatik enyudok dodogowinyi mourIruhin neneken iri aria eshesh shakitakyowiyokuk abom.

JisasWata ShopunekNakri UmAgundokTaAnan Nugok Um

(Matyu 17:22-23; Mak 9:30-32)Aria eshesh urkwip wata pape porum

enyudok Jisas neneken iri aria anannakrip ananim disaipel nakri, 44 “Ipakgamo pumneken wosik enyudok baraendouk yakri ikripepen iri! Arpesh tashukrip eikim horim um eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iriaria ta dodogowim atum husuwe hunakhuweshike.” 45 Aria douk nakripam enyu-dok baraen aria amam madae hudukembaugenyum uwe. Baugenyum baraendouk nyanabeshuk-umam aria amamhanogugur um horiganumen.

Jisas Ananim Hanatuturak Um Meini TaNupe Debeini Um Amam

(Matyu 18:1-5; Mak 9:33-37)46 Aria amam disaipel hape hanogogo-

nim baraen um amam meini ta nupedebeini um amam. 47 Aria Jisas douknadukem amamip urkwip por panak um,aria nasuhwi enen batowin nyanaki nyanianan nyeyotu. 48 Aria anan nakripam,“Douk enen arpen urkum mur um eik arianyutaurum enyudok batowin um, enyendouk nyataurum eik. Aria douk namu-dok atin, enyudok arpen nyataurum eik iridouk nyataurum anudok douk neshopokeik yanaki iri shopunek. Aria meini oroko-hun um ipak douk peyotu agundok irinyeigur wakan iri ta anudok nupe debeinium ipak.”

Eshudok Douk Madae Shunek Horik HorinUm Ipak Iri Uwe Douk Shaniguk Ipak Iri

(Mak 9:38-40)49 Aria Jon nakrip Jisas nakri, “Debeini,

apak matik anan arman nape nahiyahukyoweishi sagabehos um nyakin nyeiguraria eshesh shatogur sharuwok. Aria apakmakripanam anan mare wata nunekeshnamudok uwe, uwok. Um maresh? Anandouk madae nugipesh apak iri uwe, uwok.”

50 Aria Jisas nakripan, “Ipak mare pukri-pan namudok uwe, uwok. Um maresh?Eshudok douk shataurum apak iri doukshaniguk ipak iri.”

Enesh Samaria Shakri Uwok Um JisasNunak Esheshibur Wabur

Page 138: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 9:51 135 LUK 10:951 Aria douk ihih nyumneh hape hanak

hurukatin um Iruhin wata nurao Jisasnunam iruhw heven um. Aria Jisas nakriabom um nunam Jerusalem, aria anannakitak nanak. 52Anan wata nape nagigukaria neshopok enesh arpesh sharao baraensharik. Eshesh shanak shawish anaburshokuburi wabur douk bape Samaria irium shugabeman eshudok um anan nunaknishuh um. 53 Aria arpesh shape nagun-dok iri shadukemesh um anan ta nunakum Jerusalem um nunek lotu um Iruhin.Douk namudok aria eshesh shakri uwokum nunak nini eshesh nishuh um. 54 Ariadouk ananim disaipel Jems nani Jon hatiknamudok aria hakripan, “Debeinyi, nyaknyakri apak muhwar nyih hubuhi iruhwheven hunish aka, uwok nyakri mumam?”55-56 Aria Jisas natanam naham aria amamwata hanam kupaiburi wabur.

Arpesh Douk Shukri Shugipesh Jisas Iri(Matyu 8:19-22)

57 Douk amam hanak yah aria anan ar-man nakrip Jisas nakri, “Ihigun nyak nyu-nak um, eik ta inamen unak.”

58 Aria Jisas nakripan, “Wanarig nubagapa gweshuh hurusigun. Aria armiguhwhwehwru iruhw iri apa hweshuh was. Ariaeik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri urupat uwok um inak ishuh um.”59Aria Jisas wata shopunek nakrip kupaininakri, “Nyak yowi nyugipesh eik.”

Douk anan nakripan namudok ariaanudok arman nakri, “Debeini, eik yakrinyukripe inak ba itik eikin yaken anannagok ba iroman iyoh aria ta inaki inamenunak.”

60 Aria Jisas nakripan, “Nyak bukeshukshagok iri, kadak eshudok douk madaeshunek bilip um eik iri uwe shunak shu-rumesh. Aria nyak nyunak nyukripeshyopinyi baraen um agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um.”

61 Aria anan arman shopunek nanakinakrip Jisas nakri, “Debeini, eik yakriigipeshen aria eik yakri inak ikeshuk rogurapak atup awirop ba iyoh.”

62 Aria Jisas nakripan, “Douk anan ar-man nukri nuhur eikin mour nuneken ariaanan wata urkum mur um eneshenesheshudok anan nakutishukuk iri um, anandouk madae wosik dodogowin um nuwish

agundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um uwe, uwok.”

10Jisas Neshopok 72-poreim Armam Hanak

Um Hunek Mour1 Douk enyudok nyanakuk ba iyoh, aria

Debeini wata nagraeh 72-poreim armamshopunek aria neshopokam hanak biombiom. Anan neshopokam harik hanakihirub warub douk anan nakri nunak-arubi. 2 Aria anan nakripam, “Sabaiguniworigun jurugigun nape, aria arpesh sha-gunmesh iri douk karowish. Douk namu-dok aria ipak punek beten umDebeini douknagrem agudok nahobig iri um neshopoksabaishi arpesh um shunak shogunumagundok worigun. 3 Ipak ta punak, ariaeik ishopokep punak kabi douk sipsipahosdouk madae dodogowish iri uwe, punakorokohun um wanarig nubag. 4 Aria ipakmare punaruk anas paus douk ipak papeapa panaruk utabor um suni esharuh iri su.Aria ipak punak arigas, ipak mare piyotupuni enesh arpesh doukpuparugesh yah iripiyagwreh, uwok.

5 “Aria douk punak puwish anat uru-pat um, sagomatin ipak ta purik pukri,‘Apak makri ipak pape atudok urupat iriipakiruh aparuh hur wosik.’ 6 Aria taanan yopuni arman nupe atudok urupatum, enyudok baraen ipak pakripanen iri tanyuni anan nyupeik. O uwok um, enyu-dok yopinyi baraen ta wata nyutanamorinyupe um ipak kanak atin. 7 Aria ipakpupe atudok atut urupat aria puwok agun-dok worigun aria abar eshesh shukepeshiri. Um maresh, ipak penek Iruhin ananinmour aria douk shatorip shekep agundokworigun. Aria ipak mare pupe anat uru-pat aria wata pukitak punam kupaigwi,uwok. Ipak pupe atudok atut urupat.8Aria douk punak anaburwabur aria enesharpesh shuraep punam esheshig urusagaria shunek anagun worigun shukep um,agundok worigun ipak ta pugnoh. 9 Ariapugabe eshudok arpesh sharao arugeh iridouk shape abrudok wabur iri. Aria pukriparpesh shape abrudok iri pukri, ‘Nyutobdouk banaki hurukatin um arpesh shuwishagundok Iruhin nupe Debeini um ipakananish arpesh um.’

Page 139: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 10:10-11 136 LUK 10:2310-11 “Aria ta punak anabur wabur aria

arpesh shape abrudok iri shukepagukagabus um, ipak punak piyotu yaharia pukri, ‘Okwudok nyupruk apakmeshishok ipakibur wabur iri okwudokwata magudupeshuk kwakusumep-ukuk.Apak menekesh namudok um ipak putruparia ipak urkwip purum enyudok. Nyu-tob douk banaki hurukatin um arpeshshuwish agundok Iruhin nupe Debeinium ananish arpesh shupe um.’ 12 Eikyakripep, ahudok nyumnah Iruhin nunakinunemesh baraen ihishmorim arpesh ahi,arpesh douk seiwok shape Sodom iri tashumnek debeiri eriger aria ta madae kabieshudok shekepuk agabus ipak iri. Ariaeshudok douk shekepaguk agabus ipak irita shunamnek debeiri eriger abom shenekuhwin um shape Sodom iri!”

Anarub Warub Douk Shemnek IruhinAnanin Baraen Aria Madae Shusuhwen Iri Uwe

(Matyu 11:20-24)13 Aria Jisas apa nakripesh baraen

shopunek nakri, “Eik yakri gihaum ipakarpesh pape Korasin bani Betsaida iri. Ipakta pumnek debeiri eriger aria ta pupeyowep abom! Ummaresh, seiwok um ananarman nunek enen Iruhin atun neneken irimour gani Tair bani Saidon kabi douk eikyeneken ipakirub warub um akure, esheshta seiwok shukutukuk yoweishi inahos ariashutanam shukon aparuh Iruhin. Ariaeshesh ta shukitak shuwashak yoweihirupeh aria shunawatom argabus umshiyabigesh um eshesh douk shekeshugukagabus yoweishi inahos! 14 Aria ahudoknyumnah Iruhin nunaki nunemesh baraenihishmorim arpesh um, amaen douk tanyutogur um ipak Korasin puni Betsaidairi ta nyishagrakuk abom enyudok doukta nyutogur um eshudok douk seiwokshape Tair bani Saidon iri. 15 Aria ipakKaperneam shopunek, ipak pakri ta Iruhinnukri wosik aria nurawep puto iruhwheven, aka? Iruhin ta nuwashep pugrukukshagok iri shanak shapeum!”

16 Aria Jisas nakrip ananim disaipelnakri, “Eshudok douk shumnek ipak iridouk shemnek eik shopunek. Aria eshudokdouk shekep agabus ipak iri douk shekeagabus eik shopunek. Aria shuke agabus

eik iri douk shakon agabus anudok doukneshopok eik yanaki iri.”

Amudok 72-poreim Armam WataHatanamori

17 Douk amudok 72-poreim armamwata hatanamori aria amam hanadudarehabom. Aria amam hakri, “Debeini, apakmanak maho yoweishi sagabehos doukshawish shape arpesh iri makripesh umnyakin nyeigur aria eshesh shamnekapshatogur sharuwok.”

18 Aria Jisas nakripam, “Adur, eik yatikSatan madae dodogowin uwe aria naku-tukuk iruhw heven nagruki kabi douk utagbrereyarog um. 19 Ipak mnek. Eik doukyakep dodogowinyi big um pishish yug-wuhw hwuni pupiyaumeb shuni ihinyu-morim dodog apakin horin Satan ananin.Aria ipak ta mare enesh yoweishi eshu-dok shunekep uwe, uwok. 20 Aria ipakmare punadudareh um eshudok sagabehosshemnek ipakin baraen um uwe, uwok.Ipak ta punadudareh um agundok Iruhinnowem ipakish nyeiguhw shetem iruhwheven um.”

Jisas Nanadudareh Aria Nenek Tenkyu UmIruhin

(Matyu 11:25-27, 13:16-17)21 Aria abudok nyutob, Iruhin ananin

Mishin nyenek Jisas nanadudareh abomaria nakri, “Eikin Yain, Debeini um iruhwatap iri! Eik yanadudareh aria yatuknyakinnyeigur nyato iruhw. Um maresh? Nyaknyabeshuk baugeh um nyakih aih ariabaraen um eshudok arpesh douk shakrieshesh shadukemesh abom aria sharaosabainyi saki iri. Aria nyak wata nyeyabigeshudok kabi douk shokwishi batowish irium. Adur Yain, nyak douk nyagipeshnyakim atum urkum aria nyanadudarehum nyenekesh namudok.”

22 Aria anan apa nakripam baraen shop-unek nakri, “Eikin Yain douk neke ihish-morim eshudok. Aria madae enesh arpeshshudukem eik ananin nuganin uwe, uwok.Yain atun nadukeme. Aria shopunek,madae enesh arpesh shudukem Yain uwe,uwok. Eik ananin nuganin yani eshudokdouk eik yakri iyabigesh um anan iri atupmadukeman.”

23 Aria Jisas natanamori natik umananim disaipel heyotu aria nakripamnakri, “Ipak douk patik enyudok mour

Page 140: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 10:24 137 LUK 10:42

douk eik yeneken patrin iri, ipak doukpanadudareh! 24 Um maresh? Eikyakripep, sabaimi profet hani sabaimi kinghakri hutik enyudok mour ipak patrin iriaria uwok. Amam hakri humnek enyudokbaraen ipak pemneken iri aria uwok.”

Anan Samaria Nataurum Ananin HorinNanaki Jerusalem Iri

25 Anah nyumnah anan nenek sku-lumesh um lo douk seiwok Iruhin nakogukMoses enyi nanak aria nakri nukwiraehJisas. Aria narigan nakri, “Debeini tisa, eikta inekmaresh aria ta douk ipe wosik abomihih nyumneh?”

26 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak ny-atik Iruhin ananin lo nyakripen mumam?Aria shopunek nyak nyatarihen mumam?”27 Aria anudok nenek skulumesh um lo irinakri, “ ‘Ipak ta urkwip gamo punawashamabom um Iruhin. Aria ipakiruh aparuhhuni ipakish mishish shuni ipakip urk-wip ta shunawashamDebeini ipakin Iruhinanan atun aria pukwu ihinyumorim ipakindodog um punek ananin mour.’ Aria shop-unek, ‘Ipak urkwip ta punawasham abomumeshudokdouk shapehurukatin um ipakiri aria putaurumesh kabi douk ipak urk-wip panawasham ipak kanak um.’ ”

28 Aria Jisas nakri, “Nyak nyakri wosik.Nyak ta nyunekesh namudok aria nyak tanyupe wosik ihih nyumneh.”

29 Aria anudok nenek skulumesh um loiri nakri Jisas nutrun nuhwaran yopunyiarpen. Douk namudok aria anan narig Jisasnakri, “Aria eshudok shape hurukatin umeik iri douk meishi?”

30 Aria Jisas nakripan enyudok wobu-wobren baraen nakri, “Anan arman napeJerusalem aria nakitak nabuhum Jeriko.Anan nanak yah aria yowemi armam doukhakwuaruh atuh iri hasuwan aria hanheneken atuhig aria anan hurukatin umnugok. Aria amam hanabuk nakusukaria hatrun hanawar ananih rupeh hanieshudok anan nasuwesh iri hanasuwesharia hanak. 31 Aria abudok nyutob ananpris nagim yah nanak. Anan nanak na-trun aria neshagrakan nanakukwobrahumyah aria nanak. 32 Douk anan nanakukaria anan Livai douk nataurum amam prisiri shopunek nanaki nanak neyotu na-trun aria nanak wobrahum yah aria ne-shagrakan nanak. 33 Douk anan nanakuk

aria anan Samaria nanak natogur agun-dok anan nakus um. Aria anan natrunaria anan neneman gihaum anudok Juda.34 Douk namudok aria anan nanak hu-rukatin um anan aria nourak wel rani wainum ebudok ereb ba iyoh aria naweshigeb.Douk naweshikuman ereb jurug aria nono-hur nanem ananin donki aria naran nanak.Anan naran um anat arpesh shanak shapesheshuhati urupat aria nanak nape natau-ruman. 35 Douk hanak hape arigaha ruwa-hepih aria anudok Samaria nakitak neyakanabar utabor nako anudok nagrem atu-dok urupat iri. Aria nakripan, ‘Nyak nyupenyutauruman aria ta nyak nyukwu anabornyakibor utabor nyutauruman um enesheshudok eneshenesh um, eik ta itanamoriaria ibeyaborumen.’ ”

36 Aria Jisas narig anudok nenek sku-lumesh um lo iri nakri, “Nyak nyakrimumam um amudok biom atun. Meininagabe anudok douk hakwuaruh atuh irihan hanabukuk iri kabi douk nanagabeeshudok douk shape hurukatin um anan irium?”

37 Aria anan nakri, “Anudok douk natrunnenek gihauman iri.”

Aria Jisas nakri, “Nyak nyunak arianyunekesh namudok atin.”

Jisas Nanak Natik Mata iri Maria38 Aria Jisas nani ananim disaipel hanak.

Douk hanak hatogur anabur wabur ariaonok armatok douk kwonohwar um Matairi kwani amam shanam okwokwit uru-pat. 39 Aria Mata okwokwik owawikdouk kwonohwar um Maria iri kwanakikwape hurukatin um Debeini ananiruhyeriweruh aria kwape kwomnek ananinbaraen. 40 Aria Mata otuk kwape kwenekworigun. Aria okwokwim urkum mormanak um eshudok douk ta kwunekeshiri aria okwokwibur nyibur juwehosibur.Aria okwok kwanak kwakrip Jisas kwakri,“Debeini, eikik owawik kwakutukuk eikaria eik atuwe yape yenek worigun. Arianyak madae urkum mur um enyudok arianyukripok kwunaku kwutaurume uwe?Nyak kripok kwunaki kwutaurume!”

41AriaDebeini nakri, “Mata, nyakurkummorum sabaishi eshudok aria nyakihwapahw yowehw. 42 Aria atuh yopuhi aihnyak wata nyunekah uwe. Aria Mariadouk kwakri kurao ahudok yopuhi aih.

Page 141: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 11:1 138 LUK 11:18Douk namudok aria ta mare enesh arpeshshuturukwah-uguk uwe, uwok.”

11Shenek Beten-ahi Aih

1 Anah nyumnah Jisas nanak nape nenekbeten anabik. Anan nenek beten ju-rug, aria anan ananin disaipel nakripannakri, “Debeini, nyak nyunek skulumapum munek beten um kabi douk Jon nenekbaptaisumesh iri nenek skulum ananim di-saipel um.” 2 Aria Jisas nakri, “Ipak punekbeten um, ipak pukri namudok.‘Apakin Yain, apak makri ihishmorim

arpesh shutuk nyakin yopunyinyeigur nyuto.

Aria apak makri nyak nyupe Debeinyi umsabaishi arpesh.

3 Aria nyukop doukigun worigun ahudoknyumnah.

4 Apak douk mokweshih-umesh umyoweishi inahos

kupaishi shenekesh um apak iri.Douk namudok aria nyak nyukweshih-

umap um apakish yoweishi inahosaria nyukwreyeshuk.

Aria nyakmare nyukutukuk Satan umnuk-wiraeh apak um munek yoweishiinahos uwe, uwok.’ ”

5 Aria Jisas nakrip ananim disaipel enyu-dok wobuwobren baraen nakri, “Doukipak anan nunam ananin arpenyin ananiturupat orokohunib um wab aria nukri,‘Arpenyin, eik yakri nyuke 3-poreit bret.6 Um maresh? Anan eikin arpenyin doukatin nanaki natogurum eik aria eik wori-gun uwok um ibiroman!’

7 “Aria douk nape numun urupat arianukri, ‘Nyak mare nyuke mour! Witiganigadae yataru aria eik yani batowishmeshuh. Aria eik ta mare ikitak ikenenesh eshudok uwe, uwok!’ 8 Aria ta mu-mam? Eik yakripep, anudok urupatinarita mare nukri anan douk ananin arpenyinnanaki narigan aria ta nukitak nukon bret,uwok. Anan ta nukitak nukon ihish-morim eshudok anan nariganumesh iri.Um maresh? Anan ta nunaiwos abom umnumnek ananin arpenyin nupe norigonum eneshenesh. 9 Douk namudok ariaeik yakripep, ipak ta punek beten purikIruhin um nukep eshudok aria anan tanukepesh. Ipak ta pupe purimesh aria

ta putrish. Aria ipak ta pupe pubo witaria Iruhin ta nijikatumep. 10Um maresh?Eshudok ihishmorim douk shenek betensharig Iruhin iri, eshesh ta sharao eshu-dok eneshenesh. Aria eshudok ihishmorimdouk shape shaurim eshudok enesheneshiri ta shutrish. Aria eshudok douk shupeshubo wit iri Iruhin ta nijikatumesh.

11 “Douk ipak anan ananin nuganin nori-gan um nukon anar eiyur akure, ananta nukitak nukon anar yur, aka? 12 Ota norigan um nukon anab ihwurub arianukitak nukon onok pupiyak? Adur atinta uwok. 13 Aria ipak douk yoweishiarpesh penek yoweishi inahos abom iri,ipak douk padukemesh um pukesh yopishieshudok eneshenesh um ipakish batowishum. Aria apakin Yain nape iruhw heven iridouk yopuyopunari aria ta nukesh ananinMishin eshudok douk shunek beten shari-gan iri.”

Enesh Shakri Belsebul Nyataurum JisasDodogowin Aria Douk Nahiyahuk EshudokEnesh Yoweishi Sagabehos

(Matyu 12:22-30; Mak 3:20-27)14 Aria Jisas nape apa nahiyahuk enen

yoweinyi sagab douk madae nyiyagwrehatin iri uwe. Enyen douk nyape anan ar-man aria nyenekan madae niyagwreh atinuwe. Douk enyen nyatogur nyaruwokukaria anudok arman wata nape neyagwreh.Aria sabaishi arpesh shakitak yowiyokukaria shape shanasarik um.

15 Aria enesh shakri, “Enyudok Belsebuldouk debeinyi um ihishmorim yoweishisagabehos iri nyenekan dodogowin ariadouk nahiyahuk eshudok enesh yoweishisagabehos shatogur sharuwokuk.” 16 Ariaenesh shakri shukwiraehan. Douk na-mudok aria eshesh shakripan um nunekenen Iruhin atun neneken iri mour umshudukemesh um anan douk adur Iruhinneshopokan nanaki iri.

17 Aria Jisas nadukem esheship urkwippor panak um aria nakripesh nakri, “Enesharpesh shape atug nahobig iri shunadiyo-gurum shunek bias awiros aria esheshkanak shupe shurpak akure, eshesh tamare dodogowish. Aria anap awirop shukrishunadiyogurum aria eshesh kanak shupeshurpak akure, eshesh shopunek ta maredodogowish. 18 Aria douk namudok atin,

Page 142: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 11:19 139 LUK 11:32douk Satan ananish shunadiyogurum ariaeshesh kanak shupe shurpak akure, esheshta mare dodogowish. Eik douk yakripepenyudok baraen um maresh? Ipak pakriBelsebul nyataurum eik aria eik doukyahiyahuguk eshudok enesh yoweishisagabehos. 19 Douk Belsebul nyutaurumearia douk ihiyahuk yoweishi sagabehosum, ipak pakri mumam um ipakim doukhagipesh ipak iri? Amam ami nyakamdodog aria douk hahiyahuk yoweishisagabehos? Ipakim douk heyabigepum enyudok baraen ipak pakriyen umBelsebul nyataurume um douk madaeadurin uwe. 20 Eik douk Iruhin nekedodog aria yahiyahuk yoweishi sagabehos.Douk namudok aria ipak douk patik Iruhinananin dodog um arpesh shuwish agundokanan nape Debeini um ananish arpesh um.

21 “Aria douk anan dodogowini armannusuhw ananigos burawos nupe neyohananit urupat um, ananish eshudok enesh-enesh ta shukusuman wosik. 22 Aria doukanan dodogowini abom nishagrakuk ananiri nunaki nini anan hurpak aria non akure,anan ta nunatrun ananigos burawos doukanan nasuwogos iri. Aria anan ta nutrunnukumesh aruh eshudok ananish enesh-enesh aria nunak nisiyaesh um kupaishiarpesh.

23 “Eshudok arpesh douk madae eik-ish iri uwe, eshesh douk eikim horim.Aria eshudok douk madae shutaurume ummurauri arpesh shunakumori eik iri, es-hesh douk shapeum shenek eikish arpeshshukutukuk eik shanakuk atin atinyuk.”

Yoweinyi Sagab Wata Nyatanamori um(Matyu 12:43-45)

24 Aria Jisas apa nakripesh baraen shop-unek, “Abudok nyutob enen yoweinyisagab nyukutukuk enen arpen nyutogurnyunak um, enyen ta nyunak nyutik umanabik abar uwok um nyunak nyupe umnyarao uhwin. Aria douk enyen marenyuparug anabik um, enyen ta nyukri,‘Eik wata itanam inam eikit urupat doukriguk yapenyat iri.’ 25 Aria enyen watanyanak aria nyutik um atudok urupatshagitat aria yoput tape. 26 Aria enyennyanak nyurauri eshudok enesh 7-poreishyoweishi sagabehos douk yowesh abomsheshagrakuk enyen iri. Eshesh shanaki

aria shuwish shupe atudok urupat ariariguk enyudok arpen nyape wosiwosik atiniri. Aria douk enyen ta nyape yowen abomnyeshagrakuk riguk nyarik nyape um.”

Arpesh Shagipesh Iruhin Ananin Baraen IriDouk Ta Shanadudareh

27 Douk Jisas nape nakripeshuk enyu-dok baraen jurug aria onok armatok doukkwani eshudok sabaishi arpesh kweyotuiri kwakripan kwakri, “Okwudok armatokdouk kwukwarumori nyak iri aria kwekennyumeb iri okwok doukwosik ta kwunadu-dareh!”

28 Aria Jisas nakri, “Enyen adur, okwok takwanadudareh. Aria eshudok arpesh doukshemnek Iruhin ananin baraen shusuhwenshugipeshen iri eshesh douk ta shunadu-dareh abom.”

Enesh Shahwar Jisas Um Nunek EnenIruhin Atun Neneken Iri Mour

(Matyu 12:38-42; Mak 8:12)29 Douk enesh sabaishi arpesh shop-

unek shanaki shantorum shape aria Jisasnakripesh nakri, “Ipak doukish arpeshdouk yoweishi arpesh! Ipak pakri putikenen mour Iruhin atun neneken iri, ariaeik ta mare iyabigep enen uwe, uwok.Eik ta iyabigep enyudok Jona ananin atin.30 Seiwok Iruhin neshopok Jona nanakNinive nakripesh Iruhin ananin baraenaria shape Ninive iri shakeshuk agabusyoweishi inahos aria shatanam shakonaparuh Iruhin. Aria eik shopunek taikripep namudok atin. Douk namudok ariaeik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri ta ipe kabi douk enen kak um ipakdoukipari. 31Aria ahudok nyumnah Iruhinnunekumesh kwot arpesh ahi, kwin doukkwape saut iri ta kwukitak kunekumepkwot ipak doukish arpesh um yoweishiinahos ipak penekesh iri. Um maresh, ok-wok kwape rougun aria kwanaki kwomnekking Solomon ananin yopinyi saki. Ariadouk eik douk yeshagrakuk king Solomoniri douk yape agundok. 32 Aria ahu-dok nyumnah Iruhin nunekumesh baraenarpesh ahi, eshesh shapeNinive iri ta shuk-itak shunekumep baraen ipak doukiparium eneshenesh yoweishi inahos ipak papepenekesh iri. Um maresh? Esheshdouk shemnek Iruhin ananin baraen Jonanakripeshen iri aria shekeshuk agabus

Page 143: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 11:33 140 LUK 11:47yoweishi inahos aria wata shakon aparuhIruhin. Aria douk eik douk yeshagrakukJona iri douk yape agundok.”

Apakis Nabes Douk Sape Kabi Douk LamUm Apakiruh Yegeshiweruh

(Matyu 5:15, 6:22-23)33 Aria Jisas apa nakripesh baraen shop-

unek, “Ta mare enen arpen nyushupehenen lam aria nyukitak nyubeshukennyunyigren shakamet um anat baketuwe, uwok. Enyen ta nyushupehen arianyunyem iruhw um kadak arpesh shuwishum aria shutik agundok enyenyis arissenegogun ba bogaragun um. 34Aria ipakisnabes douk sape kabi lam um ipakiruhyegeshiweruh. Douk ipakis nabes sutikyopishi eshudok aria ipak urkwip purumyopishi um, ipakiruh yegeshiweruh tahenek lait aria hupe wosik. Aria ipakisnabes sutik yoweishi eshudok aria ipakurkwip purum yoweishi um, ipakiruhyegeshiweruh shopunek ta goutukiruhhupe yoweruh. 35Douk namudok aria ipakta pupe punodukumesh um ipakis nabesdouk sape kabi lam douk nyape numunipakiruh aparuh iri mare sutik yoweishiinahos aria ipak urkwip purum yoweishiuwe, uwok. 36 Douk ipakiruh shukniruhyegeshiweruh henek lait um, aria mareanagun goutukigun um, ipak ta peneklait abom kabi douk hanu enyudok lamnyatrugun um.”

Ehudok Yoweihi Aih Amam Farisi HaniAmam Henek Skulumesh Um Lo Iri Henekeh Iri

(Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 20:45-47)37 Douk Jisas neyagwreh jurug aria

anan Farisi nahwaran um nunak ninianan huwok worigun ananit urupat. AriaJisas nakitak nanak nape tebol nani ananhapeum huwok worigun. 38 Douk amamhape hawok worigun aria anudok Farisinatik Jisas ummadae nugipesh esheshin loumnunokwrupugukwis ba iyoh aria kadaknusuhw worigun nugnah um uwe. Ariaanan nakitak yowiyokuk abom.

39 Aria Debeini nakripan nakri, “IpakFarisi douk pakwrup adukiruh um yau-reruh hani kas. Aria ipak numunip umdouk pabo susih abom aria ipak shuknipum ahudok yoweihi aih um penek nyigiya

um eshudok kupaishi um shani enehenehyoweihi aih. 40 Ipak pagagak iri. Iruhindouk nenek numunish um eshudok shaniadukish um shopunek. 41 Ipak pukesheshudok shor numun ipakiruh yaureruhhani kas iri eshudok douk yaruhish iri umputaurumesh. Ipak punekesh namudokaria ipakish ihishmorim eshudok enesh-enesh ta yopish aria shupe wosik.

42 “Eik yakri gihaum ipak Farisi, ipakdouk pasia yabro wani lombo shani ihigapig aria pakon anagun um Iruhin. Ehu-dok aih um pakon anagun um ipakigapig11:42Iruhin. Ahudok aih um pakonanagun um ipakig apig Iruhin um doukwosik. Aria ipak madae punek adurihaih um kupaishi uwe. Aria shopunek,ipak urkwip madae punawasham Iruhinuwe. Enyen douk wosik um pakon eshudokIruhin um. Aria ipak ta punek adurih aihum kupaishi shopunek aria ipak urkwip tapunawasham Iruhin shopunek.

43 “O eik yenek giha abomum ipak Farisi,ipak ta pupe yowep abom! Um maresh?Ipak panak apak Juda mape meyagwrehbaraen-ogwi urusag um, ipak pakri punakpupe shakus sharik iri wagiturahos. Ariaipak apa pakri punak sabaishi shantorumshapeum eshesh shutrip aria shunemepyopuhi.

44 “O yenek giha abom um ipak. Ipakta pupe yowep! Um maresh, arpeshmadae shudukem ipakip yoweipi urkwipuwe, uwok. Namudok aria ipak pape kabidouk wonugwegwiruh douk hanabeshukhape shakam amnab iri um. Aria arpeshmadae shudukemeshuwearia shape shara-haen iruhwiruh um.”

45 Aria anan nenek skulumesh um lo irinemnek enyudok baraen aria nakrip Jisasnakri, “Debeini, nyak nyakri namudok arianyakap baugos aria dodogowinyi baraenapak shopunek!”

46 Aria Jisas nakri, “O eik yakri gihaumipak penek skulumesh um lo iri shopunek!Ipak ta pupe yowep abom! Um maresh,ipakpowemeshdebeibusi bugabus sabaishiarpesh shabususah aria ipak madae taputaurumesh pubususah uwe, uwok. 47 Oeik yene gihaum ipak! Ipak ta pupe yowepabom! Um maresh, ipakim babukenyim

11:42 11:42 Tok Pisin douk shakri namba 10 hap.

Page 144: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 11:48 141 LUK 12:7habo amam profet hagok aria ipak doukpape penek wonugwegwiruh um amamum. 48 Ipak douk penekesh namudok ariapayabig arpesh um ipak pakri wosik umahudok yoweihi aih ipakim babukenyimhenekah iri um habo amam profet hagokum. Aria ipak pape penekwonugwegwiruhum amudok profet. 49 Douk namudok ariaIruhin nagipesh ananim yopumi urkumaria saki nakri, ‘Eik ta ishopokugu profethuni aposel hunakumesh aria eshesh tashubo anam hugok aria anam ta shomaria shunekam enenyenen.’ 50-51 Douknamudok aria ipak doukipari aria doukbaraen nyapenyep um eshudok yoweishiinahos seiwok ipakim popehem yamehemhape henekesh hanaki iri. Seiwok bau-gos um Iruhin nenek agundok atap, amamhabo ihim morim profet hanaki arigahahatograri douk. Enyudok douk seiwokipakin yamenen Ken neneken um naboananin wanin Abel nagok um nyanaki ari-gaha abudok nyutob amam habo Sekaraianagiguk um. Sekaraia neyotu orokohunum alta nyani Iruhin ananit debeiti urupataria amam han. Aria ipak penekeh iriaih douk heyabig arpesh um ipak doukpanadudareh um enyudok ipakim pope-hem yamehem heneken iri. Aria Iruhinnakri ipak ta pusah ihibusmorim abus-dok bugabus ipakim popehem yamehemamamibus.

52 “O eik yenek gihaum ipak penek sku-lumesh um lo iri. Ipak ta pupe yowepabom! Um maresh, ipak kanak madaepudukem enyudok adurin baraen uwe.Aria shopunek, ipak madae putaurum es-hudok armamarmagoumshudukemenyu-dok adurin baraen uwe, uwok. Douk na-mudok aria ipak kanak madae purao enyu-dok yopinyi saki uwe aria patapok yah umeshudok douk shape shabirak um shakrishurao yopinyi saki iri!”

53 Aria douk Jisas nakutukuk esheshnanak aria amam henek skulumesh umlo iri hani amam Farisi amamirub nyirubjuwehosirub abom aria hape hanumoganyowiyokuk abom. Aria amam henek rohwum hakri husuwan um enen baraen ariahape harigan sabainyi enenyenen baraenumsabaishi eshudok eneshenesh. 54Amamhenekesh namudok um hakri humnekanum nukri enen baraen douk madae adurin

iri uwe um amam hunek kwotuman-umeniri.

12Apak Mare Munek Rohw Um Kupaishi(Matyu 10:26-27)

1 Douk sabaishi arpesh abom shanakisheyotu ba shuknigun aria shanokunishum abom. Aria Jisas nakrip ananim dis-aipel nakri, “Ipak ko gamopudukemeshumamamFarisi amamis yis. Eik douk yakri umehudok amamih aih um henek rohw umheyagwreh biyen baraen. 2 Eshudok douksheshigarish shakus iri, Iruhin ta nuwere-hesh shukus yopugunum aria ihishmorimta shutrish aria shudukemesh. 3 Aria es-hudok douk ipak peyagwrehesh weibusiri, Iruhin ta wata nukrip arpesh shum-nekesh aria wata shudukemesh. Aria es-hudok douk ipak mirimiri panakripam-umesh numun urusag iri, Iruhin ta watanuwerehesh. Anan ta nuwerehesh ariaarpesh douk sheyotu iruhw urusag irita shukripesh um ihishmorim shumnek-umesh.”

Apak Ta Munogugur um Iruhin Atun(Matyu 10:28-31)

4 “Ipak eikish arpesh, eik yakripep,ipak mare punogugur um eshudok doukta shubo yegeshiweruh aturuh hugok ariakweipon mare dodogowish um shunekenesh yoweishi inahos eshudok shopunekiri, uwok. 5 Aria eik yakri iyabigepanudok arman douk ipak ta punogugu-ran iri. Ipak ta punogugur um Iruhinatun douk ta nep pugok iyoh aria kweiponshopunek anan douk dodogowinam wataneshopokep punam yoweiburi wabur heliri. Adur atin eik yakripep, ipak punogugurabom um anan atun!

6 “Ipak padukemesh, arpesh apa shator5-poreiguh shokuguhwi armiguhw um 2toea atin. Aria Iruhin douk madae urkummukonaguk um anar arudok shokuri armiruwe. 7 Aria ipak Iruhin douk nadarehatubur atubur ehirub douk bakih ipakigbarag iri. Aria anan douk nadukemepwosik abom. Douk namudok aria ipakmare punogugur. Iruhin ananim urkumdouk morum aguhwudok shokuguhwikarowiguhw armiguhw atin. Aria ipakinIruhin douk urkum morum ipak um

Page 145: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 12:8 142 LUK 12:24meshagrakuk armiguhw. Douk namudokaria anan ta nutaurumep wosik abom.”

Apak Mare Munogugur UmMukripesh UmJisas Ananin Nyeigur Um

(Matyu 10:19-20, 32-33, 12:32)8 “Eik yakripep, douk enen arpen

nyukripesh yopugunum sabaishi arpeshum agundok enyen nyape eikin um eikAnudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri ta ikripesh yopugunum Iruhinananish enselahos shapeum enyudokarpen enyenyin nyeigur. 9 Aria enyudokarpen douk nyukripesh yopugunumnyukri enyen douk madae eikin iri uwe,eik shopunek ta inekumen namudokatin enyudok arpen gani Iruhin ananishenselahos esheshis nabes. 10 Douk enenarpen nyukri enen yoweinyi baraen umeik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri, Iruhin wosik ta nukweshihenyudok yoweinyi baraen enyennyakriyenum eik iri. Aria enyudok arpen douknyukri enen yoweinyi baraen um Iruhinananin Mishin iri, Iruhin ta nusuwenaria mare nukweshih enyudok arpenenyenyin baraen enyen nyakriyen umAnanin Mishin Iri.

11 “Aria abudok nyutob shukri shusuwepshuraep um apak Juda mape meyagwrehbaraen-ogwi urusag um, o eshesh gavmanshuni amudok nyeiguhw shatoumam irium agundok ipak pagipesh eik um, ipakmare punogugur-umam. Aria shopunekmare pukri, ‘Kadak munak muwanameshbaraen mumam? O kadak munak ariamukri maren baraen?’ Uwok. 12 Ummaresh? Abudok atub nyutob ipak pakripiyagwreh um, Iruhin Ananin Mishin tanyukripep enyudok baraen douk ta ipakpukriyen iri.”

Wobuwobren Baraen UmAnan Debeini Na-grem Sabaishi Eshudok Iri

13 Anan arman douk nani eshudoksabaishi arpesh sheyotu iri nakrip Jisasnakri, “Debeini tisa, eik yakri nyak nyu-nak nyukrip eikin ashuken nisiyaumohweshudok douk ohwakin yaken nagremeshneshubukuk um ohwak iri.”

14 Aria Jisas nakripan nakri, “Uwok. Eikdouk ami nyakripe um inek jas um ipak ariaisiyaumep eshudok um ipak biyep?” 15AriaJisas wata natanam nakrip ihishmorim

arpesh nakri, “Ipak pumnek aria gamopudukemesh um ipak mare penek nyigiyaum eneshenesh eshudok. Um maresh?Eshudok douk shogrem worobaishi eshu-dok iri, esheshish sabaishi eshudok esheshshogremesh iri ta mare shutaurumesh umshupe wosik, uwok.”

16 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-wobren baraen nakri, “Anan debeiniananig nahobig sabaiguni worigun jurugi-gun nape. 17 Aria anan urkum mape mormanak aria anan urkum mor, ‘Eik urupatmadae anat uwe um inabuk eikish worigunum. Douk namudok aria eik ta inekeshmumam?’ 18Aria anannaneyagwrehnakri,‘Eik ta ibrik eikig worigunig urusag ariawata irok debeigwi otug. Aria eik inabukagundok worigun nini eneshenesh eikisheshudok shopunek. 19 Aria eik kanak taineyagwreh ikri, “Eik sabaishi eshudokshakusume aria eshesh ta inagremesh umsabaishi kwarahos. Douk namudok aria eikta ipe meyoh aria inadudareh ipeum ishohatin.” ’

20 “Aria Iruhin nakripan namudok, ‘Nyaknyagagak iri! Kadak abudok atub wabnyak ta nyugok aria eshudok nyak nyana-gremesh nyeshubukuk iri ta omi nyu-gremesh?’ ”

21 Aria douk Jisas nakripeshuk enyu-dok baraen jurug aria wata shopuk nakri,“Eshudok arpesh douk esheship urkwippur abom um shugrem sabaishi eshudokshuneshubuk, aria eshesh urkwipmare pu-rum Iruhin iri, Iruhin natrish ananis nabesum, eshesh kabi douk yaruhish eshudokeneshenesh wokeshi arpesh um. Esheshdouk shagugak kabi douk anudok nagagakiri arman um.”

Urkwip Mare Pur Punak Aria Aparuh MareYoweruh Um Eshudok

(Matyu 6:25-34)22 Aria Jisas nakrip ananim disaipel

nakri, “Namudok aria eik yakripep, ipakaparuh mare yoweruh um worigun ipakpugnoh iri nini rupeh ipak punekeh iri,uwok. 23 Um maresh? Enyudok mupewosik um douk nyeshagrakuk worigunaria yegeshiweruh douk heshagrakuk ru-peh. 24 Ipak putik armiguhw. Ogwoguhwdouk madae hwunou anagun worigun ariahutormoguni, uwok. Aria ogwoguhw

Page 146: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 12:25 143 LUK 12:40

madae hwunarak onog sabaigwi worigu-nig urusag uwe. Aria Iruhin anan kanaknape nakoguh worigun! Aria ipak doukpeshagrakuk armiguhw abom. Douk na-mudok aria anan ta nutaurumep wosikabom! 25 Ipak ta meinyi arpen um ipakapahw yowehw abom um eneshenesh es-hudok aria ananwata nunek ananih nyum-neh rouhi aria nupe roubi nyutob agundokatap? Uwok. 26 Aria douk ipak marewosik um punek enyudok shokwinyi mourum, ipak douk urkwip porum eneshenesheshudok um maresh?

27 “Ipak putik aruruhish douk shakihurah iri. Eshesh madae shunek enen mouruwe. Madae shunek eneh rupeh um shi-hur iri uwe, uwok. Aria eik yakripep,seiwok Solomon douk nyeigur nyato abomaria nagremsabaishi eshudok aria nenenekyopihi atih rupeh. Aria ananih rupeh doukmadae eneh yopih abom kabi douk eshu-dok aruruhish um uwe, uwok. 28 Aduratin eshudok aruruhish douk shape arianuhutih atuh ta shutupesh shunak shishe-huk nyih iri douk Iruhin naginohwesh.Aria ipak arpesh douk ipakin bilip madaedodogowin iri uwe, douk peshagrakuk es-hudok aruruhish abom. Douk namudokaria ipak ta pudukemesh um Iruhin ta nu-taurumep niginohep rupeh. 29 Aria shop-unek, ipakiruh aparuh mare yoweruh umeshudok ta ipak pishoh iri. 30 Um maresh,eshudok douk madae shudukem iruhin iriuwe esheship urkwip douk por abom umsabaishi eshudokmori atish ihih nyumneh.Aria ipakin Yaken douk nadukemesh umeshudok ipak wokesh iri. 31Aria sagomatinipak ta urkwip purum purik puwish umagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um aria anan ta kadak nukep eshu-dok ipak wokesh iri shopunek.”

Ipak Purao Yopishi Eshudok Gani IruhwHeven Um

(Matyu 6:19-21)32 “Ipak arpesh kabi douk karowish sipsi-

pahos iri um ipak mare punogugur, uwok.Um maresh, ipakin Yaken nanadudarehum ipak puwish um agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum ariapupe debeipari. 33Douk namudok aria ipakpukesh ipakish eshudok eneshenesh ku-paishi arpesh shutorish shukep utabor aria

pusiyabor um yaruhish eshudok enesh-enesh wokeshi um putaurumesh. Ariaagundok ipak pataurum yaruhish arpeshum, agagun kabi douk ponaruk ipakisheshudok apudok munuhwip douk ta mareyowep iri um. Um maresh? Gani heveneshudok ta mare shunak shuwishuk atin.Aria amudok hakwuaruh iri ta mare hu-nak hurukatin um ipakish eshudok enesh-enesh. Aria tutubrugos ta mare sutupesh,uwok. 34 Ipak ta punabuk ipakish yopishieshudok gani iruhw heven. Aria ihihnyumneh ipakip urkwip ta purum abrudokwabur douk ipakish eshudok enesheneshshakus aburi atubur.”

Shenek Mour Iri Shenek Redi Shape(Matyu 24:42-44)

35 “Ipak punadaresh rupeh pihunugbaneh aria punotug letog um pupe punekredi um punek mour. Aria pishir ipakishlamhos aria punek redi pupe putrugunum punek mour. 36 Ipak pupe putrugunkabi douk eshudok shenekmour iri shenekgibegabe shape shatrugun um esheshindebeini um. Anan douk nanak natrishum anagun worigun douk shenekagun umbiyesh douk ta shanaraum um iri ariaanan ta wata nutanamori. Eshesh shapeshatrugun um kadak anan nukri nunakinubo wit, aria ahudok atuh eshesh shiki-tak shijikagun-uman. 37 Aria douk debeininunaki aria nutik eshudok shenek moura-man iri shupe shunek redi shutrugun-uman um, eshesh ta shunadudareh abom.Aria adur atin eik yakripep, debeini anankanak ta nudaresh ananih rupah nuhunugnunatugah let aria ta nukripesh shunakshupe aria anan kanak ta nukesh wori-gun. 38 Aria douk nunaki orokohunib umwab um, o nunaki abudok nyutob sago-matin owotog gwakitak umaria nutrish umshunek redi shupe um, eshesh ta shunadu-dareh abom!

39 “Aria ipak urkwip purum enyudok!Douk nagrem urupat iri nudukemesh umabudok nyutob nakwuaruh atuh iri tanunaki nubrig ananit urupat nuwish umakure, anudok nagrem urupat iri ta marenukutukuk urupat um ta nubrigat nuwish,uwok. 40 Aria ipak shopunek ta punek redipupe. Ummaresh, eik AnudokArmandoukyatogur adurinyi arpen iri ta wata inaki

Page 147: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 12:41 144 LUK 12:56

anob nyutob douk ipak ta pukri eik tamareinaki obi nyutob.”

Wobuwobren Baraen UmBiomHenekMouriri, Anan Yopuni Aria Anan Yoweini

(Matyu 24:45-51)41 Aria Pita narig Jisas nakri, “Debeini,

nyak nyakripap um enyudok wobuwobrenbaraen apak atup aka, eshudok ihishmorimarpesh shopunek?”

42 Aria Debeini Jisas nakri, “Meini nenekmour iri nunek ananin debeini ananinmour wosik iri, anudok ta ananin debeininugraehan um nusuhw merik um eshudokenesh shenekuman mour iri abudok nyu-tob anan nunakuk anabik um. Aria anan tanukesh esheshigun worigun abudok nyu-tob eshesh shurao worigun obi nyutob.43 Aria douk ananin debeini nutanamoriaria nutrun um nuneken wosik kabi doukanan nakripanaguk um, anudok neneku-man mour iri ta nanadudareh! 44 Aduratin eik yakripep, ananin debeini ta nu-trun namudok aria ta nugraehan um nupedebeini um ihishumori ananish eshudokeneshenesh. 45 Aria douk anudok neneku-manmour iri niyagwreh anan kanak nukri,‘Ah, eikin debeini ta mare nunaki ari-gas.’ Aria anan nikitak nupe nubo eshu-dok enesh shenek mour iri. Aria nupenuwok worigun nini dodogowibari abararia nugugak. 46 Aria ananin debeini tawata nutanamori anah nyumnah abudoknyutob douk anudok nenekuman mour irinakri anan ta mare nutanamori ahi. Ananta nutanamori nutrun namudok aria tanon yowiyokuk nupe yowen abom arianushopokan nunak nini eshudok doukmadae shunek bilip um Iruhin iri uweshupe. 47Aria anudok nenekumanmour irinudukemesh um ananin debeini nakripanum nunekesh iri, aria anan mare nunekredi um nunekesh um, ananin debeini tanunaki aria non debeg abom. 48 Ariananudok doukmadae nudukem ananin de-beini nakri um anan nunekesh iri uwe,aria anan nunek enen yoweinyi mour ariadouk nyeneken um ta non um, debeini tanunaki aria non shokubur. Aria shashu-dok arpesh douk Iruhin nukesh sabainyiyopinyi saki nyuni dodog um shunekmouriri, anan ta nukripesh dodogowin atunum shunek yopinyi mour aria ta shuneken

wosik atin. Aria eshudok douk ta nukeshsabaishi eneshenesh abom eshudok umshunek mour um, anan ta nukripesh umshunek yopinyi mour aria ta shunekenwosik abom.”

Jisas Nanakumori Ta Nisia Arpesh(Matyu 10:34-36)

49 “Eik douk yanakumori iyutik nyih umhunu ihishmorimyoweishi inahos eshudokdouk shape agundok atap iri. Aria eikyakri douk ta ehudok nyih hunu akure,douk ta wosik. 50 Eik ta imnek debeirieriger, aria eik douk wata imnekar uwearia eikihw apahw douk yowehw abom!Um maresh? Eik wata imnekar uwe.51 Aria ipak pakri eik yanakumori inekagundok atapishi arpesh shupe atugunaka uwok? Eik yakripep, eik yanamori taisiyaesh. 52Douk ahudok nyumnah arigahakweipon, 5-poreis atus awirosish arpeshta shikitak shunadiyogur um aria 3-poreista shutrishuk yoweisi nabes biyos. Ariaasudok biyos ta shutrishuk yoweisi asudok3-poreis. 53 Aria arpesh ta shunadiyo-gur um. Yakenyim ta hutrum yoweisinabes nugamim aria nugamim shopunekta hutrumuk yoweisi nabes yakenyim.Aria amakenyiyu ta utruwaguk yoweisinabes owoiyu nugariyu aria nugariyu tautruwaguk yoweisi nabes amakenyiyu.Aria nakwurihiyeu ta utruwaguk yoweisinabes mehiyariyu aria mehiyariyu tautruwaguk yoweisi nabes nakwurihiyeu.”

Ahudok Aih UmMudukem Nyutob Um(Matyu 16:2-3)

54 Aria Jisas nakrip eshudok armam ar-mago nakri, “Douk putik onog orug gwirgwunak gani aun nabuhum, ahudok atuhipak ta pukri ‘Eshah ta hurauri.’ Ariata mare roubi nyutob aria ahah ta hu-rauri, adur.12:54 55 Aria ipak patik uh-win nyanaki saut iri nyahuri dodog, Ariaipak apa pakri ‘Wah ta hutao.’ Aria wahhatao. 56 Ipak penek rohw iri! Ipak patikamnab bani utag shenekesh shanak umaria padukemesh um shashudok douk tashutograri. Aria douk ipak patik eshudokdouk shatogur shanak abudok nyutob iriaria ipak madae pudukemesh um shashu-dok douk ta shutograri uwe um maresh?”

12:54 12:54 Eshesh Juda eshesh um, orug apa gweir aun nabuhum aria eshah hor, kupaigunum uwok.

Page 148: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 12:57 145 LUK 13:14Ipak Puni Shashudok Douk Shakri

Shenekumep Kwot Iri Ta Punagabeum Arigas(Matyu 5:25-26)

57 “Ipak kanak ta punek skelimum ene-heneh aih aria punek yopihi aih. 58 Douknyak nyuni enen arpen douk nyukrinyunekumen kwot iri pukri punam kwotum, ipak wata pupe punak yah aria ipakta pugabe ipakin baraen nyugokumep-aguk yah. Ipak mare pugabeyen um,enyen ta nyuraen nyunamdebeini jas douknasuhw kwotog iri. Aria jas ta nuraennyunam shusim aria amam ta huweshigen.59Aria ganudok eik yakripen, nyak ta marenyutograri arigas, uwok. Nyak ta nyugabenyakin dinau nyiyatenyuk namudok ariata nyutograri.”

13Eshudok Arpesh Douk Madae Shukeshuk

Agabus Yoweishi Inahos Iri Ta ShunakShuwishuk

1 Aria abudok nyutob, enesh arpeshshape agundok iri shakrip Jisas umagundok debeini um gavman iri Pailatnabo enesh Galili shagok um. Anan naeshabudok nyutob eshesh shape shenek ofaum eneshenesh eshudok shuko Iruhineshi. 2 Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipakpakri eshesh sheshagrakuk ihishmorimarpesh abom shape Galili iri um shenekeneshenesh yoweishi inahos um aria Pailatdouk naesh shagok namudok? 3 Uwok!Eik yakripep, aria ipak mare pukeshugukagabus yoweishi inahos aria putanampukon aparuh Iruhin um, ipak ihishmorimta pugok namudok atin. 4 Aria ipak pakrimumam um eshudok 18-poreish arpeshdouk routi urupat tatao wabur Siloam iritatu taesh shagok iri? Ipak pakri esheshsheshagrakuk ihishmorim arpesh abomshape Jerusalem iri um shenek enesheneshyoweishi inahos um aria eshesh doukshagok? 5 Uwok! Eik yakripep, aria ipakmare pukeshuguk agabus yoweishi inahosum, ipak ta pugok namudok atin kabi doukeshesh shape Siloam iri shagok um.”

Wobuwobren Baraen Um Enen Rowog DoukShuruwep Mare Piren Atin Iri Uwe

6 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-wobren baraen nakri, “Anan arman nawuenen rowog shahwaren um fik iri numun

um ananig nubarig douk nawu wain um.Anan nawen nyakih debeinyi aria nanaknape narupamen aria anan madae nutikenep shuruwep pir uwe. 7 Douk natrinnamudok aria nakrip anudok nenek mournubarig iri nakri, ‘Mnek, bishatin kwara-hos eik yanaki yape yarupamen ariamadaeitik enep shuruwep pir uwe.’ Douk na-mudok aria eik yakri, ‘Nyubrowenyuguk!Um maresh? Enyen nyatao aria nyapenyeyatakuk gris meyoh um amnab.’

8 “Aria anudok nenek mour nubarig irinakripan nakri, ‘Debeini, nyak kutinyuguknyutao enyudok atin kwar shopunek. Ariaeik ta irak amnab ibur baugenyum ariaibuk bulmakau-ibas ubas baugenyum umenyen nyurao yopusi gris. 9 Aria nyanyinuhutin kwar shuruwep pir um, enyenwosik nyutao. O ta mare enep pir um, nyakwosik kadak nyubrowenyuguk.’ ”

Anah Nyumnah Sabat Eshesh Juda MourUwok Shape Meyoh Ahi Jisas Nagabe OnokArmatok

10 Anah nyumnah Sabat, Jisas nanaknawish nape nakripesh Iruhin ananinbaraen anat eshesh Juda shape sheneyag-wreh baraen-atari urupat. 11Aria agundokonok armatok douk enen sagab nyapenyok18-poreish kwarahos iri kwani esheshkwape. Okwok douk enyudok yoweinyisagab nyapenyok aria nyenegok bukarukatin. Okwok kwabirak ariamadae kwukitakkwiyotu iruhw uwe, uwok. 12 AriaJisas natruk aria nahwarok kwanaki arianakripok nakri, “Nyak mnek, eik yagabenyak!”

13 Aria anan nawemok ananis wis ariaahudok atuh okwok kwakitak kweyotuiruhw abom. Aria okwok kwanadudareharia kwape kwatuk Iruhin ananin nyeigurnyato iruhw.

14 Aria anudok debeini um atudok uru-pat iri juwehosin abom um Jisas um agun-dok nagabe okwudok armatok ahudoknyumnah Sabat um. Douk namudok ariaanan nakitak nakrip eshudok arpesh shapeiri nakri, “Ihih douk 6-poreih atih nyum-neh um apak munek mourum. Aria taipak pukri punaki um anudok arman nu-gabeyep um, ipak punaki anah ahudokmourih nyumnah aria anan nugabeyep.

Page 149: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 13:15 146 LUK 13:33Ipak mare punaki ahudok nyumnah Sabatuwe, uwok!”

15 Aria Debeini nakripan nakri, “Ipakpenek rohw iri! Ahudok nyumnah Sabatipak ihipmorimapapakweshih ipakish bul-makauhos iri donkihos aria paraesh panakshawok abar. 16 Aria enyen douk wosikum eik yagabe okwudok Abraham ananiknugawik douk Satan noweshigok kwape18-poreish kwarahos iri ahudok nyumnahSabat um.”

17 Aria Jisas ananim horim abraen nyamabom. Aria ihishmorim arpesh shanadu-dareh um enyudok yopunyi mour Jisasneneken iri.

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmEnen Rowog Douk Shahwaren Um Mastet IriUm Enyenyim Shurkum Iri Yis

(Matyu 13:31-32; Mak 4:30-32)18 Aria Jisas narigesh nakri, “Agundok

arpesh shuwish um Iruhin nape Debeinium ananish arpesh um ta kabi mareshum? Eik ta ikripep maren wobuwobrenbaraen um pudukemesh? 19Agagun ta kabianam shokumi mastetim shurkum doukanan arman nawom ananig nubarig iri um.Anan nawom aria makih munek debeinyirowog. Aria enyen nyenek nyeiguhw ariaarmiguhwdoukhwehwru iruhw iri hwakihhwuwem was nyeiguhw aria hwotem.”

Wobuwobren Baraen Um Yis Douk SenekBret Takitak Debeiti Iri

(Matyu 13:33)20 Aria Jisas wata shopunek nakripesh

nakri, “Agundok arpesh shuwish umIruhin nape Debeini um ananish arpeshum ta kabi maresh um? 21 Agagun ta kabiyis um. Onok armatok kwakitak kwosuhurkwakutus um enen dram plaua ariakwonek budibodigas arigaha yis suwishihinyumorim um plaua aria senekennyakitak debeinyi.”

Shokwuti Wit(Matyu 7:13-14, 21-23)

22 Aria Jisas nape nanak sabairubi de-beirubi bani shokurubi warub. Anan nanaknape nenek skulumesh um Iruhin ananinbaraen aria nape nanak um nakri nunakum Jerusalem. 23-24 Aria agundok enenarpen nyarigan nyakri, “Debeini, Iruhinta nunarao atin atin arpesh shutanamorishupe wosik abom aka, uwok?”

Aria Jisas nakripesh nakri, “Ipak tadodogowip atip aria puwish atudok shok-wuti wit. Eik yakripep namudok ummaresh, sabaishi arpesh ta shukri shuwishatudok shokwuti wit aria eshesh ta shubi-rak shutik uwok. 25Aria ahudok nyumnah,anudok yaken um urupat iri ta nukitaknuwarukuk wit aria ipak ta punak piyotuaduk aria ta pupe pubo wit aria pukri na-mudok. ‘Debeini, jikamapogu wit!’ Ariaanan ta nukripepi nukri, ‘Eik madae iduke-mep uwe, ipak meirubi warubip!’

26 “Aria ipak ta wata pukripan pukri,‘Apak douk mani nyak mawok woriguniri abar aria shopunek, nyak nyanakinyenek skulumap nyakripap nyakinbaraen apakirub warub!’

27 “Aria anan ta wata nukitak aria nukri,‘Eik madae idukem abrudok wabur ipakpanaki-aburi uwe. Karemeik ipak penekeneshenesh yoweishi inahos iri!’ 28 Ariaipak ta putik apakin yamenen Abrahamnini Aisak iri Jekop huni amudok ihim-morim profet hupe agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh shapeum. Ariaipak ta neshopokep punak pupeik aduk.Aria ipak ta pureh punokwukri punaruworaria punatukesh ipakiruh naruh. 29 Ariaarpesh shape ihigunmorim agundok atapiri ta shunaki shupe shuwok debeiguniworigun agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum. 30 Aria eshudokarpesh douk nyeiguhw wokeshi ta watashutogur nyeiguhw shapeyesh iri. Ariaeshudok douk nyeiguhw shapeyesh iri tawata shutogur nyeiguhw wokesh iri.”

Jisas Nereh Um Jerusalem(Matyu 23:37-39)

31 Aria abudok atub nyutob amam Farisihanaki aria hakrip Jisas hakri, “Nyaknyukutukuk agundok aria nyunakumagukkupaigunum. Um maresh? Herot nakrinen nyugok.”

32Aria Jisas nakripamnakri, “Ipak punakpukripat namudok atudok wanarit nubat.Pukri, ‘Mnek, doukih iri nuhutih eik taihiyahuk yoweishi sagabehos aria shop-unek ta igabe arugeh hapeyesh iri arpesh.Aria hukri um biyeh atih nyumneh ahi, eikta iyatak eikin mour.’ 33 Aria doukih huninuhutih iri biyeh, eik ta inak. Um maresh?Eshesh ta mare shubo anan profet nugok

Page 150: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 13:34 147 LUK 14:14anabur kupaiburi wabur, uwok. Eshesh tashon nugok Jerusalem atugun.

34 “O ipak arpesh pape Jerusalem iri,ipak apa pabo amam profet hagok. Ariashopunek, pakwumam utabor amudokdouk Iruhin neshopokam haraomepoguananin baraen ipak iri! Sabaihi nyumneheik yakri iraep pupe atugun kabi doukmamokit owot toshigar atatig nugagatatish kapraigiyohos um. Aria ipakpakri uwok abom! 35 Aria mnek, Iruhinta nukutukuk ipakibur wabur. Aria eikyakripep, ipak tamarewata putiwe arigahaabudok nyutob douk ta pukri, ‘Apak makriIruhin nunekuman yopunyi anudok armandouk nanaki um Debeini ananin nyeiguriri!’ ”

14Jisas Nagabe Anan Arugeh Hapeyanari

1-2 Anah nyumnah Sabat eshesh Judamour uwok shape meyoh ahi, Jisas nanakum nuwok worigun anan debeini umamam Farisi iri ananit urupat. Aria agun-dok ananyegenyihwhwanugokan-ari napehurukatin um Jisas. Douk namudok ariaamam hape hatrun duk um hakri kadaknukri nugabe anudok arman um. 3 Douknamudok aria Jisas nakitak narig amudokhenek skulumesh um lo iri hani amamFarisi nakri, “Apakin lo nyakri apak mu-gabe arpesh ahudok nyumnah Sabat aka,uwok?”

4 Aria amam madae hukri enenbaraen. Aria Jisas nasuhwi anudok armannagabeyan aria neshopokan nanak. 5 Arianarig amudok tisa hani amudok Farisinakri, “Aria ipak anan enen ananinbatowin o enen bulmakau nyunak nyu-grukuk anag nuwag abar barag iri ahudoknyumnah Sabat um akure, anan ta nunaknutukenyi aka, uwok? Adur, anan tanutukenyi ahudok atuh nyumnah.”

6 Aria amam baraen uwok umhubeyenyuman um.

Apak Mare Mutuk Apakish NyeiguhwShuto Iruhw

7-8 Douk Jisas natik amudok armamdoukhanakum agundok worigun iri hanaki,aria amam hakri hupe shakus sharik iriatish wagiturahos. Aria anan nakripeshenyudok wobuwobren baraen nakri, “Ariaenen arpen nyuhwarenyum nyunak um

anagun worigun douk shenekagun umbiyesh shanaraum, um nyak nyunak ariamare nyunak nyupe nyurik uwe, uwok.Um maresh? Ta anudok douk nah-warenyum nyunak um agundok woriguniri nuhwari anan douk ananin nyeigurnyatouman-uguk um nyak iri shopunek.9 Aria douk namudok um, anudok douknahwarep punak um ananigun woriguniri ta nunaki aria nukri, ‘Nyak kakitakaria nani nunaki nupe agundok.’ Arianyak ta abraen nyen aria nyunak nyupenyugiguk. 10 Aria namudok douk uwok.Aria enen arpen nyuhwarenyum nyunakum enyenyigun worigun um, nyak nyunakaria nyupe nyugiguk. Nyak nyunekeshnamudok aria enyudok arpen douk nyah-warenyum nyunak um enyenyigun wori-gun iri ta nyunaki nyukripenyum nyukri,‘Arpen, nyak nyunak nyupe nyurik.’ Enyenta nyukripen namudok aria eshudok enesharpesh douk shanakumori agundok wori-gun iri ta shutrinyum aria shutuk nyakinnyeigur nyuto iruhw. 11 Um maresh?Ihishmorim arpesh douk shutuk esheshishnyeiguhw shuto iruhw shukri eshesh de-beishi iri, Iruhin ta wata nunihesh shubuhatap. Eshudok douk madae shutuk es-heshish nyeiguhw iri uwe, Iruhin ta watanutuk esheshish nyeiguhw shuto iruhw.”

ApakTaMunekumeshYopinyiUmEshudokDouk Ta Mare Shutanam Shubeimap Enesh-enesh Iri

12 Aria Jisas nakrip anudok debeini umamam Farisi iri douk nahwaran um nunakum ananigun worigun iri nakri, “Arianyak ta nyukri nyunek anagun worigunum, nyak mare nyuhwari nyakish arpeshatish shuni nyakish ashukenyish owashishshuni nyakip awirop puni ipak atuburwabur um douk shanabuk sabaishi eshu-dok eneshenesh iri atish uwe, uwok. Ummaresh? Eshesh ta wata shuhwarenyumnyunak nyuwok worigun esheshig urusag.Aria namudok um, eshesh ta shuwanamum nyakish worigun. 13 Aria namu-dok uwok. Aria nyak nyunek debeiguniworigun um, nyak ta nyuhwari eshudokyaruhish douk eneshenesh wokeshi um es-hudok iri, shuni yegeshiweruh yoweruh-eshi shuni aiyas senekeshi shuni nabes se-shukesh iri. 14 Um maresh? Eshudokmoriarpesh ta mare shuwanamen agundok

Page 151: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 14:15 148 LUK 14:31worigun nyak nyenekagun-umesh iri. AriaIruhin ta nunekumen yopuhi aih. Aria abu-dok nyutob eshudok yopishi arpesh doukriguk shagok sharumesh iri wata shuki-taki wonugwegwiruh obi nyutob, Iruhin tanuwanamen eshudok eneshenesh.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmDebeiguni Worigun

(Matyu 22:1-10)15 Aria anan arman douk nanamamhape

hawok worigun iri nemnek namudok arianakrip Jisas nakri, “Eshudok arpesh doukta shupe shuwok worigun agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeumiri, eshesh ta shunadudareh shuriguk.”

16 Aria Jisas nakripan enyudok wobu-wobren baraen nakri, “Anan arman nakrinunek anagun debeiguni worigun. Ariaanan nahwari sabaishi arpesh um shunakum agundok worigun. 17 Aria ahudoknyumnah hatogrum nunek agundok wori-gun um, aria anan neshopok anan neneku-man mour iri um nunak nukripesh shu-naki. Aria anan nanak nakripesh nakri,‘Ipak yowi, worigun monekagun nakus.’

18 “Aria eshudok ihishmorim atin atinshakitak aria shakri eshesh ta mare shu-nak. Aria narigiri nakri, ‘Eik yator anagnubarig aria eik yakri inak itrug. Douknamudok aria eik ta mare inaku.’ 19 “Ariaanan nakri, ‘Eik douk atin yator 10-poreishbulmakauhos um shunek mour iri, aria eikyakri inak ikwiraehesh um shunek mour.Douk namudok aria eik ta mare inaku.’

20 “Aria anan nakri, ‘Eik douk atin yaraoarmatok, douk namudok aria eik ta mareinaku.’

21 “Douk amam hakripan namudok ariaanan wata natanam nanak nakrip ananindebeini um enyudok baraen amam hakri-pan um. Aria anudok urupatinari juwe-hosin abom aria nakrip anudok neneku-man mour iri nakri, ‘Douk nyunak arigasum ehudok ihihmorim debeihi yeh hunishokuhi douk hape abrudokwabur iri. Arianyurauri nabes seshukesh iri shuni eshu-dok eneshenesh wokesh iri. Eshesh shunieshudok douk yegeshiweruh yoweruheshiri, shuni aiyas senekeshi aria nyuhwareshshunaki eikit urupat.’

22 “Aria anudok nenekuman mour iriwata nanaki aria nakri, ‘Debeini, eik

yagipesh nyakin baraen aria anabigit umurupat watak tape meyoh.’

23 “Aria debeini nakripan nakri, ‘Nyaknyunak nyugim debeihi yeh aria shopuneknyugim narub nubarigirub aria nyiraouriarpesh shunaki shuwish eikit urupat. Ummaresh? Eik yakri eikit urupat ta shuknitabom. 24 Aria eik yakripen, amudok ar-mamdouk nubokuhi yahwaramumhunakium eikigun worigun iri ta mare wata hu-naki huwok anagun eikigun worigun uwe,uwok.’ ”

Arpesh Shukri Shugipesh Jisas Iri TaShukon Eshesh Kanak Abom Um Iruhin

(Matyu 10:37-38)25-26 Douk sabaishi arpesh shani Jisas

shanak aria anan natanam natrish arianakripesh nakri, “Aria enen arpen nyukrinyunaki nyugipesh eik, aria enyen urkummunawasham abom um enyenyin yakennini amakek, shuni enyenyik irohukwikkwuni enyenyish batowish, shuni enyeny-ish ashukenyish owashish shuni enyenkanak, aria eik enyen urkummunawashamkaroiwe atuwe um eik iri, enyen ta marewosik nyugipesh eik uwe, uwok. Enyennyukri nyugipesh eik um, enyen urkum tamunawashame abom. 27 Aria shopunek,enyudok arpen douk nyukri nyugipesh eik,aria enyen mare nyunek redim nyusahenyenyin rowog kruse aria nyugok um,enyen ta mare wosik nyupe eikin disaipeluwe, uwok.

28 “Aria ta ipak enen nyukri nyurokanat rourouti urupat akure, sagomatinenyen ta nyupe aria urkum mupe mu-rum enyenyibor utabor douk enyen nyan-abarubuk iri iyoh. Ababar ta wosik umnyurok atudok urupat nyiyatat aka, uwok?29Aria douk sagomatin enyen urkummaremur namudok iyoh aria nyukitak nyuneksimen nyishuhurat, aria enyen mare nyu-rukat nyiyatat um, ihishmorim arpesh tashutrut aria shiyakasen, shuneken enenye-nen. 30 Eshesh ta shukri, ‘Enyen nyatuhurnyarukat aria enyenmadae nyurukat nyiy-atat uwe!’

31 “Aria ta anan king nini 10,000 poreimsoldia aria nukri nunak nini kupaini kingdouk narauri 20,000 poreim soldia iri umta hurpak um, sagomatin anan ta nupe ariaurkum murum anan nini ananim soldia ta

Page 152: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 14:32 149 LUK 15:12wosik dodogowim um hubo anudok ananking nini ananim huhiyaham aka, uwok.32 Aria anan nunadukem um anan ta maredodogowin um, ananish horim shuni es-heshin king ta wata shupe shunaki rou-gun aria anan ta nishopok enen nyuraobaraen iri. Enyen ta nyurao baraen nyu-nak nyukrip anudok anan king um amamhunugabe um hupe atugun aria mare hur-pak.

33 “Aria douk namudok atin, ta enenarpen mare nyukeshuk agab ihishmorimenyenyish eshudok eneshenesh um, enyenta mare wosik nyugipesh eik uwe, uwok.”

Sol Douk Madae Ekehir Iri Uwe TaShuwasharuk

(Matyu 5:13; Mak 9:50)34 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-

wobren baraen nakri, “Sol arar douk yop-uri. Aria ta ararwata jemiyair um, apak yahdouk madae anah uwe um wata munekarekehir um uwe, uwok. 35 Arudokmori soldouk madae yopur um runek enen mouruwe. Apak ta muwasharuk meyoh. Ariaipak arigos sapenyepi ta pumnek enyudokbaraen!”

15Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um

Enen Sipsip Nyanak Nyawishuk Um(Matyu 18:12-14)

1 Anob nyutob amam harao takis irihani amudok anam henek enesheneshyoweishi inahos iri hanaki um humnekJisas ananin baraen. 2 Aria amam Farisihani amam henek skulumesh um lo irihape heyagwreh shokubur shokubur umJisas hakri, “Anudok arman nani eshu-dok shenek eneshenesh yoweishi inahosiri shape. Aria shopunek, anan nanak umshape shawok worigun!”

3-4 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-wobren baraen nakri “Aria ipak anan na-grem 100-poreish sipsipahos aria enennyunak nyuwishuk akure, anan ta nunekmaresh? Anan ta nukutukuk eshudok99-poreish shiyotuguk shupe shuwokukutoruh anagun aria anan ta nunak nupenurium enyudok atin sipsip arigaha nunaknuparugen. 5 Douk nuparugen aria ananta nunadudareh abom aria nutuken nun-yusah aria wata nutanam nunak. 6 Douknunak arigaha nutogur urupat aria anan ta

nuhwari ananish arpesh douk shani ananshape atugun iri nukri, ‘Enen eikin sipsipnyanak nyawishuk aria eik yaurimen ari-gaha yanak yaparugen aria wata yaraenyi.Douk namudok aria yakri ipak punaki punieik munadudareh!’ ” 7 Douk Jisas nakriyuknamudok aria wata shopunek nakripeshnakri, “Aria eik yakripep, douk namudokatin shape iruhw heven iri ta shanadu-dareh um eshudok 99-poreish arpesh doukshakri eshesh shape wosik aria mourwokesh um shukeshuk agabus yoweishi in-ahos aria wata shukon aparuh Iruhin um.Aria atun arman douk nenek yoweishi ina-hos iri nukeshuk agab yoweishi inahos arianutanam nukon apahw Iruhin um, shapeiruhw heven iri ta shunadudareh shurigukabom.”

Jisas nakripesh Wobuwobren Baraen UmUtabor Bunak Bawishuk Um

8 “O ta onok armatok kwunoruk 10-poreibor siliwaibor utabor aria okwokkwunak kwutukuk anam akure, okwokta kwunek maresh? Okwok ta kwukitakkwushupeh lam aria kugit okwokwit uru-pat. Aria okwok gamo kwupe kwurimamarigaha wata kwuparugom. 9 Douk kwu-parugom aria okwok ta kwuhwari okwok-wish arpesh douk shani okwok shape atu-gun iri kwukri, ‘Anam eikim utom manakmawishuk aria eik wata yaurimom ariayanak yaparugom. Aria eik wata yanadu-dareh aria yakri ipak punaki puni eik man-adudareh!’

10 “Aria eik yakripep, douk namudokatin, Iruhin nini ananish enselahos ta shu-nadudareh shuriguk abom um agundokatin arpen meyoh douk nyenek yoweishiinahos iri wata nyukeshuk agab aria nyu-tanam nyukon apahw Iruhin um.”

Jisas nakripesh Wobuwobren Baraen UmAnan Nuganin Nakutukuk Ananin YakenNanak Rougun Iri

11 Aria Jisas ta nakripesh enen wobuwo-bren baraen shopunek nakri, “Anan armannabuki biom nugamim. 12 Aria shokuninuganin nakrip yaken nakri, ‘Yain, eikyakri uwok um ipe arigaha nyak nyugokukaria ohwak douk ta unosia eshudok nyaknyagraehesh um ohwak iri uwe, uwok.Eik yakri nyisiyaesh-umohw douk!’ Aria

Page 153: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 15:13 150 LUK 15:32yaken nakitak nosiyamam ananish eshu-dok eneshenesh ananim biom nugamim.

13 “Aria douk madae roubi uwe ariashokuni nuganin nohur ananish eshu-dok eneshenesh nanak nenek salimeshum utabor nasuabor aria nanak naperougun kupaigi nahobig. Anan nanakaria nape nawashokuk ananibor utabor.Anan nawashabor um ehudok yoweihi aihdouk anan nape nenekoh iri. 14 Douknawashak ananibor utabor arigaha ney-ataboruk, aria debeirubi nyurub baeshagudok nahobig. Aria anan enesheneshwokan abom nenenem yaruhish. Ananmadae nunabukuk anabor karowibor uta-bor um nunator worigun um uwe, uwok.15 Douk namudok aria anan nanak napenenek mour um anan abrudok waburinarman. Aria anudok arman neshopokannanak nape nenekuman mour um neyohananiguhwburguhw. 16Aria agundok anannakri nuwok eshudok worigun douk bur-guhwhwapehwashoh iri. Ariamadae enenarpen nyukri nyukon anagun worigun umnishoh iri uwe, uwok.

17 “Aria douk nape aria anan urkumwatamor um agundok anan nape yoweishigomum aria nakri, ‘Ihishmorim shenek mourum eikin yain iri douk shapeum shawoksabaiguni worigun. Aria eik yape agundokaria yagok um nyurub abom! 18 Douknamudok aria nyunekesh, eik wata itanaminak um eikin yain. Aria eik ta ikripan ikri,“Yain, eik yenek yoweishi inahos um Iruhinnani nyak. 19 Aria douk eik madae yop-uwe iri abom um nyak nyuhware nyakinnuganin um, uwe. Aria nyak nyusap eik ipeshakamum nyak inekumen mour meyoh.”’ 20 Douk anan nakri namudok aria anannakitak nape nanak um ananin yaken.

“Douk anan wata nape nanak rougunaria ananin yaken natrunogu aria nene-man giha abom um ananin nuganin. Ariaanan nahur nanak nemetegan aria nana-puprikan.

21 “Aria anudok nuganin nakrip yakennakri, ‘Yain, eik yenek yoweishi inahos umIruhin nani nyak. Aria eik douk madaeyopuwe iri um nyuhware nyakin nuganinuwe, uwok.’

22 “Aria yaken nahwar eshudok shenekmouruman iri nakri, ‘Ipak purauri eikihsagomatinyih yopuhi rouhi rupah punaki

puhuraman aria purman enen ring ananihhah. Aria purman ono su. 23 Aria punakpubo nyanyi sagomatinyin yopunyi bul-makau aria apakmunekdebeiguniworigunmuwok enyudok bulmakau aria munadu-dareh. 24 Um maresh, eik yakri anudokeikin nuganin seiwok nagok. Aria uwok,anan wata nape. Eik yakri anan ta nanaknawishuk. Aria uwok, eik wata yaparugan.’Aria anan nakripesh namudok aria esheshshape shenek worigun aria shanadudarehabom.

25 “Douk eshesh shape shenekagunaria anudok sanin nuganin napei nubarignanaki aria nemnek um agundok esheshshape sheyarub shatukabur um. 26 Ariaanan nahwar anan nenek mour iri nanakiaria narigan nakri, ‘Ipak pape penekmaresh?’ 27 Aria anan nakripan nakri,‘Nyakin wanin nanaki aria nyakin yakennabo enyudok sagomatinyin yopunyibulmakau aria apak munek worigun. Ummaresh, ananin shokuni nuganin doukmadae nugok uwe. Ananwata natanamori.’

28 “Aria douk ashuken nemnek namu-dok aria anan juwehosin abom aria nakriuwok abom um nunak nuwish urupatum. Douk namudok aria ananin yakennanaki aria nenekuman shokwin shokwinum nunak urupat. 29 Aria anan nakripyaken nakri, ‘Sabaishi kwarahos eik yapeyenekumen debeinyi atin mour kabi doukanan nenek mour meyoh um nyak irium. Aria eik madae iken agab um nyakinbaraen atin uwe. Aria nyak madae nyukeenen shokwinyi meme meyoh um eik inieikish arpesh munenek anagun worigunmugnoh aria munadudareh uwe, uwok!30Aria anudok nyakin nuganin nanak ney-atakuk nyakish eshudok eneshenesh umoudok weyotu yeh iri armago. Aria doukanan wata natanamori aria nyak nyabo-man enyudok sagomatinyin yopunyi bul-makau.’

31 “Aria yaken nakripan nakri, ‘Nya, ihihnyumneh ohwak wape atugun aria eikisheneshenesh eshudok douk nyakish shop-unek. 32Aria douk apakiruh aparuh ta yop-uruh abom aria munadudareh aria munekworigun. Um maresh, anudok nyakinwanin apak makri anan seiwok nagok, ariauwok. Anan wata nape aria douk ananwata natanamori. Aria apak makri anan

Page 154: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 16:1 151 LUK 16:12ta nanak nawishuk, aria douk apak watamoparugan.’ ”

16Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen Um

Nasuhw-umesh Merik Iri Douk NadukemeshAbom Iri

1 Aria Jisas nakripam enyudok wobuwo-bren baraen ananim disaipel nakri, “Anandebeini douk nagrem sabaishi eneshenesheshudok iri nape. Aria anan nenek mouriri shopunek douk natauruman nasuhwmerik um eshudok enesh shenek mouriri nape. Aria enesh shanaki shakripanudok debeini shakri, ‘Anudok neneku-men mour iri douk nyenekan um nasuhwmerik iri nape nakwuaruh um nyakish es-hudok eneshenesh shani nyakibor utabor.’2 Aria anudok debeini nahwari anudok na-suhw merik iri aria nakri, ‘Maren enyu-dok baraen eik yemneken um shakri nyaknyape nyakwuaruh um eikish eshudokenesheneshum? Douknamudoknyaknyu-nak nyudareh ihishmorim eshudok douknyak nyasuesh iri shuni eshudok doukseiwok nyawasheshuk um nyenek mourum. Nyak nyudarehesh aria nyusume anapshup aria nyunaki nyiyabige. Um maresh?Nyak ta mare wata nyupe nyusuhw merikuwe, uwok.’

3 “Aria anan nenek mour iri naneyag-wreh nakri, ‘Eikin debeini nakri niyate ummour. Douk namudok aria eik ta inekmaresh? Eik madae dodogoiwe um iroknuwagas um uwe. Aria shopunek, eikdouk abraenyiwe um inak ihawar kupaishiarpesh um shuke eshudok eneshenesh um.4 Aria douk eik yadukemesh um eshudokdouk ta eik inekesh iri um abudok nyutobeikin debeini niyate um mour um, arpeshta wata shurae inak um esheshig urusag.’

5 “Douk namudok aria anan nahwarihishmorim arpesh douk shenek dinauum ananin debeini iri shanaki shatrun.Aria anan narik sagomatinyin nakri, ‘Nyaknyenek dinau um makwunish eshudokeneshenesh eikin debeini ananish?’

6 “Aria anan nakripan nakri, ‘Eik yenekdinau um 100-poreish welish drepahosdouk shenegor rowos shahwaragas um oliviri.’

“Aria anudok nasuhwmerik iri nakripannakri, ‘Arigah nyunak nyuhur apudok shup

um eshudok eneshenesh nyak nyenek din-aumesh iri shetem um aria wata nyuwem50-poreish atish.’

7 “Aria wata shopunek kupaini nanakinatogruman aria narigan nakri, ‘Nyaknyenek makunin dinau?’

“Aria anan nakripan nakri, ‘Eik yenekdinau um 100-poreigas begas um wit doukshenek plaua-agasi.’

“Aria anannakripannakri, ‘Nyaknyunaknyuhur apudok shup um eshudok enesh-enesh nyak nyenek dinaumesh iri shetem-opi aria wata nyuwem 80-poreigas begasatugas.’

8 “Aria anudok debeini natuk anudoknenek rohw nasuhw merik iri ananinnyeigur nyato iruhw. Um maresh? Anandouk gamo nadukemesh aria nenenekanah yopihi yah um nutaurum amudokarmam nabouk amamin dinau nyagokukum nenekam hanadudareh aria kweiponamam ta wata hutauruman. Eshudokarpesh shagipesh agundok atapihi aiharia shukonaguk agabus Iruhin iri, esheshdouk ta gamo shudukemesh um shunikupaishi shakonaguk agabus Iruhin irishunek enenyenen mour um. Eshesh douksheshagrakuk Iruhin ananish arpesh douksharahaen arisigunum iri um shenekmourum.”

9 Aria Jisas ta nakri namudok, “Adur atineik yakripep, ipak ta pukesh ipakibor uta-bor kupaishi arpesh um putaurumesh ariapunekesh shutogur ipakish arpesh. Ipakpunekesh namudok aria kweipon ipakiborutabor butuh um, ipak ta pugok aria punakpupe wosik ihih nyumneh gani iruhwheven.

10 “Eshudok arpesh douk shusuhwkarowish eshudok eneshenesh aria shunakshiyoheshwosik iri, eshesh ta shunodukemum eshesh kanak um shusuhw sabaishieshudok eneshenesh shiyohesh. Ariaeshudok douk shunek shokwinyimour ariashunek rohw um, eshesh shunek debeinimour um, eshesh ta shunek rohwnamudokatin. 11 Aria ta ipak mare gamo piyohagnudok atapibor utabor wosik um, ipak taomi nyukep yopishi eshudok enesheneshdouk shakus iruhw heven iri um piyohesh?Adur atin ta uwok. 12 Aria ta ipak maregamo pubuk kupaishi esheshish eshudokeneshenesh um, ipak ta wata omi nyukep

Page 155: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 16:13 152 LUK 16:26ipakish eshudok eneshenesh? Adur atin tauwok.

13 “Ta mare enen arpen nyenek mouriri ta nyunek mour um biom debeimi.Douk enyen nyunek mour um biom um,enyen ta nyukri uwok um anan, aria taurkum munawasham anan. Aria enyen tanyumnek anan ananin baraen aria anan tamare nyumnekan. Aria ipak douk gamopunadukemesh um ipak kanak um marepunek mour um Iruhin nini utabor shop-unek uwe, uwok.”

Enen Shopunek Jisas Ananin Baraen14 Douk amam Farisi hemnek namudok

aria hape henekan enenyenen um Jisas.Um maresh, amamip urkwip douk panakriutabor abom. 15 Aria Jisas nakripam nakri,“Ipak pakri punek ipakihi yopihi aih agun-dok kupaishi arpesh shapeum shutrip ariashuhwarep yopishi arpesh. Aria Iruhindouk nadukem ipakip urkwip por panakum. Eshudok douk arpesh shatrish ariamishish shakitakumesh abom iri, eshudokdouk Iruhin natrish aria nakri yoweishiabom.

16 “Aria enyudok lo seiwok Iruhinnakoguk Moses-enyi nyani amam profethakripesh-enyi baraen nyape dodogowinarigaha nyanak nyatogurum abudoknyutob Jon douk nenek baptaisumeshiri natogur napeum. Aria abudok nyu-tob banaki arigaha douk, eshesh shapeshakripesh Iruhin ananin yopinyi baraenum arpesh shuwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um ihirubwarub. Aria ihishmorim arpesh shapeshenek debeinyi mour dodogowish atishum shakri shuwish.

17 “Iruhw atap ta shunak shuwishuk.Aria enyudok lo douk seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi ta mare anabikshokugun meyoh nunak nuwishuk uwe,uwok.”

Jisas Nakri Um Armam Armago ShanabrigShanaraum Um

(Matyu 5:31-32; 19:9; Mak 10:11-12)18 “Aria anan arman nubrig shanaraum

um ananik armatok aria wata nukri nuraokupaikwi um, anan douknabrig enyudok loum shanaraumum. Aria ta anan armannu-rao onok armatok douk seiwok okwokwinarman neyatok kwape iri um, anan douknabrig enyudok lo um shanaraum um.”

Anan Debeini Arman Nagrem Sabaishi Es-hudok Eneshenesh Iri Nani Lasarus

19 Aria Jisas nakripesh enen baraennakri, “Anan debeini douk nagrem sabaishieshudok eneshenesh iri nape. Aria ihihnyumneh anan nenek yopihi atih rupehdouk shatorih debeibori utabor iri. Ariaanan nape wosik aria napeum nawok yop-uguni atugun worigun. 20 Aria agun-dok anan nanahwaram Lasarus iri doukeneshenesh wokan iri um shopunek nape.Anan sabaibi ereb bapenyan aria sharanumnanak nape adukitum wit um anudok de-beini ananirub narub. 21 Anan nape agun-dok um nakri nunatorum tutukwanigunworigun anudok debeini nunekesh sha-grukuk iri. Aria shopunek, nubag gwanakigwape gwabiyak ananib ereb.

22 “Douk Lasarus nape arigaha anannagok aria Iruhin ananish enselahos sha-ranum nanak nani Abraham hape agun-dok douk Iruhin ananish arpesh shagokshanak shapenyaburi wabur. Aria anudokdebeini shopunek nagok aria sharuman.23 Aria anan nanak nape agundok shagokiri shanak shapeum. Aria agundok, anannanomnek debeiri eriger aria natrugunuaria natik Abraham nani Lasarus hapeirirougun. 24 Douk namudok aria nahwarAbraham nakri, ‘O yamenen Abraham,nyak nyukri gihaum eik aria nyishopokLasarus nuseguri ananih hah abar arianunaki nubuwehume yaham. Um maresh,ehudok debeihi nyih hanuwe abom ariayanamnek debeiri eriger!’

25 “Aria Abraham nakripan nakri, ‘Obaruhon, douk nyak urkummormoguk sei-wok. Seiwok nyak nyape nyarahaen amnabum, nyak nyarao ihishmorim yopishi eshu-dok eneshenesh. Aria Lasarus narao ihish-morim yoweishi. Aria douk abrudokwaburananihw apahw hwape wosik aria nanadu-dareh. Aria nyak nyape um nyenemnekdebeiri eriger. 26Aria shopunek, orokohunum apak mani ipak, Iruhin nenek anat de-beiti baret tabuhuk gani atap. Douk namu-dok aria arpesh shupe agundok iri shukrishubi-shuwis shunakunagundok ipakpapeum, eshesh ta shubirak shutik uwok. Ariaarpesh shupe nagundok iri ta mare shubi-shuwishi aria shunaki agundok apak mapeum uwe, uwok.’

Page 156: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 16:27 153 LUK 17:1027 “Aria anudok debeini nakri, ‘Douk

namudok aria Abraham, eik yakripen, nyaknyishopok Lasarus nunak um eikin yakenananit urupat. 28 Anan nunak nukripugueikim 5-poreim owarhim dodogowinyibaraen. Um maresh, ta wosik atin ariaamam shopunek mare hunaki abrudokwabur douk shenemnek debeiri eriger um.’

29 “Aria Abrahamnakripan nakri, ‘Amamdouk harao okwudok Buk douk seiwokMoses nani amam profet howem Iruhinananin baraen nyetemok iri. Aria amam tahutrin hugipeshen aria enyen ta nyutauru-mam.’

30 “Aria anan nakri, ‘Uwok, yamenenAbraham! Enyudok baraen atin ta marenyutaurumam. Douk enen nyagok iri watanyukitaki wonugwehw nyunak nyukripamakure, amam ta hukeshuk agabus yoweishiinahos aria hutanamhukon aparuh Iruhin.’

31 “Aria Abraham nakripan nakri,‘Douk amam mare humnek Moses niniamam profet amamin baraen husuwenhugipeshen um, enen nyagok iri arpenwata nyukitaki wonugwehw aria nyunaknyukripam-umen iri baraen shopunek tamare humneken aria hukenyuk agabusyoweinyi uwe, uwok!’ ”

17Yoweihi Aih Ta Henek Arpesh Shukutukuk

Bilip Iri(Matyu 18:6-7, 21-22; Mak 9:42)

1 Aria Jisas nakrip ananim disaipelnakri, “Eshudok eneshenesh douk tashunek arpesh shunek yoweishi inahosiri ta shutogur. Aria enyudok arpendouk nyunek kupainyi nyunek yoweishiinahos iri, enyen douk ta gihaumen. 2Ariaenen arpen nyunek enen um eshudokshokwishi batowish um nyunek yoweishiinahos um, enyen douk nyenek yoweishiinahos abom. Aria ta shusuhwen shuwauranam debeimi utom enyenyin aruhwiguraria shuwashen nyubuhuk youg akure,enyen ta nyupe yoweinyi poe. AriaIruhin ta neneken nyumnek debeiri erigerabom reshagrakuk agundok nyumnekeriger um shuwashen nyubuh youg um.3 Aria ipak gamo pudukemesh. Aria enenKristen nyukri nyunek enesh yoweishiinahos um, ipak ko puhen. Aria enyenwata nyukeshuguk agab yoweishi inahos

aria nyutanam nyukon apahw Iruhinum, pukweshiheshuk eshudok yoweishiinahos enyen nyenekesh iri. 4 Aria taenyen nyunekumen enesh yoweishi inahosarigaha nyudareheh hunak hutogur 7-poreih um anah nyumnah, aria enyenwata nyunaki 7-poreih um nyukripenum nyukri enyen nyakutukuk eshudokyoweishi inahos enyen nyenekesh umnyakiri um, nyak mare nyusuhwesh nyupeeshudok enyenyish yoweishi inahos arianyutoriheshuk um enyen.”

Jisas Nakri Um Shunek Bilip Um5 Aria amam aposel hakrip Debeini

hakri, “Nyak nyunek apakin bilip nyutogurdodogowin.”

6 Aria Debeini wata nakripam nakri,“Ipak pugipesh Iruhin wosik aria ipakinbilip ta nyutogur shokwin abom aria kabidouk anam shokumi mastetim shurkumum akure, ipak ta pukrip epudok shu-ruwep peirenyi rowog pukri, ‘Nyunatukum nukwaruh nyunak nyubuh youg ariawata nyukih.’ Aria adur atin, enyen tanyugipesh ipakin baraen.”

Shenek Mour Meyoh Iri Shenekoh Iri Aih7 “Aria ipak anan nenekumen mour

meyoh iri nunak nupe nuwor amnabnubarig o niyoh sipsipahos. Aria douknunegukmour jurug aria wata nutanamoriatin aria ta wosik nyukripan um arigasnunaki nupe nuwok worigun aka mumam?8 Adur atin ta uwok. Nyak ta nyukri-pan namudok, ‘Kare nyuwashak yopuhirupah aria nyunak nyunek redimeim eiki-gun worigun aria nyunaki nyuke-agun baignah. Aria nyak nyupe nyubeime ba iwokeikigun iyatagun aria nyak kadak nyuwoknyakigun.’ 9 Aria nyak ta nyunek tenkyuum anudok nenekumen mour meyoh irium agundok nagipesh nyakin baraen umo ta uwok? Aria ta uwok. 10 Douk na-mudok aria ipak shopunek ta punekeshnamudok atin. Aria ipak punek enyudokmour douk Iruhin nakripep um punekeniri piyaten um, ipak ta pukri, ‘Apak douknyeiguhw wokap mape shakamum Iruhinmunek mour meyoh iri. Apak douk menekanan nakripap um muneken iri atin.’ ”

Jisas Nagabe 10-poreim Arugeh LepraHapenyam Iri

Page 157: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 17:11 154 LUK 17:3111 Aria Jisas nape nanak um Jerusalem.

Anan nagim yah nawish nanak orokohun-igum agudok biyog shokugi nahobigSamaria aria Galili. 12-13 Aria douk nanakarigas umnunaknuwish anaburwabur aria10-poreim armam arugeh lepra hapenyamiri hanaki haparugan. Aria amam wataheyoturi rougun aria hahwarari debeghakri, “Jisas, Debeini, nyak nyukri nyenekgihaum apak!”

14 Aria douk Jisas natrumori aria nakri-pam nakri, “Ipak kare punak puyabigomipakiruh yegeshiweruh amam pris.” Ariaamam hatanam hanak atin, aria arugehlepra hanakuk abom aria amamiruhyegeshiweruh wata yopuruh.

15 Aria anan natik um anan wata yopunaria anan wata natanam nanak aria na-hawar debeg atin napenatuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw. 16 Aria nanak nabuhnoduk yomag nakus atap hurukatin umJisas neyotu um aria nenek tenkyuman.Anudok arman, anan douk anan umesheshSamaria.

17 Aria Jisas natik namudok aria nakri,“Iganigadae yagabe 10-poreim. Ariaamudok anam 9-poreim hapeik agnum?18 Maresh namudok um anudok kupaibiamnabin atun natanamori nanaki nenektenkyu um Iruhin um?” 19 Aria Jisasnakripan nakri, “Kitak kare. Nyak nyenekbilip nyakri eik dodogoiwe iri aria doukyopin.”

Jisas Nakri Um Abudok Yopubi NyutobDouk Ta Iruhin Nutogur Yopugunum Aria Nu-taurumap Um

(Matyu 24:23-28, 37-41)20 Aria anah nyumnah amam Farisi

harig Jisas um ta meibi nyutob um arpeshshuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um ta butogur. Aria anannuwanamam baraen nakri, “Agagun tamare enesh arpesh shutrugun shudukem-agun kabi douk shatik enesh eshudokshadukemesh um uwe, uwok. 21 Ta mareshukri, ‘Tik, natogur agundok o natogurganik.’ Um maresh? Iruhin nape Debeinium arpesh shuwish agundok anan napeDebeini um ananish arpesh um douk igani-gadae nape numunipum.”

22 Aria anan nakrip ananim disaipelnakri, “Nyutob butogrum, ipak ta mishishshukitak um pakri putik anah nyumnah

eik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri itanamori ipe debeiwe iri ariaitrugun abom ahi. Aria ipak ta mareputruh. 23 Aria arpesh ta shukripepshukri, ‘Krais natanamori. Wata tiku,nani nape gani.’ O ta shukri, ‘Anudoknape agundok!’ Aria eik yakripep. Ipakmare punak pugipeshesh uwe, uwok.24 Ipak padukemesh um agundok utaggatrugun obi nyutob. Agag gatrugunabom kabi aun nakihumori arigaha ganakgabuh aun nabuhum. Aria eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iri tainekesh namudok atin abudok nyutob eikta itanamori um. Ihishmorim arpesh tashitiwe. 25 Aria sagomatin eik ta imnekdebeiri eriger aria doukish arpesh tashukeik agabus iyoh.

26 “Eneheneh aih douk shenekeh abu-dok nyutob seiwok Noa nape obi nyu-tob, ehudokmori atin ta shenekeh abu-dok nyutob hurukatin um eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen irita itanamori obi nyutob. 27 Ihishmorimarpesh shapeum shawokworigun aria abariri, aria armamarmago shanaraum. Esheshshape shenekesh namudok arigaha ahudoknyumnah Noa nawish korohuk aria abarbabo ihishmorim arpesh beyateshuk.

28 “Aria shopunek, abudok nyutob sei-wok Lot nape obi nyutob douk shenekeshnamudok atin. Shapeum shawok worigun,shawok abar, shator eshudok eneshenesh,shenek salim um eshudok eneshenesh,shau eneshenesh nubarig, aria shanarokurusag. 29Aria douk arigaha ahudoknyum-nah Lot nakutukuk wabur Sodom nanakukaria Iruhin nenek nyih iri juwehosiboriutabor salfa shagruk iri iruhwutag. Esheshshagruki kabi douk eshah hormori ariashabuhi shabo ihishmorim arpesh shagokshatuh.

30 “Aria abudok nyutob eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iriitanamori yopugunum obi nyutob, arpeshshopunek ta shenekesh namudok atin.31 Ahudok nyumnah, arpen nyupe adukurupat iri ta mare wata nyuwish umnyunohuri enyenyish eshudok enesh-enesh. Aria enyudok douk nyeyotunubarig iri ta mare wata nyutanamnyunak um urupat um nyunohuri eshudok

Page 158: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 17:32 155 LUK 18:14eneshenesh uwe, uwok. 32 Ipak urkwip pu-ramaguk Lot ananik irohukwik. 33Eshudokarpesh douk urkwip purum shukri esheshkanak shupe wosik um, aria mare shusuhweikin baraen shugipeshen iri ta shunakshuwishuk. Aria eshudok douk madaeurkwip purum eshesh kanak uwe ariashugipesh eik iri ta shupe wosik.”

34 Aria Jisas nakri, “Eik yakripep, abudokwab, biom armam ta hishuh atus aras.Anan ta inaran aria anan ta nishuhuk.35 Aria bio armago ta upe unek plaua umuweh bret um. Aria onok ta inaraok ariaonok ta kwupeik. 36 [Aria biom armam tahiyotu nubarig. Aria anan ta inaran, ariaanan ta niyotuguk.]”

37 Aria Jisas ananim disaipel hemnek na-mudok aria harigan hakri, “Debeini, enyu-dok ta nyutogur agnum?”

Aria Jisas neyagwreh nakripam wobu-wobren baraen nakri, “Agnudok doukmahish shagok shakus um, armiguhw taapa hwanaki hwanatorumori um.”

18Wobuwobren Baraen Um Onok Armatok

Kworep Jas Nasuhw kwotog Iri Um Nutau-rumok Iri

1 Aria Jisas nakrip ananim disaipel enyu-dok wobuwobren baraen um nunek sku-lumamumhunek beten ihih nyumneh ariamare hukutunuk atin. 2 Aria nakripamnakri, “Anabur wabur, anan jas douk na-suhw kwotog iri nape. Anudok jas madaenunogugur Iruhin atun uwe, uwok. Ariaanan madae nukri gihaumesh atin uwearpesh o nunoguguresh uwe, uwok. 3 Ariaabrudok atubur wabur onok armatok anannagok nokusopuk iri kwape. Ihih nyum-neh okwok kwape um kwanak um anudokjas aria kwakripan kwakri, ‘Anan eikinhorin nenek rohwume aria nenek kwo-tume meyoh. Aria eik yakri nyak nyutau-rume um kwot.’

4 “Aria roubum nyutob anudok jas nem-nek okwokwin baraen aria nakri uwok umnutaurumok. Aria arigaha anan nenekurkum aria nakri, ‘Adur, eik douk madaeinogugur Iruhin uwe, o madae inogugurarpesh aria ikri gihaumesh atin uwe. 5Ariaokwudok armatok kwanaki kowemumeabudok bugob aria nyunekesh. Eik ta itau-rumok um kwot. Uwok um, okwok ta

kwupeum ta kwunaki atin kwunaki aria eikta arigeh heimok abom!’ ”

6 Aria Debeini nakripam nakri, “Ipak tapumnek enyudok baraen anudok yoweinijas nakriyen iri. 7 Aria ipak pakri mu-mam? Eshudok arpesh douk Iruhin nana-graehesh um shupe ananish iri shukrishureh shubeiman nyumnah wab um nu-taurumesh um, anan tamare nutaurumesharigas uwok? 8 Adur atin eik yakripep,anan ta nutaurumesh arigas um enyudokrohwinyi baraen. Aria abudok nyutobeik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri itanamori abudok amnab obi nyu-tob, ipak pakri eik ta itik um arpesh doukshenek bilip um eik iri o uwok?”

Wobuwobren Baraen Um Anan Farisi NaniAnan Narao Takis Iri

9-10 Enesh arpesh douk shakri esheshatish douk shugipesh lo atin iri arpeshshapeum shenek yopihi aih atih iri ariashakri ihishmorimkupaishi douk yoweishi.Douk namudok aria Jisas nakripesh enyu-dok wobuwobren baraen nakri, “Biom ar-mam hato um Iruhin ananit debeiti urupatum hunek beten. Anan Farisi aria anannarao takis iri. 11 Aria Farisi nakitak ney-otu aria numun ananin urkum atin nenekbeten nakri, ‘Iruhin, eik yenek tenkyu-men. Um maresh? Eik douk madae kabiihishmorim kupaishi arpesh douk shenekyoweishi inahos iri uwe. Enesh shakwuorugwih iri. Enesh shenek wehrur iri,aria enesh madae shugipesh lo atin iriuwe. Aria shopunek, eik douk madaekabi nani yoweini arman narao takis iriuwe. 12 Ihig wik, biyeh nyumneh eikapa yeshakur um worigun aria yape yenekbeten atin. Aria ihishmorim eshudokeik yaparugesh iri, eik apa yosiyaesh ariayeken anabigish18:12um nyak!’

13 “Aria anudok narao takis iri ney-otukuk rougun aria madae karowih atinnupuhur nutik iruhw heven uwe, uwok.Anan neyotu aria nape naguduk mishinaria nakri, ‘Iruhin, eik yenek enesheneshyoweishi inahos iri. Nyak gihaume!’ ”

14 Aria Jisas nakri, “Eik yakripep. Iruhindouk natik anudok narao takis iri aria nah-waran nagipesh lo atun iri arman aria ananwata natanam nanak um ananit urupat.Aria anudok Farisi uwok. Um maresh?

18:12 18:12 Putik futnot nyape Luk 11:42 iri.

Page 159: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 18:15 156 LUK 18:29-30Arpesh douk shutuk esheshish nyeiguhwshuto iruhw iri, Iruhin ta nesh shubuhuk.Eshudok douk madae shutuk esheshishnyeiguhw shuto iruhw iri uwe, Iruhin tanutuk esheshish nyeiguhw shuto iruhw.”

JisasNenekumeshYopihi Aih Shokwishi Ba-towish Um Shupe Wosik

(Matyu 19:13-15; Mak 10:13-16)15 Aria enesh arpesh sharauri es-

heshish shokwishi batowish um Jisas umnuwemesh wis aria nunekumesh yopihiaih. Aria douk ananim disaipel hatiknamudok aria hahaesh. 16 Aria Jisas nah-wari eshudok shokwishi batowish shanakihurukatin um anan aria nakri, “Ipakkutukuk shokwishi batowish shunakumorieik. Um maresh? Eshesh ta shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um. 17 Eshudok arpesh douk shakriuwok um Iruhin nupe esheshin debeinikabi douk batowish shakri wosik um,eshesh ta mare shuwish agundok Iruhinnupe Debeini um ananish arpesh shapeumuwe, uwok.”

Jisas Nani Anan Nagrem Sabaishi EshudokEneshenesh Iri Heyagwreh

(Matyu 19:16-30; Mak 10:17-31)18 Aria anan eshesh Juda esheshin de-

beini narig Jisas nakri, “Yopuni Tisa! Eik tainek maresh aria ta douk ipe wosik abomihih nyumneh?”

19 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak nyah-ware yopuweiri um maresh? Iruhin atundouk yopuni. 20 Nyak douk nyadukemenenyudok lo douk nyetem Iruhin ananikBuk iri. Enyen douk nyakri, ‘Ipak marepunek wehrur, mare pubo kupaishi arpeshshugok, mare pukwuaruh, ariamare punekrohw atin. Aria ipak pumnek ipakishamakenyish esheshin baraen aria putau-rumesh.’ ”

21 Aria anudok arman wata nakrip Jisasnakri, “Seiwok eik wata shokuwe um, ari-gaha douk, eik yasuwen dodog enyudokihinyumorim lo aria yagipeshen.”

22 Aria douk Jisas nemnek namudok ariawata nakripan nakri, “Nyak douk atuh aihwata hape, nyakwata nyunekah uwe. Nyaknyunak nyuhur ihishmorim nyakish eshu-dok eneshenesh nyuko kupaishi shutorishshuken utabor. Aria nyak wata nyisiya-bor um yaruhish arpesh. Nyak nyunekeshnamudok aria sabaishi yopishi eshudok

eneshenesh ta shukusumen iruhw heven.Aria douk nyunekeshuk namudok ba iyoh,aria nyak douk nyunaki nyugipeshe.”

23 Aria anudok arman nemnek namudokaria anan apahw amaenyihw abom. Ummaresh? Anan douk nanabuk sabaishieshudok eneshenesh abom. 24 Aria Jisasnatik um anan apahw yowehw abom umaria nakri, “Eshudok arpesh douk shagremsabaishi eneshenesh eshudok iri shukrishuwish abrudok wabur Iruhin nape De-beini um ananish arpesh um, eshesh tashunek debeinyi mour iyoh, aria ta kadakshuwish. Uwok um, ta uwok. 25 Aria enendebeinyi mahin nyeigurinyum kamel irinyukri nyuwish nyil douk umunihw umtret tananyigur um, enyen ta nyunek de-beinyi mour aria douk ta nyuwish. Ariaeshudok arpesh douk shanabuk sabaishieshudok eneshenesh iri shukri shuwishabrudok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh um, eshesh ta shunek de-beinyimour abomshishagrakuk kamel ariakadak shuwish. Uwok um, ta uwok.”

26 Aria eshudok arpesh douk shapeshemnekan neyagwreh iri sharigan shakri,“Douk namudok aria Iruhin ta watanunaraomeishi arpesh shutanamori shupewosik abom?”

27Aria Jisaswatanakripeshnakri, “Eshu-dok douk arpesh shubirak um shunekesharia shubirak um shutik uwok iri, Iruhinanan atun ta nunekesh.”

28 Aria Pita nakri, “Tik, apak doukmaku-tukuk apakirub warub bani ihishmorim es-hudok eneshenesh aria enyudok manakimagipeshen.”

29-30 Aria Jisas nakripam nakri, “Aduratin eik yakripep amudok armam doukamamip urkwip porum hukri Iruhin nupedebeini um amam um abrudok waburarpesh shuwish um Iruhin nupe Debeinium aria douk hukutukuk amamirubwarub o amamiyu armago o ashukenyishowashish o amakenyish o batowish iri,Iruhin ta nunekumam enyudok. Doukabudok amnab Iruhin ta nukom sabaishieshudok shishagrakuk eshudok doukamam hakutishukuk iri. Aria kweiponshopunek, amam ta hupe wosik abom ihihnyumneh.”

Henek Biyeh Atih Um Jisas Nakripesh UmAnan Ta Nugok Aria Wata Nukitak Um

(Matyu 20:17-19; Mak 10:32-34)

Page 160: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 18:31 157 LUK 19:1031 Aria Jisas narao ananim 12-poreim

disaipel hanak anagas aria nakripam nakri,“Mnek! Douk apak ta muto munak umJerusalem. Aria ihinyumorim baraendouk seiwok amam profet henyemagukum eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri ta nyutogur adurin.32-33 Eshesh ta shukam eik amudok doukmadae hudukem Iruhin iri uwe. Aria amamta hurae hububunime, hukwusehe aria tahuneke enenyenen. Aria amam ta hureyemadururuh aria he igok. Aria douk hukrium biyeh atih nyumneh um, eik ta wataikitaki ipe.”

34 Aria douk amam disaipel hemnekananin baraen aria amam madae huduke-men uwe. Baugenyum baraen nyan-abeshuk um amam. Douk namudok ariaeshudok douk Jisas nakripam-umesh iriamam madae hudukemesh uwe.

Jisas Nagabe Anan Nabes Seshukanari AriaWata Natrugun

(Matyu 20:29-34; Mak 10:46-52)35 Aria Jisas nanak natogur hurukatin

um wabur Jeriko aria anan nabes seshuka-nari nape anagasih um yah. Anan apa napenahwar arpesh um shukon utabor. 36 Ariadouk nemnek um eshudok sabaishi arpeshshanaki um shishagrakan shunak aria anannarig nakri, “Yaipo shenek maresh?”

37 Aria eshesh shakripan shakri, “Jisasnapeiri wabur Nasaret iri nanaki.”

38 Aria anan nemnek namudok aria nah-war nakri, “Jisas, Devit ananin barhonin!Nyak nyukri nyenek gihaum eik!”

39 Aria eshudok sharig iri shahan shakri-pan ummokureg. Aria anan nuhwar debegabom nakri, “Devit ananin barhonin! Nyaknyukri nyenek gihaum eik!”

40-41 Aria Jisas nemnek namudok arianeyotu aria nakripesh nakri, “Arigahharokanari punaki agundok.”

Aria douk sharani aria Jisas narigannakri, “Nyak nyakri inekumen maresh?”

Aria Anan nakrip Jisas nakri, “Debeini,eik yakri um ta inatrugun.”

42 Aria Jisas nakripan nakri, “Trugun,nyak nyenek bilip nyakri eik dodogoiwe iriaria nyakis nabes douk ta yopus.”

43 Aria ahudok atuh nabes yopusnatrugun aria nani Jisas hanak. Ariaanan nape nanadudareh um Iruhin natukananin nyeigur nyato iruhw. Aria eshudok

sabaishi arpesh shopunek shatik namudokaria eshesh ihishmorim shatuk Iruhinananin nyeigur nyato iruhw.

19Jisas Nanak um Sakias Ananit Urupat

1 Aria Jisas nawish nanak abrudokwaburJeriko aria anannanak umnakri nukutubu-ruk nugim yah nunak. 2 Aria anan armanshahwaran um Sakias iri nape abrudokwabur. Anan douk debeini um amamharaotakis iri. Aria anan douk nanabuk sabaiboriutabor iri. 3 Aria Sakias nakri nutik Jisasumnudukemeshumanandoukmeini. Ariasabaishi arpesh shatatapanuguk aria ananmadae nutrun uwe. Um maresh? Sakiasshopunek douk banani arman abom. Na-mudok aria anan nabirak um nutik Jisasaria nabirak natik uwok. 4 Douk namudokaria anannahurnarik atin nanaknato enenrowog nyeigurinyum fik iri um nakri nutikJisas. Um maresh? Anan nadukemesh umJisas ta nunak ahudok yah.

5Aria douk arigaha Jisas nanak natograriokwudok outuk aria napuhur natik iruhwaria nakri, “Sakias, buhi arigas. Doukihnyumnah, eik ta inak ipe nyakit urupat.”

6 Aria Sakias arigas atin nabuhi atap ariananak nanadudareh um Jisas. Aria amamhanakum Sakias ananit urupat. 7 Ariadouk ihishmorim arpesh shatik namudokaria shape sheneyagwreh shoku shokwinbaraen um Jisas shakri, “Anudok armannanak neshuh anudok nenek yoweishi in-ahos atish iri ananit urupat.”

8 Douk amam hanak urupat aria Sakiasnakitak neyotu nakrip Debeini nakri, “De-beini, nyak muneke. Douk eneshenesheikish eshudok ta isiyaesh um biyeh. Wo-bresh ta iko yaruhish arpesh iri. Arianubokuhi ikri inek rohw um enen arpeninaruken enesh enyenyish eshudok enesh-enesh meyoh um, douk ta wata ibeye-shamen aria ta wata iken enesh shopunekarigaha idareheh um 4-poreih.”

9 Aria Jisas nakripan nakri, “Doukihnyumnah, Iruhin wata nanaraep ipak ihip-morim pape atudok urupat iri patanamoripape wosik. Um maresh? Nyak shop-unek douk nyakitak apudok atup awiropAbraham ananip. 10 Umum maresh? EikAnudok Arman douk yatogur adurin arpeniri douk yanakumori itik um eshudok

Page 161: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 19:11 158 LUK 19:28arpesh douk shanak shawishuk iri umitaurumesh inaraesh shutanamori shupewosik.”

Jisas Nakripesh Enen Wobuwobren BaraenUm 10-poreim Henek Mour Iri Harao UtaborUm

(Matyu 25:14-30)11 Aria abudok nyutob eshesh shape

shemnek enyudok baraen Jisas nakripSakias um, aria Jisas shopunek nakripeshenen wobren baraen. Um maresh? Anandouk nanaki hurukatin um Jerusalem. Ariaeshesh shakri ta abudok nyutob um arpeshshuwish agundok Iruhin nupe Debeini umananish arpesh um ta butogur douk atinaria Jisas ta nupe esheshin debeini. 12 Ariaanan nakripesh nakri, “Anan debeini ar-man nakri nunak um anabur rouguniburwabur um shunekan king aria ta watanutanamori um ananibur wabur. 13 Ariahurukatin um nunak obi nyutob, anannahwari ananim 10-poreim armam doukhenekuman mour iri hanaki aria noko-muk 20 kina 20 kina amam atun atun.Aria nakripamuk nakri, ‘Ipak punak punekbisnis kupakupai-gunum atin um abru-dok utabor eik yekepabor iri aria punekwinmoni-ibor. Ipak punak pupe punekeshnamudok arigaha eik wata itanamori.’

14 “Aria eshudok arpesh douk shani ananshape atub amnab iri shakri uwok umanan. Douk namudok aria anan narikaria eshesh sheshopok anam harao baraenhagipeshan. Amam hanak aria hakri, ‘Apakmakri uwokumanannupe apakin kingum.’15Aria esheshmadae shumnekam uwe ariashenekan king ariawata natanamori. Anannatanamori atin aria nenekumam baraenamudok henekuman mour iri douk nuko-muk utabor iri um hunaki hutrun. Arianakri norigam um amam atun atun henekmakwunibor winmoni-ibor utabor.

16 “Aria narik iri natograri aria nakri,‘Debeini, eik meyoh enyudok 20 kina nyaknyekeyenyuk iri yenek bisnis aria profetindouk nyatogur 200 kina!’

17 “Aria anudok king nakri, ‘Nyak yop-uni arman nyenekume mour iri. Nyaknyeneken wosik abom. Eshudok esheshdouk karowish meyoh, aria nyak apa nyey-ohesh wosik atin. Namudok aria nyak taineken um nyupe debeinyi aria nyiyoh 10-poreirub debeirubi warub.’

18 “Aria douk narik iri nanakuk ariaanudok anan nanaki nakri, ‘Debeini, eikmeyoh enyudok 20 kina nyak nyekeyenyukiri yenek bisnis aria profetin douk ny-atogur 100 kina.’ 19 Aria king nakripannakri, ‘Nyak ineken um nyupe debeinyinyiyoh 5-poreirub debeirubi warub.’

20 “Aria anudok anan nenekuman mouriri nanaki nakri, ‘Debeini, nyakibor utabor20 kina abrudok. Eik yetapeyen rupahiparia yenyubuk nyakus. 21 Um maresh?Nyak douk juwehosinyi atin iri, aria eikyanogugur abom. Yanogugur abom umeneshenesh kupaishi sheneshubuk iri,nyak apa nyanashuhur. Nyak madaenyorig atin uwe. Aria worigun kupaishishanuwesh iri, nyak apa nyanaurimesh.’

22 “Aria king nakripan nakri, ‘Nyakyoweini arman abom nyenekumemour iri.Eik ta ikwu nyak kanak nyakin baraendouk nyak nyakriyen um eik iri aria in-ekumen kwot. Nyak douk nyadukemeshum agundok eik juwehosiwe atuwe abomum. Aria yatrish yonahur eshudok ku-paishi sheshubuk iri um. Aria yatrishyanaurim worigun kupaishi shanuwesh irium. 23 Douk namudok aria nyak madaenyunak nyuborur-ume um benk uwe? Umeik wata itanamori aria inak inaboruhurum, eik irao anabor profetibor shopunek.’

24 “Douk namudok aria king nakrip es-hudok arpesh sheyotu agundok iri nakri,‘Putrun enyudok 20 kina aria puko anudokanan douk nasuhw 200 kina iri.’

25 “Aria eshesh shakrip anudok kingshakri, ‘Debeini, anan douk wosik nasuhwsabaibori um 200 kina.’

26 “Aria anan nakri, ‘Eik yakripep, ihisharpesh douk shusuhw sabaishi eshudok irita wata shukesh enesh shopunek. Ariaeshudok douk eshudok wokeshi, eshudokkarowish eshesh sheneshubuk iri, esheshta wata shutrishesh aria shupeik meyohabom. 27 Aria douk ipak purauri eshudokeikish horim douk shakri uwok um eik ipeesheshin king iri punaki agundok eik yapeum itrish aria pesh shugok.’ ”

Jisas Nawish Jerusalem Kabi Douk AnanKing Um

(Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19)28 Aria douk Jisas nakripeshuk enyudok

wobuwobrenbaraenum jurug, aria nakitaknarik nape nagimyahnanak um Jerusalem.

Page 162: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 19:29 159 LUK 19:4829Douk nanak arigaha hurukatin um abru-dok biarubwarub Betfage aria Betani, doukbape hurukatin um yoduhw Oliv iri arianakrip biom disaipel harik hanak. 30 Arianakripam enyudok baraen nakri, “Ipakpurik punak babri wabur bape gani yahiri. Ipak ta punak puwish atin aria taputik enen nugaen donki douk shoreyenmaduhw aria shenyuseh nyeyotu. Enyu-dok donki douk watak enen arpen nyura-heyen uwe. Ipak putrin aria pukweshihenpuraen punaki. 31 Aria ta enen arpennyukri nyorigep nyukri, ‘Ipak pakweshi-hen um donki?’ ipak pukripesh pukri,‘Debeini nakriyen.’ ”

32 Aria amam hanak aria hatik um es-hudok anan nakripam-umesh iri shatogurkabi douk anan nakri um. 33 Aria doukamam hape hokweshihi enyudok donkiaria shagremen iri sharigam shakri, “Ipakpakweshihen um mare enyudok nugaendonki?”

34 Aria amam hakripesh hakri, “Debeininakriyen.”

35 Amam hakripeshuk namudok ariaharaen hanakum Jisas. Douk hanakhatogur aria howem amamig saketogagabainyum enyudok nugaen donki ariahataurum Jisas nato nakih netem. 36 Douknakih netem aria enyen nyape nyanak.Aria arpesh shape showaruk esheshig sake-tog shogubuk yah um shakri shuginohwah.37 Aria anan nanak natogur agundok yahhanakum yoduhw Oliv iri, hurukatin umJerusalem. Aria sabaishi arpesh doukshape shagipeshan shasuhwananin baraeniri shanadudareh aria shape shenek tenkyuum Iruhin. Aria shahwar debeg atin shapeshatuk ananin nyeigur nyato iruhw umihinyumori Iruhin atun neneken iri mourdouk Jisas neneken shatrin iri.

38 Eshesh shahwar shakri, “Iruhin nunekyopunyi um anudok King douk nanaku-mori Debeini ananin nyeigur iri. Iruhinananihw apahw douk yopuhw abom umapak arpesh! Apak mutuk Iruhin ananinnyeigur nyuto iruhw.”

39 Aria anam Farisi douk heir eshudoksabaishi arpesh iri hakrip Jisas hakri, “Tisa,kwakripesh eshudok shasuhw nyakinbaraen shagipeshen iri ummare shenekeshnamudok uwe, uwok.”

40 Aria Jisas nakripam nakri, “Eikyakripep, eshudok shukri mare shenekeshnamudok um akure, utabor ababor kanakta bupe buhwar butuk eikin nyeigur nyutoiruhw.”

Jisas Nerep Jerusalem41 Douk Jisas nanaki hurukatin um

Jerusalem natrubur aria nape nerepobur.42Anan nerepobur aria nakri, “Aria doukihnyumnah ipak arpesh pape Jerusalemiri pakri pudukem ehudok aih douk tapuraeh aria hunekep pupe wosik iriakure, enyen ta wosik. Aria douk ehudokaih hanobeshuk-umep aria ipak madaepudukemesh uwe. 43 Aria mnek, nyumnehta hutogrum ipakish horik horin shunakishiyotu shiyar shurihep aria shini ipakpurpak um. Eshesh ta shurok dodogoiburinabur abom shiyar shurihep. 44 Ariaeshesh ta shubrigen shununin abom nyaninyakish batowish douk shape numunnarub iri. Aria eshesh ta mare shukutukukanamutommutemaguk kupaimi kabi douksharik sharok narub shabremum uwe,uwok. Um maresh? Abudok nyutob Iruhinnanakumori nakri nutaurumep um, ipakmadae puturub pudukemab nyutob uwe.”

Jisas Nehiyah Arpesh Douk Shenek BisnisNumun Narub Iruhin Ananit Debeiti UrupatTatao Um Iri

(Matyu 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22)45 Aria Jisas nanak nawish numun narub

Iruhin ananit debeiti urupat tataoum arianape nehiyah arpesh douk shape sheneksalimumeshudok eneshenesh gani numuniri. 46 Aria anan nakripesh nakri, “Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakrinamudok. Iruhin nakri, ‘Eikit urupat douktape um shunek beten um.’ Aria ipakpenekesh-umat kabi douk shakwuaruh irishanaki shape shanabeshuk um.”

47 Aria ihih nyumneh anan napenenek skulumesh um ananin baraennumun narub Iruhin ananit debeiti urupattataoum. Aria amam debeimi pris haniamam douk henek skulumesh um Iruhinananin lo iri hani amudok anam esheshJuda esheshim debeimi hakri hubo Jisasnugok. 48 Aria amam habirak madaehuparug anah yah um hon nugok um uwe,uwok. Um maresh, ihishmorim arpeshshakri shumnek ihinyumorim ananin

Page 163: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 20:1 160 LUK 20:16baraen abom aria eshesh shakri uwok umshukut-unaguk.

20Debeimi Harig Jisas Um Omi Nyakon Big

Aria Douk Nenek Enyudok Mour(Matyu 21:23-27; Mak 11:27-33)

1 Anah nyumnah Jisas nape numunnarub Iruhin ananit debeiti urupattataoum aria nape nenek skulumesh umyopihi aih aria nape nakripesh Iruhinananin yopinyi baraen. Aria abudoknyutob, amam debeimi pris hani amudokhenek skulumesh um lo iri hani amudokanam eshesh Juda esheshim debeimihanaki hatrun. 2 Aria amam hariganhakri, “Nyak nyarao maren big um nyunekenyudok mour? Aria omi nyeken enyudokbig?”

3 Aria Jisas nawanamam baraen nakri,“Eik shopunek yakri iyorigep um enenbaraen. 4 Ipak kripe, Jon douk nenekbaptaisumesh iri omi nyakon enyudokmour aria anan douk nenek baptaisumesh?Iruhin nakripan aria douk nenek bap-taisumesh o, enesh arpesh meyoh?”

5 Aria amam hemnek aria amam kanakhape haneyagwreh hakri, “Ta mukripanmaren baraen? Ta mukri Iruhin nakonenum, anan ta wata norigap nukri, ‘Douknamudok aria ipak madae punek bilip umJon ananin baraen uwe ummaresh?’ 6Ariashopunek, ta mukri arpesh meyoh shako-nen um, eshudok sabaishi arpesh ta shopshukwumap utabor. Um maresh? Esheshshakri Jon anan douk anan adurin profetabom.”

7 Douk namudok aria amam hakripanhakri amam madae hudukemesh uwe.

8 Aria Jisas wata nakripam nakri, “Eikshopunek douk namudok atin. Eik ta mareikripep um omi nyutaurume nyeke big ariaeik douk yenek enyudok mour um.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmYoweimi Armam Henek Mour Nubarig DoukShau Wain Agari

(Matyu 21:33-46; Mak 12:1-12)9 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-

wobren baraen nakri, “Anan arman narib

anag nubarig aria nawu wain. Douk na-won neyatagun aria nakrip kupaimi ar-mam hanaki henek kontrak heyohog. Ariashuruwep wainip pukri burep obi nyu-tob, amam hunadi anabigipum aria ananhudiman anabigipum. Aria anan nako-maguk nubarig aria nanak um anaburrougunibur wabur nanak nape roubumnyutob. 10 Douk nape arigaha abudoknyutob um wainip shuruwep burep ariata shudiyep um butogur. Aria ananneshopok anan arman douk nenekumanmour iri nanak um nukripam hudi irienep shuruwep huko anan nusuwepamani.Douk nanak natogur aria amudok henekmour nubarig iri hakitak han aria wataheshopokan nanak wis wohis. 11 Douknamudok aria anan wata neshopok ku-paini nenekuman mour iri nanak. Anannanak natogur aria namudok atin. Amamhan henekuman yoweihi aih aria wataheshopokan nanak wis wohis. 12 Ariadouk anan natik namudok aria anan wataneshopok anan shopunek nanak. Douknanak natogur aria namudok atin. Amamhan henekan enenyenen aria honahurhawashan natogur adukigam nubarig.

13 “Aria nagrem nubarig iri nakri,‘Douk, namudok aria eik ta inak inekmaresh? Aria ishopok eikin nuganinmeyoh douk eik urkum manawashamanabom iri nunak. Aria anan douk wosik,amam ta humnek ananin baraen.’ 14 Ariahenek mour nubarig iri hatrun nanakiaria amam hanakripam hakri, ‘Anudokarman douk nagrem nubarig iri ananinnuganin. Kweipon anan ta nurao ananisheneshenesh eshudok iri. Douk namudokaria apak mon nugokuk um apak munaraoagudok nubarig.’

15 “Aria amam hanak hasuwan,hawashan natogur aduk um agudoknubarig aria han nagok.

“Aria nagrem agudok nubarig iri tanunaki nunekam mumam amudok henekmour ananig nubarig iri? 16 Eik yakripep,anan ta nunaki nom hugok aria nukrip ku-paimi hunaki hunekmour ananig nubarig.”

Aria douk eshesh arpesh shemnek na-mudok aria shakri, “Apak makri uwok umnunekesh namudok uwe, uwok.”

20:17 20:17 Putik futnot nyape Matyu 21:42 iri.

Page 164: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 20:17 161 LUK 20:33

17 Aria Jisas natrish duk aria narigeshnakri, “Baugenyum um enyudok baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakri mumam? Baraen douk enyudok.‘Amudok sagomatinyim utom20:17doukharok urupat iri hakri uwok-umom ariahakwreyomuk iri, amam douk matogursagomatinyim yopumi utom abom.’ 18Ariaihishmorim arpesh douk shutu shutoamudok utom iri ta shubuh prurakereshshunek-umaguk shokugun atugun. Ariata amam mubuh mubo enen arpen um,enyudok arpen ta misharigen abomnyunenekum minyabeg.”

19 Jisas nakripesh enyudok wobuwobrenbaraen aria amam henek skulumesh um loiri hani amam debeimi pris hadukemeshhakri enyudok wobuwobren baraen douknakriyen nenyem amam. Namudok ariaabudok nyutob amam hakitak hakri hutikanah yah um husuwan douk aria amamhanogugur um eshesh armam armago.

Harig Jisas Um Shunek Takis Um Sisar AkaUwok

(Matyu 22:15-22; Mak 12:13-17)20 Aria amam hape hatrugun um anab

yopubi nyutob um amam huparug ana-gun aria kadak husuwan. Aria amamheshopok anam armam hanaki hape ha-trun. Amudok armam douk debeimi hes-hopokam hanaki iri, amam douk henekrohw hakri amam adur hagipesh lo atiniri armam henek yopinyi atin iri. Amamhanaki hatik Jisas um huni anan hiyag-wrehumhakri humnekannukri niyagwrehenen baraen douk madae yopinyi uwe ariaamam husuwan huranam debeini gavmanum shokugi nahobig Judia iri aria huneku-man kwot.

21 Aria amudok henek rohw iri hanakiaria hakrip Jisas hakri, “Debeini, apakmadukemesh um nyak douk madaenyunogugur um enesh arpesh uwe.Aria nyak douk madae nyukrip debeishinyeiguhw-ishi arpesh kupainyi baraen,aria nyeiguhw wokeshi nyukripeshukkupainyi uwe, uwok. Nyak apa nyakripeshatin baraen ihishmorim arpesh. Aria nyakapa nyagipesh adurin atin baraen arianyenek skulumeshwosik um Iruhin ananihaih. 22 Douk namudok aria nyak kripap.Apakin lo douk nyakri mumam? Enyen

douk wosik um munek takis um debeinigavman Sisar aka, uwok?”

23-24 Aria Jisas douk nadukemesh umagundok amam hakri hunek rohwumanum. Douk namudok aria anan nakri-pam nakri, “Ipak puyabige anam utomba itrum. Enyudok nyeigur nyani aborirshetem amudok utom iri douk omiapeny-ish?”

Aria amam hakri, “Sisar ananish wo.”25 Aria anan nakripam nakri, “Douk na-

mudok aria Sisar ananish eshudok enesh-enesh ta puko Sisar. Aria Iruhin ananishpuko Iruhin.”

26 Aria amam habirak um humnekanniyagwreh enen yoweinyi baraen agundoksabaishi arpesh shapeumhakri hunek kwo-tuman umen iri aria habirak hatik uwok.Namudok aria amam hakitak yowiyokukum enyudok baraen anan nebeyeny-umamiri. Aria amam mukareg baraen wokam.

Amam Sadyusi Harig Jisas Um Shagok IriTa Wata Shakitak Um

(Matyu 22:23-33; Mak 12:18-27)27-28 Amam Sadyusi apa hakri shagok iri

ta mare wata shukitaki uwok. Aria anamamudok Sadyusi hanaki Jisas napeum ariaharigan hakri, “Debeini tisa, seiwok Mosesnawem-mopuk enen baraen. Aria baraendouk nyakri namudok, ‘Aria anan armannurao onok armatok aria okwok marekwubuki enesh batowish, aria anan nu-gokuk um, ananinwanin ta nukwaur. Anannukwaur um wata shubuki batowish umshubuh ashuken-umanig nuwag.’ 29 Ariaanob nyutob, 7-poreim nugamim doukatish amakenyish shomubuki iri hape. Ariaashuken narao onok armatok aria batow-ish madae nubuki enesh uwe aria nagok.30 Aria douk ashuken nagokuk aria nete-moni agab iri nukwaur. Anan nakwaur arianamudok atin. Batowish madae nubukienesh uwe aria nagok. 31 Douk anannagokuk aria netemoni agab anudok irinakwaur. Aria namudok atin. Batowishmadae nubuki enesh uwe aria shopuneknagok. Douk namudok aria amudok 7-poreim nugamim ihim-morim harao ok-wudok armatok aria batowish madae anannubuki enen uwe. Aria amam shopunekhagok hatuh. 32 Aria okwok shopunekkwagok kwagiguk. 33 Douk namudok ariaabudok nyutob shagok iri wata shukitakum, okwudok armatok ta kwukitaki aria

Page 165: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 20:34 162 LUK 21:4kwupe um meini? Nyak nyadukemesh,sagomatin ihim-morim amudok 7-poreimdouk haraok iri atum.”

34 Aria Jisas nakripam nakri, “Douk abu-dok nyutob, armam armago apa shana-raum. 35 Aria eshudok arpesh douk Iruhinnakri wosik um wata shukitak iri wonug-wegwiruh aria shunak shupe iruhw hevenabom iri ta mare shunaraum atin uwe,uwok. 36 Eshesh ta shupe kabi douk anan-ish enselahos um aria ta mare shugokuwe, uwok. Eshesh shape Iruhin anan-ish batowish. Um maresh? Anan doukwata neshuhur shakitak iri. 37 Aria Mosesdouk neyabigap adur atin um shagok irita wata shukitak um. Enyudok baraenseiwok Moses nenyem Iruhin ananik Bukiri um agundok nyih hanuwi enen shok-winyi rowog iri um douk nahwar Debeininakri, ‘Debeini anan douk Abraham naniAisak iri Jekop amamin Iruhin.’ 38 Douknamudok aria enyudok baraen douk nyakrianudok Iruhin anan douk madae shagokiri esheshin Iruhin uwe, uwok. Anan doukshape iri esheshin Iruhin. Anan natrishum, anan douk nakri eshesh ihishmorimdouk shape iri atish.”

39 Aria amudok anam douk henek sku-lumesh um Iruhin ananin lo hawanamanbaraen Jisas hakri, “Tisa, nyak nyabeimombaraen wosik abom.” 40 Aria amamhanogugur um horigan um enen shopunekbaraen.

Jisas Narigesh Um Krais Douk Omi AnanBarhonin

(Matyu 22:41-46; Mak 12:35-37)41 Arigaha aria Jisas nakripam nakri,

“Aria arpesh apa shakri Devit ananinbarhonin ta nutogur Krais, douk Iruhin na-graehan neshopokan nanakumori nunaraoarpesh iri um maresh? 42-43 Iruhin ananikBuk douk shahwarok um Sam iri, Devitkanak douk nowem baraen nyetem namu-dok nakri, ‘Debeini nakrip eikin Debeininakri, “Nyak nyupe agundok eiken yop-unyi rogur ehah arigaha ibo nyakim horimhubuhuk.” ’ 44 Aria tik. Devit kanakdouk nahwar anudok arman Krais ananinDebeini. Douk namudok aria Krais ta watanutogur Devit ananin barhonin mumam?”

Henek Skulumesh Um Lo Iri Henekeh IriYoweihi Aih

(Matyu 23:1-36; Mak 12:38-40; Luk 11:37-54)

45 Aria ihishmorim arpesh wata shapeshemnek Jisas um agundok neyagwreh um.Aria anan nakrip ananim disaipel nakri,46 “Ipak gamo pudukemesh um ipak marepugipesh amudok henek skulumesh um loiri amamih yoweihi aih. Amam hanadu-dareh abom um hakri hupe um hure rouhiatih rupeh aria hupe hurahaen um arpeshshutrum aria shukri amam yopumi de-beimi armam. Aria shopunek, hakri hura-haen hunak agundok arpesh apa shanto-rum shapeum, um shutrum aria shuneku-mam yopihi nyumnah. Aria hanak es-hesh Juda shape sheneyagwreh baraen-ogwi urusag um, amam hakri hunak hupeshakus sharik iri wagiturahos abudok nyu-tob shenek lotu obi nyutob. Aria shenekdebeguni worigun um, amam hakri hunakhupe shakus sharik iri wagiturahos. 47Ariaamam apa hanak hawish armam hagokhawosopuk iri armago owowig urusag ariahatru honahur owowish eshudok enesh-enesh. Aria henek beten harig Iruhinum, amam henek rourouni rohwin betenum arpesh shutrum. Aria kweipon Iruhinta nuwanamam amamish yoweishi inahosaria ta nunekam humnek debeiri eriger.”

21Nyaruk Armatok Kwonek Ofa Utabor

Kwoko Iruhin1 Douk Jisas napuhur natrish aria natik

arpesh douk shanabuk sabaishi eshudok irishape shenek ofa. Eshesh shakwutu utaborbabuh bogis sakus numun Iruhin ananitdebeiti urupat iri. 2 Aria anan natik onokutaborwokok iri armatok douk anan nagoknakusopuk iri. Okwok um kwanaki ariakwenek ofa kwakwutu biyabor shokuboriutabor babuh asudok bokis. 3 Aria Jisasnatruk namudok aria nakri, “Adur atin,eik yakripep. Okwudok anan nagok naku-sopuk iri douk utabor wokok abom. Ariaokwok kwanaki kwakwutu sabaibori uta-bor kweshagrakuk eshudok ihishmorim.4 Eshudok ihishmorim arpesh, douk sabai-bori utabor bakusumeshuk aria sharaurikarowibor meyoh shanaki shenek ofa. Ariaokwudok armatok utabor wokok abom.Aria karowibor okwok kwaborabuk um ku-nator eshudok um douk kwanaki kwonekofa kweyatabor kwoko Iruhin.”

Page 166: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 21:5 163 LUK 21:20Jisas Nakri um Ta Kupaishi Shunaki Shu-

nunu Iruhin Ananit Debeiti Urupat Um(Matyu 24:1-2; Mak 13:1-2)

5 Abudok atub nyutob anam Jisasananim disaipel hatik Iruhin ananit debeitiurupat aria hape heneyagwreh hakri,“Atudok urupat douk yoputi abom. Atatdouk shakwu yopubori atubor utaborsharukat. Aria shopunek, shaginohwatshakwu yopiyopishi eshudok douk arpeshshanaki shape shako Iruhin um.”

Aria Jisas nemnekam aria nakri,6 “Ihishmorim eshudok douk ipak patrishiri, anob nyutob ta mare wata anam utommutem dodog kupaimi kabi douk patruborum, uwok. Ihibormorim ta bututu bubuhbukus amnab atugun.”

Jisas Nakri Enenyenen Amaen Ta Nyutogur(Matyu 24:3-14; Mak 13:3-13)

7 Aria amam harigan hakri, “Tisa, tameibi nyutob enyudok nyak nyakriyen irinyutogur? Aria ta maresh shurik shutogu-rum mutrish aria mudukemesh um enyu-dok amaen douk ta hurukatin um nyuto-gur?”

8 Aria Jisas nakri, “Ipak gamopudukemesh um. Mare anam armamhunaki hunek rohwumep aria hunekeppugipesh amamin baraen uwe, uwok.Sabaimi armam ta hunaki kupakupaibinyutob hukripep um eikin nyeigur hukrinamudok. Anan ta nunaki nukripepum eikin nyeigur nukri, ‘Eik Krais doukIruhin nagraehe aria neshopoke yanakiiri.’ Aria anam ta hukripep hukri nyutobdouk hurukatin um butogur. Aria ipakmare pumnek amamin baraen aria punakpugipesham uwe, uwok. 9 Ipak ta pumnekbaraen um wanohw hwutogur kupairubirougunirub warub um, o shupe shuno-tutukam shurpak um agundok shukriuwok um debeimi hupe esheshim debeimium, ipak pumnek aria mare punoguguruwe, uwok. Eshudok ta shurik shutogur.Aria hugiguk iri nyumnah ta mare arigashutogur.”

10 Aria Jisas apa nakri, “Anag nahobigta shukitak shuni kupaigi nahobig shurpak.Anan king nini ananish arpesh ta shukitakshuni kupaini king nini ananishi shurpak.11Debeikwi enyik ta kwutuk. Aria ta esheshnyurub besh abom. Aria yoweishi eshudok

ta shutogur shunek eneshenesh yoweishieshudok shubo arpesh. Eshesh ta shutogurkupakupairubi warub. Aria ipak ta putikenesh kupaishi abom eshudok shutoguriruhw utag aria ta punogugur.

12 “Aria abudok nyutob eshudok marearigas shutogur obi nyutob, kupaishiarpesh ta shurik shunaki shusuwepshunekep enenyenen. Eshesh ta shuraeppiyotum kwotog numun eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ogwi urusag aria tashuweshikep punak pupe shunuweshik-ati urupat. Aria eshesh ta shishapokeppunak piyotu agundok amam king hunidebeimi gavman iri hapeum. Esheshta shunekep namudok um maresh, ipakdouk pagipesh eik aria pakripesh eikinbaraen. 13 Aria abudok nyutob esheshshunekep namudok um, abudok doukyopubi nyutob um pukripesh eikin yopinyibaraen um. 14 Douk namudok aria ipakmare punogugur pukri ta pubeimeshmaren esheshin baraen uwe, uwok. 15 Ummaresh, eik kanak ta itaurumep ikepbaraen douk ta ipak piyagwrehen irinyuni yopunyi saki. Aria ipakim horimta shubirak um mare shukenyuk agabusenyudok eikin baraen douk yakripepeniri nyubuhuk uwe, uwok. 16 Ipakishamakenyish o ashukenyish iri owashishatus awiros um o enesh ipakishi arpesh tashiyabig ipakish horik horin um agundokipak pape um aria ta shunak shusuwepshuraep shunak shunek kwotumep. Ariaanep ta shep abom pugok. 17 Ihishmorimarpesh ta shukri wokumep abom ariashukepuk agabus. Um maresh, ipak doukeikish abom arpesh douk pagipesh eik iri.18 Aria Iruhin ta nutaurumep pupe wosikaria ta mare anabur atubur ehibur batoguripakigos baragos iri ta bunak buwishukuwe, uwok. 19 Aria douk ipak pugipesheikin baraen aria piyotu dodog um, ipakta pupe wosik ihih nyumneh.”

Jisas Nakri umTa Shuwor DebeiburiWaburJerusalem Um

(Matyu 24:15-21; Mak 13:14-19)20 Aria Jisas apa nakripam baraen,

“Aria abudok nyutob putik amam amihunaki hiyotu hiyorhurih abrudok waburJerusalem obi nyutob, ipak ta pudukemeshpukri nyutob douk hurukatin um butogur.

Page 167: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 21:21 164 LUK 21:3421 Umum maresh? Abudok nyutobarpesh shape shokugi nahobig Judia irita shuruwok shunak yadururuh shunakshupeik. Aria eshudok douk shape numunJerusalem iri ta shukutuburuk. Ariaeshudok douk shapeiri kupairubi warubbape hurukatin um Jerusalem iri marewata shunaki shuwish Jerusalem uwe,uwok. 22 Abudok douk Iruhin ananibnyutob um nuwanamesh yoweishi inahoseshudok arpesh douk shapeum shenekeneshenesh yoweishi inahos iri. Enyudokta nyutogrum nyunek ihinyumorimbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iridouk nyakrium enyudok ta nyutogurum Jerusalem iri nyutogur adurin atin.23 Aria gihaum wanarahaen iri armago unioudok douk wasuhw batowish douk watakshawok nyumeb um ehudok nyumnehiri. Debeinyi abom amaen ta nyutogurabudok amnab. Iruhin ta juwehosin abomaria ta nunekumesh debeiti kwot abomeshesh Israel. 24 Enesh ta shutupokeshbainatog aria enesh ta shuweshikeshshunak um ihigosmorim nahobigos. Ariaeshudok arpesh douk madae Juda iriuwe ta shishishobur shupe debeishi umabrudok wabur Jerusalem. Eshesh tashupe um arigaha esheshib nyutob Iruhinnagraehab-umesh um shupe debeishibunak butuh.”

Debeinyi Amaen Nyutogur Nyunakuk AriaEik Anudok Arman Douk Yatogur AdurinyiArpen Iri Ta Kadak Itogur

(Matyu 24:29-31; Mak 13:24-27)25 Aria Jisas apa nakripesh baraen nakri,

“Enenyenen ta nyutogur um wabin nininyumnahin aub aria unib. Ihishmorimarpesh shape abudok amnab iri ta shum-nek um agundok youg aria debeibi morubbatu um. Aria eshesh ta shunogugurabom aria esheshiruh aparuh ta yoweruh.26 Sabaishi arpesh ta shutik enyudok douknyakri nyutogur um abudok amnab iri ariaeshesh ta shunogugur abom. Aria es-hesh ta marubigos sesh aria shutu shubuhshukus atap kabi douk shagok iri shabuhshakus um. Um maresh? Enesheneshshape iruhw utag iri shuni aub aria unib tagrurugwresh aria shunatuk shubuhi.

27 “Aria abudok nyutob ta douk kadakshutik eik Anudok Arman douk yatogur

adurinyi arpen iri irari onog orug inaki.Eik ta itrugun abom aria dodogoiwe atuweinaki.

28 “Aria eshudok shupe shutogur obi,ipak pikitak piyotu aria pupuhur putrugun.Um maresh? Abudok nyutob Iruhin nakriwata nutrip aria nukwashihepum yoweishiinahos ipak pape penekesh iri aria nuraepputanamori pupe wosik um douk banakihurukatin.”

Jisas Nakripesh Wobuwobren Baraen UmRowog Nyeigurin Um Fik Iri Um Shutrin AriaShudukem Nyutob

(Matyu 24:32-35; Mak 13:38-31)29 Aria Jisas nakripesh enyudok wobu-

wobren baraen nakri, “Ipak punek urkumum enyudok rowog nyeigurinyum fiknyuni kupaigosi rowos. 30 Abudok nyutobputik um agagas supe sunareh obi, ipak tapudukemesh pukri wah hutao obi nyutobdouk hurukatinyum butogur. 31 Ariadouk ta namudok atin. Abudok nyutobipak putik enyudok ihinyumorim amaendouk iganigadae yakripepumen iri nyupenyutogur um, ipak ta pudukemesh umabudok yopubi nyutob arpesh shuwishagundok Iruhin ta nupe Debeini um ipakananish arpesh um douk hurukatin umbutogur.

32 “Aria adur atin eik yakripep.Doukishi arpesh ta mare arigas shugokshutuh aria enyudok ihinyumorim amaendouk eik yakripepumen iri ta nyutogur.33 Ihishmorim eshudok shape iruhw utagiri shuni ihishmorim shape abudok amnabiri shuni amnab shopunek ta brukwureshshunak shuwishuk abom. Aria eikin baraenta nyupe abom ihih nyumneh.”

Jisas Nakrip Ananim Disaipel Um HupeHutrugun Abom Um Ahudok Nyumnah Huto-grum

34 Aria Jisas apa nakripam baraen nakri,“Ipak ta gamo pudukemesh. Ta wosikatin ipak pupe umpuwok sabaiguni atugunworigun o puwokdodogowibari abar pugu-gak aria pupe um punek nyigiya um enesh-enesh agundok atapishi atish um. Ariaipak pupe um punek enyudokmori atinum, ahudok eik itanamori ahi nyumnah tahutogrumep ahudok atuh kabi enenmahinmadae nyudukemesh uwe aria ahudokatuh nyeir maduhw aria roguhw shakitak

Page 168: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 21:35 165 LUK 22:15yowiyokuk um. 35Umummaresh? Ahudoknyumnah ta hutogrum ihishmorim arpeshshape abudok amnab iri. 36 Namudok ariaihih ipak ta gamo punatrugun aria pupe.Ipak punek beten porik Iruhin ihih nyum-neh um nutaurumep aria abudok yoweibinyutob bukri butogur um, ipak wosik tapiyotu dodogowip arigaha punak putogurpiyotu agundok eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri itogur ipeum.”

37 Aria ehudok nyumneh Jisas napenumun narub Iruhin ananit debeiti urupattataoum aria nape nenek skulumeshananin baraen. Aria weibus obi, ananapa natoum Olivihw yaduhw aria nanakneshuh agundok. 38 Aria ihishmorimarpesh apa shakitak ruwahegwis atusshanak um Iruhin ananit debeiti urupattataoum um shumnek ananin baraen.

22Judas Nani Debeimi Habo Baraen Um

Niyabigam Jisas Hunak Husuwan Um(Matyu 26:1-5, 14-16; Mak 14:1-2, 10-11; Jon

11:45-53)1 Ahudok nyumnah eshesh Juda

shenek agundok debeiguni Pasovai-gun22:1worigun douk shawok bretshashaiteh madae tukitak debeiti iri uwedouk hanaki hurukatin. 2 Aria amamdebeimi pris hani amam douk henekskulumesh um lo iri hape haurim anahyah um hakri hubo Jisas nugok um. Ummaresh? Amam hanogugur um hakri tahuneken yopugunum aria armam armagota shom.

3 Aria Satan nawish Judas Iskariot. Anandouk anan um amudok Jisas ananim 12-poreim disaipel. 4 Douk Satan nawishanaria nanak nani amam debeimi pris haniamam heyoh Iruhin ananit debeiti uru-pat iri amamim debeimi heyagwreh umhuweshik Jisas um. Aria anan nakri-pam nakri wosik um niyabigam um Jisasnanak napeum aria amamhunak husuwan.5 Aria douk hemnek namudok aria amamhanadudareh hariguk abom. Aria amamhabo baraen um hakri ta hukon anaborutabor. 6 Aria Judas nakri wosik um hukonanabor utabor um aria anan nape natru-gun um anab yopubi nyutob umniyabigam

Jisas hunak husuwan um. Anan nape na-trugun um nakri nutik mare enesh arpeshshuni anan shupe aria anan nunak nukri-pam hunaki husuwan huran hunak.

Biom Jisas Ananin Disaipel Henek RediumPasovaigun Worigun

(Matyu 26:17-25; Mak 14:12-21; Jon 13:21-30)7 Arigaha aria ahudok nyumnah hanak

hatograri um shuwokbret douk shushaitehmadae tukitak debeiti iri uwe. Aria ahudoknyumnah, eshesh apa shabo nugaesh sipsi-pahos um shishoh abudok nyutob shunekagundok debeiguni Pasovaigun worigunum. 8 Aria Jisas nakrip Pita aria Jon umenyudok baraen aria neshopokam hanak.Nakri, “Ipak punak aria punek rediumagundok Pasovaigun worigun um apakmugnoh iri.”

9 Aria amam wata harigan hakri, “Nyaknyakri unak unek redimagun agnum?”

10 Aria anan nakripam nakri, “Ipakmnek! Ipak ta punak puwish atin waburaria anan arman nasahi anap abar barop irimarup iri ta nuparugep. Aria pugipeshanpunak puwish atudok urupat anan nunaknuwishat iri. 11 Ipak puwish aria pukripatudok urupatin yaken pukri, ‘Apakin De-beini Tisa nakri amudok rum douk arpeshshape shashoh omi douk ta anan niniapak ananim disaipel muwok Pasovaigunworigun um douk agunum?’ 12 Aria ananta niyabigep anam debeimi iruhim rumdouk eshudok shape shawok woriguneshishakusomi. Aria ipak puto pukih pupepunek redimap um worigun.”

13 Aria douk hanak aria hatik um enyu-dok nyatogur kabi douk iganigadae Jisasnakripam um. Aria amam henek rediumPasovaigun worigun.

Jisas Nakom Bret Aria Wainibar AbarAnanim Disaipel Hashoh

(Matyu 26:26-30; Mak 14:22-26; 1Kor 11:23-25)

14 Douk arigaha abudok nyutob um hu-wok worigun obi nyutob batogur, ariaJisas nani ananim aposel hanaki hape hey-orharih tebol.

15Amamhape aria anan nakripamnakri,“Eik oub bakitak abom um ini ipak mu-wok agundok Pasovaigun worigun iyoh,

22:1 22:1 Putik futnot nyape Matyu 26:17 iri.

Page 169: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 22:16 166 LUK 22:34aria kadak irao debeiri eriger. 16 Aduratin eik yakripep. Eik ta mare wata iwokanagun agundokmori Pasovaigunworigun,uwok. Eik ta ipe namudok arigaha wata iniipak muwok adurigun Pasovaigun worigunabrudok wabur Iruhin nape Debeini umananish arpesh shapeum.”

17 Aria Jisas nohuri anap kap wain abarborap iri nenek beten nenek tenkyu umIruhin aria nakripam nakri, “Suwap kaparia ipak ihipmorim punosiyabor. 18 Eikyakripep, douk arigaha kweipon, eik tamare iwok anabar abrudokmori wainibarabar, uwok. Eik ta ipe namudok arigahaabudok nyutob um arpesh shuwish umagundok Iruhin nupe Debeini um ananisharpesh um butogur.”

19 Aria wata nohuri bret nenek betennenek tenkyu um Iruhin aria naworut nakoamam. Aria nakripam nakri, “Atudok bretdouk eikihw yegenyihw. Eik yekepohwum itaurumep. Aria ipak pupe punekeshnamudok um ipak urkwipwata purumeik.”

20 Aria douk amam hawok bret hey-atat aria wata nenekesh namudok atin.Anan nohuri kap wainibar abar boropinako amam aria nakripam nakri, “Abru-dok wainibar abar douk eikibor owishi-bor douk ta butourak butaurum ipakarpesh iri. Abrudok owishibor doukbenek enyudok Iruhin ananin namunyiadurin atinyi baraen kontrak nyutogurdodogowin. 21 Aria anudok arman douk taniyabig eikim horim aria shusuhwe shuraoeik iri douk anudok nani eik wape wawokworigun enyudok tebol. 22 Eik Anudok Ar-man douk yatogur adurinyi arpen iri ta sheigok kabi douk seiwok Iruhin nakri um tashenekesh um. Aria anudok douk niyabigeikim horim um eik iri, anan douk yakrigiha abom um anan. Um maresh? Anan tadebeinyi amaen abom ta nyutogur-uman.”

23 Aria douk Jisas nakripam namudokaria amam hape harigan um ta amiapennyunek enyudok.

Amam Disaipel Hanagaganim Baraen UmAmiapen Ta Nyupe Debeini Um Amam

24 Aria amam disaipel hohur enenbaraen aria hape hanagaganim um hakriamam kanak ta meini abom nupe amamindebeini. 25 Aria Jisas nakripam nakri,“Amam king hape abudok amnab iri douk

dodogowim atum abom hapeum arpeshshunek enesh eshudok eneshenesh ariaeshesh apa shemnek amamim baraen ariashenekesh. Aria amudok douk hape es-heshim debeimi iri, arpesh apa shahwaramshakri yopumi hataurumesh iri. 26 Ariaipak mare punekesh namudok, uwok. Ipakmeinari armannukri niyotu nurikumep iri,anan ta nupe abomkabi douk anan nyeigurwokan iri nenek mour meyoh um kupaishiiri um. 27 Ipak pakri meinari arman douknape debeini um ipak ihipmorim? Anudokdouk nape tebol nawok worigun iri o,anudok douk noruhuman worigun iri?Adur, debeini douk anudok nape tebolnawok worigun iri. Aria eik douk yaniipakmape aria yenekesh kabi douk anudoknoruhuman worigun iri aria yenek mourum yataurum ipak. 28 Aria abudok nyutobamaen nyutogur nyukwiraehe obi, ipakdouk pani eik pape aria madae pukutukukeik uwe. 29 Aria eikin Yain douk neke bigum ipe debeiwe iri um arpesh. Aria douknamudok atin. Eik douk ikep big um ipakpupe debeipi pusuhw merik um enesharpesh. 30 Eik douk yenekep namudok umpuni eik mupe eikin tebol muwok woriguniri abar agundok eikish arpesh shapeum.Aria ipak ta putem yopishi wagiturahosdouk amam king atum hapenyesh iri. Ariaipak ta pupe debeipari pusuhw kwotog umasudok 12-poreis awiros um eshesh Israel.”

Jisas Nakri Pita Ta Nukri Anan MadaeNudukem Jisas Uwe, Uwok

(Matyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38)31 Aria Jisas nakri, “Saimon, Saimon!

Nyak mnek! Iruhin nakripan wosik Sa-tan um nukwiraeh ipak ihishmorim umpunosiam um pukutukuk bilip kabi douksheyogomuk ouguhit wit um. 32 Aria Sai-mon, eik yenek beten yarig Iruhin umnataurumen um mare nyukutukuk nyakinbilip um eik, uwok. Aria abudok nyutobnyutanam nyugipesh eik obi, nyak watanyutaurum nyakim ashukenyim owarhimdouk hagipesh eik iri um hiyotu dodog.”

33 Aria Pita wata nakrip Jisas nakri,“Debeini, eik yenek redi um ini nyak un-uweshik aria shopunek yakri um ini nyakugok atin.”

34 Aria Jisas nakripam nakri, “Pita, kwe-higib wab, owot ta madae arigas tiyagwreh

Page 170: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 22:35 167 LUK 22:52aria nyak ta nyunekuk rohw biyeh atihnyukri nyak madae nyudukem eik uwe.”

Jisas Nakrip Ananim Um Husuhw BanagosSuni Bainatog Aria Paus Um Ta Hanaruk Uta-bor Um

35 Aria Jisas wata nakripamnakri, “Rigukeik yeshopokep panak penek mour um,ipak madae punasuhw banagos aria su unipaus panaruk utabor um uwe. Aria abudoknyutob ipak panak meyoh um, ipak enesh-enesh wokep aka, uwok?”

Aria amam hakripan hakri, “Uwok, apakmadae eneshenesh wokap uwe, uwok.”

36 Aria anan nakripam nakri, “Aria douk,anudok douk nanoruk anabor utabor anaspaus iri o nanabuk anag banag iri ta nuna-suwesh. Aria meinyi arpen douk bainatwokeni ta nyenek salim enyenyit saket arianyutor anat bainat.

37 “Um maresh? Baraen douk shenyemnyakrium eik iri nyetem Iruhin ananik Bukiri ta nyutogur adurin. Baraen enyudok,‘Anan douk shakwrupan morim yowemihenek yoweishi inahos iri.’ Adur, enyudokbaraen douk nyakrium eik um douk nyapenyatogur adurin.”

38 Aria amam disaipel hakripan hakri,“Debeini, tik. Apak douk masuhw biyogbainatog.”

Aria anan nakripam nakri, “Jurug.”Jisas Nakih Nenek Beten Olivihw Yoduhw(Matyu 26:36-46; Mak 14:32-42)

39 Aria Jisas nakutukuk Jerusalemnatogur natoum yoduhw Oliv kabi doukihih nyumneh anan nape nanak um. Ariaananim disaipel hagipeshan hanak. 40Ariadouk anan nanak natogur aria nakripam,“Ipak ta punek beten um abudok nyutobkwiraeh nyutogur-umep um, ipak marepunek yoweishi inahos.”

41 Douk nakripamuk namudok ariananaku rougun shopunek. Rougun umdouk kabi arpesh shawashak anam utommanak mabuh um. Douk nanak arianabuh noduk ohrubus nape nenek betennakri, 42 “Yain, ta nyukri wosik um, nyaknyukutuk enyudok amaen ta nyutogromeiri. Aria eik yakri uwok um nyugipesheikim urkum, uwok. Nyak nyugipeshnyakim atum urkum.” 43 [Aria enenensel nyape iri iruhw heven nyabuhi

nyatogruman aria nyatauruman nyenekandodogowin. 44 Aria ananin mishin yowenabom aria natogur dodogowin nape nenekbeten kabi iganigadae narik nenekanum. Aria kihakwuh nyatogur kabi doukowishibor bakih babuh bagruk atap um.]

45 Douk nenek beten jurug aria nakitaknanak um nutik ananim disaipel. Ariananaku, aria anan natrum um amam hes-huh hagok. Amamish mishish yoweshabom um enyudok douk ta nyutogur iriaria amam madae dodogowim uwe ariaheshuh. 46Aria anan nanak narigam nakri,“Ipak peshuh um maresh? Kakitak ariapunek beten um abudok nyutob kwiraehnyutogurumep um, aria ipak mare punekyoweishi inahos.”

Judas Nariki Um Jisas Ananim HorimHanaki Hasuhw Jisas Haran Hanak

(Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-11)47 Aria douk Jisas wata nape neyagwreh

atin aria Judas anan um amudok 12-poreimdisaipel nariki um sabaimi armam hanakhatograri. Aria Judas nanaki hurukatin umJisas um nakri nunopuprikan. 48 Aria Jisasnakripan, “Judas, douk nyak nyiyabigesheik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri um eikish horim um agundoknyanaki nyanaprike um, aka?”

49 Aria Jisas ananim disaipel douk hanianan heyotu iri hatik um enyudok doukJisas ananim horim hakri hunekenyumaniri aria amamhariganhakri, “Debeini, nyaknyakri maresh? Apak mukwumam apakigbainatog aka?”

50 Aria anan um amam disaipel natu-pak anan nenek mour um debeini pris iriananih anagagrih atah abom aria tukarah.

51 Aria Jisas nakri, “Jurugih ehudokmoriaih.”

Aria nasuhw anudok arman ananih atahneshopoh hape agundok hatakum ariaahah wata yopuh.

52 Aria Jisas narig amam debeimi prishani amam heyoh Iruhin ananit debeitiurupat iri um amamim debeimi hani es-hesh Juda esheshim debeimi douk hanaku-mori husuwan huran hunak iri. Anan nar-igam nakri, “Ipak pakri eik anan yoweiniarman douk yenek onohw wanohw iri o,yakwuaruh iri um pasuhwi bainatog aria

Page 171: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 22:53 168 LUK 23:2rowos um punaki purae um? 53 Ihih nyum-neh eik yani ipak mape numun narubIruhin ananit debeiti urupat tataoum ariaipak madae pukri um puweme ipakis wisba pusuwe uwe. Aria abudok nyutobdouk ipakib nyutob abom um Satan napearukwutigun atin aria dodogowin atun umnubo eik ibuhuk um.”

Pita Nakri, “Eik Madae Idukem Jisas Uwe”(Matyu 26:57-58, 69-75; Mak 14:53-54, 66-72;

Jon 18:12-18, 25-27)54 Douk Jisas neyagwreh um jurug aria

hasuwan haran hanak hawish debeiniabom pris ananit urupat. Aria Pita nagigukatin nape nagipesham nanak. 55 Ariaagundok iganigadae armam hautig nyihorokohunirub um narub douk shenekarubsheyorsharih abom debeini pris ananiturupat tataoum. Aria amam hanakhapeum nyih hape atugun aria Pitashopunek nanak napeimeh.

56 Aria onok kwenek mour agundok irikwanaki kwatrun napeum nyih aria kwa-trun wosik aria kwakri, “Anudok armanshopunek douk nani Jisas iri.”

57 Aria Pita nenek rohw nakri, “Eikmadae idukeman uwe Jisas.”

58 Aria douk shapeigu madae roubi uwearia anan arman wata natrun aria nakri,“Nyak shopunek douk nyeir Jisas ananimiri.” Aria Pita nakripan, “Adur, eik uwok!”

59 Aria shape arigaha roubi nyutob hu-rukatin um atin aua nyanakuk, aria ku-paini neyagwrehi debeg nakri, “Adur atin.Anudok arman douk nani Jisas iri. Ummaresh? Anan shopunek douk nape irishokugi nahobig Galili iri.”

60 Aria Pita nakri, “Nya, baraen nyaknyeyagwrehen iri, eik madae idukemenuwe.”

Aria Pita wata nape neyagwreh atin ariaowot teyagwreh. 61 Aria douk owot teyag-wreh aria Debeini natanam natruni wosikPita. Aria Pita wata urkum morum enyu-dok baraen nabatik Debeini nakripan-enyi.Baraen enyudok, “Owot ta madae arigastiyagwreh aria nyak ta nyunek rohw biyehatih nyukri, nyak madae nyudukem eikuwe.” 62 Aria Pita urkum morum enyu-dok baraen aria natogur aduk aria narehyowiyokuk abom.

Amam Soldia Henekan Enenyenen JisasAria Han

(Matyu 26:67-68; Mak 14:65)63 Aria amudok douk heyotu heyoh Jisas

iri henekan enenyenen heyokasan ariahan. 64 Aria amam howeshik ananis nabesanap rupahip aria hariganhakri, “Nyak kri-pap kabi amam profet um, douk amiapennyaen?” 65 Aria amam habubuniman ariahape heyokasan um sabainyi enenyenenyoweinyi baraen shopunek.

Amam Harao Jisas Um Eshesh Juda Es-heshim Debeimi Kansol Um Humnek AnaninBaraen

(Matyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24)66 Douk gagruk aria eshesh Juda es-

heshim debeimi hani debeimi pris haniamudok henek skulumesh um lo iri hanakihape atugun. Aria amam harauri Jisashanaki agundok amam hapeum. 67 Ariaamam harigan hakri, “Nyak kripap anudokarman Krais douk. Iruhin nakri um nu-graehanneshopokannunakumori nunaraoarpesh iri douk nyak?”

Aria anan nakripam, “Aria ta ikripep um,ipak ta mare punek bilip um eikin baraen.68 Aria ta eik iyorigep enen baraen akure,ipak ta mare pubeyenyume. 69 Aria doukarigaha kweipon, eik Anudok Arman doukyatogur adurinyi arpen iri ta ipe yopunyirogur ehahum dodogowin atun abom iriIruhin”

70 Aria ihim-morim harigan hakri, “Na-mudok aria nyak douk Iruhin ananinadurini Nuganin?”

Aria anan nakripam nakri, “Ipak pakriadur. Eik douk kabi ipak pakri um.”

71 Aria amam hakri, “Apak mare watamurim enen shopunek baraen. Baraendouk enyudok memneken anan kanaknakriyen.”

23Debeimi Henek Kwot Um Jisas Um Pailat

Douk Nape Debeini Gavman Um Judia Iri(Matyu 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-

38)1 Douk amam hemnek Jisas ananin

baraen um jurug aria amam ihim-morimhakitak haran hanakum Pailat douk napedebeini gavman iri. 2 Aria hanak hapehenek rohwhenekumanbaraenhakri anannohur arpesh um shuni gavman shurpak.

Page 172: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 23:3 169 LUK 23:22Aria shopunek hakri, anan nakri esheshmare shunek takis uwe umdebeini gavmaniri Sisar. Aria shopunek hakri, anan nakrianan doukKrais, anan king douk Iruhin na-graehan neshopokan nanakumori nunaraoarpesh iri.

3 Aria Pailat narigan nakri, “Nyak doukeshesh Juda esheshin king?”

Aria Jisas nakripan nakri, “Adur, eikdouk kabi nyak nyakrium.”

4 Aria Pailat wata nakrip amam debeimipris hani eshudok sabaishi arpesh nakri,“Eik madae iparug enesh yoweishi inahosanan nenekesh iri uwe.”

5 Aria amam dodogowim atum hakri,“Anan nenek skulumesh um enen baraeneshesh armam armago aria nohur es-heshiruh aparuh um shuni gavman shur-pak. Enyudok douk nenyuhuri shokugi na-hobig Galili aria nanak ihirub warub apakIsrael apakirub. Aria douk enyudoknyanaknyatograri agundok.”

6 Aria Pailat nemnek enyudok baraenaria narigesh nakri, “Anudok arman Jisasanan douk anan um eshesh Galili?”

7 Aria douk Pailat nemnek um shakriJisas anan douk nape iri shokugi nahobigGalili douk Herot nape debeini um, ariaanan neshopokan nanak um Herot. Abu-dok nyutob Herot shopunek douk nanaknape Jerusalem.

Herot Douk Nape Debeini Um Shokugi Na-hobig Galili Iri Nemnek Jisas Ananit Kwot

8 Aria Herot douk nanadudareh abomum abudok nyutob anan natik Jisas um.Um maresh? Anan nemnek baraenum agundok shape shakriyan um ariaroubum nyutob anan nape natrugunum nakri nutrun. Anan nakri nutrunum nunek enen Iruhin atun neneken irimour. 9 Douk namudok aria Herot narigansabainyi baraen Jisas. Aria Jisas madaenunogugur um nuwanaman enen baraenuwe, uwok. 10 Aria amam debeimi prishani amam henek skulumesh um lo irihanak heyotu hurukatin aria dodogowimatum hape henekuman dodogowin atinbaraen. 11 Aria Herot nani ananim soldiahape henekan enenyenen Jisas. Amamhabubuniman aria hanak hohuri anahdudukeh-ahi rupah douk debeimi atumhanawashoh iri aria hanaki haweshigah-uman. Aria wata heshopokan nanak um

Pailat. 12 Aria riguk Herot nani Pailat apahananem horim. Aria ahudok nyumnahPailat neshopok Jisas nanak um Herotahi, amam wata hanagabe um aria hapeatugun.

Pailat Nakri Hunek Nyilim Jisas Nir RowogKruse

(Matyu 27:15-26; Mak 15:6-15; Jon 18:39—19:16)

13 Aria Pailat nahwar debeimi pris haniamam debeimi um eshesh Juda iri hanieshudok sabaishi armam armago shanaki.14 Aria anan nakripesh nakri, “Ipak pa-rauri anudok arman um eik aria pakrinohur arpesh um shuni gavman shurpak.Aria douk ipak douk pape aria eik yapeyarigan um enyudok baraen. Aria eikdouk madae iparug yoweishi inahos anannenekesh iri uwe. Eik yatik um enyu-dok ipak penek kwotuman-enyi anan doukmadae nuneken uwe. 15 Aria Herot shop-unek douk madae nuparug enesh yoweishiinahos Jisas nenekesh iri uwe. Aria ananwata neshopokan natanamori um apak.Aria mnek. Anudok arman douk madaenunek enesh yoweishi inahos um ta monnugokumesh iri uwe, uwok. 16Douk namu-dok aria eik ta ikripam huprukan hukwuenesh eshudok meyoh aria wata ikweshi-han nunak fri.”

17 [Abudok nyutob eshesh doukshagipesh ahudok aih. Ihish kwarahosahudok nyumnah hutogrum shunek Paso-vaigun worigun um, Pailat ta nukweshih-umesh anan nonoweshik iri nutogrumeshinupe fri.]

18 Aria ihishmorim arpesh shani atuhshahwar shakri, “Buwon nugok! Arianyukweshih-umapari Barabas!”

19 Anudok arman Barabas douknonoweshik napeum agundok nohuronohw wanohw Jerusalem nani gavmanaria nabo enesh arpesh shagok um.

20 Aria Pailat nakri nukweshih Jisasnunak fri aria anan wata gamo narigesh.21 Aria eshesh shahwar shakri, “Nek nyil-iman rowog kruse! Nek nyiliman rowogkruse!”

22 Aria Pailat wata shopunek nakripeshanah shopunek henekeh biyeh atih umnakri, “Anan nenek maresh yoweishi in-ahos um apak mon nugokumeshi? Eikmadae iparug enesh yoweishi inahos um ta

Page 173: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 23:23 170 LUK 23:40mon nugokumesh iri uwe. Douk namudokaria eik ta ikripam huprukan enesh eshu-dok shabo arpesh-eshimeyoh aria ikweshi-han nunak.”

23 Aria eshesh shape shahwar debegabom um shakri shunek nyilim Jisas umrowogkruse aria shonnugok. Eshesh shah-war arigaha aria esheshin baraen nyaboukPailat ananin nyabuhuk. 24 Namudok ariaPailat nakri wosik um shubo Jisas nugokkabi douk eshesh shakri um. 25 Arianakweshih-umesh Barabas nanak fri. Anandouk nonoweshik um agundok nani gav-man sharpak, aria nabo enesh arpeshshagok um. Aria douk Pailat nakweshih-umesh anudok eshesh shakri-anari nanakaria nekesh Jisas um shenekesh-uman kabidouk eshesh shakri um.

Harao Jisas Hanak Um Hunek NyilumanRowog Kruse

(Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27)26 Douk Pailat nekesh Jisas nor es-

heshis wis aria amam soldia haran hanak.Amam hanak yah aria haparug Saimondouk nanaki wabur Sairini iri nanaku-mori nuwish Jerusalem. Aria amam ha-suwan howem rowog kruse ananih ereharia henekan nenyusah nagim Jisas.

27 Aria sabaishi arpesh shagipesh Jisasshanak. Ono armago shopunek wanameshshanak aria owo wape warepan. Owoworeh wanakukuri wanaruwar abom.

28 Aria Jisas natanam nakripo nakri,“Ipak armagopape Jerusalem iri, ipakmarepurep eik uwe, uwok. Ipak purep ipakishbatowish shuni ipak kanak. 29Um maresh,nyutob ta butogur aria abudok nyutobarpesh ta shukri,‘Kupaiwari armago wani oudok doukwata ubuki enesh batowish iri uwe wani

oudok doukmadae usuhw enesh batowish wukesh

nyumeb iri uweowo ihiyumorim douk wanadudareh.’

30 “Aria abudok nyutob, arpesh tashukrip yodururuh shukri,‘Kitak putukwarihi putu pushapumap.’Aria ta shukrip mihig shukri,‘Putukwarihi pubuhi pushapumap aria

pubeshukap.’

31 Eik douk madae inek enesh yoweishiinahos uwe, aria douk eshesh shakri shuboeik douk yape kabi naminyi rowog iri um.Aria ipak douk pape kabi yarinyi rowogiri um agundok penek yoweishi inahosum ta shenekesh-umep mumam mumam?Eshesh ta shunekumep yoweishi inahosabom.”

32 Aria amam soldia harao Jisas nanibiom henek yoweishi inahos iri hanakumhom hugok.

33 Aria eshesh shanak shatogur agun-dok douk nape kabi arpenyig barag um.Aria agagun douk shahwaragun, “ArpenyigBarag.” Aria agundok, amam henek nyilimJisas um rowog kruse. Aria amudok biomhenek yoweishi inahos iri, anan shenek ny-iluman neir wobur ehahum Jisas aria ananneir wobur ehah-uman. 34Aria Jisas nakri,“Yain! Nyak mare nyusuwesh uwe es-hudok yoweishi inahos eshesh shenekeshum eik iri aria nyukweshihesh-ukuk. Es-hudok shenekesh um eik iri douk madaeshudukemesh uwe.”

Aria amam soldia habirak satu23:34umhanasia ananih rupeh.

35 Aria arpesh sheyotu shape shatrunaria eshesh Juda esheshim debeimi hapehabubuniman. Aria hakri, “Anan douknataurum kupaishi. Aria ta anan doukKrais douk Iruhin nagraehan nanakumorinunarao arpesh iri um, anan wata nutau-rum anan kanak.”

36 Aria amam soldia shopunek hanakhurukatin aria habubuniman aria hakonanabar nubutibari abar. 37 Aria hakripanhakri, “Aria adur nyak douk Juda esheshinking um, douk nyutaurum nyak kanak.”

38 Aria amam howem enen baraen ariahakih heshopen iruhw um rowog kruseJisas neir um. Baraen enyudok,

ANUDOK ARMAN DOUK ESHESH JUDAESHESHIN KING.

39 Aria anan um amudok biomyoweimi armam douk heir wobuwoburiri, nabubunim Jisas nakri, “Nyak doukKrais, douk Iruhin nagraehen neshopokennyanakumori nyunarao arpesh iri? Namu-dok um nyak nyutaurum nyak kanak arianyutaurum ohwak shopunek!”

40 Aria anudok anan neir wobur iri na-han nakri, “Apak ihishmorim douk meir

23:34 23:34 Agudok baunag satu, agog douk eshesh Rom esheshih aih um shubirak shunek uhwin um eshudokeneshenesh um. Tik Aposel 1:26

Page 174: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 23:41 171 LUK 24:3otuhw maduhw. Apak douk shap um tamugok iri atup. Aria nyak nyanogugurum Iruhin aka, uwok? 41 Ohwak doukwosik shaohw um ohwakish yoweishi ina-hos ohwak wenekesh iri. Aria anudok ar-man madae nunek enesh yoweishi inahosuwe, uwok.”

42 Aria anan nakrip Jisas nakri, “Jisas,nyak urkum mur um eik abudok nyutobnyak nyupe debeini um nyakish arpeshum.”

43 Aria Jisas nakripan nakri, “Adur eikyakripen. Doukih nyumnah nyak ta nyunieik upe yopuburi wabur heven.”

Jisas Nagok(Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30)

44 Douk aun nakihi arigaha 12 kilok wahmadae hutao uwe aria wab babuhi. Ariaihigunmorim um eshesh Juda esheshirubwarub arukwutigun tituguk. Agagun aruk-wutigunnapenamudok arigahawabigep 3-kilok aria wah madae hatao aria arisigun.45 Aria rupah23:45douk shahaur numunIruhin ananit debeiti urupat iri puwarohum biyeh. 46 Douk enyudok nyanakuk ariaJisas nahwar debeg nakri, “Yain, eik yekeneikin mishin nyor nyakis wis.”

Douk nakriyuk namudok aria anan adurnagok.

47 Aria anudok debeini soldia douk na-suhwmerik um 100-poreim soldia iri natiknamudok aria natuk Iruhin ananin nyeigurnyato iruhw. Aria nakri, “Adur atin.Anudok arman douk yopuni.”

48 Aria ihishmorim arpesh douk shanakium shutik enyudok iri shatik namudokaria esheshiruh aparuh yoweruh abomum shabo Jisas nagok um. Aria esheshshohwido shanak atin atin aria shanakum esheshirub warub. 49 Aria sabaishiJisas ananish um shani ono armago doukwagipeshi Jisas gani shokugi nahobigGalili wanaki iri, sheyotu madae rougunaria shape shatik enyudok douk shapesheneken um Jisas iri.

Sharom Jisas Um(Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42)

50 Aria anan arman douk shahwaran umJosep iri nape. Anan douk yopini arman.Anan douk nanaki eshesh Juda esheshiburwabur shahwarabur um Arimatea iri. Aria

anan douk anan kansol douk neir esheshJuda esheshim debeimi iri. 51Aria enyudokbaraen amudok debeimi heyagwrehen umhakri hubo Jisas nugok um, anan doukmadae nini amam nusuwen uwe. Anannakri uwok. Aria anan apa nape natrugunum abudok nyutob um arpesh shuwish umagundok Iruhin nupe Debeini um anan-ish arpesh um. 52 Aria anudok armanJosep nanak Pailat napeum aria nariganum nunak nubrei Jisas nunak nuruman.

53 Aria douk Pailat nakri wosik ariaanan nanak nabrei Jisas nabuhi atap arianeshrehan anah yopuhi shigorihwihi ru-pah. Aria nonohur nanak nawish onohwwonugwehw douk shenekoh onok bur-buduk iri aria nawish nanabukuk agun-dok. Ahwudok wonugwehw douk madaeshurom enen nyagok iri arpen uwe, uwok.54 Aria ahudok nyumnah eshesh doukshape shenek gwinygwaen um eshudok.Ahudok nyumnah Sabat hurukatin umhutogur aria eshesh mour ta uwok, shupemeyoh.

55 Aria armago douk wani Jisas shapeiri Galili shanaki wagipesh Josep wanakaria watiguk ahwudok wonugwehw anannanak nabukuk Jisas um. Aria shopunekwatik agundok Jisas ananig barag aria aiyasshakus um. 56 Aria owo watanam wanakum wabur wanak wagabe anan marasinnani yopuri wel reisik yopuri unar iri. Owowenek redimar umwakri unak urayok Jisasananihw yegenyihw. Douk wenek redi umeshudok um jurug aria ahudok nyumnahSabat hatogur. Aria owo warao uhwin kabidouk Iruhin ananin lo nyakrium.

24Jisas Wata Nakitak Nape(Matyu 28:1-10; Mak 16:1-8; Jon 20:1-10)

1 Aria sagomih nyumnah24:1um wik,madae gamo gugruk uwe, oudok armagowasuhw arudok wel reisik yopuri unariri douk nubokuhi wenek redimar iriwanak um ahwudok wonugwehw doukJosep narom Jisas um. 2 Douk owo wanakwatogur aria watik um amudok utom doukshagah wonugwehw Jisas nakus um doukmatatigas manak makusuk anagas. 3 Douknamudok aria owo wanak wawish. Douk

23:45 23:45 Putik futnot nyape Matyu 27:51 iri. 24:1 24:1 Putik futnot nyape Matyu 28:1 iri.

Page 175: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 24:4 172 LUK 24:22-23wawish aria owo madae utik Debeini Jisasnukus numun uwe, uwok. 4 Aria owoweyotu namudok wape wenek urkwip.Aria ahudok atuh biom armam henekihatrugun abom iri rupeh iri hanaki heyotuagundok owo weyotu um. 5 Aria owowatik namudok aria owo wanogugur abomaria wourem watik atap. Aria amudokbiom armam harigo hakri, “Ipak panakipaurim anudok douk wata nakitak nape iriagundok sharom shagok iri um maresh?6 Agundok madae anan nukus uwe. Anandouk nakitak nape. Ipak punek urkwip umenyudok baraen douk nubokuhi wata napeGalili aria nakripep-aguk um. 7 Baraendouk enyudok, ‘Eik Anudok Arman doukyatogur adurin arpen iri ta shiyabige umhenek yoweishi inahos iri armam husuwehunek nyilume rowog kruse aria igok. Ariahukri um biyeh atih nyumneh um, eik tawata ikitaki ipe.’ ”

8 Douk amamhakripo namudok aria owowata urkwip poramoguk enyudok baraennubokuhi Jisas nakripeshuk um. 9 Ariaowo wakutukuk wonugwehw hwape umaria wanak wakripuk ananim 11-poreimdisaipel hani ihishmorim shapeik iri umenyudok ihinyumorim owo watrin iri.10 Aria armago douk wanak wakripukamam aposel um enyudok owo watriniri douk oudok. Maria, douk kwanakiwabur Makdala iri kwani Joana iri Jemsananik amakek douk shopunek kwonah-waram Maria iri. Oudok biwotuk waniono armago shopunek. 11 Aria amamaposel hemnek aria hakri enyudok owowakripam-enyi baraen douk rohwin sh-agugak iri sheyagwrehen iri. Namu-dok aria amam madae hunek bilipumouwe. 12 [Aria Pita nakitak nahur nanakum wonugwehw-igunum agundok wonug-wehwhwape um. Anan nanak natogur arianepebig natigu numun aria natigu ehudokshigorihwihi rupeh hakusuk. Aria ananwata natanam nanak um urupat aria napenenek urkum nanak um enyudok nyatoguriri mugu.]

Biom Armam Hatik Jisas Yah Douk HanakUmWabur Emeus Iri

(Mak 16:12-13)13 Aria ahudok atuh nyumnah, biom

hanakum anabur wabur nyeiguriburum

Emeus. Rougun um agundok shupeJerusalem shunak um Emeus um doukhurukatin um 11 kilomita. 14 Douk amamhanak aria hape haneyagwreh hanakumenyudok ihinyumorim mugu douk ny-atogur iri. 15 Amam haneyagwreh ariashopunek henek urkum hape hanarigumhanak. Aria Jisas anan kanak nanakihurukatin aria nani amam hanak atin.16 Aria amam hatrun aria amam madaehudukeman hukri anan douk Jisas uwe,uwok.

17 Aria anan narigam nakri, “Ipak papepanaki aria pape peyagwreh um maresh?”

Douk anannarigamnamudok aria amamheyotu abom. Aria amamiruh aparuhyoweruh abom aria amamigos yamagos so-tohiyahi.

18 Aria anan shahwaran um Kliopasiri narigan nakri, “Sabaishi ku-pairubi warubish douk shanaki shapeJerusalem iri shadukemesh um enyudokdouk nubokuhiyeh nyumnah nyatogurJerusalem iri. Aria douk ta nyak atin nyapeJerusalem iri madae nyudukem enyudokmugu douk nubokuhiyehi nyatogur iriuwe?”

19 Aria Jisas narigan nakri, “Mareshshatogur?”

Aria amam hakripan hakri, “Enyudoksheneken um Jisas douk nanaki waburNasaret iri. Anudok Jisas anan douk ananprofet. Aria ihishmorim arpesh shaniIruhin shatrun um, anan douk dodogowinatunari arman abom. Anan apa nenekIruhin atun neneken iri mour. Aria anandodogowin atun nakripesh yopinyi atinbaraen. 20 Aria apakim debeimi pris haniamudok anam apakim debeimi um apakinkansol iri hekeshan nor gavman esheshiswis aria amam debeimi um gavman irihabo baraen um hon nugok. Aria anandouk henek nyiluman rowog kruse ariahan nagok. 21 Aria apak douk munekbilip makri arman douk Iruhin nagrae-han neshopokan nanakumori nukweshihapak Israel um mupe wosik iri douk taanan. Aria baraen douk madae enyudokatin uwe, uwok. Enyudok douk nyatogurnubokuhiyeh nyumnah. Aria doukih doukhenek biyeh atih um. 22-23 Aria igani-gadae ono armagodoukwani apakmasuhwananin baraen magipeshen iri wenekop

Page 176: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 24:24 173 LUK 24:41makitak yowiyokuk agundok ruhur atinwanak um wonugwehw hwape um ariamadae utrun nukus numun wonugwehwum uwe. Aria owo wata watanamori ariawakripap wakri owo adur watik enesh en-selahos aria shakripo iri shakri Jisas tanakitak nape.

24 “Aria anam apakim armam hak-itak hanakum wonugwehw hwape umaria hatik um oudok armago wakrienyibaraen douk adurin. Aria namudok atin,amam shopunekmadae hutrunnukus uwe,uwok.”

25 Aria Jisas nakripam nakri, “Ipakatin urkwip madae enep pupenyep uwe.Ipak baragos seshuk aria ipakip urkwipmadae arigas purum enyudok ihinyu-morim baraen douk seiwok amam profethakriyenyuk iri aria punek bilipumenpukri adurin uwe. 26 Ipak ta padukemeshaka, uwok? Krais douk Iruhin nagraehanneshopokan nanakumori nunarao arpeshiri ta shon nurao debeiri eriger nugok iyoharia Iruhin douk ta nutuk ananin nyeigurnyuto iruhw.”

27 Aria Jisas nananubur neyagwrehMoses nenyemaguk nyetem Iruhin ananikBuk iri baraen nape nakripam arigahaneyaten aria nakripam um ihim-morimprofet henyemaguk iri. Anan napenaworumom baugos um hudukemesh umenyudok ihinyumorim baraen nyetemIruhin ananik buk iri douk nyakrium anankanak.

28 Aria douk nakripam nanak aria hu-rukatin um hunak hutogur abrudok waburdouk amam hakri hunakabur iri, ariaanan nenek rohw abom aria nagim yahnanak. 29 Aria amam dodogowim hasuwe-shan um nini amam hupe aria hakripanhakri, “Nyak yowi nyuni apak mupe agun-dok. Aun douk hurukatin umnubuhuk ariahurukatin um wab.”

Aria anan nanak nawish nani amamhape.

30 Douk hape aria amam hapeum hakrihuwok worigun aria anan nakitak naniamam hape herharih tebol. Aria nohurbret nenek beten nenek tenkyu um Iruhinaria naworut nako amam. 31 Aria abudoknyutob amam hatrun aria wata haduke-man. Aria anan brukwaranuk aria amammadae hutrun uwe.

32 Aria amam hanakripam hakri,“Iganigadae magim yah manakumorianan douk nakripohw iri baraen nyetemIruhin ananik buk iri. Aria anan douknaworamohw baugenyum baraen abom.Aria abudok nyutob ohwakish mishishdouk sheyotuoh abom aria ohwakwanadu-dareh.”

33 Douk amam haneyagwreh namu-dok abom um jurug aria abudok nyutobamam wata hakitak hatanam hanakumJerusalem. Amam hanak hatogur aria ha-parug amudok 11-poreim disaipel hani es-hudok enesh shagipesh Jisas iri shantorumshape. 34 Aria eshesh shakripam shakri,“Adur atin. Debeini wata nakitak. Anandouk natogurum Saimon aria natrun.”

35 Aria amam biom shopunek, hakripeshum enyudok nyatogur-umam yah iri nyaniagundok anan nawor bret nakomat ariaamamdouk hatrun yamag hadukeman um.

Jisas Natogurum Ananim Disaipel Hatrun(Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23)

36 [Aria douk amamwata hape hakripeshenyudok baraen atin aria ahudok atuh Jisasanan kanak natogur meyoh aria neyotuagundok eshesh shapeum. Aria nakripeshnakri, “Eik yakri Iruhin nunekep ipakiruhaparuh hur wosik.”]

37 Aria eshesh shakitak yowiyokuk ariashanogugur abom. Um maresh? Esheshshenek urkwip shakri eshesh ta shatikanan yoweini sagaben.

38 Aria anan narigesh nakri, “Ipakpanogugur aria pakitak yowiyokuk ummaresh? Aria ipak por biyep urkwip ummaresh? 39 Tiki eikigas aiyas aria roguhw.Enyudok douk eik kanak Jisas. Ipak punakipusuwe ipakis wis aria pishakome ariaipak ta pudukemesh. Sagabehos busiguharia eibug madae enesh shupenyesh uwe.Aria eik douk patrue eibug aria busiguhshapeye.”

40Douk anannakri enyudok aria neyabigananis wis aria aiyas. 41 Aria eshesh sha-trun aria shanadudareh aria shopunek, es-hesh shakitak yowiyokuk. Aria esheshmadae shunek bilip abom shukri anandouk Jisas uwe, uwok.

Douknamudok aria anannarigesh nakri,“Ipak pabuk anagun worigun agundok aka,

Page 177: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

LUK 24:42 174 LUK 24:53uwok?” 42 Aria eshesh shohuri anap wo-brap iri arbup shakonap. 43 Aria anannatrishop aria napoh esheshis nabes.

44 Aria anan nakripesh nakri, “Rigukeik wata yani ipak mape aria yakripepukyakri, ihinyumorim baraen douk henyemIruhin ananik Buk nyakrium eik iri ta nyu-togur adurin atin. Enyudok baraen enendouk nyape Moses nenyemaguk iri Iruhinananin lo. Aria enen nyape amam profethenyemaguk iri, aria enen nyape buk shah-warok um Sam iri.”

45 Aria anan nutaurumesh nohur es-heship urkwip um shudukemesh wosikbaugenyum baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri. 46 Aria nakripesh, nakri, “Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakriKrais douk Iruhin nagraehan neshopokannanakumori nunarao arpesh iri ta numnekdebeiri eriger aria shon nugok. Aria doukhukri um biyeh atih nyumneh um, ananta wata nukitak nupe. 47 Aria um Jisasananin nyeigur, eshesh ta shukitak ummour Jerusalem shupe shukripesh yopinyibaraen ihish arpesh arigaha shiyatak ihisawirosish arpesh shape agundok atap iri.Eshesh ta shukripesh um Jisas ananinnyeigur um shukeshuk agabus yoweishi in-ahos aria shatanam shukon aparuh Iruhinaria anan ta nukweshih esheshish yoweishiinahos. 48 Aria ipak ta pukripesh baraenum eshudok douk patrish shatogur iri.49 Aria ipak mnek. Enyudok douk seiwokeikin Yain nakri adurin atin baraen um tanukepen iri douk enyudok ta douk ishopo-ken nyubuhi nyuwishep. Aria ipak pupeagundok Jerusalem arigaha purao enyudokdodog nyanaki iruhw heven iri nyubuhinyuwishep dodogowip iyoh.”

Iruhin Wata Narao Jisas Natoum IruhwHeven

(Mak 16:19-20; Aposel 1:9-12)50 Aria anan naraesh shakutukuk

Jerusalem shanak arigaha shatogur waburBetani. Douk shanak shatogur aria anannohur roguhw nakripesh yopinyi baraenum Iruhin nunekumesh yopinyi. 51 Ariadouk anan wata nape nakripesh atin ariaIruhin wata naran nakutishuk natoumiruhw heven. 52 Aria eshesh sheyotushenek lotuman agundok um jurug ariawata shatanam shanak um Jerusalem. Ariaeshesh shanadudareh shariguk. 53 Aria

shapeum shatuk Iruhin ananin nyeigurnyato iruhw namudok atin gani numunIruhin ananit debeiti urupat.

Page 178: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 1:1 175 JON 1:16

Iruhin Ananin YopinyiBaraen Jon Nenyem IriBanenyi Baraen um Jon

1:1-18 Jisas Krais kupainyi nyeigurBaraen nyatogur arpen

1:19-51 Jon nenek baptaisumesh irinakripesh baraen um Jisas nanaku-mori. Aria Jisas narik nanak nahwarananim 4-poreim disaipel

2:1—12:50 Jisas nakripesh Iruhin ananinbaraen aria nenek 7-porein Iruhinatun neneken iri mour sabaishi sha-trin

13:1 —19:42 Jisas nanak Jerusalemnakripesh Iruhin ananin baraen ariaeshesh shenek kwotuman aria sheneknyiliman rowog kruse aria nagok

20:1-31 Jisas ta nakitak um shagok umaria natogurum ananish disaipel sha-trun

21:1-25 Jisas nanak shokugi nahobigGalili aria natogurum ananim 7-poreim disaipel hatrun

Jisas Krais Anan Douk Amu Baugos AbomUm Agundok Shupe Aria Mare Ta Shugok Um

1 Seiwok Iruhin watak nenek agudok na-hobig uwe aria anudok arman shahwaranumBaraen iri douknape. Nani Iruhinhape.Aria anan douk adur atin Iruhin. 2 Seiwokbaugos um shanarubur shanakwaram um,anan nani Iruhin hape. 3 Iruhin madaenenek enen enyudok anan atun uwe, uwokmeyoh. Iruhin nakwu anudok armanBaraen nenek eshudok ihishmorim enesh-enesh. 4 Anan douk adur atin baugos umagundok arpesh shupe abom aria mareshugok um. Shopunek anan douk kabi anatlait tagruk iri tadukogun aria ihishmorimarpesh shanotrugunum. 5Atudok lait douktadukemesh um tagruki tudukogun agun-dok arukwutigun um. Aria arukwutigun konubirak um nubuwehat aria ta amu uwok.

6 Iruhin neshopok anan narauri ananinbaraen iri arman nanaki. Aria ananinnyeigur douk Jon. 7 Anan douk nanamorinukrip arpesh um atudok lait. Umumihishmorim shumnek nakripesh-enyibaraen aria shusuhw anudok arman napekabi lait morim um ananin baraen dodog

aria shugipeshen. 8 Anan Jon douk madaeatudok lait uwe, uwok. Aria Jon douknanamori nukripesh baraen um anudokarman nape kabi lait morim um. 9Anudokarman douk nape kabi adur atin tagruk irilait morim douk nanamorim atap agudoknahobig um nutaurum ihish arpesh tashudukem Iruhin iri.

10 Seiwok Iruhin nakwu anudok ar-man Baraen nenek atap agudok nahobigaria douk napenyog. Aria eshudok at-apishi arpesh um agudok nahobig doukmadae shutrun aria shudukem anan uwe,uwok. 11 Aria anan adur atin nanamorimananibur shokuburi wabur. Aria anan-ish arpesh douk shakonaguk agabus ariashakri uwok um anan. 12 Aria eneshdouk shemnekan aria shasuhw ananinbaraen dodog shagipeshen. Namudok ariaeshesh douk nekesh debeishi nyeiguhwum shubuh ananig nuwag aria nagrae-hesh um shutogur Iruhin ananish batow-ish. 13 Aria eshesh madae shutogur Iruhinananish batowish meyoh um amakeny-ish esheshis nyomais uwe, uwok. Akaum eshesh kanak shutogur shupe meyohaka, enesh shukripesh aria anob nyutobko shutogur Iruhin ananish batowish uwe,uwok. Iruhin anan kanak nagraehesh ariashatogur ananish batowish.

14 Anudok arman shahwaranum Baraeniri douk narao arpenyihw yegenyihw ariananaki nani apak mape. Apak douk matikum agundok anan dodogowin atun abomum, aria ananin nyeigur nyato gani iruhwum. Iruhin anan douk atun arag nuganinmeyoh aria douk natauruman nenekannatogur dodogowin, aria nyeigur nyatoiruhw aria neshopokan nanaki. Ahudokiaih um shenek gihaum arpesh shutau-rumesh meyoh abom um hani sheyagwrehadurin atin baraen um douk nyape umanan. 15 Aria Jon douk nakripesh umanudok arman iri. Nakripesh namudoknakri, “Arman nubo riguk yakripepumaniri douk anudok. Douk yakripep namu-dok. Yakri, ‘Anudok arman nugimori eikiri anan douk debeini abom um eik. Ariaeik shokuwe iri meyoh. Umum maresh?Eik watak shiyubuki uwe aria anan doukseiwok nape.’ ”

16 Anan douk apa nataurum apakmeyohihih nyumneh abom iri. Aria ihih nyum-

Page 179: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 1:17 176 JON 1:33

neh anan douk napeumnenekumop yopihiaih um apak sabaishi arpesh. 17 SeiwokIruhin douk nakonari lo Moses nanakinakripeshen. Aria Iruhin neshopok JisasKrais nanaki narauri Iruhin ananin gihaaria nataurumap meyoh aria nakripapadurin atinyi baraen. 18Aria seiwok madaeenen atin arpen nyutik Iruhin uwe amuuwokmeyoh. Aria anudok ananin Nuganindouk adur atin nape huruk um ananinYaken iri, anan atun douk natik Iruhin. Na-trun aria douk nakripapuman. Namudokaria apak madukeman.

Jon Nenek Baptaisumesh Iri NakripeshYopinyi Baraen

(Mat 3:1-12; Mak 1:7-8; Luk 3:15-17)19 Eshesh Juda esheshim debeimi hes-

hopok anam pris hani anam um apu-dok awirop Livai hakutukuk Jerusalem ariahanak hatik Jon. Hanak aria harigan hakri,“Nyak amiapen?” 20 Jon nemnek ariamadae nukrium nubeshuk-umam baraenaria ta mare nukripam uwe, uwok. Ariaadur atin nowereh-umam baraen. Ariaanannakripam-enyi baraendouk enyudok.Anan nakri namudok, “Eik madae Kraisuwe, uwok, anudok douk Iruhin nakri umba nagraehan aria neshopokan nanamorinurao arpesh iri uwe, uwok.”

21 Aria harigan hakri, “Namudok arianyak douk meinyari? Nyak Ilaija aka?”Aria nakripam nakri, “Eik douk madaeIlaija uwe, uwok.” Aria ta harigan hakri,“Nyak douk atin anudok profet douk mapematrugun-umen um ta nyutograri iriaka, uwok?” Aria anan nakripam nakri,“Uwok”.

22 Namudok aria harigan hakri, “Na-mudok aria kripap. Nyak douk amia-pen? Umum maresh? Apak ta musuhwenen baraenmutanamummukrip amudokdebeimi douk heshopokap ba manamorimarigen iri. Kripap, nyak nyakri nyakdouk adur atin meinari arman?” 23 AriaJon nakripam nakri, “Eik anudok armandouk seiwok profet Aisaia nenyemaguk iribaraen nakriyanari. Aria baraen enyudok,‘Enen arpen nyape nyohwar gani wehi-

gunum arpesh uwok um iri nyakri,“Gapesh yah hupe yopuh um Debeini

nigimah nanaki um.” ’

24Amudok armamdoukhanaki harig Jonenyudok baraen iri douk amam Farisi hes-hopokam hanaki harigan. 25 Aria hariganhakri, “Nyak douk nyakri nyakmadae Kraisuwe uwok aka, Ilaija aka, anudok debeiniprofet uwe, uwok. Namudok aria amiapennyakripen ba nyenek baptaisum arpesh?”

26 Aria Jon ta nakripamnakri, “Eik yenekbaptaisumesh abar meyoh. Aria agundokdouk atin anan arman douk nani ipak pey-otu. Aria ipak madae pudukeman uwe,uwok. 27 Anan douk nagimori eik iri. Ariaeik douk madae yopuwe iri um ikweshi-human madururuh um ananiyu su uwe,uwok.” 28 Jon douk neyagwreh enyudokbaraen wabur Betani. Ababur douk bapegani wobrehahibum worub Jodan doukanan nape nenek baptaisumesh um.

Jisas Anan Douk Kabi Iruhin Ananin Nu-gaen Sipsip Um

29 Gagruk ruwahepih aria Jon natik Jisasnanaki um nutrun. Aria Jon nakripeshnakri, “Putik anudok arman. Anandouk kabi Iruhin ananin Nagaen Sipsipum. Anan douk nanamori nukweshihyoweishi inahos um apak ihishmorimmape menekesh agudok atapig nahobigiri aria Iruhin nukweshihesh. 30 Armananudok douk yakripepuman iri. Doukyakripepuman yakri, ‘Anan nagimori eikiri arman douk adur atin debeini. Eikuwok, shokuwe iri meyoh. Umum maresh,eik douk watak shiyobuki uwe aria anandouk seiwok narik nape. 31 Eik kanakdouk madae idukemesh um anan adur atindouk anudok Iruhin nagraehan iri meinariarman umuwe, uwok. Aria eik douk yanakiyenek baptaisumesh um abar aria natoguryopugunum aria ipak Israel ta ko putrunpudukeman.’ ”

32 Aria Jon nakripesh enyudok baraenum shudukem Jisas um. Nakripesh nakri,“Eik yatik Iruhin ananin Mishin nyabuhiiruhw heven kabi arudok armir manyunum nyabuhi nyape Jisas. 33 Eik kanakdouk madae idukemesh um arman doukIruhin nagraehan aria neshopokan nanakiiri douk anan um uwe, uwok. Aria Iruhindouk neshopok eik yanamori inek bap-taisumesh aria nakripe nakri, ‘Ko nyu-tik eikin Mishin nyubuhi nyupe anan ar-man aria nyuwishan. Aria anudok ar-man douk ko nekesh eikin Mishin nyuwish

Page 180: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 1:34 177 JON 2:3sabaishi arpesh aria nyupeyesh.’ 34 Eikdouk yatik enyudok mugu nyatogur ariadouk yakripep. Anan douk adur atin abomum Iruhin ananin nuganin.”

Jisas Narao 4-Poreim Harik Iri Disaipel35 Gagruk ruwahepih aria Jon nani

biom ananim disaipel heyotu worub Jo-dan. 36 Heyotu aria Jon natik um Jisasnanakmorim neshagrakuk amam nanak.Aria nakri, “Ipak putik anudok arman.Anan douk Iruhin ananin Nagaen Sipsip.”

37 Douk ananim biom disaipel hem-nekan nakri namudok aria heir Jisas hanak.38 Jisas natanam natrum um hagimanhanak aria narigam nakri, “Ipak paurimmaresh?” Aria amam harig anan hakri,“Rabai, nyak nyape agnum?” Muwanamenyudok baraen Rabai um, douk nyakriDebeini Tisa. 39Aria nakripamnakri, “Yowipuname munak aria putik agundok eikyapeum.” Aria hanaman hanak hatik agun-dok napeum. Hatrugun aria hani ananhape agundok ahudok nyumnah. Umummaresh? Nyumnah douk hatogur 4-klokwabigep.

40 Amudok biom douk hemnek Jon ariahagipesh Jisas hanak iri, anan douk An-dru. Anan douk Saimon Pita ananinwanin. 41 Aria Andru nanak arigas atinnaurim ananin ashuken Saimon. Nanaknaparugan natrun aria nakripan nakri,“Apak iganigadae maparug aria matik Me-saia.” Muwanamenyudok baraen um, douknyakri Krais anudok douk Iruhin nagrae-han aria neshopokan nanamori nunaraoarpesh iri.

42 Aria Andru narao Saimon um Jisasaria nakri, “Nyak Saimon. Nyak doukJon ananin nuganin. Kweipon aria doukko ta shuhwarenyum Sifas.” Baugenyumbaraenyum eshudok nyeiguhw Sifas ariaPita douk shakri atin baraen. Shakri utom.

Jisas Nahwar Filip Nani Nataniel43 Aria gagruk ruwahepih Jisas nakri

um nanam agudok shokugi nahobig Galili.Nanak aria naparug Filip aria nakripannakri, “Yowi nyugipesh eik.” 44 Filip naniAndru aria Pita douk hanaki atubur waburBetsaida. 45 Douk Filip nanak naparugNataniel aria nakripan nakri, “Anudok ar-man douk Moses nowem Iruhin ananinbaraen okwudok lo nyetemok iri buk nyani

enyudok enen amam profet henyemogukaria hakriyuk um ko nunaki iri douk ma-parugon. Anan douk Josep ananin nuganinshahwaran um Jisas iri. Anan douk nanakiwabur Nasaret iri.”

46 Aria Nataniel narig Filip nakri, “Nyakdouk adur atin nyakri wosik um eneshyopishi eshudok ko shutogur aburdokwabur Nasaret aka uwok?” Aria Filipnakripan nakri, “Namudok aria, yowi unakaria ba nyutrun.”

47 Douk Jisas natik Nataniel nanaki umnutrun, aria neyagwreh enen baraen umanan nakri, “Anudok arman nape Israeliri, anan douk anan um yopunari arman.Nyunogiagigi baraen douk madae niyag-wrehen iri uwe, uwok.” 48 Aria Natanielnarig Jisas nakri, “Nyak nyadukeme mu-mam?”

Aria Jisas nakripan nakri, “Filip wataknunaku nuhwaren uwe, aria eik doukyatrin nyape shukamenyum rowog fik.”49 Aria Nataniel nakri, “Debeini Tisa, nyakdouk Iruhin ananin Nuganin. Aria aduratin apak Israel apakin king.” 50 Aria Jisaswatak apa nakrip Nataniel nakri, “Nyaknyenek bilip um eik, um maresh doukagundok douk yakripenyum yatrin nyapeshukamenyum rowog um, aka? Yakripen,enehnyumneh tanyutik enenyenen Iruhinatun neneken iri mour. Eik ta inekennyenek uhwinyum enyudoki iri mour.”51 Aria Jisas ta nakripam nakri, “Adur atinyakripep. Eneh nyumneh ipak ta putikutag tukurog gunak giyotukuk tukwotuk-wan aria ta putik iruhw heven. Aria taputik Iruhin ananish enselahos shenek tobuh shunamorim Eik douk Anudok Armanyatogur adurinyi arpen iri.”

2Biyesh Shanaraum Aria Shenek Worigun

Wabur Shuhwarabur Um Kana1 Biyeh nyumneh hanak hatuhuk aria

hakri biyeh atuh um, aria biyesh arpeshshunaraum abrudok wabur Kana. Abrudokwabur Kana douk bape agudok shokuginahobig Galili. Aria Jisas ananik amakekdouk shopunek kwanak kwatrish. 2 AriaJisas nani apak ananim disaipel douk shop-unek shohwarop aria monak matrish umagundok eshudok biyesh arpesh shunarau-moguni worigun. 3 Douk arigaha shawok

Page 181: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 2:4 178 JON 2:18wainibar abar sheyatabar aria Jisas ananikamakek kwakrip Jisas namudok, “Wainibarabar douk shabroh sheyatabar.” 4Aria Jisasnakripok namudok, “Nya, nyak yopukwiarmatok mare nyukrip eik um inek enesheshudok uwe, uwok. Eikib nyutob uminek enyudokmorim mour um douk watakbunaki uwe, uwok.”

5 Aria ananik amakek kwakrip eshudokdouk shenek mour um worigun iri namu-dok, “Anan nukripep um penek mareshum, aria ipak ko penekesh.”

6 Atudok urupat douk shobuk 6-poreisdebeisi utaboris marus sakus. Shosubuksakus um shereiri abar bor aria esheshJuda shugipesh eneh esheshih aih ariashishrokuh um. Asudok marus atup atupeshesh ta shushar sabaibari abar um 100lita bubuh buros.

7 Aria Jisas nakrip eshudok douk shenekmour iri namudok, “Pishar abar asu-dok marus.” Nakripesh aria shereiriabar shourakabar babuh marus arigahashunukis atus.

8 Aria nakripesh namudok, “Arigah pugianabar purabar punak um debeini umagundok worigun iri.” Namudok aria shagianabar sharabar shanaman. 9 Sharabararia nokwiraehabar aria abrudok abardouk Jisas nenekabar batogur wainibar ju-rug. Aria anan douk madae nudukemeshuwe um abrudok wainibar abar banakimeigunum iri uwe, uwok. Aria eshu-dok douk shenek mour iri sharao anabarshanak shokonabar iri douk shadukemesh.Namudok aria debeini um agundok wori-gun iri nohwari anudok narao armatokiri nanaki. 10 Aria nakripan namudok,“Ihim armamhenekworigun umhenekeshnamudok, sagomatin amam hurik hu-rauri yopuni wain aria shunoh ba iyoh.Aria anudok anan madae yopuni iri uweamam ko hugiguk hurani aria shunoh.Aria nyak douk nyobukuk adurini yopuniwain nakusuk arigaha namukadae atin ny-onuhuri aria shanoh.”

11 Aria enyudok douk dodogowinyinyarik iri Iruhin atun neneken irimour douk Jisas neneken iri. Nenekenum niyabig Iruhin ananin debeinyidodogowinyi dodog. Anan nenekenabrudok wabur Kana bape um agudokshokugi nahobig Galili iri. Aria apakananim disaipel matrin menek bilip

makri anan douk adur atin Iruhin ananinnuganin.

12 Douk shenek enyudok um jurug ariaJisas nabuhum Kaperneam. Nani ananikamakek kwani ananim owarhim aria apakananim disaipel. Mabuh aria mape enehnyumneh nagundok.

Jisas Nawish Iruhin Ananit Debeiti UrupatAria Nehiyah Shenek Bisnis Iri

(Mat 21:12-13; Mak 11:15-17; Luk 19:45-46)13 Nyutob hurukatin um eshesh Juda

ko shenek agundok debeiguni Pasovaigunworigun um nutogur. Aria Jisas natoumJerusalem. 14 Nato aria nanak nawish nu-mun aburdok nabur Iruhin ananit debeitiurupat tataoum aria natik armam hapehenek bisnis hanokom um kauhos shanisipsipahos aria armiguhwdouk hwape kabidouk maishub um. Aria shopunek natikarmam hape herharih tebolhos aria henekbisnis harao kupairubi worubish esheshi-bor utabor aria hekesh kupaibori uta-bor. 15 Natik namudok aria nohur anaruhmadururuh nereharuh hatogur kabi doukanat margit um aria nakwu atudok mar-git nape nehiyah sabaimi armam hanisipsipahos aria kauhos shatogrukuk adukum agundok Iruhin ananit debeiti urupattataoum. Nabadig-umam tebolhos amu-dok henek bisnis harao kupairubiwarubishesheshibor utabor aria hekesh kupaiboriutabor iri aria utabor prakarubor banakukatum atumuk. 16 Aria nakrip amudokhenek bisnis um armiguhw iri namudok,“Puhur ipakiguh armiguhw ba kare punak!Ipak douk mare penek eikin Yain ananiturupat tutogur um kabi douk anat maketiturupat um uwe, uwok.”

17 Aria apak ananim disaipel urkwip taporum enen baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri. Aria baraen douk nyakri namu-dok, “Eikim urkum adur atin makri mu-nawasham um nyakit urupat, kabi nyihhanuwe um. Namudok aria eik yenekmourdodog yagapesh atudok urupat tupe wosikatin.”

18 Eshesh Juda esheshim debeimi hatikenyudok aria hakripan debeg hakri na-mudok, “Nyak ta nyenek enen maren kakum Iruhin atun neneken iri mour ba apakmutrin ariamudukemeshmukri nyak doukadur atin Iruhin neken big aria nyanaki

Page 182: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 2:19 179 JON 3:11nyenek enyudok agundok numun ananiturupat.”

19 Jisas nemnek aria ta nakripam nakrinamudok, “Ipak pudigur atudok Iruhinananit debeiti urupat tubuh tukus atap,aria um bihatuh nyumneh aria eik taituhur tiyotu iruhw.”

20Aria amam ta hakri namudok, “Um40-poreish kwarahos apakishi sharok atudokIruhin ananit debeiti urupat, aria nyaknyakana ta nyurukat umbihatuhnyumnehatih aka?”

21Aria douk Iruhin ananit debeiti urupatanan nakriyat iri, anan douk nakri anankanak ananihw yegenyihw. 22 Namudokaria abudok nyutob shan nagok aria Iruhinta nonuhuri wonugwehw um batogur, ariaapak ananim disaipel urkwip ko porumenyudok baraen nubokadae riguk anannakriyenyuk iri. Aria douk, menek bilipmakri Jisas neyagwrehen iri baraen nyanienyudok nyetem Iruhin ananik Buk iridouk adurin atin.

Jisas Douk Nadukemesh Um Ihish ArpeshEsheshih Aih

23 Ehudok nyumneh douk shenekagundok Pasovaigun worigun ehi, Jisasdouk nape Jerusalem. Nape aria neneksabainyi Iruhin atun neneken iri mourdouk arpesh shatrin aria sabaishi shasuhwananin baraen shagipeshen. 24 Douk Jisasnatrish namudok um agundok shasuhwananin baraen dodog um aria madae nubourkum nenek bilip um eshesh douk shenekbilip aria shasuhw ananin baraen umuwe, uwok. Umum maresh? Anan douknadukemesh um ihish arpesh esheshipurkwip por ahi aih. 25 Douk madae enenarpen ta nyukuna nyukrip Jisas um arpeshshape shenek ahi aih uwe, uwok. Anannadukemesh um ihish arpesh esheshishurkum apahw shape ahi aih.

3Jisas Nani Nikodemus Heyagwreh Baraen

1 Anan arman shahwaran um Nikode-mus iri douk nape. Anan douk ananFarisi aria anan debeini um Juda esheshinkaunsol. 2 Anab wab, anudok armanNikodemus nanak natik Jisas aria nakri-pan nakri namudok, “Debeini Tisa, apakmadukemesh umnyak douk anan tisa douk

Iruhin nakripen um nyanaki nyenek sku-lum apak um ananin baraen iri. Ariaenyudok Iruhin atun neneken iri mourdouk nyak nyape nyeneken iri, apakmadaeenen arpen ta wosik nyeneken uwe, uwok.Umum maresh? Iruhin douk nini enenarpen shupe um, aria enyudok arpen konyenek enyudoki mour.”

3 Aria Jisas ta nakripan nakri namu-dok, “Adur atin yakripen, douk enen arpenmare ta nyutogur namunyi um, enyenko mare nyuwish abrudok wabur Iruhinnape Debeini um ananish arpesh shapeumuwe, uwok.” 4 Aria Nikodemus ta narigannakri namudok, “Enen ruwehenyi arpendouk ta nyutogur enen moduhwuraen ba-towin mumam? Aria enyen wosik doukko ta nyuwish enyenyik amakekwibur ny-ibur aria ta kunyubuki anah shopunek arianyutogur kabi douk enen moduhwuraenbatowin um, aka uwok?”

5 Aria Jisas ta nakri namudok, “Aduratin yakripen. Douk arpesh ta mare shuto-gur namushi um agundok shenek bap-taisum abar iri aria shurao Iruhin ananinMishin nyunekesh shutogur namushi um,aria eshesh ta mare shuwish abrudokwabur Iruhin nape Debeini um ananisharpesh shapeum uwe, uwok. 6 Arpeshdouk shabuki batowish iri eshudok doukadur shatogur arpesh. Aria arpesh doukIruhin ananin Mishin nyawish nyapeyeshiri, eshesh douk adur atin shatogur Iruhinananish batowish. 7 Aria ipak mare puk-itak yowiyokuk um enyudok baraen eikyakriyenyi um, ‘Douk ipak ta putogur na-mushi um.’ 8Aria uhwin nyahur um enyenkanak enyenyih yah aria nyanam kupa-kupaigunum. Nyak nyumnek enyenyinsirisoro nyunak um, aria nyak madaenyudukemesh um enyen nyanaki agunumaria enyen nyunak agunum. Aria ihisharpesh douk Iruhin aninMishin nyunekeshshatogur namushi iri douk namudok atin.”

9 Aria Nikodemus ta narig Jisas namu-dok, “Enyudok mugu nyak nyakriyenyi tanyutogur mumam?” 10 Aria Jisas nakri-pan nakri namudok, “Umum maresh banyak nyarig eik namudok? Nyak doukanan um eshesh Israel esheshin tisa, ariaenyudok eik yakrienyi baraen nyak madaenyudukemen uwe aka? 11 Adur atinyakripen. Apak douk meyagwreh um

Page 183: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 3:12 180 JON 3:28eshudok madukemesh iri aria makripepbaraen um eshudok matrish iri. Aria ipakdouk pakenyuk agabus enyudok apakinbaraen. 12 Eik yakripep baraen um es-hudok shatogur agudok atapig nahobigiri aria ipak douk madae penek bilip umeikin baraen uwe, uwok. Namudok ariata ikri um ikripep um iruhw hevenish es-hudok akure, ipak douk ta mare pusuhweikin baraen pukri adurin uwe, uwok.13 Aria douk madae enen arpen nyuto umiruhw heven uwe, uwok. Aria douk EikAnudok Arman yatogur adurinyi arpen irieik atuwe yakutukuk iruhw heven ariayabuhi agudok nahobig. 14 Seiwok Mosesnahao enen rowog agundok wehigunumdouk arpesh uwok um. Aria nowaur anaryur douk nenekor brasin ain iri rataur. Ariadouk ta namudok atin. Eik Anudok Armandouk yatogur adurin arpen iri ko shutukeshiyaur itaur enen rowog. 15Umum ihish-morim arpesh douk shusuhw eikin baraenshigipeshen iri, eshesh douk ko shupewosik abom ihih nyumneh. 16 Iruhinanan douk atun arag Nuganinmeyoh nape.Aria Iruhin nakri nanawasham abom ihisharpesh um agudok nahobig, namudok ariaanan neshopoki anudok atun nuganin umeshesh. Aria eshesh shusuhw ananinbaraen dodog aria eshesh ta mare shunakshuwishuk uwe, uwok. Aria ko shupewosikabom ihih nyumneh. 17 Iruhin madaeneshopok ananin Nuganin nunamori agu-dok atapig nahobig um nunemesh baraenarpesh kabi douk anan jas um uwe, uwok.Aria anan douk neshopokan nanamori nu-rao ihish arpesh shutanamori shupe wosikatin. 18 Eshudok douk shusuhw ananinbaraen shugipeshen iri, Iruhin ko marenunekumesh baraen aria nukri um es-hesh ko shunak um debeihi nyih, uwok.Aria eshudok doukmadae shusuhw ananinbaraen shugipeshen iri uwe, Iruhin douknenekumesh baraen aria riguk anan adurnakri eshesh yoweishi ta shunam debeihinyih. Umum maresh? Eshesh douk madaeshunek bilip um anudok Iruhin ananinatun Nuganin uwe, uwok. 19 Baugenyumbaraen um agundok Iruhin ko nunemeshbaraen um douk namudok. Arman napekabi laitmori douk nanaki nabuhi agu-dok atapig nahobig, aria arpesh esheshipurkwip panasuhw yoweishi inahos pape

kabi douk arukwutigun um. Aria laitshanoiwosat. Umum maresh? Esheshdouk shapeum shenek yoweishi inahosatin iri. 20 Ihish arpesh douk shapeumshenek yoweishi inahos iri, eshesh doukshenek horin horik um anudok armandouk nape kabi lait um iri. Eshesh doukshakri uwok um esheshish yoweshi ina-hos shutogur yopugunum aria ihishmorimshanoiwos um shanaki um lait. 21 Ariaeshudok douk shenek adurih yopihi atihaih iri, eshesh douk shanamori anudokarman kabi douk lait um. Arpesh shanakium shutik enyudok yopunyi mour doukIruhin nakri um eshesh shuneken iri douksheneken um Iruhin ananin dodog.”

Jon Nenek Baptaisumesh Iri NowerehAdurin Baraen Um Jisas Douk Amiapen

22 Douk enyudok nyanakuk aria Jisasnani ananim disaipel hanam agudokshokugi nahobig Judia. Hanak hapeagundok aria hape henek baptaisumesh.23 Jon douk shopunek nape nenek bap-taisumesh aburdok wabur Ainon. Aburdokwabur douk bape hurukatin um Salim ariasabaibari abar bor nagundok. Namudokaria arpesh shanaki aria nape nenekbaptaisumesh. 24 Aria abudok nyutob,Herot douk watak nuweshik Jon nupeshunuweshik-ati urupat uwe, uwok.

25 Aria anam Jon ananim disaipelhani anan arman Juda um eshesh hapehanitok baraen um agundok eshesh Judashagipesh esheshin lo aria sheshrokuhabar um shakri Iruhin nutrish arianuhwaresh yopishi um. 26 Aria amamdisaipel hanamori Jon aria hakripan hakrinamudok, “Debeini Tisa, anudok armannubokuhi riguk nani nyak pape ganiwobrehah-ibam worub Jodan aria douknyakripapaman iri anan douk nape nenekbaptaisumesh. Aria ihish arpesh doukshanam anan atun aria shakutukuk apak.”

27 Jon nemnek baraen aria nakripamnamudok, “Douk Iruhin nape heven irinukri uwok um nuken mour enen arpenum, enyenmeyoh tamare nyuhur enyudokmour nyuneken uwe, uwok. 28 Ipak doukpemneken enyudok baraen riguk yakriyeniri. Douk yakri, ‘Eik douk madae anudokarman douk Iruhin nakri um nagraehanaria neshopokan nanamori nurao arpesh

Page 184: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 3:29 181 JON 4:11iri uwe, uwok. Aria eik douk Iruhin na-graehe aria neshopoke yarigi. Anudokarman douk ta nigigi.’ 29 Aria douk armannakana nurao onok armatok um, namudokaria okwudok armatok ta kutogur ananikirohukwik. Aria ananin arpenyin ta niy-otu apa nubuk arigos nunadudareh umnumnek anudok nurao armatok iri ananihmah. Namudok aria douk eik yanadudarehabom um eikish urkum apahw. 30 Umummaresh? Ananin nyeigur ta nyuto iruhwaria eikin nyeigur ta nyubuk atap.”

Anudok Nanaki Heven Iri NenekUwhinyum Ihishmorim

31 “Aria anudok anan nape gani iruhwheven aria nabuhi iri, anan douk debeinium ihishmorim um eshudok eneshenesh.Aria anudok douk natogur agudok naho-big iri, anan douk nadukem agudok na-hobigih aih aria neyagwreh agudok na-hobigin baraen. Aria anan nape iruhwheven ba nanaki iri, douk debeini ne-shagrakuk ihish arpesh shubuh atap ariaanan nukih netemuk iruhw. 32 Anannakripap um eshudok anan natrishi arianemenekenyi baraen. Anan nakripap,aria madae enesh arpesh shumnek ananinbaraen aria shusuhwen shugipeshen uwe,uwok. 33 Eshudok douk shemnek ananinbaraen shasuhwen shagipeshen iri, esheshshowerehen shakri Iruhin nakriyen iribaraen douk adurin atin abom. 34 Anudokarman Iruhin neshopokan nanaki iri anandouk nakrip arpesh um Iruhin ananinbaraen. Umum maresh? Iruhin nakoniananin Mishin nyawish nyape shuknin umanudok arman aria nyatauruman nenekenyudok mour. 35Aria, Yaken douk urkummanawasham abom um ananin Nuganinaria nakon ihishumori eshudok aria anannape debeinarimesh. 36 Aria eshudokdouk shumnek anudok Nuganin ananinbaraen shusuhwen shigipeshen iri, es-hesh ta shupe wosik abom ihih nyumneh.Aria eshudok douk shukonaguk agabusNuganin iri aria mare shugipesh ananinbaraen iri, eshesh ta mare shupe ihihnyumneh uwe, uwok. Aria Iruhin ananishurkum apahw juwehosish atish um eshesharia ko shunam debeihi nyih shumnekeriger ihih nyumneh.”

4Jisas Neyagwreh Nani Onok Armatok Um

Eshesh Samaria1 Arigaha aria amam Farisi hemnek

um shakri “Jisas neshagrakuk Jon nenekbaptaisum sabaishi arpesh aria nanukeshshagipesh anan.” 2 Aria Jisas anan kanakdouk madae nunek baptaisum enesharpesh uwe, uwok. Aria apak ananimdisaipel atup menek baptaisumesh. 3DoukJisas nemnek um amam Farisi hemnekenyudok aria ta shopunek nakutukuk Judiaaria natanam nanam agudok anag shokuginahobig Galili.

4 Aria ahudok yah hanam Galili iri doukhawish hanak agudok anag shokugi na-hobig Samaria. Aria anan douk nag-imah nanak. 5 Nanak arigaha nanaknatogur anabur wabur shohwarabur umSikar. Ababur douk bape agudok shokuginahobig Samaria iri aria bape hurukatinum abudok shokubi amnab seiwok Jekopnako ananinnuganin Josep obi. 6Anag abarbakihogi nuwag seiwok Jekop narukogi,gape noburudok wabur. Jisas nagim rouhiyah nanaki abom aria nakana nupe nuraouhwin. Namudok aria anan nahagi napeanagasum abarig nuwag.

7 Nape aria douk onok um esheshSamaria kwanaki um kwure abar arianakripok namudok, “Shuke anabar abar baibroh.” 8 Aria apak ananim disaipel doukmanak mawish aburdok wabur Sikar ummutori anagun mugnoh iri worigun.

9 Aria okwudok armatok kwakripankwakri namudok, “Nyak douk Juda-ipiminaria eik douk Samaria-ipiyarik. Nyakko mare nyorige um iken abar nyubrohuwe, uwok.” Okwok kwakri namudokumum maresh? Eshesh Juda shani es-hesh Samaria douk madae shuni kupaishiaka shuwokworigun aturuh yaureruh uwe,uwok. 10 Aria Jisas nakripok baraennakri namudok, “Nyak douk nyudukemeshum yopishi eshudok Iruhin nakri umnukenyesh meyoh iri, namudok aria nyakdouk nyudukemesh um amiapen douknyarigen um nyuken abar, aria douk ko ny-erige um iken yopubari abar douk arpeshshabroh aria benekesh shupe wosik abomihih nyumneh iri.” 11 Kwomnek namudokaria kwakripan kwakri namudok, “Debeini,

Page 185: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 4:12 182 JON 4:31nyak douk baket woken um ta nyereiriabar um. Aria shopunek agudok abarignuwag douk gabuh abom gani atap. Ariaabrudok abar douk arpesh shubroh ariashupe wosik abom ihih nyumneh um konyubaruri agunum? 12 Apakin yamenenJekop nenemapukuk agudok abarig nuwagapak. Anan nani ananim nugamim shabro-hag. Shabarur um ananish kauhos ariasipsipahos shopunek shabroh. Aria nyakdouk nyakri nyak debeini nyenek uhwinum Jekop, aka?”

13 Aria Jisas nakripok namudok, “Eshu-dok arpesh douk shuwok agudok nuwag-ibar abar iri, eshesh ko ta abar besh. 14Ariameishi eshudok douk shurao abar eik ike-shabar iri, eshesh ko mare ta abar beshshopunek uwe, uwok. Abrudok abar eikikeshabar iri, ababar ko butogur bukihbuwish bupe numun um eshesh aria kobunekesh shupe wosik abom ihih nyum-neh.”

15 Okwudok armatok kwomnek ariakwakripannamudok, “Debeini, nyak nyukeabrudok nyakriyabar iri abar. Nyuke umaria abar ko mare ta be aria ipeum ta mareapa inaki agundok ba ire abar uwe, uwok.”

16 Aria Jisas nakripok nakri namudok,“Kare ba hwari nyakin raminen aria tapunaki agundok.”

17 Kwomnek aria kwakripan, “Eik rami-nen madae anan uwe, uwok.” Aria Jisasnakripok, “Enyudok douk adur atin, umnyakana nyak raminen uwok um. 18Umummaresh? Nubokadae riguk nyak douk nyu-rao 5-poreim armam. Aria anudok doukatin nyanaman pape iri, anan douk madaenyakin adurin raminen uwe, uwok. Nyakinbaraen douk adurin atin.”

19 Aria okwudok armatok kwakripan,“Debeini arman, eik yadukemesh um nyakdouk anan profet. 20 Apakish popeheshyamehesh eshesh Samaria douk sheneklotu um Iruhin ahwudok yoduhw. Aria ipakJuda douk pakri agundok arpesh ta shunakshunek lotu um Iruhin um douk nape ganiJerusalem atugun.”

21 Aria Jisas nakripok namudok, “Nya,nyusuhw eikin baraen aria nyunekbilipumen. Nyutob ta butogur, aria ipakta mare punek lotu um Yain um ahwodokyoduhw aka, um Jerusalem. Ipak wosikta punek lotu um ihigun morim. 22 Ipak

Samaria douk madae pudukem anudokdouk penek lotumanari uwe, uwok. ApakJuda douk madukeman anudok moneklotumanari. Umum maresh? Mourdouk Iruhin neneken um nurao arpeshshutanamori shupe wosik atin um doukneneken iri nyakitak um apak Juda. 23Arianyutob ta butogur iri douk abudok batogurjurug um arpesh douk shenek lotu umYain iri ta shukri adurin atin aria shuraoananinMishin enyenyin dodog aria sheneklotuman. Eshesh ta shenek lotuman umadurih yopuhi atuh aih kabi douk anannapeum. Aria Yain nakri nunawashamnamudokishi arpesh um shenek lotuman.24 Iruhin anan douk yegenyihw uwok.Anan douk Mishin atin. Namudok ariaarpesh shukri shunek lotu um anan iri,esheshish mishish ta shurao Iruhin ananinMishin enyenyin dodog aria shugipeshadurin atinyi baraen aria shenek lotuman.”

25 Okwudok armatok kwomnek ariakwakripan kwakri namudok, “YadukemeshumMesaia ko nunaki. Anudok arman Kraisdouk Iruhin nagraehan aria ko neshopokannunamori nurao arpesh iri. Abudok nyu-tob anannutogur um, anan ta nukripap umihishmorim eshudok.”

26 Aria Jisas ta nakripok nakri namudok,“Eik atuwe eik adur atin anudok arman,douk yape yanamen weyagwreh iri.”

27 Douk nawerehumok baraen aria apakananim disaipel watak manak matograri.Aria apak munihap meyoh makitakyowiyokuk um agundok matrun nani onokarmatok shape sheneyagwreh baraen um.Matrun, aria madae anan norig okwudokarmatok nukri, “Nyanaki agundok ummaresh?” aka norig Jisas nukri, “Nyaniokwudok armatok pape peyagwreh baraenummaresh?” Madae morigesh uwe, uwok.

28 Aria okwudok armatok kwobukukbaket douk kwakri kure abar um ariata kwatanam um wabur. Kwanak ariakwakrip armam armago kwakri namudok,29 “Ipak yowi munak ba putik anudok ar-man douk nakripe um ihishumori eshudokriguk yape yenekesh iri eshudok. Ariaanan douk adur atin Krais aka, meinari?”30Namudok aria shakutukukwabur shanakum shutik Jisas.

31 Aria nabudok nyutob apak ananimdisaipel meyagwreh dodog um Jisas makri

Page 186: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 4:32 183 JON 4:51

namudok, “Debeini Tisa, suh anagun wori-gun ba kukwesh.”

32 Nemnek aria nakripap nakri namu-dok, “Eik yagnoh iri worigun douk madaepudukem-ogun uwe, uwok.” 33 Namudokaria apak ananim disaipel mape mana-sorim makri namudok, “Iganigadae enenarpen nyaraumanari anagun worigun nag-noh aka, uwok?”

34 Aria Jisas nakripap nakri namudok,“Eikish worigun douk eshudok. Igipeshanudok douk neshopoke yanaki iri umananim urkum aria iyatak enyudok mourdouk nekeyen um ineken iri. 35 “Ipak apapanakripam namudok, ‘Nubatib aub bapeum, aria mutuk worigun nubarigos.’ Eikyakripep, ipak pupok ipakis nabes ba putiknubarigos! Worigun douk nauhogos umapak mutukagun. 36 Armam hatuk wori-gun iri ko hurao yopibori utabor. Umummaresh? Amam ta hutorumori wori-gun iri um eshudok shabadig nyirub iriarpeshish mishish shutanamori um shupewosik abom ihih nyumneh! Anudok nauworigun nubarigos iri aria anudok natukworigun nubarigos iri biobiom ko hunadu-dareh abom. 37 Enyudok enen baraenapa sheyagwrehen iri douk adurin baraen.Baraen enyudok, ‘Anan arman nau wori-gun aria kupainari nanaki natukesh! 38 Eikyeshopokep panak um purimori worigunnubarig douk riguk ipak madae punekmour um uwe, uwok. Kupaimi henegukmour aria ipak puwish purimori worigundouk haweshag iri aria harik heneguk de-beinyi mour um. Amam henek debeinyimour aria ipak parao yopuguni worigun.”

39 Sabaishi Samaria shape Sikar iridouk shasuhw Jisas ananin baraen ariashagipeshen. Umum maresh? Esheshdouk shemnek okwudok armatok kwakri,“Anan nakripe um ihishmori riguk yapeyenekesh iri eshudok.” 40 Douk namu-dok aria eshesh Samaria shanaki agundokJisas napeum aria dodogowish shakripanum nini eshesh shupe. Namudok arianani eshesh nape biyeh nyumneh abur-dok wabur. 41 Sabaishi arpesh shemnekananin baraen shakri adurin aria shasuh-wen shagipeshen.

42 Aria shakrip okwudok armatok shakri,“Apak doukmadaemumnek nyakin baraenatin aria munek bilipumen uwe, uwok.

Apak kanak memnek ananin baraen ariamadukemesh makri anan douk anudok ar-man douk ko nutaurum ihip mape agu-dok nahobig iri aria ta nurap mutanamorimupe wosik atin.”

Jisas Nagapesh Anan Nenek Mour Um Gav-man Iri Ananin Nuganin Aria Yapun

43 Jisas nape abrudok wabur biyehnyumneh um jurug aria nakutukukagundok aria nanam shokugi nahobigGalili. 44 Riguk Jisas anan kanak nakrienyudok baraen namudok, “Anan profet,ananibur wabur douk madae shumnekenuwe um ananin baraen aria shukri anandouk debeini uwe, uwok.”

45 Namudok aria abudok nyutob nanaknatogur agudok shokugi nahobig Galili obinyutob, eshesh Galili shanadudareh abomum agundok anan nanak um. Umummaresh? Abudok nyutob riguk shenekagundok debeiguni worigun Pasova obinyutob, eshesh douk shanak aria shatikihinyumori anan neneken iri debeinyiIruhin atun neneken iri mour.

46 Aria nanak natogur natik aburdokwabur Kana. Ababur douk bape agudokshokugi nahobig Galili. Abrudok waburdouk nubokuhi nabadig abar meyohbatogur wainibar abar iri. Aria abudoknyutob anan nenek mour um gavmaniri ananin nuganin douk eneh arugehhapeyan aria anan douk nape waburKaperneam. 47 Douk anudok armannemnek um Jisas nakutukuk agudokshokugi nahobig Judia aria nanamorishokugi nahobig Galili aria nanak nariganabom um nanaman hunam Kaperneamaria nugapesh ananin nuganin um yapun.Anan douk ehudok arugeh henekan ariahurukatinyum nakana nugok. 48 Aria Jisasnakripan nakri, “Aria ipak putiwe ummareinek enenyenen Iruhin atun neneken irimour um, ipak ta mare punek bilipume,uwok.” 49Anudok nenek mour um gavmaniri nemnek aria nakrip Jisas nakri, “Debeiniarman, yowi unak arigah. Ta eikin nuganinnugok.”

50 Aria Jisas nakripan nakri, “Kare.Nyakin nuganin ta yopun, ta mare nugokuwe, uwok.” Anudok arman nasuhw Jisasananin baraen nakri adurin aria nanak.51Nape nanak yah aria ananimhenekumanmour iri hanaki haparugan. Aria hakripan

Page 187: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 4:52 184 JON 5:17hakri, “Nyakin nuganin iga yopun. Tamarenugok uwe, uwok.”

52 Aria narigam abom um meibi nyu-tob douk ananin nuganin watak yopunum. Aria hakripan hakri, “Arugeh hatuhnabatik 1 kilok wabigep.”

53 Namudok aria yaken wataknadukemesh um nabatik douk abudokhakri obi nyutob abom Jisas nakripannakri, “Kare, nyakin nuganin ta marenugok uwe, uwok.” Namudok aria anannani ihishmorim shape ananit urupat irishasuhw Jisas ananin baraen shagipeshen.54 Jisas douk nakutukuk shokugi nahobigJudia aria nanaki nape Galili. Ariaenyudokmori Iruhin atun neneken irimour douk nenek enyudok aria nyatogurbiyen.

5Jisas Nagabe Anan Arugeh Han Iri Gani

Waiyag Betesda1 Enyudok nyanakuk aria anah debeihi

nyumnah douk eshesh Juda shape sheneklotu aria shenek debeguni worigun umhutogur. Aria Jisas nakitak nanak umJerusalem um nutrish um agundok wori-gun. 2 Aria agundok Jerusalem, anat de-beiti wit shahwarat um Sipsip EsheshitDebeiti Wit iri douk tape arbudok narubdouk shenekarub berbarih Jerusalem iri.Aria hurukatin umatudokwit, anagwaiyaggor. Enyudok baraen Hibru shahwarogumdouk shakri Betesda. Aria hurukatin umagudok waiyag douk anat debeiti uru-pat tatao aria sharok 5-poreish woma-gahos. 3 Aria sabaishi arugeh haeshiri arpesh shanaki shape sheshuh eshu-dok womagahos. Enesh nabes seshukeshiri, enesh aiyas senekesh aria sharahaenyowiyokuk iri shani eshudok douk roguhwaiyas shagokesh iri shanaki shape. [Esheshshape shatrugunum abar bunagwugwi um.4Ummaresh? AnobnyutobDebeini ananinensel apa nyabuh abar aria nyenek abarbanagwugwi. Aria douk abar bunagwugwiaria meinyi arugeh hen iri arpen nyuriknyukitak nyubuh agudok waiyag iri, enyendouk ta yopin.]

5 Aria agundok, anan aiyas sagokan irinape namudok um 38-poreish kwarahos iri

douk nape enen womaga douk nyatao hu-rukatin um agudok waiyag iri. 6Douk Jisasnatik anudok aiyas sagokan iri neshuh arianadukemesh um anan douk aiyas sagoknape roubum nyutob. Aria Jisas narigannakri, “Nyak nyakrium ta yopin aka?”

7 Aria anan nakripan nakri, “Debeini,abudok nyutob abar banagwugwi obi nyu-tob, eik douk arpen woke um nyiyohurnyunak nyukutuwe waiyag iri. Eik kanakyakri inak ibuh aria kupaishi shanak arigassheshagrak eik sharik shanak shabuh.”

8 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak kak-itak nyuhur nyakish reish nyunasuwesharia nyunak.” 9 Aria ahudok atuh anudokarman yopun aria nakitak nohur ananishreish nasuwesh aria nanak.

Aria ahudok nyumnah Jisas nagabeanudok aiyas sagokanari um douk Sabat.10 Douk namudok aria eshesh Juda es-heshim debeimi hakrip anudok douk Jisasnagabeyan iri hakri, “Apakin lo seiwokIruhin nakoguk Moses um douk nyakri,ahudok nyumnah Sabat douk mare munekenen mour uwok, mupe meyoh. Arianyak douk mare nyusuhw nyakish reishnyurahaen uwe, uwok.”

11 Aria anan nakripam nakri, “Anudokneneke yopuwe iri douk nakripe um ikitakihur eikish reish inasuwesh aria inak.”

12 Aria amam harigan hakri, “Meini ar-mannakripenyumnyunohur nyakish reishnyunasuwesh aria nyunak?”

13 Aria anudok arman douk Jisasnagabeyan yopun iri doukmadae nudukemJisas uwe, uwok. Um maresh? Sabaishiarpesh shape agundok aria Jisas douknanakuk. 14 Arigaha douk anob nyutobbanakuk aria Jisas watak naparugan nu-mun narub agundok Iruhin ananit debeitiurupat tataoum aria nakripan nakri, “Tik,nyak douk yopun jurug. Nyunak ariamare watak nyukri nyunek enesh yoweishiinahos shopunek, uwok. Ta enen adurdebeinyi amaen nyutogrumen.” 15 Ariaanudok arman nanak nakrip eshesh Judaesheshim debeimi um anudok nagabeyaniri douk Jisas. 16 Douk namudok ariaamam hape heyokas Jisas. Um maresh?Anan douk nagabe anudok arman ahudoknyumnah Sabat. 17 Aria Jisas nakripamnakri, “Eikin Yain douk nenek ananinmour nape namudok ihihmorimnyumneh.

Page 188: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 5:18 185 JON 5:34Namudok aria eik shopunek yape yenekennamudok atin.”

18 Douk Jisas nakri namudok aria amamdebeimi Juda adur hakri hon nugok. Ummaresh? Anan douk madae nubrig enyu-dok lo um mare shunek enen mour ahu-dok nyumnah Sabat um atin uwe, uwok.Anan nakri Iruhin douk adur ananin Yain.Aria douk namudok um, anan nakri nunekanan kanak adur nutogur atatahin atun umIruhin.

Iruhin Ananin Nuganin Anan AdurDodogowin Atun Um Nunek Mour

19 Aria Jisas nawanamesh baraen nakri,“Adur atin yakripep. Eik Iruhin ananinNuganin, eik kanak ta mare inek enesheshudok, uwok. Eik ta inek eshudokdouk eik yatik eikin Yain nenekesh iriatish. Eshudok douk Yain nenekesh iri,eik shopunek ta inekesh. 20 Yain ananimurkumdouk adurmanawashamumeik ariaanan neyabige ihishmorim eshudok anannape nenekesh iri. Anan ta niyabige inekenen douk nyeshagrakuk enyudok doukYain narik neyabige yeneken iri. Inekenaria ipak ta putrin aria pikitak yowiyokuk.21Yain apanohur shagok iri norukesh yapisaria watak shakitak shape. Aria douk na-mudok atin. Eik ananin nuganin shop-unek ta ihur eshudok eik ikri ishuhur iri.Ishuhur irukesh yapis aria watak shukitakshupe. 22 Aria Yain anan kanak ta marenusuhw enen arpen enyenyit kwot, uwok.Enyudok mour um nusuhw kwotog umdouk nako eiken. 23 Anan douk nenekeshnamudok um ihishmorim arpesh ta shutukeikin nyeigur nyuto iruhw kabi shatukeikin Yain ananin nyeigur um. Aria enyu-dok arpen douk madae nyutuk eik ananinnuganin eikin nyeigur iri uwe, enyen doukmadae nyutuk eikin Yain ananin nyeiguruwe, douk neshopoki eik yanaki, uwok.

24 “Adur atin yakripep. Eshudok arpeshdouk shumnek eikin baraen aria shugipeshanudok douk neshopoke yanaki iri um,eshesh ta shupe wosik abom ihih nyum-neh. Aria eshesh ta shiyotum atudokkwot Iruhin ananit aria ta shenek uh-winyum atudok debeiti kwot. Eshesh doukshakutukuk agundok shagok um aria tashupe wosik abom ihih nyumneh. 25 Aduratin yakripep. Nyutob douk ta butogur,aria douk batogur jurug, um shagok iri

ta shumneki eik Iruhin ananin Nuganineikih mah. Aria eshudok douk shumnekearia shugipeshe iri, eshesh ta shukitakshupe wosik abom aria mare ta shugokuwe, uwok. 26 Yain douk adur baugosum agundok arpesh shupe wosik abomaria mare watak shugok um. Aria douknamudok atin. Anan nenek eik yatogurbaugos um agundok arpesh shupe wosikabom aria mare watak shugok atin um.27Aria Iruhin douk nekeyen jurug enyudokbig um isuhw arpesh esheshig kwotog um.Ummaresh? Eik doukAnudokArmandoukyatogur adurinyi arpen iri.

28 “Aria ipakmare pikitak yowiyokuk umshagok iri ta watak shutanamori. Nyutobdouk bape banaki, um arpesh douk sei-wok shagok aria sharumesh shor wonug-wegwiruh iri ta shumneki eikih mah ariata watak shukitak esheshiruh wonugweg-wiruh um. 29 Aria eshudok douk shenekyopuhi aih iri ta shukitak shupe wosikabom aria mare watak shugok, uwok. Es-hudok douk shenek eneshenesh yoweishiinahos iri ta shukitaki shunak shiyotumdebeiti kwot aria shirao debeiri eriger.”

BaugenyumBaraenNyatogur YopugunUmJisas

30 Aria Jisas nakri, “Eik kanak ta mareinek enesh eshudok um eikim urkum,uwok. Eik yagipesh eikin Yain nakripeyeniri baraen aria yenek skelum arpesh. Na-mudok aria yasuhw kwotog um, eik doukadur yenek skelum esheshin baraen umyopihi adurih aih. Um maresh? Eik madaeigipesh eikim urkum aria inek enyudokmour uwe, uwok. Eik yagipesh anudokdouk neshopoke yanaki ananin baraen ariayenek enyudok mour anan nakri um eikineken iri.

31 “Douk eik kanak ikri ikripesh umeik kanak akure, enyudok eikin yeyagwre-hen iri baraen ta mare shusuhwen shukriadurin uwe, uwok. 32 Aria douk anannataurume nape nakripesh um eik. Ariaeik yadukemesh um enyudok baraen anannakriyen um eik iri douk adurin atin.

33 “Seiwok ipak peshopok anam haraobaraen iri hanak harig Jon nenek bap-taisumesh iri. Aria anan nakripep adurinatinyi baraen um eik. 34 Aria eik doukmadae ikri um enesh arpesh shukripesheikin baraen kupaishi um shudukemesh

Page 189: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 5:35 186 JON 6:9um eik amiapen uwe, uwok. Eik yakrienyudok baraen um yakri Iruhin wataknuraep putanam pupe wosik abom ihihnyumneh. 35 Jon anan nape kabi lamdouk hanin aria bogaragun um arpesh um.Aria ipakiruh aparuh douk yopuruh ariapanadudareh um ananit lait douk tatrugunabudok banobi adurib nyutob iri.

36 “Aria enyudok mour eik yeneken iridouk adur nyeshagrakuk enyudok baraendouk Jon nakriyen um eik iri. Enyu-dok mour douk Iruhin nekeyen um inekeniyaten aria douk enyudok yape yenekeniri, enyen meyoh ta nyiyabig arpesh ariashudukemesh um eik douk Yain neshopokeiri aria douk yanaki. 37 Aria eikin Yaindouk neshopoki eik yanaki, anan kanakdouk nakripep baugenyum baraen um eik.Ipak douk madae pumnek ananit nok-wat tiyagwreh anabik uwe, uwok. Ariashopunek ipak douk madae putrun uwe.38 Ananin baraen shopunek douk madaenyupe ipakiruh aparuh uwe, uwok. Ummaresh? Ipak douk madae punek bilipum eik douk anan neshopoke yanaki uwe,uwok.

39 “Ipak pakri enyudok baraen nyetemIruhin ananik Buk iri ta nyunekep pupewosik abom ihih nyumneh! Douk namu-dok aria ipak pape patarih sabainyi baraennyetem okwudok Buk iri, aria penek urk-wip um pakri pudukemen. Enyudoknyetem Buk iri baraen douk nyakrium eik!40Aria ipak adur pakri uwok um punamorieik um pupe wosik abom ihih nyumneh.

41 “Aria eik yakri uwok um arpeshshutuk eikin nyeigur, uwok. 42 Ariaeik yadukemep um ipakip urkwip doukmadae punawasham Iruhin uwe, uwok.43 Eik douk yanaki um eikin Yain ananinnyeigur, aria ipak doukmadae puke aparuhpukri pumnek eikin baraen uwe, uwok.Aria douk anan arman meyoh nunakinukripep um anan kanak ananin nyeigurakure, ipakiruh aparuh ta yopuruh aria takweipon pumnek ananin baraen. 44 Ipakurkwip porum pakri ipak kanak punatukipakish nyeiguhw shuto iruhw. Madaekarowihi um pukwiraeh punek eneh aihum pukri anudok adur atun iri Iruhinmeyoh nutuk ipakish nyeiguhw shutoiruhw uwe, uwok. Douk namudok aria ipak

ta pusuhw eikin baraen pugipeshen mu-mam? Adur atin ta uwok. 45Aria ipak doukmare pure urkum pukri eik ta inekumepkwotog um eikin Yain, uwok. Armannunekumep kwotog iri douk anudok ipakpakri ta nutaurumep iri. Anan doukMoses.46 Aria douk ipak punek bilip um Mosesananin baraen akure, ipak ta punek bilipum eikin shopunek. Um maresh? Mosesnenyemaguk iri baraen douk nyakrium eik.47 Ipak douk madae punek bilip um enyu-dok baraen seiwok Moses nenyemaguk iriuwe, uwok. Namudok aria ipak ta punekbilip um eikin baraen mumam? Ta uwok.”

6Jisas Nekesh Worigun Sabaishi Arpesh Ar-

mam Atum Shadareham Hatogur 5,000-poreim(Matyu 14:13-21; Mak 6:30-44; Luk 9:10-17)

1 Aria anob nyutob banakuk, aria Jisasnabinawishnanamganiwobrehahumagu-dok debeigi waiyag Galili. Enyudok enennyeigur douk shahwarog um Taiberias.2 Aria sabaishi arpesh abom shagipeshan.Um maresh? Eshesh douk shatik enyu-dok Iruhin atun neneken iri mour doukanan neneken um nagabe eshudok arugehhenekeshi arpesh yopish um. 3 Jisas nanaknato anag mihig aria nakih nani ananimdisaipel hape nagundok. 4 Aria abudoknyutob um eshesh Juda shenek agundokdebeiguni worigun Pasova um douk hu-rukatinyum ta butogur.

5 Jisas natrugunneyatagun aria natik umsabaishi arpesh abom shape shanamanari.Aria narig Filip nakri, “Filip, ta munak mu-tor anat bret agnum, um eshudok sabaishiarpesh ta shutoh iri?” 6 Jisas narigan enyu-dok baraen um nakri nukwiraehan. Anandouk nadukemesh umenyudokmugu doukta nuneken iri.

7 Aria Filip nawanaman baraen nakri,“Douk apak ta muwashak 200-poreiborsilwai-bor utabor um aria ta mutor anatbret akure, atudok bret ta mare sabaitium eshudok sabaishi arpesh um ta shuwokanabik mudukigun meyoh uwe, uwok.”

8 Aria anudok anan Jisas ananin disaipelAndru douk Saimon Pita ananin waninnakri, 9 “Anan shokuni neyotu agundokiri douk noruk bias shokusi arbus sani

Page 190: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 6:10 187 JON 6:295-poreig shokugwi bretog. Aria eshu-dok douk shopunek ta shunek maresh umshutaurum eshudok sabaishi arpesh?”

10 Aria Jisas nakripap nakri, “Kripeshshupe atap.” Agundok douk sabairuhiutoruh hatogur aria sabaishi arpeshshabuh shape. Sabaishi arpesh aria armamatum sabaimi atum abom hatogur 5,000-poreim. 11 Douk shabuh shape jurug, ariaJisas nohur bret nasuwat nenek tenkyuum Iruhin aria nape nasiyat um arpesh.Nasiyatumesh jurug, aria asudok biyosarbus douk nosuhur nenekesh namudokatin. Aria eshesh sabaishi shashoh arigahadugaresh atish. 12 Douk sabaishi dugaresharia nakrip apak ananim disaipel nakri,“Putrish putorum bret douk shatoh ariatakusuk iri. Um maresh? Ta mununuanat aria ta tukusuguk meyoh uwe, uwok.”13 Memnek namudok aria matorumat ma-truk 12-poreiruh suraruh aria shunukiruhaturuh um tutukwanit um agudok 5-poreigbretog douk eshudok sabaishi arpesh shanibatowish shagwoh aria gwakusuk iri.

14 Douk eshudok arpesh shatik enyudokIruhin atun neneken iri mour douk ananJisas neneken iri aria shakri, “Adur atin,anudok arman douk anudok profet Iruhinnakri um ta neshopokan nanamori agun-dok atap iri.”

15 Jisas natrish aria nadukemesh um es-hesh hurukatinyum ta shunaki shusuhwanshupe aria shunegan nutogur esheshinking. Namudok aria nakutukuk eshesh ariaanan atun nanak nato yoduhw.

Jisas Narahaen Nanak Iruhw Um AgudokDebeigi Waiyag

(Matyu 14:22-23; Mak 6:45-52)16 Douk arigaha wabigep aria apak

ananim disaipel makitak mabuh um agu-dok debeigi waiyag. 17 Apak mapeumJisas aria anan madae nanaki aria mabuhmato anat bot aria mabimawish manakum wabur Kaperneam. Abudok nyu-tob douk iganigadae wab, aria Jisas doukwatak nunaki nutogrumap uwe, watak.18 Aria abudok nyutob, debeinyi uhwindouknyahur aria nyohurwaiyag ba debeibimorub bakitak aria waiyag yoweg. 19 Apakta menek pul manak 5 o 6 kilomita rou-gun um anagas aria douk Jisas narahaeniruhw um waiyag nanaki hurukatinyum

bot. Douk matik namudok aria manogugurabom. 20 Aria Jisas nakripapari nakri,“Mare punogugur uwe, uwok. Enyudokdouk eik Jisas.” 21Douk memnek aria man-adudareh um mutukan nutowi bot. Ariaahudok atuh matik um bot tanak tatogurgani wobrehah um agudok waiyag doukapak mape menek pul manak um.

Armam Armago Shape Shaurim Jisas22 Ruwahepih aria eshudok sabaishi

arpesh douk watak shape gani wobrehahum agudok waiyag. Shadukemesh umnabatik madae anat atut bot tur nagundokuwe, uwok. Atut meyoh tor aria douk apakananim disaipel iganigadae mato menekpul manak. Jisas madae nunamap munakuwe, uwok. 23 Aria abudok nyutob, onogbotog gworari wabur Taiberias iri doukgwanak gwatograri. Gwatograri hurukatinum agundok douk Jisas nenek tenkyu umIruhin um bret aria nako eshudok arpeshshatoh um. 24Douk eshudok arpesh shatikum Jisas nani apak ananim disaipel madaemupe agundok uwe, aria shabuh shatoagwudok botog shanam Kaperneam umshurim Jisas nagundok.

Jisas Anan Douk Adur Atin Kabi AtudokBret Tabuhi Iruhw Heven Iri Um

25 Douk arigaha shanak shaparugan ganiwobrehah um agudok waiyag aria shakri-pan shakri, “Debeini Tisa, meibi nyu-tob nyanaki agundok?” 26 Aria Jisasnawanamesh baraen nakri, “Adur atinyakripep, ipakip urkwip douk madae pu-rum enyudok yeneken iri debeinyi mourkabi enen kak eik yeyabigepum aria doukpanaki paurime uwe, uwok. Ipak doukpawok bret ba dugarep atip namudok ariadouk ipak apa paurim eik. 27 Mare pupepunek mour um agundokmori worigundouk ta pishoh aria shunak shuwishuk iriuwe, uwok. Aria ipak douk punekmour umpurim agundok anagun worigun douk tapuragun aria ta nunekep pupe wosik abomihih nyumneh iri. Agundok worigun doukEik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri ta ikepagun. Um maresh? YainIruhin doukneke big aria nakripewosik uminek enyudokmori mour.”

28 Namudok aria sharigan shakri, “Ariaapak ta munek maresh, um apak ta munekIruhin ananin yopinyi mour?” 29 Aria

Page 191: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 6:30 188 JON 6:50nakripesh nakri, “Mour douk Iruhin nakrium puneken iri douk enyudok. Anan doukneshopoki eik yanaki, aria nakri ipak tapusuhw eikin baraen dodog pugipeshen.”30 Namudok aria eshesh watak shariganshakri, “Ta nyunek maren Iruhin atunneneken iri mour um apak mutrin ariamunek bilip um nyakin baraen? 31Apakishyamehesh douk shawok atudok bret managani wehigunum arpesh uwok um. Shatohkabi douk Iruhin ananin baraen nyetemananik Buk iri nyakrium. Nyakri namudok.‘Anan nekesh bret tabuhi iruhw heven irishatoh.’ ”

32 Jisas nemnek aria nakripesh nakri,“Adur atin yakripep, atudok bret tabuhiiruhw heven iri douk madae Mosesnukepat iri uwe, uwok. Eikin Yain nekepatudok adurit bret douk tabuhi iruhwheven iri. 33 Bret douk Iruhin nekepat iridouk takutukuk iruhw heven aria tabuhu-mori tutaurum eshudok atapishi arpeshum shupe wosik abom ihih nyumneh.”

34 Aria eshesh shakripan shakri, “De-beini, apakmakri nyaknyupeum tanyukopatudok bret ihih nyumneh.” 35 Aria Jisasnakripesh nakri, “Eik douk atudok bretdouk ta shurat aria shupe wosik abomihih nyumneh um. Eshudok douk shu-nakmori eik aria shusuhw eikin baraenshugipeshan iri, eshesh mare ta nyurubbesh shopunek uwe, uwok. Aria esheshmare ta abar besh shopunek uwe, uwok.36 Aria ta douk yakripep, ipak douk patikeik aria madae pusuhw eikin baraen penekdodog pukri adurin uwe, uwok. 37 Ihisharpesh douk eikin Yain nagraehesh umshunakmori eik iri ta shunakmori eik. Es-hudok douk shunakmori eik iri, eik tamare inowisesh ikeshuk agab uwe, uwok.38 Eik douk madae ikutukuk iruhw hevenaria ibuhmori igipesh eik kanak eikimurkum um inek enenyenenmour um eikimurkum morumen iri uwe, uwok. Ariadouk yanamori igipesh eikin Yain doukneshopoke yanaki iri um ananim urkum.39 Aria anan neshopoke yanaki iri nakrium ineken iri douk enyudok. Nakri mareikutukuk enen um eshudok ihishmorimarpesh douk anan nagraehesh um shu-namori eik iri shunak shuwishuk uwe,uwok. Aria nakri eik ta irukesh yapiseshesh aria watak ishuhur shukitak shupeabudok nyutob ko hugiguk iri nyumnah

hutogurum. 40 Adur, eikin Yain nakriyenyidouk enyudok atin. Nakri ihishmorimarpesh douk shutik eik ananin Nuganinaria shusuhw eikin baraen shugipeshaniri, eshesh douk ta adur shupe wosikabom ihih nyumneh. Aria douk ta watakirukesh yapis ishuhur shukitak shupe ahu-dok hugiguk iri nyumnah hutogrum.”

41 Eshesh Juda shemnek aria urkwipjuwehosip abom aria shape sheneyagwrehshokwin atin baraen um enyudok Jisasnakri anan douk atudok bret tabuhi ganiiruhw heven iri um. 42 Namudok ariashakri, “Anudok arman anan douk Josepananin nuganin shahwaranum Jisas iri.Ananish amakenyish douk madukemesh.Aria douk mumam namudok, um igani-gadae nakri anan douk nape gani iruhwheven aria nabuhi?”

43 Jisas nemnek aria nawanameshbaraen nakri, “Ipak um maresh ba urkwipjuwehosip aria ipak pape peyagwrehpanaboum baraen orokohun um ipakkanak meyoh? 44 Madae enen arpenta nyukana nyunakmori eik uwe, uwok.Aria douk Yain neshopok eik yanaki arianuhur enyudok arpen akure, enyen wosikta nyunakmori eik aria nyusuhw eikinbaraen nyugipeshen. Aria enyudok arpen,eik douk ta watak inyuhur nyukitakiwanugwehw ahudok hugiguk iri nyumnahhutogurum. 45Baraen douk profet henyemnyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakri,‘Iruhin ta nunek skulum ihish arpeshum ananih aih.’ Namudok aria sabaishiarpesh douk shumnek eikin Yaken ananinbaraen aria shudukemen wosik iri, esheshta shunakmori eik. 46 Madae enen arpennyutik Yain uwe, uwok. Eik douk yaniIruhin wape iri aria yakitak yanaki iriatuwe yatrun.

47 “Adur atin yakripep, ihishmorimarpesh douk shusuhw eikin baraenshugipeshen iri, eshesh douk ta shupewosik abom ihih nyumneh. 48 Eik Jisasdouk atudok bret douk arpesh ta shurataria tunekesh shupe wosik abom ihihnyumneh iri. 49 Seiwok ipakish popeheshyamehesh douk shawok atudok bret managani wehigunum, aria eshesh douk shagok.50 Aria arpesh douk shuwok atudok aduritbret douk takutukuk iruhw heven tabuhiiri, eshesh douk ta mare shugok, uwok.

Page 192: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 6:51 189 JON 6:6851 Eik kanak douk atudok adurit bret douktabuhi gani iruhw heven um ta tunekarpesh shupe wosik abom ihih nyumnehiri. Arpesh douk shuwok atudok bret iri tashupe wosik abom ihih nyumneh. Atudokbret douk eikihw yegenyihw. Ta ikesheikihwyegenyihwum itaurum ihishmorimeshudok atapishi arpesh um shupe wosikabom ihih nyumneh.”

52 Douk eshesh Juda shemnek namudokaria juwehosish abom. Aria eshesh kanakapa shanogogonim shakri, “Anudok armannakri ta nukop ananihw yegenyihw muh-woh mumam?”

53 Aria Jisas nakripesh nakri, “Aduratin yakripep, douk ipak mare puwokEik Anudok Arman douk yatogur adurinyiarpen iri eikihw yegenyihw o puwok eiki-bor owishibor um, ipak tamare pupewosikabom ihih nyumneh, uwok. 54 Aria eshu-dok arpesh douk shuwok eikihw yegeny-ihw hwuni eikibor owishibor iri, esheshta shupe wosik abom ihih nyumneh. Ariaahudok hugiguk iri nyumnah hukri huto-gur obi nyutob, eik douk ta watak ishuhurshukitak shupe. 55 Um maresh? Eikihwyegenyihw ohwohw douk kabi adurigunworigun abom um. Eikibor owishibor doukshopunek kobi aduribar abar abom um.56 Eshudok arpesh douk shuwok eikihwyegenyihw hwuni eikibor owishibor iri,eshesh douk shape eik aria eik yape es-hesh. 57 Eikin Yain douk baugos abom umagundok shupe wosik abom ihih nyumnehiri um douk neshopoki eik yanaki. Ariaeik douk yape dodogoiwe um anan aria taipe wosik abom ihih nyumneh. Aria douknamudok atin. Eik douk dodogoiwe iri ariaeshudok arpesh shuwok eikihw yegenyihwiri, eik douk ta inekesh shupe wosik abomihih nyumneh abom. 58 Eik douk atudokbret douk tabuhi gani iruhw heven iri.Atudok bret douk madae kabi atudok sei-wok ipakish yamehesh shatoh aria esheshta shagok um uwe, uwok. Arpesh doukshuwok atudok bret iri, eshesh ta shupewosik abom ihih nyumneh.”

59 Jisas nakripesh enyudok baraen abur-dok wabur Kaperneam. Nakripeshen abu-dok nyutob nape nenek skulumesh yopinyibaraen gani numun eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ati urupat obi nyu-tob.

Baraen Jisas Neyagwrehen Iri Douk TaNyu-taurum Arpesh Um Shupe Wosik Abom IhihNyumneh

60 Sabaishi arpesh douk shapeumshemnek ananin baraen aria shagipesheniri douk shemnek enyudok baraenaria sheneyagwreh shakri, “Enyudokbaraen douk juwehosin abom um apakmugipeshen um. Ta omi nyupe nyum-neken aria nyugipeshen?”

61 Jisas douk madae enesh arpeshshukripan uwe, aria nadukemesh umeshesh douk juwehosish aria shapesheneyagwreh shokubur atin um enyudokbaraen douk nakripeshen iri. Namudokaria nakripesh nakri, “Ipak douk pemnekenyudok baraen nyenek ipakip urkwipyowep aria juwehosip, aka? 62 Ariadouk ta mumam, douk ipak putik EikAnudok Arman douk yatogur adurinarpen iri ito iruhw douk riguk yapeum?63 Arpesh meyoh ta mare dodogowishum shugok um eshesh kanak um shupewosik ihih nyumneh, uwok. Iruhin ananinMishin atin wosik dodogowin atin abomum nyunekesh shupe wosik abom ihihnyumneh. Enyudok eik yakripep enyibaraen douk ta nyutaurum ipakishmishisharia ta nyunekep pupe wosik abom ihihnyumneh. 64 Yakripep baraen aria anepmadae punek bilipume uwe, uwok.” Jisasanan douk sagomatin riguk nohur ananinmour nape neneken um aria nadukemeshum eshudok arpesh douk ta mare shunekbilipuman iri, shani anudok arman douk taniyabig ananim horim um anan Jisas ariahusuwan hunak hon nugok iri. 65Aria Jisaswatak shopunek nakri, “Douk namudokaria yakripep yakri, ‘Douk Iruhin ta marenukendodog enen arpenum, enyenmeyohta mare dodogowin um nyunaki nyunekbilip um eik, uwok.’ ”

66 Jisas nakripesh enyudok baraen umjurug, aria sabaishi arpesh douk shapeumshagipeshen shemnek ananin baraeniri watak shakutunukuk aria shatanam.Madae shukri um shugipeshan uwe, uwok.

67 Jisas natik namudok aria narig apakananim 12-poreim disaipel nakri, “Ariaipak douk shopunek pakri pukutukuk eikpunak, aka?” 68 Aria Saimon Pita nawana-man baraen nakri, “Debeini, apak muku-

Page 193: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 6:69 190 JON 7:17tukuk nyak aria ta watakmanam amiapen?Aria uwok. Baraen douk ta nyutaurumapum mupe wosik abom ihih nyumneh umdouk nyape um nyak atin. 69 Douk apakmenek bilip abom aria madukemesh um,nyak douk yopuyopuni arman douk Iruhinnagraehen aria nashopoken nyanaki iri.”70 Aria Jisas nabeimam baraen nakri, “Eikkanak yagraeh ipak 12-poreim armam.Aria ipak 12-poreim, ipak anan douk Satanananin nuganin.” 71 Enyudok baraen douknakriyen nenyem Judas, anudok SaimonIskariot ananin nuganin. Anan douk ananum amudok 12-poreim disaipel, aria ananta niyabig Jisas um ananim horim ariaamam hunaki husuwan hunak hon nugok.

7Jisas Ananim Warhim Madae Hunek

Bilipuman Uwe1 Enyudok nyanakuk aria Jisas nape agu-

dok shokugi nahobig Galili nape narahaennanak warub. Amam debeimi Juda hakrihon nugok. Namudok aria madae nunaknurahaen nunak agudok shokugi nahobigJudia uwe, uwok. 2 Aria ahudok nyumnahum eshesh Juda shunek lotu um Iruhin ariashurak auros aria shuwish shupe shunekworigun um douk hurukatin um huto-gur. 3 Aria Jisas ananim warhim hakri-pan hakri, “Nyukutukuk agundok aria nyu-nak um Judia. Nyunak um nyakishiarpesh shagipesh nyak iri shutik enyu-dok Iruhin atun neneken iri mour douknyak nyape nyeneken iri. 4 Aria enenarpen nyukri um ihishmorim shumnekenyen um, enyen douk mare nyunabeshuknyunek enyenyin mour atin uwe, uwok.Aria douk nyak nyenek enyudok aria tanyeneken yopugunum, um ihishmorim tashutrin atin.” 5 Ananim baugem warhimheyagwreh enyudok. Um maresh? Amamshopunek madae hunek bilipuman uwe,uwok.

6 Jisas nemnek aria nakripam nakri,“Eikib yopubi nyutob um inak um doukwatak butogur uwe, uwok. Ihih nyumneheheh douk ipakih. Ipak pakri punakum, aria ipak douk wosik ta punakmeibi nyutob ipak pakri punak um. Eikuwok. 7 Eshudok atapishi arpesh ta mareshutripuk yoweisi nabes aria shukepuk

agabus ipak uwe, uwok. Eik douk wosikta shutiwe yoweisi nabes aria ta shukeikagabus. Um maresh? Eik douk yape umyakripesh um eshudok yoweishi inahosdouk eshesh shapeum shenekesh iri. 8 Ipakatip wosik punam agundok debeiguniworigun. Eik ta mare arigas inaku uwok.Um maresh? Eikib yopubi nyutob uminak um douk watak butogur uwe, uwok.”9 Nakripam namudok aria watak napeikGalili.

Jisas Nagiguk Nanak um Agundok Debei-guni Worigun Shurak Auros Shupe Um

10 Douk ananim warhim hanam agun-dok debeiguni worigun aria Jisas shop-unek nakitak nagiguk nanak. Nanak ariamadae nunak yopugunum uwe, uwok.Nanabeshuk atin nanak. 11 Eshesh Judaesheshim debeimi douk hape haurimanagundok shenek worigun um. Hapeharigesh hanak hakri, “Patrun anudok ar-man nape agunum?”

12 Sabaishi arpesh douk shanaki shan-torum um shunek agundok debeiguniworigun. Aria shape shanaboum shokwinbaraen sheneyagwreh shokubur atin umJisas. Enesh shakri anan yopuni arman.Aria enesh shakri anan yoweini armandouk nenek rohw um arpesh meyoh.13 Aria yopugunum douk madae enesharpesh shupe shiyagwreh-uman enenbaraen uwe, uwok. Um maresh? Esheshdouk shanogugur um Juda esheshimdebeimi.

14 Shenek agundok debeiguni worigunarigaha shanak sheyotu orokohun ariaJisas nanak nawish narub um Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum aria nape nenekskulumesh um Iruhin ananin baraen.15 Douk eshesh Juda esheshim debeimihatrun aria hakitak yowiyokuk. Aria hakri,“Anudok arman douk madae nunek skulenen apakin skul uwe, uwok. Aria mumamnamudok um anan nadukemesh abomnariguk um?”

16 Namudok aria Jisas nawanamambaraen nakri, “Enyudok baraen eik yenekskulumep-enyi doukmadae inek skulumepum eikin baraen uwe, uwok. Yenekskulume-enyi douk Iruhin neshopokeyanaki iri ananin baraen. 17 Aria enenarpen nyukri abom um nyugipesh Iruhinananim urkum um, enyen douk ta

Page 194: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 7:18 191 JON 7:32nyudukem baugenyum enyudok baraeneik yenek skulumep-enyi. Enyen tanyudukemesh um enyudok baraen doukIruhin nakripe iri um inaki ikripepen o eikmeyoh yananyuhur yakripepen. 18 Arpendouk enyen kanak urkum mur um enenbaraen aria nyiyagwrehen iri, enyudokarpen douk nyeyagwreh um nyutuk enyenkanak enyenyin nyeigur nyuto iruhw.Aria eik douk yakri ituk anudok doukneshopoke yanaki iri ananin nyeigurnyuto iruhw. Aria eik, rohwinyi baraendouk madae iyagwrehen atin uwe, uwok.Yeyagwreh adurin atin baraen. 19 SeiwokMoses nekep lo douk Iruhin nakonenyukiri. Aria douk madae karowin um enenarpen nyusuwen nyugipeshen wosik uwe,uwok. Aria douk ipak douk pakri pubo eikigok um maresh?”

20 Aria eshudok sabaishi arpeshshawanaman baraen shakri, “Nyak enenyoweinyi sagab nyapenyen. Omi nyakriumnyen nyugok?” 21 Aria Jisas nawanameshbaraen nakri, “Eik yenek atin Iruhin atunneneken iri mour um sabatih nyumnahgani abarig waiyag aria ipak ihipmorimpatrin pakitak yowiyokuk. 22 Aria Mosesdouk nekepaguk ehudok aih um putahnugamimiruh yegeshiweruh um. Ariaehudok madae punek mour ahi iri uwenyumnah Sabat, ipak douk shopunekpatah nugamimiruh yegeshiweruh. Adur,ehudok aih douk madae Moses nuhuhurnukepehuk uwe, uwok. Ihih douk ipakimpopehem yamehem meyoh hehuhurhekepehuk. 23 Ipak apa pagipesheh kabienyudok lo douk Iruhin nakoguk Mosesum enyudok patah nugamimiruh yegeshi-weruh um. Aria ahudok nyumnah Sabatdouk madae punek mour um uwe, ipakta penek mour um patah nugamimiruhyegeshiweruh. Aria nubokuhi eik yagabeanan arugeh han iri arman yopun abomahudok nyumnah Sabat um, ipak doukpatiwe aria juwehosip abom um maresh?24 Mare putik enenyenen nabes meyoharia pukri enyudok yopunyi o yoweinyi,namudok uwok. Aria enenyenen ipak tapudukemen wosik aria douk punek adurihatih aih abom aria punek skelumen.”

Eshesh Shakana Shudukemesh Jisas AnanDouk Krais O Uwok

25 Enesh armam armago shapeJerusalem iri shatik enyudok Jisas nenekeniri mour aria sheneyagwreh shakri,“Arman atun ta anudok, douk apakimdebeimi hape apa hauriman umhon nugokiri aka? 26 Aria douk tik. Anan douk napeneyagwreh agundok sabaishi shantorumshapeum, aria amam douk madae hukriuwok um niyagwreh uwe, uwok. Ariaamam douk hadukemesh hakri anan Kraisdouk Iruhin nagraehan aria neshopokannanakmori nunarao arpesh iri aka? 27Ariaananibur wabur douk madukemabur. Ariaabudok nyutob Krais nutogrum, apak tamare enen arpen nyudukem um abrudokwabur douk anan nunaki abur iri, uwok.”

28 Jisas douk watak nape apa nenekskulumesh baraen gani numun narub atu-dok Iruhin ananit debeiti urupat tataoum.Aria anan watak neyagwreh debeinyibaraen nakri, “Adur, ipak douk pakri ipakpadukem eik wosik. Wabur yanaki aburiri shopunek pakri padukemabur wosik.Aria eik douk madae inakumori eikimurkum uwe, uwok. Anudok neshopok eikyanaki iri douk adurin abom. Aria ipakdouk madae pudukem anan uwe, uwok.29 Aria eik douk yadukeman. Um maresh?Eik douk yani anan wape aria neshopokeyanaki.”

30 Douk nakri enyudok baraen ariaamam debeimi Juda hakri husuwan hunakhuweshikan nupe shunuweshik-ati urupat.Aria madae anan atun nuweman wis uwe,uwok. Um maresh? Abudok nyutob doukta shon nugok um douk watak butoguruwe. 31 Aria sabaishi arpesh shenek bilipum Jisas aria shakri, “Abudok nyutob Kraisnutogur obi nyutob, aria anan douk ta nu-togur nunek sabainyi Iruhin atun nenekeniri mour nyishagrakuk enyudok anudokarman neneken iri aka? Aria ta uwok.”

Debeimi Heshopok Anam Heyoh IruhinAnanit Debeiti Urupat Iri Um Hunak HusuhwiJisas

32 Arigaha aria amam Farisi hemnek umeshudok sabaishi arpesh shape sheneyag-wreh shanak shokubur atin um enyudokJisas neneken iri. Namudok aria amamhani amam debeimi pris heshopok anamarmam heyoh Iruhin ananit debeiti urupatiri um hunak husuhw Jisas hurani.

Page 195: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 7:33 192 JON 7:5233 Aria Jisas nakripam nakri, “Eik ta ini

ipak mupe banab nyutob meyoh. Ariata watak itanam inak um anudok doukneshopoke yanaki iri. 34 Aria ipak doukta pupe purime, aria ta mare putiwe uwe,uwok. Agundok eik inak ipeum, ipak tamare punaku.”

35 Aria eshesh Juda esheshim debeimiheneyagwreh hakri, “Nakri ta nunak ag-num, um apak ta mubirak mare mutrunum? Aria nakri ta nunam eshesh Grikesheshirub debeirubi warub douk eneshapak Juda shanak shapenyarub iri aka?Um nakri nunak nunek skulumesh Iruhinananin baraen eshesh Grik aka? 36 Anandouk nakri, ‘Ipak ta pupe purime, aria tamare putiwe uwe, uwok.’ Aria shopunekdouk nakri, ‘Ipak ta mare punaku agundokdouk eik inak ipeum, uwok.’ Baugenyumenyudok baraen douk nyakri mumam?”

Jisas Nakri Um Iruhin ananin Mishin DoukTa Nyunek Arpesh Shupe Wosik Abom IhihNyumneh Iri

37 Ahudok hagiguk iri nyumnah umagundok debeiguni worigun nutuh umdouk debeihi nyumnah abom. Aria Jisasnakitak neyotu neyagwreh debeg atinaria nakri, “Eshudok arpesh douk abarbaesh iri, eshesh douk ta shunakmorieik aria ta ikesh anabar abar shubroh.38 Eshudok arpesh douk shusuhw eikinbaraen shugipeshen iri, abar douk tabunekesh shupewosik abom ihihnyumnehkabi doukmadae bugeru iriworub iri ta burbupe namudok gani numun esheshiruhaparuh aria butoguri aduk.” Enyudokta nyutogur kabi baraen nyetem IruhinananikBuk iri nyakrium. 39 Jisas douknakrienyudok baraen um Iruhin ananin Mishin.Nakripesh um agundok douk shenek bilipum anan iri anah nyumnah ta shuraennyupenyesh um. Aria seiwok arigaha doukIruhin AnaninMishin doukmadae nyunakinyuwishesh uwe, uwok. Um maresh? Jisasdouk watak shon nugok aria nukitaki nutoum iruhw heven nukih nurao debeinyinyeigur uwe.

Eshudok Sabaishi Arpesh Douk EneshShakri Jisas AnanKrais Aria Enesh Shakri Uwok

40 Douk shemnek enyudok baraen ariaenesh shakri, “Adur atin anudok armandouk anudok profet douk Iruhin nakri

abom um ta neshopokan nunakmori agun-dok atap iri.” 41 Aria enesh shakri, “Uwok.Anan Krais douk Iruhin nagraehan arianeshopokannanakumori nurao arpesh iri.”Aria enesh shakri, “Krais ta mare nuki-tak agundok shokugi nahobig Galili, uwok.42 Um maresh? Baraen nyetem Iruhinananik Buk iri nyakri Krais ta nukitak apu-dok Devit ananip awirop, aria amakek takwunabuki aburdok wabur Betlehem doukseiwok King Devit napeum.” 43 Namudokaria shanadi-yogurum. Enesh shakri Jisasanan adur anan Krais. Aria enesh shakriuwok, shenek rohw. 44 Anam armam doukhakri husuwan hunak huweshikan nupe,aria madae enen karowin arpen nyukri umnyuweman wis uwe, uwok.

Eshesh Juda Esheshim Debeimi MadaeHunek Bilip Um Jisas Uwe

45 Namudok aria amudok heyoh Iruhinananit debeiti urupat iri watak hatanamhanak um amam debeimi pris hani amamFarisi. Hatanam aria amudok debeimiharigam hakri, “Ipak madae pusuwan pu-rani uwe um maresh?” 46 Aria amamhawanamam baraen hakri, “Riguk doukmadae enen karowin arpen gamo nyiyag-wreh kabi douk anudok arman neyagwrehum uwe, uwok.”

47 Amam Farisi hemnek aria hawana-mam baraen hakri, “Aria ipak douk shop-unek nenek rohwumep um ananin baraenaka? 48 Ipak douk da patik um apak anandebeini o anan Farisi nenek bilip um Jisasaka? Aria uwok meyoh. 49 Aria eshudoksabaishi arpesh douk shenek bilipumaniri, eshesh douk madae shudukem Iruhinananin lo uwe, uwok. Namudok aria Iruhinta nunekumesh debeinyi baraen aria tashupe yowesh abom.”

50 Anan arman shahwaran um Nikode-mus iri douk anan um amudok debeimiarmam Farisi. Anan douk riguk nanaknatik Jisas iri. Anan nakitak aria nakripamudokdebeimi nakri, 51“Yaipo, kabi doukapakin lo seiwok Iruhin nakoguk Mosesenyi nyakrium, apak ta mare arigas mukrienen arpen enyen douk nyenek yoweishiinahos, uwok. Apak ta mumnek enyenyinbaraen douk mudukemesh um eshudokenyen nyenekesh iri iyoh, aria ta mukri.”

52 Aria hawanaman baraen hakri, “Arianyak douk shopunek enen um eshesh Galiliaka? Nyak gamo nyutarih baraen nyetem

Page 196: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 7:53 193 JON 8:16Iruhin ananik Buk iri um, ta nyudukemeshum anan profet ta mare anan nukitakshokugi nahobig Galili, uwok.”

53 [Douk arigaha ihishmorim arpeshshanak sisig-ikuk um esheshig urusag.

8Harauri Onok Armatok Douk Kwonek

Wehrur Kwani Kupainari Arman Iri Um Jisas1 Aria Jisas natoum yoduhw shahwaro-

hwum Oliv iri. 2 Ruwahepih ruhur aturwata shopunek nakitak nanak nawishnumun um aburdok nabur Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum. Aria ihishmoriarpesh shanaki shantorum aria nabuhnape nenek skulumesh um Iruhin ananinbaraen. 3 Aria amam douk henekskulumesh um lo iri hani amam Farisiharauri onok armatok douk shaparugokkwonek wehrur kwani kupaini arman iri.Harakwi aria hakripok kweyotu agundokdouk ihishmorim shantorum shapeum.4 Aria harig Jisas hakri, “Debeini Tisa,okwudok kworao arman iri armatok doukshaparugok kwonek yoweishi inahos umkwonek wehrur kwani kupaini arman.5 Enen apakin lo seiwok Iruhin nakogukMoses enyi douk nyakri, armatok kwunekenyudokmori iri douk shukwumok utaborarigaha kwugok. Aria nyak douk nyakrimumam?” 6 Harigan namudok um hakrihukwiraehan um ta nukri mare shubookwudok armatok aria ta hukri anan douknabrig enyudok lo aria ta hunekumankwot.

Aria baraen doukmadae nukripam enenaria nabuhnataomeyohnakwuananihhahnape nowem enen baraen atap. 7 Amamwatak heyotu hape harigan aria nakitakneyotu iruhw aria nakripam nakri, “Ipakmeini arman douk madae nunek eneshyoweishi inahos iri uwe, anan douk wosikko nurik nukwumok marik iri utom.”

8 Nakripamuk namudok aria wataknabuh natao atap nape nowem enenbaraen amnab. 9 Douk hemnek enyudokbaraen aria ihim-morim atun atun hapehakutukuk agundok aria hanak. Amamtakwiyem harik aria eshudok eneshdouk shape shakutukuk agundok shanak.Shanak arigaha arigaha aria shakutukukJisas atun napeik. Okwudok armatok

otuk douk wata kweyotu agundok Jisasnataoum.

10 Jisas nakitak neyotu aria narigoknakri, “Nya, amudok armam amum? Doukmadae anan niyotuguk um nunekumenbaraen um eshudok yoweishi inahos nyaknyenekesh iri aka?” 11 Aria kwakripankwakri, “Debeini, madae anan niyotugukuwe, uwok.”

Aria nakripok nakri, “Eik shopunek na-mudok atin. Eik ta mare inemen baraenum yoweishi inahos nyak nyenekesh iri,uwok. Nyak wosik kare nyunak aria mareta nyunek enesh yoweishi inahos shop-unek uwe, uwok.”]

Jisas AnanDouk Lait Douk Tabuhi Um IhishEshudok Atapishi Arpesh Shutrugun Um

12 Jisas ta nakripesh enyudok baraenshopunek nakri, “Eik kanak kabi douklait um. Eik douk yanaki yabuhi agun-dok atap um ihish arpesh wosik shunatru-gun. Aria eshudok arpesh douk shusuhweikin baraen shugipeshen iri, eshesh tamare shurahaen arukwutigun um eshudokshunek yoweishi inahos iri uwe, uwok. Ariaeshesh ta shupe shurahaen lait tabuhi umatugun, um eshudok shunek yopishi atinum. Aria eshesh douk ta shupewosik abomihih nyumneh.”

13 Douk amam Farisi hemnek namudokaria hakripan hakri, “Nyak nyenek rohw.Nyak douk nyak atin nyape nyakripapbaraen um nyak kanak. Namudok arianyakin baraen ta mare mukri adurin uwe,uwok.”

14 Aria Jisas watak nawanamam baraennakri, “Enyen douk adur um eik atuweyape yakripep baraen um eik kanak, ariaeikin baraen douk adurin atin. Umummaresh? Eik douk yadukem agundok doukyape aria yakitak yanamori gani agundokta watak ikitak inak um. Aria ipak doukmadae pudukem agundok eik yape ariayakitak yanamori gani agundok ta watakinak um uwe, uwok. 15 Ipak shopunekpagipesh agundok atapih aih aria penekskelim arpesh. Aria eik madae inek ske-lim enen arpen enyenyih aih uwe, uwok.16 Aria douk ikri inek skelim enen arpenenyenyih aih akure, eik ta inek skelumenadur atin. Ummaresh? Enyen doukmadaeeik atuwe inek skelumen uwe, uwok. AriaYain douk neshopoki eik yanaki aria douk

Page 197: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 8:17 194 JON 8:32shopunek nani eik wonek mour. 17 Enenbaraen nyetem ipak kanak ipakin lo iridouk nyakri namudok. Nyakri, ‘Douk biomarmam hiyagwreh hukri atin baraen um,aria amamin baraen douk adurin.’ 18 Eikyani eikin Yain douk wonekesh namu-dok. Eik douk yeyagwreh yakripepum eikkanak. Aria eikin Yain douk neshopokeik yanaki aria douk shopunek nani eikweyagwreh enyudok atin baraen um eik.”

19 Aria harigan hakri, “Nyakin Yakendouk nape agnum?”

Aria Jisas nawanamam baraen nakri,“Ipak doukmadae pudukemeik o pudukemeikin Yain uwe, uwok. Douk pudukemeik akure, eikin Yain shopunek ta puduke-man.”

20 Jisas nakripesh enyudok baraenabudok nyutob nape nenek skulumeshum Iruhin ananin baraen obi nyutob.Nakripeshen numun um aburdok naburIruhin ananit debeiti urupat tataoumhurukatinyum amudok rum douk shobukofaibor utabor bakus um. Nape nakripesharia madae anam armam hukitak husuwanhunak hunekuman baraen uwe, uwok. Ummaresh? Ananib nyutob um shon nugokum douk watak bunaki uwe, uwok.

Jisas Nakri, “Ipak Ta Mare Punak AgundokDouk Eik Inak Um”

21 Aria Jisas watak nakripesh nakri, “Eikdouk ta inakuk aria ipak ta pupepurime. Tapupe purime aria ipakish yoweishi inahostawatak shupe aria shep pugok. Pugok ariata mare punaku agundok eik inak ipeumuwe, uwok.”

22 Namudok aria eshesh Juda esheshimdebeimi heneyagwreh hakri, “Namudokmumam, um nakri, ‘Ipak ta mare punakuagundok douk eik inak ipeum?’ Aria nakrium ta anan kanak nunobo nugok aka,uwok?”

23 Aria Jisas watak nakripam nakri, “Ipakdouk agundokish arpesh aria eik douk yapeiri gani iruhw iri. Ipak douk agundok at-apishi, aria eik doukmadae agundok atapinarman uwe, uwok. 24 Douk namudok ariaeik douk yakripep yakri ipakish yoweishiinahos ta watak shupe aria ta pugok. Na-mudok aria douk ipak mare punek bilip

pukri Eik Douk Seiwok Yape Namudok AtinIri Um,8:24namudok aria ipakish yoweishiinahos douk ta watak shupe aria ipak tapugok.”

25Douk shemneknamudok aria shariganshakri, “Nyak meinyi arpen?” Arianawanamesh baraen nakri, “Eik doukanudok arman douk nubokuhi wataksagomatin yakripepum. 26 Eik sabainyibaraen douk yakri ikripepum yoweishiinahos ipak penekesh iri aria inemepkwotogum. Aria abudok nyutob douk tauwok. Douk ta ikrip ipak eshudok atapisharpesh enyudok baraen douk yemnekanudok neshopoke yanaki iri nakriyen iri.Anan douk adurini aria inahos wokan iriarman.”

27Aria esheshdoukmadae shudukemeshum anan nape nakripesh um ananin Yakenum uwe, uwok. 28 Namudok aria wataknakripesh nakri, “Abudok nyutob putukEik Anudok Arman douk yatogur adurinarpen iri piyaur rowog kruse obi, abudoknyutob ta douk pudukeme wosik pukriEik Douk Seiwok Yape Namudok Atin Iri.Aria abudok nyutob ta douk pudukeme umihinyumori yeneken iri douk madae iyag-wreh eik atuwe ineken uwe, uwok. Ariata pudukemesh pukri baraen yakripepeniri douk Yain neyabigeyen aria doukyakripepen. 29 Anudok neshopok eikyanaki iri douk nani eik wape ihih nyum-neh madae nukutukuk eik atuwe ipeikuwe, uwok. Um maresh, ihih nyumneheik yape um yenek enyudok douk anannakriyen iri.” 30 Jisas watak nape nakripeshenyudok baraen atin, aria sabaishi arpeshadur shasuhwen dodog shagipeshen.

Adurinyi Baraen Ta Nyukweshih ArpeshUm Esheshish Yoweishi Inahos Aria ShupeWosik

31 Namudok aria Jisas watak nakripeshudok Juda douk shasuhwananin baraenshakri adurin iri nakri, “Douk ipak pusuhweikin baraen dodog pugipeshen um, ipakadur ta putogur eikip iri douk pugipesheik iri. 32 Putogur eikipari aria ta pudukemadurinyi baraen. Aria enyudok adurinyibaraen ta nyukweshihep um ipakishyoweishi inahos aria pupe wosik atin.”

8:24 8:24 Baugenyum enyudok baraen um Jisas nakri anan douk Seiwok Nape Namudok Atin Iri Um, anan nakrium anan douk adurin Iruhin. Aria douk baraen nyetem Kisim Bek 3:14 iri nyani enen nyetem Ais 43:10 iri nyakrium.Tik enyudok atin baraen shopunek nyetem Jon 8:28, 58 aria Jon 13:19

Page 198: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 8:33 195 JON 8:5033 Aria eshesh watak shawanaman

baraen shakri, “Apak douk Abraham anan-ish barheshish. Aria douk madae anesharpesh shuweshikap mupe munemeshmour meyoh uwe, uwok. Aria namudoknyakri um, um nyakri apak ta mutuk-weshih mupe wosik atin um ta mumam?”

34 Aria Jisas watak nawanamesh baraennakri, “Adur atin yakripep. Ihishmorimarpesh douk shape shenek yoweishi in-ahos iri, eshesh douk yoweishi inahosshoweshikesh dodog aria shenekesh shapeshenemen mour meyoh. 35 Arpen douknyape shakamum kupainyi nyape nyenekmour meyoh anat urupat iri, enyen douknyenek mour meyoh. Ta mare nyupeopudok awirop uwe, uwok. Awiropinariananin nuganin wosik ta nupe ihih nyum-neh. 36 Namudok aria eik Iruhin ananinNuganin ikweshihep-aguk um yoweishi in-ahos um, aria ipak adur ta putukweshihpupe wosik abom. 37 Eik yadukemeshum ipak douk adur Abraham ananishbarheshish. Aria douk pakri pubo eik igok.Um maresh? Eik yakripep-enyi baraendouk madae pusuwen uwe, uwok. 38 Eikdouk yakripep baraen um eshudok eikinYain neyabige um. Aria ipak penek ehudokaih douk paraeh um ipakin yaken iri.”

39 Aria eshesh watak shabeiman baraenshakri, “Apakin yaken douk Abraham.”

Jisas nemnek aria nebeimesh baraennakri, “Douk ipakin yaken Abraham akure,aria enenyenen peneken iri ta nyudukemenyudok yopinyi seiwokAbrahamnenekeniri atin. 40 Eik douk yakripep sabainyiadurinyi baraen douk yemnek Iruhinnakripe enyi. Aria ipak douk pakriabom um pe igok. Abraham douk madaenunekesh eshudokmori yoweishi inahosuwe, uwok. 41 Eneshenesh yoweishi inahospenekesh iri douk penek enyudok ipakinyaken neneken iri.” Aria eshesh watakshakripan shakri, “Apakiyu amakenyiyumadae wiyotu yeh upubuki uwe, uwok.Apak douk atun Yain meyoh. Anan doukIruhin atun. Apak douk ananish batowish.”42 Aria watak nakripesh nakri, “Aria adurIruhin ipakin Yaken akure, ipakip urkwipta punawasham eik. Um maresh? Eikdouk yani Iruhin wape iri aria yanaki ariadouk enyudok yape. Madae ikitak inamorieikim urkum uwe, uwok. Anan neshopoke

aria douk yanaki. 43 Ipakip urkwip madaepurum eikin baraenwosik aria pudukemenuwe um maresh? Ipak madae pudukemenuwe, ipak douk pakri uwok um pumnekeikin baraen aria pogah ipakigos arigos.44 Ipak douk adur atin ipakin yakenSatan ananish batowish. Aria douk adurdodogowip atip um punek yoweishi inahosdouk anan mishin nyakitak-umesh iri.Seiwok sagomatin watak baugos um naboarpesh shagok arigaha douk. Enenyenenadurinyi baraen douk madae nugipesheno niyagwrehen uwe, uwok. Um maresh,ehudok adurihi aih douk madae enehhupenyan uwe, uwok meyoh. Abudoknyutob niyagwreh enen rohwin baraenatin, enyudok douk adur nagipesh ananihaih atih. Um maresh? Anan douk napeumnenek rohw aria adur atin baugos umagundok shagiyagig um. 45 Eik doukyakripep adurinyi baraen. Aria douknamudok, ariamadae punek bilipume uwe,uwok. 46 Ipak tawosik enen arpennyukripeum enesh yoweishi inahos douk yenekeshiri aka, uwok? Aria uwok meyoh. Eik doukyakripep adurinyi baraen, aria ipak doukmadae pusuhw eikin baraen pukri adurinuwe um maresh? 47 Ihish Iruhin ananisharpesh douk shemnek ananin baraen ariashasuhwen dodog shagipeshen. Ariaipak douk adur madae Iruhin ananisharpesh uwe, uwok meyoh. Namudok ariadouk madae pumneken atin uwe ananinbaraen.”

Jisas Narik Nape Aria Abraham DoukShanabuki

48 Aria eshesh Juda esheshim debeimihawanaman baraen hakri, “Riguk apakdouk makripen adurin baraen. Nyak doukanan yowenmeyoh iri armandouknyanakiSamaria iri. Aria douk enen yoweinyi sagabnyapeyen.”

49 Aria nawanamam baraen nakri, “Eikmadae enen yoweinyi sagab nyupeye,uwok. Aria eik douk yatuk eikin Yainananin nyeigur nyato iruhw aria ipak doukpabo eikin nyabuh. 50 Eik douk madaeipeum ituk eikin nyeigur nyuto iruhw uwe,uwok. Aria anan douk nohur arpesh ariaeshesh shatuk eikin nyeigur nyato iruhw.Aria anan douk ta nunemesh debeinyibaraen eshudok douk sheke agabus eik

Page 199: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 8:51 196 JON 9:9iri. 51 Adur atin yakripep. Eshudokarpesh douk shusuhw eikin baraen dodogshugipeshen iri, eshesh ta mare shugok,uwok. Ta adur shupe ihih nyumneh.”

52 Aria eshesh Juda esheshim debeimiwatak hakripan hakri, “Douk apak adurmadukemesh um nyak adur enen yoweinyisagab nyapeyen. Abraham nani amamprofet douk seiwok hagok. Aria nyaknyakri, ‘Enyudok arpen douk nyusuhwnyakin baraen dodog nyugipeshen iri tamare nyugok uwe, uwok. Ta adur nyupeihih nyumneh.’ 53 Nyak nyakri nyak anandebeini nyariguk apakin yamenen Abra-ham aria anan nabuhuk atap, aria uwok?Anan douk seiwok nagok aria amam profetdouk shopunek seiwok hagokuk. Aria nyaknyakri nyak douk adur meini arman?”

54 Aria Jisas watak nakri, “Douk eikipeum ituk eikin nyeigur nyuto iruhwakure, eik ta itogur nyeigur wokan iriarman meyoh. Aria anudok natuk eikinnyeigur nyato iruhw iri douk eikin Yain.Aria douk adur anudok douk ipak pakripuhwaran um ipakin Iruhin iri. 55 Ipakdouk madae pudukeman uwe, uwok. Eikwosik adur yadukeman. Namudok ariadouk eik ikri eik madae idukeman uwe,eik douk ta shuhware yenek rohw iri kabidouk ipak um. Aria eik douk adur yaduke-man wosik aria yagipesh ananin baraen.56 Ipakin yamenen Abraham douk adurnanadudareh um nakri nutik eikih nyum-nah um inaki agundok atap um. Anandouk natik eik agundok yanakumori umaria douk adur nanadudareh.”

57 Aria eshesh Juda esheshim debeimiwatak hakripan hakri, “Abraham seiwoknagok aria nyak, nyakish kwarahos doukwata sabaishi shunak shutogur 50-poreishuwe, watak. Aria nyak douk nyakri ny-atik Abraham aka? Nyak nyenek rohw.”58Aria Jisas nebeimam baraen nakri, “Aduratin yakripep. Abraham anan douk watashunabuki uwe aria Eik Douk Seiwok YapeNamudok iri.”8:58 59 Douk nakri enyu-dok baraen aria hohuri utabor um hakrihon nugok. Aria nanabeshuk aria naku-tukuk agundok Iruhin ananit debeiti uru-pat tataoum aria natogur nanak.

9Jisas Nagabe Anan Nabes Seshukanari

1 Jisas nape nanak aria natik anannabes seshukanari arman. Anan douk sei-wok amakek kwanabuki atun um nabesseshukan nape namudok atin. 2 Ariaapak Jisas ananim disaipel marig Jisasmakri, “Tisa, omi nyenekan aria yoweishishenekan aria anan douk nabes seshukannor ananik amakek okwokwihw apahwaria kwanabuki? Ananish yoweishi inahosmeyoh shenekan aka, ananish amakenyishesheshish yoweishi inahos shenekan?”

3Douk amamharigannamudok aria Jisasnakri, “Anan nabes madae sishukan umyoweishi inahos anan nani ananish amak-enyish esheshish uwe, uwok. Anan douknabes seshukan um eik iyabig arpesh umenyudok douk Iruhin ta watak nugabeyanum. 4 Aria douk abudok nyutob douk kabinyumnah um, aria apak ta mupe munekIruhin douk neshopok eik yanaki iri umananin mour. Aria anab ta bunaki iri nyu-tob ta kabi doukwab um. Aria abudok nyu-tob ta mare enesh arpesh shupe shunekIruhin ananin mour uwe, uwok. 5 Doukabudok nyutob eik yape agundok atap um,eik yape kabi douk lait um. Aria eik yeneksabainyi yopinyi mour yopugunum atugunum sabaishi shutiwe aria ta shugipeshemunek enyudokmori atin yopinyi mour.”

6 Douk Jisas nakriyuk namudok arianokuseh amnab nakwu arpigas nenegabbatogur kabi masir um. Aria noruhurnaraeyok anudok nabes seshukanari ana-nis nabes. 7 Douk naraeyokuman arianakripan nakri, “Nyak nyunak waiyagshahwaragum Siloam iri aria nyishrokuh.”Baugenyum enyudok nyeigur Siloam doukshakri “Neshopokan nanak.” Douk nanakneshrokuh aria anan nabeswatak satrugunaria natanamori um urupat.

8 Aria eshudok douk shani anan shapeatugun iri shani eshudok riguk shatiknape nanakrep arpesh um shukon eshudokeneshenesh iri douk shatrun um wataknatrugun umaria shakri, “Nani douk nabesseshukan riguk nape nanakrep arpesh umshukon eshudok eneshenesh iri o nani ku-paini?”

9 Aria enesh shakri, “Douk anan atun.”Aria enesh shakri, “Anan uwok. Anan douk

8:58 8:58 Putik futnot Jon 8:24

Page 200: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 9:10 197 JON 9:27kabi anudok nabes seshukanari um.” Ariaanan kanak adur nakri, “Douk eik atuwe,nabes seshuke iri.”

10 Nakripesh namudok aria esheshsharigan shakri, “Nyak nyenekas mumamnyakis nabes um douk watak nyatrugunum?” 11 Nemnek aria nebeimesh baraennakri, “Anan arman shahwaran umJisas iri nanaki nohur amnab nokusehabnenek masir aria naraeyokume nabes.Anan naraeyokume aria neshopoke yanakyeshrokuh agudok waiyag Siloam. Aria eikyakitak yanak yeshrokuh aria eikis nabeswatak satrugun. Aria douk eik yatrugun.”12 Aria eshesh sharigan shakri, “AnudokJisas douk nape agunum?” Aria anan nakri,“Eik madae idukeman uwe, uwok.”

Amam Farisi Hatik Anudok Douk RigukNabes Seshukanari

13 Aria eshesh sharao anudok riguknabes seshukanari shanak umamamFarisi.14 Aria ahudok nyumnah Jisas nokusehamnab nagabe anudok nabes seshuka-nari ananis nabes um douk Sabat, ahu-dok nyumnah douk lo nyakri mare shunekenen mour um uwe, uwok. 15 Douksharan shanak shatogur um gani amamFarisi hapeumaria amamhariganumagun-dok anan nenekesh mumam aria doukwatak natrugun um. Aria anan nakri-pam nakri, “Anan nokuseh amnab nenekabbatogur masir aria naraeyokume eikisnabes. Naraeyokume douk yanak yakru-paruk aria watak yatrugun.” 16 Nakrinamudok aria anam amam Farisi hakri,“Anudok nagabeiman nabes anudok armaniri, anan douk madae Iruhin nishopokannunaki iri uwe, uwok. Um maresh? Anandoukmadae nugipesh enyudok lo ummareenesh shunek enen mour ahudok nyum-nah Sabat um uwe, uwok.”

Aria anam hakri, “Aria anan douk anannapeum nenek yoweishi inahos iri, anandouk ta mare nunek enyudokmori Iruhinatun neneken iri mour uwe, uwok.” Doukheyagwreh namudok aria anam hore enepurkwip aria anam hasuhw enep.

17 Aria amam Farisi watak shopunekgamo harig anudok riguk nabes seshuka-nari hakri, “Nyak nyakriyan mumamanudok nagabeimen nabes iri? Anan doukanan yopini arman aka, anan yoweini?”

Aria anan nawanamam baraen nakri,“Anan douk anan profet.” 18 Anan nakri

namudok, aria amudok debeimi Juda doukmadae hukrium hunek bilip um agundokriguk anan douk nabes seshukan aria doukwatak natrugun um uwe, uwok. Ariaamam henekumesh baraen ananish amak-enyish shanaki. 19 Douk shanaki ariaharigesh hakri, “Anudok douk ipakin nu-ganin? Aria shopunek anan douk seiwokamakek kwanabuki aria nabes seshukannape namudok atin? Aria anan douk nenekmaresh, um douk watak natrugun um?”

20 Aria ananish amakenyish shakri,“Adur, anudok douk ohwakin nuganin.Aria abudok nyutob amakek kwanabukiatinyum anan madae nutrugun uwe,uwok.” 21 “Aria ohwak douk madaeudukemesh uwe um anan nenekeshmumam aria douk watak natrugun um.Shopunek ohwak douk madae udukemanudok nagapesh-uman nabes iri uwe,uwok. Anan douk nubokadae yopun.Porig anan kanak ba nukripep!” 22 EsheshJuda esheshim debeimi douk riguk habobaraen, um hakri meishi arpesh shukriJisas anan douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakmori nunarao arpeshum, amam ta mare hukutishuk shuwishatudok eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen-ati urupat uwe, uwok. 23 Douknamudok aria anudok nabes seshukanariananish amakenyish shanogugur ariashakri, “Anan douk nubokadae yopun.Porig anan kanak ba nukripep.”

24 Aria amam hahwar anudok nabesseshukanari anah shopunek aria hariganhakri, “Nyaknyuhur Iruhin ananinnyeigurum kadak nyak ta nyukri adurin atinbaraen! Apak madukemesh um anudokarman nagabeimen nabes iri douk anannenek eneshenesh yoweishi inahos iri.”25 Aria anan nawanamam baraen nakri,“Eik madae idukemesh uwe. Anan doukananyopini aka, anandouknenekyoweishiinahos iri. Aria adur eik yadukemen iridouk anudok. Seiwok nabes seshuke, ariadouk watak yatrugun.” 26 Aria amam de-beimi Juda harigan hakri, “Anan nenekenmumam aria douk nagabeimen nabes nya-trugun?”

27 Aria anan nawanamam baraen nakri,“Eik douk iganigadae yakripep, aria ipakdouk pakri uwok um pumnek. Ipak pakripumnek sabaih atih um maresh? Aria

Page 201: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 9:28 198 JON 10:4ipak douk shopunek pakri pugipesh ananputogur ananish disaipel aka?”

28 Aria amam heyokasan hakri, “Nyakdouk anudok nagabeimen nabes iri ananindisaipel. Apak uwok. Apak douk Mosesananim disaipel. 29 Apak madukemesh umseiwok IruhindouknaniMoses heyagwreh.Aria douk anudok Jisas, apak douk madaemudukemesh um agundok anan nanamoriuwe, uwok.”

30 Aria anudok seiwok nabes seshukaniri nakri, “Enyudok douk adur enen ana-haehin dodogowinyi mour aria eik yaki-tak yowiyokuk um ipak madae pudukemanan uwe, uwok! Anan nagabeime eikisnabes aria ipak douk madae pudukemeshum anudok anan napeum aria nakitaknanamori uwe aka. 31 Apak madukemeshum Iruhin ta mare numnek enyudok doukshenek eneshenesh yoweishi inahos irisharigan umen iri, uwok. Anan ta num-nek eshudok douk shenek lotuman iriaria shagipesh ananih aih aria urkum iriatish. 32 Seiwok arigah arigaha douk,apak douk madae mutik mumnek um enenarpen nyagabeimen nabes kupainyi, doukamakek kwenyubuki atinyum seshukensape namudok aria enyen ta nyutrugunuwe, uwok. 33 Aria anudok arman nagabeeikis nabes aria eik yadukemesh namudokarman douk madae nini Iruhin hupe iriaria nushopokan nunaki iri, anan ta marenunek enen enyudokmori mour, uwok.”

34 Aria amam Farisi nyirub juwehosirubaria hakripan hakri, “Riguk watak amakekkwenyubuki atin um nyenek enesheneshyoweishi inahos arigaha douk aria nyakrinyupe nyunek skulumap um baugenyumbaraen um Iruhin ananin baraen apak?”Aria amam hasuwan hawashan natoguraduk atudok eshesh Juda shantorum shapesheneyagwreh baraen-ati urupat.

Eshudok Douk Madae Shunek Bilip Iri Uwe,Eshesh Douk Shape Kabi Nabes Seshukesh IriUm

35 Jisas nape aria nemnek um enyu-dok eshesh Juda esheshim debeimi ha-suhw anudok riguk nabes seshukan iri ariahawashan natogur aduk um. Nemnek arianakitak nauriman nanak. Douk nanak na-parugan aria narigan nakri, “Nyak nyenekbilip um Anudok Arman douk natogur

adurinyi arpen iri aka, uwok?” 36 Ariaanan nawanaman baraen nakri, “Debeini,Anudok Arman natogur adurinyi arpen iridouk meini? Yakri nyukripeiman aria eikta inek bilipuman.”

37 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak douknyatrun. Anudok arman, anan douk naninyak pape peyagwreh.” 38 Douk Jisas nakrinamudok aria anudok arman nakri, “De-beini, eik yenek bilip umnyak.” Aria nabuhnoduk ohrubus natao hurukatin um Jisasnatuk ananin nyeigur nyato iruhw.

39 Aria Jisas nakripan nakri, “Eik yanakiagundok atap um inek skelim arpesh ariaisiyaesh. Yanakmori eshudok douk nabesseshukeshmadae shudukem Iruhin iri uweum ta shutrugun, aria eshudok douk wosikshakana shutrugun shudukem Iruhin iriwatak nabes sishukesh.”

40 Jisas nakri namudok aria anam Farisidouk hani anan heyotu agundok iri hari-gan hakri, “Nyak nyakri apak douk shop-unek nabes seshukap aka?” 41 Aria Jisasnakripam nakri, “Aria ipak nabes sishukepakure, Iruhin ta watak nugabeyep aria ipakta mare enesh yoweishi inahos shupenyep,uwok. Aria ipak douk pakri ipak patrugun.Douk namudok aria baraen um ipakishyoweishi inahos douk watak shapenyep.”

10Wobuwobren Baraen Um Narub Douk Sip-

sipahos Sheyotu Arub Iri1 Jisas nakripesh nakri, “Adur atin

yakripep, arman douk madae nuwishi witarbudok sipsipahos sheyotu arub iri narub,aria naproki nubi nuwishi iri douk madaeyopini arman uwe, uwok. Anan douknakwuaruh atuh iri. 2 Aria arman douknuwish wit um arbudok narub meyohum arbudok sipsipirub narub iri, anandouk adur nape neyoh eshudok sipsipahosiri. 3 Abudok nyutob neyoh sipsipahosiri nukri nunaki obi nyutob, aria anannape neyoh wit um arbudok narub iri tanukitak nijikuman wit. Nijikuman aria tanuwish norig eshesh atin atin sipsipahosum esheshish nyeiguhw. Norigesh doukshumnek ananih mah aria ta nurikumeshnuraesh nutogur aduk. 4 Douk naraoihishmorim ananish sipsipahos shutoguradukirub um narub iyoh, nurikumesharia eshesh ta shugiman shanak. Um

Page 202: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 10:5 199 JON 10:23maresh? Eshesh douk shadukem ananihmah. 5Kupaini arman tamare shugipeshanuwe, uwok. Um maresh, eshesh doukmadae shudukem ananih mah uwe, uwok.Namudok aria douk ta shunogugur aria tashuruwok-umanuguk.” 6 Jisas nakripeshenyudok wobuwobrenyi baraen, aria es-hesh douk madae shudukem baugenyumuwe, uwok.

Jisas Anan Douk Yopini Arman NeyohIruhin Ananish Arpesh Kabi Sipsipahos Um

7 Eshesh douk madae shudukembaugenyum uwe, enyudok wobuwobrenbaraen aria Jisas watak nakripesh nakri,“Adur atin yakripep. Eik kanak doukadur atudok wit douk sipsipahos shunakshuwishat aria shuwish shupe numunnarub. 8 Ihim-morim armam douk rigukharik hanaki aria eik douk atin yanakiiri, amudok armam douk hakwuaruh atuhiri. Aria sipsipahos douk madae shumnekamamin baraen aria shugipesham atinuwe, uwok. 9 Eik douk adur atudok wit.Enyudok arpen douk nyuwish atudok witaria nyuwish numun narub iri, enyen tanyuwish Iruhin nuraen aria ta watak nyu-tanamori nyupewosik atin. Aria ta nyunekwitogur arbudok narub nyunak nyurimworigun um nyishoh iri. 10 Hakwuaruh iridouk hanakumori hukwumesh aruh, hesharia hununish. Aria eik douk yanakmoriitaurumesh shurao eikin dodog abomshupe wosik aria shunadudareh shupewosik abom ihih nyumneh.

11 “Eik douk adur yopunari arman doukyape yeyoh sipsipahos iri. Aria eik doukyakri wosik um igok um itaurum eshudoksipsipahos shupe wosik. 12 Arman doukshatorun um nupe niyoh sipsipahos iri,anudok armam douk madae adur nuno-grem eshudok sipsipahos iri uwe, uwok.Anan douk nenek mour um nupe niyoheshmeyoh. Aria abudok nyutob nukri nutikanat wanarit nubat tunakumori, anan tanukutish shiyotuguk aria nuruwok. Ariaatudok nubat ta tunaki tihiyahesh arigahatusuh enen aria enesh ta shuruwok shunakatin atinyuk. 13 Anudok arman naruwokum maresh? Anan douk nenek mourumutabor atubor iri. Ananim urkum madaeadur murum nukri nutaurum eshudok sip-sipahos uwe, uwok.

14 “Eik douk adur yopunari arman yeyohsipsipahos iri. Eik douk yadukemesh wosikum eikishi sipsipahos aria eshesh shop-unek shadukem eik. 15 Aria kabi doukYain nadukem eik aria eik yadukem ananum. Aria eik douk yakri wosik um igokum itaurum eikish sipsipahos shupe wosik.16 Eshudok enesh arpesh kabi eikish sip-sipahos um douk eikishi. Aria esheshdouk shapeik rougun madae shuni es-hudok sipsipahos douk sheyotu arbudokeikirub narub iri shiyotu um uwe, uwok.Aria eik douk shopunek yakri ta iraeshshunaki aria ta shumnek eikin baraen. Ariadouk ta shuni eshudok enesh sharik irishutogur atish shiyotu atubur nabur ariaeik atuwe ipe iyohesh. 17 Eikin Yain doukadur urkummakrimunawasham eik abom.Um maresh? Eik douk yakri wosik um sheigok itaurum arpesh aria ta watak shop-unek ikitaki ipe. 18 Ta mare enen arpennyubo eik igok um enyenyim urkum uwe,uwok. Eik ta igok um eik kanak eikimurkum. Iruhin neke big um inek enyu-dok aria douk ta ineken. Neke big umigok um aria shopunek neke big um tawatak nutaurume ikitaki ipeum.” 19 DoukJisas nakripesh enyudok baraen aria es-hesh Juda esheshim debeimi watak shop-unek hanadiyogur um henek biyab lainab.20 Sabaimi hakri namudok. Hakri, “Enenyoweinyi sagab nyapeyan aria nagugakabom. Ipak pemnek ananin baraen ummaresh?”

21 Aria anam hakri, “Enen yoweinyisagabnyapenyanari tamare niyagwrehna-mudok uwe, uwok. Aria yoweinyi sagabta nyuhur anan nabes seshukanari ananisnabes watak nutrugunmumam? Namudokta uwok.”

Eshesh Juda Esheshim Debeimi HenenemHorim Um Jisas

22 Abudok nyutob um eshesh Judashantorum shape Jerusalem aria shenekworigun um urkwip purum seiwokesheshish popehesh yamehesh watakshopunek shagabe Iruhin ananit debeitiurupat shawish shenek lotu um Iruhinum douk banak batoguri. Aria abudoknyutob shantorum obi nyutob douknyumanugos-ibi nyutob. 23 Aria Jisasnanak nawish numun narub Iruhin ananitdebeiti urupat tataoumaria nape narahaen

Page 203: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 10:24 200 JON 10:42nanak enyudok debeinyi womaga doukshahwaren um Solomon ananin womagairi. 24 Aria eshesh Juda esheshim debeimihanaki hantorum herharihan aria hariganhakri, “Banob um meibi nyutob aria nyakta nyukripap um nyak adur meini arman?Aria nyakKrais douk Iruhin nagraehen arianeshopoken nyanakmori nyurao arpeshum, aria douk apak makri adur nyukripapum apak ta mudukemesh.”

25 Aria Jisas nabeimam baraen nakri,“Eik douk yakripep, aria ipak douk madaepusuhw eikin baraen pukri adur uwe,uwok. Ihin mour douk yohur eikin Yainananin nyeigur aria yeneken nyatogur pa-trin iri, enyen douk adur nyeyabigep agun-dok eik douk meini arman um. 26Aria ipakdouk madae pusuhw eikin baraen pukriadur uwe, uwok. Um maresh? Ipak doukmadae eikish sipsipahos uwe. 27 Eikishsipsipahos douk shadukem eikih mah. Eikdouk shopunek yadukem esheshwosik ariadouk shagipesh eik. 28 Shagipeshe aria tayataurumesh um mare shunak shuwishukuwe, uwok. Eik ta itaurumesh um adurshupe wosik abom ihih nyumneh. Ariata mare enen arpen nyunaki nyutiweyesheikis wis uwe, uwok meyoh. 29 EikinYain douk nekeyesh iri, anan douk debeininenek uhwin um ihishmori arpesh shapeshakam. Aria douk ta mare enen arpennyunaki nyutrunesh ananis wis uwe, uwokmeyoh. 30 Eik yani Yain douk adur atinwatogur atun meyoh.”

31 Douk amam Juda hemnek namudokaria watak shopunek hohuri utabor umhakri hon nugok. 32Aria Jisas watak nakri-pam nakri, “Eikin Yain nakripe um ineksabainyi anan atun neneken iri mour ariadouk yeneken nyatogur ipak patrin. Ariaipak urkwip porum meinyi debeinyi mourdouk eik yeneken aria ipak douk pakri puk-wume utabor?”

33 Aria amam watak hawanaman baraenhakri, “Apak douk madae mukri um muk-wumen utabor um agundok nyenek enyu-dok Iruhin atun neneken iri mour ny-atogur umuwe, uwok. Ariamakrimenyumagundok nyenek enenyenen nyabubunim

Iruhin um. Nyak douk arpen meyoh, arianyakri nyak Iruhin.”

34 Aria Jisas watak nebeimam baraennakri, “Enen baraen nyetem ipakin lo iridouk nyakri namudok. Iruhin nakri, ‘Ipakdouk god omi.’10:34 35 Eshudok arpeshseiwok Iruhin nekeshi ananin baraen iri,anan douk nahwaresh god omi. Aria apakmadukemesh um Iruhin ananin baraennyetem ananik Buk iri douk adurin atinyi.Madae nyukri kupainyi atin uwe, uwok.36Aria eik douk Yainmeyoh nagraehe yapeananiwe atuwe aria neshopoke yanakmoriagundok atap. Eik yabuhi aria yakripepyakri eik douk Iruhin ananin nuganin.Namudok aria ipak pakri eik yape yenekenenyenen yabubunim Iruhin ummaresh?Um agundok yakri, ‘Eik douk ananin nu-ganin’ um aka? 37 Aria eik mare inekeikin Yain Iruhin ananin mour um, ariaipak doukwosikmare pusuhw eikin baraenpukri adur uwe, uwok. 38 Aria eik doukadur yenek ananin mour. Aria doukipak pakri uwok um punek bilip umeik um agundok yakri eik douk Iruhinneshopoke yanakmori. Aria ipak doukpatiwe yenek sabainyi Iruhin atunnenekeniri mour nyatogur aria douk ta punekbilipume. Punekesh namudok um ipak taadur pudukemesh abom um Yain nape eikaria eik yape anan.”

39 Douk nakri namudok aria amamwatak hakri husuwan hunak huweshi-gan nupe shunuweshik-ati urupat. Arianakutumukuk ba nanak. 40 Nakutum-ukuk nanak aria nabinawish worub Jo-dan nanak um agundok douk riguk Jonnenek baptaisumesh iri nape nenek bap-taisumesh um. Nanak aria nape nagundok.41 Aria sabaishi arpesh shanaki agundokanan napeum aria shakri, “Adur atin, Jonanan douk madae nunek enen Iruhin atunneneken iri mour uwe, uwok. Aria ihinyu-mori baraen anan neyagwrehen abom umanudok arman iri douk nyatogur adurinatin abom.” 42 Aria sabaishi arpesh shapeagundok iri shenek bilip um Jisas shakrianan douk adur Krais.

10:34 10:34 Enyudok baraen ‘Ipak douk god omi’ douk nyetem Sam 82:6. Baugenyum baraen nyakri Iruhin ananisharpesh shenek ananin mour iri shape debeishi um ihishmorim eneshenesh eshudok shakus agundok atap um.

Page 204: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 11:1 201 JON 11:2511

Lasarus Nagok1 Anan arman shahwaran um Lasarus iri

douk arugeh hapeyan. Anan nani ananiyubio mohwiyariyu, Maria kwani okwokwikawik Mata douk wape abrudok wabur Be-tani. 2 Aria Maria douk okwudok arma-tok riguk kwourak sanda Jisas ananiruhyeriweruh aria watak kwakwu okwokwigbarag kwubatiguman yeriweruh iri. Ariadouk okwokwin mohunin Lasarus arugehhapeyan. 3 Aria ananiyu mohwiyariyuwonek baraen nyanak um Jisas wakri, “De-beini, nyakin arpendouknyakurkumman-awashaman iri douk arugeh hapeyan.”

4Douk Jisas nemneknamudok aria nakri,“Baugos um ehudok arugeh han um doukmadae hon um adur nugok uwe, uwok.Eheh douk han um arpesh shutik Iruhinananin dodog aria shutuk anan nini eikananin Nuganin ohwakish nyeiguhw shutoiruhw.” 5 Jisas anan douk adur urkummanawasham Mata kwani okwokwik awikMaria wani Lasarus. 6 Anan douk nem-nek um agundok Lasarus arugeh hapeyanum, aria nape biyeh nyumneh shopuneknagundok douk anan napeum.

7 Douk nape biyeh nyumneh hanakhadiguk aria nakrip apak ananim disaipelnakri, “Apak watak mutanam munak umJudia.” 8 Douk apak memnek aria makri,“Debeini Tisa, nubokuhi atin amam Judahakri hukwumen utabor. Aria douk watakshopunek nyakri nyunak ganudok aka?”

9 Aria Jisas nawanamap baraen nakri,“Anah nyumnah douk 12-porein aua umwah hutaoum. Aria douk enen arpennyukri nyurahaen nyumnahwah hatao obinyutob um, enyen ta ko nyutrugun wosikaria ta mare nyutu uwe, uwok. 10 Ariaenyen nyukri nyurahaen wab um, enyendouk ta nyunotutuk aria nyutu nyubuh.Um maresh? Agagun douk arukwutigunaria enyen ta mare nyunatrugun wosikuwe, uwok.” 11 Douk Jisas nakriyuk namu-dok aria nakri, “Apakin arpen Lasarus doukneshuh. Aria eik ta watak inak inyubaran.”

12 Aria apak ananim disaipel makri, “De-beini, anan douk eneh arugeh hapeyan baneshuh um, anan douk ta watak yopun.”13 Jisas douk nakri um agundok Lasarus

adur nagok um. Aria apak ananim dis-aipel memnek aria makri anan nakri umaduribus yobus san aria neshuh.

14 Namudok aria Jisas nowerehamapbaraen nakri, “Lasarus douk nagok. 15Ariaeik urkum morum ipak aria yanadudareh.Um maresh? Anan nagok um, eik doukmadae inak itogrumesh uwe, uwok.Yanadudareh um maresh, apak ta munakmutrish aria ipak ta putik enenmour ta eikineken iri aria ta punek bilip pukri eikinbaraen douk adurinyi. Aria douk ipak yowiba munak.”

16 Eshesh Juda douk shakri shubo Jisasnugok. Namudok aria Tomas douk shah-waran um Didimas iri nakrip apak ananimdisaipel nakri, “Kitak munam Debeini mu-nak. Munak um kadak shukri shubo anannugok um, aria eshesh douk shopunekshubo apak muni anan mugok ahudokatuh.”

Jisas Anan Douk Debeini Aria DodogowinUm Nukrip Shagok Iri Watak Shukitak Shupe

17 Douk Jisas nanak natogur hu-rukatinyum Betani aria anan nemnek umLasarus douk sharuman nor wonugwehw4-poreih nyumneh. 18 Abrudok waburBetani douk madae bupeik rougun umJerusalem uwe, uwok. Bape iri hurukatin,kabi douk biyen atin kilomita um. 19 Ariasabaishi Juda shanaki shani Maria ariaMata shapeum shugabemo owowiruhaparuh um agundok owowin mohuninnagok um. 20 Douk Mata kwomnek umagundok Jisas nape nanakumori ariakwakitak kwanak um kuparugan yah. AriaMaria douk kwapeik urupat.

21 Douk Mata kwanak aria kwakrip Jisaskwakri, “Debeini, douk nyak nyupe agun-dok akure, eikin mohunin ta mare nu-gok uwe, uwok! 22 Aria douk shop-unek yadukemesh um, maresh eshudokdouk nyak nyunek beten nyorig Iruhin umnunekesh iri, anan ta nunekesh.”

23 Aria Jisas nakripok nakri, “Nyakinmohunin ta watak nukitaki.”

24 Mata kwomnek aria kwakripankwakri, “Eik yadukemesh, ahudok hugigukiri nyumnah ihishmorim shagok iri watakshukitakumori shagokum, aria anan doukta watak nukitaki.” 25 Aria Jisas nakripoknakri, “Douk eik atuwe debeiwe iri ariadodogoiwe um ihur shagok iri watak

Page 205: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 11:26 202 JON 11:45shukitak shupe wosik um. Aria eshudokdouk shasuhw eikin baraen shagipeshenaria shagok iri, eshesh douk ta watakshukitak aria adur shupewosik atin. 26Ariaeshudok douk watak shape aria shusuhweikin baraen shugipeshen iri, eshesh tamare shugok uwe, uwok.” Aria anan narignakri, “Nyak nyenek bilip nyakri enyudokbaraen douk adur atin aka, uwok?”

27 Aria Mata kwakri, “Adur, Debeini.Eik douk yenek bilip yakri nyak doukIruhin ananin Nuganin. Yakri nyak Krais,douk Iruhin nagraehen aria neshopokennyanakmori nyurao arpesh iri.”

Jisas Nereh Um Lasarus28DoukMata kwakriyuk enyudokbaraen

aria watak kwatanamum kwanak kwahwarokwokwik awik Maria. Douk kwanaki ariakwakripok shokubur kwakri, “Apakin De-beini Tisa douk nanaki aria nakri nyaknyunak nyutrun.”

29 Douk Maria kwomnek namudok ariaarigas kwaikitak kwanak um kutik Jisas.30 Anan Jisas douk watak nunak nuto-gur wabur uwe, uwok. Watak neyotuyah agundok douk Mata kwarik kwanakkwaparugan um. 31 Enesh Juda doukshani Maria shape okwokwit urupat umshugabeimok apahw. Douk shatik umokwok arigas kwaikitak kwanak um ariashakri okwok ta kwanakum wonugwehwum kwupe kureh. Namudok aria shakitakshagipeshok shanak.

32 Douk Maria kwanak kwatogur agun-dok Jisas natogur napeum aria kwatrun.Kwatrun aria kwanak kwabuh kwodukohrubus hurukatinyum anan aria kwakri,“Debeini, douk nyak nyupe agundok akure,eikin mohunin ta mare nugok uwe, uwok.”

33 Jisas natruk um kworeh aria es-hesh shanamok iri Juda douk shopunekshataurumok shereh. Natik namudok ariaananihw apahw yowehw abom aria nenekgiha. Aria anan shopunek nakri nunameshshureh. 34 Aria douk narigesh nakri, “Ipakpanak paruman agnum?”

Aria eshesh shakri, “Debeini, nyak yowiba nyutik.” 35 Douk shanak aria Jisasnereh. 36 Eshudok Juda shatik um agundokJisas nereh um aria shakri, “Ipak putik,ananim urkum douk yowem abom ummanawasham Lasarus.”

37 Aria enesh shakri, “Anan douk nagabeanan nabes seshukanari aria anan wataknatrugun. Aria namudok mumam, umanan madae nutaurum Lasarus um marenugok um uwe?”

Jisas Nohur Lasarus Nakitak Nape38 Jisas ananihw apahw watak shopunek

yoweh abom aria nenek gihaum eshudokarpesh aria nanak arigah nanak natogu-rum wonugwehw. Ahwudok wonugwehwdouk shatukohw shawish onok burbudukshenek hurupihw. Aria agundok umunihwumdouk shabodigi utomshanak shashapo-muk wonugwehw. 39Aria Jisas nakri, “Bod-iguk amudok utom douk matao umunihwum wonugwehw iri.”

Aria anudok nagok iri ananik mohwuk-wik Mata kwakri, “Debeini, apak marumannoruk nubatih nyumneh aria anan douk tanisig.”

40 Aria Jisas nakripok nakri, “Eik doukiganigadae yakripen. Douk nyak nyusuhweikin baraen nyukri adurin um, nyakdouk ta nyutik agundok Iruhin adurdodogowin atun um.” 41 Namudok ariaeshesh shanak shabodiguk amudok utom.Aria Jisas nanig natik iruhw aria nakri,“Yain, eik douk yenek tenkyumen. Ummaresh? Nyak douk nyemnek eikinbeten. 42 Eik yadukemesh um ihih nyakwosik nyemneke um agundok yenek betenyahwarenyum. Aria eik urkum morumeshudok sheyotu agundok iri, aria doukyakri namudok. Um yakri eshesh shutikenyudok mour douk eik ta ineken iriaria shunek bilip shukri eik douk nyaknyeshopoke aria douk yanaki.” 43 Douknakriyuk enyudok aria nahwar debegnakri, “Lasarus, arigah kitak tograri!”

44 Aria anudok nagok iri adur nakitaknatograri. Ananish roguhw aria aiyas douksheshrehesh rupeh. Ananig yomag shop-unek shesherehog anah rupah. Aria Jisasnakripesh nakri, “Ipak pukweshihuk rupeharia anan nunak.”

Eshesh Juda Esheshim Debeimi Hape HaboBaraen Um Hubo Jisas Nugok

(Matyu 26:1-5; Mak 14:1-2; Luk 22:1-2)45 Sabaishi Juda douk shanaki shani

Maria shapeum shugabeimok apahw. Es-hesh douk shatik enyudok Jisas nenekeniri mour aria adur shenek bilipuman.

Page 206: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 11:46 203 JON 12:646 Aria enesh shatanam shanak shakripamam Farisi um enyudok Jisas neneken iri.47 Shakripam aria amam hani debeimi prishahwar amudok anam debeimi Juda doukhape hasuhw kwotog iri hanaki. Hanakihape atugun aria hakri, “Anudok armandouk nenek sabainyi Iruhin atun nenekeniri mour. Aria apak douk ta munekanmumam? 48 Apak mukri mukutunuguk banupe nunek enyudokmori atin um, ihish-morim arpesh ta shunek bilip um ananatun. Namudok aria eshesh Rom esheshimdebeimi ta hunaki hununu atudok Iruhinananit debeiti urupat aria ta hubo eshudokihishmorim apakishi arpesh shugok.”

49Aria anudok arman shahwaran umKa-iafas iri douk nani amam hape. Anan doukdebeini pris um enyudok kwar. Anan nem-nek aria nakripamnakri, “Ipak doukmadaepudukem enesh eshudok uwe, uwok. 50 Tapudukemesh aka, uwok? Enyendoukwosikum mubo atun arman nugok aria mutau-rum eshudok ihishmorim Judaish arpeshum shupe wosik. Aria ta douk uwok um,apak ihipmorim Juda ta mugok mutuh.”

51 Enyudok baraen douk madae ananmeyoh nukriyen uwe, uwok. Anan doukdebeini pris um enyudok kwar. Namu-dok aria Iruhin nohur anan nakri enyu-dok baraen kabi amam profet heyagwrehum. Nakriyen um Jisas douk ta nugokum nutaurum ihishmorim eshesh Juda.52 Aria shopunek anan ta mare nugok umnutaurum eshesh Juda atish um shupewosik, uwok. Anan ta nugok um nuraoihishmorim Iruhin ananishi batowish doukshanak shape kupakupa irubi warub iri umshutogur atish arpesh.

53 Aria ahudok nyumnah arigaha doukeshesh Juda esheshim debeimi hape habobaraen um hurim anah yah um hubo Jisasnugok.

54 Douk namudok aria agundok esheshJuda shapeum, Jisas douk madae nurahaenyopugunum atin uwe, uwok. Aria nakitaknakutukuk abrudok wabur nanak um ana-gun douk nape hurukatinyum wehigunumarpesh uwok um. Nanak um anabur waburshahwarabur um Efraim iri aria nani apakananim disaipel mape agundok.

55Aria ahudoknyumnahumeshesh Judashunek esheshigun debeiguni worigunPasova um douk hanaki hurukatin. Aria

sabaishi arpesh shape sabairubi warubiri shakitak shato um Jerusalem. Shanakum shugipesh esheshin lo shunagapesheshesh kanak um Iruhin nutrish nukriwosik yopishi aria nuhut biyen shunakshuwok agundokworigun. 56Douk sabaishiarpesh shanaki aria shape shaurim Jisas.Eshesh sheyotu numun narub Iruhinananit debeiti urupat tataoum aria esheshkanak shape sheneyagwreh shakri, “Ipakpakri mumam? Anan ta nunaki umagundok worigun aka, uwok?” 57 Ariaamam debeimi pris hani amam Farisidouk hakripesh um douk enen arpennyudukemesh um agundok Jisas nanaknapeum, aria ta enyen nyunaki nyukripamum amam hunak husuwan huweshikan.

12Maria Kwourak Sanda Kwakwrup Jisas

Ananiruh Yeriweruh(Matyu 26:6-13; Mak 14:3-9)

1 Douk 6-poreih nyumneh watakhapeum shunek agundok debeiguni wori-gun Pasova, aria Jisas nakitak nanak umBetani. Betani douk Lasarus ananiburwabur. Anudok douk riguk nagok ariaJisas watak nonohur nakitak nape iri.2 Jisas nanak nape agundok aria esheshshenekuman anagun worigun. Matakwape kwowah worigun aria Lasarus iriJisas douk hani eshudok shanaki um shuniJisas shuwok worigun iri shape shersharihtebol. 3 Aria Maria kwakitak kwohurenen yopinyi sanda nyeigurinyum naddouk shatorin debeibori utabor iri ariakwanak kwouraken kwape kwenyayok Jisasananiruh yeriweruh. Kwouraken iyoh ariawatak kwakwu okwokwig barag kwapekwogabe yeriweruh. Aria arpesh shapenumun urupat iri shemnek enyudok sandanyeisik yopuri unar.

4 Aria anan Jisas ananin disaipelshahwaran um Judas Iskariot iri douknanamesh shape agundok. Aria anandouk ta niyabig Jisas um ananim horimaria amam husuwan hunak hon nugokiri. Douk anudok Judas natik namudokaria nakri, 5 “Um maresh aria ipak madaepukri um enesh arpesh shutor enyudoksanda aria shukop 300 siliwaibor utaboruwe? Shukop aria misiyabor um eshudokyaruhish arpesh.” 6 Anan douk madae

Page 207: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 12:7 204 JON 12:24urkum murum yaruhish arpesh ariadouk nukri namudok uwe, uwok. Anandouk nakwuaruh atin iri. Shopunekasudok amamis bokis douk hape hakutuutabor borasi douk anan neyohos aria apanakwumobor aruh abrudok utabor.

7 Jisas nemnek namudok aria nakri,“Ipak ruwokuk um okwok douk kwonekenyudok aria kwogapesh eik um ahudoknyumnah ta she igok aria shunak shurumeum. 8 Yaruhish arpesh um eshudok iri tashini ipak pupe ihih nyumneh. Aria eik tamare ini ipak mupe roubium uwe, uwok.”

Debeimi Pris Habo Baraen Um HuboLasarus Nugok

9 Sabaishi Juda douk shemnek baraenum Jisas nanak nape Lasarus ananit uru-pat gani Betani. Namudok aria esheshshanak um shutrun. Aria eshesh doukmadae shunak um shutik Jisas atun uwe,uwok. Eshesh shopunek shanak um shutikLasarus douk nagok aria Jisas watak nono-hur nakitak nape iri. 10 Douk namudokaria amam debeimi pris habo baraen umhakri hubo Lasarus nugok shopunek. 11Ummaresh? Sabaishi Juda douk shatik umagundok Jisas nonohur nakitak napeum,aria eshesh shakutukuk esheshim debeimiJuda shanak shasuhw Jisas ananin baraenshagipeshen.

Jisas Nanak Nawish Jerusalem Kabi AnanKing Um

(Matyu 21:1-11; Mak 11:1-11; Luk 19:28-40)12 Sabaishi arpesh douk shanaki shape

Jerusalem um shunek agundok debeiguniworigun Pasova. Douk ruwahepih ariaeshudok sabaishi arpesh shemnek baraenum shakri Jisas douk neyotuwi yah napenanakmori Jerusalem. 13 Douk namudokaria eshesh shanak shatupoki palmenigasaragas shanak arigaha shaparugan ariashahwar shakri,“Apak manadudareh um Iruhin!Apak makri Iruhin nunekuman yopinyi

anudok arman douk nanakumoriDebeini ananin nyeigur iri.

Makri anan nunekuman yopinyi apak Is-rael apakin King!”

14 Jisas naparug enennugaen donki douknakih netem aria nanak kabi douk enyu-dok baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Baraen enyudok 15nyakri,

“O ipak arpesh pape abrudok debeiburiwabur Saion iri,

ipak mare punogugur.Tik, ipakin King anudok apa nanaki.Anan netemori enen nugaen donki aria

nape nanaki.”16 Aria abudok nyutob, apak ananim dis-

aipel douk madae mudukem baugenyumenyudok baraen uwe, uwok. Aria ari-gaha douk Jisas watak natanam natoumiruhw heven, aria abudok nyutob apakdouk madukemen. Urkum morum ariamadukemesh makri enyudok baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakrium anan. Eshesh douk shopunekurkum morum enyudok douk esheshkanak shenekesh um anan iri.

17 Aria abudok nyutob Jisas nahwarLasarus nakitak natograri wonugwehwaria watak napeum, sabaishi arpesh douksheyotu shatrun. Douk namudok ariaeshesh shanak shanakripam um enyudokanan neneken iri. 18 Aria sabaishi arpeshshemnek um enyudok Jisas neneken iri,um nohur Lasarus um. Douk namudok ariaeshesh shanak shaparugan yah. 19 AmamFarisi hatik namudok aria hanakripamhakri, “Tik, apak meneken iri mour doukmadae dodogowin uwe, uwok. Ihishmorimarmam armago douk shashi shanakshagipesh Jisas atun.”

Enesh Grik Shakri Shutik Jisas20 Enesh eshesh Grik douk shanak um

Jerusalem shani eshudok arpesh doukshanak um shunek lotu um Iruhin ahu-dok debeihi nyumnah douk shenek agun-dok debeiguni worigun ahi. 21 Aria eshu-dok Grik shanaki shatogurum Filip. Anandouk nanaki abrudok wabur Betsaida doukbape agudok shokugi nahobig Galili iri.Shanaki aria shakripan shakri, “Debeini,apak makri mutik Jisas.” 22 Filip nemnekaria nanak nakrip Andru. Aria amam biomhanak hakrip Jisas. 23 Hakripan aria anannawanamam baraen nakri, “Abudok nyu-tob um Iruhin nunek Eik Anudok Armandouk yatogur adurinyi arpen iri um iraodebeinyi nyeigur umdouk abudok batogur.24 Adurin atin yakripep. Douk urubit wittukri mare tugruki tubuh tukus amnabaria yarit um, atat douk ta atudok atutta tugok jurug. Aria douk atat mamokittugruki ba tubuh tukus yopubi amnab aria

Page 208: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 12:25 205 JON 12:39tugok um, atat douk ta watak pupurot arahtukih aria ta sabaiti urubit tir. Kabi taeik igok aria shurume um. 25 Enyudokarpen douk enyen urkum murum enyenatin um nyukri nyupe wosik nyupe roubinyutob agundok atap iri, enyen ta marenyupe roubi uwe, uwok ta nyunununukuk.Aria enyudok arpen douk watak nyupeagundok atap aria enyen mare urkum mu-rum enyen atin aria nyunek eikin mouriri, enyen douk ta nyupe wosik abom ihihnyumneh. 26 Aria enyudok arpen douknyunek eikin mour iri, enyen ta adurinnyugipesh eik. Aria agundok eik inakipeum, enyen shopunek ta nyunaku nyunieik upe. Aria eikin Yain ta nutuk enyenyinnyeigur nyuto iruhw.”

JisasNakri umAgundokTa ShonNugokUm27 Aria Jisas watak shopunek nakri,

“Douk eikihw apahw douk adur yowehwabom aria baraen uwok um ta ikri um.Eik ta mare iyorig Yain um nukweshihukyah um enyudok amaen ta mare nyutogu-rume um uwe, uwok. Baugos um agun-dok eik yanakmori agundok atap um, doukyanakmori iwish um enyudok amaen atin.28 Yain, nyak nyunek enyudok ihinyumorimour kabi nyak nyakrium. Nyuneken umnyunatuk nyakin nyeigur nyuto iruhw.”

Douk Jisas nakri namudok aria anahmahhanaki gani iruhwheven. Aria ahudokmahhakri, “Eik iga yatuk eikin nyeigur nyatoiruhw. Aria douk ta watak shopunek gamoituken nyuto iruhw um anah shopunek.”29Aria eshudok sabaishi arpesh douk shey-otu hurukatin iri shemnek ahudok maharia shakri utag pogarog. Enesh shakrienen ensel nyani Jisas heyagwreh.

30 Aria Jisas nakripesh nakri, “Ahudokmah hanaki iruhw utag iri douk madaehunaki um hutaurum eik uwe, uwok. Ahahdouk hanakium hutaurum ipak. 31 Ariadouk, Iruhin ta nunekumesh kwot eshudokdouk shukon agabus iri. Aria shopunekanan ta nubo Satan nubuhuk. Anan douknape debeini um agundok atap iri. 32 Ariaeik ta shutuke shiyaur iruh12:32aria ta iy-onuki ihishmorim arpesh shunakmori eik.”33 Anan douk nakri namudok um eshesh

shumnek aria shudukem ahudok yah doukta anan nugok um.

34 Douk namudok aria eshudok sabaishiarpesh shakrip Jisas shakri, “Apakmadukemesh um, apakin lo nyakri abudoknyutob Krais nutogurum, anan ta marenugok uwe, uwok. Aria ta nupe adur ihihnyumneh. Aria namudok nyakrium, umnyakri ‘Ta shusuhw Anudok Arman douknatogur adurinyi arpen iri aria shon nugoknir rowog kruse um?’ ‘Anudok Armannatogur adurinyi arpen iri’ douk adurmeini?”

35 Aria Jisas nakripesh nakri, “Eik doukta ini ipak mupe banab nyutob meyohkabi hanu anat lait tabuhumepum. Douknamudok aria ipak pupe punek yopihiatih aih abudok nyutob atudok lait hanuttabuhumepum. Um ipak mare pupe aruk-wutigunum uwe, uwok. Meinyi arpennyarahaen arukwutigunum iri, enyendoukta mare nyudukem agundok enyen nyanakum uwe, uwok. 36 Douk abudok nyu-tob eik atudok lait watak yani ipak mapeum, ipak adur pusuhw eikin baraen dodogpugipeshen. Punekesh namudok um, ipakta putogur arpesh douk sharahaen laitigunum iri.”

Sabaishi Juda Madae Shunek Bilip ShukriJisas Ananin Baraen Douk Adurin Uwe, Uwok

Douk Jisas nakriyuk namudok arianakutishukuk nanak nanabeshuk napeanagun. 37 Anan watak nanamesh shapeobi nyutob, anan douk nenek sabainyiIruhin atun neneken iri mour shatrin.Shatrin aria eshesh madae shunek bilipum anan uwe, uwok. 38 Eshesh shenekeshnamudok um enyudok baraen seiwokprofet Aisaia neyagwrehen aria nyetemIruhin ananik Buk iri nyutogur adurin atin.Baraen enyudok. Nyakri,“Debeini, apak douk makripesh nyakin

baraen,aria eshesh madae shusuhwen shukri

adurin uwe, uwok.Eshesh shatik enyudok dodogowinyi mournyak Debeini nyeneken iriaria eshesh madae shukri nyak douk De-

beini uwe, uwok.”39 Eshesh douk madae shukuna wosik

shunek bilip um Jisas uwe, uwok. Um12:32 12:32 Jisas nakri ta shon shunaur rowog kruse aria nugok. Namudok aria Iruhin ta nunohur nuto iruhwhevennukih nurao Debeinyi nyeigur kabi douk baraen nyetem Filipai 2:9-11 iri nyakrium.

Page 209: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 12:40 206 JON 13:4maresh? Enyudok enen Aisaia nenyemoribaraen douk nyetem namudok, 40 Iruhinnakri,“Eik yatapok esheship urkwip pani es-

heshis nabes.Namudok aria mare ta shutrugun wosikshutik eshudok urkwip purumesharia shudukem baugenyum baraen.Namudok aria ta shukri um shatanam

shuke aparuh eikum igabeyesh shupe wosik. Aria shakri

uwok.”41 Seiwok Aisaia douk natik agundok Jisasadurin dodogowin atun nyeigur nyato-umanumaria nowemaguk enyudokbaraenum anan.

42 Enyen douk adur. Aria abudok nyu-tob sabaimi eshesh Juda esheshim debeimihenek bilip um Jisas. Aria amam doukhanogugur um amam Farisi aria madaehuwereh amamin bilip yopugunum uwe,uwok. Um maresh? Hakri ta amam Farisihukri uwok um ta mare huwish hunameshhunek lotu agudok urusag douk esheshJuda douk shape sheneyagwreh baraen-ogwi uwe, uwok. 43Umummaresh? Amamhenek bilip iri doukmishish shakitak abomum arpesh ta meyoh shutuk amamishinyeiguhw shuto iruhw. Aria hakri karowinatin um Iruhin kanak ta nutuk amamishnyeiguhw shuto iruhw uwe, uwok.

Jisas Nakripesh Um Ananin Baraen TaNyunekumesh Kwotog Arpesh

44 Aria Jisas nakripesh debeg nakri, “Es-hudok arpesh douk shunek bilip um eikiri, eshesh douk madae shunek bilip umeik atuwe uwe, uwok. Eshesh douk shenekbilip um anudok douk neshopok eik yanakiiri shopunek. 45 Aria abudok nyutob es-hudok douk shatik eik obi nyutob, esheshdouk shatik anudok douk neshopok eikyanaki iri. 46Eik douk yanaki agundok atapkabi lait um. Yanakmori eshudok doukshusuhw eikin baraen shugipeshen iri tamare watak shupe arukwutigun atin uwe,uwok.

47 “Aria arpesh douk shemnek eikinbaraen aria mare shusuhwen dodogshugipeshen iri, eik douk ta mare inekskelumesh um kwot kabi douk jas umuwe, uwok. Eik douk madae inakiagundok atap um inek skelum arpesh uwe,uwok. Eik douk yanakmori inarao arpeshshutanamori shupe wosik. 48Aria eshudok

douk shuke agabus eik shukri uwok umshusuhw eikin baraen iri, esheshin jasdouk kweipon ta nunekumesh kwotogiri douk nape. Enyudok atin baraendouk eik yakripeshen aria eshesh madaeshigipeshen iri uwe, enyen kanak tanyunek skelumesh aria nyunekumeshkwotog kabi jas um ahudok hugiguk irinyumnah hutogrum. 49 Um maresh?Enyudok baraen douk madae eik meyohurkum murumen aria ipe ikripeshen uwe,uwok. Enyen douk eikin Yain nakripeyenabom aria neshopoke yanaki um ikripesh.Aria anan douk neyabige um ikripeshmumam. 50 Aria eik yadukemesh umIruhin ananin baraen ta nyunek arpeshum shusuhwen shugipeshen aria shupewosik abom ihih nyumneh. Namudokaria ihinyumori enyudok eik yakriyen iribaraen, enyen douk eikin Yain meyohnakripeyen aria douk yanaki yakripepen.”

13Jisas Nakwrupumam Yeriweruh Ananim

Disaipel1 Ahudok nyumnah um shunek agundok

debeiguni worigun Pasova um douk hanakihurukatin. Aria Jisas douk nadukemeshum abudok nyutob ta nukutukuk agundokatap nunak nini Yain hupeum douk ba-naki. Aria abudok nyutob anan napeum,ananim urkum douk adur manawashamihishmorim ananishi arpesh douk mapeagundok atap iri arigaha ta nugok um. Ariadouk shopunek anan watak neyabigap umanan urkum manawasham apak abom um.2Satan douk iga nawish Saimon ananin nu-ganin Judas Iskariot. Nawishan aria nakoyoweimi urkum um anan ta nuwereh Jisasum ananim horim aria amam husuwanhunak hon nugok. Douk arigaha wabigeparia amam hape hawok worigun.

3 Jisas nadukemesh um Iruhin douknakri wosik aria neshopoki anan umnupe Debeini um ihishmorim eshudokeneshenesh. Aria shopunek nadukemeshum anan douk nani Iruhin hape irinakitak nanaki aria ta watak nutanamnunak nini anan hupe. 4 Aria nakitaknowar ahudok rouhi rupah douk nohunugaduk iri nahubukuk aria nohur enentawor naweshiken nyape apahwinum.

Page 210: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 13:5 207 JON 13:205 Naweshiken nyape aria nohuri abarnourakabar anohw yaurehw aria napenakwrupumap yeriweruh apak ananimdisaipel. Nakwruporuh-umap iyoh ariawatak nabatik abar enyudok tawordouk naweshiken nyape apahwinum iri.6 Nakwruporuh-umap nanak natogurumSaimon Pita aria Saimon nakripan nakri,“Nyak douk Debeini. Namudok aria eikdouk yakri uwok um nyak nyukwrupeikiruh yeriweruh uwe, uwok.”

7 Aria Jisas nakripan nakri, “Douk, nyakmadae nyudukem baugenyum uwe, enyu-dok mour douk eik yeneken iri. Aria nuhutbiyen nyak wosik ta nyudukemesh.”

8 Aria Pita nakripan nakri, “Uwok, eikyakri uwok abom um nyak nyukwrupeikiruh yeriweruh!”

Aria Jisas watak shopunek nakripannakri, “Douk eik mare ikwrup nyakiruhyeriweruh um, nyak douk ta mare nyupeeikin disaipel uwe, uwok.” 9 Saimon Pitanemnek namudok aria nakri, “Debeini,namudok um, nyak douk ta mare nyuk-wrup eikiruh yeriweruh aturuh uwe, uwok.Yakri nyukwrup roguhw aria barag shop-unek.”

10 Aria Jisas nakri, “Enyudok arpen douknyeshrokuh jurug iri, enyen douk yopinaria mare ta nyukri um nyishrokuh shop-unek uwe, uwok. Enyen ta nyunokwrupyeriweruh aturuh. Enyenyihw yegenyihwshuknihw wosik yopuhw. Ipak sabaipidouk yopipi. Aria atun meyoh douk madaeyopun uwe, uwok.” 11 Jisas douk naduke-man anudok disaipel douk ta nuwerehanan um ananim horim aria husuwan hu-nak hon nugok. Namudok aria anan douknakri namudok. Nakri, “Ipak ihipmorimdouk yopipari, aria atun arman meyohdouk madae yopun uwe, uwok.”

12 Douk nakwrupumap yeriweruh iyoharia watak nohur ahudok rouhi nahunugaduk iri rupah nohahw. Aria nanaknabuh nape agundok iganigadae napeum.Nape aria narigap nakri, “Ipak padukembaugenyum mour um enyudok iganigadaeyenekenyumep iri aka, uwok? 13 Ipak panieikmeyagwrehum, ipak douk padukemeshpohware Debeini Tisa aria Debeini. Ariapohware namudok um, enyen douk adur.

Um maresh? Eik douk ipakin Debeini Tisaaria Debeini. 14 Eik douk ipakin Debeiniaria ipakin Debeini Tisa shopunek, ariaeik douk iga yakwrup ipakiruh yeriweruh.Aria yakri ipak atin atin douk shopunekpunak punataurum punakwrup ipakiruhyeriweruh. 15 Eik yenek ahudok aihyeyabigep aria ipak shopunek punakpunekah namudok atin kabi douk yenekahum ipak um. 16 Adur atin yakripep.Enen nyape shukamum anan debeininyenekuman mour meyoh iri, enyen doukmadae debeinyi nyishagrakuk enyenyindebeini uwe, uwok. Aria douk namudokatin. Enen nyarao baraen iri douk madaedebeinyi nyishagrakuk enyudok enendouknyeshopoken nyanak iri uwe, uwok. 17Ariadouk ipak douk padukem baugenyumbaraen um ahudok aih eik yenekah iri.Aria douk ipak pugipeshah um, Iruhin tanutaurumep nunekumep yopihi aih arianunekep punadudareh!

18 “Aria eik douk madae ikriyen umipak ihipmorim uwe, uwok. Eik yaduke-mep ipak douk eik nubokadae yagraehepiri. Aria enyudok Iruhin ananin baraendouk nyetem ananik Buk iri douk ta adurinnyutogur adurin atin abom. Baraen doukenyudok. ‘Anudok arman douk nani eikwape wawok worigun atugunmorim iriwatak natanam natogur horin um eik.’19 Enyudok douk eik yakriyen iri doukwatak nyutogur uwe, aria douk yakripep.Yarik yakripep um abudok nyutob nyukrinyutogurum, ipak douk ta punek bilippukri Eik Douk Seiwok Yape NamudokIri.13:19 20 Adur atin yakripep. Arpendouk nyumnek enyudok arpen douk eikishopoken nyunak iri enyenyin baraen arianyuraen iri, enyen douk nyemnek eikinbaraen aria nyarao eik shopunek. Ariaenyen douk nyemnek eikin baraen nyaraoeik iri, enyen douk nyemnek anudok doukneshopoki eik yanaki iri ananin baraen arianyarao anan shopunek.”

Judas Ta Nuwereh Jisas Um Ananim HorimAria Huran Hunak Hon Nugok

(Matyu 26:20-25; Mak 14:17-21; Luk 22:21-23)

13:19 13:19 Putik futnot nyape Jon 8:24 iri.

Page 211: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 13:21 208 JON 14:121 Douk Jisas nakriyuk namudok iyoh

aria ananihw apahw amu yowehw abom.Aria douk amu nawerehen nakripamnakri,“Adur atin yakripep. Ipak sabaipi papeagundok iri, ipak anan douk ta nuwereh eikum horim aria ta husuwe hurae hunak heigok.”

22 Douk Jisas nakri namudok aria apakananim disaipel matanam manashaka-mum. Makri anan douk nakri meini.23 Aria anudok disaipel douk Jisas ananurkum makri munawashaman iri douknape hurukatinyum anan Jisas iri. 24 Douknamudok aria Saimon Pita nouramanagubarag aria nakri, “Nyak kwasorigan. Anandouk nakri um amiapen?”

25 Aria anudok disaipel natotigos nanakharokatinyum Jisas aria narigan nakri,“Debeini, nyak nyakrium amiapen?”

26 Aria Jisas nakri, “Anudok douk eikisegur bret abrudok ekehibari abar ikonotiri, arman douk ta anudok atun.” Arianohuri anagun bretigun naseguragun nakoSaimon ananin nuganin Judas Iskariot.27 Douk Judas natrun bret natoh neyatataria Satan adur nawishan. Aria Jisasnakripan nakri, “Arigah kare neken ari-gas enyudok douk nyakri nyuneken iri!”28Nakripan namudok, aria apak ihipmorimmape agnudok mape mawok worigun iridouk madae mudukem baugenyum enyu-dok baraen uwe, uwok. 29 Judas anandouk neyoh apakibor utabor. Douk na-mudok aria apak ananipari makri Jisasta neshopokan um nunak nutori anagunworigun um agundok debeiguni worigunPasova nunenek um, aka neshopokan umnunak nukeshuk anabor utabor eshudokyaruhish iri. 30 Douk Judas nawok atudokbret iyoh, nakitak aria natogur nanakukaria iganigadae wab.

Jisas Nakripam Enen Namunyi Lo AnanimDisaipel

31 Douk Judas natogur nanakuk ariaJisas nakripap nakri, “Douk Eik AnudokArman douk yatogur adurinyi arpen iri,Iruhin douk neke yarao Debeinyi nyeigur.Aria eik ta inek arpesh shutik agundokIruhin dodogowin atun natrugun abomum aria ta shutuk ananin nyeigur nyutoiruhw. 32 Aria douk eik ta ituk Iruhinananin nyeigur nyuto iruhw um Iruhinanan kanak shopunek ahudok atuh ta

nutuk Eik Anudok Arman douk yatoguradurinyi arpen iri eikin nyeigur nyutoiruhw. 33 O ipak douk adurip kabi eikishbatowish-umori, eik douk ta ini ipak mupebanab nyutob meyoh aria ta watak ikwu-tipokuk inak. Inakuk aria ipak douk tapupe purime. Riguk douk yakrip esheshJuda esheshim debeimi aria douk shop-unek yakrip ipak enyudok atin baraen.Ipak douk ta mare punak agundok eikinak ipeum uwe, uwok. 34 Aria eik yakriikripep enen namunyi lo douk ta pusuwenpugipeshen iri. Enyudok lo douk namudok.Ipak atin atin, ipakip urkwip douk adurpukri punawasham um ipak aria kupaishiarpesh shopunek. Um maresh? Kabidouk eik yarig urkum makri munawashamum ipak morim, aria ipak shopunek doukpunekesh namudok atin. 35 Aria doukipak atin atin ipakip urkwip adur pukripunawasham um, ihishmorim arpesh tashutrip aria ta shudukemesh shukri ipakdouk pagipesh eik iri.”

Jisas Nakri um Pita Ta Nukon Agab Um(Matyu 26:31-35; Mak 14:27-31; Luk 22:31-

34)36 Douk Jisas nakripap namudok jurug

aria Saimon Pita narigan nakri, “Debeini,nyak nyakri nyunak meiguni?”

Aria Jisas nakri, “Douk nyak ta marenyuname unak agundok douk ta eik inakum. Aria anob nyutob nyak wosik tanyugipeshe nyunaku.” 37 Aria Pita narigannakri, “Debeini, aria nyak nyakri douk eikta mare inamen unak um maresh? Eikdouk madae inogugur um igok um agun-dok yagipesh nyak um uwe, uwok!”

38 Aria Jisas nawanaman baraen nakri,“Pita, douk adur nyakri nyak ta nyugok umagundok nyagipesh eik um, aria ta uwok?Adur atin yakripen. Kwehigib ruwahepibwab, nyak ta nyunek rohwumesh biyehatuh nyukri nyak madae nyudukem eikuwe, uwok, aria owot ta kadak tukitaktiyagwreh.”

14Jisas Anan Atun Douk Ahudok Atuh Yah

Um Arpesh Shunak Shutogurum Iruhin Um.1 Aria Jisas nakrip apak ananim di-

saipel nakri, “Ipakish mishish ta mareyowesh uwe, uwok. Ipak ko punek bilip

Page 212: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 14:2 209 JON 14:21

um Iruhin aria eik shopunek ta punekbilipume. 2 Gani numunitum atudok eikinYain ananit urupat douk sabaipi abom rippape. Aria eik douk ta inak igabeimepanabik nupeimep. Douk madae anamrum mukus akure, eik ta mare igiyagimepikripep namudok uwe, uwok. 3 Adur tainak igapeshumep-aguk ipakiyu outumebupemepaguk aria watak itanamori irumep.Aria abrudok wabur eik inak ipeum, ipakshopunek ta puni eik mupe. 4 Aria yahdouk hanak um agundok eik yakri inakum, ipak douk wosik padukemah.” 5 AriaTomas nakripannakri, “Debeini, apak doukmadae mudukem agundok nyak nyakrinyunak umuwe, uwok. Yah tamudukemahmumam, um munamagu?” 6 Aria Jisasnawanaman baraen namudok. Nakri, “Eikkanak douk adur ahudok yah um arpeshshunak shutik Iruhin um, adur eik doukbaugos um enyudok shiyagwreh adurinatin baraen um, aria douk shopunek adurbaugos um enyudok shupe wosik abomihih nyumneh um. Uwok umenen arpen tanyugipesh kupaihi yah aria nyunak nyutikeikin Yain uwe, uwok. Yah douk adur eikkanak. 7 Douk ipak padukem eik aria tawosik abom um, eikin Yain douk shopunekta pudukeman. Aria douk arigaha kweiponipak wosik pape padukeman aria patrunjurug.”

8 Aria Filip nakripan nakri, “Debeini,apak doukmadae mukrium enesh eshudokkupaishi uwe, uwok. Aria makri nyiyabi-gap Yain atun aria jurug.” 9 Aria Jisasnebeiman baraen nakri, “Filip, eik doukyani ipak mape roubi nyutob aria nyakdouk watak nyudukem eik uwe? Yakripen,eshudok arpesh shatik eik iri douk igashatik Yain. Aria nyak douk nyarige umwatak iyabigep Yain um maresh? 10 Nyakdouk atin nyunek bilip um enyudok eikyakri Yain nape eik aria eik yape ananaka? Baraen yakripepen iri doukmadae eikmeyoh urkummurumen aria ipe ikripepenuwe, uwok. Aria Yain douk napenyeiri nenek ananin mour aria nohur eikyakripep enyudok baraen. 11 Ipak doukpunek bilip um eik um enyudok yakri eikyape um Yain aria Yain nape eik um. Uwokum, ipakip urkwip watak purmaguk enyu-dok Iruhin atun neneken iri mour douk eikyape yeneken iri aria ipak punek bilip um

eik. 12 Adur atin yakripep. Enyudok arpendouk nyusuhw eikin baraen nyugipesheniri, ihinyumorimour eik yeneken iri, enyendouk shopunek ta nyuneken. Adur, enyenta nyunek debeinyi atin abom mour ny-ishagrakuk enyudok eik yeneken iri. Ummaresh? Eik douk ta inak itik eikinYain. 13 Maresh eshudok douk ipak punekbetenumesh um eikin nyeigur iri, eik doukta inekeshumep. Eik ananin nuganin in-ekesh namudok aria Yain ananin nyeigurta shutuken nyuto iruhw. 14 Aria maresheshudok douk ipak punek beten porigeum eikin nyeigur iri, eik douk ta in-ekeshumep.”

Jisas Nakri Ta Nushopoki Iruhin ananinMishin Nyunaki

15 “Douk ipak urkwip pakri punawashameik um, eikin baraen douk adur ta pusuwenpugipeshen wosik atin. 16 Aria ta inekbeten iyorik Yain aria ta watak nukepariEnyudok Enen douk ta Nyutaurumep umDodogowip iri. Nukepen aria ta nyuni ipakpupe ihih nyumneh. 17 Enyudok Nyutau-rumep iri douk Iruhin ananin Mishin douknyape um nyeyagwreh adurin atin baraeniri. Aria arpesh douk shapeum shenekyoweihi amnabih aih iri ta mare shuraennyupenyesh uwe, uwok. Um maresh? Es-hesh douk madae shutrin aria shuduke-men uwe, uwok. Aria ipak douk paduke-men. Enyen douk nyani ipak pape ariata nyuwish nyupenyep. 18 Eik douk taikwutipokuk inak aria tamare ikutipuk pu-peik kabi douk yaruhish batowish um uwe,uwok. Ta wata itanam-umepari. 19 Mareroubi um uwe aria arpesh douk shapeumshenek yoweihi amnabih aih atin iri tamare wata shutik eik uwe, uwok. Aria ipakwosik ta putiwe. Eik douk ta yakitak yapewosik abom ihih nyumneh aria ipak shop-unek ta adur pupe ihih nyumneh. 20 Ariaahudok nyumnah hutogurum, um she igokaria watak ikitakumori, shagok um, ipakta pudukemesh pukri eik douk yape eikinYain, ipak pape eik aria eik yape ipak.21 Eshudok arpesh douk shusuhw eikindodogowinyi baraen shugipeshen wosikiri, eshudok arpesh douk adur urkwippakri punawasham eik. Aria eikin Yainta adur urkum mukri munawasham eshu-dok arpesh. Aria eik shopunek ta urkum

Page 213: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 14:22 210 JON 15:5mukri munawasham eshudok arpesh ariata itogur iyabigesh eik kanak um adurshudukeme.”

22 Jisas nakri namudok aria Judas nakri,“Debeini, namudok mumam namudok umnyakri nyutogurum apak atapish arpesharia shapeum shenek ehudok amnabihyoweihi aih iri nyakri uwok um nyiyabignyak um eshesh?” Anudok Judas doukmadae anudok douk Judas Iskariot uwe,uwok.

23 Aria Jisas nawanaman baraen nakri,“Eshudok arpesh douk eshesh urkwip adurpakri punawasham eik iri, eshesh doukta shusuhw eikin baraen aria shugipeshenwosik. Aria eikin Yain anan douk taurkum mukri munawasham eshesh. Ariaeik ini Yain ta unaki uni eshesh mupe ihihnyumneh. 24 Eshudok madae urkwip pakripunawasham eik iri douk madae shusuhweikin baraen shugipeshen uwe. Aria enyu-dok baraen douk pemneke yeyagwrehen iridouk madae iyagwreh enen eikin baraenuwe, uwok. Eik douk yeyagwreh eikin Yaindouk neshopoke yanaki iri ananin baraen.

25 “Enyudok ihinyumorim baraen doukwatak yani ipak mape aria yakripepen.26Aria enyudok Iruhin ananinMishin doukenyudok douk ta nyutaurumep dodogowipiri. Eikin Yain ta nishopoken nyunakmorieikin nyeigur. Enyen nyunaki ariata nyiyabigep ihinyumorim enenyenenpudukemen. Enyen tawataknyuhur ipakipurkwip aria ipak ta watak urkwip purumenyudok ihinyumorim baraen douk eikyakripep um. 27 Eik ta ikwutipokuk inak,aria ehudok aih um shape wosik aparuhhor wosik um douk ehudok ikepehuk.Ehudok aih adur eikih aria douk ehudokyekepehuk. Eik madae ikep ehudok aihkabi arpesh shapeum shenek amnabihatih aih iri ta shukepeh um uwe, uwok.Namudok aria ipakish mishish douk mareyowesh pukri punogugur uwe, uwok.28 Ipak douk pemneke yakripep yakri,‘Eik ta ikwutipokuk inak aria ta watakitanam-umepari.’ Douk ipakip urkwipadur pakri punawasham eik akure, ipakta punadudareh um enyudok eik inak itikYain. Um maresh? Anan douk debeinineshagrakuk eik. 29 Enyudok ihinyumorimbaraen watak nyutogur uwe aria doukyakripepumen. Namudok aria nuhut

abudok nyutob enyen nyukri nyutogur obinyutob, ipak douk ta punek bilip um eikpukri eik yakripepuguk adurinyi baraen.30Eik tamarewatak ini ipakmupe roubi ummiyagwreh sabainyi baraen shopunekuwe,uwok. Um maresh? Debeini um agundokatap iri douk hurukatin um nunaki. Anannunaki, aria ta mare dodogowin umnunek enesh eshudok um eik uwe, uwok.31 Aria eik yakri agundok atapish arpeshta shudukemesh um agundok eik doukadur urkum manawasham eikin Yain. Ariashopunek yakri shudukemesh um enyudokyeneken iri douk Yain nakripe ananindodogowinyi baraen aria douk yeneken.Aria ipak douk kitak mukutukuk agundokba munak.”

15Jisas Nakri Anan Douk Adurinyi Rowog

Wain1 Jisas watak shopunek nakri, “Eik douk

enyudok adurinyi rowog wain. Aria eikinYain douk anudoknenekmournumunagu-dok wainig nubarig iri. 2 Ihish nyeiguhwdouk shato iruhw eik enyudok rowog wainaria madae enep shuruwep piresh iri uwe,anandouknatupeshuk. Eshudokdouk shu-ruwep peiresh iri, anan douk nagamoheshnagapeshesh neshuru banesh um watasabaipi shuruwep pir. 3Aria douk namudokatin. Enyudok baraen eik yakripepen iridouk nyape ipakiruh aparuh aria nyenekeppatogur yopipari. 4 Ipak ta adur puto-gur punasusuhw pupe eik aria eik shop-unek ta adur itogur inosusuhw ipak. Enennyeigur enyen kanak tamare shuruwep piruwe, uwok. Aria douk enyudok nyeigurnyanasuhw enyudok rowog wain um, ariaenyen douk wosik shuruwep ta pir. Ariadouk namudok atin. Aria ipak mare puto-gur punasusuhw eik aria pusuhw eikinbaraen dodog pugipeshen um, ipak kanakta mare dodogowip um punek yopihi aihuwe, uwok.

5 “Eik douk enyudok rowog wain ariaipak douk nyeiguhw. Namudok aria arpendouk nyutogur nyunasusuhw eik aria eikitogur inasusuhw enyen iri, enyen douk tanyunek sabaihi yopihi aih aria yopuguniworigun. Aria douk ipak mare putogurpunasusuhweik um, aria ipak douk tamaredodogowip um punek enen yopunyi mugu

Page 214: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 15:6 211 JON 15:22uwe, uwok. 6 Enyudok arpen douk madaenyutogur nyunasusuhw eik aria madaenyusuhw eikin baraen dodog nyugipesheniri uwe, eikin Yain ta nenekeshumenkabi douk natupok enen nyeigur enyu-dok rowog wain aria nunyubukuk ba yarinum. Aria enyudokmori nyeigur doukta shutorumen shunyubukuk atugun ariashuwashennyubuhuknyihhanuum. 7Ariaipak patogur panasusuhw eik aria eikinbaraen nyupe ipak um, aria abudok nyutobipak punek beten porige um eneshenesheshudok ipak pakripe-umesh iri, aria aduratin, eshudok ta shutogur-umep kabi doukipak penek beten porige um. 8 Aria doukipak punek sabaihi yopihi aih um, arianamudok arpesh ta shutrip aria ta shutukeikin Yain ananin nyeigur nyuto iruhw.Punekesh namudok aria arpesh ta shutripshukri ipak douk adur pagipesh eik iri.

9 “Eik douk urkum makri munawashamipak kabi douk eikin Yain anan urkummakri eik um. Eikim urkum makri mu-nawasham ipak aria ihih ipak urkwip taadur purum enyudok. 10 Aria douk ipakpugipesh eikin baraen adur atin um, ariaeikim urkum ta mukri munawasham ipak.Aria ihih ipak ta urkwip purum enyu-dok aria ta pupe wosik. Kabi douk eikyagipesh eikin Yain ananin dodogowinyibaraen aria ananim urkum mukri man-awasham eik aria eik urkum mukri mu-rum enyudok yape wosik um. 11 Eik doukyakripep enyudok baraen. Um maresh?Eik adur yakri ipak ta purao ehudok eikihaih um yanadudareh um hupeyep. Na-mudok aria ipak ta pupe um punadudarehpuriguk. 12 Eikin dodogowinyi baraendouk enyudok. Ipak atin atin ipakip urk-wip douk pakri punawasham ipak pini ku-paishi arpesh kabi douk eik urkum makrimunawasham ipak um. 13 Ehudok aihum enen arpen urkum adur mukri mu-nawasham enyenyish arpesh aria nyu-gok um nyutaurumesh um, enyudok douknyishagrakuk ihihmorim aih um urkwippakri punawasham kupaishi um. 14 Ariadouk ipak adur pusuhw eikin baraen dodogpugipeshen um, aria ipak douk eikisharpesh. 15 Douk eik ta mare wata ihwareppeneme mour meyoh iri uwe, uwok. Ummaresh? Arpen nyenekmour umenyenyindebeini, enyen douk madae nyudukemen

atin uwe enenyenen enyenyin debeininakri um nuneken iri uwe, uwok. Ariadouk, eik ta wata ihwarep eik kanak eikisharpeshim meyoh. Um maresh? Ihinyu-mori eikin Yain nakripe-yenyi baraen doukyakripepen yeyaten. 16 Ipak douk madaepunagraeh eik uwe, uwok. Eik yanagraehipak um adur punek sabaihi yopihi aih ariayopuguni worigun. Aria ehudok yopihiaih ta adur hupe namudok atin. Namudokaria eikin Yain ta nukep ihishmori doukipak puhur eikin nyeigur nyuto iruhw ariaporiganum nukepesh iri. 17 Dodogowinyibaraen eik yakripep um pugipeshen iridouk enyudok. Ipak atin atin urkwip doukpakri adur punawasham ipak pini ihisharpesh.”

Eshudok Atapishi Arpesh Ta ShunenemHorik HorinUmEshesh Douk Shagipesh Jisas Iri

18 “Aria arpesh douk shapeum shagipeshehudok amnabih yoweihi aih iri shukepagabus aria shenenem horik horin um,ipak aria pudukemesh um eshesh douksharik sheke agabus eik aria shenenemhorik horin um eik shopunek. 19 Ariaipak pakri pugipesh enyudok douk esheshshapeum sheneken iri um, aria esheshipurkwip douk ta shukri shunawashamshukri ipak douk esheship iri. Aria eik doukyanagraehepum pupe eikish arpesh ariaipak douk mare pugipesh ehudok amnabihaih uwe, uwok. Namudok aria eshesh doukshakri uwok um ipak aria shape shenekhorik horin um ipak. 20 Ipakip urkwip doukta purum enyudok baraen douk nubokadaeyakripepen iri. Baraen enyudok. ‘Armannenek mour meyoh um kupaini armaniri, anan douk madae nishagrakuk ananindebeini uwe, uwok.’ Aria douk namudokatin. Eshesh douk shenek enenyenen umeik ipakin Debeini aria ipak shopunekta shunekep enenyenen. Aria shopunekta eshesh shumnek eikin baraen akure,ipakin shopunek ta shumneken ariashugipeshen. 21 Enyudok yakripep umdouk ta shunekenyumep. Um maresh?Ipak douk eikip pagipesh eik aria esheshdouk madae shudukem anudok neshopokieik yanaki iri uwe, uwok. 22 Aria eikdouk madae ibuhi agundok atap ariaikripesh Iruhin ananin baraen shumnekenakure, Iruhin ta mare nukri baraen

Page 215: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 15:23 212 JON 16:13nyupenyesh um shenek enesheneshyoweishi inahos uwe, uwok. Aria eik doukyabuhi yakripeshen shemnek aria yahdouk wokesh um shukri shunabeshuk umeneshenesh shenekesh iri yoweishi um.23 Eshudok arpesh douk shakri uwok umeik aria shenek horik horin um eik iri,eshesh douk shopunek shakri uwok umeikin Yain aria shenek horik horin umananshopunek. 24 Eik yenek enenyenen Iruhinatun neneken iri mour douk riguk madaeenen arpen nyuneken iri uwe nyatoguraria shatrin. Aria eshesh douk shatik eikyeneken nyatogur aria shakri uwok ariashenenem horik horin um eik yani eikinYain shopunek. Aria douk adur, um eikmare inek enyudok mour shutrin akure,aria Iruhin ta mare nukri eshesh doukshenek yoweishi inahos aria ta mare adurnunemesh debeinyi baraen uwe, uwok.25 Enyudok douk sheneken nyatogur umenen baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri nyatogur adurin atin. Baraen enyudok.‘Baugenyum baraen uwok enen uwe, ariashakri uwok um eik. Sheneme horik horineik meyoh.’

26 “Aria nuhut biyen enyudok Nyutau-rumep um Putogur Dodogowip iri ta nyu-naki. Enyen douk Iruhin ananin Mishindouk nyeyagwreh adurin atin baraen iri.Enyen douk nyani Yain shape aria tanyunaki. Enyen douk nyani Yain nyapearia ta ishopoken nyukutun-uguk nyunaki.Ta nyunaki aria nyukripep sabainyi eikinbaraen. 27 Aria ipak douk shopunek tapukripesh eikin baraen. Um maresh?Riguk watak sagomatin yohur enyudokmour obi nyutob arigaha douk, ipak doukpagipesh eik aria patiwe aria padukemesh.”

161 Jisaswatak apa nakripesh baraennakri,

“Eik douk yakripep enyudok sabainyibaraen um yakri ipak mare pukutukukeik uwe, uwok. 2 Aria ta shukrip ipakum pukutukuk eshesh Juda shanotorumshape sheneyagwreh baraen-ogwi urusagputogrukuk aduk um mare punameshpunek lotu. Aria nyutob ta butogurum enesh arpesh ta shep pugok iri tashunek urkum shukri eshesh wosik shenekIruhin ananin yopunyi mour. Aria uwok.3 Ta shunemep enyudok um maresh?

Eshesh douk madae shudukem eik aka,shudukem eikin Yain uwe, uwok. 4 Eikdouk yakripep enyudok um abudok nyutobshukri shunemep enyudok obi nyutob, ariaipak ta urkwip purum pukri eik douk yarikyakripep debeinyi baraen um enyudok.

Mour Douk Iruhin ananin Mishin TaNyuneken Iri

“Riguk watak sagomatin um yakitak uminek mour um douk madae ikripep enyu-dok baraen uwe, uwok. Um maresh? Eikdouk watak yani ipak mape. 5 Aria douk,eik ta inak itik anudok douk neshopoki eikyanaki iri. Aria ipak douk madae anannorige um agundok ta eik inak um uwe,uwok. 6 Aria eik yakripep enyudok baraenum ta inak um. Namudok aria ipakishmishish douk yowesh abom. 7 Aria aduratin yakripep. Eik ikutukuk ipak pupeikinak um, enyudok douk wosik um itaurumipak. Aria douk eik ikri mare inak um,aria enyudok Nyutaurumep iri ta marenyunak-umepari uwe, uwok. Aria douk eikinak um, eik douk ta ishopokenyi nyunakinyuni ipak pupe aria nyutaurumep. 8 Ariaabudok nyutob Enyen nyunaki obi nyutob,Enyen douk ta nyiyabigesh agundok at-apishi arpesh um yoweishi inahos douk es-hesh madae shudukemesh uwe aria shapeshenekesh um. Shopunek ta nyuwormeshbaugos nyiyabigesh yopuhi aih huni agun-dok Iruhin ta nunekemesh debeinyi baraenum shenek yoweishi inahos um. 9 Enyendouk ta nyiyabig arpesh aria shudukemeshum eshesh douk shenek yoweishi inahos.Um maresh? Eshesh madae shunek bilipumeik umuwe. 10Aria Enyen nyuwormeshbaugos nyiyabigesh yopihi aih. Umummaresh? Eik ta inak itik eikin Yain ariaipak ta mare watak putiwe uwe, uwok.11 Aria Enyen ta nyunaki nyiyabigesh umagundok Iruhin ta nunekumesh debeinyibaraenumesheshish yoweishi inahos. Ariashudukemesh um eshesh yoweishi arpesh.Um maresh? Iruhin douk nenekuman de-beiti kwot Satan douk debeini um enenye-nen um ahudok atapih aih iri.

12 “Eik sabainyi baraen douk yakriikripepumen iri. Aria douk ta ikripeparia ta mare pudukemen uwe, uwok.Namudok aria ta mare ikripep. 13 Ariaabudok nyutob enyudok Iruhin ananin

Page 216: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 16:14 213 JON 16:29Mishin douk nyeyagwreh adurin atin irinyunaki obi nyutob, Enyen ta nyiyabigeparia pudukem ihinyumori adurinyi baraen.Enyen ta nyunaki aria ta mare nyuwerehenyen atin aria nyiyagwreh enen baraenum enyen kanak uwe, uwok. Aria tanyukripep enyudok baraen douk nyemnekIruhin nakriyen iri. Aria ta nyukripep umeshudok ta kweipon shutogur iri. 14 Enyendouk ta adur nyutuk eikin nyeigur nyutoiruhw um agundok nyiraouri eikin baraennyunaki nyukripep um. 15 Eneshenesheikin Yain nagremesh iri douk eikishi atish.Namudok aria douk yakripep yakri Iruhinananin Mishin ta nyukripep baraen douknyemnek eik yakripen um.

Amam Disaipel Amamiruh Aparuh TaYoweruh Aria Ta Watak Hunadudareh

16 “Banab nyutob meyoh aria ipak tamare watak putrue uwe, uwok. Inakuk ariata mare roubi um aria ta watak itanamoriputiwe.” 17 Namudok aria anam ananimum disaipel hatanam hanasorim um hakri,“Baugenyum enyudok baraen umnakri ba-nab nyutob meyoh apak ta mare watakmutrun aria mare roubi um ta watak nu-tanamori mutrun um douk nyakri maresh?Aria shopunek nakri apak ta mare mutrun.Um maresh? Anan douk ta nunak nutikananin Yaken.” 18 Amam hape hanasorimhakri, “Baugenyum enyudok baraen umnakri banab nyutob meyoh um douk adurnyakri maresh? Apak madae mudukemenuwe, uwok.”

19 Jisas natrum aria nadukemesh umamam douk hakri horigan. Namudok arianakripam nakri, “Eik douk yakri, ‘Banabnyutob meyoh ipak ta mare watak putiwe,uwok. Aria ta mare roubum aria ta watakitanamori putiwe.’ Ipak douk pape pana-sosorim um pakri pudukem baugenyumenyudok baraen eik yakriyen iri aka, uwok?20 Adur atin yakripep. Ipak ta aparuhyoweruh pureh punokwukri atin um ehu-dok yoweihi aih shenekeh um eik. Ariaarpesh shapeum shagipesh atapih yoweihiaih iri ta shunadudareh. Ipak ta aparuhyoweruh, aria agundok aparuh yoweruhum ta wata hunak huwishuk aria ta watakpunadudareh puriguk abom. 21 Abudoknyutob onok armatok kwupe kwabirak umkwubanuh kubuki batowin obi nyutob,okwokwihw apahw douk yowehw. Um

maresh? Okwokwib nyutob um kumnekeriger um douk batogur. Aria abudok nyu-tob okwok kwubanuhuk kubuki batowinum jurug, aria okwokwim urkum ta marewatak mur um arudok eriger uwe, uwok.Um maresh? Okwok douk kwabanuhkwobuki batowin nyatogur nyape agundokatap aria kwanadudareh. 22Aria ipak douknamudok atin. Douk abudok nyutob ipakibum ipakish mishish yowesh um. Aria eik tawatak itanamori itrip aria ipakiruh aparuhta wata adur um hupe wosik aria punadu-dareh abom. Aria ta mare enesh arpeshshunaki shukri uwok um agundok ipakta punadudareh puriguk um uwe, uwok.23 Abudok nyutob bukri butogur obi nyu-tob, ipak ta mare porige enen baraen uwe,uwok. Adur atin yakripep. Eikin Yain tanukep maresh eneshenesh eshudok ipakporigan um nukepesh um eikin nyeigur iri.24 Riguk arigaha douk, ipak douk madaeporig Iruhin um nukep enesh eshudok umeikin nyeigur uwe, watak. Ipak douk pori-gan um, aria ta nukepesh. Namudok ariaipak ta punadudareh puriguk abom.”

Jisas Nenek Uhwin Um Eneheneh Um Ehu-dok Yoweihi Aih Arpesh Shape Agundok AtapIri Shenekeh Iri

25 “Douk enyudok sabainyi baraen doukeik yape yakripepen wobuwobren atin.Aria nyutob ta butogur um eik ta marewatak ikripep wobuwobren um uwe, uwok.Aria ta watak adur iwerehenyumep ariaikripep um eikin Yain um pudukemanwosik. 26 Aria abudok nyutob bukri buto-gurum, ipak kanak ta punek beten porigeikin Yain um eikin nyeigur. Eik doukmareikripep um eik kanak ta iyorik Yain um tanutaurumep uwe, uwok. 27 Um maresh?Eikin Yain anan kanak douk urkum man-awashamabomum ipak. Anandoukurkummanawasham ipak um maresh? Ipak douknubokadae urkwip panawasham eik ariashopunek penek bilip pakri adur eik doukyani Iruhin wape iri aria yanaki. 28 Adur,eik douk yani Yain wape iri aria seiwokyakutunuguk yanakmori agundok atap.Aria douk, eik ta watak ikutukuk agundokatap aria watak itanam inak itrun.”

29 Aria apak ananim disaipel memneknamudok aria makripan makri, “Adur,

Page 217: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 16:30 214 JON 17:12douk nyak nyowerehumap baraen yop-ugunum abom aria madae nyukripapwobuwobren atin uwe, uwok. 30 Doukapak madukemesh um nyak douk adurnyadukem ihishmorim eshudok. Ariaenen arpen nyukri nyorigen enen baraenobi nyutob, enyen douk watak nyorigenuwe, aria nyak douk iganigadae nyadukemenyudok baraen enyen nyakri nyorigenyu-men iri. Apak douk matik namudok ariamenek bilip makri nyak douk nyani Iruhinpape iri aria nyanaki.”

31 Jisas watak nabeimam baraen arianakri, “Aria riguk arigaha douk ipak penekbilip um eik aka, uwok? 32 Ipak pum-nek. Nyutob ta butogur aria douk abu-dok batogur jurug. Um ipak ihishmorimta shihiyahep aria pukutukuk eik atuweipeik. Aria ipak ta puruwok punak atunatunuk, punak um ipakirub warub sisigukatin. Aria douk ta mare eik atuwe ipeikuwe, uwok. Um maresh? Eikin Yaindouk nani eik wape. 33 Eik douk yakripepenyudok baraen um yakri ipak adur pupeputogur putoruh eik aria aparuh hupewosik abom. Eshudok atapishi arpesh tashunekep enenyenen aria ta purao debeirieriger. Aria ipak mare punogugur uwe,uwok. Ipak adur ta piyotu dodogowip atip.Eik douk yenek uhwinyum ehudok atapihyoweihi aih jurug.”

17Jisas Nenek Beten Um Nataurum Ananim

Disaipel1 Douk Jisas nakriyuk enyudok jurug

aria napuhur natik iruhwheven aria nenekbeten nakri, “Eikin Yain, abudok nyutobum eik igok um abudok batogur. Aria nyaknyutuk eikin nyeigur nyuto iruhw um eiknyakin Nuganin shopunek ta ituk nyakinnyeigur nyuto iruhw. 2 Um maresh? Nyakdouk nyeke enyudok big um ipe debeiweiri um ihishmorim arpesh um itaurum es-hudok arpesh douk nyak nyekeyesh iri umshupe wosik abom ihih nyumneh. 3 Ariabaugos um agundok shupe wosik abomihih nyumneh um douk namudok. Es-hesh shudukem nyak atin douk adurinatun Iruhin aria shudukem eik Jisas Kraisdouk nyak nyeshopoke yanaki iri. 4 Eikyenek enyudok mour yeyaten, douk nyak

nyeshopokei um inaki ineken iri. Yenekendouk agundok atapishi arpesh shatiwearia shatuk nyakin nyeigur nyato iruhw.5 Yain, nyak douk watak nyunek agundokatap uwe, aria eik douk yani nyak wapearia nyeke debeinyi nyeigur nyeneke aduryatogur dodogoiwe um lait abom. Ariadouk eik yakri nyak wata nyuke enyudokatin debeinyi nyeigur nyuneke adur itogurum lait abom kabi riguk aria sagomatinnyekeyen um.

6 “Aria eik yowereh nyak um amu-dok armam douk nyak nyekeyam iri umagundok atap. Amudok amam agun-dok atapim. Amam douk nyakim armamaria douk nyako eikam. Nyekeyam arianyakin baraen douk hasuwen hagipeshenwosik. 7 Aria douk amam hadukemeshum ihishmori eshudok nyak nyekeyeshiri douk nyakish atish. 8 Baraen nyaknyakripeyen iri douk yakripam aria ha-suwen hadukemesh hakri adurin. Hakririguk eik adur yani nyak wape iri arianyeshopoke yanaki. 9 Aria eik doukyenek beten yarigenyum nyutaurumam.Madae inek beten iyorigenyumnyutaurumarpesh douk shapeum shenek ahudok at-apihi yoweihi aih iri uwe, uwok. Eik yenekbetenumnyutaurumamudok armamdouknyak nyekeyam iri. Um maresh? Amamdouk nyakim. 10 Ihishmorim nyakishiarpesh douk eikishi. Aria ihishmorimeikishi arpesh douk nyakishi. Aria ku-paishi shatik eshudok ohwakishi arpesharia shadukemesh um agundok eik adurdodogoiwe atuwe aria shatuk eikin nyeigurnyato iruhw um. 11 Aria douk eik hu-rukatinyum ikutukuk agundok atap inakuini nyak upe. Aria amam ta hupeik agun-dok atap. Aria eikin adurin yopuyopuniYain, eik yakri nyak nyutaurumam abomaria amam hupe dodogowim um nyakindodogowinyi nyeigur douk nyak nyekeyeniri. Nyutaurumam um amam adur hupeatun arman meyoh kabi ohwak wanaboumwape atun arag um. 12 Abudok nyutob eikyani amam mape um, eik douk yape yey-oham yataurumam hape wosik um nyakindodogowinyi nyeigur douk riguk nyaknyekeyen iri. Yape yatatapam aria madaeanan nunakrebe-iguk uwe. Aria anudokatun douk ta nunak um yoweiburi wabur

Page 218: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 17:13 215 JON 18:1hel iri atun ta nunakrebe-iguk. Anandouk nunakrebe-iguk um enyudok baraennyetem nyakik Buk iri nyutogur adurinatin.

13 “Aria douk eik ta watak inaku ininyak upe. Douk namudok aria douk watakyape agundok atap aria yakripam enyu-dok baraen. Yakripam um amam hum-nek aria amamiruh aparuh hupe wosikabom hunadudareh huriguk kabi douk eik-ihw apahw hwape wosik hwanadudarehum. 14 Eik yakripam nyakin baraen ariaagundok atapishi yoweishi arpesh doukadur shatogur horik horin um amam. Ummaresh? Amam madae hugipeshesh umhunek ehudok atapih yoweihi aih uwe,uwok. Hagimeh kabi eik madae igipeshehmunekeh um uwe, uwok. 15Aria eik madaeiyorigen um nyurao amudok armam huku-tukuk agundok atap uwe, uwok. Ariaeik yarigen um nyatatapam um yoweiniarman um mare nununum. 16 Aria eikmadae igipesh agundok atapish arpesh ummunek eneshenesh agundok yoweishi in-ahos um ehudok atapih yoweihi aih uwe,uwok. Aria amudok shopunek douk namu-dok atin. Amam douk madae hugipesheshuwe, uwok. 17Enyudoknyakin baraen doukadurin atin abom. Aria eik douk yakrinyak nyuweshik nyakin baraen nyupe nu-mun amamiruh aparuh um amam ta hupenyakim yopumi armam atum. 18 Aria eikdouk yeshopokamumhunak agundok ataphunek eikin mour. Yeshopokam um hunakhuneken kabi riguk eik yani nyak wapeiruhw aria nyak nyeshopoki eik yanakiagundok atap aria yenek nyakin mour um.19 Eik douk yakri itaurum amam aria ikeneik kanak um adur itogur nyakiwe atuweabom. Yenekesh namudok umamam shop-unek adur umhutogur nyakim atum abom.

Jisas Nenek Beten Narig Iruhin Um Nutau-rum Ihishmorim Arpesh Shagipesh Anan Iri

20 “Aria eik douk madae inek beten iy-origenyum nyutaurum amudok eikim di-saipel atum uwe, uwok. Eik shopunekyenek beten yarigenyumnyutaurum eshu-dok arpesh douk ta anah nyumnah shum-nek nyakin baraen amam hukripesheniri aria shunek bilip um eik iri. 21 Eikyarigenyum eshesh ta adur shupe atisharpesh. Yain, yakri shupe kabi nyak nyape

eik, eik yape nyak aria wanaboum watoguratun arag um. Yakri adur um shunakropum shupe kabi ohwak um agundok at-apishi arpesh shutrish aria shunek bilipshukri eik douk nyak nyeshopokei ariadouk yanaki. 22Aria eik douk yekesh enyu-dok atin dodog nyani debeinyi nyeigurdouk nyak nyako eik um. Yekeshen umeshesh adur shupe atish arpesh kabi ohwakwanaboum wape atun arman um. 23 Nyaknyape eik aria eik douk yape eshesh umeshesh adur shutogur atish arpesh abom.Shunekesh namudok um agundok atapishiarpesh ta shudukemesh shukri eik douknyak nyeshopoke yanaki. Aria shopunek tashudukemesh um nyak douk urkum man-awasham eshesh kabi nyak urkum man-awasham eik um.

24 “Yain! Seiwok nyak watak nyunekagundok atap uwe aria nyak douk adururkum makri manawasham eik. Namu-dok aria nyeneke yatogur lait abom ariayatogur dodogoiwe atuwe. Douk namu-dok aria douk yakri eshudok arpesh nyaknyekeyesh iri douk shunaku shuni eikmupe agundok eik yapeum. Yakri mupearia shutik agundok douk eik adur yatogurlait abom um aria dodogoiwe atuwe um.25 Eikin yopuni adurin Yain, agundokatapishi arpesh douk madae shudukemnyak uwe, uwok. Aria eik douk yaduke-men. Aria eshudok eikishi arpesh shop-unek shadukemesh um eik douk nyaknyeshopoke yanaki. 26 Eik douk yowerehnyak um eshesh aria shadukemen. Ariadouk ta watak ipe ikripesh um esheshipurkwip adur pakri punawasham kupaishishini ohwak kabi nyak urkum makri man-awasham eik um. Aria ikripesh shopunekum eik kanak ta ipe eshesh um.”

18Judas Narauri Jisas Ananim Horim Nanaki

Neyabigam Um Jisas Aria Hasuwan HaranHanak

(Matyu 26:47-56; Mak 14:43-50; Luk 22:47-53)

1 Douk Jisas nenek beten narig Iruhinum jurug aria nani apak ananim disaipelmakitak mabimawish anat shokwuti banotshahwarat um Kidron iri aria manak ganiwobrehah. Gani wobrehah um banot douk

Page 219: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 18:2 216 JON 18:20anagos rowos shahwaragos um oliv iri sey-otu. Manak mawish aria mape agnudok.

2 Riguk Jisas nani apak ananim disaipelmanak mawish sabaihi agundok agusudokrowos oliv sataoum. Douk namudok ariaanudok Judas douk ta nuwereh Jisas umananim horim aria husuwan hunak honnugok iri douk nadukemagun. 3 Aria abu-dok wab amam debeimi pris hani Farisiheshopok anam soldia hani amudok anamheyoh Iruhin ananit debeiti urupat irihanak. Hakitak hehem nyihish lamhoshasuwesh, hasuhw bainatog gwani bura-wos aria Judas narikumam hanak. 4 Jisasdouk nadukemum sabainyi enyudok doukta nyutogur-uman iri. Douk hanak ariaanan nanak huruhuruk aria narigam nakri,“Ipak paurim amiapen?”

5 Aria amam hakri, “Apak maurim Jisasdouk nanaki wabur Nasaret iri.”

Aria Jisas nakri, “Eik douk enyudok wo.”Anudok Judas douk nuwereh Jisas um

husuwan hunak hon nugok iri douk nana-mam heyotu. 6 Douk hemnek um Jisasnakri, “Eik douk enyudok wo” aria watahatatigos hanak um agabus aria hanakhatu habuh hakus atap.

7 Aria Jisas watak shopunek narigamnakri, “Ipak panaki paurim amiapen?”

Aria amam hakri, “Apak maurim Jisasdouk nanaki wabur Nasaret iri.”

8 Aria Jisas nawanamam baraen nakri,“Iganigadae yakripep wo. Arman papepauriman iri douk eik atuwe. Aria doukipak paurim eik panaki um, ipak doukpusuhw eik atuwe. Amudok pukutumukhunak.” 9 Anan douk nakri enyudokbaraen um enen baraen riguk anan kanaknakriyen iri nyutogur adurin atin. Baraenenyudok. “Yain, eik madae idiguk anan umamudok armam douk nyak nyekeyam irinunak nuwishuk uwe, uwok.”

10 Saimon Pita douk noruki anat bainatneyotu agundok. Douk natukoti atinnatupok Markus ananin yopunyi rogurehahih atah tukarah. AnudokMarkus douknenek mourum debeini pris iri. 11 Jisasnatik namudok aria nakrip Pita nakri,“Rukuk bainat agundok iganigadae ny-atukatmori. Nyak nyakri eik ta mare isahenyudok amaen douk eikin Yain nakri umta inyusah iri aka, uwok?”

Amam Soldia Harao Jisas Hanak Um Anas

12 Aria amudok soldia hani amamin de-beini soldia hani amudok iganigadaeheyohIruhin ananit debeiti urupat iri hasuhwJisas howeshikan. 13Howeshikan aria harikharanum Anas. Anas ananin nugawinenKaiafas douk nape debeini pris abom umenyudok kwar. 14 Anudok Kaiafas, rigukdouk nakrip eshesh Juda esheshimdebeiminakri enyen douk wosik um atun armanmeyoh nugok um nutaurum ihishmorimarpesh.

PitaNakri AnanMadaeNudukem JisasUwe(Matyu 26:69-70; Mak 14:66-68; Luk 22:55-

57)15 Douk hasuhw Jisas haran hanak aria

Pita nani anudok anan disaipel hagipeshanhanak. Anudok anan disaipel, doukadur debeini pris nadukeman wosik.Douk nadukeman namudok aria ananadur neirum Jisas hawish numun anudokdebeini pris ananig ahwog. 16 Amamhawish aria Pita neyotukuk aduk wit.Aria anudok disaipel douk adur debeinipris nadukeman wosik iri watak natanamnakrip okwudok armatok kweyoh wit iri,aria narao Pita hawish.

17 Hawish aria okwudok armatok kwarigPita kwakri, “Aria nyak douk shopunekenenyum Jisas ananin disaipel?”

Aria Pita nakri, “Uwok, eik uwok.”18 Agagun douk nyumanugos-igun aria es-hesh shenekmour agnudok iri shani amamheyoh Iruhin ananit debeiti urupat irishautig eneh nyih aria sheyotu shersharihum hiyokesh. Aria Pita douk shopuneknanamesh sheyotum nyih hiyokan.

Debeini Pris Nemnek Jisas Ananit Kwot(Matyu 26:59-66; Mak 14:55-64; Luk 22:66-

71)19 Aria abudok nyutob, anudok de-

beini pris nape narig Jisas. Nariganum apak ananim disaipel mani enyudokbaraen douk nape nenek skulum arpeshum. 20 Aria Jisas nakripan nakri, “Eikyakripesh eikin baraen ihish arpesh yopu-gunum atugun. Eik adur yenek skulumeshgani numun apak Juda mawish mapemeyagwreh baraen-ogwi urusag gani nu-mun um narub agundok Iruhin ananit de-beiti urupat tataoum. Yakripeshen agun-dok ihishmorim Juda douk manaki man-torum um. Eik douk madae ibeshuk enen

Page 220: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 18:21 217 JON 18:36baraen ikripesh shokubur anabik uwe,uwok. 21Nyak nyarig eik um maresh? Ny-orik eshudok douk shemnek eikin baraeniri shukripen. Eshesh douk adur shaduke-men um eik yakripeshen iri baraen.”

22 Douk Jisas nakri namudok aria ananneyoh Iruhin ananit debeiti urupat irinabowan popaeshohos. Aria nakri, “Nyakmare nyukripan baraen debeg atin umanudok debeini pris uwe, uwok.”

23 Aria Jisas nebeiman baraen nakri,“Douk eik ikri enen madae adurin iriuwe baraen um, nyak nyukrip ihishmorimsheyotu agundok iri um enyudok baraendouk eik yakriyen iri. Aria douk eikmadae ikri enen adurin iri baraen uwe um,aria nyak douk nyae meyoh um maresh?”24Aria abudok nyutob Anas neshopok Jisasnanak um debeini pris Kaiafas obi nyutob,ahwudok maduhw douk haweshik Jisasananish roguhw um douk watak hwor.

Pita Wata Shopunek Nakri Anan MadaeNudukem Jisas Uwe

(Matyu 26:71-75; Mak 14:69-72; Luk 22:58-62)

25 Saimon Pita douk watak neyotu umnyih aria eshesh shani anan sheyotu irisharigan shakri, “Aria nyak douk shopunekenenyum Jisas ananin disaipel aka, uwok?”

Aria Pita nagiyagig nakri, “Uwok, eikuwok.” 26 Anan nenek mour meyoh umdebeini pris iri douk nani anudok iganigPita natupokan atah iri amam atup awirop.Douk anudok arman natik Pita aria narigannakri, “Iganigadae douk yatrin nyani Jisaspeyotu nubarig douk rowos oliv sataoum?”27 Pita watak shopunek nagiyagig anahshopunek aria ahudok atuh owot adur tak-itak tape teyagwreh.

Sharao Jisas Um Pailat Douk Nape Debeinium Gavman Um Judia Iri

(Matyu 27:1-2, 11-14; Mak 15:1-5; Luk 23:1-5)28 Aria ruhur atin eshesh Juda shakitak

shakutukuk Kaiafas ananit urupat sharaoJisas shanak. Sharan shanak um Pailatdouk nape debeini um gavman um Judiairi ananit urupat. Agagun douk watak

ruhur aria shakri uwok um shuwishi nu-mun urupat uwe, uwok. Shakri ta shuwishiaria Iruhinnutrishnukri shanabosusih ariaeshesh ta mare shuwok agundok worigunPasova uwe, uwok. Namudok aria douksheyotuguk aduk.18:28 29 Douk namudokaria Pailat nakitak natograri aduk aria nar-igesh nakri, “Ipak douk pakri punekumanmaren baraen anudok arman?”

30 Aria eshesh Juda shakri, “Anan madaenunek enesh yoweishi inahos akure, apakta mare muranium nyak uwe, uwok.”

31 Eshesh shakri namudok ariaPailat nakripesh nakri, “Ipak meyohpusuwan aria punak punekuman baraen.Punekenyuman baraen kabi douk ipakinlo nyakrium puneken um eshudok doukshenek yoweishi inahos iri um.”

Aria eshesh Juda shakri, “Ipak Rompakriapak mare mubo enen arpen nyugok uwe,uwok.” 32 Eshesh douk shakri namudokum enen baraen riguk Jisas nakriyen umshon nugok nir rowog kruse um nyutoguradurin atin.

33 Aria Pailat wata natanam nanak naw-ish ananit urupat nape nasuhw kwotog umaria nahwar Jisas nawish. Nawish arianarigan nakri, “Nyak douk eshesh Judaesheshin king?”

34 Aria Jisas narigan nakri, “Enyudokbaraen douk nyak meyoh nyarige aka,uwok enesh shakripenyum eik aria douknyarige?”

35 Aria Pailat nebeiman baraen nakri,“Eik douk madae anan Juda uwe, uwok.Aria nyak nyenek maresh aria nyakishishani amam debeimi pris douk shasuh-wen sharaenyumori eik um imnek nyakitkwot?”

36 Aria Jisas nebeiman baraen nakri,“Agundok eik yape debeiwe-irium eikisharpesh um douk madae agundok atapishiarpesh apa shagime um uwe, uwok. Ariaeik ipe debeiweirium eshesh namudokakure, eshudok shenekume mour iri tashenek wanohw aria ta mare shusuhwe irishunaki shiyubuk eshesh Juda esheshis wisuwe, uwok. Aria agundok eik yape debeiweiri um eikishi arpesh um douk madae kabi

18:28 18:28 Pailat douk nape debeini um gavman iri nani ananishi, eshesh douk Rom. Aria eshesh Rom doukmadaeshugipesheh atih uwe ehudok aih douk eshesh Juda shagipesheh aria Iruhin ta nutrish aria nahwaresh yopishi umuwe,uwok. Douk namudok aria eshesh Juda shakri uwok um shuwishi anudok kupaibi amnabin ananit urupat aria Iruhinnutrish ba nukri shanabosusih iri uwe, uwok.

Page 221: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 18:37 218 JON 19:12

agundok atapishi arpesh apa shenekeshum uwe, uwok.”

37 Aria Pailat narigan nakri, “Namudokaria nyak douk anan king aka, uwok?”

Aria Jisas nakri, “Nyak nyakri wo, eikdouk king. Eikik amakek douk kweyubukiaria yanaki agundok atap um inek enyudokmour ikripesh adurin atin baraen. Ikripesharia sabaishi arpesh douk apa shagipeshadurinyi baraen aria ta shugipesh eikinbaraen.”

38 Aria Pailat narigan nakri, “Enyudokadurin atin baraen douk maresh?” Pailatnakriyuk namudok aria nakitak natogurnakrip eshesh Juda nakri, “Eik madaeiparug enesh anan nenekesh iri yoweishiinahos uwe, uwok. 39 Aria anah ipakpadukemoh iri aih douk namudok. Ihishkwarahos ipak penek agundok debeiguniworigun Pasova um, eik apa yakweshihanan nonoweshik nape shunuweshik-atiurupat iri natogur nanak meyoh. Douknamudok aria ipak pakri wosik um eikikweshih anudok ipak Juda ipakin kingnunak meyoh aka, uwok?” 40 Aria esheshshahwar debeg shakri, “Uwok, anudokuwok. Apak makri nyukweshihi Barabasnutogur-umapari.” Anudok Barabas anandouk apa nenek wanohw aria nakwuaruhatuh iri.

19Pailat Nakri Ta Shunek Nyilim Jisas Rowog

Kruse(Matyu 27:15-31; Mak 15:6-20; Luk 23:13-25)

1 Douk eshesh shakri namudok ariaPailat nakrip amam soldia habo Jisashaprukan onohw maduhw kabi margitum. 2 Haprukan maduhw um jurug, ariahadaresh anah pruwehwihw maduhwhadareshohw henekohw kabi anan kingananit hat um aria hahwemuman barag.Aria shopunek hanuguman anah ow-ishiborihi rupah. 3 Douk henekumaneshudok iyoh aria hanak hurukatin hakri,“Ruwahep, nyak eshesh Juda esheshinking” Hakripan namudok aria habowanpopaeshohos.

4 Douk amam hanum jurug aria Pailatwatak shopunek nakitak natograri anahshopunek aria nakripesh nakri, “Ipak tiki,eik douk ta iran nutograri aduk. Nutograriaria ipak kanak ta pudukemesh um eik

douk madae iparug enesh yoweishi inahosanan nenekesh iri uwe, uwok.” 5 Aria Jisasnakitak natograri. Natograri aria ahudokowishiborihi rupah douk hohurumanari.Pruwehwihw maduhw shopunek hwote-mori ananig barag aria natograri. Douknatograri aria Pailat nakrip eshesh Judanakri, “Ipak tiki! Arman douk anudok.”

6 Douk natograri aria amamdebeimi prishani amudok heyoh Iruhin ananit debeitiurupat iri hatrun aria hahwar debeg hakri,“Nek nyiliman rowog kruse! Nek nyilimanrowog kruse!”

Aria Pailat nakripam nakri, “Ipak kanakpuran punak punek nyiliman rowog kruse.Eik douk madae iparug enesh yoweishi in-ahos douk pakri anan nenekesh iri uwe,uwok.”

7 Aria eshesh Juda shawanaman baraenshakri, “Enen apakin lo seiwok Iruhinnakoguk Moses um douk nyakri, arpennyububunim um Iruhin iri douk shen nyu-gok. Aria lo douk nyakri apak douk monnugok. Um maresh, anan nakri anandouk Iruhin ananin nuganin.” 8 DoukPailat nemnek enyudok baraen aria adurnanogugur abom neshagrakuk agundokdouk narik nanogugur um. 9 Aria ananwata narao Jisas hawish urupat aria nari-gan nakri, “Nyak meiburi waburin?” Nar-igan aria Jisas madae nuwanaman baraenuwe, uwok.

10 Aria Pailat nakripan nakri, “Nyaknyakri uwok um nyuni eik wiyagwrehum maresh? Nyak douk nyadukemesh.Eik douk yarao big um wosik ikweshi-hen nyunak meyoh aka, ikripesh shuneknyilimen rowog kruse.” 11 Jisas nemnekaria nawanaman baraen nakri, “Nyak doukIruhinmeyohnakri wosik aria douk nyaraoenyudok big um nyasuwokuk eik. Ariaanudok douk narauri eik um nyak iri, anandouk adur nenek debeishi yoweishi ina-hos sheshagrakuk eshudok douk ta nyaknyunekesh iri.”

12 Douk Pailat nemnek enyudok baraenaria nape natrugun um anah yah um nuk-weshih Jisas nunak meyoh. Aria esheshJuda shahwar debeg shakri, “Douk nyaknyukweshih anudok arman nunak meyohum, aria nyak douk madae anudok de-beini um gavman um Rom iri Sisar ananin

Page 222: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 19:13 219 JON 19:27

arpenyin uwe, uwok. Meini arman douknukri anan nape king iri, anudok armandouk Sisar ananin horin.”

13 Douk Pailat nemnek enyudokbaraen aria narauri Jisas hatograri aduk.Hatograri aria nanak netem enyudokwagitur douk jas notem um aria napenasuhw kwotog um. Netem enyudokwagitur agundok douk shahwaragun um“Utabor Bakus Um.” Hibruin baraen doukshakri, “Gabata.” 14Aria ahudok nyumnah,eshesh Juda douk shape shenek redi umworigun um ruwahepih shunek agundokdebeiguni worigun Pasova. Aria douknyumnah hatogur oruhw, aun netemorokohun aria Pailat nakrip eshesh Judanakri, “Ipak tiki ipakin king!”

15 Aria eshesh wata shahwar debegshakri, “Bukanaguk! Bukanaguk! Punakpunek nyiliman rowog kruse!”

Aria Pailat narigesh nakri, “Ipak pakrieik inek nyiliman ipakin king nir rowogkruse aka, uwok?”

Aria amam debeimi pris hebeimanbaraen hakri, “Anudok douk madae apakinking uwe, uwok. Apakin king doukdebeini gavman Sisar atun!” 16 Doukshakri namudok aria Pailat nekesh Jisas umesheshis wis um shunak shenek nyilimanrowog kruse.

Amam Soldia Henek Nyilim Jisas NeirRowog Kruse

(Matyu 27:32-44; Mak 15:21-32; Luk 23:26-43)

Aria amam soldia harao Jisas hakutukukwabur hanak. 17 Hanak aria Jisas anankanak nasah ananin rowog kruse nanakum anag mihig. Agudok mihig doukgape kabi enen nyagok iri enyenyig baragum. Hibruin baraen douk shahwarag Gol-gota. 18 Douk hanak hakih aria amamsoldia henek nyilim Jisas neir rowog kruse.Shopunek henek nyilim biom armam heirwobuwobur aria Jisas neir orokohun.

19 Aria Pailat douk nowemori enenbaraen aria amam heshopen nyape krusedouk Jisas neir um. Baraen douk nyakrinamudok. Nyakri,JISAS DOUK NANAKI WABUR NASARETIRI, ESHESH JUDA ESHESHIN KING.

20 Aria sabaishi Juda shanaki shapeshatarih enyudok baraen. Um maresh?Agundok amam soldia henek nyilim Jisas

neir kruse um douk nape iri hurukatinmeyoh um abrudok debeiburi wabur. Ariaenyudok baraen, Pailat douk nenyembinyatin baraen. Nenyem eshesh Judaesheshin, Rom esheshin nyani eshesh Grikesheshin. 21 Aria eshesh Juda esheshimdebeimi pris hatrin aria hakrip Pailathakri, “Nyak mare nyunyem nyukri,‘Eshesh Juda esheshin king’ uwe, uwok.Nyak nyunyem nyukri, ‘Anudok armannakri anan douk eshesh Juda esheshinking.’ ”

22 Aria Pailat nakri, “Nyeneken, baraeneik yenyem iri douk nyupe namudok atin.”

23 Amam soldia henek nyiliman-agukum kruse ba iyoh, aria hanak hohurananih rupeh hasiyaeh hehubuk um nuba-tigunum. Hasiyaeh aria amam atun atunhonohur sisiguk atin. Aria amam hono-hur ananit routi siot shopunek. Atudoksiot doukmadae shutapeyat aria shukwropanabus apubus supe uwe, uwok. Atat doukshenekat iruhw aria tabuh tape namudoktabuh tatao amnab. 24Namudok aria amamsoldia heneyagwreh hakri, “Apak mare tamuworut uwe, uwok. Mubirak meyoh kabishabirak satu um aria anudok nenek uh-winyumat iri douk ta anan nunosuwat.”

Amam douk henekesh namudok umenyudok baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri nyutogur adurin atin. Baraen enyudok.“Eshesh shenesiyao eikih rupeh shanosuweharia shabirak kabi shabirak satuum shenek uhwinyum eikit siot.”

Aria amam soldia douk adur henekeshkabi enyudok baraen nyakrium.

25 Ono armago douk wanak weyotuharokatin um enyudok kruse Jisas nataurum. Owo douk Jisas ananik amakek kwaniokwokwik wawik wani Maria douk kworaoKlopas iri. Aria onok douk kupaikwiMaria shopunek douk kwanakiMakdala iri.26 Jisas natruguni natigi ananik amakekkwani anudok disaipel douk anan adururkum makri manawashaman iri sheyotuhurukatin. Aria nakripi amakek nakri,“Nanudok douk nyakin nuganin.” 27 Ariawatak nakrip anudok disaipel nakri, “Nok-wudok douk nyakik amakek.” Aria banababudok nyutob anudok disaipel nemneknamudok aria narao Maria shanak ariakwape ananit urupat.

Page 223: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 19:28 220 JON 19:42Jisas Adur Nagok(Matyu 27:45-56; Mak 15:33-41; Luk 23:44-

49)28 Aria Jisas douk nadukemesh um

ananin mour douk nyatuh. Aria nakri, “Eikabar bae.” Anan douk nakri namudok umnunek enen baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri nyutogur adurin. 29 Aria agun-dok, anap marup shukunip um nubutibariabar douk pakus. Douk amam soldiahemnek namudok aria hanak hohur enenspans19:29hesegwurin abrudok abar ari-gaha shuknin. Aria hatuken henyak anagshokugi akodiwok um hisop aria hatukennyato um Jisas ananit nokwatum nuwokabrudok abar. 30Douk Jisas nawok abrudokabar um jurug aria nakri, “Mour enyudoknyatuh.” Douk nakriyuk namudok ariabarag gabuh aria mishin nyakihuk arianagok.

Anan Soldia Nakwuman Burawog AgundokRabusinum Jisas

31 Aria ahudok nyumnah habo Jisasnani amudok anam biom armam um, es-hesh Juda douk shape shaurim worigunum ruwahepih shunek agundok debeiguniworigun um ahudok anah debeihi nyum-nah Sabat. Aria eshesh Juda douk shakriuwok um amam hir kruse ahudok de-beihi nyumnah uwe, uwok. Namudok ariashanak sharig Pailat um shunak shushuburamamigas aiyas. Shakri shushuburagasum hugok arigas aria shubreami shu-nak shurumam. 32 Douk shakrip Pailatnakri wosik aria amam soldia hanak hes-hubur amudok biom armam amamigasaiyas. Harik heshubur sagomin ananigasaria hanak heshubur anudok anan anani-gas shopunek. Amudok douk henek ny-ilimam hataur wobuwobur um Jisas iri.33 Douk heshuburuk amamigas aiyas iyoharia hanakum hushubur Jisas ananigas.Hanak aria hatik um anan douk nagok.Namudok aria amam madae hushuburananigas aiyas uwe, uwok. 34 Aria anansoldia nohur ananig burawog aria nadoragundok rabusinum Jisas. Nadron ariaahudok atuh owishibor bani abar shaushabuhi. 35 Aria anudok arman natikenyudok iri douk nakrip ipak. Anandouk adur nadukemesh um baraen anan

nakripepenyi douk adurin atin. Enyu-dok madae rohwin uwe, uwok. Anandouk nakripep um punek bilip um Jisas.36 Aria enyudok douk nyatogur namudokum enyudok baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri nyutogur adurin atin. Baraenenyudok. “Eshesh ta mare shushuburenen bripigur uwe, uwok.” 37 Aria enenshopunek baraen douk nyakri, “Arpesh tashutik anudok arman douk shakwumanburawog iri.”

Shanak Sharum Jisas Onohw WonugwehwDouk Shatupak Ono Burbudu Um AriaSharokohw Iri

(Matyu 27:57-61; Mak 15:42-47; Luk 23:50-56)

38 Douk enyudok nyanakuk, aria Josepdouk nanaki wabur Arimatea iri nanaknarig Pailat um nubrei Jisas kruse arianunak nuruman. Josep anan doukshopunek anan nagipesh Jisas iri, ariananogugur um eshesh Juda esheshimdebeimi aria nabeshuk ananin bilip. Douknanak narig Pailat nakripan iri um wosikaria nanaki nabreyan um enyudok kruseumnunak nuruman. 39AnudokNikodemusdouk riguk anab wab nanak natik Jisasiri shopunek nani Josep hanakum hurumJisas. Nikodemus nakitaki nasuhwi anasseisik yopuri unar wosik iri gris nanaki.Asudok yomagis gris douk shahwarasum mer iri alos. Shenek budibodigasaria shabadigas atugun aria amaenyisum douk 30-porein kilogram. 40 Ariaamam hagipesh eshesh Juda esheshih aihum shurom arpesh um. Douk hanahurhanak howanaman asudok gris ananihwyegenyihw iyoh aria heshurehan anahshigorihwihi rupah. 41 Aria hurukatinum agundok amam soldia henek nyilimJisas kruse um, anab amnab douk bape.Aria agundok, onohw namuhwi wonug-wehw douk hwape. Eshesh douk watakshurom enen arpen uwe, uwok. 42 Ariaahudok nyumnah eshesh Juda douk shapeshenek gibegabe eneshenesh eshudok umruwahepih ta shunek debeiguni worigunum ahudok anah debeihi nyumnah Sabat.Aria ahwudok namuhwi wonugwehwdouk shopunek hwape iri hurukatin

19:29 19:29 Putik futnot nyape Matyu 27:48 iri.

Page 224: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 20:1 221 JON 20:18meyoh. Namudok aria hawish harom Jisasahwudok wonugwehw.

20Jisas Nagok Aria watak Shopunek Nakitak

Nape(Matyu 28:1-8; Mak 16:1-8; Luk 24:1-12)

1 Aria ruwahepih ruhur ahudok sagomatinyih nyumnah20:1um wik, watak aruk-wutigun aria Maria douk kwanaki Makdalairi kwakitak kwanak um kutik wonugwehwagundok harom Jisas um. Douk kwanakaria kwatik um amudok utom douk hatoti-gasam um hogah umunihw um nuwag iridouk madae mutao umunihw-igum uwe,uwok. Manak makusuk anagas. 2 Doukkwatiguk namudok aria kwatanam kwahurkwanak kwakrip Saimon Pita nani anudokanan disaipel douk Jisas anan urkummakrimunawashaman iri aria kwakri, “Eneshshanaki shawish wonugwehw aria shohurapakin Debeini sharan shanak. Aria apakdouk madae mudukem agundok shanakshanabuk um uwe, uwok!”

3 Douk okwok kwakripam namudokaria Pita nani anudok anan disaipel hak-itak hahur hanak gani douk wonugwehwhwape um. 4 Hahur hanak, aria anudokanan disaipel neshagrakuk Pita aria anannarik nanak natogur agundokwonugwehwhwape um. 5 Narik nanak natogur ariamadae nuwish uwe. Neyotu aduk meyohnape nushakamagun natigu numunihumwonugwehw. Natrugun aria natigu ahu-dok shigorihwihi rupah atuh hakusuk.6 Saimon Pita douk nagiman nanak ariananaki adur nawish wonugwehw. Naw-ish aria natik rupah atuh hakus. 7 Ariaahudok rupah douk heshureh barag umdouk madae huni ahudok anah hukus atu-gun uwe, uwok. Ahah douk kabi eneshshadareshah aria hanak hakusuk sik. 8Ariaanudok disaipel douk narik nanak natogu-rum wonugwehw iri shopunek nagipeshPita nawish natik ahudok rupah. Na-truh aria nenek bilip nakri adur atin Jisasdouk nakitak nape. 9 Aria abudok nyu-tob, amudok biom disaipel douk shop-unekwatak gamohudukembaraen nyetemIruhin ananik Buk iri uwe, um Jisas doukta nugok aria ta watak nukitak nupeum

uwe, uwok. 10 Douk amudok biom dis-aipel hakutukuk wonugwehw aria watakhatanam wabur.

Jisas Natogur Um Maria Douk KwanakiMakdala Iri

(Matyu 28:9-10; Mak 16:9-11)11 Douk amam hanak aria Maria

kweyotuguk adukihw um wonugwehwkwape kworeh. Kworeh aria kwohwidokwape kwatigu numunihw um wonug-wehw. 12 Kwatrugun aria kwatigu biyeshenselahos douk sheneki shigorihwihi atihrupeh iri shape. Kwatrish shape okwudokoutuk douk sagomatin Jisas nakus um.Enen nyape barag gakus um aria enenagundok aiyas um.

13 Aria sharigok shakri, “Nyak nyapenyereh um maresh?”

Aria okwok kwakri, “Enesh shanakishohur eikin Debeini sharan shanak. Sha-ran aria eik douk madae idukem agundokshanak shanabuk um uwe, uwok.”

14 Douk kwakriyuk namudok kwakri ku-tanamkutrugunukuk aria kwatik Jisas ney-otu. Kwatrun aria madae kwudukemeshum anan douk Jisas uwe, uwok.

15 Aria Jisas narigok nakri, “Nya, nyaknyape nyereh um maresh? Aria shopunekdouk nyape nyaurim amiapen?”

Douk narigok namudok aria okwokkwakri anan douk nenek mour agundoknubarig iri. Namudok aria kwakripankwakri, “Debeini, douk nyak nyunohurnyunak nyunabukuk anagun um, nyakwatak nyukripe-magun aria inak inohuri.”

16 Aria Jisas adur nahwarok um ok-wokwin nyeigur nakri, “Maria.” Aria ok-wok kwatanam kwatrun aria kweyagwrehbaraen Hibru kwakri, “Rabonai.” Enyu-dok baraen Rabonai douk nyakri, “DebeiniTisa.”

17 Aria Jisas nakripok nakri, “Nyak marenyususuhwe uwe, uwok. Um maresh?Eik douk watak itanam ito ikih itik eikinYain uwe, watak. Aria nyak douk nyunaknyukrip eikim warhim amam disaipel, umeik ta itanam ito ikih itik eikin Yain. Anandouk shopunek ipakin Yaken. Anan doukeikin Iruhin aria ipakin Iruhin shopunek.”

18 Aria okwudok Maria kwanaki Mak-dala iri kwatanam kwanak. Kwanakaria kwakrip apak Jisas ananim disaipel

20:1 20:1 Putik futnot nyape Matyu 28:1 iri.

Page 225: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 20:19 222 JON 21:1um agundok kwakutukuk Debeini arianakripokum kwunaki kwukripap enyudokbaraen douk kwakripap um.

Jisas Natogurum Ananim Disaipel(Matyu 28:16-20; Mak 16:14-18; Luk 24:36-

49)19 Aria wabigun um ahudok sago-

matinyih nyumnah um wik20:19hurukatin um wab aria apak Jisas ananimdisaipel manak mawish mantorum mapeanat urupat. Apak douk manogugurum eshesh Juda esheshim debeimi ariamanak mawish mawaruguk witog numunaria mape. Douk mape aria Jisas nanakineyotu agundok apak mape um aria nakri,“Ipakiruh aparuh hur wosik.” 20 Douknakriyuk namudok aria neyabigap wisagundok amam soldia henek nyilimankruse um aria agundok rabusinum douksoldia nakwuman burawog um. Doukanan neyabigap nyubrug matrug aria adurmanadudareh mariguk abom um agundokmatik apakin Debeini um.

21 Aria Jisas watak shopunek nakripapnakri, “Ipakiruh aparuh hur wosik. Eikta ishopokep punak punek eikin mourkabi riguk eikin Yain neshopoki eikyanamori agundok atap um.” 22 Douknakri namudok aria nahapur ananip yappanakmori apak aria nakri, “Ipak puraoIruhin ananin Mishin. 23 Douk ipak tapusuhw enesh arpesh esheshish yoweishiinahos pupe aria pukwreyeshuk um, ariaesheshish yoweishi inahos ta mare watakshupenyesh uwe, uwok. Aria douk ipakpusuhwesheshish yoweishi pupe ariamarepukri pukwreyeshuk um, aria esheshishyoweishi inahos ta watak shupenyesh.”

Tomas Natik Jisas24 Tomas enyudok enen nyeigur shah-

waran umDidimas iri douk nanaki umapakJisas ananim 12-poreim disaipel mapeum.Aria abudok nyutob riguk Jisas nanakinatogrumap obi nyutob, anan douk madaenini apak mupe uwe, uwok. 25 Aria apakanap disaipel makrip Tomas makri, “Apakmatrun apakin Debeini.”

Aria Tomasnakri, “Douk eik itik nyubrugwis douk nyiguhw hwawish um aria iwemhah-umog, eik ta inek bilip ikri adur. Aria

shopunek um douk iwem wis agundokrabusinum douk soldia nakwuman bura-wog um, eik ta inek bilip ikri adur. Uwokum, ta uwok.”

26 Douk arigaha anag wik gatuhuk ariaapak Jisas ananim disaipel watak manakmantorum mape atugun atudok urupat.Aria abudok nyutob Tomas douk shopuneknani apak mape. Mawish mawaru ihigwu-morim witog aria mape numun. Mape ariaJisas nanaki neyotu agundok apakmapeumaria nakri, “Ipakiruh aparuh hur wosik.”27 Aria nakrip Tomas nakri, “Nyak yowiwem nyakih hah agundok eikis wis douknyiguhw hwawish um. Aria shopuneknyuwemwis agundok rabusum. Nyakmarenyusuhw biyep urkwip uwe, uwok. Eikyakri nyak douk adur nyunek bilip um eik.”

28 Aria Tomas nebeiman baraen nakri,“Nyak douk eikin Debeini aria eikinIruhin!”

29 Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak douknyatiwe aria douk nyenek bilipume. Ariaeshudok arpesh doukmadae shutik eik ariashusuhw eikin baraen shukri adurin iri,eshesh wosik ta adur shunadudareh.”

BaugenyumBaraen Um Jon NenyemOkwu-dok Buk Um

30 Jisas douk nenek sabainyi Iruhin atunneneken iri mour shopunek aria apak ana-nip disaipel matrin. Neneken aria eik doukmadae inyem um sabainyi anan nenekeniri mour okwudok buk uwe, uwok. 31 Ariabaraen um Jisas neneken iri mour nyetemokwudok buk iri, eik douk yenyem umyakri ipak putarihen aria punek bilip pukriJisas anan douk Krais, anudok douk Iruhinnagraehan aria neshopokan nanakmorinunarao arpesh iri. Aria shopunek umpunek bilip pukri Jisas anan douk adurIruhin ananin abom Nuganin. Aria shop-unek um punek bilipuman namudok ariaipak ta adur pupe wosik abom ihih nyum-neh.

21Jisas Natogur Um Ananim 7-poreim Dis-

aipel1 Douk enyudok nyanakuk aria Jisas

watak shopunek natogurum apak ananimdisaipel anah shopunek. Natogrumap ganidebeigi waiyag nyeigurig um Taiberias.

20:19 20:19 Putik futnot nyape Matyu 28:1 iri.

Page 226: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 21:2 223 JON 21:17Anan douk natogrumap namudok.2 Saimon Pita nani Tomas douk ananinenyudok kupainyi nyeigur douk Didimas,nani Nataniel douk nanaki wabur Kanaagudok shokugi nahobig Galili, nanianam douk ohwak Sebedi ananim biomnugamim. Apak sabaipi mani amudokanam biom Jisas ananim disaipel manakaria mape atugun. 3 Mape aria SaimonPita nakripap nakri, “Eik douk ta inak itukanaguhw eiguhw.”

Aria apak makripan makri, “Apakshopuk ta munamen.” Aria manak matobot aria abudok wab shuknib apak manakaria madae mutuk anap atup arbup uwe,uwok.

4 Ruwahep wehip aria Jisas nanak ney-otu anagas um agudok waiyag. Apakananim disaipel douk matruni, aria madaemudukemesh mukri anan douk Jisas uwe,uwok.

5 Aria anan narigap-agu nakri, “Yaipo,ipak patuk anaguhw eiguhw aka, uwok?”

Aria apak mebeimanari baraen makri,“Uwok.” 6 Aria anan nakripap-agu nakri,“Ipak puwashak ipakin umben nubuhukyopunyi rogur ehahum bot aria ipak taputuk anaguhw.” Apak memnek doukmawashak umben nabuh aria mabirak um-ben um monukan aria madae monuka-nari uwe, uwok. Um maresh, sabaiguhwieiguhwhwatuk aria umben adur amaenyinatin.

7 Aria anudok disaipel douk Jisas urkummakri adur manawashaman iri nakrip Pitanakri, “Nanudok douk apakin Debeini.”Douk Pita nemnek namudok aria naki-tak nohur ahudok rouhi rupah douk napenahunug aduk iri nohur. Um maresh?Iganigadae anan noharukuk um hatukeiguhw um. Aria nabuh waiyag napaurnanak um anagas. 8 Aria apak mapeik botiri disaipel mape manuk anudok umbendouk shukninum eiguhw iri manak umbot. Apak douk madae muruguk rougunum anagas uwe, uwok. Morari hurukatinmeyoh kabi douk 100 mita um. 9 Doukarigaha manak matogur anagas aria matikeneh nyih hanu hakus. Anap arbup doukpoteh ehudok nyih aria matik anat bretshopunek takus agundok.

10 Aria Jisas nakripap nakri, “Ipak hurakianaguhw eiguhw iganigadae patukoguhiri.”

11 Douk anan nakri namudok aria Sai-mon Pita nato bot nanuki anudok um-ben eiguhw hwatuk um natomori ana-gas. Anudok umben adur shukuninum153-poreiguh debeiguhwi atuguh eiguhw.Adur sabaiguhwi, aria umben douk madaetukeren uwe, uwok.

12 Aria Jisas nakripap nakri, “Yowi pu-wok anagun worigun.” Aria apak disaipeldouk madae anan nukrium norigan nukri,“Nyak amiapen?” uwe, uwok. Ummaresh?Apak madukemesh um anan douk apakinDebeini. 13 Aria Jisas nanaki nohur atudokbret nokopat. Nokop bret aria watak shop-unek nohur eiguhw nenekesh namudokatin nape nakopaguh.

14 Aria ahudok douk henek biyeh atihum agundok Jisas nagok aria watak nakitaknape aria natogurum apak ananim disaipelum.

Jisas Nakrip Pita Nakri, “Nyak NyukeshWorigun Eikish Sipsipahos”

15 Douk apak mawok eiguhw aria bretmeyatesh aria Jisas narig Saimon Pitanakri, “Saimon, Jon ananin nuganin, nyakdouk adur urkum makri munawasham eikabom nyeshagrakuk amudok anam dis-aipel aka, uwok?”

Aria Pita nakri, “Debeini, adur wo. Nyakdouk nyadukemesh. Eik douk adur urkummakri munawasham nyak.”

Douk nakri namudok aria Jisas nakripannakri, “Nyak nyukesh worigun eikish nu-gaesh sipsipahos.”

16 Aria Jisas watak shopunek narig Sai-mon Pita anah shopunek nakri, “Saimon,Jon ananin nuganin, nyak douk urkummakri munawasham eik abom aka, uwok?”

Aria Pita nakri, “Debeini, adur wo. Nyakdouk nyadukemesh. Eik douk adur urkummakri munawasham nyak.”

Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak nyiyoheikish sipsipahos.”

17 Aria Jisas watak narigan anahshopunek aria hatogur biyeh atih. Nakri,“Saimon, Jon ananin nuganin, nyak doukurkum makri munawasham eik aka,uwok?”

Douk narigan biyeh atuh enyudok atinbaraen aria Pita ananihw apahw aduryowehw abom. Aria nakrip Jisas nakri,“Debeini, nyak douk adur nyadukemihishumori eshudok, aria nyadukemesh

Page 227: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JON 21:18 224 JON 21:25um eik douk urkummakrimunawashamenabom.”

Aria Jisas nakripan nakri, “Nyak nyiyoheikish sipsipahos. 18 Aria adur atinyakripen, abudok nyutob nyak watakwerorowinyum, nyak kanak nyanawashaklet aria nyanak agundok douk nyakrinyunak um. Aria abudok nyutob nyunakruwoginum, nyak douk ta nyuhur roguhwnyusuhweshaguk iruhw aria ta kupainyiarpen nyunatugat-umen. Aria shopunekenyen ta nyusuhw nyakish roguhw arianyuraen nyunak agundok douk nyaknyukri uwok um nyunak um.” 19 Jisas douknakri enyudok baraen um nuyabigam umahudok yah douk kweipon ta shubo Pitanugok aria arpesh shutrun shutuk Iruhinananin nyeigur nyuto iruhw um. Aria Jisasnakripan nakri, “Nyak ta nyugipesh eik.”

Jisas Nani Ananin Disaipel Douk AnanUrkum Makri Munawashaman Iri

20 Pita natanamnatrugunuguk aria natikanudok disaipel douk Jisas adur urkummakri munawashaman iri nagipeshamnanaki. Anan douk anudok disaipel doukriguk hape hawok worigun aria natotigosnanak huruk atinyum Jisas aria narigan umta meini niyabig Jisas ananim horim umanan iri. 21Douk Pita natrun aria narig Jisasnakri, “Debeini, nyak nyakriyan mumamanudok?”

22 Aria Jisas nebeiman baraen nakri,“Douk eik ikri anan mare nugok aria nupearigaha eik watak itanamori akure, enyu-dok douk madae nyakin mour uwe, uwok.Eikin mour atin. Nyak ta nyugipesh eikatuwe.”

23 Enyudok baraen douk shakriyennyanak aria eshesh shagipesh Jisas irishanakripam shanak. Shakri Jisas nakrianudok disaipel ta mare nugok uwe, uwok.Aria Jisas doukmadae nukri namudok uwe,uwok. Anan douk nakri, “Douk eik ikrianan mare nugok, aria nupe arigaha eikwatak itanamori um, enyudok doukmadaenyakin mour uwe, uwok. Eikin mour.”

24 Aria anudok disaipel douk adur eikJon douk yowem baraen okwudok buk iri.Aria apak douk madukemesh um enyudokbaraen douk yakriyen aria yenyemari doukadurin atin.

25 Aria Jisas shopunek douk neneksabainyi enenyenen mour. Aria douk

shukri shuwem baraen um enyudoksabainyi mour Jisas neneken iri ono bumebakure, agudok atapig nahobig douk tamaregusuhw oudok sabaiwari bumeb ukus umuwe, uwok.

Page 228: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 1:1 225 APOSEL 1:11

Douk Amam AposelHeneken Iri Mour

Banenyi Baraen Um Aposel1:1-26 Jisas nakomuk mour ananim dis-

aipel aria nato iruhw heven.2:1 —8:3 Jisas ananish disaipel sharao

Iruhin ananinMishin enyenyin dodogum shunek mour shukripesh Iruhinananin yopinyi baraen hurukatin umJerusalem.

8:4—12:25 Jisas ananish disaipel shanakshakripesh baraen agusudok bia-gos shokugosi nahobigos Judia iriSamaria.

13:1—21:16 Pol nanak sabairubi warubnakripesh Jisas ananin baraen sabaisiarpesh.

21:17 —28:31 Pol nanak Jerusalemnakripesh baraen um anan nenekeniri mour um sabaishi Kristen ariaeshesh Juda shenek kwotuman ariananak nonoweshik Rom.

1 Tiofilus, okwudok eikik yarikyenyemok iri buk, eik douk yawem baraenum ihishmori eshudok eneshenesh doukJisas narik nenekesh iri shani enyudokdouk nenek skulumesh um 2 arigahaahudok nyumnah Iruhin naran natoiruhw heven um. Abudok nyutob Iruhinwatak nuran nuto obi nyutob uwe, Iruhinananin Mishin nyenekan dodogowinaria nakripamuk dodogowinyi baraenananim aposel douk nagraeham um hunakhukripesh ananin baraen iri. Nakripamukum ihinyumori mour douk amam tahuneken iri. 3 Sagomatin douk shannemnek debeiri eriger nagok aria watashopunek nakitak nape. Nakitak nape arianatogrumam sabaihi nyumneh ananimaposel. Aria douk nenek sabaishi eshudokeneshenesh hatrun aria henek bilip hakrianan adur douk nakitak nape. Aria 40-poreih nyumneh douk nagok aria watanakitaknapenarahaen, amamdoukhatrunaria nakripam um arpesh shuwish umagundok Iruhin nape debeinium ananisharpesh um. 4Wata hapeyobi nyutob, anandouk nakripamuk enyudok dodogowinyibaraen nakri, “Ipak mare pukutukuk

Jerusalem, uwok. Aria pupe putrugunumenyudok yopinyi presen douk eikin Yainnakri um ta nukepen iri. Enyudok doukriguk eik yakripepumen iri. 5 Jon douknenek baptaisumesh abar iri douk nenekbaptaisumesh abar meyoh. Aria karowihnyumneh hunak hudiguk aria Iruhin tanishopok ananin Mishin nyuwishep ariaadur nyupenyep wosik.”

6 Aria abudok nyutob amam aposel haniJisas hanaki hantorum hape atugun obinyutob, amam douk harig Jisas hakri, “De-beini, nyutob douk ta abudok, um nyakta wata nyutaurum apak Israel mutogurdodogowip aria anan apakin arman nuto-gur king aria nusuhw merikwumap aka,uwok?”

7 Aria Jisas nawanamam baraen na-mudok. Nakri, “Iruhin nakri uwok umipak pudukemesh. Ahudok nyumnahta hutogur iri, eikin Yain ananin mour.Anan dodogowin um nukri meibi nyutob,o meihi nyumnah hutogrum apak Israelmupe debeipi um, enyudok douk ananatun dodogowin um nuneken. 8 Aria ipakdouk ta purao dodog abudok nyutob Iruhinananin Mishin nyubuhi nyuwishep obinyutob. Purao dodog aria ta pukripesheikin baraen abrudok wabur Jerusalembuni ihirubmorim warub bape agusudokbiagos shokugosi nahobigos Judia iriSamaria. Pukripeshen agundok um jurugaria ta punak pukripeshen ihirubmorimrougunirub warub douk bape agundokatap iri.”

Iruhin Narao Jisas Nato Iruhw Heven9 Douk Jisas nakripamuk enyudok

baraenum jurug, amamheyotuhatrun ariaIruhin naran natoum iruhw heven. Natodouk onog orug gwanaki gwabeshukan-ukuk aria amam madae hutrun uwe.10 Anan nanakuk aria amam watak heyotuhape hatrugun duk iruhw um utag.Aria ahudok atuh biom armam henekishigorihwihi atih rupeh iri hanaki haniamam heyotu. 11 Hanaki heyotu ariahakri, “Ipak armam douk panaki agudokshokugi nahobig Galili iri, ipakmare piyotuagundok pupe putiku iruhw utag, uwok.Anudok Jisas douk Iruhin natripan narannato iruhw heven iri, anah nyumnah ta

Page 229: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 1:12 226 APOSEL 1:26wata shopunek putrun nunaki kabi doukpatrun nato iruhw heven um.”

Shagraeh Anan Arman Um Nurao JudasAnanin Mour

12 Douk Jisas natoumoguk iruhw hevenaria amam aposel wata hakutukuk ah-wudok yoduhw Oliv aria hatanam hanakum Jerusalem. Ahwudok yoduhw Olivdouk hwape iri hurukatin meyoh umJerusalem. Rougunum douk hurukatinum atin kilomita. 13 Douk hanaki hawishwabur Jerusalem aria hato anam rum anatiruhit urupat douk amam hapenyam iri.Amam aposel amamish nyeiguhw eshu-dok: Pita, Jon, Jems, Andru, Filip, Tomas,Bartolomyu, Matyu, kupaini Jems anudokAlfius ananin nuganin, anan Judas ku-paini Jems ananin nuganin. Amudok ihim-morim hani Saimon. Anudok Saimon doukanan Selot.1:13

14 Amudok ihim-morim armam hanto-rum hape aria ihih nyumneh hape henekbeten harig Iruhin. Ono armago waniJisas ananik amakek Maria kwani ananimwarhim eshesh shopunek shanaki sheiramam aposel adur shape atugun aria shapeshenek beten um Iruhin.

15 Aria abudok nyutob, arpesh shagipeshJisas iri douk shatogur 120-poreish. Ariaanah nyumnah, eshesh douk shape ariaPita nakitak neyotu nakripesh nakri,16 “Eikish ashukenyish owashish, seiwokIruhin ananin Mishin douk nyohur Devitaria neyagwrehuk enen baraen douknyetem Iruhin ananik Buk iri. Enyen douknyakrium anudok Judas douk narikumJisas ananim horim hanaku hasuhw Jisashanak han iri. Aria douk enyudokbaraen douk nyatogur adurin kabi seiwokDevit nakrimaguk um. 17 Riguk anudokJudas douk neir apak Jisas ananip mapemarahaen atugun. Douk nani apak menekenyudok atin mour iri.”

18 Abrudok utabor douk hako Judas umyoweishi inahos anan nenekesh iri umanan douk nasuhwabor nanak nator anabamnab. Natorub aria nabuh netu nagoknakus abudok amnab, ananihw yegeny-ihw puwarohw aria nyibur batogur bakusatap. 19 Aria ihishmorim shape Jerusalemiri shemnek um enyudok nyatogurum Ju-das iri. Abudok amnab douk Judas nagok

nakusab iri, esheshin baraen douk shah-warab, “Akeldama.” Enyudok baraen douknyakri, “Owishibor bakusab iri amnab.”

20 Pita gamo nakripesh nakri, “Baraennyakrium enyudok nyatogurum Judas iridouk nyetemBuk Song. Baraen douk enyu-dok.‘Ananit urupat ta tupe wohit aria mare

enen arpen nyunak nyupe, uwok.’Enen shopunek baraen nyetem iri nyakrinamudok. Nyakri,‘Ananik outuk douk ta kupeik meyoh.Kupainyi arpenwosik nyirao ananinmour.’

21 “Namudok aria douk apak mugraehanan arman um nurao Judas ananin mour.Mugraeh anan um amudok douk hani apakmapemarahaen atugun atin ihih nyumnehmani Debeini Jisas nani apak marahaen-ehi. 22 Mugraeh anan arman douk naniapak mape marahaen abudok nyutob Jonnenek baptaisumesh iri nape nakripeshbaraen obi nyutob arigaha abudok nyutobIruhin narao Debeini Jisas nakutupukuknato iruhw heven obi nyutob. Ariaanudok mugraehan iri arman, anan ta ni-rap mukripesh baraen um Debeini Jisasdouk nagok aria wata shopunek nakitaknape.”

23 Pita nakripesh namudok aria sha-graeh biom armam. Anan Josep. Josepdouk nanahwar biyesh nyeiguhw shop-unek. Enen Barsabas aria enen Jastus.Anudok nani anan douk shahwaran umMatias iri. 24 Shagraeham hape aria henekbeten harig Iruhin namudok. Hakri, “De-beini, nyak douk nyadukem ihishmorimarpesh esheship urkwip. Aria amudokbiom armam, apak douk makri nyiyabi-gap anudok douk nyak nyagraehan iri.25 Nyiyabigap um nurao enyudok mouraposel douk Judas nakutinyuk nanak umananibur yoweiburi wabur iri.”

26 Namudok aria hakitak howemamamish nyeiguhw shetem biobor utaboraria shakutubor enesh eshudok muguh-wos. Shakutubor douk sheyakabor ariaMatias ananin nyetemom iri manatukmatowi aria anan nenek uhwin. Aria doukhakutun natanamum amudok anam 11-poreim aposel.

1:13 1:13 Putik futnot nyape Matyu 10:4 iri.

Page 230: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 2:1 227 APOSEL 2:182

Iruhin ananin Mishin Nyabuhi NyawishJisas Ananish Arpesh

1 Ahudok debeihi nyumnah Pentikosdouk hatogri, aria ihishmorim shasuhwJisas ananin baraen shagipeshen iri doukshantorum shape atugun. 2 Aria ahudokatuh enen guha nyanaki iruhw utag. Enyu-dok guha douk kabi enen dodogowinyi uh-win nyahur um. Namudok aria atudokshape atari urupat douk shukunit abommeyoh. 3 Aria shatik nyih. Ehudoknyih douk hape kabi yehepitog um tu-tukareh hanak sisiguk. Aria arpesh shapeiri ehudok nyih habuhi hetemesh atinatin ihishmorim shatuh. 4 Aria esheshihishmorim douk Iruhin ananin Mishinnyawish nyapenyesh aria shape sheneyag-wreh sabainyi sisigin kupainyi baraen.Sheneyagwreh kabi Iruhin ananin Mishinnyeshuhur ba shiyagwreh um.

5 Enesh Juda douk apa shenek lotuum Iruhin aria shanak shape ihigos-morim nahobigos agundok atap iri doukshanaki shape Jerusalem abudok nyu-tob. 6 Douk shemnek enyudok guhaaria sabaishi shanaki shantorum shape.Shanaki shantorum shape aria shakitakyowiyokuk um eshesh atin atin shemnekeshudok shagipesh Jisas iri sheneyagwrehIruhin ananin baraen eshesh ihirubwarub esheshin kupainyi baraen. 7 Adurshakitak yowiyokuk shorshor shape ariashakri, “Eshudok arpesh sheneyagwrehnamudok iri, eshesh ihishmorim doukshanaki agudok shokugi nahobig Galili iriatish. 8 Aria namudok mumam um apakihishmorim memnekesh sheneyagwrehapakin sisigin ganiganigin baraen um?9 Apak ihishmorim, anap douk manakiagudok shokugi nahobig Partia, Midia ariaElam. Anap manaki abudok debeibi amnabMesopotemia. Anap manaki agudokshokugi nahobig Judia, Kapadosia, Pontusaria Esia. 10 Anap manaki abudok amnabFrigia aria Pamfilia. Anap manaki agudoknahobig Isip. Anap manaki warub bapeabudok debeibi amnab Libia hurukatinum debeiburi wabur Sairini iri. Aria anapdouk shopunek manaki Rom. 11 Anap Judaaria anap kupairubi warub douk magipesheshesh Juda esheshih aih um shenek lotu

um Iruhin iri. Anap manaki agudoknahobig Arebia. Aria anap douk manakienyudok unai Krit. Aria apak ihishmorimdouk memnekesh sheneyagwreh apakinkupainyi baraen um yopinyi mour doukIruhin neneken iri.”

12 Eshesh ihishmorim shakitakyowiyokuk aria shorshor shapeum enyu-dok mugu iganigadae nyatograri. Ariashape shanasorim shakri, “Enyudok muguiganigadae nyatograri douk adurmaresh?”

13 Aria enesh shanumogesh aria shakri,“Eshudok arpesh douk shawok sabaini na-muni wain ba shagugak aria douk shapesheneyagwreh namudok.”

Pita Nakripesh Iruhin Ananin BaraenSabaishi Arpesh

14 Douk eshesh sheneyagwreh namudokaria Pita nani amudok amam 11-poreimaposel hakitak heyotu. Heyotu aria Pitaneyagwreh debeg atin nakripesh baraeneshudok sabaishi arpesh nakri, “Ipak Judapani ipak ihipmorim douk panaki papeJerusalem iri, ipak gamo pumnek eik ariata ikripep baugenyum baraen um enyu-dok mugu iganigadae nyatogur patrin iri.15 Douk watak 9 kilok ruhur wata reir ariaeshudok arpesh douk madae shuwok abarshugugak kabi douk ipak pakri um uwe,uwok. 16 Enyudok mugu douk nyatogurnyagipesh enen baraen seiwok profet Joelnenyemaguk iri nyakrium. Baraen enyu-dok. 17 Iruhin nakri,‘Ahudok hugiguk iri nyumneh hutogurum,eik douk ta inek enyudok mugu.Ta ikeshi eikin Mishin nyubuhi nyuwish

ihishmorim arpesh.Aria ipakim nugamim aria nugariyu ta

shukripesheikin baraen kabi amam profet

hakripeshen um.Ipakimweroroimi armam ta hutik eshudokkabi habo yomnis hatrish iri um.Aria ipakim ruwehemi ta hishuh hubo

yomnis.18 Ehudok nyumneh armam armago

shenekume mour iri,eik ta ishopoki eikin Mishin nyubuhi

nyuwishesh.Nyuwishesh aria ta shukripesh eikin

baraenkabi amam profet hakripeshen um.

Page 231: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 2:19 228 APOSEL 2:3519 Ta inek enenyenen eik atuwe yeneken iri

mour nyutoguriruhw utag aria ta ineken nyutogur agun-

dok atap shopunek.Owishibor nyih aria debeigusi nyugus ta

shutogur.20 Nyumnahin aun ta inekan nutogur aruk-

wutigunin.Wabin ta inekan nutogur kabi owishiborini

um.Eshudok shutogur shunakukaria ahudok Debeini ananih debeihi nyum-

nah ta hugikuk hutogur.Hutogur aria ihishmorim arpesh ta shutikagundok anan adur dodogowin atun aria

natrugun abom um.21 Aria eshudok arpesh douk shape shah-

war Debeinium nuraesh iri, anan ta nuraesh

shutanamori shupe wosik abom.’ ”22 Pita apa neyagwreh aria nakripesh

nakri, “Ipak Israel, ipak pumnek enyudokeikin baraen. Anudok Jisas nanakiwabur Nasaret iri, Iruhin douk nenekandodogowin aria nenek enenyenen ananIruhin atun neneken iri mour. Nenekanagundok aria ipak douk patrin paduke-men. Anan douk nenek enyudok umipak pudukemesh pukri Jisas anan doukIruhin meyoh neshopokan nanaki iri.23 Nubokuhi Iruhin douk nekep anudokarman ipakis wis aria poko henek yoweishiinahos iri armam henek nyiluman rowogkruse aria pan nagok. Iruhin douknekepan penekesh-uman namudok kabiseiwok anan kanak urkum moromen arianadukemesh um ta nuneken um. 24 Doukpan nagok aria Iruhin nonohur nakitaknape. Madae nukutunukuk nupemogukarudok eriger douk shagok iri shemnekoriri uwe, uwok. Um maresh? Gok doukmadae dodogowinyi um nyuweshigukanudok arman uwe, uwok. 25 Seiwok kingDevit douk nakriyuk enyudok baraen umJisas. Nakri,‘Eik yatik Debeini nani eik nape hurukatin

ihih nyumneh.Neyotu nagime agundok hurukatin aria ta

mare inogugurikri inehikesh um enesh eshudok enesh-

enesh, uwok.26 Namudok aria eikihw apahw adur hwor

wosik

aria yanadudareh yeyagwreh yopunyi atinbaraen.

Eik yape yatrugun um Iruhinaria adur yadukemesh um anan ta nutau-

rume.27 Um maresh? Nyak ta mare nyukutukuk

eikin mishin nyupeikabrudok wabur douk yoweishi shagok

shanak-aburi, uwok.Ta mare nyukutukuk anudok nyakin yop-

uyopuni nuganin nagok aria adurnutarukuk uwe, uwok.

28 Ahudok yah um adur shupe ihih nyum-neh um douk nyeyabigesh.

Nyak ta nyuni eik upe hurukaria ta nyuni eik unadudareh uriguk.’ ”

29 Pita apa neyagwreh nakripeshnakri, “Eikish ashukenyish washish, eikyadukemesh aria yakri ikripepum adurpudukem apakini baben Devit. Anandouk seiwok nagok sharuman. Sharumanaria ananihw wonugwehw douk hworagundok apak mape um arigaha douk.30 Anudok Devit anan douk anan profet.Namudok aria nadukem enyudok Iruhinananin baraen, douk nakri um iruhw nakriadur atinyum ta nunek anan Devit ananinbarhoninnutogur king kabi ananDevit um.31 Seiwok Devit nadukemesh um enyudokIruhin nakri um ta nuneken iri. Aria douknakriyuk enyudok baraen umKrais ta watanukitaki wonugwehwum. Nakri, ‘Ta nugokaria ta mare adur nupeik agundok shagokiri shanak shapeum, uwok. Ananihwyegenyihw ta mare hwutar.’ 32 AnudokJisas nagok um, Iruhin douk nonohurnakitak nape. Apak ihishmorim doukmatrun aria makri adur. 33 Nonohuriagundok nagok um aria naran nato iruhwheven nakih nyeigur nyato iruhw napeagundok yopunyi rogur ehah um Iruhin.Aria Iruhin nakon ananin Mishin kabiseiwok nakri adurin atinyi baraen umta nukonen um. Aria enyudok doukipak patrin aria pemneken iri, enyudokdouk nekepari ananin Mishin nyabuhinyawishap. 34 Devit douk madae nuto umiruhw heven uwe, uwok. Aria seiwok anandouk nakriyuk enyudok baraen, nakri,‘Debeini nakrip eikin Debeini nakri,“Nyak nyupe agundok yopunyi rogur ehah35 arigaha itaurumen ibo nyakish horim

shubuhuk.” ’

Page 232: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 2:36 229 APOSEL 3:636 Namudok aria ipak ihishmorim Is-

rael ta gamo pudukemesh um anudok Jisasdouk pan penek nyil-uman rowog kruseiri. Iruhin douk nenekan natogur debeiniiri Krais, douk anan Iruhin nagraehan arianeshopokannanakumori nurao arpesh iri.”

Sabaishi Arpesh Shatanam Shakon AparuhIruhin Aria Shenek Baptais

37 Douk eshudok armam armago shem-nek enyudok Pita nakripeshen iri baraenaria adur nyabadig esheshiruh aparuh nu-mun. Aria sharig Pita nani amudok anamaposel shakri, “Apakim warhim, aria apakdouk ta munek maresh?”

38 Aria Pita nakripesh nakri, “Ipak ihish-morim pukeshuguk agabus yoweishi ina-hos aria putanam pukon aparuh Iruhin.Punekesh namudok aria punek baptaisumJisas Krais ananin nyeigur. Namudok ariaipakish penekesh iri yowesh inahos, Iruhinta mare wata nusuhwesh nupe, uwok. Tanukwreyeshukuk. Namudok aria ta nukepmeyoh ananin Mishin. 39 Seiwok Iruhindouk nakri enen adurin atinyi baraen umta nukep ananin Mishin. Nuko ipak puniipakish batowish aria ihishmorim arpeshdouk shape rougun-irub warub iri. Eshu-dok douk Iruhin apakin Debeini nahwareshum shunakumori anan iri.”

40 Aria Pita nakripesh sabainyi ku-painyi baraen shopunek. Dodogowinatun nakripesh nakri, “Ipak ta gamo pun-odukemesh um mare purao arudok de-beiri eriger douk shenek yoweishi in-ahos iri arpesh kweipon ta shemnegoriri.” 41 Sabaishi arpesh douk shemnek Pitaananin baraen shasuhwen shakri adurinaria shenek baptais. Ahudok nyumnahdouk adur sabaishi 3,000 armam armagodouk Iruhin neshuhur shawish um esheshshagipesh Jisas iri.

Eshesh Shagipesh Jisas Iri Shape AtugunAria Shenek Eneheneh Yopihi Aih

42 Eshudok namushi shanaki shagipeshJisas iri douk shanapeum shemnekamam aposel henek skulumesh umIruhin ananin baraen aria sharao baraenum shudukemesh. Aria shanak shanieshesh sharik shenek bilip iri shapeatugun shanagapesh shawok worigunaria shenek beten shanak atugun atin.43 Iruhin nataurum ananim aposel henek

enenyenen anan Iruhin atun neneken irimour nyatogur aria ihishmorim arpeshshatrin. Shatrin shakitak yowiyokuk ariaadur shanogugur. 44 Aria ihishmorimshagipesh Jisas iri douk adur shapeatugun atin aria shanasia enesheneshesheshish eshudok shanakam um. Madaeshukri enesh eshudok douk esheshishatish uwe, uwok. 45 Apa shenek salimum esheshish eshudok eneshenesh douksheneshubuk urusag iri o shogremesh iri.Aria utabor sharabor um eshudok iri doukapa shanaki shosiyabor shako eshudokdouk yaruhish iri. 46 Ihih nyumneh apashanak shantorum numun narub Iruhinananit debeiti urupat tataoum. Esheshiruhaparuh yopuyopuruh shanadudareh abomaria esheshigunworigun apa shanasiyagunshagnoh shanak atugun atin esheshigurusag. 47 Ihih nyumneh apa shatuk Iruhinananin nyeigur nyato iruhw aria kupaishiarpesh shatrish shanadudareh shakriwosik. Aria ihih nyumneh Debeini napeumnarao enesh arpesh shatanamori shapewosik abom aria shawish um eshudokshagipesh Jisas iri.

3Anan Arman Douk Aiyas Yowegas Iri

Natogur Yopun1 Anah nyumnah 3 kilok wabigep, Pita

nani Jon hakitak aria hanak um atu-dok Iruhin ananit debeiti urupat. Abu-dok nyutob douk apa shape shenek betenum. 2 Wit douk shawishat aria shaw-ish numun agundok Iruhin ananit urupattataoum iri douk shahwarat yoputi wit.Aria shanaki shasap anan arman nape atu-dok wit. Shanasap napeum meishi arpeshshukri shunaki shuwish numun narub atu-dok debeiti urupat tataoum aria anan nah-waresh um shukonaguk utabor. 3 Douknatik Pita nani Jon hanakum huwish arianahwaram um hukonaguk enesh eshudokeneshenesh. 4Pita nani Jonhatrun duk ariaPita nakri, “Nyak truhwari!”

5 Aria natanam natrum duk um nakri tahukonaguk enesh eshudok eneshenesh.

6 Aria Pita nakripan nakri, “Eik utaborwoke. Aria ta iken eshudok enesh eikyasuhweshi um eshudok. Um Jisas Kraisnanaki wabur Nasaret aria ananin nyeigur,eik yakripenyum nyukitak nyurahaen!”

Page 233: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 3:7 230 APOSEL 3:227 Nakripan namudok aria nasuhw

ananin yopunyi rogur nonohur nakitakneyotu. Aria ahudok atuh anudok armanananiruh yeriweruh aria nuhuraohwiruhshatogur dodogowish. 8 Aria nakitaknaprok nato iruhw nabuh neyotu arianape narahaen. Aria neir Pita aria Jonhawish numun narub atudok Iruhin ananitdebeiti urupat tataoum. Nanadudarehum Iruhin aria narahaen natukobur natukananin nyeigur nyato iruhw. 9 Ihishmorimarpesh shatrun um nape narahaen arianatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw.10Aria shadukemesh shakri anudok armandouk apa nape atudok wit Iruhin ananitdebeiti urupat douk shahwrat um yoputiwit iri. Apa nape nahwaresh um eshudokeneshenesh iri. Shatrun shadukeman ariashakitak yowiyokuk. Aria baraen wokeshshapeum shakri maresh shenekan ariadouk nakitak narahaen um.

Pita Nakripesh Iruhin Ananin Baraen GaniNumun Iruhin Ananit Debeiti Urupat

11 Ihishmorim armam armago shemnekum enyudok iri douk shakitak yowiyokukaria shahur shanaki um shutik anudokarman. Shanaki aria shatrun um nana-suhw Pita nani Jon aria heyotu enyudokwomaga um atudok Iruhin ananit uru-pat douk shahwaren um Solomon ananinwomaga iri. 12 Douk arigaha Pita na-trish aria nakripesh nakri, “Ipak Israel,ipak pakitak yowiyokuk um enyudok ummaresh? Ipak pakri iganigadae ohwak wa-gapesh anudok arman um ohwakin dodogo pakri wasuhw Iruhin ananin baraenwatogur yopuyopuh abom aria douk wa-gapeshan narahaen aka? Adur atin, ohwakuwok! 13 Apakim yamehem Abraham naniAisak aria Jekop amamin Iruhin nagape-shan yopun aria douk narahaen. Iruhinnenek enyudok aria natuk ananin nu-ganin Jisas douk nenekuman mour iriananin nyeigur nyato iruhw. Aria doukanudok Jisas douk pasuhwan pako amamhorim um hunak hon nugok abom um.Pailat anudok debeini um gavman iri douknakri nukweshihan nunak fri, aria uwok.Aria pakonaguk agabus pakri uwok-umenabom. 14 Anan douk Iruhin ananin yop-uni nagipesh lo atin iri arman, aria ipakpakri wok-uman. Pahwar Pailat um nuk-weshihi anudok anan arman douk nabo

arpesh shagok iri nanakumepari. 15 Ariaanudok yopuni arman douk nape Debeinium ahudok yah douk mugipeshah ariamupe wosik abom ihih nyumneh um doukpan nagok. Aria Iruhinwata nonohur naki-tak nape. Aria ohwak douk watrun wakriadur aria wakripesh-uman. 16Ohwak doukwasuhw Jisas ananin baraen dodog wakriadurin. Aria anudok arman douk patrunaria padukeman iri douk natogur yopunumJisas ananin nyeigur atin. Wenek bilipabom um Jisas ananin nyeigur aria doukJisas anan meyoh nagapeshan dodogowinagundok ipak ihipmorim ipakis nabes.

17 Eikishi ashukenyish owashish, eikdouk yadukemesh um enyudok ipak paniipakim debeimi peneken um Jisas iri.Ipak douk madae pudukemesh wosik uwearia douk peneken um pan nagok um.18 Seiwok Iruhin nohur amam profet ariaihim-morim hakriyuk um anudok Kraisdouk Iruhin nagraehan aria neshopokannanakumori nurao arpesh iri. Hakri ananta numnek debeiri eriger. Namudok ariadouk enyudok Iruhin nakriyenyi baraendouk nyatogur adurin atin abom. Doukpabo Jisas nagok.

19 Namudok aria douk ipak pubukukyoweishi inahos aria putanam pukonaparuh Iruhin. Punekesh namudok ariaanan ta mare wata nusuhw ipak penekeshiri yoweishi inahos nupe, uwok. Tanukwreyesh-uguk. 20 Punekesh namudokum, Debeini ta nunek yopubi nyutob bu-togrumep putogur dodogowip aria ipakishmishish shur wosik punadudareh. Aria tanishopoki Krais anudok douk nagraehanum nurao arpesh iri nunakumori ipak.Anudok arman douk Iruhin nagraehan umnurao ipak iri douk Jisas. 21 Douk, anan tanupe iruhw heven arigaha abudok nyutobIruhin nagraehab um nunek eneshenesheshudok shutogur namushi obi nyutob,aria anan ta kweipon nunaki. Kabidouk seiwok amam Iruhin ananim profethakriyenyukuk iri ananin adurin atinyibaraen nyakrium. 22 Umum maresh?Seiwok Moses douk nakriyuk enyudokbaraen nakri,‘Debeini ipakin Iruhin ta nukep ananprofet

kabi eik um. Anudok nukepan iriprofet douk ta anan um ipak kanak.

Page 234: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 3:23 231 APOSEL 4:12Aria ipak ta pusuhw ihinyumorim anan

nukripep-enyi baraen pugipeshen.23 Eshudok arpesh douk mare shum-

nek ananin baraen shusuhwenshugipeshen iri, eshesh ta shupeiksik abom.

Tamare shuni Iruhin ananish arpesh shupeatugun, uwok. Aria Iruhin ta neshshugok.’ ”

24 “Adur, profet Samuel nani ihim-morim profet douk hagimori anan iriheyagwreh Iruhin ananin baraen obinyutob, amam douk shopunek hakriyehukehudok douk hatograri iri nyumneh.25 Iruhin nohur amam profet heyagwreheniri baraen nyani enyudok enen adurin atinabom iri baraen kontrak seiwok Iruhinnakripaguk ipakim yamehemum, enyudokdouk ipakin. Ipak ta pugrem yopishieneshenesh eshudok douk enyudok baraenkontrak nyakrium ta puraesh iri. Kabidouk nakripaguk Abraham um. Nakri, ‘Umnyakish batowish aria yamehesh, eik tainekumesh yopinyi ihishmorim agundokatapishi arpesh.’ 26 Aria Iruhin nagraehanudok ananin nasuhw ananin mour iriaria neshopokan narik nanakumori ipakum nutaurumep nunekumep yopinyi.Nunekumep yopinyi um agundok nutau-rumep pukutukuk ihishmorim yoweishiinahos um pape penekesh iri.”

4Howeshik PitaNani JonHape Shunuweshik-

ati Urupat1 Pita nani Jon wata hape hakripesh

baraen armamarmago aria amampris haniiri debeini um amam heyoh Iruhin ananitdebeiti urupat iri hanak hatograri agundokPita nani Jon hapeum. Hani amam Sadyusihanaki. 2Hanaki aria juwehosim um hakriPita nani Jon hape henek skulum arpeshum Jisas nagok aria wata shopunek naki-tak. Hakri namudok aria kweipon shagokiri ta wata shopunek shikitaki. Amudok de-beimi hakri Pita nani Jon mare hukripeshnamudok, uwok. 3Namudok aria hasuwamhenyigram heshuh shunuweshik-ati uru-pat. Hakri ruwahepih kadak hunek baraen.Um maresh? Douk wabigep hurukatin umwab um. 4 Aria sabaishi douk shemnekamam hakripeshen iri baraen aria shenek

bilip um Jisas. Aria shadarehesh um, es-hudok sharik shenek bilip iri shopunek umdouk shatogur sabaishi abom um 5,000-poreish arpesh.

Harao Pita Nani Jon Um Eshesh JudaEsheshin Debeini Kaunsol Aria HenekumamBaraen

5 Ruwahepih aria amam debeimi Judadouk hape hasuhw kwotog iri hani amu-dok amam eshesh Juda esheshim debeimihanaki hantorum hape Jerusalem. Haniamudok anam douk henek skulumesh umlo iri. 6 Amam hani debeini abom prisAnas nani Kaiafas hani Jon aria Alek-sander. Amudok anam hani anam amamatup awirop um douk shopunek hanakihanak hantorum hape. 7 Aria heshopokPita nani Jon hakitak heyotu hatik amudokdebeimi aria hape harigam hakri, “Ipakdouk omi nyekep big ba dodogowip ariadouk peneken enyudok? Um pogapeshanudok arman yopunum? Pohur meinyinyeigur penyem aria douk peneken?”

8-9 Iruhin ananin Mishin douk nyawishPita abom nyapenyan wosik aria nakripamnakri, “Ipak Israel esheship debeipari paniipakim takwiyem, doukih atin ipak pakriporik ohwak um wenek yopuhi aih umwagapesh anan aiyas yowegasini um aka?Pakri pudukemesh um agundok nenekeshmumam aria douk yopunum? 10 Aria na-mudok um ipak ihishmorim puni ihish-morim Israel douk gamo pudukemesh.Anudok arman douk yopuni abom ariadouk neyotu agundok ipakis nabes patruniri, anan douk yopun abom um Jisas Kraisnanaki wabur Nasaret iri ananin nyeigur.Anudok Jisas douk penek nyilimam rowogkruse nagok paruman aria Iruhin watanonohur nakitak nape iri.

11 Jisas anan douk anudok arman doukenen baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrianari. Baraen enyudok.‘Amudok utom douk ipak parok urupatam

iripakri wokumam iri aria pamabukuk iri,Iruhin douk namanammatogur anam yop-

umi marik iri utom aria mosah wo-bratum urupat aria tatao dodog.’

12 Madae enen agundok atapinyi arpenta nyurap mutanamori mupe wosik abomuwe, uwok meyoh. Iruhin madae nuken

Page 235: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 4:13 232 APOSEL 4:29big kupainyi arpen um nyutaurumap uwe,uwok. Jisas atun abom.”

13 Amudok debeimi hemnek Pita aria Jonamamin baraen aria hakitak yowiyokuk.Um maresh? Amam hadukemesh um Pitanani Jon douk madae hunek skul uwe.Aria hatik um amam madae hunoguguruwe, aria dodogowim atum hape heyag-wreh baraen. Aria debeimi hadukemeshum riguk Jon aria Pita douk hani Jisas hapeharahe hanak atugun.

14 Hatik anudok arman douk ananigasaiyas yopugas iri nanamam heyotu atu-gun, aria amudok debeimi baraen wokamum hubeyenyumam iri. 15 Namudok ariahakrip Pita nani Jon um hukutukuk amu-dok rum debeimi hapenyomi hutogragukaduk. Douk hatograguk aria amam heyag-wreh habo baraen namudok. 16 Hakri,“Ta munegam mumam amudok biom ar-mam? Ihishmorim arpesh shape agun-dok Jerusalem iri douk shadukemesh umenyudok amam heneken iri debeinyi mourIruhin atun neneken iri. Aria apak doukta mukri mubeshuken mumam, ta uwok.17 Aria mukri enyudok baraen mare watashiyagwrehen nyunak um enesh arpeshshopunek shumneken um, apak ta mukripamudok biom armam dodogowinyi baraenum amam mare hukripesh Iruhin ananinbaraen shopunek um enyudok Jisas ananinnyeigur, uwok.”

18 Douk habo baraen namudok aria watahahwaram hawish. Hawish aria hakri-pam dodogowinyi baraen um amam marewata hupe hunek skulum enesh arpeshum enyudok Jisas ananin nyeigur o hupehukripesh Iruhin ananin baraen um enyu-dok nyeigur, uwok.

19 Aria Pita nani Jon hakripam hakri,“Ohwak ukutukuk Iruhin ananin baraennyupeik aria ugipesh ipakin um, ta ipakpukri Iruhin ta nutruhw nukri wosik omaresh? Ipak kanak ta punek skelumenyudok baraen. 20 Ohwakig nokwatog tamare gwishuk um wemneken iri baraen oeshudok watrish shatograri iri uwe, uwok.”

21 Aria amudok debeimi hakripam enendodogowinyi baraen shopunek aria hes-hopokam hanak. Ihishmorim arpesh doukshatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhwum nagapesh anudok aiyas yowegasinium. Namudok aria amudok debeimi douk

hanogugur aria yah wakom um hom ohuweshikom um. 22 Anudok arman doukPita aria Jon henek enyudok Iruhin atunneneken iri mour aria hagapeshan yopuniri, anan douk neshagrakuk 40-poreishkwarahos.

Eshesh Shagipesh Jisas Iri Shenek BetenUmShurao Dodog Aria Shukripesh Iruhin AnaninBaraen

23 Douk amudok debeimi hakweshihPita nani Jon aria wata hatanam hanakum amamishi. Hanak aria hakripeshihinyumorim baraen douk debeimi prishani eshesh Juda esheshim debeimihakripam-enyi. 24Douk shemnek enyudokbaraen aria ihishmorim shantorum shapeatugun aria shenek beten um Iruhin.Shenek beten namudok, shakri, “Debeini,nyak dodogowin atinyi abom. Nyak douknyenek iruhw, nyenek atap shani yougiri eneshenesh douk shapenyagun iri.25 Seiwok nyakin Mishin nyohur apakinyamenen Devit douk nenek nyakin mouriri aria nakriyuk enyudok baraen. Nakri,‘Kupaishi arpesh douk eshesh madae Juda

iri uwe douk juwehosish atish abomum maresh?

Eshudok arpesh douk shabo baraen nyapeatugun meyoh um shukitak umwanohw um maresh?

26 Esheshim king hape agundok atap iridouk

hape hugapesh wanohwish enesheneshum hukitak um wanohw.

Esheshim debeimi douk hantorum hapeatugun

um hakri huni Debeini nini anudok doukanan nagraehan

um nurao arpesh iri hurpak!’27 Aria adur atin, nubokuhi amudok biomdebeimi um gavman iri, Pontius Pailatnani Herot douk hanaki hantorum hapeatugun. Hani eshesh Israel shani enesharpesh douk eshesh madae Juda iri uweshopunek. Shantorum shape abrudokwabur Jerusalem aria shabo baraen umshunumogesh Jisas. Anudok yopini armandouk seiwok nyagraehan aria nasuhwnyakin mour iri. 28 Shanaki shantorumshapeum shunek ihinyumorim mour doukseiwok nyak kanak dodogowin atin arianyakrium douk ta shuneken iri. 29 Ariadouk Debeini, nyutiki apak aria urkummurum enyudok dodogowinyi wanohwin

Page 236: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 4:30 233 APOSEL 5:9baraen douk sheyagwrehen um apakmunek nyakin mour iri. Namudok arianyutaurumap um mare munogugur, ariadodogowip atup abom mukripesh nyakinbaraen. 30 Nyishopoki nyakin dodogum nyugapesh arugeh hapeyeshi yopish.Aria makri nyunek enenyenen nyak atinnyeneken iri mour nyutogur um Jisasananin nyeigur, anudok yopuyopuni abomarman douk nasuhw nyakin mour iri.”

31 Douk shenek beten um jurug aria atu-dok shantorum atari urupat kututukarottunatunaki. Aria Iruhin ananin Mishinnyabuhi nyawishesh nyapenyesh nyey-atesh aria shanak dodogowish atish shapeshakripesh Iruhin ananin baraen. Sheyag-wrehen debeg atin ariamadae shunoguguruwe, uwok.

Eshesh Shagipesh Jisas Iri Shasuhw AtinBaraen Aria Shanagapesh Um Eneshenesh

32 Ihishmorim shasuhw Jisas ananinbaraen iri douk shape atugun abomaria shasuhw atum urkum. Madaeenen arpen nyukri enesh enyenyisheshudok eneshenesh douk enyenyish atishuwe, uwok. Aria shanosiya ihishmorimeneshenesh esheshish eshudok atugunatin. 33 Amam aposel douk harao Iruhinananin dodog aria dodogowim atum apahakripesh baraen um Debeini Jisas nagokariawata nakitak um. Namudok aria Iruhinnataurumesh meyoh eshesh ihishmorimshagipesh Jisas iri. 34-35 Namudok ariaeshesh shenek bilip iri madae enen arpeneneshenesh woken um enesh eshudokuwe. Ihishmorim shape wosik iri atish.Eshudok douk shogrem anab amnab ourusag iri ta shekeshesh shatorish sharaoutabor. Aria abrudok utabor douk shara-bor shanaki shako amam aposel. Shakoamamaria hosiyabor umeshudok yaruhishiri. 36 Aria anan arman shahwaran Josepiri douk nape. Anan douk shanabukienyudok unai Saiprus aria nakitak opudokawirop Livai. Amam aposel douk hodowanenyudok nyeigur Barnabas. Baugenyumenyudok nyeigur douk shakri, “Nakripeshyopinyi baraen um shupe dodogowish iri.”37 Anudok Josep douk nokesh anab ananibamnab aria kupaishi shatorub shakonutabor. Shakonabor aria narabor nanaknako amam aposel.

5Ananaias Nani Ananik Irohukwik Shenek

Rohwum Amam Aposel Um Esheshibor Utabor1 Shenekesh namudok atin aria anan

arman shahwaran um Ananaias iri naniananik irohukwik Safaira douk shape. Ariaeshesh shekesh anab um esheshib amnabkupaishi shutorub aria shukesh utabor.2 Aria ananik irohukwik kwadukemesharia tukwanibor nasuaboruk aria narauritukwanibor atubor nanak nako amamaposel. Nenek rohw nakri naraurishuknibor nanaki nakomabor.

3 Aria Pita narigan nakri, “Ananaias,nyenekesh mumam aria Satan douknawishen aria neneken nyogiyagim Iruhinananin Mishin um? Nyagiyagimen umagundok nyanabukuk tukwanibor utabordouk nyarabor um nyakib amnab irium? 4 Nubokuhi watak nyukesh amnabshutorub ahi uwe, abudok amnab douknyakib atub. Arigaha douk nyekeshabshatorub iyoh aria utabor shopunek wosiknyakibor. Nyukri nyunekabor mumam,enyudok nyakin mour. Aria mareshsheneken, um nyarao amudok yoweimiurkum aria nyanaki nyenek rohw nyakrinyasuhw iri shuknibor utabor um? Arpendouk madae nyugiyagim enen arpen uwe,uwok. Nyagiyagim Iruhin.”

5 Douk nemnek Pita ananin baraen arianatu nabuh nakus abom aria nagok. Ariaihishmorim shemnek um Ananaias nagokum aria shanogugur abom. 6 Aria anamweroroimi hanaki hashapoman anah ru-pah haran hatogur aria hanak haruman.

7 Arigaha biyen atin aua nyanaknyadiyuk aria Ananaias ananik irohukwikSafaira shopunek kwanak kwawishi agun-dok atugun Pita napeum. Agundok rami-nen nagok um douk madae kwudukemeshuwe, uwok. 8 Kwawishi aria Pita nakripoknakri, “Kripe, utabor nyak nyani raminenparabor um amnab iri douk abrudokatubor, aka?”

Aria okwok kwakri, “Adur wo, abrudokatubor.”

9 Aria Pita nakripok nakri, “Mumamnamudok um nyak nyani nyakin rami-nen pabo baraen um pakri pukwiraeh De-beini ananin Mishin um? Hanak haromuknyakin raminen iri amudok hawishi witdouk. Ta husah nyak hutogur shopunek.”

Page 237: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 5:10 234 APOSEL 5:2610 Douk Pita nakripok namudok atin

kwabuh kwatu kwakus agundok anani-gas aiyas abom um aria kwagok. Ariaamudok weroroimi armam hawishumoridouk hatik um kwagok kwakus. Ariahokuhur hakusah hatogur hanak harumokhurukatin um agundok harom raminenum. 11 Namudok aria ihishmorim Iruhinananish arpesh shani ihish arpesh shem-nek um enyudok aria shanogugur abom.

Amam Aposel Henek Enenyenen IruhinAtun Neneken Iri Mour

12 Amam aposel henek enenyenenIruhin atun neneken iri mour nyatoguraria arpesh shatrin. Aria ihishmorimshasuhw Jisas ananin baraen shagipeshenaria ihih nyumneh shanaki shantorumshape enyudok debeinyi Solomon ananinwomaga um atudok Iruhin ananit debeitiurupat. 13 Adukishi kupaishi arpesh doukshanogugur aria madae shunak shunieshesh shunatorum uwe, uwok. Ariaeshudok adukishi arpesh shatuk amamaposel hani eshesh douk shasuhw Jisasananin baraen shagipeshen iri esheshishnyeiguhw shato iruhw. 14 Aria sabaishiarpesh abom shenek bilip um Debeini ariashape shawish um eshudok douk sharikshenek bilip iri.

15 Douk shatik enyudok amam aposelheneken iri mour aria douk um shosahiarugeh haesh iri shanaki sheshubuk ana-gasih um yeh. Sharabikumesh reishshabomesh betog aria sheshubuk shakusum shakri kadak Pita nurahaen nunakiaria nunek betenumesh o uwok um, shakriananir aborir meyoh ruwetesh aria yopish.16 Sabaishi arpesh shape iri shakurubiwarub hurukatin um Jerusalem iri shop-unek shanaki. Sharawari arugeh haesh irishani eshudokdouk sagabehos shapenyeshiri shanaki um hugabeyesh. Aria ihish-morim sharaeshi iri douk nagabeyesh ariayopish atish.

Ensel Nyataurum Amam Aposel Haku-tukuk Shunuweshik-ati Urupat Aria Hatograri

17 Namudok aria debeini pris abomnani ihim-morim ananim arpeshim amamSadyusi henek nyigiya abom um amamaposel um enyudok amam hape henekeniri. Aria juwehosim abom. 18 Juwehosim

namudok aria hakitak hasuwam henyi-gramhawish hape shunuweshik-ati urupatiri douk shenek eneshenesh yoweishi ina-hos shapenyat iri. 19Aria abudokwab, enenDebeini ananin ensel nyanaki nyejik witogatudok shunuweshik-ati urupat. Nyejikogdouk nyarao amam nyatogur aduk arianyakripam nyakri, 20 “Punak puwish nu-mun Iruhin ananit debeiti urupat tataoumaria pupe pukripesh ihishmorim baraenum ehudok namuhi aih um Iruhin nuraoarpesh shutanamori shupe wosik abomum.”

21 Amam aposel hemnek enyenyinbaraen aria gagruk atin hanak hawish hapehenek skulum armam armago um Iruhinananin baraen.

Aria anudok debeini pris nani ananimarmam henekumam baraen ihim-morimeshesh Juda esheshimdebeimi umesheshitdebeiti kwot iri hanaki aria hantorum umhiyagwreh baraen. Hanaki hantorum ariahenek baraen nyanam shunuweshik-atiurupat um hurauri amam aposel hunakiagundok amam debeimi hapeum. 22 Doukamam heyoh Iruhin ananit urupat irihanak hatogur, aria madae hutik anamaposel hupe uwe, uwok. Namudok ariawatak hatanam hanak hakripam namu-dok debeimi hakri, 23 “Manak matogurshunuweshik-ati urupat um, witog doukmatik shugwaru abom gwape dodog.Heyoh urupat iri polis heyotu heyohat.Aria manak mejikog mawish aria madaemutik anan atun nupeik uwe, uwok.”

24 Douk debeini um amam apa heyohIruhin ananit debeiti urupat iri nani amamdebeimi pris hemnek namudok aria hakri,“O, amudok aposel ta hanak hawishuk mu-mam?”

25 Aria anan arman nawishi nakri-pam nakri, “Mnek! Amudok armamdouk penyigram hape shunuweshik-atiurupat iri douk heyotu numun narub umIruhin ananit debeiti urupat tataoum ariahape henek skulumesh um Iruhin ananinyopinyi baraen.”

26 Douk hemnek namudok aria debeininani ananim heyoh Iruhin ananit urupatiri hanak harawari amam aposel hanaki.Madae hom o hushuwokam uwe, uwok.Hanogugur um hakri ta arpesh shunakishom shukwumam utabor.

Page 238: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 5:27 235 APOSEL 5:42Amam Aposel Douk Madae Hunogugur Um

Hukripom Baraen Debeimi Uwe27 Douk amam haram hanaki hawish

aria homusop heyotu hatik amudok de-beimi um eshesh Juda esheshit debeitikwot iri. Aria debeini pris abom nakri-pamnakri, 28“Apakmakripep dodogowinyibaraen um makri mare puhur Jisas ananinnyeigur punyem aria punek skulumeshIruhin ananin baraen, uwok. Aria tik, doukihishmorim arpesh shape Jerusalem iridouk shemneken sheyaten ipakin baraen.Aria ipak pakri pukop baraen apak umpakri apak mabo Jisas nagok.”

29 Aria Pita nani amudok anam aposelhawanamam baraen namudok. Hakri,“Apak ta mugipesh Iruhin ananin baraenatin. Arpeshin mare mugipeshen, uwok.30 Ipak pabo Jisas penek nyiliman neirrowog kruse aria nagok. Aria apak-ish popehesh yamehesh esheshin Iruhinwatak nonohur nakitak nape. 31 Nakitakiaria Iruhin naran natoum iruhw nakihnanasap nape debeini agundok yopunyirogur ehahum anan Iruhin. Aria douknapeum nuyabigap yah aria nunarap nu-tanam um Iruhin mupe wosik. Iruhinnenekesh namudok um nutaurum apak Is-rael ummukeshuk agabus yoweishi inahos,mutanam mukon aparuh aria anan marewatak nusuwen nupe um apakish yoweishiinahos, uwok. Ta nukwreyeshuk. 32 Ariaapak mani enyudok Iruhin ananin Mishindoukmakrip arpesh um enyudok apakma-trin nyatogur um Jisas iri. Enyudok Mishindouk Iruhin nako eshudok douk shasuhwananin baraen shagipeshen iri.”

Debeimi Hakri Hubo Aposel Hugok AriaGamaliel Natupokumam Baraen

33 Douk amudok debeimi hemnek enyu-dok baraen aria juwehosim abom. Ariahakri hubo amam aposel hugok. 34 Ariaamudok debeimi, anan shahwaran umGamaliel iri nakitak neyotu. Anan doukanan Farisi aria shopunek douk nenek sku-lumesh um lo iri. Ihish arpesh apa shatukananin nyeigur nyato iruhw. Douk anannakitak neyotu aria nakripesh um shurau-guk amudok aposel hutograguk aduk umbanab nyutob meyoh.

35 Douk hatograguk aria nakrip amamdebeimi hasuhw kwotog iri nakri, “Ipak

Israel, ta ipak pukri punek maresh umamudok armamum, ipak douk gamopunekurkwip aria douk punekenyumam. 36Rigukanob nyutob, anan arman shahwaran umTeudas iri douk nakitak aria nakri anandouk debeini dodogowini arman. Arianarao sabaimi armam hurukatin um 400-poreim hagipeshan. Aria shanuguk ariaananim hagipeshan iri hanogugur hanakatun atunuk. Aria enyudok hakri hunekeniri nyanak nyabuhuk.

37 Enyudok nyanakuk arigaha anob nyu-tob aria Judas douk nanaki agudok shokuginahobig Galili iri nakitak nanuk enesharpesh shagipeshan. Abudok nyutob gav-man shape sharao nyeiguhwish um arpeshshadarehesh obi nyutob, anan nakitak umenyudok aria nohur wanohw um hiyatokgavman. Aria shanuguk aria ananishishagipeshan iri shanogugur shanak atunatunuk. 38 Namudok aria douk yakripep.Ipakmare pukwiraeh umpunekammareshum amudok armam, uwok. Pukweshi-ham hupe meyoh. Enyudok henekeniri, ta amam meyoh henyuhur henekenum amamip urkwip um, enyen ta nyu-nak nyubuhuk. 39 Aria ta Iruhin meyohnomuhur heneken um, ipak ta pubirakum putapam aria ta pubirak putik uwok.Punekesh namudok aria ta putik um paniIruhin parpok.

40 Amudok debeimi hemnek Gamalielananin baraen hakri wosik aria hahwaramam aposel hawishi. Hawishi doukhaprukam hakwu enesh eshudok ariahakripam dodogowinyi baraen hakri umhunak aria mare watak huhur enyudoknyeigur Jisas hunyem aria hupe hukripeshIruhin ananin baraen, uwok. Doukhakripam um jurug aria heshopokamhanak.

41 Aria abudok nyutob hakutukuk amamdebeimi hanak obi nyutob, amam doukhanadudareh abom. Um maresh? Amamdouk hadukemesh hakri Iruhin douknatrum aria nakri wosik um shom ariaharao abraen um agundok hakripeshbaraen abom um Jisas um. 42 Ihihnyumneh amam hape hakripesh Iruhinananin baraen abom um Jisas Krais ariagamo henek skulumesh um shudukemeshwosik. Hakripesh hakri Jisas anan doukKrais, anudok douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakumori nunarao arpesh

Page 239: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 6:1 236 APOSEL 6:14iri. Hape hakripeshen numunnarub Iruhinananit debeiti urupat tataoum. Anabik umhakripeshen esheshig urusag.”

6Shagraeh 7-Poreim Armam Um Hutaurum

Amam Aposel Iri1 Aria abudok nyutob, arpesh shagipesh

Jisas iri douk shatogur sabaishi abom.Aria eshudok Juda douk sheneyagwrehenyudok baraen Grik aria shagipesh Jisasiri shani eshesh wobresh Juda sheneyag-wreh enyudok enen baraen Hibru irishanatutukem. Eshesh sheneyagwrehGrik iri shakri abudok nyutob shasiyaeshudok shako eshesh yaruhish iri obinyutob, shakri esheshiyu amam hagokhawosopukuk iri armago douk madaeshuko atin uwe, uwok.

2 Namudok aria amam 12-poreim aposelhahwar ihishmorim shagipesh Jisas irishanaki atugun aria hakripesh hakri, “Na-mudok madae wosik um apak muku-tukuk enyudokmour ummukripesh Iruhinananin baraen um nyupeik aria mupe ummisiya worigun um. 3 Namudok ariaashukenyish owashish, douk ipak ta pu-graeh 7-poreim anam ipakimi armam ariahiyotu um enyudok mour. Pugraeh amu-dok douk harao Iruhin ananin Mishinnyapenyamwosik abom aria harao yopinyisaki iri. 4 Aria ihih nyumneh apak tamupe ummunek betenmusorik Iruhin ariamukripesh ananin yopinyi baraen.”

5 Ihishmorim shemnek namudok ariashanadudareh shakri wosik um amaminbaraen. Aria shagraeh Stiven. AnudokStiven douk narao Iruhin ananin Mishinnyapenyan wosik abom aria dodogowinatun abom um bilip. Aria anam douk amu-dok. Filip, Prokorus, Nikanor, Timon, Par-menas aria Nikolas. Anudok Nikolas doukmadae anan Juda uwe. Anan douk nanakiwabur Antiok aria riguk napeum nagipesheshesh Juda esheshih aih um shenek lotuum. 6 Douk shagraeham aria sharam umamam aposel. Sharam um amam doukhenek betenumam aria howemam wis umhurao Iruhin ananin dodog aria hunekenyudok mour.

7 Namudok aria Iruhin ananin baraennyanak sabaigunum shemneken. Ariasabaishi arpesh abom shape Jerusalem iridouk shagipesh Jisas. Sabaimi pris abomshopunek hakri wosik aria henek bilip umJisas.

Juda Esheshim Debeimi Henekuman KwotStiven

8 Iruhin douk nenekuman yopinyi abomStiven aria natauruman meyoh nakonananin dodog. Namudok aria nenekenenyenen Iruhin atun neneken iri mournyatogur arpesh shatrin. 9 Aria anamarmam hakitak aria hani anan harpakbaraen. Amudok armam apa hani es-hesh henek lotu anat eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-atari urupat sha-suhw lotu um Friman iri.6:9Amudok ar-mam amam douk anam Juda aria hanakidebeirubi warub Sairini bani Aleksandria.Amam hani amudok anam hanaki agusu-dok biagos shokugosi nahobigos Silisia ariaEsia hakitak hani Stiven harpak baraen.10 Iruhin ananin Mishin nyakon debeinyisaki aria neyagwreh obi nyutob, amamdouk madae huni anan hunogogonim aragatin um baraen uwe, uwok.

11 Namudok aria amudok armam han-abeshuk hakripaguk kupaimi um hunekrohw aria hukrip arpesh hukri, “Apakmemnek Stiven neyagwreh enenyenenyoweinyi baraen um Moses aria Iruhin.”

12 Douk henek rohwumesh namudokshani esheshim debeimi hani amudokhenek skulumesh um lo iri aria heshuhurjuwehosish abom um eshesh Juda. Namu-dok aria shanak shasuhw Stiven sharanshanak um agundok debeimi um esheshJuda esheshit debeiti kwot iri hapeum.13 Aria sharauri anam armam um hunekrohw hukripan enen rohwinyi baraen.Sharam hanaki aria hakri, “Ihih nyumnehanudok arman apa neyagwreh enenyenenyoweinyi baraen um Iruhin ananit debeitiyoputi abom urupat tani ananin lo. 14Apakdouk shopunek memnekan nakri anudokJisas nanaki wabur Nasaret iri ta nubrigatudok Iruhin ananit debeiti urupat ariata nunek kupaihi aih um ehudok aihseiwok Moses nakoguk apakish popeheshyamehesh iri um.”

6:9 6:9 Eshudok Juda apa shenek lotu atudokurupat shahwarat umFriman iri, riguk anobnyutob douk shape shukamum kupaishi arpesh shape shenekumesh mour meyoh iri. Aria douk shape fri.

Page 240: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 6:15 237 APOSEL 7:1515 Aria ihim-morim amudok hape iri

debeimi, amamis nabes douk satak sapeStiven. Hatrun aria hatik umananig yamagdouk gatogur kabi enen ensel enyenyigyamag abom um.

7Stiven Nakripam Ananin Baraen Debeimi

1 Douk henekuman enyudok rohwinbaraen um jurug aria debeini pris abomnarig Stiven nakri, “Enyudok baraen doukadur nyakriyen aka, uwok?”

2 Aria Stiven nakripam nakri, “Eikimashukenyim owarhim aria yakenyim, ipakpumnek eik. Seiwok anudok dodogowinatun abom aria natrugun um iri Iruhindouk natogurum apakin yamenen Abra-ham. Natogruman obi nyutob, abrudokwabur Haran douk watak nunak nupeuwe, uwok. Watak nape agudok nahobigMesopotemia. 3Natogruman aria nakripannakri, ‘Nyukutukuk nyakip awirop puninyakib amnab aria nyunak nyupe anabamnab douk ta iyabigenyab iri.’

4 Namudok aria Abraham nakutukukeshesh Kaldia esheshib amnab nanaknape abrudok wabur Haran. Nanak napeagundok arigaha douk ananin yakennagok aria Iruhin neshopokan nanakumoriabudok amnab douk ipak papenyab iri.5 Iruhin madae nukon anab amnab umananib abom uwe, uwok. Uwok madaenukon anagun mudukigun uwe, uwokmeyoh. Aria nakripan enen adurin atinyibaraen um kweipon ta nukonab ariaananib abom. Anan nini ananish batowisharia barheshish douk shugimori ananiri. Aria abudok nyutob Iruhin nakripanenyudok baraen obi nyutob, Abrahamanan batowish douk madae enesh uwe,uwok. 6 Iruhin nakripan namudok. Nakri,‘Nyakish barheshish ta shunak shupekupaishi arpesh esheshig nahobig. Ariaagudok nahobigish arpesh ta dodogeshish-umesh shupe shunekumesh mour meyoh.Ta shupe shunekesh enenyenen um 400-poreish kwarahos. 7 Aria eik ta iyeshinekumesh baraen eshudok douk nyakishbarheshish shupe shenekumesh mourmeyoh iri.’ Aria Iruhin nakripan. ‘Ta iyeshinemeshuk baraen abudok amnabishi ariaeikish arpesh ta wata shukutukuk babudok

amnab shutanamori um abudok. Shunakiaria ta shupe shunek lotume agundok.’

8 Aria Iruhin nakripuk Abraham enenadurin atinyi baraen kontrak abom umanan ta nutah nugamimiruh yegeshi-weruh. Namudok aria abudok nyutobAbraham ananik irohukwik kwabuki Aisakaria watak 8-poreih nyumneh meyohhudiyan aria Abraham natah ananihwyegenyihw. Arigaha Aisak nabuki Jekoparia natah ananih yegenyihw. AriaJekop nabuki amudok apakim 12-poreimyamehem aria shopunek nenekeshumamnamudok atin.

9 Aria amudok yamehem heneknyigiyaum amamin wanin Josep hakokupaishi shatorun shakomaguk utaboraria sharan um agudok nahobig Isip.Sharan um nunak nupe nunekumeshmour meyoh. Aria Iruhin douk nanianan hape. 10 Namudok aria nataurumanum enenyenen nyatogruman iri amaenaria nape wosik. Aria abudok nyutobnanak natogurum anudok debeini um Isipiri king Fero aria nani anan heyagwrehobi nyutob, Iruhin douk nakon yopunyisaki anan Josep. Namudok aria nenekking Fero ananim urkum manawashamanabom. Aria nenekan nape debeini abomum agudok nahobig Isip. Aria shopuneknenekan nasuhw merik um enesheneshshakus anan Fero ananit urupat iri.

11 Arigaha anob nyutob aria yoweihinyumnah hatogrum ihirub warub agudoknahobig Isip aria Kenan sharao debeinyiamaen abom. Namudok aria apakish yame-heshworigun uwok um shishoh iri. 12Doukarigaha Jekop nemnek um shakri shapeshator worigun Isip aria sagomatin nakripananim nugamim douk apak mahwaramumyamehem iri hanak um Isip. 13Hatorishhanaki aria hagiguk iri hakri hunak ariaamamin wanin Josep nawerehen nakripamum anan kanak. Namudok aria anudokdebeini arman Fero nadukem Josep ananipawirop.

14 Enyudok nyanakuk, aria Josepnenekumanbaraen ananin yaken Jekopumnini ananip awirop ihishmorim shunaku-mori Isip. Shadarehesh um douk shanakshatogur 75-poreish arpesh. 15 Aria Jekopnanak um Isip. Nabuh nape agundok arianagok. Nani ananim nugamim douk apak

Page 241: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 7:16 238 APOSEL 7:35mahwaram um yamehem iri. 16Hagok ariaamamiruh yegeshiweruh douk shararuhshanak um abrudok wabur nyeigur-iburum Sekem. Shanak aria sharumam onohwwonugwehw seiwok Abrahamnatik Hamorananimnugamimnatoruhw anabor utaboriri.

17 Arigaha aria abudok nyutob seiwokIruhin nakripanuk enen adurin atinyibaraen promis Abraham um nukweshihananish yamehesh shape Isip iri shunakshupe fri um douk hurukatin um butogur.Aria abudok nyutob eshesh Israel doukshatogur sabaishi abom gani Isip. 18 Doukarigaha anob nyutob aria kupaini armannatogur king nape debeini um Isip. Ariaanudok king douk madae nudukem Josepuwe, uwok. 19 Nakitak nagiyagim apakishyamehesh eshesh Israel aria nenekumeshyoweihi aih abom. Aria nenekeshshawashakuk esheshish weshubuk iribatowish um shugok.

20 Aria abudok nyutob shobuki Moses.Anan douk anan yopuni nuganin ariaIruhin ananim urkum manawashaman.Kwanabuki aria amakenyish shasuhwanshabirakan bibatun aubmeyoh ananit uru-pat. 21Douk bibatun aub batuh aria shanakshanyukwronuk aduk. Aria anudok kingFero ananik nugawik kwanak kwoparugan.Kwoparugan kwonahur kwanak kwabi-rakan aria natogur kabi okwokwin nuganinabom um. 22 Douk yopun aria heyabiganum ihinyumorim eshesh Isip esheshin de-beinyi saki. Aria neyagwreh um douk apadodogeshin atun neyagwreh dodogowinyibaraen. Mour shopunek dodogowin atunum nenek sabainyi debeinyi mour.

23 Douk arigaha ananish kwarahosshanak shatogur 40-poreish aria ananurkum morum nakri nunak nutik ananishashakenyish owashish eshesh Israel.24Nanak aria natik anan arman um esheshIsip nabo anan Israel nenekan yowiyokuk.Aria Moses nanak nataurum anudok Israelaria nabo anudok Isip abom ba nagok.25Moses douk nenek urkum nakri ananishiarpesh eshesh Israel douk ta shudukemeshum Iruhin douk nakri nukwu anan Mosesum nuraesh nutaurumesh shupe wosik,aria uwok. Madae shudukemesh uwe.26 Douk ruwahepih aria Moses wata natikbiom Israel harpak. Natik namudok arianakri nusuhwesham um hupe atugun.

Aria nakripam nakri, ‘Yaipo! Ipak douksaniwan. Namudok parpok panareimyogap um maresh?’

27 Aria anudok douk nabo anudok anannenekan enenyenen iri neshiwokukMoses.Aria narigan nakri, ‘Omi nyenekenyumnyupe debeini um apak? Shopunek doukomi nyenekenyum nyupe jas aria nyusuhwapakin baraen? 28 Nyak atin nyakri nyuboeik kabi nubatik nyabo anudok arman es-heshum Isip nagokumaka?’ 29DoukMosesnemnek enyudok baraen aria nakutukukIsip naruwok nanak um eshesh Midian es-heshib amnab. Nanak nape agundok nuraoirohukwik aria nabuki biom nugamim.

30 Nape agundok arigaha 40-poreishkwarahos shanak shadiguk, aria anahnyumnah enen Iruhin ananin enselnyatogruman. Nyatogruman anagunwehigunum arpesh uwok um, hurukatinum yoduhw nyeigurihwum Sainai. Natrinnyor nyih douk hanu hakih nyeiguh-wishum enen shokwinyi rowog. 31 Mosesnatik enyudok aria nape nere urkum banakitak yowiyokuk. Douk gamo nanakhurukatin um nakri gamo nutik ehudoknyih aria nemnek Debeini nakri, 32 ‘Eikdouk nyakim yamehem Abraham naniAisak aria Jekop amamin Iruhin.’ DoukMoses nemnek namudok aria sheyaruban.Aria nanogugur aria madae nukri umnutrugun uwe.

33 Aria Debeini wata nakripan nakri,‘Warouguk su bukouguk. Um maresh?Agundok nyeyatu um douk shuknigunabom um eik.’ 34 Aria nakripan nakri, ‘Eikyatrin enenyenen yoweinyi amaen doukeshesh Isip sheneken um eikish arpeshshape Isip iri. Eik yemnek um agundokshoreh shahware um, aria douk enyudokyabuhmori ikweshihesh um shupe wosikatin. Namudok aria douk kitak aria taishopoken nyutanam nyunak um Isip.’

35 Sagomatin, eshesh Israel doukshanumogan Moses aria sharigan shakri,‘Omi nyenekenyum nyupe apakin debeiniaria nyupe kabi jas nyusuhw apakitkwot?’ Aria douk anudok arman MosesIruhin neshopokan nanak um Isip natoguresheshin debeini aria nataurumeshnakweshihesh naraesh shape wosik.Iruhin neshopok enyudok ensel douknyatoguruman um enyudok shokwinyi

Page 242: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 7:36 239 APOSEL 7:50rowog iri aria nyatauruman dodogowinum nunek enyudok mour. 36 Mosesnarikumesh aria naraesh shakutukuk Isipshanak. Shanak obi nyutob, anan douknenek enenyenen Iruhin atun nenekeniri mour shatrin. Neneken Isip, nenekenagwudok youg shahwarog um Owishibor-igwi Youg iri gwagweru. Neneken agundokwehigunum arpesh uwok um. Nape nenekenyudok um 40-poreish kwarahos. 37 Ariadouk anudok Moses douk nakrip esheshIsrael abom nakri, ‘Iruhin ta nugraeh ananipak kanak aria nunekan nutogur ananprofet kabi eik um.’

38 Arigaha aria apakish yameheshshanak shantorum shape agundok wehi-gunum arpesh uwok um. Shape agundokaria douk anudokMoses nani eshesh shapeabom. Anan nanak nato ahwudok yoduhwSainai aria enen ensel nyakripan Iruhinananin baraen um nunaki nukrip apak.Enyudok nyakripani-enyi baraen douk tanyunek arpesh shupe wosik abom ihihnyumneh.

39 Aria apakish yamehesh shakri uwokum shumnek Moses ananin baraen.Shenek dehik shanumogan aria esheshipurkwip porum shakri shutanam um Isip.40 Namudok aria shakitak shakrip Eronshakri, ‘Nekumep anam godomi um tahurikumap huyabigap yah iri. AnudokMoses douk narikumap iri makutukuk Isipmanaki iri douk madae mudukeman uwe.Nanak aria maresh shenekan.’

41 Aria abudok nyutob shenek enen nu-gaen bulmakau aria shahwaren esheshingod. Sheneken aria shenek ofa shekeneshudok enyudok madae adurini uwe god.Aria shanadudareh um enyudok esheshshakwu esheshis wis sheneken iri. 42 DoukIruhin natik namudok aria nekeshuk agab.Nakutishukuk um shunek lotu um unib onyumnahin nani wabin aub douk shapeiruhw iri. Kabi douk enen baraen seiwokanam profet henyemaguk Iruhin ananikBuk iri nyakrium. Baraen nyakri,‘Ipak Israel! Ipak douk papenyesh 40-

poreish kwarahos agundok wehi-gunum douk arpesh uwok um.

Pape aria mahish douk paesh patahesh iri,douk madae punek ofamesh pukoeik uwe, uwok.

43 Atudok patasah iri selit lotuit urupatdoukmadae pusah eikit uwe, uwok.

Atudok douk pasah anudok rohwin godshahwaran um Molek iri ananit.

Pasah selit lotuit urupat tani anudok ro-hwin god shahwaran um Refan iriananik penegok iri unuk.

Pasah eshudok douk penekesh shadukemrohwim god omi iri um punek lotu-mam.

Douk namudok aria eik ta ishopokep punakrougun pupe pugimori debeiburiwabur Babilon.’

44 “Apakish yamehesh watak shapeagundok wehigunum arpesh uwok um obinyutob, atudok selit lotuit urupat douksharokat um shutrut shukri Iruhin nanieshesh napeum douk shogremat tatao.Sharokat shagipesh anar aborir douk enselnyeyabig Moses natrur iri. Aria Iruhinnakripan um shurukat shugipesh arudokaborir. 45 Arigaha apakish yameheshshagokuk aria esheshish batowish shagre-mat. Arigaha Josua nakitak aria naraoihishmorim Israel shosah atudok selitlotuit urupat shanak. Iruhin nahiyahukkupaibi amnabishi arpesh narik ariaeshesh Israel shanarao esheshib amnabshagiguk. Aria atudokurupat douk shanakisharokat tatao agundok apakib amnabarigaha kingDevit ananib nyutob. 46 Iruhinnatik Devit aria napeum nenekumanyopinyi atin. Namudok aria Devit nenekbeten narig Iruhin um nukripan wosik ariaDevit ta nurokuman anat urupat. Nurukatum anudok atun Iruhin douk seiwok Jekopnenek lotuman iri. 47 Aria Devit uwokaria ananin nuganin Solomon narokumanatudok urupat.

48 Aria anudok dodogowin abom atuniri Iruhin, arpesh sharokog iri urusag doukmadae nupenyog atin uwe, uwok. Kabidouk seiwok anan profet nakri um. Baraenenyudok. Debeini nakri,49 ‘Iruhwheven, agundokdouk eikin kingin

wagitureik yetem um, aria agundok atap doukyeshapak eikiruh yeriweruh hetem um.Ta purokume tape mumam iri urupat?Eik douk ta inak ipeum irao uhwin agnum?

Uwok.50 Ihishmorim eshudok eneshenesh douk

eik kanak yenekesh.’ ”

Page 243: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 7:51 240 APOSEL 8:7

51 Aria Stiven gamo naham nakri,“Ipak douk pukenyuk agabus baraen atiniri! Ipak padukem eshesh haiden abom.Baragos aria arigos sheshuk abom ariamadae pukri um pumnek Iruhin ananinbaraen uwe. Pakri uwok um pumnekIruhin ananin Mishin enyenyin baraen.Ipak padukem ipakish yamehesh abom.52 Wata kripe! Meini profet douk ipakishyamehesh shape shatrun meyoh madaeshon shunekan enenyenen iri uwe? Adurmadae anan uwe. Amudok douk hakripeshum Anudok Nenek Yopihi Atih Aih Irita nunakumori iri douk sham hagok.Aria anan douk natogur jurug aria ipakponeyabigamumanan aria pasuwanpanakpan nagok. 53 Iruhin ananin lo douknyakripi eshesh ensel shanaki shekepen.Ipak paraen aria madae pugipeshen abomuwe, uwok.”

Debeimi Habo Stiven Nagok54 Douk amudok debeimi hemnek enyu-

dok Stiven ananin baraen aria juwehosimabom hawok naruh hawegaruh aria ha-trun. 55 Aria Stiven douk shuknin abomum Iruhin ananin Mishin iri, aria napuhurnatrugun duk iruhw heven. Natrugun arianatik um agundok Iruhin napeum doukyopugun abom natrugun abom nape an-abik um sik. Aria natik Jisas neyotu agun-dok Iruhin ananin yopunyi rogur ehahum.56Natik namudok aria nakri, “Yaipo mnek!Eik yatik iruhw heven nanupok aria yatiguAnudok Arman natogur adurinyi arpen irineyotu agundok Iruhin ananin yopunyirogur ehahum.”

57 Douk hemnek namudok aria hahwardebeg abom aria hogah amamigos ari-gos. Aria aragarag hakitak arigas hanakhamutegan. 58 Douk hasuwen haranhatogur aduk abrudok wabur aria hapehakwuman utabor. Aria amudok doukhenek rohw henekuman rohwin baraen iridouk hawaruk amamih rouhi rupeh hehu-ruk aduk iri aria hehubukukumananwero-roini arman shahwaran um Sol iri.

59 Abudok nyutob amam wata hapehakwuman utabor Stiven obi nyutob,anan douk nenek beten nakri, “DebeiniJisas, nyak nyurao eikin mishin!” 60 Arianabuh noduk ohrubus natao atap arianahwaroguk debeihi mah nakri, “Debeini,

nyak mare nyusuhwesh nyupe um es-hudok henekeshume iri yoweishi inahosuwe, uwok. Nyukwreyeshuk.” Douknahwaroguk namudok aria nagok.

81 Aria Sol douk nakri wosik um agundok

habo Stiven nagok um.Sol Nape Nenekesh Enenyenen Eshesh

Iruhin Ananish ArpeshAhudok atuh nyumnah habo Stiven

nagok ahi, amam debeimi hape henekeshenenyenen ihishmorim Iruhin ananisharpesh shape Jerusalem iri. Aria ihish-morim sharuwok shanam ihirub warubum agusudok biagos shokugosi nahobigosJudia iri Samaria. Shanak aria ihim-morimamam aposel atum hapeik Jerusalem.2 Aria anam armam douk hagipesh Iruhinananih aih wosik abom iri hanak haromStiven aria herepan hariguk abom.

3 Aria Sol nape nenekesh enenyenenihishmorim Iruhin ananish arpesh nakrinesh aria nakwiraeh um nununish. Nanakum ihig urusag nasuhw armam armagoaria naraesh nanak naweshikesh shapeshunuweshik-ati urupat.

Filip Nakripesh Debeini Ananin BaraenGani Shokugi Nahobig Samaria

4 Eshesh Iruhin ananish arpesh sharu-wok shanak sabairubi warub sisigirub atin,aria agundok shanak shapeum douk shapearia shakripesh Iruhin ananin baraen.5 Aria Filip nanak um anabur debeiburiwabur agudok shokugi nahobig Samariaaria nape nakripesh Krais ananin yopinyibaraen agundok. Nakri Jisas douk anudokarman Krais douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakumori nurao arpesh iri.6 Sabaishi arpesh abom shemnek ananinbaraen aria shatik enyudok Iruhin atunneneken iri mour douk anan Filip nenekennyatogur iri. Namudok aria gamo shabukarigos huruk um baraen neyagwrehen iri.7 Nagapesh sabaishi arpesh douk yoweishisagabehos shapenyesh iri. Nagapeshesharia eshudok yoweishi sagabehos shahwardebeg atin abom aria shakutukuk eshudokarpesh. Shopunek nagapesh sabaishi doukroguhw aiyas shagokesh madae shurahaeniri uwe shani eshudok douk aiyas yowegassharahaen yowiyokuk iri aria ihishmorim

Page 244: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 8:8 241 APOSEL 8:27yopish atish iri. 8 Namudok aria abru-dok waburish arpesh douk shanadudarehshariguk abom.

9 Aria abrudok debeiburi wabur, ananarman shahwaran um Saimon iri douknape. Roubi nyutob nape nenek ou-ruh hani sabagwiruh eshesh Samariashatrin aria shakitak yowiyokuk. Ariananagunukuk nakripesh nakri anan doukdebeini arman abom. 10 Aria ihish-morim nyeiguhw shatoweshi arpesh shaninyeiguhw-wokeshi douk dodogowishatish um shumnek ananin baraen. Ariashakri namudok, shakri, “Enyudok Iruhinananin dodog shahwaren um dodogowinyidodog abom iri douk nyape anudokarman.” 11 Roubi nyutob nape nenekouruh hani sabagwiruh shatrish ariashakitak yowiyokuk abom. Namudokaria eshesh douk dodogowish atish umshumnek ananin baraen. 12 Aria Filipnanak nakripesh yopinyi baraen umagundok arpesh shuwish um agundokIruhin nape debeini um ananish arpeshum. Aria shopunek douk nakripesh baraenum enyudok nyeigur Jisas Krais. Ariaabudok nyutob eshesh shenek bilip umJisas aria armam hani armago shopunekshenek baptais. 13 Aria Saimon doukshopunek nenek bilip um Jisas aria nenekbaptais. Douk shanakrup jurug ariaFilip nanak meiguni um, anan shopunekneiran. Filip nenek enenyenen Iruhinatun neneken iri mour Saimon natrin arianakitak yowiyokuk abom.

14 Amam aposel hape Jerusalem iri doukhape aria hemnek um eshesh Samariadouk sharao Iruhin ananin baraen ariashenek bilip. Namudok aria heshopok Pitanani Jon hanakum hutaurumesh. 15 Doukhanak habuh aria henek beten um eshudokshenek bilip iri um shurao Iruhin ananinMishin. 16 Um maresh? Iruhin ananinMishin douk watak nyubihi nyuwish eneshuwe, uwok. Watak apa shenek baptais abaratubar um agundok shenek bilip shakrishugipesh Debeini Jisas ananin nyeigurum. 17 Namudok aria Pita nani Jonhowemesh wis aria douk sharao Iruhinananin Mishin.

18 Saimon natik um amam aposelhowemesh wis eshudok arpesh sharaoIruhin ananin Mishin aria narawi anaborutabor nanaki um nukomabor. 19 Aria

nakripam nakri, “Yaipo, ipak puko eikenyudok dodog shopunek. Puke umeshudok eik iwemesh eikis wis iri, esheshdouk shopunek shurao Iruhin ananinMishin.”

20 Aria Pita nakripan nakri, “Nyak nyakrita nyutor enyudok presen douk Iruhinapa nakopen meyoh iri um aka? Eikyakri nyak nyuni nyakibor utabor punakum yoweiburi wabur aria nyih hunin!21Nyakmare nyunaki nyuni apakmupe umnyukri nyutaurum-apum enyudok Iruhinananin mour, uwok. Um maresh? Iruhinnatrinyum, nyor yoweimi urkum abomaria goutukim atum. 22 Namudok arianyak ta nyukomuk agab amudok nyakimyowemi urkum aria nyutanam nyukonapahw Iruhin. Aria ta nyunek beten nyorikDebeini um nutaurumen. Namudok ariaanan wosik ta mare nusuhwesh nupe umeshudok yoweishi inahos nyak urkum mo-rumesh iri nupe, uwok. Ta nukwreyeshuk.23Ummaresh? Eik yatrin aria yadukemeshum nyak nyenek nyigiya aria oub bakitakabom um nyakri nyurao enyudok presendouk Iruhin nakopen meyoh iri um. Ariaeneshenesh yoweishi douk showeshikendodog abom.” 24 Saimon nemnek namudokaria nabeimam baraen nakri, “Ipak punekbeten porik Debeini um nutaurume, ariaenyudok ipak pakriyen iri ta mare enennyutogrume uwe, uwok.”

25 Aria Pita nani Jon hape agundok hapehakripesh Debeini ananin baraen. Ariashopunek hakripesh um enenyenen anannenekenyumam iri. Douk hakripesh umjurug aria hatanam hanak um Jerusalem.Hatanam hape hanak aria hakripeshukIruhin ananin baraen sabairubi warubbape agudok shokugi nahobig Samaria iri.

Filip Nakripan Iruhin Ananin Baraen AnanDebeini Arman Um Eshesh Itiopia

26 Enen Debeini ananin ensel nyanakinyakrip Filip nyakri, “Nyukitak nyunaksaut aria nyunak nyutogur ahudok yahdouk hakitak Jerusalem hanakukumwaburGasa iri. Ahudok yah douk hawish hanakagundok wehigunum arpesh uwok um.”27 Douk nemnek namudok aria nakitaknanak. Nanak natogur yah aria na-parug anan arman um eshesh Itiopia

Page 245: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 8:28 242 APOSEL 9:2nubo sheyakuman outoguh iri douk na-suhw merik iri. Anudok arman douknasuhw enen debeinyi mour um gavmanum agudok nahobig Itiopia. Onok ar-matok shahwarok um Kandesi iri doukkwape debeikwi armatok kwin um gav-man. Aria anudok arman douk kwone-gan nape debeini um neyoh ihibormorimgavmanibor utabor. Anudok arman douknanakumori Jerusalem um nunek lotuum Iruhin 28 aria douk natanamori umnunak wabur. Netem ananin wilkarnyape nyanak aria nape natik enen baraennyetem Iruhin ananik Buk seiwok profetAisaia nenyemaguk iri. 29 Aria Iruhinananin Mishin nyakrip Filip nyakri, “Nyaknyunak hurukatin um nyanyi wilkar enyennyape nyunak aria nyak nyunak nyunienyen punak hurukatin.” 30Namudok ariaFilip nasahur nanak hurukatin. Nanakaria nemnek anudok netem wilkar iri napenatarih enen baraen seiwok profet Aisaianenyemaguk iri. Nemnek aria narigannakri, “Nyak wosik nyadukem baugenyumenyudok nyape nyatarihen iri baraen ouwok?” 31 Aria debeini nebeiman-aribaraen Filip nakri, “Ta idukemesh mu-mam baugenyum enyudok baraen. Eneshshiyabige akure, wosik ta idukemen.” Arianakrip Filip nato iruhw wilkar nakih nanianan hape atugun. 32 Agundok anudokarman nape natarihen um Iruhin ananinbaraen douk nyakri namudok. Nyakri,“Anan mukareg kabi enen sipsip douk

sharaen shanak um shen nyugokshutahen iri.

Nadukem enen nugaen sipsip abom doukabudok nyutob

sharupok enyenyirub ehirub obi nyutob tanyeyotu mokureg um.

Namudok atin madae karowih nyukri enenbaraen uwe, uwok.

33 Shenekan abranyin atun abomshanabukuk atap aria madaeshunekuman yopunyi adurinbaraen uwe.

Anan batowish aria barheshish uwok,um kupaishi shupe shukripesh umanan um.

Um maresh? Eshesh shan nagok ariamadae nupe agundok atap uwe,uwok.”

34 Natarih enyudok baraen neyaten arianarig Filip nakri, “Nyak kripe. Anudok

profet douk nawemaguk baraen nyakriumomi? Nakri um anan kanak o nakri umkupaini?” 35 Aria Filip nape nakripanum nudukem enyudok baraen iganigadaenape natarihen iri. Nakripan neyaten arianakripan kupainyi um Jisas ananin yop-unyi baraen shopunek.

36 Douk hape heyagwreh hanak ariahanak hatogur anabik abar borum. Ariaanudok debeini arman nakrip Filip nakri,“Tik, abar abrudok bor agundok. Ikri inekbaptais akure, ta mare enen arpen nyunakinyukripe um uwok?” 37 [Namudok ariaFilip nakripan nakri, “Ta nyakigun numunabom nukri adur nyunek bilip um Jisasum, aria nyak wosik ta nyunek baptais.”Aria nakri, “Adur, yenek bilip abom yakriadur abom um Jisas Krais anan douk Iruhinananin nuganin.”] 38Namudok aria anudokdebeini nakri aria wilkar nyeyotu. Nyey-otu douk hakitak habuh atap aria hanakhabuh abar. Habuh aria Filip nenek bap-taisuman. 39 Douk hakutukuk abar ha-toumori anagas aria ahudok atuh DebeiniananinMishin nyarauguk Filip aria anudokdebeini madae nutrun uwe. Natik namu-dok aria wata shopunek nape nanak ariananadudareh abom. 40Aria Filipwata natikum anan douk wata neyotu anabur waburnyeiguribur um Asdot. Aria nawish ihirub-morim warub nakripesh Iruhin ananinbaraen nanak arigaha nanak natogur Sis-aria.

9Sol Nekeshuguk Agab Yoweishi Inahos Aria

Nenek Bilip Um Jisas1 Aria abudok nyutob Sol wata apa

dodogowin atun um nakri nubo Debeiniananish arpesh shugok. Namudok ariananak um anudok debeini pris abom 2 arianarigan um nenekuman sabaisi shus umamam debeimi um eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ogwi urusag ganiDamaskus aria nakonas nasuwas nanak.Baraen nyetem asudok shus iri douk nyakriwosik um Sol nuwish Damaskus aria nukrinuparug enesh armam o armago doukshagipesh ahudok yah Jisas ananih shupeagundok um, anan wosik nusuhweshnuweshikesh aria wata nuraesh umJerusalem.

Page 246: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 9:3 243 APOSEL 9:223 Douk nenekuman shus nakonas na-

suwos aria nanak. Nanak arigaha nanaknatogur hurukatin um Damaskus aria ahu-dok atuh anat lait tabuhi gani iruhw hevenaria agundok anan nape nanak um natru-gun abom. 4 Namudok aria nabuh natunakus abom atap. Aria nemnek anah maharia enyudok arpen nyakri, “Sol! Sol!Nyak nyape nyenek enenyenen namudokaria nyeneke yemnek debeiri eriger ummaresh?”

5 Aria Sol narigan nakri, “Debeini,nyak omi?” Aria enyudok arpen nyakri,“Eik Jisas douk nyak nyape nyenekenenyenen-ume um yemnek debeiri erigeriri. 6 Douk nyukitak nyuwish abrudokwabur Damaskus aria enen arpen tanyukripenyum enesh eshudok nyak tanyunekesh iri.” 7 Amudok heiran hanakiri baraen wokam aria heyotu. Hemnekmah atin aria arpen madae hutik enenuwe, uwok. 8 Douk nakitak neyotu iruhwnakri nutrugun aria madae nutik enesheshudok eneshenesh uwe, uwok. Ruhurraweshiguk ananis nabes. Namudok ariahasuhw ananin rogur aria haran hawishDamaskus. 9 Biyeh atih nyumneh madaenutrugun uwe, uwok. Aria abudok nyutob,worigun iri abar madae nishoh uwe, uwok.Nape meyoh.

10 Aria abrudok wabur Damaskus, ananarman nagipesh Krais iri douk nape. Anandouk shahwaran um Ananaias iri. Anannape aria kabi nanabek yomnis um ariaDebeini nakripan nakri, “Ananaias!”

11 Aria Debeini nakripan nakri, “Nyuki-tak aria nyunak um ahudok yah shahwarahum Dudurih Yah iri. Nyunak nyutogur ariaanan arman shahwaran um Judas iri ananiturupat tataoum, aria nyorigesh um ananarman nyeigurinum Sol. Ananibur waburTarsus. Douk nape nenek beten. 12 Nenekbeten aria kabi nabo yomnis um aria natikanan arman shahwaran um Ananaias irinawish urupat. Nawish aria naweman ana-nis wis um wata shopunek nutrugun.”

13 Aria Ananaias nawanaman baraennakri, “Debeini, eik douk yemnek sabaishiarpesh shanogugur um anudok arman.Shanogugur um ihihmori yoweihi aihanan nenekeh um nyakish arpesh shapeJerusalem iri. 14 Aria douk anudoknanakumori agundok. Nanakumori

nusuhw ihishmorim arpesh shenek lotuo shenek beten um nyakin nyeigur iriaria nuweshikesh. Amam debeimi prishakripani aria narawi big umnunaki nunekenyudok.”

15 Aria Debeini nakripan nakri, “Nyakkare. Anudok arman douk yagraehan umnunek eikinmour iri. Yagraehanumnunaknukrip arpeshmadae shudukem eik iri ariaeikin baraen uwe shuni esheshim king-omi aria shuni eshesh Israel um shudukemeikin nyeigur aria eikin baraen. 16 Ariaeik kanak ta iyabigan enenyenen amaendouk ta nyutogruman aria numnek debeirieriger abom um ta nurar um eik iri.”

17 Douk Ananaias nemnek namudoknanak nawish atudok urupat aria nawe-man wis Sol. Aria nakripan nakri,“Eikin ashuken Sol, Debeini Jisas douknatogrumen yah abudok nyutob nyapenyanakumori agundok aria neshopokeyanaki. Yanakumori nyak wata nyutrugunaria nyurao ananin Mishin nyuwishenaria nyupenyen wosik abom.” 18 Ariaahudok atuh enen enyudok kabi eiguhwihparukekeh iri um hanatuki Sol ananisnabes aria wata shopunek natrugun.Natrugun abom aria nakitak nanak nenekbaptais. 19 Douk nenek baptais jurug, na-wok anagun worigun aria wata shopunekdodogowin.

Sol Nakripesh Iruhin Ananin YopinyiBaraen Damaskus

Sol nape eneh nyumneh aburdok waburDamaskus. Nani eshesh shagipesh Jisas irishape. 20Nape aria nanak um urusag doukeshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-ogwi aria nakripesh baraen. Nakripeshnakri Jisas anan douk Iruhin ananin nu-ganin. 21Aria ihishmorim shemnek ananinbaraen iri douk shakitak yowiyokuk. Ariashape sheneyagwreh shakri, “Arman apanabo eshudok arpesh douk shenek lotuo shenek beten um Jisas ananin nyeiguriri douk anudok. Nenekesh namudokJerusalem aria anudok nanakumori agun-dok um nuweshik agundokishi aria watanuraesh um amam debeimi pris.”

22Aria Sol napenatogur dodogowin atunabom neshagrakuk agundok narik napenakripesh baraen um Jisas um. Aria esheshJuda shape Damaskus iri douk shemnek

Page 247: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 9:23 244 APOSEL 9:39ananin baraen aria shakitak yowiyokuk.Aria madae shukri um shuwanam enenbaraen uwe, uwok. Nakripesh wosik abomum Jisas anan douk Krais, anudok ar-man douk Iruhin nagraehan neshopokannanakumori nurao arpesh iri.

23 Douk sabaihi nyumneh hanak hadigukaria amam Juda hanak hantorum hapehabo baraen um hubo Sol nugok. 24 Ariaenesh shakripan enyudok amam hakrihuneken-uman iri. Nyumnah wab amamhape hatrugun-uman abrudok debeiburiwabur Damaskusig witog um hakri hutrunnukri um nunak nutogur aria hon nugok.25 Aria anab wab aria enesh shagipeshanan iri arpesh sharan shatoum aburdokdebeiburi utaboribur nabur douk sharok-abur shersharih abrudok wabur iri. Shakihiruhw shadoron madururuh enen kubinnabuh nape aria shasuhw madururuhshape aria skakutun nabuhuk adukehah-ibur um abrudok wabur.

Sol Natanam Nanam Jerusalem26 Douk shakutuni aduk aria nanak um

Jerusalem. Nanak aria nakri nini esheshshagipesh Jisas iri shupe atugun. Aria es-hesh shanoguguran aria shakri anan doukmadae nugipesh Jisas uwe, uwok. 27 AriaBaranabas nanaki narao Sol um amamaposel. Naran aria nakripesh um agun-dok Sol natik Debeini yah aria Debeininakripan baraen um. Aria gamo nakripeshum agundok anan Sol dodogowin atunnakripesh baraen um Jisas gani Damaskusum. 28 Namudok aria Sol nani esheshshape. Shape aria nape narahaen nanakabrudok debeiburi wabur Jerusalem ariadodogowin atun nape nakripesh yopinyibaraen um Debeini ananin nyeigur. 29Arianani enesh Juda douk apa sheneyagwrehenyudok baraen Grik iri eshesh shapesheneyagwreh baraen aria shanogogonim-umen. Namudok aria shape shaurimanah yah um shon nugok. 30 Doukamam hagipesh Jisas iri hemnek namudokaria haran habuhuk um Sisaria. Habuhagundok aria heshopokan nanak um Tar-sus. 31 Namudok aria ihirubmorim warubagusudok biyogos atin shokugosi naho-bigos, Judia, Galili aria Samaria, ihish-morim Jisas ananish arpesh douk shapewosik aria aparuh hor wosik. Shatogurdodogowish aria shagipesh Debeini ananin

baraen abom aria wosik shape shakamumanan. Iruhin ananin Mishin nyenekeshshatogur dodogowish abom aria sabaishiarpesh shawishmori Jisas ananish arpesh.

Pita Nagapesh Ainias Yopun32 Pita narahaen nanak sabairubi warub

aria anah nyumnah nanak um anaburwabur nyeiguribur um Lida. Nanak natikIruhin ananish arpesh aria nani esheshshape agundok. 33 Nape abrudok waburaria natik anan arman shahwaran umAinias iri. Ananihw yegenyihw ariabishiguh douk shagok abom aria neshuharas atus um 8-poreish kwarahos. 34 Pitanatrun namudok aria nakripan nakri,“Ainias, douk Jisas Krais nagapeshen ariayopin. Arigah kakitak nyogapesh nyakisaras.” Pita nakripan namudok aria ahudokatuh Ainias nakitak. 35 Aria ihishmorimarpesh douk shape arbudok warub Lidabani Saron iri shatik anudok arman Ainiasaria shekeshuk agabus yoweishi inahos.Aria shatanam shakon aparuh Debeini.

Tabita Kwagok Aria Pita Wata NokuhurKwakitak Kwape

36 Abrudok wabur Jopa, onok armatokshahwarok um Tabita iri kwape. Okwokdouk kwagipesh Jisas iri. Eshesh Grikesheshin baraen shakri shuwanam enyu-dok nyeigur Tabita um douk shahwarokDorkas. Ihih nyumneh okwok kwape umkwenek yopihi atih aih aria kwekesh es-hudok eneshenesh um yaruhish arpesh iri.37Aria abudok nyutob arugeh hapeyok ariakwagok. Kwagok aria okwokwihw yegeny-ihw douk shakwrupohw aria shahwubukwakus anam iruhwim rum. 38 Abrudokwabur Lida douk bape hurukatin um Jopa.Aria eshesh shagipesh Debeini aria shapeJopa iri douk shemnek um agundok Pitananaki nape Lida um. Namudok ariasheshopok biom armam um hunak hurani.Hanak aria hakripan dodog hakri, “Nya,yowi nyuni ohwak munak arigas!”

39 Douk Pita nemnek namudok arianeiram hanak. Hanak hatogur aria sharanshato um amudok iruhwim rum. Nakihiruhw aria ihiyumorim armago doukamam hagok howosopukuk iri wanakiweyotu weyor warih Pita aria wapeworeh. Woreh aria weyabigan eneh rupehshehuruk aduk iri rupeh hani ehudok

Page 248: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 9:40 245 APOSEL 10:15eneh douk Dorkas watak kwani owokwape aria kwokwosheh iri. 40 Aria Pitaneshopok ihishmorim shatograkuk aduk.Shatograkuk aria nabuh noduk ohrubusnatao nenek beten um Iruhin. Nenek betenum jurug, natanamum okwok aria nakri,“Tabita, arigah kakitak!” Aria kwatrugunabom. Douk kwatrugun kwatik Pita ariakwakitak kwape abom. 41 Kwakitak kwapearia nasuhw okwokwin rogur nakuhurkwaikitak kweyotu iruhw. Aria watanahwar oudok armago douk amam hagokhowosopuk iri wani Iruhin ananish arpeshshawish numun. Shawish neyabigeshokaria shatruk um yopuk. 42 Namudok ariabaraen nyanak ihigun abrudok waburJopa aria shemenek um enyudok Pitaneneken iri. Aria sabaishi arpesh shenekbilip um Debeini. 43 Aria Pita nani ananarman shahwaran um Saimon iri hape Jopasabaihi nyumneh. Anudok Saimon douknapeum nagapesh mahishis um shunekeneshenesh eshudok um.

10Enen Ensel Nyatogrum Kornilius Nyakri-

pan Baraen1 Anan arman shahwaran um Kornilius

iri nape abrudok wabur Sisaria. Anan douknape debeini um 100-poreim soldia. Anannani ananim soldia douk anam um enyu-dok debeinyi ami shahwaren um esheshItali iri esheshin ami. 2 Anan nani ihish-morim shape ananit urupat iri apa sheneklotu um Iruhin shape shukamum ananaria shagipesh ananin baraen wosik abom.Aria anan apa nataurum eshesh yaruhisharpesh aria nekesh sabaishi eneshenesheshudok. Aria ihih nyumneh apa nenekbeten um Iruhin. 3 Aria anah nyumnahwabigep hurukatin um 3 kilok anan napearia natik enesh eshudok kabi nabo yomnisnatrish um. Aria natik abom enen Iruhinananin ensel nyanaki nyawish-uman uru-pat aria nyakripan nyakri, “Kornilius!”

4 Kornilius napuhur natrin abom ariananogugur. Aria nakri, “Debeini, maresh?”

Aria enyudok ensel nyakri, “Iruhin ananurkummorumenyum agundok nyak nyapenyenek beten nyarigan um. Enyudoknyeneken iri yopinyi um nyekesh yaruhishum eshudok eneshenesh iri um douk shop-unek natrin aria urkum morumen. 5 Aria

douk nyak ta nyishopok anam armam hu-nak umwabur Jopa aria huraumen iri ananarman shahwaran um Pita iri. Enyudokenen nyeigur shahwaran Saimon. 6 Anandouk kupaini arman amam atish nyeiguhwum Saimon hape. Anudok Saimon anandouk nagapesh mahishis yegenyihwis umshunek eneshenesh eshudok iri. Ananiturupat tatao hurukatin um youg.”

7 Enyudok ensel nyakripanuk namudokKornilius aria wata nyanakuk. Aria Kornil-ius nahwar biom armam henekumanmourananit urupat iri hani anan soldia apanataurumKornilius iri hanaki. Anudok sol-dia apa nenek lotu um Iruhin aria nagipeshanan nakriyehi aih. 8 Douk hanaki nakri-pam um ihinyumorim enyudok nyatogru-man iri aria neshopokam hanakum Jopa.

Pita Natik Enesh Eshudok Kabi NanabekYomnis Natrish Um

9 Ruwahepih aria amudok biom atunhape hanak atin arigaha aria hurukatin umhunak hutogur Jopa. Aria abudok nyutobdouk nyumnah oruhw aria Pita nakitaknato iruhwitam urupat um nunek beten.10 Nyirub shopunek ban aria nakri nuwokenesh eshudok. Aria abudok nyutob watakshape shenek worigun obi nyutob, enesheshudok douk shatogruman aria natrishkabi nanabek yomnis natrish um. 11 Arianatik um utag ganupok aria natik enenenyudok kabi anah debeihi rupah um. Sha-sukuk nubatibus apubus sisiguk aria shapeshakutuh habuhumori atap. 12 Aria natigueneshenesh mahish sharari ahudok kabirupahmori. Natik ihiguhwmori yuguhwaria armiguhw hwani ihishmorim enesh-enesh mahish sharari. 13Natrish aria nem-nek anahmah. Aria enyudok arpen nyakri,“Pita, nyukitak nyubo eshudok mahish ny-ishoh!”

14 Aria Pita nakri, “Debeini, adur atinuwok! Seiwok arigaha douk, eik doukmadae iwok enesh uwe eshudokmorimahish. Eshudok douk apak Juda mah-waresh shanabosusih iri aria nyakin lonyakrium mare mishoh iri.” 15 Anahshopunek enyudok arpen wata nyakripaninyakri, “Eshudok Iruhin nenekesh yopishiri, nyak mare nyuhwaresh shanabosusihiri, uwok.”

Page 249: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 10:16 246 APOSEL 10:3316 Enyudok natrin nyatogur biyeh atih

aria ahudok atuh wata shopunek sharaennyatouk iruhw heven.

17 Pita natik enyudok aria watanape nenek urkum um nakri nudukembaugenyum.

Aria abudok atub nyutob, amudok ar-mam douk Kornilius neshopokam hanakiri douk harigesh shakripam um Saimonananit urupat aria hanaki heyotu wit.18 Aria hahwar harigesh hakri, “Anudokarman Saimon douk nanahwar kupainyinyeigur Pita iri douk nanaki nape agundoko uwok?”

19 Aria abudok nyutob, Pita doukwatak nape nabirak um nakri nudukembaugenyum baraen um eshudok igani-gadae natrish iri. Aria Iruhin ananinMishin nyakripan nyakri, “Mnek! Biomatun armam douk hanaki haurimen.20 Kakitak nyubuh aria nyunamam punak.Mare nyukri nyupe nyunek urkum uwe,uwok. Ummaresh? Amamdouk eikmeyohyeshopokam hanaki.”

21 Aria Pita nakitak nabuh atap arianakripam nakri, “Arman ipak pape pauri-man iri douk eik. Aria douk panakumorimaresh?”

22 Aria hakripan hakri, “Kornilius nakri-pap aria doukmanaki. Anan douk nape de-beini um 100-poreim soldia aria yopuni ar-man. Anan apa nenek lotu um Iruhin arianape shukamum anan. Ihishmorim Judashopunek shatrun shakri yopuni arman.Aria enen Iruhin ananin ensel nyakripanum nunekumenyi baraen nyak nyunakuananit urupat. Nyunaku um numnekmaren baraen nyak nyiyagwrehen iri.”

23 Douk hakripanum jurug aria naramhawish numun urupat. Hawish nabiro-mam worigun aria abudok wab douk hanianan heshuh atudok urupat.

Pita Nanak Natogur Kornilius Ananit Uru-pat

Ruwahepih aria nanamam hanak. Anameshesh Jopa douk hagipesh Krais iri shop-unek heiran hanak. 24 Pita nani amu-dok hanak arigaha ruwahepih aria hanakhatogur Sisaria. Hanak hatogur obi nyu-tob, Kornilius douk nape natrugun-umam.Nani ananip awirop aria enesh ananishiarpesh douk nahwaresh shanaki.

25 Douk Pita nanak nawish urupataria Kornilius natrun aria nabuh nodukohrubus abom agundok Pita neyotu umaria natuk ananin nyeigur nyato iruhw.26 Aria Pita nonohur nakitak aria nakri,“Kitak! Eik douk arpen meyoh kabi nyakum.”

27 Pita wata nani Kornilius heyagwrehatin aria nawish numun. Nawish aria natiksabaishi arpesh shantorum shape.

28 Aria nakripesh nakri, “Ipak kanakpadukemesh abom. Apak Juda apakihaih, apak ta mare enen arpen nyunaknyutik enen kupainyi arpen douk enyenmadae Juda iri uwe, uwok. Mare nyunaknyuni enyen nyupe o nyunak harokatiny-umen, uwok meyoh. Aria eik doukIruhin neyabige um nakri mare ihwarenen kupainyi arpen nyanabosusih ariayoweinyi agundok ananis nabes um, uwok.29 Namudok aria douk peshopok amudokarmam hanameigu aria madae ikri uwokuwe. Yemnek atin aria yanaki. Ariadouk yakri iyorigep. Ipak douk penekumebaraen um maresh?”

30 Aria Kornilius nakri, “Nubokuhi, doukbiyeh atih nyumneh hanak hadiguk, eikyape eikit urupat yape yenek beten doukabudok atub nyutob 3 kilok. Aria ahudokatuh yatik anan arman neneki hatrugun-abom iri rupah aria neyotu agundok eikyape yenek beten um. 31 Aria nakripenakri, ‘Kornilius, Iruhin nemnek nyakinbeten aria urkummorum enyudok yopinyimour um nyako yaruhish iri um.’ 32 Arianakripe nakri, ‘Arigah nyishopok anam ar-mam hunak um Jopa hurumori anan ar-man shahwaran um Pita iri. Kupainyinyeigur shahwaran Saimon. Anan doukanan arpenyin nanaki nani kupaini Saimonhape. Anudok kupaini Saimon douk na-gapesh mahishis yegenyihwis um shunekeneshenesh eshudok um. Anan douk napehurukatin um youg.’

33 Douk namudok aria yeshopoku amu-dok armam hanaku harumenyi. Aria douknyenek yopihi aih abom um nyanakumori.Douk apak ihishmorim enyudok manakimape agundok Iruhin nape natrup ariamakri mumnek ihinyumorim baraen doukDebeini nakripen dodogowinyi baraen,aria neshopoken nyanakumori nyukripap-enyi.”

Page 250: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 10:34 247 APOSEL 11:3Pita Nakripesh Baraen Kornilius Ananit

Urupat34 Pita nemnek aria nape nakripesh

nakri, “Adur atin, douk eik doukyadukemesh abom. Iruhin anan doukmadae nutik enesh arpesh nukri esheshwosik yopishi aria enesh nutrish nuh-waresh yoweishi uwe, uwok. 35 Ariaihismorim awirosish arpesh, anan apananadudareh um eshudok douk shapeshakamum anan aria shenek yopihi atihaih iri. 36 Enyudok baraen Iruhin nenekennyanakumori apak Israel iri, ipak doukpadukemen. Nakripap yopinyi baraenum Jisas Krais anan douk Debeini abomum ihishmorim arpesh aria anan nenekapmani Iruhin mape atugun aparuh horwosik. 37 Padukemen enyudok baraen umJisas douk nyakitaki agudok shokugi naho-big Galili aria nyanak ihirubmorim warubagudok shokugi nahobig Judia iri. Jonnenek baptaisumesh iri nakripesh baraenum shunek baptaisum jurug aria enyudoknyutogur. 38 Ipak padukeman anudokJisas douk nanaki wabur Nasaret iri. Umagundok Iruhin nakon ananin Mishinnyawishan aria nenekan dodogowin abomum Iruhin nani anan hape huruk arianarahaen nanak warub nenek yopinyimour nagabe ihishmorim arpesh doukSatan nubokadae nanunish abom iri.

39 Aria apak matik ihinyumorim mouranan neneken nyatogur Jerusalem baniihirub warub apak Juda apakirub iri ariadouk makripeshumen. Yah shan nagokum douk shenek nyiliman enen rowogkruse aria douk nagok. 40 Aria hakribiyeh atih nyumneh um, Iruhin watashopunek nonohur nakitak. Nakitakiaria nenekan nanaki yopugunum matrun.41 Aria anan madae nutogurum ihish-morim arpesh uwe, uwok. Natogurumapak atup, douk riguk Iruhin nanagrae-hapum mukripesh ananin yopinyi baraeniri. Douk nakitaki wonugwehw aria manianan mawok worigun. 42 Aria nakripapukdodogowinyi baraen um nakri mukripeshananin baraen. Nakri gamo mukripesh umanan douk Iruhin nagraehanum ta nusuh-wumesh kwotog eshudok watak shape iriarpesh shuni eshudok shagok iri. 43Seiwokihim-morim profet douk hakriyan-ukuk

iri um anudok Jisas. Hakri ihishmorimarpesh shusuhw ananin baraen dodogshugipeshen iri, Iruhin ta nukweshih es-heshish yoweishi inahos um enyudok Jisasananin nyeigur atin.”

Kupaishi Arpesh Douk Eshesh Madae JudaIri Sharao Iruhin ananin Mishin

44 Abudok nyutob Pita apa nakripeshenyudok baraen obi nyutob, Iruhin ananinMishin nyabuhi nyawish ihishmorimarpesh douk shape shemnek enyudokIruhin ananin baraen iri. 45 Amam Judahenek bilip um Jisas aria hapei Jopaheir Pita hanaki iri, amam douk hakitakyowiyokuk abom um agundok Iruhinnekesh meyoh um ananin Mishin nyawisheshudok douk eshesh madae Juda iri uweshopunek um. 46 Hakitak yowiyokukum agundok hemnekesh sheneyagwrehkupakupainyi baraen aria shatuk Iruhinananin nyeigur nyato iruhw um. Aria Pitaneyagwreh nakri, 47 “Eshudok arpesh doukshopunek sharao Iruhin ananin Mishinkabi apak Juda maren um. Namudokaria arpen ta mare enen nyunaki arianyukripesh um mare shunek baptais uwe,uwok.”

48 Namudok aria Pita nakripeshdodogowinyi baraen um eshesh ta shunekbaptaisum Jisas Krais ananin nyeigur.Douk shenek baptais iyoh aria shariganumnini eshesh shupe eneh karowih nyumnehshopunek.

11Pita Natanam Jerusalem Aria Nakripesh

Um Anan Neneken Iri Mour1 Amam aposel hani eshesh Jisas anan-

ish arpesh shape agudok shokugi naho-big Judia iri shemnek um agundok ku-paishi arpesh douk eshesh madae Judairi uwe shemnek Iruhin ananin yopinyibaraen aria shasuhwen shagipeshen um.2Namudok aria abudok nyutob Pita nanaknatograri Jerusalem obi nyutob, esheshJuda shenek bilip aria dodogowish atishum agundok shatah yegeshiweruh um ariashahan shakri, 3 “Nyak nyanak nyawishkupaishi arpesh douk madae shutah es-heshiruh yegeshiweruh iri uwe esheshiturupat aria nyani eshesh pawok worigun.”

Page 251: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 11:4 248 APOSEL 11:234 Namudok aria Pita nakripesh baraen

um ihishmorim shatograri iri eshudokeneshenesh. Aria nakripesh namudok.5Nakri, “Eik yape yenek beten abrudok de-beiburi wabur Jopa aria yatik um kabi yaboanas yomnis um. Urkum mape aria yatikenen enyudok kabi anah debeihi rupah-mori hape habuhi iruhw utag. Shasuhuguknubatibus apubus sisiguk aria shape shaku-tuh habuhi agundok eik yapeum. 6 Gamoyatruh hurukatin aria yatik enesheneshagundok atapishi mahish sharari ahudokrupah. Yatik enesh yabish, enesh wanarishmadae shishoh iri uwe. Yatik anaguhyuguhw hwani armiguhw. 7 Yatrish ariayemnek anah mah. Aria enyudok arpennyakri, ‘Pita, arigah nyukitak nyubo es-hudok mahish nyishoh.’ 8 Aria eik yakri,‘Debeini, adur atin uwok. Eik madae ishohuwe eshudokmori mahish, douk shanabo-susih madae yopish iri uwe.’ Eik yakri na-mudok. 9Aria enyudok arpen nyeyagwrehigani iruhw heven iri nyakri shopunek, ‘Es-hudok douk Iruhin nenekesh yopish iri,nyak mare nyuhwaresh shanabosusih iriuwe, uwok.’ 10 Enyudok yatrin nyatogurbiyeh atih aria wata shopunek sharaen ny-atomoguk iruhw utag.

11 Aria abudok nyutob abom biomatun armam douk sheshopokam Sisariahanakumogu hurmori eik aria douk hanakhatogur atudok eik yapenyat iri urupat.12 Iruhin ananin Mishin nyakripe um mareikana uwok. Nyakripe um ta ini amammuni atuh munak. Amam 6-poreim doukhagipesh Jisas aria hape Jopa iri shopunekhaname manak um Sisaria. Manakmatogur aria ihim-morim manak mawishKornilius ananit urupat. Anudok doukneshopokugu amudok hanaku haraurieik iri. 13 Mawish aria nakripe agundoknatik enen ensel nyawish nyeyotu numunananit urupat um. Natrin aria nyakripannamudok. Nyakri, ‘Nyishopok anamarmam hunak um Jopa aria hurmorianan arman shahwaran um Pita iri.Kupainyi nyeigur douk shahwaran Saimon.14 Puruman punaki aria nukripep baraenum nyak nyuni ihishmorim shape nyakiturupat iri pumneken aria Iruhin ta watanuraep putanam aria pupe wosik abom.’

15 Douk arigah yanaki yahur baraen

yape yakripesh, aria Iruhin ananin Mishinnyabuhi nyawishesh kabi riguk watasagomatin nyabuhi nyawish apak um.16 Aria eik urkum morum enyudok baraenriguk Debeini Jisas nakriyen iri. Nakri,‘Jon nenek baptais-umesh abar, aria ipakta punek baptais Iruhin ananin Mishinnyubuhi nyuwishep aria nyupenyep.’ 17Eikyadukemesh abom um Iruhin douk nekeshmeyoh enyudok atin Mishin kupaishiarpesh. Nekesh kabi riguk nako apakmeyoh abudok nyutob munek bilip umDebeini Jisas Krais obi nyutob. Namudokaria eik douk madae debeini arman umiweshikuman yah Iruhin um nunek ananinmour um uwe, uwok.”

18 Douk shemnek enyudok baraenaria madae shukri um shuhon shukripanenenyenen uwe, uwok. Aria shatuk Iruhinananin nyeigur nyato iruhw aria shakri,“Namudok aria Iruhin douk nakri wosikum nubadig kupaishi arpesh esheshiruhaparuh um shukeshuk agabus yoweishiinahos shatanam shukon aparuh ananaria nutaurumesh shupe wosik abom ihihnyumneh.”

Sagomatin Eshesh Iruhin Ananish ArpeshShape Antiok Iri Sharao Nyeigur Kristen Um

19 Riguk abudok nyutob shabo Stivennagok obi nyutob, eshesh shenekeshenenyenen eshesh shagipesh Jisas iri ariasharuwok shanak atin atinyuk. Eneshsharuwok shanak arigaha shanak shatogurshape Fonisia. Enesh shatogur shape enenunai nyeigurinyum Saiprus. Aria eneshdouk shanak shape Antiok. Shanak shapearia shape shakripesh baraen eshesh Judaatish um Debeini Jisas. 20 Aria anamdouk hagipesh Jisas aria hape enyudokunai Saiprus iri hani anam hape anaburwabur Sairini iri hanakum Antiok ariahakripesh baraen eshesh kupaishi shop-unek. Hakrip eshesh Grik yopinyi baraenum Debeini Jisas. 21 Debeini nanakumamhuruk nataurumam dodogowim atumhakripeshen aria sabaishi arpesh shenekbilip. Shakutukuk eneshenesh yoweishiinahos aria shatanam um Debeini.

22 Eshesh Iruhin ananish arpesh shapeikJerusalem iri douk shemnek um enyudokaria sheshopok Barnabas nanak um An-tiok um nutaurumesh. 23 Douk Barnabas

Page 252: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 11:24 249 APOSEL 12:9nanak natogur aria natik um Iruhin natau-rumesh meyoh aria shape wosik abom.Natik namudok aria nanadudareh abom.Aria gamo nakripesh baraen eshesh ihish-morim. Nakripesh um esheship urkwippurum dodogowish atish abom shugipeshDebeini ananin baraen namudok atin ihihnyumneh. 24 Barnabas anan douk yopuniarman. Iruhin ananin Mishin nyawishanabom nyapenyan wosik aria dodogowinatun abom um bilip. Namudok ariasabaishi arpesh shawish abom um eshudokDebeini ananish arpesh.

25 Aria Barnabas wata nanak um Tarsusum nurim Sol. 26 Nanak douk naparuganaria naranum Antiok. Aria shuknin kwaramam biom hani Iruhin ananish arpeshshape aria hape henek skulumesh abomsabaishi arpesh Iruhin ananin baraen. Ariadouk abrudok wabur Antiok douk sago-matin arpesh shodowesh enyudok nyeigurKristen eshesh shagipesh Jisas iri.

27 Aria abudok nyutob anam profetdouk hapei Jerusalem habuhmori Antiok.28 Aria Iruhin ananin Mishin dodogowinatin nyahur anan um amudok profet shah-waran um Agabus iri nakitak neyotu arianakripesh enen baraen. Nakripesh umta nyurub besh abom ihirub warub doukbape shukamum eshesh Rom iri. Abudoknyutob Klodius nape king obi nyutob, umnyurub besh obi um douk nuhut buto-gur. 29 Namudok aria eshesh shagipeshJisas iri shabo baraen um shutorum uta-bor aria shunak shushopok-abor bunakum esheshishi arpesh douk shape Ju-dia iri. Eshesh ihishmorim atin atinshanaborubuk iri utabor douk shasiya-bor um biyeh kabi shanaborubuk umaria wabrabor shaborubuk um enyudokmour. 30 Douk shatorum-abor aria shanaksheshopokabor um eshesh Iruhin ananisharpesh esheshim debeimi gani Jerusalem.Shako Barnabas aria Sol harabor hanak.

12Herot Nabo Jems Nagok Aria Noweshik Pita

Nape Shunuweshik-ati Urupat1 Aria abudok nyutob anudok king Herot

nape nenekesh enenyenen enesh Iruhinananish arpesh. 2 Anan nakri aria haboJon ananinwanin Jemsharpogishanhakwubainat aria nagok. 3 Douk natik um eshesh

Juda shanadudareh um agundok nakri ariahabo Jems nagok um, aria wata nakripeshshasuhw Pita showeshikan shopunek.Anan douk nenek enyudok abudok nyutobeshesh Juda shenek debeguni worigunaria shawok bret douk shashaiteh ariamadae tukitak debeiti iri uwe. 4 Douknasuwan jurug aria naweshikan napeshunuweshik-ati urupat. Aria nubatiblainab um amam soldia hape heyohan.Abudok nubatib lainab heyotu heyohaniri douk heyotu um nubatim nubatim.Herot nakri agundok debeguni Pasovaigunworigun nunak nubuhuk aria nuhut tanurauri Pita agundok ihishmorim arpeshshapeum aria nunekuman baraen aria nonnugok.

5 Namudok aria Pita nape shunuweshik-ati iri urupat aria amam soldia hape hey-ohan. Aria eshesh Iruhin ananish arpeshdouk shape aria dodogowish atish shapeshenek beten sharig Iruhin um natauru-man.

Ensel Nyataurum Pita NakutukukShunuweshik-ati Iri Urupat

6 Herot nakri ruwahepih aria kadaknuran nutograri aduk um nunekumanbaraen. Aria abudok wab, biom sol-dia heyotu wobuwobur aria Pita doukhuweshikan biyob senab neshuh oroko-hun. Anam kupaimi soldia douk heyohanheyotu wit um atudok shunuweshik irisheshuh-atari urupat. 7 Aria ahudok atuhenen Debeini ananin ensel nyanaki nyey-otu agundok Pita neshuh um aria numu-nitum atudok shunuweshik-ati iri urupatgor atin nakusuk meyoh. Enyudok en-sel nyeshudukesh Pita nakitak aria nyakri,“Kitak arigas.” Aria ahudok atuh senabbatokweshihuk Pita ananis wis.

8 Aria enyudok ensel nyakripan nyakri,“Gamo washok let tupe dodog aria hurnyakish sandelahos ba reyesh.”

Pita neshuhur neshur aria ensel watanyakripan nyakri, “Hur nyakit saket reyotaria yowi nyugipeshe ba unak.” 9 AriaPita nakutukuk shunuweshik-ati iri urupatnagipesh enyudok ensel nanak. Anan Pitadouk madae nudukemesh um enyudok en-sel nyeneken iri douk abom adurin atinabom um uwe, uwok. Anan nakri douknatik enesh eshudok meyoh kabi nabo

Page 253: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 12:10 250 APOSEL 12:25yomnis natrish um. 10 Douk hanak hesha-grakuk amudok heyohan heyotu harik irisoldia arigaha hanak heshagrakuk amudokanam heyotu hagiguk iri. Heshagrakukamam aria hanak hatogurum atudok de-beiti ainabit wit douk shejikat atin shawishabom um wabur Jerusalem um. Atudokwit atat meyoh tanajik-umam meyoh ariahatogur aduk. Hatogur hape hagim anahyah hanak aria ahudok atuh enyudok enselnyakutukuk Pita.

11 Aria Pita douk nadukemesh um enyu-dok nyatogruman iri aria nakri, “Adurwo! Douk abom yadukemesh. Debeinineshopoki ananin ensel nyanaki nyatau-rume aria yaruwok um Herot ananis wis.Shopunek nyataurume yaruwok-umagukenenyenen amaen douk eshesh Juda shakrishunekenyume iri.”

12 Douk nadukemesh um enyudok ny-atogruman iri douk adurin aria nanak umJon ananik amakek Maria okwokwit uru-pat. Anudok Jon kupainyi nyeigur doukMak. Sabaishi arpesh shanaki shantorumshape atudok urupat aria shape shenekbeten sharig Iruhin um nutaurum Pita.13 Pita nanak nabo wit adukitum urupataria Roda douk kwenek mour meyoh umenesh iri kwakitak kwanakumori kutik ominyeyotu aduk. 14 Douk kwomnek Pitaananih mah kwadukemah aria kwanadu-dareh abom. Wit madae kwijikatuk uwearia wata kwahur kwawish numun. Kwaw-ish kwakripesh kwakri, “Pita nanudok ney-otu aduk!”

15 Aria shakripok shakri, “Nyak nyenekrohw.” Aria okwok dodogowik otuk kwakri,“Adur wo! Nani neyotu aduk.” Aria es-hesh wata shakripok shakri, “Nyanyudokananin ensel.”

16 Aria Pita nape apa naguduk atudokwit. Douk shejikat shatrun aria shakitakyowiyokuk abom. 17 Aria naurumesh wisatus um nakri mare shiyagwreh, uwok.Aria nanak nakripesh um agundok Debeininatauruman nakutukuk shunuweshik-atiiri urupat natogrumori. Aria nakripeshuknakri, “Pukrip Jems nini amudok anamashukenyim warhim um enyudok ny-atogrum eik iri.” Douk nakripeshuknamudok aria nakutukuk eshesh nanakkupaigunum.

18 Douk arigaha ruhur atin ruwahep ariaamudok soldia madae hudukemesh abomum agundok Pita nanak mumam aria doukmadae anan nupe um uwe. 19 Namudokaria Herot nakripesh shape shaurimanabom. Shauriman aria madae shuparuganuwe. Namudok aria nenekumam kwotogamam soldia nakri um ta nom hugok.Douk enyudok nyanakuk aria Herot naku-tukuk agudok shokugi nahobig Judia nanaknabuh nape anob nyutob abrudok waburSisaria.

Herot Nagok20 Herot nabuh nape Sisaria aria

juwehosin um arpesh douk shape arbudokwarub shahwarorub-um Taia aria Saidoniri. Namudok aria arbudok biarubwarubish shanak shantorum atugun ariashanaki shatrun. Sagomatin sharik shaniBlastus douk debeini um anan kingneshuhom iri rum aria shabo baraennyape atugun. Douk nakri wosik umnutaurumesh aria kadak shanaki shutikking Herot. Aria shakripanum shupeatugun, wanogwiruh uwok. Um maresh?Arpesh shape abudok amnab nahobig iri,esheshigun worigun douk apa shanakshape shanatorgun king Herot ananignahobig.

21 Aria anan king Herot nagraeh anahnyumnah. Arigaha douk ahudok nyum-nah hanak hatograri aria nakitak nor enehrupeh amam king atum hehur iri rupeh.Nenekeh douk aria nakih netem ananindebeinyi wagitur aria nape nakripesh enenbaraen. 22 Douk armam armago shatiknamudok aria shahwar shakri, “Anudokdouk madae anan meyohin arman niyag-wreh uwe, uwok. Anudok anan douk anangod!” 23 Aria ahudok atuh enen Debeiniananin ensel nyabo king Herot aria arugehhapeyan. Um maresh? Anan Herot madaenukrip eshudok armam armago um shutukIruhin ananin nyeigur nyuto iruhw uwe,uwok. Aria nape nanatrish shape shatukananin nyeigur atin nyato iruhw. Na-mudok aria eshuguh hwatograri gani nu-muninum aria nagok.

24 Aria Iruhin ananin baraen dodogowinatin nyanak sabaigunum, sabaishi arpeshshemnek aria shenek bilip um Jisas.

25 Barnabas nani Sol heyatok amaminmour Jerusalem aria wata hakutukuk

Page 254: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 13:1 251 APOSEL 13:15agundok hanakum Antiok. Jon kupainyinyeigur shahwaran um Mak iri shopunekharan nanamam hanak.

13Iruhin Ananish Arpesh Sheshopok Barn-

abasNani Sol Hanak SabaigunumHenek IruhinAnanin Mour

1 Anam profet hani tisa omi douk hanieshesh Iruhin ananish arpesh shape abru-dok wabur Antiok. Amamish nyeiguhweshudok, Barnabas iri Simeon. Simeonananin enyudok enen nyeigur douk Niger.Anan Lusius douk nanaki debeiburi waburSairini iri. Anan Manain. Anan doukanudok debeini um gavman iri Herot anan-ish amakenyish sharan nani eshesh napeiri. Aria anan douk Sol. 2Anob nyutob ariaeshesh shashakur um worigun aria shapeshenek beten atin. Shenekesh namu-dok aria Iruhin ananin Mishin nyakripeshnyakri, “Pukwiraeh Barnabas nini Sol umhunak hunek enyudok mour douk yah-waram um huneken iri.” 3 Namudokaria shashakur um worigun shape meyoharia shape shenek beten sharig Iruhinum nutaurumam. Showemam wis ariasheshopokam hanak.

Barnabas Nani Sol Hatogur HakripeshIruhin Ananin Baraen Enyudok UnaiNyeigurinyum Saiprus

4 Iruhin ananin Mishin nyohur Barn-abas nani Sol aria nyeshopokam hanakumSelusia. Habuh agundok aria harao koro-huk hanakum enyudok unai nyeigurinyumSaiprus. 5 Arigaha douk hanak hatogurSalamis aria hape hakripesh Iruhin ananinbaraen gani numun eshesh Juda esheshigshape sheneyagwreh baraen-ogwi urusag.Jon Mak douk neiram um nutaurumam ummour.

6 Hakitak hawish hanak ihirub warubenyudok unai aria hanak hatogur Pafos.Hatogur Pafos aria haparug anan armanshahwaran um Barjisas iri. Anan doukanan eshesh Juda esheshin nenek ro-hwumesh iri profet. Aria anan napeumnenek ouruhhani sabagwiruh iri. 7Anudokarman Barjisas douk nani anan debeinium gavman um enyudok unai iri hape.Ananin nyeigur Sergius Paulus. Anandouk nadukem enenyenen iri. Aria narigBarnabas iri Sol um hunaki hutrun. Ummaresh? Anan nakri numnek Iruhin

ananin baraen. 8 Aria anudok armanElimas nape natupok baraen. Anan doukanudok arman douk napeum nenek ouruhhani sabagwiruh iri. Aria shawanamananin nyeigur um eshesh Grik esheshinbaraen aria shahwaran Elimas. Elimasnakwiraeh um nakri nuwanamagukSergius Paulus um anan mare nusuhwDebeini ananin baraen nugipeshen, uwok.9 Aria Sol, enyudok enen nyeigur shah-waran um Pol iri narao Iruhin ananinMishin nyapenyan wosik abom aria natrunduk Elimas. 10 Aria nakripan nakri,“Satan ananin nuganin! Nyak nyenekhorim abom um ihihumori yopihi aih.Aria shukninyum ihinyumori shenekrohwumesh-umeh iri aih hani ihihumoriyoweihi aih. Nyak nyape nyabirak umnyuwanam Iruhin ananin adurin baraenum nyutogur rohwotuhw-inyi. Aria nyakta nyakri uwok um nyukutihukuk ehudokaih, uwok? 11 Aria mnek! Douk Debeini tanen aria nyakis nabes ta sishuk. Nyumnehta mare nyutrih aria ta nyupe namudokatin um eneh nyumneh.”

Pol nakripan namudok aria ahudok atuhenen enyudok kabi onog behrabigwi orugum gwabuhi goweshiguk ananis nabes.Aria nape narahaen nanak um nakri nu-parug enen arpen um nyusuhw ananinrogur aria nyiyabigan yah. 12 Douk napedebeini um gavman um enyudok unai irinatik enyudok aria nenek bilip umDebeini.Anan nakitak yowiyokuk abom umDebeiniananin baraen douk Pol nani Barnabasheyagwrehen iri.

Sol Nani Barnabas Hanak Henek MourWabur Antiok Douk Bape Agudok Shokugi Na-hobig Shahwarag Um Pisidia

13 Pol nani amam heiran iri haku-tukuk Pefos harao korohuk hanak hatogurwabur nyeiguriburum Perga. Abrudokwabur douk bape agudok shokugi naho-big Pamfilia. Aria Jon wata nakwutumuknatanamum Jerusalem. 14 Amam haku-tukuk Perga aria hanak hatogur Antiok.Antiok douk bape agudok shokugi naho-big nyeigurigum Pisidia. Arigaha ahudoknyumnah Sabat douk eshesh Juda madaeshunekmour ahi uwe hanak hatograri, ariahanak hawish hape atudok urupat doukeshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atari. 15 Hawish hape aria debeimori um

Page 255: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 13:16 252 APOSEL 13:31atudok urupat iri hatarih Iruhin ananinlo seiwok nakoguk Moses enyi um jurugaria hatarih enen baraen shopunek doukseiwok amamprofet henyemaguk iri. Doukhakripesh baraen um jurug aria heneku-mam baraen Pol nani Barnabas. Baraenenyudok. Hakri, “Ashukenyim, ipak enenbaraen um pakri pukripesh um shupedodogowish um, apak wosik makri punakipukripeshen douk.”

16 Hemnek namudok aria Pol naki-tak neyotu naurumesh wis aria napenakripesh. Nakri, “Ipak Israel paniipak ihipmorim kupaipari douk peneklotu um Iruhin iri, ipak pumnek eikinbaraen. 17 Eshesh Israel shenek lotumaniri Iruhin nagraeh apakish yamehesh ariaabudok nyutob shanak shape kupaishiesheshib amnab Isip obi nyutob, anandouk nenekesh shatogur sabaishi meyohabom. Shape agundok arigaha anandouk dodogowin atun abom, aria naraeshshakutukuk Isip shanaki. 18 Shanakishanak shape wehigunum arpesh uwokum aria anan nape nataurumesh. Esheshshakana uwok um anan madae shumnekananin baraen, aria anan nani eshesh napenataurumesh um 40-poreish kwarahos.19 Nanunu 7-poreis debeisi awiros umarpesh abudok amnab Kenan aria nekeshamnab ananish arpesh eshesh Israelshagremab. 20Enyudok ihinyumorim douknyatogur atin hurukatin um sabaishi 450-poreish kwarahos. Enyudok nyanakukaria nenekumesh debeimi armam jas umheyohesh iri. Debeimi heyohesh arigahaanudok profet Samuel natogur.

21 Aria abudok nyutob shakrip Samuelum nunekumesh anan king obi nyutob,Iruhin nagraehumesh Kis ananin nuganinshahwaran um Sol iri natogur esheshinking. Nape king um 40-poreish kwarahos.Anudok arman king Sol douk nakitak opu-dokBenjamin ananip awirop. 22Aria Iruhinneyatakuk Sol aria nenek Devit nape es-heshin king. Baraen Iruhin nakrip arpeshum shudukem Devit um douk enyudok.Nakri, ‘Eik yaparug Jesi ananin nuganinDevit. Eik urkum manawashaman ariaanan ta nunek ihinyumori mour douk eikikripanum nuneken iri.’ 23 Aria Iruhinnenek enyudokmournyatogur kabi seiwoknakri adurin atinyi baraen um ta nuneken

nyutogur iri. Agundok atap Devit ana-nip awirop panak arigaha Iruhin nagraehJisas um nurao apak arpesh mutanamumIruhin aria mupe wosik. Nagraehan arianeshopokan nanakumori Israel.

24 Jisas wata nutogur uwe aria Jon nenekbaptaisumesh iri nape nakripesh baraenihishmorim eshesh Israel. Nakripeshum shukeshuguk agabus yoweishi ina-hos, shatanam shukon aparuh Iruhin ariashunek baptais. 25 Jon hurukatin um niy-atok ananin mour aria nakripesh nakri,‘Ipak pakana eik amiapen? Eik madaeanudok arman douk pape patrugun umanta nutograri iri uwe, uwok. Aria mnek! Ar-man pape patrugun-uman iri ta eik iyatokeikin mour um jurug, aria anan ta kadaknutogur. Aria eik douk madae debeiwe irium ikweshih madururuh ananiyu su uwe,uwok. Anan douk debeini arman abom.’ ”

26 Pol baraen apa nape nakripesh nakri,“Ipak Israel eikip ashukenyim owarhimdouk Abraham nahwarepum yamehem iripani kupaipari penek lotu um Iruhin iri,enyudok baraen um Iruhin nurap mu-tanamori mupe wosik um douk nenekennyanakumori apak ihipmorim. 27 ShapeJerusalem iri armam armago shani es-heshim debeimi madae shudukemesh umanan douk nunakumori nutaurumesh ariawata nuraesh iri uwe, uwok. Eshe-ship urkwip madae gamo purumen wosikuwe enyudok baraen seiwok amam profethenyemaguk aria shape shatarihen ihihnyumneh Sabat douk eshesh Juda mouruwok shape meyoh ehi. Aria shenekamamin baraen nyatogur adurin um shaboJisas nagok um. 28 Madae shuparugenesh yoweishi inahos uwe douk nenekeshum ta shon nugokumesh, uwok. Ariasharig Pailat um non nugok. 29 Doukshenek enenyenen mour riguk amam pro-fet henyemaguk Iruhin ananik Buk iribaraen nyakrium ta shuneken-uman irium jurug, aria shabrean-ari rowog kruseshanak sharuman onohw wonugwehw.30 Aria Iruhin wata norukwan yapis ariawata nakitaki. 31 Aria sabaihi nyumnehnatogurum amamarmamdouk hapei Galiliheiran hanakum Jerusalem iri. Natogru-mam aria hatrun. Aria douk amudok ar-mam douk hape hakripap ananin baraenapak Israel.

Page 256: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 13:32 253 APOSEL 13:4732 Aria ohwak douk enyudok wanaku-

mori wakripep enyudok yopinyi baraen.Baraen enyudok. Enyudok mour sei-wok Iruhin nakripesh enen adurin atinyibaraen apakish yamehesh um ta nuneken-umesh iri douk enyudok 33 neneken umnutaurum apak esheshish batowish. Umagundok Jisas nagok aria wata nonohurnakitaki um. Baraen nyetem Iruhin ananikBuk Song iri douk nyetem namba 2 Song.Baraen enyudok,‘Nyak eikin Nuganin. Doukih eik yatogur

jurug nyakin Yain.’34 “Baraen douk Iruhin nakriyen um tanuhur Jisas nukitaki aria mare nutar abomum douk enyudok. Nakri,‘Eik ta ikep enesh yopiyopishi abom es-

hudok kabi riguk yakripan adurinatinyi baraen Devit um ta ikenyeshiri.

Aria eshudok adur ta shutogur kabi eikyakri adurin atinyi baraen um.’

35 Namudok aria enen baraen shopuneknyetem Buk Song iri nyakri namudok.Nyakri,‘Nyak ta mare nyunek nyakin yopuni ar-

mannasuhwnyakinmour iri nugoknutaraguk abom uwe, uwok.’

36 “Apak ihishmorim doukmadukemesh.King Devit napeyehi nyumneh, anandouk nagipesh Iruhin nakri-enyi atin arianagok. Nagok douk sharuman hurukatinum sharom ananim yamehem um arianatar. 37 Aria anudok arman douk nagokaria Iruhin wata nonohur nakitaki doukmadae nutar uwe. 38 Namudok ariaashukenyim owarhim, ohwak wakri ipakihishmorim gamo pudukemesh. Ohwakwakripep baraen namudok. Wakri anudokarman Jisas ta wosik nutaurumep nunegukipakish debeishi shokwish penekesh iriyoweishi inahos. 39 Lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi ta mare nyunegukipakish yoweishi aria Iruhin nutripnuhwarep yopishi arpesh, uwok. Ariaihishmorim arpesh shenek bilip umanudok arman Jisas iri, Iruhin douknahwaresh yopishi arpesh. 40 Aria ipakgamo pudukemesh um enyudok seiwokamam profet hakriyenyuk iri um marenyutogrumep, uwok. Baraen enyudok.Hakri,

41 ‘Ipak peyagwreh enenyenen yoweinyium Iruhin ananin baraen iri, ipakputrugun pugugak pupe aria pu-gok!

Eik yenek enenmour ahudok nyumneh umipak papeyeh iri.

Aria enen arpen nyukri nyukripep umenyudok mour douk eik ta inekeniri, aria ipak ta mare pukri adurin,uwok.’ ”

42 Pol nani Barnabas hakutukuk atudokurupat hape hatogur aduk aria eshesh ar-mam armago shakripam um wata hunakiahudok anah nyumnah Sabat douk esheshJuda shapemeyoh ahi aria gamo hukripeshenyudok atin baraen. 43 Douk shakutukukurupat shatogur aduk aria sabaishi Judashani kupaishi iri armam armago doukshagipesh eshesh Juda shenek lotu iri,shani Pol nani Barnabas shanak. Shanakaria amam gamo hakripesh baraen umhakri huhur esheshiruh aparuh aria shupedodogowish atish um agundok Iruhin napenataurumap meyoh um.

44 Douk arigaha ahudok anah nyumnaheshesh Juda mour uwok shupe meyohahi hanak hatograri, aria hurukatin umihishmorim arpesh shape abrudok waburiri shanakumori shumnek Debeini ananinbaraen. 45Aria eshesh Juda shatik sabaishiarmam armago shanaki shantorum ariashenek nyigiya. Esheshiruh aparuhyoweruh abom aria shape shakri uwokum Pol nakripesh-enyi baraen shenekanenenyenen.

46 Shenekesh namudok, aria Pol naniBarnabas dodogowim atum heyagwrehbaraen aria hakripesh hakri, “Douk adur.Enyudok Iruhin ananin baraen ta urikukrip ipak Juda purik. Aria pekenyukagabus aria namudok douk ipak meyohpakri ipak madae yopipari um pupe wosikabom ihih nyumneh uwe, uwok. Namu-dok aria douk ta ukutipukuk unak um ku-paishi douk esheshmadae Juda iri uwe ariaukripeshen. 47 Um maresh? Debeini douknakripap dodogowinyi baraen namudok,nakri,‘Eik yenek ipak jurug pape kabi enen lam

um, um kupaishi arpesh ta shuna-trugun um.

Um putaurum ihirub warubishi arpeshshape agundok atap iri,

Page 257: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 13:48 254 APOSEL 14:13aria Iruhin wata nuraesh shutanamori

shupe wosik abom.’ ”48 Kupaishi arpesh douk eshesh madae

Juda iri uwe shemnek enyudok baraenaria shanadudareh. Shakri Debeini ananinbaraen yopinyi abom. Aria eshudokihishmorim douk Iruhin nagraehesh ju-rug um shupe wosik abom ihih nyumnehiri douk shasuhw ananin baraen dodogshagipeshen.

49 Aria Debeini ananin baraen nyanakihirub warub bape agudok shokuginahobig Pisidia iri. 50 Aria esheshJuda shahur ono nyeiguhw shato iruhwiri owi armago douk wenek lotu umIruhin iri wani debeimi um abrudokwabur iri aria juwehosish um Pol naniBarnabas. Shape shenekam enenyenenaria sheneyagwreh dodog um hukutukukesheshib amnab ba hanak. 51 Hakitakum hunak aria hagudupeshuk nyuprukamamiruh yeriweruh kwakusuk abrudokwabur Antiok aria hanak um Aikoniam.Hagudupeshuk nyupruk um eshesh shutikaria shudukemesh um eshesh douk baraennyapenyesh um ehudok eshesh shenekehiri aih. 52 Amam hanakuk, aria esheshAntiok shagipesh Jisas iri douk sharaoIruhin ananin Mishin nyapenyesh wosikabom aria shanadudareh shariguk.

14Pol Nani Barnabas Henek Mour Aikoniam

1 Hanak hatogur Aikoniam ariahenekesh namudok atin kabi hanakkupairubiwarubum. Hanakhawish esheshJuda shape sheneyagwreh baraen-atariurupat aria hape hakripesh Debeini ananinbaraen. Hakripesh baraen wosik douksabaishi Juda shani esheshGrik shemnekenaria shenek bilip um Jisas. 2 Aria esheshJuda douk shakri uwok um shunek bilipiri juwehosish um eshesh Kristen ariasheshuhuri shenekesh juwehosish umkupaishi douk eshesh madae Juda iriuwe. Aria esheshiruh aparuh doukmadae hur wosik um eshesh shugipeshJisas iri uwe, uwok. 3 Aria Pol naniBarnabas hape roubi nyutob abrudokwabur Aikoniam. Hape aria dodogowimatum hakripesh Debeini ananin baraen.

Aria Debeini nomuhur henek enenyenenIruhin atun neneken iri mour. Henekennamudok aria Debeini neyabig arpesh ariashadukemesh shakri baraen hakripesh-enyi um agundok Iruhin nutaurumeshmeyoh um douk adurin atin. 4 Ariaeshudok sabaishi arpesh shape abrudokwabur iri shakitak shanosiyam. Wobreshshaniguk amam aposel aria wobreshshaniguk eshesh Juda sik. 5 Namudok ariakupaishi arpesh shani eshesh Juda shaniihim-morim esheshim debeimi shakitakshakri shunekam enenyenen amam biomaposel. Shakri shukwumam utabor shomhugok. 6 Douk hemnek um enyudok ariahakitak haruwok hanak. Hanak um biarubdebeirubi warub shahwararub um Listraaria Derbe bani anarub bape iri hurukatiniri douk bape agundok shokugi nahobigLikonia iri. 7 Hanak aria hape hakripeshIruhin ananin yopinyi baraen agundok.

Pol Nani Barnabas Henek Mour Listra8 Anan arman aiyas yowegas aria madae

nurahaen atin iri uwe douk nape abru-dok wabur Listra. Watak nor apahw obinyutob aiyas yowegas aria amakek doukkwanabuki. Anan madae nurahaen atinuwe, uwok. 9Aria anan douk nape nemnekPol um nape nakripesh baraen um. Polnatrun duk anudok arman aria natik umanan nenek bilip nakri Jisas ta nugabeyan.10Aria nakripan debeg nakri, “Kakitak yetuiruhw!” Aria anudok arman naprok natonakitak neyotu iruhw aria nape nanara-haen nanak.

11 Douk sabaishi armam armago shatikenyudok Pol neneken iri aria shape shah-war um esheshin ganiganigin baraen douksheyagwrehen agudok shokugi nahobigLikonia iri aria shahwar shakri, “Amamgodomi douk hanakumori armam ariaamudok habuhumap iri!” 12 Barnabasdouk shahwaran anudok god Sus. AriaPol douk neyagwreh baraen iri, namudokaria shahwaran Hermes.14:12 13 Atudokdebeiti urupat shenek lotu um anudokgod Sus atari douk tatao adukehah umabrudok wabur. Aria anan pris doukapa nenek ofa um eshudok nako Sus irinanak narauri enesh ababish bulmakauhos

14:12 14:12 Eshesh Grik apa shakri sabaimi godomi hape. Shakri anudok god Sus, shakri anan douk debeini abomum ihim-morim esheshim godomi. Aria anudok anan god Hermes, ananin mour douk shakri narahem baraen.

Page 258: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 14:14 255 APOSEL 14:28shani aruruhish douk shagrugeshi madu-ruruh iri. Naraesh nanakumori atudokdebeiti wit douk shawish abrudok waburum. Um maresh? Anudok pris nani es-hudok sabaishi arpesh shakri shunek ofaum eshudok bulmakauhos shuko Pol naniBarnabas.

14 Douk Pol nani Barnabas hemnekum enyudok shakri shuneken-umamiri aria hakri uwok abom aria haworamamih rupeh. Aria hahur hanakhawish agundok eshudok sabaishi arpeshsheyotumaria hahwar hakri, 15“Ohwakishiarpesh, ipak peneken um enyudok mugu?Ohwak douk armam meyoh kabi ipakum! Ohwak wanakumori ukripep Iruhinananin yopinyi baraen um pukutukukehudokmori rohwih aih. Um agundokpenek lotu um madae adurimi godomi umaria putanamum anudok adurin Iruhindouk nape ihih nyumneh iri. Anan douknenek iruhw heven bani agundok atap ariayoug aria nenek ihishmorim enesheneshshape-nyogun iri. 16Adur seiwokib nyutob,anan douk nape nanatrish meyoh ihish-morim awirosish arpesh aria shagipeshenenyenen eshesh kanak shakri shunekeniri. 17 Aria anan douk madae nunobeshuk-umep uwe, uwok. Anan apa nenekumepyopihi aih. Napei iruhw heven arianenek eshah horumepari. Nenek worigunnatogrumep sabaiguni um yopubi nyutob.Nekep worigun natogrumep aria nenekeppanadudareh pariguk.” 18 Hakripeshenyudok baraen eshudok sabaishi arpesharia madae shumneken uwe. Aria henekdebeinyi mour um hakri mare shunek ofaum eshudok bulmakauhos shuko amam,uwok.

Shakwuman Utabor Pol19 Aria eshesh Juda douk shapei arbu-

dok biarub warub Antiok bani Aikoniamiri shanakumori Listra. Shanaki shagiyag-iman meyoh um esheship urkwip umenen rohwin baraen um sabaishi abrudokwaburishi arpesh aria shemneken shakriadur. Namudok aria shakwuman utaborPol shanukan shatogur adukehahum abru-dok wabur. Eshesh shakri nagok jurug.20 Aria abudok nyutob eshesh shagipeshJisas iri shanaki sheyotu sheyar-sharihanobi nyutob, anan wata nakitak aria naw-ish abrudok wabur. Ruwahepih aria naniBarnabas hanak um Derbe.

Pol Nani Barnabas Harahe HanakHakripeshuk Baraen Eshesh Shagipesh Jisas IriUm Shupe Dodog Um Bilip

21 Hanak hatogur Derbe aria hapehakripesh Iruhin ananin yopinyi baraenagundok. Aria henek sabaishi arpeshshagipesh Jisas. Aria wata hatanamumListra. Hatogur Listra aria hanak umAikoniam. Hanak hatogur Aikoniam ariawata hatanamum Antiok douk bape agu-dok shokugi nahobig Pisidia iri. 22 Hanakiarbudokwarub aria dodogowim atumhapehakripeshuk baraen eshesh shagipesh Jisasiri um agundok shunek bilip dodogowishatish um. Hakripeshuk hakri, “Apak makrimuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um, aria sagomatin apak tamuwish um sabainyi amaen.” 23 Hatanamhanaki obi nyutob, ihirub warub Iruhinananish arpesh shapenyarub iri doukhagraeh-umeshuk armam sisigum atin umheyoh eshesh Kristen iri. Hakri uwok umworigun aria henek betenumeshuk. Henekbeten hakrip Debeini shenek bilipman iriumnutaurumesh aria shur ananis atuswis.

24 Hawish hanak heyatak warub agu-dok anag shokugi nahobig Pisidia umjurug, aria hanak hatogur agudok anagshokugi nahobig nyeigurigum Pamfilia.25 Aria hakripesh baraen anabur waburnyeiguriburum Perga. Hakripeshuk agun-dok aria habuhum Atalia.

26 Hanak habuh abrudok wabur ariaharao onok korohuk hatanamum Antiok.Hatanamum abrudokwabur douk riguk es-hesh Iruhin ananishi arpesh shenek betensharig Iruhin um nutaurumam meyoh,hur ananis wis atus aria hunek enyudokmour um. Aria douk enyudok henekenheyaten aria wata hatanamori. 27 Hanakhatograri Antiok aria henekumesh baraenihishmorim Iruhin ananish arpesh shanakishantorum aria hakripesh um ihinyumorimour douk Iruhin nataurumam aria nohuramamish roguhw neneken iri. Ariashopunek hakripesh um agundok Iruhinneyabigesh yah kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe um shunek bilip umJisas um. 28 Aria hani eshesh shagipeshJisas iri hape roubi nyutob agundok.

15Debeimi Hantorum Hape Jerusalem Heyag-

Page 259: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 15:1 256 APOSEL 15:17wreh Baraen

1 Anam armam hape agudok shokuginahobig Judia aria hanakumori Antiok.Hanaki aria hape hakrip eshesh Kristenhakri, “Aria ipakmare putah yegeshiweruhkabiMoses nakripeshuk-enyi lo nyakri um,Iruhin ta mare nuraep putanamori pupewosik abom, uwok.” 2Hakripesh namudokaria Pol nani Barnabas hani amam hanatu-tukem aria hani amam hanitok debeinyibaraen. Namudok aria eshesh Iruhin anan-ish arpesh shagraeh Barnabas aria Pol hanianam abrudok waburimi Kristen shopunekum hunak um Jerusalem. Hunak um huniamam aposel aria eshesh Kristen esheshimdebeimi hiyagwreh um enyudok baraen.

3 Shagraeham aria sheshopokam hanak.Aria abudok nyutob hawish hanak agusu-dok shokugosi nahobigos Fonisia iriSamaria obi nyutob, amam douk hapehakripaguk eshesh Kristen um agundokkupaishi douk eshesh madae Juda iriuwe shatanam shakon aparuh Iruhin um.Ihishmorim Kristen shemnek enyudokbaraen aria shanadudareh shariguk.

4 Hanak arigaha hanak hatogurJerusalem aria Iruhin ananish arpesh shaniesheshim debeimi shani amam aposelshanaki shakam roguhw shanadudarepam.Aria hakripesh um enenyenen mourdouk Iruhin nohur amamis wis nenekennyatogur iri.

5 Aria enesh shenek bilip aria doukshaniguk amam Farisi sik iri shakitak shey-otu aria shakri, “Eshudok kupaishi arpeshdouk eshesh madae Juda iri uwe, ipakta putah esheshiruh yegeshiweruh ariapukripesh um shugipesh lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi.”

6 Namudok aria amam aposel hani es-hesh Kristen esheshim debeimi hantorumhape aria hape heyagwreh um hugapeshenyudok baraen. 7Douk heyagwreh rounyibaraen um jurug aria Pita nakitak neyotunakri, “Eikim ashukenyim owarhim, ipakdouk padukemesh. Riguk sagomatin doukmape aria Iruhin nakop mour. Aria eikdouk neke enyudok mour um ikrip ku-paishi ananin yopinyi baraen um shum-neken aria shunek bilip um anan. 8 Aria

Iruhin douk nadukem ihishmorim arpeshum apakip urkwip iri douk neyabig apakJuda abom um agundok anan urkum man-awasham kupaishi arpesh um. Neyabi-gap um agundok nekesh ananin Mishinkabi riguk nako apak um. 9 Kupaishidouk madae nukesh anah yah aria apakJuda nukop anah kupaihi uwe, uwok. Es-hesh shenek bilipuman. Douk namu-dok aria nagabeyeshuk um enesheneshshapenyesh iri yoweishi nenekesh abomshatogur yopish. 10 Namudok aria doukipak pakri pukwiraeh Iruhin um maresh?Um agundok pakri puwemesh amaen es-hesh shagipesh Jisas iri um. Enyudokamaen ummugipesh lo um, apakish yame-hesh shani apak douk mabirak um mun-yusah mabirak matik uwok. 11 Ariaapak menek bilip makri Jisas nataurumopmeyoh aria Iruhin ta wata nurap mu-tanamori mupe wosik. Nurap kabi nariknarao eshesh kupaishi arpesh um.”

12 Pita neyagwreh um jurug aria ihish-morim sheneyagwreh. Sheneyagwreh ariashape shemnek Barnabas nani Pol heyag-wreh baraen. Hakripesh um enenyenendebeinyi mour douk Iruhin nataurumamnohur amamis wis neneken nyatogur ariakupaishi shatrin iri.

13 Douk heyagwreh um jurug aria Jemsnakitak neyagwreh nakri, “Eikishi arpesh,ipak pumnek eikin baraen! 14 Saimondouk nakripesh um agundok sagomatinIruhin urkummanawasham kupaishi doukeshesh madae Juda iri uwe, aria na-graeh enesh um shupe ananish abom um.15 Amam profet amamin baraen douk ny-atogur adurin nyagipesh enyudok baraendouk Pita nakripap-enyi. Baraen enyudok.Iruhin nakri,16 ‘Kweipon eik ta wata itanamori,aria atudok Devit ananit tetu iri urupatta wata itahur irokat.15:16Eneshenesh sharok urupat um douk

yowesharia ta wata itahur irokat.17 Eik inekesh namudok um ihishmorim

arpesh doukesheshmadae Juda iri uwe ta shupe shurim

Debeini.15:16 15:16 Enyudok baraen madae nyukri um adurit urupat uwe, uwok. Enyen douk nyakrium Devit ananipawirop. Eshesh douk shakutukuk Iruhin ananin baraen aria nyeigur nyabuhuk um shupe debeishi um.

Page 260: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 15:18 257 APOSEL 15:33Ihishmorim douk eik yanagraehesh um

shupe eikish iri.’18 Seiwok Debeini nakriyuk enyudok

baraen aria douk shopunek douknakriyen.”

19 Jems wata nakri, “Eik yakri namudok.Yakri eshudok kupaishi douk shemnekIruhin ananin baraen aria shape shatanamshakon aparuh anan iri, yakri apak Judamaremukeshdebeinyimour umshugipeshapakin lo, uwok. 20 Aria munek anap shuppunakumesh ariamukripesh ummare shu-wokworigunmahish douk shenek ofameshshako rohwimi godomi iri. Mukripeshum mare shonukesh armam armagoshenek wehrur meyoh um. Mukripesh ummare shuwok mahish douk arpesh shuk-wunishesh aruhwiguhw meyoh shugokshutahesh iri. Aria shopunek mukripeshummare shuwok owishibor, uwok. 21Apakdouk madukemesh. Seiwok arigaha doukenyudok lo seiwok Iruhin nakoguk Mosesenyi douk shape shatarihen urusag apakJuda mape meyagwreh baraen-ogwi umihih nyumneh Sabat. Aria enyudok baraendouk shakripeshen ihirub debeirubiwarub.”

Shenek Shup Panak um Kupaishi KristenDouk Eshesh Madae Juda Iri Uwe

22 Namudok aria amam aposel haniihishmorim Iruhin ananish arpesh shaniesheshimdebeimi shabo baraen aria shakrishugraeh anam armam um eshesh kanakum hunak huni Pol iri Barnabas hunamAntiok. Aria shagraeh Judas douk nanah-war enyudok enen nyeigur Barsabas irinani Sailas. Amudok biom armam, amamdouk heyotu harik um eshesh Kristen iri.23 Shagraeham aria shakam opudok shuphasuwop hanak. Baraen nyetem shup irinyakri namudok. Nyakri,

Apak aposel mani eshesh Kristen es-heshim debeimi douk ipak pohwarapumashukenyim iri menekumep-ogu opu-dok shup ipak apakim ashukenyim doukipak madae Juda iri uwe.

Apakmakri yopuhi nyumnah um ipakihipmorim pape abrudok wabur Antiokiri pani ipak douk pape agusudok biogosshokugosi nahobigos Siria iri Silisia.

24 Apak memnek um agundok anamapakim hagipesh Krais iri hanakuhakripep enen rohwin baraen henekeppakitak yowiyokuk aria aparuh yoweruhum. Apak madae mukripam umhunaku hunek enyudok uwe, uwok.25 Memnek namudok aria mantorummape atugun aria ihishmorim mabobaraen makri wosik um mugraeh anamarmam um huraumep-ogu baraen iri.Hunigu apakim arpeshim Barnabasiri Pol hunaku. Apak douk urkwippanawashamam abom iri. 26 Amudokbiom douk madae hunogugur atin umagundok henek apakin Debeini JisasKrais ananin mour aria arpesh shomhugok um uwe, uwok. 27 Namudokaria moshopoku Sailas iri Judas hanaku.Amam ta wata hukripep nukwatogmeyoh enyudok atin baraen doukmenyemagu shup iri. 28 Iruhin ananinMishin nyani apak mape aria mabobaraen makri wosik um mare watamuwemep anab bugob, uwok. Ariaapak makri enyudokmori mare watapuneken, uwok. Enyudokmori. 29 Marepuwok worigunish mahish douk shenekofamesh shako rohwimi god omi um,mare puwok owishibor, mare puwokmahish douk shakwunishesh aruh-wiguhw meyoh shagok shatahesh iri,mare shenek wehrur meyoh um. Ipakpugipesh ehudokmori aih um douk tapunek yopinyi. Baraen enyudok atin.

Yopuhi nyumnah ipak.

30 Shenek shup shakomap hasuop ariasheshopokam hanakum Antiok. Hanakhatogur aria hahwar ihishmorim Iruhinananish arpesh shanaki shantorum ariahekesh shup. 31 Douk shatarih baraensheyaten aria shanadudareh abom. Ummaresh? Enyen douk yopinyi umnyutaurumesh shupe dodogowish umbilip aria esheshiruh aparuh yopuruh.32 Judas nani Sailas amam kanak doukhatogur profet. Aria roubum nyutobhape hakripesh sabainyi yopinyi baraeneshesh shagipesh Krais iri aria shatogurdodogowish um bilip. 33 Douk hapeanob nyutob Antiok um jurug aria esheshKristen shenekumam yopihi nyumneh aria

Page 261: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 15:34 258 APOSEL 16:12

wata sheshopokam hatanam hanak umeshudok douk sheshopokam hanaki iri.34 [Aria Sailas wata shopunek nakri nupeikAntiok.] 35Aria Barnabas iri Pol douk hapeAntiok. Hani sabaishi shape shenek mourum shakrip eshesh shape Antiok iri Kristenum Iruhin ananin baraen shakripesh ariashenek skulumesh um shudukemen wosik.

Pol Nani Barnabas Hanadi-yogurum36 Anah nyumneh hanak hadiguk aria

Pol nakrip Barnabas nakri, “Wata utanamum ihirubmorim debeirubi warub doukriguk wanak wakripeshuk Debeini ananinbaraen arub iri. Unak aria utik ohwak-ish arpesh eshesh Kristen, um eshesh tashape wosik um esheshin bilip aka, mu-mam.” 37 Barnabas nemnek namudok arianakri Jon Mak shopunek nini amam hu-nak. 38 Aria Pol nakri uwok um huranhunak um. Ummaresh, riguk haran hanakaria madae nini amam hupe arigaha mournyutuh aria hutanamori uwe, uwok. Arianakutumuk agudok shokugi nahobig Pam-filia aria natanamori. 39 Douk hanitokarigaha aria hanasiyam. Barnabas naraoMak harao korohuk hanak um enyudokunai Saiprus. 40 Aria Pol nagraeh Sailasnani anan hanak. Hanak aria eshesh Kris-ten shakripam shakri, “Wosik, Iruhin tanupe um nutaurumep meyoh.” 41 Hawishhanak agusudok shokugosi nahobigos Siriaaria Silisia aria Pol nape nakripaguk Iruhinananish arpesh anan Iruhin ananin baraenum shupe dodogowish um bilip.

16Timoti Nani Sailas Aria Pol Hanak Henek

Mour1 Pol nani Sailas hanak arigaha hanak

hatogur Derbe aria hakutukuk Derbehanak hatogur Listra. Hatogur ariahaparug anan nagipesh Krais iri armanshahwaran um Timoti iri nape agundok.Ananik amakek douk onok Juda ariashopunek kwonek bilip um Krais. Ariaananin yaken douk anan um esheshGrik. 2 Aria eshesh Kristen shape Listrabani Aikoniam iri shakri Timoti anandouk yopuni arman abom. 3 Anan Polnakri nuran nini anan hunak. Namudokaria natah ananihw yegenyihw. Natah

ananihw yegenyihw um maresh, ihish-morim Juda shape arbudok warub irishadukemesh um ananin yaken douk ananum eshesh Grik. 4 Aria hawish hanakwarub hape hakripaguk Iruhin ananisharpesh um enyudok baraen douk amamaposel hani eshesh Kristen esheshimdebeimi heneken Jerusalem iri. Ariahakripeshuk um shugipeshen. 5 Namudokaria Iruhin ananish arpesh shape ihirubwarub iri shatogur dodogowish atish umbilip. Ihih nyumneh sabaishi arpeshshawishum eshesh Iruhin ananish arpesharia shatogur sabaishi abom.

Pol Nape Troas Aria Natik Enesh EshudokKabi Nabo Yomnis Natrish Um

6 Hanak aria Iruhin ananin Mishinmadae nyukri wosik um hukripesh baraenum agudok shokugi nahobig Esia uwe,uwok. Namudok aria hawish hanak agusu-dok biogos shokugosi nahobigos, Frigia iriGalesia. 7 Hanak arigaha hanak hatogurMisia aria hakri um huwish agudok anagshokugi nahobig Bitinia. Aria Jisas ananinMishin madae nyukri wosik um hunakhuwish uwe, uwok. 8Namudok aria hawishhanak orokohunig um agudok shokugi na-hobig Misia arigaha hanak habuh anaburwabur nyeiguriburum Troas. 9 Aria abu-dok wab Pol natik enesh eshudok kabinabo anas yomnis natrish um. Aria natikanan arman nape agudok shokugi nahobigMasedonia iri neyotu aria nahwar dodognapeum Pol nakri, “Yowi nyutaurumapagundok Masedonia.” 10 Douk Pol natikenyudok jurug, aria arigas apak maurimyah ummunak umMasedonia.16:10Munakum maresh, madukemesh makri Iruhinneyabigap um munak mukripesh ananinyopinyi baraen ganudok.

Lidia Kwatogur Kristen11 Namudok aria mato korohuk kwaku-

tukuk Troas kwahur kwabrig yougkwanakum enen unai nyeigurinyumSamotres. Aria ruwahepih kwahurkwanakumNeapolis. 12Korohuk kwopunikaria manak atapih arigaha manak matogurFilipai. Abrudok wabur Filipai douksagom-atinyum debeiburi wabur um agu-dok shokugi nahobig Masedonia. Ababur

16:10 16:10 Enyudok baraen nyakri Luk nenyem okwudok Buk iri douk shopunek nani Pol omi hanak. Douknamudok aria douk nenyem nakri, “Apak maurim yah aria munak um Masedonia.”

Page 262: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 16:13 259 APOSEL 16:27douk eshesh Rom shanaki sharkogwaburshapenyabur iri. Matogur abrudok waburaria mape eneh nyumneh.

13 Aria ahudok nyumnah Sabatdouk eshesh Juda mour uwok shapemeyoh ahi hanak hatograri, aria manakmatogur adukehah-iburum abrudokwabur. Matogur manak um anab worub.Apak makri anagasib um abudok worub,makri onok outuk ta kwape douk eneshJuda shanak shape shenek beten um.Manak matogur matik ono armago wanakiwantorum wape aria mani owo mapemeyagwreh baraen. 14 Onok armatokkwani owo wape wemnekap um meyag-wreh iri douk Lidia. Okwok kwanakidebeiburi wabur Taiataira aria kwape umkwenek enen mour bisnis um owishiborihirupeh iri. Okwok douk shopunek kweneklotu um Iruhin iri aria Debeini nabadigokwokwih apahw gamo kwabuk arigosum Pol neyagwrehen iri baraen. 15 Doukkwomnek baraen aria kwani ihishmorimshape okwokwit urupat iri shenek baptais.Douk kwenek baptais worub jurug ariakwakripap kwakri, “Ipak pakri eik yenekbilip um Debeini abom um, yowi punamemupe eikit urupat.” Okwok dodogowikotuk aria magipesh okwokwin baraen.

Showeshik Pol Iri Sailas Hape Filipai16 Aria anah nyumnah manak um

okwudok outuk um munek beten ariaonok armatok kwaparugap yah. Okwokdouk anam hatoruk um kwunekumammour meyoh iri. Enen sagab nyapenyokaria nyape nyakuhur kwakrip arpeshum enenyenen ta nyutogrumesh iri.Namudok aria kwape kwatorumesh de-beibori utabor eshesh douk shanatorukiri. Um agundok kwakrip arpesh umenenyenen ta nyutogrumesh iri um.17 Okwudok armatok kwagipesh Pol naniapak aria kwape kwahwar debeg kwakrinamudok kwakri, “Amudok armam doukhenek mour um dodogowini Iruhin abomnabouk ihishmorim yoweishi eshudokeneshenesh shabuhuk iri. Amam doukhape hakripep um ahudok yah um Iruhinwata nuraep putanamori pupe wosik abomum!” 18 Kwenekesh namudok um sabaihinyumneh arigaha kwenek Pol arigehinumok. Arigaha anah nyumnah natanamnakrip enyudok nyapenyok iri sagab

nakri, “Eik yakripen um Jisas Krais ananinnyeigur umnyukutukuk okwudok armatokabom aria nyutograri.” Aria abudok atubnyutob enyudok sagab nyakutukuk abomokwudok armatok.

19 Arigaha hanatoruk iri hatik um agun-dok kwukripesh baraen arpesh aria kwu-torumam utabor um douk uwok. Ariahakitak hasuhw Pol nani Sailas hanukamharam um agundok sabaishi apa shanakishantorum shapeum. Haram um debeimium abrudok wabur iri. 20Haram um amammejistret aria hakripam hakri, “Amudokarmam douk anam Juda. Amam hapehenek enenyenen abrudok apakiburwaburaria henek arpesh juwehosish aria de-beinyi baraen nyakitak.

21 Hape hakripesh baraen um enyudokdouk apak Rom apakin lo nyakriummare mumneken aria mugipeshen iri.”22 Aria eshudok sabaishi armam armagoshopunek shape shanumogesh rohwinbaraen shenekam enenyenen. Namudokaria amam mejistret hatrum hawarukukamamih rupeh aria hakri um shomshukwumam wagun. 23 Douk shakwumamwagun sabaihi atih sham shenekamenenyenen um jurug aria shenyigramhawish hape shunuweshik-ati urupat. Ariaamudok mejistret hakrip anudok neyohshunuweshik-ati urupat iri um gamoniyohom wosik Pol nani Sailas. 24 Doukmejistret nakripan enyudok dodogowinyibaraen namudok aria narao amam haw-ish abom um numunim rum atudokshunuweshik-ati urupat. Hawish ariahowem amamigas aiyas anag amaenyigarigagor iri plag, aria nowem kupaigari iruhwaria naweshikag.

25 Arigaha orokohunib um wab aria Polnani Sailas hape henek beten aria hey-orub aweruh um Iruhin. Eshudok eneshshanak shunuweshik-ati urupat iri doukshape shemnekam. 26 Aria ahudok atuhonok debeikwi enyik kwatuk kwogwag-worish uroruh douk shawaruh um atu-dok shunuweshik-ati urupat iri. Ariaahudok atuh ihigwumorim witog gwane-jik gwanakuk aria senab batokweshihukihishmorim shonoweshik iri esheshis wis.27 Anudok neyoh shunuweshik-ati urupatiri nakitak aria natik um ihigwumorimwitog gwanejik gwape. Natik namudok

Page 263: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 16:28 260 APOSEL 17:5aria nakri ihishmorim shonoweshik iridouk sharuwok aria natuki ananit bainatum nunobo. 28 Aria Pol nahwaragu debegnakri, “Mare nyunobo! Apak ihipmorimenyudok mape atin!”

29 Aria anudok neyoh shunuweshik-atiurupat iri nahwaram shurauri eneh nyih.Nahwarogu aria nahurnawishumagundokPol nani Sailas hapeum. Sheyaruban ariananogugur abom nabuh natu agundok Poliri Sailas hapeum. 30 Douk nakitak naramhatogur aduk aria narigamnakri, “Debeimiarmam, eik ta inekmare, um Iruhin tawatanurae itanamori ipe wosik abom?”

31 Aria hakripan namudok hakri,“Nyunek bilip um Debeini Jisas aria Iruhinta wata nuraen nyutanamori nyupe wosikabom. Nyak nyuni ihishmorim shapenyakit urupat iri.” 32 Aria hape hakripanDebeini ananin baraen. Nani eshudokihishmorim douk shape ananit urupat iri.33Namudok aria abudok wab, abudok atubnyutob anan naram nanak nakrup-umamereb. Aria wab atub anan nani ananishihishmorim shenek baptais. 34 Aria naramhawish numun ananit urupat nakomanagun worigun ba hagnoh. Anan naniarmatok aria batowish shani ihishmorimshani eshesh shape esheshit urupat irishanadudareh abom. Um maresh? Doukeshesh shenek bilip um Iruhin iri.

35 Ruwahepih ruhur atin aria amamdebeimi mejistret heshopoki anam howemshus iri um hanak hukrip anudok neyohshunuweshik-ati urupat iri hakri, “Nyuk-weshih amudok biom armam hunak.”36 Hakripan aria anan nanak nakrip Polnakri, “Amam mejistret heneki baraennyanaki um ikweshihep punak. Namudokaria douk ipak wosik ta pukutukukatudok shunuweshik-ati urupat punak ariaipakiruh aparuh hur wosik.”

37 Aria Pol nakrip amam howem shus irinakri, “Ohwak douk onohw um Rom kabiipak um. Henekumohw rohwin baraenaria madae huparug enesh yoweishi ina-hos uwe douk hakri ohwak wenekesh iri,uwok. Aria sabaishi arpesh shape sha-truhw aria howeshikohw um eshudok ariahenyigrohw wawish wape shunuweshik-ati urupat. Aria douk hakri hushopokohwunabeshuk atin unak aka? Adur atin uwok.Amam mejistret kanak ta hunaki agundok

huraohw ukutukuk shunuweshik-ati uru-pat aria utogur unak.”

38 Aria amam howem shus iri hanakhakrip amam mejistret enyudok baraen.Douk hemnek um Pol nani Sailas amamdouk shopunek anam um eshesh Romaria hanogugur abom. 39 Hanogugur ariahanak shunuweshik-ati urupat hakrip Poliri Sailas hakri, “Apak makri gihaumepum enyudok menekeny-umep iri.” Doukharam hatograri aduk aria hakripam umhukutukuk abrudok debeiburi wabur hu-nak kupaigunum. 40 Douk hakutukuk atu-dok urupat aria hanak um Lidia okwok-wit urupat. Hanak hatogur hatik esheshKristen aria hakripeshuk enen baraen umshupe dodogowish um bilip. Hakripeshukaria hakutish-ukuk aria hanak.

17Eshesh Tesalonaika Shakri Shubo Pol Nini

Sailas1 Hanak arigaha hanak hatogur Am-

fipolis aria hatogur Apolonia. Shopunekhakutukuk abrudok wabur aria hanakhatogur Tesalonaika. Anat eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupatdouk tatao ganudok. 2 Aria Pol nagipeshananih aih, bihatih sisigih nyumnehSabatih doukmadae shunekmour ehi uwe,anan douk nanak nawish atudok urupatshape sheneyagwreh baraen-atari. Nawisharia nani eshesh Juda shape sheneyagwrehum Iruhin ananin baraen nyetem ananikBuk iri. 3Aria gamo nakripesh baugenyumIruhin ananin baraen. Nakripesh umagundok Iruhin nagraeh Krais um shannemnek debeiri eriger nagok aria watashopunek nakitak napeum. Nakripeshnamudok nakri, “Anudok Jisas eik apayakripepuman iri anan douk Krais,douk Iruhin nagraehan aria neshopokannanakumori nurao arpesh iri.” 4 EneshJuda shemneken shenek bilip um DebeiniJisas aria shagipesh Pol nani Sailas. Eneshsabaishi Grik shenek lotu um Iruhin irishani sabaiwari nyeiguhw shato-umo iriarmago shopunek wagipesham.

5 Aria eshesh Juda shenek nyigiyaum agundok sabaishi arpesh shagipeshPol omi um. Aria shanak sharaurisabaishi yoweishi arpesh. Eshudokarpesh douk shapeum shenek yoweishiinahos aria ihih shapeum shanaki shape

Page 264: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 17:6 261 APOSEL 17:20agundok abrudok waburishi apa shanakishantorum shapeum. Abudok nyutobsharauri sabaishi armam armago shanakishantorum aria abrudok wabur shabruhurshasuabur shenekabur um shenek arpeshum juwehosish sheneyagwreh iri o shah-war um wanohwin baraen iri. Aria shanakshersharih Jeson ananit urupat shaurimPol nani Sailas. Shaurimam um shakrishuparugam aria shuram shutograri umeshudok sabaishi arpesh. 6 Shaurimamaria madae shuparugam uwe aria shasuhwJeson nani anam Kristen sharam um de-beimi um abrudok wabur iri. Aria shahwarshakri, “Amudok armam douk henekeneshenesh yoweishi inahos sabairubiwarub agundok atap iri. Aria douk amudokhanakumori abrudok apakibur wabur.7 Hanaki aria Jeson naram hanak hapeananit urupat. Amam douk habrig Sisarananin lo um hakri anan kupaini kingshopunek nape. Hakri ananin nyeigurdouk Jisas.” 8 Eshudok sabaishi arpeshshani debeimi abrudok wabur iri shemnekenyudok baraen aria shakitak yowiyokukaria shape shahwar debeg sheneyagwrehdebeinyi baraen. 9 Namudok aria amudokdebeimi henek Jeson nani amudok anamhator kwot jurug aria hakweshihamhanak.

Pol Nani Sailas Henek Mour Beria10 Aria abudok wab abom eshesh Kristen

sheshopok Pol nani Sailas hakutukuk Tesa-lonaika hanak um Beria. Hanak hatoguraria hanak hawish anat eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupat.11 Eshesh Juda shape Tesalonaika iri doukmadae shumnek baraen namudok uwe,uwok. Eshudok shape Beria iri douk shakrishumnek amamin shuriguk. Aria ihihnyumneh shape shatarih Iruhin ananinbaraen um shakri shudukemesh umbaraenPol nakripesh-enyi douk nakripeshenadurin o rohwinyi. 12 Shenekesh namudokaria sabaishi Juda shenek bilip um Debeini.Sabaishi nyeiguhw shato-umo iri armagowani anam armam eshesh Grik shopunekshenek bilip.

13 Arigaha aria eshesh Juda shapeTesalonaika iri shemnek um agundok Polnakripesh Iruhin ananin baraen Beriaum. Namudok aria shanaki shagiyagim

armam armago shape Beria iri shohuresheshiruh aparuh aria juwehosish umPol. 14 Namudok aria arigas atin esheshKristen sheshopok Pol nabuhum yousum. Aria Sailas nani Timoti wata hapeikBeria. 15 Amudok armam harao Pol iridouk heiran hanak arigaha hanak hatogurdebeiburi wabur Atens. Douk wata hakrihutanam um Beria aria Pol nakripam umhukrip Sailas iri Timoti um wata hugipeshanan arigas atin.

Pol Nape Nakripesh Iruhin Ananin BaraenAtens

16 Aria abudok nyutob nape apanatrugun-umam Atens obi nyutob,ananihw apahw douk yowehw abom umagundok natik abrudok wabur shukuniburum sabaimi madae adurim uwe godomi douk eshesh meyoh shenekom iri.17 Namudok aria nanak um urupat doukeshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atari aria nani eshesh Juda shani eneshGrik douk shenek lotu um Iruhin iri shapeshanogogonim baraen um Iruhin napeiruhw iri. Aria ihih nyumneh nanaknani arpesh shanaki shantorum maketiri shape sheneyagwreh. 18 Aria anamtisa omi douk hadukem enenyenen irihanaki hani Pol harpak baraen. Anamdouk shahwaram um Epikurian aria anamshahwaram Stoik iri.17:18Anam hakrinamudok. Hakri, “Anudok neyagwrehrohwinyi baraen iri douk nakri niyagwrehmaren rohwinyi baraen?” Anam hakri,“Aria nakri nukripap baraen um anamkupairubi warubim god omi aka?”

Hakri enyudok baraen um maresh,hemnek Pol nakripesh um Jisas ananinyopinyi baraen aria nakripesh um agundoknagokwata nakitakumori. 19Namudok ariaharao Pol hatoum anagmihig nyeigurigumAriopagus. Agag douk anam debeimikaunsolomi hantorum hapeum. Hanakhakih aria hakripan hakri, “Apak makrigamo mudukemesh um enyudok namunyibaraen nyak nyape nyakripesh-enyi.20 Enen baraen memneken nyakriyeniri, riguk apak douk madae mumnekenatin uwe, uwok. Namudok aria apakmakri mudukem baugenyum enyudok

17:18 17:18 Abudok biyab lainabim armam douk shahwaram um Epikurian iri Stoik, amudok armam apa hagipeshseiwokimi hadukem enenyenen iri amamip urkwip.

Page 265: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 17:21 262 APOSEL 17:34baraen.” 21 Ihishmorim eshesh Atens shanikupairubi warubish shanaki shani esheshshape abrudok wabur Atens iri, esheshihnyumneh douk shakri shupe meyoh ariashunupe um shunakripesh um namunyibaraen aria shumneken.

22 Namudok aria Pol nakitak neyotunatik amudok hadukem enenyenen iri umagudok mihig Areopagus aria nakri, “Ipakpape abrudok wabur Atens iri, eik yatripum ipak dodogowip atip abom um agun-dok penek eneheneh aih um penek lotuum. 23 Sagomatin yarahaen yanak abrudokipakibur wabur yatik eneshenesh peneklotumesh iri. Yarahaen yanak aria yanakyaparug enen alta shopunek douk powemeshudok penek ofamesh iri. Aria enyudokalta showem enen baraen nyakri,ENYUDOK ALTA DOUK ANAN GOD MADAE

MUDUKEMAN IRI UWE ANANIN.Aria anudok Iruhin douk penek lotumanmeyoh aria madae pudukeman iri uwe,anan douk anudok eik yape yakripep-uman.

24 “Anudok Iruhin douk nenek agundokatap nani eneshenesh shapenyagun iri,anan douk debeini abom um iruhw hevenaria agundok atap. Aria lotuig urusagarpesh sharukog-uman iri douk madaenupenyog atin uwe, uwok. 25 Anan doukmadae eneshenesh wokan um enesheshudok eneshenesh aria nukri um enesharpesh shukon roguhw shutaurumanum enesh eshudok eneshenesh uwe,uwok. Anan kanak norukwop yapis apakihipmorim. Aria nataurumop dodogowipmape marahaen aria nakop ihishmorimeneshenesh um ihishmorim arpesh.26 Iruhin nenek atun arman aria ihismorimawirosish arpesh sisigiruh yegeshiweruhnenekesh shakitak anudok atun armanananip awirop. Aria anan kanak nohurasudok awirosish arpesh shanak ihigunumagundok atap sisigigun atin shanak shape.Watak nukwarum asudok awirosish arpeshsisigiruh yegeshiweruh uwe aria nagraehesheshish kwarahos douk ta shunak shupeabudok amnab anan nakri um shunakshupeum. Neyabigesh amnab sisig atinum agundok banak batuh um aria sharabbatogur esheshib. 27 Nenekesh namudokum shupe shutrugun-umani shunak arigaharigaha wosik um ta shuparugan abomum. Aria anan douk madae nupeik rougun

um apak ihishmorim atin atin uwe, uwok.28 Kabi enen arpen nyakrium. Nyakri,‘Anan norukwop yapis nenekop mapemarahaen kabi douk mape um.’ Kabianam ipakimi douk hadukemesh ariaheyagwreh enenyenen baraen iri hakrium. Hakri, ‘Apak shopunek ananishbatowish.’ ” 29 Aria Pol baraen apa nakri,“Apak mape Iruhin ananish batowish ariamare wata mukri anan douk nape kabi golo siliwa o nape kabi anam utom um, uwok.Mare mukri enesh shadukemesh iri arpeshmeyoh urkwip por aria douk shenekanesheshis wis, uwok.

30 “Seiwok arpesh watak shudukemeshobi nyutob uwe, Iruhin douk madae niyag-wreh nuriguk um enenyenen eshesh shapesheneken abudok nyutob iri uwe, uwok.Aria douk nakripap dodogowinyi baraenihishmorim arpesh mape ihirub warubiri. Nakri mukeshuk agabus yoweishi in-ahos aria mutanam mukon aparuh anan.31 Umum maresh? Anan douk nagraehanah nyumnah hapeum ta debeiti kwottunenek um. Atudok kwot ta nunek kwotum ihishmorim arpesh um enesheneshmenekesh iri. Atat douk adurit abomkwot. Aria Iruhin nagraeh anan armanum ta nupe debeini nusuhw atudok kwotiri. Anudok arman douk nagok aria Iruhinwata nonohur nakitak nape. Namudok ariaapak ihishmorim doukmadukemeshmakriadur abom um kweipon anan ta nusuhwatudok debeiti kwot.”

32 Douk shemnek um agundok Pol nakrianan arman nagok aria wata nakitak umaria enesh shanumogesh abom anan. Ariaenesh shakri, “Apak makri mumneken umgamo nyukripap enyudok atin baraen.”33Namudok aria Pol nakutishukuk natogurnanak. 34 Aria anam armam hagipesh Polhanak aria henek bilip um Jisas. Amu-dok armam, anan Dionisius. Anan douknani amudok debeimi armam amam han-torum hape agudok mihig Areopagus iriatin mour. Anan nani onok armatok shah-warok um Damaris iri kwani enesh arpeshshopunek. Eshesh shenek bilip um Kraisaria shagipesh Pol.

18Pol Nanak Nenek Mour Korin

Page 266: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 18:1 263 APOSEL 18:181 Enyudok nyanakuk aria Pol naku-

tukuk Atens nanak um Korin. 2 Nanaknatogur aria naparug anan arman um es-hesh Juda. Ananin nyeigur Akwila ariadouk shanabuki agudok shokugi nahobigPontus. Madae roubi uwe nani ananik iro-hukwik Prisila shakutukuk agudok naho-big Itali shanakumori Korin. Um maresh?Klodius douk nape debeini gavman um es-hesh Rom iri neshopok ihishmorim Judaum shukutukuk Rom shunakuk. Polnanak natrish 3 aria nani eshesh shapeabom. Shape aria nani eshesh shapeshenek mour. Um maresh? Anan shop-unek natape urupatish selahos kabi esheshum. Shatapeyesh um kupaishi shutorishshukesh utabor aria shunak shukwish umshurok urusag. 4 Ihih nyumneh douk es-hesh Juda mour uwok shape meyoh ehi,anan douk nanak nawish um eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupat.Nawish aria dodogowin atun nani esheshshape sheneyagwreh. Um nakri nuhureshesh Juda shuni eshesh Grik esheshipurkwip aria shunek bilip um Jisas.

5 Abudok nyutob Sailas nani Timotihakutukuk agudok shokugi nahobig Mase-donia hanaki obi nyutob, Pol ihihnyumnehnapeum nakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen. Dodogowin atun nakrip esheshJuda nakri, “Jisas anan Krais, douk Iruhinnagraehan aria neshopokan nanakumorinurao arpesh iri.” 6 Aria shanabukanarigos um ananin baraen aria shakripanenenyenen. Namudok aria nekeshuk agabnakitak neneguk ehudok aih um agun-dok madae shumnek Iruhin ananin baraenum uwe. Nakitak nagudupeshuk nyuprukananih rupeh kwakusuk aria nakripeshukdodogowinyi baraen nakri, “Ipak pakripunak puwishuk um, enyudok doukmadaeeik inekep um douk punak puwishuk uwe,uwok. Ipak meyoh peneken um ipakkanak. Aria douk eik ta inak um kupaishidouk eshesh madae Juda iri uwe aria taikripeshen.”

7 Aria nakutukuk atudok urupat es-hesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atari aria nanak um Titius Jastus ananiturupat. Titius Jastus douk nenek lotu umIruhin iri. Ananit urupat douk tatao hu-rukatin um atudok urupat. 8 Anan armanshahwaran um Krispus iri douk debeini

um atudok eshesh Juda shape sheneyag-wreh baraen-atari urupat. Krispus naniihishmorim shape ananit urupat iri doukshenek bilip um Debeini. Sabaishi Ko-rin shopunek shemnek Pol nakripesh-enyibaraen shenek bilip aria shenek baptais.

9 Aria anab wab Pol natik enesheshudok kabi nabo yomnis natrish um.Natrish aria Debeini nakripan nakri, “Marenyunogugur nyukri nokwat tishuk, uwok.Nyukripesh baraen aria mare nyukrinyubukuk enyudok nyeneken iri mour,uwok. 10 Um maresh? Eik yani nyak yapehuruk aria ta mare enesh arpesh shukrishuneken enenyenen, uwok. Um maresh?Sabaishi abrudok waburishi watak shunekbilip iri uwe douk eikish.” 11 Aria Polnape nani eshesh um enen shuknin enentukwanin kwarahos abrudok wabur Korin.Nape nakripesh Iruhin ananin baraen.

12 Arigaha anob nyutob aria Galio napedebeini gavman um abudok debeibi amnabdouk shahwarab Akaia iri. Aria abu-dok nyutob eshesh Juda shantorum shapeshabo baraen aria shakitak shasuhw Polsharanum kwot. 13 Shanak aria shakri,“Anudok arman nape nohur arpesh umshubrig lo aria shugipesh eneh sikih aih umshunek lotu um Iruhin um.”

14 Pol nakri um nuwanam baraen ariaGalio nakrip eshesh Juda nakri, “Anudokarman nunek enen shokwinyi o debeinyiina um, eik ta ikri wosik um imnekatipak Juda ipakit kwot. 15 Aria enyu-dok douk panatutukem um baraen nyanienesh nyeiguhw iri um enen ipakin lo.Aria eik ta mare imnek ipakig kwotog umenyudokmori, uwok. Ipak kanak punakpunagabeyen.”

16 Aria neyagwreh dodog um shuto-gur shunak aria apa shakutukuk uru-pat shasuhw kwotog-atari aria shatogurshanak. 17Namudok aria shakitak shasuhwSostenes douk debeini um eshesh Judashape sheneyagwreh baraen-atari urupatiri aria shan agundok adukitum kwotogiturupat tataoum. Shan aria Galio napenanatrish meyoh. Madae nukri enenbaraen uwe, uwok.

Pol Natanam Um Abrudok Wabur AntiokDouk Bape Agudok Debeigi Nahobig Siria Iri

18 Pol wata nani eshesh Kristen napesabaihi nyumneh abrudok wabur Korin.

Page 267: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 18:19 264 APOSEL 19:4Aria wata nakutishukuk nani Prisila kwaniAkwila sharao korohuk shanak um debeiginahobig Siria. Watak shurao korohukuwe aria Pol nakitak natupok ananigbarag banog um abrudok wabur Senkria.Nenekesh namudok um maresh, anandouk nakripan enen adurin atinyi baraenIruhin abom um nunek enesh eshudokeneshenesh. 19 Shanak arigaha shanakshatogur Efesus aria Pol nakutukuk Prisilakwani Akwila agundok. Anan nanaknawish eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen atari urupat aria nani eshesh Judashape shanogogonim um baraen um nakrinishuhur um shunek bilip um Jisas. 20Ariaeshesh douk shariganum nini esheshnupe eneh nyumneh shopunek. Ariaanan nakripesh um uwok. 21 Aria abudoknyutob nakri nukutishukuk nunak obinyutob, anan douk nakripeshuk namudok.Nakri, “Aria Iruhin nukri wosik um, eikta wata itanamori itrip.” Nakripeshukaria nanak nato korohuk kwakutukukEfesus kwanak. 22 Arigaha kwatogur kweirSisaria aria nabuh nanak um Jerusalem.Nanak natik eshesh Iruhin ananish arpeshshani esheshim debeimi nenemeshukyopuhi nyumnah aria wata nabuh-ukukumAntiok. 23Pol nabuh nape roubi nyutobAntiok um jurug aria wata nakutuburuknanak. Nanak nawish nanak sabairubiwarub abudok debeibi amnab Galesiairi Frigia aria nape nakripaguk esheshshagipesh Jisas iri um shupe dodogowishum bilip.

Apolos Nakripesh Iruhin Ananin BaraenEfesus

24 Aria anan arman um eshesh Juda doukshahwaran um Apolos iri nanakumoriEfesus. Anan douk shanabuki waburAleksandria. Nadukem enenyenen abomaria neyagwreh nakripesh baraen wosik.Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknadukemen wosik. 25 Riguk enesh shenekskulumanumDebeini ananih yah aria doukanan dodogowin atun abom nakripeshwosik um Jisas nenekesh iri. Aria ananmadae gamo nudukemen uwe Jisas ananinbaraen uwe, uwok. Nadukem enyudokwosik, douk Jon nenek baptaisumesh irinakripesh-enyi atin. 26 Nanak nawisheshesh Juda shape sheneyagwreh baraen-atari urupat aria dodogowin atun nape

nakripesh baraen. Madae nunogugurum eshesh armam armago uwe, uwok.Arigaha Prisila kwani Akwila shemnekanaria sharan shanak um esheshit urupat.Shanak aria gamo shakripan wosik umahudok yah douk Iruhin nakri um arpeshshugipeshah iri. 27 Arigaha aria Apolosnakri nunak um agudok shokugi nahobigshohwarag Akaia um. Aria eshesh Efesusdouk shagipesh Jisas iri shataurumanshenekumesh anap shup eshesh Kristenshape Akaia iri. Shenekap um shakrinunak nutogur aria mare shukonugukagabus, aria shutauruman. Douk nanaknatogur aria nataurumesh wosik abomeshesh Kristen douk Iruhin nataurumeshmeyoh aria shasuhw ananin baraen dodogshagipeshen iri. 28 Baraen eshesh Judashariganum agundok sabaishi arpeshshantorum shapeum douk dodogowinatun nagapeshen-umesh. Dodogowin atunnabukuk esheshin rihirahaemin baraenaria gamo neyabigen wosik baraen nyetemIruhin ananik Buk iri um Jisas. Nakri Jisasanan Krais, douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanakumori nurao arpesh iri.

19Pol Nenek Mour Wabur Efesus

1 Abudok nyutob Apolos wata nape Ko-rin obi nyutob, Pol douk narpogun nanakiorokohunig um agudok shokugi naho-big Galesia arigaha nanak natograri Efe-sus. Natograri Efesus aria naparug eneshshagipesh Jisas iri shape agundok. 2 Arianarigesh nakri, “Abudok nyutob penekbilip umDebeini obi nyutob, ipak ta paraenaka, uwok enyudok Iruhin ananinMishin?”

Aria shakripan shakri, “Uwok. Apakmadae karowih mumnek um enen Iruhinananin Mishin douk nyape uwe, uwok.”3 Aria Pol narigesh nakri, “Aria abudoknyutob penek baptais obi nyutob, ipakdouk penek baptais mumam?”

Aria shakripan shakri, “Monek baptaiskabi Jon nakrupesh abar aria nenek bap-taisumesh um.”

4 Aria Pol nakripesh nakri, “Riguk Jonnenek baptaisumesh abar aria nakripeshnakri, ‘Ipak pukeshuk agabus yoweishi in-ahos putanam pukon aparuh Iruhin ariapunek baptais abar. Aria punek bilip

Page 268: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 19:5 265 APOSEL 19:22um anudok Debeini douk ta nugimori eikiri.’ Anudok arman douk Jisas.” 5 Doukshemnek enyudok baraen aria shenek bap-tais abar um Debeini Jisas ananin nyeigur.6 Pol nowemesh wis aria enyudok Iruhinananin Mishin nyabuhi nyawishesh ariashape shakripesh kupakupainyi baraen.Aria shape sheneyagwreh Iruhin ananinbaraen kabi amam profet hakripeshen um.7 Amudok harao Iruhin ananin Mishin iridouk hurukatin um 12-poreim armam.

8 Pol nanak nawish eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-atari urupat ariadodogowin atun nape nakripesh Iruhinananin baraen. Nenek enyudok um biyabatun aub. Nakripesh aria nabirak umnakri nuhur esheshiruh aparuh um shunekbilip um Jisas aria shuwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um.9 Nakripesh aria enesh douk baragos se-shuk abom aria madae shunek bilip uwe,uwok. Namudok aria shape sheneyag-wreh enenyenen yoweinyi baraen um De-beini ananih Yah. Sheneyagwreh yopu-gunum atugun aria sabaishi arpesh shapeshemnek. Namudok aria Pol nakwutish-ukuk narao eshesh shagipesh Krais iriatish shanaman shanak. Shanaman ariaihih nyumneh nape nakripesh Debeiniananin baraen numun anat urupat doukTiranus nape nenek skulum arpesh atari.10Nenekesh namudok um biyesh kwarahosarigaha ihishmorim Juda shani eshesh Grikdouk shape agudok shokugi nahobig Esiairi shemnek Debeini ananin baraen.

Skeva Ananim 7-poreim Nugamim HakriHugapesh Anan Sagab Nyapenyan Iri Arman

11 Iruhin nataurum Pol dodogowin atunaria nenek enen sik Iruhin atun nenekeniri mour. 12 Namudok aria sharauri anashankisis o rupehis shanaki shasem Pol ariashanak shasem eshudok arugeh haesh iriaria wata yopish. Sagabehos shapenyeshiri shakutishukuk aria wata yopish.

13 Aria enesh Juda douk sharahaenshanak shagabe sagabehos shapenyeshiri douk shopunek shakwiraeh umshugabeyesh um Debeini Jisas ananinnyeigur. Shakripesh namudok sagabehos.Shakri, “Apak makripep dodog um Polnakripesh-uman iri Jisas ananin nyeigurum pukutukuk eshudok arpesh putogur

punakuk.” 14 Aria anan eshesh Judaesheshin debeini pris shahwaran umSkeva iri douk nabuki 7-poreim nugamim.Aria ananim nugamim douk hape henekenyudok. 15 Anah nyumnah hanak hapehagapesh anan arman aria sagab nyapeanudok arman iri nyakripam namudok.Nyakri, “Eik yadukem Jisas nani Pol atum.Aria ipak meipari?” 16 Aria enyudoksagab nyapenyan iri arman nakitakinam yowem. Nam henenem ereb ariaamamiruh yegeshiweruh hape yoweruhabom. Nam nakweshih-umam rupeharia hagor hape hakutukuk ananit urupatharuwok hanak.

17 Aria ihishmorim Juda shani es-hesh Grik shape Efesus iri shemnek umenyudok aria shanogugur abom. Ariashatuk Debeini Jisas ananin nyeigur nyatoiruhw abom. 18 Sabaishi arpesh doukshenek bilip iri shanaki agundok sabaishiarpesh shantorum shapeum aria shawereheneshenesh yoweishi inahos riguk shapeshenekesh iri. 19 Sabaishi arpesh doukshapeum shenek ouruh hani sabagwiruhiri sharauri esheshiyu bumeb douk baraennyakrium enyudokmori nyetemo iri.Sharao shanaki aria shashaiweh agundokihishmorim arpesh shapeum. Shadarehutabor shukri shutor oudok bumeb akure,douk butogur debeibori abom um 50,000kina. 20 Namudok aria Debeini ananinbaraen nyatogur dodogowin atin abomnyenekmour arpesh shatogur dodogowishum bilip aria shanak shakripeshen sabai-gunum.

Eshesh Efesus Juwehosish Aria ShahwarShakripan Enenyenen Pol

21 Enyudok nyatogur nyanakuk ariaPol anan urkum morum nakri nunakum agusudok biogos shokugosi nahobi-gos Masedonia iri Akaia. Nakri nunakum agundok jurug aria douk nunak umJerusalem. Aria Pol nakri namudok nakri,“Douk inak itogur Jerusalem um jurug ariaeik ta inak itik debeiburi wabur Rom shop-unek.” 22 Aria Pol neshopok Timoti naniErastus hanak um Masedonia. Amudokbiomarmamdoukhataurum Iruhin ananinmour iri. Aria anan wata napeik agudokshokugi nahobig Esia.

Page 269: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 19:23 266 APOSEL 19:3823 Aria abudok nyutob abom dedebeinyi

atinyi baraen nyakitak Efesus um ahu-dok Debeini ananih Yah. 24 Anan armanshahwaran um Demitrius iri apa nakwusiliwa nenek aboriguh aria eshudok enesh-enesh. Aria anan douk nenek enen bisnisum shakwu siliwa shenek aboriguh umshokushokugwi urusag tempel. Shenekoggwape kabi debeiti urupat douk sheneklotu um rohwikwi armatok kwonohwaramgod iri shahwarok um Artemis iri. Anannakom sabainyi mour henek mour umsiliwa iri aria harao debeibori utabor abom.25 Aria Demitrius nahwar amudok armamhani enesh arpesh shenek enyudokmorimour iri shanaki shantorum atugun arianakripesh nakri, “Ipak douk munek enyu-dok atin mour iri, ipak padukemesh. Apakmaparug debeibori utabor um douk ma-parugabor um enyudok mour meneken iri.26 Ipak kanak wosik patrin jurug aria pem-neken enyudok anudok armanPol nenekeniri. Nakri amam debeimi god omi doukarpesh shenekam esheshis wis iri madaeadurimi uwe, uwok. Nakripesh namudokdouk nyabuh sabaishi arpesh esheshiruhaparuh aria shakri ananin baraen doukadurin. Nakripeshen abrudok wabur Efe-sus aria shopunek hurukatin um ihish-morimarpesh shape agudok shokugi naho-big Esia iri shemneken shatuh. 27 EnyudokPol ananin baraen ta nyunek apakin bis-nis nyurao yoweinyi nyeigur. Aria doukmadae enyudok atin uwe, uwok. Ariaarpesh ta shukri atudok urupat muneklotu um okwudok armatok god Artemis umdouk nyeigur uwokat. Aria okwudok arma-tok god Artemis douk ihishmorim arpeshshape Esia iri shani ihishmorim shapeihirub warub agundok atap iri shenek lo-tumok. Aria Pol ananin baraen ta nyunekokwokwin debeinyi nyeigur mare watanyuto iruhw, uwok.”

28 Douk eshudok sabaishi arpesh shem-nek enyudok baraen juwehosish abom ariashakitak shahwar debeg shakri, “Apak Efe-sus apakik armatok god Artemis douk de-beikwi abom!” 29 Namudok aria ihish-morim abrudok waburish arpesh shapeshahwar debeg atin. Aria shasuhw Gaiusnani Aristarkus shanukam sharam shanakumagundok eshesh apa shanak shantorumshapeum. Amudok armam douk hanaki

Masedonia aria hani Pol hape harahaen iri.30Pol nakri nunak agundok shantorum umaria nukripesh enen baraen, aria esheshshagipesh Jisas iri shakri uwok aria sha-suhweshan nape. 31 Anam armam doukdebeimi um gavman um agudok shokuginahobig Esia iri douk Pol ananimarpeshim.Amudok armam shopunek henekumanibaraen um mare nunak agundok shan-torum shape sheneyagwreh baraen um,uwok.

32 Aria eshudok sabaishi arpesh shapeshahwar debeg atin. Enesh shahwarenen baraen aria enesh shahwar enensik. Shenekesh namudok um maresh,sabaishi madae shudukem baugenyumbaraen um agundok shanaki shantorumum, uwok. 33 Eshesh Juda shenyigur Alek-sander nawish orokohunish um eshudoksabaishi arpesh aria enesh shakripan umbaugenyum baraen. Aria nawaurumeshrogur um nakri eshesh mokureg arianawanamesh baraen. 34Neyotu aria esheshshemnek um anan douk anan Juda ariaihishmorim shenek atut nokwat shahwardebeg shakri, “Apak Efesus apakik armatokgod Artemis douk debeikwi abom!” Shapeapa shahwar namudok roubi nyutob umbiyen aua.

35 Arigah aria anan debeini um gavmanum abrudok debeiburi wabur iri nenekeshmukareg. Aria nakripesh nakri, “Ipakarmam armago pape Efesus iri, ihish-morim arpesh douk shadukemesh shakriipak abrudok waburip pogrem atudok de-beikwi godik okwokwit urupat douk peneklotuat iri. Amudok okwokwim utom ma-gruki iruhw utag aria penek lotumam iridouk shopunek ipak pogremam. 36 Tamare enen arpen nyukri nyununu enyu-dok baraen, uwok. Aria douk mokuregmare pukri punek enen enyudok arigas,uwok. 37Amudokbiomarmamdoukmadaehukwumesh-aruh enesh eshudok gani nu-munig um lotuig urusag o hiyagwrehenenyenen yoweinyi baraen um apakik de-beikwi godik Artemis uwe, uwok. Ariaamudok douk paramhanakimeyoh. 38AriaDemitrius nini ananim henekuman mouriri hukri hunekuman kwot enen arpenum, aria nyumneh kwotog gwunenek ehidouk hape. Amam debeimi um gavmaniri douk hape, um Demitrius nini ananish

Page 270: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 19:39 267 APOSEL 20:15shunak shugapesh baraen um. 39 Ipakenen baraen shopunek um, aria abudoknyutob abrudok waburish shunak shuna-torum shupe shiyagwreh baraen obi nyu-tob, aria ipak douk punak pugabeyen.40 Doukih apak ta enen baraen nyupenyapum mohur enyudok aria juwehosip mah-war mariguk um. Amam debeimi um gav-man umRom iri hukri horigap hunekumapbaraen akure, apak ta mare muwanamamenen baugenyumbaraen umenyudok apakmeneken iri, ta uwok.” 41 Douk nakripeshenyudok baraen um jurug aria nakripeshshanosiyam.

20Pol Nanak UmMasedonia Gani Agudok Na-

hobig Grik1 Douk enyudok baraen nyanak nyaw-

ishuk, um arpesh juwehosish shahwarum,aria Pol nahwar eshesh Kristen um shu-naki shutrun. Shanaki douk nakripeshukenen baraen um shupe dodogowish umDe-beini aria nenemeshuk yopuhi nyumnah.Aria nakutishukuk nanak um shokugi na-hobig Masedonia. 2 Nawish nanak agudokshokugi nahobig aria nape nakripeshuksabainyi baraen eshesh Kristen um shupedodogowish um Debeini. Arigaha ariadouk nanak natogur agudok nahobig Grik.3 Natogur nape biyab atun aub. Aria abu-dok nyutob nape nagabe eneshenesh umnakri nurao korohuk nunak um agudoknahobig Siria obi nyutob, enen baraennyanaki nyadukan. Um agundok amamJuda hakri hon nugok um. Namudokaria Pol wata urkum morum nutanamum Masedonia. 4 Pirus ananin nuganinshahwaran um Sopater iri douk nana-man hanak. Anan douk nanaki waburnyeigur-iburum Beria. Amudok anamshopunek heiran. Amamish nyeiguhw es-hudok. Aristarkus nani Sekundus. Amambiom douk hanaki wabur Tesalonaika.Anan Gaius. Anan nanaki wabur nyeigur-iburum Derbe. Anan Timoti aria amu-dok anam biom hanaki agudok shokuginahobig Esia iri shopunek heiran. Amamdouk Trofimus nani Tikikus. 5 Amudok ar-mam harik aria hatogur hape heyotumap

Troas. 6 Ahudok nyumneh douk esheshJuda shenek worigun shawok bret doukshashaiteh madae tukitak debeiti iri uwehabuh hanakuk. Aria apak marao korohukmakutukuk Filipai manak.20:6Hakri um 5-poreih nyumneh hanak hadiguk um, ariamanakmatogur maparug amudok harik iriabrudok wabur Troas. Maparugam ariamape atug wik agundok.

Yutikus Nagok Aria Pol Nonohur NakitakNape Abrudok Wabur Troas

7 Mape aria Sarere wab manak mani es-hesh Jisas ananish arpeshmantorummapeum muwok worigun aria murao Komunio.Pol nape nakripesh rounyi baraen arigahorokohunib um wab. Um maresh, anannakri nukutishukuk nunak ruwahepih iri.8Amudok mantorummapenyomi iruhwimrum douk sabaishi lamhos hanish shataur.9 Aria anan weroroini arman shahwaranum Yutikus iri douk natem windua. Abu-dok nyutob Pol wata nape neyagwrehobi nyutob, Yutikus yobus sape san arianabes sape seshuk arigah arigaha neshuhnagok abom. Neshuh nagok aria biyeprip uwok, nagruki iruhwim abom natu na-gruki nabuh nakus atap. Douk shabuhishonohur aria shatik iganigadae nagok.10 Namudok aria Pol nabuh neshuh netemiruhin um hakus aria nakripesh nakri,“Ipakish mishish mare yowesh, uwok.Mishin wosik wata nyaran!” 11 Aria Polwata naraesh shato iruhw urupat shakihnawor bret shatoh. Douk shatoh jurug arianani eshesh shape sheneyagwreh roubinyutob arigaha gagruk aria nakutish-ukuknanak. 12 Anudok weroroini arman douknape wosik aria ruwahep sharan shanakum gani eshesh shapeum. Aria esheshiruhaparuh wata hanadudareh abom.

Pol Nakutukuk Troas Nanak umMiletus13 Aria apak marik manak marao koro-

huk ariamanak um anabur wabur nyeigur-iburum Asos. Pol nanaki atapih arianakripap ummutogurmupemutrugun umnutograri aria muran munak. 14 Douknanaki naparugap Asos ariamatukan koro-huk manak um Mitilini. 15Makutukuk Mi-tilini aria ruwahepih manak matogur hu-rukatin um enen unai nyeigurinyum Kios.

20:6 20:6 Sabaishi shadukemesh iri shakri Pol nanak natogur Filipai aria narao amudok anamhani Luk douk nenyemokwudok Buk iri aria hanak. Namudok aria douk nowem enyudok baraen “Apak”. Putik Aposel 16:10.

Page 271: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 20:16 268 APOSEL 20:34Douk anah nyumnah hanak hadiguk ariamanak matogur Samos. Matogur Samosaria ruwahepih watamanakmatogurMile-tus. 16 Pol anan urkum morum nakrimare nunak nutogur Efesus, uwok. Nakriuwok um nupe eneh nyumneh agudokshokugi nahobig Esia hunakuk meyoh. Ummaresh? Nakri ta dodogowin um, nakrinunak nutogur Jerusalem aria ahudok de-beihi nyumnah shahwarah um Pentikos irita hutogur.

Pol Nakomaguk Roguhw Aria NakripamukBaraenAmam IruhinAnanishArpesh EsheshimDebeimi Hape Efesus Iri

17 Manak matogur mape Miletus ariaPol nenek baraen nyanak um amam Iruhinananish arpesh esheshim debeimi hapeEfesus iri um hunaki hutrun. 18 Hanakhatograri aria nakripam nakri, “Sagomatinyanak yatograri agudok shokugi nahobigEsia aria ihih nyumneh yani ipak mapeyenekeh iri aih douk padukemeh. 19 Ipakpadukemesh. Ehudok sabaihi nyumnehyape yenek Debeini ananin mour ahi, es-hesh Juda douk shabo baraen um she. Ariayaunih eik kanak, aria yereh abih atihabom yenek ananin mour. 20 Aria doukpadukemesh. Madae inogugur uwe, umagundok yakripep ihinyumorim yopinyibaraen um ta nyutaurumep iri um uwe,uwok. Abudok nyutob yakripepen agun-dok sabaishi shantorum um aria ipakigurusag um, eik douk madae kutukure uwe,uwok. 21 Dodogoiwe atuwe yakripeshdodogowinyi baraen eshesh Juda shanieshesh madae Juda iri uwe. Yakripeshum shukenyuk agabus yoweinyi shatanamshukon aparuh Iruhin aria shunek bilip umapakin Debeini Jisas.

22 Aria douk ta igipesh Iruhin ananinMishin nyakripeyen iri baraen aria tainak um Jerusalem. Inak aria madaeidukemesh uweum tamaresh shutogrume.23Yadukemesh um ihirub debeirubi warubinak arub iri, Iruhin ananin Mishin douknyakripe um ta shuweshike inoweshik ipearia ta shuke sabainyi amaen.

24 Aria eikmadae inogugur igok umuwe,uwok. Yanahwar hwarohiwe meyoh. Yakriarigaha iyatak ahudok yah um inek enyu-dok Debeini Jisas nekeyen um ineken irimour arigah ineken iyaten. Enyudok mour

um ikripesh Iruhin ananin yopinyi baraenum agundok nutaurumap meyoh um.

25 Aria douk pumnek. Riguk yara-haen yape yakripep baraen ipak ihipmorimum arpesh shuwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um. Ariadouk, eik yadukemesh abom um ipak tamare wata enen arpen nyutiwe shop-unek, uwok. 26 Namudok aria douk yakriikripep enyudok dodogowinyi baraen ahu-dok nyumnah. Baraen enyudok. Aria ipakenep pakri pukonaguk agabus Iruhin ariapakri punak puwishuk um, baugenyumbaraen madae nyupe um eik uwe, uwok.27 Um maresh? Eik madae inoguguraria ibeshukuk enen baraen nyurmeikum ihinyumorim baugenyum baraen ummour douk Iruhin nakri um nuneken iri.28 Ipak gamo pudukemesh aria ipak kanakpuni ihishmorim Iruhin ananish arpeshdouk ananin Mishin nyekepesh um putau-rumesh iri. Gamo putaurumesh ariaputaurumesh wosik ananish arpesh doukananin Nuganin nagok natorish ananiborowishibor iri. 29 Eik yadukemesh. Ta eikinakuk aria henek rohwumesh iri armamtahunaki um ipak aria hunek rohwum Iruhinananish arpesh kabi wanarig nubag um.30Nyutob ta bunaki, um anam armam ipakkanak ta hukripesh enen rohwin baraeneshesh shagipesh Jisas iri um hunukeshshukitak shugipesham um. 31 Namudokaria gamo pudukemesh. Aria ipakip urk-wip purum eshudok biyesh atin kwarahos,nyumnah wab yape yakripep baraen umipak ihipmorim. Yareh abih atih aria yapeyenek skulumep.

32 Namudok aria douk yepuraguk Iruhinananis wis um nutaur-umep. Shopunekananin baraen um agundok anan yopunum ipak aria nutaur-umep meyoh um tanyutaur-umep pupe dodogowip. Enyen tanyutaur-umep nyunekep pugrem yopishieshudok eneshenesh douk Iruhin nakrium nuko eshudok arpesh douk nenekeshshape ananish atish iri.

33 Eikmadae inek nyigiya um kupaishiehrupeh o esheshibor utabor kabi siliwairi gol um uwe, uwok. 34 Ipak kanakpadukemesh. Yakwu asudok eikis wisyenek mour yakwaram eshudok douk eikyani eikim henek mour hani eik mashoh

Page 272: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 20:35 269 APOSEL 21:14iri. 35 Sabaihi aih aria mour eik yenekeniri, eik douk yeyabigep um munek mourdodogowip atup namudok um mutaurumeshudok madae dodogowish um shunekmour aria yaruhish iri. Aria apak ta urk-wip purum enyudok baraen douk DebeiniJisas anan meyoh nakriyenyuk iri. Baraenenyudok, nakri, ‘Meinyi arpen nyukrinyukesh enesh eshudok kupaishi, enyudokarpen douk nyanadudareh abom nyariguknyeshagrakuk agundok kupaishi arpeshsheken enesh eshudok aria nyanadudarehum.’ ”

36 Douk Pol nakripam enyudok baraenum jurug, nabuh noduk ohrubus aria naniamudok ihim-morim armam henek betenum Iruhin. 37 Aria ihim-morim hereh,hanasupam aria hanoprikan. 38 Amamipurkwip yowep abom aria hereh um enyu-dok baraen douk Pol nakri um tamarewatahutrun um. Aria haran hanak um korohuk.

21Pol Narao Korohuk Nanak um Jerusalem

1 Douk makutukuk amudok debeimimanak mato korohuk aria manak. Mahurmabrig youg manak wosik atin aria manakmatogur enen unai nyeigur-inyum Kos.Arigaha ruwahepih manak matogur enyu-dok enen unai shahwaren um Rodes. Watashopunek makutukuk Rodes aria mahurmanak matogur wabur Patara. 2 Matoguragundok aria maparug onok korohuk doukkwakri kwunak um Fonisia iri. Namudokaria manak mato okwudok aria kworapmanak. 3 Manak arigaha matigu unaiSaiprus, aria makutin nyapeik anagagureheh moshagraken manak matogur agu-dok shokugi nahobig Siria. Manakmatoguragundok aria korohuk kwanak kweirwaburnyeigur-iburum Tair. Kweir um shunigukanah jah. 4Maparug enesh shagipesh Jisasiri shape agundok aria mani eshesh mapeatug wik. Iruhin ananin Mishin nyawishenesh Kristen aria nyeshuhur dodogow-ish atish shakrip Pol um mare nunak umJerusalem, uwok. 5 Aria apakih nyum-neh makri muni eshesh mupe ehi hatuharia wata makutishukuk manak. Ihim-morim hagipesh Krais iri hani batowisharia amamiyu armago shanamap maku-tukuk abrudok wabur matogur adukiburum aria manak um youg agundok korohukkweir um. Manak matogur aria ihipmorim

moduk ohrubus anagasig um youg ariamunek beten. 6 Douk munek beten jurugaria mani eshesh monokom roguhw. Apakwata manak mato korohuk aria esheshshatanamum esheshig urusag.

Matogur Sisaria Aria Anan Profet Shah-waran Um Agabus Iri Nakripan Enen BaraenPol

7 Manak mato korohuk kwakutukukTair aria manak matogur wabur nyeigur-iburum Tolemes. Manak matogurmenekumesh yopuhi eshesh Kristen ariamani esheshmape atuh nyumnah abrudokwabur. 8 Ruwahepih aria makutukukTolemes manak matogur Sisaria. Ariamakutukuk korohuk manak mani esheshmape Filip ananit urupat. Aria anandouk nakripesh Iruhin ananin baraeneshudok douk wata shutogur Kristen iriuwe um shukon aparuh Iruhin. Anandouk anan um amudok 7-poreim armamdouk riguk shagraeham Jerusalem umhutaurum amam aposel iri. 9 Anan nabukinubatiyu nugariyu aria owo madae uraoanam armam uwe, uwok. Owo douk apawakripesh Iruhin ananin baraen kabi doukamam profet hakripeshen um.

10 Mape Sisaria eneh nyumneh shop-unek aria anan profet shahwaran umAgabus iri nape iri agudok shokugi naho-big Judia aria nabuhi Sisaria. 11 Nanakiagundok apak mapeum nohur Pol ananitlet noweshik ananigas aiyas iri roguhw arianakri, “Iruhin ananinMishin nyakri namu-dok. Nyakri, ‘Eshesh Juda shape Jerusalemiri ta shenekesh namudok um anudok na-grem atudok let iri. Shuweshikan aria tashunaur um kupaishi douk eshesh madaeJuda iri uwe esheshis wis.’ ”

12 Douk memnek enyudok baraen ariamani enesh arpesh shape Sisaria iri mapemakripan dodog Pol um mare nunak umJerusalem, uwok. 13Aria Pol nakri, “Peyag-wreh baraen dodogowip atip poreh namu-dok pakri punek eikihw apahw yowehwum maresh? Eik madae ikri um inak umJerusalem aria shuweshike atuwe um uwe,uwok. Aria yakri shukri she igok um,douk wosik she igok. She um ituk De-beini Jisas ananin nyeigur nyuto iruhw.”14 Makripan dodog um mare nunak umdouk mabirak matik uwok, aria madaemukri ummukripan dodog shopunek uwe,

Page 273: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 21:15 270 APOSEL 21:28uwok. Aria makri, “Wosik Debeini ananinmour. Anan nukri nuneken mumam ariawosik nunekesh kabi anan nakri um.”

Pol Nanak Natogur Jerusalem Aria NakripDebeimi UmMour Anan Neneken Iri

15 Douk mape Sisaria eneh nyumnehum jurug aria magapesh eshudok manakum Jerusalem. 16 Enesh shagipesh Jisasaria shape Sisaria iri douk sheirap manak.Manak aria sharap um anan arman doukta munak muni anan mupe ananit urupatiri. Ananin nyeigur Nason aria shanabukienyudok unai Saiprus. Anan kanak doukriguk nagipesh Jisas iri. 17 Douk manakmatogur Jerusalem aria eshesh Kristenshanadudareh abom shanaki shenekumapyopuhi nyumnah.

18 Ruwahepih aria mani Pol manak ummutik Jems. Ihim-morim eshesh Kristenesheshim debeimi douk shopunek hanakihani Jems hantorum hape. 19 Pol na-trumnenekumam yopuhi nyumnah um ju-rug, aria nakripesh um ihinyumorimmourdouk Iruhin neneken nyatogur anan Polananin mour aria kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe shatrun aria shenekbilip um Debeini um.

Pol Nemnek Debeimi Amamin Baraen AriaNanak Nawish Iruhin Ananit Debeiti Urupat

20 Douk hemnek Pol ananin baraen ariahatuk Iruhin ananin nyeigur nyato iruhw.Aria hakripan hakri, “Apakin ashuken,nyak douk nyadukemesh. Sabaibi tausenabum Juda douk shenek bilip um Jisas.Aria eshesh ihishmorim douk dodogow-ish atish abom shagipesh enyudok lo sei-wok Iruhin nakoguk Moses enyi. 21 Ariaenesh shakripesh um shakri nyak nyakripihishmorim Juda douk shanak shani ku-paishi shape iri um shukutukuk enyu-dok lo. Shakri nyakripesh um mareshutah esheshim nugamimiruh yegeshi-weruh, mare shugipesh apak Juda apakihaih. 22 Adur apak madukemesh. Esheshta shumnek um agundok nyak nyanaku-mori. Namudok aria ta munek maresh?23 Aria ta nyunekesh kabi douk apakmukripenyum. Apak agundok douk nu-batim anam apakimi armam hakri enenadurin atinyi baraen abom um Iruhinum hunek enesh eshudok eneshenesh.24 Karemam aria nyunak um nyugipesh

ihihmorim aih. Puneken um Iruhin nu-trip nukri ipak wosik abom yopipari. Arianyak wosik nyubuk-umam utabor nyutor-umam ofa um amam shopunek huhwaramamigos baragos. Nyunekesh namudokaria ihishmorim arpesh ta shudukemeshshukri ihinyumorimbaraen shakripesh umnyak iri douk madae adurin uwe. Ariaeshesh wosik ta shudukemesh um nyakwosik nyagipesh enyudok Iruhin ananin lo.25Aria arpesh douk esheshmadae Juda ariashenek bilip iri douk menekumesh anapshup makripesh enyudok baraen rigukmaweshiken nyakus atugun iri. Baraenenyudok. Mare shuwok worigun mahishdouk shenek ofamesh um madae adurimigod omi iri uwe, mare shuwok owishibor,mare shuwokmahish douk shakwunisheshmeyoh shagok shatahesh iri, armam ar-mago mare shunek wehrur meyoh uwe,uwok.”

26 Pol nemnek debeimi amamin baraenaria ruwahepih narao amudok nubatim ar-mam hanak henek ehudok aih um Iruhinnutrum nukri wosik amam douk yopum.Aria Pol nanak nawish Iruhin ananit de-beiti urupat nakripaguk amam pris umahudok nyumnah douk ta hunek enyu-dok nyunak nyutuh aria hutogur yopumabomahi, aria umagundok amam sisig atinhurauri eshudok aria amam pris hunekofamesh um huko Iruhin.

Eshesh Juda Shawish Shasuhw Pol NumunIruhin Ananit Debeiti Urupat

27 Douk ahudok 7-poreih nyumnehhenek enyudok um hurukatin um hutuharia enesh Juda douk shape iri agudokshokugi nahobig Esia iri shatik Polnawish nape numun Iruhin ananit debeitiurupat. Namudok aria shakripesh enenrohwin baraen sabaishi arpesh sheshuhurijuwehosish um aria shanak shasuhw Pol.28 Shasuwan aria shahwar shakri, “IpakIsrael, arigah yowi taurumap! Armananudok douk nanak ihirub warub nakripihish arpesh um shukri uwok um apakIsrael um atudok Iruhin ananit debeitiurupat shukri yowetari tabo susih iri. Ariashopunek nakripesh um nununu Iruhinananin lo seiwok nakogukMoses enyi. Ariamadae nunek enyudok atin uwe, uwok.Aria shopunek narauri anam kupaimiarmam douk amam madae Juda iri uwe

Page 274: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 21:29 271 APOSEL 22:5hanaki hanak hawish numun narub atudokIruhin ananit urupat tataoum. Hawish ariahenek Iruhin ananit urupat goutukwit.”29 Shakri namudok um maresh, anobnyutob douk shatik Trofimus nape iriEfesus iri nani Pol hape Jerusalem ariashakri Pol naran hawish narub numunatudok Iruhin ananit urupat tataoum.

30 Namudok aria ihishmorim arpeshshape Jerusalem iri shakitak yowiyokukaria shape shahwar shanaki shanak ariashahur shanaki shantorum. Shanakishasuhw Pol shanukan shatogur adukIruhin ananit debeiti urupat aria arigasshawaruguk witog.

Debeini Soldia Narawi Ananim SoldiaHanaki Haraoguk Pol

31 Eshudok sabaishi arpesh shakri shuboPol nugok aria ahudok atuh baraen nyanaknyatogrum debeini um sabaimi soldia iri,eshesh Rom esheshim. Shakripan namu-dok shakri, “Ihishmorim shape Jerusalemiri juwehosish aria shape shahwar shanakishanak.” 32 Namudok aria ahudok atuhnarao anam debeimi hagimaguk anan irihani anam soldia aria hahur habuhukukum eshudok sabaishi arpesh. Douk es-hesh Juda shatik anudok debeini um amamsoldia nani iri ananim soldia hanaki ariawata shakutun-ukuk um agundok shanum.33 Anudok debeini soldia nanak um Polnasuhwan aria dodogeshin um ananim sol-dia huweshikan biyab senab. Aria nar-igesh nakri, “Anudok meini arman arianenek maresh?” 34 Aria eshudok sabaishiarpesh, enesh shahwarari shakripani enenbaraen. Enesh shahwarari shakripani ku-painyi. Shahwar shakripani namudokaria anudok debeini soldia nabirak umnumnek baugenyum baraen nabirak natikuwok. Namudok aria neshopok amamsoldia um huran huwish anat amam sol-dia amamit urupat. 35 Amam soldia ha-ran hanak hatogur hurukatin um atudokurupatig beiwog aria hatukag hagaurukiruhw meyoh. Um maresh? Eshesh arpeshjuwehosih abom aria dodogowish atish umshakri shon nugok. 36 Ihishmorim shanakiaria shahwar shakri, “Buwon nugok!”

Pol Naworumesh Baugos Um AgundokAnan Nenek Bilip Um Krais Um

37 Amam soldia hurukatin um hurao Polhuwish amamit urupat aria nakrip debeini

soldia nakri, “Tawosik ikripen enen baraenaka, uwok?”

Aria anudok debeini soldia narig Polnakri, “Nyak nyadukemen enyudok ku-painyi baraen Grik aka? 38Eik yakri nyak taanudok arman douk napeiri Isip iri. Anobnyutob riguk nanaki nohur wanohw nanigavman aria neyotu narik um 4,000 poreimarmam hasuhw wanohwishi eshudok ariahanak um wehigunum arpesh uwok um.”

39 Aria Pol wata nakripan nakri, “Eikanan um Juda. Sheyubuki debeiburi waburTarsus douk bape agudok shokugi nahobigSilisia iri. Eik douk yani eshesh abru-dok wabur nyeigur nyato iruhmobur iriatish arpesh. Aria yakri nyukripe wosikum ikripesh eikin baraen eshudok arpesh.”40 Anudok debeini soldia nakripan wosikaria Pol nakitak neyotu nowurumesh rogurarigaha mukareg aria nape neyagwrehenyudok kupainyi baraen Hibru aria napenakripesh ananin baraen.

221 Nakripesh namudok, nakri, “Eikim

ashukenyim owarhim aria yakenyim, ipakpumnek eik. Douk yakri ibeimep ipakinbaraen aria ikripep adurin baraen um eik.”2Douk shemnek um neyagwreh um esheshkanak Juda esheshin kupainyi baraen Hi-bru aria sheyotu mukareg abom.

Douk mokureg aria Pol nakri, 3 “Eikdouk anan um Juda aria sheyubuki de-beiburi wabur Tarsus agudok shokugi na-hobig Silisia. Aria yakitak yopuwe abrudokwabur Jerusalem. Arman shahwaran umGamaliel iri gamonenek skulumewosik umihinyumorim apakish yamehesh esheshinlo douk seiwok Iruhin nakogukMoses enyi.Namudok aria riguk, eik douk dodogoiweatuwe abomyagipesh Iruhin kabi ipak ihip-morim douk pape iri um. 4 Aria yenekeshenenyenen armamarmago douk shagipeshahudok Yah um bilip um Jisas iri. Yakrium shugok abom. Yasuhw armam ar-mago shopunek yoweshikesh senab ariayenyigresh shape shunuweshik-ati urupat.5 Debeini pris abom nani ihim-morim es-hesh Juda esheshim debeimi hape ha-suhw kwotog iri douk hadukemesh. Ariaamam ta hukripep um enyudok yakripep-enyi baraen douk adurin. Amam henekshus hekeyas yasuhwas um ashukenyim

Page 275: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 22:6 272 APOSEL 22:24owarhim amam Juda hape Damaskus iriaria yanak. Yanak um iweshiki arpeshshagipesh ahudok Yah iri aria iraeshi umJerusalem. Iraeshi aria debeimi hunekeshshurao eriger um enyudok sheneken iri.

Pol Nakripesh Um Agundok Natogur Kris-ten Um

6 Douk yanak arigaha hurukatin umnyumnah aun nawaruruh aria huruk atinum inak itogur Damaskus. Aria ahudokatuh anat tatrugun abom iri lait tabuhigani iruhw utag tabuhi agundok eik yeyotuum, aria bogaragun abom. 7 Namudokaria yabuh yatu yakus atap aria yemnekanah mah aria enyudok arpen nyakripenyakri, ‘Sol Sol, nyak nyape nyae nyenekenenyenen um eik um maresh?’ 8 Aria eikyarig yakri, ‘Debeini, nyak meinyi?’

Aria nakri, ‘Eik Jisas douk yanaki waburNasaret iri. Douk nyak nyape nyae nyenekeenenyenen iri.’ 9 Amudok heire iri armam,lait wosik hatrut. Aria anudok nani eikwape weyagwreh iri, ananih mah doukmadae humnekah uwe, uwok.

10 Aria eik yarig yakri, ‘Debeini, douk tainek maresh?’

Aria debeini nakripe nakri, ‘Kakitak nyu-nak nyuwish abrudok wabur Damaskus.Nyuwish aria ta shukripen um ihinyumorimour douk eik yagraehen yeshopoken umnyak nyuneken iri.’ 11 Yatik atudok tatru-gun abom iri lait aria nabes seshukemadaeitrugun uwe. Namudok aria amudok eikimheire iri hasuhw eikin rogur aria manakmawish wabur Damaskus.

12 Aria abrudok wabur Damaskus ananarman shahwaran um Ananaias iri douknape. Anan nagipeshen wosik Iruhinananin lo. Nenek lotu um douk nakriadurin atin nenek lotu. Aria ihish Judashape Damaskus iri shatrun shakri ananyopunyi arpen. 13 Anan Ananaias nanakineyotu hurukatin um eik aria nakri, ‘Eikinashuken Sol, wata trugun.’ Aria abudoknyutob abomwata shopunek yatrugun ariayatrun. 14 Aria nakripe nakri, ‘Ohwakimyamehem amamin Iruhin nagraehenyumnyudukem enyudokmour douk anan nakrium nyak nyuneken iri. Shopunek anannagraehenyum nyutik ananin arman doukapa nenek yopuhi atih aih iri aria nyumnekanan kanak nini nyak piyagwreh. 15 Nyakta nyukripesh ananin baraen. Nyukrip

ihishmorim arpesh um enyudok douk ny-atrin aria nyemneken iri. 16Aria douk watanyupe nyutrugun um maresh? Kakitaknyunek baptais. Nyusuhw ananin nyeigurum nenek baptaisumen abar aria ta nuk-weshih nyakish yoweishi inahos.’ ”

Pol Nakripeshum Agundok IruhinNeshopokan Nanak Nakripesh Baraen KupaishiArpesh Um

17 “Aria wata yatanamori um Jerusalem.Yanaki yape aria abudok nyutob yawishnumun narub agundok Iruhin ananit de-beiti urupat tataoumaria yape yenek betenobi nyutob, eik douk yatik enen enyudokkabi yabo yomnis yatrin um. 18 Yatrinyatik Debeini aria nakripe nakri, ‘Arigasahudok atuh nyukutukuk Jerusalem nyu-nakuk. Um maresh? Arpesh shape agun-dok iri ta mare shumnek nyakin baraendouk nyukripeshen um eik iri.’

19 “Aria eik wata yakri, ‘Debeini,eshesh kanak shadukemesh abom umnubokadae eik douk yanak um esheshJuda shape sheneyagwreh baraen-ogwiurusag yasuhw eshudok shenek bilip umnyak iri yoweshikesh aria yaesh. 20 Ariariguk abudok nyutob habo Stiven douknakripesh nyakin baraen iri nagok obinyutob, eik shopunek yeyotu hurukatinyatrum aria yakri wosik. Aria abudoknyutob hape han nagok obi nyutob, eikdouk yeyotu yape yeyohumam rupeh.’

21 “Aria Debeini nakripe nakri, ‘Kare, taishopoken nyunak um rougun um eshudokarpesh douk eshesh madae Juda iri uwe.’ ”

Pol Nakrip Amam Soldia Um Anan DoukAnan Eshesh Rom

22 Eshudok armam armago shapeshemnek Pol arigaha nanak nakri enyudokbaraen um nakri um nunak um kupaishidouk eshesh madae Juda iri uwe shapeum,aria eshesh shohur nokwatog shapeshahwar debeg shakri, “Buwon, buwonnugok nunakuk. Eshudokmori arpeshdouk madae shukri wosik um shupeagundok atap uwe, uwok.” 23 Esheshshape shahwar sheyarik rupeh, shohurnyupruk shawashak kwato iruhw. 24 Ariadebeini soldia dodogeshin um amam soldiaharan hawish amamit urupat. Anan nakrinudukemesh aria nakrip amam soldia um

Page 276: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 22:25 273 APOSEL 23:9huprukan enesh eshudok aria horiganarigas um nudimam baugos um agundokeshesh Juda shape shahwar shagipeshannamudok um. 25 Aria howeshikan neyotuum hakri hureyan enesh eshudok arianohur nokwat nakrip anandebeini um100-poreim soldia aria nakri, “Aria ipak pakrilo wosik nyakripepum pubo enen arpenum eshesh Rom aka? Ipak douk watakpunekume kwot uwe aria parik poreyeeshudok. Ehudok aih douk pakri penekyopihi aka?”

26 Douk anudok soldia nemnek enyu-dok aria nanak abom um debeini soldiaaria narigan nakri, “Nyak nyakri nyunekmaresh? Anudok arman douk nani esheshRom atish arpesh meyoh abom.” 27 Ariaanudok debeini soldia nanak narig Polnakri, “Nyak douk nyani eshesh Rom atisharpesh o mumam?”

Aria Pol nakripan nakri, “Adur wo.”28 Aria anudok debeini soldia nakri, “Eikyawashok debeibori utabor yatorin ariadouk yatogur anan um Rom.”

Aria Pol nakripan nakri, “Eik uwok. Eik-ish amakenyish riguk shani eshesh Romshatogur atish arpesh aria douk eik watayagipeshesh namudok atin.” 29 Aria ahu-dok atuh amudok soldia hakri um huboPol aria wata hakutunukuk. Debeini soldianatik um Pol douk iganigadae nakripamhoweshikan neyotu. Shopunek nemnekum Pol nakri anan douk anan eshesh Romaria anan nanogugur abom.

30 Anudok debeini soldia douk nakriabomumnudukem baugenyumbaraen umeshesh Juda shakri shunekuman kwot Polum. Namudok aria ruwahepih nakweshi-hanuk um senab douk haweshik Pol obi.Aria nenekumam baraen debeimi pris haniihim-morim debeimi Juda douk apa hapehasuhw kwot iri hanaki hantorum. Doukhantorum iyoh, aria narauri Pol nanakinakripan neyotu agundok debeimi hanto-rum hapeum.

23Pol Nakripam Baraen Amam Debeimi Um

Eshesh Juda Esheshim Hasuhw Kwotog Iri1 Pol neyotu natrum duk amudok de-

beimi Juda apa hape hasuhw kwotog iriaria nakripam nakri, “Eikim bahenomi,eikih nyumneh yape yenek mareh aih o

mour arigaha doukih aria Iruhin natik eikum, eikim urkum douk mor yopum abom.”2Pol nakri namudok aria debeini pris abomAnanaias neshopok anam armam heyotuhurukatin um Pol iri um habowan nok-wat. 3 Aria Pol nakripan nakri, “Nyak atinnyape kabi onok arbaok nadukehok doukshawatomok shigorihwiti beit aria shatrukshakri onok namukwi iri. Nyemnek, Iruhinta nen. Nyak douk nyape agundok umnyugipesh lo aria nyunekume kwot. Ariawata nyabrig lo um nyakripam um huboeik.”

4 Aria anam heyotu hurukatin um Pol irihakripan hakri, “Nyak nyape nyeyagwrehyoweinyi baraen um Iruhin ananin debeinipris.” 5 Aria Pol wata nakri, “Bahenomi,eik madae idukemesh um anan douk de-beini pris abom uwe, uwok. Yadukemeshum baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakri namudok. Nyakri, ‘Mare piyagwrehyoweinyi baraen um anudok arman douknape debeini aria nataurum ipakish arpeshiri, uwok.’ ”

6 Pol natrum aria nadukemam amudokdebeimi douk hantorum hape iri. AnamFarisi aria anam Sadyusi. Namudok arianeyagwreh debeihi mah nakripam namu-dok debeimi hape hasuhw kwotog iri.Nakri, “Eikim bahenomi, eik douk ananFarisi aria eikin yain shopunek anan Farisi.Eik yadukemesh aria yakri adur abom umshagok iri ta wata shukitak. Aria doukyakrip arpesh enyudok baraen. Aria bau-gos um agundok shenekume atudok kwotum douk namudok.”

7 Pol nakri enyudok baraen aria amamFarisi hani Sadyusi hape hanitok. Na-mudok aria ihim-morim amudok hanakihantorum iri debeimi hakitak hanadiyo-gurum. Anam hani amam Farisi ariaanam hani amam Sadyusi. 8 Um maresh?AmamSadyusi apa hakri shagok iri tamarewata shukitaki, uwok. Shopunek hakrisagabehos aria Iruhin ananish enselahosdouk hakri madae enesh uwe. Aria amamFarisi apa hakri shagok iri ta wata shukitakaria enselahos aria sagabehos adur shape.

9 Namudok aria hape hahwar hanarigukatin. Anam henek skulumesh um lo iridouk shopunek anam Farisi. Amudokarmam hakitak heyotu heyagwreh debegatin aria hakri, “Apak madae muparug

Page 277: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 23:10 274 APOSEL 23:27enesh yoweishi inahos uwe, douk anudokarman nenekesh iri, uwok. Enen sagabo enen Iruhin ananin ensel nyukri nyunianan nyiyagwreh aria anan douk nukrienyudok baraen um, wosik ananin baraendouk adurin.” 10Hanatutukem aria baraennyatogur dedeben atin. Namudok ariadebeini soldia nanogugur abom. Nakri tahusuhw Pol honukan tukwotukwan ariahuprukeshan um biyeh. Namudok arianeshopok ananim soldia um hubuh hu-rauri Pol nukutukuk amudok debeimi ariahuranhuwish amamsoldia amamit urupat.

11 Aria abudok wab, Debeini nanakineyotu nagim Pol aria nakri, “Nyiy-otu dodogowin atin aria mare nyukrinyunogugur, uwok. Dodogowin atinnyukripesh um eikin baraen agundokJerusalem aria debeiburi wabur Romshopunek nyak ta nyunekesh namudokatin.”

Amam Juda Habo Baraen Um Hubo PolNugok

12 Ruwahepih ruhur watak reir amamJuda hanaki hantorum hape atugun ariahakri iruhw hakri adur atin um mare hu-wok worigun o abar arigaha hubo Pol nu-gokuk. 13 Shadareham um amudok habobaraennamudok iri douk sabaimi abomhe-shagrakuk 40-poreim. 14 Aria hanak hatikdebeimi pris hani eshesh Juda esheshimdebeimi aria hakripam hakri, “Apak maboenen adurin atinyi baraen um makri maremuwok anagun worigun arigaha mubo Polnugok. 15 Namudok aria ipak puni amu-dok anam debeimi hape hasuhw kwotogiri punekuman baraen debeini soldia abomum nurauri Pol nubuhi agundok ipak papeum. Pukripan pukri ipak pakri gamoporigan um nukripep baugenyum ananinbaraen. Aria apak ta apa mutrugun mupeyah. Ta mare arigas nunak nutogragu umipak aria ta mon nugok yah meyoh.”

16 Aria Pol ananik mohwukwik okwok-win nuganin iganigadae nemneguk umagundok hakri hubo Pol nugok um. Na-mudok aria nanak nawish amam soldiaamamit urupat aria nakrip Pol. 17 Aria Polnahwar anan debeini um 100-poreim sol-dia iri nanaki aria nakripan nakri, “Nyaraoanudok weroroini arman um debeini abomsoldia. Anan nakri nukripan enen baraen.”18 Aria anudok soldia naran um debeini

soldia abom aria nakripan nakri, “AnudokPol douk nonoweshik iri nahware yanakaria nakripe um iraouri anudok weroroiniarman um nyak. Um maresh? Anan doukenen baraen nakri nukripen um.”

19 Aria anudok soldia nasuhw ananinrogur naranuk um anagas amam atum arianarigan nakri, “Nyak maren baraen douknyakri nyukripe-umen?” 20 Aria anudokweroroini arman nakri, “Amam Juda habobaraen um hakri nuhut horik nyak umnyurao Pol nyubuh um amam debeimiJuda hape hasuhw kwotog iri. Amamhenek rohw um hakri gamo horigan shop-unek um nukri baugenyum ananin baraen.21 Aria nyak mare nyumnekam. Ummaresh? Sabaimi armam heshagraguk 40-poreim ta hunabeshuk hupe hutrugun yah.Amam habo enen adurin atinyi baraenum mare huwok worigun o abar arigahahubo Pol nugok aria douk ta huwok wori-gun. Douk amam hape henek enesheneshhape hatrugun um nyak nyukripam wosikaria douk huneken.” 22 Aria anudok de-beini soldia nakripan nakri, “Mare nyukripenesh arpesh um agundok nyakripe enyu-dok baraen um, uwok.” Aria neshopokannanak.

Debeini Soldia Narao Pol Nanak umDebeiniUm Gavman Nyeigurinum Feliks

23 Aria anudok debeini soldia abom nah-war biomdebeimi um 100-poreim soldia irihanaki aria nakripam nakri, “Punak purao200-poreim soldia, purao 70-poreim amu-dok anam soldia douk hahur hwosahos iri,purao 200-poreim soldia hasuhw burawosiri aria pukutukuk agundok kwehigib wabatub punak um Sisaria. 24 Punek redimenesh hwosahos um Pol nahuresh iri. Ariapuran wosik mare enesh yoweishi inahosshutogruman arigaha nunak nutogurumFeliks douk debeini um gavman iri.” 25Ariaanudok debeini soldia abom nenek anapshup. Baraen nyetem shupe iri nyakrinamudok. Nyakri,

26 Eik Klodius Lisias yenekumenyuguapudok shup nyak debeini arman Feliksdouk nyape debeini um gavman iri. Yop-uhi nyumnah nyak.

27 Eshesh Juda shasuhw anudok ar-man aria hurukatin um shakri shonnugok. Aria eik yemnek um anan

Page 278: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 23:28 275 APOSEL 24:10douk anan um eshesh Rom aria eikyani eikim soldia manak maranukukaria nape wosik. 28 Yakri idukembaugenyum baraen douk shako anudokarman um aria yaran yabuh um es-heshim debeimi douk hape hasuhwkwotog iri. 29 Mabuh aria madae iparugenesh nenekesh iri yoweishi inahos uwe,uwok. Um ta mon nugok-umeshi omuweshikannupe shunuweshik-ati uru-pat um. Yarigesh aria shakripe shen-eman baraen um shakri nabrig enenesheshin lo. 30 Douk arigaha baraennyatogrume um agundok amam Judahabo baraen um hakri hon nugok umaria douk anudok arigas yeshopokannanakumogu nyak. Aria yakrip amu-dok douk hunekuman baraen iri umnyak nyupe nyumnek nyakigos arigosaria douk hunekuman baraen. Um nyaknyumnek aria nyudukem enyudok doukhakri hunekuman baraenyenyi.31 Namudok aria amam soldia hagipesh

amamin debeini ananin baraen aria abu-dok wab harao Pol hanak arigaha hanakhatogur wabur shahwarabur um Antipa-tris. 32 Gagruk ruwahepih aria amudokhanak atapih iri soldia wata hatanam umamamig urusag gani Jerusalem. Aria amamhahur hwosahos iri atum haran habuhum Sisaria. 33 Douk haran hanak hatogurhakon shup debeini um gavman iri ariahoraguk Pol um ananis wis. 34 Anudokdebeini um gavman iri natik shup arianarig Pol umagudok shokugi nahobig doukanan nanaki agi. Aria Pol nakripan nakrianan douk nanaki agudok shokugi nahobigSilisia. 35 Douk nemnek namudok arianakrip Pol nakri, “Amudok henekumenbaraen iri hunak hutograri aria ta kadakimnek nyakin baraen.” Aria anudok de-beini um gavman iri nakrip amam soldiaum huweshik Pol nupe Herot ananit de-beiti gavmanit urupat.

24Eshesh Juda EsheshimDebeimiHenekuman

Kwot Pol1 Aria 5-poreih nyumneh hanak hadiguk

aria debeini pris abom Ananaias nanak umSisaria. Nani anam eshesh Juda esheshimdebeimi hani anan arman nyeigurinumTertulus. Anan douk nadukem eshesh

Rom esheshin lo aria ta nutaurum amamJuda niyagwreh-umam baraen. Habuhiaria hakrip debeini gavman um enyudokbaraen douk hakri huneken um Pol iri.2 Feliks nahwar Pol nanaki aria Tertulusnape nenek-uman baraen. Nakri namu-dok. “Debeini gavman Feliks, nyak yopuniarman aria apak douk mape wosik roubinyutob abom wanogwiruh madae anaruhuwe. Nyak nyataurum apakish arpesh nya-gapesh eneshenesh eshudok shape wosikihirub warub. Aria apak douk mape wosikabommeshagrakuk kabi riguk marik mapeum. 3 Namudok aria apak manadudarehum enyudok aria menek tenkyumen.

4 Yakri uwok um iraoumen roubi nyutobum iyagwreh um, aria douk yarig-enyumnyukri wosik nyutaurumap aria nyumnekapakinyi banenyi baraen.

5 Matik anudok arman douk nape neneksabaishi yoweishi inahos. Napeum nenekeshesh Juda shape ihirubwarubbape agun-dok atap iri shohurwanogwiruh aria shakrishuni gavman shurpak. Aria anan doukdebeini um anap awiropish arpesh doukshahwaresh um Nasaret iri. 6 Shopunekanan douk nakri um nunek atudok Iruhinananit debeiti urupat tunabosusih, ariaapak manak masuhwan. [Aria douk makrimunekuman kwot um enen apakin lo.7 Aria Lisias douk debeini um amam sol-dia iri nanaku dodogowin atun aria na-trupanari. 8 Namudok aria Lisias nakridouk shakri um shunekuman baraen ariadouk shunaki agundok nyak nyape um ariashuneken-uman.] Douk nyukri nyoriganum, nyak kanak aria douk ta nyumnekanaria ta nyudukem ihinyumori douk apakmakonenyi baraen douk adurin.” 9 AmamJuda shopunek hataurum Tertulus hapehakwiraeh henekuman sabainyi baraenPol. Aria hakri enyudok ihinyumorimbaraen douk adurin atin.

Pol Nakripan Ananin Baraen Feliks10 Aria Feliks douk debeini um gav-

man iri nauraman rogur Pol um niyag-wreh. Aria Pol nakripan nakri, “Eikyadukemesh um nyak douk nyape nyutau-rum eshudok sabaishi arpesh shape agu-dok shokugi nahobig iri umsabaishi kwara-hos aria nyasuhw esheshig kwotog. Aria

Page 279: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 24:11 276 APOSEL 24:25

douk eik yanadudareh abom um iwana-mam amamin baraen aria nyak nyum-neken. 11 Douk nyukri nyorigesh akure,nyak kanak ta nyumnek baraen namu-dok. Nabokadai, douk 12-poreih nyum-neh hanak hadiguk, eik douk yanak umJerusalem um inek lotu um Iruhin. 12 Ariaamam Juda henekume kwot iri doukmadaehutrue ini enen arpen upe unotutukamaria unitok baraen gani numun Iruhinananit debeiti urupat uwe, uwok. Madaeshutrue isonuk sabaishi arpesh inekeshjuwehosish gani numun eshesh Juda shapesheneyagwreh baraen-ogwi urusag uweo anabik um abrudok wabur Jerusalem,uwok. 13 Aria enyudok baraen iganigadaehenekume kwot um ta mare huparugenen baugenyum, um nyak nyudukemeshnyukri amam hakriyen iri baraen doukadurin um, ta uwok.

14 Aria enyudok douk eik yakriikripenyum baraen douk adurin. Baraenenyudok. Eik yagipesh anah sikih Yaharia yenek lotu um apakish yameheshesheshin Iruhin. Aria ahudok yagipeshahiri Yah, eshesh Juda shakri ahah doukmadae wosik yopuhi uwe, uwok. Eikyenek bilip um enyudok ihinyumorimbaraen douk nyetem Iruhin ananin loiri. Enyudok baraen douk seiwok Mosesnakripeshenyuk iri nyani enyudok enendouk amam profet henyemaguk iri. Madaeinabuken arigos uwe. 15 Eik yenek bilipyakri adur kabi amudok armam um. Eikyadukemesh abom um Iruhin ta nuhurihishmorim shagok iri yopishi arpeshshuni yoweishi aria ta wata shukitakishupe. 16Namudok aria ihih nyumneh eikdodogoiwe atuwe yenek yopuhi aih ariaurkum mor madae ikri eik yenek eneshyoweishi inahos uwe, uwok. Yakri uwokum inek eneh aih aria Iruhin nini arpeshshutrue shukri yenek yoweishi inahos,uwok.

17 Yanak anarub kupairubi warub yapeikenesh kwarahos aria wata yatanamori umJerusalem. Yaraumeshi anabor utaborenesh eikish arpesh eshesh Juda doukyaruhish iri. Aria shopunek yanakmoriinek ofa um enesh eshudok um Iruhin.18 Yenek enyudok aria yagipesh enehapakih aih shopunek um Iruhin nutruweabom itogur yopue iri agundok ananis

nabes um. Yawish yeneken numun narubagundok Iruhin ananit debeiti urupattataoum aria shatrue. Madae sabaishiarpesh shuni eik mupe gani numun uwe.Madae enesh shuni eik mupe miyagwrehmunitok muhwar uwe, uwok meyoh.19 Aria anam Juda hapei agudok shoguhinahobig Esia iri hawishi aria hametege.Douk amudok armam enen baraen um,douk hunaki agundok nyakis nabes umariahunekume baraen. 20Madae anam amudokarmamwosik hukripenyumhemneke yakriyenekmaresh yoweishi inahos nobokuhiebnyutob douk yeyotu yape yeyagwrehagundok amam debeimi Juda hantorumhape hasuhw kwotog um. 21 Aria atinbaraenmeyoh douk yeyotu agundok amamhapeum aria yahwar yakri namudok.Yakri, ‘Baugenyum baraen um doukihnyumnah penekume kwot um douk penekkwotume um agundok yakri adur umshagok iri ta wata shukitak-umori.’ ”

22 Feliks anan douk nadukemesh ju-rug um Debeini ananih Yah, um agundokshunek bilip um Jisas aria shunekeh iri aih.Namudok aria nakrip amam Juda um hupehutrugun. Nakripam nakri, “Debeini sol-dia abom Lisias nunaki aria kadak igapeshenyudok ipakin baraen.” 23 Aria nakripanan debeini um 100-poreim soldia iri umnunyigur Pol nuwish nupe shunuweshik-ati urupat. Aria nakripan um mare niy-ohan abom hurukatin, uwok. Nakripan umabudok nyutob Pol ananishi shukri shu-naki shukon enesh eshudok douk anan Polnukriyesh iri obi nyutob, anan soldia doukmare nukripesh um uwok.

Feliks Noweshik Pol Nape Shunuweshik-atiUrupat Um Biyesh Kwarahos

24 Eneh nyumneh hanak hadiguk ariaFeliks nani iri ananik irohukwik Drusilashanaki. Okwok douk onok Juda. Shanakiaria Filiks nenekuman baraen Pol nanakiaria nemnek enen baraen um agundokshenek bilip um Krais Jisas um. 25 AriaPol nape nakripan um shunek yopihi aihum. Nakripan um agundok sheyoh esheshkanak um. Aria shopunek nakripan umagundok kweipon Iruhin ta nunekumapbaraen um yoweishi inahos iri um. DoukFeliks nemnek namudok aria nanogugur.Aria nakrip Pol nakri, “Doukih jurug aria

Page 280: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 24:26 277 APOSEL 25:16nyunak douk. Nuhutibum anob nyutobikri imnekenyum obi nyutob, eik ta watainekumen baraen nyunaki.”

26 Aria abudok nyutob Feliks douk napenatrugun um Pol um nakri Pol ta nunekgrisuman nukon anabor utabor aria nuk-weshihan nunak meyoh. Namudok ariasabaihi nyumneh nahwar Pol nanaki nanianan hape heyagwreh baraen.

27 Douk arigaha biyesh kwarahos shanakshadiguk aria Porsius Festus narao Fe-liks ananin mour nape debeini um gav-man. Feliks nakri nunek eshesh Judashunadudareh-uman, namudok aria naku-tukuk Pol nonoweshik napeik.

25Pol Nakri Sisar Douk Nape Debeini Gavman

Um Rom Iri Numnek Ananit Kwot1 Festus nanaki aria narao mour nape

debeini um gavman um agudok shokuginahobig Judia. Douk nape biyeh atihnyumneh um jurug aria nakutukuk Sis-aria aria natoum Jerusalem. 2 NakihJerusalem aria amam debeimi pris hanieshesh Juda esheshim debeimi hanakihenekuman baraen Pol hape hakrip Fes-tus. Aria hakripan dodogowim atum hakrinamudok. 3 “Nyutaurum apak aria nyu-rauri Pol nunaki agundok Jerusalem.” Ummaresh? Amam habo baraen um hakrinunaki aria hon nugokuk yah. 4 Aria Fes-tus nakripam nakri, “Pol nonoweshik napeSisaria aria eik kanak hurukatin um tawata itanam inak. 5 Namudok aria ipakimdebeimi huni eik munak. Nukri nenekenen yoweinyi um, amam wosik huneku-man kwot.”

6 Festus nani eshesh shape Jerusalem 8-poreih o 10-poreih nyumneh hadiguk ariawata nabuhum Sisaria. Ruwahepih nanaknapeurupat nasuhwkwotogumaria nakri-pam um hurauri Pol nunaki. 7 Douk Polnanak natograri aria amudok Juda hapeiriJerusalem habuhi hakitak heyotu herhari-han aria hape hakri, “Anudok arman neneksabaishi yoweishi inahos.” Hadukumansabainyi baraen aria habirak um hiyabigFestus umamaminbaraendouk adurin ariahabirak hatik uwok.

8 Aria Pol nabeimam baraen nakri, “Eikmadae inek enen yoweinyi um eshesh Judaesheshin lo o atudok Iruhin ananit debeiti

urupat o anudok arman Sisar douk napeDebeini gavman um Rom iri uwe, uwok.”

9 Aria Festus douk nakri nunek amamJuda hunadudareh-uman, namudok arianarig Pol nakri, “Nyak nyakri wosik umnyunak um Jerusalem aria eik imnek enyu-dok nyakin baraen agundok o mumam?”

10 Aria Pol nakri, “Atudok urupat doukyeyotuwat iri douk Sisar ananit abom. Eikta inek kwot atudok atut urupat. Nyakkanak nyadukemesh abom. Eik doukmadae inek enesh yoweishi inahos um es-hesh Juda uwe, uwok. 11 Aria eik yabrigenen lo aria yenek enesh yoweishi inahosdouk shukrium eik ta igokumesh iri um,enyudok douk wosik ta igok. Aria enyudokbaraen amam Juda henekume kwot umdouk madae adurin uwe, uwok. Namudokaria douk madae wosik um nyak nyuko eikum amam Juda amamis wis uwe, uwok.Eik yakri pukripe inak um Rom um Sisarnumnek eikit kwot.”

12 Namudok aria Festus natanam naniananim armam douk hadukemesh iriheyagwreh um jurug aria nakrip Polnakri, “Nyak nyakri Sisar numnek nyakitkwot. Namudok aria wosik ta mishopokennyunak um Sisar!”

Festus Nakrip Agripa Um Pol Ananit Kwot13 Eneh nyumneh hanak hadiguk aria

anudok king shahwaran um Agripa iri naniananik mohwukwik Bernaisi shanakumoriSisaria. Shanakumori shutik Festus ariashunekuman yopuhi nyumnah. 14 ShapeSisaria eneh nyumneh hanakuk aria Fes-tus nakrip anudok king um Pol ananinbaraen. Nakripan nakri, “Anan armannape shunuweshik-ati urupat douk rigukFeliks noweshikan napeik iri. 15 Arianubokuhieg wik yanak um Jerusalem umeshesh Juda esheshim debeimi pris hanianam esheshim debeimi hape henemanbaraen aria harigum eik ibeiman ananishyoweishi inahos.

16 Aria yakripam yakri, ‘Apak Romapakih aih, um showemesh sabaibusibugabus kupaishi um, apak douk madaemudukemesh uwe, uwok. Arpenkwotog gupenyen iri, sagomatin nyiy-otu agundok shenekumen baraen irishapeum aria mishukabar-umen umnyuwanamesh baraen um eshudok shen-emen kwotogumesh iri ba iyoh.’

Page 281: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 25:17 278 APOSEL 26:617 Namudok aria hani eik manaki aria

madae anob nyutob banakuk meyoh uwe.Ruwahepih yanak yape kwotogit urupataria yakripam um huran nuwishi. 18 Ariaamudok henekuman baraen iri hakitakheyotu, aria baraen heneken-uman iridoukmadae enen adurin uwe, umyoweishiinahos douk hakri nenekesh iri, uwok. Eikyakri amam ta hukri anan nenek eneshyoweishi inahos, aria uwok. 19 Amamatin juwehosim um anan um ahudok Yahshenek lotu um Iruhin um hani anan ar-man shahwaran um Jisas iri. Anan nagokaria Pol nakri anan wata nakitak nape.20 Enyudokmori baraen, eik douk madaeidukemesh uwe um agundok imneken ariaiparug baugenyum baraen um uwe, uwok.Namudok aria yarig Pol um yakri nukriwosik um nunak um Jerusalem aria eikimnek ananit kwot agundok. 21 AriaPol nakri nunak um Sisar douk Debeinium apak Rom iri um numnek ananitkwot nugapeshen. Aria anan nakri nupeshunuweshik-ati urupat. Namudok ariaeik yakri anan nupe shunuweshik-ati uru-pat arigaha meibi nyutob aria ishopokannunak um Sisar.” 22Aria Agripa nakrip Fes-tus nakri, “Eik kanak yakri imnek anudokarman.”

Aria Festus nakripan nakri, “Wosiknuhut ta nyumnekan.”

Amam Soldia Harauri Pol Um Agripa Num-nek Ananin Baraen

23 Ruwahepih aria Agripa nani Bernaisisheneki yopuhi atih rupeh aria shanaki.Shanaki aria ehudok aih eshesh armamarmago shenekesh um shatuk esheshishnyeiguhw shato iruhw um douk shenekyopihi. Shanaki aria shawish debeiti shan-torum atari urupat, shani anam debeimiami hani debeimi um abrudok wabur iri.Shawish iyoh aria Festus nakrip amam sol-dia harauri Pol hawishi. 24 Aria Festusnakri, “King Agripa nyani ipak ihipmorimpani ipak pape iri, ipak tiki anudok ar-man. Ihishmorim Juda armam armagoshape agundok iri shani eshudok doukshape Jerusalem iri shanaki agundok eikyapeum aria shenekuman baraen shah-war debeg shakri, ‘Buwon nugok. Marenupe, uwok.’ 25 Aria eik yatik um ananmadae nunek enesh yoweishi inahos uweum shenekan ta nugokumesh, uwok. Aria

anan kanak nakri Sisar douk debeini umgavman iri numnek ananin baraen. Na-mudok aria eik yakri ta ishopokon nunakRom. 26Aria eikmadae iparug enen ananinbaraen gamo nyutogur uwe, um inekumananap shup apakin debeini um gavman iriuwe, uwok. Namudok aria eik yaraurianudok arman um nyak King Agripa nyaniipak ihipmorim shopunek um mumnekananin baraen. Um mumneken wosik ariaeik iparug enen baraen um inyem shupiri. 27 Um maresh? Namudok douk madaewosik um ishopok enen nyonoweshik irinyunak aria mare ishopok baraen um es-hudok douk shenekumen baraen umesh irium.”

26Pol Nakripan Ananin Baraen King Agripa

Iri1 Douk Festus neyagwreh um jurug aria

Agripa nakrip Pol nakri, “Nyak wosik douknyiyagwreh nyakin baraen.”

Aria Pol nohur rogur nape nakripanananin baraen namudok. 2 Nakri, “KingAgripa, doukih eik yanadudareh umiwanamam baraen amam Juda doukhenekenyume iri. Ibeyenyumam ariayakri nyak nyupe nyumneken um ihish-morim eshudok amam Juda henekumebaraenyumesh iri. 3 Eik yanadudarehabom. Um maresh? Nyak nyadukemeshabom um ihihmori apak Juda apakih aihhani ihinyumori douk apa manitok baraenum mugipeshen sisigin atin um. Namudokaria yakri nyumnek eikin baraen aria marenyukri arigehin arigas, uwok.

4 Riguk wata shokuwe yape eikig na-hobig obi nyutob, arigaha yanak yapeJerusalem arigaha douk, ihishmorim Judadouk shadukemesh, um agundok yape umo yarahaen um. 5Roubi nyutob shadukemearia amudok Juda hukri, amam wosikhukripesh-umen. Shadukemesh um eikdouk anan Farisi aria yagipesheh wosikamamih aih. Ehudok aih douk dodogowihatih abom heshagraguk ihihmorim aihdouk amam Farisi hagipesheh henek lotuum Iruhin um. 6 Aria douk yeyotu agun-dok henekume kwot. Baugenyum baraenum agundok henekume kwot um douknamudok. Eik yakri adur yape yatrugunum Iruhin nunek enyudok nyutogur kabi

Page 282: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 26:7 279 APOSEL 26:22seiwok nakripamuk adurin atinyi baraenapakim yamehem um ta nuneken nyuto-grum. 7 Asudok apakis 12-poreis awirosshenek lotu um Iruhin nyumnah wab ariashakri adur shape shatrugun um enyudokbaraen nyutogur adurin. Aria debeini king,eik yakri nyumnek. Eik douk shopunekyenek bilip yape yatrugun um eshudok.Aria baugenyum baraen um amam Judahenek kwot-ume um enyudok baraen umdouk namudok atin. 8 Namudok mumam,um ipak enep Juda pakri mare munek bilipum agundok Iruhin ta wata nuhur shagokiri wata shukitaki?

9 Riguk eik kanak yakri inek sabaishieshudok um yakri ikwiraeh isuwokukJisas douk nanaki wabur Nasaret iriananin nyeigur nyubuhuk. 10 Enyudokdouk yeneken Jerusalem. Amam debeimipris hoke big dodogoiwe um amam ariayoweshik sabaishi Iruhin ananish arpeshshonoweshik shape. Aria abudok nyutobamam hakri hubo enesh Jisas ananisharpesh shugok obi nyutob, eik doukshopunek yakri wosik um hesh shugok.11 Sabaihi nyumneh yenekesh sharaodebeiri eriger gani numunig um ihigwu-morim eshesh Juda shape sheneyagwrehbaraen-ogwi urusag. Yenekesh namudokum yakri shukonaguk agabus Debeini Jisasaria shiyagwreh enenyenen um anan.Juwehosiwe-umesh abom aria shopunekyanak um kupairubi rougunirub debeirubiwarub um iyesh inekesh enenyenen.”

Pol Nakripesh Um Agundok Natogur Kris-ten Um

12 “Yaesh namudok eshesh Kristen ariaanah nyumnah amam debeimi pris hekebig dodogoiwe um amam aria henek anapshup hekeyap yasuop yanak umDamaskus.Opudok shup pakri wosik um inekeshenenyenen eshesh Jisas ananish arpesh.13 Aria debeini King, yakripen adurinatin. Orokohunih umnyumnah yape yanakyah aria anat lait douk tabuhi tenek uh-winyumaguk wah abom iri tabuhi ganiiruhw utag tabuhi tasuhw eik yani amu-dok heire mape manak iri. 14 Namudokaria apak ihipmorim mabuh matu makusatap, aria yemnek anah mah. Aria enyu-dok arpen nyeyagwrehi enen baraen Hi-bru iri nyakripe nyakri, ‘Sol! Sol! Nyak

nyape nyeneke enenyenen namudok ummaresh? Nyak apa nyenenek debeiri erigerum nyak kanak kabi enen bulmakau nyapenyaduken aiyas enyenyin debeini nasuweniri wanohwinyi rowog um.’ 15Aria eik yarigyakri, ‘Debeini, nyak amiapen?’

Aria Debeini nakri, ‘Eik Jisas douknyak nyape nyeneke enenyenen iri.’16 Aria nakripe nakri, ‘Kakitak yotuiruhw. Douk yatogrumen agundok umigraehen aria nyusuhw eikin mour. Umnyunak nyukripesh um enyudok douknyatogrumen nyatrin iri nyuni enen douknuhut um ta iyabigen iri. 17 Ta ishopokennyunak um nyakish arpesh eshesh Judashuni kupaishi aria enenyenen nyutogur-umenyum, eik ta itaurumen nyupe wosik.18 Ta ishopoken nyunak um nyuhuresheshis nabes nyunekesh shukutukukarukwutigunum um aria shutogur-umoriagundok lait tabuh um. Um Satan marewata dodogowin um nuweshikesh, ariawata shutanamori um Iruhin shusuhweikin baraen dodog shugipeshen. Ariaanan ta mare wata nusuhwesh nupe umesheshish yoweishi inahos, uwok. Tanukwreyeshuguk. Aria eshesh ta shuraoyopishi eshudok douk Iruhin neshubuk umeshudok arpesh douk shenek bilip um eikaria nenekesh shutogur ananish atish iri.’ ”

Pol Nakrip King Agripa Um Anan NenekenIri Debeini Ananin Mour

19 “Namudok aria debeini King Agripa,eik douk yatik enyudok nyabuhi iruhwheven aria yatrin kabi yabo yomnis ya-trin iri um jurug aria madae ikrium isu-wokuk baraen uwe, uwok. 20 Sagomatinyakripeshen abrudok wabur Damaskus umjurug aria yanak yakripeshen Jerusalem.Arigaha aria yanak yakripeshen ihirubwarub agudok shokugi nahobig Judia baiyoh aria yanak um kupairubi warubisharpesh douk eshesh madae Juda iri uwe,uwok. Yakripesh um shukeshuk agabusyoweishi inahos, shatanam shukon aparuhIruhin aria shunek yopihi aih shiyabigeshum agundok eshesh shakutukuk yoweishiinahos um. 21 Douk namudok aria amamJuda hanaku hasuwe numun narub agun-dok Iruhin ananit debeiti urupat tataoumaria hakri he igok. 22 Aria riguk Iruhinkanak nataurume arigah arigaha doukih

Page 283: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 26:23 280 APOSEL 27:5enyudok yeyotu agundok yakripep adurinatin baraen ipak douk nyeiguhw sha-toumep iri pani ipak nyeiguhw wokepari.Aria yeyagwrehen iri baraen douk enyu-dok atin seiwok amam profet hani Moseshakriyenyuk iri um enen enyudok ta nyu-togrum. 23 Baraen hakriyenyuk iri enyu-dok. Hakri, ‘Anudok arman Krais, anudokdouk Iruhin nagraehan aria ta nishopokannunaki iri, anan douk adur ta nunakinumnek debeiri eriger. Aria anan tasagomatinyin arman abom um nugok ariawata nukitakumori. Aria ta nukrip anan-ish arpesh eshesh Juda shuni kupaishiyopinyi baraen um Iruhin ta wata nuraeshshutanamori shupe wosik kabi douk laittabuhumesh um.’ ”

Pol Nakri KingAgripaNunek BilipUmKrais24 Douk Pol neyagwreh ananin baraen

namudok aria Festus narpokuman baraenaria nahwar debeg atin nakri, “Pol, nyaknyogugak. Nyenek skul nyariguk arianyakin sabainyi saki nyeneken nyogugak.”

25 Aria Pol nawanaman baraen nakri,“Debeini Festus, eik madae igugak uwe,uwok. Enyudok yeyagwrehen iri baraendouk adurin. Urkum morumen doukyeyagwrehen. 26 King Agripa douknadukemesh um enyudok ihinyumorimnyatograri iri. Namudok aria eik madaeinogugur uwe aria douk yakripesh-umen.Yadukemesh um enyudok ihinyumorimeik yeyagwrehen iri, enyen douk natrinaria nadukemen. Um maresh? Enyenmadae nyunabeshuk nyutograguk anabikum anagas uwe, uwok. 27King Agripa, nyaknyenek bilip nyakri amam profet amaminbaraen adurin o uwok? Eik yadukemeshum nyak douk nyenek bilipumen.”

28 Aria Agripa narig Pol nakri, “Mu-mam namudok? Nyak nyakri ta abudokbanab nyutob meyoh nyunek eik itogurKristen aka?” 29 Aria Pol nawanamanbaraen nakri, “O banab nyutob o roubi.Meibi nyutob ta ineken nyutogur Kristen.Aria eik douk yenek beten yarig Iruhin umyakri nyak nyuni ipak ihipmorim doukihpape pemnekeumyeyagwreh iri, yakri ipakpudukem eik. Yakri ipak putogur Kristen.

Aria abudokmori senab douk yakri uwokum shureyep anab, uwok.”

30 Douk Pol nakri namudok aria KingAgripa nani Bernaisi iri Festus shani ihisharpesh shanaki shantorum iri shakitaksheyotu iruhw. 31 Douk shatogur adukaria eshesh biyesh atin sheneyagwrehshakri, “Anudok arman madae nunekenesh yoweishi inahos uwe, um ta monnugok o muweshikan-umen iri, uwok.”32Aria Agripa nakrip Festus nakri, “Anudokarmanmare nukri umnunak Sisar numnekananin baraen akure, anan ta mukweshi-han nunak meyoh. Aria uwok.”

27Amam Soldia Harao Pol Hanak Um De-

beiburi Wabur Rom1 Douk shabo baraen um apak ta mu-

rao korohuk munak um agudok debeiginahobig Itali,27:1aria sharo Pol nani amu-dok anam honoweshik iri um Julius ana-nis wis um nuram hunak. Anudok ar-man Julius douk nape debeini um 100-poreim soldia. Anan nani ananim soldiadouk anam um anudok debeini gavmanSisar ananin debeinyi ami. 2 Aria matoonok korohuk douk kworari Adramitiumkwanaki iri. Okwudok korohuk shakri kwu-nak shuweshikok shunak anarub warubdouk bape agudok shokugi nahobig Esiairi. Mato aria kworap manak. Aris-tarkus douk napeiri Tesalonaika iri douknanamap manak. Abrudok wabur Tesalon-aika douk bape agudok shokugi nahobigMasedonia. 3 Manak arigaha ruwahepihmanak matogur Saidon. Julius nenek yop-uhi aih um Pol aria wosik nakripan nanaknatik ananish arpesh um shukon woriguno eshudok anan nakriyesh iri. 4 Arigahmakutukuk Saidon manak. Manak uhwindodogowin atin aria korohuk kwatanamkwanak wobrehahin um unai shahwarenum Saiprus iri. Manak agundok uhwinmadae nyanak um uwe. 5Mabrigog manakhurukatin um agusudok biyagos shoku-gosi nahobigos shahwaragos um Pamfiliaaria Silisia arigaha manak matogur waburnyeigur-iburum Maira. Abrudok waburdouk bape agudok shokugi nahobig Lisia.

27:1 27:1 Abudok nyutob Pol nanakumori Jerusalem aria wata nanak um Rom obi nyutob, Luk ta nanaman hanak.Putik Aposel 16:10 iri Aposel 21:17.

Page 284: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 27:6 281 APOSEL 27:226 Korohuk kwatogur kweir agundok

aria debeini um amam soldia iri na-parug kupaikwi douk kworari Aleksan-dria kwanaki um kwakri kwunak um agu-dok nahobig Itali iri. Aria narap manakmato okwudok. 7 Mato aria kwakutukukMaira kwape kwanak shokubur atin umeneh nyumneh. Amam boskru henek de-beinyi mour arigaha manak matogur hu-rukatin um anabur wabur Nidas. Uh-win dodogowin atin aria apak mabirakum munak aria uwok. Namudok ariamahur manak wobrehah-inyum unai Kritagundok uhwin madae enen uwe. Manakhurukatin um anap borup shahwarapumSalmone iri. 8 Henek debeinyi mourum korohuk aria mahur manak hurukatinum anagasin um enyudok unai. Arigahamanak matogur anagun douk shakri yop-ugunum kroruhiyor unak ur wosik abu-dok nyutob uhwin nyahur um. Agagundouk nape hurukatin um anabur debeiburiwabur nyeigur-iburum Lasea.

9 Mape agundok sabaihi nyumneh ari-gaha aria ahudok debeihi nyumnah umeshesh Juda shashakur worigun um hanakheshagrakuk.27:9Aria abudok nyutob yougdouk shopunek yoweg abom um munakum. Aria Pol nakripam um hudukemeshnakri, 10 “Yaipo, eik yadukemeshum doukmukri munak abom um, yoweibi nyutobta butogrumop. Sabaihi jah huni koro-huk ta shunak shuwishuk. Aria mare jahhuni korohuk atish uwe. Arpesh shopunekta shugok.” 11 Aria debeini soldia nasu-wokuk henek mour korohuk iri amamindebeini nani korohukinari amamin baraen.Pol nakripam enyi madae nusuwen uwe.12 Asudok basis korohuk kwanak kweir umdouk madae yopus uwe, um korohuk kwurabudok nyutob debeinyi uhwin nyahurum, uwok. Namudok aria sabaimi armamhabo baraen um hakri hukutukuk agun-dok hunak. Hakri hukwiraeh um hunakhutogur Finiks aria douk hupe agundokabudok nyutob debeinyi uhwin nyahur obinyutob. Finiks douk shohwar anas basissape enyudok unai Krit. Asas douk sapesatik agundok aun nabuhum.

Debeinyi Uhwin Nyahur Aria Youg Yoweg

13 Enen shokwinyi uhwin nyahurnyanaki saut iri nyape nyahur aria amamhakri korohuk ta kwahur wosik arigahakwunak kutogur asudok basis Finiks.Namudok aria hanuk anka henyem iruhwaria kwape kwahur kwanak huruhuruk umanagasinyum enyudok unai Krit. 14 Ariamadae roubi uwe enen takweinyi uhwinabom shahwarenyum Not Is iri nyahurnyakih nyabrigi enyudok unai. 15 Nyahurnyabuhi nyabo korohuk aria mabirakokum kwuwishen kwunak mabirak matiuwok. Namudok aria uhwin nyape nyaraoknyanak. 16 Nyarap manak arigaha manakwobrehahin um enen shokwinyi unaishahwaren um Kauda iri. Manak agundokaria menek debeinyi mour ummabirak ummutuki anat shokwuti bot korohuk kwapekwanukat iri um tutem iruhw. 17Hatuk bothutem iruhw aria horeyok anaruh madu-ruruh korohuk um korohuk dodogowik.Hanogugur um hakri ta uhwin nyuraoknyunak nyishopok kuto kwupe anat arukotdouk takih orokohunig um youg hurukatinum agudok nahobig Afrika. Namudok ariahaunih selahos shabuhi habreyeshuk ariauhwin nyape nyaraok nyanak. 18 Uhwinnyape namudok nyahur dedeben atin yougyoweg aria korohuk madae kwahur wosikuwe, uwok. Ruwahepih aria hape honikjah howashah habuhukuk youg. 19 Watashopunek ruwahepih doukhakri biyeh atihum amamis wis hape hohur madururuh,enesh selahos, anag parag douk shawaurselahos um hawashesh shabuhukuk youg.20 Sabaihi nyumneh nyumnahin aun ariaunib madae mutrish uwe, uwok. Uhwinnyape nyahur dodogowin atin. Namudokaria madae mukrium ta mupe uwe, uwok.Makri ta mugok um atin.

21 Namudok aria sabaihi nyumnehmadae hurao worigun uwe. Aria Polnakitak neyotu natrum aria nakripamnakri, “Ipak pukri pumnek eik ariamupeik Krit mare arigas munaki um, tawosik. Ta mare munek debeinyi mournamudok o munak muwashakuk anah jahnamudok, uwok. 22 Aria douk yakripep,mishish mare yowesh aria dodogowippupe. Ta mare anan nugok, uwok. Ta

27:9 27:9 Ahudok nyumnah um eshesh Juda shashakur worigun ahi abudok nyutob ihish kwarahos douk shopunekapa dedeben atinyi uhwin abom nyahur ogwudok youg nyeigurigum Mediterenian.

Page 285: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 27:23 282 APOSEL 28:1korohuk otuk kwunak kuwishuk. 23 EikIruhin ananiwe aria douk yenek lotu umanan. Aria nabotikib wab enen ananinensel nyanaki nyeyotu hurukatin umeik aria nyakripe namudok. 24 Nyakri,‘Pol, mare nyunogugur. Nyunak arigahanyunak nyutogrum debeini um gavman iriSisar nutrin. Iruhin nataurumen meyohnenekumen yopunyi aria amudok ihim-morim hani nyak pape korohuk iri ta hupewosik.’ 25 Namudok aria ipak dodogowippupe. Eik yakri adur abom um Iruhin tanunekennyutogur kabi nakripe um. 26Ariaapak uhwin ta nyurap ariamunakmutoguranabik um enen unai.”

27 Arigaha sakri 14-poreibus weibusum, uhwin nyarap mahur anabigigumyoug nyeigurigum Mediterenian. Ariahurukatin orokohunib um wab amamboskru hakri korohuk kwanak huruk umanab amnab. 28 Namudok aria hadoenesh amaenyishi eshudok enesheneshonohw maduhw aria hakutuhw youg umhakri hunek meta um youg aria hudukembarukog um. Douk hatukohwi aria hatikum barukogum youg douk 40 mita. Doukkwayom kwanaku henekesh namudok atinaria hatik um barukog 30 mita meyoh.29 Hatik namudok aria hanogugur hakri tamunak mutao onok burbuduk namudokaria honik nubatish ankahos agundokkwagiguk um korohuk hakutish youg umshusuhw korohuk kwur meyoh. Ariahape henek beten um gugruk arigas.30 Aria amam boskru hape haurim yah umhuruwok hukutukuk korohuk. Namudokaria hakutu shakuti bot tabuh tor yougaria henek rohw um hakri wata hunikenesh ankahos gani kwarik um korohukhukutishuk youg. 31 Aria Pol nakripamam soldia hani amamin debeini nakri,“Amudok boskru hukri mare hupe korohukum, ipak ta mare pupe, uwok. Ta pugok.”32 Namudok aria amam soldia hatupakukmadururuh hasuhw atudok shokwuti botiri aria tagrukuk youg.

33 Hurukatin gugrukuk aria Poldodogeshin um amam ihim-morim umhuwok anagun worigun. Nakripam nakri,“Roubum nyutob ipak urkwip yowep ariamadae puwok anagun worigun uwe, uwok.Pape meyoh arigaha 14-poreih nyumneh.34 Namudok aria douk dodogeshiwe umpuwok enesh eshudok um dodogowip.

Ipak ihipmorim ta pupe wosik aria tamare enesh eshudok shunekep, uwok.”35 Nakripam jurug aria nohur anat bretnanaki agundok amam hapeum nenektenkyu um Iruhin iyoh, aria naworutnape natoh. 36 Ihim-morim hatik na-mudok amamish mishish shor wosikaria shopunek hawok anagun worigun.37 Ihishmorim motem korohuk iri douksabaipari um 276-poreip. 38 Douk hawokworigun um jurug aria honik wit hawashattagrukuk youg um korohuk hworhworik.

Korohuk Yowek39 Arigaha gagruk aria amam boskru

hatigu anagas um anab amnab. Ariaamam madae hudukemesh uwe um aga-gun douk meiguni um uwe, uwok. Ariahatigu anas basis douk sawish abom ariayoputi arukot takus. Namudok aria hukriwosik um, hukri hukwiraeh huraok kuwishasudok basis arigaha kwonak kwusuhwarukot. 40Namudok aria hatupak maduru-ruh douk ankahos sheiraruh iri shagrukuksharaouguk youg. Aria abudok atub nyu-tobhakweshihukmadururuhdoukhasuhwstia iri. Aria hohur sel hunyaur gani kwarikum, um uhwin nyuraok kwunak wosik umanagas. 41 Aria korohuk kwanak kwatoanag shokugi mihig arukotig shukam yougaria kwotao. Gani kwarik um douk kotakkwape dodog abommadae kunogugwanamuwe, uwok. Agundok kwagiguk um yougdodogowig otug gwape gwadudar mudukatin.

42 Aria amam soldia hakri hubo shon-oweshik iri shugok um hakri ta hupaurhunak hukih anagas aria huruwok. 43 Ariaanudok debeini um 100-poreim soldia irinakri uwok um nubo Pol nugok aria nakri-pam uwok. Aria dodogeshin um amudokhapaur wosik iri um hutem haprok hubuhhurik atin arigahahunakhukih hiyotu ana-gas. 44 Aria ihim-morim hapeik iri doukhanasuhwpalag iri o tutukwanigasi um ko-rohuk iri hugiguk hupaur hunak. Memneknamudok aria ihishmorimmanak matoguranagas wosik.

28Pol Nape Unai Nyeigurinyum Malta

1 Manak arigaha manak matogur wosikanagas enyudok unai aria memnek umenyudok unai douk shahwaren um Malta.

Page 286: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 28:2 283 APOSEL 28:192 Arpesh shape enyudok unai iri doukshenek yopinyi abom um apak. Eshahhape hor aria nyumanugas. Namudokaria shautik eneh nyih aria sharap manakmeyotumeh. 3 Aria Pol nape natarmorianat unut nyigasit um nunaki nugosemnyih. Nogosem aria anar renek wanohwiri yur remneguk nyih ratograri atin ronuhnaruh um Pol ananin rogur aria reir na-mudok. 4 Abrudok waburishi shatik umarudok yur ronuh naruh um rogur reir uri-yarik um aria shanakripam shakri, “Aduratin, anudok arman nubo nabo enen arpennyagok iri. Anan madae nugokuk youguwe, aria douk anudok god douk apa nenekyopuhi aih iri nakri uwok um wata natau-ruman um wata nupe, uwok.” 5 AriaPol neyariguk arudok yur rabuhuk nyiharia rogur madae erigerishin o nyukrinyunek maresh uwe, uwok. 6 Aria esheshshape shatrugun um shakri kadak rogurnyunugok o ahudok atuh nubuh nutu nu-gok um. Aria shape shatrugun um roubiaria madae shutik enen yoweinyi enyudoknyutogruman uwe. Aria wata shakri uwokum esheshish mishish aria shakri, “Anandouk anan god!”

7 Anan debeini um enyudok unai iriananib amnab douk baperi hurukatinagundok sheyotu um. Ananin nyeigurPublius. Publius nanaki narap um ananiturupat aria biyeh atih nyumneh neyohapnape nenekumap yopihi atih aih. 8 Ariaananin yaken douk arugeh hapeyanneshuh aras. Ananihw yegenyihw juwe-hosihw aria neshishrak. Pol nanak nawishneshuhw-omi rum nenek betenumanarigaha naweman wis aria nagabeyan watayopun. 9 Douk Pol nenek enyudok ariaihishmorim eshudok enesh shape enyudokunai aria arugeh haesh iri shanaki arianagabeyesh yopish. 10 Namudok ariashenekumap yopihi aih shakop sabaishiyopiyopishi eshudok. Abudok nyutobmakrimunakobi nyutob, shakitak sharaurisabaishi eshudok douk apak wokesh irishanakumori korohuk.

Makutukuk Malta Manak Um Rom11 Abudok nyutob mape enyudok unai

obi nyutob, apak douk mape biyab atunaub. Aria abudok nyutob debeinyi uhwinnyahur obi nyutob, onok korohuk kworari

Aleksandria iri kwanaki kwor enyudokunai. Kwarik um okwudok korohuk doukshenek bioguhw aboriguh hwape. Og-wuhwudok aboriguh douk hwadukem umbiom nugamim anudok madae adurini godshahwaran um Sus iri ananim hape. Matookwudok korohuk aria manak. 12 Manakarigaha manak matogur debeiburi waburSirakyus aria mape biyeh atih nyumnehagundok. 13 Aria wata makutukuk Sir-akyus manak matogur kupaiburi nyeigur-iburum Regium. Ruwahepih aria enenuhwin nyakitaki saut iri nyape nyahur ny-atowi. Hakri biyeh nyumneh um munakmutogur Puteoli. 14Matogur agundok ariamaparug enesh Kristen. Aria shariga-pum muni eshesh mupe anag wik agun-dok. Mape anag wik um jurug aria doukmakitak manak atapih manak um Rom.15 Aria Kristen shape Rom iri shemnekum apak hurukatin munak mutogurum,aria shanakumori shutrup. Enesh shanakiarigaha shaparugap anat debeiti maketabrudok wabur shahwarburum Apius iri.Enesh shaparugap kupaiburi douk biyogatut urusag gwape kupaishi shapenyog iriurusag gwataum. Douk Pol natrish ariaananin mishin nyor wosik dodogowin arianenek tenkyu um Iruhin.

16 Manak arigaha manak matogur doukmawish abrudok debeiburiwabur Romariadebeimi um gavman iri hakripan wosik Polum anan atun nupe anat sikit urupat ariaanan soldia nupe niyohan.

Pol Nakripesh Iruhin Ananin YopinyiBaraen Abrudok Debeiburi Wabur Rom

17 Biyeh atih nyumneh hanak hadigukaria Pol nenekumam baraen eshesh Judaesheshim debeimi um hunaki huni ananhiyagwreh enen baraen. Douk hanakihantorum aria nakripam nakri, “Eikim ba-henomi owarhim, eik madae inek enenyoweinyi um apakish arpesh uwe. Madaeinek enen yoweinyi aria inunu ehudokaih douk apakish yamehesh shagimeh umuwe, uwok. Aria shasuhwe showeshikeJerusalem aria sheyor yor amam Romdouk debeimi um gavman iri amamis wis.18 Hemnek eikit kwot aria madae hu-parug enen yoweinyi uwe um ta he igoku-menyi. Namudok aria hakri hukweshiheinak. 19 Aria eshesh Juda shakom agabusamamin baraen shakri uwok. Douk madae

Page 287: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

APOSEL 28:20 284 APOSEL 28:31anah shopunek yah uwe aria yakri wosikum inakumori Sisar meyoh numnek eikitkwot. Aria eik kanak douk baraen uwok uminekumesh kwot eikish arpesh eshesh Judairi. 20 Douk namudok aria yenemepogubaraenumpunaki itrip aria ikripep baraen.Eik yenek bilip aria yape yatrugun umanudok arman douk apak ihishmorim Is-rael madukemeshum ta nutogur aria mapematrugun-uman iri. Aria baugenyum umbaraen um anudok sen nor eikis wis umdouk namudok.”

21 Aria hakripan hakri, “Madae anamarmam huneki anap shup gani Judia ariahukripapum nyak uwe, uwok. O shopunekmadae anam Kristen douk hunaki agun-dok aria hukripap enen baraen um nyako hiyagwrehumen enen yoweinyi baraenuwe, uwok. 22Aria douk apak makri mum-nek nyak urkum morumen iri baraen. Ummaresh? Apak madukemesh um ihirubwarub douk shape sheneyagwreh enenye-nen um apudok parigiri awiropish arpeshdouk shakitak eshesh Juda aria nyak nyaw-ishesh iri.”

23 Namudok aria hagraeh anah nyum-nah. Douk ahudok nyumnah hanakhatograri aria sabaishi arpesh abomsheshagrakuk sharik shanak iri shanakishantorum atudok Pol napenyat iriurupat. Ruwahep arigaha wab anan napenakripesh baraen um arpesh shuwishagundok Iruhin nape Debeini um ananisharpesh um. Aria nakripesh enen lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi nyani enenbaraen douk amam profet henyemagukiri. Dodogowin atun nakripesh enyudokbaraen um nakri nuhur esheshiruh aparuhum shunek bilip um Jisas. 24 Eneshshemnek Pol ananin baraen aria shenekbilip um Jisas. Aria enesh madae shusuhwananin baraen uwe, uwok. 25Namudok ariaabudok nyutob Pol nakri niyatok ananinbaraen obi nyutob, eshesh kanak shakitakaria enesh shakri adurin, enesh shakrimadae adurin uwe. Aria shakitak shanak.Nakriyen iri baraen douk enyudok. Nakri,“Iruhin ananin Mishin nyawish profet Ai-saia aria nyonohur nakripeshuk enyudokadurinyi baraen apakish yamehesh. Aisaianakri,26 ‘Kare um eshudok arpesh aria pukripesh

namudok. Pukri,

“Baraen ipak ta pupeum pumneken, ariabaugenyum ta mare pudukemen,uwok.

Putrugun um ta pupe um putrugun,aria eshudok ta putrish aria mare

pudukemesh.27 Um maresh? Eshudok armam armagoesheshigos baragos douk seshuk,shogah esheshigos arigos aria showeshik

esheshis nabes.Uwok um, esheshis nabes ta sutrugun aria

shutik eshudok,arigos seshuk sunakuk um shumnek

baraen shudukemen,baragos sugor aria shudukem baugenyum

baraenesheship urkwip purumen wosik aria ta

wata shutanamori eik igabeyeshum shupe wosik.” ’

28 “Namudok aria ipak ta pudukemesh.Eshudok arpesh douk shakripesh baraenum enyudok yopinyi mour Iruhin nenekenum nutaurum apak aria wata nurap mu-tanam mupe wosik abom um, esheshdouk shanak shakrip kupaishi douk esheshmadae Juda iri uwe. Eshudok kupaishi tashumneken aria shusuhwen dodog abomshugipeshen.” 29 [Douk Pol nakri enyudokbaraen um jurug aria eshesh Juda shakitakshanak. Shape shanak yah aria esheshkanak shape shanitok debeinyi baraenshanak um enyudok Pol nakripesh-enyibaraen.]

30 Biyesh kwarahos Pol nape anat uru-pat douk anan kanak nape natorut iri.Aria nakri wosik nanadudareh um ihish-morim arpesh douk shanakumori shutruniri. 31 Nape nakripesh baraen um arpeshshuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um. Shopunek napenenek skulumesh um Debeini Jisas Kraisananin baraen. Madae nunogugur uwearia dodogowin atun nape nakripeshen.Shopunek madae enen arpen nyunaki arianyukripan um mare nukripeshen uwe,uwok.

Page 288: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 1:1 285 ROM 1:13

Apudok Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Rom IriEnyudok Banenyi Baraen Pol Nenyem

Nyanam Eshesh Rom Iri1:1-17 Nyarik iri baraen um Pol nenek

tenkyu um Iruhin um eshesh Romshenek bilip um Krais iri

1:18—3:20 Iruhin douk nyibur juwehosi-bur um ihishmorim arpesh, esheshJuda shani eshesh madae Juda iri uweshopunek

3:21 —4:25 Arpesh shenek bilip umJisas Krais iri Iruhin douk nahwareshyopishi

5:1—8:39 Apak ihipmorim monek bilipum Jisas Krais iri douk mani Iruhinmape atug barag aria manadudareh.Apak douk mani Krais magok ariawata shopunek mani anan makitakaria mape wosik um Iruhin ananinMishin atin

9:1-11:36 Iruhin nagipesh ananimurkum aria nagraeh arpesh doukanan kanak nakriyeshi. Aria nakripapenen baraen um kweipon eshesh Judashupe mumam mumam um

12:1-15:13 Apak Kristen munekeh iri aih15:14—16:27 Pol neyagwreh nyatuh iri

baraen aria nenemesh ruwahep es-hesh Kristen shape Rom iri

Pol Nakripesh Um Enyudok Mour AposelDouk Anan Neneken Iri

1 Eik Pol, douk yenek Krais Jisas ananinmour iri yenemepogu apudok shup.Yenekap panamagu ipak Iruhin ananisharpesh douk pape Rom iri. Eik anan doukIruhin nahware um yatogur aposel arianeshopoke inak ikripesh ananin yopinyibaraen.

2 Enyudok yopinyi baraen douk sei-wok Iruhin neyabig ananim profet umnakri adur atin um kweipon enyudokbaraen ta nyutogur. Neyabigam ariaamam henyem nyetemaguk ananik Buk.3 Enyudok baraen douk nyakrium Iruhinananin nuganin, apakin Debeini Jisas Krais.Anan douk narao arpenyihw yegenyihw

natogur arpen aria nakitak king Devit ana-nip awirop. 4 Aria douk Iruhin nowere-han um ananin dodog. Yaken ananinMishin nyowerehan nyeyabigap um anandouk Iruhin ananin Nuganin. Enyen ny-owerehan abudok nyutob eshesh shannagok aria Iruhin wata nonohur nakitaknapeum. 5 Iruhin nakri wosik aria Kraisnagraehemeyoh um inekmour aposel itukananin nyeigur nyuto iruhw. Ituk ananinnyeigur um inak ihirub warub bape abu-dok amnab iri aria ihwar eshudok ihisharpesh madae Juda iri uwe ikripesh umshumnek Krais ananin baraen aria shunekbilipuman. 6Aria ipak arpesh pape Rom iri,ipak douk shopunek pani eshudok arpeshdouk Iruhin nahwarep um pupe Jisas Kraisananishi iri.

7 Eik yenek apudok shup panamagu ipakihipmorim pape Rom iri. Ipak douk Iruhinanan urkum manawashamep aria nah-warep um pupe ananish atishi. Eik yakriapakin Yaken Iruhin nini Debeini JisasKrais hutaurumep meyoh aria ipakiruhaparuh hur wosik.

Pol Nakri Nunak Nutik Rom8 Sagomatin, um Jisas Krais ananin

nyeigur, eik douk yenek tenkyu um yeneklotuman iri Iruhin um ipak ihipmorim.Um maresh, ihishmorim arpesh shapeihirub warub iri douk shemnek baraenum ipak pasuhw Krais ananin baraendodog pagipeshen abom um. 9 AriaIruhin douk eik yakon eik kanak um yenekananin mour abom. Yenekesh namu-dok yakripesh enyudok yopinyi baraen umananin nuganin. Iruhin douk natrue arianadukemesh um eik apa urkum morumipak um beten. 10 Nakri adur um ihihnyumnehyenek beten obi nyutob, eik doukyenek beten um ipak. Aria douk yariganum Iruhin nugipesh ananim atum urkumaria nukri wosik um douk anah hagiguk irinyumnah nuneme anah yah aria eik inakuitrip. 11 Eik yakri abom um inaku itripum itaurumep aria purao enen yopinyium putogur dodogowip aria purao enyu-dok yopinyi douk Iruhin ananin Mishinnyukepenmeyoh iri. 12Eik yakri namudok.Ipak puni eik ihipmorimmunataurumahu-dok atuh. Ipak putik eikin bilip nyutogurdodogowin aria eik shopunek ta itik ipakinbilip aria itogur dodogoiwe. 13 Eikish

Page 289: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 1:14 286 ROM 1:25ashukenyish owashish douk pagipeshKraisiri, eik yakri ipak ta pudukemesh um enyu-dok. Sabaihi nyumneh arigaha douk eikyakri um inaku itrip, aria enesh eshudokshapeum shatupokume yah um inakugu.Riguk eik yataurum eshudok enesh doukeshesh madae Juda iri uwe, aria shatogurKristen. Douk yakri inak um itaurumipak shopunek kabi riguk yataurum esheshmadae Juda iri uwe shopunek um. 14 Eikdouk enen tuwehin nyapenye um agun-dok Debeini narao eik um. Namudok ariaeik ta inak ikripesh ananin yopinyi baraensabaishi arpesh. Eshesh Grik shuni esheshdouk madae Grik iri uwe, shuni eshudoksharao debeinyi saki iri shuni eshudokmadae shudukemesh iri uwe. 15 Namudokaria eik doukmishin nyakitak abom um in-aku ikripep Iruhin ananin yopinyi baraenipak pape Rom iri shopunek.

Iruhin Ananin Baraen Douk DodogowinAtin Abom

16 Eik douk madae inek abraen umagundok ikripesh um enyudok Iruhinananin yopinyi baraen um uwe, uwok.Um maresh, enyen douk Iruhin ananindodog abom um anan nunarao ihishmorimarpesh douk shunek bilip iri aria shupewosik abom ihih nyumneh. Narik naraoIruhin ananin baraenyum eshesh Judaaria eshesh madae Juda iri uwe nagiguknaraeny-umesh. 17 Umum maresh?Enyudok Iruhin ananin yopinyi baraenadur apa nyowereh ananih yopihi aih.Nyowerehah um agundok anan naraoarpesh shasuhw ananin baraen dodogshagipeshen um douk nahwaresh yopishiarpesh. Eshesh shenek bilip atin ariaIruhin natrish nahwaresh yopishi arpesh.Kabi douk baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri nyakrium. Nyakri namudok,“Arpen nyusuhw Iruhin ananin baraen

dodog nyugipeshen iri,anan ta nuhwaren yopunyi arpen aria

enyen ta nyupe wosik ihih nyum-neh.”

Ihipmorim Mape Agundok Atap Iri DoukMakon Agabus Iruhin

18 Iruhin douk nape gani iruhw hevenaria douk nape neyabigap madukemeshum agundok anan nyibur juwehosiburum. Aria ta nebeimesh yoweinyi poe ihish

arpesh douk shakon agabus aria shenekihihmorim eneheneh yoweihi aih iri.Eshesh douk shabeshuk adurinyi baraennyabuhuk aria kupaishi ta mare shuduke-men uwe, uwok. 19 Anan ta nebeimeshyoweinyi poe. Um maresh? Eneh Iruhinananih aih douk madae hunabeshuk uwe,uwok. Anan kanak neyabigesheh hatoguryopugunum shadukemeh. Aria esheshapa shenek yoweishi inahos atin shape.20 Seiwok baugos um Iruhin nakwaramagudok nahobig obi nyutob arigaha douk,eshesh douk shatik eneshenesh anannenekesh iri eshudok. Shatik eshudokaria eshesh douk shanodukem um esheshkanak ta shudukem ehudok Iruhin ananihbiyeh aih douk arpesh madae shunoduke-mum eshesh kanak shutrih esheshis nabesiri uwe, uwok. Ehudok biyeh aih doukehudok. Sagomatin ananim dodogowimiabom urkum aria dodog, amam doukmape ihih nyumneh iri. Aria anan napesik aria deben um ihishmorim eshudokneshagrakuk ihish debeishi arpesh. Ihisharpesh shatik eneshenesh Iruhin nenekeshiri aria shadukemesh um ananih aih.21 Eshesh douk adur shadukemesh umIruhin anan nape, aria madae shukri anandouk debeini Iruhin aria shukri shutukananin nyeigur nyuto shunek tenkyumanuwe, uwok. Shenekesh namudok ariaesheship urkwip pagugak abom um Iruhinaria baragos seshukesh madae shur urkumadur atin uwe, uwok. 22Eshesh douk shakrieshesh wosik shadukem enenyenen iriarpesh, aria uwok. Eshesh douk shagugakabom. 23 Aria madae shunek lotu umanudok Iruhin douk madae nugok atin iriuwe. Ihishmorim shatanam um sheneklotu um anam rohwomi god douk esheshmeyoh shabarum iri. Eshudok doukshabarish shape kabi da arpesh ta mareshupe abom ihih nyumneh iri uwe, shaniarmiguhw hwani mahish aria yuguhw.

Enenyenen Arpesh Sheneken Iri YoweinyiIna

24 Douk shenekesh namudok aria Iruhinnakutishukuk shawish um enenyenenyoweinyi ina abom douk eshesh mishishshakitakumen iri shani kupaishi shenenemum yoweihi abraenyih aih um esheshiruhyegeshiweruh. 25 Eshesh shakri uwokum anudok Iruhin ananin adurin atinbaraen aria shatanam um shemnek rohwinbaraen shagipeshen. Madae shenek

Page 290: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 1:26 287 ROM 2:5lotu um Iruhin douk nenek enesheneshiri uwe, o shuneman mour anan uwe,uwok. Eshesh wata shakutunaguk ariashatanam shenek lotu um eshudok doukanan kanak nakwarmesh iri, aria sheneklotu um eshudok atish. Iruhin anan douknanodukem um anan kanak um apakarpesh mutuk ananin nyeigur nyukih ihihnyumneh. Adur atin.

26 Shenekesh namudok aria Iruhinnakutishukuk shawish um yoweihi abomabraenyih aih. Esheshiyu armago shop-unek wakutukuk yopihi aih um wuniowowim rahaem sheshuh um aria wanikupaiwari armago wananem yoweihi aih.27 Armam shopunek henekesh namudokatin. Hakutukuk yopihi aih um huniamamiyu irorihiyeu sheshuh um ariaamam mishish shakitak um huni kupaimihunenem yoweihi aih. Henekesh namudokaria harao yoweinyi poe douk nyenekwosik um amam kanak um enyudokheneken iri yoweinyi ina. 28 Eshesh doukshakri uwok um urkwip porum Iruhinabom um. Namudok aria nakutishukukshakonuguk agabus abom, shorshorum shagipesh esheship yoweipi urkwiparia shenek enenyenen yoweinyi abom.Shenek ehudok aih douk madae yopihium arpesh shunekeh iri uwe. 29 Esheshdouk shapeum shenek ihishmori yoweishiinahos. Shenek yoweihi abom, shakrieneshenesh eshudok esheshish atish,shatrishuk yoweisi nabes kupaishi, sheneknyigiya um kupaishiyesh eshudok enesh-enesh, shabo kupaishi shagok, sharpakshanitok, shagiyagim kupaishi shanarukeneneshenesh eshudok meyoh, urkwipmadae pur punak yopip aria shenekumeshyoweishi inahos kupaishi, shanumogeshum kupaishi, 30 sheneyagwreh-umeshyoweinyi rohwin baraen um kupaishi ariashunekesh shurao yoweishi nyeiguhw,shenek horim horik um Iruhin, shanakri-pam um shabo mishish shariguk shatukesheshish nyeiguhw shato, shape urkwipporum sabaihi yeh um shunek yoweinyiina um, madae shemnek amakenyishesheshin baraen. 31 Madae shudukemeshum meihi aih yoweihi aria meihi yopihiaih uwe, uwok. Madae shunek eshudokdouk shenek promis adurinyi atin baraenum shakri shunekesh iri uwe. Esheshipurkwip madae pukri kupaishi o shukri

gihaumesh atin uwe, uwok. 32 Esheshdouk shadukemen enyudok Iruhin ananinyopinyi lo. Enyen douk nyakri, “Arpeshshugim ahudok iri ta shugok.” Ariashapeum shenek yoweinyi ina atin. Ariadouk madae shunek enyudok yoweinyiatin uwe, uwok. Eshesh shopunek shapeshanadudareh um arpesh douk shapeumshenek enyudok atin yoweinyi ina iri.

2Kwot Kweipon Iruhin Nunekatum Nunek

Kwot Um Ihish Arpesh Iri Douk Yoputi Abom1 Enyudok iganigadae yenyem iri baraen

douk adurin atin. Namudok aria ipakmeipari douk ta padukemesh baraenkupaishi pakri eshesh shenek yoweinyiina iri, eik yakana ikrip ipak atin atin.Ipak madae wosik um ta punabeshukum yoweishi inahos ipak penekesh iriuwe, uwok meyoh. Ipak mnek! Ipak tapaduk baraen um kupaishi pakri esheshshenek yoweishi inahos. Namudok doukipak panadukum baraen nyatanamori umipak kanak. Um maresh? Ipak doukpadukemesh baraen kupaishi iri, ipakdouk shopunek ta penek enyudokmoriatin. 2 Apak douk madukemesh. Iruhinta nenek yopihi aih um nenemesh kwotogeshudok arpesh shagipesh ehudokmori iri.3Aria ipak ta padukemesh baraen kupaishiiri, ipak shopunek ta penek enyudokmoriatin. Namudok aria ipak pakri wosik tapuruwok punak punabeshukuk aria Iruhinta mare nunemep kwotog uwe, uwok?Namudok ta uwok meyoh. 4 Ipak doukpatruh aria patik ahudok Iruhin ananinyopihi aih? Anan douk nape noborubukepum roubi nyutob aria madae nubeimepyoweinyi ina arigas uwe, uwok. Ipak taurkwip porumen o uwok, ehudok Iruhinananih yopihi aih? Anan douk napenoborubukep um roubi nyutob um nakripukeshuk agabus yoweishi inahos ariaputanamori pukon aparuh anan. 5 Ariauwok. Ipakigos baragos seshuk abomaria madae punogugur abom pukri umpukeshuk agabus yoweishi inahos uwe,uwok. Penekesh namudok aria ipakmeyoh pape panasonuki enesh yoweishiinahos shape shatowep shatogur dedebeshatish. Pape penekesh namudok arigaha

Page 291: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 2:6 288 ROM 2:22ahudok nyumnah douk Iruhin ta nugipeshadurih atih aih ba nyibur juwehosiburum aria nunemesh debeigwi kwotog ihisharpesh ahi iri hutogrum, anan douk tanukep ipakin yoweinyi poe. 6 Ahudoknyumnah hutogrum, anan ta nuwanameshpoe ihishmorim arpesh kabi douk esheshkanak shenekeh iri aih um eshesh kanak.7 Eshudok arpesh douk shapeum shenekyopinyi shaurim yah um Iruhin nutuk es-heshish nyeiguhw shuto aria nutaurumeshshupe wosik ihih nyumneh iri, esheshIruhin ta nutaurumesh aria shupe wosikatin ihih nyumneh. 8 Aria enesh arpeshdouk urkwip porum eshesh atish ariashakenyuk agabus enyudok Iruhin ananinadurin baraen nyapeik aria shagipeshyoweinyi ina. Eshudokmori arpesh, Iruhinta nyibur juwehosibur meyoh abom aria tanuwanamesh yoweinyi atin poe. 9 Ihishshenek yoweinyi iri arpesh ta shupeyowesh abom aria shurao debeinyi amaennyuni debeiri eriger. Ta nyurik nyutogurum eshesh Juda aria eshesh madae Juda iriuwe shopunek ta nyutogrumesh. 10 Ariaihishmorim arpesh shenek yopishi iri,Iruhin ta nenekeshumesh namudok. Tawata nuraesh nuhwaresh yopishi arpesharia nutuk esheshish nyeiguhw shuto ariaaparuh hur wosik shupe wosik atin. Tanurik nenekesh um eshesh Juda shurik ariakupaishi shopunek ta namudok atin. 11Ummaresh, Iruhin douk madae nutik agundoknyeiguhw shato um o nyeiguhw wokeshum aria douk nunek skelumesh uwe, uwok.Nagipesh atuh yopihi adurih aih meyoharia nenek skelumesh.

12 Ihish arpesh douk madae shudukemenyudok lo seiwok Iruhin nakoguk Mosesenyi aria shenek yoweinyi iri, Iruhin tamare nugipesh enyudok lo aria nunekskelumesh. Aria eshesh ta shunakshuwishuk atin. Aria ihishmorim Judadouk wosik shadukemesh um enyudoklo aria shenek yoweinyi iri, Iruhin tanugipesh enyudok lo atin aria nunemeshdebeiti kwot. 13 Arpesh douk shemnekenmeyoh enyudok lo iri, Iruhin douk madaenutrish aria nuhwaresh yopishi uwe,uwok. Aria eshudok shagipesh lo iriatish douk nahwaresh yopishi arpesh.14Eshesh kupaishi douk esheshmadae Judairi uwe, eshesh douk madae shudukem

enyudok lo uwe, uwok. Adur, esheshmadae shudukemen uwe, aria abudoknyutob eshesh urkwip porum shunekeneh yopihi aih kabi lo nyakrium, ariaagundok shadukemesh um enyudok lonubokadae nyor esheshigos baragos. 15Ummaresh? Ehudok shenekeh iri aih doukhowereh enyudok lo abom um nyakrienyi baraen douk adur Iruhin nenyemjurug numun esheshiruh aparuh. Ariaeshesh douk wata urkwip porumen ariashadukemesh abom um anob nyutob doukshenek yopihi aih aria anob nyutob shenekyoweihi aih. 16 Iruhin ta urkum morumenyudok yarik yakripep-enyi baraen ariata nunek skelum arpesh. Enyudok tanyutogur namudok kabi enyudok Iruhinananin yopinyi baraen eik yakripep-enyinyakrium. Ahudok nunek skelimesh ahinyumnah, anan ta nukrip Jisas Krais umnusuhw kwotog nunek skelum ihipmoripanabeshuk iri arpeship urkwip puniihihmori eneheneh yoweihi aih.

Eshesh Juda Shakri Enyudok Lo Ta WosikNyutaurumesh Um Shutogur Yopishi Arpesh

17Ariamumamum ipakdouk shahwarepJuda iri? Ipak panahwar ipak wosikJuda aria panadudareh pakri ipak doukIruhin ananish arpesh. Aria shopunekpakri enyudok lo douk enyen wosik tanyutaurumepum kwotog aria pagipeshenpakri Iruhin nutrip nuhwarep yopishiarpesh. 18 Ihihmori aih Iruhin nakrium punekeh iri douk wosik padukemeh.Umum maresh, ipak douk penek skul umenyudok ananin lo aria wosik padukemyopihi adurih aih um punekehum. 19 Ipakwosik padukemesh, aria pakri wosik tapiyabigesh yah eshudok nabes seshukeshiri o pupe kabi lait aria piyabig arpeshshape wab iri um eshesh ta shunatrugun.20 Ipak pakri enyudok lo douk baugos abomum ihinyumori saki nyani adurin baraen.Namudok aria pakri ipak wosik ta punekskul um shorshor um yopihi aih iri shunieshudok douk madae gamo shudukemeshiri uwe, uwok. 21 Ipak douk penek skulum kupaishi, aria ipak kanak douk madaepunek skul um ipak kanak uwe, uwok.Ipak douk pakrip kupaishi um mare shuk-wuaruh, aria ipak kanak apa pakwuaruh.22 Ipak apa pakri arpesh mare shunek

Page 292: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 2:23 289 ROM 3:7wehrur um, uwok. Aria ipak kanak apapenek wehrur um. Ogwuhwudok aboriguhshabarguhi douk kupaishi shenekoguhum shunek lotumaguh iri, ipak Juda doukpakri uwokmoguh abom. Aria agwudokurusag shawish shenek lotumaguh um,ipak douk apa pawish pakwuaruh umenesh eshudok. 23 Ipak apa patuk ipakishnyeiguhw shakih pakri ipak wosik paraoIruhin ananin lo padukemen. Aria uwok.Ipak pabrig enyudok lo aria penek Iruhinananin nyeigur nyabuhuk abom. 24 Ipakdouk penekesh kabi da baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyakrium. Nyakri,“Ipak meyoh penek yoweinyi ina aria es-

hesh douk madae Juda iri uwe sha-trip aria douk shabubunim Iruhinananin nyeigur.”

EhudokAihUmAmam JudaHatahYegeshi-weruh Um Ta Mare Hutaurumam Uwe, Uwok

25 Aria douk ipak ta pugipesh enyu-dok lo abom piyaten um, wosik ehudokaih um patah ipakiruh yegeshiweruh umwosik ta hutaurumep. Aria ipak madaepugipeshen piyaten abom um, namudokaria ipak douk patogur kabi da arpeshdouk madae shudukem Iruhin aria madaeshutah yegeshiweruh iri uwe. 26 Ipak urk-wip purum eshesh kupaishi douk madaeshutah esheshiruh yegeshiweruh iri uwe.Aria eshesh ta shunek enenyenen enyu-dok lo nyakriyen iri um, Iruhin douk na-trish nakri eshesh shape ananish adur-ish arpesh shatah yegeshiweruh iri um.27 Eshesh madae Juda iri uwe douk adurmadae shutah esheshiruh yegeshiweruhuwe, uwok. Aria ta eshesh shugipeshenyudok lo um, eshesh ta shunek baraennyuto ipak Juda shiyabigep ipakih penekehiri yoweihi aih. Um maresh, ipak Judadouk patah ipakiruh yegeshiweruh ariabaraen um enyudok lo henyem ipakik bukum ipak padukemen, aria uwok. Ipakpabrigen. 28 Aria eshudok adurishi Judadouk meishi? Adurishi abom Juda doukmadae eshudok arpesh shatah adukiruhum esheshiruh yegeshiweruh meyoh iriuwe, uwok. 29 Eshudok adurishi Judadouk shagipesh enyudok lo abom nu-mun esheship urkwip. Eshesh shagipeshbaugenyum baraen aria ehudok aih doukamu kabi shatah esheshiruh yegeshiweruh

abom um. Enyudok nyetem Buk irilo douk madae nyutaurumesh um gamoshugipeshen wosik uwe, uwok. Iruhinananin mishin meyoh nyenekesh gamoshagipeshen wosik. Eshudokmori arpesh,agundok atapishi arpesh ta mare shutukesheshish nyeiguhw shuto uwe, uwok. TaIruhin atun nutukesh shuto iruhw.

3Yoweihi Aih Douk Ta Mare Henek Uh-

winyum Yopihi Aih1 Namudok aria eshesh Juda douk

shenek uhwinyumaguk esheshmadae Judairi uwe mumam? Aka ehudok aih umshatah esheshiruh yegeshiweruh um doukhenekumesh maresh yopishi eneshenesh?2Adur Iruhin nenekumesh sabaishi yopishieneshenesh. Sagomatinyish douk eshu-dok. Iruhin nekesh ananin baraen esheshJuda um shiyohen. 3Nekeshenyi aria eneshmadae gamo shugipeshenwosik uweuwok.Shenekesh namudok aria ipak ta pukriyenmumam? Shenekesh namudok aria ipakpakri ta Iruhin mare gamo nugipesh enennako Moses enyi adurinyi baraen wosikuwe aka? 4 Adur atin ta uwok. Ihisharpesh apa shenek rohw, aria Iruhin uwok.Anan douk napeumneyagwreh adurin atinbaraen kabi ananik Buk kwakrium. Kwakrinamudok,“Ihish arpesh ta shutik nyak aria shukri

nyakin baraen douk adurin atin.Aria enesh arpesh shunemenkwot obi nyu-

tob, nyak ta nyunek uhwinyumat.”5 Douk atin eik yakri igipesh apak

arpeshim urkum meyoh aria ikri enenbaraen. Aria baraen enyudok. Ariadouk atin apak munek enesh yoweishiinahos um aria arpesh shutrish ba gamoshudukem Iruhin aria shukri anan aduratin yopunari um, namudok aria doukta mukri mumam? Abudok nyutobanan Iruhin ta nyibur juwehosibur umnuwanamap yoweishi inahos um eshudokyoweishi inahos apak monekesh iri um,aria ta mukri anan nenek yoweishi umapak aka, uwok? 6 Adurigom atin tauwok. Aria anan ta mare nupe um nunekadurih atih aih akure, anan ta maregamo nunek skelum ihishmorim agundokatapishi arpesh um kwotog uwe, uwok.7 Aria douk atin enen arpen nyukri, “Eik

Page 293: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 3:8 290 ROM 3:22-23ikitak iyagwreh enen rohwin baraen ariaenyudok nyunek Iruhin ananin adurin atinbaraen nyunowereh nyutogur yopugunumaria eshesh ihishmorim shumneken ariashutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto um,aria namudok douk ta mumam, um tanahwaresh shenek yoweishi inahos iriaria ta wata nuwaname yoweinyi poe?”8 Aria enen kupainyi arpen ta nyunekrohw nyukri, “Yaipo! Apak munek eneshyoweishi inahos um yopihi aih ta hutogur.”Aria apak wosik ta mukri namudok aka,uwok? Adur atin, enesh arpesh doukshenek rohw shenek enenyenen umeik Polshaduk baraen shakri eik yakri namudok.Aria uwok. Arpesh shakri namudok iri,kweipon Iruhin ta adur nuwanameshyoweinyi poe kabi douk eshesh shenekehiyoweihi aih um.

Madae Enen Arpen Nyenek Yopuhi AdurihAih Atuh Iri Uwe, Uwok

9 Eshudok yoweishi douk showeshikihipmorim. Namudok aria um mumam?Apak Juda adur munek uhwinyum me-shagrakuk eshesh madae Juda iri uwe ummunek yopihi aih um aka, uwok? Ariaadur atin namudok ta uwok. 10Kabi baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakrium.Douk nyakri namudok,“Madae enen arpen nyenek yopuhi adurih

aih atuh iri uwe, uwok.Atin arpen meyoh nyenek yopuhi aih iri

douk madae enen uwe.11 Nyadukem yopuhi aih iri arpen douk

shopunek madae enen uwe, uwok.Aria enen arpen nyupe nyunek mour um

nyurim Iruhin uwe, uwok.12 Ihishmorim arpesh douk shatanam

shakonaguk agabus.Aria ihishmorim shatogur yoweishi

arpesh.Madae enen arpen nyunek yopuhi aih uwe,

uwok.Amu wouwokuk abom.13 Esheshin baraen douk kabi anaruh

wonugwegwiruh doukenesh shatarari arpesh shor aria paworu-

ruharia ba yoweiri unar rakihumori.Eshesh douk shapeum shenek rohw um

kupaishi aria esheshin baraen doukwanohwin atin

kabi yowenari marasin nor yoweiguhwiyuguhw-mori.

14 Eshesh douk shapeum sheneyagwrehsabainyi yoweinyi baraen douk apanyanunu kupaishi nyenekesh

madae shupe wosik uwe, uwok.15 Eshesh douk apa shanak arigah atin ba

shabo kupaishi shagok.16 Ihigun agundok douk eshesh shunak

um, eshesh douk apa shenekeshenenyenen eshesh kupaishi

shenekesh sharao debeiri eriger.17 Ehudok aih um shuni kupaishi shupe

atugunshukesh aparuh hur wosik um kupaishi

doukmadae shudukemeh uwe, uwok.18 Eshesh douk madae ta shunogugur um

Iruhin uwe, uwok.”19Namudok aria apakdoukmadukemesh.

Enyudok baraen nyetem lo Iruhin nakogukMoses enyi iri, enyen douk nyakriumeshesh Juda douk shape shakamumenyudok lo iri. Amam henyem um apakihipmorim mutarihen aria mudukemenummare enen arpen ta nyiyagwreh nyukrienyen douk adur nyape yopunyi arpen,aria ta uwok. Aria apak ihipmorim mapeagundok atap iri douk baraen nyapeyapiri kweipon Iruhin ta nunemap kwotog.20Aria ta putik. Ahudok yah um shagipeshlo um Iruhin ta mare nutrish nuhwareshyopishi arpesh uwe, uwok. Enyudok loenyenyin adurin mour douk nyenekapmadukumesh um apak menek yoweishiinahos iri.

Arpen Nyusuhw Krais Ananin BaraenDodog Nyugipeshen Iri Douk Adur NyatogurYopunyi Arpen

21 Aria douk, Iruhin neyabigesh ananihadurih yopihi yah um nuhwar arpeshum yopishi arpesh. Aria adur um bilipatin apak douk maparug ahudok yopuhiyah. Ahudok yah douk madae mugipeshenyudok lo um uwe, uwok. Adur sabainyibaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakriumahudok yopuhi yah. 22-23Ahudokyah douk namudok. Ihishmorim arpeshshusuhw Jisas Krais ananin baraen dodogba shigipeshen iri, Iruhin apa nahwareshyopishi arpesh. Anan nenekesh namudokum ihishmorim agundok atapishi arpesh

Page 294: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 3:24 291 ROM 4:5shopunek ta shenek bilip um Krais atinaria shugim ahudok atuh yah. Umummaresh? Anan nenekesh namudok atinum ihishmorim arpesh. Apak ihipmorimdouk monek yoweishi inahos iri ariaadur atin mapeik rougun um Iruhinaria madae murao ananih yopihi aihuwe, uwok. 24 Anan adur nataurumapak meyoh aria nahwarap um yopishiarpesh. Nahwarap um yopishi arpesh umenyudok mour douk Krais Jisas nenekenum natorup aria nakweshihap mape wosikatin um. Apak madae munekuman eneshyopishi eneshenesh aria nohwarap yopishiarpesh uwe, uwok. Nohwarap yopishiarpesh meyoh um enyudok mour doukJisas Krais neneken iri atin. 25 Iruhinneshopoki Krais Jisas nanaki shan nagokaria ananibor owishibor batourak bakrupihish arpesh. Bakrup eshudok arpesh doukshasuhw anan Krais ananin baraen dodogshagipeshen iri. Namudok aria Iruhinmadae nyibur juwehosibur nukri urkummurum yoweinyi eshesh sheneken iri uwe,uwok. Umum maresh? Anan nakweshi-heshuk um niyabig ananih yopihi adurihaih um nohwarap yopishi arpesh um.Seiwok arigaha douk anan nape meyohmadae nukri um nuwanamesh yoweinyipoe um eshudok eshesh shenekesh iriyoweishi inahos uwe, uwok. 26 Iruhinnenek enyudok um douk niyabigapananih yopihi adurih aih ba matrih.Nenekesh namudok um niyabigap anandouk yopini abom nenek yopihi atih aihiri. Aria shopunek nenekesh namudokba neyabigap um ihishmorim shasuhwJisas ananin baraen dodog shagipeshen iridouk anan apa nahwaresh nakri yopishiarpesh. 27 Namudok aria douk apak yahwakap um mubo mishish mutuk apakkanak apakish nyeiguhw shuto iruhwaria mukri apak douk yopipari abom iri.Umummaresh? Ahudok yah douk heshuk.Ahah douk heshuk um maresh? Apak tamare mugipesh lo aria mutogur yopishiarpesh uwe, uwok. Apak ta monek bilipmeyoh um Jisas aria Iruhin ta nohwarapyopishi arpesh. 28 Umum maresh? Apakmakri namudok. Iruhin madae nuhwararpesh yopishi um agundok shugipesh loum uwe, uwok. Anan douk nahwareshyopishi um agundok shasuhw Krais ananin

baraen dodog aria shagipeshen um. 29Ariapakri mumam? Aria Iruhin ta eshesh Judaesheshin atun aria eshesh madae Juda iriuwe ta uwok aka? Adur atun uwok. Anandouk eshesh madae Juda iri uwe esheshinshopunek. 30 Umum maresh? Iruhinanan douk adur atin meyoh. Ihishmorimarpesh douk shasuhw Krais ananin baraendodog shagipeshen iri, anan apa natrishnahwaresh yopishi arpesh. Eshudok Judashatah yegeshiweruh iri shenek bilipum Krais iri shani eshesh madae shutahyegeshiweruh iri uwe shenek bilip umKrais iri douk nahwaresh yopishi arpesharag atin. 31 Apak monek bilip um Kraisaria Iruhin nahwarap yopishi arpesh. Ariadouk ta enyudok bilip nyenekapmakenyukagabus enyudok lo mare dodogowin uweaka? Adur atin ta uwok. Apak monekbilip um Krais aria ta adur abom munekenyudok lo nyutogur dodogowin.

4Abraham Nasuhw Iruhin Ananin Baraen

Dodog Nagipeshen Aria Iruhin Nahwaran Yop-uni Arman

1 Aria apak ta mukri mumam, umanudok apak Juda apakin yamenen Abra-ham? Anan douk arpen meyoh kabi apakum. Anan nenekmeihi aih aria douk nenekbilip um Krais um? 2 Aria douk adur umanan nunek enen yopunyi mour aria umenyudok ba nutogur yopuni arman akure,namudok aria anan ta wosik ko nunadu-dareh umenyudokmour aria nutuk ananinnyeigur nyuto iruhw. Aria uwok. 3 Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakri na-mudok. “Abraham nasuhw Iruhin ananinbaraen dodog nagipeshen. Namudok ariaIruhin nahwaran um yopuni arman.”

4 Apak douk madukemesh. Arpeshshenek mour iri apa sharao utabor. Ariaabrudok utabor douk madae shutruborum shurabor meyoh kabi sharao enenmugu douk shekesh-umen meyoh um iriuwe, uwok. Abrudok utabor douk shator-ish um shenek mour um. 5 Aria enyu-dok arpen douk madae nyunek mour umnyutogur yopunyi, aria nyusuhw Iruhinananin baraen dodog nyugipeshen meyohiri, anan douk natik enyenyin bilip arianahwaren yopunyi arpen. Anudok Iruhin

Page 295: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 4:6 292 ROM 4:16apa nahwar shenek yoweishi inahos iriarpesh shatogur yopishi arpesh.

6 Seiwok David douk nakriyuk enyudokatin baraen um agundok arpesh shunadu-dareh um. Eshudok arpesh, Iruhin doukmadae nutik enen sheneken iri mour ariakweipon ta nuhwaresh yopishi arpesh uwe,uwok. Anan nahwaresh yopishi arpeshmeyoh. 7 Seiwok Devit douk nakriyuk na-mudok.“Eshudok arpesh douk Iruhinmadae nunasuhw esheshish yoweishi ina-

hos nupe uwearia nakwreyeshuk iri, eshesh wosik ta

shunadudareh.8 Arpesh douk Iruhin ta mare wata urkum

murumesheshin yoweinyi iri, eshesh wosik ta shu-

nadudareh.”9 Devit douk nakriyuk um agundok

arpesh shunadudareh um. Aria douk mu-mam? Aria douk nakri um eshesh Judashatah yegeshiweruh iri atish um shu-nadudareh aka? Namudok uwok. Esheshmadae shutah yegeshiweruh iri uwe shop-unek shanadudareh. Ipak urkwip porumnubo riguk yakriyenyi baraen um apu-dok shup douk petem Iruhin ananik Bukiri. Enyen douk nyakri, “Abraham nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshen.Aria douk Iruhin natik ananin bilip namu-dok aria nahwaran yopuni arman.”

10 Abudok nyutob Iruhin nahwar Abra-ham douk yopuni arman obi nyutob, ananAbraham douk natah ananihw yegeny-ihw aka, watak? Adur, abudok nyutobanan douk wata nutahohw uwe, uwok.Aria Iruhin anan narik nahwaranaguk umyopuni arman. 11 Anan narik nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshenaria yegenyihw nagiguk natahohw. Ariaagundok natah yegenyihw um, douk nata-hohw um nenek kak meyoh. Nenek kakmeyoh um anan urkum murum abudoknyutob anan madae nutah yegenyihw obinyutob uwe, aria Iruhin natik ananin biliparia narik nahwaran yopuni arman. Na-mudok aria Abraham anan douk natogurihishmorim shasuhw Iruhin ananin baraendodog shagipeshen aria anan Iruhin nah-waresh yopishi esheshin yamenen. Es-hesh douk shenek bilip atin iri. Ariamadae shutah yegeshiweruh iri uwe, uwok.

12 Abraham anan douk shopunek napeshatah yegeshiweruh iri esheshin yame-nen. Eshesh douk madae shuhwaranyamenen agundok shatah yegeshiweruhatugun um uwe, uwok. Shopunek shah-waran yamenen mumam, eshesh doukshape numun um shagipesh apakin yame-nen Abraham ananiruh yeriweruh. Umumagundok shasuhw Iruhin ananin baraendodog shagipeshen kabi anan madae nu-tah ananihw yegenyihw uwe aria nariknasuhw Iruhin ananin baraen nagipeshenum.

Iruhin Ananin Adurin Atin Baraen DoukNakriyen Nyanam Ihish Arpesh ShasuhwAnanin Baraen Dodog Shagipeshen Iri

13 Seiwok Iruhin nakripan enen adurinatinyi baraen Abraham. Nakripan umta nukon ihib amnab anan Abrahamnini ananish barheshish douk kweiponshugiguk shutogur iri um shunagremab.Aria putik, Abraham doukmadae nugipeshenyudok lo aria seiwok Iruhin natrunnakripan enyudok ananin adurin atinyibaraen uwe, uwok. Anan douk nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshenaria Iruhin natrun aria nahwaran yopuniarman. Aria douk nenek enyudok ariaIruhin seiwok nakripan enyudok adurinatinyi baraen. 14 Namudok aria taeshudok shagipesh enyudok lo iri atishshunarao eshudok douk Iruhin nakripeshadurin atin baraen um nukepesh iriaria shunagremesh um, aria ehudokaih um pusuhw ananin baraen dodogpugipeshen um ta mare nyutaurumapuwe, uwok. Enyudok Iruhin nakripep-enyi adurin atin baraen shopunek tamare nyutaurumap nyunekumap enenyopinyi uwe, uwok. 15 Umum maresh?Enyudok lo Iruhin nakoguk Moses enyidouk nyeyabigap um Iruhin ta nyiburjuwehosibur aria nuwanamesh yoweinyipoe eshudok arpesh douk shabrig lo iri.Aria ta enyudok lomare enen akure, Iruhintamare nukri arpesh shabrig lo aria shenekyoweishi inahos uwe, uwok. 16 Namudokaria Iruhin nakri nenek yopuhi aih umapak um enyudok adurin atin baraen douknyanamori apak um bilip atin. Anannakri namudok um atun nutaurumeshmeyoh nuraesh shutanamori aria enyudok

Page 296: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 4:17 293 ROM 5:5baraen nyutogur adurin atin um ihishAbraham ananish barheshish. Esheshdouk shagipesh lo iri atish aka, uwok. Es-hesh shenek bilip um Iruhin kabi Abrahamseiwok nenek bilip um Iruhin um, esheshshopunek. Anan douk apak ihipmorimapakin yamenen. 17 Enyudok yakri enyibaraen douk kabi Iruhin ananik Buk kwakrium. Kwakri Iruhin nakrip Abraham nakri,“Eik yeneken nyatogur arpesh douk shapesabairubi warub nahobig iri esheshinyamenen.” Iruhin natik Abrahamum, anandouk adurnape apakin yamenen. Abrahamapa nenek bilip um anudok Iruhin doukapa nohur shagok iri aria shakitak shape.Shopunek anudok Iruhin apa nakri baraenatin aria eneshenesh wata shutograri uwearia douk shatogur arpesh shatrish.

18 Aria abudok seiwokib nyutob, Abra-ham anan douk wata nutrish uwe eshudokdouk Iruhin nakripan um ta nunekeshiri. Aria anan douk adur nasuhw Iruhinananin baraen dodog nagipeshen nakrianan adur ta nunekesh kabi nakripanbaraen um. Abraham nenekesh namudokaria douk “Natogur arpesh douk shapesabairubi warub nahobig iri esheshinyamenen.” Enyudok douk kabi Iruhinnakripan um. Nakripan namudok, nakri,“Nyakish yamehesh ta adur shutogursabaishi.” 19 Abraham rowogin ananishkwarahos hurukatin um shunak shutogur100-poreish aria ananihw yegenyihw doukhwatogur kabi hwagok iri um. Ananikirohukwik Sara shopunek kwape kupik ariaadur rowogik. Anan natik namudok ariauwok. Aria adur nasuhw Iruhin ananinbaraen dodog. 20 Iruhin nakripan ananinadurin atinyi baraen namudok aria ananmadae nukri um nunek biyep urkwip umnukutukuk bilip uwe, uwok. Adur nasuhwIruhin ananin baraen dodog aria enyudokbilip atin nyenekan dodogowin. Aria napenanadudareh natuk Iruhin ananin nyeigurnyato iruhw. 21 Anan adur nadukemeshabom um Iruhin anan dodogowin atunum ta nunek enyudok douk nakripanadurin atinyi baraen um ta nunekeniri. 22 Namudok aria Abraham “NasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshenaria Iruhin nahwaran yopuni arman.”23 Enyudok baraen, “Iruhin nahwaranyopuni arman” um, enyen douk henyem

nyetem Iruhin ananik Buk. Enyen doukmadae hinyem nyukri um Abraham atunuwe, uwok. 24 Aria amam henyemaguknyakrium apak shopunek. Apak doukmonek bilip um Iruhin douk nohuri Jisasapakin Debeini nakitak wonugwehw iri.Namudok aria apak shopunek Iruhinta nuhwarap yopishi arpesh. 25 Iruhinneshopok Jisas aria nanaki nagok. Ummaresh? Apak monek yoweishi inahos.Nagok aria Iruhin ta nonohur nakitaknapeum Iruhin nunek apak nutrup nuh-warap yopishi arpesh.

5Iruhin Nohwarap Yopishi Arpesh

1 Apak douk masuhw Iruhin ananinbaraen dodog magipeshen aria anan na-trup nahwarap yopishi arpesh. Namu-dok aria douk apakin Debeini Jisas Kraisnenekap apakiruh aparuh hor wosik ariamani Iruhin mape atugun. 2 Apak doukmonek bilip um Jisas. Namudok aria ananmeyoh narapari manaki mawish agun-dok Iruhin nataurumap meyoh um. Ariadoukmanadudareh abom. Umummaresh?Apak douk adur madukemesh um kweiponapak ta munak iruhw heven murao de-beishi nyeiguhw aria muni Iruhin mupe.3 Aria apak mare munadudareh um enyu-dok atin uwe, uwok. Abudoknyutob amaennyutogrumap um, apak shopunek man-adudareh. Umum maresh? Amaen douknyatogrumap ummutogur dodogowip ariamiyotu musah enenyenen amaen. 4 Ariaehudok aih um apak dodogowip um miy-otu musah enenyenen nyutogrumap iriamaen um, ehudok aih ta hunekap mu-togur yopishi arpesh aria miyotu dodog.Aria ehudok aih um miyotu dodog um tahunekap adur mudukemesh um Krais tanunaki aria nunekumap yopihi aih. 5Apakdouk mape matrugun um enyudok ariadouk madae mupe mutrugun meyoh uwe,uwok. Umum maresh? Iruhin douknakop ananin Mishin nyapeyap aria ny-ataurumap ba madukemesh um enyudokadur ta nyutogur. Enyudok ananin Mishindouk nyenekap madukemesh um agun-dok Iruhin anan adur urkummanawashamapak um.

Page 297: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 5:6 294 ROM 5:176 Abudok nyutob Iruhin nakriyobi apak

wata dodogowipumariawatamapemonekyoweinyi obi nyutob, Krais nanaki nagok.Nagok umwata nunarao apak douk mokonagbus Iruhin iri aria wata mutanam umanan Iruhin. 7 Adur atin. Apak tamare enen arpen nyukri wosik um nyu-gok ba nyutaurum enen yopunyi arpenuwe, uwok. Aria wosik um ta enen yop-unyi atin arpen adur ta wosik nyukrinyugok um nyutaurum enen adur yop-unyi arpen. 8 Aria wosik um ta Iruhinanan douk adur neyabigap um agundokananurkumadurmunawashamapak abomum niyabigap namudok. Abudok nyutobapak douk wata mape monek yoweinyiatin aria Krais nanaki nagok um apak.9 Nagok aria ananibor owishibor botourakbakrup apak aria Iruhin natrup ba nah-warap um yopishi arpesh. Namudok ariaapak adur madukemesh um Krais ta nu-rap mutanam aria mupe wosik atin. Ariaagundok Iruhinnyibur juwehosibur atuburum yoweinyi apak moneken iri um, ananta mare nenekap murao eriger uwe, uwok.10 Riguk apak douk mape Iruhin ananishhorik horin. Aria ananin Nuganin watananaki nagok um apak, Iruhin wata nah-warap ananish arpesh aria nenekap manianan mape atugun. Krais douk nagokaria wata nakitak nape aria apak adurmadukemesh abom um anan ta wata nu-rap mutanam um adur mupe wosik atin.11 Aria douk madae namudok atin uwe,uwok. Douk apakin Debeini Jisas Kraisdouk shopunek nenekap matogur Iruhinananish arpesh. Anan nenekap namudokaria adur manadudareh um Iruhin.

Adam Nakwarum Gok Aria JisasNakwarum Agundok Mape Wosik Um

12 Apak douk madukemesh. Atun ar-man nenek yoweishi inahos aria ahu-dok yoweihi aih hatogur agundok atap.Ahudok aih hatogur aria hakwaromorigok. Namudok aria gok nyatogurum ihish-morim arpesh. Um maresh? Ihish-morim arpesh shenek yoweishi inahosatish. 13 Lo seiwok Iruhin nakoguk Mosesenyi douk wata nyutogur uwe, aria ehu-dok aih um shenek yoweishi inahos umshatogur shape agundok atap. Aria Iruhinmadae nukop lo uwe uwok aria Iruhin ta

mare urkum murum ihishmori atin atinyoweishi inahos douk arpesh shenekeshiri uwe, uwok. 14 Namudok aria abu-dok nyutob Adam natogur napenyobi ari-gaha banak batogrumori abudok nyutobMoses natogur napenyobi, ihishmorimarpesh douk shagok. Enesh shenekeshiri yoweishi inahos douk madae shubrigIruhin ananin dodogowinyi lo kabi enyu-dok Adam neneken iri um uwe namudok,aria eshesh shopunek shagok.

Namudok aria Adam anan douk natogurkabi enen kak meyoh um anudok armankweipon ta nutogur iri. Umum maresh?Adam nokwarum gok aria Jisas nokwarumagundok mape wosik abom um. 15 Ehudokaih um Iruhin nataurumapmeyoh umhanieshudok Adam nenekesh iri yoweishi in-ahos douk madae hanaki shopunek aragatin uwe, uwok meyoh. Adur, atun ar-man meyoh nenek yoweishi inahos ariasabaishi arpesh namudok shagok. Ariaehudok aih um Iruhin nataurumap meyohumdouk adurhatogur dedebehumanudokatun arman Jisas Krais. Iruhin natau-rumap namudok aria douk apak sabaiparidouk marao Iruhin ananin yopinyi shu-raen meyoh iri mugu. Enyudok shuraenmeyoh iri mugu douk adur nyeshagrakukabom um agundok shagok um. 16 Ariaenyudok Iruhin ananin shuraen meyoh irimugu douk madae nyenekeshumap na-mudok atin kabi enyudok yoweinyi inaAdam neneken iri nyenekeshumap umuwe, uwok. Adam nenek atin yoweinyi inaaria Iruhin nenek kwotumap nakri apakihipmorim ta munak muwishuk. Apakihishmorim arpesh wata monek yoweishiinahos aria Iruhin adur nataurumap nenekgiha abom nakop meyoh ananin yopinyishuraen meyoh iri mugu um agundok arianahwarap yopishi arpesh. 17 Adur atinatun arman madae numnek Iruhin ananinbaraen. Aria anan nenekesh iri yoweishiinahos shakwarumori gok. Aria enyudokgok nyape debenyum ihish arpesh kabidebeimi king-omi hape debeimi um. Ariaehudok aih um Iruhin nenemap giha arianataurumap meyoh abom um douk adurdedebeh atih heshagrakuk enyudok gok.Aria apak adurmadukemesh um apak doukmarao ehudok Iruhin ananih yopihi aihum agundok nataurumap meyoh aria no-

Page 298: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 5:18 295 ROM 6:11hwarap yopishi arpesh um. Aria apak tamupe debeipari ihih nyumneh kabi amamdebeimi king um. Iruhin nataurumap na-mudok um anudok atun arman Jisas Kraisnenekah iri aih atuh.

18 Namudok aria apak madukemesh na-mudok. Atun arman nenek atin yoweinyiina aria apak ihipmorim mape yoweinyipoe aria ta munak muwishuk. Aria watanamudok atin. Atun arman nenek atinyopunyi mour aria Iruhin natik namu-dok aria wata nahwar ihishmorim yopishiarpesh. Aria douk nenekapummupe wosikaria mare mugok uwe, uwok. 19 Atun ar-manmadae numnek Iruhin ananin baraen.Namudok aria sabaishi arpesh shatogurshenek yoweishi inahos atish iri. Arianamudok atin. Atun arman wata na-suhw Iruhin ananin baraen nagipeshen na-mudok aria sabaishi arpesh ta shutoguryopishi arpesh. 20 Enyudok lo nyatogurum ihish arpesh shudukemesh abom ummareh aih douk yopih, aria mareh aihdouk yoweh. Aria enyudok lo nyohurarpesh um shunek yoweishi inahos. Es-hesh shenek sabaishi atish yoweishi in-ahos, aria agundok Iruhin nataurumeshmeyoh um neshagrakuk agundok shenekyoweishi inahos abom um. 21 Riguk es-hudok yoweishi inahos shape dedebeshabom namudok aria shakwarumori gok.Aria um douk namudok atin. EnyudokIruhin nataurumap meyoh um douk ny-atogur nyanawashak debegun aria napedebegun. Anan nenekeshumap namudokaria nahwarap yopishi arpesh um ta mupewosik ihih nyumneh. Anan atun nenekapmatogur namudok um enyudok apakin De-beini Jisas Krais neneken iri mour.

6Apak Douk Mani Krais Magok Atugun

1 Namudok aria apak ta mukri marenbaraen? Aria mukri apak mupe um munekyoweishi inahos namudok atin um Iruhinnupe um nutaurumap meyoh namudokatin, aka? 2 Adur atin ta uwok. Apakdouk kabi magok iri um. Aria ehudok aihshenek yoweishi inahos um douk maku-tuhukuk. Aria namudok ta mumam, umdouk wata mupe munek yoweishi inahosnamudok atin um? Namudok uwok. 3 Ipak

douk padukemesh aka, uwok? Apak ihip-morim douk menek baptaisum agundokmanak matukur Krais Jisas um. Ariashopunek mani anan magok um agundokmanak matukur anan um. 4 Namudokaria agundok apak menek baptaisum doukmani Krais magok shopunek aria Iruhinnaromap atugun. Nenekesh namudok umapak shopunek um ta mugipesh namuhiyopihi aih kabi apakinYakennakwuananindodogowinyi aria debeinyi dodog abom banohuri Krais nakitak um.

ApakDoukTaMuni KraisMupe IhihNyum-neh

5 Apak adur manak matukur Krais ariamani anan magok kabi anan nagok um.Aria namudok atin, apak douk manakmatukur anan aria adur tamuni ananmuk-itak wonugwehw kabi anan seiwok nakitakwonugwehw um. 6 Apak madukemesh.Ahudok harik hapeyapi iri yoweihi aihdouk hani Krais hagokuk rowog kruse umIruhin niyatok enyudok dodog douk nyapenyenek yoweihi aih ba nyapeyap iri. Iruhinnenekesh namudok aria ehudok yoweihiaih um shenek yoweishi inahos um doukmare wata shopunek shuweshikap uwe,uwok. 7Umum maresh? Shagok iri arpeshdouk enyudok dodog um shenek yoweishiinahos um douk wata nyuweshikesh atinuwe, uwok.

8 Apak douk manak matukur Krais ariakabi mani anan magok um. Namudok ariaadur monek bilip mudukemesh um apakshopunek ta wata muni anan mupe wosik.9 Umum maresh? Apak madukemeshadur. Krais nagok aria shopunek nakitakum, anan ta mare wata nugok shopunekuwe, uwok. Gok douk madae dodogowinum wata nyuweshik anan uwe, uwok.10 Anan douk nagok atuh arag aria no-hudok atuh arag nagok um douk nanunuenyudok um shenek yoweishi inahos um.Kweipon ta mare wata nugok shopunekuwe, uwok. Aria douk napeum nape kabiIruhin nakri um, um natuk anan Iruhinananin nyeigur nyato iruhw um. 11 Ariaipak douk namudok atin. Ipak punubourkwip pukri ipak adur pagok aria paboukenyudok dodog um penek yoweishi inahosum shatuhuk. Pakri ipak douk panak pan-toruhw Krais Jisas aria pape kabi Iruhin

Page 299: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 6:12 296 ROM 7:1nakri um. 12 Ipakmare purauri yoweishi in-ahos um shiyoh-umep aruhudok ipakiruhyegeshiweruh douk adur apa hagok hatariri uwe, uwok. Punekesh namudok umkadak yoweishi inahos shenekep um ariapugipeshuk ehudok ipak mishish shaki-takumeh iri yoweihi aih. 13 Aria marewata shopunek purauri yoweishi inahosum tukwaniruh um ipakiruh yegeshiweruhhunamaguk um punek enesh yoweishi in-ahos uwe, uwok. Aria ipak ta pukon ipakkanak um Iruhin aria pupe kabi arpeshdouk shagok iri aria wata shopunek shak-itak shape iri um. Aria ipak shopunekta pukon ihigunum um ipakiruh yegeshi-weruh um Iruhin um nenek mourum-aruh um hugipesh um yopihi aih atih.14 Namudok aria yoweishi inahos marewata shiyohep uwe, uwok. Umum maresh,ipak douk awom ta pupe shakamum lopugipeshen aka, uwok. Umum maresh?Ipak douk pape shakamum agundok Iruhinnataurumap meyoh um.

ApakTaMupeMunekMourUmYopihi AtihAih

15 Douk apak wata mupe shakamumenyudok lo Iruhin nakoguk Moses enyiaria mugipeshen uwe, uwok. Douk mapeshakamum agundok Iruhin nape nenemapgiha aria nataurumap meyoh um. Ariadouk ta mumam? Mape namudok ariata wosik um wata mupe munek yoweishiinahos aka, uwok? Adur atin ta uwok.16 Ipak douk padukemesh. Abudok nyu-tob ta ipak pukon ipak kanak um anandebeini aria pupe shakamum anan pupepunek ananin mour um, namudok ariaipak douk pagipesh ananin baraen kabidouk naweshikep um pape peneman gari-bog um. Aria douk namudok atin. Pakripugipesh yoweihi aih um, ba kweipon ehehta hunekep pugok. Aria pakri pugipeshIruhin ananin baraen um, kweipon ananta nuhwarep yopishi arpesh. 17 Namudokaria apak douk manadudareh um Iruhinum enyudok. Adur, riguk ipak doukpape shakamum yoweishi inahos aria papepenemesh garibog. Aria Iruhin watanataurumep pemnek ananin shakripep-enyi baraen aria adur pakri adurin atin pa-suhwen aria pagipeshen abom. Namudokaria apak douk monek tenkyu um Iruhin

um enyudok. 18 Iruhin nakweshih-epagukum yoweishi inahos pape wosik atin arianenekep pape shakamum anan aria papepagipesh ananih yopihi atih aih. 19 Ipakipurkwip douk wata dodogowip um gamopudukemesh uwe, watak. Namudok ariayakri ikwu apak arpeship urkwip meyoharia ikripep um enyudok baraen. Rigukipak doukpape shakamumyoweishi inahospenemesh garibog aria pakwu anabigiruhum ipakiruh yegeshiweruh penek yoweishiinahos shanabo susih iri shani enesh-enesh yoweishi inahos shopunek. Penekyoweishi namudok aria adur showeshikepdodog meyoh. Aria douk ipak ta pukonipak kanak um Iruhin, pupe shakamumanan aria punek garibog um punek ananihyopihi aih aria adur pupe ananip atip.

20 Riguk abudok nyutob yoweishi inahosshoweshikep dodog pape penemesh gari-bog obi nyutob, ehudok yopihi aih doukmadae huweshikep uwe, uwok. 21 Rigukipak penek yoweihi aih aria douk paraoabraen um ehudoki aih. Aria ipak doukparao maresh yopishi eshudok um eshu-dok riguk penekesh iri yoweishi inahos?Aria uwok. Ehudok aih douk hokwarumgok atin. 22 Aria douk Iruhin nakweshih-epaguk um eshudok yoweishi inahos ariapape wosik atin. Nakweshihep aria ne-pusop pape shakamum anan pape penekananin mour. Aria ta purao yopishi es-hudok namudok. Aria ta adur pupe ana-nip atip punek yopihi aih aria kweipon taadur pupe wosik ihih nyumneh. 23 Umummaresh? Yoweishi inahos ta shekeshshashudok arpesh douk shape shakamumshenekesh iri. Enyudok poe douk shugokatin um. Aria enyudok Iruhin nakopenmeyoh iri yopunyi mugu douk enyudok.Aria ta adur mupe wosik ihih nyumneh.Apak douk monak matoruhw Krais Jisasapakin Debeini aria ta nunekap mupe na-mudok.

7Enyudok Wobren Baraen Um Shanaraum

UmDoukNyakripapUmMugipeshNamuhi Aih1 O eikish ashukenyish owashish, enyu-

dok agundok atapinyi lo douk padukemen.Namudok aria douk enyudok yakri ikripepum baraen douk padukemen wosik abom

Page 300: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 7:2 297 ROM 7:15iri. Arpenwata nyupe obi nyutob, enyudoklo douk dodogowin atin aria nyoweshiken.2Namudok aria onok armatok kwurao ananarman aria anan wata nupe obi nyutob,enyudok lo doukwata nyaweshikesh dodogeshesh biyesh shopunek atin. Aria doukanan nugokuk um, okwok enyudok lo doukmadae nyuweshigok uwe, uwok. Kwapemeyoh atin. 3 Namudok aria douk ok-wokwin wata nupe aria okwok kwunakkwuwaur kupaini um, okwok douk ta shuh-warok kwabrig shanaraum um iri. Ariadouk okwokwin nugokuk um, enyudoklo douk madae nyuweshigok uwe, uwok.Kwape meyoh atin. Namudok aria kwukrikwurao kupaini um, namudok okwok doukmadae kubrig shanaraum uwe, uwok.

4 Namudok aria eikish arpesh, ipakpatukur Krais aria namudok douk pagokpani anan. Namudok aria enyudoklo Iruhin nakoguk Moses enyi doukshopunek madae nyuweshikep uwe, uwok.Douk apak mape anudok arman doukIruhin nonohur nakitak wonugwehw iriananipari. Mape ananip um munekIruhin ananih yopihi atih aih. 5 Ummaresh? Riguk abudok nyutob apak watamape magipesh ehudok harik hapenyapiri yoweihi aih obi nyutob, enyudoklo douk nyohuri eneshenesh yoweishinumun apakiruh yegeshiweruh arianyenekap mape menek yoweishi inahos.Namudok aria ehudok yoweihi aih doukhakwaromori gok. 6 Aria douk enyudoklo douk madae nyuweshikap uwe, uwok.Um mare, apak douk mani Krais magokaria makutukuk ihishmori eshudok doukshoweshikap iri. Aria douk madae mupeum munek mour mugipesh enyudok loseiwok henyemaguk iri nyakrium uwe,uwok. Apakmenek Iruhin ananinmour umahudok ananih namuhi yah douk ananinMishin nyokwarumah iri.

ApakMakri UmMunek Yopishi Inahos AriaYoweishi Inahos Shanunu Apak

7 Aria ta mukri mumam? Mukri enyu-dok lo enyen kanak douk yoweinyi aka,uwok? O adur atin uwok. Aria ta enyu-dok lo mare nyiyabige mareh aih yoweihiakure, eik ta mare idukem yoweishi inahosuwe, uwok. Enyudok lo atin nyeneke ariayadukem yoweishi inahos. Douk namudok.

Lo nyakri, “Nyak mare nyunek nyigiya umkupaishi esheshish eshudok eneshenesh.”Douk lo mare nyukri namudok akure,aria ehudok aih um shene nyigiya um tamare idukemeh uwe, uwok. 8 Enyudoklo nyeyabige yah um yoweishi inahosaria yoweishi inahos shawishi shohur ene-heneh aih um shenek nyigiya numun eik-ihw yegenyihw. Douk enyudok lo uwokakure, yoweishi inahos ta mare dodogow-ish uwe, uwok. 9 Riguk wata idukem enyu-dok lo obi nyutob uwe, eik douk yape ariaenyen madae nye igok uwe, uwok. Ariaarigaha enyudok lo nyatogur nyeyabigeyoweishi inahos aria yoweishi inahos shak-itaki dodogowish atish um 10 eik kanakyadukemesh um yape rougun um Iruhinaria shabo eik yagok. Enyudok lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi, enyen douknakonaguk um nyutaurum apak mupewosik. Aria eik wata yatik um, enyudoklo nyae yagok. 11 Um maresh? Enyu-dok lo meyoh nyeyabigesh yah yoweishiinahos, aria yoweishi inahos shaparugahshagimahi aria shagiyagim eik ba shaeyagok. Um maresh? Eik yape rougunabom um Iruhin. 12 Namudok aria apakdouk madukemesh. Enyudok lo, enyenkanak douk Iruhin ananin atin. Ihinyu-mori baraen douk enyudok lo nyakriyenyi,enyen shopunek Iruhin ananin nyenek holiiri aria yopinyi atin.

13 Aria douk mumam? Aria ta ikri enyu-dok yopinyi lo nyae yagok aka? O aduratin uwok. Yoweishi inahos meyoh shaeyagok. Yoweishi inahos meyoh shakwuenyudok yopinyi lo aria nyae yagok umapak mutik eshudok yoweishi inahos ariamukri o adur atin, eshudok douk yoweishiinahos. Namudok aria enyudok lo nyeyabi-gap yoweishi inahos aria madukemesh umeshesh douk yoweishi abom.

Debeiruhi Wanogwiruh Hakitak Numuni-pam Apak

14 Apak madukemesh. Enyudok lo,enyen douk Iruhin ananin Mishin nyak-warumen. Aria eik douk yoweinyi arpenmeyoh yenek yoweishi inahos iri. Yoweishiinahos showeshike aria sheyohur yapeyagipesh esheship atip urkwip. 15 Ehudokyape yenekeh iri aih doukmadae idukemeh

Page 301: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 7:16 298 ROM 8:7uwe, uwok. Um maresh? Aih yakri uminekeh iri douk madae inekeh atin uwe,uwok. Aria aih yakri uwok um inekeh iri,ehudok apa yenekeh. 16 Eik apa yenekehudok aih douk yakri uwok um inekehiri. Yenekesh namudok aria yadukemeshum enyudok lo enyen douk yopinyi atin.17 Namudok aria eshudok yoweishi ina-hos douk madae eik meyoh inekesh uwe,uwok. Yoweishi inahos shape numun eikiri atish sheneke. 18 Eik douk yape umyagipesh harik hapeyen iri yoweih aih.Aria yadukemesh um numuniwe um eikdouk madae eneh yopihi aih hupeye uwe,uwok. Um maresh? Yabirak yakri um inekyopihi aih yabirak yatik uwok. 19 Yopishiinahos yakri um inekesh iri douk madaeinekesh atish uwe, uwok. Aria yape umyenek yoweishi inahos douk yakri uwokuminekesh iri. 20 Aria douk yape um yenekyoweishi inahos douk yakri wokumesh iri,eshudok douk madae eik meyoh inekeshuwe, uwok. Yoweishi shape numun eik irimeyoh shenekesh.

21 Namudok aria douk yatik ahudokdodogowihi aih hapenye iri um inekyoweishi inahos. Ahudok. Yakri um inekyopuhi obi nyutob, ahudok hapenye iriyoweihi hakitaki hatupokume yah. 22Adur,numun eikim urkum douk yanadudarehum Iruhin ananin lo yakri igipeshen.23 Aria wata yatik kupainyi dodogowinyilo nyenek mour nyape numun um eikum inek yoweishi inahos. Enyudokdodogowinyi lo apa nyani enyudok Iruhinananin lo douk eik urkum makriyen irinyarpok. Aria enyudok dodogowinyi lonyape nyenek mour numun um eik irinyoweshike dodog yape yenek mour umenyen atin. 24 O gihaum eik yape yoweweabom. Omi ta nyutaurume nyukweshiheum ahwudok yegenyihw douk apa hwagokiri? 25 Eik yenek tenkyu abom um Iruhin.Anan meyoh nakri aria Jisas Krais apakinDebeini ta nukweshihe ipe wosik atin.

Aria douk eik yape namudok. Eik kanakyape yagipesh Iruhin ananin lo um doukyagipeshen um eikim urkum atin. Arianumun um eik uwok. Ehudok harik hapeiri atin yoweihi aih hape howeshike dodogaria yape yenek yoweishi inahos atin.

8Krais Nakop Iruhin ananin Mishin Aria

Nyapeyap1 Namudok aria apak armam armago

douk matukur Krais Jisas iri, baraendouk madae enen nyupeyap um kweiponIruhin nunemap baraen aria nuwanamapyoweinyi poe um, uwok. 2 Um maresh?Iruhin ananin Mishin enyenyih dodogow-ihi aih hataurumap aria nyakweshihapum yoweihi aih hani enyudok shagok um.Iruhin ananin Mishin nyenekap mapewosik atin namudok um enyudok Kraisananin mour atin. 3 Enyudok lo seiwokIruhin nakoguk Moses um douk madaedodogowip um nyutaurumap uwe, uwok.Um maresh? Apak madae dodogowipum mugipeshen uwe. Namudok ariaenyudok mour douk lo madae dodogowinum nyuneken iri uwe, Iruhin anan meyohneneken. Neshopoki ananin nuganinnabuhi natogur arpen kabi apak monekyoweishi inahos iri, aria shan nagok nenekofa nator apakish yoweishi inahos. Na-mudok aria Iruhin nenek skelum ehudokharik hapenyap iri yoweih aih nakri esheshdoukyoweishi inahos aria naesh shabuhuk.4 Iruhin nataurumap namudok um doukapak mugipesheh miyateh ehudok yopihiarpeshih aih douk lo nyakrium apakmunekeh iri. Iruhin nanemap enyudokapak douk mare mupe um mugipeshehudok harik hapenyap iri yoweihi aih iriuwe. Anan douk neneken um apak doukmape ummagipesh enyudok Iruhin ananinMishin nyakripapen iri. 5 Eshudok arpeshdouk shapeum shugipesh ehudok harikhapenyesh iri yoweihi aih iri, esheship urk-wip douk porum eshudok shakwarumeshiri yoweishi inahos atish. Aria eshudokarpesh douk shugipesh Iruhin ananinMishin iri, esheship urkwip douk porumIruhin ananin Mishin nyakripesh-enyiatin. 6Eshudok arpesh douk urkwip porumshakri shugipesh sharik shapenyesh iriyoweishi inahos atish iri, eshesh ta shugokshunak shuwishuk. Aria eshudok doukurkwip porum shakri shugipesh Iruhinananin Mishin nyakripesh-enyi atin iri,eshesh ta shupe wosik ihih nyumneharia aparuh hur wosik. 7 Eshudok arpeshdouk urkwip porum shakri shugipesh

Page 302: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 8:8 299 ROM 8:23sharik shapenyesh iri yoweishi inahosatish iri, eshesh douk Iruhin ananishhorik horin. Um maresh? Eshesh doukmadae shugipesh Iruhin ananin lo uwe,uwok. Aria eshesh ta mare dodogowishum shugipeshen uwe, uwok. 8 Eshudokarpesh douk shupe um shugipesh harikhapenyesh iri yoweihi aih atin iri, esheshta mare shugipesh Iruhin ananim urkumaria shunekan nunadudareh uwe, uwok.

9 Ipak douk Iruhin ananin Mishinnyapenyep aria madae pupeum umpugipesh harik hapenyep iri yoweihi aihuwe. Pape um pugipesh enyudok doukIruhin ananin Mishin nyakripepen iri atin.Arpesh douk madae Krais ananin Mishinnyupenyesh iri uwe, eshesh douk madaeananishi uwe, uwok. 10 Ipakiruh yegeshi-weruh douk yoweishi inahos sharuh aria tahugok. Ummaresh? Apakmunek yoweishiinahos. Aria ta Krais nupenyep um,ipakish mishish ta shupe ihih nyumneh.Um maresh, ipak Iruhin douk nahwarepyopishi arpesh. 11 Iruhin douk nohur Kraisnakitaki wonugwehw. Aria douk ananIruhin ananin Mishin nyupenyep um, ariakweipon anan shopunek ta nunek arhudokipakiruh hugok iri yegeshiweruh watadodogowiruh hupe wosik ihih nyumneh.Iruhin ta nukri aria ananin nyapenyep iriMishin ta nyunekep namudok.

Iruhin ananin Mishin Nyenekap MatogurAnanish Batowish

12 Namudok aria eikish ashukenyishowashish, apak douk enen tuwehinnyapenyap um mubeyen. Enyudoktuwehin douk mare mubeyen um enyudokmugipesh ehudok harik hapenyap iriyoweihi aih um uwe, uwok. Apak tamugipesh Iruhin ananin Mishin nyakriyeniri baraen. 13 Aria ipak pupe um pugipeshehudok harik hapenyap iri yoweihi aihum, namudok adur ta pugok. Aria ta ipakpurao dodog um Iruhin ananin Mishinaria pubouguk harik hapenyep iri yoweihiaih hugokum, ipak ta pupe wosik ihihnyumneh.

14 Eshudok arpesh douk Iruhin ananinMishin nyarikumesh um enenyenen iri,eshesh douk Iruhin ananish batowish.15 Um maresh? Ipak douk madae pu-rao enen mishin douk wata nyuweshikep

dodog aria nyenekep punogugur shopunekiri uwe, uwok. Parao enyudok Mishindouk nyenekep patogur Iruhin ananish ba-towish iri. Aria douk enyudok ananinMishin atin nyopuhur aria mahwar Iruhinmakri, “Yain! Yain!” 16 Iruhin ananinMishin meyoh nyanaki nyanatukur apak-ishmishish aria makri apak Iruhin ananishbatowish. 17 Apak douk adur mape Iruhinananishi batowish. Namudok aria kweiponta mugrem eshudok douk Iruhin neshubukshakusumap iri. Ta mugrem eshudok kabiKrais naraesh iri um. Aria douk apakmurao debeiri eriger kabi riguk Krais narariri um, kweipon apak shopunek ta muraodebeishi nyeiguhw aria mupe wosik abomkabi anan um.

Kweipon TaMurao Debeishi NyeiguhwAriaMupe Wosik Iruhw Heven

18 Eik yadukemesh um abudok yop-ubi abom nyutob kweipon ta butogur ummupe wosik um douk yopubi abom be-shagrakuk arudok eriger douk mape mem-nekar iri. 19 Ihishmori eneshenesh Iruhinnenekesh iri eshudok douk shape shatru-gun aria shatrugun abom um abudok nyu-tob Iruhin nuwereh apak ananish batowishnunekap mutogur yopugunum obi nyu-tob. 20 Douk ihishmorim eshudok Iruhinnenekesh iri douk madae shupe wosikuwe aria ta yowesh. Aria douk madaeeshesh meyoh shunekesh namudok uwe,uwok. Iruhin meyoh nagipesh ananimatum urkum aria nenekesh shape namu-dok. Nenekesh shape namudok shape sha-trugun um yopishi eshudok douk adur atinanob nyutob Iruhin ta nunekeshumesh iri.21 Douk ihishmori Iruhin nenekesh iri es-hudok douk shonoweshik shape dodog ariata yowesh. Aria kweipon anah nyumnah,Iruhin ta wata nukweshih eshudok anannenekesh iri. Nukweshihesh aria ta watashutogur yopish abom shupe wosik kabiapak Iruhin ananish batowish mupe wosikatinyum.

22 Apak douk madukemesh. Ihish-mori eneshenesh Iruhin nenekesh iri es-hudok douk shemnek debeiri eriger kabiarmago wonohur kweiguh iri womnegorum. Aria seiwok baugos um douk shapeshoreh yowiyokuk arigaha douk abudoknyutob. 23 Aria douk madae eshudokeneshenesh atish uwe, uwok. Apak douk

Page 303: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 8:24 300 ROM 8:36marao Iruhin ananin Mishin. Enyudokmishin douk nyarik iri yopinyi muraenmeyoh iri mugu Iruhin narik nakopen ariasabaishi yopishi eneshenesh ta shugigukshanaki. Aria apak douk shopunek mem-nek debeiri eriger mareh gani numunapakiruh aparuh. Mape namudok ariamape matrugun um ahudok nyumnahdouk Iruhin ta nutogur nuwereh baraenyopugunum apak douk ananish batow-ish aria nukop namuruhi yegeshiweruhum. 24 Apak makri adur Iruhin ta nutau-rumap namudok. Anan narap matanamorimape wosik. Aria douk mape matru-gun um. Madukemesh um anan adur tanutogur nunekap murao arhudok namu-ruhi yegeshiweruh. Aria enyudok yopinyiapak mape matrugun-umen iri, apak tamupe shokubur mutrugun-umen arigahakweipon ta nyutogur um apak. Ummaresh? Eshudok matrish apakis nabesiri douk wata mupe mutrugun-umesh atinuwe, uwok. 25Aria ta apakmupemutrugunum enesh eshudok douk wata mutrish iriuwe ariamukri adur umeshesh tamuraeshum, apakip urkwip douk por dodogowipum eshudok aria mape matrugun-umesh.

26 Aria douk namudok atin. Iruhinananin Mishin nyutaurum apak arpeshdouk madae dodogowip iri uwe. Apakdouk madae mudukemesh uwe um tamunek beten mumam mumam musorikIruhin um uwe, uwok. Aria ananinMishin meyoh nyereh gani numuninyumnyenekumap beten apak. Enyudok baraenenyen nyakrip Iruhin um nutaurum apakum, apak arpesh douk madae dodogowipum miyagwrehen atin uwe, uwok. 27 AnanIruhin douk natik numun apakiruh aparuhiri aria anan shopunek nadukem ananinMishin enyenyim urkum. Umum maresh?Ananin Mishin douk nyagipesh ananimurkum atin aria nyenek beten um apakananish arpesh.

Iruhin Ananim Urkum ManawashamAbom Apak Ananish Arpesh

28 Ihinyumori enenyenen nyatogurumarpesh douk eshesh urkwip panawashamIruhin iri um, enyudok enyen douk Iruhinneneken nyatogrumesh um nunekeshshupe wosik. Eshudok arpesh doukanan nagipesh ananim atum urkum arianahwaresh shagipesh anan iri. 29 Um

maresh, eshudok arpesh seiwok watasagomatin anan narik nadukemesh iri ariananagraehesh shape sik um shudukemananin nuganin shugipesh ananih aih.Iruhin nenekesh namudok um Krais tanupe esheshin ashuken aria eshudoksabaishi arpesh shupe ananish owashish.30 Eshudok arpesh douk riguk anannagraehesh iri douk shopunek nah-waresh shanakmori anan. Aria eshudoknahwaresh iri arpesh douk nahwareshyopishi arpesh. Namudok aria eshudoknahwaresh yopishi arpesh, anan douknekesh ananih yopihi aih um shupe wosikkabi ananin nuganin napeum shuraodebeishi nyeiguhw.

Iruhin Anan Urkum Manawasham ApakAbom Nenek Giha Aria Ta Mare NukutupugukUwe, Uwok

31 Namudok aria apak ta mukri mumam,um ehudok yopihi aih Iruhin nenekeh-umap iri? Aria Iruhin nutaurum apak um,omi ta wosik dodogowin um nyunek horikhorin um apak? Uwok meyoh. 32 Anandouk madae nusuhuk ananin Nuganin nu-peik uwe, uwok. Anan douk neshopokannanaki aria nagok um apak ihipmorim.Namudok aria adur atin. Kweipon ananta wata nuwanumep-ari ihishmori eshu-dok nukopeshari meyoh. 33 Apak doukIruhin nagraehap iri ta omi nyunek kwo-tumap nyukri apak munek enesh yoweishiinahos? Adur atin ta madae enen uwe.Apak douk Iruhin meyoh natrup aria nah-warap yopishi arpesh. 34 Aria ta ominyukri apak munek yoweishi inahos ariata neshopokap munak muwishuk? Aduratin, ta uwok. Riguk Krais Jisas douknagok aria nakitak nape shopunek. Ariadouk nape enyudok nunak um Iruhin napenenek beten narigan um nutaurumap.35 Namudok aria ta meinyi arpen nyunakinyurapuk um agundok Krais anan urkummanawashamap abom um? Aria enenye-nen o amaen o arpesh shunekap enenye-nen o nyurub bep um o eneshenesh uwokum o enesh yoweishi eshudok shunekapum o shopunek mugok um? Adur atin tauwok. 36 Adur, enyudokmori enyen ta ny-atogrumap kabi Iruhin ananik Buk kwakrium. Kwakri namudok.

Page 304: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 8:37 301 ROM 9:11“Apak mape nyakipari. Namudok aria ihih

nyumneh doukshakri shopunek mugok um atugun.Apak douk shagimap kabi shagipesh um

sipsip douksharaesh shanak um shesh shutahesh iri.”

37 Aria nyeneken enyudokmori amaen.Krais anan urkum manawasham apakabom aria ihih nyumneh nenekapdodogowip abom menek uhwinyumenyudok ihinyumori amaen. 38 Adur,eik douk yadukemesh abom. Ta mareenesh eshudok shurapakuk um enyudokIruhin urkum manawashamap abom um,uwok meyoh. Namudok aria mugok um omupe um, eshesh enselahos o enesheneshshape debeishi shasuhw agudok nahobigiri yoweishi sagabehos o eshudok shatogurdoukib nyutob o kweiponibi o enesheneshdodogowish atishi yoweishi douk madaemutrish iri uwe, 39 o eshudok eneshdodogowishi shape iruhw atap iri o eneshIruhin nenekesh iri, eshudok enesheneshta mare shurapakuk um enyudok ananurkum manawasham apak abom uwe,uwok meyoh. Enyudok anan urkummanawasham apak abom douk Jisas Kraisapakin Debeini neyabigap.

9Pol Apahw Yowehw Abom Um Enesh Israel

Um Eshesh Shakon Agabus Krais1 Douk eik yakri ikripep enen adurin

atinyi baraen. Eik douk Krais ananiwe ariamadae inek rohw uwe, uwok. Eikish urkumapahw shor um yopihi aih aria Iruhinananin Mishin nyeyabige yadukemesh umeikin baraen douk adurin atin. 2 Enyudokbaraen douk namudok. Eikihw apahwdouk yowehw abom aria ihih nyumnehdouk yape yenek giha aria apahw yowehwabom um eikish arpesh eshesh Israel.3 Eikish arpesh eshesh Israel douk shanieik apak atubor owishibor. Aria doukyakri abom um Iruhin wata nuraeshshutanamori. Eik douk yenek urkummeyoh yakri ta anah yah akure, yakri taIruhin nunek eik itogur yowewe iri madaeinek bilip umKrais aria irao esheshik outukinak iwishuk. Yakri eik inak iwishuk ariaeshesh wosik Iruhin nuraesh shupe wosik.4 Eshesh Israel douk Iruhin nanagraeheshiri arpesh. Anan nenekesh shatogur

ananish batowish. Aria douk neyabigeshshatik agundok douk anan narao debeinyinyeigur aria natrugun abom um. Shop-unek nakripesh adurin atinyi dodogowinyibaraen douk nani eshesh shape atugunsheyagwrehen iri. Nekeshi enyudok lo umMoses ananis wis um. Neyabigesh adurihyah um shunek lotuman numun ananitdebeiti urupat um. Sharao baraen doukIruhin nakri enyen adurin atin abom iri.5 Eshesh douk shakitak amudok nyeiguhwhwakiham iri debeimi popehem yamehemamamis awiros. Krais anudok armanIruhin neshopokan nanaki iri, anan douknanaki natogur arpen aria nakitak esheshIsrael. Anan nape debeini um ihishmorieshudok. Anan douk adurin Iruhin abomaria yakri ihih nyumneh apak ta mutukananin nyeigur nyuto iruhw. Adur atin.

Iruhin Nagraeh ArpeshUmAnanimUrkumMeyoh Um.

6 Iruhin ananin baraen douk marenyunak nyushukuk atap meyoh uwe,uwok. Arpesh shakitak Israel iri doukmadae ihishmorim douk adurishi Israeldouk Iruhin nagraehesh iri uwe, uwok.7Namudok aria apak mare mukri, “Esheshdouk Abraham ananibor owishibor ariaihishmorim adur ananish atishi batowish,”uwok. Seiwok Iruhin douknakripAbrahamnamudok, nakri, “Eshudok Aisak ananiborowishibor atishi ta shurao nyakip awiropinnyeigur.” 8 Baugenyum baraen douknyape namudok. Abraham ananishbatowish eshudok ananibor owishibor,eshesh ihishmorim douk madae Iruhinananish batowish uwe, uwok. Arpeshshape Iruhin ananish adurish batowishiri, eshesh douk eshudok um Iruhinnagipesh ananin adurin atinyi baraen arianeshubuki. 9 Umum maresh? Enyudokbaraen douk nyakri namudok. Nyakri,“Abudok yakri obi nyutob butogur aria eikta wata itanamori aria Sara ta kubuki enenarmanin batowin.”

10 Aria douk madae enyudok atin uwe,uwok. Rebeka okwokwim biom nugamimdouk atun yaken Aisak. Anan douk apakinyamenen um apak Juda. 11 Aria Iruhindouk nagipesh ananim atum urkum umagundok nagraeh arpesh um. Anan madaeurkum murum mour aria aih henekeh iriaria kadak nugraeham uwe, uwok. Anannagraeham meyoh. Namudok aria Iso

Page 305: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 9:12 302 ROM 9:27nani Jekop amamik amakek douk madaekwumubuki um hunek yoweishi inahos oyopishi uwe, 12 aria Iruhin nakrip amamikamakek nakri, “Ashuken ta nupe shaka-mum wanin.” Iruhin nakripok namudokum apak mudukem ehudok Iruhin ananihaih. Mudukemesh um agundok nagipeshananim atum urkum aria nagraeh arpeshum. Anan douk madae nurik nutik es-heshih aih aria douk nagraehesh uwe,uwok. 13 Enyudok douk nyatogur kabiananik Buk kwakri um. Kwakri,“Eik urkum manawasham Jekop, aria Iso

uwok.”14 Namudok aria ta mukri mumam? Aria

ta mukri Iruhin nenek yoweihi aih aka?Adur atin uwok. 15Ummaresh? Anan doukseiwok nakrip Moses namudok nakri,“Aria ta ikri gihaumenen arpenmeyoh um,enyen ta inemen giha meyoh.Aria ikri giha abom um enen arpen meyoh

um,eik ta inek gihaumen.”

16 Namudok aria agundok Iruhin na-graeh arpesh um douk madae nutik es-heshin yopinyi mour o nugipesh esheshipurkwip um douk nugraehesh uwe, uwok.Anan nenek gihaumesh meyoh aria na-graehesh.

17 Um maresh? Iruhin ananik Bukkwakri Iruhin nakrip king Fero namu-dok. Nakri, “Eik yeneken nyutogur kingum iyabigesh eikin gobi um ihishmorimarpesh. Iyabigesh umeshesh ta shukripeshum eikin nyeigur ihirub warub agundokatap. Douknamudok aria eik douk yenekennyatogur debeini king aria yenek eshudokyoweishi inahos shatogrumen.”

18 Namudok aria douk madukemesh.Aria ta Iruhin nukri nenek gihaum enenarpen um, anan ta nenek gihaumen.Nukri nuweshik enen enyenyim urkumummare nyusuhw baraen um, anan douk tanigipeshen kabi douk nakrium.

Ehudok Biyeh Aih Um Iruhin JuwehosinNukesh Yoweinyi Poe Enesh Arpesh Aria NenekGihaum Enesh Um

19 Namudok aria douk ipak enen arpenta wata nyukripe nyukri, “Aria nyakri na-mudok um, aria namudok ta natrupummunek yoweishi inahos aria wata no-hwarap yoweipari? Amiapen ta wosiknyigipesh enyenyim urkum aria nyukri

uwokmumam Iruhin?” 20Aria nyak arpen,nyak nyakri nyak meinyi arpen, um watanyakri nyuwanam-uman baraen Iruhinum? “Anap marup anan arman napenenekap iri, apap douk madae putanampukripan pukri, ‘Nyak nyenekesh namu-dok um maresh?’ Uwok.”

21 Arman narok marus iri ta nunak nu-tuki amnab aria nukwu abudok amnabnurok bias marus. Anap ta nenegapdodogowip um nukwup um enen yopiy-opinyi mour abom. Aria anap marup tanenekap mare yopup abom iri um enenmeyohin mour. Aria wosik, enyudok mourdouk neneken adurin.

22 Iruhin shopunek nenek mour namu-dok atin. Anannakri niyabig agundok anannyibur juwehosibur abom, um ihishmorimarpesh wosik shudukem ananin dodog.Aria arpesh douk nenekesh um ta shuraoyoweinyi poe iri douk shenek redi shapeumshutrun. Aria anan douk wata nape natr-ish meyoh roubi nyutob um kweipon arianununish. 23 Anan douk nenekesh namu-dok umnakri niyabig apak ihipmorimanannenek giha iri um apak mutik agundokanan dodogowin atun abomum aria natru-gun um. Nakri niyabig apak arpesh doukseiwok anan narik nenekesh shupe wosikum ta shurao debeishi nyeiguhw aria shunianan shupe wosik iri. 24 Umum maresh?Eshudok anan nahwaresh iri arpesh doukapak. Anap Juda aria anap madae Judairi uwe. 25 Enyudok nyatogur kabi baraenprofet Hosea nenyemaguk iri nyakrium.Iruhin nakri namudok,“Arpesh douk eshesh madae eikish iri uwe,eik ta ihwaresh eikish arpesh.Eshudok eikmadae urkummukriyeshimu-

nawashamesh iri uwe, eik ta wataurkum munawashamesh.”

26 Aria shopunek nakri,“Abrudok atuburwabur douk eik yakripesh

yakri, ‘Ipakmadae eikish arpeshumuwe’,

abrudok atubur wabur kweipon ta wataihwaresh,

‘Nape ihih nyumneh abom iri Iruhin anan-ish batowish.’ ”

27 Profet Aisaia douk urkum morum es-hesh Israel aria nakriyuk debeg namudok.Nakri,

Page 306: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 9:28 303 ROM 10:8“Adur, ta eshesh Israel shutogur sabaishi

abom kabi sabaiti arukwut um, ouwok.

Iruhin ta wata nunarao enesh karowishshutanamori shupe wosik.

28 Umum maresh? Anan ta dodogowinatun nunek sabaigwi kwotog niya-tok aria arigas ihish shape atap iriarpesh

ta nunekesh shurao debeiri eriger abom.”29 Enyudok douk kabi seiwok Aisaianakriyenyuk um. Nakri,“Aria ta dodogowin abom atun Debeini irimare nukutuk enesh apakishi arpesh shu-

peik akure, doukapak ta mutogur kabi arbudok biyorub

warub um,Sodom iri Gomora.”

Eshesh Israel Douk Madae Shusuhw KraisAnanin Baraen Shugipeshen Uwe, Uwok

30 Namudok aria ta mukri mumam?Aria ta mukri namudok. Eshesh madaeJuda iri uwe douk madae shupe umshunek debeinyi mour um shurao agundokIruhin nahwaresh yopishi arpesh umuwe, eshesh douk sharaen. Eshesh doukshasuhw Iruhin ananin baraen dodogshagipeshen meyoh aria anan natrishnahwaresh yopishi arpesh. 31 Aria esheshIsrael uwok. Eshesh douk shape shenekdebeinyi mour um shagipesh lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi um Iruhinnutrish nuhwaresh yopishi arpesh. Ariauwok. Eshesh madae shutogur yopishiarpesh uwe, uwok. 32Um maresh? Esheshdoukmadae shukri um shunek bilipmeyoharia Iruhin nuhwaresh yopishi arpesh uwe,uwok. Eshesh douk shakri shunek debeinyimour abom um shugipesh enyudok lo ariadouk nuhwaresh yopishi arpesh. Esheshmadae shenek bilip um Krais aria esheshdouk shanatutuk amudok shanatutukomiri utom. Namudok aria eshesh douk shatu.33 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk arianyakri wobren baraen um Krais amudokutom iri enyudok. Iruhin nakri,“Mnek! Eik yosop anam utom matao abru-

dok wabur Saion, um arpesh shu-natutukom shutu um.

Yosop onok burbuduk kwataoum kwunekarpesh shunotutukok.

Aria ihish arpesh shunek bilip um anudokarman iri ta

mare shurao abraen uwe, uwok.”

10Eshesh Israel Douk Madae Shurao Iruhin

Ananih Yopihi Aih Uwe, Uwok1 Eikish ashukenyish owashish, numun

um eik douk nakri um Iruhin wata nuraoeshesh Israel shutanamori shupe wosik.Aria ihih nyumneh apa yenek beten yari-gan um enyudok. 2 Eshesh douk yatrishyadukemesh wosik abom. Aria douk yakrienyudok baraen. Yakri eshesh dodogowishatish abom um agundok shagipesh Iruhinananih aih um. Aria eshesh douk madaeshudukemeh wosik aria douk shugipeshehuwe, uwok. 3 Um maresh? Esheshdouk shakri uwok um shudukem ahu-dok yah douk Iruhin natik arpesh nah-waresh yopishi arpesh um. Aria shapesheshakom-ogun um shugipesh anah es-hesh kanak esheshih yah um Iruhin nu-trish nuhwaresh yopishi arpesh um. Na-mudok aria shakri uwok um shupe shaka-mum anan shugipesh ananih yah aria nu-trish nuhwaresh yopishi arpesh, shakriuwok. 4 Apak douk madukemesh. ApakIsrael douk mape magipesh lo arigahaKrais natogur aria menekesh jurug ummugipesh enyudok lo um. Namudok ariaihish arpesh douk shasuhw Krais ananinbaraen dodog shagipeshen iri, Iruhin tanahwaresh yopishi arpesh.

5 Moses douk seiwok nowemaguk enyu-dok baraen um agundok shugipesh loaria Iruhin nutrish nuhwaresh yopishiarpesh um. Nenyemaguk nakri, “Enyu-dok arpen douk nyugipesh ihihmori aihabom douk lo nyakriyeh iri um, enyenta nyupe wosik abom douk aria kweiponshopunek. 6Aria ta baraen douk nyakriumarpesh shunek bilip um Krais meyoh ariaIruhin nuhwaresh yopishi arpesh um douknyakri namudok. Nyakri, “Nyak marenyunobo urkum nyukri, ‘Omi ta nyuto umiruhw heven?’ ” Namudok ta wata nyi-raouri Krais nubuhi. 7 “Shopunek marenyukri, ‘Omi ta nyugrukukum shagok iriesheshig nahobig?’ ”Namudok tawata nyi-raouri Krais nukitaki um agundok nagokum. 8Aria enyudok baraen nyakri, “Baraendouk nyape hurukatin abom um nyak.Nyape nyakit nokwat tani numun nyakimurkum.” Enyudok baraen, enyen doukmasuhwen dodog magipeshen aria apa

Page 307: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 10:9 304 ROM 11:2meyagwreh mape makripeshen iri. Enyendouk enyudok. 9Aria nyak nyuhur nokwatnyukripesh nyukri, “Jisas anan douk De-beini” aria numun nyakim urkum nyunekbilip nyukri Iruhin adur wata nonohurnakitaki wonugwehw napeum, namudokIruhin ta wata nuraen nyutanamori nyupewosik. 10 Um maresh? Apak urkwippakri adur munek bilip abom um Kraisdouk nagok wata nakitaki aria Iruhin na-trup nohwarap yopishi arpesh. Aria nok-watog apamoguhurmakripeshmakri apakmenek bilip um Krais. Douk namudokaria Iruhin wata narap matanamori mapewosik. 11 Enyudok douk kabi Iruhin ananikBuk kwakri um. Kwakri, “Arpesh shusuhwananin baraen dodog shugipeshen iri tamare esheshirub nyirub yoweirub, uwok.”12 Um maresh? Enyudok baraen nyakrieshesh Juda shani eshesh madae Juda iriuwe douk atugunish arpesh meyoh abom.Debeini douk anan atun nape Debeini umapak ihishmorim abom. Ihish arpesh doukapa shahwaran um nutaurumesh iri, ananapa nenek blesimesh naraesh shatanamorishape wosik. 13 Umum maresh? Enyudokdouk kabi Iruhin ananik Buk kwakri um.Kwakri, “Ihishmorim arpesh douk shuh-ware Debeini um nutaurumesh iri, anan tawata nuraesh shutanamori shupe wosik.”

14 Aria ta eshesh madae shunekbilipuman um, eshesh ta shuhwaranmumam? O ta madae shumnek ananinbaraen um, eshesh ta shusuhw ananinbaraen dodog shugipeshen mumam? O tamadae enesh shukripesh ananin baraenum, eshesh ta shumneken mumam? Ariauwok. 15 Aria ta Iruhin madae neshopokarpesh shunak shukripesh ananin yopinyibaraen um, eshesh ta shukripeshenmumam? Uwok. Iruhin ananik Buk kwakrinamudok. Kwakri, “Arpesh sharauriyopinyi baraen iri douk shenek yopinyimour abom.”

Eshesh Israel Madae Shugipesh IruhinAnanin Yopinyi Baraen Abom Uwe, Uwok

16 Aria douk madae ihishmorim Is-rael shusuhw enyudok Iruhin ananinyopinyi baraen dodog shugipeshen uwe,uwok. Seiwok profet Aisaia nakriyukenyudok. Nakri, “Debeini, omi nyasuhwenyudok ohwak wakri-enyi baraen dodognyagipeshen? Aria uwok.” 17Namudok aria

douk madukemesh. Apak douk memnekIruhin ananin baraen aria enyudok baraennyopohur masuhwen dodog magipeshen.Enyudok baraen douk memnek esheshshakripesh Krais ananin baraen iri shakri-papen.

18 Aria douk yarig. Aria eshesh madaeshumnek enyudok yopinyi baraen uwe,uwok? Eshesh Israel douk shemneken.Apak douk madukemesh.“Ihishmorim arpesh shape ihirub warub

agundok atap iri douk shemnekenjurug.

Enyudok baraen douk nyanak nyeyatokukihirub warub.”

19 Aria shopunek yakri irig. Aria esheshIsrael madae shudukemen uwe enyudokbaraen? Sagomatin yakri ikripep enyu-dok Iruhin ananin baraen douk Mosesnakriyenyuk iri. Nakri,“Eik ta iraouri enesh meyohish nyeiguhw

wokeshi arpesh douk shorshor umeikin baraen iri.

Ta iraeshi itaurumesh aria ipak ta putiknamudok aria punek nyigiya.

Aria ta juwehosip um yopihi aih ta ineke-humesh iri.”

20 Profet Aisaia douk dodogowin atunnakriyuk enyudok Iruhin ananin baraen.Nakri,“Arpesh douk madae shupe um shurime iri

uwe douk shaparage.Eik douk yanowereh yatogur abom um

arpesh douk madae shisorik eneshum eik iri uwe.”

21 Aria ta eshesh Israel, anan Aisaia douknakriyuk enyudok. Iruhin nakri,“Roubum nyutob eik yape yawauramesh,

yahwaresh aria uwok meyoh.Eshudok arpesh apa shonogogonim eikin

baraen abom aria shenyubukuk.”11

Iruhin Nenek Gihaum Enesh Israel1 Namudok eik douk yakri. Aria Iruhin

douk ta nekeshuk agab abom um ananisharpesh aka? O uwok meyoh! Eik Pol doukshopunek anan um Israel iri. Eik Pol ananum Abraham ananin barhonin. Eik doukyakitak opudok Benjamin ananip debeipiawirop iri. 2 Iruhin madae nukeshuk agabananish arpesh uwe, uwok. Seiwok watasagomatin anan nadukemesh aria nagrae-hesh. Enyudok baraen douk nyakrium

Page 308: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 11:3 305 ROM 11:15Ilaija aria nyetem Iruhin ananik Buk iriaria douk padukemesh. Ilaija nakrip Iruhinnenek kwot um eshesh Israel namudok.Nakri, 3 “Debeini, eshesh shabo nyakimprofet douk apahakripesh nyakin baraen iri hagok, aria

shawor nyakish altahas.Aria douk enyudok eik atuwe yapeik aria

shape shaurime um she igok.”4 Aria Iruhin wata nawanaman marenbaraen Ilaija? Iruhin douk nakripan nakri,“Uwok. Eik yarao sabaishi 7,000-poreish

Israelish arpesh.Aria eshesh douk madae shunek lotu um

anudok rohwin god Bal uwe, uwok.”5 Aria douk namudok atin. Douk eneshkarowishi Israel douk Iruhin nataurumeshmeyoh aria nagraehesh shape ananishiri douk shape. 6 Anan douk madaenutik esheshin yopinyi mour douk arianaraesh uwe, uwok. Iruhin nataurumeshmeyoh aria douk naraesh shape anan-ish arpesh. Aria Iruhin natik esheshinmour meyoh aria douk naraesh akure,aria namudok douk madae nutaurumeshmeyoh abom aria douk naraesh uwe, uwok.7 Namudok aria ta mukri mumam? Eshu-dok douk eshesh Israel dodogowishi atishshape shaurimesh iri douk madae shu-parugesh uwe, uwok. Aria karowish Israelmeyoh douk Iruhin nagraehesh iri atishwosik shaparugesh. Eshudok enesh ku-paishi uwok. Esheshigos baragos sheshukabom. 8 Enyudok douk nyatogur kabiIruhin ananik Buk kwakri um. Kwakri,“Iruhin nenekesh yobus saesh abom aria

shakri uwok um shumnek ananinbaraen. Aria nenekesh nabesmadae sutrugun uwe, arigos madaesumnek uwe.

Shape namudok atin seiwok arigaha douk.”9 Seiwok Devit douk shopunek nakriyukenyudok. Nakri,“Eik yakri abudok nyutob eshesh shupe

shuwok debeiguni worigun obinyutob,

yakri abudok atub nyutob nyunek yoweishiinahos shutogrumesh kabi sheirnyumarub shape dodog um

o kabi mahish shagrukuk nuwagas um.Yakri eshudok yoweishi inahos shuto-

grumesh abom shuwanamesh es-heshih yoweihi aih.

10 Yakri nyunek esheshis nabes sishuk ummare shutrugun.

Aria shopunek yakri nyunekesh shusah es-heshin amaen nyunihesh

shukutom atish shupe namudok ihihnyumnegwih.”

Iruhin Shopunek Nape Narao EsheshMadae Juda Iri Uwe

11 Namudok aria yakri iyorigep shop-unek. Agundok eshesh Juda shatu ummadae shenek bilip um Krais aria doukta shanak shawishuk aka? Adur atinuwok. Eshesh douk madae shenek bilipum Krais aria shakutukuk yah shenekyoweishi inahos. Namudok aria Iruhindouk wata nataurum eshesh madae Judairi uwe wata naraesh shatanamori shapewosik atin. Iruhin nenekesh namudokum nakri eshesh Israel shutrun nutau-rum um eshesh madae Juda iri uwe na-mudok aria shunek nyigiyaumesh aria es-hesh shakana shenek bilip um Krais shop-unek. 12 Eshesh Israel douk shakonagukagabus Iruhin. Douk namudok aria anannataurumesh wosik abom um ihish agun-dok atapishi eshesh madae Juda iri uwenenekumesh yopinyi. Eshesh Israel doukshakutukuk ananih aih. Namudok ariaanan douk narao eshesh madae Juda iriuwe nenekumesh yopinyi abom. Ariakweipon anobnyutob, ihishmorim Israel tashutanamori um Iruhin. Aria abudok nyu-tob, Iruhin ta nunekumesh yopinyi abomum ihishmorim eshesh madae Juda iriuwe nishagrakuk enyudok kabi riguk narikneneken-umesh yopinyi iri um. 13 Doukyakri ikripep enen baraen ipak madae Judairi uwe. Eik douk Iruhin nagraehe uminaki ikripep ananin baraen ipak. Namu-dok aria douk yanadudareh um enyudokyeneken iri mour. 14 Yakri inek enyudokmour namudok um ihur eikish arpesh es-hesh Israel esheshiruh aparuh aria shuneknyigiyaum ipak douk Iruhin nenekumepyopinyi pape wosik iri. Yakri inek enyu-dok um Iruhin wata nutaurum enesh arianunaraesh shutanamori shupe wosik atin.15 Adur, abudok nyutob Iruhin nekeshukagab eshesh Israel obi nyutob, anan doukapa narauri sabaishi agundok atapishiarpesh um ihirub warub shanaki shanianan shape atugun. Namudok aria abudok

Page 309: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 11:16 306 ROM 11:25nyutob Iruhin wata shopunek nukri nuraoeshesh Israel shuwish ananip awirop obinyutob, namudok ta nunekumesh yopinyiabom sabaishi arpesh aria ta shupe kabishagok aria wata shakitak-umori.11:15

16 Kabi douk enyudok wobuwobrenbaraen um. Enyudok. Sagomatinyitbret douk shenekat plaua aria shutehshako Iruhin um, atat douk Iruhin ananit.Namudok aria atudok sabaiti bret shagigukshuteh iri, atat douk shopunek Iruhinananit atut. Shopunek ta shuko Iruhinanaruh rowogiruh nukwaruh ananiruhum, aria nyeiguhwish um douk shopunekananish atish.11:16

17 Iruhin douk natupakuk anabik umnyeiguhw enyudok shawen iri rowogoliv aria nawashenyukuk. Aria natupakinyeigur kupainyi wanarin rowog olivnanaki nadrunen um enyudok shaweniri rowog oliv. Ipak madae Juda iriuwe, ipak douk kabi enyudok wanarinrowog oliv um. Namudok aria doukipak pani enesh Israel douk pape paraoeneshenesh yopishi abom um eshudokdouk shatogurum eshesh Juda iri. Paraeshkabi wanarin rowog oliv nyape nyarao ihatdouk tanaki nukwaruh enyudok shaweniri rowog oliv um. 18 Namudok aria ipakmadae Juda iri uwe mare punagunukukpukri pishagrakuk eshesh enesh Israeldouk shadukem eshudok shanabirak irinyeiguhw uwe, uwok. Pakri punadudarehum, sagomatin ta pur urkum ba iyoh. Ipakdouk atin nyeigur meyoh. Ipak madaeputaurum nukwaruh uwe, uwok. Arhudoknukwaruh apa hataurum ipak dodogowip.19Aria ipakmadae Juda iri uwe atin ta pukrinamudok, pukri, “Iruhin douk natupokeshudok nyeiguhw nawasheshukuk ariawata nadron apak eshesh Israel esheshikoutuk.” 20 O namudok wosik. Esheshdouk madae shunek bilip um Krais uwearia Iruhin douk nadiyeshuk. Aria ipakdouk pasuhw Krais ananin baraen dodogpagipeshen aria douk pape wosik. Ariagamo pudukemesh. Ta mare pukri pubo

mishish aria putuk ipak kanak puto. Ipakta punogugur aria pupe dodogowip umIruhin. 21 Umum maresh? Iruhin doukmadae nukuna wosik um eshesh Judauwe, douk shape kabi eshudok adurishnyeiguhw iri uwe, uwok. Ipak douknamudok atin. Douk ipak mare pumnekbaraen pugipeshen um, anan ta marenukuna wosik um ipak uwe, uwok. 22Doukputik enyudok aria gamo pudukemesh umehudok Iruhin ananih biyeh aih. Ehudokaih um nenek gihaum arpesh um haniehudok enehum juwehosin umaria nekeshyoweinyi poe um. Anan apa juwehosinumarpesh douk shakutukuk ananih aih iri.Aria ipak, ta pugipesh ananin baraen um,anan ta nenek gihaumep. Wokumum,ipak shopunek ta nutupepukuk namudokatin. 23 Aria eshesh Israel douk shadukemeshudok enesh nyeiguhw, aria esheshwata shukri shusuhw Krais ananin baraendodog shugipeshen um, Iruhin ta watanurawi enyudok rowog douk riguk sheirshatak um. Um maresh? Iruhin anandouk dodogowin um nunek enyudok.24 Ipak madae Juda iri uwe douk padukemenyudok wanarin rowog oliv enyenyishnyeiguhw um. Iruhin madae nugipesharpeshih aih11:24aria nukweshrigep-arinunaki nudrunep enyudok enen shaweniri rowog oliv douk madae ipakin abom iriuwe. Namudok aria adur atin. Anan tawata narauri enyudok shawen iri rowogishnyeiguhw aria nanaki nadrunesh esheshkanak esheshin rowog douk riguk shariksheir um.

Iruhin Nenek Gihaum Ihishmorim ArpeshAria Nutaurumesh Meyoh

25 O eikish ashukenyish owashish, eikyakri uwok um ipak pugugakum enyudokseiwok nyanabeshuk iri baraen. Ta ipakurkwip pur aria pakri ipak wosik abompadukemesh iri arpesh aria namudok tauwok. Namudok aria douk yakri ikripep-umen. Enyen enyudok. Eshesh eneshIsrael, esheship urkwip douk peshuk abom.Eshesh ta shupe namudok atin arigaha

11:15 11:15 Enesh shakri baraen nyetem nyagiguk um Rom 11:15 iri, shakri baugenyum douk nyakri Iruhin tanunek shagok iri arpesh wata shukitaki. 11:16 11:16 Baugenyum enyudok wobuwobren baraen douk nyakriumbret tani rowog iri nyanak namudok. Seiwokishi Juda eshesh douk Iruhin ananishi arpesh. Aria doukeshi shagigukshatograri iri douk shopunek ananish atish. 11:24 11:24 Arpeshih aih um shatupoki nyeiguhw um anagosyopugosi rowos shanaki shadrunesh agusudok anagos yopugosi rowos um yopipi shuruwep pir.

Page 310: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 11:26 307 ROM 12:2abudok nyutob eshesh madae Juda iri uweshutogur sabaish kabi Iruhin nakri um ariata shutanamori um anan. 26 Eshesh madaeJuda iri uwe shuwishi iyoh, aria Iruhinta wata nutaurum ihishmorim Israel. Tawata nuraesh shutanamori shupe wosikkabi ananik Buk kwakri um. Kwakri,“Arman nunaraesh shutanamori shupe

wosik iri ta nukitaki Saion nunaki.Anan ta nutogur nukweshih eshudok Jekop

ananish popehesh yamehesh doukta shugiguk shutograri.

Nukweshiheshuk um ehudok aih um shapeshubor-bukon um Iruhin ananinbaraen.

27 Aria eik ta ipe ini eshesh mupe atugunmuweshik enyudok adurin abomatin iri baraen kontrak.

Abudok nyutob inekuk ihishumori de-beishi shokwishi shenekesh iriyoweishi inahos.”

28 Namudok aria eshesh Israel doukshekenyuguk agabus Iruhin ananinyopinyi baraen. Namudok aria esheshshatogur Iruhin ananishhorim. Shenekeshnamudok um maresh? Um Iruhin nurauriipak madae Juda iri uwe wata puwishipusuhw enyudok baraen pugipeshen.Aria eshesh Israel, Iruhin douk seiwokananim urkum manawashamesh abom.Umummaresh? Anan douk urkummorumenyudok adurin atinyi baraen kontrakabom seiwok nakrip esheshim yamehem-enyi. 29 Um maresh? Iruhin nakri nahwarenesh arpesh um shugipeshan aria nukrium nunekumesh enesh yopishi eshudokmeyoh um, anan douk wata nukri umnubadig urkum atin uwe, uwok. 30 Seiwokipak madae Juda iri uwe madae pigipeshIruhin ananin baraen. Aria douk esheshIsrael shakenyuk agabus. Namudok ariaIruhin wata nenek gihaum ipak madaeJuda iri uwe aria nataurumep meyoh.31Namudok aria eshesh Israel douk namu-dok atin. Iruhin nenek gihaum ipak madaeJuda iri uwe nataurumep meyoh namudokaria eshesh Israel douk shakenyuk agabusabom ananin baraen. Shenekesh namudokum maresh? Um anan ta wata nenekgihaumesh nutaurumesh meyoh. 32 Iruhindouk noweshik ihish arpesh shape shakonagabus anan. Nenekeshumesh namudokum wata nakri nunek gihaumesh meyoheshesh ihishmorim.

33 O yaipo! Iruhin anan douknadukemesh abom iri. Ananim urkumdouk dedebem abom atin! Anan nadukemeneshenesh aria urkum morum apakarpesh nenek gihaumap nutaurumapmeyoh. Apak arpesh douk madaemudukem baugenyum um ananim urkummuni ananih aih uwe, uwok. 34 Enyudokdouk kabi Iruhin ananik Buk kwakri um.Kwakri,“Omi nyadukem Debeini ananim urkum?

O omi nyakon enen baraen umnudukemesh? Uwok meyoh.”

35 “Omi nyarik nyakon enesh eshudokum anan ta wata nubeyeshumen?Uwok.”

36 Anan kanak abom baugos um ihishmorieshudok eneshenesh. Anan douk nagremihishmori abom eshudok aria neyoheshshape wosik atin. Anan nenek ihishmorieshudok shatogur eneshenesh shapeumshutuk ananin nyeigur nyuto. Eik yakriapak ihishmorim ta mutuk ananin nyeigurnyuto iruhw ihih nyumneh. Adur atin.

12Apak Ta Mukon Apak Kanak Um Iruhin

Kabi Enen Ofa Shoko Anan Um1 Eikish ashukenyish owashish, enyudok

sabainyi rigukinyi baraen yenek opudokshup iri douk adurin atin. Namudok ariadouk dodogoiwe um yakri ikripep enyu-dok baraen. Iruhin nenek gihaumap arianataurumap meyoh atin. Namudok ariaeik yakri ipak ta pukon ipak kanak abomum Iruhin kabi shakon enen ofa um. Ipakdouk patogur namushi arpesh aria pukonipak kanak abom um Iruhin pupe wosikatin aria pupe ananishi atish. Penekeshnamudok um ta pugipesh anan nakriyehiaih. Punek enyudok aria namudok doukadur abom um penek lotu um Iruhin aduratin. 2 Aria ipak mare wata pupe pura-haen kabi agundok atapishi arpesh shapesharahaen um uwe, uwok. Ipak ta pukriwosik um Iruhin nunek ipakip urkwipputogur namipi. Namudok aria ipak tadodogowip abom um pudukemesh wosikum ehudok Iruhin nakriyehi aih. Ehudokaih douk yopiyopihi abom, adur atin ariaanan mishin nyakitak-umeh abom iri.

Page 311: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 12:3 308 ROM 12:19Apak Ta Mugipesh Apakin Presen Iruhin

Nokopen Iri Aria Munek Ananin Mour3 Iruhin nataurume meyoh aria douk

yakri ikrip ipak ihipmorim. Ipak padukemipakih aih iri apa hanak hatogur heyotumumam, aria ipakmarewata punabuk urk-wip pukri ipak debeipi abom peshagrakukkupaishi uwe, uwok. Iruhin nataurumeppasuhw ananin baraen dodog pagipeshenpanak patogur peyotu mumam, aria ipakipurkwip ta pur wosik atin aria pukri ipakdouk namudok namudok. 4 Apak doukmadukemesh. Apak ihishmorim douk atu-ruh yegeshiweruh. Arhudok yegeshiweruhaturuh douk sabaigunum. Agundok sabai-gunum um douk nenek sisigin mour. 5Ariaapak douk namudok atin. Apak douk ihip-morim, aria matukur Krais aria matogurkabi atuhw yegenyihw um. Namudok ariaapak ihishmorim atin atin douk manadu-dareh. 6 Iruhin nagipesh ananih yopihiaih aria nataurumap meyoh nakop sisiginyopinyi presen. Namudok aria ta Iruhinneken presen enen arpen um nyukripeshananin baraen um, enyen ta nyukripeshenum nyutaurum enyenyin bilip. 7 Ariaenen arpen nyarao presen um nyutaurumkupaishi Iruhin ananish arpesh um, ariaenyen ta nyutaurumesh. Aria enen arpennyarao presen umnyunek skulumkupaishium Iruhin ananin baraen um, enyen tanyunek skulumesh wosik atin. 8 Ariaenen arpen nyarao presen um nyuhur ku-paishium shiyotu dodogowish umbilip um,aria enyen ta nyunek enyudokmour abom.Arpen douk nyarao presen um nyukesheshudok kupaishi iri, enyen douk nyukeshnyuriguk abom. Arpen nyarao presen umnyupe debeinyi um Iruhin ananish arpeshiri, enyen ta mishin nyikitak abom umnyunekesh um nyiyohesh wosik. Arpennyarao presen umnyenek gihaumkupaishiarpesh aria nyutaurumesh iri um, enyenta nyunadudareh abomaria nyutaurumeshwosik atin.

Adurihi Aih Abom Um UrkwipPanawasham Um Kupaishi

9 Agundok ipak urkwip panawashamum, ipak mare pukri punek rohwuwe, uwok. Ipak ta adur urkwippunawashamesh. Aria pukeshukagabus eneshenesh yoweishi inahos aria

punawasham yopinyi dodog. 10 Ipakipurkwip ta punawasham Iruhin abom umananish arpesh aria pukesh aparuh abomkabi ipak atup awirop abom um. Ipakihishmorim atin atin mare putuk ipakishnyeiguhw shuto iruhw uwe, uwok. Ipak taputuk kupaishi esheshish atish nyeiguhwshuto iruhw. 11 Ihih nyumneh ipak tapunek mour dodogowip atip abom umpunek Iruhin ananin Mishin nyupuhurpunek Krais ananin mour. Aria marearigeh hep uwe, uwok. 12 Ipak ta punadu-dareh abom um agundok padukemeshum Krais ta nutanamori ba putrun um.Amaen nyukri nyutogur-umep um, ipak tapiyotu dodogowip atip. Beten ta punekenihih nyumneh. 13 Enesh Iruhin ananisharpesh shukri eneshenesh wokesh umenesh eshudok eneshenesh um, ipak taputaurumesh. Kupaishi arpesh shukrishunaki shutogrumep um, ipak wosikputaurumesh wosik atin.

14 Arpesh shunekep enenyenen um, ariaipak wosik porig Iruhin um nunekumeshyopihi aih. Mare porigan um nununishuwe, uwok. Porigan um nunekumeshyopinyi. 15 Punadudareh um, puni es-hesh punadudareh. Shureh iri, puni es-hesh pureh. 16 Agundok pupeum, ipakdouk pupe atin arpen abom um. Mareurkwip purum pukri ipak pape debeipariabom uwe, uwok. Ipak ta puni nyeiguhwwokeshi purahaen atugun. Mare punekurkum pukri ipak douk padukemesh abomiri uwe, namudok uwok. 17 Enesh shukrishunekumep yoweihi aih um, ipak marewata pubeimesh yoweishi inahos uwe,uwok. Ipak ta punek yopihi aih. Ipakipurkwip ta purum punek ehudok aih doukum ihishmorim arpesh shatrih shakri ehehyopihi iri. 18 Mare pukri urkwip purumwanogwiruhuwe, uwok. Aria ipak ta purimyah um puni ihish arpesh pupe atugunaria aparuh hur wosik atin. 19 Eikisharpesh, ipak kanak mare puwanameshyoweishi inahos douk shenekesh umep iriuwe, uwok. Pukwariheshuk um Iruhin ariakadak ananmeyoh juwehosin umaria doukta nutrish aria nuwanamen-umesh. Ipakpadukemesh. Iruhin ananik Buk, Debeinidouk nakri,“Shawanamesh yoweihi aih um, enyudok

Page 312: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 12:20 309 ROM 13:12eikin mour. Kadak eik meyoh taiwanamesh yoweishi inahos.”

20 Aria namudok.“Ta enesh ipakish horik horin nyurub besh

um, ipak pubiromesh. Abar beshum, pukesh abar shubaroh.

Ipak penekesh namudok aria eshesh taabraen nyesh abom um ehudok es-hesh shenekeh iri aih.”

21 Mare purauri yoweihi aih hunek uh-winyumep uwe, uwok. Ipak ta punekyopihi aih aria pubo yoweihi aih hubuhuk.

13Apak TaMupe ShakamumDebeini Gavman

1 Ihishmorim arpesh ta shupe shaka-mum amudok debeimi gavman. Apakmadukemesh. Madae anan gavman nuto-gur nupe meyoh uwe, uwok. Ihinyumorimgavmanin mour douk Iruhin nakriyen ariadouk nyakitak. Ihin nape iri gavman doukIruhin meyoh nonusap nape. 2 Namudokaria arpesh shubrig baraen um gavmaniri, eshesh douk shabrig Iruhin nenekeniri mour. Aria arpesh shunekesh namu-dok iri ta shurao yoweinyi poe um ahu-dok shenekeh iri yoweihi aih. 3 Debeinigavman douk madae nupeum nunek eshu-dok shenek yopihi aih iri shunogugur uwe,uwok. Anan douk napeum nunek eshudokshenek yoweishi inahos iri shunogugur.Ta ipak mare pukri punogugur gavmanum, aria ipak douk ta punek yopinyi atin.Namudok aria amam ta hutuk ipakishnyeiguhw shuto. 4 Um maresh? Amamgavman douk hasuhw Iruhin ananin mourumhutaurumep pupewosik. Aria ta punekyoweih aih um, ipak wosik ta punogugur.Ipak padukemesh. Amamdouk hasuhwde-beinyi big aria madae huraen meyoh uwe,uwok. Amam douk hasuhw Iruhin ananinmour um hubeimesh yoweinyi poe eshu-dok arpesh shenek yoweishi inahos iri.5 Namudok aria apak ta mupe shakamumgavman. Apak mare mukri amam agundokta hubeimap yoweishi inahos um aria doukmugipesh amaminbaraen, namudokuwok.Apakip urkwip ta pur yopihi aih aria mukriehudok aih douk adurihi. Namudok ariaapak douk mugipesheh.

6 Douk namudok, aria ipak douk penektagis. Um maresh? Debeimi gavman douk

hasuhw Iruhin ananinmour iri. Ihih amamdouk dodogowim atum aria hanape umhasuhw enyudok atin mour um gavman.7 Maresh eshudok douk ipak ta puko gav-man um, ipak ta pukesh. Harao tagis iri,ipak punek tagis pukom. Hagipesh enenye-nen lo harao utabor um gavman iri, ipak tapunek tagis pukom. Meimi debeimi, ipakwosik pupe shakamum amam. Namudokdouk nyeiguhw shato-umam iri, ipak tapukri amam douk yopumi.

Iruhin Nakri Apak TaUrkwip PunawashamKupaishi Arpesh Abom

8 Ipak mare pubuk enen tuwehin nyupeuwe, uwok. Umum maresh? Ta mareta nyutuk enyudok tuwehin. Ipak doukmour nyapenyepum urkwip punawashamkupaishi arpesh aria ipak shopunek. Ummaresh? Arpen urkum manawasham ku-paishi iri douk nyagipesh lo adur atin.9 Enyudok lo douk nyakri, “Mare punekwehrur um. Mare pukwu orugwih. Marepuneknyigiya umkupaishi eshudok enesh-enesh.” Enyudok lo nyani sabainyi enyu-dok enennyape iri lo douk sabainyi nyetemenyudok atin lo. Enyudok. Ipakip urk-wip ta punawasham kupaishi arpesh kabiipak urkwip punawasham ipak kanak um.10 Arpen douk enyenyim urkum man-awasham kupaishi arpesh iri, enyen doukmadae nyunekumesh enesh yoweishi ina-hos uwe, uwok. Namudok aria eshudokarpesh douk urkwip panawasham kupaishiiri, eshesh douk shagipeshen adur atinenyudok lo.

Apak Ta Mupe Yopinyi Poe Abom11 Eik douk yakri ipak punek enyudok

um urkwip punawasham kupaishi. Ummaresh? Douk mapenyobi nyutob doukpadukemob. Nyutob douk batogrumpukutukukyobus aria pikitak. Ummaresh?Seiwok wata sagomatin menek bilip umKrais um, abudok nyutob um Iruhinnutogur nurap mutanam mupe wosikum douk watak roubi. Aria douk banobnyutob banaki hurukatin meyoh. 12 Wabdouk hurukatin um butuh aria hurukatinum nyumnah hakri hutogur. Namudokaria apak mukutukuk ihihmori shenekehweibus iri yoweihi aih. Mukutihukukaria marao sabaihi yopihi aih doukshenekeh nyumnegwih iri. Musuhweh

Page 313: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 13:13 310 ROM 14:12hupenyap aria kabi munek wanohwihwsuruhw hwapenyap um. 13 Apak ta mupemurahaen wosik atin kabi arpesh shapesharahaen nyumnegwih iri um. Apakmaremuwok dodogowibari abar aria munekdehik muwish mutogur, uwok. Maremunek wehrur um. Maremupemunabirakhanabosusih iri eneheneh abraenyihiyoweihi aih. Mare juwehosip murpakmunitok o munek nyigiya um kupaishieshudok eneshenesh, uwok. 14 Aria ipakta parao Debeini Jisas Krais nupe ipakiruhaparuh aria urkwip. Putukur anan umpugipesh ananih atih aih. Ipak doukmare urkwip purum pukri pugipesh harikhapeiri-numunih yoweihi aih, uwok.

14Apak Mare Mupe Munumogesh Enesh

Apakishi Arpesh1 Arpen douk nyasuhw Krais ananin

baraen aria madae nyugipeshen wosikabom iri uwe, enyudok arpen ipak watapuraen nyuwish-umepari. Ipak mare punienyen punogogonim baraen um enehenehaih enyen ta nyunekeh iri uwe, uwok.2 Enen arpen douk dodogowinyi um nya-suhw Krais ananin baraen aria apa nyawokihishmori eshudok eneshenesh. Aria ku-painyi arpen enyenyin bilip douk madaedodogowin uwe, uwok. Namudok ariamahish madae nyishoh uwe. 3 Enen arpenapa nyawok ihishmori eshudok enesh-enesh iri, enyen mare nyupe nyunek ske-lim enyudok enen douk madae nyuwokihishmori eshudok eneshenesh iri uwe,uwok. Namudok atin, enyudok arpenmadae nyuwok ihishmori eshudok iri uwe,enyen mare nyukrip enyudok enen douknyawok ihishmori eshudok iri. Aria marenyukri enyen douk yoweinyi uwe, uwok.Um maresh? Enyudok arpen douk Iruhinshopunek nanaraen iri. 4 Nyak doukmeinyi arpen, um nyukripen enenyenenyoweinyi enyudok arpen douk nyeneku-man mour um kupaini arman iri? Nyaknyukwreny-uguk. Kadak enyenyin debeinimeyoh nukrium enyen nyusuhw ananinmour nyeyotu dodog o madae nyiyotudodog uwe. Aria enyen ta nyiyotu dodog.Um maresh? Ta Debeini meyoh nutauru-men nyiyotu dodog.

5 Enen arpen nyatik anah nyumnahum douk nyakri anah debeihi um shuneklotu um Iruhin heshagrakuk ehudok enehnyumneh. Aria kupainyi nyutrih um,enyen douk nyakri ihihmorim nyumneheheh douk shopunek atih um munek lotuum. Ihish atin atin arpesh ta shudukemesharia wosik, um ihishmori esheship urkwipporamohi iri douk adurihi. 6 Arpen nyukrianah anahaehih nyumnah douk debeihiheshagrakuk ahudok anah nyumnah um,enyen douk urkummorum nyutuk Debeiniananin nyeigur aria douk nyakri namudok.Aria arpen apa nyawok ihishmori eshudokeneshenesh iri, enyen douk urkummorumnyutuk Debeini ananin nyeigur aria douknyashoh. Enyen apa nyenek tenkyu umIruhin aria nyashoh. Aria arpen nyukriuwok um nyuwok enesh eshudok enesh-enesh iri, enyen shopunek urkum mo-rum nyutuk Debeini ananin nyeigur ariadouk nyakri wokumesh. Enyen shopunekapa nyenek tenkyu um Iruhin. 7 Apakdouk madae enen arpen nyupe um enyenkanak atin uwe, uwok. Mugok um shop-unek. Madae enen arpennyugok umenyenkanak atin uwe, uwok. 8 Aria apak mupeum, apak douk mape um Debeini atun.O ta mugok um, namudok douk magokum anan atun. Namudok aria mugokum o mupem, apak douk Debeini ananipatup. 9 Aria douk namudok atin, aria Kraisdouk nagok aria wata shopunek nakitaknape. Nakitak napeum nupe Debeini umshagok iri shani eshudok douk wata shapeiri. 10 Aria nyak nyape nyanomogesh enenipak kanak um maresh? Nyakri enyendouk nyenek yoweishi inahos um? Ipakpadukemesh. Kweipon apak ihishmorimta miyotum Iruhin ananit kwot iri atup.11 Apak ta munekesh kabi Iruhin ananikBuk kwakri um. Kwakri namudok.“Debeini nakri, ‘Adur atin yakri. Kweipon

ihishmorim arpesh ta shunakishubuh shuduk ohrubus ariashunek

lotu um eik. Ihishmorim ta shuhur nok-watog shuhwar shukri eik doukadurin Iruhin.’ ”

12 Namudok aria apak douk madukemesh.Apak ihishmorim atin atin ta mukripIruhin um baugehum ihihmori apakmenekeh iri aih.

Page 314: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 14:13 311 ROM 15:3Apak Mare Munek Enesh Inahos Um Apak

Iruhin Ananish Arpesh Aria Nyutu NyunekYoweishi Inahos Uwe, Uwok

13 Namudok aria apak mare wata mupemunumogesh apak atin atin um esheshihaih, uwok. Aria apakip urkwip ta purnamudok. Mare pukri punek eneh aih umhunek enen um ipak Iruhin ananin arpennyutu nyunek yoweishi inahos, uwok.14 Eik douk yatukur Debeini Jisas. Namu-dok aria yadukemen wosik abom enyudokbaraen. Baraen enyudok. Iruhin marenutik enesh shashoh iri eshudok aria nuh-waresh yoweishi uwe, uwok. Aria arpennyutik enesh eshudok aria urkum mu-rum nyukri eshesh douk yowesh um, ariaeshesh douk yowesh abom um enyudokarpen. Namudok aria enyen kanak marenyishoh uwe, uwok. 15 Namudok aria tanyak nyuwok enesh eshudok aria enen umipak Iruhin ananip um nyatrin um nya-wok enesh eshudok aria douk enyenyihwapahw yowehw aria nyatu um, aria nyakdouk nyakutukuk ehudok yopihi aih umurkum manaiwah kupaishi um. Namu-dok aria nyak mare nyunek enen Iruhinananin arpen nyutu um nyak nyashoh irieshudok eneshenesh uwe, uwok. Enyu-dok arpen douk shopunek Krais nagokum wata nuraen um ananin iri. 16 Ariaipak pakri enesh eshudok eneshenesh es-hesh douk yopishi um, aria ipak ta gamopudukemesh. Ta ipakihi aih hunekesh ariakupaishi shukri nyak douk yoweinyi um es-hudok eneshenesh eshesh douk yoweishi.17 Agundok shawok worigun abar um,agagun douk madae baugos um agun-dok arpesh shuwish um agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um uwe,uwok. Aria arpesh shuwish agundok umdouk mugipesh yopihi aih, aparuh hurwosik aria munadudareh um. Ehudok-mori aih douk Iruhin ananin Mishin nyak-warumeh iri. 18 Um maresh? Meinyiarpen nyugipesh ehudok aih aria nyuneku-man mour Krais iri, Iruhin ta nutrin arianunadudareh-umen. Arpesh shopunek tashukri enyen douk yopunyi arpen.

19Namudok aria apak ta dodogowip atupmugipesh ihihmori aih douk apa hatau-rumap atin atin arpesh henekap aparuhhur wosik aria mape wosik um. Shop-unek apak ta mugipesh ihihmori aih douk

apa henek kupaishi Iruhin ananish arpeshshatogur dodogowish um bilip iri. 20 Ipakmare urkwip purum pushoh iri worigunmahish atish aria pununu Iruhin ananinmour uwe, uwok. Adur, ihishmori wori-gun mahish douk mishoh wosik. Ariata ipak puwok enesh eshudok aria enesharpesh shutrip um pawok eshudok ariadouk esheshiruh aparuh yoweruh ba shutuum, ipak douk penek yoweishi inahos na-mudok. 21 Aria ipak apa pawok mahisho wainibar abar o penek kupaishi eshu-dok aria penek kupaishi Iruhin ananisharpesh shatu um, aria wosik ummare watapenekesh namudok uwe, uwok. Namudokdouk wosik.

22 Nyak nyukri urkum mur um enesheshudok eneshenesh um nyukri nyugipeshmarom urkum um, enyudok nyakin mour,nyuni Iruhin. Mare nyukrip enesh. Arpendouk urkum mur um enesh nyushoh irieshudok nyukri eshesh wosik yopishi ariamare urkummur um nyukri enyen nyenekyoweishi inahos um, enyudok arpen wosikta nyunadudareh. 23 Aria arpen nyurbiyep urkwip aria nyuwok enesh eshu-dok eneshenesh um, Iruhin nakri enyu-dok arpen douk baraen nyapenyen. Ummaresh? Enyen nyawok eshudok doukenyen madae nyudukemesh abom umIruhin nakri wosik o uwok um enyen ny-ishoh iri. Ihishmori eshudok douk arpeshmadae gamo shudukem Iruhin ananimurkum aria shunekesh iri, eshudok doukshenek yoweishi inahos.

15Apak Ta Mugipesh Krais Ananim Urkum

Aria Mutaurum Kupaishi1 Apak anap douk dodogowip um

munek bilip um Krais iri, apak doukmour nyapeyapum mutaurum eshudokwata dodogowish um bilip iri uwe ariamusah esheshin amaen um agundokshawok worigun um aria apak mareurkummugipesh apakim atum uwe, uwok.2 Apak ihishmorim atin atin ta mutaurumeshudok douk shape hurukatin um apakiri. Mutaurumesh um shupe wosik ariashusuhw Krais ananin baraen dodog abomaria shugipeshen. 3 Apak madukemesh.Krais anan shopunek douk nakri uwok

Page 315: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 15:4 312 ROM 15:16

um nugipesh ananim atum urkum uwe,uwok. Anan douk nagipesh enyudok kabiIruhin ananik Buk kwakri um. Kwakri,“Krais nakrip Iruhin um enyudok baraendouk shoruk nubut shenek enenyenenum, enyudok baraen douk nyanaki nyatoeik shopunek.” 4 Ihinyumori baraenseiwok henyem Iruhin ananik Buk iri doukhenyemaguk um apak mutrin aria muraosaki. Henyemaguk um abudok nyutobamaen nyutogrumap-obi nyutob, apak tamiyotu dodogowip um bilip. Murao Iruhinananin baraen aria nyunekap mutogurdodogowip atup aria madukemesh abomum Krais ta wata nutanamori mutrun um.

5 Apak apa morao dodog um Iruhinatun. Anan atun apa nenekap meyotudodogowip um bilip. Aria eik yakri ananwosik ta nataurum ipak um pugipesh Kraisananih aih aria pupe atugun aparuh hurwosik atin. 6 Yakri punekesh namudok umipak sabaishi ta pupe atin arpen meyohpupe putuk Iruhin, apakini Debeini JisasKrais ananin Yakenin nyeigur nyuto iruhw.

Krais Nagok Um Eshesh Juda Shani EsheshMadae Juda Iri Uwe Shopunek

7 Ipak ihipmorim ta purao kupaishishuwish-umepari kabi Krais nanarao ipakum. Arpesh ta shutrip punekesh namudokaria ta shutuk Iruhin ananin nyeigur nyutoiruhw. 8 Eik yakripep um Krais douknanaki natogur anan nataurumesh ummour iri um agundok nutaurum esheshJuda um. Anan nenek enyudok neyabigeshum Iruhin nagipesh abom ihinyumorimananin baraen neneken nyatogur adurinatin. Krais nenek enyudok um Iruhinananin adurin atinyi baraen seiwoknakripuk eshesh Juda esheshim yamehemumnyutogur adurin atin. 9Krais shopuneknataurum eshesh Juda namudok um nakrieshesh madae Juda iri uwe shutik enyudokaria shutuk Iruhin ananin nyeigur nyutoiruhw. Shutuken um agundok anan apanenek gihaum arpesh um. Krais nenekenyudok kabi Iruhin ananik Buk kwakrium. Kwakri,“Namudok aria eik ta inak ini eshesh

madae Juda iri uwe mupe ariaini eshesh mutuk nyakin nyeigurnyuto iruhw.

Aria ta iyarub aweruh ituk nyakin nyeigurnyuto iruhw.”

10 Shopunek Iruhin ananik Buk doukkwakri,“Ipak madae Juda iri uwe, ipak wosik

ta puni Iruhin ananish arpeshpunadudareh.”

11 Aria shopunek kwakri,“Ihipmorim ipak madae Juda iri uwe,

ipak putuk Debeini ananin nyeigurnyuto iruhw.

Ipak ihipmorim ta piyarub aweruh putukananin nyeigur nyuto iruhw.”

12 Aisaia shopunek nakri,“Anan arman ta nukitak Jesi ananip awirop.Anan ta nukitak nupe debeini king um

ihishmorim arpesh douk esheshmadae Juda iri uwe.

Aria eshesh ta shudukemesh um anan tanutogur nunekumesh yopihi aih.”

13 Eik douk Pol yakrip ipak um Iruhinanan douk baugos um agundok apakmadukemesh abom um Krais ta nutogurnunekumep yopinyi um. Ipak doukpape pasuhw enyudok Iruhin ananinbaraen dodog. Namudok aria eik yakrianan wosik nunekep punadudareh abomaria ipakish mishish shur wosik. Yakrinunekeshumep namudok. Ananin Mishindodogowin atin nyunekep punadudarehabom. Yakri punadudareh um agundokipak padukemesh abom um Krais tanutogur nunekumep yopinyi um.

Pol Nanadudareh Um Anan Neneken IriIruhin Ananin Mour

14 Ipak eikish ashukenyish owashish, eikyadukemesh abom um ipak kanak adurpenek yopihi atih abom iri. Shopunekipak parao ihinyumori yopinyi saki abomaria panodukemumpanagapesh um Iruhinananih aih. 15 Enen baraen yenyemuk umapudok shup iri douk dodogowinyi aria eikmadae inogugur uwe. Yenyemagu yakriihur ipakish urkum apahwumpugipeshen.Um maresh? Eik douk Iruhin nutau-rume meyoh 16 aria neneke um inek KraisJisas ananin mour. Neneke um inak itau-rum kupaishi douk eshesh madae Juda iriuwe. Eik douk yenek mour kabi ananpris um yakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen. Yenekesh namudok um esheshshunakumori Iruhin aria ananin Mishinnyunekesh shupe yopish shupe ananish

Page 316: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 15:17 313 ROM 15:31atish. Yenekesh namudok aria Iruhin tanutrish mishin nyakitak kabi anan mishinnyakitak um enesh yopishi eshudok doukshenek ofa-umesh shako anan iri um.

17 Eik yatukur um Krais Jisas ariayanadudareh um enyudok mour yenekenum Iruhin iri. 18 Eik ta mare ikripeshkupainyi baraen uwe, uwok. Ta ikripeshbaraen um enyudok mour atin doukKrais neyohur yeneken iri. Neyohuryeneken um itaurum eshesh madae Judairi uwe irigumesh um shumnek baraeno shutik aih yenekeh iri aria shugipeshIruhin ananin baraen. 19 Iruhin ananinMishin enyenyin dodog nyenek sabainyiIruhin atun neneken iri mour. Ariashopunek enyenyin dodog nyataurumeyenek enenyenen Iruhin atun neneken irimour. Namudok aria yarik yakitak ummour Jerusalem yape yakripesh enyudokyopinyi baraen um Jisas Krais arigahayanak yatogur agudok shokugi nahobignyeigurig um Ilirikum. Yakripeshen ariaihishmorim arpesh shemnek. 20 Rigukarigaha douk, eik douk urkummakri abomum yakri inak ikripesh Iruhin ananinyopinyi baraen. Yakri inak ikripeshenagundok douk wata shumnek um Kraisananin nyeigur um uwe. Agundok kupaimihanak hakripesh shemneken um doukyakri uwok um wata inak ikripesh Iruhinananin baraen uwe, uwok. Yakri uwok umkupaimi hurumaguk uroruh aria eik kadakinak iwem urupat, namudok yakri uwok.21 Yakri inek mour kabi Iruhin ananik Bukkwakrium. Kwakri namudok,“Eshudok arpesh douk wata enesh

shukripeshbaraenumanan iri uwe,eshesh ta shutrun.

Aria eshesh douk madae shumnek baraenum anan iri uwe, eshesh tashudukemen.”

Pol Nakri Nunak Nutik Iruhin AnanishArpesh ShapeRom IriUm JurugAriaNunakUmNahobig Spen

22 Sabaihi nyumneh yakri inaku itrip,aria enyudok mour um yakripesh Iruhinananin baraen um nyatape um yah ariamadae inaku uwe. 23 Aria douk enyudokmour douk yape yeneken agudok shokuginahobig iri douk yeneken yeyaten. Aria eikdouk sabaishi kwarahos yape yabirak umyakri inaku itripum, yabirak yatik uwok.

24 Aria douk adur yakrium ta itripum atu-gun. Yakri inaku itrip ini ipak mupe mu-nadudareh anob nyutob. Ini ipak mupejurug, douk putaurume um eshudok umyah aria kadak inak um agudok nahobigSpen. 25 Aria douk abudok nyutob ta inakum Jerusalem. Iraomesh utabor esheshIruhin ananish arpesh shape Jerusalem iri.26 Um maresh? Iruhin ananish arpeshshape Masedonia iri shani eshudok shapeAkaia iri douk shabo baraen aria shakriwosik um shutorum utabor aria shuraborbunak um Jerusalem. Aria eshesh ta shara-bor aria shisiyabor um eshudok Iruhinananish arpesh douk eneshenesh wokeshum eshudok iri. 27 Enyudok douk esheshmeyoh mishish shakitak aria sheneken.Adur, eshesh douk mour nyapenyesh umshutaurum Iruhin ananish arpesh shapeJerusalem iri. Um maresh? EsheshJuda douk sharik shakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen eshesh madae Juda iri uweshadukem Iruhin aria esheshish mishishshape wosik. Namudok aria douk es-hesh madae Juda iri uwe douk tuwehinnyapenyesh um wata shukesh yopishi es-hudok eneshenesh um shutaurumesh umaruhudok yegeshiweruh iri. 28 Abudoknyutob eik inak um Jerusalem ikeshuk uta-bor douk shatorumabor iri ba iyoh, ariata inaku inak um nahobig Spen. Ikri in-aku inak obi nyutob, sagomatin ta irikitogurmagu ipak agundok Rom. 29 Eikyadukemesh. Abudok nyutob ikri inakitogurmagu ipak obi nyutob, Krais tanunekumep yopinyi abom aria ta munadu-dareh muriguk meyoh abom.

30 Eik yakri ipak urkwip purum apakinDebeini Jisas Krais nini agundok Iruhinananin Mishin nyapuhur aria apak urk-wip panawasham kupaishi Iruhin ananishiarpesh um. Namudok aria eik dodogoiweatuwe yakri ikrip ipak eikish ashukenyishowashish um puni eik munasupam munekwanohw um mubo yoweihi aih hubuhukum. Aria douk yakri punek beten pu-sorik Iruhin um nutaurume. 31 Yakriputaurume namudok aria eshudok shapeJudia aria madae shunek bilip um JisasKrais iri uwe, yakri shubirak um mareshunekume enen yoweinyi uwe, uwok.Utabor eshesh shekeabor iri shopunekyakri punekbetenporiganumnuhur anan-

Page 317: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 15:32 314 ROM 16:16ish arpesh shape Jerusalem iri, um esheshshunadudareh um enyudok mour douk eikyeneken um itaurumesh iri. 32 Ipak punekbetenume namudok aria ta Iruhin nukriwosik um inak-umagu, eik ta inadudarehiriguk abom. Aria ta inaku ini ipak mupeirao uhwin mare inogugur aria ini ipakmunadudareh. 33 Iruhin anan douk baugosum agundok apak mupe wosik aria aparuhhor wosik um. Aria eik yakri anan wosik tanini ipak ihipmorim pupe. Adur atin.

16Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah

Sabaishi Iruhin Ananish Arpesh Shape Rom Iri1 Eik yakri ikripep um punek yopinyi

um apakik mohwukwik Fibi. Okwok apakwenek mour meyoh aria kwataurumIruhin ananish arpesh shape Senkria iri.2Yakri ipakip urkwip purum Debeini pakriokwok douk ananik arpenyik aria puraokkwuni ipak pupe. Puraok punak kwuniipak pupe kabi Iruhin ananish arpeshta shenekesh um. Aria maresh eshudokdouk kwukri putaurumok um, ipak wosikputaurumok. Um maresh? Riguk okwokdouk kwataurum sabaishi arpesh shanieik. 3 Eik yakri ipak punekume yopuhinyumnah um Prisila kwani Akwila. Esheshdouk shani eik manasupam menekumanmour Krais Jisas. 4 Eshesh biyesh doukmadae shunogugur um kupaishi sheshshugok um shutaurum eik uwe, uwok. Ariadouk madae eik atuwe inek tenkyumeshuwe, uwok. Ihishmorim Iruhin ananisharpesh douk eshesh madae Juda iri uweshopunek shenek tenkyumesh. 5Shopunekyakri punekume yopuhi nyumnah umeshudok Iruhin ananish arpesh douk apashantorum esheshit urupat iri. Punekumeyopuhi nyumnah um eikin arpen Epaine-tus. Agudok shokugi nahobig Esia doukanan narik nasuhw Krais ananin baraennagipeshen. 6 Punekume yopuhi nyumnahum Maria. Okwok douk kwenek debeinyimour um kwutaurum ipak. 7 Punekumeyopuhi nyumnah um Andronikus naniJunias. Amam biom hani eik, apak doukJuda atup awirop aria douk riguk hanieik monoweshik shunuweshik-ati urupat.Amam aposel douk hadukemam wosikabom amudok biom armam aria hatukamamish nyeiguhw shato iruhw. Amam

biom douk harik hasuhw Krais ananinbaraen hagipeshen aria eik yagiguk.8 Punekume yopuhi nyumnah um Am-pliatus. Anan douk eikin arpen ariaeik urkum manawashaman abom douknanatukur abom um Debeini. 9 Punekumeyopuhi nyumnah um Urbanus. Anandouk nani apak manawapam um Kraisananin mour atin iri. Punekume yopuhinyumnah um Stakis shopunek. Anandouk eikin arpen. 10 Punekume yopuhinyumnah um Apeles. Anan douk nasahenenyenen amaen aria neyotu dodogabom adur nyeigur nyakihan um agundoknagipesh Krais adur atin um. Punekumeyopuhi nyumnah um eshudok douk shaniAristobulus nani ananishi shape ananiturupat iri. 11 Punekume yopuhi nyumnahum Herodion. Anan douk nani eik ohwakJuda atup awirop iri. Punekume yopuhinyumnah um eshudok douk shanatukurDebeini aria shani Narsisus nani ananishshape ananit urupat iri. 12 Punekumeyopuhi nyumnah umTrifina kwani Trifosa.Owo apawonek debeinyimour umDebeini.Punekume yopuhi nyumnah abom umeikikwi arpenyik Persis. Okwok doukshopunek apa kwenek debeinyi mour umDebeini. 13 Punekume yopuhi nyumnahum Rufus. Anan yopini arman douk apanagipesh Debeini wosik iri. Punekumeyopuhi nyumnah um ananik amakekshopunek. Okwok douk apa kwataurumekabi okwokwin nuganin um. 14 Punekumeyopuhi nyumnah um Asinkritus naniFlegon, Hermes, Patrobas iri Hermas haniamudok anamashukenyimwarhimKristendouk hanaman hape iri. 15 Punekumeyopuhi nyumnah um Filologus aria Julia,Nereus nani ananik mohwukwik shaniOlimpas aria ihishmorim Iruhin ananisharpesh apa shani eshesh shape iri. 16 ApakIruhin ananish arpesh apa magipesh ummunek yopuhi nyumnah um kupaishi,eik yakri ipak ihipmorim ta urkwippunawasham ipak atin atin aria puna-puprik um. Ihishmorim Iruhin ananisharpesh douk shape sisigirub warub ariashanatukur Krais iri douk shenemepoguyopuhi nyumnah ipak.

Pol Nakripesh Um Gamo Shudukemesh UmEshudok Arpesh Douk Apa Shadiyogur Iruhin

Page 318: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

ROM 16:17 315 ROM 16:27Ananish Arpesh Iri

17 Eikish ashukenyish owashish, doukyakri ikripep enen dodogowinyi baraen.Eik yakri ipak ta gamo pudukemeshum eshudok arpesh apa shadiyogurkupaishi aria shenekesh shakutukuk bilipiri. Eshudokmori arpesh apa shakenyukagabus baraen douk riguk ipak paraeniri. Ipak ta piyotumeshuk rougun. 18 Ummaresh? Eshudokmori arpesh doukmadaeshunek apakin Debeini Krais ananin mouruwe, uwok. Eshesh douk apa shapeshagipesh harik hapenyesh iri yoweihi aihatih. Shapeum sheneyagwreh ekehinyibaraen nyani enyudok douk shenek rohwshagiyagig um arpesh um baraen ariaapa shagiyagim eshudok douk madaeshudukem yoweishi inahos uwe, uwok.19 Ihishmorim arpesh douk shemnekbaraen um agundok ipak pagipesh Iruhinananin baraen um. Namudok aria eik doukyanadudareh-umep. Yanadudareh ariadouk yakri ipak pudukem yopihi aih abomum pugipesheh wosik atin. Aria yoweihiaih yakri ipak mare pudukemeh um pukripugipesheh uwe, uwok. 20 Iruhin anandouk baugos um agundok apak aparuhhur wosik. Aria anan douk hurukatinum ta nubo Satan nubuh aria nutuk ipakputem iruhw. Eik yakri apakin DebeiniJisas nutaurumep meyoh um.

Enesh Iruhin Ananish Arpesh Shenek Yop-uhi Nyumnah Um Eshesh Rom

21 Timoti douk nani eik wanasupam umIruhin ananin mour iri douk neshopokuguyopuhi nyumnah um ipak. Amudok anamhani eik apak Juda atup iri shopunekhenemepogu yopuhi nyumnah. Amamishnyeiguhw eshudok. Lusius, Jeson iriSosipater. 22 Eik Tertius, Debeini ananinarpen douk yeshopokugu yopuhi nyumnahum ipak. Eik douk yowem Pol nakrienyi baraen apudok shup. 23 Gaiusneshopokugu yopuhi nyumnah. Eik Polapa yape ananit urupat aria apa neyohewosik atin. Eshesh Iruhin ananish arpeshapa shanaki shantorum shenek lotu ananiturupat iri shopunek apa nenekumeshyopinyi atin.

Erastus, anudok neyoh gavmanin maniaburdok debeiburi wabur iri, anan shop-unek neshopokugu yopuhi nyumnah um

ipak. Apakin ashuken Kwartus shopunekneshopokugu yopuhi nyumnah um ipak.

24 [Eik yakri apakin Debeini Jisas Kraisnutaurumep meyoh ipak ihishmorim.]

Apak Mutuk Iruhin Ananin Nyeigur NyutoIruhw

25 Apak mutuk Iruhin ananin nyeigurnyuto iruhw. Anan atun wosik atin umnunekep piyotu dodogowip um pusuhwananin yopinyi baraen dodog pugipeshen.Kabi douk yakripep Iruhin ananin yopinyibaraen um Jisas Krais um. Anan tanunekumep namudok atin kabi doukenyudok baraen seiwok nyanabeshuknyape arigaha roubi nyutob abom 26 doukIruhin nowerehen nyatogur yopugunumiri nyakrium. Anan nape ihih nyumnehiri douk dodogowin atun nakripap ariaapak makrip ihib um debeibi amnabisharpesh um enyudok ananin baraen.Enyudok baraen douk seiwok amam profethenyemaguk iri. Namudok aria ihish-morim arpesh douk shadukem enyudoknyanabeshuk iri baraen. Iruhin nenekeshnamudok um eshesh kupaishi ta shusuhwananin baraen dodog shugipeshen ariashugipesh ananih aih.

27 Iruhin douk anan atun nadukemenenyenen abom iri. Namudok aria eikyakri apak ta mutuk ananin nyeigur nyutoiruhw ihih nyumneh. Jisas Krais atunta nutaurumap aria mutuk Iruhin ananinnyeigur namudok. Adur atin.

Page 319: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 1:1-2 316 1 KORIN 1:12

Parik Iri Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Korin IriBanenyi Baraen Pol Narik Neneken Nyanak

Um Eshesh Korin Iri1:1-9 Pol nenek tenkyu um Iruhin um

eshesh Kristen shape Korin iri1:10 —4:21 Eshesh Kristen shanadiyo-

gurum shape biyehigun, aria Polnakripesh baraen um Kristenshunekeh iri aih hani ehudok amamaposel hunekeh iri.

5:1—7:40 Eshesh Kristen shenek eneshyoweishi inahos aria Pol nakripeshum yopihi aih douk eshesh shana-raum iri ta shunekeh iri

8:1 —11:1 Pol nakripesh baraen ummahish douk shaesh shenek ofameshum madae adurimi god omi iriuwe. Aria nakripesh um gamoshudukemesh aria mare shugipesheshesh Israel esheshish yoweishiinahos douk riguk shape shenekeshiri.

11:2—14:40 Ehudok aih ummurao kumu-nio um hani enen baraen um yopinyipresen douk Iruhin ananinMishin apanyakopen iri.

15:1-58 Baugenyum baraen um Kraiswata nakitak napeum

16:1-4 Utabor eshesh Korin shaborubukum bunam enesh Kristen doukshanahwaram yaruhish iri

16:5-24 Pol nakripesh ananin baraen ny-atuh aria nenemesh yopuhi nyumnaheshesh Korin

1-2 Eik Pol douk Iruhin kanak ananurkummor aria nahware um itogur aposelum neshopoke inak inek Jisas Krais ananinmour aria yenekumep-ogu apudok shupipak. Eik yani apakin wanin Sosteneswape aria wenekumep-ogu apudok shupipak Iruhin ananish arpesh pape Korin iri.Ipak douk panak punatukur Krais Jisas ariaIruhin nenekep putogur ananish yopishiarpesh. Aria nahwarep um pupe ana-nip atip abom. Ohwak wonekap-umaguipak pani ihishmorim arpesh shape ihirub-morim warub iri. Eshudok douk shahwarapakin Debeini Jisas Krais ananin nyeigur

iri. Anan douk apak mani eshesh apakinatun Debeini.

3 Ohwak wakri apakin Yain Iruhin niniapakin Debeini Jisas Krais hutaurumepmeyoh aria hunek ipakiruh aparuh hurwosik.

Pol Nenek Tenkyu Um Iruhin4 Ihih nyumneh eik yape um yenek

tenkyu um Iruhin um agundok anannenekep panatukur Krais Jisas arianataurumep meyoh um. 5 Ipak doukpanatukur Krais aria parao ihishmorimyopishi eshudok eneshenesh. Eshesh doukeshudok. Ipak parao ihinyumorim yopinyisaki, aria parao Iruhin ananin debeinyidodog um piyagwreh enenyenen yopinyibaraen, aria um pukripesh ananin yopinyibaraen abom. 6 Um maresh? Enyudokyopinyi baraen um Krais apak makripepeniri douk nyape dodogowin abom numunipakiruh aparuh. 7 Douk namudok ariaabudok nyutob ipak panadudareh ariapape patrugun um apakin Debeini JisasKrais um nutogur yopugunum obi nyutob,ipak douk madae tutukwanip um enenye-nen yopinyi presen douk Iruhin ananinMishin nyekepen iri uwe, uwok. 8 AriaJisas Krais ta nutaurumep nunekep piyotudodogowip arigaha punak putogrumahudok hugiguk iri nyumnah. Ananta nutaurumep namudok um hahudoknyumnah anan nutanamori um, ipak tamare enen baraennyupenyep, uwok. 9AriaIruhin douk nagipesh ananin baraen abomnenek ananin mour wosik iri nahwareparia panaki pantoruh ananin nuganin JisasKrais apakin Debeini. Aria ipak pani ananpasuhw atum urkum.

Iruhin Ananish Arpesh Shanadiyogurum10 Aria ipak Kristen! Eik douk De-

beini Jisas Krais neke big um inek ananinmour. Douk namudok aria eik douk yakriikripep dodogoiwe atuwe um pugipeshenyudok eikin baraen. Baraen enyudok.Eik yakri ipak ihishmorim ta pusuhw atumurkum abom. Aria ipak punekesh na-mudok um, ipak ta mare punadiyogurum,uwok. 11 O ipak Kristen, enesh shanigukKloe iri shakripe shakri ipak kanak papepanatutukem panitok um baraen. 12 Eikyakri um enyudok. Ipak enep pakri, “Apak

Page 320: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 1:13 317 1 KORIN 1:26magipesh Pol iri.” Aria enep pakri, “Apakmagipesh Apolos iri.” Aria enep pakri,“Apak magipesh Pita iri.” Aria enep pakri,“Apak magipesh Krais iri.”

13 Ipak penegesh um namudok. Ipakpakri Krais nanagwuduk shoku-shokugunatin aka? Uwok, eik Pol yagok rowog kruseum itaurumep? Adur atin uwok. Aria ipakdouk madae shunek baptaisumepum eikPol eikin nyeigur uwe. 14 Eik douk yenekbaptaisum Krispus nani Gaius atum. Ariaeik yenek tenkyu um Iruhin um agundokeik madae inek baptaisum enep shopunekum uwe. 15 Douk namudok aria doukta mare enesh arpesh shukripep shukrieshesh sharao baptaisum eikin nyeigur,uwok. 16 Adur, eik yenek baptaisum Ste-fanas nani ananip awirop shopunek. Ariaeik ta yenek baptaisum enesh shopunekaka, uwok. Enyudok eik madae idukemeshuwe. 17 Krais douk madae nukripe uminak inek baptaisum arpesh uwe, uwok.Anan nakripe um inak ikripesh Iruhinananin yopinyi baraen. Aria ikripeshenyudok baraen um, eik mare iyagwrehbaraen kabi douk shadukemesh abom iriarpesh sheyagwrehen iri baraen, uwok.Um maresh? Ta arpesh urkwip purum eikatuwe shukri eik yadukemesh abom iri ariayakripesh baraen yopinyi abom um wosik.Aria eshesh urkwip mare purum enyudokdodogowinyi baraen abom um Krais nagokrowog kruse um.

Iruhin Ananin Saki Iri Dodog Douk KraisAtun

18 Eshudok arpesh douk shagim ahu-dok yah douk ta arpesh shunak shuwishukiri shagimah iri douk shakri enyudokbaraen um Jisas nagok rowog kruse umdouk rohwin wehinyi baraen. Aria apakdouk Iruhin nape narap matanamori mapewosik iri makri enyudok baraen doukIruhin ananin debeinyi dodog abom.

19 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iridouk nyakri namudok. Iruhin nakri,“Eik ta ibo eshudok douk shadukemesh

abom iri esheshin saki aria nyeiguriyatenyuk.

Aria shopunek ta ibouk esheship gamoshadukemesh-umep abom iri urk-wip iyatepuk.”

20 Douk namudok aria douk amudokhadukemesh abom iri armam amamin sakita nyutaurumam mumam? Aria amudokdouk hanak um debeinyi skul harao de-beinyi saki iri amamin saki ta nyutau-rumam mumam? Aria shadukemesh iriarpesh douk shani kupaishi shapeum shan-itok baraen atin iri esheshin baraen tanyutaurumesh mumam? Uwok meyoh.Iruhin douk nenek agundok atapish arpeshdouk shadukemesh abom iri esheshin sakinyatogur kabi douk rohwinyi um.

21 Iruhin douk nadukemesh abom irinagipesh ananim urkum aria nenek eshu-dok arpesh um eshesh kanak shugipeshesheshin debeinyi saki aria shubirak mareshudukem anan, uwok. Aria anan nakrinurao arpesh shatanam shupe wosik umdouk namudok. Anan nakri wosik umapak mukripesh ananin yopinyi baraensabaishi arpesh. Aria eshudok doukshukri enyudok baraen douk adurin ariashusuhwen shugipeshen iri, anan ta nu-raesh shutanamori shupe wosik. Enyu-dok baraen apak makripeshen iri, agun-dok atapishi arpesh douk shahwaren ro-hwinyi. 22 Um maresh? Eshesh Judadouk dodogowish atish um shakri shutikenyudok Iruhin atun neneken iri mour.Aria eshesh Grik shagipesh ahudok yahabomdouk eshudokdouk shaurim sabainyisaki iri shagipeshah iri. 23 Aria apakdouk makripesh baraen um shenek ny-ilim um Krais rowog kruse aria shannagok um. Apak makripeshen aria esheshJuda shemneken aria nyenekesh shakriuwok abom umen. Aria eshesh Grikshakri enyudok baraen douk rohwinyi.24Aria apak Juda mani ipak Grik shopunekdouk Iruhin nahwarap iri makri enyu-dok baraen douk nyakrium Iruhin ananindodog nyani saki douk Krais atun abom.25 Um maresh? Enyudok Iruhin ananinbaraen douk arpesh shahwaren um ro-hwin iri, enyen douk nyeshagrakuk abomarpeshin saki. Aria mour douk Iruhinneneken aria arpesh shatrin shakri madaedodogowin iri uwe douk dodogowin atinabom nyeshagrakuk arpeshin dodog.

26 O ipak eikish arpesh, ipak wataurkwip purmaguk riguk sagomatin Iruhinnahwarep patogur Kristen obi nyutob.Abudok nyutob, ipak ihipmorimdouk enep

Page 321: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 1:27 318 1 KORIN 2:9karowip meyoh parao sabainyi agundokatapin saki. Aria shopunek, enep karowipmeyoh parao debeishi nyeiguhw, aria enepkarowip meyoh patogur dodogowiparinyeiguhw shatoumepi. 27 Aria eshudokarpesh douk agundok atapishi arpeshshahwaresh rohwishi iri, eshesh doukIruhin nanagraehesh um shupe ananishatish. Anan nenekesh namudok umnunekesh abraen eshudok shadukemeshabom iri arpesh. Aria eshudok arpesh doukagundok atapishi arpesh shatrish shakriesheshmadae dodogowishi iri uwe, esheshdouk Iruhin nanagraehesh um nunekeshabraen dodogowishi arpesh. 28 Ariaeshudok arpesh douk arpesh shahwareshyoweishi rohwishi nyeiguhw wokesh iri,eshesh douk Iruhin nanagraehesh umnunek eneshenesh dodogowishi eshudokshuni nyeiguhw shatoumeshi arpeshmare dodogowish aria shutogur rohwishnyeiguhwwokeshi. 29Anan douk nenekeshnamudok um mare enen atin arpen enyenkanak nyutuk enyenyin nyeigur nyutoum nyukri Iruhin nutrin uwe, uwok.30 Iruhin douk nenekep patukur Krais Jisasaria Iruhin nenek Krais natogur baugosum apakin saki. Apak douk matukurKrais aria Iruhin douk natrup nakri apakadurishi arpesh. Aria Krais atun nenekapmape Iruhin ananip atup. Aria natorupnakweshihap um yoweishi inahos doukshoweshikap iri aria nenekap mape wosik.31 Douk namudok aria Iruhin nakri apakmugipesh enyudok baraen nyetem ananikBuk iri. Baraen douk enyudok, “Eshudokarpesh douk shukri shutuk esheshishnyeiguhw shuto iruhw iri, eshesh ta shutukDebeini ananin atin nyeigur nyuto iruhw.”

2Enyudok Baraen Um Krais Nagok Neir

Rowog Kruse Um1 O ipak Kristen. Riguk eik yanam-

agu ipak yakripep Iruhin ananin baraenobi nyutob, eik douk madae ikripep ikwueikin debeinyi saki abom o yopiyopinyibaraen kabi hadukemesh iri hakripepumuwe, uwok. 2 Um maresh? Abudok nyu-tob eik yanaku yani ipak mapeum, eik

yakri uwok abom um eikim urkum mu-ramaguk enesh kupaishi eshudok enesh-enesh, uwok. Eik yakri urkum murumJisas Krais atun abom nini agundok nagokrowog kruse um. 3 Aria yanaku yaniipak mape um, eik douk madae dodogoiweuwe, uwok. Eik apa yanogugur aria she-yarube yowiyokuk. 4 Aria yape yakripepKrais ananin yopinyi baraen um, eik doukmadae ikripep kabi douk shadukemesh iriarpesh um aria ihur ipakip urkwip uwe,uwok. Eik yakripep baraen um, eik doukyeyabigep Iruhin ananin Mishin enyenyindodog atin. 5 Eik yenekesh namudokum maresh, eik yakri uwok abom umarpeshin saki nyunekep douk punek bilipum Krais. Eik yakri Iruhin ananin dodogatin nyunekep douk punek bilip uman.

Iruhin ananin Mishin Nyokap Saki6 Adur, eshudok douk dodogowish um

shagipesh Iruhin ananih aih iri, apakmakripesh saki nyape-enyi baraen. Ariaenyudok saki douk madae agundok at-apish arpesh esheshin uwe, uwok. Enyendouk madae eshudok debeishi douk shapeshasuhw merik agundok atap iri doukshape shabirak shanak abom um shu-nak shuwishuk iri esheshin uwe, uwok.7 Enyudok saki apak makripepen iri doukIruhin ananin atin. Seiwok enyen nyan-abeshuk aria arpesh madae shudukemenuwe. Aria seiwok baugos um, Iruhinwata nunek iruhw atap uwe aria anannagraeh enyudok saki um apak um mu-rao ananin dodog nyuni yopihi aih doukhape kabi lait iri um. 8 Aria douk madaehudukemesh atin um anan um amam de-beimi armam douk nasuhwmerik agundokatap irimadae hudukembaugenyumenyu-dok saki uwe, uwok. Douk amam huduke-men akure, amam tamare husuhw Debeinidouk nyeigur nyatoumanari hunek ny-iluman rowog kruse aria hon nugok, uwok.Anan douk Debeini abom nyeigur nya-touman iri. 9 Aria amam madae hudukemenyudok Iruhin ananin saki uwe kabi doukananik Buk kwakri um. Buk douk kwakrinamudok,“Eshudok doukmadae enesh arpesh shutr-

isho shumnekumesh o urkwip purumesh

shukri ta shutograri iri,

Page 322: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 2:10 319 1 KORIN 3:7eshudok douk Iruhin nagabeyesh shakus

um eshudokarpesh douk esheship urkwip panawasham

anan iri.”10 Eshudok arpesh douk madae

shudukemesh uwe, uwok. Aria Iruhinnenek ananin Mishin nyowerehesh umapak aria madukemesh. Ananin Mishinatin douk nyatik ihishmorim um Iruhinananish urkum aria aih douk shanabeshukum apak iri aria nyadukemesh. 11 Ariadouk ipak omi nyadukem kupainyi arpenenyenyim urkum mor manak um? Uwok.Enyudok arpen enyenyim urkum atinnyadukem enyenyim urkum. Aria douknamudok atin. Aria uwok abom umenen atin arpen nyudukem Iruhin ananimurkum uwe, uwok. Ananin Mishin atinnyadukemam. 12 Aria apak douk madaemurao agundok atapim urkum uwe,uwok. Apak douk marao enyudok Mishindouk Iruhin nakopen um nyutaurumapmudukem eshudok douk anan nekepeshimeyoh iri. 13 Aria abudok nyutob apakmakripesh Iruhin ananin baraen obinyutob, apak doukmadaemukwu arpeshinsaki aria mukripesh baraen uwe, uwok.Apak makripesh enyudok baraen doukIruhin ananinMishin nyakripap-enyi. Ariamawereh baugenyum enyudok baraenmakrip eshudok arpesh douk sharao Iruhinananin Mishin nyapenyesh iri. 14 Ariaeshudok douk Iruhin ananinMishinmadaenyupenyesh iri uwe ta mare shurao enesh-enesh yopishi eshudokdouk ananinMishinnyekepesh iri. Um maresh? Eshesh shakrieshudok Iruhin ananin Mishin nyekepeshiri douk rohwishi meyoh. Aria esheshmadae shudukemesh uwe. Um maresh?Enyen douk Iruhin ananin Mishin atinabom apa nyutaurum arpesh nyeyabigeshum baugenyum um baraen um eshudokyopishi. 15 Aria eshudok arpesh doukIruhin ananin Mishin nyapenyesh iri tashunek skelimum ihishmorim eneshenesheshudok. Aria ta mare enen arpen wosikum nyunek skelimum eshudok arpeshdouk Iruhin ananin Mishin nyapenyeshnyasuhw merikw-umesh iri, uwok. 16 Ummaresh? Iruhin ananik Buk douk kwakrinamudok,“Madae enen arpen nyudukem Debeini

ananimurkummormanak umuwe.

Aria ta mare enen arpen nyukripan umenesh eshudok eneshenesh uwe,uwok.”

Aria apak douk marao Krais ananim umurkum mapenyap.

3Henek Mour Sios Iri Douk Henek Iruhin

Ananin Mour Iri1 O ipak Kristen! Riguk eik yakripep

Iruhin ananin baraen obi nyutob, eik doukmadae ikripep kabi yakrip eshudok douksharao Iruhin ananin Mishin nyapenyeshnyasuhwmerikw-umesh iri umuwe, uwok.Eik yakripepen kabi yakrip eshudok doukshagipesh agundok atapih aih iri um. Ariashopunek, yakripepen kabi yakrip shok-wishi batowish um. Um maresh? Eikyatripum ipak wata dodogowip um agun-dok pagipesh Krais ananih aih um. 2 Ariaeik madae ikripep dodogowinyi baraenuwe, uwok. Um maresh? Riguk ipakdouk wata dodogowip um puwok dodogo-wiguni worigun uwe. Aria douk shop-unek, ipak wata dodogowip uwe. Douknamudok aria eik yekep nyumaguhw atin.3 Um maresh? Ipak wata pape pagipeshehudok harik hapenyep iri yoweihi aih.Ehudok aih penenek nyigiya um, haniehudok um panatutukem atin um. Ipakdouk penekesh namudok aria ehudok aihipak penekeh iri douk heyabigap um ipakdouk wata pape pagipesh harik hapenyepiaih. Ehudok ipakih aih douk kabi agun-dok atapish arpesh meyoh shenekeh irium. 4 Enen arpen nyakri, “Eik yagipeshPol iri.” Aria enen nyakri, “Eik yagipeshApolos iri.” Aria enyudok ipakin baraendouk nyeyabigap um ipak doukwatak papekabi agundok atapish arpesh um. 5 Ipakurkwip purum enyudok. Apolos doukmeini aria eik Pol amiapen? Ohwak doukwenek Debeini ananin mour iri otuhw.Aria enyudok mour riguk ohwak wanakuweneken iri nyataurumep pasuhw Kraisananin baraen pagipeshen. Aria Debeininakohw sisigin mour. 6 Eik yau shurkwip-igun worigun yarig aria Apolos nakrupeshabar um mare ta yarish. Aria Iruhin atunnenekesh shatogur. 7 Douk namudok ariaenyudok nyau worigun iri nyani enyudokdouk nyakrupesh abar iri eshesh biyeshdouk nyeiguhw wokesh. Aria Iruhin atun

Page 323: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 3:8 320 1 KORIN 3:22douk nenekesh shatogur iri anan atundouk debeini aria nyeigur nyato iruhw iri.8 Enyudok arpen douk nyau worigun irinyani enyudok douk nyakrupesh abar irieshesh biyesh douk shasuhw atum urkumaria shenek atin mour iri. Aria esheshbiyesh, atin atin ta shurao esheshibor uta-bor atatahibor um enyudok mour esheshsheneken iri. 9 Um maresh? Ohwak biy-ohw douk wani Iruhin manoprom munekananin mour. Aria ipak kabi douk Iruhinananig nubarig um.

HenekMour Sios Iri AmamKabi DoukAmu-dok Harok Urusag Iri

Aria ipak shopunek douk pape kabiIruhin ananit urupat um. 10 Eik Pol doukIruhin nataurume meyoh aria neke enyu-dok saki um itogur kabi anan nadukemeshabom um narok urusag iri arman. Eikdouk yabuk sagomatinyim utom douk apamosah wabrat um urupat iri. Aria ku-paishi shape sharok urupat tetem amudokutom. Aria eshesh atin atin shupe shurokatudok urupat um, eshesh ta gamo shu-nadukemesh wosik aria shupe shurokat.11 Um maresh? Ipak padukemesh, Iruhindouknosap Jisas Krais napenarik kabi doukamudok sagomatinyim utom douk mosahwobrat urupat iri. Douk namudok aria tamare enen arpen dodogowin um nyubukanam kupaimi utom shopunek um musahurupat um uwe, uwok. 12-13 Aria ta enenarpen nyukwu gol o siliwa o yopubori uta-bor douk shatorubor debeibori utabor iri orowos o worur um nyurok atudok urupatum, ahudok nyumnah Krais nutanamoriahi, eshesh atin atin esheshinmour ta nyu-togur yopugunum. Aria eshesh ta shutrinaria shudukemesh um enyen douk yopinyiaka yoweinyi. Aria hahudok nyumnahKrais nutanamori ahi, ta huni nyih hunaki.Ehudok nyih ta hunuwi mour ihishmorimarpesh atin atin sheneken um hukwirae-hen iri um huwerehen-umesh. Aria esheshshudukemesh um esheshin mour doukyopinyi aka yoweinyi. 14 Arpesh shenekeniri mour, enyen douk kabi ogwudok urusageshesh sharokog iri um. Aria ta enenarpen enyenyit urupat nyih madae hunuthuwarut um, enyen ta nyurao yopishieshudok eneshenesh um enyenyin mourenyen nyeneken iri. 15 Aria ta enen arpen

enyenyit urupat nyih hunut huworut um,enyen ta mare nyurao enesh yopishi eshu-dok eneshenesh uwe, uwok. Aria enyenkanak Iruhin tawataknuraennyutanamorinyupe wosik kabi douk matukenyi nyihum.

Iruhin Ananish Arpesh Douk Shape KabiAnanit Debeiti Urupat Um

16 Ipak ihipmorim douk pape kabi Iruhinananit debeiti urupat um. Aria ananinMishin douk nyape numun ipakiruhaparuh. Ipak padukem enyudok aka,uwok? 17Douknamudok aria ta enen arpennyununu Iruhin ananit debeiti urupat um,Iruhin ta nen nununin aria neshopokennyunak um yoweiburi wabur hel. Ummaresh? Atudok urupat yoputi abom ariaananit atut. Aria ipak kanak douk papekabi atudok urupat um.

Apak Mare Mutuk Arpesh EsheshishNyeiguhw Shuto Iruhw

18 Ipakmare punek rohw um ipak kanak,uwok. Aria ipak enen arpen nyukri enyendouk nyadukemesh abom iri arpen kabidouk agundok atapishi arpesh shakri um,enyen ta nyunekesh namudok. Sagomatinenyen ta nyutanam nyutogur enyudok-mori arpen douk agundok atapishi arpeshshahwaren hwarohwin iri ba iyoh. Ariaenyen ta kadak nyutogur nyadukemeshabom iri arpen. 19 Um maresh? Iruhinnatik agundok atapin saki, anan nakrienyen douk hwarohwin saki. Enyen doukkabi enen baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri nyakrium. Enyen nyakri namu-dok, “Iruhin nasuhw shadukemesh abomiri arpesh um douk namudok. Anan nakwueshesh kanak esheshih rohwih aih hanisaki aria nenekesh shape yoweishi kabidouk arpesh shore madururuh um mahishshanak sheir um.” 20 Aria enen shop-unek baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri shopunek nyakri namudok, “Debeininadukemesh um eshudok shadukemeshiri arpesh esheship urkwip ta mare puk-warum eneh yopihi aih uwe, uwok.”

21 Douk namudok aria douk ipak mareenen arpen nyutuk enen arpen enyenyinnyeigur nyuto iruhw uwe, uwok. Ihish-morim eshudok eneshenesh shani arpeshshopunek douk ipakish atish. 22 Eik Polyani Apolos aria Pita mani ihipmorim

Page 324: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 3:23 321 1 KORIN 4:11agundok atap, pani agundok arpesh shupearia madae shugok um, nani gok, nyanieshudok ihishmorim shani arpesh doukshape iri, shuni eshudok douk ta kweiponshutogur iri, eshudok ihishmorim doukipakish atish. 23 Aria ipak ihipmorim doukKrais Jisas ananip atip. Aria Krais doukIruhin ananin.

4Debeini Atun TaNunek SkelimUmEshudok

Douk Shenek Mouruman Iri1 Ipak ta urkwip purum apak aria pakri

apak douk mape shakamum Krais ariamunek ananin mour iri. Apak douk Iruhinnenekap um mupe debeipi um enyudokmour um mukripesh ananin adurin atinbaraen douk seiwok nyanabeshuk nyapeiri. Aria douk enyen nyatogur yopugunum.2 Aria enyudok arpen douk enyenyin de-beini neken mour um nyuneken iri, enyenta nyuneken wosik abom. 3 Aria ta ipak okupaishi arpesh shukri shunek skelimumeikih aih um, o shunek skelim eik umkwot, enyudok eik madae idarehen uwe,uwok. Aria eik kanak shopunek, eik yakriuwok um inek skelum eikih aih, uwok.4 Adur atin, eik urkum mor wosik atinaria madae murum ikri eik yenek eneshyoweishi inahos um uwe. Aria enyudokta madae nyunekesh aria ikri eik yopuweiri uwe, uwok. Debeini anan atun wosikta nunek skelime. 5 Aria douk abudoknyutob douk Debeini nakriyab um nunekskelimum arpesh obi nyutob douk watabutogur uwe. Douk namudok aria ipakmare arigas punek skelim um enen arpenuwe, uwok. Ipak ta putrugun um arigahaahudok nyumnah Debeini nutanamori ahiaria anan kadak nunek skelimesh. Ananta nurauri eneshenesh eshudok douk shan-abeshuk shakus arukwut-igunumshutoguryopugunum. Aria ta nuwereh ihishmorimarpesh esheship panabeshuk iri urkwipputogur yopugunum. Aria abudok nyu-tob Iruhin ta nukrip apak ihishmorim atinatin um apak meneken iri mour. Ananta nunadudareh-umep aria nutuk apakishnyeiguhw nukripap atatahin baraen umapak atin atin mour apak moneken iri.

Eshesh Kanak Korin Shape Shatuk Es-heshish Nyeiguhw Shato Iruhw

6 O ipak Kristen, eik douk yenek urkumum yakri itaurumep. Douk namudokaria eik yakripep baraen um eshudokdouk shenek Iruhin ananin mour iri,eik yohur baraen yenyem ohwak eikyani Apolos. Eik yenekesh namudok umyakri ipak pudukem baugenyum baraenum enyudok baraen douk nyakri, “Ipakmare pishagrakuk enyudok baraen doukamam henyemaguk Iruhin ananik Bukiri, uwok.” Eik yakripep namudok umipak mare punadudareh um putuk enenarpen enyenyin nyeigur nyuto iruhwaria punih kupainyi enyenyin nyubuh,uwok. 7 Ipak douk omi nyenekep um pupedebep um kupaishi arpesh? Ihishmorimyopishi eshudok eneshenesh ipak paraeshiri douk Iruhin atun nekepesh. Douknamudok aria ipak mare punogunukukpakri ipak atip dodogowipari, uwok. Ummaresh? Ihishmorim yopishi eshudokeneshenesh ipak paraesh iri douk Iruhinatun nekepesh.

8 O adur, douk ipakiruh aparuhshukniruh. Ipak parao ihishmorimeneshenesh yopishi eshudok aria patogurdebeipari. Apak douk madae mutaurumepuwe, uwok. Enyudok douk ipak kanakpatogur king-omi. Aria eik yakri ipakpupe debeimi king-omi abom um apakshopunek muni ipak mupe debeimi king-omi atup. 9Ummaresh? Eik urkummorumyakri Iruhin douk nenek apak aposelmape magiguk abom kabi douk nyeiguhwwokeshi arpesh douk shape shagiguk abomiri. Apak douk mape kabi amudok armamdouk henek kwot aria nasuhw amamitkwot aria nakri amam ta hugok iri. Anannakri ihishmorim arpesh shape iruhw atapiri shuni Iruhin ananish enselahos shiyotushutrum esheshis nabes aria shom hugokiri. 10 Apak douk makripesh Krais ananinbaraen aria agundok atapishi arpesh doukshahwarap hwarohwipari. Aria ipak doukpatukur Krais aria parao sabainyi saki pe-shagrakuk apak hwarohwipari. Apak doukmadae dodogowip uwe, aria ipak doukdodogowip abom. Aria apak nyeiguhwwokap, aria ipak douk nyeiguhw shatoiruhumep. 11 Seiwok manaki arigaha douk,apak nyurub bap, abar bap aria monareyoweihi rupeh. Aria arpesh shap, aria apak

Page 325: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 4:12 322 1 KORIN 5:5penyigun uwok um munak mupeum uwe.12 Aria apak kanak menek debeinyi mourariamagrem apakish eshudok eneshenesh.Aria arpesh shahapum, apak apa marigIruhin um nunekumesh yopinyi. Esheshshenek enenyenen yoweinyi um apakaria apak dodogowip mape manatrishmeyoh. 13Eshesh sharukapnubut aria apakmakripesh yopinyi atin baraen. Seiwokmanaki arigaha douk, apak mape magigukabom nyeiguhw wokap kabi douk agundokatapish nyubuhas douk shawashesh-ugukanagas iri um.

Pol Nakrip Eshesh Korin Um ShugipeshAnanih Aih Abom

14 Eik douk madae iwemagu enyudokbaraen um inekep abraen ipak uwe, uwok.Eik douk urkum manawashamep kabidouk eikish batowish um aria eik doukyowemagu enyudok baraen um yakriiyabigep yopuhi yah um mare punekyoweishi inahos. 15 Adur, ta 10,000-poreim armam hupe hiyoh ipak doukpatukur Krais iri. Aria ipak douk madaesabaimi yakenyim uwe. Eik douk yakripepIruhin ananin yopinyi baraen pasuhwenpagipeshen aria douk eik atuwe abomyape ipakin yaken. Ipak douk patogureikish batowish um Iruhin ananin yopinyibaraendouk eik yakripepen aria pemnekenpagipeshen iri. 16 Douk namudok ariaeik yakri ipuhur um pupe um pugipesheikih atih aih. 17 Aria shopunek, eikyeshopok Timoti nanak-umogu ipak. Anandouk eikin nuganin douk eik urkummanawashaman abom iri. Eik yahwarannuganinum ipak pumnekan, anan douknataurume wenek Debeini ananin mouriri. Aria anan apa neneken wosik. Eik doukyeshopokan nanakumogu nukripep umnuhur ipakip urkwip um ipak wata urkwippurum eikih aih douk yape yenekeh umyagipesh Krais Jisas um. Aria ihirub warub,ihish Iruhin ananish arpesh shantorumshape aria yanak yakripesh baraen um, eikyakripesh um shugipesh ehudok atih aihhuni baraen.

18 Ipak enep pakri eik ta mare inaku ariaipak pape patuk ipakish nyeiguhw shatoiruhw aria pakri ipak padukemesh abomiri. 19 Aria eik ta Debeini nukri wosikum eik inakumagu, eik ta inaku arigas.

Aria eik ta inaku aria ta mare igiyagimeshudok douk shape shanagunukuk iri umesheshin baraen atin uwe, uwok. Eik yakriidukem esheshin dodog aria aih douk es-hesh sharah aria shenek mour um shop-unek. 20 Um maresh? Arpesh madaeshiyagwreh baraen atin aria shuwish umagundok Iruhin nape Debeini um anan-ish arpesh um uwe, uwok. Eshesh doukIruhin nutaurumesh sharao ananin dodogaria douk shawish. 21 Ipak pakri mumam?Pakri eik isuhw gargit inaku iyep igabeyepo pakri eik urkum munawashamep ariainaku ikripep shokubur?

5Ehudok Aih Um Shenek Wehrur Um Hape

Um Eshesh Korin1 Eik yemnek enen baraen um ehudok

yoweihi aih umshenekwehrur umhapeumipak. Ehudok douk yoweihi aih abom. Es-hesh haiden doukmadae shudukem Iruhiniri uwe douk madae shenekeh atih uweehudokmori aih. Ehudok aih douk ehudok.Anan armannapenanasonuk ananik kwak-abaran iri amakek douk ananin yakenikirohukwik. 2 Aria douk ipak pape patukipakish nyeiguhw shato iruhw aria pakriipak yopipari abom padukemesh iri ummaresh? Namudok uwok! Enyen doukwosik um ipak aparuh yoweruh aria purehum anudok nenek ehudok yoweihi aih um.Aria ipak pukripan um anan mare watanunaki nini ipak pupe abudok nyutob ipakpunak puntorum pupe um. 3 Adur eikarpen yapeik rougun um ipak, aria eikinmishin douk nyani ipak pape. Aria eikdouk yenek skelimum anudok arman douknenek ehudok aih iri kabi douk yani ipakmape atugun abom um aria yakri anandouk nenek yoweihi aih abom. 4 Douknamudok aria eik yakri namudok. Ahu-dok nyumnah ipak puntorum pupe umDebeini Jisas ananin nyeigur um, eikimurkum ta mupe kabi douk yani ipak mapeum. Aria ananin dodog ta nyuni ipaknyupe. 5 Aria ipak ta punemoguk anudokarman um nukutipukuk nunak nur Sa-tan ananis wis. Ipak punekan namudokum Satan nubo ananihw yegenyihw arianubo ananih yoweihi aih abom nununuhwouwokuk. Aria shopunek, ipak punekan

Page 326: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 5:6 323 1 KORIN 6:5namudok um Iruhin ta wata nunaraoanudok arman ananin mishin nyutanamnyupewosik ahudok nyumnah Debeini nu-tanamori ahi.

Eshesh Korin Ta Shishopok Anudok NenekYoweihi Aih Iri Nupeik Aduk

6 Ipak pakri ipak atip yopipari abompadukemesh iri aria pape patuk ipak-ish nyeiguhw shato iruhw. Aria ehudokaih douk madae yopihi uwe. Ipak doukpadukemesh enyudokwobuwobrenbaraendouk nyakrium yis douk senek bret tak-itak debet um. Baraen enyudok, “Ana-gun shokugun um yisigun apa senek ihit-morim bret takitak debeiti.” 7 Aria ipakta puwashakuk asudok yarisi yis um ipakputogur yopishi arpesh abom kabi douknamuti bret yis wokat iri um. Adur, eikdouk yadukemesh, ipak douk pape yopishiarpesh kabi douk yis wokat iri bret um. Ummaresh? Apakin sipsip douk shenek agun-dok debeiguni Pasovaigun worigun ariashaen shenek ofa umen shako Iruhin iri,enyen douk Krais. Eshesh douk shan nagokkabi douk shenek ofa um enen yopunyisipsip shako Iruhin um. 8 Douk namudokaria apak ta munegabe apak kanak ariamupe munek garibog um muwok agundokdebeiguni Pasovaigun worigun. Apak tamukahuk agabus eneheneh apakih yoweihiaih kabi douk arpesh apa shawashakukyarisi yis aria shape shenek garibog umagundok debeiguni worigun um shuwokbret yis wokati um. Aria apak ta mugipeshyopihi aih huni adurin atinyi baraen.

9 Eik yarik yenekap-umepagu iri shup,eik yakripep yakri, “Ipak mare punadu-dareh atin um eshudok douk shenekwehrur iri.” 10 Eik douk madae ikrium pukutukuk eshudok abom um doukmadae shusuhw Iruhin ananin baraendodog shugipeshen iri uwe, aria doukshenek wehrur iri. O eshudok doukshenek nyigiyaum kupaishi esheshisheshudok eneshenesh iri. O eshudok doukshakwuaruh atih iri o eshudok doukshenek lotu um madae adurimi god omiiri uwe, uwok. Aria pakri pukutishukukum, ipak ta pukutishuk agundok atap.11 Aria baugenyum enyudok baraen eikyenyemagu iri douk namudok. Aria ananarman douk nakri ipak pahwaran waniniri nunek ehudok yoweihi aih um shenek

wehrur um o nunek nyigiyaum nuraokupaishi esheshish eshudok eneshenesho nunek lotu um madae adurimi god omiuwe o nabubunim kupaishi o nuwok abarnugugak o nukwuaruh um, ipak mare punianan punadudareh aria puni anan puwokworigun uwe, uwok.

12-13 Enyudok mour um shunek skeli-mum eshudok arpesh douk shapeik adukum Iruhin ananish arpesh iri, enyen doukmadae eikin mour uwe, uwok. Iruhinatun ta nunek skelimesh. Aria enyudokmour um shunek skelimum Iruhin ananisharpesh um douk ipakin. Namudok ariaipak ta punek skelimesh. “Aria ipak punakpuntorum pupe um, ipak ta pukrip anudokyoweini arman um nukutipuk ba nunak.”

6Ipak Kristen Mare Punek Kwot Um Ku-

paishi Kristen1 Aria ipak Kristen atip enen nyuni

kupainyi punitok um enen baraen um,enyen ta nyenekesh mumam? Aria tanyeshagrakuk Iruhin ananish arpesh doukta wosik um shugabe ipakin baraen arianyanak nyenek kwotumen um amudok de-beimi haiden douk hasuhw kwotog iri aka?Aria enyen ta abraen mare nyen um agun-dok nyanak nyahwar amudok haiden umhusuhw enyenyit kwot um uwe. 2 Aduratin ipak padukemesh um kweipon apakIruhin ananish arpesh ta munek skeli-mum ihishmorim atapishi arpesh esheshihaih. Aria ta apak ta munekesh namu-dok um, douk ipak kanak douk mareta wosik punek skelimum enyudok shok-winyi baraen uwe um maresh? 3 Ipakpadukemesh aka, uwok? Kweipon apakta munek skelimum enselahos esheshihaih shopunek. Douk namudok aria apakdouk ta wosik munek skelimum baraen umenenyenen nyatogur abom agundok atapiri. 4 Douk namudok aria ipak pakri punekskelim baraen um enesh eshudok um, ipakapa pugraeh eshesh douk Iruhin ananisharpesh douk madae shurao enen big iriuwe um shunek skelimeny-umep. 5 Eikdouk yowemagu enyudok baraen um yakriinekep abraen ipak. Ipak kanak ta madaeanan nudukemesh abom um nupe oroko-hun um ipak Iruhin ananish arpesh aria

Page 327: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 6:6 324 1 KORIN 6:18nunek skelimumkupaishi Kristen esheshinbaraen uwe? 6Aria douk enenKristen douknyarao kupainyi Kristen um kwot um amu-dok debeimi haiden douk hasuhw kwotogiri um hunek skelim um esheshin baraen!

7 Adur, ipak apa penek kwot um kupaishiKristen. Douk namudok aria ehudok ipakihaih douk heyabigap um ipak douk madaedodogowip um pugipesh Iruhin ananihaih uwe, uwok. Ipak pekehuguk agabusabom. Ipak douk madae pupe putrishmeyoh aria shunek yoweishi inahos umipak wobur atin uwe um maresh? Ariaipak douk madae pupe putrish meyoh ariapukutishuk shutrip shukumesh-aruh ipak-ish eshudok eneshenesh uwe um maresh?8Aria ipakmadae punekesh namudok uwe,uwok. Ipak kanak wata pakitak penekyoweishi inahos um kupaishi ipakishi Kris-ten. Ipak penek rohwumesh panarukeshesheshish eshudok eneshenesh meyoh.

9-10 Ipak padukemesh um enyudok aka,uwok? Eshudok arpesh douk shenekeneshenesh yoweishi inahos iri ta mareshuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um, uwok. Douk na-mudok aria ipak mare punek rohw umipak kanak, uwok. Um maresh? Es-hudok douk shenek ehudokmori yoweihiaih um shani kupaishi arpesh shenekwehrur um, aria shenek lotu um madaeadurimi god omi iri uwe, shuni amudokarmam douk hanukesh kupaimi amamiyuarmago iri, huni amudok douk hanukeshkupaimi armam um henek yoweishi ina-hos iri, huni eshudok douk shakwuaruhiri, shuni eshudok douk shenek nyigiyaum shakri shurao kupaishi esheshish es-hudok eneshenesh iri, shuni eshudok doukapa shawok abar shagugak iri, shuni es-hudok douk apa sheneyagwreh agabusinum kupaishi iri, shuni eshudok douk apashabo kupaishi shanatrish eshudok enesh-enesh iri, ihishmorim eshudokmori arpeshta mare shuwish agundok Iruhin napeDebeini um ananish arpesh um, uwok.11 Riguk ipak enep douk pape penek ehu-dokmori yoweihi aih. Aria Iruhin nakrupipakiruh aparuh aria nenekeppatogur ana-nip atip aria nahwarep yopishi arpesh.Anan douk nenekep namudok um agun-dok ipak patukur Debeini Jisas Krais arianataurumep um. Aria Iruhin douk nako

ananin Mishin atin aria nenekep patogurnamudok.

Apakiruh Yegeshiweruh Ta Hupe YopuruhiUm Mutuk Iruhin Ananin Atin Nyeigur NyutoIruhw

12 Adur, enen arpen douk nyakri na-mudok, “Ihishmorim eshudok douk wosikum eik inekesh.” Aria eshudok ihish-morim eik inekesh iri ta mare shutau-rume, uwok. Enyudok baraen douk nyakri,“Ihishmorim eshudok douk wosik um eikinekesh iri” douk shape, aria eik ta mareikutukuk enesh eshudok shupe debeishi-umari eik, uwok. 13 Aria enen arpenta nyukri, “Aparuh douk worigun-iruh.Aria araruh douk hapeum worigun nubuhnur um.” Enyudok enyen douk adur,aria anah nyumnah Iruhin ta neyatokukaparuh aria worigun. Iruhin douk madaenunek apakiruh yegeshiweruh um munekehudok yoweihi aih um muni kupaishimunek wehrur um uwe, uwok. Anan douknenekep um punek ananin mour. Ariaanan douk Debeini um apakiruh yegeshi-weruh aria apa neyoharuh. 14 Iruhin douknakwu ananin dodog aria wata nohur De-beini nakitak nape. Aria kweipon ananta nuhur apak shopunek mukitak mupe.15 Aria ipak madae pudukemesh uwe?Ipak douk pape anabik um Krais ananihwyegenyihw. Douk namudok aria ta eik iraoanabik um Krais ananihw yegenyihw inakiko okwudok douk kweyotu yah iri okwok-wihw yegenyihw um, enyen douk wosikaka, uwok? Adur atin, namudok doukuwok. 16Aria ipak douk padukem enyudokaka, uwok? Ta anan arman nunak umonok armatok douk kweyotu yeh iri um,eshesh biyesh douk shatogur atin arpen.Um maresh? Iruhin ananik Buk doukkwakri, “Eshesh biyesh ta shutogur atinarpen.” 17 Aria enyudok arpen douk nyu-nak nyatukur Debeini iri douk nyani ananesheshish mishish shatogur atin mishinmeyoh.

18 Aria ipak ta puruwok-umaguk ehudokyoweihi aih um shenek wehrur um.Ihihmorim eneheneh yoweihi aih arpeshshenekeh iri, eshesh douk shenekehukadukiruh um esheshiruh yegeshiweruh.Aria enyudok arpen nyunek ehudokyoweihi aih iri, enyen douk nyenek

Page 328: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 6:19 325 1 KORIN 7:14yoweishi inahos um enyenyihw yegeny-ihw. 19 Aria ipak padukem enyudok aka,uwok? Ipak kanak douk pape kabi Iruhinananin Mishin enyenyit debeiti urupatum. Enyen douk Iruhin nekepen arianyape numun ipak. Aria ipak douk madaepugrem ipak kanak uwe, uwok. Ipakdouk Iruhin ananip atip. 20 Douk Iruhinnatorip, anan nenek debeinyi mour. Douknamudok aria ipakiruh yegeshiweruh tahupe um putuk Iruhin ananin atin nyeigurnyuto iruhw.

7Armam Armago Shanaraum Um

1Douk eik yakri iwanamenyudok baraendouk ipak peneki shup porige iri um.Baraen enyudok. Aria anan arman marenurao onok armatok nupe meyoh um,enyen douk wosik. 2Aria sabaihi enehenehyoweihi aih um shenek wehrur um hape.Douk namudok aria enyen douk wosik umihim-morim armam ta hunarao amamiyuarmago sisiguk. Aria ihiyumorim armagota unarao owowim armam sisiguk. 3 Ariaarman ananihw yegenyihw douk ananikirohukwik kwasuhw merikw-umohw. Ariaanan mare nunokrimohw, uwok. Ariaarmatok okwokwihw yegenyihw douk ok-wokwin raminen nasuhw merik-umohw.Aria okwok mare kwunokrimohw, uwok.4 Irohukwik mare kwukri okwok kwa-suhw merik um okwokwihw yegenyihw,uwok. Okwokwin raminen nasuhw merik-umohw. Aria raminen shopunek marenukri anan nasuhw merik um ananihwyegenyihw, uwok. Ananihw yegenyihwdouk ananik irohukwik kwasuhw merik-umohw. 5 Aria eshudok douk shanaraumiri, eshesh mare enen nyukri uwok umnyuni enen shishuh um. Aria ta esheshshubo baraen aria shukri wosik um shupemeyoh anob nyutob um shupe shunekbeten atin um, namudok douk wosik. Ariaabudok nyutob butuh aria eshesh watashopunek shunak shishuh atugun. Ummaresh? Ta wosik atin eshesh mareshusuhw merik um eshesh kanak aria Sa-tan nukwiraehesh um shunek yoweishi in-ahos aria eshesh shunekesh. 6 Enyudokbaraen douk yakriyen um arpesh shana-raum, enyen douk madae dodogowinyi lodouk ipak ta pugipeshen iri uwe, uwok.

Enyen douk yakripepmeyoh umyakri itau-rumep. 7 Eik kanak yakri ipak ihipmorimmare ta panaraum. Eik yakri pupe meyohkabi douk eik um. Aria Iruhin nekeshsisigin yopinyi presen ihishmorim arpesh.Enesh arpesh Iruhin nekesh enyudok pre-sen um shupe meyoh. Aria enesh nekeshpresen um shanaraum.

8 Aria eshudok douk madae shanaraumiri uwe shani oudok armago douk armamhagok hawosopukuk iri, eik yakri namu-dok. Ta eshesh shupe meyoh kabi douk eikum, enyen douk wosik. 9 Aria ta esheshmare dodogowish um shusuhw merik umeshesh kanak um, enyen douk wosik umeshesh ta shanaraum. Ta shupe meyoh umaria esheshiruh aparuh hukitak abom ariaeshesh shenek wehrur um.

10 Aria eshudok douk shanaraum iri,eik yekesh enyudok lo. Enyudok lo doukDebeini ananin, madae eikin uwe. Enyendouk nyakri namudok. Mare onok arma-tok kwukitak kwunak kwukutukuk okwok-win raminen, uwok. 11 Aria okwok kwuk-wutunuk um, okwok ta kwunak kwupemeyoh. Okwok mare kwurao kupaini ar-man, uwok. Uwok um, okwok ta watakutanam kwunak um okwokwin raminen.Aria anan raminen shopunek mare niya-tokuk ananik irohukwik, uwok.

12 Aria ipak kupaipari, eik kanak yakriikripep namudok. Enyudok baraen enyendouk madae Debeini ananin uwe, uwok.Eik yakri namudok. Aria anan armannatogur Kristen iri, douk narao onok arma-tok mare kutogur Kristen iri uwe, aria ok-wok kwukri wosik um kupeuman um, ananmare niyatok, uwok. 13 Aria ta onok ar-matok kwutogur Kristen iri, douk kwaraoanan arman mare nutogur Kristen iri uwe,aria anannukriwosik umnini okwok shupeum, okwok mare kwiyatok anan, uwok.14 Um maresh? Raminen douk madae nu-togur Kristen iri uwe douk natukur ananikirohukwik douk kwatogur Kristen iri arianamudok anan natogur yopuni raminenkabi douk Iruhin nanagraehan iri um. Ariairohukwik douk madae kutogur Kristen iriuwe shopunek douk namudok atin. Ok-wok kwutukur okwokwin raminen douknatogur Kristen iri aria okwok kwatoguryopukwi irohukwik kabi douk Iruhin nana-graehok iri um. Uwok um, ipakish batow-ish tamare shutogur Iruhin ananish, uwok.

Page 329: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 7:15 326 1 KORIN 7:29Aria uwok, douk eshesh douk shatogurIruhin ananish atish arpesh kabi douk anannanagraehesh iri um.

15 Aria ta enyudok arpen douk madaenyutogur Kristen iri uwe nyukri nyuku-tukuk enyenyik armatok o enyenyin ar-man um, enyen wosik ta ko nyukutiny-ukuk. Aria ta ehudokmori aih hutogrumenyudok nyenek bilip iri arman o armatokum, enyen douk madae enen baraen nyu-tapesh uwe, uwok. Um maresh? Iruhindouk nahwarap um mugipesh ehudok aihum aparuh hur wosik um. 16 Armatok,nyak wosik ta nyutaurum nyakin raminenum Iruhin nuran nutanamori aka, uwok?Enyudok nyak madae nyudukemesh uwe.Aria nyak arman shopunek, nyak wosik tanyutaurum nyakik irohukwik um Iruhinnuraok kwutanamori aka, uwok? Enyudoknyak madae nyudukemesh uwe.

Apak Ta Mupe Kabi Douk Riguk MarikMape Aria Iruhin Nahwarap Abom Um

17 Aria eik yakri ikripep enen shopunekbaraen. Eik yakri ipak ta pupe ipakiyuoutumeb sisiguk kabi douk riguk Debeininekepo iri. Aria pupe namudok atin kabidouk seiwok sagomatin ipak pape ariaIruhin nahwarep um. Eik apa yakripeshyekesh enyudok atin lo ihishmorim Iruhinananish arpesh douk shape ihinyumorimsios um ihirubwarub iri. 18Eik yakri namu-dok, anudok arman douk kupaini armannatahuk ananihw yegenyihw aria Iruhinkadak nahwaranari, anan mare wata nu-gabe ananig nyubrusug umnunabeshukog,uwok. Aria anudok arman douk madaenutah ananihwyegenyihwuwe, aria Iruhinnahwaran iri, ananmare ta nutah ananihwyegenyihw, uwok. 19 Ehudok aih um hatahyegeshiweruh um hani ehudok um madaehutah yegeshiweruh um uwe ta marehunek enesh yoweishi inahos, uwok. Ariaehudok aih um mugipesh Iruhin ananin loumdouk yopihi abomheshagrakuk ehudokaih um hatah yegeshiweruh umhani agun-dok madae hutah yegeshiweruh um uwe.20 Seiwok sagomatin ipak pape panakumoiri outumeb aria Iruhin nahwarep patogurKristen um, ipak ta pupe namudok atinabom. 21 O aria ipak pape shakamumkupaishi penekumesh mour meyoh ariaIruhin nahwarep um, ipak aparuh mare

yoweruh um enyudok, uwok. Aria ta ipakpuparug anah yah um putukweshih pupewosik abom um, ipak wosik ta pugipeshah.22Ummaresh? Enyudok arpen douk nyapeshakamum kupaishi nyenekumesh mourmeyoh aria Debeini nahwaren iri, enyendouk anan nakweshihen nyape wosik.Aria enyen douk Debeini ananin atinabom. Aria douk namudok atin, enyudokarpen nyape wosik aria Debeini nahwareniri, enyen douk nyape shakamum Kraisnyenekuman mour meyoh. 23 Iruhin douknenek yopinyi dedeben atinyimour umna-tor ipak nakweshihep um ipakish yoweishiinahos douk showeshikep iri. Douk namu-dok aria ipak mare pugipesh agundok at-apihi aih aria pukutihuk huweshikep pupeshakamum eheh, uwok. 24 O ipak Kristen.Ipak ta puni Iruhin pupe abom aria pupeipakiyu outumeb sisiguk kabi douk sago-matin ipak pape aria Iruhin nahwarep um.

Madae ShunaraumUwe Iri ArmamArmagoEsheshin Baraen

25 Debeini douk madae nuke enen lo umeshudok arpesh douk wata shunaraum iriuwe, uwok. Aria eik doukDebeini nenek gi-haume aria yenek ananin mour wosik ariayakri ikripep enen eik kanak eikim urkum.Eik ta ikripep adurin atin baraen. Douknamudok aria ipak gamo pumnek eikinbaraen. 26Douk abudok nyutob enenyenenamaen nyape nyatogur. Douk namudokaria eik yakri enyen douk wosik um ipakpupe namudok atin kabi douk papeum.27 Aria anan arman narao onok armatokjurug um, anan mare wata niyatok, uwok.O ta anan watak nurao onok armatok umuwe, anan mare urkum murum nukri nu-rao onok shopunek, uwok. 28 Aria taanan nurao onok armatok nusuwok um,anan douk madae nunek yoweishi inahosuwe, uwok. Aria ta onok armatok doukwata kwapemeyoh iri kwukri kwurao ananarman um, okwok douk madae kwunekyoweishi inahos uwe. Aria shanaraum iriarpesh ta shurao sabainyi amaen agun-dok atap. Douk namudok aria eik yakriuwok um enyudokmori amaen nyutogurum ipak, uwok.

29 O ipak Kristen, baugenyum baraen eikyakriyen iri douk enyudok. Douk nyutobdouk banab. Douk namudok aria ipakarmam douk pasuhw armago iri ta pupe

Page 330: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 7:30 327 1 KORIN 8:2kabi douk armago wokepari um. 30 Ariashoreh iri ta shupe kabi douk esheshmadae shureh umuwe. Aria shanadudarehiri ta shupe kabi douk eshesh madae shu-nadudareh um uwe. Aria eshudok doukshanator eshudok eneshenesh iri ta shupekabi douk eshudok eneshenesh wokeshdouk madae esheshish iri uwe. 31 Ariaeshudok douk shakwu agundok atapishieshudok shenek mour iri ta shupe kabidouk esheship urkwipmadae pur abomumagundok atapishi eshudok eneshenesh umuwe. Um maresh? Apak madukemesh,agundok atap nani eneshenesh eshudokdouk shanaki hurukatin abom um shunakshuwishuk.

32 Eik yakri uwok um eneshenesh es-hudok shunek ipakiruh aparuh yoweruh,uwok. Arman douk madae nurao onokarmatok iri uwe, ananim urkum apa mo-rum nugipesh Debeini ananim urkum arianunek ananin atin mour. 33 Aria armandouk narao armatok iri, ananimurkum apamorum agundok atapishi eshudok enesh-enesh. Aria anan nakri nunek eshudokdouk ananik irohukwik kwakriyesh iri umnunegok kwunadudareh. 34Douknamudokaria ananim urkum puwarom um biyeh.Aria onok armatok douk wata kwuraoanan arman iri uwe, okwokwim urkumdouk morum kwunek Debeini ananin atinmour. Okwokwim urkum morum kwakrikwukon okwok kanak um Debeini ariakwupe ananik atuk. Aria okwudok doukkworao arman iri, okwokwim urkum apamorum agundok atapishi eshudok enesh-enesh. Okwok kwakri kwunek eshudokdouk okwokwin raminen nakriyesh iri.35 Eik douk yowemagu enyudok baraenum yakri itaurumep pupe wosik atin.Eik madae ikriyen um itupok-umep yahuwe, uwok. Eik yakripep enyudok baraenum ipak pupe wosik aria ipakip urkwipmare wata purum enesh kupaishi eshudokeneshenesh. Eik yakri ipak pukon ipakkanak abom um Debeini aria punek ananinatin mour.

36 Aria shagraeh-uman onok armatokanan arman, aria eshesh biyesh shukri es-hesh ta mare shunaraum aria shupe ari-gaha ruwehesh um, enyen douk wosik.Aria ta anan nunek urkum nukri anandouk nenek yoweishi inahos um okwok,

aria ta anan mare dodogowin um nusuhwmerikwum ananim urkum, aria anan nukrieshesh ta shunaraum, eshesh douk madaeshunek yoweishi inahos uwe. Anan tanugipesh ananim urkum aria eshesh shu-naraum. 37Aria ta anan arman anan kanaknukri uwok abom um nurao shagraehok-uman iri armatok, aria mare enesh arpeshshuraok umanari um nuraok, aria anannasuhwmerik wosik shopunek um ananimurkum um, enyen douk wosik. Anan marenuraok. 38 Douk namudok aria anudokarman douk nurao ananik armatok doukshagraehok-uman iri um, anan douk nenekyopuhi aih. Aria anudokdoukmadaenuraoananik armatok iri uwe, douk nenek yop-uhi aih neshagrakuk anudok narao arma-tok iri.7:38

39 Aria anan arman nurao onok armatokaria ananwata nupe um, okwudok armatokta kwupe um anudok atun arman. Ariata anan nugokuk um, okwok douk madaeenesh eshudok shutapok uwe, uwok. Ariakwukri kwurao kupaini um, okwok wosikta kuran. Aria okwok ta kwurao anan na-suhw Debeini ananin baraen iri. 40Aria eikkanak yakri namudok. Aria okwok kwupemeyoh akure, okwok ta kwunadudarehkwuriguk kwishagrakuk oudok doukwaraoarmam iri. Aria enyudok baraen douk eikkanak yakriyen. Eik yadukemesh um eikyarao Iruhin ananin Mishin nyapenye arianyeyabige enyudok baraen.

8Warehosish Mahish Douk Shenek Ofamesh

Shako Rohwimi Godomi Iri Kristen MareShushoh Uwe, Uwok.

1 Douk eik yakri ikripep um eshudokmahish douk shashoh shenek ofameshshako rohwimi godomi douk madaeadurimi iri uwe. Ipak pakri, “Apak ihish-morim douk madukemesh iri.” Enyudokenyen douk adur, aria enyudokmori sakiapa nyakwaram ehudok aih um arpeshshatuk esheshish nyeiguhw shato iruhwum. Aria ta apak urkwip punawashamkupaishi arpesh um, ehudok aih ta hutau-rum apak muni eshesh hunekap mutogurdodogowip um musuhw Krais ananinbaraen mugipeshen um. 2 Enyudok arpendouk nyakri enyen nyadukem eneshenesh

7:38 7:38 Baraen Grik um lain 36-38 douk madae gamo nyutogur wosik uwe.

Page 331: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 8:3 328 1 KORIN 9:2eshudok iri, enyen douk madae gamonyudukemesh uwe. 3 Aria enyudok arpendouk enyenyim urkum manawashamIruhin iri, enyen douk Iruhin nadukemenwosik um enyen douk ananin.

4 Aria enyudok baraen um shawokmahish douk shaesh shenek ofamesh umamudok rohwimi douk madae adurimigodomi iri uwe, eik yakri ikripep namu-dok. Apak madukemesh, amudok rohwimidoukmadae adurimi godomi iri uwe, uwok.Anam douk wehiguhi aboriguh meyoh.Aria anam douk madae sabaimi godomihupe uwe, uwok. Anan douk atun aduriniIruhin abom nape. 5-6 Adur, sabaishi eshu-dok douk arpesh shahwaresh shakri, “god”iri o shakri, “debeimi” iri. Aria ta adursabaimi amudokmori “godomi” o sabaimi“debeimi” hupe iruhw heven o agundokatap akure, amudokmori bukomuk. Apakdouk atun meyoh Iruhin abom nape. Anandouk apak mahwaran makri Yain iri. Anandouk baugos um ihishmorim eneshenesheshudok. Aria apak douk mape um mutukananin atin nyeigur abom nyuto iruhw.Aria anan atun douk Debeini. Anan doukJisas Krais. Aria um Jisas ananin nyeiguratin, Iruhin nenek ihishmorim eneshenesheshudok shani arpesh. Aria um Jisas atunIruhin norukap yapis aria mape.

7Aria enesh arpeshmadae shudukemeshuwe. Riguk enesh shape shagipesh amudokmadae adurimi godomi iri uwe. Douknamudok aria douk eshesh shawok eshu-dok mahish douk shenek ofamesh shakorohwimi godomi iri um, eshesh shakrieshudok mahish douk warehosish abomaria eshesh shashoh. Aria numun esheshipurkwip por shakri eshesh douk madaeshudukemesh aria shenek yoweishi inahosum agundok shawok eshudok mahish um.8 Aria eshudok worigun ta mare shurappunak hurukatin um Iruhin, uwok. Aria taapakmukri uwok ummuwok eshudokmoriworigun um shopunek, Iruhin nutrup umta mare nukri apak yoweipari, uwok. Oaria mishakur um shopunek, Iruhin tanutrip aria mare nukri apak ta mutoguryopipari mishagrakuk seiwok marik mapeum, uwok.

9 Aria ipak ta gamo wosik pudukemesh.Um maresh? Ta wosik atin ehudok aihum puwok warehosish eshudok worigunum douk ipak pakri wosik um punekeh

iri hunek eshudok douk shagipesh Kraisaria madae dodogowish iri uwe shunekyoweishi inahos. 10 Nyak nyadukemeshum amudok rohwim douk madae adurimiuwe. Aria nyak nyunak agehw aria nyu-wok eshudok warehosish. Aria ta enenarpen douk madae dodogowin um bilipiri uwe nyutrin um, enyen ta nyunekeshmumam? Nyak ta nyuhur enyenyihwapahw um nyuwok eshudok douk shakowarehos iri aka, uwok? Adur atin, enyenta nyushoh. 11 Douk namudok aria nyakdouk nyadukemesh um amudok rohwimdouk madae adurimi uwe. Aria nyakin sakita nyununu enyudok arpen douk madaenyusuhw Krais ananin baraen dodog iriuwe um enyenyin bilip. Enyen douk Kraisnataurumen iri. 12 Aria abudok nyutobipak pawok eshudok warehosish obi nyu-tob, ipak penekesh shenek yoweishi ina-hos aria pununu esheshin bilip um Krais.Aria ipak penek yoweishi inahos um Kraisshopunek. Um maresh? Enesh ipak-ish ashukenyish owashish esheship urk-wip douk madae dodogowip uwe. Ariaabudok nyutob eshesh shutik ipak ariashuwok eshudok warehosish um, esheshdouk shenek urkwip shukri eshesh shenekyoweishi inahos um. 13 Douk namudokaria ta worigun aria mahish eik yashoh irishunek kupainyi Kristen nyunek yoweishiinahos um, kweipon kweipon eik ta marewata ishoh atin mahish. Ta wosik atin inekenyudokKristen doukmare dodogowinumbilip iri uwe nyunek yoweishi inahos.

9Pol Nanadudareh Um Anan Madae Nurao

Enesh Eshudok Eneshenesh Uwe Um EnyudokMour Aposel Anan Neneken Iri

1 Eik ta enesh eshudok enesheneshshoweshike aka, yape meyoh? Uwok, eikyape meyoh. Aria eik douk anan aposeldouk Iruhin nagraehe um inak ikripeshananin baraen iri aka, uwok? Eik yatik Jisasdouk nape apakin Debeini iri aka, uwok?Eik yenek Debeini ananin mour aria ipakdouk patogur Kristen aka, uwok? 2 Ariaenesh arpesh shukri eikmadae anan aposelum uwe, adur atin ipak ta pukri eik doukanan aposel. Eik douk yanaku yakripepDebeini ananin baraen aria ipak pasuhwendodog pagipeshen aria patukur anan. Aria

Page 332: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 9:3 329 1 KORIN 9:17douk um enyudok atin, ihishmorim arpeshshatrip aria shadukemesh shakri eik doukanan aposel.

3 Aria arpesh sheneke um, eik apayawanamesh baraen yakripesh namudok.4 Yakri, enyen douk wosik um apak aposelmuraoworigun ummour apakmoneken iriaka, uwok? 5 Enyen douk wosik um apakaposel murao Kristeniyu armago aria wuniapak murahaen kabi douk amudok anamaposel hani Debeini ananim owarhim haniPita sharahaen um aka, uwok? 6 Ariaenyen douk wosik um eik ini Barnabasohwak otuhw upe unekmour umurim uta-bor, aria kupaimi aposel ipak kanak pupeputaurumam pukom utabor um aka?

7 Meini arman apa nenek mour soldiaaria anan kanak nanator ananish enesh-enesh eshudok? Aria omi apa nyau wori-gun nubarig aria enyen kanak madae nyu-wok enesh eshudok worigun uwe? Oomi apa nyanak nyeyoh bulmakauhos ariaenyen kanak madae nyuwok anaguhw es-heshiguhw nyumaguhw uwe?

8 Enyudok eik yagipesh arpeship urkwipatip aria yakri namudok aka? Uwok.Enyudok lo douk seiwok Iruhin nakogukMoses enyi douk nyakri enyudok atin.9 Iruhin douk nakrip Moses nowemenyudok lo namudok. Iruhin nakri, “Ipakmare puweshik eshudok bulmakauhosdouk shape sheshish shuruwepit wit umshuworish oureh aria esheshig nokwatog,uwok.” Aria Iruhin douk madae urkummurum bulmakauhos atish aria anannukri namudok uwe, uwok. 10 Anan doukurkum morum apak shopunek aria nakrinamudok. Adur, baugenyum enyudokbaraen douk nyakrium apak. Enyudokbaraen nyakri namudok. Enyudok arpennyunek mour um nyuwor amnab iri,nyuni enyudok douk nyaworuk oureh umworigun iri, eshesh ta shudukemesh umeshesh ta shurao anagunworigun umdoukeshesh shenek mourumagun iri. 11 Ariaapak aposel douk namudok atin. Apakmaumep yopishi eshudok douk Iruhinananin Mishin nyekepesh iri um ipakiruhaparuh. Douk namudok aria ta ipakpukop eshudok um putaurum apakiruhyegeshiweruh um, enyen douk wosik aka,uwok? 12 Aria ta ipak pekesh eshudokkupaishi arpesh douk shakripep Iruhin

ananin yopinyi baraen iri um, adur atin,enyen douk wosik abom um pukop ipakisheshudok eneshenesh apak shopunek.

Aria eshudok douk apak wosik tamunatripesh iri, apak mare munatripeshuwe. Seiwok sagomatin apak manakumatogrumep um, aria manaki arigahadouk, apak makri uwok um mutapokyah um Krais ananin yopinyi baraennyutogur dodogowin um, uwok. Douknamudok aria apak masah ihinyumorimenenyenen amaen. 13 Ipak padukemesh,amudok armam douk henek mour nu-mun Iruhin ananit debeiti urupat iriapa harao tukwanigun worigun douksharaesh um shenek ofamesh shako Iruhiniri. Aria amudok henek mour enyudokalta douk shape showem eneshenesheshudok shenek ofamesh shako Iruhin iri,amam apa harao tukwanish um eshudok.14 Aria douk namudok atin. Debeinidouk nenek enyudok lo nakri namudok.Amudok armam douk hape henek mourum hakripesh ananin yopinyi baraen iri,eshudok douk shemneken shasuhweniri ta shukom eneshenesh eshudok umshutaurum amamiruh yegeshiweruh.

15 Eik douk Iruhin neke big um iraoenesh eshudok aria madae irao enesheshudok eneshenesh uwe. Aria doukshopunek, eik douk madae iwem enyu-dok baraen um ikri ipak puke enesh es-hudok eneshenesh eik uwe, uwok. Eikdouk yanadadareh um agundok yenekIruhin ananin mour yataurumep meyoharia madae irao enesh eshudok enesh-enesh um uwe. Douk namudok aria eikyakri uwok um enen arpen nyutriweikagundok eik yanadudareh aria yatuk eikinnyeigur um enyudok mour eik yenekenmeyoh iri um, uwok. Aria enen arpennyukri nyutriweik agundok yatuk eikinnyeigur um, eik yakri uwok abom. Enyendouk wosik um eik igokuk aria ta meyoh.16 Aria eik douk madae ituk eikin nyeigurnyuto iruhw um agundok yakripesh Iruhinananin yopinyi baraen um uwe, uwok. Eikdouk yah uwok um iweshik eikit nokwatum mare inak ikripesh um. Enyen doukIruhin neshopoke um inak ikripesh ananinyopinyi baraen. Douk namudok aria eik tainak ikripesh. Aria ta eikmare ikripesh um,anan ta nuke debeinyi amaen. 17Aria ta eikkanak inek enyudok Iruhin ananin mour

Page 333: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 9:18 330 1 KORIN 10:2akure, eik ta irao enesh yopishi eshudokeneshenesh um enyudokmour. Aria uwok.Enyen douk Iruhin kanak nekeyen ariayeneken. 18 Douk namudok aria eik ta iraomaresh um enyudokmour eik yeneken iri?Yopishi eshudok eik iraesh iri douk eshu-dok. Eik yakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen um, eik yakripeshen meyoh. Eikmadae ikripesh um shuke eneshenesh es-hudok uwe, uwok. Eshudok douk Iruhinnakri wosik um eik iraesh um enyudokmour eik yeneken iri douk madae iraeshuwe.

Pol Nape Shakamum Ihishmorim ArpeshUm Nutaurumesh

19 Eik douk madae ipe shakamumenen arpen inekumen mour meyohuwe, uwok. Eik yape wosik. Aria eikkanak yape shakamum ihishmorim arpeshyenekumesh mour um yakri ikwiraeh umirao sabaishi arpesh abom shutanamorishunak um Iruhin. 20 Douk namudok ariaeik yani eshesh Juda mape um, eik yatogurkabi anan Juda um. Eik yenekesh namudokum yakri iraouri enesh Juda shutanamorishunak um Iruhin. Aria yani eshudokdouk shape shakamum Iruhin ananin loshagipeshen iri mape um, eik yape kabidouk yape shakamum enyudok lo iri umyakri irao enesh eshudok arpesh shagipeshenyudok lo iri shutanamori shunakumIruhin. 21 Aria yani eshudok douk madaeshudukem Iruhin iri uwe mape um, eikmadae igipesh enyudok lo kabi doukeshesh um uwe. Eik yenekesh namudokum yakri irao enesh eshudok arpeshshutanamori shunak um Iruhin. Aria eikyenekesh namudok um, eik douk madaeikenyuk agab enyudok lo inek yoweishiinahos uwe, uwok. Eik douk yape shaka-mum Krais ananin lo yagipeshen. 22 Ariayani eshudok douk madae dodogowishum shusuhw Krais ananin baraen dodogshugipeshen iri uwe mape um, eik yapekabi eshesh um yakri inekesh shusuhwKrais ananin baraen dodog shugipeshen.Eik yagipesh ihishmorim arpesh esheshihaih um yakri ikwiraeh ihihmorim yeh umirao enesh shatanam shunak um Iruhin.23 Eik yenek enyudok ihinyumori mourum yakri sabaishi arpesh shumnek Iruhinananin yopinyi baraen aria shugipeshen.

Aria kweipon, eik ini eshudok arpeshdouk shasuhw enyudok yopinyi baraenshagipeshen iri murao yopishi eneshenesheshudok douk ananin yopinyi baraennyakriyesh iri.

Apak Mahur Dodogowip Atup Um MuraoYopishi Eshudok Eneshenesh

24 Ipak padukem enyudok aka, uwok?Arpesh shahur iri douk ihishmorimshahur, aria atin meyoh nyarao prais.Douk namudok aria ipak ta pahurdodogowip atip um purao enyudok prais.25Eshudok ihishmorim arpesh douk shukrishahur shishagrakuk kupaishi iri, ihihnyumneh eshesh apa shenek debeinyimour abom um shenek lainum esheshiruhyegeshiweruh. Eshesh douk shenekeshnamudok um shurao asudok prais doukta yowes aria supeimesh banab nyutobmeyoh iri. Aria apak douk mahur ummurao yopinyi prais douk ta nyupemap umihih nyumneh iri. 26 Douk namudok ariaeik yahur, aria eikmadae iyahurmeyoh uminak itogur anagun um rohwih yah uwe,uwok. Eikis nabes satak sapeigu mak abomaria yahur dodogoiwe atuwe um yakriishagrakuk ihishmorim arpesh. Aria eikyape kabi anan arman douk nenek bokseniri um. Eik madae iwashak eikish roguhwshanak meyoh uwe, uwok. 27 Eik yaboeikihw yegenyihw debeg atin um inekohwhwugipesh eikim urkum. Um maresh? Tawosik atin um eik ikripesh Iruhin ananinyopinyi baraen kupaishi arpesh aria eikkanak ta Debeini nukri uwokume um ariamare irao yopinyi prais.

10Ta Yoweihi Aih Hutogrumap Aria Mutu

Munek Yoweishi Inahos1 O ipak eikish arpesh, eik yakri ipak

ta pudukem enyudok. Seiwok ihishmorimapakish popehesh yamehesh eshesh Is-rael shape shakamum ogwudok orug doukgwape gwarik-umesh um yah iri. Ariaeshesh shagim amnab shanak shabrig og-wudok debeigwi youg nyeigurig um Ow-ishiborigwi Youg. 2 Eshesh shagipeshMoses aria shawish shanak ogwudok oruggwoshigarish gwani youg aria shagipeshananin baraen shani anan shasuhw atumurkum. Aria enyen kabi douk shenek

Page 334: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 10:3-4 331 1 KORIN 10:19baptaisum. 3-4 Aria ihishmorim shawokagundok worigun iri abrudok abar doukIruhin nekeshesh iri. Abrudok abar doukbatograri amudok debeimi utom burbudukdouk Iruhin nekesham aria manameshshanak iri. Okwudok burbuduk doukKrais. 5 Aria sabaishi eshudok arpesh,Iruhin nakri uwok um esheshih aih ariajuwehosin abom nekesh agab aria naeshshagok. Anan naesh shagok aria es-heshiruh yegeshiweruh hakus hanakukagundok wehigunum arpesh uwok um.

6 Aria eshudok ihishmorim doukshatogurumshakripapyopinyi dodogowinyibaraen apak doukipari um apak mishishmare shikitak um munek yoweishi inahoskabi douk seiwok eshesh shenekesh um,uwok. 7 Aria eshudok douk shakripap umapak mare munek lotu um amudok madaeadurimi god omi uwe kabi douk seiwokeshesh enesh shagipesham um. Iruhinananik Buk douk kwakri um eshesh kwakrinamudok,

“Eshesh shape shawok worigun abararia shakitak shape sheyarub aria shenekeneshenesh yoweishi inahos shenekwehrur um.” 8 Aria apak shopunek maremunek yoweishi inahos monek wehrur umkabi douk seiwok eshesh enesh shenekeshum. Aria atuh nyumnah, sabaishi 23, 000-poreish shagok aria shanak shawishukabom. 9 Aria apak mare mukwiraehDebeini kabi douk seiwok enesh shak-wiraehan aria yuguhw hwaesh shagokum. 10 Aria apak mare munumogesh ariamunek prukpan um Iruhin kabi doukseiwok enesh shenekesh um aria enyudokensel douk nyabo arpesh shagok iri nyaeshshagok aria shanak shawishuk abom um.

11 Enyudok ihinyumorim nyatogur umeshesh iri douk nyape kabi enen kakum kupaishi arpesh shutrin aria mareshunek yoweishi inahos. Aria enyudokbaraen douk nyakrium ehudok aih ariashopunek douk shenyem nyetem Iruhinananik Buk. Enyudok baraen shopunekdouk shenyemumnyukripap dodogowinyibaraen apak doukipari um gamo mumnekum apak mare mugipesh esheshih yoweihiaih. Apak douk manaki jurug hurukatinum abudok nyutob um ahudok hugiguk irinyumnah hutogur. 12 Douk namudok ariaenyudok arpendouknyukri enyennyeyotu

dodog iri, enyen ta gamonyudukemesh umtawosik atin enyennyutu nyunek yoweishiinahos. 13 Ihinyumorim kwiraeh douknyatogur um ipak iri douk madae enenkupainyi uwe, uwok. Enyudokmori atinkwiraeh shopunek apa nyatogur um ihish-morim arpesh. Aria Iruhin apa nagipeshenwosik ananin adurin atinyi baraen umnakri ta nutaurumep aria ta mare nuku-tupukuk um enen kwiraeh nyunek uhwinum ipakin dodog, uwok. Abudok nyu-tob kwiraeh nyutogur-umep obi nyutob,Iruhin ta nutaurumep nunekumep anahyah um pishagrakuk enyudok kwiraeh.Ahudok yah douk namudok. Anan ta nu-taurumep nunekep piyotu dodogowip.

Apak Munek Lotu Um Yain Iruhin AtunAria Mare Mugipesh Warehos Shuni MadaeAdurimi god Omi Uwe Shopunek

14 Douk namudok aria ipak eikishIruhin ananish arpesh douk eik urkummanawashamep iri. Ipak ta pukomukagabus aria mare pugipesh amudok madaeadurimi god omi uwe. 15 Ipak doukpadukemesh iri arpesh. Douk namudokaria ipak putik enyudok eik yenyemagu iribaraen punek skelumen. Aria ipak kanak tapudukemesh um eikin baraen douk adurinatin. 16 Apak manadudareh um Iruhin umabrudok wainibar abar borap iri kap ariamabaroh um, ababar douk benekap maniKrais douk ananibor owishibor batorumapiri mape atugun aria masuhw atum urkum.Aria apak mawor atudok bret matoh um,atat douk tenekap mani Krais ananihwyegenyihw aria anan douk nagok umnataurumap aria mape atug barag. 17 Ariadouk atut bret apak sabaipari matogur atinarpen. Um maresh? Apak ihishmorimdouk mawok atudok atut bret.

18 Aria ipak urkwip purum eshesh Is-rael shenekeh iri aih. Eshudok arpeshdouk shawok eshudok mahish aria wori-gun douk sheshem tebol shenek ofameshshako Iruhin iri douk shani Iruhin sha-suhw atum urkum aria shenek lotuman.19Aria eik yakri mumam? Eshudok mahisharia worigun douk shenek ofamesh shakomadae adurimi god omi iri uwe iri doukarpesh meyoh shenekam iri douk aduri-gun worigun o eshudok warehos doukadurishi? Eik yakri namudok aka, uwok?

Page 335: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 10:20 332 1 KORIN 11:220Uwok. Eik douk yakri namudok. Eshudokdouk arpesh madae shudukem Iruhin iriuwe shenek ofamesh shako rohwomi godiri, eshudok douk madae shunek ofameshshuko Iruhin uwe, uwok. Aria eik yakriuwok um ipak puni amudok henek rohw iripusuhw atum urkum. 21 Ipak madae wosikum punek lotu um Debeini puwok waini-bar abar ananin koutukwi iri, aria watashopunek puwok papudok douk shenekofamabor shako rohwomi god iri shopunekuwe, uwok. Ipak madae wosik um puniDebeini pupe atug barag atum urkum ariapuwok ananigun worigun, aria wata shop-unek punak puwok eshudok douk shenekofamesh shako rohwim iri god omi uwe,uwok. 22Apak makri munek Debeini juwe-hosin um apak aka, uwok? O apak doukdodogowip abom meshagrakuk anan aka,uwok?

Apak Ta Mupe um Mutuk Iruhin AnaninAtin Nyeigur Nyuto Iruhw

23 Enesh shakri namudok, “Enyen doukwosik um munek ihishmorim eneshenesheshudok.” Enyudok enyen douk adur, ariaihishmorim eshudok ta mare shutaur-umap. Aria eshesh shakri, “Enyen doukwosik um munek ihishmorim eneshenesheshudok.” Aria eshudok ta mare shutau-rumap shunekap mutogur dodogowipum musuhw Krais ananin baraen dodogmugipeshen um. 24 Aria ipak mare urkwippurum pakri punagabe ipak atip um ipakpupe wosik, uwok. Ipak ta urkwip purumputaurum kupaishi shopunek.

25 Mahish douk shatorish maket iri, es-hudok wosik putorish aria pishoh. Ipakmare punek urkwip aria punasorik um,uwok. 26 Um maresh? Iruhin ananik Bukkwakri, “Agundok atap pani ihishmorimeshudok shani amnab, eshesh douk De-beini ananish atish.”

27 Aria ta enen arpen douk madaenyusuhw Krais ananin baraen iri uwenyukri nyuhwar-umep um punak punienen puwok worigun iri mahish, ariaipak mishish shikitak punak um, ipak tapunak. Punak aria eshudok worigun es-hesh shunekeshumep iri, eshudok ipakta pishoh. Ipak mare punek urkwiparia porig, uwok. 28 Aria ta enen arpennyukripep nyukri, “Eshudok mahish doukshaesh shenek ofamesh um henek rohw

iri god omi” iri um, ipak mare pishoh,uwok. Ipak punek urkum um enyudokarpen douk nyakripep iri nyuni eshudokenesh arpesh esheship urkwip. Ta ipakpishoh aria eshesh shugipeshep shishoharia esheship urkwip pur shukri esheshshenek yoweishi inahos. 29Eik doukmadaeikri um ipakip urkwip uwe. Eik yakri umenyudok arpen douk nyakripep um eshu-dok mahish shani worigun iri enyenyimurkum. Aria enen arpen ta nyukri, “Eikyape meyoh. Douk namudok aria enyu-dok arpen douk enyenyim urkum madaedodogowim iri uwe ta nyuneke aria mareiwok eshudok worigun aria mahish ummaresh? Eik ta ishoh. 30 Aria eik inadu-dareh inek tenkyu um Iruhin um eshu-dok worigun iri mahish aria ishoh um,kupaishi arpesh douk shenek prukpanumeum maresh? Ehudokmori aih eik yakriuwok-umeh.”

31 Douk namudok aria baugenyum enyu-dok baraen douk namudok. Aria ipakpuwok worigun aria mahish o abar opunek maresh um, ipak ta punekesh umputuk Iruhin ananin atin nyeigur nyutoiruhw. 32 Ipak ta punek urkum um ihish-morim arpesh. Eshesh Juda shuni es-hudok douk madae shudukem Iruhin iriuwe, shuni Iruhin ananish arpesh doukshasuhw ananin baraen shagipeshen iri.Eshudok ihishmorim arpesh ipak madaepunek anah aih um punek enen um esheshshunek yoweishi inahos, uwok. 33 Aria eikshopunekdouknamudok atin. Eneshenesheik yenekesh iri, eik apa yenekesh umyakriitaurum ihishmorim arpesh. Eik madaeinek urkumum ikri itaurumeik atuweuwe,uwok. Eik yeneken um yataurum ihish-morim arpesh um Iruhin wata nuraeshshutanamori shupe wosik abom.

111 Ipak ta pugipesh eikih aih kabi douk eik

yagipesh Krais ananih um.

Sheshigor Baragos Shenek Lotu Um2 Ihih nyumneh ipak urkwip porum

eik aria pasuhwen dodog pagipesh eikinbaraen douk yakripepen iri. Douk namu-dok aria douk eik yanadudareh-umep ariayatuk ipakish nyeiguhw shato iruhw.

Page 336: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 11:3 333 1 KORIN 11:213 Aria douk eik yakri ipak ta pudukem

enyudok baraen um abudok nyutob ipakpunak pupe punek lotu obi nyutob. Baraenenyudok. Krais ananin Debeini doukIruhin. Aria ihim-morim armam amaminDebeini douk Krais, aria armatok okwok-win debeini douk okwokwin arman. 4Douknamudok aria ta meini arman nishigorananig barag aria nunek beten o nukripeshenen baraen douk Iruhin ananin Mishinnyakripan-enyi um, anan douk naunihKrais ananin nyeigur nyabuh. 5 Aria tameikwi armatok madae kwishigor okwok-wig barag aria kwunek beten o kwukripeshenen baraen douk Iruhin ananin Mishinnyakripok-enyi um, okwok douk kwaunihokwokwin arman ananin nyeigur nyabuh.Okwok kwenekesh namudok aria okwokabraen nyapeyok kabi douk kwohwar ok-wokwig barag um. 6Aria ta armatokmadaekwishigor barag um, okwok ta kwurupogbanag. Aria armago apa abraen nyao umurpok baragos banagos o wohwaragos um.Douk namudok aria owo ta wishigorgos.7 Aria armam mare hishigor amamigosbaragos, uwok. Um maresh? Amam doukheyabigesh um agundok Iruhin dodogowinnatrugun abom um. Aria armago doukweyabigesh agundok armam dodogowimhatrugun abom um. 8 Um maresh? Sei-wok Iruhin madae nurao anagun um ar-matokihw yegenyihw aria nunek armanuwe, uwok. Anan narao anagun um ar-manihw yegenyihw aria nenek armatok.9Aria shopunek, Iruhin doukmadae urkummurum armatok aria nunek arman um nu-taurumok uwe, uwok. Anan urkum mo-rum arman aria nenek armatok um kwu-tauruman. 10 Douk namudok aria ipakpupe punek lotu obi nyutob, armago tawishigor baragos. Owo wishigorgos umeshudok Iruhin ananish yopishi enselahosdouk shani ipak shape iri shutik aria shukriwosik, owo douk wape shakamum owowimarmam.

11 Apak douk manokrop-umum apakinDebeini aria mape shakamum anan. Ariaarmatok okwok otuk tamare kwupe okwokotuk. Aria arman atun um, anan shopunekta mare nupe anan atun, uwok. Esheshbiyesh arman nutaurum okwok aria ar-matok kwutaurum anan aria douk shape.12 Iruhin douk narao anagun um armanananihw yegenyihw aria nenek armatok.

Aria douk namudok atin, anan nenek ar-mam aria armago aria armago wobuki ar-mam. Aria Iruhin douk baugos um arpeshshani ihishmorim eneshenesh.

13 Ipak kanak punenek skelimum enyu-dok baraen um ipak kanak. Ahudok aih umarmago madae wishigor owowigos bara-gos aria unek beten um Iruhin um, enyendouk madae yopihi aih uwe. 14 Aria apakarpesh apakin saki douk nyeyabigep na-mudok. Enyen douk madae wosik umarmam amamigos baragos sutogur debe-gos um uwe, uwok. 15 Aria ta armagoowowigos baragos sutogur rougos um, aga-gos douk seneko watogur watrugun yop-uhi. Um maresh? Iruhin anan kanaknako rougosi baragos um wishigor owowi-gos baragos. 16 Aria ta enen arpen nyukriuwok um nyugipesh enyudok baraen um,enyen ta nyudukemesh um apak doukmadae mugipeshuk enen kupaihi aihinuwe, uwok. Apak douk magipesh ehudokatih aih douk ihishmorim Iruhin ananisharpesh shape ihirub sisigirub ihirubmorimwarub shagipeshen iri.

Eshesh Korin Shawok Debeini AnanigunWorigun Komunio Aria Shanunugun

17 Douk eik yakri ikripep enendodogowinyi baraen. Aria eik ta mareituk ipakish nyeiguhw shuto iruhw, uwok.Um maresh? Abudok nyutob ipak panakpape penek lotu aria penekeh iri aih doukmadae hataurumep atin uwe, uwok. Ehehapa henekep pape yowep. 18 Sagomatineik yakri ikriyen iri um enyudok. Abudoknyutob ipak Iruhin ananish arpesh panakpape penek lotu obi nyutob, ipak apapape um pakri punasiyaum atin. Ariaeik yemnek baraen um ipak penekeshnamudok um aria yakri douk adur.19 Adur, ipak ta punasiyam um eshudokarpesh douk shagipesh adurih aih iri tahunowereh hutogur yopugunum. 20 Douknamudok aria worigun ipak pasuwogunpanak abudok nyutob panak penek lotu obinyutob doukmadaeDebeini ananigunuwe.21 Umum maresh? Ipak ihipmorim atinatin apa penekesh arigas pohur ipakigunworigun pagnoh. Ipak madae pishukabarum kupaishi arpesh ba pukesh anagunworigun uwe. Douk namudok aria eneshnyurub baesh shape, aria kupaishi shawok

Page 337: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 11:22 334 1 KORIN 12:2sabaibari wainibar abar aria shagugak.22 Aria ipak urusag wokep um pupepuwok worigun aria abar um aka? Oipak panabukeshuk arigos Iruhin ananisharpesh pakri eshesh yoweishi aria ipakmadae pukesh anagun worigun eshudokworigun wokeshi uwe aria penekeshabraen? Eik ikripep maren baraen? Akapakri eik ta ituk ipakish nyeiguhw umehudok aih ipak penekeh iri? Adur atinenyudok ta uwok.

Debeini Jisas Nakom Bret Aria WainibarAbar Ananim Disaipel

(Matyu 26:26-29; Mak 14:22-25; Luk 22:14-20)

23 Enyudok baraen eik yakripepen iri,enyen douk Debeini anan kanak nekeyeniri. Baraen douk enyudok. Abudok wabJudas neyabig Jisas ananim horim umJisas obi nyutob, Debeini Jisas nohur bret24 nenek tenkyu um Iruhin aria naworutnakrip ananim disaipel nakri, “Atudok bretdouk eikihw yegenyihw, eik douk yeke-pohw um itaurumep. Aria meibi nyu-tob ipak puwok abrudok abar um, ipakta punekesh um urkwip purum eik. Ipakta pupe punekesh namudok um urkwippurum eik.” 25 Douk amam hatoh hey-atat aria anan nohur kap wainibar abarbarop iri aria nenekesh namudok atin arianakri, “Abrudok abar douk eikin namunyidodogowinyi baraen kontrak. Eikibor ow-ishibor douk ta butourak um butor ipakaria ta bunek enyudok kontrak nyutogurdodogowin. Aria abudok nyutob ipak pu-wok abrudok abar um, ipak ta punekeshum urkwip purum eik.”

26 Aria abudok nyutob ipak puwok atu-dok bret aria puwok abar bor apudokkap iri um, ipak punekesh um piyabigeshum agundok Debeini nagok um. Ariaipak pupe punekesh namudok atin arigahapunak putogrum ahudok nyumnah anannutanamori ahi.

Apak Ta Munek Skelim Um Apakip Urk-wip Iyoh Aria Kadak Murao Debeini AnanigunWorigun

27 Douk namudok aria enen arpenenyenyim urkum madae mur wosik uwearia nyuwok Debeini ananigun worigun,atudok bret tuni abar meyoh um, enyen

douk nyenek yoweishi inahos um Debeiniananihw yegenyihw hwani ananiborowishibor. Aria enyen douk baraennyapenyen um nyenek eshudok yoweishiinahos um. 28 Aria sagomatin, arpen tanyunek skelimum enyenyim urkum baiyoh aria kadak nyuwok atudok bret tuniabrudok abar. 29 Um maresh? Enyenta mare nyudukem baugenyum baraenum Debeini ananihw yegenyihw abudoknyutob enyen nyuwok atudok bret tuniabrudok abar obi nyutob um, agundokdouk enyen kanak nyenek yoweihi aih arianyenek kwot um enyen kanak. 30Aria ipakdouk penekesh namudok aria sabaiparimadae dodogowipari uwe. Aria sabaipariarugeh hapeyep aria enesh shagok. 31Ariasagomatin apak munek skelimum apakkanak wosik akure, Debeini ta nunekskelimap aria mare nutik enen baraennyupenyap, uwok. 32 Aria Debeini nunekskelimum apakih aih aria nugabeyap um,anan douk nenekap namudok um nunekapmutogur yopishi arpesh um kweiponapak mare muni agundok atapishi arpeshmunak muwishuk, uwok.

33 Douk namudok aria ipak eikisharpesh, abudok nyutob ipak punak pupeum puwok Debeini ananigun worigun obinyutob, ipak ta pishukabar um kupaishishopunek. 34 Aria enen arpen nyurub benum, enyen ta nyishoh enyenyit urupat.Aria abudok nyutob ipak punak pupepunek lotu um ipak ta mare punek eneshyoweishi inahos. Aria Debeini nunekskelimep um, anan ta mare nutik enenbaraen nyupenyep, uwok.

Aria enen baraen eik douk wataikripepen iri uwe, eik ta ikripep abudoknyutob eik inaku itogrumep obi nyutob.

12Yopinyi Presen Iruhin ananin Mishin

Nyakopen Iri1 O ipak eikish arpesh. Eik yakri uwok

um ipak purpur um enyudok sabainyiyopinyi presen douk Iruhin ananin Mishinnyekepen iri. 2 Ipak padukemesh, seiwokipak madae pudukem Iruhin obi nyutobuwe, ipakip urkwip douk panadudareh umeshudok warehos douk madae shiyagwrehatin iri uwe. Aria eshesh shenekep panak

Page 338: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 12:3 335 1 KORIN 12:18pagipeshesh. 3 Douk namudok aria eikyakri um ikripep enyudok baraen. Enyu-dok arpen douk Iruhin ananin Mishin nyu-penyen aria nyunyuhur nyukripen baraeniri, enyen ta mare nyukri, “Jisas anan doukyoweini,” uwok. Aria enyudok arpen doukmadae Iruhin ananin Mishin nyupenyeniri uwe ta mare nyukri, “Jisas anan doukDebeini,” uwok.

4 Adur, enyen douk sabainyi sisiginyopinyi presen douk Iruhin ananin Mishinapa nyakopen iri. Aria enyudok ihinyu-morim presen douk enyudok atin Iruhinananin Mishin nyakopen. 5 Aria sabainyisisigin mour Debeini ananin nyape. Ariaananish arpesh douk sheneken um ananatun. 6 Aria eheh douk sabaihi yehum apak munek mour um. Aria atunIruhin meyoh nakop ananin dodog apakihishmorim ananish arpesh um nunekopdodogowip um munek enyudok mour.

7 Iruhin ananin Mishin apa nyeyabi-gap enyenyin dodog nyatogur ihishmorimarpesh atin atin um nyutaurum ihish-morim Iruhin ananish arpesh. 8 Enenarpen, Iruhin ananinMishin nyeken dodogum nyukrip kupaishi arpesh um Iruhinananin baraen um nyiyabigesh yopipi urk-wip aria shugipeshep. Aria kupainyi arpen,enyudok atin Iruhin ananinMishin nyekendodog aria saki umnyukripesh baugenyumum Iruhin ananin baraen um sabaishiarpesh shudukem Iruhin wosik. 9 Ariaenen arpen, enyudok atin Iruhin ananinMishin nyataurumen abom um nyunekbilip um nyunek Iruhin atun nenekeniri mour. Aria kupainyi arpen, enyu-dok atin Iruhin ananin Mishin nyekendodog um nyunek beten um arugeh haeshiri arpesh aria Iruhin wata nugabeyesh.10 Aria enen arpen, Iruhin ananin Mishinnyataurumen nyeken dodog um nyunekIruhin atun neneken iri mour. Aria ku-painyi arpen, Iruhin ananinMishin nyekendodog um nyutogur profet um nyukripeshIruhin ananin baraen douk Iruhin neyabi-ganen iri. Aria enen arpen, enyen nyekendodog um nyunek skelimum sabainyi ku-painyi baraen douk arpesh shakripesheniri um eshesh shudukemesh um enyendouk Iruhin ananin baraen o yoweini Satanananin. Aria enen arpen, enyen nyeken

dodog um nyiyagwreh sabainyi kupainyibaraen. Aria kupainyi arpen, enyudokatin Iruhin ananin Mishin nyeken dodogum nyuwanam enyudok kupainyi baraennyukripesh baugenyum um. 11 Aria enyendouk enyudok atin Iruhin ananin Mishinnyenek enyudok ihinyumori mour abom.Enyen nyagipesh enyenyim urkum atumaria nyekesh sisigin yopinyi presen ihish-morim arpesh atin atin. Enesh nyekeshukenen sik, aria enesh nyekeshuk sik.

Apak Ihishmorim Douk Mape Anabik UmAhwudok Otuhw Yegenyihw Um

12 Arpenyihw yegenyihw douk otuhwmeyoh. Aria sabaigunum shokushoku-gunum um yegenyihw hwanadran umatugun aria hwonek atin arpen. AriaKrais douk namudok atin. 13 Um maresh?Apak ihishmorim atin Iruhin ananinMishin nyenek baptaisumap aria nyenekopmatogur kabi atin arpen um. Apak Judamani ipak douk riguk madae pudukemIruhin iri uwe. Apak mani eshudok doukshape shakamum kupaishi arpesh shenek-umesh mour meyoh iri, mani eshudokdouk shape meyoh iri, marao atin Iruhinananin Mishin nyapenyap.

14 Apak madukemesh, arpenyihwyegenyihw douk madae anabik atugunnunekohw uwe, uwok. Ohohw douksabaigunum shoku-shokugun nanadranum atugun aria nenek enen arpen. 15 Ariata yerihw hwukri, “Eik douk madae wisuwe, douk namudok aria eik madae ipe an-abikihwum um ahwudok yegenyihw uwe.”Douk yerihw ta hwukri namudok, ariaohohw douk madae hwupe anabikihwumum ahwudok yegenyihw. 16 Aria ta arigossukri, “Eik douk madae nabep uwe, douknamudok aria eik madae ipe anabikihwumumahwudok yegenyihwuwe.” Douk arigosta sukri namudok, aria agagos douk madaesupe anabikihwum um ahwudok yegeny-ihw. 17 Aria ta ihihwumorim shuknihwyegenyihw hwutogur nabep atup akure,ohohw ta hwumnek baraen mumam? Ariata ihihwumorim shuknihw yegenyihwhwutogur arigos atugos akure, ohohw tahwumnih eshudok eneshenesh mumam?18 Aria arpenyihw yegenyihw douk madaeohohw kanak hwupe namudok uwe, uwok.Ohohw douk seiwok Iruhin nagipesh

Page 339: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 12:19 336 1 KORIN 13:2ananim urkum aria nenek ihigunmorimshokushokugun um ahwudok yegenyihwnape ahwudok shuknihw yegenyihw.19 Aria ta ihihwumorim shuknihw yegeny-ihw douk barag atug o aiyas atugas akure,ahwudok yegenyihw ta hwupe mumam?20 Aria yegenyihw douk madae hwupenamudok uwe. Ohwohw douk sabaigunumshokushokugunumnape aria nenek otuhwyegenyihw.

21 Aria nabes ta mare sukrip wis sukri,“Apakmakri uwok um ipak. Aria ipak uwokakure, apak atup wosik ta mupe wosik!”Aria barag ta mare gukrip yeriweruhgukri, “Eik yakri uwok um ipak. Ariaipak uwok akure, eik atuwe wosik ta ipewosik!” Adur atin enyudok ta uwok. 22Ariaagundokiruh um yegeshiweruh douk apakmakri araruh madae dodogowiruh iri uwearia madae hupe akure, yegenyihw tamare hwupe wosik uwe, uwok. 23 Ariaagundokiruh um douk apak makri araruhnyeiguhw wokaruh iri, apak apa mey-oharuh wosik atin. Aria agundokiruhum apak apa abraenyip-umaruh iri, apakapa mobeshukaruh aria mushapomaruh.24 Aria agundokiruh um douk apak madaeabraenyip-umaruh iri uwe, apak madaemugabeyaruh aria muyoharuh namudokuwe. Aria Iruhin douk nenek ihigunmorimsabaigunum sisigigun um yegenyihwhwanak hwanadran atugun aria hwenekotuhw debeihwi yegenyihw. Aria anabig-iruh um douk nyeiguhw wokaruh, ariaanan nakoruh nyeiguhw shato iruh-umoruh. 25 Anan nenekesh namudokum ahwudok shuknihw yegenyihw marehwunabrig aria hwunasiya um uwe, uwok.Aria agundok sabaiguni sisigigun umahwudok yegenyihw ta hwunagapesharia hwunagabe um. 26 Douk namudokaria ta anabigihw um yegenyihw hwum-nek eriger, ihihwumorim yegenyihwshopunek ta hwumnek eriger. Aria taanabigihw um hwurao debeinyi nyeigurum, ihihwumorim yegenyihw shopunek tahwunadudareh.

27 Douk namudok aria ipak ihipmorimatin atin douk pape kabi anabikihw umKrais ananihw yegenyihw um. 28 AriaIruhin douk nagraeh ihishmorim ananisharpesh um shunek ananin mour. Sago-

matin um douk aposel, Iruhin nagraehamum hanak hukripesh ananin baraen iri.Aria eshesh profet, douk Iruhin neyabigeshbaraen shanak shakrip arpesh iri. Ariaeshudok douk shenek skulumesh umIruhin ananin baraen iri. Aria eshudokdouk shenek Iruhin atun nape nenekeniri mour. Aria eshudok douk shenekbeten um arugeh hapeyesh iri aria Iruhinwata nagabeyesh iri. Aria eshudok doukshataurum kupaishi Iruhin ananish arpeshiri. Aria eshudok douk shenek sisiginenenyenen mour um sios iri. Aria eshudokdouk sheneyagwreh sabainyi kupainyibaraen iri. 29Aria ipak pakri mumam? Ipakpakri amam ihim-morim hutogur aposelomi atum? Aka pakri ihishmorim shutogurprofet iri atish? Aka pakri ihishmorimshutogur tisa omi aria shunek skulumeshum Iruhin ananin baraen um shumnekenshugipeshen wosik iri atish? Aka ipakpakri ta ihishmorim shunek Iruhin atunnape neneken iri mour? 30 O ipak pakrita ihishmorim arpesh shurao dodog umshugabe arugeh hapeyesh iri arpesh?O pakri ta ihishmorim arpesh shuraododog um shiyagwreh sabainyi kupainyibaraen aka? Aka pakri ta ihishmorimshudukemesh um shuwanam baugenyumum enyudok sabainyi kupainyi baraen?Adur atin ta uwok. Ihishmorim doukshenek esheshin sisigin mour douk Iruhinnekeshen iri. 31 Aria ipak ihishmorim oubta bikitak abom um purao sagomatinyinpresen douk Iruhin ananin Mishin nyakoarpesh-enyi.

Apakip Urkwip Ta Punawasham Abom UmKupaishi Arpesh

Aria douk eik yakri ikripep um enehyopihi aih abomdouk heshagrakuk ihinyu-morim enyudok yopinyi presen iri.

131 Aria eik idukemesh um iyagwreh

sabainyi kupainyi baraen nyuni enselahosesheshin shopunek, aria eik urkum maremunawasham arpesh um, eikin baraendouk wehinyi. Enyen kabi douk wiruh onyubrap douk sheneyagwreh meyoh irium. 2 Aria ta Iruhin ananin Mishin nyukeyopinyi presen um ikripesh Iruhin ananinbaraen, kabi amam profet hakripeshum, aria ta eik idukem baugenyum

Page 340: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 13:3 337 1 KORIN 14:1um ihinyumorim Iruhin ananin nyan-abeshuk iri baraen, aria irao ihinyumorimIruhin ananin yopinyi saki shopunek,aria isuhw Iruhin ananin baraen dodogabom igipeshen um inek beten ishopokyodururuh um hutotigos hunak hupekupaigunum, aria eik urkum madae mu-nawasham kupaishi arpesh um, eik doukmadae yopuwe iri uwe inek enesh eshudokum yoweishi eneshenesh, uwok. 3 Aria eikikesh ihishmorim eikish eneshenesh umeshudok douk yaruhish arpesh iri, aria ikriwosik um kupaishi shusuhwe shishaiweheik um nyih aria she igok, aria eik urkummadae munawasham kupaishi arpesh um,ihihmorim ehudok eik yenekeh iri aih tamare hutaurume uwe, uwok.

4 Enyudok arpen douk enyenyim urkummanawasham kupaishi arpesh iri doukmare juwehosim arigas atin uwe. Ariaenyen mare nyuwanamesh atin uweyoweishi inahos eshesh shenekesh umenyen iri. Enyen apa nyenek yopihi aihum ihishmorim arpesh nyutaurumesh.Aria madae nyunek nyigiya atinyum es-hudok douk shanagrem sabaishi eshudokeneshenesh iri uwe. Aria madae nyutukenyenyin nyeigur nyuto iruhw atin uwe.5 Enyen madae nyubo mishin atin umuwe, aria madae urkummurum enyen atinuwe, uwok. Enyen apa nyape shakamumkupaishi arpesh aria madae juwehosinarigas atin uwe. Aria mare nyusuhwyoweihi aih uwe um kupaishi shenekesh-umen iri uwe, uwok. 6 Aria enyen madaenyunadudareh-umeh atih uwe yoweihiaih, uwok. Enyen apa nyanadudarehum yopihi durdurih atih aih. 7 Ihihnyumneh enyen apa nyape um nyenekenyudokmori atin. Enyenyihw apahw apahwor wosik aria nyeyotu dodog abudoknyutob amaen nyatogur-umen nyenekennyemnek eriger obi nyutob. Enyen madaenyiyagwreh rohwin baraen um kupaishinyukri eshesh shenek yoweishi inahosuwe. Enyen nyakri Iruhin anan kanakta nutaurumesh aria shunek yopihi aih.Enyen apa nyasuhw Iruhin ananin baraendodog nyagipeshen aria nyape nyatrugun-umen um nutaurumen nyuni eshudokshenek yoweishi inahos iri shopunek. Ariaenyen apa nyeyotu dodogowin aria nyakri

wosik um nyusah ihinyumorim amaendouk ta nyutogur-umen iri.

8 Aria ehudok yopihi aih um urk-wip punawasham kupaishi arpesh um tamare hutuh hunak huwishuk uwe, uwok.Ehudok aih um Iruhin ananin Mishinnyuhur ananish arpesh shunek mourumshukripesh ananin baraen kabi amam pro-fet hakripesh um ta nyutuh. Enyudoksabainyi yopinyi presen um sheneyag-wreh kupakupainyi baraen um ta nyu-tuh. Aria ehudok aih um sharao sakium shudukem Iruhin um shopunek tahutuh. 9 Um maresh? Douk apakmadae gamo mudukem ihinyumorim sakiuwe. Apak madukem tukwanin atin. Ariashopunek, abudok nyutob Iruhin ananinMishin nyohur arpesh shakripesh Iruhinananin baraen um, eshesh shakripesh tuk-wanin atin. 10 Aria kweipon Jisas Kraisnutanamori obi nyutob, eshudok doukmadukem tukwanish atish iri ta shunakshuwishuk. 11 Seiwok eik wata yape kabishokwinyi batowin um, eik yeyagwreh kabibatowin um. Aria yemnek baraen o yatikeshudok um, eik yenek urkum-umesh kabidouk shokwinyi batowin um. Aria doukeik yakitak yopuwe aria yakutukuk ehudokshokwishiyeh aih. 12 Douk apak matikeshudok um, apak matrish ruhur atin kabidouk matik aboriguh wenyir um. Ariakweipon ahudok adurih nyumnah hutoguraria apak ta mutrish wosik abom. Ariadouk abudok nyutob eik madae idukemihishmorim eshudok uwe. Aria kweiponahudok nyumnah, eik ta idukem ihish-morim eneshenesh eshudok abom kabidouk Iruhin nadukem eik wosik abom um.

13 Aria douk ehudok bihotih aih doukwata hape. Ehudok aih um munek bilipum, hani ehudok um mape matrugun umJisas Krais nutanamorium, hani ehudokum urkwip punawasham kupaishi arpeshum. Ehudok bihotih aih douk hape. Ariasagomih yopihi aih abom douk hesha-grakuk ihihmorim iri douk ehudok yopihiaih um urkwip punawasham kupaishi um.

14Sabainyi Yopinyi Presen Iruhin ananin

Mishin Nyakopen Iri1 Ipak ta punek mour dodogowip atip

um ipakip urkwip punawasham kupaishi

Page 341: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 14:2 338 1 KORIN 14:12arpesh. Ipak mishish ta shikitak abomum purao ihinyumorim yopinyi presendouk Iruhin ananin Mishin apa nyakopeniri. Aria nyarik iri abom nyeshagrakukihinyumorim presen douk ipak ta mishishshikitak abomumpuraen iri douk enyudokum Iruhin ananin Mishin nyupuhurnyutaurumep pukripesh ananin baraenum kabi amam profet hakripesh um.2 Apak madukemesh, enyudok arpendouk nyeyagwreh kupainyi baraen doukarpesh madae shudukemen iri uwe, enyendouk madae nyukripesh baraen enesharpesh uwe, uwok. Enyen douk nyakripIruhin atun. Um maresh? Madae enenarpen nyudukem enyudok baraen enyennyeyagwrehen iri uwe. Enyen douk Iruhinananin Mishin nyenyuhur nyeken dodogaria nyeyagwreh enyudok baraen doukseiwok nyanabeshuk nyape iri. 3 Ariaenyudok arpen douk Iruhin ananin Mishinnyenyuhur aria nyeyagwreh ipakin baraennyakripesh Iruhin ananin baraen iri, enyennyakripeshen iri baraen douk nyutau-rum arpesh nyenekesh shasuhw Kraisananin baraen dodog aria nyogabeimeshesheshiruh aparuh hur wosik aria shenekyopihi aih. 4 Enyudok arpen douk nyeyag-wreh kupainyi baraen iri douk nyataurumenyen kanak nyatogur dodogowin. Ariaenyudok douk Iruhin ananin Mishinnyenyuhur aria nyeyagwreh ipakin baraennyakripesh Iruhin ananin baraen iri douknyataurum ihishmorim Iruhin ananisharpesh nyenekesh shatogur dodogowishshasuhw Krais ananin baraen dodog.5 Eik yakri wosik um ipak ihishmorimpiyagwreh sabainyi kupainyi baraen.Aria eik yakri abom um ipak puraoenyudok yopinyi presen um Iruhin ananinMishin nyupuhur piyagwreh ipakin baraenaria pukripesh Iruhin ananin baraenum. Um maresh? Ta enyudok arpendouk nyeyagwreh kupainyi baraen irinyiyagwreh um, enen kupainyi arpen tanyuwanam enyudok baraen nyukripeshum Iruhin ananish arpesh shumneken arianyutaurumesh shutogur dodogowish. Ariata mare enen arpen nyuwanam enyenyinbaraen um, enyenyin baraen ta marenyutaurum enesh arpesh, uwok. Douknamudok aria enyudok arpen douk Iruhin

nenyuhur aria nyeyagwreh ipakin baraennyakripesh ananin baraen iri nyeneken irimour douk nyeshagrakuk abom enyudoknyeyagwreh kupainyi baraen iri.

6 O ipak eikish arpesh, ipak urkwippurum enyudok baraen. Aria eik in-aku ini ipak mupe aria iyagwreh kupainyibaraen ikripep Iruhin ananin baraen um,eik ta itaurumep umpusuhw Iruhin ananinbaraen dodog putogur dodogowip mu-mam? Aria ta eik inyanam-umep um,enyen douk wosik. Aria ta eik ikri itau-rumep um, eik ta ikripep um enen baraendouk Iruhin neyabigeyen iri, o ikripepum enen baraen um purao yopinyi saki oikripep enen baraen douk Iruhin ananinMishin nyeyohur nyakripeyenyi o inekskulumep um enesh namushi eshudokenesheneshum, eshudok eneshenesh doukwosik.

Mukripesh IruhinAnaninBaraenUm, ApakTa Mukripesh Apakin Baraen

7 Eneshenesh eshudok kabi doukbuwaen o gita douk madae gamo shupeshiyagwreh shenek yopinyi gaha abomiri uwe douk namudok atin. Aria arpeshta mare shubirakesh wosik um, esheshta mare shiyagwreh wosik. Aria apakta mumnekesh aria ta mudukem yopinyigaha mumam? 8 Aria ta arpen nyihapuroruhw iri mare nyihapuruhw hwiyagwrehwosik um, amudok henek wanohw irita hunek garibog aria hupe hutrugunum hunek wanohw mumam? 9 Ariaipak shopunek douk namudok atin. Ipakpukripesh Iruhin ananin baraen um, ipakta piyagwreh pukripesh esheshin baraendouk eshesh shadukemen iri. Aria ipakpukripesh baraen kupainyi um, esheshta shudukem baugenyum ipakin baraenmumam? Ipakin baraen ta nyunakukatap meyoh. 10 Adur, sabainyi kupainyibaraen nyape agudok atapig nahobig.Aria madae enen rohwin wehinyi baraennyupe uwe. Ihinyumorim baraen doukbaugenyum baraen nyape. 11 Aria ta eikmare idukem baugenyum baraen doukkupainyi arpen nyakriyen iri um, enyenta nyukri eik kupaiburi waburiwe iri. Ariaeik shopunek ta ikri enyen douk kupaiburiwaburin. 12 Ipak douk oub bakitak umpakri purao sabainyi yopinyi presen douk

Page 342: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 14:13 339 1 KORIN 14:25Iruhin ananin Mishin apa nyekepen iri.Douk namudok aria ipak ta punek mourdodogowip um purao enyudok presenum putaurum Iruhin ananish arpeshshusuhw ananin baraen dodog shutogurdodogowish um.

13 Douk namudok aria enyudok arpendouk nyeyagwreh kupainyi baraen doukarpesh madae shudukemen iri uwe, enyenta nyunek beten nyurig Iruhin um nukensaki um nyuwanam enyudok baraen umarpesh shudukemen. 14 Um maresh? Taeik iyagwreh inek beten kupainyi baraeneik madae idukemen iri uwe um, agundokdouk eikin mishin atin nyenek beten. Ariaeikim urkum douk mapeik meyoh. 15Douknamudok aria douk eik ta inekesh mu-mam? Eik ta inek beten ini eikin mishinnyuni eikim urkum shopunek. Aria eik taiyarub ini eikin mishin nyuni eikim urkumshopunek. 16-17 Aria ta ipak puni ipakishmishish atish putuk Iruhin ananin nyeigurpunek tenkyu uman, aria enen arpen doukmadae nyurao enyudok presen14:16-17umnyudukem enyudok baraen ipak peyag-wrehen iri nyuni ipak nyupe um, enyenta nyumnek ipakin beten aria nyukri adurmumam? Adur, ipak ta punek yopini betenpunek tenkyu um Iruhin, aria ipak ta mareputaurum enyudok arpen douk nyani ipaknyape iri uwe, uwok. Um maresh? Enyendouk madae nyudukem enyudok baraenipak penek beten peyagwreh-enyi uwe,uwok.

18 Eik yenek tenkyu um Iruhin. Ummaresh? Eik yeshagrakuk ipak abom umagundok yeyagwreh sabainyi kupainyibaraen um. 19 Aria abudok nyutobyani Iruhin ananish arpesh mape meneklotu obi nyutob, eik yakri ikripesh ba-nenyi14:19baraen douk ta shudukemeniri um itaurumesh. Eik yakri uwok umikripesh sabainyi 10,000-porein baraen umikripesh kupainyi baraen uwe, uwok.

20 O ipak eikish arpesh, ipakip urkwipdouk wata pape kabi shokwishi esheshipum. Aria douk jurug. Shunek yoweihiaih um, ipak ta pupe kabi shokwishi douk

madae dodogowish um shunek yoweishiinahos iri uwe. Aria ipakip urkwip taputogur kabi yopishi esheshipi um. 21EnenIruhin ananin lo douk nyetem ananik Bukiri douk nyakri namudok. Debeini nakri,“Eik ta ihur kupairubi warubish arpesh

douk sheneyagwreh kupainyibaraen iri

um shukripesh eikin baraen eshudok eik-ish arpesh aria eshesh ta mareshugipeshen uwe, uwok.”

22Douknamudok aria apakmadukemesh,enyudok presen um piyagwreh sabainyikupainyi baraen um, enyen douk Iruhinmadae nukepen um niyabigep ananindodog ipak douk pasuhw Krais ananinbaraen pagipeshen iri uwe, uwok. Anandouk nekep enyudok presen um nakriniyabigesh ananin dodog eshudok doukmadae shunek bilip-uman iri uwe. Ariaenyudok presen douk Iruhin ananinMishin nyekepen um nyupuhur umpukripesh Iruhin ananin baraen um,enyudok Iruhin doukmadae nuko eshudokmadae shunek bilip-uman iri uwe, uwok.Anan douk nekesh enyudok presen umputaurum eshudok douk shenek bilip umanan iri.

23 Douk namudok aria ta ihishmorimIruhin ananish arpesh punak pupe atugunaria ihishmorim pupe piyagwreh sabainyikupainyi baraen, aria enesh douk madaeshusuhw Krais ananin baraen iri uwe shiniipak shupe um, eshesh ta shumnekep ariashukri ipak pogugak iri. 24 Aria ta Iruhinananin Mishin nyupuhur aria pukripeshIruhin ananin baraen ipakin baraen, ariata enen arpen douk madae nyunek bilip iriuwe o enen douk madae gamo nyudukemIruhin ananin baraen iri uwe nyuni ipaknyupe um, ipak ihishmorim ipakin baraenta nyiyabigen aria enyen ta nyudukemeshum enyen douk nyenek yoweishi inahosiri. Aria ipakin baraen enyen nyumnekenaria ta nyunek kwot-umen. 25 Aria ihinyu-morim enyenyim manabeshuk iri urkumta munawereh mutogur yopugunum. Ariaenyen ta nyubuh nyuduk ohrubus aria

14:16-17 14:16-17Baugenyumenyudok baraenGrik douk biyen. Enennyakri arpenmadae nyurao enyudok presenum nyudukem enyudok baraen eshesh sheyagwrehen iri uwe. Aria enen nyakri arpen douk wata nyutogur Kristen iriuwe. 14:19 14:19 Enyudok baraen um Grik douk nyakri 5-porein baraen o 5-porein wod. Aria ta Inglis nyakri 5words. Aria baugenyum enyudok baraen douk nyakri banenyi baraen meyoh.

Page 343: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 14:26 340 1 KORIN 15:1enyenyig yomag gutik atap aria ta nyutukIruhin ananin nyeigur nyuto iruhw. Ariaenyen ta nyukripesh yopugunum nyukri,“Adur atin Iruhin nani ipak nape.”

Ihinyumorim Mour Apak Munek LotuMuneken Iri Ta Muneken Wosik

26 O ipak eikish arpesh, baugenyumeikin baraen nyakri mumam? Abudoknyutob ipak panak pape penek lotu umipak apa penek maresh? Ipak doukIruhin ananin Mishin nyepuhur aria apapenek sisigin mour. Enen nyeyarub, enennyenek skulumepum Iruhin ananinbaraenum pudukemen pugipeshen wosik. Ariaenen nyakripep um Iruhin neyabigen iribaraen. Aria enen nyeyagwreh kupainyibaraen, aria enen nyawanam enyudokkupainyi baraen. Aria ipak ta punekenyudok ihinyumorimmour umputaurumIruhin ananish arpesh shutogur dodogow-ish um agundok shasuhw Krais ananinbaraen shagipeshen um. 27 Aria ta eneshshukri shiyagwreh kupainyi baraen um,biyesh o biyesh atin meyoh ta shiyag-wreh. Aria eshesh ta shiyagwreh atinatin. Aria shopunek, kupainyi arpenta nyuwanam esheshin baraen. 28 Ariata mare enen arpen nyuwanam-umanbaraen iri nyupe agundok um, enyudokarpen douk nyukri nyiyagwreh kupainyibaraen iri ta nyuweshik enyenyit nok-wat aria nyupe meyoh. Enyen marenyiyagwreh abudok nyutob Iruhin anan-ish arpesh shunatorum shupe um, uwok.Enyen atin ta wosik nyuni Iruhin atunnyiyagwreh. 29 Aria biom o biom atunmeyoh armam douk Iruhin ananin Mishinnyumhur um hukripesh ananin baraeniri hukripep baraen. Aria ipak eneppape iri ta pupe punek skelimum enyu-dok baraen. 30 Aria ta abudok atubnyutob enen arpen nyupe um lotu ariaenyen nyumnek Iruhin nukripen enenbaraen um, enyudok douk nyeyotu nyapenyeyagwreh iri ta mokureg aria pum-nek enyudok enen nyukitak nyiyagwrehiri. 31 Um maresh? Ipak ihipmorimdouk Iruhin ananin Mishin nyepuhur umpukripesh ananin baraen iri ta piyag-wreh atin atin. Ipak punekesh namudokum ihishmorim shumneken shudukemenwosik aria shutogur dodogowish. 32 Aria

eshudok arpesh douk sharao enyudokyopinyi presen um Iruhin ananin Mishinnyishuhur shukripesh ananin baraen iri tashiyohen wosik enyudok presen. 33-34 Ummaresh? Iruhin douk nakri uwok umapak muneken hwaroh enyudok mour ummunek lotu um uwe, uwok. Anan nakriapak muneken wosik aria apakiruh aparuhhur wosik.

Aria ihirub warub, ihishmorim Iruhinananish arpesh shuntorum shupe um, ar-mago mare ukitak wiyagwreh enen baraenuwe, uwok. Owo ta upe wehigun. Owomare upe iruhw um armam kabi doukIruhin nakoguk Moses enyi lo nyakrium.Owo ta upe shakamum amam. 35 Aria taowo ukri udukem baugenyum enen baraenum, owo ta unak urusag aria kadak uworigowowim armam. Aria ta Iruhin ananisharpesh shuntorum shupe aria onok ar-matok kwukitak kwiyotu kwiyagwreh um,ehudokmori aih douk abraenyihi aih.

36 Ipak pakri ipak kanak douk baugosabom um Iruhin ananin baraen nyakitaknyanaki um aka? O ipak atip parao Iruhinananin baraen abom aria kupaishi uwok?

37 Aria enen arpen nyukri enyen Iruhinananin Mishin nyenyuhur um nyukripeshIruhin ananin baraen um, o nyukri enyennyarao enen yopinyi presen douk Iruhinananin Mishin nyekepen iri um, enyen tanyudukemesh um enyudok baraen doukeik yenyemagu um ipak iri douk Debeiniananin lo. 38Aria ta enyen nyukri uwok umnyumnek enyudok baraen um, ipak shop-unek pukenyuguk agabus enyudok arpen.

39 Douk namudok aria ipak eikishiarpesh. Ipakish mishish ta shikitakabom um Iruhin ananin Mishin nyupuhurpukripesh ananin baraen. Aria ipak marepunek enen lo um pakri mare piyagwrehkupainyi baraen um uwe, uwok. 40 Ariaipak Iruhin ananish arpesh punak pupepunek lotu um, ipak ta puneken wosikihinyumorim enyudok lotuin mour umnyutogur yopinyi adurin lotu.

15Seiwok Krais Nagok Aria Douk Wata Naki-

tak Nape1 O ipak eikish arpesh. Eik wata

yakri ihur ipakip urkwip um enyudokIruhin ananin yopinyi baraen douk eik

Page 344: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 15:2 341 1 KORIN 15:19yakripepen iri. Ipak douk pasuhwen dodogpagipeshen aria douk peyotu dodogowipum enyudok baraen. 2 Aria enyen doukum enyudok baraen atin, ta ipak pusuwendodog um, Iruhin douk naraep patanamoripape wosik. Aria ta uwok um, ipak doukpenek bilipumen meyoh.

3 Nyarik iri baraen douk nyeshagrakukihinyumorim baraen douk riguk eik yarikyaraen iri, enyudok eik douk yakripepen.Enyen douk enyudok. Krais nagok umnukweshihap um apakish yoweishi inahoskabi douk baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri nyakrium. 4 Aria sharuman norwonugwehw biyeh nyumneh aria hakri umbiyeh atih nyumneh um, anan wata naki-tak nape kabi douk Iruhin ananin baraennyakrium. 5 Aria anan narik natogu-rum Pita, aria kadak nagiguk natogurumananim 12-poreim aposel. 6 Aria enyu-dok nyanakuk aria atub nyutob meyoh,anan natogurum sabaishi shagipesh ananiri. Eshesh douk sabaishi abom shesha-grakuk 500-poreish. Eshudok shatrun iri,sabaishi douk wata shape, aria enesh doukshagok. 7 Aria enyudok nyanakuk ariaanan wata natogur um Jems, aria watashopunek natogurum ihim-morim aposelhatrun. 8 Douk natogur-umesh neyatesharia eik natogrume aria yagiguk yatrun.Eik douk kabi enen batowin douk amakekkweyobuki yowewe iri.15:8

9 Eik douk nyeigur woke yape shaka-mum ihim-morim aposel. Aria eik doukmadae wosik um arpesh shuhware aposeluwe. Um maresh? Seiwok eik yapeyabo Iruhin ananish arpesh yanunish.10 Aria Iruhin kanak nataurume meyoharia neneke yatogur yopuni iri armankabi douk yapeum. Aria agundok umanan nataurume meyoh um douk madaenunakuk atapmeyoh uwe, uwok. Eik yenekmour dodogoiwe atuwe yeshagrakuk ihim-morim amudok anam aposel. Aria enyu-dok mour enyen douk madae eik kanakineken uwe, uwok. Enyen douk Iruhinnenek gihaume aria neke ananin dodogaria yeneken. 11 Douk namudok ariaenyudokmori baraen um apak makri eikyeneken o amam heneken um, enyudok-

mori bukenyuk. Apak ihim-morim aposeldouk makripesh enyudok atin baraen umshabo Krais nagok sharuman aria watanakitak napeum. Aria eshesh shemnekenaria ipak shopunek pemneken aria pasuh-wen dodog pagipeshen.

Shagok Iri Arpesh Ta Wata Shukitaki12 Ihih nyumneh apak mape um

makripesh baraen um Krais nagok ariaIruhin wata nonohur nakitak napeum.Aria ipak enep apa pakri shagok iri ta marewata shukitaki? Adur atin eshesh ta watashukitaki. 13Aria ta adur shagok iri tamarewata shukitak um, Krais shopunek doukIruhin mare nunohur nukitak nupe uwe.14 Aria ta adur Iruhin madae nuhur Kraisnukitak nupeum uwe, enyudok baraendouk apak mape makripeshen iri doukrohwin baraenmeyoh. Aria ipakin bilip umKrais shopunek douk rohwin. 15 Aria douknamudok um, douk apak matogur kabiarmam douk henek rohw hakripesh Iruhinananin baraen iri um. Um maresh? Apakmakri Iruhin wata nohur Krais nakitaknape. Aria ta adur kweipon Iruhin tamare nuhur shagok iri shukitak shupe um,Iruhin douk madae nuhur Krais nukitaknupe uwe. 16 Adur, ipak enep pakri Iruhinta mare nuhur shagok iri shukitak shupe,uwok. Aria ta enyudok ipakin baraendouk adurin um, Krais shopunek, Iruhindouk madae nunohur nukitak nupe uwe.17 Aria ta adur Iruhin madae nuhur Kraisnukitaknupeumuwe, ipakin bilip umKraisnakitak napeum douk madae adurin uwe.Aria enyen ta mare nyutaurumep, uwok.Aria douk ipak douk wata pape um penekyoweishi inahos atin douk showeshikepdodog iri. 18 Aria eshudok arpesh doukshasuhw Krais ananin baraen shagipeshenaria shagok iri, eshesh shopunek doukshagok shanak shawishuk abom. 19 Ariaapak douk madukemesh abom um Kraisnape iruhw heven aria mape matrugunmanak um nutaurumap. Aria mukri tanutaurumap douk abudok atub nyutobdouk mape agundok atap um, apakdouk shunek giha-umap abom. Enyendouk wosik um shenek gihaumesh atinihishmorim eshudok enesh arpesh. Aria

15:8 15:8 Pol nenek urkum um ananih yoweihi aih douk anan narik nenekeh iri aria douk nakri anan yoweini kabidouk batowin amakek kwenyubuki ba yowen iri.

Page 345: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 15:20 342 1 KORIN 15:34apak, eshesh ta shenek gihaumap abomshuriguk.

20 Aria enyen douk madae namudokuwe, uwok. Krais douk nagok aria aduratin Iruhin wata nonohur nakitak nape.Aria anan douk riguk narik abom nakitaknape kabi douk narik iri worigun jurugigunnape nubarigos iri um. Douk namudokaria apak madukemesh um shagok iri tawata shukitak shupeum. 21 Atun aragarman meyoh nakwarmori gok. Aria watanamudok atin, atun arag meyoh kupainiarman nakwarmori ehudok aih um shagokiri watak shukitaki shupe um. 22 Enyudokdouk namudok. Ihishmorim arpesh doukshakitak Adam ananip awirop iri apashagok. Aria namudok atin, ihishmorimarpesh douk shantoruh Krais iri, kweiponIruhin ta wata nishuhur shukitak shupearia mare wata shugok atin. 23 Aria apakihishmorim atin atin mape matrugunum apakib nyutob sisiguk. Sagomatinyinnarik iri arman douk Krais. Anan douknape kabi narik iri worigun jurugigunnape nubarig iri um. Aria kweiponahudok nyumnah anan nutanamori ahi,apak ihishmorim ananish arpesh ta watamukitaki aria mupe. 24 Douk enyudoknyunakuk aria hugiguk iri abom nyumnehta hutogur. Aria abudok nyutob Krais tanubouk ihinyumorim enenyenen gavmandouk nyasuhw merik um iruhw atap irinyubuhuk. Aria anan atun ta nuraodebeinyi nyeigur. Aria anan ta dodogowinabom aria nupe debeini king um ihish-morim dodogowishi eshudok sagabehosaria nuraesh shuni ananin debeinyinyeigur shunak um ananin Yain Iruhin.25 Um maresh? Krais ta nupe debeiniking arigaha Iruhin nugraeh ihishmorimananish horim shubuh shupe shakamumKrais atun. 26 Aria Iruhin ta niyatakukihishmorim eshudok enesh horim iyoharia nugiguk iri horin ta anan niyatonukiri douk gok. 27 Um maresh? SeiwokIruhin nakri namudok, “Kweipon eik tainek ihishmorim eshudok enesheneshshuni arpesh shopunek shupe shakamumanan atun.” Aria enyudok baraen douknyakri Iruhin nenek “ihishmorim eshudokeneshenesh” shape shakamum Krais. Ariabaugenyum enyudok baraen douk madae

nyukri Iruhin douk nenek ihishmorimeshudok eneshenesh shape shakamumKrais iri, aria Iruhin shopunek napeshakamum Krais uwe, uwok. 28Aria Iruhinta nunekesh shupe shakamum Krais baiyoh aria ananin Nuganin anan kanak tawata nupe shakamum Iruhin douk sago-matin narik nenek ihishmorim eshudokeneshenesh shape shakamum Krais iri.Iruhin douk nenekesh namudok um ananatunnupedebeini um ihishmorimeshudokeneshenesh shuni arpesh.

29 Aria ta adur shagok iri ta mare watashukitak um, kupaishi arpesh douk shapesharao shagok iri esheshiyu outumeb ariashenek baptaisumesh um maresh? Ariaadur shagok iri ta mare wata shukitakium, arpesh douk shenek baptaisumeshum shutaurum shagok iri um maresh?30Ariamumammumamumapak? Sabaishiarpesh shahap aria shakri shop um enyu-dok Krais ananin mour. Aria douk tashagok iri ta mare wata shukitaki um,apak douk mape munek enyudok mourum maresh? 31 O ipak eikish arpesh.Eik yanadudareh-umep abom um agundokapak matukur apakin Debeini Krais Jisasum. Douk namudok aria eik yakri ikripepenyudok baraen namudok. Adur atin, ihihnyumneh eik yape kabi douk yagok iri um.32 Aria ipak pakri eik yagipesh arpeshimurkum atin aria douk yenek enyudokmourum, eik yakri ipak pukripe. Eik yape Efesusum, eik urkum morum irao maresh es-hudok yopishi eneshenesh aria douk yaniwanohwishi arpesh abom kabi douk wa-narish mahish um marpak? Aria adurshagok iri ta mare wata shukitaki um,“Apak muwok debeguni worigun nini abar.Um maresh? Nuhut apak ta mugok munakmuwishuk” kabi douk enesh arpesh shakrium.

33 Ipak mare pugipesh enesh arpeshshunek rohwumep iri, uwok. Enen baraendouk nyakri namudok,“Aria apakmuni shenek yoweishi inahos iri

arpesh munopromum, eshesh ta shubouk apakih yopihi aih

hubuhuk.”34 Ipak ta pukutukuk rohwih aih aria ipakipurkwip pur wosik atin. Aria pukutukukyoweihi aih ipak pape penekeh iri. Eikyakri inekep abraennyupeyepumenyudok

Page 346: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 15:35 343 1 KORIN 15:52baraen. Baraen douk enyudok. Ipak enepdouk madae pudukem Iruhin uwe.

Hagok Iri Yegeshiweruh Hukitakumori TaHupe Anahaeh

35 Enenarpen tanyirig nyukri, “Kweiponshagok iri arpesh ta shukitaki mumam?Eshesh ta shukitaki aria shurao maroruhyegeshiweruh?” 36 Enyudok nyarignamudok iri douk nyogugak iri. Apakmadukemesh, ta shuruwepit wit o marepkupaipi shurkwip ta mare pugok ariaputar aria epep ta mare pupurep pukih.37 Eshudok douk apak mawesh iri doukmadae mu eshudok douk ta nuhutih tashutogur iri uwe, kabi douk shus arianyeiguhw um, uwok. Apak mau shurkwipmeyoh. Anep witip shurkwip o kupaipiworigunip. 38 Aria Iruhin anan kanaknenekep patogur aria nekep shus arianyeiguhw kabi anan nakri um. Ihipmorimsabaipari sisigip yomogip shurkwip Iruhindouk nekep sisigis yomogis shus saninyeiguhw. 39 Ihiruhmorim yegeshiweruhdouk madae hupe atug yomag uwe, uwok.Arpesh anaruh sikiruh yegeshiweruh, bur-guhw anaruh sikiruh, armiguhw anaruhsikiruh, aria eiguhw anaruh sikiruh. 40Ariashape iruhw heven iri eshudok doukshape iruhw, aria shape agundok atap iridouk shape atap. Aria shape iruhw iriesheshiruh hatrugun-iruhi yegeshiweruhdouk anaruh sikiruh. Aria shape atap iriesheshiruh anaruh sikiruh. 41 Nyumnahinaun douk natruguni anahaeh, aria wabinnatruguni anahaeh. Aria unib watrugunianahaeh. Aria owo atuk atin shopunekdouk watruguni anahaeh.

42 Aria shagok iri arpesh shukitakium douk ta namudok atin. Arhu-dok yegeshiweruh douk marumoruh iriarhudok ta hutarukuk. Aria arhudokdouk ta wata hukitaki iri ta mare watayoweruh aria hutar uwe, uwok. Araruhta yopuruh aria hupe um hupe ihihnyumneh. 43 Arhudok yegeshiweruhapak marumoruh iri apa yoweruh ariahatar. Aria arpesh madae shanadudareh-umoruh uwe. Aria yegeshiweruh douk tawata hukitaki iri, araruh ta yopuruh ariahutrugun abom. Aria yegeshiweruh apakmarumoruh iri douk madae dodogowiruh

uwe. Aria yegeshiweruh douk ta wata huk-itaki iri ta dodogowiruh abom. 44Ahwudokyegenyihw apak marumohw iri, ohohwdouk agundok atapihw. Aria ahwudokdouk ta wata hwukitaki iri, ohohw doukIruhin ananin Mishin nyapenyohw iri.Araruh douk bioruh yegeshiweruh hape.Onohw agundok atapihw, aria onohwIruhin ananin Mishin nyapenyohw iri.45 Aria baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri shopunek douk nyakri namudok,“Sagomatinyin narik iri arman Adam douknatogur arpen mishin nyapenyen iri.” Arianagiguk natograri iri Adam douk nakitakiwonugwehw aria natogur yopunyi Mishindouk arpesh sharaen aria nyenekeshshape wosik ihih nyumneh iri. 46 Ariaararuh doukmadae hunaki iruhw heven iriyegeshiweruh hurik hutogur uwe, uwok.Araruh douk agundok atapiruh harikhatogur hape. Aria arhudok hanaki iruhwheven iri douk hagiguk hatogur. 47 Narikiri arman, Iruhin douk nohur amnabnakwnishab nenekan natogur arpen arianape. Aria nagiguk iri arman douk nanakiiruhw heven iri. 48 Agundok atapish iriarpesh douk shape kabi nanudok armandouk Iruhin nakwu amnab nenekan iri.Aria shanaki iruhw heven iri, eshesh shapekabi anudok arman douk nanaki iruhwheven iri. 49 Douk apak mape kabi doukagundok atapini arman um. Aria kweiponshopunek ta namudok atin, apak ta mupekabi douk anudok douk nunaki iruhwheven iri um.

50 O ipak eikish arpesh, eik yakri abomum ikripep enyudok baraen goruren umipak. Agundok atapishi arpesh ta mareshunak shupe agundok douk Iruhin tanupe Debeini um ananish arpesh shu-peum uwe, uwok. Agundok atapishiarpesh douk ta shugok aria shutar ariata mare shugrem yopishi eshudok enesh-enesh douk ta shupe um shupe aria mareyowesh atish iri. 51 Ipak mnek, eik yakriiwerehen ikripep enen baraen douk seiwoknyanabeshuk nyape iri. Baraen enyudok.Apak ihishmorim Iruhin ananish arpeshdouk wata mape iri ta mare mugok uwe,uwok. Aria Iruhin ta nunekap mutoguranahaeh. 52 Enyudok ta nyutogur ahu-dok atuh kabi douk nabes senek brebreum. Enyen ta nyutogur abudok nyutob

Page 347: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 15:53 344 1 KORIN 16:9douk ta hwugiguk iri oruhw hwiyagwrehum. Oruhw ta hwiyagwreh aria shagok iriarpesh ta wata shukitaki aria ta mare watashugok atin. Aria apak douk wata mapeagundok atap iri, Iruhin ta nunekop mu-togur anahaeh. 53 Um maresh? Aruhudokapakiruh yegeshiweruh douk apa yoweruhhatar iri ta hutanam hutogur anahaeh umhupe wosik ihih nyumneh. Aria apakarpesh apamagok iri tamutanammutoguranahaeh um mare wata mugok atin uwe,uwok. Apak ta mupe wosik abom ihihnyumneh. 54 Aria abudok nyutob apak tamutogur anahaeh. Aria enyudok tanyunekenyudok baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri nyutogur adurin atin. Baraen douknyakri namudok,“Iruhin nabouk agundok arpesh shagok

abom um nyabuhuk aria nenek uh-winyum gok.”

55 “Gok, nyakin dodog aria burawog umnyubo arpesh shugok um doukenyum?”

56 Nyakig burawog douk enesheneshyoweishi inahos. Aria Iruhin ananin lodouk nyeken dodog eneshenesh yoweishiinahos. 57 Aria apak ta munek tenkyuum Iruhin. Um maresh? Anan nenekapmatogur dodogowip aria mabo yoweishiinahos shabuhuk um apakin Debeini JisasKrais ananin debeinyi dodog atin.

58 Douk namudok aria ipak eikisharpesh douk eik urkum manawashamepiri. Ipak ta piyotu dodogowip. Ipak marepunogugur aria punehigos putanam uwe,uwok. Ipak ta piyotu dodogowip aria pupeum punek Debeini ananin atin mour. Ummaresh, ipak padukemesh, enyudok mouripak peneken um putuk Debeini ananinnyeigur nyuto iruhw um ta mare punekennyunakuk meyoh. Enyen ta nyukwarmorisabaishi yopishi eshudok eneshenesh iri.

16Utabor Um Shutaurum Iruhin Ananish

Arpesh Um1 Douk eik yakri ikripep um abrudok

utabor douk ipak pape patarumabor umpakri puko Iruhin ananish arpesh shapeJerusalem iri um. Eik yarik yeyabig ahudokyah um ihishmorim Iruhin ananish arpesh

shape ihirubmorim warub um shokugi na-hobig Galesia iri. Aria douk eik yakri ipakshopunek ta pugipesh eshesh. 2 Eik yakripeshesh shape Galesia iri enyudok atinbaraen douk ta ikrip ipak um. Baraen doukenyudok. Ihihmorim Sandeih nyumneh,ipak ihishmorim atin atin ta pusiya abru-dok utabor ipak parabor agudok ganakukiri wik aria pubukuk anabor bukusuk sikum ipakig urusag. Aria purao debei-bori um, ipak pubukuk debeibori, o puraokarowibor um, pubukuk karowibor. Ipakpunekesh namudok um abudok nyutob eikinakmagu, ipak ta mour uwok um purimutabor um pukesh-abor um. 3 Aria eikyakri ipak pugraeh anam armam umhuraoipakibor utabor hunak um Jerusalem irishopunek hupe. Aria meihi nyumnah eikitogragu, aria ta inek anap shup um esheshshape Jerusalem iri um ikripesh um amamaria ikomap husuwap hunak. 4 Aria tawosik um eik shopunek inakumagu, amamta huni eik munakugu.

Pol Nakri Nunak Nutik Iruhin AnanishArpesh Shape Korin Iri

5 Eik ta inaku itrip, aria sagomatin eikta irik inaku itiguk eshesh shape shokuginahobig Masedonia iri ba iyoh, aria takadak inaku itik ipak. Um maresh? Eikta iwish inaku namudok Masedonia um.6Aria eik madae idukemesh uwe. Eik ta in-aku ini ipak mupe roubum o eneh karowihnyumneh, o ini ipak mupe arigaha abudokyoweibi nyutob douk ta eshah atuh hurobi nyutob bunak butuhuk. Aria eik wataikri inakmeiburi kupaiburi wabur um, ipakwosik putaurume um eshudok eneshenesharia eik inak. 7Eik yakri uwok um itripukukmeyoh aria inak uwe, uwok. Eik yakri taDebeini nukri wosik um, eik yakri ini ipakmupe karowihi um roubi nyutob shop-unek. 8 Aria eik yakri ipe agundok Efesusarigaha ahudok nyumnah shunek agundokdebeguni worigun shahwarogun um Pen-tikos iri hutogur. 9 Um maresh? Iruhinnenekume yopihi yah hapeime um inekyopinyi mour um itaurum sabaishi arpeshikripesh ananin baraen aria shatanamshukon aparuh anan. Aria sabaishi shop-unek shakwiraeh eik um shakri shenekeum eik mare inek enyudok mour.

Page 348: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 KORIN 16:10 345 1 KORIN 16:2410 Aria ta Timoti nunaku nutogur-umep

nukripep um, ipak ta punek ananihwapahw hwur wosik. Um maresh? Anandouk nenek Debeini ananin mour kabidouk eik yape yeneken um. 11Mare putrunaria pukri anan douk anan rohwini armanaria pukanaguk agabus uwe, uwok. Ipakpunekan ananihw apahw hwur wosik ariaputauruman pukon enesh eshudok enesh-enesh aria peshopokan nutanam nunakium eik. Eik douk yape yatrugun um anannani anam Iruhin ananim armam shop-unek.

12 Douk eik yakri ikripep um apakinashuken Apolos. Eik yeshopokan umnunigu amudok Iruhin ananim armamdouk hanaku hatrip iri um hunaku. Ariaanan nakri uwok um nunaku ahudoknyumnah. Aria meihi nyumnah anankanak nutik anah yopihi yah um nunaku-magu, anan ta nunaku.

Enen Shopunek Nyagiguk Iri Baraen13 Ipak ta gamo putaurum ipakish horik

horin aria gamo pusuhw Krais ananinbaraen dodog pugipeshen wosik. Ipakmare pupe urkum mushukepuk uwe,uwok. Ipak ta piyotu dodogowip ariamarepunogugurumenesh eshudok enesh-enesh. 14 Ipak punek eneshenesh eshudokum, ipakip urkwip ta punawasham Iruhinnini arpesh aria punekesh.

15-16 Aria ipak padukemesh um Stefanasnani ananip awirop douk shape shokuginahobig Akaia iri. Eshesh douk sago-matin um shatogur Kristen iri. Ariakupaishi arpesh shape shokugi nahobigAkaia iri shagiguk shatogur Kristen. Ihihnyumneh Stefanas nani ananish shapeumshenek enyudok mour um shutaurumIruhin ananish arpesh. Aria ipak eik-ishi arpesh, eik yakri ikripep dodogoiweatuwe um ipak pupe shakamum amu-dokmori armam huni ihishmorim arpeshdouk shataurumam shape shenek enyu-dok mour iri. 17 Eik douk yanadudarehum agundok Stefanas nani Fortunatus iriAkaikus hanaki um. Um maresh? Ipakdoukmadae punaki putiwe uwe. Aria doukmadae punaki putiwe um, aria douk amamhanaki hatiwe aria hutaurume. 18 Ariaamam hanaki aria henek eik yani ipakmanadudareh aria apakiruh aparuh hor

wosik. Douk namudok aria ipak ta punadu-dareh um amudokmori armam aria putukamamish nyeiguhw shuto iruhw.

19 Iruhin ananish arpesh shape sabairubishokurubi warub douk bape shokugi naho-big Esia iri shenek-umep yopihi nyumnehipak. Aria Akwila aria Prisila shani Iruhinananish arpeshdouk apa shape shenek lotuesheshit urupat iri shopunek shenekumepyopihi nyumneh Debeini ananin nyeigur.20 Ihishmorim Kristen shape agundok irishenekumep yopihi nyumneh ipak. Ariaipak ta pugipesh apak Iruhin ananisharpesh apakih aih aria punapuprik ipakishIruhin ananish arpesh.

21 Douk eik kanak Pol eikis wisyowemagu enyudok atin banenyi baraennamudok. “Eik yenekumep yopuhinyumnah ipak.”

22 Aria enen arpen nyukri uwok umurkummunawashamDebeini um, eik yakriIruhin nen nyugok.

Aria eik yakri Debeini, nyak nyunaki.23 Eik yakri Debeini Jisas nutaurumepmeyoh.

24 Eik urkum manawasham ipak ihip-morim douk pani eik matukur Krais Jisasiri.

Page 349: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 1:1 346 2 KORIN 1:11

Pagiguk Iri Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Korin IriBanenyi Baraen Pol Nagiguk Neneken

Nyanak Um Eshesh Korin Iri1:1-11 Pol nenek beten um eshesh Korin

aria nenek tenkyu um Iruhin um es-hesh

1:12—7:16 Pol nakripesh baraen umapakKristen munekeh iri aih hani sabainyiamaen apak ta minyusah iri

8:1 —9:15 Baraen um utabor esheshshaborubuk um shuko eshudokyaruhish Kristen iri um

10:1 —12:21 Pol nakripesh baraen umananih aih hani amaen douk naraenum nenek Krais ananin mour um.Nakri Krais atun natauruman meyohnenekan dodogowin.

13:1-10 Eshesh Korin ta shunek skelumeshesh kanak um eshesh shenek bilipwosik atin um Krais o uwok.

13:11-14 Pol nakripesh ananin nyatuh iribaraen aria nenemesh yopuhi nyum-nah

1 Eik Pol, anan Krais Jisas ananin aposel.Iruhin anan meyoh nakri aria nagraeheum enyudokmour aposel um inak ikripeshananin baraen. Eik yani apakin wanin Tim-oti weneku apudok shup um ipak Iruhinananishi arpesh douk pape wabur Ko-rin iri. Wenekap-umogu ipak pani ihishIruhin ananish arpesh douk shape ihirubwarub um agudok shokugi nahobig Akaiairi. 2 Ohwak wakri apakin Yain Iruhin niniDebeini Jisas Krais hutaurumepmeyoh ariahunek ipakiruh aparuh hur wosik.

Pol Nenek Tenkyu Um Iruhin Um AgundokNatauruman Nagabe Ananin Mishin Um

3 Apak ta mutuk apakin Yain Iruhinananin nyeigur nyuto iruhw. Anan doukapakin Debeini Jisas Krais ananin Iruhinaria ananin Yain shopunek. Aria anandouk baugos abom um agundok shenek gi-haum kupaishi aria shataurumesh meyohum. Anudok Iruhin apa nagabe eshu-dok arpesh douk amaen nyatogrumesharia esheshiruh aparuh apa hor wosik.4 Ihinyumori amaen nyatogur um apak

iri, anan apa nataurumap nagabe apak-ish mishish aria apakiruh aparuh horwosik. Nataurumap namudok um apakwosik abomummutaurumeshudok arpeshdouk enenyenen amaen nyatogrumesh iriaria esheshiruh aparuh hur wosik. Apakmutaurumesh kabi Iruhin narik natau-rum apak um. 5 Debeiri eriger rigukKrais nemnekar iri, apak shopunek tamemnekar. Aria namudok atin. Kraisdouk nataurumap nagabe apakish mishisharia nenek apakiruh aparuh abom horwosik. 6 Abudok nyutob amaen ny-atogrumapakmenyusah obi nyutob, enyu-dok douk nyatogrum Iruhin wata naraoipak patanamori aria ipakiruh aparuh horwosik. Iruhin nenek apakiruh aparuhhorwosik aria anan shopunek nataurumeparia ipakiruh aparuh hor wosik. Amaendouk nyatogrumep um Iruhin nunekeppiyotu dodog. Ipak douk pasah enyu-dok amaen kabi apak menyusah iri um,aria peyotu dodogowip. 7 Aria apakmadukemesh abom um abudok nyutobamaen nyutogrumep obi nyutob, ipak tapiyotu dodog. Madukemesh um ipak paniapak marao eriger namudok aria ta watapunaki punoprom pani apak um agundokDebeini nunek apakiruh aparuh hor wosikum.

8 O apakish ashukenyish owashish,apak makri ipak padukemesh um enyudokamaen douk nyatogrumap agudok shokuginahobig Esia iri. Debeinyi amaen abomnyopubuk atap aria nyabouk apakin dodognyabuhuk. Namudok aria apakmor urkwipmakri apak ta mugok um atin. 9Adur atin,apakigun um numun douk abom memnekyowegun kabi jas nakri um enen arpenta nyugok aria enyen nyemnek yowenum. Enyudok douk nyatogrum apak kabimadae urkwip porum apakin dodog, uwok.Enyudok nyatagrumap um apak ta urkwipporum Iruhin ananin atin dodog douknohuri shagok iri arpesh shakitak shape iri.10 Enyudok abom debeinyi amaen ta nyopmugok, aria uwok. Iruhin anan wata narapmape wosik. Kweipon anan shopunek tawata nurap mupe wosik abom. Enenyenenamaen nyukri nyutogrumap obi nyutob,apak douk madukemesh abom um ananadur ta nupe um nutaurumap namudokatin. 11 Aria ipak ta putaurumap puhwar

Page 350: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 1:12 347 2 KORIN 1:24Iruhin um anan nutaurumap. Iruhin tanumnek ipakin beten aria ta nutaurumap.Aria sabaishi ta shutik namudok ariashunek tenkyu um Iruhin um enyudokanan neneken nataurum apak meyoh um.

Sagomatin Pol Nakri Nunak Um Korin AriaTa Nakri Uwok Um Nanak

12 Eik apa yanagunukuk um enyudokatin. Enyudok. Eikim urkum mor wosikaria yadukemesh abom um eik apa yenekadurihi hani yopihi aih. Yani ipak mapeobi nyutob douk yenekeh yariguk. Ehu-dok aih, eik douk madae igipesh agun-dok atapishi arpeshin saki aria douk in-ekeh uwe, uwok. Eheh douk hanaku-mori Iruhin atun. Anan douk nataurumemeyoh aria neyohur yenekeh. 13-14Abudoknyutob yenekumep-ugu parik iri shuppani apudok doukip obi nyutob, eik apayowemagu baraen douk wosik putarihenaria pudukem baugenyum iri atin. Adur,douk abudok nyutob, ipak douk madaepudukemen wosik uwe um ihin yenyemiri baraen, uwok. Aria eik yadukemeshum anob nyutob, ipak ta pudukemeshabom um baugenyum ihenyumori eikinbaraen. Pudukemesh aria ahudok nyum-nah Jisas apakin Debeini nutanamori ahihutogrum, ipak ta putuk eikin nyeigurpunadudareh kabi eik ta ituk ipakishnyeiguhw inadudareh um ipak um. 15-16Eikdouk yadukemesh abom um abudok nyu-tob eik inaku itrip obi nyutob, ipak tapunadudareh um eik. Douk namudok ariayakri um inaku itiguk ipak purik aria wataikutip pupeik aria inak um agudok anagshokugi nahobig Masedonia. Aria abu-dok nyutob ikutukuk Masedonia obi nyu-tob, eik douk yakri um wata inaki itripuk.Yakri inekesh namudok um itaurumep ariaIruhin nunekep punadudareh biyeh. Ariashopunek yakri inaku itrip um ipak taputaurume um inak um agudok shokuginahobig Judia. 17 Aria douk ta mumam?Ipak pakri eik yakri enyudok baraen um in-akumagu ipak pakri eik yenek rohwumep,aka? Ipak pakri eik atin yeyagwreh adurinatinyi baraen meyoh aria wata yakri uwokum inakugu, aka? Kabi agundok atapishiarpesh apa shenekesh um, um agundokpakri eik apa yakri wosik aria uwok shop-unek atin um? Adur, namudok eik madae

inekesh atin uwe um, uwok. 18 Iruhinapa nagipesh ihinyumori ananin baraenwosik. Aria douk namudok atin. Eik apayakripep adurin atin baraen. Madae ipeumikripep wosik aria wata inabadig ikripepum uwok shopunek atin uwe, uwok. 19 Eikyani Sailas aria Timoti douk makripepbaraen um Iruhin ananin Nuganin JisasKrais. Aria padukemesh. Krais doukmadae nunek rohw nukri wosik aria watanukri uwok shopunek atin uwe, uwok.Krais anan douk napeum nakri wosikatin. 20 Ihinyumorim Iruhin nakripep-enyi adurin atinyi baraen promis douknyape. Aria Krais douk nagipesh enyu-dok ihinyumorim baraen aria neneken ny-atogur adurin atin. Namudok aria abu-dok nyutob apak memnek enyudok Iruhinananin adurin atinyi baraen obi nyutob,apak apa makri um Krais ananin nyeigurmakri, “Adur” aria matuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw. 21 Iruhin meyohapa nenek ipak pani apak menek bilip umKrais meyotu dodog. Aria douk nana-graehap nakop ananin Mishin aria mapeananishi arpesh. 22 Anan douk nenekananin kak nanagraehap mape ananipariatup. Aria nakop ananin Mishin nyawishnyape apakiruh aparuh. Enyudok ananinMishin douknyarik iri yopinyi enyudokumihishmorim yopishi eshudok douk Iruhinnakri um kweipon ta nukopesh iri. Enyu-dok Mishin douk maraen nyapenyap. Na-mudok aria apak madukemesh abom umihishmori eshudok enesh douk adur tamu-raesh um atin.

Pol Madae Nunak Arigas Um Korin Uwe23 Douk eik yakri um Iruhin ananin

nyeigur um inek enyudok eikin baraennyutogur adurin. Adur atin, eik madae in-aku Korin arigas uwe, uwok. Um maresh?Eik yakri uwok um inaku ikripep enendodogowinyi baraen aria inek ipakip urk-wip yowep. Yakri uwok um inakumagudouk namudok. 24 Eik douk madae ikriapak mupe debeipari um mugapesh umipakin bilip um Krais uwe, uwok. Agun-dok penek bilip um Krais um douk peyotudodog. Apak apa mani ipak manopromummour ipak ta pugipesh Krais wosik ariapunadudareh abom puriguk.

Page 351: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 2:1 348 2 KORIN 2:162

1 Eik yenek urkum namudok aria yakriuwok um inaku, uwok. Um maresh?Yakri ta inaku aria inekep ipakiruh aparuhyoweruh kabi riguk um. 2 Aria ta eik in-aku inek ipakiruh aparuh yoweruh akure,aria ta wata omi nyupe um nyunek eikinadudareh? Douk ipak enyudok yenekepaparuh yoweruh iri atip. 3 Ipak douk penekeik yanadudareh iri. Namudok aria yakriuwok um inaku itrip itik ipakih aih ariaeikihw apahw yowehw, uwok. Douk na-mudok aria eik yeneku shup douk rigukyenekapugu iri. Eik yadukem ipak. Ariaeik inadudarehumenesh eshudokum, ipakihipmorim shopunek apa panadudareh-umesh. 4 Adur, abudok nyutob yenekushup obi nyutob, eik douk apahw yowehwabom aria urkum yowem yareh yariguk.Aria eikmadae inekapumagu inek ipakiruhaparuh yoweruh uwe, uwok. Yenekap-umagu ipak pudukemesh um agundok eikurkum manawashamep abom um.

Eshesh Korin Madae Shusuhwesh ShupeEshudok Douk Eshesh Shenekesh Iri YoweishiInahos Um Kupaishi, Uwok

5 Aria anan arman nenek enesh arpeshum ipak aparuh yoweruh um, anan doukmadae nunek eik apahw yowehw uwe,uwok. Eik yakri uwok um iyagwrehsabainyi dodogowinyi baraen um enyu-dok, uwok. Aria yakri ikri anudok armandouk nenek ipak ihipmorim um ipakiruhaparuh yoweruh. 6 Aria amaen douk ipaksabaipari pako anudok arman um pugape-shanumdouk jurug. 7Douk ipakmarewatapunasuhwen pupe, uwok. Pukwrenyuguk.Ipak ta pugapesh ananihw apahw umwata hwur wosik. Uwok um, ta ananihwapahw yowehw aria nupe yowen abom.8Namudok aria douk yeyagwreh dodog umpiyabigan aria nudukemesh um ipakip urk-wip wata panawashaman atin. 9 Apudokriguk yenekap iri shup douk yenekapuguum ikwiraeh ipak meyoh. Yakri idukemipakih aih um ipak apa pagipesh eikinbaraen um ihishmorim eshudok enesh-enesh aka, uwok. 10 Aria ipak madaepusuwen pupe um yoweishi inahos umanudok arman nenekeshumep iri um, eikdouk shopunek madae isuwen ipe, yakri

nyeneken. Aria ta anudok arman nenekenesh yoweishi inahos um eik aria eik taikwreyeshuk mare isuwesh um, aria eikdouk yakri nyeneken. Krais douk natiwearia nadukeme. Eik yenekesh namudok umyakri ipak pupe wosik. 11 Eik apa yenekeshnamudok um maresh? Yakri ta Satannunek uhwinyumap aria nop mubuhuk.Aria apak wosik madukem ehudok ananihaih um nenek rohwumesh um.

Pol Nakri Nutik Taitus Abom12 Abudok nyutob yanak yatogragu

wabur Troas um ikripesh yopinyi baraenum Krais obi nyutob, eik douk yatik umDebeini nenekume yah um inek enyudokananin mour. 13 Aria eikihw apahw doukmadae hwur wosik uwe, uwok. Ummaresh? Eik madae iparug eikin waninTaitus agundok uwe, uwok. Namudok ariayenekumeshuk yopuhi nyumnah esheshTroas aria yakutishukuk yanak yatoguragudok anag shokugi nahobig Masedonia.

Iruhin Atun Apa NataurumAnanim AposelDodogowim Aria Henek Ananin Mour

14 Aria douk yenek tenkyu um Iruhin.Um maresh? Ihih nyumneh anan apanataurum apak mantoruh Krais ariamani anan manoprom aria mabo yoweihiaih habuhuk.2:14Iruhin nohur apakmakripesh ananin yopinyi baraen ariaarpesh shape ihirub warub iri shem-neken shadukem Krais wosik. Agundokshadukem Krais um douk kabi shemnekanar yopuri unar douk rowe ranak ihirubwarub aria shemnekar shanadudareh um.15Ummaresh? Apak douk kabi enen sandanyeisik yopuri unar iri um. Enyudok sandadouk Krais nenek ofamen nako Iruhin iri.Enyen douk nyeisik nyanak um eshudokdouk Iruhin nape naraesh shatanamorishape wosik iri shani eshudok douk shapeshagipesh ahudok yahhanak umyoweiburiwabur iri shopunek. 16 Eshudok doukshape shagipesh ahudok yah hanakumyoweiburi wabur iri, enyudok yopinyisanda douk nyeisig kabi unar um. Ariaarudok unar ta runekesh shugok shunakshuwishuk. Aria eshudok douk Iruhin napenaraesh iri, eshesh douk shemnek enyudoksanda nyeisig yopuri unar aria ta runekesh

2:14 2:14 Baugenyum enyudok baraen nyetem Grik iri douk madae nyutogur wosik uwe, uwok.

Page 352: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 2:17 349 2 KORIN 3:11shupe wosik abom ihih nyumneh. Ariaenyudokmori mour ta omi dodogowinum nyuneken? Uwok meyoh. 17 Anamsabaimi armam apa harahaen hanak ariahanator utabor um agundok hakripeshIruhin ananin baraen um. Aria apakmadaemuneken kabi amam heneken um uwe,uwok. Apak mantoruh Krais iri, apakdouk Iruhin nakop enyudok mour arianeshopokap manak meneken wosik. Anannatrup um douk madae munek rohw uwe,uwok. Makripesh ananin baraen wosikabom.

3Amam Aposel Douk Henek Mourum Iruhin

Ananin Namunyi Kontrak Iri1 Baraen iganigadae makripep um, ipak

apa pakri apak wata mape matuk apakishnyeiguhw shato iruhw, aka? Ipak apapakri apak madae dodogowipari uwe, ariamorig ipak o kupaishi um punek anap shuparia putuk apakish nyeiguhw shuto iruhwaka, uwok? Kabi anam hape henekeshum? Adur atin uwok. 2 Ipak kanakdouk kabi apakip shup abom um arpeshshutrip aria shudukem apakih aih. Baraennyape apudok shup iri douk nyape nu-mun apakip urkwip um ihishmorim arpeshshutrin aria shutarihen shudukem apakihaih. 3 Ipak kanak douk adur abom papekabi anap shup douk Krais nenekap irium. Nenek apudok shup um agundokmunek enyudok ananin mour aria matau-rumep patogur Kristen um. Anan doukmadae nukwu ink nunekap uwe, uwok.Nakwu Iruhin douk nape ihih nyumneh iriananin Mishin nenekap. Aria douk madaenunekap nuwem baraen nyutem utaboruwe, uwok. Nenekap nenyem nyape nu-mun arpeship urkwip. 4 Apak douk makrienyudok baraen um maresh? Apak makriIruhin anan dodogowin atun abom. Kraisnataurumap aria madukemesh um Iruhinta nunek ananin mour nyutogur yopinabom. 5 Adur, apak kanak ta mare wosikum munek enyudok mour, uwok. Iruhinatun nutaurumap dodogowip aria doukwosik meneken. 6 Iruhin anan kanaknutaurumap aria wosik munek enyudokananin mour ummanak makripesh baraenum enyudok ananin namunyi kontrak.

Enyudok namunyi kontrak douk madaehunyem nyutem um shus meyoh uwe,uwok. Enyen douk Iruhin ananin Mishinmeyoh nyakwarumen. Aria enyudok enenbaraen lo henyem shus meyoh iri, enyendouk nyenek arpesh shagok shanak shaw-ishuk. Aria Iruhin ananin Mishin douknyenekesh shape wosik abom. 7 Ipakurkwip purum enyudok. Enyudok mourdouk amam hakripesh Iruhin ananin loseiwok nakoguk Moses enyi heneken iri,enyen douk nyenek arpesh shagok. Abu-dok nyutob Iruhin nowemori enyudok loberiyaibori utabor aria nekeshenyi obinyutob, anan Iruhin douk natruguni abomaria bogaragun. Namudok aria sago-matin, Moses ananin domaen douk nyatru-gun abom aria eshesh Israel madae wosikum shutik ananin domaen uwe, uwok.Aria madae roubi uwe aria ananin do-maen wata nyape nyatrugun wosik atinarigah arigaha aria hagokenyuk. 8 Ariaenyudok namunyi mour um Iruhin nohurapak manak makripesh ananin baraen ariasharao ananin Mishin um, enyen doukdedeben atin abom. Enyen douk nye-shagrakuk seiwokin mour abom um lo.Douk apak menek enyudok namunyi mouraria matik um Iruhin neneken nyape umnyatogur dodogowin atin aria bogaragunabom. Enyen douk nyeshagrakuk agundokenyudok seiwok Moses neneken iri mourba bogaragun um. 9 Enyudok seiwokinmour douk nyagipesh lo nyeneken iri,enyen douk apa nyenekumap baraen arianyakrium apak yoweipari atup aria ta mu-gok munak muwishuk. Enyudok seiwokinmour douk nyani iri Iruhin ananit debeitilait nyanaki. Aria enyudok namunyi mourummakrip arpesh umshutogur yopish um,enyen douk nyarauri debeiti abom Iruhinananit lait teshagrakuk atudok seiwokinmour nyarati iri. 10 Enyudok namunyimour douk Iruhin napuhur meneken iri,enyen douk dedeben atin abom nyatru-gun nyeshagrakuk agundok seiwok harikheneken iri mour nyatrugun um. Namu-dok aria douk, enyudok seiwokin mour ny-atrugun um douk madae nyutrugun uwe,uwok. 11Enyudok seiwokin nyarik iri mourdouk nyape banab nyutob meyoh aria ny-atuh. Enyen douk nyani atudok debeiti

Page 353: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 3:12 350 2 KORIN 4:6Iruhin ananit lait nyanaki. Namudok ariadouk madukemesh. Enyudok namunyimour douk ta nyupe ihih nyumneh abomiri, enyen douk nyarauri debeiti abomIruhin ananit lait. Atat douk tatrugunabom teshagrakuk seiwokin mour nyaratiiri.

12 Apak douk madukemesh abom makriadur um atudok lait ta tutrugun abomtupe namudok atin. Namudok aria apakdouk mare munogugur atin uwe, uwok.Apa meyotu dodog aria makripesh Iruhinananin baraen yopugunum. 13 Apak doukmadae munekesh kabi Moses nenekeshum uwe, uwok. Abudok nyutob ananindomaen wata nyape nyatrugun obi nyu-tob, anan douk nohuri anap rupahip arianashapomuk domaen. Nenekesh namudokum eshesh Israel mare shutik ananin do-maen douk nyape nyatrugun atin arigaharigaha aria ta hagokenyuk iri. 14 Aria es-hesh Israel douk baragos seshukesh abom.Seiwok arigaha douk, eshesh shatarihIruhin ananin baraen um seiwokin kontrakobi nyutob, eshesh douk madae shuduke-men atin uwe baugenyum, uwok. Agundokatup rupahip wata pape aria poweshigukesheship urkwip. Madae enen arpennyupniguk uwe, uwok. Opudok rupahippunaniguk obi nyutob, apap Iruhin ta nup-niguk abudok atub nyutob arpesh shuno-tukur Krais obi nyutob. 15 Seiwok ari-gaha douk, abudok nyutob shatarih Iruhinananin baraen seiwok nakoguk Moses enyium, apudok rupahip douk watak poweshikesheship urkwip. 16 Aria eshudok arpeshdouk shatanam shukon aparuh Debeini iri,eshudok Iruhin apa nakweshih-umeshukapudok rupahip. 17 Aria enyudok baraenum yakri Debeini um, enyen douk nyakriIruhin ananin Mishin. Meinyi arpendouk Debeini ananin Mishin nyapenyeniri, enyen douk madae enesh eshudokshuweshiken uwe, uwok. Enyudok arpendouk kabi riguk nyonoweshik aria doukwata shakweshihen um. 18 Aria apakihishmorim douk madae enesh eshudokshubeshuk apakigos yamagos uwe, uwok.Namudok aria Debeini ananit debeiti laittatrugun tanaki tasuhw apak matrugunaria tatanam tatrugun tasuhw kupaishiarpesh. Ihih nyumneh apak mape ummarao atudok lait namudok atin aria

tenekapmatogur anahaeh abommadukemDebeini-eh aih. Debeini anan douk Mishin.Anan kanak napeum nenekap matogur na-mudok aria meshagrakuk kabi riguk marikmape um.

4Amam Aposel Douk Hape Kabi Amnabis

Marus Um1 Iruhin anan nenek gihaumap aria

nakop enyudok mour. Namudok aria apakdouk mare arigehop mukri mukutinyukuwe, uwok. 2 Apak douk mekehukagabus ihihmorim ehudok abraenyihishanabeshuk shenekeh iri yoweihi aih.Mare munek rohw mutogur anahaeh umIruhin ananin baraen mukripesh kupainyiuwe, uwok. Apak apa makripesh ananinadurinyi baraen yopugunum atugun.Um makri ihishmorim arpesh shutripshudukem apakih aih, aria esheshipurkwip pukri apak douk menek Iruhinananin mour wosik aria anan natrup nakriwosik. 3 Aria ta enesh arpesh baragosseshukesh mare shudukem baugenyumenyudok makripeshenyi Iruhin ananinyopinyi baraen um, eshudok arpeshdouk shape shagipesh ahudok yah doukhanakum yoweiburi wabur iri. 4 Esheshdouk madae shunek bilip um Krais uwe,uwok. Um maresh? Satan agundok atapinrohwin god noweshiguk esheship urkwipabom aria madae shutik atudok lait douktatrugun-umesh iri uwe, uwok. Atudoklait douk takitak enyudok Iruhin ananinyopinyi baraen. Enyen douk nyeyabigapum agundok Krais natrugun abom arianadukemum Iruhin um. 5 Mnek, apakdouk madae mupe um mukripesh baraenum apak kanak aria mupe mutuk apakishnyeiguhw shuto iruhw uwe, uwok. Apakapa makripesh namudok. Makri, “JisasKrais anan douk Debeini. Aria apak apamagipesh ananih aih aria mape shakamumipak mape menekumep mour meyoh.”6 Seiwok wata sagomatin Iruhin nakri,“Lait tutogur tuhiyahuk arukwutigun um.”Aria douk anudok atun Iruhin nenekiananit lait tanaki tatrugun numun apakipurkwip. Atudok lait tatrugunumap matikKrais ananindomaenariamadukemeshumagundok Iruhin dodogowin atun abom arianatrugun nariguk um.

Page 354: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 4:7 351 2 KORIN 5:27 Apak aposel douk madukem amnabis

marus madae dodogowimi armam uwe,uwok. Aria apak douk enesh yopishi eshu-dok eneshenesh shapenyap kabi debeiboriabom utabor bor numun amnabis marusum. Yopishi eshudok eneshenesh doukshapenyap um ihish arpesh shutrish ariashudukemesh um enyudok dodogowinyigobi apak masuhwen munek ananinmour um douk nyeshagrakuk ihishmorieneshenesh eshudok. Enyudok gobi douknyanakumori Iruhin atun. Apak aposeluwok. 8 Adur, ihigun manak um doukenenyenen amaen nyatogrumap, ariaenyen madae nyupabuk atap abom uwe,uwok. Sabaishi eshudok apa shenekapenenyenen shanumogap, aria madaemugugak abom mupe namudok uwe.9 Anabik um shenekap enenyenen, ariaIruhin madae nukutupaguk atin uwe,uwok. Nani apak mape. Apa shap matu,ariamadaemugok abomuwe, uwok. 10 Ihihnyumneh apak douk shap shakri apakmugok abom um atugun, kabi shabo Jisasnagok um. Aria agundok shap aria apakwata dodogowip mape um douk mapeum arpesh shutrup aria shudukemeshshukri Jisas anan douk adur abom napeapak. 11 Ihih nyumneh apak mape omarahaen um, arpesh apa shokwiraeh umshop mugok. Enyudok douk nyatogrumapum arpesh shutik apak apa magok ariashudukemesh shukri Jisas anan adurnape abom apak. 12 Enenyenen amaennyatogrum apak aposel aria makri ummugok um atugun. Apak mape namudokaria ipak ta pupe wosik abom namudokatin.

13 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakri namudok. “Eik douk yenek bilipum Iruhin, namudok aria douk yakripesh-uman.” Apak aposel douk shopunekmunek bilip um Jisas aria magipesh ehu-dok atih aih makripesh um Iruhin ananinbaraen. 14 Apak menekesh namudok ummaresh? Apak madukemesh namudok.Jisas douk nagok aria Iruhin wata nonohurnakitak nape. Namudok aria kabi nohurJisas nakitak napeum, anan ta wata shop-unek nuhur apak munotukur Krais ariamukitaki aria nurauri ipak puni apak mu-nakmiyotu abom agundok Iruhin napeum.15 Eik yakri namudok um maresh? Eik

yadukemesh um ihinyumorim enyudokdouk nyatogrum apak um nyutaurum ipakpunek bilip um Krais aria pupe wosik. Ariaehudok aih um Iruhin nataurumap meyohum douk hape hatogrum sabaishi arpeshabom aria shenek bilipuman. Namudokaria eshudok arpesh ta shunadudareh ariashunek tenkyu um Iruhin shuriguk. Aria tashutuk ananin nyeigur nyuto iruhw.

Amam Aposel Douk Hasuhw Krais AnaninBaraen Aria Heyotu Dodogowim Atum UmAnanin Mour

16 Douk namudok aria apak madaeaparuh yoweruhmukri mukutukuk ananinmour uwe, uwok. Adur, apakiruhyegeshiweruh doukhape hagok ariamadaedodogo-wiruh uwe, aria numun apakiruhaparuh apa harao namunyi dodog ariaihih nyumneh hapeum hatogur namuruhi.17 Um maresh? Apak madukemesh umenyudok amaen nyatogrumap maraoeriger aria douk madae debeinyi uwe,uwok. Ta muraen banab nyutob meyoh.Enyudok douk nyatogrumap um kweiponapak ta mutrugun abom mupe wosikihih nyumneh agundok Iruhin napeum.Agundok kweipon mupe wosik um doukneshagrakuk abom ihinyumorim amaendouk nyape nyatogrumap. 18 Apakdouk madae mupe um mutik enyudokenenyenen amaen douk nyatogrumapiri uwe, uwok. Apak mape aria urkwippor abom um eshudok douk apak madaemutrish apakis nabes iri uwe. Ummaresh?Eshudok douk apa matrish iri, esheshta shupe banab nyutob meyoh. Ariayopishi eshudok douk apak madae wosikum mutrish iri uwe, eshesh ta shupe ihihnyumneh abom.

51 Apak madukemesh um, ta arhudok

douk mapenyoruh agundok atap iriyegeshiweruh hukri hunak yoweruhuk,aria arhudok anaruh Iruhin nakrinukoparuh iri douk hakusumap gani iruhwheven. Arhudok yegeshiweruh doukmadae arpesh shunekaruh wis uwe, uwok.Aria araruh ta hupe abom namudok atinihih nyumneh. 2 Aria douk apak mapeagundok atap obi nyutob, apak doukmapemorehmakri murao arhudok anaruh

Page 355: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 5:3 352 2 KORIN 5:17apakiruh yegeshiweruh douk hakus iruhwheven iri. Makri muraruh um muruhurhishigarup kabi rupeh um. 3 Um maresh?Abudok nyutob murao arhudok yegeshi-weruh muruhur obi nyutob, apak ta marewata mupe kabi magor mape meyohum, uwok. 4 Abudok nyutob wata mapeagundok atapiruh yegeshiweruh5:4obinyutob, apakiruh aparuh apa yoweruh ariamapemoreh. Aria apak doukmadae mukriuwok um agundok atapiruh yegeshiweruhuwe, uwok. Aria makri um murao namu-ruhi iruhwiruh yegeshiweruh muruhur.Arhudok doukiruh yegeshiweruh douk tahutogur anahaeh abom hutogur yopuruhhupe namudok atin. 5 Aria enyudokarpen douk nyataurumap um ehudok aihiri douk Iruhin. Anan douk narik adurnakop ananin Mishin. Enyudok Mishindouk sagomatinyin abom um eshudokenesh yopishi douk Iruhin nakri adurum ta nukopesh iri. Apak douk maraoenyudok ananin Mishin. Douk namudokaria madukemesh um ihishmorim yopishieshudok adur ta muraesh abom umatugun. 6Apak apa urkwip porum enyudokaria ihih nyumneh mape dodogowipmadae urkwip yowep uwe. Apak doukmadukemesh. Abudok nyutob apak watamape um arhudok yegeshiweruh obinyutob, apak madae muni Debeini mupeagundok anan napeum uwe, uwok. 7 Doukmape agundok atap obi nyutob, apakmadae mutrun uwe, uwok. Apak doukmasuhw ananin baraen dodog aria mapemagipeshen atin. 8 Aria douk yakri. Apakdoukdodogowipmape ariamakri abomummukutukuk arhudok yegeshiweruhmunakmuni Debeini mupe atugun. 9 Aria apakwata mupe agundok atap, o mupe ganiiruhw um, sagomatin apak ta dodogowipatup urkwip pur abom um mugipesh anannakri ahi aih um munekan nanadudareh-umap. 10 Um maresh? Apak madukemeshum apak ihishmorim ta munak mutogurmiyotu um Krais ananit kwot. Aria ta apakmunek yopishi o yoweishi inahos abudoknyutob mape arhudok yegeshiweruh obinyutob, apak ihishmorim atin atin tamurao yopinyi o yoweinyi poe wosik umaih apak menekeh iri.

Apak Aposel Douk Mour Nyapenyap UmMutaurum Arpesh Shuni Iruhin Shupe Atugun

11 Apak douk madukemesh um agundokmanogugur um Iruhin aria mape shaka-mum anan. Namudok aria douk mapemohur arpesh esheship urkwip um shunekbilipuman. Iruhin douk nadukemesh umapakip urkwip aria aih. Eheh douk yopihiatih. Aria eik Pol yakri ipakip urkwipshopunek pakri apak adur munek yopinyimour. 12 Enyudok baraen douk madaemukriyen um munek ipak putuk apakishnyeiguhw shuto iruhw uwe, uwok. Apakdouk mowem-umepagu enyudok baraenum makri ipak putarihen aria punadu-dareh um apakih aih. Makri punadudareharia wosik dodogowip um puwanameshbaraen eshudok douk apa shanadudarehmeyoh um arpeshish nyeiguhw iri. Es-hudokmori arpesh douk madae shunudu-dareh um aih hape numun esheship urk-wip iri uwe, uwok. 13 Aria ta adur apakinbaraen o aih hatogur kabi shagugak iriesheshih um, o nyenekesh. Enyudok doukmunek Iruhin ananin mour atin. Aria taapak urkwip pur wosik um, aria apak doukmenekesh namudok um mutaurum ipak.14 Krais anan douk urkum manawashamapak abom. Aria enyudok apa nyapuhurum munek enyudok apakin mour. Ummaresh? Apak douk madukemesh um,atun armanmeyoh narao apak ihishmorimapakiyu outumeb aria nagok. Namu-dok aria apak ihishmorim douk magokiri atup. 15 Anudok arman douk nagokum ihishmorim arpesh. Nagok um apakwata mape iri um apak mare wata urk-wip purum mugipesh apakip atip urkwip,uwok. Apak ta urkwip purum anudok douknarao apakiyu outumeb nagok wata naki-taki aria mugipesh ananim atum urkum.16 Namudok aria apak douk madae mupeum mugipesh shapeum shagipesh ahudokatapihi aih iri esheship urkwip aria munekskelum enesh arpesh esheshih aih uwe,uwok. Adur, riguk apak douk magipeshepudokmori urkwip aria mape mograehum mudukemesh um Krais ananih aih,aria douk madae munekesh namudok atinuwe, uwok. 17 Namudok aria ta enenarpen nyutukur Krais um, aria Iruhin douk

5:4 5:4 Baraen nyetem Grik um douk nyakri selig urusag. Baugenyumum douk nyakri apakiruh yegeshiweruh.

Page 356: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 5:18 353 2 KORIN 6:10neneken nyatogur naminyi iri. Gamopumnek! Douk, seiwokihi yoweihi aihdouk hanak hawishuk aria namihi hatogurhape. 18 Ehudok ihihmorim namihi aihdouk Iruhin meyoh nenekehumap. Sei-wok douk mape ananishi horim. Ariaanan wata nenekap mani anan mapeatugun um enyudok Krais ananin mouratin. Aria ahudok nyumnah douk nakopenyudok mour um mutaurum ananishhorim shutanamori shuni anan shupe atu-gun. 19 Apakin baraen douk namudok.Iruhin nape narauri ihishmorim arpeshshatanamori shani anan shape atugun umenyudok Krais ananin mour atin. Anandouk madae nukri um urkum mur um es-hesh shenekesh iri yoweishi inahos uwe,uwok. Aria douk nakop mour apak ummukripesh enyudok baraen um nyuhurananish horim wata shatanam shuni ananshupe atugun. 20Namudok aria apak doukenyudok morao Krais ananit nokwat ariamakripep ananin baraen. Enyudok doukkabi Iruhin anan meyoh nakwu apakignokwatog nahwarari ihishmorim arpeshum. Apak douk morao Krais ananit nok-wat aria makrip ihishmorim arpesh namu-dok. Makri, “Yaipo, ipak pukutukuk agun-dok penek horim um Iruhin um aria wataputanam puni anan pupe atugun.” 21 Kraisanan douk yopuni. Madae nunekesh atishuwe yoweishi inahos. Aria Iruhin douknakri nutaurumap, namudok aria ihish-mori apak menekesh iri yoweishi inahosdouk nenekesh shato Krais atun abom arianatogur kabi nenek yoweishi inahos atiniri um. Iruhin nenekesh namudok umapakmunatukur Krais ariamutogur Iruhinananishi yopishi arpesh.

6Amam Aposel Hanak Hakripesh Iruhin

Ananin Baraen Aria Harao Sabainyi Amaen1 Apak douk apa mani Iruhin manoprom

menek mour. Aria douk dodogowip atupmakri mukripep namudok. “Iruhin douknataurumep meyoh. Aria ipak mare pukrienyudok douk enen rohwin mour, uwok.Ipak ta punek yopihi aih.” 2 Iruhin douknakri namudok,“Eik kanak yagraeh nyutob um wata iraep

aria putanamori pupe wosik abom.

Arigaha douk abom abudok nyutobeik yemnekep aria yataurumepmeyoh.”

Aria douk pumnek! Iruhin nenek gi-haumap aria nataurumap meyoh um doukabom abudok nyutob. Narap matanamorimapewosik atin umdouk arigaha kweipon.

3 Apak douk madae munek eneh aihdouk hunek enesh arpesh shutu shunekyoweishi inahos aria kupaishi shutrishshuhwar apakin mour yoweishi inahosshapeyenyi uwe, uwok. 4 Aria apakmeneken iri mour, apak meyabig ihisharpesh aria shadukemesh um apak doukmasuhw Iruhin ananin mour iri. Apakdouk meyabigesh namudok. Apak meyotudodogowip atup um enenyenen ny-atogrumap iri amaen, agundok shenekapenenyenen um, shenekap aparuh yoweruhmorao debeiri eriger um, apak doukmeyotu dodog. 5 Shap showeshikap, horimsher sharihap aria shahwar shakripapyoweinyi baraen apak apa menek debeinyimour, madae mishuh wosik atin uwe, arianyurub bap mape, 6 apa menek yopihiaih, madukemesh um Iruhin wosik, madaejuwehosip arigas atin uwe, apa menekyopunyi atin um arpesh mataurumesh,morao dodog Iruhin ananin Mishin,madae munek rohw atin uwe. Ariaapak douk meyabig ehudok aih abomum urkwip panawasham kupaishi um.7 Apa makripesh adurin atinyi baraenaria munek mour um Iruhin ananindodog, apa masuhw yopihi atih aih kabimasuhw wanohwish eshudok um yopinyirogur ehah um anugagrish roguhw ariamanak um wanohw mabo yoweishi inahosshabuhuk um. 8 Enesh apa shatuk apakishnyeiguhw, enesh shanumogesh apak,enesh shenekap dehik, enesh apa shakripkupaishi shakri apak munek yopinyimour, enesh shakri menek rohw iri. Ariaesheshin baraen douk madae adurin uwe,uwok. Apak apa meyagwreh adurin atinbaraen. 9 Apak douk mape kabi madaeenesh arpesh shudukemap um uwe, ariauwok. Sabaishi shadukemap abom. Mapekabi arpesh shakri shugok iri um, ariauwok. Wata mape atin. Shap shakumapeshudok eneshenesh, aria madae shopabom ba mugok uwe, uwok. 10 Anabik umaparuh yoweruh abom, aria manadudareh

Page 357: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 6:11 354 2 KORIN 7:6um douk manadudareh mape namudokatin. Apak douk mape kabi eshudokyaruhish um, aria apak apa mataurumsabaishi arpesh shanaparug sabaishiyopishi eshudok eneshenesh. Anabikum eshudok eneshenesh wokap abom,aria apak douk magrem ihishmori Iruhinananish yopiyopishi eshudok eneshenesh.

11 O ipak Iruhin ananish arpeshpape Korin iri, apakip urkwip doukpanawasham abom ipak. Namudokaria apak douk makripep ihinyumorimbaraen douk nyape numun apakiruhaparuh iri. Madae mubeshukuk enenuwe, uwok. 12 Apak madae muweshigukapakip urkwip um ipak uwe, uwok. Apakdouk urkwip panawashamep. Aria ipakdouk poweshiguk ipakip urkwip um apak.13 Ahudok nyumnah douk ikripep kabianan yain nakrip ananish batowish um.Apak douk urkwip panawasham ipak.Namudok aria ipak ta punek ehudok atihaih kabi apakmenekeh um ipak um. Ipakipurkwip shopunek ta punawasham abomapak.

Apak Douk Kabi Iruhin Ananit Urupat Um14 Ipak mare puni eshesh madae shunek

bilip um Iruhin iri uwe punoprom opunek mour atugun atin, uwok. Ummaresh? Eshesh douk enesh kupaishiaria anahaehish. Nyumneh iri weibusdouk madae shunorirum shutogur uwe,uwok. Namudok atin, yopihi aih doukmadae huni yoweishi inahos shunorirumuwe, uwok. 15 Krais douk madae nini Sa-tan hupe atugun husuhw atin uwe, uwok.Aria ipak pakri shenek bilip um Krais irita shuni eshudok madae shunek bilip-man iri uwe shupe atugun shusuhw atinaka? O uwok meyoh. 16 Atudok sheneklotu um Iruhin atari urupat douk madaetuni ogwudok onog shenek lotu um ro-hwimi godomi um gunorirum uwe, uwok.Ipak douk padukemesh. Apak atin atindouk anudok abom nape ihih nyumnehiri Iruhin napenyogwi urusag. Kabi rigukanan kanak nakriyuk um. Nakri,“Eik ta ini eshesh mupe aria ipe inek yowi

kare um eshesh.Eik ta ipe esheshin Iruhin aria eshesh

shupe eikish arpesh.”17 Namudok aria Debeini wata nakri,

“Ipak pukutishukuk punak pupeik sik.Mare pupe pusuhw eshudok doukeik yatrish yakri shanabosusih iri,aria eik ta iraep pupe eikish arpesh.18 Eik ta ipe ipakin Yain aria ipak pupe eik-

ish batowish. Eik Dodogoiwe abomatuwe Debeiwe iri yakri namudok.”

71 O ipak abom eikish arpesh, Iruhin douk

nowem um enyudok iganigadae yakripep-enyi adurin atinyi baraen um apak. Na-mudok aria apak munagapesh um apakkanak mukwreik ihishumori enesheneshyoweishi inahos. Eshudok yoweishi inahosdouk apa shenek apakiruh yegeshiweruharia mishish shanabosusih shape yoweshiri. Apak ta munogugur mupe shakamumIruhin aria dodogowip atup um munekyopihi abom aih agundok Iruhin nutrupum.

Pol Nanadudareh Um Eshesh KorinShatanam Shakon Aparuh Iruhin

2 Apak douk madae munek eneshyoweishi inahos um enen ipak Korin uwe,uwok. Madae mununu enen uwe. Madaemunek rohw um enen munaruken enesheshudok eneshenesh meyoh abom uwe,uwok. Namudok aria apak makri ipakipurkwip ta punawasham apak. 3 Mnek,eik douk madae ikri enyudok baraenum ikep agab ipak uwe, uwok. Doukyakri, apakip urkwip douk panasuhwipak abom. Mugok o watak mupe um,apakip urkwip ta panawashamep abomnamudok atin. 4 Eik apa yanadudarehyariguk um ipak. Yadukemesh um ipakta punek yopinyi atin. Aria douk yatukipakish nyeiguhw shato iruhw. Enyudokihinyumorim amaen nyatogrumap, ariaeikihw apahw douk madae yowehw uwe,uwok. Yanadudareh abom yariguk.

5 Abudok nyutob matogur mape agudokshokugi nahobig Masedonia obi nyutob,apak douk madae mupe um murao uhwinaria aparuh hur wosik uwe, uwok. Mapeagundok aria enenyenen amaen nyape umnyatogrumap sabaih atih. Shanaki shaniipak panitok baraen. Apakish mishishyowesh abom aria manogugur. 6 Ariameishi arpesh douk aparuh apa yoweruhiri, Iruhin apa nenekesh shape wosik

Page 358: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 7:7 355 2 KORIN 7:16shanadudareh. Douk anan neshopok Tai-tus nanaku aria namudok anan Iruhin douknenek apakiruh aparuh wata hor wosikmanadudareh. 7 Apak douk madae aparuhhur wosik um agundok Taitus nanak umatin uwe, uwok. Anan douk nakripesh umagundok ipak penek ananihw apahw horwosik um. Apakmemnekesh namudok ariaaparuh hor wosik. Nakripap um agundokipak pakri abom um putik eik um. Umagundok ipak aparuh yoweruh um rigukipak penekume anah aih aria eikihw apahwyowehw um. Nakripesh-umep um agun-dok sheneyagwreh enenyenen um eik ariaipak panawasham eik um. Nakripesh umipak namudok aria eik douk yanadudarehabom yariguk.

8 Eik yadukemesh. Yarik yenekapiri shup douk penekep ipakiruh aparuhyoweruh. Aria eik madae urkum yowemum agundok ipak aparuh yoweruh umuwe, uwok. Adur, riguk douk wosikeikim urkum yowem, aria douk uwok.Yadukemesh um, apudok shup penekepaparuh yoweruh aria parao abraen. Ariaipak douk aparuh yoweruh banab nyutobmeyoh. 9Aria douk yanadudareh. Yanadu-dareh um douk madae inanadudareh umagundok ipakiruh aparuh yoweruh umuwe, uwok. Eik douk yanandudareh ummaresh? Ipak douk aparuh yoweruh paraoabraen. Douk namudok aria ipak pekeshukagabus abom penekesh iri yoweishi inahosaria pakon aparuh Iruhin. Enyudok doukIruhin meyoh nakriyen um nutaurumeparia douk nyatogrumep. Apak kanak doukmadaemunekumep enesh yoweishi inahosuwe, uwok. 10 Agundok Iruhin nunekapaparuh yoweruh murao abraen um douknenekumap um mukutishuk abom apakmenekesh iri yoweishi inahos. Makutishukaria anan wata narap matanamori mapewosik abom. Namudok aria enyudok-mori nyukri nyutogrumap um, apak maremukri aparuh yoweruh, uwok. Ariaagundok eshesh haiden aparuh yoweruhshurao abraen um douk apa nyenekeshshagok. 11 Ipak gamo urkwip purumagundok Iruhin nenekep aparuh yoweruhum. Enyudok douk nyatogur nyakwarum-umep sabaihi yopihi aih. Enyen doukenyudokmori. Iruhin nenek gihaumep aria

pakitak pagapesh enyudok ipakin baraen.Nepuhur pakitak pasuhw anudok douknenek yoweishi inahos iri aria nenekeppanogugur um Iruhin iri. Douk ipak pakriabom um puni apak mupe aturuh aparuh.Dodogowip atip pagapesh anudok douknenek yoweishi inahos iri ananih aih. Ihih-morim aih penekeh um pugapesh eshu-dok yoweishi inahos iri douk nyeyabigapwosik abom um ipak adur madae eneshyoweishi shupenyap uwe, uwok. 12 Rigukyeneku apudok shup um, eik douk madaeinekapumagu itaurum um anudok nenekyoweishi inahos iri o anudok douk anannenekuman yoweishi inahos iri uwe, uwok.Eik douk yenekapumagu yakri ipakih aihhutogur yopugunum Iruhin nutrip ariaipak gamo pudukemesh um ipak douk urk-wip panawasham apak abom. 13 Douk na-mudok aria apak aparuh hor wosik man-adudareh mape dodog.

Aria shopunek apak douk manadudarehmariguk abom um agundok ipak ihish-morim pagapesh-uman apahw Taitus ariapenekan nanadudareh nariguk um. 14AriaTaitus, eik douk yakripan um agundok eikyanagunukuk um ipak um ipakih yopihiaih. Aria ipak douk madae puneke iraoabraen umagundok yanagunukuk umuwe,uwok. Ihinyumorim baraen yakripan umipak um douk adurin atin. Aria douk na-mudok atin. Douk Taitus nadukemesh um,enyudok baraen apak managunukuk umipak um douk adurin atin. 15 Abudok nyu-tob anannanak natogrumagu ipak obi nyu-tob, ipak douk paran aria pemnek ananinbaraen pagipeshen wosik abom. Abudoknyutob, ipak douk panogugur abom umpakri ta putauruman ba yowen um ariaDebeini nutrip nukri ipak penek yoweishiinahos. Douk ananwata urkummor namu-dok aria ananim urkum manawashamepabom neshagrakuk kabi riguk um. 16 Doukeik Pol yanadudareh abom. Um maresh?Eik yadukemesh abom um ipak ta punekyopihi atih aih abom.

8Eshesh Korin Shatorum Utabor Um

Shutaurum Iruhin Ananish Arpesh Shape JudiaIri

Page 359: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 8:1 356 2 KORIN 8:151 O ipak eikishi arpesh, apak douk

makri mukripep aria pudukemesh umagundok Iruhin nenekumesh yopinyiabom eshesh ananish arpesh douk shapeihirub warub agudok shokugi nahobigMasedonia iri. Anan douk nataurumeshmeyoh. 2 Debeinyi amaen nyatogrumesh,aria enyudok douk nyataurum esheshihaih abom um bilip. Aria eshesh doukshapeum shanadudareh shariguk. Adur,eshesh douk eshudok yaruhish abom, ariashanadudareh namudok aria shatorumdebeibori utabor um shutaurum eshudokenesh Iruhin ananish arpesh. 3 Aduratin yakripep. Eshesh douk sheyakaborshaborubuk sheshagrakuk abom makdouk eshesh ta shukesh um. Apak doukmadae dodogeship-umesh um shiyakabornamudok uwe, uwok. Eshesh meyohsheneken. 4 Eshesh douk shakri abomum shutaurum eshesh Iruhin ananisharpesh shape agudok shokugi nahobigJudia iri. Namudok aria shabuk utaboriyoh aria dodogeshish um apak murabor-umesh. 5 Eshesh douk shaborubuk abombeshagrakuk kabi apak makri ta butogurum. Aria eshesh douk madae shubukutabor atubor uwe, uwok. Sagomatineshesh sharik shakon eshesh kanakDebeini shor ananis wis. Douk shenekenyudok iyoh, aria shagipesh kabi Iruhinnakri um shanaki shemnek apakin baraenshasuhwen shagipeshen. 6 Riguk doukTaitus nanaku narik nohur enyudok mourum patorum utabor pataurum kupaishium. Aria douk wata dodogeship-umanum nunaku nutaurumep piyatak enyudokmour um putaurum kupaishi meyoh um.7 Ipak douk peshagrakuk kupaishi Iruhinananish arpesh um ihihmorim yopihi aih.Peshagrakuk um agundok pasuhwen Kraisananin baraen dodog um, um agundokpakripesh Debeini ananin baraen um,padukemesh um Iruhin ananin baraenwosik um, mishish shakitak um punekIruhin ananin mour um. Aria shopunekpeshagrakuk um agundok ipak urkwippanawasham apak abom um. Aria douk,apak makri ipak ta pishagrakuk abomshopunek um agundok putorum utaboraria putaurum Iruhin ananish arpeshmeyoh um.

8 Enyudok douk madae ikripep enen

dodogowinyi baraen um ipak pugipeshenuwe, uwok. Eik atin yakri ikripep umpudukemesh um agundok kupairubi waru-bish Iruhin ananish arpesh mishish shaki-tak abom um shutaurum kupaishi um. Umyakri ikwiraehep aria idukemesh um ipakurkwip panawasham eshesh shape Judia iripekesh peshagrakuk kupaishi shekesh umo eshesh sheshagrakuk ipak. 9 Ipak doukpadukemesh um agundok apakini DebeiniJisas Krais urkummanawasham apak abomaria nataurumap meyoh um. Anan douknagrem sabaishi yopishi eshudok enesh-enesh abom iri, aria wata nakutukuk ihish-morim eshudok natogur anan yaruhishum eshudok iri arman um nutaurum ipak.Natogur yaruhish um eshudok iri, um nu-taurum ipak purao sabaishi Iruhin anan-ish yopishi eshudok eneshenesh aria pupewosik.

10 Douk yakri ikripep eikin baraen umagundok utabor bunotorum um. Nyanyikenen kwar, sagomatin ipak parik mishishshakitak um punek enyudok mour ariadouk parik peneken. 11 Namudok ariadouk yakri wosik ipak dodogowip atip umpunek enyudok mour piyaten. Enyudokmour douk sagomatin ipak mishish shaki-tak umpuneken aria douk penyuhur nyapeiri. Ipak paborubuk mumam, utabor ariapusiyabor namudok kabi panaborubuk um.12Arpesh douk enesh eshudok enesheneshshakus aria mishish shakitak abom umshuko Iruhin um, Iruhin apa nanadudarehum nunatrish eshudokmori eneshenesh.Anan madae nirik atin um shukon eshu-dok douk eshesh wokesh um uwe, uwok.13 Eik douk madae ikri um ipak piyakihibormorim ipakibor utabor puko eshu-dok yaruhishi arpesh, um eshesh shupewosik aria ipak wata eshudok enesheneshwokep, namudok uwok. Eik yakri ummutaur-umesh um eshesh apak mupe aragatin. 14 Douk, ipak patik eshudok ariaipak wosik putaurum eshudok yaruhishiarpesh. Namudok douk nuhut biyenipak pakri punak pubuhuk eshudok wokeparia eshesh shutik eshudok um, esheshdouk ta wata shuwanamep ipakish. Doukpunabiram namudok aria ta pupe aragatin. 15 Enyudok douk kabi baraen nyetemIruhin ananik Buk iri nyakrium. Nyakrinamudok. “Arpen nyanatorum sabaishi es-

Page 360: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 8:16 357 2 KORIN 9:4hudok eneshenesh iri douk ta wosik-umenabom. Mare enesh shukusuk meyoh uwe,uwok. Enyudok enen arpen douk nyana-torum karowish iri, eshesh douk wosik-umen. Mare ta shutuh uwe.”

Pol Nakrip Taitus Nani Anam HanakumKorin

16 Eik Pol douk yanadudareh abom umIruhin. Yenek tenkyuman um agundoknohur Taitus aria anan mishin nyakitakabom um nakri nutaurum ipak Korin.Nakri nutaurumep kabi eik yakri itau-rumep um. 17 Apak marigan um nunakunutik ipak obi nyutob, anan douk nakriwosik. Um maresh? Anan mishin nyak-itak abom um nutaurumep. Aria doukananmeyoh nanagraeh umnunaku nutrip.18 Apak douk meshopok anan um apakIruhin ananip um nanamanugu. Anudokarman douk nyeigur nyato iruhuman umnakripesh Iruhin ananin yopinyi baraenwosik. Ihishmorim Iruhin ananish arpeshihirub warub douk shatuk ananin nyeigurnyato iruhw. 19 Aria douk madae namu-dok atin uwe, uwok. Anarub warubishIruhin ananish arpesh douk shograehanum nini ipak purahaen aria nutaurumapum enyudok mour um mutorum utabormunak mutaurum yaruhish um. Apakdouk munek enyudok mour um Debeinianan kanak nurao debeinyi nyeigur. Ariashopunek ummiyabig arpesh um agundokapak mishish shakitak abom um mutau-rum Iruhin ananish arpesh douk yaruhishiri. 20 Apak douk gamo mudukemeshabom um agundok masuhw abrudok de-beibori utabor douk ipak pani kupaishipaborubuk um putaurum kupaishi um.Makri ta enesh shunekap baraenyum-abor.Namudok aria meshopok anudok armannani Taitus hanamepogu. 21 Apak doukmakri abom um munek yopihi atih aih.Aria makri uwok um munekeh agundokIruhin ananis nabes atus um, uwok. Makrimunekeh wosik atin um yopihi atih aih umarpesh shopunek shutrih.

22 Apak douk moshopok anudok ananapakin ashuken um neiram shopunek.Sabaihi apak mograehan um enenyenenmour ariamatik umananwosik dodogowinaria mishin nyakitak neneken. Anan douknadukemesh um ipak ta punek yopihiatih aih. Namudok aria douk anudok

mishin nyakitak abom um nunek enyu-dokmour nishagrakuk agundok riguk ananmishin nyakitak neneken um. 23 Taitusipak douk padukeman. Anan douk nanieik wanoprom wenek Iruhin ananin mourwataurum ipak iri. Amudok anam apakimiheiranogu iri armam, amam douk hana-graeh harao nukwatog um sabaishi Iruhinananish arpesh douk shape anarub warubiri. Amamih aih douk apa henekeharia arpesh shatrih shatuk Krais ananinnyeigur nyato iruhw. 24 Namudok ariaeik yakri ipak Korin ta punekumam yopihiaih amudok biom atun armam. Um yakrikupairubi warubishi Iruhin ananish arpeshshutik namudok aria shudukemesh abomum ipak douk urkwip panawasham amam.Namudok aria eshesh ta shudukemesh umagundok apak manadudareh um ipak umdouk madae munek rohw uwe, uwok.

9Iruhin Ananish Arpesh Shape Korin Iri Ta

Shubuk Utabor Um Shutaurum Eshudok EneshIruhin Ananish Arpesh

1 Ipak douk padukemesh um agun-dok utabor banatorum um, um putau-rum Iruhin ananish arpesh shape agudokshokugi nahobig Judia iri um. Namudokaria eik ta mare iwemagu rounyi baraenum enyudok, uwok. 2 Um maresh? Eikyadukemesh. Ipak douk mishish shaki-tak um putaurum kupaishi Iruhin anan-ish arpesh. Yani eshesh Masedonia mapeobi nyutob, eik apa yanadudareh umipak Korin yakripesh yakri, “Yaipo, es-hesh agudok shokugi nahobig Akaia douknubokuhiyen kwar meyoh shenek gari-bog shapeum enyudok mour.” Douk es-hesh Masedonia shemnek namudok umipak Korin oub bakitak um putorum uta-bor putaurum eshudok yaruhish um, ariaenyudoknyahureshmishish sabaishi shop-unek um shakri shubuk utabor shutau-rum kupaishi. 3 Aria eik douk yakri uwokum enyudok apak meyagwreh-enyi baraenum manadudareh um ipak um nyunaknyubouk atap meyoh, uwok. Yakri ipakpunek garibog pupe um amudok apakimihunak hutogur aria pukomi eshudok kabiyakripamugu um. Namudok aria doukenyudok yeshopokam hanaku. 4 Apakdouk madukemesh um ipak douk penek

Page 361: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 9:5 358 2 KORIN 10:1garibog pape um pukesh utabor eshu-dok yaruhish. Yakri namudok douk taenesh Masedonia shukri shiramugu ariashutrip um mare punek garibog uwe, ariaapak ta muraoumep abraen. Aria ipakshopunek ta purao abraen. 5 Namudokaria yakri wosik um ishopokugu amudokbiom atun apakimi hurik hunaku. Yakrihurikumogu hutaurumep punek garibogum yopishi eshudok eneshenesh doukriguk ipak parik pakri adurin atinyi baraenum peshopokesh shunak um eshesh Judiairi. Yakri eik ikri inak itogragu aria eshu-dok douk pugapeshesh shukus. Um yakriarpesh shutik namudok aria shukri apakmadae dodogowip um ipak putorum uta-bor uwe, uwok. Ipak panadudareh meyoharia paborubuk.

6 Ipak urkwip gamo purum enyudokbaraen. Arpen nyu karowigun woriguniri ta wata nyunarok karowigun. Arpennyu sabaiguni iri ta nyunarok sabaiguni.7Namudok aria yakri ipak atin atin ta gamopunek urkum aria ipak kanak mishishshukitak um pakri pukesh mumam mu-mam. Ipak mare aparuh yoweruh o ku-paishi dodogowish aria douk pukesh, na-mudok uwok. Um maresh? Iruhin apaurkum manawasham arpesh douk esheshmeyoh mishish shakitak aria shanadu-dareh um shukon eshudok iri. 8 AriaIruhin anan douk wosik um ta nukep ihish-morim abom yopishi eshudok aria ipakta pusuhw sabaishi abom. Namudok ariaihih nyumneh ipak ta pugrem ihishmorimeshudok eneshenesh. Aria enesh ta shu-tourak shukus meyoh um punek ihinyu-mori enenyenen yopinyi mour. 9 KabiIruhin ananin baraen nyetem ananik Bukiri nyakrium. Nyakri namudok.“Arpen douk nyukesh sabaishi yopishi

eneshenesheshudok yaruhish arpesh iri,enyudok arpen enyenyih yopihi aihta mare hunak huwishuk, uwok. Ta hupe

ihih nyumneh.”10 Iruhin apa nakop mawagun iri wori-

gun mawagun. Wata nakop mashoh irimashoh. Aria anan ta nukop ihishmorimshunuwesh iri worigun ipak puwesh ariata nunekesh shutogrumep. Aria namudok

atin. Anan ta nukep eshudok ipak ta pu-gremesh aria putaurum sabaishi kupaishiarpesh. 11 Anan ta nupe um nutaurumepputik sabaishi eshudok um ipak wata pupeum sabaibi nyutob putaurum eshudokyaruhish arpesh. Namudok aria sabaishiarpesh ta shunek tenkyu um Iruhin umipakish yopishi eshudok douk pukop ma-suhwesh manak makeshesh iri.

12 Enyudok peneken iri mour doukmadae puneken um putaurum Iruhinananish yaruhish arpesh atish uwe,uwok. Enyen douk shopunek penekenum sabaishi arpesh shutrin shutuk Iruhinananin nyeigur abom aria shunek tenkyu-man shuriguk. 13 Enyudok ipak penekeniri mour um putaurum yaruhish um,enyen douk ta nyuwereh ipakih yopihiaih. Aria eshesh ta shudukemesh shukrienyudok ipak pasuhwen pagipesheniri Krais ananin yopinyi baraen doukpagipeshen wosik abom. Ta wata shutiksabaishi eshudok ipak poko eshesh shaniihish arpesh um, aria eshesh ta shutukIruhin ananin nyeigur nyuto iruhw.14 Aria ta shudukemesh shukri Iruhinnutaurumep meyoh abom nenekumepyopinyi. Namudok aria eshesh ta urkwippunawashamep aria shorik Iruhin umnunekumep yopinyi. 15 Apak ta munektenkyuum Iruhin. Ummaresh? Anandouknakopari ananin sagomatinyin yopinyiabompresen. Enyen douk ananinNuganin.Aria apakin baraen douk madae wosik ummunakripesh um enyudok yopinyi presenuwe, uwok.

10Pol Nawanamesh Baraen Eshudok Shakri

Shunumogesh Ananin Mour Iri1 Enesh ipak Korin apa shakri abu-

dok nyutob eik yani ipak mape obinyutob, shakri eik apa yaunih eikkanak. Aria shakri abudok nyutob yanakyapeik kupaigunum obi nyutob, shakrieik apa yenekumepogu shup yakripepdodogowinyi atinyi baraen. Aria doukyakri ipak urkwip purum ehudok Kraisananih yopihi aih um nunih anan kanakaria neyagwreh shokwin baraen um.Eik douk yakri igipesh ehudok atih aiharia douk yarigep um pumnek eikin

Page 362: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 10:2 359 2 KORIN 10:15baraen. 2 Aria douk yakri ikripep umgamo pudukemesh. Ikri inak itogrumogu,eik yakri ipak mare puneke dodogeshiweatuwe ikripep dodogowinyi baraen, uwok.Eshudok enesh douk shakri apak mapeummagipesh eshudok arpesh douk madaeshudukem um Iruhin iri uwe esheshihaih iri, eik adur yakri um ta dodogeshiweatuwe ikripesh dodogowinyi baraen.3Adur, apak doukmape agundok atap. Ariaahwudok wanohw douk marpokohw ummubouk eneshenesh yoweishi inahos, apakdouk madae murpokohw kabi eshudokmadae shudukemesh um Iruhin iri umuwe, uwok. 4 Eshudok douk masuh-wesh marpak ahwudok wanohw iri doukmare mukwu enesh agundok atapishiwanohwishi eshudok eneshenesh uwe,uwok. Makwu Iruhin ananish dodogowishabom atishi eshudok eneshenesh ariamenekohw. Eshesh douk dodogowishatish abom wosik um shubo Satan ananihdodogowih atihi yoweihi aih hubuhuk.5 Enesh Satan ananish arpesh shani ananapa shatapok-umesh yah eshudok armamarmago douk shakri shurao saki um Iruhiniri. Aria apak dodogowip marpokukyah um mubouk ihishumori esheshinbaraen nyani esheshih aih. Apak apamotapok ihipmori arpeship urkwip ariaapa mataurumesh mohur esheship urkwipum urkwip pur wosik abom aria shugipeshKrais atun. 6Apak wata mape meshukabarum ipak pusuhw ihinyumorim Iruhinananin baraen pugipeshen iyoh. Doukipak pugipeshen iyoh aria abudok nyu-tob ihishmorim eshudok douk shakenagabus baraen iri, apak ta mare mukriwosik umesh uwe, uwok. Ta mukripeshdodogowinyi baraen um mare shuwishshupe shuni Iruhin ananish arpesh shuneklotu atugun uwe, uwok.

7 Ipak patik aduk eikihw yegenyihw ariapakri eik douk madae dodogowini armanuwe. Aria douk yakri. Ta ipak enen arpennyukri enyen douk adur nyenek Kraisananin mour iri um, aria eik yakri enyennyigim eik nyunek urkum. Apak doukshopunek munek enyudok Krais ananinmour atin kabi enyen um. 8 Debeini JisasKrais douk nakop big aria natrup ummupedebeipi um ipak mutaurumep. Nakri uwokum mukwu enyudok big aria munekep

pubuhuk, uwok. Nakri mutaurumep piy-otu dodogowip atip um bilip. Namudokaria ta eik ikri inadudareh iriguk um na-mudok akure, eik ta mare abraen nyupeye,uwok. 9 Aria eik yakri ipak mare punekurkum pukri shup eik yape yenekap iridouk yenekapumagu inek ipak punogugur,uwok. Mare punaruk urkwip namudok.10 Ipak enep apa pakri namudok. Pakri,“Anudok Pol nenekap iri shup douk nowe-mori enenyenen dodogowin atinyi baraennyetem iri. Aria abudok nyutob naniapak mape matrun um, anan douk madaedodogowin abom uwe, uwok. Neyagwrehenyi baraen shopunek ta mare nyutau-rumap uwe.” 11 Peyagwrehume enyudokiri douk yakri pudukemesh. Enenyenenbaraen mape rougun menyemagu shup iridoukpadukemen. Meibi nyutobmukrimu-naku muni ipak mupe obi nyutob, aria aihapakmunekeh iri tawosik abomumbaraendouk marik menyemumep-ogu shup iri.

12 Apak makri uwok abom um mukriapakih aih douk kabi eshudok arpeshdouk apa shatuk esheshish nyeiguhw shatoiruhw iri, makri uwok. Eshesh apashanatutik um aria shenek skelim esheshihaih um shadukemesh eshesh shape mu-mam. Shagipesh esheship urkwip atin ariashenek skelimum eshesh kanak. Eshu-dokmori arpesh douk shenek dehik abomiri. 13 Apak ta mare munagunukuk misha-grakuk enyudok kak douk Iruhin nakoapak munek enyudok ananin nakopen irimour munak miyotu um, uwok. Apak tamuneken munak miyotu agundok Iruhinnakripap-enyi kak atin. Aria apak ta mu-nagunukuk um enyudok atin mour doukmeneken arigaha manak matogromaguipak agundok Korin iri atin. 14 Riguk apakmanaku nagundok Korin aria makripepJisas Krais ananin yopinyi baraen. Ariaabudok nyutob manakumagu ipak um,apak douk madae mishagrakuk Iruhinananin kak uwe, uwok. Ipak Korin doukparik iri um abudok amnab douk Iruhinnako apak um munek mour munak mu-togur um. 15 Aria apak madae muna-gunukuk um enyudok mour douk ku-paishi sheneken aria sheshagrakuk enyu-dok kak douk Iruhin nakop um apak iriuwe, uwok. Apak apa munek Iruhin

Page 363: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 10:16 360 2 KORIN 11:10ananin mour wosik atin. Um makri ipakta pusuhw Krais ananin baraen dodogpishagrakuk agundok riguk parik pasuh-wen pagipeshen um. Namudok aria apakinmour ta nyutogur deben agundok. 16 Ariaabudok nyutob, apak ta kadak munakmukripesh Iruhin ananin yopinyi baraenarbudok rougunirub warub douk bapebagigukmori ipak iri. Apak ta mare mu-nak arbudok anarub warub douk kupaimihanak henek mour arub iri, uwok. Ummaresh? Apak douk makri uwok ummunagunukuk um enyudok mour doukamam harik hanak henekenyuk iri. 17Kabienen baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri nyakrium. Nyakri, “Arpen nyukrinyunagunukuk um enesh eshudok enesh-enesh iri, enyen ta nyunagunukuk um De-beini atun.” 18 Umum maresh? Apakmadukemesh. Debeini natik arpesh doukshatuk esheshish nyeiguhw shato iruhwiri um, anan nakri eshudok arpesh douknyeiguhw wokesh. Aria arpesh doukDebeini nutrish nuhwaresh yopishi iri,eshesh adur nyeiguhw shato iruhumeshabom.

11Pol Nenekehi Aih DoukMadae AtatahihUm

Ehudok Aih Amudok Henek Rohw Iri AposelHenekeh Iri Uwe.

1 Eik Pol yakri ipak gamo pumnek enenshopunek enyudokmori baraen. Eik taiyagwreh kabi rohwishi sheneyagwreh um.Enyen douk rohwinyi, aria yarigep umpubuk arigos. 2 Eik douk urkum mor abomum ipak kabi Iruhin anan urkummorumepum. Eik yakri ipak punatukur Krais ariapupe ananip atip. Ipak douk eik meyohyakripep baraen umKrais aria yataurumepyaraepuman. Yaraepuman kabi yarao onokkwape wosik abom iri weroroikwi arma-tok kwanak um raminen um nuraok irium. Anan douk Krais. 3 Arudok yur Sa-tan douk radukemesh atin abom um agun-dok shenek rohw um kupaishi um. Sei-wok sagomatin renek rohw um Eva ariaeik douk yanogugur um ipak. Yakri tarunekeshumep namudok atin aria urkwippushukepuk. Yakri ta mare pukutukukagundok pape wosik abom aria urkwip pu-rum Krais atun um. 4 Apak douk man-aku makripep adurinyi baraen atin um

Jisas. Aria anam wata hanaku hakripepukenen kupainyi baraen um Jisas. Doukpemneguk amamin baraen pasuhwen ariaparao enen kupainyi mishin. Enyudokmishin douk madae nyudukem enyudokIruhin ananin Mishin riguk parik paraeniri um uwe, uwok. Iruhin ananin yopinyibaraen douk pape um parao enen ku-painyi. Madae nyudukem enyudok apakmarik makripepen iri um uwe, uwok. Ariadouk yadukemesh. Abudok nyutob amamhanaku hakripep amamin baraen obi nyu-tob, ipak douk panadudareh pape umpum-nekam. 5 Ipak mnek. Eik yadukemeshum, amudok anam aposel douk ipak pah-waram debeimi abom iri, amamin sakinyani aih douk madae shishagrakuk eikishuwe, uwok. 6 Aria eik madae gamo iyag-wreh wosik um uwe, nyenekesh. Aria eikinsaki douk deben. Ihih nyumneh ihihmorimenekeh iri aih, apak douk mayabigep pa-trih aria padukemesh wosik. Padukemeshum agundok apak madukemesh marigukum.

7 Ipak douk padukemesh. Eik yakripepIruhin ananin yopinyi baraen aria madaeihwarep um irao utabor um enyudokmouruwe, uwok. Eik yenekesh namudok yauniheik kanak um ituk ipak puto iruhw. Ariadouk mumam? Ipak pakri eik yenekeshnamudok aria yenek yoweishi inahos aka?Adur atin uwok. 8 Abudok nyutob yanakuyani ipak mape aria yenek mour yatau-rum ipak obi nyutob, eik douk kupairubiwarubish Iruhin ananish arpesh shatau-rume sheke utabor. Aria namudok doukkabi yakwumabor aruh esheshibor utaborum itaurum ipak um. 9 Abudok nyutobyani ipakmape aria utabor uwok um enesheshudok eneshenesh obi nyutob, eik doukmadae dodogoiwe ipeum enen ipak umnyukeyesh uwe, uwok. Eik douk amu-dok anam apakimi armam hapei agudokshokugi nahobig Masedonia aria hanakiiri atum apa hataurume um ihishmori es-hudok eik urkum makriyesh iri. Kabiriguk um, douk arigaha kweipon eik tamare iwemep enen enyudokmori amaen,uwok. 10 Eik douk enyudok Krais ananinadurin atin baraen nyapenye aria doukyakri adurin atin. Ihirub warub agudokshokugi nahobig Akaia, ta mare enesh

Page 364: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 11:11 361 2 KORIN 11:25arpesh shunek eikit nokwat tishuk umagundok iyagwreh um, uwok. Yape umyakrip ipak pani sabaishi arpesh enyu-dok Iruhin ananin yopinyi baraen meyoh.Eik madae irikep um puke enesh eshudokeneshenesh uwe, uwok. 11 Ipak pakri eikyeyagwreh enyudok um maresh? Ariapakri eik urkummadae munawasham ipakuwe? Adur atin uwok. Iruhin nadukemeshum eik urkum manawashamep abom.

12Aria ehudok yenekehi aih umagundokyakripep Iruhin ananin baraen aria madaeinatrip anabor utabor um uwe, eik doukta ipeum igipesheh. Yakri inekesh namu-dok um amudok anam aposel hutik ariayah wokam um hunagunukuk hukri amamdouk henek mour kabi apak meneken um.13 Amudokmori armam douk henek rohwiri aposel. Amam madae husuhw Debeiniananin mour wosik iri uwe, uwok. Apahabeshuk amamih yoweihi aih aria henekrohw um arpesh hakri amam adur Kraisnahwaram aria hanak hakripesh ananinbaraen iri. 14 Aria ipak mare pikitakyowiyokuk um amamih aih, uwok. Ipakdouk padukemesh. Satan anan kanak apanabeshuk ananih yoweihi aih aria naw-ishi enen Iruhin ananin nyatrugun abomiri ensel. 15 Aria henek mour um Sataniri hunabeshuk amamih yoweihi aih ariahunek rohw hukri amam adur henek mourumyopihi aih iri um, apak doukmaremuk-itak yowiyokuk um amam, uwok. Kweiponamam ta hurao yoweinyi poe wosik umehudok amam henekeh iri aih.

Pol Nanagunukuk Um Nasuhw DebeiniAnanin Mour Aria Sabainyi Amaen Nyatogru-man Um

16 Wata gamo ikripep. Eik douk yakriuwok um enen arpen nyumnek enyudokeikin baraen aria nyukri eik douk umyenekrohw iri arpen, uwok. Aria ta ipak pakrieik douk yenek rohw iri um, enyudokwosik. Aria yakri ipak ta pukutukuk eik bagamo inagunukuk um eik kanak. 17 Adur,enyudok douk iyagwrehen iri baraenum inagunukuk um eikin mour um, eikdouk madae iyagwrehen igipesh Debeiniananim urkum uwe, uwok. Yeyagwrehkabi anan nenek rohw iri. 18 Sabaishiarpesh douk shagipesh enyudok ummadaeshudukem Iruhin iri uwe esheshih aih ariashanagunukuk shatuk esheshish nyeiguhw

shato iruhw. Douk eik shopunek taigipesh ehudok atih aih aria inagunukuk.19 Ipak douk wosik gamo padukemeshiri armam armago. Namudok aria ipakpakri wosik abom um pumnek rohwishiesheshin baraen. 20 Arpesh shunekumepenyudokmori um, ipak apa pakri wosik.Enyudokmori. Shunekumep enyudok kabishonoweshik iri arpesh um, shiyatokumepenesh ipakish eshudok eneshenesh um,shunek rohwumep um enesh eshudokeneshenesh um, shuhwarep shokwiparieshesh debeishi um, shuboumep ipakigosyamagos um. Shunekumep enyudok-morim um, ipak apa pakri wosik papepanatrish meyoh. 21 Eik Pol doukabraenyiwe um yeyagwreh namudok um.Um agundok yakri apak madae dodogowipum munekumep kabi baraen iganigadaeyakriyen iri um. Kabi douk amudok henekrohw iri aposel henekenyumep iri um.

Aria ta amam hupe um hunagunukukum enesh eshudok um, eik douk shopunekta inagunukuk kabi amam um. Doukenyudok yeyagwrehenyuk kabi rohwimiiri um. 22 Amudok aposel hakri amamdouk Hibru? Eik shopunek anan arpenyinum Hibru. Aria amam douk Israel um,eik shopunek anan arpenyin um Israel.Aria amam hakitak Abraham ananipawirop um, eik douk shopunek yakitakapudok atup awirop. 23 Amam doukhasuhw Krais ananin mour iri aka? Doukyakri iyagwreh kabi shagugak iri abomum. Eik douk yeshagrakuk amam umagundok yenek Krais ananin mour um.Adur abom yeshagrakuk amam yenekdebeinyi mour. Yeshagrakamuk um agun-dok showeshike yeshuh shunuweshik-ati urupat sabaih atih um. Yeshagrakukamam um agundok shae shoreye eshudoksabaih atih um. Yeshagrakuk amam umagundok shae sabaih atih hurukatin umigok um. 24 Eshesh Juda douk shoreyeenesh wanohwishi eshudok um 39-poreih.Enyudok douk nyatogrume 5-poreihsisigih nyumneh. 25 Biyeh atih sisigihnyumneh eshesh Rom shakwume rowos.Anah eshesh Juda shakwume utabor.Bioh atih sisigih nyumneh yarahaen owikroruhiyor yoweu wagrukuk youg. Ariaanah um ahudok nyumneh douk yeyom

Page 365: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 11:26 362 2 KORIN 12:6yor youg um anah nyumnah shuknih wabarigaha gagruk ruwahepih. 26 Sabaihinyumneh yarahaen atin. Yarahaenworubus sau hurukatin um se igok. Ar-mam hanabeshuk yeh hanatrish eshudokeneshenesh iri hakri um he hunatiweeshudok eneshenesh. Eikishi baugesheshesh Juda shopunek shakri um sheigok. Kupairubi warubishi eshesh madaeJuda uwe namudok atin shakri she igok.Yawish debeirubi warub shakri um sheigok. Yarahaeik wehigunum arpesh uwokum anam hakri he hunatriwe eshudokeneshenesh. Youg yoweg hurukatin uminak iwishuk. Anam eik kanak eikimheyagwreh rohwin baraen hurukatinyumhe igok. 27 Yenek dedeben atinyi mourum inaparug eshudok eneshenesh. Yapeum yenekesh namudok aria sabaibusiweibus madae ishuh atin uwe. Nyurubbae yape. Abar bae. Sabaihi madaeiwok worigun uwe. Sabaihi nyumnehnyumanugas sae yape. Inekeh iri rupehmadae eneh uwe. 28 Sabainyi kupainyienyudokmori amaen douk nyatogrume.Aria ihih nyumneh eik douk shopunekyenere urkum um ihishmorim Iruhinananish arpesh shape ihirub warub iri.Yakri eshesh ta shupe wosik o mumam?29 Eik douk urkum mor abom um eshudokdouk madae dodogowish um bilip iri uwe.Apa yemnek um amaen nyatogur umeshesh iri douk kabi nyatogur um eik um.Aria abudok nyutob eneh aih hutogurhunek enen Iruhin ananin arpen nyunekeneshyoweishi inahos obi nyutob, eik doukjuwehosiwe um ehudokmori aih abomyakri wokumeh.

30 Aria eik ikri inagunukuk akure, ariaeik ta inagunukuk um eshudok atish,douk shatogrume aria sheyabigap umagundok eik madae dodogoiwe um uwe.31 Anudok Iruhin apakin Debeini JisasKrais ananin Yain, apak ta mutuk ananinnyeigur nyuto iruhw ihih nyumneh.Anan douk nadukemesh um enyudokeik yeyagwreh-enyi baraen douk adurinatin. 32 Riguk yape numun debeiburiwabur Damaskus obi nyutob, anudokarman douk king Aretas neneken umnape debeini um abrudok wabur iri napenaurime umnusuwe nuweshike. Namudokaria douk nenek amam soldia heyotu

hape haurime agundok shawish abrudokwabur um. 33 Aria enesh Iruhin ananisharpesh shakutuwe enen raba aria shokuburshape shakutuwe enen windua iruhw yapeyabuhuk adukehah um arbudok rourubidodogowirubi narub douk sharukorubshersharih abrudok wabur iri. Namudokaria yaruwokuk um anudok debeini umabrudok wabur iri.

12Iruhin Neyabigan Sabaishi Eshudok Pol

Kabi Neshuh Nanabek Yomnis Natrish Um1 Ehudok aih um yanagunukuk um douk

adur madae nyunek eneh yopihi aih huto-gur uwe, uwok. Aria eik ta inagunukuk,ummare uwok. Aria douk ta ikripeshumepum eshudok douk yape kabi yabo yomnisaria Debeini neyabige um. Enesh eshu-dok, riguk douk madae itrish idukemeshiri uwe. 2 Riguk anob nyutob, Iruhindouk narao eik yato yakih gani iruhw napenagiguk um binyatin iri heven. Enyu-dok nyatogur um, douk 14-poreish kwara-hos shanak shadiguk. Aria douk madaeidukemesh abom uwe. Narae um ahwudokyegenyihw aka, uwokmishinmeyohnyato.Iruhin atun nadukemesh. 3-4Aria agundokyato um yopuburi abom wabur heven um,enyen douk adur yato. Aria douk madaeidukemesh abom uwe. Yato um yegenyihwaka, mishin meyoh nyato. Iruhin atunnadukemesh. Yakih iruhw aria yemnekenen baraen douk Iruhin nakripe ummareikrip enesh arpesh um. Enyudok enenkupainyi baraen, apak arpesh douk madaewosik um mukwu apakin baraen mupemukripesh-umen uwe, uwok. 5 Eik douk tainagunukuk um enyudok Iruhin neyabigeum, aria tamare inagunukuk umeik kanak,uwok. Ta inagunukuk um agundok eikmadae dodogoiwe um atin. 6 Adur, ikriinagunukuk akure, eik tamare inagunukukkabi anan nenek rohw iri um, uwok. Ummaresh? Enyudok ikri inagunukuk-umen,enyen douk adurin atin abom. Aria tamareinagunukuk namudok, uwok. Um maresh?Yakri ta arpesh shumneke um agundokinagunukukumeshudok yatrish iri umariashutuk eikin nyeigur um namudok. Yakrita shutuken meyoh shishagrakuk ehudokadurih yenekeh iri aih.

Page 366: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 12:7 363 2 KORIN 12:18Iruhin Nenek Pol Narao Debeiri Eriger Um

Mare Nukri Nunagunukuk Nuriguk, Uwok7 Eik douk yape kabi yabo yomnis

um aria Iruhin neyabige sabaishi yopiy-opishi abom eshudok eneshenesh. Ariaanan douk nakri uwok um eik inagunukukiriguk. Namudok aria neneke yarao de-beiri eriger um eikihw yegenyihw. Ariaarudok eriger um douk rape namudok.Ihih nyumneh douk yemnekor kabi enenarpen nyasuhw Satan ananinmour iri nyaeum imnek eriger aria mare inagunukukiriguk, uwok. 8Biyeh atih dodogoiwe atuweyahwar Debeini um nukweshihuk arudokeriger. 9 Yahwaran aria nuwaname baraennamudok. Nakri, “Eik douk urkum moru-men abom aria yape yataurumen meyoh.Aria enyudok douk jurug wosikumen. Ummaresh? Abudok nyutob eikish arpeshmadae dodogowish abom obi nyutob uwe,abudok nyutob eik douk dodogoiwe atuweabom aria ta itaurumesh.” Debeini nakripenamudok aria eik douk yanadudareh abomum agundok eik madae dodogoiwe umuwe. Yakri wosik ipe namudok um itikagundok Jisas Krais dodogowin atun abomaria nataurume um. 10 Eik douk ya-suhw Krais ananin mour. Namudok ariayanadudareh um agundok arugeh henekemadae dodogoiwe um, o shukripe shunekenenyenen um o shunek enenyenen umipe yoweiwe um, o agundok eshudok wokeum. Enenyenen amaen nyutogrume um,eik douk yanadudareh abom. Um maresh?Abudok nyutob madae dodogoiwe abomobi nyutob, Krais douk nataurume ariadodogoiwe abom.

Pol UrkumMorumNakri NutaurumEsheshKorin

11 Enyudok iganigadae yeyagwreh-enyirohwin baraen douk ipak Korin meyohpeneken ba douk yeyagwrehen. Douk taipak Korin meyoh pupe punakripam umeikih yopihi aih, aria uwok. Adur, eikdouk nyeigur woke iri, aria eik madaeipe shakam abom um amam aposel doukipak panahwaram um nyeiguhw hwato-umam iri uwe, uwok. 12 Abudok nyutobyani ipak mape aria enenyenen amaennyatogrume obi nyutob, eik douk yeyotudodog abom. Namudok aria Iruhin ney-ohur yenek enenyenen anan atun neneken

iri mour nyani enyudok enen sikin mourdouk yeneken nyatogur patrin aria pak-itak yowiyokuk. Aria enyudok mourdouk nyeyabigep abom um eik douk yenekIruhin ananin mour iri. 13 Ipak Korin paniIruhin ananish arpesh shape kupairubiwarub iri douk ihipmorim yenekumepatuh aih meyoh. Kupairubi warubishIruhin ananish arpesh, eik douk madaeinekumesh eneh yopihi aih hishagrakukipak uwe, uwok. Ipak Korin douk atuhaih meyoh madae inekehumep uwe. Umagundok madae ikep amaen um puke uta-bor um enyudok yeneken iri mour um uweatin. Aria eik yenek yoweishi inahos umagundok madae irigep um eshudok uwe,aria douk yarikep ummare pusuwen pupe,uwok. Pukweshihenyuk.

14 Douk yape yenek gibegabe um inatripanah shopunek aria hutogur bioh atih. Eikdouk ta inaku, aria ta mare ikep amaen umpuke enesh ipakish eshudok eneshenesh,uwok. Eik douk yakri uwok um iraoenesh ipakish eshudok eneshenesh, yakriuwok. Yakri irao ipak kanak putanamorium Iruhin. Ipak douk padukemesh.Batowish douk madae shurim um eshudokshishubuk um amakenyish atish uwe,uwok. Amakenyish atish apa shenekeneshenesh shaurimesh um shako batow-ish. 15 Eik douk kabi ipakin yaken um.Aria douk yanadudareh ikep ihishmorieikish eshudok aria ikep eik kanak. Ikepeik kanak um inek mour dodogoiwe atuweum itaurum ipak atip. Douk eik yakrinamudok. Yakri eik douk yape um urkummanawasham ipak dodogoiwe atuweyeshagrakuk kabi riguk um. Aria ipakurkwip panawashame atin arigaha aria tauwok? 16 Ipak douk padukemesh. Abudoknyutob eik yani ipak mape obi nyutob, eikdoukmadae irikep umpuke enesh eshudokeneshenesh uwe, uwok. Aria ipak enepdouk peyagwrehume enyudok. Pakri eikdouk yokwiraeh kupaihi yah aria yenekrohw yanatrip ipakibor utabor. 17Riguk eikdouk yeshopok amudok hanaku. Hanakuaria madae ikripamugu um hunaku hunekrohwumep hutripari enesh eshudokeneshenesh hunaki huko eikesh uwe,uwok meyoh. 18 Douk yeshopok Taitusnanaku aria yakrip anudok anan apakin

Page 367: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 12:19 364 2 KORIN 13:8um neiranagu. Taitus nanaku, aria ananmadae nunek rohwumep nunatriparienesh eshudok eneshenesh uwe, uwok.Anan nani eik douk atip urkwip abomwagipesh atuh aih.

19 Ipak douk patarih baraen nyetem apu-dok shup iri aria penek urkum pakri apakmiyagwreh um dodogeship miyawiyamukipakin baraen um mukri apak douk yop-umi armam madae munek yoweihi aih umipakis nabes. Aria uwok. Apak doukmape Krais ananipari aria Iruhin natripnadukemesh um apak meyagwreh adurinatin. Eikish arpesh, ihinyumori menekeniri mour douk meneken um mutaurumipak piyotu dodogowip um bilip. 20 Eikdouk yanogugur um yakri ta ikri inakitogragu aria itrip um pugipeshuk anahkupaihi aih eik yakri wokumah iri. Namu-dok aria ipak shopunek ta putiwe igipeshanah kupaihi sikih aih ipak pakri wokumahiri. Um agundok igapesh eshudok shenekyoweishi inahos iri um. Yanogugur umyakri ta itik ehudokmori yoweihi aih hu-penyep. Enyudok. Puneshu-shushrukpuwish putogur um, punek nyigiya umkupaishi esheshish eshudok enesheneshum, juwehosip arigas um, punadiyogurum pakri pugipesh ipakip atip urkwip um,piyagwreh agabusin um, punek dehik ku-paishi um, pununu ipakish nyeiguhw um,mare pumnek baraen um. 21 Abudok nyu-tob eik ta wata inaku itik ipak obi nyutob,eik douk yanogugur um eikin Iruhin tanukeik agab. Nukeik agab ipakis nabes umaria ta iraomep abraen um ipakih penekehiri aih. Namudok aria ta puneke ireh umagundok ipak sabaipari pape um penekwehrur um, penek hanabosusih iri yoweihiabom aih um hani eneshenesh mishishshakitak-umesh iri yoweishi inahos um.Enyudok douk riguk pape um peneken ariamadae pukri um pukenyuk agabus uwe,uwok.

13Eshesh Korin Ta Gamo Shudukemesh Um

Shusuhw Krais Ananin Baraen Dodog Um1 Douk inaku itrip aria ta hutogur

biyeh atih. Iruhin ananin baraen nyetemananik Buk iri nyakri namudok. Nyakri,“Aria biyesh o biyesh atin arpesh shutikenen arpen nyunek enesh yoweishi inahos

um, aria enyudok baraen wosik ta pukriadurin aria punek skelumen.” 2 Rigukyanaku yatrip biyeh aria hagiguki doukyakripepuguk dodogowinyi baraen. Doukenyudok yapeik rougun aria yakri gamo in-ekumepogu enyudok atin baraen. Baraenenyudok. Abudok nyutob ikri inakumagu,eshudok arpesh douk riguk sharik shenekyoweishi inahos iri shani ihishmorimeshu-dok enesh arpesh, eik ta mare ikri wosik-umesh, uwok. 3Abudok nyutob ikri wosik-umesh aria igabeyesh obi nyutob, ipak taputik namudok aria pudukemesh pukri eikadur Krais apa neyohur yeyagwreh ananinbaraen. Aria mnek! Krais ta nukwu eikneneke dodogoiwe atuwe aria nugapesheshudok arpesh douk shenek yoweishi in-ahos iri. Ta nukwu eik aria niyabigeum agundok anan dodogowin atun abomum. 4 Adur, riguk abudok nyutob shanshenek nyiliman rowog kruse obi nyutob,anan douk madae dodogowin uwe, uwok.Aria Iruhin anan douk dodogowin atunabom iri, aria wata nonohur nakitak ariadouk nape. Kabi douk Jisas nape agun-dok atap aria madae dodogowin um uwe,douk apak shopunek matukur anan watamape agundok atap aria madae dodogowipuwe. Aria abudok nyutob apak munakuagundok Korin obi nyutob, Krais ta niniipakmupemunopromaria Iruhin ta nutau-rumap dodogowip um mutaurum ipak.

5 Ipak atin atin ta punek skelum ipakkanak aria punosorik um ipak kanak doukpasuhw Debeini ananin baraen dodog ouwok? Ta punek skelum ipak kanak. Adur,ipak ta pudukemesh um Jisas Krais douknape ipakiruh aparuh. Douk madae nu-penyep akure, ipak ta mare pupe ananisharpesh, ta uwok. 6 Eik yakri ipak ta punekskelum apak aria ta pudukemesh abomum apak adur abom masuhw Krais ananinmour iri. 7 Apak apa marig Iruhin um nu-taurumep aria mare punek enesh yoweishiinahos, uwok. Aria apak douk madaemunek enyudok um enesh arpesh shutruparia shukri apak munek ananin mourwosik iri uwe, uwok. Aria enesh arpeshshutrup shukri apak madae munek mourwosik um uwe, enyudok nyenekesh. Apakdouk makri abom um ipak punek yopihiaih. 8 Ipak padukemesh. Apak ta mare

Page 368: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 KORIN 13:9 365 2 KORIN 13:14dodogowip um munek enesh eshudok ummukenyuk agab adurinyi baraen, uwok.Munek mour mutaurumen um nyutogurdodogowin atin um, douk wosik. 9 Apakdouk manadudareh ummeibi nyutob apakmadae dodogowip obi nyutob uwe, ipakdouk patogur dodogowip um bilip. Ariaapak douk marig Iruhin um nutaurumepabom putogur yopishi arpesh pishagrakukkabi riguk parik patogur yopip um. 10 EikPol douk Debeini neneke um isuhw enyu-dok mour aria neke big um ineken. Ariadouk watak yapeik rougun um ipak ariayenekumepogu enyudok baraen. Um yakriabudok nyutob ikri inak itogrumepogu obinyutob, eik yakri uwok um dodogeshiweatuwe igapesh um ipakih aih, uwok. De-beini neke enyudok big um itaurumeppiyotu dodogowip atip um bilip. Madaenukeyen um inekep pubuhuk uwe, uwok.

Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah EsheshKorin

11 O eikishi arpesh, eik douk enyu-dok yakri iyatak eikin baraen aria yakriikri, “Yopuhi nyumnah ipak.” Ipak tapunek mour dodogowip atip um puto-gur dodogowip um bilip. Yakri pusuhweikin baraen abom pupe aturuh aparuharia aparuh hur wosik. Iruhin anandouk baugos abom um agundok urkwippanawasham kupaishi aria aparuh horwosik shape wosik um. Ipak punekeshnamudok kabi yakri um aria anan ta niniipak pupe.

12 Yakri ipak atin atin ta pugipesh apakIruhin ananishi apakih aih aria punadu-dareh punapuprik um.13:12 13 IhishmorimIruhin ananish arpesh shape agundok iridouk shenemepogu yopuhi nyumnah ipak.14 Aria yakri Debeini Jisas Krais wosiknutaurumep meyoh. Yakri Iruhin ananurkum munawashamep abom aria ananinMishin nyutaurum ipak ihishmorim abomum pupe aturuh aparuh.

13:12 13:12 Baugenyum um baraen nyetem eshesh Grik esheshin baraen iri douk nyakri shanopuprik nuguriruhmeyoh.

Page 369: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 1:1 366 GALESIA 1:12

Apudok Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Galesia IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol

Neneken Nyanak Um Eshesh Galesia Iri1:1-5 Pol nakripesh yopinyi baraen um

Iruhin nutaurumesh meyoh1:5—2:21 Pol nakrip eshesh Galesia um

Iruhin ananin yopinyi baraen atin.Baugenyum enyudok Iruhin ananinbaraen douk nyakri apak ta munekbilip um Krais atun

3:1 —4:31 Apak monek bilip um Kraisatun aria Iruhin natrup nahwarapyopishi arpesh. Lo seiwok Iruhinnakoguk Moses um uwok

5:1—6:10 Krais nenekap matogur wosikatin aria Iruhin ananin Mishin ny-ataurumap monek yopihi atih aih

6:11-18 Pol nakripesh baraen um esheshta gamo shudukemesh um enesharpesh ta shukripesh um shutahesheshiruh yegeshiweruh. Arianakripesh ananin nyatuh iri baraenshopunek.

1 Eik Pol anan aposel yenek apudokshup. Madae enesh arpesh shishopokearia enen arpen nyitiwe um inek enyudokmour aposel uwe, uwok. Yain Iruhin douknohur Jisas Krais nakitakuk um agundoknagok um iri nani Jisas Krais amam hatiweum inek enyudok mour. 2 Eik Pol yaniihim ashukenyim owarhim hani eik mapeagundok iri moneku apudok shup ariamakripepogu um yopuhi nyumnah. Mon-ekappanamagu ipak Iruhin ananish arpeshdouk pape sisigirub warub agudok shokuginahobig Galesia iri. 3 Apak makri apakinYain Iruhin nini Debeini Jisas Krais wosikhutaurumep meyoh aria ipakiruh aparuhhur wosik. 4 Krais nagipesh apakin YainIruhin ananim urkum aria nekesh anankanak shan nagok nator apakish yoweishiinahos. Nataurumap namudok aria douknakweshihap um ehudok sabaihi yoweihiaih douk hape agundok atap iri um douk tamupe wosik. 5 Namudok aria ihih nyum-neh apak ihishmorim douk mutuk Iruhin

ananin nyeigur abom nyuto iruhw. Aduratin.

Iruhin Ananin Yopinyi Baraen Douk AtinArag Abom

6 Eik douk yakitak yowiyokuk meyohabom um ehudok ipak penekeh iri aih.Iruhin douk nahwarep panakumori ananum enyudok mour douk Krais nenekenum nataurumep meyoh um. Aria madaeroubi nyutob uwe aria wata pakri puku-tunukuk pugipesh enen kupainyi baraendouk shakripep um Krais um. 7Aria Iruhinananin yopinyi baraen douk madae enenshopunek nyupe abom uwe, uwok. Eikdouk yakri enyudok maren baraen, enesharpesh douk shape shuwaribok um ipakipurkwip shukwiraeh um shububodig umKrais ananin yopinyi baraen. 8 Aria taapak meyoh o enen nyape iri iruhw heveniri ensel nyunaki nyukripep enen kupainyibaraen douk madae nyudukem enyudokapak marik makripepen iri um uwe, ariaenyudok arpen wosik eik yakri Iruhinnishopoken nyunak um nyih hapenyaburiwabur hel aria nyupe ganudok ihih nyum-neh. 9 Riguk apak douk makriyen ariadouk wata ikriyen shopunek. Aria enenarpen nyukripep enen kupainyi baraendouk madae nyudukem enyudok rigukparaen iri um uwe, aria enyudok arpenwosik eik yakri Iruhin nishopoken nyunakumnyihhapenyaburiwaburhel aria nyupeganudok ihih nyumneh.

10 Eik madae ikri enyudok baraen uminek arpesh shumnek aria shunadudare-hume, uwok. Eik yakri Iruhin atun nu-truwe nukri wosik. Adur atin, eik doukmadae ikri um inek arpesh shunadudare-hume, uwok. Aria adur douk eik wata yapeumyenekeshnamudok akure, aria eik doukmadae inek Krais ananin mour abom iriuwe, uwok.

Pol NakripeshUmAgundokNatogur AposelUm

11 Ipak Kristen, wata ikripep. Enyu-dok Iruhin ananin yopinyi baraen eikyakripepen iri douk madae enen arpenmeyoh nyunyuhur uwe, uwok. 12 Madaeenen arpen nyukripeyen o enen arpennyunebreshe-umen uwe, uwok. Jisas Kraisanan meyoh neyabigeyen.

Page 370: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 1:13 367 GALESIA 2:713 Aih riguk yenekeh iri, um agundok

yagipesh apak Juda apakih aih um doukpemnek baraen. Dodogoiwe atuwe abomyenekesh enenyenen eshesh Iruhin anan-ish arpesh sharao debeiri eriger. Aria yabi-rak dodogoiwe atuwe yakwiraeh um in-ununishmeyoh. 14Agundok douk yagipeshapak Juda apakih eneheneh aih aria yeneklotu um Iruhin um, eik douk yesha-grakuk abom amudok Juda douk hani eikapak manoprom matogur manakwaramatin kwar um. Dodogoiwe atuwe abomyagipesh eikish popehesh yamehesh es-heshih aih. 15Aria eik douk wata shiyubukiuwe, aria Iruhin douk nagraehe. Anandouk nataurume meyoh abom aria nah-ware um itogur ananiwe. Arigaha abu-dok anan nakriyobi nyutob batogur 16 arianeyabige ananin nuganin. Neyabigeyanum inak ikrip kupaishi douk eshesh madaeJuda iri uwe um ananin yopinyi baraen.Aria abudok nyutob, eik douk madae inakiyorik enen arpen um ta inekesh mumamuwe, uwok. 17 O shopunek madae itoum Jerusalem ikih itik mamudok doukharik hatogur aposel aria eik yagigukyatogur aposel iri uwe, uwok. Aria yanakabom um agudok debeigi nahobig Are-bia yape aria wata yatanam yanak umDamaskus. 18 Douk arigaha biyesh atinkwarahos shanak shadiguk aria ko yato umJerusalem um ini Pita wiyagwreh. Yatoaria yani anan wape biyog wik atuh nyum-nah meyoh. 19 Aria douk madae itik ananshopunek aposel uwe, uwok. Yatik Jems,Debeini ananin wanin atun. 20 Iruhindouk natiwe aria nadukemesh um enyu-dok yenyemori baraen, umagundokmadaeinak itik anan shopunek aposel um uwedouk madae inek rohw uwe, uwok. Adurinatin. 21 Douk arigah aria yanak um agusu-dok biyagos shokugosi nahobigos shah-waragos um Siria iri Silisia. 22 Aria esheshIruhin ananish arpesh douk shenek bilipum Krais aria shape agudok shokugi naho-big Judia iri douk watak shutik eikig yamagshudukeme uwe, uwok. 23 Eshesh doukshemnek baraen atin shakri, “Anudok ar-man riguk nenekap enenyenen aria maraoeriger iri, ahudok nyumnah douk napenakripesh baraen um enyudok bilip riguknakri nen nununin iri.” 24 Eshesh doukshemnek baraen um Iruhin nenekesh um

eik namudok aria shatuk ananin nyeigurnyato iruhw.

2Amudok Anam Aposel Hakri Wosik Um Pol

Neneken Iri Mour1 Eik yape arigaha 14-poreish kwara-

hos shanak shadiguk, aria yani Barnabaswatanam wanak um Jerusalem. Taitusshopunek yaruman nani eik wanak. 2 Eikdouk yanak um maresh? Iruhin neyabigenakri eik ta inak. Yanak yani amam de-beimi um Iruhin ananish arpesh iri atummape aria yape yakripam baraen. Yakri-pam um enyudok Iruhin ananin yopinyibaraen douk riguk yape yakrip kupaishidouk eshesh madae Juda iri uwe. Yakri-pam namudok um yakri hudukemesh.Uwok um, ta enyudok douk yeneken iri origuk yarig yeneken iri mour ta nyunaknyubuhuk meyoh. 3 Taitus anudok neirieik wanak iri, anan douk anan um esheshGrik. Aria amam debeimi douk madaehiyagwreh um apak ta mutah ananihwyegenyihw uwe, uwok. 4 Adur, anam ar-mam douk henek rohw hakri amam ha-suhw Krais ananin baraen aria hanakihawishumapari. Amudok armam doukhenek rohw hanabeshuk hawisham umhakri hudukemesh um okwudok outukapak matukur Krais Jisas aria mape wosikatin um. Krais nakweshihapuk jurugum agundok enyudok lo seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi nyoweshikap um ariamape fri abom. Aria amudok armam watahakri hunekap mupe kabi shonoweshikiri arpesh um agundok mugipesh enyu-dok lo um. 5 Aria apak madae wosikmumnek amamin baraen uwe, uwok. Ummaresh? Apak makri muyoh enyudokadurinyi Iruhin ananin yopinyi baraen umipak punek bilip wosik. 6 Mamudok shah-waram debeimi um Iruhin ananish arpeshiri, eik douk yakri madae anam debeimianam shokumi uwe, uwok. Iruhin madaenutik aduk meyoh arpeshiruh yegeshi-weruh aria nukri enesh yopishi eneshyoweishi uwe, uwok. Amudok debeimidouk madae hunaki hukripe enen ku-painyi baraen shopunek um inak ikripeshuwe, uwok. 7 Aria amudok debeimi doukhadukemesh hakri Iruhin adur neke enyu-dok mour um inak ikrip kupaishi douk

Page 371: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 2:8 368 GALESIA 2:20eshesh madae Juda iri uwe um ananinyopinyi baraen. Kabi douk Iruhin nakonmour Pita um nukrip eshesh Juda ananIruhin ananin yopinyi baraen um. 8 Iruhinnataurum Pita nenekan dodogowin umnunek enyudokmour aposel nukrip esheshJuda um anan Iruhin ananin baraen. Arianamudok atin. Eik douk anan nenekedodogoiwe um inek enyudok mour aposelum ikrip kupaishi douk eshesh madae Judairi uwe um ananin baraen. 9 Jems naniPita iri Jon douk eshesh Iruhin ananisharpesh shakri nyeiguhw shato umam iri,amam douk hadukemesh hakri eik doukIruhin nataurume meyoh aria neke enyu-dok mour. Namudok aria hakohw roguhwohwak eik yani Barnabas menekesh kabiarpesh shanasupom shenek mour atuguniri um. Aria mabo atin baraen namudok.Eik ini Barnabas wosik unak unek mourutaurum kupaishi douk esheshmadae Judairi uwe aria amamhunak hutaurum esheshJuda. 10 Aria amam douk hakripohw abomatin baraenmeyoh. Hakri apak tamupeummutaurum eshesh Iruhin ananish arpeshJuda douk shape Jerusalem aria shanah-waram um yaruhish arpesh. Aria enyudok,riguk eik doukmishin nyakitakumen abomaria dodogoiwe atuwe yape yeneken.

Pol Nowereh Pita Nenekeh Iri Yoweihi Aih11 Abudok nyutob Pita nanak natograri

wabur Antiok obi nyutob, eik douk madaeimnek ananin baraen abom agundoknabesinum. Um maresh? Eneh anannenekeh iri aih douk madae yopih uwe,uwok. 12 Amudok Jems neshopokamhanaki iri douk watak hunak hutograriuwe, aria abudok nyutob Pita apa nanaknani enesh Iruhin ananish arpesh doukeshesh madae Juda iri uwe shape atugunshape shawok worigun. Aria amam hanakhatograri aria anan nenek yoweishi inahosum wata neyotukuk rougun aria madaenunak nini eshesh shugnoh atugun uwe,uwok. Um maresh? Anan nanogugurum amam shenek bilip iri Juda doukdodogowim atum abom um agundokyegeshiweruh hunatah iri um. 13 Amudokanam henek bilip iri Juda douk hatik Pitanamudok, aria amam shopunek heiranhenek rohw hape henek ehudok madaeyopihi aih iri uwe. Henekesh namudok

aria hohuran mishin Barnabas shopuneknenekesh kabi amam henekesh um.

14 Douk arigaha aria eik yatik umamam madae henekesh wosik kabi enyu-dok Iruhin ananin adurinyi yopinyi baraennyakrium uwe, uwok. Namudok ariayakrip Pita um amamis nabes yakri, “Nyakdouk enen um Juda, aria nyenekeh iriaih douk kabi eshesh madae Juda iri uweshenekeh iri um. Madae nyugipesh kabiapak Juda monekesh um uwe, uwok. Na-mudok aria mumam namudok, um watadodogowin um kupaishi um shugipeshapak Juda apakih aih um?”

Eshudok Douk Shakri Krais Ananin BaraenAdurin Shagipeshen Iri, Iruhin Douk Nah-waresh Yopishi Arpesh

15 Adur, shobuki apak iri amakenyishdouk Juda. Apak douk madae mukitakeshesh kupaisi awiros uwe, douk apak Judamakri shenek yoweishi inahos iri uwe,uwok. 16 Aria apak douk madukemesh.Iruhin madae nuhwar enen arpen yopunyium agundok nyagipesh lo douk seiwokIruhin nakoguk Moses enyi um uwe, uwok.Arpen nyukri Jisas Krais ananin baraenadurin nyugipeshen iri atin wosik Iruhinta nuhwaren yopunyi. Apak Juda shop-unek makri Jisas Krais ananin baraen doukadurinmagipeshen ummakri Iruhin wosiknuhwarap yopupari. Ta mare nuhwarapyopipari um agundok mugipesh enyudoklo um, uwok. Um maresh? Iruhin ta marenuhwar enen arpen yopunyi um agundoknyugipesh enyudok lo um, uwok. 17 Apakdouk makri Krais ananin baraen adurinmagipeshen aria makri Iruhin nahwarapyopishi arpesh um namudok. Namudokaria abudok nyutob apakmaremugipesh loaria enesh Juda shutrup shukri apak mapemunek yoweishi inahos kabi esheshmadaeJuda iri uwe um, namudok apak ta mukrimumam? Aria ta mukri Krais napuhurmunek yoweishi inahos aka? Adur atinuwok. 18 Aria ta eik wata ipe ikwiraeh umigipesh enyudok lo riguk yarig yabrigen irium, namudok douk yanowereh abom umeik adur yenek yoweishi inahos. 19 Ariadouk eik urkum morum enyudok lo um,eik douk madae inek debeinyi mour umigipeshen uwe, uwok. Yagipesh Iruhinananim urkum um. 20 Eik yatukur Krais

Page 372: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 2:21 369 GALESIA 3:13aria kabi douk yani anan wagok weir kruseum. Namudok aria douk yape um doukmadae eik meyoh ipe uwe, uwok. Kraisanan napenye. Agundok douk yape agun-dok atap um douk yakri Iruhin ananinNuganin ananin baraen adurin yagipeshenaria douk neneke dodogoiwe yape. Yapekabi douk Iruhin nakri um eik ipeum.Krais anan douk urkum manawasham eikabom aria nagok nataurume. 21 Eik doukmadae ikri Iruhin nuhwarap yopupari umagundok apak mugipesh lo um uwe, uwok.Douk ikri namudok akure, namudok doukyekenyuk agab enyudok Iruhin nenekeniri mour um nataurumap meyoh arianeshopoki Krais nanaki nataurumap um.Um maresh? Ta Iruhin nuhwar arpeshyopishi um agundok shagipesh ananin loum akure, aria Krais douk nagok meyoh!

3Ehudok Biyeh Aih Um Shagipesh Lo Um

Hani Agundok Shenek Bilip Um Krais Um1 Ipak Galesia douk pogugak abom. Eik

douk yape yowerehumep baugos abom umagundok Jisas Krais nagok rowog kruse um.Douk yakripep wosik aria kabi ipak kanakpatrun abom ipakis nabes um. Aria omiwata nyenekep pogugak pawish patogur?2 Yakri iyorigep atin baraen meyoh. Yakriipak parao Iruhin ananin Mishin ummeihiyah, aria ta pagipesh lo douk paraenaka, pumnek Iruhin ananin baraen penekbilip aria douk paraen? 3 Aria ipak doukadur pogugak abom aka? Tik, sagomatindouk Iruhin ananin Mishin nyataurumeppagipesh namuhi yah. Aria douk watapakri pugipesh ahudok yah arigaha puto-gur yopipari um ipakin dodog meyoh aka?4 Ihinyumori riguk nyatogrumep iri amaendouk nyatogrumep meyoh aka? Eik yakrienyudokdoukmadaenyutogrumepmeyohuwe, uwok. 5 Iruhin douk nekep ananinMishin aria napeum nenek debeinyi mourum Iruhin atun neneken iri mour nyatogurpatrin. Aria nenekumep namudok umagundok pemnek ananin yopinyi baraenpasuhwen pagipeshen um o nenekumepum agundok pagipesh lo um?

6 Ipak douk urkwip purum Abraham.Iruhin ananik Buk douk kwakri, “Anannenek bilip meyoh um Iruhin aria

Iruhin douk nahwaran yopuni arman.”7Namudok aria douk pudukemesh. Arpeshshunek bilip um Iruhin iri douk Abrahamananish batowish abom. 8 Seiwok watak,aria Iruhin nadukemesh nakri kweiponeshesh madae Juda iri uwe ta shumnekananin yopinyi baraen aria shusuhwendodog. Aria anan douk urkum morumnakri kweipon ta nuhwaresh yopishiarpesh. Namudok aria seiwok nakripanyopinyi baraen Abraham kabi Iruhinananik Buk kwakri um. Kwakri, “Iruhinnakrip Abraham nakri, ‘Nyak nyenekbilip um eik. Namudok aria kweipon tainekumesh yopinyi ihish agundok atapishiarpesh.’ ” 9Abrahamnenekbilip aria Iruhinnenekuman yopihi aih abom. Namudokaria ihish shunek bilip iri arpesh, Iruhin tanunekumesh yopihi aih namudok atin kabineneken um Abraham um.

10Aria ihish arpesh douk shakri Iruhin tanuhwaresh yopishi um agundok shagipeshlo um iri, eshesh Iruhin douk nakrium ta shupe yoweishigom abom. Ummaresh? Ananik Buk douk kwakri, “Ihisharpesh douk madae shupe um shugipeshihinyumori baraen nyetem ananik Buklo nyetemok iri um uwe, eshesh Iruhindouk nahwaresh yoweishi aria nakri umshupe yowesh abom.” 11Baraen douk gamonyape yopugunumabomum, Iruhinmadaenuhwar enen arpen yopunyi um agundoknyagipesh lo um uwe. Um maresh? Iruhinananik Buk kwakri, “Arpen nyunek bilipiri, Iruhin ta nuhwaren yopunyi aria tanyupe ihih nyumneh.” 12 Agundok arpeshshagipesh lo um douk madae shunek bilipum Iruhin uwe, uwok. Eshesh kanak tashugipesh ihinyumori lo wosik atin abomkabi baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Lo nyakri, “Arpen nyugipeshihinyumori lo nyakriyeh abom iri aihwosik atin um, enyen ta nyupe wosik ihihnyumneh.”

13 Aria Iruhin ananin lo douk nyakri,“Meishi arpesh shubrig enen lo iri, es-hesh douk amaen nyapeyesh aria ta shupeyowesh abom.” Aria apak douk Krais na-tor apakish yoweishi inahos aria nakweshi-hap um mupe wosik atin. Um maresh?Iruhin ananik Buk douk kwakri, “Ihish-morim arpesh douk shenek nyilimeshsheir rowos iri, eshesh douk Iruhin nah-

Page 373: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 3:14 370 GALESIA 3:27waresh yoweishi aria nakri um shupeyowesh abom.” 14 Krais nenek enyudokmour um enyudok yopinyi seiwok Iruhinnakrip Abraham um ta nyutogur um ku-paishi arpesh douk eshesh madae Juda iriuwe. Nenekesh namudok um apak wosikmunek bilip um Krais aria murao Iruhinananin Mishin kabi seiwok anan nakriyukadurin atin baraen um.

Iruhin Ananin Lo Ta Mare NyiyatakukAnanin Adurin Atinyi Baraen, Uwok

15 Ipak ashukenyish owashish, doukyakri ikripep enen baraen um agundokapak arpesh mape magipeshen um.Aria biom armam hubo enen adurinatinyi baraen kontrak um hunek enesheshudok eneshenesh um, enyudok baraenta mare wata enen arpen nyubrigen onyuwemaguk enen baraen shopunek,uwok meyoh. 16 Enyudok adurin atinyibaraen, Iruhin douk nakrip Abraham nanienen ananin barhenyin. Iruhin ananik Bukdouk madae kwukri um sabaishi arpeshuwe. Madae kwukri, “Nyak nyuni nyakishbarheshish” uwe, uwok. Aria Iruhinananik Buk kwakri, “Nyak nyuni enennyakin barhenyin.” Enyudok baraen douknyakri atin arpen. Aria enyudok arpendouk Krais. 17 Baugenyum um enyudokeikin baraen douk namudok. SeiwokIruhin nakri enen adurin atinyi baraenkontrak nakrip Abraham. Douk arigah430-poreish kwarahos shanak shadiguk,aria enyudok Iruhin nakoguk Moses enyilo nyagiguk nyatogur. Enyudok lo douknyagiguk nyatogur, aria enyen doukmadaewosik um nyubrig enyudok kontrak arianyiyatakuk ananin adurin atinyi baraenuwe, uwok. 18 Aria ta apak mugipesh loaria murao eneshenesh yopishi eshudokmugremesh akure, aria apak mudukemeshnamudok. Apak douk madae mugipeshenyudok adurin atin baraen aria muraeshuwe, uwok. Aria Iruhin nakripan enyudokatin adurinyi baraen Abraham aria natau-rumanmeyoh nakon eshudok eneshenesh.19 Namudok aria lo douk nyanakumoriapak um maresh? Enyen douk Iruhinnagiguk nadrani ananin promis umabudoknyutobmunek yoweishi inahos obi nyutob,enyen ta nyeyabigap aria mudukemeshmukri apak munek yoweishi inahos. Aria

enyudok lo douk nyape arigaha anudokAbraham ananin barhonin seiwok Iruhinnakriyuk adur atin um ta nutograri irinatogur. Enyudok lo douk Iruhin nakripienselahos shanaki shakrip Moses. Mosesdouk nape orokohun um apak mani Iruhiniri, aria Moses nanaki nako apak. 20 Napeorokohun narahaem um baraen iri tanurahemen mumam aria wobresh atisharpesh shupe um? Ta uwok. Aria Iruhindouk anan atun meyoh aria madae eneshum shutauruman uwe, uwok. Anan atunwosik nakop ananin adurin atinyi baraenpromis.

Enyudok Lo Douk Nyeyabigap Yah MeyohUmMunak Um Krais

21 Enyudok promis douk madae anahyah um Iruhin nuhwar arpesh yopishi ariaenyudok lo kupaihi yah uwe, uwok. Iruhinanan madae biyeh yeh um nuhwar arpeshyopishi um uwe, uwok. Anan douk atuhyah meyoh. Douk ta enen lo ta wosik nyu-taurumap mupe wosik abom ihih nyum-neh akure, aria Iruhin ta nuhwarap yop-upari um agundok mugipesh enyudok loum. 22 Aria uwok. Iruhin ananik Bukdouk kwakri, “Eneshenesh yoweishi ina-hos showeshikesh dodog abom agnudokatapishi ihishmorim arpesh.” Esheshshoweshikap namudok um apak munekbilip um Jisas Krais iri ta murao yopishi es-hudok eneshenesh. Eshudok douk seiwokIruhin nakri adurin atinyi baraen um nukoeshesh shenek bilip um Krais iri. 23Abudoknyutob ahudok yah shenek bilip um watakhutogur obi nyutob um uwe, enyudok lodouk nyoweshikap abom mape arigah ari-gaha ahudok yah shenek bilip um hatogurhanowereh. 24 Lo douk nyape nyeyabigapyah meyoh nyarap arigah arigaha Kraisnatogur munek bilipuman um Iruhin nuh-warap yopishi arpesh. 25 Douk bilip ny-atogur aria lomadae nyupe nyiyabigap yahuwe, uwok.

Apak Munek Bilip Um Krais, Aria DoukMatogur Iruhin Ananish Batowish

26 Ipak ihishmorim douk pakri KraisJisas ananin baraen adurin atin pasuh-wen pagipeshen. Namudok aria Iruhinnahwarep ananish batowish. 27 Meishiarpesh ipak douk shenek baptaisumepum Krais ananin nyeigur aria patukur

Page 374: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 3:28 371 GALESIA 4:15

anan iri, ipak douk patogur kabi anankanak abom um. 28 Namudok aria esheshJuda madae enesh kupaishi um esheshmadae Juda iri, shape shakamum kupaishium shenekumesh mour meyoh iri, ariaenesh kupaishi shape wosik atin iri, ariaenesh kupaishi um armamkupaimi aria ar-mago ono kupaiwari shopunek uwe, uwok.Ipak ihishmorim douk patukur Krais ariapatogur atin arpen meyoh abom. 29 Ariaipak pupe Krais ananip um, aria enyu-dok douk nyenekep pape Abraham ananishbarheshish um. Aria kweipon ta pugremyopishi eshudok eneshenesh douk seiwokIruhin nakripan adurin atin baraen Abra-ham um ta nukepesh iri.

4Apak Eneshenesh Showeshikap Iri Douk

Munek Bilip Um Krais Aria Iruhin NahwarapAnanish Batowish

1 Eikin baraen douk namudok. Anannuganin ta nugrem ihishmorim yaken-ish eshudok eneshenesh. Ihishmorimeshudok douk adur ananish atish. Ariaabudok nyutob anan wata batowin obinyutob, anan douk wata nape kabi napeshakamum kupaini nenekuman mourmeyoh iri um. Anan douk nyeigur wokan.2 Abudok nyutob watak kupaimi doukyaken nagraeham um hatauruman ariahiyagwreh um hukri ananish eshudokeneshenesh. Ta henekesh-uman namudokarigaha yaken nakriyobi nyutob butogur,aria ta mare wata hiyagwreh um ananisheshudok eneshenesh uwe, uwok. 3 Ariaapak douk namudok atin. Riguk apak doukmape kabi batowish um, aria enesheneshyoweishi shape iruhw atap iri showeshikapdodogmape shakam-umesh. 4Aria arigahaIruhin nakriyobi nyutob batogur abom,aria neshopoki ananin nuganin nanaki.Nanaki onok armatok kwanabuki natogurarpen, aria nape shakamum enyudoklo seiwok Iruhin nakoguk Moses um.5 Iruhin neshopokan nanaki umwata nutorapak douk mape magipesh enyudok loiri. Natorup um mutogur Iruhin ananishbatowish abom.

6 Ipak douk pape Iruhin ananishbatowish. Namudok aria anan neshopokiananin nuganin ananin Mishin nyanakinyawish apakiruh aparuh aria nyapuhur

mape mahwar makri, “Aba! Yain!”7 Namudok aria ipak mare pupe kabiarpesh douk shape shakamum kupaishiaria shape shenekumesh mour meyohiri um uwe, uwok. Ipak douk Iruhinananish batowish. Namudok aria ta puraoihishmorim yakenish eshudok enesheneshpugremesh.

Pol Anan Douk Urkum Yowem Abom UmEshesh Galesia

8 Adur, riguk ipak madae pudukemeshum Iruhin uwe, uwok. Ipak pape shaka-mum amudok douk amam madae adurimgod omi iri uwe, aria howeshikep dodog.9Aria douk ahudok nyumnah padukemeshum Iruhin. Aria ikri Iruhin nadukemeshum ipak abom. Aria mumam namudok,um wata pakri putanam pugipesh enesh-enesh rohwish madae dodogowish iri uweyoweishi eshudok wata shuweshikep um?10 Ipak douk pakri Iruhin ta nuhwarepyopipari um agundok pugipesh lo ariaurkwip porum eneh debeihi nyumnehhani namubi aub bani namushi kwarahosum. 11 Namudok aria eik apahw yowehwabom um ipak. Yakri yanogugur um tamour yeneken yataurum ipak um nyunaknyubuhuk meyoh. 12 O eikish ashukeny-ish owashish, eik douk dodogoiwe atuweabom um yakri ipak pudukem eik abom.Pudukemesh um pukutukuk ahudok yahshagipesh lo um. Eik douk yadukemipak. Riguk yani ipak mape um, ipak doukmadae punekume eneh yoweihi aih uwe,uwok. 13 Ipak padukemesh, um agundoksagomatin yanaku yakripep Iruhin ananinyopinyi baraen um. Douk arugeh haearia douk yanaku yape roubi nyutob yapeyakripepen. 14 Adur, eik douk arugehhae yegenyihw hwape yowehw. Ehudokarugeh hatogrome umhukwiraeh ipak ariahenek ipak parao amaen, aria ipak doukmadae pukeik agabus pakri arigeh heppukutukuk eik uwe, uwok. Ipak paraekabi ta purao enen Iruhin ananin en-sel um o purao Krais Jisas anan kanakum. 15 Riguk ipak douk panadudarehabom. Aria ahudok nyumnah douk watamumam? Eik yadukemesh abom umipakih aih douk yopihi abom. Aria abu-dok nyutob ipak ta wosik putuk ipakisnabes putaurume akure, ipak ta putukas

Page 375: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 4:16 372 GALESIA 4:30pukeyas. 16Aria douk mumam? Aria eik tayatogur ipakin horin umagundok yakripepadurinyi baraen um aka?

17 Adur, mamudok anam armam doukhape hakwiraeh um hakri huhurepmishish aria pugipesh amamin baraen.Aria eshudok hakri hunekesh iri ta mareshunekumep eneh yopihi aih, uwok.Amam douk hakri hudiyogur ipak puni eikum ipak pugipeshuk amam atum abom.18 Aria namudok douk wosik, ta ipakmishish shikitak abom aria dodogowip atipum punek yopihi atih aih um. Aria ipakta punekeh ihih nyumneh. Mare pukripunekeh nyutob eik ini ipak mupe obinyutob atub, namudok uwok. 19 O ipakdouk patogur abom kabi eikish batowish-umori, anah shopunek eik yemnek debeirieriger abom um ipak kabi onok armatokkwomnek eriger um kwubanuh um.Yemnek ipak um ta eriger ta wata rupenamudok arigaha ipak putogur Iruhinananish batowish abom pudukem Kraisanan kanak. 20 Douk ahudok nyumnahyakri adur abom um ini ipak mupeagundok. Yakri ini ipak mupe um ikripepenyudok baraen shokubur meyoh umpumneken aria pudukemesh um agundokeik urkum morumep um. Eik douk madaeipe wosik abom um ipak uwe, uwok. Taitaurumep mumam?

Wobuwobren Baraen Um Bio Armago SaraKwani Hagar

21 Eik yakri iyorik ipak douk pakripugipesh lo iri. Ipak pemnek aria tapadukemesh aka uwok, um agundok lonyakrium? 22 Iruhin ananik Buk kwakriAbraham nobuki biom nugamim. AnanHagar douk kwonekumesh mour meyohiri kwanabuki. Aria anan Sara okwudokkwape wosik atin iri kwanabuki. 23Anudoknuganin Ismael douk kwonekumesh mourmeyoh kwanabuki, okwok douk kwanabukiahudok atuh yah kabi shabuki batowishum. Aria Aisak, okwudok kwape fri irikwanabuki iri, okwok douk kwanabuki kabiseiwok Iruhin nakriyuk adurin atin baraenpromis um ta kwanabuki um. 24 Enyudokbaraen enyen douk ta mukri wobuwobrenbaraen. Oudok bio armago weyotu umbiyen dodogowin atinyi baraen kontrak.Enen baraen kontrak douk enyudok lo

Iruhin nakoguk Moses gani ahwudok yo-duhw nyeigurihw um Sainai. Hagar doukkweyotu um enyudok. Arpesh shagipeshenyudok lo Iruhin nakoguk Mosesen iri,eshesh douk shape kabi shonoweshik iriarpesh um agundok shagipesh enenye-nen lo um. 25 Hagar douk kwape kabiwobuwobren baraen um ahwudok yo-duhw Sainai douk hwape agudok de-beigi nahobig nyeigurig um Arebia. Ok-wok douk shopunek wobuwobren baraenum abrudok doukibur wabur Jerusalem.Um maresh? Eshesh shape Jerusalemiri douk ihishmorim shape kabi shon-oweshik iri arpesh, um enyudok lo ny-oweshikesh um. 26 Aria enyudok enenbaraen douk enyudok adurin atinyi promisIruhin nako Abrahamum. Sara douk kwey-otu um enyudok baraen. Aria okwok doukshopunek kweyotu um abrudok waburJerusalem douk bape iruhw heven iri. Ok-wok douk apakik amakek. Um maresh?Apak douk madae kabi showeshikesh iriarpesh um uwe, uwok. 27 Iruhwiburwabur Jerusalem douk beshagrakuk abru-dok doukibur wabur Jerusalem. Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakri namu-dok. Nyakri, “Nyak armatok nyape kupiniri, nyak wosik nyunadudareh. Nyak arma-tok madae nyumnek eriger douk wobukibatowish wemnekar iri, nyak nyunadu-dareh nyuhur nokwat nyupe nyuhwar.Armatok anan neyatok iri douk kwabukisabaishi batowish kweshagrakuk armannapemok iri okwokwish.”

28 Aria douk, ipak eikish ashukeny-ish owashish douk padukem Aisak. Ipakdouk patogur Iruhin ananish batowish umenyudok anan Iruhin nakri enyi adurinatinyi promis. 29 Seiwok anudok nuganindouk shagipesh ahudok atuh yah shabukibatowish um shanabuki iri, anan douknakitak nenek yoweihi aih um anudokanan douk shape dodogowish um Iruhinananin Mishin shanabuki iri. Namu-dok aria ahudok nyumnah douk namu-dok atin. 30 Aria Iruhin ananik Buk doukkwakri mumam? Okwok douk kwakri,“DodogowipumHagar doukkwenekumeshmour meyoh iri kwuni okwokwin nuganinIsmael shunakuk. Um maresh? Okwok-win nuganin ta mare nini Sara, Abra-ham ananik armatok okwokwin nuganin

Page 376: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 4:31 373 GALESIA 5:17Aisak hugrem yakenish eshudok enesh-enesh uwe, uwok.” 31Namudok aria eikishashukenyish owashish, apak douk madaeokwudok kwenekumesh mour meyoh iriokwokwish batowish uwe, uwok. Apakdouk ananik kwape wosik iri armatokabom okwokwish batowish.

5Krais Nakweshihap Aria Madae Wata

Mukri Lo Nyuweshikap Shopunek, Uwok1 Riguk douk yoweishi inahos

showeshikap aria Krais wata nakweshihapmape wosik. Aria douk pupe dodogowipabom aria mare wata pukri pupe shaka-mum lo shopunek, uwok. Pupe wosikabom. 2 Mnek! Eik Pol yakripep enyudok!Aria ipak pakri wosik um amam hutahipakiruh yegeshiweruh um Iruhin nutripnuhwarep yopipari um, aria Krais tamare nutaurumep, uwok meyoh. 3 Ipakihipmorim armam douk pakri wosik umhutah ipakiruh yegeshiweruh iri, eikyakri ipak gamo pumnek. Pakri punekenyudokmori um, aria ipak ta pugipeshihishmorim abom um Juda esheshin loshopunek. 4 Ipak douk pakri Iruhinnuhwarep yopipari um agundok pugipeshenyudok lo iri um, ipak douk pakutukukKrais jurug. Agundok Iruhin nataurumepmeyoh um douk pakutunukuk. 5Aria apakdouk Iruhin ananin Mishin dodogowinatin nyapahur munek bilip um Krais. Ariamadukemesh abom aria mape matrugunum anan ta nuhwarap yopishi arpesh.6 Aria arpesh shutukur Krais Jisas um, ariaehudok aih um hutah yegeshiweruh umo madae hutah yegeshiweruh um uwedouk shopunek um rohwin atin. Ariaadurin atinyimour douk apakmukri Iruhinananin baraen adurin mugipeshen wosikaria apakip urkwip punawasham kupaishiarpesh. 7 Riguk ipak douk pasuhwenpagipeshen wosik abom enyudok adurinbaraen. Aria douk omi nyatapok-umepyah, um ipak wata pugipesh adurinyibaraen um uwe? 8 Iruhin madae nupuhurum wata punekesh namudok uwe, uwok.Anan douk nahwarep aria nagraehep umpupe ananip iri. 9 Ipak urkwip porumenyudok wobuwobren baraen. Enyudok,“Asudok yis douk shakutus bret takitak

debeiti iri, asas douk shakwutu mudukatin aria ihitmorim bret takitak debeiti.”10 Ipak pani eik douk matukur Debeini.Namudok aria yadukemesh um ipak tapugipesh amudok eikim urkum. Eikmadae idukemesh um anudok arman uwe,douk nape nenek rohwumep aria nenekeppatogur rohwip iri uwe, uwok. Aria douknyenekan. Kweipon Iruhin ta nuwana-man yoweishi inahos um enyudok ananneneken iri. 11 Ashukenyish owashish, taadur eik wata yape yakripesh baraen umhutah yegeshiweruh aria Iruhin nutrumnuhwaram yopumi um, aria namudokmumam, um douk wata shape shenekenenyenen um? Aria adur eik yakripeshakure, eik ta mare wata shupe shunekeenenyenen um agundok yakripesh baraenum Krais nagok rowog kruse um, tauwok. 12 Mamudok douk honowaribokipakip urkwip iri douk yakri wosik umamam kanak hunak hutah amamiruhyegeshiweruh aria hukutukuk ipak pupewosik atin.

13 Eikish ashukenyish owashish, adur.Iruhin douk nahwarap um mutuk-weshih aria mare wata enesh eshudokshuweshikap, uwok. Aria ipak douk marewata pure urkwip pukri ahudok nyumnahdouk putukweshih jurug pape wosik ariaharik hapenyep iri yoweihi aih wosik tapunekeh, namudok uwok. Aria punekeshnamudok. Ipak urkwip punawashamkupaishi aria putaurum kupaishi umeneheneh yopihi aih. 14 Ihinyumorim lodouk nyetem enyudok atin baraen. Baraenenyudok, “Nyak ta urkum munawashamkupaishi arpesh kabi nyak urkum mu-nawasham nyak kanak um.” 15 Aria taipak kanak pikitak punitok o purpakpuwish putogur um, namudok douk ipakgamo pudukemesh. Ta ihipmorim punakpuwishuk.

Aih Douk Iruhin ananin Mishin Nyak-warumeh Iri Hani Harik Hapenyep iri YoweihiAih Hakwarumeh Iri

16 Eik yakri-enyi baraen douk enyu-dok. Yakri pupe purahaen o punekenenyenen um, eik yakri pugipesh Iruhinananin Mishin atin. Punekesh namudokum, harik hapenyep iri yoweihi aih tamare pugipesheh, uwok. 17 Apak doukmadukemesh. Harik hapenyap iri yoweihi

Page 377: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 5:18 374 GALESIA 6:8aih douk hakri hubo Iruhin ananin Mishinnyubuhuk, aria Iruhin ananin Mishinshopunek nyakri nyubo ehudok harikhapenyap iri yoweihi aih hubuhuk. Ariaehudok biyeh aih douk ihihmorim yoweihihape namudok. Namudok aria enyudokmukri muneken iri ta mubirak maremuneken, uwok. 18Aria ta pugipesh Iruhinananin Mishin um, aria douk madae pupeshakamum lo uwe, uwok. 19 Ipak doukpadukemeh ehudok harik hapenyep iriyoweihi aih. Eheh douk ehudokmori.Shenek wehrur um, yoweihi abraenyihiaih, mishish shakitak um shunek dede-beishi atish yoweishi inahos abom um,20 shunek lotu um madae adurimi godomi um uwe, shunek ouruh o maiyo um,ihishmorim yoweishi um, rupok nitok um,shenek nyigiya um kupaishi esheshisheshudok eneshenesh um, juwehosishum, urkwip porum shakri shukwarumsabaishi eshudok shishagrakuk kupaishium, juwehosish shakitak shanadiyogurum, 21 nyurub akasirub um kupaishi shapewosik um, shawok abar shagugak um,sheyorub anahaehiruh yoweiruhi aweruhum hani eneheneh ehudokmori aih.Riguk yakripep aria douk namudok atinwata shopunek ikripep debeinyi baraen.Ihishmorim arpesh shenek ehudokmoriaih iri ta mare shuwish agundok Iruhinnape Debeini um ananish arpesh um, tauwok.

22 Aria Iruhin ananin Mishin douk nyok-warum ehudokmori yopihi aih. Urkwippanawasham kupaishi um, shunadudarehum, aparuh hor wosik shape atugun um,madae juwehosish arigas atin um uwe,shataurum kupaishi um, shenek yopihiaih abom um kupaishi um, shape wosikabom um kupaishi shatrish shakri adurum, 23 shape samokwiyaishi um hani ehu-dok eneh um musuhw merik um apakkanak aria miyotu dodog mare munekyoweishi inahos um. Lo nyakrium maremunek ehudokmori aih iri douk madaeenen uwe. 24 Ihishmorim Krais Jisas anan-ish arpesh douk showeshikeh hagokukrowog kruse jurug ehudok harik hapenyepiri yoweihi aih. Showeshiguk ehudok haniehudok eneh aih um mishish shakitak ummunek eneshenesh yoweishi inahos um.Shaweshikeh hagokuk aria madae shupe

shakamum harik hapenyesh iri yoweihiaih uwe, uwok. 25 Iruhin ananin Mishindouk nyekap jurug okwudok outuk ummupe wosik abom um. Namudok aria apakta mugipesh ananin Mishin abom atin.26 Apak mare mutuk apakish nyeiguhwshuto iruhw meyoh aria mahur muk-wiraeh um enenyenen o mutik kupaishiesheshish eshudok eneshenesh ariamuneknyigiyaumesh, namudok uwok.

6Apak Ta Munagapesh Um Mutaurum Ku-

paishi Atin Atin Um Enenyenen1 Eikish ashukenyish owashish, pakri

puparug enen arpen nyunek eneshyoweishi inahos um, aria ipak pugipeshIruhin ananin Mishin wosik abom iri wataputaurumen um enyen mare wata nyunekyoweishi inahos, uwok. Pukripen um,ipak mare pukripen debeg atin, uwok.Shokubur meyoh. Ipak atin atin shopunekta gamo pudukemesh. Ta enesh eshudokshukwiraeh ipak shopunek. 2 Ipak tapunagapesh um putaurum kupaishi atinatin um agundok pusah enenyenen amaenum. Punekesh namudok aria douk tapugipesh Krais ananin lo abom. 3Aria enenarpen nyukri enyen douk nyeigur nyatoiruhumen, aria enyen nyeigur madaenyuto iruhw umen abom uwe, enyen douknyenek rohw abom. 4 Ihishmorim atinatin ta shutik enenyenen eshesh atin atinsheneken iri aria shukri eshesh shenekyopishi o yoweishi inahos. Aria shenekyopinyi um, aria eshudok arpesh wosik tashunadudareh um enyudok eshesh kanaksheneken iri. Mare shukri shutik kupainyiarpen enyenyih aih aria shukri shunekskelumen, uwok. 5 Um maresh? Esheshatin atin wosik douk shusah amaen umesheshih aih sisigih atin. 6 Eshudok arpeshdouk shenek skulum Iruhin ananin yopinyibaraen iri, eshesh ta shisiya ihishmorimesheshish yopishi eshudok eneshenesharia wobresh shuko esheshin tisa. 7 Ipakmare punek rohw um ipak kanak, uwok.Arpen nyunek rohw um Iruhin iri doukmadae enen uwe. Meiguni worigun enenarpen ta nyuwogun iri, enyen ta watanyutuk agnudok atugun worigun. 8 Ariaenyen nyupe um nyunek harik hapenyepiri yoweihi aih um, enyen ta nyutuk

Page 378: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

GALESIA 6:9 375 GALESIA 6:18yoweiguni worigun namudok. Ta nyunaknyuwishuk abom. Aria ta enyen nyupe umnyunek yopinyi atin kabi Iruhin ananinMishin nyakrium, enyen adur Iruhinananin Mishin ta nyutaurumen nyupewosik abom ihih nyumneh. 9 Namudokaria apak mare arigeh hop um agundokmunek yopihi aih um, uwok. Aria apakmare mukutukuk yopihi aih um, nyutobta butogur um Iruhin ta nunekumapyopinyi kabi worigun yopugun aria monakmenekesh um. 10 Namudok aria ta ihihnyumneh eneh yeh hupe um apak munekenen enyudokmori um, apak ta munekyopinyi um ihishmorim arpesh. Ariasagomatin apak ta munek yopinyi umeshudok douk shani apak atup awirop umagundok munek bilip um.

Pol Neyatak Baraen Nakripesh EnenDodogowinyi Baraen Aria Nenekumesh YopuhiNyumnah

11 Ipak putik abudok debeibi behrab eikmeyoh yakwu eikis wis yawemumepoguenyudok tukwanin baraen um. 12Anam ar-mamdouk dodogowimhapeimep umhakrihutah ipakiruh yegeshiweruh. Amamdouk henek enyudok um hakri kupaishishutrum aria shutuk amamish nyeiguhwshuto iruhw. Amam hanogugur hakri takupaishi shutrum shudukemesh um amamdouk henek bilip um Krais nagok rowogkruse um aria shukri shenekam enenye-nen. 13 Amudok apa hatah yegeshiweruhiri, amam douk madae hugipeshen wosikuwe, enyudok lo seiwok Iruhin nakogukMoses um, uwok. Aria amam doukhakri ipak pugipesh enyudok lo um hutahipakiruh yegeshiweruh aria amam hu-natuk amamish nyeiguhw. 14Aria eik doukta mare inatuk eik kanak o ituk enesh ku-paishi eshudok shuto iruhw, uwok. Eik taituk Debeini Jisas Krais ananin nyeigur atinnyuto iruhw, um agundok nagok rowogkruse um. Eik urkummorum agundok Jisasnagok kruse um aria yatik agundok atapihiyoweihi aih um douk yakri hugok. Aria eikdouk shopunek kabi yagok iri um. Madaedodogoiwe um inek eneh agundok atapihiaih uwe, uwok. 15 Aria hukri hutah ananarman ananihw yegenyihw o mare huta-hohwum, enyudok douk shopunek atin ro-hwinmour. Aria sagomatinyin abommour

douk Iruhin nunekap mutogur namishiabom arpesh. 16 Ihishmorim arpesh sha-suhw enyudok baraen shagipeshen iri, eikyakri Iruhin wosik nenek gihaumesh, nu-taurumesh aria aparuh hur wosik shu-nadudareh. Aria eshesh douk Iruhin anan-ish abom adurish Israel. 17Nyagikuk abomiri baraen douk yakri ikri, ipak mare wataenen arpen nyuke enen amaen shopunek,uwok. Riguk shae aria nyubrusug gwapeeikihw yegenyihw iri douk gweyabigepabom um eik adur yasuhw Jisas ananinmour iri. 18O eikish ashukenyish owashish,eik yakri Debeini Jisas Krais wosik nutau-rumepmeyoh ipak ihishmorim, aria nunekipakish mishish shur wosik. Adur atin.

Page 379: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 1:1 376 EFESUS 1:12

Apudok Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Efesus IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol

Neneken Nyanak Um Eshesh Efesus Iri1:1-2 Nyarik iri baraen um Pol nanadu-

dareh um nakri Iruhin nataurum es-hesh Kristen Efesus.

1:3—3:21 Seiwok arigaha douk, Iruhinanan urkum manawasham apak. Na-mudok aria seiwok baugos um anannanagraehap mape ananish arpesharia narao sabaishi Juda shani esheshmadae shudukemesh um Iruhin iriuwe shape atish arag.

4:1—6:9 Yopihi aih apak Iruhin anan-ish arpesh apa mape lait iri tamugipesheh iri

6:10-20 Apak munek bilip um Krais iri tamurao ahwudok wanohwihw suruhwum murpak aria mubo yoweishi ina-hos shubuhuk.

6:21-14 Nyatuh iri baraen1O ipak Iruhin ananishi arpesh pape Efe-

sus, aria pasuhw Krais Jisas ananin baraendodog pagipeshen peyotu dodog iri. EikPol douk Iruhin nagraehe um itogur aposelum inek Krais Jisas ananin mour aria inakikripesh ananin baraen iri yenekumep-oguapudok shup ipak. 2 Eik yakri apakini YainIruhin nini Debeini Jisas Krais hutaurumepmeyoh aria hunek ipakiruh aparuh hurwosik.

Iruhin Nekep Ihishmorim Yopishi EshudokEneshenesh Apak Douk Matukur Krais Iri

3 Apak ta mutuk Iruhin ananin nyeigurnyuto iruhw. Anan douk apakin DebeiniJisas Krais ananin Iruhin. Aria shopunek,anan douk ananin Yain. Aria apak doukmatukur Krais aria Iruhin nenekumapyopinyi nakop ihishmorim enesheneshyopishi eshudok shanaki iruhw heven iri.Anan nakopeshi um shutaurum apakipurkwip puni apakish mishish shur wosik.4-5 Seiwok Iruhin watak nunek agundokatap uwe aria nagraehap ummatukur Kraisaria mupe ananip atup. Um anan nutrupum, anan mare nutik enesh yoweishi ina-hos shupenyap, uwok. Aria ananim urkum

douk manawasham apak. Douk namudokaria seiwok sagomatin anan urkummorumnakri nugraehap um mupe kabi ananishbatowish um enyudokmour Krais nenekeniri. Iruhin douk nagipesh ananim urkumaria nataurumep meyoh. 6 Iruhin douknenekeshnamudokumapakmutuk ananinnyeigur nyuto iruhw aria munek tenkyu-man um ananih yopihi aih umnataurumapmeyoh um. Aria ehudok ananih yopihiaih douk henek agundok anan natrugunabom um natogur yopugunum. Anandouk nataurumap meyoh um nakopariananin nuganin douk anan urkum man-awashaman abom iri um apak douk mu-tukur anan iri.

7 Douk Krais atun nagok aria douknakweshihap mape wosik um enesheneshyoweishi inahos douk showeshikap iri.Anan natorup ananibor owishibor ariaanan madae nunasuhwesh um yoweishiinahos apak menekesh iri uwe arianakweshihesh-aguk. Iruhin nenekumepenyudok um nakri niyabigep um agundokanan urkum manawashamep abom arianataurumep meyoh um. 8 Anan nenekgihaumapabomnataurumapmeyohnakopihinyumorim yopinyi saki nyani enyudokenen saki shopunek um mudukemesh ummaroh yopihi aih aria menekeh iri yoweihium. 9 Iruhin douk nenek enyudok doukanan kanak nakri ta nuneken iri. Ariaananim manabeshuk iri urkum douk ananurkum morum nuneken iri mour, anannakri nutaurumap aria neyabigapen umenyudok mour Krais neneken iri. 10 Ariasagomatin Iruhin ananim manabeshukiri urkum mape um muneken abudokyopubi nyutob iri douk amudok. Anannakri nurao ihishmorim ananish arpeshshuni ihishmorim shape iruhw atap irishunak shupe atugun. AriaKrais atunnupeesheshin Debeini.

11 Iruhin douk nenek ihishmorim es-hudok shatogur kabi douk seiwok sago-matin anan nakri ta nunekesh shutograriiri. Aria seiwok anan nagraeh apak Judaum matukur Krais. Um maresh? Anannagipesh ananim urkum kabi douk sei-wok sagomatin anan urkummorumen um.12 Iruhin douk nagraeh apak Juda abommatogur sagomatinyip marik madukemum Krais douk ta kweipon nunaki iri

Page 380: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 1:13 377 EFESUS 2:2aria mape matrugun-uman. Aria Iruhindouk nagraehap um mupe namudok ummutuk ananin nyeigur nyuto iruhw ariamiyabigesh ananih sabaihi yopihi aih.

13 Aria ipak pape Efesus iri shop-unek pemnek enyudok Iruhin ananinyopinyi adurin baraen um anan ta nuraepputanamori pupe wosik um aria pasuhwKrais ananin baraen pagipeshen ariapatukur anan. Aria abudok nyutob ipakpenek bilip um Krais obi nyutob, Iruhinnagraehep nenek ananin kak nyape ipakabom um pudukemesh um ipak douk papeananip. Enyudok kak, enyen douk Iruhinananin Mishin douk nyekepen nyapenyepiri. Enyen douk seiwok sagomatin Iruhinnakri enen adurin atinyi baraen umta nukep ananin Mishin um. 14 Douksagomatin Iruhin nakri enen adurin atinyibaraen um anan ta nukesh enesheneshyopishi eshudok ananish arpesh. Douknamudok aria enyudok ananin Mishindouk anan narik nakopen iri douk nyeyabi-gap abom um mudukemesh um apakta mugrem enesh eshudok enesheneshshopunek. Aria shopunek nyeyabigapanob nyutob Iruhin ta nukweshih apakananishi arpesh abom aria nurap munakmuni anan mupe. Aria apak muni kupaishiarpeshmutuk ananin nyeigur nyuto iruhwaria miyabigesh ananih yopihi aih.

Pol Nenek Beten Um Arpesh Shape EfesusIri

15-16 Enyudok iganigadae yakriyen iribaraen douk adurin abom. Douk namudokaria hahudok nyumnah eik yemnek baraenum ipak pasuhw Debeini Jisas ananinbaraen dodog pagipeshen, aria ipak urkwippanawasham ihishmorim Iruhin ananisharpesh um, eik yape yenek betenumepabom arigaha yatograri um douk. Eik apaurkum morumep aria yenek beten yenektenkyu um Iruhin um ipak. 17 Eik yapeyenek betenumep yarig Iruhin. Anan doukapakini Debeini Jisas Krais ananin Iruhindouk apakin Yaken wosik abom um apakmutuk ananin nyeigur nyuto iruhw iri.Eik yarigan um nukep ananin YopunyiMishin douk nyekep yopinyi saki umpudukem um baugenyum ananin baraenum pugipeshen aria pudukemesh abomum anan wosik. 18 Aria yarigan shopunek

um nutaurumep nunekep pudukemeshum yopishi eshudok eneshenesh doukshakusumep iruhw heven iri. Eshudokdouk anan nohwarep aria padukemeshabom aria pape patrugun-umesh iri. Ariashopunek um pudukemesh um agundokIruhin ta nurao ipak puni ihishmorimananish arpesh putanam pupe wosikihih nyumneh um. Aria ipak ta pugremyopishi atish eshudok eneshenesh doukshakusumep iruhw heven iri. 19-20 Ariaeik yenek beten yarigan um nutaurumepnunekep pudukemesh um ananin debeinyidodog abom douk apa nyenek mournyataurum apak munek bilip um Kraisiri. Enyudok dodog enyen douk enyudokatin dodog douk Iruhin nakwin um nohuriJisas watak nakitaki wonugwehw napeum.Aria douk um enyudok atin dodog, Iruhinnanasap nape nunak um ananin yopunyirogur ehah um gani iruhw heven. 21 Ariaagundok iruhw heven, douk Krais napeDebeini nasuhwmerik um eshesh debeishienselahos shani ihim-morim nyeiguhwshatou-umam iri debeimi hape iruhwutag iri. Aria anan nape Debeini nesha-grakuk abom ihishmorim sharao debeishinyeiguhw iri. Eshudok douk shape irishuni eshudok douk ta kweipon shutogurhugiguk iri nyumnah shopunek. 22 AriaIruhin narao ihishmorim eneshenesheshudok nenekesh shape shakamum Krais.Aria anan nagraehan um nupe Debeinium ihishmorim eshudok eneshenesh arianupe sagomatinyin Debeini nusuhw merikum ihishmorim Iruhin ananish arpesh.23 Iruhin ananish arpesh douk shape kabiKrais ananihw shuknihw yegenyihw um.Aria anan douk nape ihigunmorim umiruhw atap aria nape Debeini iri umihishmorim eshudok. Aria shopunek, anannape numun abom um ihishmorim Iruhinananish arpesh esheshiruh aparuh.

2IruhinNenekApakMagok IriMakitakMani

Krais Mape Wosik1 Seiwok ipak pape penek eneshenesh

yoweishi inahos aria eshudok yoweishishabo ipakish mishish shagok. Ummaresh? Ipak pakonuguk agabus Iruhinaria penek yoweishi inahos. 2 Abudok

Page 381: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 2:3 378 EFESUS 2:16nyutob ipak wata pape pagipesh agundokatapihi yoweihi aih. Ipak pagipesh anudokdodogowini yoweini arman douk nasuhwmerik um ihim-morim yoweimi doukhasuhw merik um iruhw utag iri ananihaih. Aria douk anudok yoweini armandouk nape nasuhw merik um eshudokarpesh douk shakonuguk agabus Iruhin iri.3 Seiwok apak ihishmorim mape menekyoweishi inahos mani eshudok arpeshdouk shakonuguk agabus Iruhin iri. Apakmagipesh apakih seiwok harik hapenyapiri yoweihi aih hani ahahim urkum ariamenek eneheneh yoweihi aih apakmishishshakitakumeh iri. Douk namudok ariaabudok nyutob apak shopunek, Iruhinta juwehosin aria nop kabi douk naboihishmorim arpesh shape agundok atap irium.

4 Aria Iruhin douk apa nenek gihaumarpesh iri nakri gihaumap aria anan urkummanawashamap abom. 5 Douk namudokaria abudok nyutob apak watak mapemunek eneshenesh yoweishi inahos shaboapakish mishish shagok obi nyutob, anannataurumap meyoh nenekap matukurKrais aria napuhur makitak mape. Ariaanan watak narap matanamori mapewosik. 6Apak doukmatukur Krais Jisas ariaIruhin napuhur mani Krais makitak mape.Aria anan nakop debeishi nyeiguhw arianenekap mani anan mape debeipari ganiiruhwheven. 7 Iruhindouknenekapnamu-dok um douk arigaha kweipon shopunek,anan niyabig ihishmorim arpesh shuniihishmorim enselahos um shudukemeshum agundok anan nataurumap meyohabom um. Aria shopunek, Iruhin taniyabig ehudok ananih yopihi aih umnataurumap meyoh um agundok KraisJisas ananim urkum manawasham abomapak douk matukur anan iri um. 8 Enyendouk Iruhin nataurumep meyoh umagundok ipak pasuhw Krais ananin baraendodog pagipeshen um aria anan naraeppatanamori pape wosik. Enyudok enyendouk madae ipak kanak pakri um putanampupe wosik uwe, uwok. Enyen doukIruhin kanak nataurumep meyoh naraeppatanamori pape wosik. 9 Enyen doukmadae ipak punek mour aria douk naraepputanamori pupe wosik uwe, uwok. Douknamudok aria ta mare enen atin arpen

nyukri nyutuk enyenyin nyeigur nyutoiruhw, uwok. 10 Um maresh? Iruhin atunnenekap aria mape. Aria apak matukurKrais Jisas aria Iruhin nenekap matogurnamishi arpesh um munek yopihi atih aihdouk seiwok anan nenek redimehumap ummupe munekeh iri.

Krais Narao Biyos Awirosish ArpeshNenekesh Shatogur Atup Debeipi Awirop

11 Douk namudok aria ipak tapudukemesh um enyudok. Amam Judaamam kanak hakwu amamis wis hatahamamiruh yegeshiweruh. Douk namudokaria eshesh Juda eshesh kanak shanahwarshakri, “Eshesh shatah yegeshiweruh iri.”Aria ipak douk madae Juda iri uwe, esheshJuda shahwarep shakri, “Ipakmadae putahyegeshiweruh iri uwe.” 12 Aria ipak tapunek urkwip um riguk abudok nyutobipak papeik rougun um Krais obi nyutob.Ipak pape kupairubi warubish arpesh ariapapeik aduk um Iruhin ananip awirop umeshesh Israel. Aria shopunek, ipak madaepudukemesh um Iruhin uwe aria papeikaduk um enyudok ananin dodogowinyibaraen kontrak douk anan nakrip esheshIsrael enyi. Enyudok baraen anan douknakri adurin atin um ta nutaurumeshum. Aria ipak madae pupe putrugunum agundok kweipon anan watak nuraepputanamori pupe wosik um uwe. Aria ipakmadae pudukemesh um Iruhin uwe. 13Ariaipak douk seiwok papeik rougun um Iruhiniri, douk anan nenekep patukur Krais Jisas.Aria ananibor owishibor douk batourak iribenekep panak pape hurukatin um Iruhin.

14 Um maresh? Krais anan kanakdouk baugos abom um apakiruh aparuhhur wosik um. Aria anan narauri apakJuda mani ipak kupaipari douk madaepudukemesh um Iruhin iri uwe manakinenekap matogur atup awirop. Anankanak nabrig arbudok narub douk badiyo-gur apak Juda mani ipak iri aria naboukehudok aih um menenem horim umhabuhuk. 15 Krais nabrig arbudok narubnamudok. Anan nagok aria nabo enyudoklo douk seiwok Iruhin nakoguk Moses enyinyani enen baraen shopunek douk nyapenumun enyudok lo iri nyagokuk. Anannenekesh namudok umnunek apak asudokbiyos awiros um arpesh mutogur kabi atinnamunyi arpen um. 16 Aria Krais nenek

Page 382: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 2:17 379 EFESUS 3:9apakiruh aparuh hur wosik aria mapeatugun hurukatin um Iruhin. Krais nagokrowog kruse aria nabouk ehudok aih umapak munenem um horim hagokuk. Arianarao apak Juda mani ipak douk madaeJuda iri uwe nenekapmasuhw atum urkumaria narap matanamori um Iruhin. 17 AriaKrais nanaki nakripesh yopinyi baraenihishmorim arpesh nakri, “Ipak aparuhhur wosik aria punagabeim um pupeatugun.” Anan nakripep enyudok baraenipak douk seiwok pape rougun um Iruhiniri pani apak Juda douk mape hurukatinum anan iri shopunek. 18 Aria douk apakbiyos awirosmatukur Krais ariamorao atinIruhin ananin Mishin nyapenyap aria apakwosik ta munak mutogur um Yain Iruhin.

Apak Ihishmorim Kristen Douk Mape KabiIruhin Ananit Debeiti Urupat Um

19 Douk namudok aria ipak douk madaepupe kabi kupairubi warubish arpesh doukamnab wokeshi um uwe, uwok. Douk ipakpawish um eshudok Iruhin ananish arpesharia pape um ananip awirop. 20 Aria ipakpape kabi douk anat urupat Iruhin narokatiri um. Anan narokat tatem iruhw um apakaposel mani amam profet. Apak aposelaria profet douk mape kabi utabor bosahurupat iri. Aria Jisas Krais anan douk amu-dok sagomatinyim dodogowimi utomdoukapa mosah wobrat um urupat iri. 21 Ariaunokiwog-itum atudok urupat douk tan-otukur dodog um Krais. Aria douk Iruhinwata apa nape narokat atin. Aria atat ta tu-togur yopuyoputi abom aria tupe Debeiniananit atut. Aria apak matukur anan atun.22 Aria ipak shopunek douk patukur Kraisaria Iruhin naraep pani sabaishi kupaishiananish arpesh aria nape nenekep patogurkabi douk urupat um anan nuwish nupeum. Baugenyum enyudok baraen douknyakrium Iruhin ananin Mishin.

3Pol Nenek Mour Nakripesh Yopinyi Baraen

Eshudok Douk Madae Shudukemesh Um IruhinIri Uwe

1 Krais douk nenek apak Juda mani ipakdouk madae Juda iri uwe matogur atupawirop. Aria douk eik Pol yape yakripeshKrais ananin yopinyi baraen. Douk namu-dok aria um enyudok atin, douk Krais Jisas

nuweshike yape um itaurum ipak douk sei-wokmadae pudukemeshum Iruhin iri uwe.2 Adur atin ipak padukemesh um enyudokmour douk Iruhin nataurume meyoh arianekeyen um itaurum ipak um. 3 Mourdouk enyudok. Seiwok ananin baraen doukwata nyanabeshuk nyape. Aria douk abu-dok nyutob Iruhin neneken nyatogur yop-ugunum neyabigeyen yadukemen. Douknamudok aria eik yowemagu enyudok ba-nenyi baraen yakripep um apudok shup.4 Ipak ta putarih enyudok baraen aria tapudukemesh um eikim urkum um agun-dok eik yadukemen wosik enyudok nyan-abeshuk iri baraen um Krais um. 5 Seiwokum roubi nyutob, Iruhin madae nunekenyudok nyanabeshuk iri baraen nyutoguryopugunum aria enesh arpesh shuduke-men uwe. Aria douk ananinMishin nyakri-papen yopugunum um apak Iruhin anan-ishi aposelmani amamprofet. 6Baraen sei-wok nyanabeshuk iri douk enyudok. Ipakdouk rigukmadae pudukem Iruhin iri uwe,douk pemnek ananin yopinyi baraen pa-suhwendodogpagipeshen. Douknamudokaria ipak pani apak Juda matogur atupawirop. Aria apak ta mugrem yopishi es-hudok eneshenesh douk Iruhin nenek red-imesh shakusumap iri. Aria apak ta muraoihishmorim yopishi eshudok enesheneshdouk Iruhin nakri adurin atinyi baraen umta nuko apak douk matukur Krais Jisas iri.

7 Eik douk Iruhin nataurumemeyoh arianeke enyudok mour um ikripesh enyudokyopinyi baraen. Aria um ananin dodogatin, anan neneke yatogur dodogoiwearia douk eik yape yenek enyudok mour.8Adur, eik nyeigur woke aria yape shakamabom um ihishmorim Iruhin ananisharpesh. Aria Iruhin nataurume meyoharia douk neke enyudok mour um ikripeshenyudok yopinyi baraen um Krais eshudokdouk madae shudukemesh um Iruhin iriuwe. Enyudok baraen douk nyakriumeneshenesh Krais ananish yopiyopishieshudok douk arpesh madae wosik umshudukemesh iri uwe. 9 Aria um itaurumihishmorim arpesh um shudukemesh umananim urkum iri aih. Seiwok arigahadouk, amudok ananim urkum iri aihdouk shanabeshuk shapeum ananim atumurkum. Aria douk anan nenek iruhw atapnani eneshenesh shape iri neke enyudok

Page 383: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 3:10 380 EFESUS 4:3mour um ikripesh ananin baraen umshudukemesh um ananim urkum iri aih.10 Seiwok anan nabeshuken. Aria doukanan nakop mour apak ihishmorim anan-ish arpesh mape agundok atap iri. Anannakopen um nakri miyabig ihishmorimyopishi shuni yoweishi dodogowishi shunienselahos douk shape shasuhw merikum iruhw atap iri um shudukemesh umenenyenen saki Iruhin ananin. 11 Iruhindouk nagipesh ananim urkum douk mapeihih nyumneh iri aria nakop enyudokmour kabi douk seiwok anan neneken umapakin Debeini Krais Jisas ananis wis um.12Aria apak mani ipak douk matukur Kraismunek bilipman aria ta mare munogugurmunak hurukatin um Iruhin um. 13 Douknamudok aria eik yakri ikripep um arudokeriger douk eik yarar eikihw yegenyihwiri. Ipak mare putruwe um agundok eikyemnek debeiri eriger um aria ipak aparuhyoweruh pukri pukutukuk Iruhin ananinmour um pukripesh ananin baraen um,uwok. Ipak piyotu dodog. Um maresh?Arudok debeiri eriger, eik douk yemnekarum itaurum ipak um pupe wosik puniIruhin.

Pol Nenek Beten Um Arpesh Shape Efe-sus Iri Um Shudukemesh Um Agundok KraisUrkum Manawashamesh Um

14 Eik urkum morum Krais nenekapak Juda mani ipak douk riguk madaepudukemesh um Iruhin iri uwe matoguratup awirop um. Aria douk um enyudokatin, eik yabuh yoduk ohrubus yenek betenyahwar Yain. 15 Eik yahwar anudok Yaindouk nodowop nyeiguhw apak ihishmorimarpeshis awiros mape agundok atap irimani ihishmorim dodogowishi eshudokeneshenesh shani enselahos douk shapeiruhw heven iri. 16 Eik yenek beten yariganan douk baugos abom um ihinyumorimdodog nyani yopihi aih iri um nutaurumepnunekep dodogowip. Aria um ananinMishin atin, anan nunek numun ipakiruhaparuh putogur dodogowip atip. 17 Ariashopunek yarigan um enyudok ipakin bilipatin um Krais, ihih nyumneh anan nupenumun abom ipakiruh aparuh. Aria eikyenek beten yarig Iruhin um nutaurumepum pugipesh ehudok aih um ipak urkwippunawasham arpesh abom um. Aria ehu-dok aih hunekep piyotu dodog abom kabi

douk enen rowog enyenyiruh nukwaruhhabuh hasuhw atap aria nyatao dodog um.18 Eik yenek beten namudok um yakri ipakpuni ihishmorim Iruhin ananish arpeshpurao ananin dodog um pudukemesh umagundok anan urkum manawasham ipakabom um. Pudukemesh um debegun abomnato iruhw um, debegun nabuhukuk atapum, aria agumigun nanak wobuwobur um.19 Aria yenek beten yarigan um nutau-rumep abom pudukemesh um agundokKrais urkum manawasham ipak abomum douk neshagrakuk abom ihishmorimarpeshin saki. Eik douk yenek betenumepnamudok um yakri ipak putukur Krais ariapuraeh piyateh abom Iruhin ananih aih.Aria anan nupe abom numun ipakiruhaparuh aria ipak pudukem anan.

20 Iruhin anan douk dodogowin atun iri.Aria enyudok ananin dodog douk nyenekmour numun um apakiruh aparuh iri doukdodogowin atinyi abom. Aria um ananindodog atin, anan douk wosik abom umnunek eneshenesh yopishi eshudok douksheshagrakuk abom ihinyumorim baraenapak munek beten morigan-umenyi nyanienyudok apakip urkwip poromen iri shop-unek. 21 Douk namudok aria apak Iruhinananishi arpesh tamupe ummunadudarehum Iruhin aria mutuk ananin nyeigurnyuto iruhw abom ihih nyumneh seiwokarigaha kweipon umKrais Jisas ananin atinnyeigur. Adur.

4Apak Iruhin Ananishi Arpesh Douk Mape

Kabi Krais Ananihw Shuknihw Yegenyihw Um1 Eik Pol doukyape yenekDebeini ananin

mour agundok aria douk showeshike yape.Aria eik yakri ikripep um ipuhur umpunekesh namudok. Ipak ta pupe wosikpunek yopihi atih aih kabi douk sagomatinIruhin nahwarep um nakri pugipesheh iri.2 Ipak ta pupe shakam abom um kupaishiarpesh putaurumesh pukripesh shokubur.Aria ipak aparuh mare juwehosiruh arigasum enesh eshudok, uwok. Aria mare juwe-hosip um pakri puwanamesh yoweishi ina-hos douk shenek yoweishi inahos um ipakiri. Ipakip urkwip ta punawashamesh ariapusah enyudok amaen eshesh shukepeniri. 3 Ipak douk Iruhin ananin Mishin

Page 384: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 4:4 381 EFESUS 4:16nyenekep pasuhw atum urkum. Douk na-mudok aria ipak ta punekmour dodogowipatip um pugipesh ehudok aih um aparuhhur wosik um. Ehudok aih douk henekeppasuhw atum urkum. 4 Aria apak ihish-morim Iruhin ananishi arpesh douk mapekabi atin arpen um. Aria Iruhin ananinMishin shopunek, enyen douk atin meyoh.Aria ehudok aih um Iruhin nuhwarepum pugipeshan aria pupe putrugun umkweipon anan nuraep putanampupewosikum enyen shopunek douk atin meyoh.5Aria Debeini shopunek douk atun meyoh,aria bilip atin meyoh, aria baptais shop-unek douk atin meyoh. 6Aria Iruhin shop-unek douk atun meyoh. Anan douk apakihishmorim apakin Yain. Anan douk De-beini um apak ihishmorim ananishi arpesharia nape numun abom apakiruh aparuharia nape nenek mour.

7 Krais douk nataurumap nakopenmeyoh yopinyi presen apak ihishmorimatin atin. Anan nakopen kabi douk anannagraehen um nakri nukopen um. 8 Enyendouk kabi Iruhin ananin baraen nyetemananik Buk iri nyakrium. Baraen enyudok,“Abudok nyutob anan nato iruhw um,anan nenek uhwinyum ananim horim ariananaweshik um sabaishi arpesh. Arianekeshen meyoh sabainyi yopinyi presenananish arpesh.” 9 Douk baugenyumbaraen um enyudok baraen um “Natoiruhw” um douk nyakri namudok. Sago-matin anan nabuhukuk gani atap umagundok atap amnab. 10Aria anudok douknabuhukuk gani atap iri wata anan kanakabom natanam nato. Anan nato nakihneshagrakuk iruhw utag aria nape Debeiniabom um nupe ihigunum iruhw atap.11 Aria enyen douk anan atun nakopenmeyoh abom yopinyi sisigin presen. Anannakopen namudok. Anan nagraeh anamum hutogur aposel. Aria enesh doukprofet, aria enesh um shunek enyudokmour um shurahaen shunak shukriparpesh um Krais ananin yopinyi baraenum shumneken shusuhwen shugipesheniri. Aria anam douk pasto iri tisa,um hunek skulum eshesh Kristen umshutogur dodogowish aria shunek yopihiatih aih. 12 Krais nakop enyudok yopinyipresen apak Iruhin ananishi arpesh um

munek redi um apak kanak um mupemunek ananin yopinyi mour. Apakmunek mour um apak douk mape kabiKrais ananihw shuknihw yegenyihw ariamutogur dodogowip. 13 Aria apak mupemunekesh namudok atin arigaha anahnyumnah apak ihishmorim abommusuhwatum urkum um musuhw Krais ananinbaraen dodog mugipeshen um. Aria umagundok mudukemesh um Iruhin ananinnuganin um. Aria shopunek abom ummutogurum enyudok kak um mugipeshKrais ananih yopihi aih wosik um.

14 Aria apak mutogur namudok um,apak ta mare mupe kabi shokwishi ba-towish douk madae enep yopipi urkwippupenyesh iri uwe um, uwok. Aria ta enesharpesh douk shadukemesh wosik abom umshenyubumep iri shukri shukripap enenrohwin baraen um, esheshin baraen tamare nyunekap nyupotikap munakuk ariamugipeshesh, uwok. Aria shopunek um es-heshin baraen mare nyunekap mupe kabienen kanu douk uhwin nyahur nyenekyoug gwenyuhur nyanak wobuwobur irium, uwok. 15Apak ta mupe dodog aria urk-wip punawasham kupaishi aria miyagwrehadurin atinyi baraen. Aria shopunek tamugipesh ihihmorim Krais ananih yopihiaih. Aria apak munekesh namudok um,apak ta mutogur dodogowip mishagrakukriguk marik mape menekeh iri aih. Ariaapak mupe munekesh namudok abom ari-gaha mudukem Krais. Anan douk debeiniabom um apak Iruhin ananishi arpesh iri.

Apak Iruhin Ananish Arpesh Ta Murao Na-muhi Aih

16 Anan atun douk debeini um apakihishmorim Iruhin ananishi arpesh. Ariaapak apa mape dodogowip um ananatun kabi douk nyugurish shani meriyushasuhw roguhw aiyas shani kupaiguniumyegenyihw um. Aria ta eshesh shunekmour kabi douk anan nakri um, shuknihwyegenyihw ta hwubiram kupaigunumum ahwudok yegenyihw, aria hwutogurdodogowihwi hwishagrakuk riguk hwarikdodogowihwi um. Aria ipak douk papekabi ahwudok yegenyihw um. Aria ipakapa patogur dodogowip um agundokipak urkwip panawasham kupaishi ariapanataurum kupaishi um panabiram um.

Page 385: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 4:17 382 EFESUS 5:217 Douk namudok aria eik yakri ikripep

enen baraen. Ipak douk putukur De-beini. Douk namudok aria eik yakriikripep dodogoiwe atuwe um ipak marewatak pupe pugipesh eshudok doukmadaeshudukemesh um Iruhin iri uwe shenekehiri aih, uwok. Eshudokmori arpesh eshe-ship urkwip douk pape um porum wehinyirohwin atin baraen. 18 Eshesh saki wokesharia esheship urkwip porum yoweishi in-ahos atish kabi douk shape arukwutigunum. Eshesh madae shudukem eneh yopihiaih uwe, uwok. Eshesh baragos seshukesh.Douk namudok aria eshesh shapeik rou-gun um agundok Iruhin nenekap matogurnamupi mape wosik abom ihih nyumnehum. 19 Eshesh abraen madae nyupeyeshatin um esheshih yoweihi aih uwe, uwok.Eshesh shawish abom um shenek ene-heneh yoweihi abraenyihi aih. Aria es-hesh shagipesh ihihmorim abom yoweihiaih douk henekesh shabosusih iri. Esheshshapeum shenek ehudokmori aih aria es-hesh mishish shakitak abom um shunekehihih nyumneh.

20 Aria ipak, shenek skulumep umKrais ananih yopihi aih um, eshesh doukmadae shunek skulumep um ehudokmoriyoweihi aih uwe, uwok. 21 Adur atin,ipak douk pemnek um Krais aria patukuranan aria shenek skulumep um enyudokadurin baraen douk nyakrium Jisas ananihyopihi aih iri. 22 Seiwok ipak douk shenekskulumep um pukutukuk ipakih seiwokharik hapenyep iri yoweihi aih douk hapehanunip iri. Eheh douk ehudok enehenehyoweihi aih douk henek rohwumep ariaipak mishish shakitakumeh iri. Douknamudok aria ipak ta pukutihuk pukehukagabus. 23 Aria ipakip urkwip ta putogurnamipi abom aria purum namihi atihyopihi aih. 24 Ipak ta putogur namipi kabidouk Iruhin nenekep um putogur kabianan kanak um. Aria pugipesh yopihi atihiabom aih.

25 Douk namudok aria ipak ihishmorimta pukutukuk ehudok aih um pape penekrohw um kupaishi Iruhin ananish arpeshum. Ipak ta pukripesh adurin atinyibaraen. Um maresh? Ipak padukemesh,apak ihishmorim douk mape kabi roguhwaiyas um otuhw yegenyihw. Aria apakdouk matogur atin arpen. 26 Aria ta ipak

juwehosip um, ipak ta gamo pudukemeshum ipak mare punek yoweishi inahos. Ariashopunek, ipak mare juwehosip pupe na-mudok arigaha aun nubuh, uwok. 27 Tapunekesh namudok aria punekuman anahyah Satan. 28 Eshudok arpesh douk apashakwuaruh iri eshesh mare watak shuk-wuaruh, uwok. Eshesh kanak ta shunekmour wosik um eneshenesh eshudok umshukesh um yaruhish.

29 Ipak mare piyagwreh enenyenenyoweinyi baraen, uwok. Ipak ta piyagwrehyopinyi atin baraen douk wosik umnyutaurum arpesh um shusuhw Iruhinananin baraen dodog shugipeshen iri.Ipak ta punekesh namudok um putaurumeshudok arpesh douk shemnek ipakinbaraen iri. 30 Aria ipak mare punek eneshyoweishi inahos um punek Iruhin ananinMishin enyenyihw apahw yowehw, uwok.Enyen douk Iruhin ananin kak umagundokanan nanagraehep um pupe ananip atipabom um. Aria pupe namudok arigahapunak putogur um ahudok nyumnah doukta anan nukweshihep aria nuraep pupewosik abom ahi. 31 Ipak ta pukutukukehudok ihihmorim yoweihi aih. Ehudokum aparuh juwehosiruh um kupaishi um,huni ehudok um pani kupaishi panitokum. Huni ehudok um pububunim kupaishium, huni ehudok um juwehosip ariapanumogesh kupaishi um, huni ihihmorimyoweihi aih. 32 Ipak ta punek yopihi aih umpubiram kupaishi aria punagabe um pupeatugun. Aria ipak mare punasuhw umyoweishi inahos douk kupaishi shenekeshum ipak iri aria pukwreyeshukuk. Ipakpunekesh namudok kabi douk Iruhinmadae nurik nusuhwesh nupe um ipakishyoweishi inahos uwe aria nakwreyeshugukum Krais ananin nyeigur um.

5Apak Ta Mupe Laitigunum Um Munek

Yopihi Aih1 Iruhin ananim urkum douk man-

awashamep aria pape ananishi batowish.Douk namudok aria ipak ta pugipeshanan punek anan nenekeh iri aih. 2 Ipakta pugipesh ehudok aih um urkwippanawasham kupaishi um kabi douk Kraisurkum manawasham apak aria nagok umnataurumap um. Aria agundok anan nagok

Page 386: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 5:3 383 EFESUS 5:18aria nakon anan kanak Iruhin um, agagundouk kabi worigun iri mahish douk shenekofamesh shashaisheh sheisik wosik ariashako Iruhin iri.

3 Aria ipak mare punek ehudok aih umarmam hanuk armago um shenek wehrurum. Aria ipak mare piyagwreh um ehu-dokmori aih aria ipak urkwip mare pu-rumeh, uwok. Aria ipak urkwip marepurum pakri punek ihihmori enehenehabraenyihi aih. Aria mare punek nyigiyaum kupaishi esheshish eshudok enesh-enesh, uwok. Um maresh? Apak Iruhinananishi arpesh douk madae wosik ummunek ehudokmori aih uwe, uwok. 4 Ariashopunek, ipak mare piyagwreh yoweinyiabraenyinyi baraen nyuni rohwin rihira-haemin baraen nyuni enyudok yoweinyibaunogasin baraen. Enyudokmori baraenenyen douk madae yopinyi um ipak piyag-wrehen uwe, uwok. Aria ipak ta punadu-dareh punek tenkyu um Iruhin. 5 Ipakdouk padukemesh um enyudok. Eshu-dok arpesh douk shenek wehrur um iri,shuni eshudok douk urkwip porum shunekeneheneh abraenyihi aih iri, shuni es-hudok douk shenek nyigiya um kupaishiesheshish eshudok eneshenesh iri, es-hesh douk kabi shenek lotu um madaeadurimi god omi um uwe. Aria eshu-dokmori arpesh ta mare shuwish shupeagundokdouk taKrais nini Iruhin amamisharpesh shupe um, uwok. 6 Aria ipak tagamo pudukemesh um ta wosik atin enesharpesh shunek rohwumep aria ipak pum-nek esheshin wehinyi baraen aria shu-bodig ipakip urkwip punak um yoweihiaih. Um maresh? Eheh douk um ehu-dokmori aih atin, Iruhin apa juwehosin umeshudok arpesh douk shenek ehudokmoriaih shakonuguk agabus anan iri. 7 Douknamudok aria ipak mare puni eshesh pupeatugun aria puni eshesh punek ehudok-mori yoweihi aih, uwok.

8 Um maresh? Riguk ipak parik papepenek yoweishi inahos aria ipak kabidouk pape arukwutigun um. Aria doukipak patogur Debeini ananishi arpeshpatukur anan aria anan kabi douk nepusoppape laitigunum um. Douk namudokaria ipak ta pupe wosik atin kabi arpeshdouk shape laitigunum iri um. 9 Arpeshdouk shape laitigunum um iri apa shenek

ihihmorim yopihi abom aih hani ehudokum shagipesh adurin atin baraen um.10 Aria ipak ta pukwiraeh um pudukemeshum ehudok aih douk ta ipak punekeharia Debeini nutrip nunadudareh-umepiri. 11 Eshudok arpesh douk apa shenekyoweihi aih douk madae hukwarmorieneh yopihi iri uwe, eshesh kabi doukshape arukwutigun um. Aria eshudokmoriarpesh ipak mare puni eshesh puno-prom punek mour punak atugun, uwok.Aria ipak ta dodogowip atip um punekyopihi atih aih um eshesh shutrip ariashudukemesh um ehudokmori aih esheshshenekeh iri douk yoweihi. 12Um maresh?Eik ta mare iwereh baraen um ehudokeneheneh yoweihi aih douk eshesh apashanabeshuk shape shenekeh iri, uwok.Eik abraen nyapeye um ikriyen um. 13Ariaabudok nyutob eneheneh yoweihi aihhutogur yopugunum obi nyutob, bauge-hum um ihihmorim ehudok aih ta hutogurhupe yopugunum. 14 Um maresh? Meishieshudok douk shunowereh shutoguryopugunum iri, eshesh kabi douk shakuslaitigunum um aria arpesh shatrish. Douknamudok aria Iruhin ananin baraen nyakrinamudok.“Ipak douk pape kabi douk shagok iri um,ipak pikitaki wonugwegwiruh aria Krais

ta nutaurumep kabi douk laittabuhumep um.”

15 Ipak douk pape laitigunum um. Douknamudok aria ipak ta gamo pudukemeshabom um ipak pupe punekeh iri aih.Ipak mare pupe kabi shagugaki arpeshshapeum, uwok. Ipak ta pupe kabishadukemesh iri shapeum. 16 Douk ipaksabaihi yeh hapeimep um punek Iruhinananin mour um. Douk namudok ariaipak mare pupe meyoh, uwok. Ipak tapunek Debeini ananin mour. Um maresh?Douk ehudok nyumneh arpesh apa shenekeneshenesh yoweishi inahos. 17 Douk na-mudok aria ipak mare urkwip purpur atinkabi douk shagugaki arpesh um. Ipak tapudukemesh um Debeini ananim urkummorohi aih. 18 Ipak mare puwok sabaibariabar um bunekep pugugak, uwok. Ehu-dok aih ta hunekep pupe yowep abom.Aria ihih nyumneh ipak ta pukutukukIruhin ananin Mishin nyupe abom nu-mun ipakiruh aparuh aria enyen nyusuhw

Page 387: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 5:19 384 EFESUS 6:2merikw-umep. 19 Aria ipak puni kupaishiIruhin ananish arpesh punakripam umyopinyi baraen douk nyetem Buk Sam iri.Nyuni yopinyi baraen douk nyape arhu-dok yopuruhi aweruh douk ipak apa pe-yarubaruh patuk Iruhin ananin nyeigur iri.Huni yopinyi baraen douk nyetem arhu-dok aweruh douk Iruhin ananin Mishinnyepuhur peyarubaruh iri. Aria ipakta piyarub arhudokmori aweruh numunipakiruh aparuh huni ipakig nokwatog umpunek lotu um Debeini. 20 Aria ihihnyumneh punek tenkyu um Yain Iruhinum ihishmorim eneshenesh eshudok umapakini debeini Jisas Krais ananin nyeigur.

Shanaraum Iri Armam Armago EsheshinBaraen

21 Ipak douk padukemesh um Krais anandouk ipakin Debeini aria ipak douk papeshakamum anan. Douk namudok aria ipakta pupe shakamum kupaishi arpesh ariaeshesh shopunek shupe shakamum ipak.

22 Ipak irorihiyeu ta pupe shakamumipakim rahaem aria pumnek amaminbaraen kabi douk pasuhw Debeini ananinbaraen pagipeshen um. 23 Um maresh?Rahaem douk hape debeimium irorihiyeukabi douk Krais nape Debeini um Iruhinananish arpesh um. Aria eshesh ihish-morim shape kabi ananihw shuknihwyegenyihw um. Eshesh douk anan kanaknataurumesh naraesh shatanamori shapewosik abom iri. 24 Eshudok Iruhin ananisharpesh douk shape shakamum Krais. Douknamudok aria ipak irorihiyeu shopunekdouk namudok atin. Ipak ta pupeshakamum ipakim rahaem aria pumnekamamin baraen um eneshenesh eshudok.

25 Aria ipak rahaem shopunek ta urkwippunawasham ipakiyu irorihiyeu kabi doukKrais urkum manawasham Iruhin anan-ish arpesh aria narao esheshiyu outumebshan nagok aria nataurumesh um. 26Anannenekesh namudok um nunekesh shuto-gur Iruhin ananish atish abom arpesh.Aria um agundok eshesh shemnek Iruhinananin baraen atin shagipeshen um, Kraisneshrokuhwesh abar nenekesh shatoguryopish. 27 Anan nenekesh namudok shop-unek umnakri nunekesh shutogur ananishatish. Aria nuraesh shupe yopishi abomarpesh aria mare enen baraen nyupenyeshum enesh yoweishi inahos, uwok. 28 Aria

ipak rahaem, ipak ta urkwip punawashamabom ipakiyu irorihiyeu namudok atinkabi douk ipak urkwip panawasham ipakkanak um. Anudok arman douk ananimurkum manawasham ananik irohukwikiri, anan douk urkum manawasham anankanak shopunek. 29 Apak madukemeshum douk madae enen atin arpen apanyukri uwok um enyenyihw yegenyihwuwe, uwok. Enyen apa nyokohw wori-gun aria nyanagabeohw yopuhw abomkabi douk Krais nanagabe Iruhin ananisharpesh um. 30 Um maresh? Apak doukmape kabi tokwonihw um Krais ananihwyegenyihw um. 31-32 Aria enen debeinyibaraen douk seiwok nyape aria arpeshmadae shudukemesh um baugenyum uwe,uwok. Aria douk nyatogur yopugunumkabi douk enen baraen nyetem Iruhinananik Buk iri nyakrium. Enyen nyakrinamudok, “Namudok aria arman ta nuku-tukuk ananish amakenyish aria nunaknini ananik irohukwik shupe sik. Ariaeshesh biyesh ta shutogur atin arpen.”Adur enyudok yopinyi baraen douk nyan-abeshuk iri abom. Aria apak douk madaemudukemesh abom um baugenyum umuwe. Aria eik kanak yakri enyudok baraendouk nyakrium Krais nani Iruhin ananisharpesh douk shatukur Krais iri. 33 Ariaenyudok baraen shopunek douk nyakriumipak atin atin nyakri, “Ipak ihipmorim ar-mam ta urkwip punawasham ipakiyu iror-ihiyeu kabi douk ipak urkwip panawashamipak kanak um. Aria ipak ihiyumorim ar-mago shopunek ta pumnek ipakim armamamamin baraen pugipeshen.”

6Amakenyish Shuni Batowish Esheshin

Baraen1 Ipak batowish ta pumnek ipak-

ish amakenyish esheshin baraen kabidouk pemnek Debeini ananin baraenpagipeshen um. Ehudok douk yopihi aihabom ipak ta punekeh iri. 2 Enyen doukkabi enen baraen nyetem Iruhin ananikBuk iri nyakrium. Enyen nyakri namudoknyakri, “Ipak ta punek urkum um ipakishamakenyish pakri eshesh douk debeishium ipak aria pumnek esheshin baraen.”Aria enyudok baraen douk nyetem nyarikabom um ihinyumorim Iruhin ananin lo

Page 388: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 6:3 385 EFESUS 6:16douk adurin atinyi baraen nyapenyeniri. 3 Aria enyudok adurin baraen douknyakri namudok nyakri, “Ipak pumnekipakish amakenyish esheshin baraen um,eneshenesh eshudok ipak punekesh iri tashutogur wosik aria ta pupe roubi nyutobagundok atap.”

4 Aria ipak amakenyish mare punekipakish batowish esheshiruh aparuhjuwehosiruh, uwok. Ipak ta punagabe-yesh aria punek skulumesh um Debeiniananin baraen um eshesh shumneken ariashugipeshen.

Shape Shakamum Kupaishi ShenekumeshMour Meyoh Iri Shuni Esheshim Debeimi UmEsheshin Baraen

5 Ipak pape shakamum ipakim debeimipenekumam mour meyoh iri ta pumnekamamin baraen aria punek gihaumamputuk amamish nyeiguhw shuto iruhw.Ipak ta pusuhw atum urkum abom ariapugipeshen wosik amamin baraen ariapunek amamin mour yopinyi abom kabidouk peneken um Krais um. 6 Ipakmare pukri punek mour abudok nyutobamam hupe hutrip um atub um pakrikadak amam hutrip aria hunadudareh-umep, uwok. Ipak ta puneken kabi doukpape shakamum Krais aria penek ananinmour meyoh iri um. Douk namudok ariaipak ta mishish shukitak abom um punekmour kabi douk Iruhin nakri um. 7 Ipakmishish ta shukitak abom um punek mourwosik. Um maresh? Ipak douk madaepunek mour um arpesh atish uwe, uwok.Ipak douk penek mour um Debeini. 8 Ummaresh? Ipak padukemesh um Debeini tanutorish nukesh yopishi eneshenesh eshu-dok arpesh douk shenek mour wosik abomiri. Anan ta nunekesh namudok atin umeshudok douk shape shakamum kupaishishenekumesh mour meyoh iri shuni eshu-dok douk shape meyoh iri shopunek.

9 Aria ipak debeipari douk pape de-beipi um eshudok douk shenekumepmourmeyoh iri ta punekesh namudok atin umeshesh kabi douk penekesh um Debeinium. Aria ipak ta pukutukuk ehudokmoriaih um penekesh shunogugur um. Ipakpadukemesh, Debeini nape iruhw heveniri douk nape Debeini um ipak pani es-hesh shopunek. Aria anan douk madae

nutik arpesh esheshish debeishi o shok-wishi nyeiguhw aria douk nunek skelimeshuwe, uwok. Anan apa nenek skelimumihishmorim arpesh arag arag atin.

Iruhin Ananish Arpesh Shape Kabi SoldiaUm

10 Aria douk yakri iyatak baraen namu-dok. Ipak douk putukur Debeini. Douknamudok aria ipak ta pupe dodog aria pupedodogowip um ananin debeinyi dodogatin. 11 Ipak ta pur ihihmorim rupeh doukamam soldia apa hehur um henek wanohwum iri. Eheh douk Iruhin nekepeh umpihur aria piyotu dodogowip pubouk Satanananih yoweihi rohwih ihih aih hubuhukiri. 12 Um maresh? Apak douk madaemuni arpesh meyoh murpak uwe, uwok.Apak mani ihishmori yoweishi dodogow-ishi sagabehos shani yoweishi dodogowishienselahos shopunek douk shasuhw merikum agundok atap iri marpak. Aria shop-unek, mani ihihumorim eneheneh yoweihidodogowihwi arugeh douk hape debeihi-umori eshudok arpesh douk shape shenekyoweishi inahos agundok atap iri marpak.Aria shopunek, mani ihishmorim eshu-dok enesh yoweishi dodogowishi ensela-hos douk shape orokohun um iruhw utaggani atap irimarpak. 13Douk namudok ariaipak ta pur ihihumorim Iruhin nekepeh irirupeh douk shenekwanohw um shehur iri.Ipak pihur um ahudok nyumnah yoweishiinahos shutogrumep um, ipak ta piyotudodogowip atip aria pubouk yoweishi ina-hos shubuhuk aria ahwudokwanohwhwu-tuh, ipak ta watak piyotu dodogowip atip.

14 Ipak punek redi piyotu aria pur ehu-dok shenek wanohw shehur iri rupeh na-mudok. Pusuhw adurin atinyi baraen kabiletog douk pape puwashog iri um. Ariapunek yopihi abom aih kabi douk paraoatudok dodogowiti kapait siot douk shenekwanohw iri shatur um tishigor ipakishmishish. 15 Aria ipak punek redim umpukripesh Iruhin ananin yopinyi baraenum Iruhin nunekesh aparuh hur wosikum. Ehudok aih puraeh kabi douk sudouk ipak powar iri um. 16 Ipak pu-rao ihishmorim eshudok douk shenekeshum shenek wanohw iri um. Aria shop-unek purao ehudok aih um pusuhw Krais

Page 389: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

EFESUS 6:17 386 EFESUS 6:24ananin baraendodogpugipeshenum. Ehu-dok aih ipak puraeh kabi douk anapaidap um ipak punasuap um aria punekwanohw. Um Satan nuwashaki anani-gos burawos douk nyih hanugos juwehosi-gos iri sunaki sutak supe opudok aidaparia pubuweh-agos. Agusudok burawosdouk sakri umeneshenesh yoweishi inahosdouk shape shatogrumap shakwiraehepum punek yoweishi inahos iri. 17 Iruhindouknataurumepnaraeppatanamori papewosik. Aria amudok urkum ipak ta pusu-wom kabi douk dodogowiti kapait hat umputem baragos aria punek wanohw um.Aria pusuhw Iruhin ananin baraen doukananin Mishin nyekepen iri kabi doukwanohwit bainat um. 18Aria ihih nyumnehipak ta porig Iruhin ananinMishin nyutau-rumep aria nyiyabigep punek ananananbeten porig Iruhin. Aria ihih nyumnehipak ta gamo pudukemesh. Ipak marepupe ba arigeh hep, uwok. Ipak pupepunek anananan beten aria mare puku-tunuk pupe meyoh, uwok. Aria shopunek,ihih nyumneh ipak punek beten purikIruhin um nutaurum ihishmorim ananisharpesh.

19 Aria punek beten um eik shopunekum abudok nyutob ikri iyagwreh um,Iruhin ta niyabige baraen um eik iyag-wrehen iri. Aria shopunek um eik mareinogugur aria ikripesh baugenyum umIruhin ananin yopinyi baraen douk seiwoknyanabeshuk nyape iri. 20 Eik douk yapeyakripesh enyudok yopinyi baraen ariaeshesh shakri uwokumen aria douk sha-suhwe showeshike senab yape yonoweshik.Aria eikin mour douk namudok. Eik yaraoKrais ananik outuk um ikripesh ananinbaraen ihishmorim arpesh. Douk namu-dok aria ipak punek beten porig Iruhinum nutaurume nuneke dodogoiwe umeik mare inogugur aria ikripesh enyudokbaraen kabi Iruhin nakri um.

Nyagiguk Iri Baraen21 Anudok apakin arpenyin Tikikus douk

apak urkwip panawashaman iri ta nunakunagundok aria nukripep um agundok eikyape yanak um. Aria anan shopunek doukapa nenek Debeini ananin mour wosikabom iri. 22 Eik yakri ishopokan nunaku-magu nukripep um apak mape agundok iri

mape manak um. Aria um putrun pum-nek ananin baraen aria nyutaurumep piy-otu dodogowip um pugipesh Krais ananinbaraen um.

23 Aria eik yakri apakin Yain Iruhinnini Debeini Jisas Krais hunek ipakiruhaparuh hur wosik. Aria hunekep pusuhwIruhin ananin baraen dodog pugipeshenaria ipak urkwip punawasham kupaishiKristen. 24 Aria yakri Iruhin nutaurumepmeyoh ipak ihishmorim douk ihih nyum-neh ipakip urkwip pape um panawashamapakin Debeini Jisas Krais iri.

Page 390: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILIPAI 1:1 387 FILIPAI 1:13

Apudok Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Filipai IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol

Neneken Nyanak Um Eshesh Filipai Iri1:1-11 Pol nenek beten aria nenek

tenkyu um Iruhin um eshesh Kristenshape Filipai iri

1:12-30 Pol nakripesh um amaen anannenyusah um nenek Krais ananinmour um

2:1-30 Apak monek bilip um Krais irita mupe shakam abom um kupaishiarpesh aria munek yopihi aih miyabigsabaishi arpesh

3:1-21 Pol nekehuk agab ehudok aih umshagipesh lo seiwok Iruhin nakogukMoses enyi. Aria nenek bilip um Kraisatun nagipeshan kabi anan nahur irinenek debeinyimour umnishagrakukkupaishi um

4:1-23 Pol nakripesh nyatuh iri baraenaria nenek tenkyumesh um utaboro eneshenesh eshudok eshesh sharikshakon um

1 Eik Pol yani Timoti douk wenek JisasKrais ananin mour abom iri. Ohwak biohwweneku opudok shup um ipak ihipmorimIruhin ananish arpesh douk patukur KraisJisas aria pape wabur Filipai iri. Shopunekwenekap panakumagu ipak debeipi umIruhin ananish arpesh iri pani mamudokdouk hataurum ipak debeipari iri. 2Ohwakwakri apakin Yain Iruhin nini Debeini JisasKrais hutaurumep meyoh, aria hunekeppupe wosik punadudareh.

Pol Nanadudareh Um Eshesh Filipai AriaNenek Tenkyu Um Iruhin

3 Ihih nyumneh eik urkum morumipak obi nyutob, eik yanadudareh abomaria yenek tenkyu um Iruhin douk yeneklotuman iri. 4 Aria ihihmorim nyumneheik yenek betenumep obi nyutob, eikdouk yanadudareh abom aria yenek beten.5 Um maresh? Ipak douk pataurumeum makrip kupaishi um Iruhin ananinyopinyi baraen riguk sagomih nyumnaharigaha douk. 6 Aria douk yadukemesh

abom. Iruhin douk nohur ananin yopinyimour numun ipakiruh aparuh, aria tanuneken nyupe namudok arigaha nunekenniyaten ahudok nyumnah Krais Jisasnutanamori-ahi. 7 Ihih nyumneh eik doukurkummorum ipak ihishmorim. Namudokaria eik wosik yadukemesh abom umIruhin nenek ananin yopinyi mour numunipakiruh aparuh aria nataurumep. Abudoknyutob douk yonoweshik obi nyutobbani rigukib madae inoweshik obi nyutobuwe, eik yakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen sabaishi arpesh um ihur esheshiruhaparuh um shudukemesh shukri enyudokbaraen adurin abom aria shugipeshen.Aria ahudok ihihmorim nyumneh, Iruhindouk nataurumap meyoh aria nenekapdodogowip. Eik yani ipak ihipmorim.8 Iruhin douknadukeme, umagundok yakriadur um eik urkum manawasham ipakihipmorim kabi Krais Jisas anan urkummanawashamep abom um aria yakri itrip.

9 Aria eik yenek beten namudok. Yakriihih nyumneh ipak dodogowip atip umagundok ipakip urkwip punawashamIruhin nini kupaishi um. Yakri punekeshnamudok pishagrakuk kabi parik papepenekesh um. Yakri purao yopinyi saki ariapudukemesh abom um meihi aih yopihiaria meihi yoweihi pishagrakuk kabi rigukparik padukemesh um. 10 Um yakri ipakpudukemesh abom um meihi aih ehehyopihi abom heshagrakuk ihihmori iriyopihi aih um pugipesheh iri. Namudokaria ta pupe wosik abom urkwip purumyopihi atih aih aria Iruhin nutrip marenutik enesh yoweishi inahos shupenyepahudok nyumnah Krais nutanamori-ahi.11 Aria yakri ipak punek yopihi atih aihabom douk Jisas Krais atun ta nunekeppunekeh iri. Ipak punekesh namudokum sabaishi shutrip aria shini ipak putukIruhin ananin nyeigur nyuto iruhw pukrianan debeini abom.

Pol Nonoweshik Nape Aria Sabaishi Shem-nek Iruhin Ananin Baraen

12 Eikim ashukenyim owarhim, eik yakriipak pudukemesh um enyudok douk ny-atogrume iri. Agundok eik yonoweshikum douk nenek sabaishi arpesh abomshakripesh Iruhin ananin yopinyi baraenaria sabaishi shemneken. 13Namudok aria

Page 391: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILIPAI 1:14 388 FILIPAI 1:30ihim-morim soldia douk heyoh anudok de-beini armanumSisar ananit urupat iri haniihishmorim arpesh shape agundok iri doukshadukemesh shakri eik adur yasuhwKraisananin mour abom iri. Douk namudokaria douk showeshike yape. 14 Sabaimiashukenyim owarhim hatik agundok eikyonoweshik yape umaria hape dodogowimatumumDebeini. Madae hunogugur abomuwe, aria dodogowimatumhapehakripeshIruhin ananin yopinyi baraen. 15 Adur,anam douk hakripesh Krais ananin baraenum maresh? Amam henek nyigiya um eikum agundok yenek Iruhin ananin mourum aria hakri hishagrakuk eik hurao de-beishi nyeiguhw um enyudok mour. Ariaanam douk yopipi urkwipim hakri hutau-rume aria douk hakripeshen. 16 Amudokarmam, amam douk urkwip panawashameik aria douk hakripeshen. Um maresh?Amam douk hadukemesh hakri eik aduryape agundok um ikripesh Iruhin ananinbaraen sabaishi shumneken aria shukriadurin atin abom. 17 Aria anam heneknyigiya um eik iri amamip urkwip doukmadae pur wosik aria douk hukripeshKrais ananin baraen uwe, uwok. Ariahakripeshen um hakri hutuk amamishnyeiguhw atish shuto iruhw. Henek rohwum hakri huneke gamo irao debeiri erigerabudok nyutob douk watak yape agun-dok shunuweshik-ati urupat obi nyutob.18Aria nyenekam. Amam douk urkwip porwosik douk hakripesh Krais ananin baraeno madae pur wosik douk hukripeshenum uwe, eik douk yanadudareh. Ummaresh, amam douk hakripesh enyudokKrais ananin baraen atin. Aria adur tainadudareh iriguk.

19 Um maresh? Eik yadukemesh umipak douk penek betenume aria Jisas Kraisananin Mishin nyataurume. Namudokaria douk yonoweshik yape aria eshudokdouk shatogrume iri, eshesh douk Iruhinnenekesh shatogrume um ipe dodog arianunarae ipe wosik. 20 Eikim urkum doukyakri adur abom um Iruhin ta nutaurumearia inek ananin mour obi nyutob, abraenta mare enen nye, uwok. Eik yakri ipedodogoiwe aria ikripesh abom um doukituk Krais ananin nyeigur nyuto iruhwabomkabi riguk um. Aria eik ipe o igok um,eik yakri abom um ituk Krais ananin de-

beinyi nyeigur atin nyuto iruhw. 21Baugosum ipe irahaen inek enenyenen agundokatap umdouk Krais atun. Aria ikri igok um,eik ta ini anan upe aria ta ipe wosik abomishagrakuk kabi douk yape um. 22 Ariawatak ipe agundok atap um douk ta inekyopinyi mour abom um nyutaurum arpeshabom iri. Aria doukmadae idukemesh uwe.Igok um wosik o ipeum wosik? 23 Eik doukyor biyep urkwip. Yakri ikutukuk abomahwudok yegenyihw aria inak ini Krais upeum douk wosik abom neshagrakuk kabidouk yape um. 24Aria ta mare igok um, na-mudok douk wosik. Um wata ipe aria itau-rum ipak. 25Eik yenek bilip abomumenyu-dok baraen aria yadukemesh um ta ipe ariamare igok, uwok. Ipeum itaurumep puto-gur dodogowip um bilip aria punadudarehabom um agundok punek bilip um Kraispishagrakuk riguk parik penek bilipumanum. 26 Namudok aria nuhut biyen eikwata inaku ini ipak mupe aria itaurumepum, ipak ta punadudareh-ume abom ariata putuk Krais Jisas ananin nyeigur nyutoiruhw aria punadudareh-uman.

Iruhin Nenek Yopinyi Um Eshesh FilipaiAria Nenekesh Sharao Eriger Shopunek

27 Aria eik yakri douk ipak pupepurahaen punek enenyenen um, eik yakriipak punek yopinyi abom atin kabi doukKrais ananin yopinyi baraen nyakrium.Punekesh namudok aria eik ikri inakuitrip o ipe agundok imnek baraen atinum, eik yakri imnek baraen um ipak pupeatug barag punataurum punagapesh umpusuhw Iruhin ananin yopinyi baraen atinpugipeshen aria dodogowip atip pukripkupaishi-umen. 28 Ipak mare punogugurum ipakish horik horin, uwok. Ihihnyumneh piyotu dodogowip atip umbilip. Punekesh namudok piyabigesh ariata shudukemesh um eshesh ta shunakshuwishuk, aria ipak ta punek uhwin ariapupe wosik. Um maresh, ipak douk Iruhinnataurumep aria douk ta punek uhwin.29 Iruhin nenekumep yopinyi um agundoknataurumep penek Krais ananin mour.Madae nutaurumep um punek bilipumanum atin uwe, uwok. Aria shopunek nekepenyudok mour um purao debeiri erigerum enyudok Krais ananin mour shopunek.30 Riguk ipak douk patruhw ahwudok

Page 392: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILIPAI 2:1 389 FILIPAI 2:15-16wanohw eik yenekohw iri. Um agundokyenek Krais ananin mour aria shenekenenyenen yarao debeiri eriger um. Ariadouk eik watak yape yenekesh namudokatin kabi ipak pemnek baraen jurug um.Aria ipak douk punoprom um ahwudokotuhw wanohw.

2Apak Mupe Atug Barag Abom Aria Munek

Yopinyi Um Kupaishi1 Ipak patukur Krais aria anan nenekep

piyotu dodogowip atip. Anan urkummanawashamep aria nataurumep nenekeppanadudareh. Ipak douk pani Iruhinananin Mishin pape atug barag. Ariadouk penenem um yopinyi atin pana-gapesh. 2 Aria ipak wosik penek enyu-dokmori um, aria douk yakripep um ipakta gamo puneke inadudareh abom irigukum punek enyudokmori shopunek um.Pusuhw atin baraen abom, pusuhw atuhaih um urkwip punawasham arpesh umaria pupe atug barag. 3 Ipakip urkwipmare purum putaurum ipakiruh yegeshi-weruh aturuh aria punek mour um putukipakish nyeiguhw shuto iruhw, namudokuwok. Aria punih ipak kanak abom ariamare pukri pupe iruhwumkupaishi, uwok.4 Ipak atin atin ipakip urkwip mare pu-rumpunagapesh ipakish atish eshudokwa-naruh, uwok. Aria punagapesh um ku-paishi kabi agundok punagapesh ipakisheshudok wanaruh um.

Krais Naunih Anan Kanak Abom AriaIruhin Wata Natukan Nato Iruhw

5 Ipak pusuhw atum urkum kabi KraisJisas anan urkum morumen iri um.6Anan douk Iruhin, ariamadae nukri abom

um nyeigur nyuto iruhuman arianupe kabi Iruhin um uwe, uwok.

7 Nekehuk agab ehudok aih natogur adurinarpen aria Maria kwanabuki.

Aria natogur abom kabi anan armanmeyoh douk nenek mour meyohum kupaishi iri.

8 Arpesh shatrun natogur abom adurinyiarpen. Naunih anan kanak abomaria nagipesh Iruhin nakri-enyiatin arigah

arigaha nanak natogurum abudok nyutobdouk shan showeshikan neir rowogkruse obi nyutob.

9 Douk namudok aria Iruhin douk natukannato natem iruhw abom.

Aria nakon enen debeinyi abomnyeigur douk nyabouk ihishmorimnyeiguhw shabuhuk iri.

10 Iruhin nenekan namudok um ihish-morim arpesh shape iruhw heveniri,

shani ihishmorim shape agundok atap iri,shani eshudok shape shakamum atapig

nahobig iri shumnek enyudoknyeigur Jisas

aria shubuh shuduk ohrubus shutukananin nyeigur nyuto nyetemiruhw.

11 Aria ihishmorim arpesh ta shuhur nok-watog shukri,

“Jisas Krais anan Debeini.”Namudok aria ananin Yaken Iruhin ananin

nyeigur ta shutuken nyuto iruhwabom.

Agundok Arpesh Shape Um, Apak IruhinAnanip Ta Mupe Kabi Lait Tabuhi Um

12 Ipak eikishi abom arpesh, riguk yaniipak mape obi nyutob, ipak pape umpagipesh eikin baraen. Aria douk yapeikrougun um, ipak douk shopunek yakripunekesh namudok atin. Punekesh pisha-grak eshudok riguk pape penekesh irium. Iruhin douk naraep patanamori papewosik, aria kweipon ta nuraep puto iruhw.Aria ahudok nyumnah douk punogugur-uman abom aria pupe dodogowip atippunek ananin mour um purao yopihi aih.13Apak douk madukemesh. Ihih nyumnehanan nenek mour numun ipakiruh aparuharia nepuhur um punek enenyenen mourdouk anan nakriyen abom iri.

14 Punek enenyenen um, ipakmare punotutukem puwish putogur opunogogonim-umen, namudok uwok.15-16 Punekesh namudok abom um, tapupe wosik abom aria mare enen baraennyupenyep, uwok. Um ta pupe Iruhinananip abom yopiyopishi batowish ariamare punek yoweishi inahos. Aria ipakta piyabig arpesh um shupe wosik. Ariapunekesh namudok um, ipak ta pupekabi lait um pubuh agundok atapishiarpesh shapeum. Ehudok nyumneh

Page 393: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILIPAI 2:17 390 FILIPAI 3:1ipak pupe kabi lait um obi nyutob, ipakdouk pukripesh enyudok Iruhin ananinbaraen um shumneken aria shugipeshen.Aria shugipeshen um, enyen ta nyutau-rumesh um shupe wosik agundok ataparia kweipon shopunek ta shupe ihihnyumneh. Agundok atapish arpesh doukshakri uwok um yopihi aih aria shapeummadae shenek yopihi aih iri uwe. Ipakpunekesh namudok um, ahudok nyumnahKrais nutanamori ahi hunak hutograriaria eik ta inadudareh-umep. Aria taidukemesh namudok. Eik douk yenekenyudok debeinyi mour um yataurumepariamadaenyunaknyuwishukmeyohuwe,uwok. 17 Ipakin bilip nyani ipakin yopinyimour douk nyadukemesh abom um enesheshudok eneshenesh douk shenek ofameshshako Iruhin um. Douk ta enesh sheigok aria shurakuk eikibor owishibor kabishourakuk wainibar abar enyudok ipakinofa um akure, ta wosik abom. Eik iniipak ihipmorim ta munadudareh muriguk.18 Aria namudok atin. Ipak shopunek tapunadudareh aria puni eik munadudareh.

Pol Nakripesh Um Ta Nishopok TimotiNunak Filipai Um

19 Aria Debeini Jisas nukri wosik um,aria mare roubi uwe ta ishopok-ugu Timotinunakumepogu. Yakri nunakumagu nutri-paguk aria wata nutanamori nukripe umipak pape mumam, um eik ta inadudare-humep. 20 Eik arman madae anan uwekabi Timoti um, uwok meyoh. Anan nanieik douk atip urkwip abom aria mishishshakitak abom um nutaurum ipak pupewosik. 21 Ihim-morim hape agundok iri ar-mam douk hapeum hanagapesh amamishatish eshudok eneshenesh. Aria mishishdouk madae shikitak um husuhw JisasKrais ananin mour uwe, uwok. 22 AriaTimoti douk madae kabi amam um uwe,uwok. Ipak douk padukeman. Ananyopinyi arpen aria nakri um nutaurumep.Anan douk riguk nataurum eik wakripeshIruhin ananin yopinyi baraen kabi anannuganin nataurum ananin yaken ummourum. 23 Abudok nyutob ikri idukemeshum eshudok ta shutogrume mumam mu-mam obi nyutob, eik ta arigas ishopokannunakumepogu. 24 Eik yenek bilip yakriadur um hurukatin Debeini ta nunekumeanah yah um shukweshihe-maguk um

showeshike um aria eik kanak shopunek tainakumepogu.

Pol Nakripesh Um Ta Nishopok EpafroditusNunak Filipai Um

25 Eik yakri wosik ta ishopok Epafroditusnutanam nunakumagu ipak. Anan apakinarpen douk nani apak menek bilip iri. Ariadouk nani eik wanoprom wenek Iruhinananin mour. Weneken obi nyutob, ohwakdouk warao eriger kabi harpak wanohwiri um. Anan douk riguk peshopokaninanaki nataurume. Anan narao ipakinbaraen aria nataurume. 26Anan douk nakriabom nutik ipak ihishmorim. Ananihwapahw douk yowehw abom um agundokipak pemnek um anan arugeh han um.27 Adur, riguk arugeh han aria hurukatinum nugok. Aria Iruhin nakri gihaumanaria natauruman. Aria Iruhin douk madaenenek gihaum anan atun uwe, uwok. Eikshopunek nakri nenek gihaume ariamadaenunekan nugok abom uwe, um nunek eik-ihw apahw yowehw hwutar abom uwe,uwok. 28 Namudok aria eik mishin nyak-itak abom um ishopokan nunakumepoguum wata putrun aria punadudareh. Na-mudok um eikihw apahw ta mare apahwunogugur aria hwur wosik. 29Namudokaria douk nunak nutogragu aria ipak pukrianan douk Debeini ananin arpen. Ariapunadudareh-uman abom puran nunaknini ipak pupe. Aria ihim-mori kabiananumori armam, ipak ta putuk amamishnyeiguhw shuto iruhw. 30 Um maresh?Anan douk madae urkum murum anankanak aria nukri um nupe agundok atapuwe, uwok. Anan douk urkum morumnunek Krais ananin mour atin aria doukhurukatin um nugok um agundok natau-rume um. Ipak douk papeik rougun, ariaanan douk narao ipakiyu outumeb natau-rume kabi ipak pupe putaurume um.

3Arpen Nyusuhw Krais Ananin Baraen

Dodog Iri Douk Yopunyi Abom Arpen1 Eikish arpesh, eik yakri iyatak eikin

baraen namudok. Yakri ipak ta punadu-dareh um Debeini. Eik douk madae arigehhe um agundok yanarubur yowem-aguenyudok atin baraen um ipak uwe, uwok.

Page 394: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILIPAI 3:2 391 FILIPAI 3:17Enyen douk wosik wata yenyem-agu umnyutaurumep pupe wosik.

2 Aria ipak gamo pudukemesh um amu-dok armam douk hape kabi wanarig nubagum. Amam douk hapeum henek yoweishiinahos iri. Amudokmori armam doukhakri huhur ipakip urkwip um putahipakiruh yegeshiweruh kabi Moses seiwoknakripeshuk-enyi lo nyakrium. 3 Apakkanak douk Iruhin ananish arpesh. Ariaapak magipesh ahudok adurihi aih umagundok matah apakiruh yegeshiweruhum. Aria douk uwok. Um maresh?Iruhin ananin Mishin nyapenyap aria ny-ataurumap munek lotuman matuk KraisJisas ananin nyeigur nyato iruhw. Apakdouk madae munek bilip um agundokshatah yegeshiweruh um ta nutaurumapuwe, uwok. 4 Adur, ta eik ikri wosik akure,eik ta wosik inek bilip um ehudok aihta hutaurume. Aria yakri uwok. Ariaenesh Juda shukri eshesh douk yopishiarpesh aria dodogowish atish um shunekihihmori apakih aih um agundok yegeshi-weruh hunatah um, eik Pol douk ananum Juda aria douk yeshagrak-eshuk umyagipesh ehudokmori aih um. 5Nubokadaesheyabuki atin aria hakri 8-poreih nyum-neh um, eshesh shatah eikihw yegenyihw.Eik douk anan um Israel aria yakitak Ben-jamin ananip awirop. Yani eshesh Hibruapak atubor owishibor abom. Eik doukananumFarisi aria yagipeshenwosik abomlo. 6 Eik douk dodogoiwe atuwe abom umyenek Iruhin ananin mour. Namudok ariariguk, eik douk yape um yenekesh enenye-nen eshesh ihishmorim Iruhin ananisharpesh yenekesh sharao debeiri eriger.Douk ta enesh arpesh shukri shudukemeshum agundok yagipesh enyudok lo umakure, eshesh ta mare shukripe shukri an-abik nyunyubukuk mare nyigipeshen uwe,uwok. Eik yagipeshen yeyaten. 7 Ariadouk, eik urkum morum Krais aria ehudokihihmori aih riguk yakri ta hutaurume iri,douk eik madae idareheh uwe, uwok. 8 Eikmadae ikri um ehudok aih atih uwe, uwok.Eik yadukemesh um Krais Jisas anan doukeikin Debeini aria yadukemesh um enyu-dok douk adurin atin abom. Eik yarao Kraisananih aih aria ihishmorim eshudok eneshdouk madae idarehesh uwe, uwok. Eikyakri inek bilip um Krais atun 9 aria yakri

abom um itukur anan. Eik yakri uwok umirao nyeigur yopuni arman um agundokigipesh enyudok lo seiwok Iruhin nakogukMoses enyi um uwe, uwok. Aria yakriirao nyeigur yopuni arman um douk na-mudok. Eik inek bilip abom um Krais Jisasaria namudok douk Iruhin natiwe nohwareyopuni arman. 10Eik yakri idukemanwosikabom Krais. Anan douk nagok aria Iruhindodogowin atun wata nonohur nakitaknape. Eik yatik namudok aria yakri gamoidukemesh um agundok anan dodogowinatun abomum. Yakri ini ananunopromumagundok umnek eriger um aria shopunekyakri isuhw amudok atum urkum kabianan nomur um aria douk nakri wosik umeshesh shon nugok um. 11 Eik yakri adurinekesh namudok um idukemesh abom umeik shopunek kweipon Iruhin ta wata niy-ohur ikitaki wonugwehw.

Pol Nahur Dodogowin Atun Um Nunak Nu-togur Mak

12 Ehudok Krais ananih yopihi aih, eikmadae inek urkum ikri eik yaraeh yey-ateh uwe, aria douk yatogur yopuni armanuwe, watak. Aria douk watak yape yabirakum itogur yopuni arman. Um maresh?Krais Jisas nanagraehe aria yape ananiwe.13-14 Eikish arpesh, eik atin yakri eik watakiraeh iyateh uwe ehudok aih, watak. Eikyasuhw amudok atum urkum. Amudok.Eik yakri uwok um ihishmorim enesheneshrigukishi eshudok aria yeshubukuk ariaurkum makeshukuk. Aria yape um yenekmour dodogoiwe atuwe yosahur yanak umitogur mak aria irao debeinyi nyeigur.Irao debeinyi nyeigur um douk namudok.Yatukur Krais Jisas, anan nataurume ariaIruhin nahware um ito um iruhw hevenikih ini anan upe wosik abom ihih nyum-neh.

15 Apak ihishmorim douk dodogowipatup abom magipesh Jisas Krais iri, apakta munek urkwip kabi enyudok baraen eikyakriyen iri nyakrium. Aria ta ipak urkwippurum kupainyi um, Iruhin ta niyabigeppudukemesh wosik. 16 Aria ehudok aihriguk maraeh iri douk mupe um musuwehdodog abom mugipesheh.

17 Eikish arpesh, riguk eik yarikyeyabigep Krais ananih yopihi aih ariaahudok nyumnah douk yakri ipak ta

Page 395: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILIPAI 3:18 392 FILIPAI 4:9pugipesh ehudok eikih aih. Yakri putrishduk arpeshdouk shagipesh eikih aih iri, umipak pugipesheh abom. 18 Sabaihi atih eikyakripep enyudok baraen um Jisas ananishhorim. Aria douk namudok atin. Yarehabih atih aria yakripep enyudok baraenshopunek. Sabaishi arpesh shagipeshyoweihi aih aria douk shatogur horimum agundok Krais nagok rowog kruseum. 19 Esheship urkwip porum esheshiruhyegeshiweruh aturuh aria eshudok eshe-ship urkwip porumesh iri douk shatogurkabi esheshin god um. Eshesh shapeumshanadudareh um ehudok abraenyihiaih. Esheship urkwip porum agundokatapishi atish eneshenesh. Kweiponeshudokmori arpesh ta shunak shuwishukabrudok yoweiburi wabur hel. 20 Ariaapakibur aduribur abom wabur doukiruhw heven. Apak douk manadudareharia mape matrugun abom um anudokarman douk narao apak matanamori umIruhin iri um nukutukuk iruhw hevenaria nubuhi. Anan douk Debeini JisasKrais. 21 Anan ta nunek arhudok apakiruhyoweiruhi yegeshiweruh hutogur kabiananihw yopuhwi abom aria bogarohw iriyegenyihw um. Ta nukwu enyudok atindodog douk anob nyutob ta nukwin umnunek ihishmorim eneshenesh eshudokshupe shakamum anan aria anan nupedebeini-umesh um.

4Pol Nakripesh Um Shupe Atug Barag Shu-

nadudareh Aria Shurao Yopumi Urkum1Namudok aria eikish arpesh, eik urkum

manawashamep abom aria yakri itripabom ini ipak mupe. Baugos um agundokeik inadudareh um douk ipak atip. Ipakdouk kabi yopishi eshudok enesheneshkweipon ta iraesh iri. Ipak douk patukurDebeini aria pupe dodogowip abom atipkabi iganigadae yarig yakripep um.

2 Nyak Yuodia iri nyak Sintike, ipak bioarmago pumnek. Ipak douk panadiyo-gur um aria eik dodogoiwe atuwe yakriipak ta pupe atug barag abom um agun-dok pugipesh Debeini um. 3 Aria nyak,enyudok enen douk nyani eik wanopromabom um wenek atin mour iri, eik yakrinyak ta nyutaurum oudok bio armago.

Riguk owo douk wani eik manoprom ummunek debeinyi mour aria sabaishi shem-nek Iruhin ananin yopinyi baraen. ManiKlemen iri eshesh ihishmorim douk shanieik manoprom um mour iri. Eshudokarpesh esheshish nyeiguhw douk shetemokwudok Iruhin ananik buk. Okwudok bukdouk eshudok arpesh ta shupe abom ihihnyumneh iri esheshish nyeiguhw shetemum.

4 Ihih nyumneh ipak ta punadudarehum Debeini. Wata shopunek ikri, ipak tapunadudareh abom!

5 Ipak ta pupe samokwiyaish arpeshum ihishmorim arpesh ta shutrip ariashukri ipak douk penek yopihi aih. Ummaresh, Debeini douk hurukatin umnunaki. 6 Ipakish mishish mare yoweshum enesh eshudok eneshenesh, uwok.Aria eneshenesh eshudok shukri shuto-grumep um, ipak ta punek beten porikIruhin. Porigan um ta nutaurumep umeshudok douk ipak pakri nutaurumep-umesh iri. Punek beten porigan ariapunek tenkyuman. 7 Iruhin ananih aihum nenekap aparuh hur wosik um doukdedebeh abom atin heshagrakuk arpeshinsaki. Apak arpesh douk madae wosik ummudukemeh uwe, uwok. Aria douk taipak punek beten namudok um, Iruhin tanukep ehudok ananih aih aria ta hutaurumipakip urkwip puni mishish shur wosik.Um maresh, ipak douk patukur Krais Jisasiri. 8 Eikish arpesh, douk eik yakri ikripepenen nyagiguk iri baraen shopunek. Yakriipakip urkwip ta pur abom um enesheneshyopishi shani ehudok eneh aih douk arpeshshatrih aria shatukeh hato iruhw iri. Ehehdouk ehudokmori. Ihihmorim adurihi,yopiyopihi, hani ehudok eneh ihihmoriyopihi aih douk arpesh shanadudareh-umeh aria esheship urkwip porumeh ihihnyumneh. 9 Ihihmorim aih o baraen yenekskulumep aria paraen iri, nyani enyudokdouk pemneke yakriyen iri nyani enyudokenen yeneken iri, ipak ta puneken abomihih nyumneh. Namudok aria Iruhin douknapeum nenek apakishmishish shor wosikmanadudareh atin um ta nini ipak pupe.

Pol Nanadudareh Um Eshesh Filipai UmShakonari Enesh Yopishi Eshudok EnesheneshUm

Page 396: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILIPAI 4:10 393 FILIPAI 4:2310 Riguk ipak douk pokei enesh eshu-

dok eneshenesh. Aria nubokadae, roubinyutob ipak douk urkwip porome, ariamadae puparug anah yah um pukei enesheshudok eneshenesh um, uwok. Aria doukpaparug anah yah, pataurume aria na-mudok douk peyabige um ipakip urkwipdouk panawasham abom eik. Namudokaria eik yanadudareh abom yariguk umDebeini. 11 Enyudok baraen douk madaeikripep um eik eshudok woke um uwe,uwok. Um maresh? Eik douk yenektowin um abudok nyutob inasuhw karow-ish eshudok obi nyutob o inasuhw sabaishium, eik ta inadudareh ikri jurug-umesh.12 Riguk anob nyutob, eik douk yape na-mudok. Eneh nyumneh eshudok woke.Eneh nyumneh yatik sabaishi eshudok.Eneh nyumneh yawok worigun yarigukaria eneh nyumneh nyurub bae. Ariaehudok biyeh aih um itik sabaishi enesh-enesh eshudok um o eneshenesh wokeum, eik douk yadukemesh wosik. Ihi-gun yanak yape um nani ihibmori nyu-tob yanak yape aria meihi ehudokmori aihhutogrumeobi nyutob, eikihwapahwdoukmadae yowehw uwe, uwok. 13Krais nenekearia dodogoiwe. Douk eik yape dodogoiweum anan aria wosik um inek ihihmorimehudokmori aih.

14 Aria ipak douk penek yopihi aihabom um agundok pataurume um eshu-dok eneshenesh abudok nyutob eik wokeum eshudok obi nyutob. 15 Ipak Fili-pai, ipak kanak douk padukemesh abomum riguk abudok nyutob yarig yanakuyakripep Iruhin ananin yopinyi baraen obinyutob arigaha yakutukuk shokugi naho-big Masedonia um. Douk ipak pape Fili-pai iri atip pataurume um eshudok. Ku-pairubi warubishi Iruhin ananish arpeshdouk madae shunekesh ummanoprom umehudok aih um shekesh eshudok kupaishium, uwok. Ipak atip. 16 Riguk abudoknyutob yape Tesalonaika obi nyutob, ipakparik pataurume anah aria wata shopunekpataurume sabaihi nyumneh. 17Aria douk,eikmadae ihwarep umpukei enesh yopishieshudok meyoh uwe, uwok. Aria yakrikweipon itrip um Iruhin nutaurumep arianuwanam-umep ipakih sabaihi yopihi aihkabi ehudok ipak penekeh um eik iri um.18 Ipakish yopishi eshudok pakri Epafrodi-

tus nasuwesh-umeri iri douk nekeyesh.Namudok aria douk abudok nyutob, eikdouk yasuhw sabaishi eshudok um wosikume. Enesh douk watak shakus meyoh.Eshudok ipak pekesh iri douk kabi eneshyopishi eshudok douk penek ofamesh pe-shaisheh pako Iruhin aria nemnek yopuriunar nakri wosik nanadudareh-umesh iri.19 Eikin Iruhin douk nagrem ihishmorimeneshenesh yopishi eshudok iri. Namudokaria anan ta nukep ihishmorim eshudokipakwokumesh iri. Ummaresh? Ipak doukpatukur Krais Jisas. 20 Apak ta mupe ummutuk Iruhin apakin Yain ananin nyeigurnyuto iruhw namudok atin ihih nyumneh.Adur atin!

Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah EsheshFilipai

21 Eik yakri yopuhi nyumnah umihishmorim Iruhin ananish arpesh doukshatukur Krais Jisas iri. Amudok apakimidouk hani eik mape agundok iri shopunekhenemepogu yopuhi nyumnah ipak.22 Aria ihishmorim Iruhin ananish arpeshshape agundok iri shenemepogu yopuhinyumnah ipak. Eshudok enesh shenekmour um Sisar douk debeini um gavmaniri ananit urupat iri douk shanadudarehabom shariguk aria shenemepogu yopuhinyumnah.

23 Eik yakri Debeini Jisas Krais nutau-rum ipakish mishish, nunekumep yopinyimeyoh aria pupe wosik abom punadu-dareh.

Page 397: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 1:1-2 394 KOLOSI 1:10

Apudok Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Kolosi IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol

Neneken Nyanak Um Eshesh Kolosi Iri1:1-4 Pol nenek tenkyu um Iruhin um

eshesh Kolosi aria nenek beten umIruhin nunekesh shiyotu dodogowish

1:5—2:19 Krais atun dodogowinari napenarik um sabaishi eneshenesh eshu-dok shani arpesh Namudok aria doukanan atun nape narik um ihishmorimIruhin ananish arpesh.

2:20—4:6 Apak mani Krais magok ariawata shopunek mani anan makitakiaria douk munek yopihi atih aih

4:7-18 Pol nakripesh nyatuh iri baraenaria nenek yopuhi nyumnah um es-hesh Kolosi

1-2 O ipak pagipesh patukur Krais iridouk pape wabur Kolosi iri aria pasuhwIruhin ananin baraen dodog pagipesheniri. Eik Pol, Krais Jisas ananin aposel doukIruhin kanak nagraehe um inek ananinmour um inak ikripesh ananin baraen ariayenekumepogu apudok shup um ipak. Eikyenekapumagu ipak Iruhin ananish atisharpesh douk dodogowip atip um pasuhwJisas Krais ananin baraen pagipeshen iri.Aria apakin wanin Timoti shopunek douknani eik wape agundok. Aria ohwak wakriapakin Yain Iruhin nutaurumep meyoharia ipakiruh aparuh hur wosik.

Iruhin Nenek Eshesh Kolosi Esheshin BilipNyatogur Yopugunum

3 Ihih nyumneh ohwak wonek betenum ipak um, ohwak apa wenek tenkyuum apakin Debeini Jisas Krais ananin YainIruhin um ipak. 4 Um maresh? Ohwakwomnek baraen um agundok ipak pa-suhw Krais Jisas ananin baraen pagipeshenaria ipak urkwip panawasham ihishmorimIruhin ananish arpesh um. 5 Riguk enyu-dok adurin atinyi baraen nyanaki ny-atogrumep aria ipak pemneken. Ariaipak pakri adur atin um kweipon ipakta pupe wosik abom ihih nyumneh ganiiruhw heven um. Aria ipak douk pape

patrugun um agundok ta kweipon punakpupe wosik um. Douk namudok ariaipak pakri Krais Jisas ananin baraen doukadurin aria pagipeshen aria ipak urkwippanawasham Iruhin nani kupaishi arpeshshopunek. 6 Iruhin ananin yopinyi baraendouk nyarahaen ihigunum um agundokatap. Aria enyen nyatogur dodogowin atinaria nyenek yopihi aih um sabaishi arpeshesheshiruh aparuh. Aria enyen nyenekyopunyi abom nyeshagrakuk riguk nyariknyape nyeneken um. Enyen nyenekennamudok atin kabi douk hahudok sago-matinyih nyumnah enyen nyeneken umipak um. Hahudok nyumnah ipak pem-nek Iruhin ananin yopinyi baraen ariapadukemesh abom um adur Iruhin natau-rumap meyoh um. 7 Epafras douk nenekskulumep nakripep enyudok baraen ariaipak padukemen. Anan douk yopuyop-uni abom aria nani ohwak manoprommape munek Krais ananin mour. Ariaohwak douk urkwip panawashaman. Ariaanan apa neneken wosik Krais ananinmour. Aria douk ohwak wakri unakuaria anan narao ohwakik outuk aria nanaknataurumep. 8 Aria shopunek, anannakripohw um agundok Iruhin ananinMishin nyepuhur nyenekep aria ipak urk-wip panawasham ihishmorim Iruhin anan-ish arpesh um.

Pol Nenek Beten um Iruhin Nutaurum Es-hesh Kolosi iri Um Shupe Dodogowish

9 Ohwak douk womnek um enyudokyopinyimour douk Iruhin neneken numunipakiruh aparuh iri aria douk hahudoknyumnah abom ohwak wape wenekbetenumep. Aria douk shopunek watakwape wenek betenumep atin. Ohwakwenek beten warig Iruhin um nunekeppudukemesh abom um ehudok aih doukanan mishin nyakitakumeh iri. Arianunekep pudukemesh abom um ihip-morim yopipi urkwip iri saki douk Iruhinananin Mishin nyekepesh iri. 10 Ohwakwenek betenumep namudok um wakriipak pugipesh eneheneh yopihi aih doukDebeini ananin mishin nyakitakumehiri. Anan nutrip um aria nunadudareh-umep. Aria ipak punekesh namudok ariata punek ihinyumorim ananin yopinyimour. Aria shopunek, ta pudukemesh

Page 398: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 1:11-12 395 KOLOSI 1:23abom um Iruhin pishagrakuk rigukparik padukeman um. Aria enyudoksaki um pudukemesh um Iruhin um tanyutogur debeinyi. 11-12 Aria ohwakwenek betenumep namudok shopunek umwakri Iruhin nukep ananin yopiyopinyiabom debeinyi dodog. Anan nukepen umnunekep putogur dodogowip um piyotudodog abudok nyutob enenyenen amaennyutogrumep um. Aria um ipakiruhaparuh mare yoweruh aria hur wosik.Aria ipak ta punadudareh punek tenkyuum apakin Yain um nenekep patoguryopip aria wosik um purao enesheneshipakish yopishi eshudok douk Iruhinneshubukumep lait-igunum iri. Ipak tapuraesh puni ihishmorim ananish arpeshagundok douk shape yopugunum shenekyopihi atih aih iri shapeum. 13 Iruhindouk nakweshihap makutukuk enyudokdebeinyi dodog douk nyape arukwut-igunum um eshesh Satan ananish arpeshshapeum. Aria narap mape wosik manakmawish um ananin nuganin douk ananurkum manawashaman abom iri umananip awirop. 14 Aria douk apak mapematukur Krais aria anan nakweshihapmape wosik atin um agundok anan madaenusuhwesh uwe um apakish yoweishiinahos aria nakwreyeshuk um.

Baugenyum Um Baraen Um Krais NaniAnanin Mour

15 Krais douk nadukemesh abom umanudok Iruhin douk apak madae mutrunatin iri uwe. Anan douk nape Debeini ariabaugos abom um ihishmorim eneshenesheshudok shani arpesh douk shape iruhwatap iri. 16 Um maresh? Iruhin nakripannenek ihishmorim eneshenesh eshudokshape iruhw atap iri shani arpesh shatogurshape. Anan nenek ihishmorim eshudokeneshenesh douk apak matrish iri shanieshudok doukmadaemutrish apakis nabesiri uwe. Eshesh shani ihim-morimdebeimi,hani ihishmorim dodogowishi enselahosdouk shasuhw merik um iruhw atap iri.Aria Iruhin nakrip Krais nenek ihishmorimeneshenesh eshudok shape iruhw atap irishani ihishmorim arpesh. Anan nenekeshum shupe ananish atish aria shutuk ananinatin nyeigur nyuto iruhw. 17 Seiwok bau-gos um, anan atun narik nape. Ariaihishmorim eneshenesh eshudok shani

arpesh douk shape iruhw atap iri shagigukshatogur shape. Aria anan douk anan atundodogowini abomaria nasuhw ihishmorimeshudok shape esheshiyu outumeb sisigiyukabi douk ahudoknyumnah shapeum. Ariaarpesh shopunek, douk anan nasuweshnape. 18 Anan douk Iruhin ananish arpeshesheshin baragin. Aria eshesh shape kabiananish roguhw aiyas um. Aria ananatun douk baugos um nutaurum ananisharpesh shutogur namishi aria shupe wosikum. Anan douk sagomatinyin abom de-beini um agundok shagok iri arpesh watashakitaki wonugwegwiruh um. Iruhindouk nonohuri nakitaki wonugwehw umanan atun nutogur debeini abom nusuhwmerik um ihishmorim eneshenesh es-hudok shuni arpesh shopunek. 19 Ummaresh? Riguk Iruhinin mishin nyakitakum nyakri nyukon ihihmorim ananih aihhuni urkum iri saki nyuni ananin dodogananin Nuganin atun. Douk namudok ariaIruhin nakon ihishmorim eshudok ananatun. 20 Aria Iruhin douk mishin nyak-itak um nakri Krais nunek ihishmorimeneshenesh eshudok douk shape iruhwatap iri shuni ihishmorim arpesh shuto-gur yopish aria naraesh shatanam shupeananish. Iruhin douk nenekesh namudokum Krais ananibor owishibor douk nagokneir rowog kruse aria batourak iri. Anannenekesh namudok aria narao ihishmorimeshudok shape iruhw atap iri shatanamshape ananish atish.

21 Riguk ipak shopunek pape rougunum Iruhin aria pape ananim horim. Ummaresh? Ipakip urkwip pakri uwok-umanaria ipak penek yoweishi inahos. 22 Ariadouk Krais narao arpenyihw yegenyihwaria shan nagok. Aria Iruhin naraeppatanam pape ananip um agundok Kraisnagok um. Um anan naraep punak umanan napeum aria pupe ananish yopishiarpesh. Aria anan mare nutik enen baraennyupenyep, uwok. 23 Aria ihih nyum-neh ipak ta pupe um pusuhw enyudokananin yopinyi baraen dodog aria piyotudodogowip atip abom. Ipak mare puku-tukuk enesh eshudok shunekep pukutukukenyudok Iruhin ananin yopinyi baraendouk seiwok ipak pemneken pasuhwendodog pagipeshen iri, uwok. Aria marepukutukuk agundok um pakri adur atin

Page 399: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 1:24 396 KOLOSI 2:6um ta Iruhin nutaurumepwosik um, uwok.Ipak douk pemneken enyudok baraen doukeik Pol yape yenek Iruhin ananin mouryakripeshen iri. Aria shopunek, enyu-dok baraen douk shakripeshen shanak ariaihishmorim arpesh shape agundok atap iridouk shemneken.

Pol Nataurum Iruhin Ananish ArpeshShape Kolosi Iri

24 Aria douk eik yanadudareh um agun-dok yemnek eriger eikihw yegenyihw umyataurum ipak um. Arudok eriger doukyape yemnekor eikihw yegenyihw iri doukyakri iyatak arudok eriger douk Krais nakrium eik imnekor iri. Eik yenekesh na-mudok um inek ananin mour um itau-rum ipak puni Iruhin ananish arpesh.Ipak ihishmorim douk pape kabi Kraisananish roguhw aiyas iri um. 25 EikIruhin nanagraehe um inek enyudok mourum itaurum ipak Iruhin ananish arpeshum ikripep baugenyum um ihinyumorimananin yopinyi baraen. 26 Seiwok ari-gaha douk, enyudok baraen nyanabeshuknyape um ihishmorim seiwokishi apakishpopehesh yamehesh. Aria douk Iruhinneneken nyatogur yopugunum aria anan-ish arpesh shadukemen. 27 Iruhin ananimurkum douk morum nakri nunekesh na-mudok. Anan nakri niyabig apak anan-ish arpesh enyudok baraen douk riguknyanabeshuk nyape iri. Enyudok baraenenyen douk yopiyopinyi abom aria nyeigurnyato iruhumen iri. Iruhin douk nakrienyen nyutogur yopugunum nyutaurumihismorim awiros-ish arpesh. Baraen doukenyudok. Krais nape numun ipakiruhaparuh. Aria baugenyum um enyudokbaraen nyakri namudok. Adur atin, Iruhinta nunekep putogur yopiyopipari abomkabi douk anan kanak yopuyopuni abomum. 28Douk namudok aria apak makripeshKrais ananin yopinyi baraen ihishmorimarpesh. Apak morao sabainyi saki ariamunek skulumesh um enyudok baraenum shudukemen aria shurao ihigos-morimbaragos iri saki. Apak makripesh wosikum shukeshuk agabus yoweishi inahos es-hesh shape shenekesh iri. Aria um makrimurao ihishmorim arpesh atin atin doukshatukur Krais iri shunak um Iruhin ariashupe dodogowish um anan aria shutogur

ananish atish arpesh abom kabi anan nakrium. 29 Douk namudok aria eik yape yenekmour um itaurum arpesh shutogur kabidouk Krais um, eik yeneken dodogoiweatuwe. Eik douk anan neke ananin dodogneneke dodogoiwe aria douk yenek enyu-dok mour dodogoiwe atuwe.

2Eshesh Ta Shusuhw Iruhin Ananin Baraen

Dodog Shugipeshen Aria Shubo Rohwin BaraenNyubuhuk

1 Douk eik yakri ikripep um enyudokdebeinyimour douk eik yenekenumyatau-rum ipak um. Eik yeneken dodogoiweatuwe um yataurum ipak pani armam ar-mago shape Laodisia iri shani ihishmorimeshudok douk wata shutik eikig yamagiri uwe. 2 Eik yeneken namudok umyakri inek eshesh ihishmorim shuni ipakpupe namudok. Yakri ipakip urkwip iriaparuh shupe dodogowish aria ipakip urk-wip punawasham kupaishi Iruhin anan-ish arpesh. Aria shopunek um puraoepudok ihipmorim yopipi urkwip iri saki.Aria ipak ta pudukemesh abom um Iruhinananin baraendouk adurin atin abom. Ariaeik yenek enyudok mour um yakri ku-paishi shuni ipak pudukemesh abom umbaugenyum um enyudok Iruhin ananinbaraen douk seiwok nyanabeshuk nyapeiri douk nyakrium Krais atun. 3 DoukKrais anan atun nenek ihim-morim Iruhinananim yopumi urkum iri saki douk sei-wok shanabeshuk shape iri shatogur yopu-gunum. 4 Aria ipak gamo pudukemesh umta enen arpen nyunaki nyunek rohwumepnyukripep enen rohwin baraen douk taarpesh shumneken shukri adurin iri. Douknamudok aria eik douk yakripep enyudokbaraen. 5 Adur atin, douk eik madae iniipakmupe atugun uwe, aria eik urkummurum ipak kabi douk yani ipak mape atugunum. Aria eik yemnek um agundok ipakpapewosik peyotu dodogowip atip pasuhwKrais ananin baraen dodog pagipeshen umaria eik yanadudareh-umep.

Apak Ta Mutukur Krais Aria Mupe WosikAbom Ihih Nyumneh

6 Ipak douk pasuhwen dodog Jisas Kraisananin baraenpagipeshenpakri anandouk

Page 400: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 2:7 397 KOLOSI 2:17ipakin Debeini aria paran nawish nape nu-mun ipakiruh aparuh. Aria douk namudokatin, ipak ta pupe um putukur anan dodogaria pupe namudok atin. 7 Ipak ta putukuranan dodog kabi douk enen rowog nyataododog atap um, o kabi anohw dodogoi-hwi urohw hwosah urupat tatao dodogum. Aria ipak ta gamo pusuwen dodogpugipeshen wosik enyudok Iruhin ananinyopinyi baraen douk riguk parik paraeniri. Ipakpusuwendodog abompishagrakukriguk parik pasuhwen pagipeshen um ariapunek tenkyu um Iruhin.

8 Aria ipak gamo pudukemesh um mareenen arpen nyunaki nyunek rohwumepnyukripep enen rohwin baraen arpeshmeyoh shakriyen iri. Aria shopunekum mare enen arpen nyunek rohwumepnyukripep enen baraen um arpesh shuraosaki um pugipeshen aria enyenyin baraennyuweshikep kabi douk pape shonoweshikiri um, uwok. Enyudok baraen, enyendouk seiwok ipakish popehesh yame-hesh shakripepen iri. Eshesh doukshakripep um eshudok debeishi dodogow-ishi sagabehos shani debeishi yoweishienselahos douk shasuhwmerikwum iruhwatap iri. Eshesh douk madae shukripap umKrais uwe.

9 Douk namudok aria ipak gamo pum-nek. Um maresh? Ipak padukemesh, Kraisnatogur arman kabi douk apak um. Ariaihinyumorim Iruhin ananin dodog iri sakinyani ihihmorim ananih yopihi aih doukIruhinnakoKrais aria shape abomumananatun. 10Aria ipak douk ponohwar abomumarpesh. Um maresh? Ipak douk patukurKrais aria parao ihihmorim Iruhin ananihyopihi aih. Krais anan douk nape debeininasuhw merik um ihishmorim dodogow-ishi sagabehos shani king-omi hani ihish-morim debeishi yoweishi enselahos doukshasuhw merik um iruhw atap iri. 11 Ariaipak douk patukur anan. Douk namu-dok aria ipak douk ta mare parao ehudokaih um patah ipakiruh yegeshiweruh um.Ehudok aih douk madae arpesh shunekeh-umep adukiruh um ipakiruh yegeshiweruhuwe, uwok. Ipak parao ehudok aih na-mudok. Ipak patukur Krais aria anankanak nenekep wosik um pukutukuk harikhapenyep iri aih umpenek yoweishi inahos

um. 12 Aria ipak patukur Krais aria penekbaptais. Aria enyudok enyen kabi douksharumep pani anan um. Ipak pakri adurIruhin douk dodogowin aria nohuri Kraisnakitaki wonugwehw. Douk namudok ariaanan nohur ipak shopunek pani Krais pak-itak pape.

13 Douk riguk ipak pape pagipesh harikhapenyep iri aih umpenek yoweishi inahosum. Aria shopunek, ipak douk madae Judauwe, aria ipak madae pudukemesh umIruhin nini ananin lo douk seiwok nakogukMoses enyi uwe, uwok. Douk namudokaria ehudok harik iri yoweihi aih haeppagok. Aria Iruhin nepuhur pakitak papearia nenekep patukur Krais. Aria Iruhinnakweshih eneshenesh yoweishi inahosapak menekesh iri. 14 Aria enyudok loseiwok Iruhin nakoguk Moses enyi douknyape Iruhin ananik Buk iri douk nyapekabi apakim horim um. Enyen nyakriumarudok debeiri eriger douk ta apakmumnegor um eshudok apakish yoweishiinahos douk apak menekesh iri shuni enenbaraen douk apak madae dodogowip ummugipeshen iri uwe. Aria Iruhin neneknyilim enyudok ihinyumorim lo iruhwrowog kruse abom aria naen nyabuhukwouwokuk. 15 Aria um enyudok mourKrais neneken rowog kruse iri atin,Iruhin nabouk abom ihihmori dodogowihiarugeh kabi douk yoweinyi dodog umhani eshudok debeishi yoweishi enselahosdouk shape iruhw atap iri esheshindodog nyabuhuk wouwokuk. Anan nenekuhwinyumesh aria noweshikesh kabi doukshonoweshik iri um. Aria anan narik ariaeshesh shagiman shanak aria ihishmorimarpesh shatrish aria shakri eshesh doukmadae dodogowish uwe.

Apak Mani Krais Magok16 Douk namudok aria ipak mare

pukutukuk enen arpen nyunek skelumepnyunumogep baraen um agundok ipakmadae pugipesh enyudok lo um woriguniri abar um uwe. O um anah debeihiyopuhi nyumnah douk shenek lotu ahi,o um anagun debeguni worigun doukshenekagun aria shanadudareh um na-muni aun natogurum. O um ahudoknyumnah sabat douk eshesh Juda mouruwok shape meyoh ahi. 17 Enyudok

Page 401: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 2:18 398 KOLOSI 3:6ihinyumorim lo douk aboriguh meyohum eshudok douk ta shutograri iri. Ariaeshudok douk shatogur. Aria baugos umihishmorim adurishi abom eshudok doukshapeum um Krais atun. 18 Aria ta enenarpennyukri nyukripepumenesh eshudokkabi enyen nyabo yomnis nyatrish iri onyunek rohwumep nyukri ipak punih ipakkanak pupe shakamum enenyenen lo ariapunek lotu um enselahos um, ipak marepumneken, uwok. Ipak mare pukutinyuknyunek rohwumep aria nyunekep marepurao ipakish yopishi eshudok enesheneshdouk shakus shatrugun-umep iruhwheveniri. Enyudok arpen enyenyim urkumdouk morum enyen nyutuk enyenyinnyeigur nyuto iruhw um eshudok kabidouk enyen nyabo yomnis nyatrish irium. Aria shopunek, enyenyim urkumdouk morum harik hapenyen iri aih umnyenek yoweishi inahos um. 19 Enyudokarpen enyen douk madae nyutukur Kraisapakin baragin uwe, uwok. Krais douknape narik kabi douk barag um. Aria apakihishmorim ananish arpesh mape kabidouk roguhw aiyas um. Aria anan nu-taurum ihihwumorim yegenyihw hwapedodogowihwi. Aria anan nenek nyugurishiri bishiguh shanakrupam dodog ariashasuhw ihihwumorim yegenyihw hwapeatugun. Aria douk Iruhin nenekohwhwatogur debehw aria dodogowihwi.Aria nenek apak ananish arpesh matogurdodogowip meshagrakuk riguk marikmape um.

20-21 Aria ipak douk pani Krais pagok ariapakutukuk agundok um pape shakamumagundok ipak pagipesh enyudok baraendouk nyakrium amudok king-omi hanieshudok dodogowishi sagabehos shaniyoweishi enselahos douk shasuhw merikum iruhw atap iri um. Aria douk ipakwata patanam panak pape shakamumeshudok um maresh? Aria shopunek, ipakpape shakamum enyudok lo douk nyakri,“Nyak mare nyusuhwesh o mare nyishoho mare nyututoruhwesh nyakis wis iri ummaresh?” 22 Enyudok lo douk nyakriumagundok worigun iri abar douk ta apakmishoh aria shunak shuwishuk abom iri.Um maresh? Enyudok lo douk arpeshmeyoh urkwip porumen sheneken aria

shenek skulumesh. 23 Enyen adur, arpeshshatik enyudok lo um, eshesh shakri enyenkabi douk yopipi urkwip um nyutaurumaparia nyunekap munek lotu um enselahos.Aria nyenek arpesh shaunih eshesh kanakshape shakamum enenyenen lo. Arianyenekap mabo apakiruh yegeshiweruhum hugipesh apak. Aria douk arpeshshatrin esheshis nabes um, eshesh shakrienyudok lo douk nyape kabi yopipi urkwipum. Aria uwok, enyen douk madaedodogowin um nyutaurumap um muboukehudok harik hapenyap iri aih umhenekapmunek yoweishi inahos iri hubuhuk umuwe, uwok.

3Iruhin Nepuhur Mani Krais Makitak Mape

1 Iruhin douk nepuhur pani Krais paki-tak pape. Douk namudok aria ipak urkwipta purum eneheneh aih douk hanaki iruhwheven iri atih. Agundok iruhw heven doukKrais nape debeini aria nape yopunyi rogurehahum Iruhin napeum. 2Aria ihih nyum-neh ipak urkwip ta purum eneheneh aihdouk hanaki iruhw heven iri. Ipak urkwipmare purum agundok atapih aih, uwok.3 Um maresh? Ipak douk pagok jurugpani Krais. Douk namudok aria agundokdouk ta ipak pupe wosik ihih nyumneh umdouk paragun aria nanabeshuk nani Kraisnape iruhw heven Iruhin napeum. 4 Kraisdouk baugos um agundok ta ipak pupewosik ihih nyumneh um. Douk namudokaria kweipon anan nutogur yopugunumshutrun um, ipak shopunek ta puni ananputogur yopugunum. Aria ipak ta puraoagundok douk ta anan nutrugun abom um.

Apak Matogur Namishi Arpesh Jurug5 Douk namudok aria ipak ta pubouk

abom ihihmorim harik hapenyep iri aihum penek yoweishi inahos um hugokuk.Eik douk yakri ehudok um shenek wehrurum, ehudok habosusih iri aih, ehudok aihum mishish shakitak um shenek yoweishiinahos um, enyudok um urkwip porumeneshenesh yoweishi inhahos um, shaniehudok aih umsheneknyigiya umkupaishiesheshish eshudok eneshenesh um. Ariaehudok aih um shenek nyigiya um, ehehdouk kabi shagipesh madae adurimi godomi um uwe. 6 Aria arpesh douk shape

Page 402: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 3:7 399 KOLOSI 3:16shenek ehudokmori yoweihi aih. Douknamudok aria Iruhin douk juwehosin-umesh aria ta nuwanamesh ehudokyoweihi aih eshesh shape shenekeh iri.7 Douk riguk ipak pagipesh ihihmorimehudokmori yoweihi aih obi nyutob,ehudok harik hapenyep iri aih hasuhwmerikw-umep aria hepuhur pagipeshehpenekeh.

8 Aria douk ipak ta pukutukuk ihih-morim ehudok eneh yoweihi aih shop-unek. Eik yakri um ehudokmori aih.Ehudok um juwehosish um, huni ehudokum ipakiruh aparuh juwehosiruh abomaria peyagwreh debeg um, huni ehudokum ipak panogugur kupaishi um. Ariashopunek, ehudok um padukemesh ro-hwin baraen kupaishi um, huni ehudok umpeyagwreh enenyenen yoweinyi baraenum. 9 Ipak mare punek rohw um kupaishiKristen, uwok. Um maresh? Ipak doukpabouk jurug harik iri ihihmorim yoweihiaih douk seiwok ipak pape penekeh irihagokuk. 10 Aria douk Iruhin nenekeppatogur namishi arpesh. Aria ihih nyum-neh anan nape nenekep patogur namupipadukem anan kanak douk nenek ihish-morim arpesh iri. Anan douk nenekeshnamudok um nakri ipak pudukeman wosikabom aria pugipesh anan. 11 Douk namu-dok aria apak mape Iruhin ananish arpesharia mape atup awirop. Apak madae mu-rao sisigish nyeiguhw aria mupe sisigisawiros uwe, uwok. Douk namudok ariaapak douk makri eshesh Grik douk madaeenesh kupaishi uwe aria eshesh Juda doukmadae enesh kupaishi uwe, uwok. Ariamamudok hatah amamiruh yegeshiweruhiri madae anam kupaimi uwe aria mamu-dok douk madae hutah yegeshiweruh irianam sigim uwe, uwok. Aria eshudok douksheneyagwreh kupainyi baraen iri madaekupaishi uwe aria eshudok shape sisigignahobig, douk madae shudukemesh umeneh yopihi aih iri enesh kupaishi uwe,uwok. Aria eshudok douk shape shaka-mum kupaishi shenekumesh mour meyohiri madae enesh sikish aria eshudok doukshape wosik iri madae enesh kupaishi uwe,uwok. Ihishmorim eshudok douk Kraisananish atish. Anan douk baugos um ene-heneh yopihi aih hani eneshenesh yopishieshudok. Aria anan atun nape debeini

aria nape numun um apak ihipmorim ma-suhw Iruhin ananin baraen iri umapakiruhaparuh.

Apak TaMurao Ehudok Aih UmMukri GihaUm Kupaishi

12 Seiwok sagomatin Iruhin ananimurkum manawashamep abom aria nagrae-hep pape ananish arpesh. Douk namu-dok aria ipak ta punek ehudokmori yopihiaih. Punekeh kabi por yopihi rupehum. Ipak ta pukri giha aria putaurumsabaishi arpesh. Aria pupe shakamumkupaishi arpesh aria punekumesh yopihiaih putaurumesh. Ipak mare juwehosipum eshudok douk shunek yoweishi inahosum ipak iri, uwok. Ipak ta pupe putr-ish meyoh. 13 Aria ta ipak enen arpenenen baraen nyupenyen um agundok ku-painyi nyenek enen yoweinyi um enyenum, enyen ta nyukri wosik um nyusahenyudok amaen. Aria enyen mare nyu-nasuweh um ehudok yoweihi aih enyu-dok kupainyi arpen nyenekehumen iri arianyukwreyehuk. Um maresh? SagomatinDebeini narik nakweshih apakish yoweishiinahos. Douk namudok aria ipak shop-unek ta punekesh namudok atin um ku-paishi. 14 Aria ipak ta punek ehudok ihih-morim yopihi aih. Aria sagomatin ipak tapurik punek ehudok yopihi aih um ipakurkwip punawasham kupaishi um. Ummaresh? Ehudok yopihi aih um urkwippunawasham kupaishi um ta hutaurumephuweshikep pupe kabi atin arpen um.

15Krais douknenek apakiruh aparuhhorwosik aria madae juwehosiruh uwe. Douknamudok aria ehudok aih um aparuh horwosik um ta husuhw merik um ipakiruhaparuh huni ipakip urkwip. Um maresh?Iruhin douk nahwarep um pupe atupawirop aria shopunek um ipakiruh aparuhhur wosik. Aria ipak ta punek tenkyuum Iruhin. 16 Aria Krais ananin baraenta nyupe abom numun ipakiruh aparuh.Aria ipak ta punek skulum kupaishi ariaputaurumesh umenenyenen ihinyumorimyopinyi saki. Aria shopunek ta punektenkyu um Iruhin aria piyarub yopuruhiaweruh douk hotem Iruhin ananik Bukiri. Ipak piyarub aruhudok douk papepenek lotu um Iruhin piyarub aruh irihuni aruhudok douk Iruhin ananin Mishin

Page 403: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 3:17 400 KOLOSI 4:8nyepuhur piyarub patuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw um. Ipak piyarubaruhudok aweruh aria numun ipakiruhaparuh ipak ta punek tenkyu um Iruhin.17Aria ihishmorim eshudok ipak punekeshiri, ipak ta punekesh um putuk DebeiniJisas ananin atin nyeigur. Aria shopunekum ananin atin nyeigur, ipak ta punektenkyu um apakin Yain Iruhin.

Shanaraum Iri Armam Armago Shuni Es-heshish Batowish Esheshin Baraen

18 Ipak armago ta pupe shakamumipakim armam. Um maresh? Ehudok aihdoukwosik abomumDebeini ananis nabes.19Aria ipak armam shopunek, ipak urkwipta punawasham ipakiyu armago aria marepunek owowiruh aparuh yoweruh, uwok.

20 Aria ipak esheshish batowish ta pum-nek ihinyumorim ipakish amakenyish es-heshin baraen pusuwen pugipeshen. Ummaresh? Debeini nakri ipak punekesh na-mudok um, anan ta nunadudareh-umep.21 Aria ipak amakenyish mare punek ipak-ish batowish esheshiruh aparuh yoweruharia juwehosish, uwok. Um maresh? Tapunekesh namudok aria shukri esheshdouk madae yopishi uwe.

Shape Shakamum Kupaishi ShenekumeshMour Meyoh Iri Shuni Esheshim Debeimi Es-heshin Baraen

22 Ipak pape shakamum kupaishipenekumesh mour meyoh iri ta pugipeshihinyumorim ipakim hasuhw merikw-umep iri amamin baraen. Ipak mare pukripunek mour abudok nyutob amam hiyotuhutrip um atub um pakri amam hutrip ariahukri ipak yopipari, uwok. Ipak ta pukriadurin atin abom aria ipak urkwip purumDebeini putuk ananin nyeigur nyutoiruhw. Aria ipak mishish shikitak abomum enyudok mour aria puneken wosik.23 Aria enenyenen mour ipak punekeniri, ipak ta puneken wosik abom kabidouk peneken um Debeini um. Ipak marepuneken kabi douk peneken um arpeshmeyoh um, uwok. 24Ummaresh? KweiponDebeini ta nukep yopishi atish eshudokeneshenesh um nutorip um enyudokmouripak pape peneken iri. Eshudok yopishianan douk nagraehesh shakus shatrugunum ipak ananish arpesh. Ummaresh? Ipakdouk penek Krais, apakin Debeini ananin

mour. 25 Aria eshudok meishi arpeshdouk shenek yoweishi inahos iri, kweiponIruhin ta nuwanamesh yoweishi inahosnunekesh shumnek debeiri eriger umenyudok eshesh sheneken iri. Ummaresh?Anan ta nunek skelimum ihishmorimarpesh arag atin.

41 Aria ipak pasuhw merik um eshesh

shenek mourumep meyoh iri ta punekyopihi abom aih um eshesh. Um maresh?Ipak padukemesh, ipakin Debeini douk na-suhw merik um ipak iri shopunek douknape iruhw heven.

Ehudok Aih Um Shunek Beten Aria Shura-haen Wosik Abom Um

2 Ipak ta punek beten porik Iruhin ihihnyumneh. Aria punek beten obi nyutob,ipak mare pupe meyoh aria pupe urkwippushukepukuwe, uwok. Ipakurkwip ta purwosik aria punek tenkyu um Iruhin. 3 Ariashopunek, punek beten um Iruhin um nu-taurumap nunekumap anah yah um punakpukripesh baugenyumenyudok baraen umKrais. Seiwok enyen nyanabeshuk nyape,aria douk nyatogur yopugunum. Aria doukeik showeshike yape um agundok yapeyakripesh enyudok baraen um. 4 Aria ipakpunek betenume um eik ikripesh enyu-dok baraen wosik abom kabi douk Iruhinnakri um. 5 Aria abudok nyutob ipakpuni eshudok douk madae shugipesh Kraisananin baraen iri uwe pupe um, ipak urk-wip ta pur wosik um punek yopihi atih aih.Aria ipak ta punugapesh pupe um piyabigKrais ananih aih. 6 Aria ihinyumorimbaraen ipak piyagwrehen iri, ipak ta piyag-wreh enyudok douk wosik um nyutaurumarpesh abudok nyutob iri. Ipak piyagwrehnamudok um punekesh shunadudareh umshumnek ipakin baraen. Aria ipak tapudukemesh um pinyanam-umesh wosikeshesh shurigepumen iri baraen.

Pol Neshopok Tikikus Iri Onesimus Hanak7 Apakin wanin Tikikus douk apak

urkwip panawashaman iri anan apaneneken wosik Debeini ananin mour.Anan douk nani eik wanoprom wenekenyudok atin mour iri. Aria anan tanunaku nagundok aria nukripep agun-dok douk eik yape yanak um. 8 Eik

Page 404: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

KOLOSI 4:9 401 KOLOSI 4:18douk yeshopokan nanakumagu ipak umnukripep aria pudukemesh um agundokapak mape manak um. Aria shopunek umnutaurumep pupe dodogowip. 9 Anan taninigu apakin wanin Onesimus douk apakurkwip panawashaman iri hunaku. Anandouk nani ipak atubur wabur. Aria ananapa neneken wosik Iruhin ananin mour.Amam biom ta hukripep um eneshenesheshudok douk shatogur agundok iri.

Pol Nenekumesh Yopuhi Nyumnah EsheshShape Kolosi Iri

10 Aristarkus douk nani eik wonoweshikwape iri nani Barnabas ananin mehininMak shopunek henekumepogu yopuhinyumnah ipak. Aria ta Mak nunakunutogrumep um, ipak ta putaurumanwosik kabi douk riguk eik yenemepogubaraen yakripep um. 11 Aria Jisas doukkupainyi nyeigur nanahwar um Jastus irishopunek nenemepogu yopuhi nyumnahipak. Aria eshesh Juda douk amudokbimatun meyoh abom hani eik manoprommenek mour um mataurum arpesh umshuwish agundok Iruhin nape Debeini umananish arpesh um. Aria amam doukhataurumewosik abom um enyudokmour.

12 Epafras nani ipak douk panaki atuburwabur iri. Aria shopunek, anan douknape shakamum Krais Jisas nenekumanmour iri. Anan shopunek nenemepoguyopuhi nyumnah ipak. Ihih nyumnehanan nenek beten dodogowin abom atunum ipak. Anan nenek beten narig Iruhinum nunekep piyotu dodogowip atip kabidouk Iruhin nakri ipak pupe um. Arianenek beten um ipak pudukemesh umIruhin ananin baraen abom pakri enyendouk adurin atin abom aria pugipeshIruhin nakriyen iri. 13 Aria eik yaduke-man wosik Epafras, douk namudok aria eikyakri ikripep um anan. Douk anan napenenek debeinyi mour um nunek beten umIruhin nutaurum ipak pani eshesh doukshape arbudok biyorub warub, Laodisiabani Hierapolis iri. 14Aria apakin arpenyinLuk douk nenek dokta iri douk apak urk-wip panawashaman iri nani Demas amamshopunek henekumepogu yopuhi nyum-nah ipak.

15 Aria ipak pukrip apakish Kristendouk shape Laodisia iri. Pukripesh pukri

eik douk yanadudareh-umesh abom ariayenekumeshugu yopuhi nyumnah. Ariapukrip Nimfa kwuni Iruhin ananish arpeshdouk apa shantorum shenek lotu shapeokwokwit urupat iri. Eik yenekumeshuguyopuhi nyumnah eshesh shopunek.

16 Aria ipak putik apudok shup jurugaria pushopukop punak um Iruhin ananisharpesh douk shape Laodisia iri shopunekshutrup. Aria shopunek, apudok shup eikyenekap panak um eshesh Laodisia iri ipakshopunek ta putrishap aria putrup. 17Ariapukrip Arkipus um nuneken niyaten wosikenyudok mour douk Debeini nakonen iri.

18 Aria douk eik kanak Pol eikiswis yowem enyudok nyagiguk iri atinbaraen. Eik yenemepogu yopuhi nyum-nah um ipak. Aria ipak mare urkwippushukepuguk um agundok showeshikesenab yape yonoweshik um, uwok. Ariaeik yakri Iruhin nutaurumep meyoh ipak.

Page 405: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TESALONAIKA 1:1 402 1 TESALONAIKA 1:10

Parik Iri Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Tesalonaika IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol

Narik Neneken Nyanak Um Eshesh TesalonaikaIri

1:1 Pol nakripesh yopinyi baraen umIruhin nini Jisas Krais ta hutaurumesh

1:2 —3:13 Pol nakripesh um yopinyimour anan neneken um nataurumeshum aria nakri nunak nutrish

4:1-12 Pol nakripesh um yopihi aiheshesh ta shugipesheh um shunekIruhin nunadudareh um

4:13 —5:11 Pol nakripesh um ahudoknyumnah apakin Debeini nutanamoriahi

5:12-28 Nyatuh iri baraen douk eshesh tashugipeshen iri

1 O ipak Iruhin ananish arpesh papeTesalonaika iri! Eik Pol yani Sailas iriTimoti mape agundok aria yenekumepoguapudok shup ipak. Ipak douk patukurapakin Yain Iruhin nani Debeini Jisas Kraisaria pape amamip atip iri. Apak makriIruhin nutaurumep meyoh aria ipakiruhaparuh hur wosik.

Kristen Shape Tesalonaika Iri ShasuhwIruhin Ananin Baraen Dodog Shagipeshen

2 Ihih nyumneh apak biom atun apamape um munek tenkyu um Iruhin umipak aria mape menek betenumep. 3 Apakmenek beten um apakin Yain Iruhin um,apak apa menek urkwip um agundokipakin bilip nyepuhur penek yopihi aihum. Aria shopunek um agundok ipakurkwip panawasham um kupaishi arpesharia ipak douk peyotu dodogowip peneksabainyi yopinyi mour pataurumesh um.Aria shopunek, menek urkum um agun-dok ipak padukemesh abom um apakinDebeini Jisas Krais ta wata nunaki nuraepum. Douk namudok aria ipak douk peyotudodogowip atip pasah enenyenen amaenaria pupe putrugun-uman. 4 O ipak apak-ish arpesh! Apak madukemesh um Iruhindouk urkum manawashamep abom ariananagraehep um pupe ananip atip abom.

5 Um maresh? Riguk apak biom atunmanaku makripep Iruhin ananin yopinyibaraen um, ananin Mishin nyataurumapnyenekap dodogowip abom aria doukmakripep ananin baraen. Apak madaemukripep kabi douk baraen meyoh umuwe, uwok. Abudok nyutob apak manakumakripep baraen um, apak madukemeshabom um enyudok baraen douk adurinatin abom. Aria ipak douk patruparia padukemesh um apak menekeh iriaih um agundok makri mutaurumepum purao Iruhin ananin baraen abomum. 6 Aria ipak patrup pagipeshap ariapagipesh Debeini shopunek. Aria ipakishhorim shenekep pemnek debeiri eriger.Aria Iruhin ananin Mishin nyataurumepnyenekep panadudareh um Iruhin ananinbaraen aria douk pemneken pasuhwenpagipeshen. 7 Douk namudok aria ihish-morim Kristen shape agusudok biagosshokugosi nahobigos Masedonia nyaniAkaia iri shatrip shakri ipak penek yopihiaih aria eshesh douk shagipeshep. 8 Ariaipak douk pemnek enyudok baraen umapakin Debeini pasuhwen pagipeshenaria enyen nyarahaen nyeyatagun umagusudok biagos shokugosi nahobigosMasedonia iri Akaia aria shemneken kabidouk nyubrap peyagwreh shemnekap um.Aria enyudok baraen um agundok ipakpemnek Iruhin ananin baraen pasuhwenpagipeshen um douk madae nyurahaenMasedonia iri Akaia atin, uwok. Enyendouknyarahaen ihigunum. Douknamudokaria apak mour wokap um mukripesh um.9 Um maresh? Eshesh kanak shakripapum ehudok yopihi aih riguk ipak penekehum pataurum apak biom atun abudoknyutob manaku mani ipak mape um. Ariashopunek, shakripap um agundok ipakpekeshuk agabus warehos shani ihim-morim madae adurimi god omi um uwearia patanam panak um Iruhin penekananin mour um. Anan douk adurinabom Iruhin douk nape ihih nyumneh iri.10 Aria shopunek, shakripap um agundokpape patrugun um ananin nuganin Jisasum nukutukuk iruhw heven nunaki um.Seiwok eshesh shan nagok aria Iruhinwatanonohur nakitak nape iri. Anan douknataurumap narap makutukuk agundokta Iruhin juwehosin nunekumesh kwot

Page 406: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TESALONAIKA 2:1 403 1 TESALONAIKA 2:13shenek yoweishi inahos iri arpesh um.

2Pol Nakri Um Iruhin Ananin Mour Anan

Neneken Tesalonaika Iri1 O ipak apakish arpesh! Ipak kanak

padukemesh um apak manaku makripepIruhin ananin baraen um, apak madaemukripep aria nyunakuk atap meyohuwe, uwok. Apak makripep aria pa-suhwen dodog pagipeshen. 2 Aria ipakpadukemesh, sagomatin apak marikmanak makripesh Iruhin ananin yopinyibaraen eshesh Filipai aria eshesh shapshawarugap apa shanumogesh apak ariashenekap memnek debeiri eriger. Ariawata manakumagu ipak um, Iruhin natau-rumap nenekap dodogowip aria makripepananin baraen. Sabaishi arpesh shakriuwok um apak mukripep enyudok baraenum aria eshesh shakri shutapokumap yah.Aria apak madae munogugur uwe. 3 Ariabaugos um agundok apak makripep umpukutukuk yoweishi inahos putanamoripunak um Iruhin um douk enyudok. Apakdouk madae mukri um mugiyagimepuwe, uwok. Aria shopunek, apak madaemunek urkwip um munek enesh yoweishiinahos um ipak aria munek rohwumepuwe. 4 Apak douk Iruhin kanak natrupnakri wosik um apak munek enyudokmour um murao ananin baraen munakmukrip arpesh. Douk namudok aria apakdouk manaku makripepen. Aria apakdouk madae mukripep baraen um muneksabaishi arpesh shunadudareh um apakuwe, uwok. Apak makri Iruhin douknadukemesh nenek skelimap um numunapakip urkwip iri atun nanadudareh-umap. 5 Aria apak madae mukri mun-yubumep uwe. Aria shopunek, apakmadae munyubumep apakip urkwip ummukripep enen baraen um munek nyigiyaum ipakish eshudok eneshenesh uwe,uwok. Ipak douk padukemesh um enyudokapakin baraen douk adurin. Aria Iruhinshopunek douk natrup aria nadukemap.6 Apak douk madae munek mour ummukri ipak o enesh kupaishi arpeshshutuk apakish nyeiguhw shuto iruhwuwe, uwok. 7 Apak douk Krais ananimaposel maraogu ananin baraen manaku

makripepen. Douk namudok aria apakta dodogowip um ipak putuk apakishnyeiguhw shuto iruhw. Aria apak manakumani ipak mapeum, apak makripepshokubur kabi douk onok yopukwi amakekkwataurum okwokwish batowish wosikum. 8 Apak urkwip douk panawashamabom ipak aria douk madae mukripepIruhin ananin yopinyi baraen atin uwe,uwok. Apak shopunek manadudareh maniipak manoprom mape atugun aria madaemubeshukumep eneh apakih aih uwe,uwok. 9 O ipak apakish arpesh! Doukipak padukemesh um enyudok debeinyimour apak biom atun meneken iri. Rigukapak manaku mape mani ipak um, apakmenek enyudok biyen mour nyumnehweibus. Apak makripep Iruhin ananinyopinyi baraen aria shopunekmenekmourum morao utabor um munator apakisheshudok eneshenesh um. Um maresh?Apak makri uwok um mukep amaen umpukop ipakigun worigun um. 10 Rigukapak douk mani ipak Kristen mape ariaipak pani Iruhin douk padukemap wosikapak. Ipak padukemap um apak doukyopupari munek yopihi atih aih iri. Ariaapak baraen madae enen nyupenyap ummunek enesh yoweishi inahos uwe. 11Ariaipak padukemesh, apak douk mataurumipak atin atin kabi douk anan yakennataurum ananish batowish um. 12 Apakmataurumep um putogur dodogowip umipakin bilip aria ipakiruh aparuh hurwosik. Aria shopunek, mape um makripepum pupe wosik aria punek yopihi atih aihIruhin nakriyehi. Anan douk nahwarep umpunak puwish agundok anan nape Debeinium ananish arpesh um aria putik agundokanan dodogowin abom atun aria natrugunnyeigur nyato iruh-uman um.

Eshesh Kristen Sheyotu Dodogowish AtishShosah Enenyenen Amaen

13 Riguk apak biom atun manakumakripep Iruhin ananin baraen um, ipakpenek urkwip pakri enyudok baraen doukmadae enesh arpesh esheshin uwe. Ipakpakri enyen douk Iruhin ananin abom.Aria enyen douk adur. Aria ipak pasuhwenpagipeshen aria enyen nyenek yopinyimour abom numun ipakiruh aparuh. Douknamudok aria ihih nyumneh apak munek

Page 407: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TESALONAIKA 2:14 404 1 TESALONAIKA 3:5tenkyu um Iruhin um enyudok yopinyimour ananin baraen nyeneken um ipakiri. 14 O ipak apakish arpesh! Ipak doukpemnek arudokmori atur eriger doukIruhin ananish arpesh douk shatukurJisas Krais shape agudok shokugi nahobigJudia iri shemnegor iri. Eshesh douk Judaeshesh kanak enesh shenekesh enenyenenaria shenekesh shemnek debeiri eriger.Aria ipak shopunek douk pemnek erigernamudok atin. Enesh ipak atuburwabur shakri uwok um ipak pugipeshKrais um aria eshesh shenekep pemnekdebeiri eriger. 15-16 Seiwok eshesh Judashabo sabaimi profet hagok. Arigahaaria nubokuhiyen kwar shabo apakinDebeini Jisas nagok. Aria apak biom atunshopunek shakri uwok-umap aria doukshenekap enenyenen aria shahiyahapmaruwok manak um kupaigunum. Apakmanak makripesh Iruhin ananin baraenkupaishi arpesh douk madae Juda iriuwe. Apak makri mukripesh um shum-neken shugipeshen aria anan nunaraeshshutanamori shupe wosik. Aria esheshJuda shakri uwok aria shakri shutapokapakih yah um mare munak mukripesh.Namudok aria eshesh shutapok Iruhinananim urkum aria shatogur ihishmorimarpesh esheshish horim. Riguk esheshshape shenek sabaishi yoweishi inahos.Aria douk eshesh shatogur sabaishi abom.Aria anan douk juwehosin-umesh arianakri jurugish. Aria kweipon anan ta nesh.

Pol Nakri Nutanam Nunak Nutik EsheshTesalonaika

17 O ipak apakish arpesh! Enesharpesh shahiyahapari aria apak biom atundouk makutipukuk banab nyutob manakimapeik agundok. Apak manaki mapeagundok aria apak urkwip porum ipak ariamakri abom ummunakumutrip. Aria apakmabirak matik uwok. 18 Sabaihi nyumneheik Pol yabirak um yakri apak munakuaria uwok. Yoweini Satan natapokumapyah. 19-20 Apak douk mape munek urkwipum ahudok nyumnah apakin DebeiniJisas Krais nunaki aria apak muni ipakmupe wosik ahi. Ahudok nyumnah,apak ta muni anan mupe atugun ariamupe wosik. Aria douk apak biom atundouk munek urkwip um ipak penek

bilip um Krais aria meyotu dodog mapematrugun um Krais nutanamori nunarapum. Aria ahudok nyumnah ta shutikipak aria ta shudukemesh um apak doukmakripep Iruhin ananin baraen ariamabouk yoweishi inahos shabuhuk. Ariaapak ta munadudareh um ipak atip ariapunekap mutuk Iruhin ananin nyeigurnyuto iruhw.

3Pol Neshopok Timoti Nanak Um Nutau-

rum Eshesh Tesalonaika Shurao Iruhin AnaninDodog

1-2 Apak biom atun munek urkwip umipak aria manakripam makri ipak ta pupewosik aka, uwok? Apak makri uwok ummupe mutrugun anah shopunek nyumnehum ipakin baraen nyunakumori apak um,uwok. Douk namudok aria ohwak biohwwapeik agundok Atens aria weshopokuohwakin wanin Timoti atun nanakumogunutaurumep. Anan nani ohwak apamanoprommunek Iruhin ananinmour ummakripesh Krais ananin yopinyi baraen.Ohwak douk weshopokan nanakumogunutaurumep um pupe dodogowip umIruhin aria pusuhw ananin baraen dodogpugipeshen. 3 Um maresh? Ta enesharpesh shunekep purao debeinyi amaenaria pukutukuk Iruhin ananin baraen.Ipak padukemesh, enyudok amaen doukIruhin kanak nakri wosik aria enyen douknyatogrumep. 4 Riguk apak manaku maniipak mape um, abudok nyutob arpeshdouk madae shunekap murao enen amaenuwe. Aria apak makripep makri ta mareroubi aria enesh arpesh ta shunek apakmuni ipak murao enen amaen. Aria doukipak padukemesh um apakin baraen douknyatogur adurin. Eshudok arpesh shenekipak pani apak morao amaen abom kabidouk riguk apak makripep um. 5 Douknamudok aria eik yakri imnek baraenarigas um agundok ipak pape um ariaeik douk yeshopok Timoti nanaku. Anannanakumogu nutrip aria neneki baraennyunakumori um eik idukemesh um ipakpasuhw Iruhin ananin baraen dodogaka, uwok? Eik yenek urkum yakri umanudok yoweini douk nagraeh arpesh umshenek yoweishi inahos iri ta nukwiraehep

Page 408: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TESALONAIKA 3:6 405 1 TESALONAIKA 4:6aria ta jurug pukutukuk Iruhin ananinbaraen aka, mumam? Aria ta wosik atinenyudok riguk apak meneken iri mourum makripep Iruhin ananin baraen umnyunakuk meyoh.

Timoti Nakrip Pol Um Eshesh TesalonaikaShagipeshen Wosik Iruhin Ananin Baraen UmAria Pol Nanadudareh

6 Aria douk Timoti ta shopunek naku-tipukuk nanaki nakripohw yopinyi baraenum ipak. Anan nakri ipak pasuhw Iruhinananin baraen dodog pagipeshen aria ipakurkwip panawasham ipak kanak pani ku-paishi arpesh pataurumesh. Aria ipakurkwip panawasham eik yani Sailas ariapakri punaki putruh abom. Aria ohwakshopunek urkwip panawashamep abomaria wakri unaku utrip abom. 7 Ipakapakish arpesh. Sabaishi arpesh shapeagundok iri shap aria shakop enenyenenamaen aria apak memnek debeiri eriger.Aria apakiruh aparuh madae yoweruhuwe, uwok. Apak memnek um agundokipak pasuhw Iruhin ananin baraen dodogpagipeshen um aria apak douk meyotudodogowip atup. 8 Apak manadudarehum maresh? Ipak pape dodogowip umDebeini aria pasuhw ananin baraen dodogpagipeshen.

9 Aria Iruhin nenekap manadudarehabom um ipak aria apa menek tenkyuman.Aria agundok apak menek tenkyuman umdouk debegun abom. 10 Aria nyumnehweibus apak biom atun urkwip por abomum ipak aria menek beten marig Iruhinum apak munaku mutrip anah shopunek.Aria ta ipak pusuhw Iruhin ananin baraenpugipeshen um, enyen douk wosik. Uwokum, apak makri munaku mutaurumep umpusuwen dodog pugipeshen.

Pol Nenek Beten Narig Iruhin Um AnanNunak Nutik Eshesh Tesalonaika

11 Eik yakri apakini Yain Iruhin niniDebeini Jisas hutaurumap aria hunekumapanah yah um munaku mutrip. 12 Ariayakri apakin Debeini nutaurumep aria ipakurkwip panawasham ipak abom atin atinaria punataurum um pishagrakuk abomriguk parik pape peneken um. Aria ipak

urkwip punawasham ihishmorim kupaishiarpesh shopunek putaurumesh kabi doukahudok nyumnah apak biom atun urk-wip panawasham abom ipak mataurumepum. 13Aria shopunek yakri apakin Debeininutaurumep nunekep dodogowip numunipakiruh aparuh aria piyotu dodog. Anannunekep namudok um hahudok nyumnahapakin Debeini Jisas nini ihishmorim anan-ish arpesh shunaki ahi, Iruhin apakini Yainta nutrip aria nukri ipak baraen madaeenen nyupenyep uwe aria pape ananipatip.

4Apak Ta Mugipesh Iruhin Ananim Urkum

UmMunekan Nunadudareh1 Ipak Kristen ta pumnek enyudok eikin

nyatuh iri baraen! Um maresh? Apakdouk morao Debeini ananit nokwat ariamakripep. Eikin baraen douk enyudok.Riguk apak manakumogu ipak aria menekskulumep um ihihmorim yopihi aih umpugipesheh aria punek Iruhin nunadu-dareh. Aria douk ehudok aih ipak doukpape penekeh. Douk namudok aria apakdodogowip-umeh abomumpunekehwosikpishagrakuk riguk parik pape penekeh um.2 Ipak douk mare urkwip pukepukuk umDebeini Jisas ananin baraen douk apakbiomatunmakripepen iri uwe, uwok. Apakdouk anannakopbig ummukripesh ananinbaraen aria apak douk makripepen.

3 Iruhin ananim urkum douk namudok.Anan nakri ipak ta pupe ananip atip ariapukutukuk abom ehudok aih um shenekwehrur um. 4-5 Aria shopunek nakri ipakarmam ta pusuhw merik um ipak kanakum mishish mare shikitak puni kupaiwariarmago penekwehrur umbaugenyumdoukamam haiden douk madae hudukemeshum Iruhin iri uwe hape heneken um, uwok.Ipak ta pupe Iruhin ananip atip aria punekyopinyi atin. 6 Aria shopunek, nakri ipakarmam mare punek eshudok yoweishi in-ahos um kupaimi Kristen um punatrumamamiyu armago um, uwok. Douk rigukapak makripep dodogowip atup um ehu-dokmori aih. Um maresh? Apakin Debeini

baugenyum 4:4-5 um enyudok baraen douk biyen. Enen nyetem lain 4-5, aria enen nyakri ipak armam puniipakiyu armago punaraum iri ta pugipesh yopihi atih aih.

Page 409: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TESALONAIKA 4:7 406 1 TESALONAIKA 5:4ta nuwanamam eshudokmori yoweishi in-ahos amamhenekesh iri. 7Aria Iruhindoukmadae nuhwarap um munek wehrur uwe,uwok. Anan nahwarap um mupe wosikabom aria mupe ananip atup. 8 Namudokaria shashudok arpesh douk shukri uwokum shumnek enyudok baraen iri doukmadae shukop agabus apak arpesh atupuwe, uwok. Eshesh douk shakon agabusIruhin douk nakop ananin Mishin iri shop-unek.

Apak Ta Urkwip Punawasham KupaishiAria Munek Yopihi Aih Shopunek

9 Eik douk mour woke um ikripepenen baraen um ipak urkwip punawashamkupaishi Kristen aria punataurum um.Um maresh? Iruhin douk nenek sku-lumep jurug aria ipak penekeh wosikehudok aih. 10 Aria ipak urkwip doukpanawasham ihishmorim kupaishi Kristendouk shape ihigunum um shokugi nahobigMasedonia iri. Aria ipak Kristen! Apakmakri mukripep dodogowinyi baraen umipak urkwip punawasham eshudok arpesharia putaurumesh pishagrakuk riguk parikpape penekesh um. 11 Aria shopunek, ipakmishish ta shikitak um pupe wosik abomaria mare piyagwreh sabainyi baraen umpuni kupaishi piyagwreh debeg punitokuwe, uwok. Ipak ta punek urkum umipak kanak aria punek mour um puparugipakibor utabor buni worigun ipak pugnohiri kabi douk riguk apakmakripepukuk um.12 Ipak ta punekesh namudok um kupaishiarpesh douk madae shugipesh Krais iriuwe shutrip aria shukri ipak douk yopipari.Aria shopunek um mare puhwar kupaishium shubiromep, uwok.

Apakin Debeini Jisas Ta Wata Nutanamori13 O ipak apakish arpesh! Apak biom

atun makri mukripep enen adurin baraenum eshudok shagok iri arpesh. Eshu-dok arpesh douk madae shudukemesh umIruhin iri uwe douk madae shudukemeshum agundok shagok iri shanak shapeumuwe. Douk namudok aria eshesh urk-wip yowep aria shereh shanakwukri sha-naruwor. Douk namudok aria apak makriipak mare pureh kabi eshesh shereh um,uwok. 14 Um maresh? Apak munek bilipmakri Jisas nagok sharuman aria ananwatanakitak nape. Douk namudok aria apak

munek bilip makri ahudok nyumnah Jisasnutanamori ahi, Iruhin ta nuhur shagokiri douk riguk shenek bilip um anan irishukitak shini Jisas shunaki. 15 Aria enyu-dok baraen apakin Debeini nakripapen iridouk enyudok ta mukripepen. Baraenenyudok. Kweipon hahudok nyumnahanan nutanamori ahi, eshudok douk watashupe agundok atap iri ta mare shurikshunak aria shagok iri shugiguk shunak,uwok. 16 Eshudok douk shape agundokatap iri ta shumnek Debeini nuhwar debeg.Aria enselahos esheshin debeinyi ensel tanyuhwar debeg aria Iruhin ananihworuhwta hwiyagwreh. Aria apakin Debeini Jisasta nukutukuk iruhw heven nunaki. Ariaeshudok arpesh douk shenek bilip ariashatukur Krais iri douk riguk shagok iri tashurik shukitak shupe. 17 Aria hahudoknyumnah apak douk munek bilip aria watamape iri, Iruhin ta nurap muni eshudokshagok iri munak ahudok atuh. Apak tamunak mutik apakin Debeini gani iruhwutag aria muni anan mupe ihih nyumneh.18 Douk namudok aria ipak ta punatau-rum um punakripam enyudok baraen umpuhur ipak atin atin ipakiruh aparuh umpiyotu dodogowip.

5Apak Ta Mupe Mutrugun um Apakini De-

beini Nutanamori um1 O ipak apakish arpesh! Apak biom

atun mour wokap um mukripep um meihinyumnah ta enyudok nyutogur um, uwok.2 Um maresh? Ipak padukemesh, ahudoknyumnah apakin Debeini nutanamorinunek skelimum arpesh ahi, anan tanunaki kabi douk nakwuaruh iri nanakiorokohunib um wab um. 3 Abudoknyutob arpesh ta shukri, “Douk apakmape yopuhi nyumnah aria mape wosik.”Aria ahudok nyumnah ta hutogur ahudokatuh kabi armatok kwomnek eriger umkubuki batowin um. Aria eshesh ta mareshuruwok, uwok. Eshesh ta shurao debeirieriger aria shupe yowesh abom.

4 Aria ipak Kristen douk madae pupekabi eshesh shape arukwutigun iri shapeshenek urkum um uwe. Douk namudokaria ahudok nyumnah ta hutogrumeshahudok atuh kabi douk nakwuaruhiri nanaki um. Aria eshesh shikitak

Page 410: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TESALONAIKA 5:5 407 1 TESALONAIKA 5:23yowiyokuk. Aria ipak ta uwok. 5 Ipakihishmorim pani apak douk Iruhin ananishbatowish douk mape bogaragun-umori.Apak doukmadaemupe kabi eshudok doukshape arukwutigun iri shapeum um uwe,uwok. Aria apak madae munek yoweishiinahos kabi eshesh shape arukwutigun irishenekesh um uwe. 6 Douk namudok ariaapak ta mare mupe kabi douk sheshuh irisheshuh um, uwok. Sheshuh iri madaeshudukemesh uwe, eshesh shakri uwokum shumnek Iruhin ananin baraen ariashenek yoweishi inahos. Aria apak maremunek yoweishi inahos kabi eshesh um,uwok. Apak ta mupe musuhw merikum apak kanak aria munek urkum umyopinyi atin aria muneken. 7 Um maresh?Weibus obi nyutob, sheshuh iri arpeshsheshuh. Aria shawok abar iri shawokabar aria shagugak. 8 Aria apak uwok.Apak douk mape bogaragun iri. Douknamudok aria apak ta musuhw merik umapak kanak aria musuhw Iruhin ananinbaraen dodog mugipeshen aria apakurkwip punawasham kupaishi. Aria tamunekesh namudok um, apak ta mupekabi anan nasuhw aidap nanabeshukananihw yegenyihw iri nape wosik abudoknyutob nunek wanohw um. Aria apakta mudukemesh abom um Iruhin tanunarap mutanamori mupe wosik. Ariaapak mudukemesh um enyudok um, apakta mupe wosik kabi anan nowem umainit hat iri nape wosik abudok nyutobanan nunek wanohw um. 9 Iruhin doukmadae nugraehap umnuwanamap apakishyoweishi inahos uwe, uwok. Anan douknagraehap um apakin Debeini Jisas Kraisnunarap mutanamori mupe wosik atin.10 Anan douk nagok um nurao apakihishmorimmunakmuni ananmupewosikatin. Aria ta apak mugok o wata mupeum, anan ta wata nunarap. 11 Douknamudok aria ipak ta piyagwreh punakripum yopinyi atin baraen um punataurumum piyotu dodogowip kabi douk ipak papepeneken um. 12-13 O ipak apakish arpesh,apak makri ipak pumnek enyudok apakinbaraen pugipeshen. Baraen enyudok. Ipakta pupe shakamum ipakim debeimi doukhenek debeinyi mour um hataurumephakripep Iruhin ananin baraen iri. Amamdouk Iruhin nagraeham um hutaurumep

aria hunabreshep um punek yopihi atihaih. Amam douk hataurumep wosik. Douknamudok aria ipak ta putuk amamishnyeiguhw shuto iruhw aria ipak urkwippunawashamam aria putaurumam. Ariaipak ta piyagwreh atin baraen ariapunagabe um pupe atugun.

14 Ipak apakish arpesh! Apak biom atunmakri mukripep enen baraen shopunekum pumneken aria pugipeshen. Baraenenyudok. Ipak enesh douk shape meyoh,madae shunek mour atin uwe. Douknamudok aria ipak pukrip eshudokmoriarpesh um mare shupe meyoh, uwok. Ariashopunek, ipak enesh douk shanogugur.Douknamudok aria ipak pukripesh yopinyibaraen um pugabe esheshiruh aparuh umeshesh mare shunogugur. Aria shopunek,ipak enesh douk madae dodogowish uwe.Douk namudok aria ipak ta putaurumeshum shutogur dodogowish. Aria putau-rum ihishmorim arpesh aria mare juwe-hosip pukripesh debeg, uwok. Ipak tapupe samokwiyaishi arpesh aria pukripeshshokubur. 15 Aria ta enesh arpesh shunekyoweishi inahos um ipak um, ipak marewata pinyanam-umesh, uwok. Ihih nyum-neh ipak ta pukwiraeh um punek yopinyiatin um ipak atin atin puni ihishmorimarpesh shopunek putaurumesh. 16-17 Ariaipak ta pupe um punadudareh namudokatin aria pupe punek beten nyumnah wab.18Aria ipak ta punek tenkyu um Iruhin umenenyenen nyutogrumep iri. Um maresh?Anan douk nakri ipak patukur Jisas Kraisiri ta pupe um punek tenkyuman namu-dok atin. 19 Iruhin ananin Mishin douknyenek sabaihi yopihi atih aih iri mour.Douk namudok aria ipak mare putapokenyenyih yah um nyunek enyenyin mourum, uwok. 20 Aria enyen douk nyohurenesh arpesh aria shakripep Iruhin ananinbaraen. Douk namudok aria ipak marepukenyuk agabus enyudok baraen, uwok.21 Aria ipak ta punek skelimum ihinyu-morim baraen nyuni aih aria pudukemeshum enyen douk yopinyi o yoweinyi. Ariayopinyi um, ipak ta pusuwen dodog. O tayoweinyi um, ipak ta pukutinyukuk. 22Ariapukutukuk ihihmori yoweihi aih.

23 Aria eik yakri Iruhin douk baugos umapakiruh aparuh hur wosik um nunekep

Page 411: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TESALONAIKA 5:24 408 1 TESALONAIKA 5:28pupe ananip atip abom umpunek ihihmoriyopihi atih aih. Aria shopunek, yakrinutaurumep aria mare enesh yoweishiinahos shupenyep ipakiruh yegeshiweruhhuni ipakish mishish shuni ipakiruhaparuh ahudok yopuhi nyumnah apakinDebeini Jisas Krais nutanamori ahi ariapupe wosik atin. 24 Aria Iruhin douknahwarep um pugipesh ananin baraenaria apa nagipeshen wosik ihinyumorimbaraen anan nakriyen iri. Namudok ariaanan ta nutaurumep pupe wosik arigahaahudok yopuhi nyumnah Debeini Jisasnutanamori ahi.

25 O ipak apakish arpesh! Ipak tapunek beten porik Iruhin um nyutau-rumap. 26 Aria ipak ihipmorim ta urk-wip punawasham ipak atin atin aria puna-puprikum. 27 Aria eik Pol douk apakiniDebeini neke debeinyi big. Douk namudokaria eik yakri ikripep um putarih enyudokbaraen nyetem apudok shup iri um ihish-morim Kristen shape ganudok iri shum-neken. 28Aria eik yakri apakinDebeini JisasKrais nutaurumep meyoh aria nunekeppupe wosik.

Page 412: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TESALONAIKA 1:1 409 2 TESALONAIKA 1:10

Pagiguk Iri Shup Douk PolNenekap Panam Eshesh

Tesalonaika IriBanenyi Baraen Pol Nagiguk Neneken

Nyanak Um Eshesh Tesalonaika Iri1:1-2 Pol nakripesh yopinyi baraen um

Iruhin nini Jisas Krais hutaurum es-hesh Tesalonaika

1:3-12 Pol nenek tenkyu um Iruhin umeshesh aria nenek betenumesh

2:1-17 Arman ta nukenyuk agab Iruhinananin baraen iri ta nunaki

3:1-15 Eshesh Kristen mare shupemeyoh, uwok. Eshesh ta shunekmourum shutaurum eshesh kanak shunikupaishi shopunek

3:16-18 Nyatuh iri baraen

1 Eik Pol yani Sailas aria Timoti mapeagundok aria eik Pol yenyem apudokapakip shup panakumogu ipak Iruhinananish arpesh pape Tesalonaika iri. Apakmenekapumagu ipak douk patukur apakinYain Iruhin nani Debeini Jisas Krais iri.2 Apak makri apakin Yain Iruhin niniDebeini Jisas Krais hutaurumepmeyoh ariaipakiruh aparuh hur wosik.

Pol Nenek Tenkyu Um Iruhin Um EsheshTesalonaika Sheyotu Dodog Shosah EnenyenenAmaen Um

3 O ipak apakish arpesh, riguk ipak pa-suhw Iruhin ananin baraen atin. Aria douk,ipak pasuhwen dodog abom pagipeshenpeshagrakuk riguk parik pagipeshen um.Aria riguk ipakiruh aparuh hanawashamipak atin atin um. Aria douk ipak pe-shagrakuk riguk parik pape peneken um.Douk namudok aria ihih nyumneh apakta urkwip purum ipak aria munek tenkyuum Iruhin. Aria enyen douk wosik umapak menekesh namudok um. 4 Aria ipakdouk penekesh namudok aria apak manaksabaigunum mani sabaishi Iruhin ananisharpesh mapeum, apak apa makripesh umipak aria matuk ipakishi nyeiguhw shatoiruhw. Apak apa makripesh um sabaihieneheneh yoweihi aih douk ipakish horikhorin shenekeh um ipak iri shani sabainyi

amaen douk nyatogrumep nyenekep pem-nek debeiri eriger iri. Aria apak makri ipakapa pasuhw Iruhin ananin baraen dodogpagipeshen aria peyotu dodogowip pasahihinyumorim amaen douk nyatogrumepiri.

Iruhin Ta Nugipesh Yopihi Atih Aih AriaNunek Skelimum Apak Arpesh

5 Aria enyudok douk nyatogur um ipakiri douk nyeyabigap um Iruhin apa nenekyopihi atih aih aria nenek skelimum ipakihaih. Aria ipak douk pemnek debeiri eriger.Um maresh, ipak pakri puwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshshupe um. Aria anan ta nunekep wosikabom um puwish ganudok. 6 Aria Iruhinta nunek yopihi atih aih namudok. Ananta nunek skelimum eshudok arpesh doukapa shenek yoweishi inahos um ipak iri arianukri eshesh shenek yoweishi inahos. Ariaanan ta wata nunyanam-umesh nunekeshshumnek debeiri eriger. 7Aria anan ta nuk-weshihep um enyudok amaen aria ta watapupe um uhwin. Aria apak shopunek, ananta nunekesh-umap namudok atin. Iruhinta nunekumap enyudok hahudok nyum-nahDebeini Jisas nini ananish dodogowishienselahos shukutukuk iruhw heven shuto-gur yopugunum ahi. Aria anan ta shutrunnutrugun abom aria nunaki kabi douk de-beihi nyih hatrugun aria bogaragun abomba nanaki um. 8 Aria hahudok nyumnahanan ta nunaki aria nubo eshudok arpeshdouk madae shudukemesh um Iruhin iriuwe shuni eshudok douk madae shugipeshapakin Debeini Jisas ananin yopinyi baraeniri uwe. 9 Anan ta nesh debeg. Ariaanan ta nukri wokumesh aria eshesh tamare shunak shupe anan napeum ariashutik agundok anan natrugun abom um,uwok. Eshesh ta shunak shupe kupai-gunum aria shupe shumnek debeiri erigeraria shupe yowesh abom ihih nyumneh.10 Aria hahudok nyumnah sabaishi tashutuk ananin nyeigur nyuto iruhw. Ariaapak ihipmorim ananish yopishi arpeshabom douk magipesh ananin baraen iri tamutuk ananin nyeigur nyuto iruhw ariamukri anan douk yopuyopuni Debeini ariamunadudareh-uman. Aria ipak shopunekta putrun aria putuk ananin nyeigur nyutoiruhw. Um maresh? Riguk apak manaku

Page 413: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TESALONAIKA 1:11 410 2 TESALONAIKA 2:10makripep ananin baraen aria ipak pasuh-wen pagipeshen.

11 Douk namudok aria ihih nyumnehapak munek beten um apakin Iruhin umnutaurumep. Apak munek beten makrianan douk seiwok nahwarep aria nenekeppenek yopihi atih aih anan nahwarepum punekeh iri. Aria anan nutaurumepnunekep dodogowip um punek ihihmorimyopihi aih ipak mishish shakitakumeh iri.Aria um pusuhw ananin baraen dodogpugipeshen. Namudok aria apak mari-gan um nupuhur um punek ihinyumorimyopinyi mour iri aih. 12 Apak menekbetenumep um makri apakin Iruhin niniDebeini Jisas Krais hutaurumep meyohhunekep dodogowip aria putuk DebeiniJisas ananin nyeigur nyuto iruhw. AriaJisas shopunek nutuk ipakish nyeiguhwshuto iruhw.

2Anan Arman Douk Ta Nununu Iruhin

Ananin Baraen Nyubuhuk Iri Ta Nutogur1-2 Ipak apakish arpesh! Eik yakri ikripep

enen baraen um hahudok nyumnahapakin Debeini Jisas Krais nutanamoriaria apak munak muni anan mupe atugunahi. Ipak pumnek! Aria enesh arpeshdouk shenek rohwumep shakri ahudoknyumnah apakin Debeini nunaki ahi doukhatogur jurug. Aria eik madae idukemeshuwe, meishi arpesh shenek rohwumepshakripep namudok? Enesh shakripeshIruhin ananin baraen iri shakripep, oenesh kupaishi shakripep? O eneshshenek rohwumep shakripep shakri apakmenyemagu anap shup panakumogu ipak?Ipak mare pikitak yowiyokuk aria aparuhmare yoweruh, uwok. 3 Ipak mare pumnekesheshin baraen, uwok. Eshesh doukshenek rohwumep. Ahudok nyumnahdouk wata hutogur uwe. Sagomatinsabaishi arpesh ta shurik shukri uwok umIruhin ananin baraen shukutinyukuk. Ariashopunek anudok yoweinari arman doukta nununu Iruhin ananin lo nyubuhuk iri tanurik nutogur yopugunum ba iyoh. Ananta nurik nunaki aria ahudok nyumnahta hugiguk hutogur. Aria anan douk

Iruhin nagraehan jurug um nunak nupeyoweiburi wabur hel. 4 Aria anudokyoweinari anan ta nutuk ananin nyeigurnyuto iruhw aria nukri ihishmorim arpeshta shukutukuk Iruhin nini enesheneshwarehos shuni yoweishi sagabehos shuniwarenab douk arpesh shegremab banirohwimi god omi shape shenek lotumeshiri aria shutuk ananin atin nyeigur nyutoiruhw. Aria anan ta nuwish Iruhinananit debeiti urupat aria nupe nunekrohwumesh nukri anan atun abom doukDebeini Iruhin.

5 Aria ipak ta urkwip pushukepukum enyudok ihinyumorim baraen doukabudok nyutob eik yanaku yani ipakmape aria yakripepen iri? Uwok. Ipakdouk padukemen enyudok baraen douknyakrium anudok douk ta nununu Iruhinananin lo nyubuhuk iri. 6 Aria doukanudok arman douk wata nunaki uwe.Anan douk enen arpen2:6ananih yah ariaanan douk madae nunaki uwe. Aria ipakdouk padukemen enyudok arpen. Ariaahudok yopuhi nyumnah Iruhin nakriyahihutogur aria ahudok atuh anudok armandouk ta nununu Iruhin ananin baraennyubuhuk iri ta nutogur yopugunum.7 Aria douk ehudok aih um shakenyukagabus Iruhin ananin lo um douk hatoguraria hanabeshuk hape. Ihih ta hunabeshukhupe arigaha abudok nyutob shuwarugukenyudok arpen nyutapok-uman yah iri.8 Aria anudok yoweinari douk ta nununuIruhin ananin baraen nyubuhuk iri tanutogur yopugunum. Aria Debeini Jisasta nutogur yopugunum aria ta sabaishiarpesh shutrun nutrugun abom arianunaki. Aria anan ta nuhaprish anudokyoweinari arman um ananip yap atuparia non nugok. Aria agundok Jisasnatrugun abom um ta non nugok abom.9 Aria Satan ta natauruman nunekandodogowin aria nunaki nupe nunek rohwum sabaishi arpesh. Anan ta nuneksabainyi Iruhin atun neneken iri mour umarpesh shutrin aria shikitak yowiyokukshukri adur anan douk Iruhin nataurumanaria douk neneken. 10 Anan ta nunekeneshenesh yoweishi inahos nunek rohwum eshudok arpesh douk shape shagim

2:6 2:6 Enesh shadukemesh iri arpesh shakri enyudok arpen nyatapok-uman yah anudok arman iri douk Iruhinananin Mishin. Aria enesh shakri enen Iruhin ananin ensel

Page 414: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TESALONAIKA 2:11 411 2 TESALONAIKA 3:7-8ahudok yah um shugok shunak shuwishukiri. Eshesh ta shutik anudok douk tanununu Iruhin ananin baraen nyubuhuknyuni ananin mour aria shusuhw ananinbaraen. Aria eshesh ta shugok. Ummaresh? Eshesh shakri uwok um shusuhwIruhin ananin adurin atinyi baraen ariaanan wata nuraesh shutanamori shupewosik uwe. 11 Douk namudok aria Iruhinta nuhur esheshiruh aparuh um shusuhwanudok douk ta nununu Iruhin ananinbaraen nyubuhuk iri ananin rohwinyibaraen shugipeshen. 12 Aria Iruhin tanunekumesh debeiti kwot eshesh ihish-morim aria ta nesh nuwanumesh enesh-enesh yoweishi inahos eshesh shenekeshiri. Um maresh? Eshesh douk madaeshusuhw adurin baraen shugipeshen uwe,uwok. Eshesh shanadudareh um shunekeneshenesh yoweishi inahos.

Iruhin Douk Seiwok Nagraehep UmNuraepPupe Wosik Abom

13 Ipak apakish arpesh, apakin Debeinidouk urkum manawashamep abom. Doukseiwok baugos um Iruhin nagraehep umnuraep putanamori pupe wosik. Ariaananin Mishin nyawishep aria nyaraep umpupe ananip atip. Aria ipak pasuhw ananinadurin baraen pagipeshen. Douk namudokaria ihih nyumneh apak ta munek betenu-mep aria munek tenkyu um Iruhin umipak. 14 Anan douk nahwarep aria nakripapak manaku makripep ananin yopinyibaraen. Anan nahwarep um puni apakinDebeini Jisas Krais pupe wosik aria punianan purao agundok anan natrugun abomumnini ananin debeinyi nyeigur. Aria ipakshopunek ta pupe kabi anan um. 15 Douknamudok aria ipak apakish arpesh! Ipakta piyotu dodogowip aria pusuwen dodogenyudok yopinyi baraen douk riguk apakmenek skulumep makripepen iri nyuninyanyudok douk apa menyemagu shus iri.

16-17 Aria apak makri apakin DebeiniJisas Krais anan kanak nini Yain Iruhinhutaurumep. Anan douk urkum man-awashamap nataurumap meyoh arianenekap apakiruh aparuh hur wosik ihihnyumneh. Aria mape urkwip porumagundok douk madukemesh abom umkweipon anan ta nunaraep punak pupewosik um. Aria apak makri Jisas Kraisnini Iruhin hunek ipakiruh aparuh hur

wosik. Aria hunekep dodogowip um punekeneheneh yopihi atih aih huni mour. Ariashopunek um piyagwreh yopinyi atinbaraen.

3Ipak Punek Beten Um Iruhin Nutaurum

Apak1 O ipak apakish arpesh! Eik yakri

ikripep enen nyagiguk iri baraen. Baraenenyudok. Ipak punek beten um apakum apakin Debeini ananin yopinyi baraennyurahaen nyunak arigaha sabaigunum.Aria nyunek yopinyi mour numun sabaishiarpesh esheshiruh aparuh aria nyurao de-beinyi nyeigur kabi douk enyen nyaraenganudok orokohun um ipak um. 2 Ariashopunek punek betenumap um amudokhenek yoweishi inahos atish iri huni ma-mudok douk hakri uwok um apak munekIruhin ananin mour iri mare hunek eneshyoweishi inahos um apak. Um maresh?Madae ihishmorim arpesh shusuhw Iruhinananin baraen shugipeshen uwe, uwok.3Aria apakinDebeini apanagipeshenwosikihinyumorim ananin baraen. Douk namu-dok aria anan ta nurokarubep um yoweiniarman aria nunekep piyotu dodogowip.4 Aria apak douk matukur Debeini ariamadukemesh abom um ipak douk papepenek ihihmorim aih apak makripep umpunekeh iri. Aria ipak ta pupe umpunekesh namudok atin. 5Aria apak makriDebeini nutaurumep aria ipakip urkwippurum enyudok baraen. Baraen enyudok.Ipak ta urkwip punawasham Iruhin. Ariashopunek, ipak urkwip purum agundok taKrais nutaurumep aria piyotu dodogowipabom abudok nyutob kwiraeh nyukri nyu-togrumep um.

Ipak Ihishmorim Ta Punek Mour6 O ipak apakish arpesh! Apak douk

Debeini Jisas Krais nakop big um munekananin mour. Douk namudok ariaapak makripep dodogowinyi baraen umpugipeshen. Baraen enyudok. Aria ipakenesh shasuhw Krais ananin baraen ariaeshesh shape meyoh madae shunek mouriri uwe, ipak mare puni eshesh ponoprom,uwok. Eshesh douk madae shugipeshenyudok baraen riguk apak makripepeniri uwe. 7-8 Ipak kanak douk padukemesh

Page 415: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TESALONAIKA 3:9 412 2 TESALONAIKA 3:18um agundok riguk apak manaku maniipak mape um. Apak madae mupe meyohuwe, uwok. Apak munek mour nyumnahwab aria madae murao ipakigun worigunmeyoh uwe, uwok. Apak matorish ariaipak douk pakapesh. Aria apak munekdebeinyi mour nyumneh weibus ummakriuwokummukep amaenumpukopworiguniri utabor, uwok. Douk namudok ariaipak ta pugipesh apakih aih um punekmour dodogowip atip. 9 Aria enyen doukwosik um apakmukripep um pukop utaboriri worigun um. Aria apak makri uwok.Apak makri munek mour dodogowip atupnyumnah wab ummiyabigep um pugipeshapak punek mour namudok atin. 10 Rigukabudok nyutob apak manaku mani ipakmape um, apak makripep um eshudokarpesh douk shakri uwok um shunek mouriri. Apak makri ipak mare pukesh anagunworigun shugnoh, uwok.

11 Aria apak doukmemnek umorokohunum ipak, enesh arpesh shapemeyohmadaeshunek mour uwe. Aria eshesh shapeshanumogesh kupaishi eshesh atuburwaburish. 12 Aria apak douk apakinDebeini Jisas Krais nakop big um munekananin mour. Douk namudok aria apakmakripesh dodogowinyi baraen eshudokarpesh um shugipeshen. Apak makri uwokum shurahaen aria shupe shiyagwrehenyudokmori baraen, uwok. Apak makrishupe wosik shunenek esheshin mour umshunou esheshigun worigun. 13 Aria ipakapakish arpesh mare arigeh hep um punekyopihi aih iri mour um, uwok.

14 Aria eshudok arpesh douk shukriuwok um shugipesh enyudok apakinbaraen nyetem apudok shup iri, eshudokipak pudukemesh umnyeiguhwish um ariamare puni eshesh punoprom, uwok. Ipakpunekesh namudok aria eshesh ta abraennyesh aria wata shumnek yopinyi baraenshugipeshen. 15 Aria ipak mare pukrieshesh douk ipakish horik horin, uwok.Ipak ta urkwip pukri eshesh douk ipakishashukenyish owashish aria pukripeshshokubur um shumnek yopinyi baraenshugipeshen.

Nyagikuk Iri Baraen16 Debeini anan douk baugos um apak

aparuh hur wosik um. Aria apak makri

anan kanak nunek ipakiruh aparuh hurwosik ihih nyumneh. Aria punak meigunium aria maren mugu nyutogrumep um,ipak ta mare punogugur, uwok. Aria shop-unek makri Debeini nini ipak ihishmorimnupe.

17 Aria eik Pol eik kanak yowem umenyudok baraen eikis wis. Eik yakri yopuhinyumnah um ipak ihipmorim. Eik kanakapa yowem um eikin nyeigur ihismorimeikis shus namudok um inek eikin kak umputrin pukri adur asas douk eikis shus.

18 Aria eik yakri apakin Debeini JisasKrais nutaurumep meyoh ipak ihish-morim.

Page 416: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 1:1-2 413 1 TIMOTI 1:9-10

Parik Iri Shup Douk PolNenekap Panam Timoti Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen PolNarik Neneken Nyanak Um Timoti Iri

1:1-2 Pol nakri Iruhin nini Jisas Kraishutaurum Timoti.

1:3-20 Pol nakrip Timoti um niyotudodogowin aria mare numnek amamhenek rohwumesh iri. Amam doukdodogowim atum hakripesh umshugipesh seiwokih aih.

2:1-15 Yopihi aih eshesh Kristen tashunekeh um agundok shunek lotuum

3:16 Debeimi um Iruhin ananish arpeshiri hani amudok hataurumam irihunekeh iri aih

4:1—6:21 Pol nakrip Timoti um sabaihiyopihi aih anan nenekeh um nutau-rum eshesh ihishmorim Kristen um

1-2 O Timoti, eik Pol yenek apudok shuppanakumagu nyak. Nyak douk nyatogurkabi eikin nuganin um. Nyak douk nya-suhw enyudok eik yenek skulumen-umeniri Iruhin ananin baraen nyagipeshen ariayohwaren nuganin. Eik douk anudokIruhin douk narap matanamori mapewosik abom iri nani Krais Jisas hagraehe.Amam hagraehe aria hakripe dodogowinyibaraen um itogur Krais Jisas ananin aposelaria yakripesh ananin yopinyi baraen.Aria anan douk baugos abom um apakmadukemesh um anan ta wata nunakinurap iri. Eik yakri apakin Yain Iruhinnini apakin Debeini aria Krais Jisas hunekgihaumen aria hutaurumen meyoh. Ariashopunek, yakri amam hunek nyakihwapahw hwur wosik.

Timoti Ta Nubo Madae Adurinyi UweBaraen Nyubuhuk

3 Nubokuhi eik yakri ikutinyukuk inakagudok shokugi nahobig Masedonia um,eik yakripeny-umaguk um nyupe Efesus.Aria douk yakri ikripen shopunek umnyupe abom Efesus aria nyukrip amudokarmam dodogowinyi baraen um amammare wata hunek skulumesh um enenrohwinyi baraen shopunek, uwok. Amamta hukripesh Iruhin ananin baraen atin.

4 Nyak nyukripam dodogowinyi baraennyukri, “Ipak mare pukripesh enyudokrohwin sakihasin baraen, uwok. Aria marepukripesh enyudok seiwokin baraen umseiwokish nyeiguhw douk arpesh shanah-war um. Ipak piyagwreh enyudokmoribaraen um, ipak ta pupe um punitokatin aria ta mare pugipesh Iruhin ananimurkum, uwok. Enyen douk um apakin bilipatin, Iruhin neyabigap ananim urkum.”5 Aria baugenyum baraen um nyukripeshenyudok Iruhin ananin baraen um, nyakdouk nyukripesh um nyishuhur shugipeshehudok aih um urkwip punawashamIruhin nini kupaishi arpesh um. Ehudokaih douk hakitaki yopuruhi aparuh haniyopipi urkwip pani adurinyi bilip umJisas iri. 6 Aria anam amudok armamdouk hakutukuk ehudok yopihi aih ariahape heyagwreh wehinyi baraen kabidouk shagugak iri sheyagwrehen iri.7 Amam hakri hutogur tisa omi um hunekskulumeshum Iruhin ananin lo. Aria hakri,“Apak madukemesh aria douk munekskulumep.” Amam douk hakri namudokaria amam madae hudukemesh um Iruhinananin lo uwe. Aria shopunek amammadae hudukemesh um baugenyum umamamin baraen shopunek uwe, uwok.

8 Apak madukemesh um ta apak mukwulonyunek enyudokmourdouk Iruhinnakrium enyen nyuneken iri um, lo enyen doukyopinyi. 9-10 Aria apak madukemesh umenyudok lo Iruhin douk madae nunekennukriyen um yopishi arpesh uwe, uwok.Anan neneken um eshudok douk shenekyoweishi inahos iri um shukutishukuk ariashupe wosik. Iruhin nenek enyudok loum eshudok douk shakri uwok um ananinlo shakenyuk agabus iri, shani eshudokdoukmadae shumnekbaraen iri uwe, shanieshudok douk shakri uwok um ananinbaraen aria shenek ihishumori yoweishiinahos iri. Eshesh shani eshudok doukshakri uwokumshunek lotu um Iruhin ariashenek yoweishi inahos iri, shani eshudokdouk shabo esheshish amakenyish shagokiri. Eshesh shani eshudok douk shabokupaishi arpesh shagok iri, shani eshudokdouk shenek wehrur iri, shani amudokdouk henek wehrur hani kupaimi armamiri. Anan neneken um eshudok douk shak-wumesh aruh kupaishi arpesh sharaeshshanak um kupaishi shutorish iri, shani es-

Page 417: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 1:11 414 1 TIMOTI 1:20

hudok douk shenek rohwumesh iri. Esheshshani eshudok douk shenek kwot obi nyu-tob eshesh shenek rohwumesh um baraenum kwot. Aria anan neneken um ihish-morim arpesh shopunek douk shakri uwokum Iruhin ananin adurin atinyi baraenshakenyuk agabus aria shenek enesheneshyoweishi inahos iri. 11 Enyudok baraendouk nyagipesh ananin yopinyi baraendouk anan nagraehe um inak ikripeshen.Enyen douk nyeyabigap um Iruhin doukyopuyopuni dodogowini abom nyeigur ny-ato iruh-uman iri.

Pol Nenek Tenkyu Um Jisas Um IruhinNenek Gihauman Natauruman Meyoh Um

12 Eik yenek tenkyu um apakin De-beini Krais Jisas. Seiwok anan nataurumearia neneke dodogoiwe um yenek ananinmour. Anan douk nakri eik wosik apayenek ananin mour wosik abom aria anandouk nakripe yeneken. 13 Aria seiwoksagomatin eik wata imnek Jisas ananinbaraen um uwe, eik yabubunim ananinnyeigur aria yakri uwok um anan. Ariayakri uwok um ananish arpesh douk sha-suhw ananin baraen iri aria yasuweshyoweshikesh yenekesh shemnek debeirieriger. Aria abudok nyutob eik yenekeshnamudok um, eik madae idukemesh ikrieik yenek yoweishi inahos uwe, uwok.Eik madae isuhw ananin baraen igipeshenuwe. Namudok aria Iruhin nakri gihaumeik aria madae nuwaname yoweishi in-ahos eik yape yenekesh iri uwe, uwok.14 Aria apakin Debeini Krais Jisas natau-rumemeyoh abom nogabeye yatukur ananaria yape wosik. Namudok aria eik ya-suhw ananin baraen dodog yagipeshen.Aria shopunek, eik urkum manawashamkupaishi arpesh aria yataurumesh.

15 Enyudok baraen douk adurin atinabom. Douk namudok aria apak ihish-morim ta musuwen dodog mugipeshen.Baraen enyudok. Seiwok Krais Jisas nanakiagundok atap um nutaurum apak menekyoweishi inahos iri um nurap mutanamorimupe wosik abom. Aria kupaishi arpeshshenek yoweishi inahos aria eik Pol doukyoweiwe iri abom yeshagrakuk esheshum yenek yoweishi inahos um. 16 Douknamudok aria Krais Jisas nakri gihaumeabom aria anan madae juwehosin um eik

uwe. Anan nakri gihaume um kweiponihishmorim shusuhw Iruhin ananin baraenshugipeshen iri shudukemesh shukri eikyoweiwe iri abom. Aria Krais Jisas naraearia nagabeye um eikish yoweishi inahosaria ta shunek urkum shukri, “Krais Jisasnakri gihauman anudok yoweini armanabom aria naran nagabeyan um yoweishiinahos anan nenekesh iri. Douk namudokaria adur atin anan ta nunarao apak shop-unek mupe wosik abom ihih nyumneh.”17 Anan atun abom douk Iruhin. Apakmadaemutrun apakis nabes uwe, aria ananta mare nugok atin. Anan nape king ihihnyumneh. Aria eik yakri apak ihishmorimtamukri anan douk Debeini aria munek lo-tuman mutuk ananin nyeigur nyuto iruhwihih nyumneh. Enyudok baraen doukadurin atin.

Pol Nakrip Timoti Um Nupe DodogowinNunek Iruhin Ananin Mour

18 Timoti, nyak douk nyenek Iruhinananin mour aria eik douk yahwarennuganin. Riguk wata weroroinyi um,amam profet hakripesh um nyak tanyunek Iruhin ananin mour wosik abomum. Aria eik yakri ikripen enyudok atinkabi seiwok amam hakri um. Aria nyaknyumneken aria nyusuwen nyugipeshenum nyupe dodogowin atin nyunek Iruhinananin mour. Aria nyubo yoweishi inahosshubuhuk kabi anan soldia nenek mourami iri neneken aria dodogowin atunum. 19 Nyak nyunek urkum um Iruhinananin baraen douk nyasuwen aria gamonyusuwen dodog nyugipeshen. Nyak taurkummurwosik ariamaremurumnyukrinyak nyenek yoweishi inahos, uwok. Enesharpesh douk shakri uwok um esheshipurkwip pur wosik um. Eshesh urkwip po-rum yoweishi inahos aria shenekesh abom.Aria eshesh shakutukuk Iruhin ananinbaraen aria shape kabi shagrukuk shabuhogumigum youg um. 20Anam um eshudokdouk shagrukuk shabuh ogumigum yougiri douk amudok biom Himeneus iriAleksander. Amam habubunim um Iruhinaria eik Pol yenekumamuk enyudok umyoweini Satan ananis wis. Eik yenekumamenyudok um hunak hur Satan ananis wisum nom aria nenekam hudukemesh umamam mare wata hububunim Iruhin atinum.

Page 418: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 2:1 415 1 TIMOTI 3:2-32

Apak Munek Beten Um1 Harik iri aih apak ta munekeh iri

douk ehudok. Eik yakri, “Ipak punekbeten um Iruhin um. Aria ipak poriganumeshudok ipak enesheneshwokepumeshiri, aria punek tenkyuman aria shopunek,porigan um nutaurum ihishmorim arpesh.2Aria porigan umnutaurumking-omi huniihishmorim shape debeishi um gavmaniri. Ipak punek beten um gavman na-mudok um apak mupe wosik, apakiruhaparuh hur wosik aria munek yopihi atihaih um munek enenyenen yopinyi Iruhinnakriyenyi. 3-4 Aria ipak punek betennamudok um, ipak ta punek Iruhin douknarap matanamori mape wosik atin ariaanan nunadudareh. Aria anan shop-unek douk nakri nurao ihishmorim arpeshshatanam shupe wosik aria shudukemeshum adurin atinyi baraen aria shusuhwenshugipeshen iri. 5 Aria apak madukemeshum douk atun abom meyoh Iruhin nape.Aria apak ihishmorim arpesh mape woburaria anan nape wobur. Aria atun meyoharman abom nape orokohun um apakaria nonukop manak hurukatin um Iruhin.Anan douk Krais Jisas. 6 Krais Jisasdouk nakri wosik aria nagok um natorapak ihishmorim arpesh apakish yoweishiinahos. Aria nakweshihap um apakishyoweishi inahos douk showeshikap iri.Aria ahudok nyumnah Iruhin nakri ahi,Jisas nagok um nukweshihap. Aria Iruhinneyabigap um mudukemesh mukri anandouk nakri nurao apak ihishmorim mu-tanamori mupe wosik. 7 Douk namudokaria Krais Jisas nagraehe um irao ananinyopinyi baraen inak ikrip arpesh. Ariashopunek, nagraehe yatogur aposel uminak inek skulum kupaishi arpesh doukmadae shudukemesh um Iruhin iri uwe.Eik inek skulumesh um enyudok adurinbaraen um Krais um shudukemesh ariashusuhwen dodog shugipeshen. Aria eikdouk madae inek rohwumep uwe, uwok.Eik yakripep adurin atin.”

8 Eik yakri armam hape ihirubmorimwarub iri ta hunek beten. Amam marejuwehosim aria hunitok, uwok. Amam ta

hunagabe um hupe atugun hunek yopihiatih aih aria hunek beten.

Armago Ta Umnek Enyudok BaraenUgipeshen Abudok Nyutob Shunak ShupeShunek Lotu Obi Nyutob

9 Aria eik yakri armago shopunek ta upewosik unawashok yopihi rupeh douk wosikum owo iri aria bane banehi mare wosikum owo ta uhunug iri uwe, uwok. Ariashopunek, mare unaginohw baragos suniyegeshiweruh um eshudok yopishi atisheneshenesh douk shatorish debeibori uta-bor iri, uwok. 10 Aria ipak armago apapakri ipak pasuhw Iruhin ananin baraenpenek lotuman iri ta punek ihinyumoriyopinyi mour douk armago apa wenek lotuum Iruhin iri weneken iri. 11 Aria punakpupe punek lotu obi nyutob, armago mareukripesh Iruhin ananin baraen, uwok. Owoupe mokureg umnek Iruhin ananin baraenaria upe unek urukwipumen. 12 Eik Polyakri uwok um ono armago upe debei-wori um armam aria unek skulumam umIruhin ananin baraen, uwok. Owo taupe mokureg. 13 Seiwok sagomatin Iruhinnenek arpesh um, anan narik nenek armanAdam iyoh aria nagiguk nenek armatok Iv.14 Aria yoweini Satan douk madae nunekrohw um Adam uwe, uwok. Anan nenekrohwum Iv aria kwakutukuk Iruhin ananinbaraen kwenek yoweishi inahos. 15 Ariata armago umnek Iruhin ananin baraenusuwen dodog ugipeshen aria owo urk-wip punawasham kupaishi arpesh utau-rumesh, aria upe wosik unek yopihi aiharia mare uni kupaimi shiyagwreh2:15owodouk wosik wenek yopinyi. Aria ta unekyopinyi upe wosik namudok aria ubuki ba-towish um, Iruhin ta nurao utanamori upewosik ihih nyumneh.

3AmamHape Debeimori Um Iruhin Ananish

Arpesh Iri1 Enyudok baraen douk adurin. Aria

anan nukri nupe debeini um Iruhin anan-ish arpesh nutaurumesh um, anan douknakri nurao yopinyi abom sagomatinyinmour. 2-3 Aria nunek enyudok mour iri,anan ta nenek yopihi atih aih iri. Anan tanunek yopinyi atin aria mare enesh arpesh

2:15 2:15 Enyudok baraen um uni kupaimi shiyagwreh um douk nyakrium mare uni kupaimi shenek wehrur um,uwok.

Page 419: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 3:4 416 1 TIMOTI 3:13shukri anan yoweini. Anan ta nurao atukarmatok. Aria anan ta nubo yoweipi urk-wip pubuhuk aria anan mare urkum murum nunek yoweishi inahos, uwok. Ananmare nuwok abar nugugak atin. Ananta nutaurumesh nukesh eshudok enesh-enesh um kupaishi arpesh. Anan ta nunekskulumesh nukripesh baraen wosik umshumneken aria shudukemesh. Ananmarejuwehosin arigas atin um nini kupaishishunitok, uwok. Anan nini eshesh shupeatugun. Anan mare nuhesh nukripeshdebeg atin, uwok. Aria anan mare nunekurkum um nurao sabaibori utabor bunieneshenesh eshudok, uwok. Aria anannunek yopinyi namudok um, anan wosikta nunek enyudok mour. 4 Anan ta nu-taurumok wosik ananik armatok kwuniananish batowish aria nunekesh shumnekananin baraen. Aria batowish ta shum-nek ananin baraen ariamare shagogoniganatin, uwok. 5 Aria ta anan mare nutau-rum um ananik armatok kwuni batowishwosik um, anan ta mare wosik um nunekmour umnutaurum Iruhin ananish arpesh.6 Aria ta anan seiwok natogur Kristenaria nasuhw Iruhin ananin baraen dodognagipeshen arigaha douk um, anan wosikta nupe debeini um Iruhin ananish arpesh.Aria nubokuhi atin natogur Kristen um,ananmarenupe debeini um Iruhin ananisharpesh, uwok. Ummaresh? Ta anan nunekurkum nukri anan debeini nyeigur nyatoiruh-umannadukemeshumeneshenesh iriaria ta nukutukuk yopinyi baraen. AriaIruhin ta nunek skeliman aria nukri anandouk yoweini nenek yoweishi inahos kabidouk seiwok anan nenek skelimum Satanum. Aria Iruhin ta nukri uwok abomum anudok arman kabi douk seiwok nakriuwokumyoweini Satanum. 7Anudokdouknupe debeini um Iruhin ananish arpeshiri ta nunek yopinyi um eshudok doukmadae shusuhw Iruhin ananin baraen iriuwe shopunek. Anan nunekesh namudokaria arpesh ta shutrun shukri anan yopunimadae nunek enesh yoweishi inahos iriuwe. Um maresh, ta eshesh shukri ananyoweini aria anan nugipesh Satan ananinbaraen aria Satan nusuwan nuweshikandodog.

Mamudok Douk Hataurum Debeimi um

Iruhin Ananish Arpesh Iri8 Mamudok douk hataurum debeimi

um Iruhin ananish arpesh iri shopunek tahunek yopihi aih um ihishmorim arpeshshutrum aria shukri amam yopumi. Amamta hunek ehudokmori yopihi aih. Amamta hukripesh atin baraen ihishmorimarpesh. Mare hukripaguk enesh enenbaraen aria enesh hukripeshuk kupainyi,uwok. Aria amam mare huwok abarhugugak atin. Ariamare hunek nyigiya umkupaishi esheshish eshudok enesheneshshuni utabor, uwok. 9 Baugenyum umIruhin ananin baraen seiwoknyanabeshuk,aria douk Iruhin nakrip apak ananipmadukemen. Aria amam ta hunek urkumum enyudok atin baraen husuwen dodoghugipeshen. Aria amam ta urkwip purwosik aria mare purum hunek yoweishiinahos, uwok. 10 Sagomatin ipak Iruhinananish arpesh ta putik mamudok doukhakri hutaurum amam douk hape debeimium Iruhin ananish arpesh iri. Putrumum hugipesheh wosik ihihmorim aihiganigadae yakripepumeh iri um, ipakwosik pukripam um hunekeh abom. Ariauwok um, ta uwok.

11 Aria amamiyu armago3:11 baraenenyudok. Owo ta unek yopihi aih umihishmorim arpesh um shutru aria shukriowo yopuwori armago. Aria owo mareukripesh enen rohwinyi baraen kupaishium kupaishi arpesh shenekesh iri yoweishiinahos, uwok. Owo ta unodukemusumerikum owo kanak aria unek owowin mourwosik abom.

12 Mamudok douk hataurum amudokhape debeimi um Iruhin ananish arpesh irita hurao atuk atuk armago. Aria amamta husuhwmerik um amamiyu armago unibatowish hutaurumesh wosik. 13 Amamhutaurumam wosik amam hape debeimium Iruhin ananish arpesh iri um, kupaishiarpesh ta shutrum shukri amam yopumiarmam. Aria amam ta hudukemesh abomumamamdoukhasuwendodog abomKraisananin baraen hagipeshen. Aria amam tamare hunogugur um hukripesh enyudokbaraen kupaishi arpesh um.

Baugenyum Baraen Um Iruhin AnaninBaraen

3:11 3:11 baugenyum baraen um oudok armago douk biyen. Enen nyakri hagok um debeimi iri amamiyu armago.Aria enen nyakri wataurum debeimi um Iruhin ananish arpesh iri.

Page 420: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 3:14 417 1 TIMOTI 4:814 Eik yape yenyem apudok shup um,

eik urkum mor yakri eik hurukatin uminaku itrin. 15 Aria ta mare dodogoiwe uminaku arigas um, nyak ta nyutik apudokshup aria putaurumen um nyudukemeshum ehudok yopihi aih douk ipak Iruhinananish arpesh ta punekeh iri. AriaIruhin douk nape ihih nyumneh iri douknape numun ipakiruh aparuh. Ipak doukananip um, atup awiropip douk patogurkabi ananit urupat iri um. Aria ipakdouk pasuhw Iruhin ananin baraen dodogpagipeshen aria dodogowip atip pakripeshenyudok atin adurin baraen kupaishium enyen mare nyubuhuk abom, uwok.Douk namudok aria ipak patogur kabiuroruh douk hosah urupat tatao dodog irium. 16 Seiwok baugenyum Iruhin ananinbaraen um agundok apak munek lotumanum douk nyanabeshuk abom. Aria ahudoknyumnah douk nyatogur yopugunum.Baraen douk enyudok.Seiwok anan narao arpeshihw yegenyihw

natogur adurin arman kabi apakum.

Aria Iruhin ananin Mishin nyawishan ariaIruhin neyabig

sabaishi arpesh shadukemesh shakri anandouk Iruhin ananin nuganin.

Aria sabaishi Iruhin ananish enselahosshopunek shatrun.

Aria ananish arpesh shanak sabaigosi na-hobigos shakripesh ananin baraenihishmorim arpesh.

Aria enesh shasuhwen dodog shagipeshen.Aria Iruhin wata naran natoum iruhw

heven aria ananin nyeigur nyatoiruhw.

4Enesh Arpesh Shenek Skulumesh Aria

Shenek Rohwumesh1 Iruhin ananin Mishin enyenyin baraen

nyatogur aria gamo nyakri kweiponeneshenesh yoweishi sagabehos shaniwarehos ta shuhur arpesh aria shunekrohwumesh. Aria enesh arpesh tashumnek esheshin baraen shugipeshen.Aria eshesh ta shukri uwok um shusuhwIruhin ananin baraen shugipeshen umaria shukutinyukuk. 2 Eshudok doukshenek rohwumesh abom iri ta shukripeshshukri esheshin baraen douk adurin

abom. Eshesh shenek yoweishi inahos ariaesheshmadae shudukemesh shukri esheshshenek yoweishi inahos uwe, uwok. Ummaresh, esheship urkwip douk pogugakabom aria madae shudukemesh um marenbaraen douk rohwinyi aria maren baraendouk adurin uwe. 3 Eshesh ta shunekrohwumesh shukripesh um mare shuraoarmago, aria enesh mahish aria woriguneshesh shanowishesh. Aria apak masuhwIruhin ananin baraen dodog magipesheniri douk madukemesh um adurin baraen.Apak madukemesh um Iruhin nenekeshudok worigun iri mahish douk esheshshakri apak mare mishoh iri. Iruhinnenek eshudok mahish iri worigun umapak munek beten munek tenkyumanaria mishoh. 4 Apak madukemesh,ihigunmorim worigun iri mahish Iruhinnenekesh iri douk yopishi. Aria apak maremukri wokumesh, uwok. Iruhin nakriapak mishoh. Apak ta munek urkum umananin baraen aria munek beten munektenkyuman um eshudok aria mishoh. 5Ummaresh? Ananin baraen nyani apakinbeten douk shenekesh shatogur yopish.

6 Aria ta nyukripesh enyudok baraenyenyem apudok shup iri um Iruhin anan-ish arpesh um, nyak douk nyenek yopinyimour. Nyak nyukripesh namudok um,nyak ta nyupe yopinyi um nyuneken wosikabom iri Krais Jisas ananinmour. Aria nyaknyunek urkum um enyudok adurin baraenapak munek bilipumen iri nyuni enyu-dok yopinyi baraen nyak nyarik nyasuwennyagipeshen iri um, enyen ta nyunekennyutogur dodogowin. 7 Aria nyak marenyunek urkum um enyudok seiwokin ro-hwin baraen ipakish popehesh yameheshsheyagwrehenyi, uwok. Enyudok baraendouk madae nyukripep um Iruhin uwe.Aria ihih nyumneh nyak ta nyupe umnyudukemesh um nyak kanak um nyunekyopihi atih aih Iruhin nakriyeh iri. 8 Nyaknyadukemesh, ta apak mukri munek bau-nag um munek apakiruh yegeshiweruhhutogur dodogowiruh um, enyudok apanyataurumap. Aria ta mudukemesh ummutogur dodogowip ummunek yopihi atihaih Iruhin nakriyeh iri um, enyen ta nyu-taurumap wosik abom. Enyen ta nyutau-rumap douk apak mape agundok atap umaria kweipon iruhw heven shopunek.

Page 421: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 4:9 418 1 TIMOTI 5:39 Enyudok baraen douk adurin atin

abom. Douk namudok aria apakihishmorim ta musuwen dodog abommugipeshen. Baraen enyudok. 10 Apakmadukemesh abom um kweipon Iruhindouk nape ihih nyumneh iri ta watanurap um. Douk namudok aria apakmunek ananin mour dodogowip atup.Aria memnek debeiri eriger um, apakapa meyotu dodog. Um maresh? Apakmadukemesh abom um kweipon ananta nurap. Adur anan ta nutaurum apakihishmorim mape agundok atap iri. Ariaadur atin anan ta nurao apak doukmasuhwananin baraen dodog magipeshen irimutanamori mupe wosik.

11 Enyudok dodogowinyi baraen eikyakripenyen iri nyak ta nyukrip kupaishiarpesh nyunek skulumesh um shuduke-men aria ta shugipeshen. 12 Eik yakri mareenesh arpesh shukri nyak weroroinyi ariashukri uwok um shumnek nyakin baraenum, uwok. Nyak ta nyunek ehudokmoriyopihi aih. Nyak nyiyagwreh yopinyi atinbaraen aria nyupe wosik nyunek yopinyi.Aria nyak ta urkummunawasham kupaishiarpesh aria nyutaurumesh. Aria nyusuhwIruhin ananin baraen dodog nyugipeshenaria nyunek eneheneh yopihi abom atihaih Iruhin nakriyeh iri. Mare nyunekurkum um nyunek yoweihi aih. Nyakta nyunek yopihi aih namudok um es-hesh Kristen shutrin aria shugipesh hatoiruhw iri aih. 13 Aria nyak ta nyunekIruhin ananin mour dodogowin atin ari-gaha eik inaku. Aria mour nyak nyunekeniri douk enyudok. Nyak nyutarih Iruhinananin yopinyi baraen yopugunum umsabaishi shumneken. Aria nyukripeshenaria nyunek skulumesh um shudukemenwosik aria nyukripesh um shukutukukyoweishi inahos. 14 Riguk anah nyumnah,amam hakripesh Iruhin ananin baraeniri hakri um agundok ta nyak nyunekIruhin ananin mour um. Aria hahu-dok nyumnah, amam hataurum Iruhinananish arpesh aria howem wis nyakigbarag um nyurao enen Iruhin ananinMishin enyenyin presen um nyutauru-men nyukripesh Iruhin ananin baraenum. Aria nyak mare urkum mukenyagukum enyudok presen, uwok. Nyak ta

nyukwu enyudok presen aria nyunekmourwosik kabi douk riguk amam hakri um.15 Aria nyak ta nyunek urkum um ihinyu-morim baraen eik yakripenyen iri arianyugipeshen dodogowin atin. Aria nyukonabom nyak kanak Iruhin um nyugipeshenyudok atin baraen. Nyak ta nyunekeshnamudok um sabaishi arpesh shutrin ariashukri nyak nyenek Iruhin ananin mourdodogowin atin nyeshagrakuk riguknyariknyape nyeneken um. 16 Aria nyak tanyutaurum nyak nyunekeh iri aih. Arianyunek skulumesh um, nyak ta nyukripeshadurin atinyi baraen atin um shumnekenaria shugipeshen. Aria nyak ta nyupeum nyunek enyudok atin mour. Arianyunekesh namudok um, Iruhin ta nu-taurum nyak nyuni eshudok douk shem-nek nyakin baraen iri shopunek nuraepputanamori pupe wosik.

5Ehudok Aih Nyak Nyugipesheh Um Nyu-

taurum Iruhin Ananish Arpesh Um1 Eshudok arpesh douk shenek

yoweishi inahos iri nyak nyukripesh umshukutishukuk aria shunek yopihi aih. Arianyukripesh um, nyak ta nyugipesh ehudokaih namudok. Rowehimi mare nyuhomnyukripam debeg, uwok. Nyukripamshokubur um hukutukuk yoweishi inahoskabi douk nyakripan shokubur nyakinyaken um. Aria weroroimi nyukripamshokubur kabi nyakrip nyakim owarhimum. 2Aria ruwehew iri nyukripo shokuburum ukutukuk yoweishi inahos. Aria owoshopunek, nyak ta nyukripo shokubur kabinyakripo shokubur nyakiyu amakenyiyuum. Aria weroroiwori nyukripo shokuburumukutukuk yoweishi inahos kabi nyakripnyakiyu mohwiyariyu um. Aria nyak tanyunek urkum um nyunek yopihi atih aiharia nyukripo.

Armam Hagok Hawosopuk Iri ArmagoOwowin Baraen

3 Armam hagok hawosopuk iri armagoowowin baraen enyudok. Aria ono ar-mago owowim rahaem hagokuk aria owoarpesh uwok um shutaurumo iri um, nyakta nyutuk owowish nyeiguhw shuto iruhwaria nyukrip Iruhin ananish arpesh um

Page 422: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 5:4 419 1 TIMOTI 5:18shutaurumo shuko worigun. 4Aria ta onokokwokwin raminen nugokuk aria okwok-wish batowish o barheshish shupe um, es-hesh ta shutaurumok. Eshesh ta shugipeshIruhin ananin baraen aria shutaurumokum shuwanamok enyudok seiwok okwokkweneken um eshesh iri. Aria shunekeshnamudok um, eshesh ta shunek Iruhinnunadudareh. 5 Aria wawudok arpeshwokowori douk wasuhw Iruhin ananinbaraen dodog wagipeshen wakri Iruhinatun ta nutaurumo, aria wapewenek betennyumneh weibus. 6 Aria oudok doukwenek yoweishi inahos douk owo kanakurkwip porumen iri, owo douk wawoksabaiguni yopuguni worigun aria wanadu-dareh wape wosik. Aria owo douk madaeugipesh Iruhin ananih aih uwe. Douknamudok aria owo wape kabi douk owowagok iri um. 7 Eik yakripen enyudokbaraen um nyukrip ihiyumorim armagodouk owowim rahaem hagokuk iri. Ummaresh, ta kupaishi shutru aria shukriowo yoweiwori armago. 8 Ipak ihish-morim ta putaurum eshudok ipak atupawirop um pukesh eshudok eneshenesh.Aria enesh arpesh mare shutaurum es-hesh atup awirop um, eshesh douk shaku-tukuk Iruhin ananin yopinyi baraen doukshasuhwen shagipeshen iri. Aria esheshdouk shatogur yoweishi arpesh abom she-shagrakuk eshudok douk madae shusuhwIruhin ananin baraen iri uwe.

9 Aria nyak nyuwem armam hagok ha-wosopukuk iri armago owowish nyeiguhwum, nyak ta nyuwem um oudokmoriatuw owowish nyeiguhw. Oudok doukowowish kwarahos shenek uhwinyumaguk59-poreish kwarahos, aria wani owowimatum armam shape aria madae unak unekwehrur atin uwe uni kupaimi iri. 10 Ariakupaishi arpesh shatru shakri owo yop-uwori apa wenek ehudokmori yopihi aihiri. Ehudok. Owo apa wataurumesh wosikowowish batowish aria apa wokesh eshu-dok eneshenesh kupaishi arpesh shanakikupairubi warub iri. Aria shopunek,owo apa wakwrup Iruhin ananish arpeshdouk shanak owowig urusag iri esheshiruhyeriweruh aria wataurum eshudok douksharao amaen iri. Aria ihih nyumnehowo wape um wenek eneheneh yopihiaih atih. Nyak nyuwem um oudokmori

atuw owowish nyeiguhw. 11 Aria weroroi-wori douk owowim hagokuk iri, nyak marenyuwem um owowish nyeiguhw, uwok.Ta kupaimi urkum mutogurumo um ukriurao kupaimi armam aria owo ukutukukmarik iri urkum wakri unek Krais ananinatin mour um. 12 Namudok aria owo tabaraen nyupenyo um agundok owo madaeugipesh owowimmarik iri urkumumwakriadur um ta unek Krais ananin atin mourum. 13 Aria shopunek, owo apa arigehhao wape meyoh aria wape um warahaenatin. Owo wape um wenek uwish togurwanak kupaigwi urusag. Aria watigukkupaishi aria wata wanak wape wanumo-gesh eshesh. Ehudokmori aih Iruhin douknakri uwok abom umeh. 14 Namudokaria eik yakri wosik um weroroiwori doukowowim hagokuk iri wata urao kupaimiarmam. Aria owo ubuki batowish ariaupe unek mour um utaurumesh aria upewosik. Um maresh, ta apakish horim doukshakri uwok um Iruhin ananin baraen irishukri apak yoweipari. 15Ono armagodoukamam hagok hawosopukuk iri douk waku-tukuk jurug yopinyi baraen aria wasuhwSatan ananin baraen wagipeshen. 16 Ariata eshesh shasuhw Iruhin ananin baraeniri eshesh atup awirop um ono armagodouk amam hagok hawosopukuk iri unieshesh upe um, eshesh ta shutaurumoshuko worigun nini eshudok douk owowokumesh iri. Eshesh shunekesh namu-dok um ipak Iruhin ananip ta mare punekdebeinyi mour um putaurum oudok ar-mago um, uwok. Ipak ta putaurum oudokdouk owowishimadae enesh shupeik abomum shutaurumo iri uwe atuw.

Amam Hape Debeimi um Iruhin AnanishArpesh Iri Amamin Baraen

17 Mamudok douk hape debeimi umipak Iruhin ananish arpesh aria hatau-rumep henek mour wosik abom iri, ipak taputuk amamish nyeiguhw shuto iruhwariapukomabor wosik utabor buni worigun.Eik yakri um mamudok douk henek mourdodogowim atum um henek skulumephakripep Iruhin ananin baraen iri atum.Ipak ta putaurumam wosik abom. 18 Ummaresh? Baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri Iruhin nakri namudok. Nakri, “Shashu-dok bulmakauhos douk sheyotu shenekmour um sheshish wit um sharumohw

Page 423: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 5:19 420 1 TIMOTI 6:2urubit iri, ipak mare puweshik esheshignokwatog, uwok. Eshesh ta shuwok anatourehit wit.” Aria nakri enyudok kupainyibaraen shopunek nakri, “Eshesh shunekmour iri mare shuneken meyoh, uwok.Eshesh ta shurao utabor.”

19 Aria ta enen arpen nyukripenenen baraen um anan nape debeini umipak Iruhin ananish arpesh iri nenekenesh yoweishi inahos um, nyak marenyumneken, uwok. Aria biyesh obiyesh atin shukripen um, nyak wosikta nyumnek esheshin baraen aria kadaknyukripan um mare wata nuneken atin.20 Mamudok douk hape debeimi umipak Iruhin ananish arpesh aria henekyoweishi inahos iri, nyak ta nyuhom umhukutukuk eshudok yoweishi inahos. Nyaknyuhom abudok nyutob sabaishi Iruhinananish arpesh shunatorum shupe obinyutob. Abudok nyutob, nyak ta nyikitakaria nyukripam dodogowinyi baraen umamam mare wata hunek yoweishi inahos.Nyak nyunekesh namudok um kupaishishopunek shunogugur aria mare shunekyoweishi inahos.

21 Iruhin nani Krais Jisas hani Iruhinananish enselahos shatruhw esheshisnabes aria eik Pol yakripen dodogowinyibaraen um nyumneken aria nyugipeshen.Baraen enyudok. Nyak ta nyukripeshenyudok atin baraen eik yakripen-enyi.Nyukrip Iruhin ananish arpesh doukshenek yoweishi inahos iri um mare watashunekesh shopunek. Aria nyukripeshum, nyak mare nyukripeshuk kupainyinyeiguhw shatoumesh iri arpesh, ariamare nyukripesh kupainyi nyeiguhwwokeshi iri uwe, uwok. Nyak ta nyukripeshatin baraen ihishmorim arpesh. 22 Arianyak mare arigas nyenekesh um nyugraehanan arman um nunek Iruhin ananinmour, uwok. Ta enesh arpesh shutrin umnyutaurum anan nenek yoweishi inahosiri arman aria shukri nyak shopunek doukyowenyari kabi anan um. Aria sagomatinnyak ta gamo nyudukeman wosik ba iyoharia nyuwem wis ananig barag aria kadaknyukripan um nunek Iruhin ananin mour.Aria nyak ta mare nyunek urkum umnyunek yoweihi aih aria nyunek enehenehyopihi abom atih aih Iruhin nakriyehi.

23 Aria eik yakri ikripen enen baraenshopunek um agundok arugeh atih henum. Nyak mare nyuwok abar atubar,uwok. Nyak ta nyuwok anabar karoibarwainibar abar shopunek um apahw marehwunatuken. Aria shopunek um kupaihiarugeh mare hen ihih nyumneh.

24 Anam armam douk henek yoweishiinahos yopugunum iri, apak doukmaduke-mam um amam douk yoweimi. AriaIruhin ta nunek skelumam nukri amamdouk henek yoweishi inahos. Aria kweiponta nuwanumam yoweishi inahos amamhenekesh iri. Aria anam hanabeshukhenek yoweishi inahos iri, apak madaemudukemam uwe. Aria kweipon amamishyoweishi inahos ta shutogur yopugunumaria Iruhin ta nuwanam yoweishi inahosamam henekesh iri. 25Aria douk namudokatin. Anam armam henek yopihi aih irimour yopugunum aria sabaishi shatrumaria shadukemam. Aria anamhenek yopihiaih iri mour habeshukesh aria apak madaemudukemesh uwe. Aria kweipon amamta hunowereh hutogur yopugunum ariasabaishi shutrum. Aria apak shopunek tamudukemam.

6Shape Shakamum Kupaishi Shenekumesh

Mour Meyoh Iri Esheshin Baraen1 Shenekumesh mour meyoh kupaishi

iri esheshin baraen enyudok. EsheshIruhin ananish arpesh douk shape shaka-mum kupaishi shenekumesh mour meyohiri ta shumnek esheshim debeimi amaminbaraen shugipeshen. Eshesh ta shukriamam douk debeimi aria shumnekam. Es-hesh shunekesh namudok um ta mareenesh arpesh shukri enen yoweinyi baraenum Iruhin nini enyudok baraen apakmunek skulumesh-enyi, uwok. 2 Aria taenesh Kristen shunek mour meyoh iri es-heshim debeimi douk henek bilip iri um,eshesh mare shunek urkum shukri amamhani eshesh douk Iruhin ananish atisharia eshesh mare shumnekam, uwok. Es-hesh douk shenek mour um henek bilip iridouk eshesh urkwip panawashamesh iri.Douk namudok aria eshesh ta shuneku-mam yopinyi mour abom shishagrakukenyudok douk sheneken um eshudok doukmadae shusuhw Iruhin ananin baraeniri uwe. Aria ihih nyumneh nyak ta

Page 424: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 6:3-4 421 1 TIMOTI 6:13-14nyunek skulumesh um enyudok baraenaria nyukripesh dodogowin atin umesheshshugipeshen.

Shanagrem Sabaibori Utabor Bani Enesh-enesh Eshudok Iri Esheshin Baraen

3-4 Apakin Debeini Jisas Krais ananinyopinyi baraen douk nyakripap ummusuhw Iruhin ananin baraen dodogmugipeshen aria munek skulum kupaishium shugipesh ananih aih. Aria eshu-dok arpesh douk shakutukuk enyudokyopinyi baraen aria shenek skulumeshum kupainyi rohwinyi baraen iri shakrieshesh kanak nyeiguhw shato-umesh ariashadukemesh abom iri. Aria uwok, esheshdouk shagagak abom. Eshesh madaeshudukemesh um Iruhin ananin baraenuwe. Eshesh urkwip porum shakri shupeum shuni ipak punitok atin aria shapeshanitok um ihinyumorim enenyenenbaraen. Namudok aria shaho arpesharia esheshiruh aparuh juwehosiruh umkupaishi shakri eshesh yoweishi. Ariaeshesh urkwip porum kupaishi arpeshshakri eshesh shenek yoweishi inahos.Aria eshesh shenek rohw. Aria sheneknyigiya um kupaishi esheshish eshudokeneshenesh aria shape shani ipak panitok.5 Eshesh madae shudukemesh abom,shagugak aria shapeum shakri shunitokatin. Eshesh shakutukuk adurin atinyibaraen aria shenek rohw shakri ta esheshshugipesh Iruhin ananih aih um, eshesh tashurao sabaibori utabor buni eneshenesheshudok. Aria esheshin baraen doukmadae adurin uwe, uwok. 6 Aria ta apakdodogowip atup um mugipesh Iruhinananih aih aria mukri eneshenesh apakisheshudok shani utabor douk jurugishumapum, apak tamunadudareh abom ariamupewosik. 7 Seiwok apakiyu amakenyiyuwopubuki-umori, apak madae musuhwienesh eshudok eneshenesh uwe, uwok.Aria ta wata namudok atin. Kweiponapak mukutukuk agundok atap um shop-unek, apak ta mare munasuhw enesheshudok munak, uwok. 8 Namudok ariata apak murao anagun worigun ninirupeh shukusumap um, apak ta mukrieshesh douk wosik-umap. 9 Aria eshudokarpesh douk shakri shunarao sabaishieneshenesh eshudok shuni utabor iri Satanta nukwiraehesh um shunek yoweishi

inahos. Aria eshesh ta shunek yoweishiinahos aria ta shupe yowesh abom kabibur reir maduhw um. Aria eshesh tamishish shikitak abom um shunek enesh-enesh yoweishi inahos douk shagagakiri arpesh shakri shunekesh iri. Ariaeshudok yoweishi inahos ta shunekeshshugugak abom aria eshesh ta douk shupeyowesh abom. 10 Aria enesh arpesh doukmishish shakitak abom um shakri shuraosabaibori utabor buni eneshenesh eshudokaria eshesh douk shakutukuk Iruhinananin baraen douk eshesh shasuhwenshagipeshen iri aria sharao dedeben atinyiamaen. Um maresh? Baugos um arpeshshenek yoweihi aih um douk agundok umeshesh mishish shakitak abom um shakrishurao sabaibori utabor buni eneshenesheshudok um.

Nyahur Debeg Um Nyurao Agundok UmNyupe Wosik Ihih nyumneh Um

11 Aria nyak Iruhin ananin nyenekananin mour iri ta nyuruwokuk umihishmorim eshudokmori yoweishi inahos.Aria nyak ta dodogowin um nyugipeshehudok yopihi aih namudok. Numunnyakihw apahw, nyak ta nyupe wosikaria nyunek yopihi aih atih kabi Iruhinnakri um. Nyak nyusuhw ananin baraendodog nyugipeshen aria nyak ta urkummunawasham kupaishi arpesh aria nyu-taurumesh. Aria abudok nyutob nyaknyurao enen dodog um, nyak ta nyupedodog. Nyak mare juwehosin nyukrinyuho enesh arpesh, uwok. Nyak tanyukripesh shokubur. 12Nyak ta nyusuhwKrais ananin baraen dodog nyugipeshenkabi douk anan nenek resis iri nahur debegum. Aria nyak shopunek douk namudokatin. Nyak ta dodogowin abom umnyugipeshKrais ananin baraen aria nyuraoagundok abom um kweipon nyupe wosikabom ihih nyumneh um. Kabi douk seiwokIruhin nahwaren aria abudok nyutobnyak nyani sabaishi arpesh pape peneklotu aria nyakitak nyakripesh enyudokyopinyi baraen um. Nyak nyakri Krais Jisasanan douk dodogowini aria nyak nyasuhwananin baraen dodog nyagipeshen.

Aria douk abudok nyutob nyak nyakrinamudok aria Iruhin naraen nakrinyak nyupe wosik abom ihih nyumneh.13-14 Seiwok baugos um, Iruhin nakwarum

Page 425: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 TIMOTI 6:15 422 1 TIMOTI 6:21ihishmorim eneshenesh shape iruhwatap iri aria eshesh douk shape. Ariariguk Krais Jisas douk nakripesh yopinyibaraen yopugunum aria anudok debeinium gavman iri Pontius Pailat nemnekenaria nenek kwotuman. Aria douk anudokIruhin nani Krais Jisas hatruhw amamisnabes aria eik yakri ikripen enyudokbaraen um nyumneken aria nyugipeshenabom. Nyak ta nyupe wosik um mareenesh arpesh shukri nyak yoweinyi, uwok.Aria mare enen baraen nyupenyen. Nyaknyusuwen dodog abom Iruhin ananinbaraen nyugipeshen aria nyunekeshnamudok atin arigaha nyunak nyutogurum ahudok nyumnah apakin Debeini JisasKrais nutanamori ahi. 15Ahudok nyumnahIruhin nakri ahi, anan ta nishopokiJisas Krais nunaki nutogur yopugunum.Anudok Iruhin anan douk baugos abomumapakmunadudareh um. Anan douk yopuniabom.

Anan douk Debeini abom um apak ihip-morim mape agundok atap iri. Anannasuhw iruhw atap aria nape Debeinium ihim-morim debeimi hani ihim-morimking douk hape agundok atap iri. 16 Iruhinanan atun ta mare nugok atin, uwok.Anan douk nape ihih nyumneh aria agun-dok anan napeum douk bogaragun abomaria natrugun abom. Aria apak arpeshdouk madae mutrun apakis nabes uwe,uwok. Seiwok arigaha douk shopunekta mare enesh arpesh shutrun esheshisnabes. Kweipon shopunek, ta mare enesharpesh shutrun, uwok. Aria eik yakri apakihipmorim mutuk ananin nyeigur nyutoiruhw aria mukri anan nupe Debeini ihihnyumneh. Adur atin.

Shanagrem Sabaibori Utabor Bani Enesh-enesh Eshudok Iri Esheshin Baraen

17 Nyak ta nyukripesh enyudokdodogowinyi baraen eshudok arpesh doukshanagrem sabaishi eshudok enesheneshshani utabor iri um shumneken ariashugipeshen. Nyak nyukripesh umeshesh mare shunagunukuk shukri esheshdebeishi shanagrem sabaishi eshudokshani utabor iri, uwok. Aria nyukripeshum eshesh ta mare shukri wosik umeshudokmori douk kweipon ta buruk-woresh shunak shuwishuk iri. Apak

muni ipak ta mukri wosik um Iruhindouk apa nakop abom ihishmorim yopishieshudok eneshenesh aria nenekap man-adudareh iri. 18 Aria nyak ta nyukripeshenyudok dodogowinyi baraen shopunekum shumneken aria shugipeshen. Arianyukripesh um shunek eneheneh sabaihiyopihi aih. Aria eshesh ta shutaurumkupaishi shukesh eshudok eneshenesh umyaruhish iri. Aria shutaurum kupaishiarpesh shopunek. 19 Aria shunek yopihiaih namudok um, adur atin eshesh tashunabuk esheshish yopishi eshudokeneshenesh shukus-umesh iruhw heven.Eshesh ta shukus iruhw arigaha ahudoknyumnah hunaki aria Iruhin ta watanashanam-umesh aria shupe wosik abomihih nyumneh.

Nyak Ta Gamo Nyurukorubesh NyakinMour Wosik Abom

20 Timoti, nyak ta gamo nyurukorubeshum enyudok ihinyumorim Iruhin ananinbaraen eik yakripen-enyi. Aria nyuku-tukuk ihinyumorim rohwin baraen enesharpesh shape sheyagwrehenyi. Enyudokbaraen madae nyugipesh Iruhin ananinbaraen uwe. Eshesh shenek rohw shakriesheshin saki douk adurin aria yopinyi,aria uwok. Esheshin saki douk nyakrinyubo Iruhin ananih aih hubuhuk. 21 Ariaenesh arpesh shakri eshesh douk sharaoenyudokmori saki aria eshesh shakutukukjurug Iruhin ananin yopinyi baraen doukeshesh riguk shasuhwen shagipeshen iri.

Aria eik yakri Iruhinnutaurumepmeyohipak ihipmorim.

Page 426: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TIMOTI 1:1-2 423 2 TIMOTI 1:9

Pagiguk Iri Shup Douk PolNenekap Panam Timoti Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen PolNagiguk Neneken Nyanak Um Timoti Iri

1:1-2 Pol nenekuman baraen Timotinakri Iruhin nini Krais Jisas hutauru-man

1:3—2:26 Pol nakrip Timoti um nunekIruhin ananin mour wosik abom

3:1�17 Eshesh Kristen ta shiyotudodog shusah amaen abudok nyutobhugiguk iri nyumnah hukri hutogurobi nyutob arpesh ta shukri uwok umIruhin ananin baraen

4:1-8 Pol dodogowin atun nakrip Timotium nukripesh Iruhin ananin baraenwosik aria nishuhur um shunekyopihi aih

4:9-22 Enen baraen um Pol nenek kwotum nyani nyatuh iri baraen

1-2 O Timoti, eik kanak Pol yenek-umenyugu apudok shup um nyak. Eikdouk urkum manawashamen abom. Arianyak nyasuhw Iruhin ananin baraennyagipeshen aria eik douk yahwarennuganin. Eik douk Iruhin nagipesh ananimatum urkum aria Krais Jisas nagraehe umipe ananin aposel aria inak ikripesh Iruhinananin adurin baraen. Enyudok baraen umapakmatukur Jisas ariamorao agundokummupe wosik abom ihih nyumneh um.

Aria eik yakri Yain Iruhin nini apakinDebeini Krais Jisas hutaurumenmeyoh arianyakihw apahw hwur wosik.

Apak Mare Munenek Abraen UmMukripesh Iruhin Ananin Baraen KupaishiArpesh Um

3 Eik yenek tenkyu um Iruhin. Anandouk eik yenek ananin mour wosik iri.Eik yenek ananin mour um, eik urkummor wosik aria madae urkum mur umikri eik yenek enesh yoweishi inahos uwe,uwok. Eik yenekenwosik kabi seiwok eikimyakenyim babukenyim heneken um. Ariaihih nyumneh eik yenek beten um Iruhinum, eik yenek urkum um nyak aria yarigannyumnah wab um nutaurumen. 4 Rigukohwak douk wape atugun. Aria doukeik yenek urkum um nahudok nyumnah

eik yakutinyukuk ba yanaki ahi, ohwakwonakom roguhw aria nyak nyareh abihnyapeik aria eik yanaki. Douk namudokaria eik yakri abom um wata shopunekitrin aria wata inadudarehumen. 5 Ariashopunek, yenek urkum um agundok nyaknyasuhw Iruhin ananin baraen dodognyagipeshen abom um. Seiwok nyakikbabukek Lois kwarik kwasuwen dodogkwagipeshen. Aria nyakik amakek Yunisshopunek kwasuwen dodog kwagipeshen.Douk namudok aria eik yadukemeshabom um nyak shopunek douk nyasuwennyagipeshen kabi owo um. 6 Namudokaria eik yakri ikripen enyudok baraen arianyak mare urkum mukenyaguk. Baraenenyudok. Riguk eik yowem wis umnyakig barag aria Iruhin neken enyudokpresen um nyuneken dodogowin atinabom um nyunek ananin mour um. Douknamudok aria nyak ta nyunek urkumum enyudok presen anan nekenyen iriaria nyupe dodogowin atin abom nyunekananin mour. 7 Um maresh? Iruhinananin Mishin douk nyape apak ananiparidouk madae nyenekap munogugur uwe,uwok. Enyen douk nyenekap moraoenyenyin dodog matogur dodogowip ariaapak urkwip panawasham sabaishi arpeshmataurumesh. Aria shopunek douk ananinMishin atin nyenekap masuhw merik umapak kanak wosik.

8 Douk namudok aria nyak marenyunenek abraen um agundok eikyakripesh Iruhin ananin baraen aria doukyonoweshik um, uwok. Aria shopunek,mare nyunenek abraen um nyukripeshapakin Debeini ananin baraen um. Nyakta nyuni eik wiyotu atugun um ukripeshIruhin ananin baraen. Ohwak mareunogugur um agundok arpesh shukriuwok um ukripesh Iruhin ananin baraenum aria shohw umnek eriger um, uwok.Anan ta nutaurumohw nunekohw wiyotudodog. 9 Iruhin douk narap matanamorimape wosik aria nahwarap um mupeananip atup abom aria mupe yopupari.Anan douk madae nutik eneh yopihi aihapak menekeh iri aria douk nuhwarapuwe, uwok. Anan nagipesh ananim atumurkum aria nahwarapmeyoh. Ummaresh?Seiwok baugos um, Iruhin urkum morum

Page 427: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TIMOTI 1:10 424 2 TIMOTI 2:6apak aria neshopoki Krais Jisas nanakinataurumap narap meyoh. 10 Aria doukenyudok seiwok Iruhin nakriyen iri douknyatogur. Krais Jisas douk nanaki arianarao apak matanamori mape wosik. Arianabo agundok um apak mugok munakmuwishuk abom um nabuhuk. Namudokaria apak tamaremugokmunakmuwishukabom, uwok. Apak ta mupe wosik ihihnyumneh kabi Iruhin ananin yopinyibaraen nyakripap um. 11 Aria Iruhinnagraeh eik aria neshopoke um inak ikriparpesh um enyudok ananin baraen. Douknamudok aria eik douk yanak yakripeshenyenek skulum sabaishi arpesh. 12 Doukyenek skulumesh aria douk eik yapeyemnek debeiri eriger. Aria eik madaeinenek abraenuwe, uwok. Ummaresh? Eikyadukeman wosik abom anudok eik yenekbilipuman iri aria yakan eik kanak abomyani eikin mour yor ananis wis. Aria eikyadukemesh abom um anan ta nutaurumenurukarube ipe wosik aria inek enyudokatin mour arigaha inak itogur um ahudoknyumnah anan nutanamori ahi.

13 Enyudok yopinyi baraen douk rigukeik yakripenyen iri nyak ta nyusuwennyugipeshen aria nyukripesh enyudok atinkupaishi arpesh. Aria nyak nyukripeshIruhin ananin baraen obi nyutob, nyak tanyugipesh ehudok aih umnyusuhwananinbaraen dodog nyugipeshen um, nyuni ehu-dok um nyak urkum munawasham anannini ihishmorim arpesh um. Ehudokbiyeh aih, eheh douk Iruhin nako apakdouk matukur Krais Jisas iri. 14 Arianyak ta nyutaurumen wosik Iruhin ananinbaraen douk anan nakri nyak wosik umnyukripeshen iri. Aria Iruhin ananinMishin douk nyape apak iri ta nyutau-rumen um nyunek nyak nyutaurumenwosik Iruhin ananin baraen. 15 Nyaknyadukemesh eshudok ihishmorim arpeshshape agudok shokugi nahobig Esia irishani amudok biom Figelus iri Hermo-genes. Eshesh douk shakri uwok umeik aria shakutuwe-iguk. 16 Aria Onesi-forus atun nataurume. Sabaihi nyumnehanan nanaki nataurume aria nenek eik-ihw apahw hwor wosik. Eik showeshikesenab yape aria anan madae nunenekabraen um agundok eik yonoweshik yape

um uwe, uwok. Sabaihi nyumneh anannanaki nataurume aria neneke yatogurdodogoiwe. Namudok aria eik yakri apakinDebeini nukri gihaum Onesiforus nini ana-nip awirop aria nutaurumesh. 17 Arianubokadae sagomatin anan nanaki abru-dok debeiburi wabur Rom um, anan nenekurkum um eik aria naurime nanak ari-gaha nanaki naparuge. 18 Aria nyaknyadukemesh um anan nenek sabainyiIruhin ananin yopinyimour gani Efesus umnataurum sabaishi arpesh aria nataurumeik shopunek. Douk namudok aria eikyakri enyudok. Hahudok nyumnah apakinDebeini Jisas nunaki ahi, anan ta nenekgihauman aria natauruman.

2Timoti Ta Nunek Jisas Krais Ananin Mour

Dodogowin Atun Kabi Anan Soldia Um1 Nyak eikin nuganin Timoti douk nyani

eik watukur Krais Jisas aria anan douknataurumohw meyoh. Douk namudokaria nyak ta nyurao dodog um agun-dok anan nataurumohw meyoh um arianyiyotu dodogowin atin. 2 Riguk apaksabaipari Iruhin ananish arpesh manto-rum mape aria eik yakripen enen yopinyibaraen. Aria nyak ta nyukripam enyu-dok atin baraen mamudok douk henekmour wosik aria gamo hadukemesh umhunek skulum kupaishi arpesh iri. Nyaknyukripam aria amam ta hunek skulumeshwosik um enyudok atin baraen kupaishiarpesh. 3 Aria nyak nyani apak doukmatukur Krais Jisas. Douk namudok ariaabudok nyutob apak murao amaen ariamumnek eriger obi nyutob, nyak ta nyiy-otu dodog aria mare nyunogugur nyuru-wok, uwok. Apak ta miyotu dodog kabianan soldia nemnek eriger aria neyotudodog um. 4 Nyak nyadukemesh, anansoldia douk nakri nunek ananin debeinisoldia nunadudareh-uman. Douk namu-dok aria anan nakutukuk ihinyumorim ku-painyi mour aria napeum nenek nyanyu-dok amam soldia heneken iri atin mour.5 Aria shopunek, nyak nyunek urkum umanan nenek resis iri. Aria anan nugipeshlo um resis aria nahur debeg nishagrakukkupaishi um, anan ta nurao prais. Uwokum ta uwok. 6Aria nyak nyunek urkum umanan nenek mour nubarig iri. Anan nenek

Page 428: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TIMOTI 2:7 425 2 TIMOTI 2:20debeinyi mour arigaha ananigun worigunjurugigun aria enyen douk wosik um anannurik nunenek sagom-atinyigun worigunum. 7 Nyak ta nyunek urkum um enyu-dok biyen atin baraen iganigadae yarigyenyem iri aria Debeini ta nutaurumen umnyudukemesh um baugenyum um.

8 Aria nyak ta nyunek urkum umJisas Krais, king Devit ananin barhonin.Anan douk shan nagok aria Iruhin watanonohur nakitak nape kabi douk Iruhinananin yopinyi baraen eik yakripesh-enyi nyakrium. 9 Aria enesh arpeshshakri uwok um eik ikripesh enyudokbaraen um aria eshesh sheneke yemnekdebeiri eriger. Aria showeshike senabkabi douk showeshik shenek yoweishiinahos iri arpesh um. Eshesh shenekeshnamudok aria eshesh madae dodogowishum shubo Iruhin ananin baraen nyubuhukuwe, uwok. Enyen nyarahaen nyeyatakwarub. 10 Douk namudok aria eik yosahihinyumorim amaen aria yeyotu dodogum itaurum eshudok douk seiwok Iruhinnagraehesh iri. Anan nagraehesh umJisas Krais nuraesh shutanamori shupewosik abom agundok bogaragun um ihihnyumneh. 11 Enyudok baraen douk adurinatin aria apak ta munek bilipumen. Baraenenyudok.“Aria apak mutukur anan aria mugok um,

apak shopunek ta wata mukitakmuni anan mupe atugun.

12 Aria ta miyotu dodog abudok nyutobamaen nyutogrumap obi nyutob,apak ta muni ananmupe debeipari.Aria ta apak mukri uwok um ananum, anan shopunek ta nukri uwokum apak shopunek.

13 Aria ta apak mukutukuk ananin baraenum, anan ta mare nukutinyukuk,uwok. Anan ta nugipeshen wosikabom.”

Timoti TaNunekMourUmNutogur YopuniNenek Iruhin Ananin Mour Wosik Abom Iri

14 Timoti, nyak ta nyupe um nyukripeshenyudok atin baraen eik yakripenyen iri.Aria shopunek, nyukripesh wosik enyudokenen baraen shopunek um shumneken.Nyukri, “Iruhin nape natrip aria ipak marepune rupanitak punotutukem debeg um

enyudok sakihasin baraen, uwok. Ehudok-mori aih ta mare hutaurumep um enesheshudok eneshenesh. Aria eshudok shum-nekep iri ta shukutukuk yopinyi baraenaria shupe yowesh abom.” 15 Aria nyakta dodogowin um nyuneken wosik Iruhinananin mour um nyuneken nunadudareh-umen. Aria shopunek, nyak ta nyunekskulumesh umananin adurin atinyi baraenwosik abom um kweipon shopunek ananta nunadudareh-umen. Aria nyak ta marenyunenek abraen um anan, uwok. 16 Arianyak mare nyuni kupaishi piyagwrehenenyenen rohwin baraen douk madaenyugipesh Iruhin ananin baraen iri uwe,uwok. Um maresh? Eshudok douksheneyagwreh enyudokmori baraen iri tashukutukuk Iruhin aria shunek yoweishiinahos shishagrakuk riguk sharik shapesheneken um. 17 Enyudokmori baraendouk apa nyenek arpesh shape kabi douksagomatin shokuguni arabigunnapenyesh,aria arigaha natogur debeibi arab iri.Aria enyudokmori baraen shopunek douknamudok atin. Sagomatin karowish shem-neken, aria arigaha nyatogur debeinyiaria sabaishi shemneken aria shaku-tukuk Iruhin ananin baraen. Aria anamheyagwreh enyudokmori baraen iri doukHimeneus iri Filetus. 18Amudok biomdoukhakutukuk jurug adurin atinyi baraen ariahape henek rohw hakri shagok iri arpeshdouk riguk shakitak shape. Amam henekrohwumesh namudok aria henek enesharpesh shakutukuk agundok shasuhwIruhin ananin baraen shagipeshen um.19 Aria Iruhin ananish arpesh douk shapedodog kabi douk uroruh hosah urusag irium. Aria Iruhin nowem enyudok baraenum nakri eshesh shupe ananish atishabom. Baraen enyudok.“Debeini douk nadukemesh wosik abom

um ananish arpesh.”Aria enen nyakri namudok.“Eshudok arpesh douk shakrip kupaishi

shakri eshesh douk Debeini anan-ish iri ta shukutukuk ihishmorimyoweishi inahos abom.”

20 Numun anat debeiti urupat sabaisimarus sani dis iri yaureruh shakus. Eneshshenekesh shakwu gol iri siliwa, ariaenesh shabar rowos shenekesh, aria eneshshakwu amnab shenekesh. Aria eneshshenekesh um shuruh yopuguni worigun

Page 429: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TIMOTI 2:21 426 2 TIMOTI 3:6um, aria enesh um shuruh yoweishi es-hudok eneshenesh um. 21 Aria eshu-dok arpesh douk shakutukuk enehenehyoweihi aih hani eshudok yoweishi arpesh,aria numun esheshiruh aparuh yopuruhiri douk shape kabi asudok yopusi marussani dis iri yaureruh douk shakus urupat irium. Aria eshesh douk wosik um shunek es-heshin Debeini ananin mour. Aria esheshta shupe ananish atish abomshutrugunumshunek ihinyumorim yopinyi mour.

22 Aria nyak ta nyukutukuk eshudokeneshenesh yoweishi inahos douk wero-rowishi apa mishish shakitakumesh ariashenekesh iri aria nyunek yopinyi atinnamudok. Nyak ta nyusuhw Iruhin ananinbaraen dodognyugipeshenwosik aria nyakurkum ta munawasham kupaishi arpesharia nyutaurumesh. Aria nyuni eshudokarpesh douk esheship urkwip douk porumyopinyi atin aria shenek beten shorigIruhin iri um ta punagabe umpupe atugun.23 Aria nyak ta nyukutukuk wehinyi nyunirohwish iri sheyagwrehen iri baraen. Ummaresh? Nyak nyadukemesh, sheneyag-wreh enyudokmori baraen iri apa juweho-sishi aria shapeum um shanitok shanatu-tukem atin. 24 Aria mamudok douk henekapakin Debeini ananin mour iri mare hunikupaishi shunitok shunotutukem uwe,uwok. Amam ta huni eshesh shupe atugunaria hupe shakamum ihishmorim arpeshhutaurumesh aria hukripesh shokubur.Amam ta hukripesh wosik abom Iruhinananin baraen um eshesh shudukemeshwosik. Aria ta enesh shunek eneshyoweishi inahos um amam um, amam tahupe hunatrish meyoh. 25 Aria amamta hupe shakamum eshudok douk shakriuwok um Iruhin ananin baraen iri ariahukripesh shokubur. Amam hukripeshnamudok um Iruhin nutaurumesh ariashukeshuk agabus yoweishi inahos ariashatanam shukon aparuh shudukemeshum ananin adurin baraen aka, uwok?26 Aria shopunek, hukripesh shokuburum shurao yopipi urkwip um shudukemIruhin aria anan ta nukweshihesh umagundok Satan noweshikesh dodog ariashape shagipesh ananim urkum um.

3Hugiguk Iri Nyumneh Hutogur Um Ta

Shunek Yoweishi Inahos1 Timoti, nyak douk nyadukemesh um

enyudok enen baraen shopunek. Baraenenyudok. Hugiguk iri nyumneh huto-grum, apak ta mupe yoweihi nyumnehmurao enenyenen amaen. 2Ehudok nyum-neh arpesh ta shunek urkum um esheshatish. Aria eshesh ta mishish shuki-tak um shukri shurao sabaibori utabor.Eshesh ta shukri eshesh douk yopishiarpesh aria shenek yopinyi iri. Esheshta shunagunukuk aria shutuk esheshishnyeiguhw shuto iruhw aria ta shuho ku-paishi shukripesh debeg. Aria shopunek,ta mare shumnek esheshish amakenyishesheshin baraen, uwok. Aria eshesh tamare shunek tenkyu um kupaishi arpeshdouk shenek yopinyi um eshesh iri. Ariaeshesh ta mare shumnek Iruhin ananinbaraen shugipeshen, uwok. 3 Aria es-hesh ta mare urkwip punawasham ku-paishi arpesh shutaurumesh, uwok. Es-hesh ta shunekesh kabi douk bur nubatum. Eshesh madae shukweshih yoweishiinahos kupaishi shenekeshum eshesh iriaria eshesh ta shupe um shunitok atin.Eshesh ta shuhesh aria shukripesh baraendouk madae adurin iri uwe. Aria esheshta mare shusuhw merik um eshesh kanak,uwok. Aria eshudok yoweishi inahos doukeshesh urkwip porumesh um shunekeshiri, eshesh ta shunekesh. Eshesh ta shukrishunek wanohw atuhw shupe. Aria es-hesh ta shukri uwok abom um yopinyiaria ta shupe um shunek yoweishi ina-hos atish. 4 Aria ta shiyagwreh-pesh ro-hwinyum baugeshi arpesh aria shiyabigesheshish horim um shunak shusuweshshesh. Aria arigaha eshesh ta shunek es-hudok yoweishi inahos douk eshesh urk-wip poromesh iri. Aria ta shunagunukukshukri eshesh douk yopishi shadukemeshum eneshenesh iri. Aria eshesh urkwip tamare punawasham Iruhin, uwok. Esheshta mishish shikitak abom um shunek ehu-dok aih douk ta shunekeh aria hunekeshshumnek wosik abom atin iri. 5 Aria es-hesh ta shukri eshesh douk yopishi sheneklotu iri. Aria eshesh ta shunek lotumeyoh. Eshesh ta shukri Iruhin doukmadae dodogowin um nushanam um es-heshih yoweihi aih um uwe. Eshudokmoriarpesh nyak mare nyuni eshesh nyupeatin, uwok. 6 Eshudokmori arpesh shape

Page 430: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TIMOTI 3:7 427 2 TIMOTI 4:1shenekesh namudok aria eshesh anam ar-mam apa hape harahe hakripesh amaminbaraen. Aria hanabeshuk hanak hawishono armago owowig urusag aria hape ha-sumo merik. Aria oudok armago doukmadae dodogowiyu um usuhw merik umowowip urkwip uwe. Owo wape umwenek yoweishi inahos atish aria wenekeneheneh yoweihi aih douk owo mishishshakitakumeh um unekeh iri aih. 7 Ariakupaishi arpesh shakripo baraen aria ihihnyumneh owo wape um umneken umurao saki aria owo madae udukemeshum Iruhin ananin adurin atinyi baraenuwe, uwok. 8 Aria amudok armam hakriuwok abom um Iruhin ananin adurinatinyi baraen. Douk namudok aria amamdouk hakri hen nyubuhuk kabi seiwokamudok biom Janes iri Jambres hakrihubo Moses ananin baraen nyubuhuk um.Aria amam madae hudukemesh um Iruhinananin baraen uwe, uwok. Amam henekrohw iri abom aria madae husuwen dodoghugipeshen uwe. 9 Aria sabaishi arpesh tashudukemesh um shukri amam douk ro-hwimi kabi seiwok sabaishi shadukemeshum Janes iri Jambres shakri amam rohwimium. Namudok aria sabaishi arpesh tashumnek amamin baraen aria enyen tamarenyuhur esheshiruh aparuhumshum-neken shugipeshen uwe, uwok.

Pol Nakripan Dodogowinyi Baraen TimotiUm Nusuhw Iruhin Ananin Baraen Dodog

10-11 Riguk ohwak wape atugun um,nyak nyadukemesh abom um eikih aih.Aria shopunek nyadukeme um agundokyenek skulumesh um Iruhin ananin baraenaria yape yenek yopinyi atin mour um.Aria eik yakripen ihinyumorim baraen eikyenek urkum-umen iri. Eik yakripen umagundok yenek Iruhin ananin mour atinum, aria yasuhw ananin baraen dodogyagipeshen um. Aria eik yape shaka-mum ihishmorim arpesh. Aria meyagwrehbaraen um, eik apa yeyagwreh yakripeshshokubur. Aria shopunek, eik urkummanawasham arpesh yataurumesh. Ariaarpesh sheneke yemnek eriger um, eik yey-otu dodog yenek Iruhin ananin mour. Arianyak nyadukemesh umagundok eshesh ar-budok biarub atin debeirubi warub Antiokbani Aikoniam aria Listra sheneke yemnekdebeiri eriger um. Aria Debeini nataurume

um enenyenen amaen douk nyatogrumeiri aria nanarae yape wosik. 12 Aria es-hudok ihishmorim arpesh douk shatukurKrais Jisas aria shukri shugipesh ananshunek Iruhin nakriyen iri um, kupaishi tashunekesh shumnek debeiri eriger. 13 Ariaeshudok yoweishi arpesh shuni eshudokdouk shape shenek rohwumesh iri tashupe shunek yoweishi inahos shisha-grakuk riguk sharik shape shenekesh um.Aria kupaishi ta shunek rohwumesh ariaeshesh ta wata shukitak shunek rohw umenesh kupaishi shopunek.

14 Aria nyak ta nyupe um nyugipeshenyudok atin baraen seiwok shenek skulu-men shakrip-enyen aria nyenek bilipumeniri. Um maresh? Nyak nyadukemap apakdouk munek skulumen iri. 15 Aria nyaknyadukemesh, seiwok nyak douk watashokwin aria shakripen Iruhin ananinbaraen nyetem ananik Buk iri aria nyaknyadukemen jurug. Enyudok baraen doukwosik um nyutaurumen nyusuhw KraisJisas ananin baraen dodog nyugipeshenaria Iruhin wata nuraen nyutanamorinyupe wosik abom.

16-17 Enyudok ihinyumorim baraennyetem Iruhin ananik Buk iri doukIruhin ananin abom. Seiwok anan nohurarmam henyemaguk. Aria enyen doukyopinyi abom um nyunek skulumap ummudukemenwosik aria nyiyabigap apakishyoweishi inahos mukeshuk agabus. Ariashopunek um nyukrip eshudok doukshakutukuk Iruhin ananin baraen shanakshagipeshuk kupainyi iri um shutanamorishugipesh ananin adurin baraen. Ariashopunek um nyunek skulumap ummugipesh yopihi atih aih um apak Iruhinananipmiyotu dodogowip aria wosik abomum munek ihinyumorim yopinyi mour.

4Timoti Ta Niyotu Dodogowin Aria

Nukripesh Iruhin Ananin Baraen Ihih Nyum-neh

1 Ohwak douk Iruhin nani Krais Jisashape hatruhw. Krais Jisas anan doukta kweipon nutanamori aria nunekskelimum ihishmorim shagok iri shunishape iri arpesh. Aria anan ta nupeDebeini um ihishmorim arpesh. Douk

Page 431: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TIMOTI 4:2 428 2 TIMOTI 4:15namudok aria eik yakri ikripen enyudokdodogowinyi baraen um nyugipeshen.Baraen enyudok. 2 Nyak ta nyiyotu dodogaria nyupe nyukripesh Iruhin ananinbaraen yopugunum. Aria ta eshesh shukriwosik um shumneken o shukri uwokum, nyak ta gamo nyukripesh shopunekatin. Nyak ta nyukripesh um shuduke-men aria shukri enyudok baraen doukadurin. Aria enyen nyiyabigesh um esheshdouk shenek yoweishi inahos abom ariaeshesh ta shukutishukuk. Aria nyishuhurnyukripesh wosik Iruhin ananin baraenum shiyotu dodog aria shugipeshen. Ariaabudok nyutob nyukripesh obi nyutob,nyak ta nyupe shakamum eshesh arianyakihw apahw ta hwur wosik arianyukripesh shokubur. Aria ihih nyumnehnyak ta nyupe um nyunek skulumeshum shudukemen wosik Iruhin ananinbaraen. 3 Aria anob nyutob, enesh arpeshta shukri uwok um shumnek Iruhinananin adurin baraen um. Eshesh tashukri shumnek enyudok baraen doukeshesh meyoh shakri shumneken iri. Ariaeshesh ta shuhwar sabaishi arpesh umshunaki shunek skulumesh um enyudokatin baraen douk eshesh kanak mishishshakitak abom um shakri shumnekeniri. 4 Aria eshesh ta shukri uwok umshumnek Iruhin ananin adurin atinyibaraen aria ta shukutinyukuk. Aria esheshta shumnek enyudok sakihasin baraenatin. 5 Aria nyak ta nyiyotu dodogowinatin aria nyutaurum nyak kanak. Ariata enesh arpesh shuneken nyurao enenamaen um, nyak ta nyiyotu dodog. Arianyukripesh Iruhin ananin baraen eshudokdouk wata shutogur Kristen iri uwe umshukon aparuh Iruhin. Aria nyunekenwosik ihinyumorim mour douk Iruhinnakripen um nyuneken iri.

Pol Ananin Mour Hurukatin Um Nyutuh6 Eik Pol douk hurukatin um she igok.

Aria agundok she igok um douk kabi yenekofa um eik kanak um Iruhin um. Eikyenek ofa um eik kanak kabi eshesh Judaapa shenek ofa um wainibar abar shakoIruhin aria shourak-baruk atap um. 7 Ariaeik douk dodogeshiwe yabo yoweihi aihhabuhuk kabi douk anan nenek boksen irinenek uhwin nabo kupaini um. Aria eikdouk yenek uhwin, yenek Iruhin ananin

mour yeyaten kabi douk anan nahur nenekresis iri nenek uhwin um. Seiwok ari-gaha douk, eik yape yasuhw Iruhin ananinbaraen dodog yagipeshen. 8 Aria hahu-dok nyumnah apakin Debeini Jisas nu-tanamori ahi, anan ta nunek skelimumarpesh nugipesh ananih yopihi atih aihabom. Aria hahudok nyumnah, anan tanuke yopunyi mugu kabi douk shenek re-sis iri shenek uhwin sharaen iri. Enyu-dok mugu douk enyudok. Anan ta nuh-ware yopuweiri. Aria anan ta mare nuh-war eik atuwe yopuweiri, uwok. Anan tanukripesh enyudok atin eshudokdoukurk-wip panawasham anan aria mishish shak-itak abom um shakri shutrun nutanamoriiri.

Nyatuh Iri Baraen9 Aria nyak ta nyunekesh arigas atin

um nyunaki nyutik eik. 10 Um maresh?Demasmishin nyakitak abomumnakri nu-rao yopishi eshudok eneshenesh um nupewosik agundok atap. Douk namudok ariaanannakutukuk eik nanak umTesalonaika.Aria Kresens nanak um shokugi nahobigGalesia, aria Taitus nanak um shokugi na-hobig Dalmesia. 11 Aria eik yani Luk atunwapeik agundok. Douk namudok aria nyaknyurauri Mak niren punaki. Um maresh?Anan douk wosik um nutaurume um unekIruhin ananin mour agundok. 12 AriaTikikus, eik yeshopokan nanak um Efesus.13 Aria nyak nyukri nyunakumori, nyak tanyunak Troas aria nyuhurmei eikit debeitisaket douk takus Karpus ananit urupat arianyusuwatume iri. Aria shopunek, eik yakrinyusuhume iri abom oudok bumeb doukshadaresho iri. Aria shopunek, nyak mareurkum mukenyaguk um oudok kupaiworibumeb shopunek douk sheneko mahishisyegenyihwis iri. Nyak ta nyusuwoume iri.

14 Anudok Aleksander douk apa nakwubras nenek eneshenesh eshudok iri apaneneke yarao sabainyi amaen. Ariakweipon apakin Debeini ta nuwanamanyoweinyi poe um enyudok anan nenekenum eik iri. 15 Aria nyak shopunek ta gamonyudukemesh um anan. Um maresh?Riguk apak makripesh Iruhin ananinyopinyi baraen um, anan nakri abom umnubo apakin baraen nyubuhuk.

Page 432: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 TIMOTI 4:16 429 2 TIMOTI 4:2216 Aria nubokadae sagomatin eshesh

Rom shenekume kwot um, madae enenarpen nyutaurume uwe, uwok. Ihish-morim shanogugur aria shakutuweiksharuwok. Aria eik yakri Iruhin marenuwanamesh yoweinyi poe eshudokarpesh douk sharuwokume iri. 17 Ariaapakin Debeini nape nani eik nenekeyeyotu dodogoiwe aria yakripesh abomum ananin baraen ihishmorim madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe doukshantorum shape shemnek kwotog irishemneken. Aria eshesh hurukatin umshe igok, aria uwok. Anan nataurumearia eik wata yape wosik. Enyudok kabinarae natriwe iri um debeinyi mahin laionenyenyit nokwat um. 18 Douk namudokaria yoweishi arpesh shukri she igok um,apakin Debeini ta nutaurume aria nuraeinak ipe wosik agundok anan nape Debeinium ananish arpesh um. Aria eik yakri apakmutuk ananin nyeigur nyuto iruhw ihihnyumneh. Adur atin.

19 Aria nyak ta nyukrip Prisila kwuni ok-wokwin arman Akwila shuni eshesh One-siforus ananip awirop nyukri eik yen-emeshugu yopuhi nyumnah eshesh. 20Ariaeik douk yadiguk Erastus napeik Korinaria Trofimus douk arugeh han ganik ariayadiyanuguk napeik Miletus. 21 Aria nyakta nyunaki arigas. Um maresh? Ta de-beinyi uhwin nyuhur youg yoweg aria nyakmare nyunaki. Aria Yubulus nani Pu-dens iri Linus hani okwudok armatok Klo-dia shani ihishmorim Kristen shape agun-dok iri shenek-menyugu yopuhi nyumnahnyak.

22 Aria eik yakri apakin Debeini nininyak abom nupe aria nuneken nyiyotudodogowin atin. Aria shopunek yakri anannutaurumep meyoh ipak ihishmorim arianunekep pupe wosik.

Page 433: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

TAITUS 1:1 430 TAITUS 1:9

Apudok Shup Douk PolNenekap Panam Taitus Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen PolNeneken Nyanak Um Taitus Iri

1:1-4 Pol nakrip Taitus yopinyi baraenum Iruhin nini Jisas Krais hutauru-man

1:5-16 Pol nakrip Taitus um nugraehanam armam hutogur debeimihutaurum Iruhin ananish arpeshihirubmorim warub eshesh Kristenshapeum

2:1—3:11 Pol nakrip Taitus umnukripeshbaugenyum Iruhin ananin adurinatinyi baraen um eshesh Kristenesheshih aih huni bilip

3:12-15 Nyatuh iri baraen

1 O Taitus, eik Pol douk yape shakamumIruhin yenek ananin mour iri yeneku-menyugu apudok shup um nyak. EikJisas Krais nagraehe aria neshopoke uminak inek enyudok mour aposel um iraoananin baraen um itaurum ihishmorimarpesh. Eshudok douk Iruhin nagrae-hesh um shupe ananish atish abom irium shunek bilip aria shupe dodogow-ish. Aria shopunek um itaurumesh umshurao ananin adurin atinyi baraen umnyiyabigesh um shugipesh ananih yop-uhi yah. 2 Aria baugenyum enyudokbaraen douk namudok. Apakmadukemeshabom um apak ta mupe wosik ihih nyum-neh. Aria seiwok Iruhin douk madaenunek rohw atin uwe wata nunek agundokatap uwe, aria anan nakri enen adurinatinyi baraen um apak ta mupe wosikum. 3 Aria douk arigaha ahudok nyum-nah Iruhin nakriyah iri hatogur aria anankanak ta nenek ananin baraen nyatoguryopugunum. Iruhin douk nataurumapmatanamumanannakripe dodogowin atinum inak inek enyudok mour um ikripeshananin baraen sabaishi arpesh.

4 Eik yenekumenyugu apudok shup umnyak Taitus. Riguk douk eik kanak yenekskulumen um Iruhin ananin baraen. Douknamudok aria nyak douk nyatogur kabieikin nuganin um. Aria nyak nyani eik

douk wasuhw enyudok atin baraen doukihishmorim Kristen shasuhwen iri.

Aria eik yakri Yain Iruhin nini Krais Jisasanudok douk nataurumap narap matanamum Iruhin iri hutaurumen meyoh arianyakihw apahw hwur wosik.

Iruhin Ananish Arpesh Esheshim DebeimiAmamin Baraen

5 Eik douk yakutinyukuk nyapeik enyu-dok unai Krit um yakri nyunek enyudokmour douk nyak wata nyuneken nyiyateniri uwe. Aria nyunak ihirub-morim warubagundok aria nyugraeh anam debeimiKristen um hutaurum Iruhin ananisharpesh iri kabi douk riguk yakripen um.Aria nyukri nyugraeh debeimi um, nyak tanyunek urkum um enyudok eikin baraen.6 Mamudok armam ta hunek yopihiaih namudok. Amam hupe wosik ariahunek enyudok mour um hupe debeimium hutaurum eshesh Kristen aria marehunek enesh yoweishi inahos, uwok. Ariaarpesh shutrum aria shukri amam doukyopumi. Aria shopunek, hurao atuk atukarmago aria amamish batowish shunekbilip um Jisas aria esheshish nyeiguhwmare shuto iruhumesh um shunek eneshyoweishi inahos, uwok. Aria shopunek,shupe wosik aria shumnek amakenyishesheshin baraen shugipeshen um, nyaknyugraeh amudokmori um hupe debeimium hutaurum Iruhin ananish arpesh.7Nyak nyadukemesh, mamudok douk hapedebeimi um Iruhin ananish arpesh iri doukhape debeimi um Iruhin ananin mour.Douk namudok aria mamudok armamhunek yopihi atih aih namudok. Amamyopuyopumi abom aria hunek yopinyi atinum arpesh mare shutik enesh yoweishiinahos amam hunekesh iri, uwok. Amamhunih amam kanak aria hupe shakamumkupaishi arpesh aria mare juwehosimarigas. Aria shopunek, amam mare huwokwainibar abar aria hugugak, uwok. Ariaamam mare juwehosim hubo kupaishiarpesh, aria mare urkwip purum hukriamam atum hurao sabaibori utabor iri jah,uwok. 8 Amam ta hutaurum kupairubiwarubish arpesh douk shanaki rouguniri. Aria amam urkwip purum yopihi atihaih aria hutaurum amamip urkwip ariaaparuh wosik. 9 Aria amam ta hunekbilip aria husuwen dodog enyudok Iruhin

Page 434: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

TAITUS 1:10 431 TAITUS 2:5ananin adurin baraen douk riguk kupaimidebeimi um Iruhin ananish arpesh irihakripam-enyi. Douk amam hunekeshnamudok um, amam ta hudukemeshwosik abom aria ta hukripesh enyudokbaraen kupaishi arpesh. Aria enyudokadurin baraen ta nyutaurumesh shupedodogowish. Aria shopunek, um eshudokarpesh douk shakenyuk agabus enyudokbaraen iri shutrum aria shudukemesh umesheshin baraen douk madae adurin uwe,uwok.

Sabaishi Shenek Rohw Iri Shape EnyudokUnai Krit

10 Adur, sabaimi armam hekenyukagabus yopinyi baraen aria hape heyag-wreh sabainyi rohwin baraen aria hapehenek rohw um enesh arpesh. Sabaimiamudokmori armam douk Juda. Amamdouk hakri sabaimi armam hasuhw Iruhinananin baraen iri ta hugipesh esheshJuda esheshih aih um hutah amamiruhyegeshiweruh iri. 11 Amudokmori doukhenekesh namudok um hakri hunek rohwum sabaimi armam huni amamiyu armagoiri batowish shuni sabaishi arpesh. Amamhakripesh enyudok baraen douk madaeyopinyi um amam hukripeshen uwe.Amam hakripesh namudok um maresh?Amamhakri hurao utabor aria eneshenesheshudok enesh arpesh esheshish. Douknamudok aria nyak nyugah amudokmoriarmam amamig nokwatog um amam marehukripesh enyudokmori baraen, uwok.Amam hakripesh enyudok baraen ariahenekesh shatanam shakonaguk agabusIruhin. 12 Seiwok anan nadukemesh abomiri arman nape enyudok unai Krit. Ariaeshesh shakri anan douk kabi anan profetum. Anan nakri namudok, “Seiwok arigahadouk, ihishmorim arpesh shape Krit iridouk shenek rohw abom iri. Eshesh doukwanohwish atish aria shapeum shenekeneshenesh yoweishi inahos. Aria shawoksabaiguni worigun aria arigeh atih haesh.”13 Enyudok baraen anan nakriyen iri doukadurin atin abom. Douk namudok arianyak nyukripesh dodogowin atin um es-hesh mare shumnek enyudokmori baraen,uwok. Eshesh ta shunek bilip um enyudokyopinyi adurin atinyi baraen. 14 Nyaknyukripesh dodogowin atin um esheshmare shumnek eshesh Juda esheshish

yoweishi sakihas shuni eshudok doukshakon agabus um enyudok adurin baraenaria esheshin baraen, uwok.

15 Eshudok arpesh douk esheship urk-wip aria aparuh shor wosik abom umshunek yopihi atih aih iri, ihishmorim es-hudok douk yopishi. Aria eshudok arpeshdouk esheship urkwip yowep aria madaeshunek bilip um Jisas iri uwe, ihishmorimeshudok douk yoweishi abom. Esheshipurkwip douk yowep abom. Aria esheshmadae dodogowish um shudukemesh ummaren yopinyi o maren yoweinyi um uwe,uwok. 16 Aria eshesh shakri namudok,“Apak madukemesh um Iruhin.” Aria es-hesh shenekeh iri aih douk shakonugukagabus abom Iruhin shakri uwok um ananaria anan nakri uwok um eshesh abom.Aria shopunek, eshudok arpesh douk apashakon agabus um baraen atin iri ta mareshunek eneh yopihi aih uwe, uwok.

2Ruweheshi Arpesh Esheshin Baraen

1 Aria nyak ta nyunek skulumeshum enyudok yopinyi baraen kabi doukenyudok adurin yopinyi baraen nyakrium.Nyak nyunek skulumesh um esheshshumneken aria nyutaurumesh um shunekyopihi aih um shugipesh Iruhin ananinbaraen. 2 Nyak nyukripam enyudok atinamam ruwehemi um amam mare huwokabar aria hugugak, uwok. Amam ta urkwippurum adurih yopihi aih aria hutaurumepwosik umamamipurkwip. Aria hupewosikaria hunek bilip um adurin atinyi baraenaria amam urkwip punawasham Iruhinnini ihishmorim Kristen shopunek. Ariaamam hiyotu dodogowim atum um husahenenyenen dodog douk nyutogrumam iri.

3-4 Aria shopunek, nyak nyukrip oworuwehew iri armago namudok atin umowo upe Iruhin ananiyu atuw. Owomare unakripesh agabusin kupaishi. Ariashopunek, mare uwok sabaibari abar ariaugugak, uwok. Owo ta uyabigo yopihiaih aria yopinyi baraen oudok weroroiwium owo urkwip punawasham owowim ar-mam huni owowish batowish. 5 Ariashopunek um utaurum owowip urkwipwosik aria owo urkwip pur wosik umunek yopinyi atin. Aria unek ihinyu-morim owowin armagowin mour wosik

Page 435: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

TAITUS 2:6 432 TAITUS 3:3aria unek yopihi aih um utaurum kupaishiarpesh. Aria owo ta umnek owowim ar-mam amamin baraen. Owo unekesh namu-dok um kupaishi arpesh tamare shunumo-gesh shububunim Iruhin ananin baraenum shen nyubuhuk, uwok.

Weroroimi Amamin Baraen6 Aria douk namudok atin, nyak

dodogowin um mamudok weroroimi umnyumhur um hutaurumep wosik amamipurkwip. 7 Aria ihinyumorim mour nyakkanak nyuneken iri, nyak ta nyiyabigeshyopihi atih aih um eshesh shutrih ariashugipesheh. Aria nyak nyunek skulumeshum, nyak ta urkum mur um yopihi atihaih aria nyunek enyudok mour. 8 Nyakta nyiyagwreh yopinyi atin baraen umkupaishi arpesh mare shumnek enenyoweinyi baraen douk madae adurin iriuwe um enyudok mour nyak nyenekeniri, uwok. Aria nyak nyunekesh namudokum eshudok douk shakri uwok um nyaknyunek Iruhin ananin mour iri ta mareshukri enen yoweinyi baraen um ohwak,uwok. Eshesh ta abraen nyesh.

Shape Shakamum Kupaishi ShenekumeshMour Meyoh Iri Esheshin Baraen

9-10 Aria nyak nyukrip eshudok doukshape shakamum kupaishi shenekumeshmour meyoh iri um shunek mour wosik.Aria shopunek, shumnek esheshim de-beimi douk hekesh mour sheneken iriamamin baraen shugipeshen. Eshesh tashunek yopinyimour um shunek esheshimdebeimi hunadudareh. Esheshmare shukriuwok um shumnek amamin baraen, ariamare shutrum shukwumesh aruh enesheshudok eneshenesh, uwok. Eshesh tashuneken wosik abom enyudokmour doukdebeimi hekeshen iri um amam hutrisharia hukri Iruhin ananin baraen doukyopinyi. Anudok Iruhin, anan douk natau-rumap narap matanamori um anan iri.

ApakMupe Yopupari Aria MupeMutrugunUm Ahudok Nyumnah Krais Nutanamori Ahi

11 Iruhin douk nataurumap meyohnarap matanamori um anan aria mapewosik. Aria enyudok baraen um agundokIruhin narap um nyatogur yopugunumaria ihishmorim arpesh shemnekesh-umen. 12 Aria ehudok aih um anannataurumap meyoh um douk neyabigapum mukehuk agabus yoweihi aih huni

eshudok douk agundok atapishi arpeshmishish shakitakumesh um shunekeshiri. Aria douk apak mupe agundok atapobi nyutob um, apak ta mutaurumepwosik apakip urkwip aria mupe munekyopihi atih aih kabi douk Iruhin nakri um.13 Aria douk abudok nyutob apak mupemunek ehudok yopihi aih obi nyutob,apak munadudareh aria mupe mutrugunum ahudok yopuhi abom nyumnah doukapak madukemesh um ta hutograri iri.Ahudok nyumnah apakin Debeini IruhinJisas Krais nunaki ahi, anan ta nutrugunabom aria nutogur yopugunum. Anandouk anudok arman douk nataurumapnarap matanamori mape wosik atin iri.14 Anan kanak nagok um nator apak umnakweshihap um ehudok yoweihi aih doukhoweshikap henekap mape mabrig Iruhinananin lo iri. Aria nenekap matoguryopupari um mutogur ananish arpeshabom aria mishish shakitak um munekeneheneh yopihi aih.

15 Aria nyak ta nyunek skulumeshum enyudok baraen aria nyutaurumeshnyishuhur um eshesh dodogowish umshugipeshen. Aria nyukripesh dodogowinatin um eshudok arpesh douk shakri uwokum shumnek yopinyi baraen iri. Ummaresh? Enyudokmour douk Iruhin kanaknakripen um nyuneken. Aria mare enesharpesh shukri nyak douk anan rohwinarman, uwok.

3Apak Mupe Dodogowip Um Munek Yopihi

Atih Aih1 Aria nyishuhur nyukripesh sabaihi

nyumneh um eshesh shumnek debeimiarmam douk hape debeimi um gav-man hataurumesh iri amamin baraenshugipeshen. Aria eshesh shukri wosikum shunek enenyenen yopinyi mour.2 Aria shopunek, nyukripesh um esheshmare shuho enesh arpesh meyoh, uwok.Esheshiruh aparuh ta hur wosik aria marejuwehosish uwe, uwok. Aria shutaurumihishmorim arpesh shukripesh shokubur.

3 Riguk apak shopunek douk madaeenep yopipi urkwip pupenyap uwe, uwok.Apak madae mugipesh enyudok yopinyibaraen uwe aria Satan nenek rohwumap

Page 436: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

TAITUS 3:4-5 433 TAITUS 3:15nenekap makutukuk yopuhi yah ariamabrig Iruhin ananin lo munek yoweishiinahos. Eshudok eneshenesh ihishmorimyoweishi douk apak mishish shakitakumesh aria manadudareh um munekeshiri showeshikap dodog kabi douk mapemonoweshik um. Ihih nyumneh apakurkwip porum yoweishi inahos aria mapemunek nyigiya um eneshenesh eshudokkupaishi esheshish. Aria kupaishi arpeshshatripukuk yoweisi nabes aria apakshopunekmatrishuk yoweisi nabes eshesh.

4-5 Aria Iruhin nataurumap narapmatanamori mape wosik. Aria ananihyopihi aih douk ehudok. Anan urkummanawashamap abom aria nakri giha-umap. Aria douk abudok nyutobehudok aih hatogur yopugunum ariaanan narap matanamori mape wosik.Anan douk madae urkum mur um enehyopihi aih apak menekeh iri aria douknarap mutanamori uwe, uwok. Anannakri giha-umap abom aria nataurumapmeyoh matanamori mape wosik arianeshrokuhap. Anan neshrokuhap namu-dok. Ananin Mishin nyenekap matogurananish namishi arpesh. 6 Aria Jisas Kraisdouk narap matanamori um Iruhin arianenek yopinyi mour um apak. Anannenek enyudok yopinyi mour aria Iruhinnakop ananin Mishin abom. 7 AriaIruhin nataurumap meyoh aria nahwarapyopuparimapewosik abom iri arpesh. Ariaanan nakri apak ananishi arpesh mupewosik abom ihih nyumneh. Namudokaria apak madukemesh abom um enyudokbaraen douk adurin aria mape matrugunum kweipon mupe wosik namudok um.8 Aria enyudok baraen douk adurin ariaapak ihipmorim ta munek bilipumen.

Aria shopunek, yakri nyak nyukripeshenyudok baraen dodogowin atinyum umeshudok arpesh douk shenek bilip umIruhin iri esheship urkwip ta purum enyu-dok aria shupe dodogowish um shunekyopihi atih aih. Enyudok baraen doukyopinyi aria enyen ta nyutaurum sabaishiarpesh.

9 Aria enesh arpesh shanitok shanatu-tukem um wehinyi baraen nyanibaugenyum baraen um esheshish pope-hesh yamehesh esheshish nyeiguhw.

Aria shopunek, shape shanogogonimbaraen um enyudok lo douk seiwok Iruhinnakoguk Moses enyi. Enyudokmori baraennyak mare nyuni eshesh nyusuwen arianyuni eshesh punogogonim punitoken,uwok. Um maresh, enyudokmori ta marenyutaurumap ummunek yopihi aih, uwok.

10 Enesh arpesh shape shorukwesh-eidap aria shadiyogur eshesh shasuhwKrais ananin baraen iri aria shenekeshshanasiyam um. Douk namudok arianyak nyukrip eshudokmori arpesh atuh obiyeh meyoh um eshesh mare shunekenatin enyudokmori. Aria ta eshesh mareshumneken um, nyak nyukeshuk agab.11 Nyak douk nyadukemesh um eshu-dokmori arpesh douk shakutukuk yop-uhi yah aria esheshih yoweihi aih doukheyabigesh aria shadukemesh um esheshdouk yoweishi arpesh.

Nyagiguk Iri Baraen12 Aria meihi nyumnah eik ishopoku

Artemas o Tikikus anan nunaku nutogurnupeik ganudok aria nyak ta nyunaki nyu-paruge arigas abrudok wabur Nikopolis.Ummaresh, eik douk yakri um ipe Nikopo-lis abudok yoweibi nyutob debeihi eshahatuh hur obi nyutob. 13 Aria nyak nyu-taurum Senas douk nadukem um Rom es-heshin gavman esheshin lo iri aria niniApolos um eneshenesh eshudok amamwokesh iri um amam ta mare enesheneshuwok umenesh eshudok umhunak ahudokrouhi yah um.

14Aria nyukrip apakish arpesh douk sha-suhw Krais ananin baraen iri um esheshurkwip pur abom um shunek yopinyi atinmour um shutaurum eshudok yaruhisharpesh. Eshesh mare shupe meyoh, uwok.Eshesh shunek mour um shurao utaborbuni jah aria worigun um shutaurum ku-paishi shasuhw Krais ananin baraen iri.

15 Aria ihishmorim eshudok armam ar-mago douk shani eik mape agundok irishanadudareh abom aria shenekumen-uguyopuhi nyumnah nyak. Aria shopunek,nyukrip apakish arpesh douk shasuhwKrais ananin baraen iri. Shashudok doukshenek bilip um Iruhin shape gagundok irinamudok. Apak shopunek munek bilip umIruhin iri monekumesh-ugu yopuhi nyum-nah eshesh.

Page 437: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

TAITUS 3:15 434 TAITUS 3:15Aria eik yakri Iruhinnutaurumepmeyoh

ipak ihipmorim aria pupe wosik abompunadudareh.

Page 438: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILEMON 1 435 FILEMON 16

Apudok Shup Douk PolNenekap Panam Filemon

IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen Pol

Neneken Nyanak Um Filemon Irives 1-3 Pol nakrip Filemon yopinyi

baraen um Iruhin nini Jisas Kraishutauruman

ves 4-7 Pol nenek tenkyu um Iruhin umFilemon aria nenek betenuman

ves 8-22 Pol narig Filemon umnutaurumOnesimus

ves 23-25 Pol neyatak baraen aria nanianam henekuman yopuhi nyumnahFilemon

1 Eik Pol douk showeshike yape umyenek Jisas Krais ananin yopinyi mour um,yani ohwakin wanin Timoti weneku apu-dok shup umnyak ohwakin arpen Filemon.Nyak nyani ohwak douk menek Iruhinananin mour atin iri. 2 Shopunek wenekappanakumagu Iruhin ananish arpesh doukshantorum nyakit urupat shenek lotu umIruhin iri, shani ohwakik mohwukwik Apiakwani ohwakin arpen Arkipus douk naniohwak manoprom um ahwudok wanohwum agundok munek Iruhin ananin mourum iri.

3 Ohwak wakri apakin Yain Iruhin niniDebeini Jisas Krais hutaurumepmeyoh ariahunekep aparuh hur wosik.

FilemonNenekYopihi AihAria Pol Nanadu-dareh

4 Eikin arpen Filemon, ihih nyumneheik yenek beten obi nyutob, eik douk yarigeikin Iruhin um nutaurumen aria yenektenkyuman um nyak. 5 Um maresh? Eikyemnek um nyak urkummanawasham De-beini Jisas nani Iruhin amamish arpesharia nyasuhw Debeini Jisas ananin baraennyagipeshen. 6 Aria douk yenek betennamudok. Yakri nyak nyuni ohwak mupeum munek bilip um Debeini aria munekenenyenen anan nakriyenyi. Munekeshnamudok atin aria nyak ta nyudukemeshabom um ihishmorim yopishi eshudokeneshenesh douk Krais nakopesh iri. 7 Oeikin arpen Filemon, nyak douk urkummanawasham abomum ihishmorim Iruhin

ananish arpesh nyataurumesh nyenekeshshanadudareh shapewosik. Nyenekeshna-mudok aria nyagabe eikin mishin nyenekeyanadudareh yariguk.

Pol Narig Filemon Um Nunek Yopinyi UmOnesimus

8 Eik douk enen baraen aria tadodogoiwe atuwe yakripen dodog umnyunek enesh eshudok eneshenesh umKrais ananin nyeigur um, aria ta mareikripen dodog, uwok. 9 Nyak douk urkummanawasham Iruhin ananish arpesh ariaeik shopunek urkum manawasham nyakabom. Namudok aria douk yakri ikripenshokubur meyoh. Eik Pol douk nyeigurnyato iruhw um yarahaen um Krais Jisasananin baraen aria ahudok nyumnah doukshopunek enyudok yonoweshik yape umenyudok ananin mour. 10 Aria douk yakriikripen um nyunek yopinyi um Onesimus.Anan douk natogur kabi eikin nuganinum. Yonoweshik yape aria yatogur ananinyaken um agundok yatauruman nenekbilip um Krais um. 11 Anob nyutob rigukdouk madae nunekumen enen yopinyiuwe, uwok. Aria douk natogur enenyopunyi arpen aria ta nutaurum nyaknyuni eik nunekumohw yopinyi atinshopunek.

12 Aria ahudok nyumnah douk anudokyeshopokan nanakumenyugu. Aria eikinmishin douk shopunek nyanamanagu.13 Abudok nyutob yonoweshik yape obinyutob, um agundok yakripesh Iruhinananin yopinyi baraen um, eik doukyakri wosik um nini eik upe. Yakri ninieik upe nutaurume um eshudok kabinyak nyuni eik upe ba nyutaurume um.14 Aria yakri uwok um dodogoiwe-umen.Nyukri nyunekan mumam, nyakin mour.Namudok aria ta mare inek enesh eshudokarigaha nyak ta nyukri wosik.

15 Aria Iruhin ta nenek Onesimusnuruwok-umenyaguk banab nyutob umta wata nutanam-menyugu aria nini nyakpupe abom. 16 Aria douk, anan madaekabi riguk um atin uwe, uwok. Umagundok nenemen mour meyoh utaboruwok um. Douk neshagrakuk namudoknatogur kabi nyakin wanin abom um.Aria nyak ta urkum munawashaman. Eikadur urkum manawashaman, aria nyak

Page 439: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

FILEMON 17 436 FILEMON 25ta nyishagrakuk eik urkum munawashamabom anan. Um maresh? Anan tanunemen mour meyoh aria shopuneknatogur abom kabi anan nyakin wanin umagundok pagipesh Debeini um.

17 Namudok aria nyak nyukri eik nyakinarpen abom douk wanoprom um Iruhinananin mour iri um, aria nunak nutograguaria wata nyuran nini nyak pupe kabi ta eikkanak inak itogrugu ba ta nyunadudareh-ume um. 18 Riguk nanunu enesh eshu-dok o natrin nakwumabor aruh anaborutabor um, aria eikin nyeigur nyutem umenyudok dinau. 19 Agundok baraenyiguneik Pol eik kanak yenyem um eikis wisiri douk agundok. Eik Pol ta iken ananindinau. Adur, nyak Filemon nyeneke enendinau um eik um agundok yataurumennyenek bilip um Krais nyape wosik um,aria yakri uwok um ikripen. 20 Namudokaria eikin wanin Filemon, eik yakri nyaknyunekume enyudok douk yakripenyum,um Onesimus. Nyunekesh kabi Debeiniananish arpesh shenekesh um. Yakri nyu-gabeime eikihw apahw umnyunek yopinyikabi Krais ananish arpesh apa shenekeshum.

21 Namudok aria ta idukemesh abom.Douk yenekumenyagu apudok shupnyutrup aria ta nyunek enyudok doukyarigen um nyuneken iri. Adur, ihih aihdouk yarigen um nyunekeh um Onesimusiri douk ta nyunekeh nyishagrakuk ehudokdouk yarigen um nyunekeh iri. 22 Ariaanabik baraenyigun douk agundok. Yakripugapesh-ume um anam rummupeme uminaku ishuhum. Um maresh? Eik doukyadukemesh um Iruhin ta numnek ipakinbeten aria ta nutaurume itanam-umepogu.

Anam Hani Pol Henek Atin Mour Iri Hene-man Yopuhi Nyumnah Filemon

23 Epafras douk nani eik wonoweshikum Krais Jisas ananin mour iri douk nakrianan urkum morum nyak Filemon. Ariadouk nenekumenyagu yopuhi nyumnah.24 Amudok anam manoprom menek De-beini ananinmour iri douk shopunek hakriamam urkwip porumen aria douk hene-menyagu yopuhi nyumnah. Amam doukamudok. Mak, Aristarkus, Demas iri Luk.

25Wosik, eik yakri Debeini Jisas Krais nu-taurum ipak ihipmorimmeyoh aria ipakishmishish shur wosik.

Page 440: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 1:1 437 HIBRU 1:8

Apudok Shup DoukShenekap Panam Eshesh

Hibru IriBanenyi Baraen Um Enyudok Baraen

Shenyem Nyanak Um Eshesh Hibru1:1-3 Iruhin ananin baraen nyatogur

nyanawereh yopugunum, um Iruhinananin atun nuganin Jisas Krais douknape abom namudok atin kabi YainIruhin um

1:4—2:18 Jisas neshagrakuk ihishmorimenselahos

3:1—4:13 Jisas neshagrakuk Moses4:14—6:20 Jisas anan douk apakin De-

beini pris douk nenek ofa um anankanak um Iruhin

7:1-28 Jisas anan douk nape debeini prisabom neshagrakuk Melkisedek.

8:1—9:28 Jisas anan debeini pris douknasuhw merik um enyudok Iruhinananin namunyi baraen kontrak. Ariaananibor owishibor douk benek enyu-dok kontrak nyatogur dodogowinabom.

11:1—12:29 Sabaishi seiwok shenek bilipum Iruhin iri douk sheyabigap yopihiaih um apak mugipesheh.

13:1-25 Yopihi aih apak ta mugipeshehum munek Iruhin nunadudareh-umap.

Iruhin Ananin Nuganin Nanaki NakripapIruhin Ananin Baraen

1 Seiwok sabaibi nyutob, Iruhin nakripamam profet douk hakripesh ananinbaraen iri aria hanaki hakrip apakishpopehesh yamehesh ananin baraen.Hakripeshen sabaihi sisigih yeh. 2 Ariadouk ehudok hagiguk iri nyumneh, ananinbaraen douk nakripi ananin Nuganinmeyoh nanaki nakripapen. Aria douk,Iruhin douk nagraehan um ta nugremihishmori eneshenesh eshudok shuniarpesh shopunek. Seiwok baugos um,Iruhin nakrip ananin Nuganin aria nenekiruhw iri atap shani ihishmorim enesh-enesh eshudok shani arpesh. 3 Anandouk neyabigap abom um agundok Iruhindodogowin atun aria natrugun um. Anan

douk nadukem Iruhin abom. Mutikanan um obi nyutob douk matik Iruhinabom. Anan douk napeum neyagwrehdodogowinyi baraen aria agudok na-hobig gani iruhw utag iri ihishmorimeneshenesh eshudok shape dodog. Anandouk shan owishibor bakwrupuk apakishyoweishi inahos matogur yopup. Douknataurumap namudok aria nato hevennakih nyeigur nyato iruhw nape yopunyirogur ehahum anudok dodogowin atunabom iri Iruhin.

Jisas Douk Nyeigur Nyato Iruhw Uman Ne-shagrakuk Iruhin Ananish Enselahos Abom

4 Iruhin ananin Nuganin douk natogurdedeben atun neshagrakuk eshesh ense-lahos douk sharahaen um Iruhin ananinbaraen iri. Um maresh? Agundok Iruhinnahwaran Nuganin um douk neshagrakukabom agundok nahwar eshesh enselahosum. 5 Seiwok, Iruhin madae nukrip enenatin ensel namudok uwe, uwok. Nakripananin Nuganin atun. Nakripan namudoknakri,“Nyak douk eikin Nuganin.Doukih eik yawereh baraen um agundok

eik yape nyakin Yain um.”Shopunek anabik douk nakripan nakri,“Eik ta itogur ananin Yain, aria anan ta

nutogur eikin Nuganin.”6 Aria shopunek, abudok nyutob Iruhinnakri nishopoki ananin narik iri Nuganinnubuhi agundok atap obi nyutob, anandouk nakri,“Ihishmorim eikish enselahos ta shunek

lotumanshutuk ananin nyeigur nyuto iruhw.”7 Aria eshesh enselahos, Iruhin doukneyagwreh-umesh enyudok nakri,“Eik yenek enselahos um shunekumemour

shunaki shunak kabi uhwin nyahurum

o kabi nyih purareh hanu hato dodogowihatih um.”

8 Aria Ananin Nuganin Iruhin douk nakri-pan namudok nakri,“Iruhin, Nyak ta nyupe um nyupe Debeinyi

namudok atin ihih nyumneh.Nyasuhw yopihi aih aria ta nyupe Debeini

kingum ihishmorimeneshenesh eshudok shuni

arpesh shupe wosik.

Page 441: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 1:9 438 HIBRU 2:89 Nyak urkum munawasham abom um

yopihi aiharia yoweihi douk nyakri uwok-umeh

abom.Namudok aria eik nyakin Iruhin yatrin

nyape Debeini abom umihishmorim eshudok douk nyak nyani es-

hesh pape atugun iri.Eik douk yenekesh-umen namudok aria

yeneken nyanadudareh nyarigukabom.”

10 Shopunek Iruhin nakripan nakri,“Debeini, seiwok watak baugos um nyak

kanak nyakwarum agundok atap.Iruhw utag douk shopunek nyakwu nyakis

wis nyenekag.11 Iruhw atap aria eneshenesh eshudokta burukworesh shunak shuwishuk, aria

nyak uwok.Ta nyupe abom namudok atin.Iruhw atap aria ihishmorim eneshenesh

eshudok ta yowesh kabi rupehyoweh um.

12 Yoweh aria nyak ta nyudareshuk kabishadaresh anah debeihi rupah um.

Ta shunak shuwishuk kabi shawarukyoweihi rupeh

aria shor namuhi um.Aria nyak kanak ta nyupe abom namudok

atin ihih nyumneh.”13 Shopunek nakrip ananin Nuganin nakri,“Nyak poe agundok eikin yopunyi rogur

ehahum nyupe arigaha eik ibonyakim horim hubuhuk hupeshakamum nyak.”

Enyudokmori baraen, Iruhin douk madaenukripesh atin uwe eshesh enselahos,uwok. 14 Namudok aria eshesh ensela-hos douk meishi? Eshesh douk mishishmeyoh douk shenekuman mour Iruhin iri.Anan apa neshopokesh shanaki shatau-rum eshudok arpesh douk ta nuraesharia shutanamori shuni anan shupe wosikabom iri.

2Agundok Iruhin Wata Narap Um Douk

Sagomatin Yopinyi Mour Abom1 Iruhin ananin Nuganin douk nyeigur

nyato iruhw abom neshagrakuk esheshenselahos. Namudok aria enyudok apakmemneken iri baraen, apak ta musuwendodog mugipeshen. Mare mukri mutanam

mukutinyukuk uwe, uwok. 2 Seiwok Iruhinnakripi enselahos shanaki shakrip Mosesenyi lo douk dodogowinyi abom. Namu-dok aria abudok nyutob arpesh shakenagabus enyudok baraen iri, eshesh doukta sharao debeiri eriger wosik um es-heshih yoweihi aih. 3 Namudok aria tadouk apak mukri mukenyuk agabus enyu-dok baraen um enyudok nyarik iri yopinyimour abomdouk Iruhinnenekenumnurapmutanamori mupe wosik um, apak doukyah wakap um muruwok um Iruhin um.Enyudok baraen um Iruhin nakri wataknurap mutanamori um, enyen sagomatindouk Debeini Jisas narik nakripeshen. Ariaeshudok douk shemneken iri, eshesh doukshakripap aria madukemesh um enyenadurin atin abom. 4 Iruhin shopuneknenek enyudok baraen nyatogur adurinnamudok. Anan nohur arpesh sheneksabainyi enenyenen anan atun neneken irimour nyani eneh aih douk shatrih shakitakyowiyokuk um eheh hatogur aria apakma-trih. Matrih aria makri Jisas ananin baraendouk adurin atin abom. Anan douk shop-unek nakri aria Ananin Mishin nyagipeshananim atum urkum aria nyekesh sisiginyopinyi dodog iri saki.

Jisas Nenekumap Yah Um Munak UmIruhw Heven

5 Douk yakri ipak urkwip gamo pu-rum enyudok baraen. Enyudok, Iruhindouk madae nukri um enselahos ta shupedebesh um eneshenesh douk shupe agu-dok namugari nahobig douk ta nunekagiri uwe, uwok. Agudok namugari nahobigdouk mape makriyag iri, uwok. 6Aria enenbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknyakri namudok. Nyakri,“O Iruhin, nyak nyakri apak arpesh douk

maresh arpesh,um nyak urkum morumap abom um?Apak douk arpesh meyoh.Aria namudok mumam, um nyak nyatau-

rumap um?7 Banab nyutob meyoh nyak nyenekap

mape shakamum enselahos atin.Aria nyak watak nyakop yopinyi bigaria nyatukapmato nyeiguhw shato iruhw.8 Aria douk nyenekap mape debeipari um

ihishmorim eshudok eneshenesh.

Page 442: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 2:9 439 HIBRU 3:1Ihishmorim eshudok eneshenesh douk

nyenekesh shape shakamum apak.”Enyudok baraen douk nyakri Iruhin nenekapak arpesh mape debeipari um ihishmorieneshenesh eshudok. Madae nyukri enenatin anan neneken iri enyudok nyupeikmeyoh uwe, uwok. Nyakri ihishmorim es-hudok eneshenesh. Enyudok douk wosik,aria douk abudok nyutob douk madae mu-tik apak arpesh mupe debeipari um ihish-mori eshudok uwe, watak. 9Aria apak doukmatik atun arman meyoh. Anudok armandouk Jisas. Banab nyutob meyoh Iruhinneneken nape shakamum enselahos atin.Iruhin nenekan nape namudok aria shannagok um nutaurumap. Douk shan nagokaria nemnek debeiri eriger. Iruhin natau-rum apak arpesh meyoh aria neshopokJisas nanaki nagok um apak ihishmorimarpesh. Aria douk, Iruhin natuk ananinnyeigur nyato iruhw, neneken dodogowinatin abom aria nyatrugun abom.

10 Yakri gamo ikripep um enyudok.Iruhin douk nenek ihishmori eshudokeneshenesh aria nape natrish. Aria douknape narao ihishmorim ananish batowishshatanamori um shuto iruhwheven shukihshuni anan sharao debeishi nyeiguhw.Douk namudok aria neshopoki Jisas nanakishan nemnek debeiri eriger. Douk shannemnek debeiri eriger namudok arianatogur debeini narik nenekumesh yahhato iruhw heven. Iruhin nenek enyudokaria douk wosik um ananih yopihi aihabom. 11 Jisas douk nakwrupuk apakishyoweishi inahos aria nenekap matoguryopupari abom mape Iruhin ananipariatup. Aria anan nani apak douk matoguratup awirop abom meyoh. Namudokaria Jisas douk madae nunek abraen umnuhwarap ananish owashish um uwe,uwok. 12 Anan douk neyagwreh enyudokbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri.Nakrip ananinYain Iruhin namudok, nakri,“Eik douk ta ikrip eikish owashish umnyak.Abudoknyutobmunakmunatorumatugun

munek lotumen obi nyutob,eik ta ituk nyakin nyeigur nyuto iruhw.”

13 Aria shopunek nakri namudok, nakri,

“Eik ta ipeum inek bilip ipeum Iruhin atunum enenyenen.”

Aria shopunek nakri,“Eik douk enyudok.Batowish Iruhin nekeyesh iri douk shop-

unek shani eik mape.”Jisas Natogur Adurin Abom Um Nutaurum

Apak14 Eshudok arpesh douk Jisas nahwaresh

ananish batowish iri, eshesh douk agundokatapishi arpesh meyoh abom. Jisas shop-unek douk natogur arpen. Douk nenekeshnamudok um shan nagok aria nanunuagundok douk Satan nape dodogowin atunaria nenek arpesh shagok um. 15 Jisas shop-unek nenekesh namudok um nukweshiharpesh douk shanogugur um shugok ariaesheshih nyumneh shapeum douk ehudokaih howeshikesh dodog abom iri.

16 Aria douk madukemesh namudok.Jisas douk madae nataurum eshesh ense-lahos uwe, uwok. Anan douk nataurumAbraham ananish barheshish.2:16 17 Jisasdouk adur nanamori nutaurum apakarpesh. Douk namudok aria naraoarpenyihw yegenyihw abom nadukemapak ananishi owashish um ihihmorimaih. Douk nenekesh namudok um nutogurapakini Debeini Pris abom aria nusuhwIruhin ananin mour nuneken wosik abom.Anan douk nenek gihaumap aria natau-rumap namudok um Iruhin nukweshihukapakish yoweishi inahos. 18 Aria douk,meishi arpesh douk Satan nukwiraeheshum shunek yoweishi inahos iri, apakiniDebeini Pris douk ta nutaurumesh. Ummaresh? Abudok nyutob Satan nukwiraehanan obi nyutob, anan kanak douk naraodebeiri eriger, aria neyotu dodog.

3Jisas DoukNyeigurNyato IruhwAbomNye-

shagrakuk Moses1 O eikish arpesh douk pape Iruhin

ananip iri, ipak douk Iruhin nagraeheparia nahwarep um ta puni ananish arpeshputo um iruhw heven. Douk eik yakriipak urkwip gamo purum Jisas. Anandouk Iruhin nagraehan aria neshopokannanaki nakripep enyudok adurinyi baraen

2:16 2:16 Baugenyum enyudok baraen umAbraham ananish barheshish douk biyen. Enen nyakri eshudok Abrahamananish barheshish douk eshesh Israel. Enen nyakrium apak munek bilip iri.

Page 443: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 3:2 440 HIBRU 3:15douk apak masuhwen magipeshen ariamakripeshen iri. Anan douk natogurdebeini pris abom aria nape orokohunum apak mani Iruhin. Nape aria nenekmour nataurumap um munak hurukatinum Iruhin. 2 Anan douk Iruhin nagrae-han aria nenek enyudok yopinyi mour.Neneken kabi seiwok Moses nenek Iruhinananin yopinyi mour abudok nyutob napedebeini um ihishmorim Iruhin ananisharpesh obi nyutob. 3 Jisas anan douknyeigur nyato iruhw abom neshagrakukMoses kabi arpesh shatik anat urupat ariashatuk naruk urupat iri ananin nyeigurnyato iruhw um. 4 Ihig urusag doukadur arpesh sharukog. Aria nenek ihish-mori eshudok iri douk Iruhin. 5 Mosesanan douk nenek Iruhin ananin mourneneken yopinyi abom. Anan nasuhwIruhin ananin baraen aria nape debeinium ihishmorim Iruhin ananish arpeshnataurumesh. Nataurumesh aria neyag-wreh baraen um enyudok mugu kweiponIruhin ta nuneken nyutograri iri. 6 AriaKrais, anan douk Iruhin ananin nuganin.Anan douk nenek Iruhin ananin yopinyimour aria nape debeini um Iruhin ananisharpesh nataurumesh. Aria ta apak mupedodog mupe mutrugun um kweipon mu-rao Iruhin ananish yopishi eshudok enesh-enesh um, apak adur abom Iruhin ananishiarpesh.

ShakonukAgabus Jisas Iri TaMare ShuwishShuni Iruhin Shupe Shurao Uhwin, Uwok

7 Ipak douk pape Iruhin ananishi arpeshnamudok aria punek yopihi aih kabi Iruhinananin Mishin nyakrium. Nyakri namu-dok,“Douk, ta eik Iruhin ikri ikripep enen

baraen um,8-9 ipak mare pukenyuk agabuskabi seiwok ipakish popehesh yamehesh

shenekesh um, uwok.Eik douk yakri um itaurumesh,aria eshesh shakri uwok um shumneke.Namudok aria sheneke juwehosiwe atuwe.Abudok nyutob shape wehigunum arpesh

iri urah uwok enesh um uwe obinyutob,

eshesh douk shape shokwiraeh eik umeneshenesh shenekesh iri yoweishiinahos.

Shape agundok wehigunum aria shatiksabainyi dodogowinyi mour doukyape yeneken um 40-poreishkwarahos iri.

Eik douk yakri um itaurumesh,aria shakri uwok um shumneke.Shape shokwiraeh eik um eneshenesh

shenekesh iri yoweishi inahos.10 Douk namudok aria eik juwehosiwe

abom um eshudok arpesh.Aria douk yakri, ‘Eshudok arpesh douk

shagipeshuk kupainyi baraen.Namudok aria eshesh madae shudukem

ehudok aih eik yakriyeh iri uwe,uwok.’

11 Sheneke juwehosiwe namudok aria yakrium iruhw abom

yakri adur um, eshesh ta mare shuwish umagundok douk

esheship urkwip pur wosik aria shupewosik um.”3:11

Apak Mare Musuwokuk Iruhin AnaninBaraen Kabi Eshesh Israel Um, Uwok

12 Namudok aria eikish arpesh, ipakdouk gamo pumnek. Ta enen nyukriurkum mur um eneshenesh yoweishiinahos aria nyukutukuk bilip um nyukonagab anudok Iruhin douk nape ihihnyumneh iri, aria namudok ta uwok.13 Aria douk yakri. Douk, nyutob watakbape um ipak pugipesh ananin baraenum. Eik douk yakri ihih nyumneh umipak punagapeshum piyotu dodogowippusuhw ananin baraen dodog pugipeshen.Punekesh namudok aria ta mare enenarpen enyenyin mishin nyikitak umnyunek enesh yoweishi inahos, uwok.Ta eshudok yoweishi inahos shunekrohwumen aria enyudok arpen nyukonukagab abom Iruhin.

14 Apak miyotu dodog masuhw Jisasananin baraen mugipeshen kabi rigukmakri adurin atin masuhwen magipeshenum. Musuwen dodog arigaha mugok um,apak ta muni Krais munoprom mupe atu-gun. 15 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk

3:11 3:11 Enyudok baraen douk nyakrium seiwok eshesh Israelmadae shuwish shurao uhwin Kenan uwe. Aria douk,Iruhin nakri ananish arpesh ta murao uhwin um mupe wosik douk agundok atap muni gani iruhw heven shopunek.

Page 444: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 3:16 441 HIBRU 4:10iri douk iganigadae yakripepen. Nyakrinamudok,“Douk ta eik Iruhin ikri ikripep enen

baraen um,ipak mare pusuwokuk enyudok baraenkabi seiwok ipakish popehesh yamehesh

shenekesh um, uwok.”16 Ipak pakri seiwok douk meishi

arpesh shemnek Iruhin ananin baraenaria shasuwoken-ukuk shakon agabus?Eshudok arpesh douk eshudok ihishmorimMoses narikumeshi aria shakutukukdebeigi nahobig Isip shanaki iri. 17 Ariashopunek yakri iyorigep. Ipak pakrimeishiarpesh abom shape shenek yoweishiinahos um 40-poreish kwarahos ariashenek Iruhin juwehosin atun abom? Anandouk juwehosin atun um eshudok doukshape shenek yoweishi inahos aria shagokshakusuk wehigunum arpesh uwok um.18Aria shopunek yakri iyorigep. Ipak pakriIruhin nakri um adur iruhwnakri adur atinummeishi arpesh ta mare shunak shuwishshuni anan shupe shurao uhwin? Anandouk nakri um eshudok douk shasuwokan-ukuk um ananin baraen iri. 19 Namudokaria apak madukemesh. Eshesh doukmare ta shunak shuwish shuni Iruhinshupe shurao uhwin uwe, uwok. Ummaresh? Eshesh douk madae shusuhwananin baraen wosik shugipeshen uwe,uwok.

4Iruhin Ananish Arpesh Ta Shunak Shuwish

Shuni Anan Shupe Shurao Uhwin1 Iruhin ananin adurin atinyi baraen

um ananish arpesh shuwish shuni ananshupe shurao uhwin um douk watakdodogowin nyape. Douk namudok ariayakri apak gamo mudukemesh abomum mare enen atin nyupeiguk agundokatap um mare nyunak nyuwish nyuniIruhin nyupe nyurao uhwin uwe, uwok.2 Apak douk shopunek memnek Iruhinananin yopinyi baraen kabi seiwok apakishpopehesh yamehesh shemneken um.Eshesh douk shemneken, aria enyenmadae nyunekumesh enen yopinyi muguuwe, uwok. Um maresh? Eshesh madaeshusuhw Iruhin ananin baraen dodogabom shugipeshen uwe, uwok.

3 Douk, apak masuhw Iruhin ananinbaraen dodog magipeshen iri, apak douk

tamunakmuni Iruhinmupemurao uhwin.Kabi baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Iruhin nakri,“Eik douk juwehosiwe um eshudok shak-

enyuk agabus eikin baraen iri.Shenekesh namudok aria yakri um iruhw

abomaria yakri adur atin eshesh ta mare

shuwish shuni eikmupe murao uhwin uwe, ta uwok.”Iruhin seiwok nakwarum agudok nahobigaria ananin mour nyatuh, aria anan doukwatak nakriyuk namudok. 4 Um maresh?Enen baraen nyetem Iruhin ananik Bukiri douk nyakrium ahudok hakri um 7-ihnyumnah. Nyakri, “Iruhin nenek enesh-enesh eshudok neyatesh 6-poreih nyum-neh. Aria hakri um 7-ih nyumnah um,anan narao uhwin.” 5 Baraen iganigadaeyenyem nyetem iruhw iri, Iruhin douknakri,“Eshesh ta mare shuwish shuni eik mupe

murao uhwin uwe, ta uwok.”6 Enyudok adurin atinyi baraen doukwataknyape namudok, aria douk yah hapeumenesh shuwish shuni anan shupe shuraouhwin. Seiwokishi douk sharik shem-nek Iruhin ananin baraen, aria shakenyukagabus. Namudok aria eshesh madae shu-nak shuwish shurao uhwin uwe, uwok.7 Namudok aria Iruhin watak nagraeh ku-paibi nyutob aria nohwarab “Douk”. Ari-gaha sabaishi kwarahos shanak shadiguk,aria anan Iruhin nohur king Devit ariaDevit nakri enyudok atin baraen nyetemnyarik iri. Devit nakri Iruhin neyagwrehenyudok, nakri,“Douk ta eik Iruhin ikripep enen baraen

um,ipak mare pukenyuk agabus uwe, uwok.”

8 Douk ta Josua nurik um eshesh Is-rael shunak shuwish shurao uhwin Kenanatugun akure, Iruhin ta mare watak nu-graeh kupaibi nyutob shopunek ta uwok.9 Aria anah nyumnah douk watak hapeumIruhin ananish arpesh shunak shuwishshurao uhwin um. Kabi seiwok sago-matin narik nenek eneshenesh eshudokneyatesh 6-poreih nyumneh aria hakrium 7-ih um anan nape nurao uhwin um.10 Meishi eshudok douk shuwish sharaouhwin kabi Iruhin nakri um iri, eshesh

Page 445: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 4:11 442 HIBRU 5:5douk sheyatak esheshin mour aria shaw-ish sharao uhwin kabi seiwok Iruhin ney-atak ananin mour aria narao uhwin um.11 Douk namudok aria apak ta dodogowipatup abom um muwish murao uhwin4:11namudok. Munekesh namudok um tamare enesh shupeik agundok atap ummare shuwish shurao uhwin uwe, uwok.Kabi seiwok apakish popehesh yameheshshakonuk agabus Iruhin ananin baraenaria madae shuwish shupe shurao uhwinum uwe.

12 Apak mare mukonukuk agabus Iruhinananin baraen, uwok. Ummaresh? Ananinbaraen douk dodogowin atin abom ariayopunyi mishin nyapenyen ta nyunekeneshenesh yopishi eshudok. Enyen doukwanohwin atin abom nyeshagrakuk ihigbainatog douk shawatog gwenek ereswobuwobur um. Apa nyaduk arpesh nyaw-ish gani numun douk apakip urkwip ariamishish shapeum, nyeshagrakuk abomnyawish nyasuhw gani douk bishiguhshatakum nyawish nyasuhw abar borbishiguh iri. Nyawish aria nyape nyaw-erehi enenyenen apakip urkwip poromeniri nyani eshudok apak mishish shakitak-umesh iri. 13 Apak douk madae wosik ummubeshuk enesh eshudok um Iruhin uwe,uwok. Anan kanak nakwarum eneshenesheshudok aria natrish um douk shanowerehshapei yopugunum iri atish. Kweipon apakta mukripan um ihihmori eneheneh apakmenekeh iri aih.

Jisas Anan Douk Debeini Pris Abom Nesha-grakuk Ihim-morim Pris

14 Apak douk anan debeini pris abomnape orokohun um apak mani Iruhin arianape nataurumap. Anan douk Iruhinananin nuganin Jisas. Anan douk nanaknawish heven, agundok Iruhin napeum.Namudok aria apak douk musuhw ananinbaraen dodog abom. Enyudok baraendouk apak mape magipeshen aria meyag-wreh arpesh shemnekapum. 15 Apakinidebeini abom pris douk adur apa nenekgihaumap aria nataurumap. Abudok nyu-tob eneshenesh yoweishi inahos shunaku-mori apak ariamare dodogowip obi nyutobuwe, anan douk nadukem apakip urkwiparia nataurumap abom. Aria anan, Satandouk nakwiraehan um ihih yeh um nunek

yoweishi inahos kabi apak um. Aria ananmadae nutu nunek enesh yoweishi inahosuwe, uwok. 16Douk Jisas nape nataurumapnamudok aria apak mare munogugur uwe,uwok. Dodogowip atup abom aria munakmuwish agundok douk Iruhin nape de-beini abom aria nataurum ananish arpeshmeyoh um. Munekesh namudok aria abu-dok nyutob yoweishi inahos shukri shu-naki aria apakmare dodogowip obi nyutob,ta bishiguh shutaurumap abom aria ta nu-taurumap meyoh.

5Jisas Anan Douk Debeini Pris Abom

1 Ihim-morim debeimi pris abom doukIruhin natik arpeshmeyoh nagraehamarianomusop um hurao esheshiyu outumebum hunekuman mour anan. Nomusop umhutaurum arpesh hukon yopiyopishi eshu-dok eneshenesh anan Iruhin aria huwehesheshish mahish hukon um anan nuk-weshih yoweishi inahos eshesh shenekeshiri. 2 Aria amam douk hani apak arpeshatish aria atup awirop. Abudok nyutobeneshenesh yoweishi inahos shunakumoriamam obi nyutob, amam douk madaedodogowim uwe, uwok. Namudok ariaarpesh douk watak shorshor um, mareshugipesh Iruhin wosik iri uwe, amamdouk hadukemesh aria shokubur hatau-rumesh wosik. 3Madae dodogowim namu-dok uwe aria amamdouk apa henek ofa ummahish hako Iruhin um anan mare urkummur um yoweishi inahos amam henekeshiri ba iyoh, aria kadak henek arpesh es-heshin ofa nyugiguk.

4 Aria arman natogur debeini pris iridouk narao debeinyi mour abom. Mareanan arman anan kanak nunagraeh ariadouk ta nuraen uwe, uwok. Iruhin atunnagraeham douk aria heneken. Kabi sei-wok nahwar Eron natogur debeini prisum. 5 Aria Krais douk namudok atin.Anan kanak madae nunagraeh um nuraodebeinyi nyeigur um enyudok mour umnutogur debeini pris uwe, uwok. Iruhinmeyoh nagraehan. Baraen nyakripan umdouk nyakri,“Nyak douk Eikin Nuganin.

4:11 4:11 Putik futnot nyape Hibru 3:11 iri.

Page 446: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 5:6 443 HIBRU 6:4-6Douk Eik yawereh baraen um agundok Eik

yape Nyakin Yaken um.”6 Shopunek enen baraen Iruhin nakri,“Nyak ta nyunek pris nyupe namudok ihih

nyumnehkabi Melkisedek um.”5:6

7 Abudok nyutob Jisas nape agundokatap obi nyutob, anan douk nenek betennarig Iruhin um natauruman. Nareh abiharia nahwar debeg um natauruman. Anandouk nadukemesh um Iruhin ta nutauru-man aria mare shon nugok, uwok. Ariaanan douk nemnek aria natauruman umnenekan dodogowin. Um maresh? Anandouk nape shakamum Iruhin aria neneklotuman. 8 Anan douk adur Iruhin ananinnuganin, aria narao debeiri eriger. Na-mudok aria douk nadukemesh um agun-dok nusuhw Yain ananin baraen dodognugipeshen um. 9 Douk nagipesh ananinbaraen nenek yopihi atih aih aria natogursagomin debeini pris. Douk namudok arianatogur debeini um ahudok yah um Iruhinnurao ihish arpesh douk shasuhw ananinbaraen shagipeshen iri aria shutanamorishupe wosik abom ihih nyumneh um.10 Douk nenek enyudok aria Iruhin na-graehan nape debeini pris abom kabiMelkisedek um.

Apak Mare Mudukem Batowish Um Agun-dokMugipesh Iruhin Ananin Baraen Um, Uwok

11 Eik douk sabainyi baraen nyape, umta ikripep um agundok Jisas nape kabiMelkisedek um. Aria ta itaurumep ikripepariamare pumnek, uwok. Ummaresh, ipakmadae arigas purao baraen aria puduke-men wosik uwe, uwok. 12 Adur, ipak doukpatogur Iruhin ananish arpesh roubi nyu-tob. Douk ta pupe punek skulum ku-paishi um enyudok Iruhin ananin baraen.Aria douk watak papeum enesh gamoshukripep nyarik iri Iruhin ananin baraenshopunek. Ipak douk padukem batowish.Dodogowiguni worigun uwok. Watak apapawok nyumaguhw atin um agundok papeum parao nyarik iri Iruhin ananin baraenatin um. 13 Ipak douk padukemesh. Arpeshshape kabi batowish um douk madaedodogowish uwe aria watak shawok nyu-maguhw atuguhw. Eshudokmori arpeshdouk madae gamo shudukemesh uwe um

meihi aih yopihi aria meihi yoweihi umuwe, uwok. 14 Aria dodogowiguni wori-gun douk yopugunum shugnoh iri. Eshu-dokmori arpesh douk nubokadae toinyishshadukemesh um meihi aih yopihi ariameihi yoweihi um shugipesh yopihi atih.

6Apak Miyotu Dodogowip Atup Abom Um

Bilip1-2 Apak ta mugipesh Krais ananin

baraen mishagrakuk kabi riguk marik ma-suhwenmagipeshen um. Apakmare watakmupe um munak um nyarik iri baraenum agundok mugipesh Krais um, uwok.Enyen douk enyudokmori. Mukeshukagabus eneshenesh yoweishi inahos doukta munekesh aria Iruhin nop mugok um,musuhw Iruhin ananin baraen dodogmugipeshen abom um, munek anas bap-taisum, muwemesh wis arpesh aria morigIruhin um nukesh ananin Mishin um,shagok iri ta watak shukitakumori, Iruhinnunekumesh kwotog aria neshopokeshshunak shupe yopuburi o yoweiburi waburum ihih nyumneh um. Apak mare mupeum enyudokmori atin, uwok. Douk tamunakumdodogowipumbilip iri esheshinbaraen. Mare mupe munekesh kabi arpeshdouk shapeum shenek tuk hwao uroruh,aria shabirakmadae shuwemurupat iri umuwe, uwok. 3 Enyudokmori Debeini ananinbaraen, ta Iruhin nukri wosik um, aria apakwosik ta mutanam mupe miyagwreh ariamugipeshen.

4-6 Enesh arpesh douk shemnek Iruhinananin baraen aria shadukemenwosik kabishape bogaragun abom um. Shadukemeshum enyudok yopinyi douk nyanaki iruhwheven iri, sharao Iruhin ananin Mishin.Shopunek shadukemesh um agundokIruhin ananin baraen adur yopinyi abomum, Iruhinnenek enenyenen shatik ananingobi nyatogur yopugunum abudok yopibinyutob riguk shakri um ta butograri iri.Namudok aria eshudokmori arpesh shukrishukutukuk bilip aria shukon agabusIruhin abom um, eshesh douk yah wokeshum watak shutanamori shukon aparuhum. Shakanaguk agabus namudok ariaenyudok douk kabi esheshwatak shopunek

5:6 5:6 Enen baraen um anudok arman Melkisedek douk nyape Stat 14:17-20, Hibru 7:1-4

Page 447: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 6:7 444 HIBRU 6:19-20showeshik Iruhin ananin Nuganin rowogkruse aria shenek arpesh shape shenekanenenyenen um.

7 Ipak pumnek enyudok wobuwobrenbaraen. Sabaih atih eshah apa hor habuhanab amnab. Aria ta enesh arpesh shuribshu worigun abudok amnab aria yopu-guni worigun nukihumesh um, apak doukmudukemesh um Iruhin ta nunekumabyopinyi abom abudok amnab. 8 Aria taabudok amnab douk segego watogroruhimadururuh hani yoweiruhi utaruh aturuhhukih um, apak ta mukri abudok amnabdouk yoweb. Iruhin douk juwehosin atunum abudok amnab aria hurukatin um nuh-warab yoweibi. Aria anob nyutob douk tanyih hunub hununub.

9 Ipak eikishi abom arpesh, eik aduryeyagwreh enyudok dodogowinyi baraen,aria yadukemeshum ipak tamarepugipeshehudokmori yoweihi aih, uwok. Ummaresh? Ipak douk penek sabaihi aih kabiarpesh douk Iruhin naraesh shatanamorishape wosik abom iri shenekeh irium. 10 Iruhin anan douk madae ananyoweini arman uwe, uwok. Anan tamare urkum mukonaguk um yopinyimour ipak peneken iri, uwok. Ipak doukpataurum ananish arpesh aria namudokdoukpeyabiganumagundok ipakipurkwippanawasham anan abom um. Aria ipakdouk watak pape pataurumesh namudokatin. 11 Namudok aria eik yakri ipakatin punekesh namudok atin arigahaKrais nutanamori. Punekesh namudokum ta pudukemesh abom um Iruhin tanukep yopishi eshudok eneshenesh doukroubi nyutob pape patrugun um nutogurnukopesh iri. 12 Eik douk yakri uwokum ipak arigeh hep uwe, uwok. Yakripudukem eshudok arpesh douk seiwokshasuhw Iruhin ananin baraen dodogshagipeshen iri. Eshesh douk shenek biliparia shape shokubur atin ariga ha sharaoeshudok douk Iruhin nakri adurin atin umta nukeshesh iri.

Apak Douk Musuhw Iruhin Ananin AdurinAtinyi Baraen Aria Mukri Anan Ta Nunekesh-umap Kabi Nakri Um

13 Seiwok Iruhin nakrip Abraham enenadurin atinyi baraen um ta nunekumanenesh yopishi eshudok eneshenesh. Iruhinnakri uwok um Abraham nukri anan

douk nenek rohw. Namudok aria Iruhinnakri um iruhw anan kanak ananinnyeigur um ta nunekeshuman um atin.Iruhin douk nakri anan kanak nyeigurum maresh? Arpen douk madae enenshopunek nyeigur nyuto iruhw nyisha-grakuk anan uwe, uwok. 14 Aria nakripannamudok. Nakri, “Adur atin yakripen,eik ta inekumen yopinyi abom aria tainek nyakish barheshish shutogur sabaishiabom.” 15 Abraham nasuhw Iruhin ananinbaraen nakri adurin aria nape shokuburatin apa natrugun. Nape natrugun arigaharigaha Iruhin nenekuman enyudok kabinakripan um.

16 Apakih aih douk namudok. Enenarpen nyukri enen baraen aria kupaishishukri enyen nyenek rohw um, enyu-dok arpen apa nyakri adur atin nyakriumenen nyeigur nyato iruhw enyi arpenenyenyin nyeigur. Namudok aria enyennyagaheshuk eshudok arpeshig nokwatog.17 Aria Iruhin douk namudok atin. Sei-wok nakri adur atin um ta nunekumapyopishi eshudok eneshenesh. Anan douknakri uwok um apak mukri anan ta watanuwanam urkum um. Namudok arianakitak nakri um anan kanak ananinnyeigur um enyudok adur ta nunekenatin um. 18 Iruhin nenek enyudok umapak mumnek, miyotu dodogowip umbilip ariamudukemesh um enyudok Iruhinananin adurin atinyi baraen ta nyuto-gur adurin atin. Iruhin nakri enyudokbaraen nyanakumori apak douk maku-tukuk yoweishi inahos aria anan natau-rumap nahwarapmanak um anan iri. Doukbiyen baraen nyape. Enyudok anan nakrienyi adurin atinyi baraen nyani enyudokdouk nakri um anan kanak ananin nyeigurum. Enyudok biyen baraen ta mare nyu-nawanam um kupainyi baraen, aria Iruhinta mare nunek rohw, uwok. 19-20Douk apakdodogowip atup madukemesh um Iruhinananin adurin atinyi baraen ta nyutoguradurin atin. Apak douk matukur Jisas kabidouk shakwutu enen anka nyasuhw anatbot teir dodog anagun yopugunum. Apakdouk matukur Jisas aria narikumap nariknanak nawish numun ahudok debeihi ru-pah douk hataur numun Iruhin ananit de-beiti urupat gani iruhw heven iri. Anannenekesh namudok um nutaurumap. Aria

Page 448: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 7:1 445 HIBRU 7:11douknatogur debeini pris abom jurugnapenamudok ihih nyumneh kabi Melkisedekum.

7Melkisedek Anan Douk Debeini Abom Pris

Douk Nenek Mour Um Iruhin Iri1 Anudok arman Melkisedek douk

debeini king um wabur nyeiguri-burumSalem. Anan douk shopunek anan pris ariaapa nenek ofa eneshenesh nako anudokIruhin douk nabouk ihishmori eshudokeneshenesh shabuhuk iri dodogowinatun abom. Seiwok Abraham nanakum wanohw nabouk amudok debeimiarmam king hagok aria watak natana-mum wabur. Nape nanak aria anudokMelkisedek nanaki naparugan yah. Na-parugan aria narig Iruhin um nunekumanyopinyi anan Abraham. 2 Aria Abrahamnakitak nobuk ihishmori eshudok douknanak um wanohw neshuhur iri um 10-poreip hip. Aria atup hip douk nakoMelkisedek. Baugenyum um enyudoknyeigur Melkisedek douk nyakri, “Debeiniarman king douk nenek yopihi atih aih iri”.Enyudok baraen um nape king um waburSalemum, baugenyumumenyudokbaraendouk nyakri, “Anan nape debeini armanking nataurum ananish arpesh aparuhhur wosik aria wanogwiruh uwok shapewosik shanadudareh.” 3 Anudok armanMelkisedek, baraen nyetem Iruhin ananikbuk iri douk madae nyukripap um ananinyain o amakek o enesh ananish popeheshyamehesh uwe, uwok. Shopunek nyutobnakitak obi nyutob o nagok obi nyutobapak madae mudukemesh uwe, uwok.Anan douk nenek pris nape namudok atinihih nyumneh kabi Iruhin ananin Nuganinum. Madae jurug uwe.

4 Aria douk yakri ipak urkwip purumanudok debeini abom arman Melkisedek.Tik, Abraham anan douk apakini nyeigurnyato iruhw iri um sagomin yamenen.Aria anan nasiya yopishi eshudok enesh-enesh douk nanak um wanohw neshuhuriri um 10-poreip hip, aria atup hip douknako Melkisedek. 5 Enyudok lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi douk nyakriamam hakitak Livai ananip awirop ariahatogur pris iri atum ta hurao enesh es-hudok douk eshesh Israel shaparugesh iri.Eshesh douk shani amam apudok awirop

Livai atish abom shakitak atun yamenenAbraham. Aria enyudok lo nyakri namu-dok. “Eshesh asudok anas awiros ta shusiyaihishmori shaparugesh iri eshudok um 10-poreip hip aria atup hip ta shuko amampris.” 6 Anudok Melkisedek, anan doukmadae anan um eshesh apudok awirop Li-vai uwe, uwok. AriaMelkisedek douknaraoenesh eshudok eneshenesh um eshudokAbraham neshuhur iri. Naraesh iyoharia narig Iruhin um nunekuman yopinyiAbraham. Enyudok yopinyi douk seiwokIruhin nakripan adurin atinyi baraen umta nunekesh-uman nupe wosik um. 7 Ariaapak douk madukemesh. Arpen nyarigIruhin um nunekumen yopinyi kupainyiiri, enyudok arpen douk enyenyin nyeigurnyato iruhw nyeshagrakuk enyudok enendouk enyen nyarig Iruhin um nunekumenyopinyi iri. 8Amam pris douk harao enesheshudok um eshudok douk eshesh Israelshaparugesh iri, amam douk madae hupeabom uwe, uwok. Hagok. Aria anudokarmanMelkisedek douk narao enesh eshu-dok um eshudok douk Abraham neshuhuriri, anan douk nape ihih nyumneh kabiIruhin ananik Buk kwakripap um. 9 Livaidouk baugos abom um amam pris hakitakananip awirop iri. Amamdoukharao enesheshudok eneshenesh um eshudok douk es-hesh Israel shaparugesh iri. Abudok nyu-tob Abraham nakon enesh eshudok enesh-enesh um neshuhur iri um Melkisedekobi nyutob, apak ta mukri enyudok doukkabi Livai nakon um. 10 Apak ta mukrinamudok. Um maresh? Adur abudoknyutob Abraham nakon enesh eshudokeneshenesh neshuhur iri um Melkisedekobi nyutob, Livai douk madae shunabukiuwe, uwok. Aria douk sabaishi kwarahosshanakuk aria anan douk shanabuki apu-dok Abraham ananip awirop atup.

Anan Debeini Pris Abom Douk Nakitak Ne-shagrakuk Seiwokimi Pris

11 Seiwok eshesh Israel sharao lo umagundok shunek lotu um Iruhin um. Ariaenyudok lo douk nyakri amam apudokawirop Livai atum husuhw enyudok mourpris. Aria ta enyudok mour nyunek arpeshshutogur yopishi akure, Iruhin ta marewatak nukri um kupaini pris nutogur, ariauwok. Anudok namuni pris douk madaenudukem Eron uwe, uwok. Natogur abom

Page 449: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 7:12 446 HIBRU 7:28kabi Melkisedek um. 12 Douk anudok na-muni pris natogur aria enyudok lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi ta nyutoguranahaehin. 13 Anudok yakripep-uman iripris douk kupaipi awiropin. Anan doukmadae nukitak apudok awirop Livai uwe,douk apa hasuhw enyudok mour pris ariahenek mour alta hakon eshudok enesh-enesh Iruhin iri umuwe, uwok. 14Aria apakdouk madukemesh apakin Debeini douknakitak apudok awirop Juda. Aria seiwok,Moses douk madae nukri um amam Judahusuhw enyudok mour pris uwe, uwok.

15 Apak douk matik anudok namunipris natogur nadukemesh abom umMelkisedek. Namudok aria mudukemeshwosik abom um anan douk nyeigurnyatouman iruhw neshagrakuk amampris douk hakitak apudok awirop Livaiiri. 16 Anan douk madae nukitak Livaiananip awirop aria douk nutogur pris uwe,uwok. Anan natogur pris um mumam?Anan douk dodogowin atun abom aria tanupe ihih nyumneh mare nugok, uwok.Namudok aria anan douk natogur pris.17 Baraen nyetem Iruhin ananik Buk iri,Iruhin douk nakri namudok. Nakri,“Nyak ta nyunek pris nyupe namudok ihih

nyumnehkabi Melkisedek um.”18 Enyudok baraen douk nyeyabigap wosik.Douk Iruhin nakweshihuk ananin nyarikiri lo. Um maresh? Enyen douk madaedodogowin aria wosik um nyutaurumapuwe, uwok.

19 Arpesh douk shagipesh lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi aria sheneklotu um Iruhin iri, anan Iruhin doukmadaenutrish aria nuhwaresh yopishi uwe, uwok.Namudok aria Iruhin douk nenekumap ku-paihi yopuhi yah. Ahah douk heshagragukharik iri abom um shagipesh lo um. Doukapak mugipesh ahudok namuhi yah ariamunak mupe hurukatin um Iruhin.

20 Seiwok abudok nyutob Iruhin nagraehJisas um nutogur debeini pris obi nyu-tob, anan douk madae nugraehan meyohuwe, uwok. Nakri um anan kanak ananinnyeigur nakri adurin atin douk nagraehan.Aria kupaimi amam hatogur pris iri doukmadae nugraeham namudok uwe, uwok.21 Iruhin nakon Jisas um enyudok mourpris obi nyutob, anan douk nanakri um

anan kanak ananin nyeigur nakri adurinatin douk nenekan natogur pris. Nenekanum, baraen nyetem Iruhin ananik Buk iridouk nyakri namudok,“Debeini nakri um anan kanak ananin

nyeigur aria nakri adurin atin,nakri,

‘Nyak ta nyunek pris nyupe namudok ihihnyumneh.’ ”

22 Iruhin nakri um ananin nyeigur nakriadurin atin aria nagraeh Jisas natogurpris namudok. Namudok aria apakmadukemesh um Jisas natogur debeiniarman aria nape orokohun um apak maniIruhin. Anan douk wosik abom aria nenekenyudok dodogowinyi baraen kontraknyatogur adurin atin abom. Enyudokkontrak douk nyeshagrakuk nyarik iri loabom. 23 Seiwok douk sabaimi armam apahatogur pris. Um maresh? Amam apahagok aria hatogur kupaimi. Madae hunekpris hupe namudok atin uwe, uwok. 24AriaJisas douk madae namudok uwe. Anandouk nape ihih nyumneh aria nasuhwenyudok mour pris. Ta mare anan nuraoananik outuk, uwok. 25Namudok aria ihihnyumneh anan doukwosik abomumnuraoeshudok arpesh douk shunakumori Iruhinum ananin nyeigur aria nutaurumeshshupe wosik abom ihih nyumneh. Ummaresh? Anan douk nape ihih nyumneharia apa nenek beten narig Iruhin umnutaurumesh. 26 Anudokmori debeini prisabom douk wosik abom um nutaurumap.Anan douk yopun abom. Madae nunekenen yoweinyi nyupenyan uwe. Iruhinnatrun um douk nape yopuyopuni abom.Iruhin naran nakih nape gani iruhw hevennyeigur nyato iruhuman aria napeik sikum eshesh shenek yoweishi inahos iri.27 Amudok anam harik iri debeimi prisabom douk mour nyapenyam um hunekofa um eshudok huko Iruhin ihih nyum-neh. Sagomatin amam harik henek ofaum eshudok hako Iruhin um nukweshihukamamish henekesh iri yoweishi inahossharik. Aria eshesh armam armago doukhenek ofa um eshudok hako Iruhin arianukweshihuk esheshish shenekesh iriyoweishi inahos. Aria Jisas, enyudokmorimour douk uwok. Anan douk nenek ofaatuh nyumnah meyoh nakon anan kanakum Iruhin aria jurug. 28 Seiwok amudok

Page 450: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 8:1 447 HIBRU 8:10debeimi pris abom douk henekam kabi loIruhin nakoguk Moses enyi nyakrimori,amam kanak madae dodogowim uwe. Ariaenyudok adurinyi baraen douk Iruhinnakri um anan kanak nyeigur nagiguknakriyen nyagimori lo iri, enyen douknyagraeh Iruhin ananin Nuganin natogurpris. Anudok debeini pris abom doukyopun abom aria ta nupe abom namudokatin ihih nyumneh.

8Jisas Douk Apakin Debeini Pris Abom

1 Aria baugenyum um enyudokyakripepen iri baraen douk namudok.Apak douk anan yopuni debeini pris abomnape. Anan douk nape agundok yopunyirogur ehahum anudok dodogowin atunabom iri king ananin wagitur nyeyotuum gani iruhw heven. 2 Douk nape arianenek enyudok mour pris numun umatudok Iruhin ananit atut abom urupatgani iruhw heven. Madae enesh arpeshshurukat uwe, uwok. Iruhin anan meyohnarukot. 3 Ihim-morim debeimi abom prisdouk mour nyapenyam um hurao yopishieshudok eneshenesh huko Iruhinesh.Eshudok douk arpesh sharaeshuman iriaria shopunek huweh mahish hunekumanofa. Namudok aria anudok yakripep-umani iri apakin debeini abom pris,anan douk shopunek ta nurao enesheshudok nunek ofamesh nuko Iruhin.4 Douk ta anan nupe agundok atap akure,anan ta mare nutogur anan pris, uwok.Um maresh? Amudok anam pris doukhape aria hape henek ofa um eshudokeneshenesh hako Iruhin kabi lo seiwokIruhin nakoguk Moses enyi nyakrium.5 Amam douk henek enyudok mour prisnumun atudok lotuit urupat tatao agundokatap iri. Atudok urupat douk aborirmeyoh um atudok adurit urupat tataogani iruhw heven iri. Douk namudokaria abudok nyutob Iruhin nakrip Mosesum nurok atudok selit urupat obi nyutob,anan douk nakripan dodogowinyi baraennakri, “Abudok nyutob nyukri nyurokatudok urupat obi nyutob, nyak ta gamonyudukemesh nyunek ihishmori eshudokwosik atin nyugipesh arudok aborir kabiyeyabigen gani iruhw yoduhw um.” 6 Aria

douk enyudok mour pris Jisas neneken iri,enyen douk dedeben abom nyeshagrakukagundok atapimi pris heneken iri mour.Shopunek enyudok Iruhin neneken irinamunyi abom adurin atinyi baraenkontrak douk nyeshagrakuk abom nyarikiri. Enyudok namunyi kontrak douk Jisasnape orokohun um apak mani Iruhin arianape nataurumap. Enyudok namunyikontrak douk nyeshagrakuk abom nyarikiri. Um maresh? Baugenyum enyen douknyakri adurin atinyi baraen um apak tamupe wosik abom.

Enyudok Namunyi Adurin Atinyi AbomBaraen Kontrak Douk Nyeshagrakuk AbomNyarik Iri Kontrak

7 Douk ta nyarik iri kontrak yopin abomakure, aria Iruhin ta mare watak nukopnamunyi uwe, uwok. 8 Aria Iruhin natikananish arpesh aria nakri yoweishi inahosdouk shapenyesh. Aria nakri namudok,nakri,“Eik Debeiwe iri douk yakri,‘Nyutob ta butogur um eik ini eshesh Israelaria Juda ta mupe atugunaria mubo baraen um eikin namunyi

adurin atinyi baraen kontrak.’9 Enyudok namunyi kontrakta mare nyudukem enyudok seiwok yani

esheshish popehesh yameheshmeneken iri, uwok.

Eshudok douk abudok nyutob yaraeshiagudok nahobig Isip aria yarik-umeshi manaki iri.

Yaraeshi aria madae shugipeshen wosikuwe

enyudok nyarik iri kontrak.Namudok aria yatanam yekeshuk agab.Eik Debeiwe iri yakri namudok.10 Eik Debeiwe iri yakri kweipon anab bu-

tograri iri nyutob,eik ta ini eshesh Israelta miyagwreh mubo enen eikin adurin

atinyi baraen kontrak. Baraenenyudok,

‘Eik ta eiyur ihinyumorim eikin lo nyupeesheship urkwip

aria shopunek ta inyem nyupe numun es-heshiruh aparuh.

Inekesh namudokaria eik ta ipe esheshin Iruhinaria eshesh ta shupe eikish arpesh.

Page 451: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 8:11 448 HIBRU 9:911 Aria abudok nyutob, eshesh ta mare

watak shukitakshunek skulum um enesheshesh aturub

warub umo atup awirop um shudukemesh um eik

Debeiwe iri, ta uwok.Um maresh? Ihishmorim nyeiguhw

wokeshi arpesh shuninyeiguhw shato iruhw iri ta shudukeme iri

atish.12 Um maresh? Eik ta inek gihaumesh

ikweshihukesheshish shenekesh iri yoweishi inahosaria mare watak urkum murumesh,

uwok.’ ”13 Enyudok baraen, Iruhin douk nakri-

pap um enen namunyi adurin atinyibaraen kontrak. Aria namudok doukneyabigap um nakri nyarik iri kontrakdouk apak magipeshen iri, enyen doukmour woken. Ipak douk padukemesh.Ihishmori eneshenesh seiwokishi jug-waishi eshudok, eshesh doukmourwokesharia hurukatin abom um ta shunakshuwishuk.

9Seiwokimi Debeimi Pris Douk Apa Henek

Ofa UmMahishibor Owishibor Hako Iruhin1 Enyudok nyarik iri adurin atinyi

baraen kontrak douk Iruhin nani ananisharpesh shabo baraen-umen iri, enyendouk nyakri enen lo um shugipeshenshunek lotuman iri. Enyudok kontraknyakripesh um anat shunek lotuat iriurupat douk shopunek agundok atapishiarpesh sharukat iri. 2 Shosop anat seliturupat meyoh. Mape marik iri rum umatudok selit urupat douk shuhwaram,“Iruhin Ananim Atum Rum.” Eshudokshakus numun amudok rum iri doukeshudok. Lam nyani tebol aria atudokbret douk shako Iruhinat iri. 3 Amudokmape mariki aria mape magiguk iri doukshahwaram, “Iruhin Ananim Atum AbomYopuyopumi Rum.” Aria orokohun umepudok biyep rip douk shawaur anahdebeihi amaenyihi rupah hadiyogurep.4 Amudok magiguk abom iri rum doukenen alta sheneken gol iri nyeyotu. Amampris apa howem enen paura henyeh ariahenek yopuri unar um. Enyudok alta

nyani anas bokis shenekas gol iri shakus.Numunis um asudok bokis douk shoreshudok eneshenesh. Biyobor beriyaiboriutabor douk seiwok Iruhin nowem ananinadurin atinyi baraen kontrak nyetemabor,bani Eron ananim butummanareh marpaknamusi shus iri aria anagun worigun doukshahwaresh um mana9:4 iri. 5 Iruhisum asudok bokis douk shenek biyeshkapraigiyohos shapenyesh iri eshudokkabi enselahos um shape. Eshudok biyeshdouk sheyotu shagraeh umagundok Iruhinnape aria natrugun abom um. Esheshdouk shenekesh sheyotu shayawiyomasudok bokis. Iruhisum asudok bokis doukagundok Iruhin apa nenek gihaum arpesharia nakweshih esheshish yoweishi inahosum. Aria douk ta mare ipe iwerehesh-umep abom um eshudok, uwok.

6 Douk shenek eshudok shape esheshiyuoutumeb namudok iyoh, aria ihih nyum-neh amam pris apa hawish hape henekmour numun. Henek witogur amudokmape marik iri atum rum henek amaminmour douk Iruhin nakomen iri. 7 Ariaamudok numunim abom rum douk de-beini pris atun apa nanak nawish. Ihishkwarahos douk atuh nyumnah meyoh apanenek wish togur amudok rum. Nawishum doukmadae nuwishmeyoh atin, uwok.Nasuhw mahishibor owishibor douk naw-ish nenek ofa-mobor nako Iruhin. Sago-matin douk narik nenekuman ofa Iruhin,um Iruhin nukweshih ananish nenekeshiri yoweishi inahos ba iyoh aria arpeshinofa kadak. Nagiguk nenekenyu-mesh umIruhin iri ta nuneguk esheshish yoweishiinahos douk shorshor aria shenekesh iri.8 Douk shape shenekesh namudok ariaIruhin ananin Mishin douk nyeyabigap na-mudok. Atudok selit urupat watak teyotuaria amam pris hawish henek mour amu-dok adukim rum obi nyutob, ahudok yahum muwish munak hurukatinyum agun-dok Iruhin napeum douk watak hunejikuwe, uwok. 9 Atudok selit urupat, atatdouk anar aborir meyoh teyabigap umenyudok douk nyatograri iri lotuin mour.Atat douk teyabigap namudok. Arpeshapa shawish shakon meyoh yopishi enesh-enesh um eshudok Iruhin aria shopunek

9:4 9:4 Agundok worigun shawaragun um mana iri, eshesh douk seiwok Iruhin nako eshesh Israel abudok nyutobshape sharahaen wehigunum um. Tik Kisim Bek Sapta 16.

Page 452: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 9:10 449 HIBRU 9:18shenek ofa um mahish shakon. Shenekenyudokmori, aria enyen doukmadae nyu-gapesh eshudok shenek lotu iri esheshi-gunum numun yopuyopugun abom uwe,uwok. Eshesh douk watak urkwip po-rum esheshish shenekesh iri yoweishi in-ahos. 10 Enyudok douk shagipesh lomeyoh um shishoh iri worigun aria abaro eneheneh aih douk shugipesheh umhunekesh shutogur yopish um. Enyudok-mori douk nyakrium adukiruh umyegeshi-weruhmeyoh. Iruhinnekeshuk enyudok loum shugipeshen arigaha aria watak nuneknamuhi yah. 11Douk, Krais nanaki natogurdebeini abom pris aria nape nataurumum yopishi eshudok douk shatogur jurugshape iri.9:11 Anan douk nanak nawishatudok adurit abom selit urupat. Atatdouk teshagrakuk abom atudok seiwokiturupat tatao agundok atap iri. Atudokadurit urupat doukmadae arpesh shurukatesheshis wis uwe, uwok. Um maresh?Atat douk madae tutao agundok atap iriuwe. 12 Krais nanak nawish atudok uru-pat, nawish amudok Iruhin ananim atumabom rum. Nawish atuh meyoh aria jurug.Nawish aria madae nusuhw memehosiboro nugaesh kauhosibor owishibor nuwishnunek ofa nuko Iruhin uwe, uwok. Anandouk nawish aria nenek ofa um anan kanakananibor owishibor nako Iruhin. Nenekofa aria nator apak nakweshihap um apak-ishmenekesh iri yoweishi inahos ummupewosik abom ihih nyumneh. 13 Seiwok, taIruhin nutik enesh arpesh aria nukri es-hesh shanabosusih um, eshesh apa shenekeshudok um. Amam pris ta hukitak huboshuworuhishi bulmakauhos shuni meme-hos aria husuhw owishibor. Aria hunakhuhuri argabus um enyudok aragokwinkau douk haen hashainyeh nyih haninhanyahuk iri aria hunaki hiyourmabusum owishibor. Hiyourmabus ba iyoharia hubusiyarik eshudok shanabosusih iriarpesh. Amam henekesh namudok umIruhin nutik aduk yegeshiweruh meyohyopuruh aria nukri eshesh wosik yopishjurug. 14 Aria Krais ananibor owishi-bor douk beshagrakuk abom ehudok harikiri aih. Enyudok Iruhin ananin Mishinnyape ihih nyumneh iri nyakon dodog arianakon anan kanak um Iruhin kabi enen

ofa um. Anan douk madae nunek eneshyoweishi inahos shupenyan uwe, uwokmeyoh. Douk namudok aria shan anani-bor owishibor bakwrupukuk abom apakmenekesh iri yoweishi inahos. Aria apakurkwip porum apak doukmadukemesh umapak madae enesh yoweishi inahos shu-penyap uwe, uwok. Nataurumap namudokum apak mare watak munek yoweishi in-ahos aria shop mugok, uwok. Aria apakdouk mupe munek anudok Iruhin douknape ihih nyumneh iri ananin mour.

Krais Ananibor Owishibor Douk Benek Na-munyi Kontrak Nyatogur Dodogowin Abom

15 Krais ananibor owishibor doukbenekap yopup aria apak makri wosik ummunek Iruhin ananin mour. Namudokaria anan Krais douk nape orokohun umapak mani Iruhin um nunek enyudoknamunyi dodogowinyi baraen kontraknyutogur dodogowin. Krais nenekeshnamudok um ihish arpesh douk shum-nek um Iruhin nahwaresh um shunakishugipeshan iri, eshesh wosik ta shunakishuwish shupe wosik abom ihih nyumneh.Kabi riguk Iruhin nakri adur atin um tanukrip ananish arpesh shupe um. Ummaresh? Krais douk nagok nator arpeshnakweshiheshuk um yoweishi inahosdouk shenekesh abudok seiwokib nyutobwatak shape shagipesh enyudok nyarikiri kontrak obi nyutob. 16 Ta enen arpennyukri enen dodogowinyi baraen arianyunyem anap shup um kupainyi ta nyiraoenyenyish eshudok eneshenesh abudoknyutob enyen nyugokuk obi nyutob,enyudok kupainyi ta mare arigas nyuraoeshudok, uwok. Ta arigaha enyudoknyugokuk aria enyudok enen ta kadaknyuwish nyiyotu nyunaraesh. 17 Umummaresh? Enyudok dodogowinyi baraendouk madae dodogowin um nyunekenyudok enen arpen nyunorao eshudokabudok nyutob nyugremesh iri wataknyupe um. Aria ta enyen nyugokuk baiyoh, aria enyudok dodogowinyi baraendouk wosik dodogowin um enyudok enenarpen nyuwish nyiyotu nyunarao eshudokeneshenesh. 18 Aria douk namudokatin. Enyudok nyarik iri kontrak doukmadae nyutogur dodogowin meyoh uwe,

9:11 9:11 Enesh shakri enyudok baraen douk nyakrium yopishi eshudok douk kweipon ta shutograri iri.

Page 453: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 9:19 450 HIBRU 10:2uwok. Amam douk habo mahish shagokowishibor batourak aria beneken nyatogurdodogowin atin. 19 Seiwok Moses douknarik nakripesh ihinyumorim baraennyetem Iruhin ananin lo iri. Nakripesheniyoh aria nahuri nugaesh bulmakauhos-ibor owishibor aria nabadigobor um abar.Aria noweshik sipsipirub ehirub douksheshereh-arub owishibor-iti beit iri umonok nyeigurik um enyudok shokwinyirowog um hisop aria nakutish owishibor.Nakutish douk natuki owishibor aria narikneyarik anabor karowibor um okwudokBuk Iruhin ananin lo nyetemok iri. Ariaarpesh kadak nagiguk neyarik-aboresh.20 Nape nenek enyudok obi nyutob,anan douk nakripesh namudok nakri,“Abrudok owishibor douk benek enyudokkontrak seiwok Iruhin nakri abom umipak pugipeshen iri nyatogur dodogowinatin.” 21Aria namudok atin. Moses neyarikanabor owishibor um atudok Iruhin ananitselit urupat tani ihishmorim eshudok doukshokwish um shunek lotu um. 22Aria doukadur atin. Kabi lo nyakrium, apak doukowishibor atubor apa benek hurukatin umihishmori eshudok shatogur yopish. Tamare shubo enesh eshudokmahish shugokaria owishibor butourak um, Iruhin tamare nukweshihuk esheshish shenekeshiri yoweishi inahos, uwok.

Krais Nenek Ofa Nakon Anan KanakUm Iruhin Aria Nakweshihuk Apak ArpeshMenekesh Iri Yoweishi Inahos

23 Atudok selit urupat tani enesheneshshakusat iri, eshesh douk anaguh aboriguhmeyoh um adurishi eshudok shakus iruhwheven iri. Iruhin nakrip amam pris umamam ta husuhw mahishibor owishiborum hunek eshudok shutogur yopish. Ariaahudok yah apak munak muwish iruhwheven um, Iruhin nakri namudok, “Ahudokyah ta hupe hutik um enen yopunyi ofadouk nyeshagrakuk abom enyudok nyarikiri. Hape hatik um enyudok ofa umnyunekah hutogur yopuh.” 24 Aria Kraisdouk madae nunak nuwish Iruhin ananiturupat douk arpesh meyoh sharukat iriuwe, uwok. Madae nuwish atudok urupatdouk tape anar aborir meyoh um atudokadurit urupat tatao iruhw heven iri uwe,uwok. Anan douk nanak nawish abomum iruhw heven. Aria douk nanak nape

agundok Iruhinnapeum, napenenek betennarigan um nutaurum apak. 25 Seiwokihish kwarahos, abom debeini pris apanasuhw mahishibor owishibor aria atuhnyumnah apa nenek wish togur amudok“Iruhin AnanimAtumAbomRum.” Nawishnape nenek ofa-mobor nako Iruhin. Abru-dok owishibor douk madae anan kanakananibor uwe, uwok. Aria Jisas madaenunekesh namudok uwe. Madae nuwishheven nunek ofa sabaih atih uwe, uwok.Nawish atuh meyoh aria nenek ofa nakonanan kanak um Iruhin. 26Aria douk nunekofa sabaihi atih akure, aria anan ta num-nek eriger sabaih atih um seiwok Iruhinnakwarum agudok nahobig um arigahadouk. Aria uwok. Douk abudok nyutobhurukatin um hagiguk iri nyumnah um,aria Krais natogur agundok atap. Natograriatuh meyoh um nunek ofa nukon anankanak Iruhin um nukweshihuk arpeshishyoweishi inahos. 27 Ihishmorim arpeshta shugok atuh meyoh aria ta wata shuk-itak shiyotu um Iruhin ananit debeitikwot. 28 Aria Krais douk namudok atin.Anan douk nenek ofa nakon anan kanakum Iruhin atuh meyoh um Iruhin nuk-weshihuk sabaishi arpeshish yoweishi ina-hos. Aria anan wata nutograri anah shop-unek. Nutogur obi nyutob, anan ta marenukweshihuk arpeshish yoweishi inahos,uwok. Anan ta nutogur um nurao eshu-dok douk shape shatrugun-uman iri umshutanamori shupe wosik abom.

10Seiwokin Ofa Amam Pris Heneken Iri

Douk Madae Dodogowin Um NyukweshihukArpeshish Yoweishi Inahos Uwe, Uwok

1 Apak madukemesh um enyudok loseiwok Iruhin nakoguk Moses um, enyendouk nyeyabigap anar aborir meyoh umadurishi yopishi eshudok eneshenesh doukta shugiguk shutograri iri. Eshudok sei-wokishi doukmadae adurish iri uwe, uwok.Douk namudok aria enyudok lo nyakriamam pris ta hunek enyudokmori atin ofaum ihish kwarahos. Namudok aria doukmadukemesh. Enyudok lo douk madaewosik um nyugapesh eshudok arpesh doukshanaki hurukatinyum shunek lotu umIruhin iri uwe, uwok. 2 Ta shugipesh lo

Page 454: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 10:3 451 HIBRU 10:18aria sheneken iri ofa nyunekesh shuto-gur yopish akure, eshesh ta mare watakshunek ofa shopunek, uwok. Douk atinofa meyoh nyenek eshudok shenek lotu irishutogur yopish abom akure, aria esheshipurkwip ta mare watak purum esheshishyoweishi inahos, aria uwok. 3 Aria ihishkwarahos eshesh apa shenek enyudokmoriofa aria enyen nyape um nyeyabigesh es-heshish yoweishi inahos ihih nyumneh.4 Um maresh? Ababish bulmakauhosshanimemehosibor owishibor doukmadaewosik umbukweshihuk esheshish yoweishiinahos shunakuk uwe, uwok meyoh.

5 Namudok aria abudok nyutob Kraisnakri um nunaki agundok atap obi nyutob,anan douk nakrip Iruhin nakri,“Nyak nyakri uwok um shubo mahisho shurauri eneshenesh eshudok shunaki

shunek ofa shuken um, nyakriuwok.

Aria nyak douk nyenekesh nyugamohw-ume um onohw yegenyihwhwakusume um ta watak nyukey-ohw.

6 Nyak douk madae nyunadudareh umshishaisheh iri mahish shani

eneshenesh douk shenek ofameshumnyaknyukweshihuk

esheshish yoweishi inahos iri uwe, uwok.7 Aria douk yakri, ‘Iruhin tiki.Eik enyudok yanakumori igipesh nyakim

urkum.Kabi seiwok howem baraen nyetem nyakik

Bukaria nyakrium eik iri.’ ”

8 Aria ipak putik. Sagomatin, Kraisdouk nakri, “Nyak nyakri uwok um shubomahish o shurauri eneshenesh eshudokshunaki shunek ofa shuken umnyukweshi-huk esheshish yoweishi inahos, nyakriuwok. Nyak douk madae nyunadudarehum shishaisheh iri mahish shani enesh-enesh shenek ofamesh um nyak iri uwe,uwok.” Aria lo douk nyakri eshesh tashunek ofa namudok. 9 Douk nakriyukenyudok aria watak nagiguk nakri, “Iruhintiki. Eik enyudok yanakumori igipeshnyakim atum urkum.” Aria namudokIruhin douk napotiguk harik iri yah ummunek lotuman um aria nenekumap na-muhi um apak mugimeh aria mugipeshananim urkum um. 10 Jisas Krais nagipesh

Iruhin ananimurkumaria nenek ofa nakonanan kanak um Iruhin. Douk nenek enyu-dok atuh meyoh aria nenekap matoguryopup abom mape Iruhin ananipari atup.

Krais Ananin Ofa Douk Wosik Abom UmNyukweshih Apakish Yoweishi Inahos

11 Amam ihim pris, ihih nyumneh amamapa heyotu hape henek Iruhin ananinmour. Amam apa henek enyudokmori atinofa sabaihi atih. Aria enyudok ofa doukmadae dodogowin um nyunek arpeshishyoweishi inahos shunakuk uwe, uwok.12Aria Krais douk nenek atin ofameyoh umnakweshihuk arpeshish yoweishi inahosaria enyudok ofa douk dodogowin atin umnyupe ihih nyumneh. Douk nakweshihukenyudok nyatuh aria nanak nape agundokIruhin ananin yopunyi rogur ehahum arianyeigur nyatouman abom iruhw. 13Nanaknape arigah arigaha douk nape natru-gun um Iruhin nunek uhwin um ananKrais ananish horim aria anan Krais netemiruhumesh. 14 Eshudok arpesh doukapa nenekesh shatogur anan Iruhin anan-ish atish abom, Jisas douk nenekesh apashatogur yopish abomumenyudok atin ofaaria ta shupe namudok atin ihih nyumneh.

15 Iruhin ananin Mishin douk shopuneknyarik nyakripep baraen namudok. Sago-matin douk nyakri,

16 “Debeini nakri,‘Kweipon anab butograri iri nyutob,eik ta ini eshesh muweshik enen adurin

atinyi baraen kontrak. Baraenenyudok.

Eik ta iwem ihinyumorim eikin lo nyupeesheship urkwip

aria shopunek ta inyur nyupe numun es-heshiruh aparuh.’ ”

17 Aria Debeini watak shopunek nagiguknakri enyudok shopunek nakri,“Eik ta mare watak urkum mur umesheshish eneshenesh yoweishi inahos,

uwok.”18 Namudok aria ta Iruhin neneguk

apakish yoweishi inahos um, namudokdouk mour madae enen uwe um watakmunek ofa aria Iruhin nukweshihuk apak-ish yoweishi inahos um, uwok.

Apak Ta Musuhw Krais Ananin BaraenDodog Abom Aria Munak Hurukatin um Iruhin

Page 455: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 10:19 452 HIBRU 10:3119 Eikish arpesh, Jisas ananibor owishi-

bor douk bakweshihuk apakish yoweishiinahos. Namudok aria douk apak wosikdodogowip abom ummunakmuwish amu-dok Iruhin AnanimAtumAbomRum,munianan miyagwreh aria mare munogugur,uwok. 20 Yah mugimah muwish um doukahudok namuhi yah ta mugipeshah ariamupe wosik ihih nyumneh um. Ahudokyah douk Jisas anan kanak nenekah um na-worish debeihi rupah aria nawish. Ahudokrupah douk ananihw yegenyihw. 21 Ariadouk, apak anan debeini pris abom, douknape debeini um Iruhin ananish arpeshiri. 22 Douk namudok aria apak ta munakhuruk um Iruhin. Munak hurukatin umanan obi nyutob, apak douk munek enyu-dokmori. Ta mukutukuk eneheneh rohwihaihmugipeshanwosik ariamusuhwananinbaraen dodog um mudukemesh abom umananin baraen douk adurin. Apak ta urk-wip purum Krais um agundok nakwrupapakiruh aparuh ananibor owishibor arianenekap yopup um. Nenekumap enyu-dok aria apakip urkwip madae pur umenesh apakish yoweishi inahos uwe, ariamukri apak douk munek yoweishi ina-hos, uwok. Aria shopunek munek urkumum anan douk nakrupap yopubari abomabar aria matogur yopup. 23 Apak apamakripesh yopugunum um apakin bilipnyani yopishi eshudok eneshenesh doukmadukemesh abom um ta mutrish shuto-gur iri. Aria enyudok apak ta musuwendodog abom aria mare mukri munogugurmutatigos, uwok. Um maresh? Apak doukmadukemesh. Ihishmori eshudok Iruhinnakri adur atin um ta nunekesh iri, ananadur ta nunekesh um atin. 24 Apak tamunek urkwip aria murim yeh um mu-nagapesh aria muhur kupaishi esheshiruhaparuh um eshesh urkwip punawashamkupaishi aria shunekumesh yopihi aih.25 Aria apak Iruhin ananishi arpesh, apakmare mukutukuk ehudok aih um mu-nak munatorum mupe atugun um, uwok.Mare munekesh kabi enesh shenekesh um,uwok. Ipak douk padukemesh. Nyum-nah Krais nutanamori ahi douk hurukatin.Namudok aria apak atin atin ta mupedodogowip atup um muhur kupaishi umshiyotu dodogowish. Apak douk mu-taurumesh mishagrakuk kabi marik mape

mataurumesh um.

Apak Mare Mukonaguk Agabus IruhinAnanin Nuganin, Uwok

26 Mnek, ta apak madukemesh umKrais ananin adurinyi baraen aria watakmunak abom mugipesh apakip atipurkwip aria mupe um munek yoweishiinahos namudok atin um, aria apak ofadouk madae enen shopunek uwe um tanyukweshihuk apakish yoweishi inahos,uwok. 27 Aria ta apak mupe um munekyoweishi inahos namudok atin um, apakdouk ta munogugur abom aria mupemutrugun um atudok debeiti kwot tuniahudok juwehosih atihi nyih. Ehudok nyihdouk hanu hape hatik um Iruhin ananishhorim um hunish. 28 Apak madukemesh.Seiwok meinyi arpen nyubrig lo Iruhinnako Moses iri um aria biyesh o biyeshatin arpesh shutrin shuwerehen um,aria eshesh douk mare shunek gihaumenyudok arpen uwe, uwok. Eshesh tashen nyugok um atin. 29 Namudok ariaipak pakri mumam, um arpesh doukshukon agabus Iruhin ananin nuganin iri?Eshesh douk ta shurao debeinyi amaenshishagrakuk eshudok seiwok shabrigIruhin ananin lo ba sharaen iri. Kraisananibor owishibor douk benek enyudokIruhin ananin adurin atinyi baraenkontraknyatogur dodogowin. Abrudok owishibordouk benek eshudok arpesh yopish shapeIruhin ananish atish. Aria eshudok arpeshwatak shenek abrudok owishibor batogurenesh rohwish muguhwos eshudok. Ariaeshesh douk shanumogesh Iruhin ananinMishin douk nyataurumap meyoh iri.30 Apak douk madukemesh. Iruhinnakri, “Shuwanamesh yoweishi inahosum, enyudok eikin mour. Eik kanak taiwanamesh esheshish yoweishi inahos.”Aria watak shopunek nakri, “Debeini anankanak ta nunek skelimum ananish arpeshumdebeiti kwot.” 31Ta anudok dodogowiniabom Iruhin nunasuhw enen arpen ananiswis aria nukri nuwanamen enyenyishyoweishi inahos um, enyudok douk apakta munogugur abom iri.

Apak Ta Musuhw Iruhin Ananin BaraenAria Miyotu Dodogowip

Page 456: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 10:32 453 HIBRU 11:632 Ipak watak urkwip purum rigukib

nyutob. Abudok nyutob, ipak doukpemnek Iruhin ananin baraen paduke-men kabi ananit yoputi lait tabuhumepum aria panadudareh pasuhwen wosik.Abudok nyutob apa shekep enenyenendebeinyi amaen parao debeiri eriger, ariaipak peyotu dodogowip abom atip paennyabuhuk. 33 Anob nyutob douk sheposoppeyotu, ihishmorim shape shatrip ariashenekep enenyenen parao debeiri eriger.Anob nyutob douk pani arpesh shasahenyudokmori amaen iri panosupom ariapataurumesh. 34 Abudok nyutob ipakenesh shonoweshik shape shunuweshik-ati urupat obi nyutob, ipak douk penekgihaumesh aria panak pataurumeshpenekumesh yopinyi. Shopunek abudoknyutob kupaishi shasuhwep dodogeshishshanatrip ipakish eshudok eneshenesh obinyutob, ipak douk panadudareh pape patr-ish meyoh aria shanashuhur. Um maresh?Ipak padukemesh um enesh yopishiabom eshudok eneshenesh ta shukus ihihnyumneh iri douk shakusumep. Esheshdouk yopishi abom sheshagrakuk eshudokshatrip shanashuhur iri. 35Douk namudokaria yakri ipak piyotu dodogowip atipabom aria mare pukri pukutukuk ipakinbilip, uwok. Ipak ta pusuhwen dodogabom. Um maresh? Ipak kweipon tapurao debeinyi yopiyopinyi abom poe.36 Ipak ta piyotu dodog abom um pugipeshIruhin ananim urkum. Punekesh namudokaria ta purao yopishi eshudok enesheneshdouk Iruhin nakri jurug adur atin um tanukepesh iri. 37Adur, mare roubi uwe, kabiIruhin ananik Buk kwakri um,“Anudok arman douk nakri um nunaki iri

ta nunaki.Ta mare apa nunek pirapirak nupe, uwok.38 Aria eikin yopunyi arpen ta nyusuhw

eikin baraen dodognyugipeshen aria ta nyupe wosik.Aria ta enyen nyukri nyutotigos nyutanam

um,eik ta mare inadudareh-umen, uwok.”

39 Aria apak douk madae kabi enesheshudok arpesh douk shatotigos shatanamaria shanak shawishuk iri uwe, uwok. Apakdouk masuhw Iruhin ananin baraen makriadurin aria douk narap matanamori ummupe wosik abom ihih nyumneh.

11Baugenyum Baraen Um Bilip

1 Baugos um agundok munek bilipum Iruhin um douk namudok. Apakmadukemesh abom um Iruhin ta nukopatugun um yopishi eshudok enesheneshdouk nakri adur atin um ta nukopesh irium. Eshesh douk adur watak mutrishuwe. Shopunek baugenyum um douknyakri. Aria Iruhin nukri um enesheshudok eneshenesh ta shutogurum,apak adur watak mutrish apakis nabesuwe, aria eshesh adur ta shutogurumatugun. 2 Seiwokimi amam douk hasuhwIruhin ananin baraen dodog hagipeshenwosik. Douk Iruhin natrum namudok ariananadudareh-umam nahwaram yopumiarmam.

3 Apak douk masuhw Iruhin ananinbaraen dodogmakri adurin. Namudok ariamadukemesh um anan douk nakwarumiruhw aria atap nani arpesh um agundokneyagwreh ananin baraen atin um. Na-mudok aria eshudok eneshenesh matrishiri douk nakwu eshudok madae mutrish iriuwe aria nenekesh.

Abel Nani Enok Aria Noa Douk HasuhwIruhin Ananin Baraen Dodog Hagipeshen

4 Abel douk nasuhw Iruhin ananinbaraen dodog nagipeshen wosik. Namu-dok aria anan douk nanaki nenek ofa umyopishi eshudok eneshenesh nako Iruhin.Eshudok nako Iruhin um douk yopishi she-shagrakuk eshudok Kein nenek ofameshnakoneshi. Douk Iruhin natik ananin biliparia nahwaran yopuni arman. Ummaresh?Iruhin douk natik eshudok naraeshmorianan Iruhin iri aria nahwaresh yopishi.Abel douk seiwok nagok. Aria ehudokananih yopihi aih douk wata hape heyabi-gap um agundok menek bilip um.

5 Enok douk nasuhw Iruhin ananinbaraendodognagipeshenwosik. Namudokaria anan madae nugok uwe. Iruhin narannato iruhw heven. Arpesh shape shauri-man, aria madae shuparugan uwe, uwok.Um maresh? Iruhin douk naran. Iruhinananik Buk douk kwakri abudok nyutobIruhin madae nurao Enok obi nyutob uwe,anan Iruhinnatik Enok ananih aih umdouknanadudareh-uman. 6 Aria enen arpenmadae nyusuhw Iruhin ananin baraendodog nyugipeshen wosik um, namudok

Page 457: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 11:7 454 HIBRU 11:17-18enyen ta mare dodogowin um nyunekannunadudareh, uwok. Namudok ariameinyiarpen douk nyukri nyunak hurukatin umIruhin iri, enyen ta nyukri Iruhin adurnape aria apa nenekumesh yopinyi eshu-dok arpesh douk shapeum shauriman iri.

7 Noa douk nasuhw Iruhin ananinbaraendodognagipeshenwosik. Namudokaria Iruhin nakripan nadukemesh umenyudok amaen douk ta nyutogur iri.Enyen douk madae nyutogur nutrin uwe,watak. Namudok aria Noa nasuhw Iruhinananin baraen nagipeshen aria nakitaknenek onok debeikwi korohuk. Nenekokaria anan nani armatok aria batowishshawish shape wosik aria enyudok amaenmadae nyutogrumesh uwe, uwok. Noadouk nasuhw Iruhin ananin baraen dodognagipeshen wosik. Namudok aria enyudokdouk neyabig ihish doukish atapishiarpesh um eshesh douk shenek yoweishiinahos um agundok madae shumnekIruhin um uwe. Noa nenek bilip umIruhin. Namudok aria Iruhin nahwaranyopuni arman kabi anan apa nenekeshum eshudok apa shasuhw ananin baraenshakri adurin iri.

Abraham Nani Sara Douk Shasuhw IruhinAnanin Baraen Dodog Shagipeshen Wosik

8 Abraham douk nasuhw Iruhin ananinbaraen dodog nagipeshen wosik. Namu-dok aria abudok nyutob Iruhin nahwaranum, Abraham douk nagipesh anan Iruhinananin baraen aria nakutukuk ananiburwabur nanak um anab amnab. Nanakum abudok amnab douk Iruhin nukrium ta nukonab butogur ananib abom iri.Abraham nakitak nanak aria anan madaenudukem um agundok douk ta nunak nupeum uwe, uwok. Aria anan douk nasuhwIruhin ananin baraen nakri adurin ariananak. 9Anan douk nasuhw Iruhin ananinbaraen nagipeshen aria nanak nape abu-dok amnab riguk Iruhin nakri adurin atinyibaraen um ta nukonab iri. Nanak napeagundok kabi anan kupaibi amnabin nanaknapeum. Aria narok selig urusag napenyognanak. Nani Aisak iri Jekop. Enyudokadurin atinyi baraen Iruhin nakrip Abra-ham um nukon amnab um douk shop-unek nakriyen nyanak um Aisak iri Jekop.10 Abraham douk nasuhw enyudok baraenaria nape natrugun um abrudok debeiburiabom wabur. Abrudok wabur douk Iruhin

meyoh nape aria urkum morum agundokta nurukog-abur bupe mumam um ariadouk narukog-abur bape dodog abom ihihnyumneh iri.

11 Abraham anan douk ruwogin. Ananikirohukwik Sara shopunek ruwogik ariashopunek douk kwape kupik. Ariaanan douk nasuhw Iruhin ananin baraendodog nakri adurin aria Iruhin nakokdodog Sara aria kwabuki anan nuganin.Anan Abraham douk nadukemesh abomum Iruhin ta nunekumesh kabi riguknakripesh adurinyi baraen um. 12Abrahamdouk ruwogin abom hurukatin um nugok,aria anan douk nakwarmori sabaishibarheshish shagiguk shakitak. Shakitakshatogur sabaishi abom kabi unib weirutag iri o kabi arukot takus anagas umyoug iri. Arpesh douk madae wosik umshudarehesh uwe, uwok.

13 Eshudok ihishmorim arpesh shasuhwIruhin ananin baraen iri douk shapedodog arigah arigaha shagok. Abudoknyutob eshesh watak shape atap obinyutob, eshesh douk madae shuraoyopishi eshudok eneshenesh douk Iruhinnakri adur atin um ta nukeshesh iriuwe, uwok. Eshesh douk kabi sheyoturougun meyoh aria shatigu yopishi es-hudok eneshenesh aria shanadudarehum shutrish um. Aria eshesh shakrieshesh douk kupaibi amnabishi shanakishape banab nyutob meyoh agundok atap.14 Apak madukemesh. Arpesh shiyagwrehenyudokmori baraen iri, eshesh douk adurshakri um shutik anab esheshib aduribabom amnab. 15 Douk ta eshesh urkwippurum agudok nahobig douk sharikshakutuguk shanak iri, aria eshesh ta watashatanam um abudok amnab. 16 Ariauwok. Eshesh douk madae urkwip purumabudok esheshib barik iri amnab uwe,uwok. Eshesh doukmishish shakitak abomum shurao abudok anab amnab. Abudokamnab douk yopubi abom beshagrakukabudok barik iri amnab. Abudok amnabdouk bape iruhw heven. Namudok ariaIruhin madae nunek abraen um agundokshahwaran esheshin Iruhin um uwe, uwok.Um maresh? Anan douk nenek gariboganabur wabur bapeumesh um shunakshupeum.

17-18 Iruhin nakripan adurin atinyibaraenAbrahamnamudok nakri, “Sabaishi

Page 458: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 11:19 455 HIBRU 11:30nyakish barheshish ta shukitak um anudoknyakin nuganin Aisak atun.” Aria abudoknyutob Iruhin nakwiraeh Abraham arianakripan um nubo anudok ananin atunnuganin nenek ofa nukon um, ananAbraham douk nasuhw Iruhin ananinbaraen nakri adurin aria nakri wosik umnukon Aisak. 19 Abraham douk nenekurkum nakri, “Aria Aisak nugok um, Iruhindouk dodogowin um ta wata nunohurnukitak.” Namudok aria enyudok adurum apak ta mukri, “Aisak douk nagokaria Iruhin wata nonohur nakitak arianakonan.”

Aisak Nani Jekop Iri Josep Douk HasuhwIruhin Ananin Baraen DodogHagipeshenWosik

20 Aisak douk nasuhw Iruhin ananinbaraen dodog nagipeshen wosik aria narigIruhin um nunekumam yopinyi Jekop iriIso um hupe wosik. Enyudok baraendouk nakripam um eshudok enesheneshkweipon ta shutogrumam iri. 21 Jekop na-mudok. Anan douk nasuhw Iruhin ananinbaraendodognagipeshenwosik. Namudokaria abudok nyutob ruwogin abom arianukri um nugok obi nyutob, anan doukmadae dodogowin uwe. Namudok ariananakusim neyotu, nowem barag ananimbutum aria nakripamuk yopinyi baraenamudok Josep ananim biom nugamim umIruhin nunekumam yopinyi. Aria shop-unek nanakusim neyotu aria nenek lotuum Iruhin.

22 Josep namudok. Anan douk nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshenwosik. Namudok aria abudok nyutobhurukatinyum nugok obi nyutob, anandouk nakriyuk nakri kweipon eshesh Israelta shukutukuk Isip shunak. Aria shop-unek nakripeshuk um agundok nugok ariaananish bishiguh ta shuraesh shunak shu-rumesh agundok eshesh shunak shupeum.

Moses Douk Nasuhw Iruhin Ananin BaraenDodog Nagipeshen Wosik

23 Moses ananish amakenyish doukshasuhw Iruhin ananin baraen dodogshagipeshen wosik. Namudok aria abudoknyutob amakek kwabukiMoses obi nyutob,eshesh amakenyish douk shabeshukannape biyab atun aub. Um maresh? Esheshshatrun um anan douk yopuni nuganinabom aria madae shunogugur um shubrig

anudok debeini king Fero ananin lo uwe,uwok.

24 Moses douk nakitak yopun arianasuhw Iruhin ananin baraen dodognagipeshen wosik. Namudok aria anandouk nakri uwok um shuhwaran king Feroananik nugawik okwokwin nuganin, nakriuwok. 25 Anan douk nakri nutanam umIruhin ananish arpesh shusah enenyenenamaen. Nakri uwok um nugipesh enesh-enesh yoweishi inahos aria nunadudarehbanab nyutob meyoh, uwok. 26 Anan douknenek urkum aria nakri ta nurao abraenum agundok nusuhw Krais ananin mourum, nakri enyudok douk nyeshagrakukabom ihish jah o utabor shakus Isip iri. Ummaresh? Anan douk urkum morum enyu-dok ananin yopinyi poe douk Iruhin nakrita nukonen iri. 27 Moses douk nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshenwosik. Namudok aria nakitak nakutukukIsip nanak. Eshesh Isip esheshin debeiniking douk juwehosin umMoses, ariaMosesdouk madae nunogugur uwe, uwok. Adur,apak arpesh douk madae wosik um mutikIruhin apakis nabes uwe, uwok. AriaMosesdouk neyotu dodogowin atun kabi natikIruhin abom iri um. 28Moses douk nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshenwosik. Namudok aria anan nakrip esheshIsrael shabo sipsipahos shatahesh shashohahudok nyumnah Iruhin nataurumeshshape wosik ahi. Aria sipsipibor owishibordouk shobrayok duahas um ensel ta nyuboIsip esheshim sagomim nugamim arianyunaki aria nyishagrakuk mare nyuboanam eshesh Israel esheshim, uwok.

Sabaishi Israel Douk Shasuhw IruhinAnanin Baraen Dodog Shagipeshen Wosik

29 Eshesh Israel douk shasuhw Iruhinananin baraen dodog aria shadukemeshum Iruhin ta nutaurumesh. Namudok arianataurumesh shabrig youg nyeigur umRetsi kabi sharahaen shanak atap meyohum. Aria abudok nyutob eshesh Isip shakrishugipeshesh obi nyutob, eshesh doukyoug gwaesh gweyawi-yeshuk.

30 Eshesh Israel douk shasuhw Iruhinananin baraen dodog aria shadukemeshabom um Iruhin ta nutaurumeshnidigwur-umesh narub um abrudok waburJeriko. Namudok aria shape sheyor sharihnarub um 7-poreih nyumneh arigah hatuh

Page 459: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 11:31 456 HIBRU 12:2aria arbudok dodogo-irubi narub batu.31 Okwudok kweyotu yeh iri armatokRahap, okwok douk kwasuhw Iruhinananin baraen dodog aria kwataurumamudok biom douk hanabeshuk hanakihatiguk abrudok wabur Jeriko iri. Douknamudok aria okwok kwape wosik madaekwuni shakon agabus Iruhin ananin baraeniri shugok uwe, uwok.

32 Aria douk ta mare wata ikripesh umenesh shopunek, uwok. Nyutob batuhum ikripep um Gideon nani Barak iriSamson, Jepta, Devit, Samuel aria amu-dok amam profet. Nyutob uwok umikripep um. 33 Eshudok armam armagodouk shasuhw Iruhin ananin baraen dodogaria shadukemesh um anan ta nutau-rumesh. Namudok aria enesh shabosabaimi debeimi king hani amamin amishakam agabus. Enesh shatogur jas ariashenek adurigwi kwotog shataurumeshshapewosik. Enesh sharao eshudok enesh-enesh douk Iruhin nakri adurin atinyibaraen um ta nukeshesh iri. Eneshshogah nokwatog umeshudokwanohwishimahish laion. 34 Enesh shaboweh debeihijuwehosih atihi nyih hagok. Enesh sharu-wok aria madae shubrei bainatog uwe.Enesh madae dodogowish uwe arigahawata shutogur dodogowish abom. Eneshshanak shani esheshim horim sharpakaria shatogur dodogowish atish abom umwanogwiruh. Enesh shehiyah kupairubiwarubish esheshin debeinyi ami sharu-wok. 35 Enesh douk amakenyiyu watawanarao owowim nugamim douk hagokwata shopunek hakitaki. Enesh douk es-heshim horim showeshikesh aria shanakshanunu esheshiruh yegeshiweruh abomarigaha shagok. Esheshim horim shakri taeshesh shukanakuk agabus Iruhin um, es-hesh ta wata shukweshihesh shunak. Ariaeshesh douk shakamuk agabus um horimesheshin baraen. Um maresh? Esheshshakri ta horim shesh shugok um, esheshta wata shopunek shukitaki aria shupewosik abom ihih nyumneh shishagrakukkabi sharik shapeum. 36Enesh douk sharaoamaen um horim shenekesh enenyenenaria shakwumesh eshudok wanohwishi.Aria enesh shaesh shaprukesh senab ariashoweshikesh shape shunuweshik-ati uru-pat. 37 Enesh horim shakwumesh utabor.

Enesh shakwu so shenek so-umesh ari-gaha tukaresh um biyeh shagok. Eneshdouk shaesh shagok bainatog. Eneshshor eshudok mahish sipsip iri memeho-sis yegeshiweruh-is um rupeh aria shara-haen shanak. Eshesh douk shatoguryaruhish abom. Kupaishi shekesh debeinyiamaen abom aria shenekumesh yoweihiaih abom. 38 Namudok aria douk shan-abeshuk shanak yodururuh hani agundokwehigunum arpesh uwok um. Shanak ariashanabeshuk shape shanak nuwagos o hu-rupiruh. Agundok atapishi arpesh doukyowesh abom. Namudok aria eshudokmorishenek bilip iri arpesh douk madae wosikum shuni eshesh shupe uwe, uwok.

39 Eshudok ihishmorimarpesh douk sha-suhw Iruhin ananin baraen shakri adurin.Aria anan douk natrish nahwaresh yopishiarpesh. Aria nyutob eshesh watak shapeatap obi nyutob, eshesh douk madae shu-rao yopishi eshudok enesheneshuwe, doukIruhin nakri adurin atinyi baraen umnukeshesh iri, uwok. 40 Um maresh? Sei-wok Iruhin kanak nenek garibog um enenyopinyi abom enyudok um apak. Anandouk nakri uwok um eshudok seiwokishiarpesh shurik shutogur yopishi aria apakkadak, uwok. Anan douk nakri um apakmuni eshesh ta mutogur yopup ahudokatuh.

12Apakis Nabes Ta Sutak Supe Jisas Aria

Musuhw Ananin Baraen Dodog Mugipeshen1 Eshudok sabaishi shenek bilip iri sei-

wokishi arpesh douk sheyotu shershari-hap kabi onog debeigwi orug aria sheyabi-gap agundok munek bilip um. Namu-dok aria apak ta mukutukuk ihishmoriamaenyishi eshudok eneshenesh douk tashenekap mare mahur dodogowip muniihishumori showeshikap iri yoweishi ina-hos. Apakish mishish mare yowesh, ariaapak ta dodogowip mahur asudok resisdouk Iruhin nakri um apakmahuras iri um.2 Apakis nabes ta sutak supe Jisas. Anandouk baugos um apakin bilip, aria ta nu-taurumap musuhw Iruhin ananin baraenwosik mutogur dodogowip. Jisas douknadukemesh. Nakri ta nugipesh Iruhinananin baraen um, kweipon anan ta nupe

Page 460: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 12:3 457 HIBRU 12:16wosik nunadudareh nuriguk. Urkum mo-rum enyudok aria nape dodogowin atunnemnek debeiri eriger aria shan nagokneir kruse. Narao abraen um maresh?Arpesh shakri arpen nyugok nyir abomenen rowog kruse iri, enyen douk yoweinyiarpen abom aria nyarao takweinyi abraen.Aria Jisas douk madae urkum yowem umta nurao enyudok abraen um uwe, ariashan nagok. Aria douk nape yopunyi rogurehahum enyudok Iruhin ananin debeinyiwagitur king ananin.

Iruhin Douk Nahap Nenekop Wosik UmMurao Ananih Aih

3 Ipak douk urkwip gamo purum Jisas.Amam henek yoweishi inahos iri armamdouk hatogur abom ananim horim an-abik sik um anahaeh, aria anan neyotudodogowin atun um amaen. Ipak urkwippurum enyudok aria mare pukri urkwipyowep aria arigehip um agundok piyotudodogowip um bilip um, uwok. 4Adur, ipakdouk pani yoweishi inahos parpok abom,aria watak shep piyarik onobor owishiboruwe, uwok. 5 Ipak ta urkwip pukepukuk umenyudok baraen douk Iruhin nakriyen umnunekep pupe dodogowip um aka? Anandouk nahwarep ananishi batowish nakri,“Eikin batowin,aria Debeini nukri nuhen nenek skulumen

um enesh eshudok um,nyak mare nyukri enyudok douk enen ro-

hwin meyoh, uwok.Nyakihw apahw mare yowehw aria nyukri

nahen nakwumen wagun arianyumnek eriger um, uwok.

6Ummaresh? Debeini apa nahesh eshudokarpesh douk

anan urkum manawashamesh iri.Aria ta nurao enen arpennuhwaren ananin

batowin um,anan apa nahaen nenek skulumen shop-

unek.”7 Abudok nyutob ipak pumnek eriger

obi nyutob, ipak ta piyotu dodogowippukri anan nakri nugabeyep. Anan douknenekumep ehudok aih kabi yakenyimapa henekeh um amamish batowish haeshhenek skulumesh um. Ihish shape iribatowish, esheshim yakenyim douk apahaesh. 8 Aria ihishmorim Iruhin anan-ish batowish apa naesh nenek skulumesh.Aria anan mare nenek skulumep um, aria

ipak douk madae ananishi adurish batow-ish uwe, uwok. Ipak douk kabi birokishbatowish um. 9 Ipak urkwip porum enyu-dok shopunek. Apakim yakenyim apa haphenek skulumap aria apak apamape shaka-mum amam memnekam. Namudok ariaapak ta mupe shakam abom um anudokYain douk nasuhw apakish mishish iri.Munekesh namudok aria ta mupe wosikabom ihih nyumneh. 10 Apakim yakenyimdouk hap henek skulumap banab nyutobmeyoh kabi amam mishish shakitak umhop hunek skulumap um. Aria Iruhinapa nap nenek skulumap um nutaurumapabom aria mudukem anan mupe yopupariabom. 11 Abudok nyutob meishi shukrishop shutaurumap um shugabeyap um,abudok nyutob douk mare munadudarehatin uwe, uwok. Memnek eriger. Ariaeshesh shap shenek skulumap um jurug,aria apak ta munek yopihi aih aria aparuhhur wosik ba manadudareh.

Apak Ta Dodogeship Atup MiyotuDodogowip Um Bilip

12-13 Douk namudok aria ta ipakishroguhw shagok sheir meyoh um, ipak watapishuhur punek Iruhin ananin mour. Ota ipakigas aiyas sagok seir meyoh um,nyenekesh. Ipak ta pikitak punek Iruhinananinmour piyotu pugapesh ahudok dur-durih yopuhi yah. Penekesh namudok ariaipakigas aiyas ta mare sugok abom, uwok.Ta wata shopunek dodogowigas.

14 Ipak ta dodogowip atip um puniarpesh pupe wosik aria aparuh hur wosik.Shopunek ipak ta dodogowip atip um pu-rao Debeini ananih yopihi aih um pupeananip atip abom. Arpesh douk madaeshurao ehudok ananih aih iri uwe tamare shutik anan, uwok. 15 Ipak doukgamo pudukemesh. Ta enen nyutogragukum agundok Iruhin nenek gihaumep arianape nataurumap meyoh um. Gamopudukemesh um ta ipak enen nyunekeneh yoweihi aih nyukep amaen arianyunek sabaipari Iruhin nutrip nukri papepenek yoweihi aih aria pape yoweipi abom.16 Gamo pudukemesh um ta enen arpennyugipesh ehudok yoweihi aih um shenekwehrur um o nyukanuk agab Iruhin kabi

Page 461: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 12:17 458 HIBRU 12:27seiwok Iso nenekesh um. Anan douk ba-hen aria ta nurao yakenish eshudok enesh-enesh. Aria uwok. Nakitak nawanamum ananish eshudok nator worigun douknagnoh natuhuk atub nyutob meyoh iri.17 Ipak douk padukemesh. Douk napeikarigaha wata nakri um nurao yakenish es-hudok eneshenesh aria Iruhin nakri uwok.Nabirak nareh abih um nurao eshudokyopishi eneshenesh, aria yah wokan umnuwanam um eshudok yoweishi inahossagomatin narik nenekesh iri um.

Apak Douk Manak Matograri Abrudok De-beiburi Wabur Bape Iruhw Heven Iri

18 Ipak douk madae punak putograri umeshudok douk ta putrish aria pusuweshwis iri uwe, uwok. Kabi seiwok esheshIsrael shenekesh um. Eshesh douk shanakishape hurukatin um ahwudok yoduhwSainai aria shatik debeihi atihi nyih hanuaria shopunek shatik debeigini arukwuti-gun abom um nani dodogowinyi uhwinaria shanogugur. 19 Shatik eshudok ariashemnek onohw oruhw hwuno-hwapuraria anan arman neyagwrehi dodogowinyibaraen nakripeshi. Eshesh shemnek enyu-dok baraen aria shanogugur abom. Ariashakrip Moses shakri, “Apak makri uwokum wata mumnek enen baraen shop-unek.” 20 Shakripan namudok Moses ummaresh? Eshesh douk shanogugur abomum enyudok baraen Iruhin nakripesh-enyi. Nakripeshi namudok, nakri, “Ariaenen arpen o enen mahin nyunak nyu-towi ahwudok yoduhw, aria ipak ta puk-wumen utom pen nyugok.” 21 Esheshdouk shanogugur abom um eshudok sha-trish iri. Namudok aria Moses shopuneknakri, “Eik yanogugur abom aria eik yak-itak yowiyokuk um eshudok anahaehisheneshenesh.”

22 Aria douk, ipak madae punak puto-grari um enen enyudok-morim mugu uwe,uwok. Ipak douk panak patograri umahwudok yoduhw nyeigurihw um Saionhwani anudok dodogowini abom Iruhinananibur debeiburi wabur. AbrudokwaburJerusalem douk bape iruhw heven. Ipakdouk panak patogrumori agundok sabaibitausenabish um enselahos shantorumaria shanadudareh shapeum. 23 Ipakdouk panak patogrumori Iruhin ananishsagomish batowish shantorum shapeum.

Eshudok batowish douk Iruhin nowemesheshishnyeiguhwananik buk gani iruhwheven. Panak patogrumori um anandebeini jas abom douk nasuhw kwotogiri. Anan douk Iruhin, douk nenek skelumapak ihishmorim arpesh iri. Ipak doukshopunek panak patogrumori um seiwokshagok iri arpesh esheshish mishish.Eshesh douk Iruhin nahwaresh yopishiaria shatogur yopishi abom. 24 Ipak doukshopunek panak patogrumori Jisas. Anandouk nape orokohun um apak arpeshmani Iruhin aria nenek enyudok namunyiadurin atinyi baraen kontrak nyatogurdodogowin iri. Panak patogrumori Jisasananibor owishibor douk riguk nobruyarikaria nenek enyudok namunyi kontraknyatogur dodogowin iri. Douk ahudokatuh nyumnah Iruhin natik abrudok ow-ishibor aria nakweshihuk apakish yoweishiinahos. Anudok Jisas ananibor owishibordouk beshagrakuk abom abrudok Abelananibor owishibor douk bape bahwar umshuwanam yoweishi inahos iri.

Apak Ta Gamo Mudukemesh Um MareMukonuk Agabus Iruhin

25 Ipak ta gamo pudukemesh um.Ta pakri putapok arigos aria pukenyukagabus Iruhin ananin baraen. SeiwokIruhin douk nakripesh enen dodogowinyibaraen apakish yamehesh agundok atap.Nakripesh aria eshesh shakri uwok umshumneken. Namudok aria esheshmadae shuni anan shupe uwe, uwok.Nasuwesh nekesh yoweishi inahosin poeum esheshish yoweishi inahos. Ariadouk apak, Iruhin douk nape iri iruhwheven aria nakopari dodogowinyi baraen.Douk mukri mukonaguk agabus um, ariapakri ta muruwokuk aria mare nukopyoweishi inahos poe um apakish yoweishiinahos, aka? Adur atin uwok. 26 Abudoknyutob neyagwrehi nakripeshi baraen obinyutob, agundok atap douk krutukarogun.Aria ahudok nyumnah douk nakri adurinatinyi baraen um ta nunek enen enyudokshopunek. Nakri, “Anah shopunek taigwragworish agundok atap. Aria tamare igwragworish atap atin uwe, uwok.Ta igwragworish atap nini iruhw utagshopunek.” 27 Enyudok baraen, “Anahshopunek”, enyen douk nyeyabigap um

Page 462: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 12:28 459 HIBRU 13:12ihishmorim eshudok anan nenekesh irita nugwragworish-esh aria niyateshuk.Nugwragworish-eshnamudokumeshudokshupe dodog abom iri atish ta shupeik.

28 Namudok aria apak ta munadudarehmunek tenkyu um Iruhin. Um maresh?Anan douk narapari aria naposop agundokanan nape debeini um ananish arpesh um,aria ta mare enesh eshudok shuhekishaparia apak ta mutotigos uwe, uwok. Na-mudok aria apak ta munek lotuman ariamutuk ananin nyeigur nyuto iruhw. Apakta munogugur um anan aria mupe shaka-maum anan. 29 Munekesh namudok ummaresh? Apakin Iruhin douk kabi enehjuwehosih abom atihi nyih douk apa hanueshudok hashahuk atin iri.

13Apak Atin Atin Ta Urkwip Punawasham

Abom Kupaishi Arpesh1 Ipak ashukenyish owashish, ihih

nyumneh ipak ta urkwip punawashamkupaishi Kristen kabi ipakip urkwippanawasham enesh ipakishi um. 2 Abudoknyutob kupairubi warubish arpesh shukrishunakumori ipak um, ipak ta puraeshum ipakig urusag putaurumesh. Seiwokaria douk namudok. Enesh arpesh shakrita sharauri arpesh meyoh shape shatau-rumesh, aria uwok. Madae shudukemeshuwe aria sharauri Iruhin ananish enselahosshataurumesh. 3 Ipak ta urkwip purumIruhin ananish arpesh douk shonoweshikshape shunuweshik-ati urupat iri. Ipakdouk puni eshesh pusah amaen kabiipak shopunek pani eshesh ponoweshikpape um. Arpesh douk horim shenekeshenenyenen sharao eriger iri, eshudok ipakta urkwip purumesh aria putaurumesh.Ipak ta punek urkwip pakri enyudok doukkabi ipak pani eshesh pemnek eriger um.4 Panaraum iri armam armago ta gamopudukemeshwosik um ipak punaraumum.Pupeik yopip abom. Ipak padukemesh.Iruhin ta nuwanamesh yoweishi inahoseshudok douk apa shenek wehrur iri shunieshudok douk shanaraumariawata shanakshenek wehrur shani kupaimi o kupaiworiiri. 5 Ipak mare mishish shikitak abom umpurao sabaibori utabor, uwok. Karowiboro sabaibori ipak punasuabor iri, ipak

punadudareh pakri jurugibor um ipak. Ummaresh? Iruhin seiwok nakri,“Ta mare ikwutipokuk, uwok.Ta mare ikwutipokuk ipak atin pupeik,

uwok.”6 Namudok aria apak mare aparuhyoweruh aria dodogowip aria mukri,“Debeini apa nataurume aria eik ta mare

inogugur.Arpesh ta mare shuneke mumam, uwok.”

Apak Mare Munek Abraen Um MugipeshJisas

7 Ipak ta urkwip purum ipakim debeimidouk heyotu harik-umep aria hakripepIruhin ananin baraen iri. Ipak ta urkwippurum yopihi aih douk amam hagipesheharigah hagok um. Aria ipak pugipesh ehu-dok aih abom um hasuhw Iruhin ananinbaraen dodog hagipeshen um. 8 Rigukseiwok Jisas Krais douk nataurum amam.Aria douk nenekesh namudok atin napenutaurum apak. Aria shopunek ta nupeumnutaurumap namudok atin ihih nyumneh.

9 Ipak mare pumnek enenyenen ku-painyi baraen nyunaki nyunekep puku-tukuk ahudok yah um punek bilip umKrais um, uwok. Enyudok douk wosik,um apak ta mukutuk Iruhin nutaurumapmeyoh aria apakigun um numun nuraoananin dodog. Apakigun um numun tamare nurao dodog um agundok mugipeshlo um mishoh iri o mare mishoh iri wori-gun um, uwok. Ehudok aih douk madaehutaurumesh uwe eshudok shagipeshehiri, uwok. 10 Apak douk enen alta Jisasnenek ofa um nyape. Amam pris doukhagipesh seiwokin lo aria henek mour atu-dok seiwokit selit urupat iri, amam tamare hurao enesh yopishi eshudok umJisas ananin ofa, uwok.

11 Seiwok, eshesh Juda esheshin debeinipris abom apa narao mahishibor owishi-bor nawish Iruhin Ananim YopuyopumiAbom Rum. Nawish aria nenek ofamo-bor nako Iruhin um Iruhin nenek gihaumarpesh aria nukweshih esheshish yoweishiinahos. Aria eshudok shuknishi mahishdouk apa sharaesh shatograkuk aduk agun-dok shapeum aria shesheh nyih hanishuk.12Douk namudok aria Jisas shopunek nem-nek eriger aria nagok adukibur um abru-dok debeiburi wabur. Nagok um anani-bor owishibor bunek arpesh yopish abom

Page 463: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

HIBRU 13:13 460 HIBRU 13:25aria shupe Iruhin ananish atish abom.13 Namudok aria apak mare mugipesh lo,uwok. Apak shopunek ta munak umJisas agundok adukibur um abrudok waburaria murao abraen kabi anan naraen um.14Apak tamunekeshnamudokummaresh?Agundok atap apak douk madae anaburwabur bupe ihih nyumneh abom iri uwe,uwok. Apak douk mape matrugun umabrudok wabur douk ta butograri iri.

15 Namudok aria ihih nyumneh apak tamutuk Iruhin nuto iruhw um Jisas ananinnyeigur. Apak ta mutuk ananin nyeigurmupe namudok kabi enen ofa douk apamaraenmako Iruhin um. Adur, ihih nyum-neh apakig nukwatog ta gwereh umananinnyeigur nyuto iruhw. 16 Aria shopunekipak ta punek yopinyi um arpesh. Taenesh yaruhish um enesh eshudok enesh-enesh um, ipak ta putaurumesh pukeshenesh ipakish um yaruhish. Ipakmare urk-wip pukepuk um punek enyudokmori um,uwok. Iruhin nanadudareh-umen abom iriofa douk enyudokmori.

Iruhin Ta Nutaurumap Mupe Wosik17 Ipakim heyotu harikumep iri douk

hakripep Iruhin ananin baraen hakrihutaurumep. Amam apa heyohep ihihnyumneh aria kweipon amam ta hukripIruhin um ihinyumori mour amamheneken iri. Namudok aria ipak tapugipesh amamin baraen aria pupeshakamum amam. Punekesh namudokum, amam ta hunadudareh aria hunekamamin mour. Aparuh ta mare yoweruh,uwok. Aria ta amam aparuh yoweruharia hutaurum ipak um, enyudok ta marenyutaurumep, uwok. 18 Aria yakri ipak tapunek beten porig Iruhin um nutaurumep.Apak madukemesh um, apakip urkwipdouk por wosik abom aria madae purummunek yoweishi inahos uwe, uwok. Ariaabudok nyutob mupe o murahaen um,apak makri mupe wosik abom. 19 Aria eikkanak douk yarigep abom um porik Iruhinum nutaurume aria wata itanam-agu umipak arigas.

20-21 Iruhin douk nohur apakini DebeiniJisas wata nakitaki wanugwehw. Jisas anandouk debeini abom neyoh apak iri apaneyoh Iruhin ananish arpesh iri. Anandouk nagok aria ananibor owishibor benek

enyudok namunyi adurin atinyi baraenkontrak nyatogur dodogowin atin. Enyu-dok kontrak douk ta nyupe ihih nyum-neh. Anudok Iruhin douk baugos abomum agundok apakiruh aparuh hur wosikmunadudareh um. Aria eik yakri ananwosik ta nunek ihihmori yopihi aih huto-gur dodogowih atih um ipak. Um yakriipak pugipesh abom ananim atum urkum.Aria douk yakri anan nukri aria Jisas Kraisnutaurum ipakigun numun um ipak punekeneheneh anan nanadudareh-umeh iri aih.Ihih nyumneh apak ihishmorim ta mutukananin nyeigur nyuto iruhw. Adur atin.

Nyagiguk Abom Iri Baraen22 Eikish arpesh, eik yakri ipak ta gamo

pubuk arigos um enyudok baraen doukyenyem-umepogu pumneken aria piyotudodogowip atip um. Ummaresh? Enyudokbaraen yenyemagu shup iri douk banenmeyoh. 23 Aria douk yakri ikripep namu-dok um pudukemesh. Apakin wanin Tim-oti douk shakweshihan natograri. Madaenunuweshik nupe uwe. Aria ta nukrinunak nutogrume arigas um, ohwak biy-ohw ta unaku utrip. 24 Ipak punekumeyopuhi nyumnah um ihim-morim amu-dok heyotu harikumep iri huni ihish-morim Iruhin ananish arpesh. Eshudokenesh Iruhin ananish arpesh douk shaku-tukuk agudok nahobig Itali shanaki iri, es-hesh douk shopunek shenemepogu yopuhinyumnah ipak. 25 Eik yakri Iruhin wosiknutaurumep meyoh ipak ihipmorim ariapupe wosik.

Page 464: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 1:1 461 JEMS 1:11

Apudok Shup Douk JemsNenekap Iri

Banenyi baraen um enyudok baraen Jemsnenyem iri

1:1-18 Enenyenen kwiraeh apa ny-atogrumap iri

1:19-27 Apak mare mumnek Iruhinananin baraen meyoh, uwok. Apakta mumneken aria mugipeshen.

2:1-26 Apak ta munek yopihi aih ummuyabigesh apakin bilip.

3:1-12 Apak tamusuhwmerik umapakinbaraen

3:13-18 Yopunyi saki douk nyanakiiruhw heven iri

4:1-12 Apak ta mupe shakamum Iruhin.5:1-20 Sabaihi yopihi aih apak ta

mugipesheh iri1 O ipak Iruhin ananish arpesh, ipak

Juda. Ipak asudok 12-poreis debeisi awirosdouk pakutukuk ipakirub warub panakupape panakumaguk kupairubi warub iri.Eik Jems douk yenek Iruhin ananin mouryape shakamum anan nani Debeini JisasKrais iri yenekumepogu apudok shup ipak.Eik yenemepogu yopuhi nyumnah ipak.

Kwiraeh Nyutogurumap Um Ta NyunekapMutogur Dodogowip

2 O ipak Kristen. Meibi nyutob ihinyu-mori enenyenen kwiraeh nyutogur arianyikwiraehep um, ipak ta punadudareharia pukri enyen douk yopinyi. 3 Ummaresh? Ipak padukemesh, abudok nyu-tob kwiraeh nyutogur nyukwiraeh ipakinbilip obi nyutob, enyen ta nyutaurumepnyunekep putogur dodogowip um pusahamaen um. 4 Douk namudok aria ipak tapiyotu dodogowip atip pupenamudok atin.Um arigaha ipak punek sabaihi yopihi atihaih shopunek aria ehudok aih um piyotudodogowip um pusah amaen um ta nyu-togur dodogowin um ipak. Ipak punekeshnamudok um putogur yopipari kabi doukIruhin nakri um. Aria anan nutrip um,anan mare nutik enesh yoweishi inahosshupenyep. Aria ipak ta mare urkwippushukep-ukuk um eneh Iruhin ananihaih.

EshudokDoukUrkwip Pushukesh-ukukUmYopipi Urkwip Iri Ta Shunek Beten ShorikIruhin

5 Aria enen arpen enyenyim urkum mu-nak mutuhukuk um yopumi urkum um,enyen ta nyunek beten nyirig Iruhin ariaanan ta nuken anam shopunek. Ummaresh? Anan apa nekeshesh meyohsabaishi eshudok eneshenesh um sabaishiarpesh aria anan madae juwehosin nuheshatin uwe, uwok. 6 Aria abudok nyutobenyen nyunek beten nyirig Iruhin um,enyen ta nyunek bilip abom nyukri aduraria nyunek beten nyirigan. Enyen marenyusuhwbiyep urkwip aria nyukri, “Iruhinta numnek eikin beten aria nuke eshudokeik yarigan-umesh iri aka, uwok?” Enyenurkum mare mur namudok, uwok. Ummaresh? Enyudok arpen douk enyenyimurkummur namudok iri, enyenyim urkumdouk mape kabi youg morub batuk um.Uhwin nyahuri aria nyenek youg gwokitakgwahur gwagipesh uhwin nyahur nyanakum. 7Aria enyudok arpen mare nyukri De-beini ta nuken enesh eshudok eneshenesh,uwok. 8 Um maresh? Enyen nyere biyepurkwip aria ihinyumorim mour enyennyeneken iri, enyen madae nyusuhw atumurkum aria nyuneken wosik uwe.

Yaruhish Shani Shanagrem Sabaishi Eshu-dok Eneshenesh Iri

9 Eshudok Kristen douk yaruhish iri,eshesh ta shunadudareh. Um maresh?Iruhin douk natuk esheshish nyeiguhwshato iruhw. 10 Aria eshudok douk shana-grem sabaishi eshudok eneshenesh irishopunek ta shunadudareh um agundokIruhin naunih esheshish nyeiguhw um.Um maresh? Esheshish eshudok enesh-enesh ta shunak shuwishuk kabi douk aru-ruhish douk shatogur ushap patogur urahiri um. Eshesh douk shape banab meyohnyutob aria wata shopunek yarish. 11 Ipakpadukemesh, douk wah hatao habo ushapyarip aria apapish yopishi aruruhish shop-unek yarish shanak shawishuk. Aria es-hudok arpesh douk shanagrem sabaishieshudok eneshenesh iri, anah nyumnahesheshish sabaishi eshudok eneshenesh tashunak shuwishuk namudok atin. Abudoknyutob eshesh ta shupe shunek mour bis-nis um shurao utabor, eshesh ta shugok.

Page 465: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 1:12 462 JEMS 1:25Aria esheshish eshudok eneshenesh tashunak shuwishuk.

Kwiraeh Nyutogur Nyukwiraeh Arpesh Um12 Arpen douk nyiyotu dodogowin abu-

dok nyutob um enenyenen kwiraeh nyuto-grumen nyukwiraehen obi nyutob, enyenta nyunadudareh. Um maresh? Abudoknyutob enyen nyiyotu dodogowin nyunekuhwin um enyudok ihinyumorim kwiraehum, kweipon enyen ta nyupe wosik abomihih nyumneh. Enyen ta nyupe wosikkabi douk Iruhin nutuk ananin nyeigurnyuto iruhw um. Iruhin douk nakri enyu-dok adurin atinyi baraen um eshudokarpesh douk urkwip punawasham ananiri ta shupe wosik abom ihih nyumneh.13 Aria meibi nyutob enen kwiraeh nyu-togur nyukwiraeh enen arpen um nyunekyoweishi inahos um, enyen mare nyukri,“Iruhinnenekesh aria doukyenek yoweishiinahos.” Uwok. Um maresh? Iruhin doukmishin madae nyukitak atin um nunekyoweishi inahos uwe. Aria shopunek,anan douk madae nukri um nukwiraehenen arpen um nuneken nyunek yoweishiinahos uwe, uwok. 14 Abudok nyutobkwiraeh nyutogrumep aria nyukwiraehepum punek yoweishi inahos um, abab doukapakip yoweipi urkwip atip penekap ariaapakiruh aparuh hapuhur aria henekapmunek yoweishi inahos. 15 Aria apak urk-wip porum yoweishi inahos aria penekapabomummunek yoweishi inahos. Aria ari-gaha eshudok yoweishi inahos ta shutogurdebesh aria ta shop abom mugok munakmuwishuk.

16 O ipak Kristen, eik douk urkummanawashamep abom. Douk namudokaria yakri ipak gamo pudukemesh ummare pukutukuk enen enyudokmoriyoweinyi baraen nyunek rohwumep,uwok. 17 Ihishmorim eneshenesh yopishieshudok sharaesh meyoh kabi presen umiri douk shanaki iruhw heven. Eshudokyopishi eshesh douk anudok apakinDebeini Yain Iruhin douk nenek ihish-morim eneshenesh eshudok douk shabuhiruhw utag iri nakapesh iri. Anan doukmadae nububodigen atin uwe. Ananihaih madae kabi douk aboriguh um uwe,uwok. Aboriguh apa hwanabadig, anabikum hwatogur rouguhwi, aria anabik umhwatogur banaguhwi. Aria Iruhin douk

madae nunobubodig atin uwe. Anan napenamudok atin. 18Aria anan kanak nagipeshananimatumurkumaria nenekapmatogurabom sharik iri awiropish batowish umihishmorim arpesh shani eneshenesheshudok anan nenekesh iri. Anan nenekapmape namudok um ananin adurin atinyibaraen atin.

Apak Ta Mumnek Iruhin Ananin BaraenAria Mugipeshen

19 O ipak Kristen douk eik urkum man-awashamep abom iri! Ipak ta urkwip pu-rum enyudok baraen. Ipak ihishmorimta pubuk arigos um pumnek baraen ariaipak mare puwanom-umesh baraen arigas.Aria shopunek, ipak mare juwehosip ari-gas. 20Um maresh? Ehudok aih um arpeshjuwehosish um ta hukwarmori yoweihi aih.Eheh ta mare hukwarmori ehudok Iruhinnakriyeh iri yopihi aih, uwok. 21 Douknamudok aria douk ipak ta pukutukukihishmorim shabo susih iri yoweishi shunieshudok ihishmorim yoweishi inahos doukarpesh shenekesh sabaihi atih iri. Aria ipakta pupe shakamum Iruhin nini arpesh ariapurao Iruhin ananin baraen douk rigukanannawennyapenumun ipakiruh aparuhiri. Enyudok baraen douk dodogowin umnyutaurumep nyurep putanam punak umanan pupe wosik atin.

22 Aria ipak mare pumneken meyohum Iruhin ananin baraen, uwok. Ipakta pumneken aria pugipeshen. Aria ipakpumneken meyoh um, ipak douk penekrohw um ipak kanak. 23 Eshudok arpeshdouk shemneken meyoh aria madaeshugipeshen iri uwe, eshesh douk kabiarpen douk nyanatik enyenyig yamagwenyir iri um. 24 Enyen nyanatik jurugaria nyanak. Aria ahudok atuh enyenurkum mekenyuk um enyenyig yamaggape um. 25 Aria Iruhin ananin lo douknyakweshihap um ehudok haweshikapiri yoweihi aih aria nyenekap mapewosik atin douk abom um sagom-atinyinyopunyi lo. Aria enyudok arpen doukihih nyumneh nyape um nyatrin wosikbaugenyum enyudok lo aria enyen mareurkum mukenyuk-umen aria nyagipesheniri, Iruhin ta nunekumen yopunyi enyudokarpen um nuneken nyunadudareh umehudok aih enyen nyenekeh iri.

Page 466: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 1:26 463 JEMS 2:1126 Aria ta enen arpen nyukri, “Eik

yasuhw Krais ananin baraen dodog ariayenek lotu um Iruhin,” aria enyen marenyusuhw merik um enyenyit nokwat um,enyen douk nyape nyenek rohw um enyenkanak. Douk namudok aria agundok enyennyape nyanak um lotu um nyuni enyenyinbilip ta mare amu nyutaurumen, uwok.27 Douk yopihi aih um munek lotu ariaapakin Yain Iruhin nutrup nukri apakyopipari baraen uwok-umap um, apak tamunekesh namudok. Aria enesh batowishesheshish amakenyish shugokuk, aria es-hesh atish shupeik o ta anan arman nu-gokuk aria armatok otuk kwupeik um, apakta mutaurumesh um enenyenen. Aria mu-taurumesh mukesh eneshenesh eshudokyaruhish iri. Aria shopunek, apak ta mupeyopup aria ahudok atapihi yoweihi aih tamare hunek apakiruh aparuh hubosusih.

2Apak Ta Urkwip Punawasham Ihishmorim

Arpesh Shopunek Atin1 O ipak Kristen douk pasuhw apakin De-

beini Jisas Krais ananin baraen pagipesheniri. Anan douk nape Debeinyi nyeigur nya-toum aria natrugun abom kabi douk Iruhinnatrugun um. Douk namudok aria ipakmare punadudareh um eshudok arpeshdouk nyeiguhw shato iruh-umesh iri atisharia pukeshuk agabus yoweishi nyeiguhwwokeshi, uwok. Ipak ta punadudareh umihishmorim arpesh shopunek atin. 2 Ariaanan nanagrem sabaishi eshudok enesh-enesh iri nur enen ring douk sheneken goliri ananih hah, aria nurari yopihi atih ru-peh nunak nuwishi ipak pape penek lotuatiri urupat, aria ta anan wokan um eshudokiri nere iri tutukarehi rupeh iri shopuneknunak nuwishi um, ipak ta punekesh mu-mam? 3 Ipak ta pukrip anudok nor yopihirupeh iri pukri, “Nyak nyunak nyupenyanyi yopunyi wagitur.” Aria anudoknor tutukareh iri pukripan pukri, “Nyaknyunak nyiyotu gani o nyunaki nyupeatap hurukatin um eikiruh yeriweruh,” akauwok? Ipak mare punekesh namudok,uwok. 4 Aria ipak punekesh namudok um,ipak ta baraen nyupenyep. Um maresh?Ipak pagipesh ipakip yoweipi urkwip aria

madae punek skelimum kupaishi Kristenshopunek atin uwe.

5 O ipak Kristen! Ipak pumnek! Eshudokdouk utabor bani jah wokesh iri, esheshdouk Iruhin nanagraehesh um shusuhwananin baraen dodog shugipeshen ariashupe kabi debeishi um. Aria kweipon,eshudok arpesh douk eshesh urkwippanawasham anan iri ta shugrem enesh-enesh yopishi eshudok douk shakusagundok douk ta Iruhin ananish arpeshshunak shupe um. Eshesh ta shugremeshkabi douk seiwok anan nakri enen adurinatinyi baraen um. 6 Aria ipak apa patukeshudok douk shanagrem sabaibori utaborbani jah iri esheshish nyeiguhw shatoiruhw. Aria pahao eshudok douk utaborbani jah wokesh iri. Aria ipak pakrimeishi arpesh apa shekep enenyenenamaen aria sharaep shanak shenekumepkwotog? Eshesh douk eshudok shanagremsabaibori utabor bani jah iri. 7 SeiwokKrais douk narao yopunyi nyeigur ariaenyudok ananin nyeigur douk nyape ipakaria ipak ananish atish iri. Aria eshudokarpesh douk shanagrem sabaishi eshudokeneshenesh iri douk shape sheneyagwrehenenyenen yoweinyi baraen abom umenyudok nyeigur.

8 Aria apakin Debeini king douk nasuhwmerik um apak ihishmorim iri nenegukenen lo nyatemaguk Iruhin ananik Buk.Enyudok lo douk nyakri namudok, “Ipak taurkwip punawasham eshudok douk shapehurukatin um ipak iri kabi douk ipak urk-wip panawasham ipak kanak aria pana-gapesh ipak kanak um.” Aria ipak pugipeshenyudok lo um, ipakdoukpenekyopihi aih.9 Aria ta ipak putaurum debeishi arpeshdouk shanagrem sabaibori utabor bani jahiri atish, aria pukeshuk agabus yaruhisharpesh iri um, ipak douk penek yoweishiinahos pabrig lo abom. Aria enyudok loatin ta nyunek kwotumep. 10Um maresh?Aria enen arpen nyugipesh ihinyumorimIruhin ananin lo douk nyetem ananik Bukiri, aria enyen nyubrig atin meyoh um,enyen douk kabi nyabrig ihinyumorim loum. 11 Um maresh? Anudok atun nenekenyudok lo iri nakri, “Ipak mare punekwehrur,” aria shopunek nakri, “Ipak marepubo kupaishi arpesh shugok.” Aria ta

Page 467: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 2:12 464 JEMS 2:26ipak mare punek wehrur, aria pubo ku-paishi arpesh shugok um, ipak douk pabriglo. 12 Aria kweipon Iruhin nunek skelimepum, anan ta nugipesh enyudok ananin lodouk nyakweshihap mape wosik iri arianunek skelimap. Douk namudok ariaipak ta piyagwreh yopunyi adurinyi atinbaraen aria punek yopihi atih aih. 13 Ummaresh? Eshudok arpesh douk madaeshukri shenek gihaum kupaishi arpesh iriuwe, kweipon Iruhin ta nunek skelimesharia ta mare nukri gihaumesh. Aria eshu-dok douk shakri gihaum kupaishi arpeshiri, kweipon anan ta nukri gihaumesh ariashunek uhwin um ananit kwot.

Bilip Douk Yopihi Aih Madae Hupeyen IriUwe, Douk Nyagok Kabi Douk Nyagok Iri Arpenum

14 O ipak eikishi arpesh, ta enen arpennyukri, “Eik yasuhw Krais ananin baraendodog yagipeshen,” aria enyen marenyunek yopihi aih hupeyen hiren umenyenyin bilip um, enyudokmori bilip tamare nyuraen nyutanamori nyupe wosikabom uwe, uwok. 15-16 Aria enesh ipakishashukenyish owashish shunare tutukarehirupeh, aria shopunek eshesh worigunwokesh aria ipak enen nyunak nyukripeshnyukri, “Eik yakri Debeini nunekumepyopihi aih aria ipak punak punare rupeharia puwok yopuguni worigun!” Doukipak ta pukripesh namudok aria mareputaurumesh uwe, aria enyudok ipakinbaraen ta nyutaurumep mumam? 17 Ariabilip shopunek douk namudok atin abom.Aria enen arpen nyunek bilip meyoh ariamare nyunek yopihi aih hupeyen hirenum enyenyin bilip um, enyudok arpenenyenyin bilip douk nyagok kabi douknyagok iri arpen um.

18 Aria enen arpen ta nyukri, “Eik yenekbilip aria nyak nyenek yopihi aih.” Ariaeik yakri ikrip enyudok arpen namudok,“Nyak nyiyabige nyakin bilip douk madaenyunek yopihi aih hiren iri uwe. Aria eikta inek yopihi aih aria iyabigen baugenyumum eikin bilip.”

19 Nyak nyenek bilip nyakri atun Iruhinnape. Aria enyudok douk wosik. Ariayoweishi sagabehos shopunekdouk shenekbilip namudok, aria eshesh shanogugurabom aria krukruk shape. 20 Nyak nyor

nyor nyenek rohw iri. Douk eik yakriikripen enen baraen um nyakin bilip.Aria nyak nyunek bilip meyoh, aria marenyunek yopihi aih hiren um nyakin bilipum, enyudok nyakin bilip ta mare nyunekeneh yopihi aih uwe, uwok. Enyen doukwehinyi abom. 21 Nyak nyadukemesh,seiwok apakin yamenen Abraham nakrinuwem ananin nuganin Aisak enyudokalta douk showem um eshudok shenekofamesh shako Iruhin um aria nunekofaman nako Iruhin. Douk namudok ariaabudok nyutob Iruhin natrun namudokaria nahwaran yopuni arman. 22 Douknamudok aria nyak tik, Abraham nenekbilip um Iruhin aria nunyanuh Aisak umehudok aih um nakri nunek ofa um ananinnuganin nuko Iruhin um. Aria ananihaih henek ananin bilip nyatogur adurin.23 Aria enyudok baraen douk nyetemIruhin ananik Buk iri nyatogur adurin atin.Baraen douk enyudok, “Abraham nasuhwIruhin ananin baraen dodog nagipeshenaria Iruhin douk nahwaran yopuni arman.”Aria Iruhin nakri, “Abraham douk eikinarpen.” 24 Douk namudok aria enyudokbaraen nyetem Iruhin ananik Buk iri douknyeyabigep um Iruhin doukmadae nuhwararpesh yopishi um agundok shusuhwananin baraen meyoh um atin uwe, uwok.Aria eshesh shugipeshen shunek yopihi aihshopunek um, anan wosik ta nuhwareshyopishi arpesh.

25 Aria okwudok armatok Rahapdouk kwonek wehrur iri shopunek doukkwasuhw Iruhin ananin baraen dodogkwagipeshen aria kwenek yopihi aihshopunek. Okwok douk kwataurum amamJuda douk hanabeshuk hanakum hutikokwokwibur wabur iri aria kwataurumamharuwok hanak kupaihi yah. Aria Iruhinnatik ehudok yopihi aih okwok kwenekehum amudok armam iri aria nahwarokyopukwi armatok.

26 Aria enyudok arpen douk mishinmadae nyupenyen iri uwe douk nyagok.Aria bilip douk madae shunek yopihi aihhiren iri uwe shopunek douk nyagok jurugkabi enyudok nyagok iri arpen um.

3Apak Ta Gamo Mudukemesh Um Apak

Miyagwrehen Iri Baraen

Page 468: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 3:1 465 JEMS 3:141O ipak Kristen! Ipak gamopudukemesh

um ipak mare sabaipari pukri putogurtisa omi um punek skulum kupaishi,uwok. Um maresh? Ipak padukemesh,kweipon Iruhin ta nunek skelimap um,apak tisa douk makripesh Iruhin ananinyopinyi baraen iri ta miyotu um debeitikwot. Aria eshudok douk shape Kristenmeyoh iri ta shiyotu um shokwuti kwot.2 Ihih nyumneh apak ihipmorim apa matumunek enesh yoweishi inahos. Aria taenen arpen nyiyagwreh yopunyi atinbaraen um, enyen douk yopunyi abomarpen. Douk namudok aria enyen wosikta nyusuhw merik um enyen kanak nyunienyenyim urkum shopunek.

3 Ipak padukemesh, apak apa menyigurshokubi ainab bawish hwosahos esheshignokwatog ummunekesh shugipesh apakinbaraen shunak agundok apakmakrimunakum. 4 Aria shopunek, ipak punek urk-wip um debeiwori kroruhiyor. Kroruhiyorowo douk debeiwori, aria debeinyi uhwinapa nyahur aria nyeneko wahur wanakyoug. Aria owowin badaeg douk shok-winyi meyoh. Aria ta nasuhw korohuk irinukri nunak anagun um, anan ta nuwanamum agudok shokugi badaeg aria okwok takwunak agundok anan nakri nunak um.5Aria apakig nokwatog douk namudok atinkabi hwosahos shani kroruhiyor um. Og-wog douk shokugi aria gwape orokohunum apakiruh yegeshiweruh. Aria ogwogapa gwanagunukuk gwariguk gweyagwrehenenyenen yopinyi mour nyani aih ogwoggwakri gwunekesh iri.

Ipak padukemesh, enen shokwinyinyabahasin ta nyukwarum debeihi nyih.Aria eheh ta hunu sabaisi debeishi rowossatao urah iri hiyatagos. 6 Aria apakignokwatog douk gwape kabi nyih um.Ogwog gwape orokohun um apakiruhyegeshiweruh aria apa gwakwarumorieneheneh yoweihi aih. Aria ogwogapa gwenek apak ihishmorim arpeshmatogur yoweishi. Aria ogwog apa gwenekihinyumorim apakin baraen nyani aihiri mour yowen abom kabi douk nyihhanu eneshenesh eshudok hanununishum. Ehudok nyih douk hanuwi abrudokyoweiburi wabur hel.

7 Aria arpesh douk dodogowish um

shusuhw ihishmorim wanarish mahishshuni armiguhw iri yuguhw shuni ihish-morim eshudok shape shakam youg iriaria shunak shukesh shunobresh-esh umshugipesh esheshin baraen. Aria ehudokaih arpesh douk shenekeh jurug aria shop-unek shenekeh douk.

8 Aria arpeshig nokwatog ta mare enesharpesh dodogowish um shusuhw merikw-umog, uwok. Ihih nyumneh ogwog apagwape um gwakri yoweinyi atin. Ogwogdouk yoweg abom aria shuknig um enesh-enesh yoweishi abom inahos kabi doukyoweini marasin um.

9 Apak apa makwu apakig nokwatogum matuk apakini Debeini Yain ananinnyeigur nyato iruhw. Aria wata shop-unek makwu ogwudok atug nokwatogum meyagwreh yoweigwi nubug ummakri yoweishi inahos shutogurumkupaishi arpesh douk Iruhin nenekeshshadukemesh abom um anan kanakiri. 10 Douk ogwudok atug nokwatogapak matuk Iruhin ananin nyeigur nyatoiruhw. Aria wata shopunek makri nubugum makri yoweishi inahos shutogurumkupaishi arpesh. Aria ipak Kristen marepiyagwreh namudok uwe, uwok. 11-12 Oipak Kristen, eik yakri ikripep enyudokbinyatin wobuwobren baraen. Baraenenyudok. Ta mare anabar yopubari abarbuni anabar nubutibari bukih bur atugwaiyag, uwok. Aria shopunek, ta mareanep shuruwep nyeigurip um oliv iri pirenen rowog nyeigur-inyum fik iri. Ariashopunek, ta mare anep shuruwep fik irita pir enen rowog nyeigur-inyum wain iri,uwok. Aria douk namudok atin, ta mareanabar yougibar nubutibari abar butanambunenek um yopubari uwe, uwok.

Iruhin Atun Apa Nakop Yopipi Urkwip IriSaki

13 Ipak meinyi arpen douk yopunyi sakinyapenyen aria nyadukemesh wosik iri,enyen ta nyunekesh namudok. Enyenyihaih huni mour iri baraen ta nyiyabig ku-paishi arpesh um enyenyin saki nyunienyenyih yopihi aih aria nyupe shakamumeshesh. Aria ehudok yopihi aih um arpeshshupe shakamumkupaishi arpeshumdoukhatograri enyudok yopunyi saki. 14 Ariata ipak punek nyigiya abom um kupaishiesheshish eshudok eneshenesh, aria ipak

Page 469: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 3:15 466 JEMS 4:6urkwip porum pakri ipak atip purao sabai-bori utabor buni jah aria kupaishi shutukipakish atish nyeiguhw shuto iruhw um,ipak mare putuk ipakish nyeiguhw shutoiruhwaria punek rohwpukri ipak pagipeshIruhin ananin adurin atinyi baraen, uwok.15 Aria enyudok saki douk madae nyu-naki iruhw heven iri uwe, uwok. Enyendouk agundok atapinyi. Enyen douk ny-atograri harik hapenyep iri yoweihi aihdouk henekep pape penek yoweishi ina-hos iri. Enyudok saki douk eshudok Sa-tan ananish enselahos esheshin. 16 Ariaeshudok arpesh douk shunek nyigiya umkupaishi arpesh esheshish eshudok enesh-enesh, aria eshesh urkwip porum shukrieshesh atish shurao sabaibori utabor bunijah aria kupaishi shutuk esheshish atishnyeiguhw shuto iruhw um, eshesh ta mareshupe wosik shuni kupaishi arpesh, uwok.Eshesh ta shupe um shunotutukem shur-pak shunitok aria ta shunek enesheneshyoweishi inahos shopunek.

17Aria enyudok saki douk nyanaki iruhwheven iri apa nyakwarum ehudokmoriyopihi aih. Harik iri aih douk ehudokum arpesh shupe wosik aria eshesh urk-wip purum yopunyi atin. Aria sabaihiyopihi aih shopunek douk ehudok. Arpeshesheshiruh aparuh hur wosik aria yopu-ruh um kupaishi. Aria eshesh shiyag-wreh shokwin baraen aria shukri gihaumkupaishi aria shunek ehudok yopihi aihshutaurum kupaishi. Eshesh ta mareshiyagwreh biyog nokwatog um shunekrohw um kupaishi, uwok. Aria shopunek,ta mare shukri shunadudareh um enesharpesh aria shukeshuk agabus kupaishi,uwok. Eshesh ta urkwip purum ihish-morim arpesh shukri eshesh douk shop-unek atin abom. 18 Aria eshudok arpeshesheshiruh aparuh hor wosik aria aparuhyopuruh um kupaishi, aria shutaurumesh,enyudok eshesh douk kabi shawu worigunum. Ehudok aih ta hunekesh shutoguryopishi arpesh kabi doukmoneki yopuguniworigun nubarig um.

4Eshudok Arpesh Douk Esheship Urkwip

Panawasham Agundok Atapihi Aih Iri DoukIruhin Ananish Horim

1 Ehudok yoweihi aih um ipak panogu-ganim aria parpok panitok um doukparaehi agunum? Eheh douk ehudokharik hapenyep iri aih um penek yoweishiinahos um hohur ipakiruh aparuh ariahenekep pape parpok panitok. 2 Ipakpakri purao sabaishi eneshenesh eshudokaria ipak madae puraesh atin uwe. Douknamudok aria ipak pakri pubo kupaishiarpesh shugok. Ipak penek nyigiya abomum enesh eshudok eneshenesh aria ipakmadae dodogowip um puraesh uwe, uwok.Douk namudok aria ipak pape um rupoknitok atin. Aria ipak madae puraesh uwe.Ummaresh, ipakmadae punek beten porikIruhin um nukepesh uwe. 3Aria shopunek,abudok nyutob ipak penek beten parigonum, ipakip urkwip madae pur wosik uwe,uwok. Ipak parigon um nukep eshudok umpugipesh ipakih harik iri yoweihi aih hapenumunipum iri. Douk namudok aria ipakmadae puraesh atin uwe.

4 Ipak pakutukuk Iruhin ananih yopihiaih aria panak penek yoweishi inahos.Enyudok ipak peneken iri douk kabi ar-mam armago shakutukuk yopihi aih ariashenek wehrur um. Aria ta enen arpenurkum munawasham abom agundok at-apih aih um, enyen douk nyakanaguk agabIruhin aria nyatogur ananin horin. Ariadouk ipak padukemen enyudok aka uwok?Douk meinyi arpen enyenyim urkum mu-nawasham agundok atapih aih iri douk ny-atogur Iruhin ananin horin. 5 Enen Iruhinananin baraen nyetem ananik Buk iri douknyakri namudok,“Eshudok apakish mishish douk Iruhin

nakepesh shape numun apakiruhaparuh iri

ihih nyumneh shapeumsheneknyigiya umeneshenesh eshudok.”

Aria ipakmare pukri enyudok baraen doukenen rohwin, uwok. Enyen douk adurinatin abom.

6 Aria Iruhin nataurumap abom meyoharia nenekap mape dodogowip kabi enyu-dok baraen nyetem Iruhin ananik Buk irinyakrium. Baraen enyudok, “Iruhin apanekesh agab eshudok douk shatuk esheshkanak esheshish nyeiguhw shato iruhwaria shakri eshesh atish yopishi iri. Aria

Page 470: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 4:7 467 JEMS 5:3anan apa nataurumesh meyoh eshudokdouk shape shakamum anan iri.”

7 Douk namudok aria ipak ta pupeshakamum Iruhinpugipesh ananin baraen.Aria mare pumnek Satan, uwok abom.Ipak pukanaguk agabus abom aria ananta nukutipukuk nuruwok. 8 Aria ipakpunak hurukatin abom um Iruhin ariaanan ta nunaki hurukatin um ipak. Ipakdouk pape penek yoweishi inahos iri, ipakpukutishuk aria putanam putogur yopishiarpesh. Aria ipak peyagwreh biyog nok-watog iri ta pukutukuk eshudok yoweishiinahos aria punek ipakip urkwip puto-gur yopip. 9 Ipakiruh aparuh ta yoweruhabom aria pakri uwok abom um eshu-dok eneshenesh yoweishi inahos ipak papepenekesh iri. Ipak pureh punakwukridebeg um eshudok yoweishi inahos ariapukutishuk. Aria ipak ahudok nyum-nah douk pape pagukoruh iri shopunek,ipakiruh aparuh ta yoweruh aria purehum eshudok yoweishi inahos ipak papepenekesh iri aria pukutishuk. Aria ipakahudok nyumnah douk ta panadudarehiri, ipak shopunek aparuh ta yoweruharia pakri uwok um eshudok yoweishi in-ahos ipak pape penekesh iri. 10 Ipak tapupe shakamum Debeini aria anan ta nu-taurumep nunadudareh-umep nukri ipakyopipari.

Apak Mare Munek Skelim Um KupaishiKristen

11 O ipak Kristen! Eik yakri uwokum ipak piyagwreh agabusin baraen um,uwok. Um maresh? Ta enen arpennyunumugesh kupaishi Kristen o nyunekskelimesh um, enyen douk nyenek skeli-mum Iruhin ananin lo nyakri enyen doukyoweinyi. Aria eshudok arpesh doukshenek skelimum Iruhin ananin lo iri doukmadae shugipesh ananin lo uwe. Esheshdouk shape kabi debeimi jas douk hasuhwkwotog iri aria shenek skelimum enyudoklo. 12 Anan douk Iruhin atun abom nakopenyudok lo aria anan atun nape debeini jasum nunek skelimum ihishmorim arpesh.Aria douk anan atun abom wosik um nu-taurumapnurapimukutukuk yoweishi ina-hos mupe wosik atin. Aria shopunek, ananatun ta nunek skelimap aria nop nununupmugok abom munak muwishuk. Douk

namudok aria ipak maresh arpesh ariadouk ipak pakri punek skelimum kupaishiarpesh douk shani ipak pape atugun iri?Ipak mare punekesh namudok, uwok.

Apak Mare Mutuk Apakish NyeiguhwShuto Iruhw Um Eshudok Douk Ta ApakMunekesh Iri

13 Ipak enep apa pakri namudok,“Doukih o nuhutih, apak ta munaku umbabri debeiburi wabur munak mupe atinkwar aria mupe munek bisnis aria muraosabaibori utabor.” Aria ipak pumnekenyudok baraen. 14 Baraen enyudok.Ipak douk madae gamo pudukemesh umeshudok douk o nuhut ta shutogrumepiri uwe. Ipakish kwarahos um ipak pupeum douk kabi nyugus douk sakih satosape banab meyoh nyutob, aria ahudokatuh wata sanak suwishuk iri. 15 Ariaipak ta pakri namudok, “Ta Debeini urkummukri wosik um, apak ta mupe aria munekenyudok mour o kupainyi.” Ipak pakrinamudok um, enyen douk wosik. 16 Ariadouk ipak pakri ipak atip dodogowiparipadukemesh um eneshenesh iri aria patukipakish nyeiguhw shato iruhw. Enyudokipak douk penek yoweishi inahos abom.17Douk namudok aria ipak ta pudukemesh.Meinyi arpen douk nyadukemesh umnyunek yopihi aih, aria enyen madaenyunekeh iri uwe, enyen douk nyenekyoweishi inahos.

5Shogrem Sabaishi Eshudok Eneshenesh Iri

Esheshin Baraen1 Douk ipak ponogrem sabaishi eshu-

dok eneshenesh iri pumnek. Ipak urkwippurum enyudok debeinyi amaen douk taipak puraen iri aria pureh debeg. Ipakpureh punakwukri punoruwor. 2 Kweiponipakih jah huni eneshenesh eshudok tatutukresh. Aria ipakih rupeh ta tutubru-gos sutupeh. 3 Abrudok ipakibor uta-bor, aria gol iri siliwa douk ros satowaboraria ta yowebor. Asudok ros ta siyabigepum ahudok yah douk ta kweipon Iruhinnep um. Iruhin ta nunek asudok rossunek ipakiruh yegeshiweruh humnek de-beiri eriger kabi douk nyih hanip um.Ipak panabuk ipakibor utabor bakusumepatugun aria hagiguk iri nyumneh douk

Page 471: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 5:4 468 JEMS 5:15hanaki hurukatin. Aria ehudok nyum-neh, Iruhin ta nunek kwotumep aria tanunekep pumnek debeiri eriger. 4 Ariaipak pumnek. Ipak madae pukom utabormamudok armam douk pahwarom hanakihenekumep mour hape hatuk-umep wori-gun um ipakig nubarig iri uwe. Aria es-hudok ipak penekesh iri yoweishi inahosdouk shape showerehep kabi douk enenarpen nyowereh ipakish yoweishi inahosum. Aria ipak ta pumnek amam hapehereh debeg harigep um amamibor utaborum. Debeini douk nasuhw iruhw atapiri nabo ihishmorim shabuhuk iri douknemnekam jurug. 5 Aria abudok nyutobipak pape agundok atap um, ipak papewosik aria ponogremyopishi atish eshudokeneshenesh. Aria ipak pawok sabaiguniworigun patogur takweipari. Ipak doukpape penekesh namudok aria pudukemeshum ahudok nyumnah Debeini nunek ske-limep aria nukri ipak baraen nyapenyepum. 6 Aria ipak penekumesh kwotogyopishi arpesh aria paesh shagok ariaeshesh madae shatanam shukripep enenbaraen uwe o shini ipak purpak uwe, uwok.

Apak Mupe Dodogowip Aria Mupe Mutru-gun Um Debeini Nutanamori Um

7 O ipak eikish arpesh. Ipak ta piyotudodogowip, aparuh hur wosik aria pupeputrugun um ahudok nyumnah Debeininutanamori ahi. Ipak urkwip purum ananarman nagrem anag nubarig iri. Ananapahw hwor wosik aria nape natrugunum ananigun yopuguni worigun douknawogun ananig nubarig iri um arigahayopugun. Anan apahw hwor wosik arianape natrugun um harik iri huni hugigukiri eshah hurauri. Ahah hutuhuk ariawah hutao hesh shus suhwesh aria anankadak nunak nutukagun. 8 Aria ipakiruhaparuh shopunek ta hur wosik aria piyotudodogowip pupe putrugun um ahudoknyumnah hutogur. Umum maresh?Ahudok nyumnah Debeini nutanamori ahita hutogur. 9 Ipak eikish arpesh, ipakmare pukesh baraen kupaishi pukri esheshshenekep parao amaen, uwok. Aria ipakpunekesh namudok um, kweipon Iruhin,anudok debeini jas ta nusuhw ipakigkwotog aria nukri enyudok ipak penekyoweishi inahos. Anan douk hurukatin um

nunaki nunek skelimum ipak ihipmorim.10 Aria ipak urkwip purukuk um amamseiwokimi profet douk hanak hakripeshIruhin ananin baraen um Debeini ananinnyeigur iri. Amamiruh aparuh hor wosikaria heyotu dodogowim hosah enenyenenamaen nyatogrumam nyenekam hemnekdebeiri eriger iri. Aria ipak shopunekta pugipesh amamih aih. 11 Aria ipakdouk padukemesh um apak makri amudokprofet douk heyotu dodogowim hosahenenyenen amaen douk nyatogrumomiri. Aria apak matrum makri amamdouk hanadudareh. Aria ipak shopunekpadukemesh um anudok seiwokini armanJop. Anan neyotu dodogowin atun umnasah enenyenen amaen douk nyatogru-man iri. Anan nape dodogowin arigahaDebeini nagipesh ananim atum urkumaria natauruman. Aria ipak padukemesh,Debeini apa urkummanawasham apak ariaanan apa nenek gihaumap nenek yopinyium apak.

Apak Mare Mukri Iruhw Um, Uwok12 O ipak eikish arpesh, baraen douk

sagom-atinyin abom nyeshagrakuk enyu-dok eik yarig yakripepen iri douk enyu-dok. Ipak pakri enen adurin baraen um,ipak mare porik iruhw heven o agundokatap o enesh kupaishi eshudok um putau-rum ipakin baraen um puneken nyupedodogowin, uwok. Ta pukri, “Adur” um,pukri, “Adur.” O ta pukri, “Uwok” um,pukri, “Uwok.” Um maresh? Ta ipak pukriiruhw um, Iruhin ta nunek kwotumep umenyudok baraen nukri ipak yoweipari.

Yopishi Abom Arpesh Shenekan Iri BetenDouk Dodogowin

13 Aria ipak enen arpen enen amaennyutogrumen um, enyen ta nyunek betennyuhwar Iruhin. O ta enen nyunadudarehum, enyen ta nyiyarub nyutuk Iruhinananin nyeigur nyuto iruhw. 14 Ariata enen eneh arugeh hen um, enyenta nyuhwar Iruhin ananish arpesh es-heshim debeimi um hunak hurak yopuriwel hurayok enyenyihw yegenyihw ariahunek betenumen huhwar Debeini um nu-gabeyen. 15 Aria ta amam hunek biliphukri adur, Iruhin douk dodogowini abomum nugabeyen aria hunek beten horigan

Page 472: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JEMS 5:16 469 JEMS 5:19-20um, Debeini ta nugabeyen nyukitak nyupe.Aria ta enyen nyunek enesh yoweishiinahos um, Iruhin ta nukweshih-eshuk.16 Douk namudok aria sagomatin ipak tapuwereh ipak penekesh iri yoweishi inahospukrip kupaishi Kristen aria eshesh shop-unek shuwereh shukripep um esheshin.Aria ipak punagapesh um punek betenpuhwar Iruhin um nunekep yopip puki-tak pupe. Yopishi abom arpesh shenekaniri beten douk dodogowin abom aria tanutaurum arpesh. 17 Anudok seiwokiniprofet Ilaija, anan douk arman kabi apakum. Aria anan nenek beten dodogowinatun nahwar Iruhin um eshah mare hurariaria bishatin shuknishi enen tukwaninyikwarahos eshah madae anah hurari es-heshib amnab uwe. 18 Arigaha douk watashopunek nenek beten nahwar Iruhin ariaeshah wata harari henek worigun natogurwosik.

Aria Enen Arpen Nyukutukuk Iruhin Um,Apak Ta Mutaurumen Munyanam-ori

19-20 O ipak eikish arpesh. Aria ipak enennyukutukuk Iruhin ananin adurin baraenaria mare nyusuwen dodog nyugipeshen,aria kupainyi arpen wata nyutaurumennyunyanam-ari um, apak urkwip purumenyudok baraen. Baraen enyudok. Meinyiarpen nyutaurum kupainyi arpen nyuku-tukuk yoweishi inahos aria wata nyu-tanam nyunek yopunyi um, enyen douknyataurumen um mare nyugok nyunaknyuwishuk, uwok. Aria Iruhin ta nuk-weshih yoweishi inahos enyen nyenekeshiri.

Page 473: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 1:1 470 1 PITA 1:10

Parik Iri Shup Douk PitaNenekap Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen PitaNarik Nenyem Iri

1:1-2 Pita nanadudareh um esheshKristen aria nakripesh Iruhin ananinbaraen

1:3 —2:10 Iruhin nenekap um mupewosik ihih nyumneh. Namudok ariaapak ta munek yopihi atih aih

2:11 —5:9 Apak ta mupe shakamumIruhin nini arpesh aria mupedodogowip mumnek eriger

5:10 Nyagiguk iri baraen1 O ipak Iruhin nagraehesh iri arpesh

douk pakutukuk ipakirub warub panakupape arbudok sabairubi warub bapeshokugosi nahobigos nyeigur-igosumPontus, Galesia, Kapadosia, Esia saniBitinia iri. Eik anan Jisas Krais ananinaposel yenekumepogu apudok shup ipak.2 Ipak douk Yain Iruhin nanagraehep kabiseiwok anan nagipesh ananim urkum arianakri um. Aria shopunek, ananin Mishinnyenekeppatogur ananish atish arpeshumpugipesh Jisas Krais ananin baraen. Ariaum nishrokuhep ananibor owishibor umbunekep pupe Iruhin ananipari atip. Ariaeik yakri Iruhin nunek ehudok biyeh aihum anan nutaurumep meyoh um, huniehudok um nunek ipakiruh aparuh hurwosik um hupenyep abom aria hutogurdebeihi numun ipakiruh aparuh.

Apak Mupe Wosik Abom Um Douk NapeNatrugunumap Iruhw Heven

3 Iruhin anan douk apakin Debeini JisasKrais ananin debeini Iruhin aria shopunek,anan douk ananin Yaken. Apak ta mutukananin nyeigur nyuto iruhw. Anan nenekgihaumap abom aria nohuri Jisas Kraisnakitaki wonugwehw nakitak nape. Iruhinnenekesh namudok aria anan nenekapmatogur namupari. Apak madae mugokuwe, uwok. Apak mape manadudareh ariamadukemesh abom um kweipon apak tamunak muni Iruhin mupe. 4 Aria shop-unek, apak mape matrugun um kweiponapakmugrem eneshenesh yopishi eshudok

douk Iruhin neshubuk shakus um nukoananish arpesh iri um. Anan neshubukshakusumep iruhw heven. Aria ganudokeshesh ta mare yowesh o mare shubo-susih o shunak burukworeshuk, uwok. Es-hesh ta shukus ihih nyumneh. 5 Esheshdouk shakus um ipak. Ipak douk pakriIruhin ananin baraen adurin pagipeshenaria ananin dodog nyataurumep aria doukpape wosik. Aria arigaha punak puto-gur um agundok anan nutaurumep nuraeppupe wosik um nutogur yopugunum ahu-dok hugiguk iri nyumnah.

6 Aria ipak panadudareh abom umipakish yopishi eshudok aria douk banabnyutob meyoh, aria ta sabainyi enenyenenamaen nyatogrumep nyenek ipakiruhaparuh yoweruh. 7 Enyudok enenyenenamaen nyatogrumep um, Iruhin nakrinukwiraeh um ipakin bilip um nunekennyutogur dodogowin. Ipak punek urkumum gol, gol arpesh apa shatorur de-beibori utabor. Aria ipakin bilip douknyeshagrakuk abom arudok gol douk takweipon yower iri. Aria arpesh apa shorehnyih um shunegor rutogur yopur abom.Aria Iruhin douk nokwiraeh ipakin bilipkabi douk gol um nyutogur adurin atinabom aria arpesh shutrin. Aria hahudoknyumnah Jisas Krais nutogur yopugunumahi, Iruhin ta nukripep nukri ipak yopipariaria nutuk ipakish nyeiguhw shuto iruhw.8 Riguk ipak madae putik Jisas uwe ariaipak urkwip panawashaman. Aria doukshopunek ipakmadae putrun uwe aria ipakpemnek ananin baraen atin aria penekbilipman. Douk namudok aria douk ipakpanadudareh. Aria agundok ipak panadu-dareh um douk nanaki iruhw heven. Ariaapak baraen douk madae enen abom uweum wosik mukripesh aria shudukemeshum agundok ipak panadudareh um uwe.Adur atin, uwok. 9 Ipak panadudarehabom namudok um maresh? Ipak penekbilip um Jisas Krais aria kweipon Iruhinta wata nutaurumep nuraep putanamoripupe wosik abom. 10 Amam seiwokimiprofet henek urkwip dodogowim atumabom henek debeinyi mour um hakrihudukemesh um agundok um kweiponIruhin nutaurumap nurap mupe wosikum. Amam hakripesh enyudok baraen umIruhin nutogrumep nutaurumep meyoh

Page 474: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 1:11 471 1 PITA 1:22nunarep pupe wosik um. 11 Krais ananinMishin douk nyape numun amamiruhaparuh iri nyakri enen baraen um kweiponta anaranar yoweiri eriger rurik rutogurum Krais runegon numnek debeiri erigeraria ta wata shutuk ananin nyeigur nyutoiruhw um. Namudok aria amam atunatun hape hanasorim um hakri, “Enyudokta nyutogur meibi nyutob?” 12 Iruhinneyabig amam profet hadukemesh umamam douk madae hunek enyudok mourum hutaurum amam kanak uwe, uwok.Amam douk heneken um hataurum ipak.Seiwok amamhakripesh abomumeshudokatish douk amam hakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen iri hakripep-umeshi.Amam douk Iruhin ananin Mishin doukIruhin neshopokenyi nyanaki iruhw heveniri nyataurumam dodogowim atum ariadouk hakripep enyudok yopinyi baraen.Aria douk madae amam atum hukri umhudukemesh um enyudok baraen uwe,uwok. Iruhin ananish enselahos shopunekshakri shudukemen.

Iruhin Nahwarap Um Mupe Ananip AtupAbom

13 Douk namudok aria abudok nyutobipak ta urkwip gamo pur wosik umpunek yopinyi atin mour. Ipak ta gamopudukemesh um ipak kanak aria ipakurkwip mare purum eneshenesh yoweishiinahos, uwok. Aria pupe putrugun abomum Iruhin nutaurumep meyoh nuraeppupe wosik ahudok nyumnah Jisas Kraisnutogur yopugunum-ahi. 14 Ipak tapumnek Iruhin ananin baraen pugipeshenkabi batowish shemnek amakenyishinbaraen shagipeshen um. Riguk ipakmadaepudukemesh um enyudok Iruhin ananinyopinyi baraen uwe aria ipak apa penekeneshenesh yoweishi inahos kabi doukipak mishish shakitak aria penekesh um.Aria douk uwok. 15 Ipak ta pupe wosikabom um enenyenen ipak puneken iri kabiIruhin douk nahwarep iri um douk wosikyopinyi abom um. 16 Aria Iruhin ananikBuk kwakri namudok, “Eik douk yopuwe iriabom, douk namudok aria ipak shopunekta pupe eikish yopishi abom arpesh.”

Iruhin Nenek Debeinyi Mour um NatorApak Um

17 Ipak apa pahwar Iruhin pakri Yain.Anudok Yain anan douk madae nukrinutrup um agundok apak nyeiguhwshatoumap um o nyeiguhw wokap umaria nunek skelimap uwe, uwok. Ananapa nenek skelimap shopunek atin umihihmorim eneheneh aih apak atin atinmenekeh iri um. Namudok aria abudoknyutob ipak pupe abudok amnab doukmadae ipakib abom iri uwe um, ipak tapunogugur um Iruhin aria pupe punek lo-tuman. 18 Um maresh? Ipak padukemesh,seiwok ipak pape pagipesh enehenehyoweihi rohwih aih douk panarao-wehukipakim yamehem babukenyim iri. Ariadouk Iruhin nanatorip aria nakweshiheppape wosik atin um ehudokmori aih. Anandouk madae nutorip enesh eshudok doukta kweipon yowesh shunak shuwishuk iriuwe, kabi douk abrudok utabor gol ranisiliwa um uwe, uwok. 19 Anan nakwuKrais ananibor owishibor natorip arianakweshihep nenekep pape wosik atin.Aburdok owishibor douk beshagrakukabom eneshenesh eshudok douk shatorishdebeibori utabor iri. Krais anan doukkabi enen yopunyi abom nugaen sipsipdouk seiwok eshesh shaen shenek ofamenshako Iruhin iri um. Enyen arab uwokanab bupenyen uwe aria madae nyuneneknyubrusug uwe, uwok. 20 Douk seiwokIruhin wata nunek agundok atap uwearia anan nograehaguk Krais um nugokum nuraep putanam pupe wosik. Ariaahudokhagiguk iri nyumnehanannutoguryopugunum um nutaurum ipak. 21 Ariadouk anan nataurumep aria ipak penekbilip um Iruhin douk nohuri Krais nakitakiwonugwehw aria natuk ananin nyeigurnyato iruhw iri. Namudok aria ipak doukpenek bilip abom um Iruhin padukemeshum anah nyumnah anan atun ta watanuraep pupe wosik atin.

Apak Ta Urkwip Panawasham KupaishiKristen

22 Ipak douk pagipesh enyudok adurinatinyi baraen um Krais nagok natorip um.Douk namudok aria ipak penek ipakiruhaparuh hatogur yopuruh. Aria douk ipakta urkwip punawasham kupaishi Kristenjurug. Aria ipak mare punek rohw punekehudok aih aduk yegeshiweruh aturuh,uwok. Ipak ta urkwip punuwashamesh

Page 475: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 1:23 472 1 PITA 2:9abom. 23 Um maresh? Ipak douk madaeputogur namipi kabi batowish agundok at-apish amakenyish sheshubuki iri douk apashagok iri uwe, uwok. Ipak douk enyu-dok Iruhin ananin baraen douk nyape ihihnyumneh iri nyenekep patogur namipi.Enyudok baraen, enyen douk apa nyenekarpesh shape wosik abom ihih nyumnehiri. 24 Aria Iruhin ananik Buk douk kwakrium enyudok baraen kwakri, “Ihishmorimarpesh shape banab nyutob kabi wishapum. Agundok esheshish nyeiguhw shatoiruh-umesh um douk kabi aruruhish um.Aria wishap apa yarip aria aruruhish shop-unek apa tutukaresh shabuh. 25 Aria De-beini ananin baraen apa nyape ihih nyum-neh.”Enyudok baraen douk Iruhin ananinyopinyi baraen douk armam apahakripepen iri.

2Debeini Jisas Douk Iruhin Norukwon Yapis

Aria Nape Ihih Nyumneh Iri. Anan Douk KabiAnam Yopumi Utom Sharok Urusag Omi

1 Ipak douk patogur namipi, douk na-mudok aria ipak ta pukutukuk abom ihish-morim eneshenesh yoweishi inahos. Eikyakri enyudokmori um peyagwreh biyognokwatog penek rohw um kupaishi arpeshum, nyuni penek nyigiya um kupaishiesheshish eshudok um, nyuni panumo-gesh kupaishi um. 2 Ipak mishish tashikitak abom um purao Iruhin ananinyopinyi atinyi baraen kabi douk weshubukiri batowish apa shapeum shakri shu-wok nyumeb atib um. Ipak punekeshnamudok um, enyudok baraen ta nyu-taurumep nyunekep putogur dodogowippunek yopihi aih pishagrakuk riguk parikpape penekeh iri. Aria Iruhin ta wata nu-taurumep nuraep pupe wosik ihih nyum-neh 3 kabi douk baraen nyetem Iruhinananik Buk iri nyakrium. Baraen enyudok,“Ipak pokwiraeh jurug um Debeini ananihaih aria padukeman um anan douk yopuy-opuni abom.”

4 Aria ipak ta punakumori Debeini. Anandouk Iruhin norukwon yapis aria napeihih nyumneh kabi anam yopumi utomdouk sharok urusag omi. Amam douk

arpesh shakri uwok-umom aria shamuhurshamubukuk anagas. Aria Iruhin douknagraeham jurug nakri amam douk yop-umi abom. 5 Aria ipak douk Iruhin noruk-wep yapis aria pape kabi yopubori uta-bor sharok urusag abori. Aria ipak tapunakumori anan aria nupe nunekep puto-gur yopishi arpesh kabi ananit debeiti uru-pat um. Iruhin ta nunekep namudok umpupe ananim pris aria punek ofa pukonipakiruh aparuh huni ipakip urkwip ananum Jisas Krais ananin nyeigur. Ipak punekenyudok aria Iruhin ta nutrip nukri ipakyopipari. 6 Seiwok Iruhin nakriyen ariahenyem nyetem ananik Buk iri baraennyakri namudok, “Ipak mnek, eik yagraehanam yopumi abom utom2:6shatorum de-beibori utabor iri. Aria douk yamubukmakus abrudok wabur Saion aria matogursagomimdodogowimi utomummosahwo-brat um urupat tatao dodog. Aria eshu-dok arpesh douk shasuhw ananin baraenshagipeshen iri esheshiruh aparuh tamareyoweruh, uwok.”7 Ipak penek bilip um Krais iri douk pakriamudok utom douk nyeigur nyato iruh-umom. Aria eshudok douk madae shunekbilipuman iri uwe, enyudok baraen nyetemIruhin ananik Buk iri douk nyanak umeshesh. Baraen enyudok, “Amudok utomdouk harok urusag iri hakri uwok-umomaria hamuhur hamubukuk anagas iri watamatogur sagomim utom ummosah urupattatao dodog.”

8 Aria enen shopunek baraen nyakri na-mudok, “Kweipon arpesh ta shunotutukamudok utom aria ta shutu shubuh atap.”Eshesh ta shutu um maresh? Esheshshemnek Iruhin ananin baraen aria madaeshusuhwen shugipeshen uwe. Esheshshenyubukuk aria douk shatu kabi seiwokIruhin nakri um.

Apak Mape Iruhin Ananip Awirop9 Aria ipak seiwok Iruhin nagraehep

aria narep pape ananip awirop. Ipak pa-suhw anudok Debeini King Jisas ananinmour aria pape kabi pris um. Aria ipakpatogur anap debeipi awiropish arpesh,Iruhin ananishi. Ipak douk Iruhin nagrae-hep aria pape ananip atip um pukripeshum enyudok yopinyi mour douk anan

2:6 2:6 Tik Matyu 21:42

Page 476: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 2:10 473 1 PITA 2:23neneken um ipak iri. Anan douk nah-warep pakutukuk arukwutigun um ariapanakumori yopugunum natrugun abomum. 10 Seiwok ipak pape meyohishiarpesh, aria ahudok nyumnah douk papeIruhin ananish arpesh. Seiwok ipak madaepudukemesh um agundok Iruhin nakrinenek gihaumep um uwe, uwok. Aria doukipak padukemesh.

Apak Ta Mupe Shakamum Iruhin AriaMunekuman Mour Meyoh

11 Eik dodogoiwe atuwe abom um yakriikrip ipak eikish arpesh. Ipak kabi doukkupairubi warubish arpesh douk panakipape banab nyutob meyoh agundok atapiri um. Douk namudok aria eik yakriipak pukeshuk agabus abom enesheneshyoweishi inahos douk ipak mishish shaki-tak umpakri punekesh iri. Ehudokmori aihapa hanunu ipakish mishish. 12 Aria agun-dok eshudok douk madae shudukemeshum Iruhin iri uwe shupe um, ipak ta punekyopihi atih aih. Um meibi nyutob es-hesh shukri shuduk-umep baraen shukriipak penek yoweihi aih um, eshesh tashutik ipakih yopihi aih aria ta shutukIruhin ananin nyeigur nyuto iruhwahudokhugiguk iri nyumnah anan nunakumori-ahi.

13 Ipak urkwip ta purum Debeini ariapunih ipak kanak aria pupe shakamumihishmorim debeishi shosah lo iri doukshape agundok atap iri. Aria pupe shaka-mum debeini king shopunek douk napedebeini abom um ihinyumori gavmaniri. 14 Aria shopunek, pupe shakamumeshesh debeishi um gavman iri. Es-hesh douk Iruhin neshusop shapeum umshuwanamesh yoweishi inahos eshudokarpesh douk shenek yoweishi inahos iri umshunekesh shugipesh yopinyi atin. Ariashopunek umshutuk eshudok douk shenekyopishi inahos iri esheshish nyeiguhwshuto iruhw. 15 Iruhin nakri ipak punekyopinyi atin um eshudok arpesh doukmadae shudukemeshumanan iri uwe. Ariaeshesh shukri shukripep enen rohwin we-hinyi baraen um, eshesh ta shutik ipakihyopihi aih aria enyen ta nyutapok esheshignokwatog. 16Krais douk nakweshihep papewosik atin aria mare puhur ehudok aihum pape wosik um puhemaguk iruhw um

punashigor aria punabeshuk pupe punekyoweishi inahos, uwok. Ipak ta punekyopunyi atin kabi douk pape shakamumIruhin aria penekuman mour meyoh irium. 17 Ipak ta punek yopihi aih umihishmorim arpesh aria putuk esheshishnyeiguhw shuto iruhw. Aria shopunek,ipak ta urkwip punawasham ihishmorimKristen aria punogugur um Iruhin ariapunek lotuman wosik. Aria ipak ta putukdebeini king ananin nyeigur nyuto iruhw.

Apak Ta Mugipesh Krais Ananih Aih UmMumnek Debeiri Eriger Um

18 Ipak douk pape shakamum kupaishipenekumesh mour meyoh iri ta pupeshakamum ipakish debeishi aria putukesheshish nyeiguhw shuto iruhw. Ipakmare punekesh namudok um eshudokdouk shenek yopinyi um ipak iri atish,uwok. Ipak ta punek ehudok aih um es-hudok douk shenek yoweishi inahos umipak iri shopunek. 19 Aria ipak piyotudodogowip pugipesh Iruhin ananin baraenaria kupaishi shukep amaen meyoh um,Iruhin ta nunadudareh-umep nukripepnukri ipak yopipari. 20 Aria ta enesh shepum enesh yoweishi inahos ipak penekeshiri, aria ipak piyotu dodog mare puwana-mumesh wanohw um, ta mare enesharpesh shutuk ipakish nyeiguhw shutoiruhw, uwok. Aria ta ipak punek yopinyiaria eshesh shukep amaen aria ipak piy-otu dodogowip aria mare wata punyanam-umesh um, Iruhin ta nunadudareh-umepnukripep nukri ipak yopipari. 21 Iruhindouk nahwarep um pugipesh ehudok aihum pumnek eriger um yopihi aih ipakpenekeh iri. Ummaresh? Krais anan kanaknemnek debeiri eriger um nataurum ipakaria neyabigep-aguk ahudok yopihi aih umipak pugipesheh.

22 “Anan madae nunek enesh yoweishiinahos uwe, o madae nunek rohw niyag-wreh enen baraen nyutograri ananit nok-wat uwe, uwok.”

23 Abudok nyutob eshesh shenekanenenyenen um, anan madae nutanamnukripesh enenyenen eshesh uwe, uwok.Aria eshesh shenekan nemnek debeirieriger um, anan madae nuhesh uwe. Anannakon anan kanak abom nanak um anudokyopuni arman douk apa nenek skelimum

Page 477: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 2:24 474 1 PITA 3:10arpesh wosik abom iri um ananis wis.24Krais anan kanak narao apakish yoweishiinahos neshusah ananihw yegenyihw arianagok neir rowog kruse. Anan nenekeshnamudok um apak mupe kabi eshudokarpesh douk shagok aria shakutukukihishmorim yoweishi inahos iri um.Aria mupe munek yopinyi atin. Esheshshan shenekan nemnek debeiri eriger.Aria douk um enyudok atin, anan watanenekap matogur yopupari. 25 Seiwokipak pakutukuk yah pagipeshuk kupaihikabi douk sipsip shakutukuk esheshih yahshagimaguk kupaihi um. Aria douk ipakpatanamori panakumori Debeini Kraisdouk apa nataurum ipakish mishish wosikkabi anan arman nataurum ananish sipsipiri um.

3Shanaraum Iri Armam Armago Esheshin

Baraen1 Douk nyarik iri baraen nyakripep

um pupe shakamum debeishi um gav-man iri shuni ipakish debeishi douk ipakpenekumesh mour iri. Aria ipak ar-mago ta punekesh namudok atin abomum pupe shakamum ipakim armam. Umanam douk madae husuhw Iruhin ananinbaraen iri uwe hutik ipakih yopihi aih ariaeheh ta hutaurum amamhutanamhusuhwKrais ananin baraen hugipeshen. Ariaipakih aih atih ta hutaurumam aria ipakta mour uwok um pukripam enen baraenum. 2 Um maresh? Amam ta hutripum ipak punogugur um Iruhin penek lo-tuman aria penek eneheneh yopihi atihaih. 3 Aria ipak pakri putogur yopu-wori armago um, ipak urkwip mare pu-rumpakri puginohwadukiruhum ipakiruhyegeshiweruh, uwok. Ipak urkwip marepurum pakri puginohw ipakigos baragosaria purao ahwudok suruhw kabi doukyopubi weiyoub um buni yopihi atihi ru-peh, uwok. 4 Aria ipak ta urkwip pu-rum punoginohw numun ipakiruh aparuhhuni ipakip urkwip. Aria ipakiruh aparuhta hur wosik aria pupe anahaehiyu yop-uwori armago. Douk ehudokmori aih tamare hutuh, uwok. Eheh ta hupe ihihnyumneh. Aria ehudok aih Iruhin nutrihananis nabes um, eheh douk yopihi abomheshagrakuk agundok paginohw adukiruh

um yegeshiweruh um. 5 Seiwokiwori ar-mago douk wape Iruhin ananiyu atuworiwenek bilipuman aria wadukemesh wakriadurin anan ta nugipesh ananin adurinatinyi baraen. Aria owo wagipesh ehudokaih aria wenek owo kanak watogur yopuum agundok wape shakamum owowim ar-mam um. 6Sara douk kwenekesh namudokatin abom. Okwok kwomnek Abrahamananin baraen kwagipeshen aria kwah-waran kwakri okwokwin debeini. Ariadouk ta ipak punek yopihi abom aih ariamare punogugur um enesh eshudok um,ipak douk kabi Sara okwokwiyu nugariyuum.

7 Ipak armam shopunek puni owo pupeum, ipak ta punek yopihi atih aih um owo.Aria ipak ta pudukemesh um owowiruhyegeshiweruh douk madae dodogowiruhuwe. Namudok aria ipak ta punadudareh-umo aria putuk owowish nyeiguhw shutoiruhw. Um maresh? Owo shopunek uniipak ta purao agundok um pupe wosikabom ihih nyumneh um. Agagun Iruhinta nukepagunmeyoh kabi douk presen um.Aria ipak ta punekesh namudok um mareenesh eshudok shutapok yah um ipakinbeten, uwok.

Apak Ta Munagabe UmMupe Atugun8 Baraen nyutuh iri douk enyudok.

Ipak ihishmorim ta punagabe um pupeatugun aria ipak urkwip punawashamkupaishi putaurumesh aria pupe shaka-mum ihishmorim arpesh. 9 Ipak marepuwanamesh yoweishi inahos eshudokdouk shenekesh um ipak iri, uwok. Ariaeshesh shuhep shukripep enen yoweinyibaraen um, ipak mare wata punyanam-umesh, uwok. Eshesh shunek yoweishiinahos um ipak um, ipak ta punekumeshyopinyi aria pukripesh um Iruhin tanunekumesh yopinyi. Um maresh? RigukIruhin douk nahwarep um pugipesh ananaria nakri nukep eneshenesh yopishieshudok. 10 Enyudok kabi douk baraennyetem Iruhin ananik Buk iri nyakri um.Baraen enyudok, “Enyudok arpen douknyukri nyunadudareh um agundok umshupe wosik um aria nyukri nyutik yopihinyumneh um, enyen mare nyiyagwrehenen yoweinyi baraen enyenyit nokwat.Aria mare nyunek rohw nyiyagwreh

Page 478: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 3:11 475 1 PITA 4:2enen rohwin baraen, uwok. 11 Enyen tanyukutukuk yoweishi inahos aria nyunekyopinyi atin. Aria enyenyin mishin tanyikitak abom um nyurao ehudok aih umenyenyihw apahw hwur wosik aria nyuniIruhin nini arpesh shupe atugun um. 12Ummaresh? Debeini apa nape natik yopishiarpesh douk shenek yopihi aih atih iriaria apa nemnek esheshin beten. Ariaananihw apahw apa yowehw, aria madaenunadudareh um eshudok douk shenekyoweishi inahos iri uwe.”

Ipak Ta Pumnek Eriger Um Yopinyi MourIpak Puneken Iri

13 Aria ipak punek mour dodogowip atipum punek yopihi atih aih um, tamare enenarpen nyunek enesh yoweishi inahos umipak. 14 Aria ta ipak pumnek eriger umagundok ipak penek yopihi aih um, ipakta punadudareh. Ipak mare punogugurum arpesh aria ipakiruh aparuh mareyoweruh, uwok. 15 Numun ipakiruhaparuh, ipak ta punek Krais atun nupeDebeini abom aria punek lotuman. Ariata meihi nyumnah enesh arpesh shukrishurigep um pukripesh um baugenyumbaraen um agundok ipak pasuhw Kraisananin baraen dodog pagipeshen um, ipakta pukri wosik um pukripesh enyudokbaraen. 16 Aria ipak pukripesh um, ipak tapupe shakamum eshesh shuni Iruhin ariapukripesh shokubur. Ipak ta punek yopihiaih um ipak urkwip mare yowep pukriipak penek yoweishi inahos, uwok. Ipakpunekesh namudok, aria ta enesh arpeshshukri shuhep shukripep enen yoweinyibaraen um agundok ipak putukur Kraisaria penek yopinyi um, eshesh ta abraennyesh um esheshin yoweinyi baraen.17 Aria ta Iruhin nukri wosik um ipakpumnek eriger umyopinyi ipakpeneken irium, enyen douk wosik. Aria ipak pumnekeriger um yoweishi inahos ipak penekeshiri um, enyen shopunekdoukwosik. Aria taIruhin nukri wosik aria ipak pumnek erigerum yopinyi ipak peneken iri um, enyudokdouk yopinyi abom.

Krais Nagok Um Nogabeyap Um ApakishYoweishi Inahos

18 Ipak urkwip porum Krais shopunek.Anan yopuni abom arman aria anan nagok

umnagabeyepum ipakish yoweishi inahos.Anan nagok atuh meyoh um nataurumihishmorim shenek yoweishi inahos iri umnuraesh shunak um Iruhin. Um ananihwyegenyihw eshesh shan nagok, aria umananin mishin, anan wata nakitak nape.19 Um ananin mishin, Krais nakitak napearia nanak nakripesh baraen um arpeshishmishish douk shonoweshik shape iri.20 Eshudok mishish eshesh douk eshudokarpesh douk seiwok shakon agabus Iruhiniri esheshish. Abudok nyutob Noa napenenek korohuk obi nyutob, Iruhin napemokareg apa natrish nanabukesh arigosum nakri shatanam shukon aparuh anan.Aria okwudok korohuk karowish meyoharpesh 8-poreish atish shawish shapenumun. Aria Iruhin nataurumesh shapewosik aria abar madae besh shugok uwe.21Abrudok abar douk bagraeh um agundokshenek baptaisumesh um. Aria Jisas Kraisdouk nagok aria Iruhin wata nonohurnakitak nape. Douk namudok aria douk umagundok ipak penek baptaisumatin, Iruhinwata nanaraep patanamori pape wosik.Aria baugenyum baraen um abrudok abardouk madae nyukripep um bukwurupaduk ipakiruh yegeshiweruh aturuh uwe,uwok. Ababar douk bagraeh um enyudokadurin atinyi baraen douk ipak pakripanum Iruhin um nunekenyumep iri. Ipakdouk pakripan aria anan nakwurup ipakipurkwip aria epep madae purum pukriipak penek enesh yoweishi inahos uwe,uwok. 22 Aria anan douk nato iruhwheven aria nape yopunyi rogurehah umIruhin. Aria ihishmorim ensel shani ihim-morim debeimi hani eshudok dodogowishishasuhw merik um iruhw utag iri shapeshakamum anan atun.

4Apak Ta Mumnek Debeiri Eriger Aria

Mukutukuk Yoweihi Aih1 Krais nemnek eriger ananihw yegeny-

ihw aria ipak shopunek ta dodogowipum pugipesh amudokmori ananim atumurkum. Um maresh? Meinyi arpen douknyemnek eriger enyenyihw yegenyihw iridouk nyakri uwok um nyunek yoweishiinahos um. 2 Aria douk abudok nyu-tob ipak pupe agundok atap obi nyutob,

Page 479: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 4:3 476 1 PITA 4:15ipak mare pugipesh eshudok yoweishi ina-hos douk agundok atapishi arpesh mishishshakitak-umesh um shunekesh iri, uwok.Ipak ta pugipesh Iruhin ananim urkumatum arigaha pugok. 3 Seiwok ipak papepenek ehudok aih um eshesh douk madaeshudukemesh um Iruhin iri uwe mishishshakitak um shenekesh iri. Aria douk ipakmare wata punekesh atin, uwok. Eik yakrium ehudokmori aih um shenek wehrurum, hani ehudok um mishish shakitakum shunek yoweishi inahos um, huniehudok um shawok abar shagugak ariashenek yoweishi inahos um Huni ehu-dok um shape shawok debeguni worigunaria shawok dodogowibari abar, aria shapeshenek yoweishi inahos shakon agabusIruhin aria shenek lotu ummadae adurimigod omi um uwe. Abudok nyutob umipak pape pagipesh ehudokmori aih umdouk batuh jurug. 4 Aria douk eshu-dok madae shudukemesh um Iruhin iriuwe shatrip um ipak madae putaurumeshpunekesh atish uwe eshudokmori yoweishiinahos aria eshesh shakitak yowiyokuk.Douk namudok aria eshesh douk sha-hep shanumogep. 5 Aria Iruhin douknenek gibegabe napeum nusuhw ihish-morim shagok iri shuni shape iri arpeshesheshig kwotog. Douk namudok ariaeshudok arpesh douk shahep iri ta shiy-otu um kwot shukrip Iruhin um eshu-dok yoweishi inahos eshesh shenekeshiri. 6 Douk namudok aria seiwok Kraisnanak nakripesh Iruhin ananin yopinyibaraen eshesh shagok iri shemneken shop-unek. Aria Iruhin nasuhw esheshig kwotogkabi douk ta kweipon nusuhw ihishmorimarpesh esheshig kwotog um. Aria agundokumesheshiruh yegeshiweruh, eshesh doukshagok. Aria anan douk nakripesh enyu-dok yopinyi baraen um eshesh shumnekenaria esheshish mishish wata shupe kabidouk Iruhin douk madae nugok iri uwenapeum.

Apak Murao Yopinyi Presen IruhinNakopen Meyoh Iri Aria Munek Mour Wosik

7 Abudok nyutob um eneshenesh eshu-dok shutuh um douk banaki hurukatin.Douk namudok aria ipak ta pusuhw merikum ipak kanak wosik aria pupe gamopudukemesh um punek beten. 8 Ariaehudok aih douk heshagrakuk abom

sabaihi ihihmori aih iri douk ehudok.Ipak urkwip ta punawashamesh dodogkupaishi Kristen. Um maresh? Ehudok aihapa habouk sabaihi yoweihi aih habuhuk.9 Aria ipak ta putaurumesh wosik eshudokdouk shunakumori ipakig urusag iri.Ipak putaurumesh aria ipak aparuh marejuwehosiruh, uwok. 10 Iruhin ananinMishin douk nyataurumep nyekepenmeyoh yopinyi presen ipak atin atin.Douk namudok aria ipak ta pukwu ipakinpresen sisigin aria pupe punek garibogum punek yopinyi mour um putaurumkupaishi arpesh. 11Aria enen arpen nyuraoenyudok presen um nyukripesh Iruhinananin baraen um, enyen ta nyukripeshIruhin ananin baraen atin. Aria taenen arpen nyurao enyudok presen umnyutaurum kupaishi arpesh um, enyen tanyuneken kabi douk Iruhin nataurumenneneken dodogowin nyeneken um. Ipakpunekesh namudok um, ihishmorimarpesh ta shutik enyudok ihinyumorimyopinyi mour aria ta shutuk Iruhin ananinnyeigur nyuto iruhw um Jisas Krais ananinnyeigur. Debeinyi nyeigur nyani debeinyidodog douk shapeum um Krais atun ihihnyumneh. Adur atin.

Apak Ta Mumnek Eriger Kabi Douk JisasNemnegor Um

12 O ipak eikish arpesh, ipak roguhwmare shikitak yowiyokuk abom um enyu-dok debeinyi kwiraeh douk nyatogrumepnyenekep pemnek debeiri eriger iri. Ipakmare pukri enyudok shokwiraehesh umdouk enen kupainyi abom, uwok. 13 Enyendouk ipak ponoprom Krais pemnek aru-dok eriger. Aria ipak ta punadudareh.Um hahudok nyumnah ananin debeinyinyeigur nyutogur yopugunum ahi, ipakta punadudareh puriguk. 14 Aria arpeshshutrip um agundok ipak pasuhw Kraisananin baraen dodog pagipeshen um ariashuhep shunumogep um, ipak wosik tapunadudareh. Um maresh? Iruhinananin Mishin douk nyeigur nyato iruhu-men iri nyape ipak. 15 Aria ipak ta gamopudukemesh um ipak mare punek eneshyoweishi inahos eshesh ta shunekep pum-nek eriger, uwok. Ipak mare pubo enenarpennyugokopukwuaruhopunakoroko-hun ponukesh kupaishiyen mour, o punek

Page 480: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 4:16 477 1 PITA 5:8enesh kupaishi yoweishi inahos, uwok.16 Aria ta ipak pumnek eriger um agun-dok ipak pagipesh Krais um, ipak mareabraen nyep, uwok. Ipak ta punek tenkyuum Iruhin um agundok ipak pasuhw Kraisananin nyeigur um.

17 Nyutob douk batogur, aria Iruhin tanurik nusuhw apak mape ananip awiropiri apakig kwotog gwurik. Aria ta anannurik nusuhw apakig kwotog gwurik ariaanan kadak nusuhw eshudok arpesh doukshakenyuk agabus ananin yopinyi baraeniri esheshig kwotog um, eshesh ta shupemumam mumam? Eshesh ta shunomnekdebeiri eriger. 18 Kabi douk Iruhin ananinbaraen nyetem ananik Buk iri nyakrium.Baraen enyudok. “Aria yopishi arpeshshumnek eriger iyoh ariawata shupewosikum, eshudok shakon agabus Iruhin iri tashupe mumam? Eshesh ta shunomnekdedeber aturi eriger.”

19 Douk namudok aria eshudok arpeshdouk Iruhin nukri wosik um esheshshumnek eriger aria eshesh shumnegorum, eshesh ta shunek yopihi aih abomaria shukon eshesh kanak anan. Anandouk seiwoknenek ihishmorim arpesh arianagipesh ananin baraen wosik abom iri.

5Ipak Debeipi Um Iruhin Ananish Arpesh Ta

Putaurumesh Wosik1 Douk eik yakri ikrip ipak Krais anan-

ish arpesh esheship debeipari um enyu-dok baraen um pugipeshen. Eik kanakshopunek douk yape debeiweiri yani ipak.Riguk eik yeyotu yatik Krais eikis nabesum agundok narao debeiri eriger um. Ariaeik yakripesh enyudok baraen um anan.Aria kweipon eik shopunek ta ini ipak miy-otu atugun aria mutik agundok ta Kraisnutrugun abom aria nutogur yopugunumum. Aria douk eik yakri ikrip ipak de-beipari namudok. 2 Ipak ta putaurumeshwosik eshudok armam armago douk Iruhinnekepesh um putaurumesh iri. Putau-rumesh wosik kabi douk neyoh um sipsipiri nataurum sipsipwosik um. Punek enyu-dok mour um, ipak putaurumesh wosikaria pigipesh Iruhin ananim urkum ariapukri wosik. Ipak punek ananin mour

wosik aria ipak urkwip mare purum agun-dok ta purao utabor um aria douk punekenaka, uwok. Ipak mishish ta shikitak abomum punek enyudok Iruhin ananin mour.3 Aria ipak mare pukri pupe debeipari pu-rao debeishi nyeiguhw aria pusuwokesh-ukuk um eshudok Iruhin ananish armamarmago douk ipak pataurumesh iri, uwok.Ipak ta pupewosik umeshesh shutik ipakihaih aria shugipeshep shudukem ipak. 4Ariahahudok nyumnah anudok Debeini doukapanenekeshumneyoh arpeshdouk shapekabi Iruhin ananish sipsip iri um nutoguryopugunum ahi, ipak ta purao debeishiabom nyeiguhw douk ta shupe ihih nyum-neh iri.

Apak Munak Mur Iruhin Ananis Atus WisAbom

5 Ipak weroroimi armam shopunekta punih ipak kanak aria pupe shaka-mum ipakim debeimi douk hataurumepiri. Aria ipak punih ipak kanak pupeshakamum kupaishi atin atin Kristen ariapunagapeshum. Um maresh? Baraennyetem Iruhin ananik Buk iri douk nyakrinamudok, “Iruhin apa nekeshuk agabeshudok arpesh douk eshesh kanak apashanatuk esheshish nyeiguhw shato iruhwiri. Aria anan apa nataurumesh meyoheshudok douk apa shaunih eshesh kanakaria shape shakamum kupaishi iri.”

6 Douk namudok aria ipak ta punihipak kanak aria pupe shakamum debeinidodogowini Iruhin. Punekesh namudokum arigaha hahudok nyumnah anan kanaknakriyoh iri hutogur aria anan ta nutukipakish nyeiguhw shuto iruhw.

7 Aria ipak puhwar Iruhin pukripanum ihinyumorim enenyenen ipakin amaendouk apa nyenek ipakiruh aparuh yoweruhiri. Um maresh? Anan douk yopunidodogowini douk apa nataurumep wosikiri.

8 Ipak gamo pudukemesh aria pusuhwmerik um ipak kanak wosik. Anudokipakin horin Satan douk nape narahaennanak kabi enen dodogowinyi wanohwinyimahin laion gruruhuren nyanaki nyanakum. Enyen nyape nyarahaen um nyakrinyurim um enesh eshudok um nyesh ny-ishoh iri. Aria anan apa narahaen nanakinanak um nakri nununu enesh arpesh.

Page 481: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 PITA 5:9 478 1 PITA 5:149 Ipak ta pusuhw bilip piyotu dodogowipatip aria pukonaguk agabus Satan. Ummaresh? Ipak padukemesh, kupaishi Kris-ten shape ihigunmorim agundok atap irishopunek douk sharao amaen shemnek de-beiri eriger namudok atin kabi douk ipakum. 10 Aria Iruhin douk baugos um agun-dok anan nataurumep meyoh um. Ipakdouk patukur Krais aria douk um enyudokatin, douk Iruhin nahwarep panaki umpupe ananigun yopugunum bogaragunumdouk ta nupe ihih nyumneh iri. Ariadouk banab nyutob meyoh ipak pemnekeriger, aria anan kanak ta nunekep pupewosik aria putogur yopipari abom. Ariata nutaurumepnunekep piyotu dodogowipkabi douk utabor apa bosah urupat iri um.11 Aria Iruhin atun douk nape dodogowiniaria nape Debeini ihih nyumneh iri. Aduratin.

Nyagiguk Iri Baraen12 Apudok shup, baraen eik kanak

yakriyen aria Sailas nenyemagu. AnudokSailas, eik douk yatrun yakri anan apakinwanin douk nenek Krais ananin mourwosik abom iri. Eik yakripep baraen apu-dok banapi shup ipak douk pape kupairubiwarub iri um yakri ipak pupe dodogowip.Aria yakri ikripep um enyudok baraenum Iruhin nataurumep meyoh um doukadurin atin abom. Douk namudok ariaipak piyotu dodogowip punek bilipumenpusuwen pugipeshen.

13 Iruhin ananish arpesh shape abru-dok wabur Babilon iri douk Iruhin nana-graehesh shani ipak iri shanadudareh ariashenekumepogu yopuhi nyumnah ipak.Aria eikin nuganin Mak shopunek nanadu-dareh aria nenemepogu yopuhi nyum-nah ipak. Anan douk nemnek eikinbaraen nasuhw Iruhin ananin baraen ariaeik douk yahwaran nuganin. 14 Ariaipak puni kupaishi Kristen punapuprik umpuneyabigum um ipak agundok ipak urk-wip panawasham ipak atin atin um.

Eik yakri Iruhin nunek ipak ihipmorimpatukur Krais iri ipakiruh aparuh hurwosik.

Page 482: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 PITA 1:1 479 2 PITA 1:9

Pagiguk Iri Shup DoukPita Nenekap Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen PitaNagiguk Nenyem Iri

1:1-2 Pita nanadudareh um esheshKristen aria nakripesh Iruhin ananinbaraen.

1:3-21 Iruhin nanagraehap mape ananipatup um douk mupe munek ananihsabaihi yopihi aih mishagrakuk rigukmarik mape menekeh um

2:1-22 Amam henek rohwumesh iri pro-fet apa henek yoweihi aih. Namu-dok aria Iruhin ta nuwanom-umomyoweishi inahos amam henekesh iriaria hurao debeiri eriger

3:1-16 Debeini ananih nyumnah ta huto-gur aria ihishmorim eneshenesh es-hudok ta shunak shuwishuk. Namu-dok aria apak ta munek yopihi aihmupe mutrugun-umah

3:17-18 Pita nakripesh nyatuh iri baraenum nyunekesh shupe dodogowish umbilip

1 Eik Saimon Pita douk yape shaka-mum Jisas Krais yenek ananin mour arianagraehe um inek mour aposel um inakikripesh ananin baraen aria yenekume-pogu apudok shup ipak. Eik yeneka-pumagu ipak arpesh douk parao enyudokatin dodogowinyi bilip kabi douk apakmaraen iri um. Jisas Krais apakin Iruhindouk nataurumap narapi mape wosik irinenek yopihi atih aih aria nataurumeppemnek ananin baraen pasuhwen dodog.2 Ipak douk padukemesh um Iruhin naniapakin Debeini Jisas Krais. Douk na-mudok aria eik yakri um agundok ipakpadukemesh um amam um hunek ehudokaih um amamhataurumepmeyoh umhunienyudok um henekep ipakiruh aparuh hurwosik um hutogur debeh abom um ipak.

Iruhin Nahwarap Aria Nanagraehap AbomUmMupe Ananish Atish Arpesh

3 Krais douk nahwarep um punaki punianan purao ananih yopihi aih huni ananindebeinyi yopinyi dodog. Anan douk narao

Iruhin ananin dodog aria nakop enesh-enesh yopishi eshudok douk apak wokap-umesh um mupe wosik aria mugipeshIruhin ananih aih um. Apak madukemeshumKrais aria anan douk nahwarap umniniapak murao ananin natrugun abomum irinini ananih yopihi aih. 4 Aria um enyu-dok Jisas ananin debeinyi dodog atin, anannakopesh jurug yopishi abom eshudokeneshenesh douk anan nakri adurin atinyibaraen um ta nukapeshi iri. Eshudok anannakapesh iri ta shutaurumep pupe wosik.Ipak ta pupe namudok atin puni Iruhinaria pugipesh ananih yopihi aih. Um ipakpuruwok-umaguk eneshenesh yoweishi in-ahos shape agundok atap iri douk apashenek arpesh esheshish mishish shikitak-umesh um shunek yoweishi inahos iri.

5 Douk namudok aria ipak ta gamopudukemesh abom um punek yopihi atihaih. Aria pihanuh um enyudok um pasuhwJisas ananin baraen dodog pugipeshenum. Aria purao yopinyi saki pinyanuh umyopihi aih. 6 Aria enyudok um pusuhwmerik um ipak kanak um pinyanuh umyopinyi saki. Aria enyudok um piyotudodogowip pusah enenyenen dodog umpinyanuh um enyudok um pusuhw merikum ipak kanak um. Aria enyudok umpugipesh Iruhin ananih aih um pihanuhum enyudok um piyotu dodogowip um.7 Aria enyudok um punek urkwip um ku-paishi Kristen putaurumesh um pinyanuhum enyudok um pugipesh Iruhin ananihaih um. Aria enyudok um ipak urk-wip punawasham ihishmorim arpesh umpinyanuh um enyudok um punek urkwipum kupaishi Kristen putaurumesh um.

8 Ipak padukemesh um apakin DebeiniJisas Krais anan douk baugos abom umehudok iganigadae yarig yakriyeh iri aih.Aria ta ipak pugipesh ehudokmori aiharia pishagrakuk riguk pape penekeh um,ipakin saki um padukem um Jisas Kraisum ta mare nyupe meyoh, uwok. Enyenta nyukwarmori sabaihi yopihi aih. Ariashopunek ta punek Krais ananin mournyutogur wosik. 9 Meinyi arpen doukehudokmori aih madae hupenyen iri uweta mare nyutik eshudok douk shape rou-gun iri nyudukemesh, uwok. Enyen kabidouk enen nabes seshukenyi arpen um.

Page 483: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 PITA 1:10 480 2 PITA 2:2Enyen douk urkum mekenyaguk um agun-dok Krais neshurokuhen aria neneken ny-atogur yopin um.

10 Douk namudok aria ipak Kristen,ipak ta punek mour dodogowip atippishagrakuk seiwok pape peneken iri umpugipesh agundok douk Iruhin nahwarepum pupe ananip atip um. Aria ta ipakpunekesh namudok um, ipak ta mare putupunek yoweishi inahos, uwok. 11Aria shop-unek, kweipon Iruhin ta nunadudareh-umep nukri wosik abom um ipak punakpuwish pupe agundok douk ta apakinDebeini Jisas Krais nupe debeini king ihihnyumneh um. Abrudok wabur ababurdouk apakin Debeini Jisas Krais douk narapmape wosik atin iri napenyaburi.

12 Adur, ipak padukemesh um enyu-dok baraen aria pasuhwen dodog enyudokadurin atinyi baraen. Aria eik ta wataipeum ikripep atin um ipuhur um urkwippurum enyudok baraen. 13 Eik yakri enyendouk wosik um agundok eik wata yapeagundok atap obi nyutob um ihur ipakum urkwip purum enyudok baraen um.14 Um maresh, eik yadukemesh, eik doukhurukatin um igok. Enyudok enyen doukapakin Debeini Jisas Krais nakripe. 15Douknamudok aria eik ta inek mour dodogoiweatuwe um inekumepoguk anah yah hu-peimepaguk umeik igokuk um, ipak ta urk-wip purumenyudok baraen eik yakripepeniri.

Apak Matik Agundok Krais NatrugunAbom Um

16 Apak douk makripep um agun-dok apakin Debeini Jisas Krais ta watanutanamori um nyani agundok anandodogowin abom um. Aria enyen doukmadae mukripep enen sakihasin baraendouk shadukemesh iri arpesh shakripap-enyuk iri uwe, uwok. Apak matrunabom apakis nabes um agundok anandodogowin abom natrugun um aria apakmakripep. 17 Apak douk mani Krais mapearia matrun abom um agundok Yain Iruhinnatuk ananin nyeigur nyato iruhw arianatauruman nenekan dodogowin natru-gun abom um. Aria abudok nyutob anahmah hatograri gani dodogowini natruguniri Iruhin napeum hanakumori Krais ariaIruhin nakri, “Anudok eikin Nuganin

abom douk eik urkum manawashamanabom iri. Aria eikihw apahw shopunekdouk hwanawashaman abom.” 18 Abudoknyutob apak kanak mani Krais mapeahwudok yopuhwi yoduhw douk Iruhinananihw aria memnek ahudokmah hanakigani iruhw heven.

19 Aria apak urkwip pormoguk enyu-dok baraen douk seiwok amam profethakriyenyuk iri madukemen makri enyendouk adurin atin abom. Aria ta ipak pum-nek amamin baraen pusuwen um, namu-dok douk wosik. Um maresh, amaminbaraen douk nyape kabi enen lam haninnyabuh nyakus arukwutigunum iri. Enyenta hunin nyukus arigaha Debeini nunaki.Anan douk kabi okwudok unuk shuduwidouk apa kwakihi gagrukibus iri. Ok-wok ta kwukihi aria kwutrugun numunipakip urkwip. 20 Aria sagomatin ipakta pudukemesh um douk madae ananatun profet anan kanak urkum mur umenen baraen nukriyen aria nunyem Iruhinananik Buk uwe, uwok. 21 Um maresh,seiwok douk madae enen baraen amamprofet hakriyen iri nyutograri amamkanakamamip urkwip uwe. Amam douk Iruhinananin Mishin atin nyawishom nyomuhuraria hakri enyudok Iruhin ananin baraen.

2Henek Rohwumesh Iri Profet Amamih

Yoweihi Aih1 Seiwok anam henek rohwumesh iri

profet hatogur hape orokohun um esheshIsrael aria hape henek rohwumesh. Ariadouk shopunek ta namudok atin. Anamhenek rohwumesh iri tisa omi ta huto-gur hupe orokohun um ipak aria hun-abeshuk hupe hukripep enenyenen madaeadurin iri uwe baraen. Aria ta ipakpugipesh amamin baraen um, ipak tapunak puwishuk yoweiburi wabur. DoukDebeini nagok um amam nator enesh-enesh yoweishi inahos amam henekeshiri aria amam wata hakanuguk agabushenek yoweishi inahos. Amam hapehenekesh namudok aria Iruhin ta ahu-dok atuh nunekam hurao debeiri erigeraria nom hugok. 2 Amam ta hunekyoweishi inahos aria sabaishi arpesh tashugipesh amamih yoweihi aih. Aria ku-paishi ta shutik amamih abraenyih aih aria

Page 484: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 PITA 2:3 481 2 PITA 2:13ta shukanuk agabus um Jisas Krais ananinyopinyi adurin atinyi baraen aria kupaishishukri Jisas ananih yah yoweihi. 3Amudokarmam henek nyigiya um hakri amamatum hurao sabaishi eshudok eneshenesh.Douk namudok aria amam ta hukripepenen rohwin baraen douk amam kanakurkwip poromen hakriyen iri um huna-trip ipakibor utabor buni eneshenesh es-hudok ipakish shopunek. Aria seiwok doukIruhin nadukemam aria nakri amamhenekyoweishi inahos aria nagraeh anah nyum-nah um nusuhw amamit kwot aria amamta hunak huwishuk abom. Aria shopunek,anudokdouknakri nunemamkwot iri doukwata nape natrugun aria nununum.

4 Ipak padukemesh, seiwok eneshIruhin ananish enselahos shenek yoweishiinahos aria Iruhin madae nupe nutrishmeyoh uwe, uwok. Anan neshopokeshshanak shape yoweiburi abom wabur.Aria gagundok eshesh shonoweshik shapearukwutigun um shape shatrugun umnyumnah douk ta Iruhin nusuhw esheshigkwotog ahi. 5 Ipak padukemesh, seiwokIruhin madae nupe nutrish mokureg uweseiwokishi arpesh douk shakon agabusanan iri, uwok. Anan nenek debeihieshah hor aria abar bakih atap aria baeshshagok shatuh. Aria anan nataurum Noaatun douk nakripesh um shugipesh Iruhinananih yopihi aih iri nani 7-poreish arpeshshopunek naraesh shape wosik. 6 Ariashopunek, anan nenek kwot um eshudoksabaishi arpesh shape arbudok biarubdebeirubi warub Sodom bani Gomorairi aria nakri eshesh shenek yoweishiinahos. Aria anan naesh nenek debeihinyih hanish hashahuk aria argabus atubussakusuk. Enyudok anan douk nenekenum neyabigap um anan ta nunekeshnamudok atin um eshudok arpesh doukshape shakon agabus anan iri kabi doukseiwok nenekesh um eshesh Sodom iriGomora um. 7 Ipak padukemesh, seiwokshopunek Iruhin nataurum anan yopuniarman nanahwarum Lot iri naran napewosik. Lot ananihw apahw douk yowehwabom aria nakri uwok um ehudok yoweihiaih um shenek wehrur um. 8 Anudokyopuni arman Lot nani eshesh shapearia ihih nyumneh anan natrish arianemnekesh um eneshenesh yoweishiinahos eshesh shenekesh iri. Aria ananihw

apahw yowehw abom aria nakri uwokabom um esheshih aih. 9 Debeini Iruhindouk nenekesh namudok um eshesh,douk namudok aria apak madukemeshum anan apa nataurum ananish arpeshdouk shagipesh anan iri naraesh shapewosik. Douknamudok ariameihi nyumnahenen amaen o kwiraeh nyutogrumesh um,Debeini douk nadukemesh um meihi yahta anan nuraesh shupe wosik um. Ariakwiraeh ta mare nyunek uhwinyumesh,uwok. Aria shopunek, nadukemeshum meihi yah um nusuhw eshudokarpesh douk shakon agabus Iruhin iri umshupe shumnek debeiri eriger um. Arianusuhwesh shupe shutrugun um hahudoknyumnah douk ta nusuhw esheshigkwotog ahi. 10 Enyudok baraen doukadurin abom. Aria eshudok arpesh doukshape shenek eneshenesh yoweishi inahosabom um shenek wehrur iri ta shumnekabom debeiri eriger. Eshudok arpesh,eshesh douk shakri uwok um Iruhin nupedebeini um eshesh iri.

Amudok henek rohwumesh iri armamdouk madae hunogugur uwe. Amam hakrihutuk amamish atish nyeiguhw shutoiruhw aria madae hunogugur uwe umhiyagwreh-umesh enenyenen yoweinyibaraen eshudok douk shape kabi enselahosdouk shape iruhw iri um uwe, uwok.11 Aria Iruhin ananish enselahos doukdodogowish abom sheshagrakuk amudokhenek rohwumesh iri. Aria esheshmadae shatanam shiyotu shakon yomogosum Debeini aria shukripesh enenyenenyoweinyi baraen eshudok shape iruhw iriuwe, uwok.

12 Aria amudok armam hakripeshenenyenen eshudok douk amam madaehudukemesh iri uwe. Amam hagugak kabidouk wanarish mahish shape debeihi urahiri um. Eshudok mahish douk madae enepyopipi urkwip pupenyesh uwe. Esheshishamakenyish douk sheshubuki um arpeshshunak shurimesh shuparugesh aria sheshshugok. Aria amudok armam shopunekdouk namudok atin. Amam ta hugokhunak huwishuk kabi eshudok wanarishmahish um. 13Amudok henek rohwumeshiri henek kupaishi arpesh sharao debeirieriger. Aria kweipon Iruhin ta watanuwanam amamish yoweishi inahos aria

Page 485: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 PITA 2:14 482 2 PITA 3:2nenekam hurao debeiri eriger namudokatin. Amam hanadudareh um hawoksabaiguni worigun aria hagipesh yoweihiharik hapenyam iri aih henek enesheneshyoweishi inahos yopugunum atugun. Ariaamam hani ipak pape pawok debeguniworigun um, amam hanadudareh umagundok amam hape henek rohw ariahenek amamih yoweihi aih um. Ariaehudok aih douk henekam hape kabi enenyoweinyi behrabinyi kak orokohun umipak. 14 Ihih nyumneh amamis nabes sapeum satak sape weyotu yeh iri armagoatuw. Ihih nyumneh amam hapeum haniowo shenek wehrur um. Amam madaehukri um hukutukuk ehudok yoweihiaih uwe, uwok. Amam honokunem umkupaishi arpesh douk madae shusuhwKrais ananin baraen dodog iri uwe umhonukesh shugipesham shunek yoweishiinahos. Amam douk hadukemesh abomum hunek nyigiya um kupaishi esheshisheshudok eneshenesh. Aria Iruhin doukjuwehosin napeumnunekamhurao debeirieriger. 15 Amam hakutukuk yopuhi yaharia douk hagugak atin. Amam hagipeshBeor ananin nuganin Balam um ananihyoweihi aih. Balam ananim urkum morabomumutabor aria nakri nunek yoweishiinahos um nurao sabaibori utabor. 16Adur,donkihosmadae shiyagwreh atin uwe. Ariaenen donki nyeyagwreh aria enyenyihmah nyeyagwreh kabi arpenyih mah um.Enyen nyaho anudok profet Balam nyatap-uman yah um ehudok rohwih aih anannakri nunekeh iri. Ehudok aih douk esheshshagugak iri atish shenekeh.

17 Amudok henek rohwumesh iri ar-mam hape kabi agusudok waiyas doukabar boragasi. Aria shopunek, amamhape kabi orug douk debeinyi uhwinnyahur aria nyaraog gwanak sisiguk iri.Iruhin douk nogabe-imom anagun aruk-wutigun abom um amam kweipon hunakhupe um. 18 Amam hanadudareh heyag-wreh wehinyi rohwinyi baraen um hutukamamish nyeiguhw shuto iruhw. Ariahonokunem um enesh arpesh um hohuresheshiruh aparuh um shugipesh yoweihiharik hapenyesh iri aih. Aria douk es-heship urkwip por abom um ehudok aihum shenek wehrur um. Eshudok arpesh,eshesh douk shape shenekmour um shakri

shukutukuk eshudok arpesh douk shenekyoweishi inahos aria madae shudukemeshum Iruhin iri uwe. 19 Amam hakripeshhakri amamin baraen douk adurin atinaria hakri, “Aria ipak pugipesh apakinbaraen um, ipak ta mare enesh eshudokshuweshikep. Ipak ta pupe wosik atin.”Aria amam kanak douk amamih yoweihiaih howeshikam dodog aria hape shaka-mum eheh. Um maresh, aria eneh aihhunek uhwinyum enen arpen aria ha-suhwmerikw-umen um, enyudok arpen tanyupe shakamum ehudok aih. 20 Aria taenesh arpesh shudukemesh um apakin De-beini Jisas Krais douk nataurumapnarap irium, eshesh douk shakutukuk jurug agun-dok atapih yoweihi aih. Aria ta ehudokaih wata hapeum huweshikesh dodog um,eshesh ta shupe yowesh abom. Sagomatineshesh shape shenek yoweishi inahos um,eshesh shape yoweshwosik atin. Aria doukeshesh shape yowesh abom sheshagrakuksagomatin sharik shapeum. 21 Aria esheshmadae shudukemesh um ahudok yopuhiyah um shunek yopihi aih um, ehudokdouk yoweihi. Aria ta eshesh shudukemeshum ahudok yah huni Iruhin ananin yopinyilo, aria eshesh wata shukon agabus Iruhinum, ehudok douk yoweihi aih abom. 22Ariaenen baraen douk arpesh shakriyen iridouk nyatogur adurin um eshesh. Baraendouk enyudok, “Nubat tagwugruk-wesharia wata tatanam tanak teshuhur tashoh.”Aria enen shopunek baraen douk nyakrinamudok, “Bur reshrokuhwi jurug ariawata ratanam ranak ranawatom.”

3Adur Atin Debeini Ta Wata Nutanamori

1 O ipak eikish arpesh douk eik urkummanawashamep abom iri. Apudok shupdouk yenekap-umepogu iri douk pagimagupapudok eik yarig yenekap-umepogu iri.Baraen eik yanyemagu asudok bias shusiri, eik yenyemagu um yakri ipuhur umipak urkwip purum enyudok yopinyi atinbaraen. 2 Eik yakri ipak punek urk-wip abom um enyudok baraen douk sei-wok Iruhin ananim profet hakriyenyukiri. Nyuni enyudok dodogowinyi baraenapakin Debeini douk nataurumap narapmape wosik atin iri ananin douk apak ana-nip aposel makripepen iri.

Page 486: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 PITA 3:3 483 2 PITA 3:163 Sagomatin ipak ta pudukemesh um

enyudok. Abudok nyutob ahudok hugigukiri nyumneh hutogurum, anam armamdouk ta hunekep enenyenen iri ta huto-gur. Amam ta hutogur aria hugipesh harikhapenyam iri yoweihi aih aria ta hunekeneshenesh yoweishi inahos. 4 Amam tahunumugep hukri, “Anan nakri adurin atinbaraen um anan ta wata nutanamori ariaanan douk madae nunaki uwe! Anannape agunum? Apakim popehem yame-hem hagok hanaki arigaha douk aria ihish-morim eshudok douk shape namudok atinkabi douk seiwok sagomatin agundok atapnatogur napeum!” 5Aria amam kanak urk-wip pakomuk um agundok seiwok Iruhinneyagwreh baraen atin aria nenek iruhwatap natogur napeum. Anan narik nenekabar bor aria amnab bakih bape orokohunum abar. 6 Aria Iruhin nakwu abar atubarnenekabar hurigasarubar bato aria baboihishmorim arpesh shape abudok nyu-tob iri shani eneshenesh eshudok shapeagundok atap iri shagok shatuh. 7 Ariadouk enyudok Iruhin ananin baraen atinabom nyasuhw iruhw atap nani enesh-enesh douk shape iruhw atap iri shapeumkweipon nyih hunish. Iruhin nasuweshshapeum kweipon ahudok nyumnah anannusuhw eshudok arpesh douk shakonugukagabus anan iri esheshig kwotog ahi. Ariaeshesh ta shunak shuwishuk abom.

8 Aria ipak eikish arpesh abom doukeik urkum manawashamep abom iri mareurkwip pukepaguk um enyudok: Debeininakri atuh nyumnah ahah douk kabi eshu-dok sabaishi 1,000-poreish kwarahos um.Aria 1,000-poreish kwarahos douk nakrikabi atuh nyumnah um. 9 Debeini doukmadae nukri um nunek mour shokuburatin um nunek eshudok anan nakri adurinbaraen um ta nunekesh iri uwe. Anandoukmadae kabi enesh arpesh douk shakrishunek mour shokubur um uwe, uwok.Aria anan nakri uwok um enen arpennyunak nyuwishuk. Anan nakri ihish-morim shukeshuk agabus yoweishi inahosaria shatanam shukon aparuh anan. Douknamudok aria douk anan urkum morumipak aria wata nape natrugun-umep umputanam punak um anan.

Kweipon Iruhw Atap Ta Nunak Nuwishuk

10 Aria kweipon hahudok nyumnah De-beini nunaki ahi ta hutogur kabi douknakwuaruh iri nanaki um. Aria hahudoknyumnah, utag ta giyagwreh debeg ariatukurag gunak guwishuk. Aria ihishmorimeshudok douk shape utag iri ta nyih hu-nish shunak shuwishuk. Aria agundokatap shopunek nini ihishmorim eshudokarpesh shenekesh iri ta nyih hunish shu-nak shuwishuk. 11-12 Douk namudok ariaipak ta punek mareh aih? Ipak pupe pu-trugun um ahudok Iruhin ananih debeihinyumnah um hutogur obi nyutob, ipakta pupe wosik abom pupe Iruhin ananipatip. Aria ipak pupe wosik pugipesh Iruhinananih atih aih um punek ahudok nyum-nah hutogur arigas. Hahudok nyumnah,debeihi nyih ta hunuutag gunak guwishuk.Aria ihishmorim eshudok shape iruhwutag iri ta nyih hukiyokesh hunish huy-atesh aria shunenem um abar. 13Aria apakdouk mape matrugun um eshudok doukIruhin nakri enen adurin atinyi baraenum ta nunekesh iri. Kweipon anan tanunek namugi utag guni namubi amnabumarpesh douk shenek yopihi abom aih iriatish shupeum.

Apak Ta Gamo Mudukemesh Aria MupeMutrugun Um Ahudok Nyumnah DebeiniNunaki Ahi

14 Aria ipak eikish arpesh douk eikurkummanawashamepabom iri doukpapepatrugun umeshudok. Douk namudok ariaipak ta punek mour dodogowip atip umIruhin nutrip um, anan mare nutik eneshyoweishi inahos shupenyep aria nukri ipakyopipari. Aria puni anan pusuhw atumurkum aria ipakiruh aparuh hur wosik.15 Aria ipak ta urkwip purum Debeini ariapudukemesh um anan douk wata nape na-trugunumapakumnakrimutanammukonaparuh aria kweipon anan wata nunarapmunakmupewosik abom. Enyudok baraenenyen douk kabi apakin ashuken Pol doukapak urkwip panawashaman iri nenyemoriiri. Anan douk Iruhin nakon yopinyi sakiaria nowem-umepaguk enyudok baraenipak. 16 Ihismorim shus Pol nenekasiri, anan nakripap enyudok atin baraen.Anan nakripap um mupe wosik aria mupemutrugun um ahudok nyumnah Debeininutanamori ahi. Aria baugenyum enen

Page 487: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 PITA 3:17 484 2 PITA 3:18baraen nyape ananis shus iri douk madaenyonowereh uwe, uwok. Apak matari-hen aria mabirak madae mudukem umbaugenyum uwe. Aria shashudok arpeshdouk madae gamo shudukemesh wosikuwe aria madae shiyotu dodogowish umbilip iri uwe shenek rohw um enyudokbaraen. Aria eshesh shenek rohw umsabainyi kupainyi baraen shopunek douknyetem Iruhin ananik Buk iri. Esheshshenekesh namudok aria kweipon esheshta shunak shuwishuk abom.

17 Aria ipak eikish arpesh, ipak doukpadukemesh um eshudok douk ta kweiponshutograri iri. Douk namudok aria ipak tagamo pudukemesh. Um maresh, ta wosikatin amudok henek rohwumesh iri ar-mam douk hekenyuk agabus Iruhin ananinyopinyi lo iri honukep putanam punekyoweishi inahos. Aria ta pukutukuk agun-dok douk ipak peyotu dodog aria pa-suhw Krais ananin baraen pagipeshen um.18 Aria ipak douk padukemesh um apakinDebeini Jisas Krais anan douk nataurumapmeyoh aria narap mape wosik abom iri.Douk namudok aria ipak ta pupe um punekenyudok saki nyuni ananin dodog doukanan nekepen iri nyutogur deben atinabom um ipak. Aria douk arigaha kweipon,debeinyi nyeigur nyuni debeinyi dodog tanyupe um anan atun ihih nyumneh. Aduratin.

Page 488: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 1:1 485 1 JON 1:10

Parik Iri Shup Douk JonNenekap Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen JonNarik Neneken Iri

1:1-4 Jon nakripesh Iruhin ananinbaraen aria neshuhur um shunadu-dareh.

1:5 —2:29 Iruhin anan douk natrugunabom iri. Aria apak ta mupe bogara-gun um, um agundok munek yopihiaih aria urkwip punawasham ihish-morim arpesh um.

3:1-24 Apak douk mape Iruhin ananishbatowish. Aria douk apak ta urk-wip punawasham apakish ashukeny-ish owashish. Aria shenek yoweishiinahos iri arpesh douk Satan ananisharia shape shenek yoweishi inahos na-mudok atin.

4:1-6 Apak ta munek skelim ihishmorimarpesh aria mudukemesh um esheshIruhin ananinMishin nyapenyesh akaSatan ananin nyapenyesh.

4:7 —5:21 Iruhin neshopoki ananinNuganin nanaki agundok atap umnuyabigap ehudok aih um urkwippunawasham arpesh um. Apak tamunek bilip um anan aria mutukuranan atun um nunekap mupe wosikabom ihih nyumneh.

Krais Anan Douk Baugos Um Arpesh ShupeWosik Abom Ihih Nyumneh Um

1 Apakmenekumep baraen apudok shuparia makripep um anudok arman douknanahwar um Baraen iri. Anudok armanBaraen, arpeshdouk ta shuran shunekbiliparia shupe wosik abom ihih nyumneh. Sei-wok sagomatin watak baugos um anudokarman Baraen douk nape. Aria apak doukmemnek um agundok anan neyagwreh umaria matrun apakis nabes. Adur apakdouk matrun aria masuhwan apakis wis.2 Anan douk natogur yopugunum aria ma-trun. Aria apak douk meyagwreh adurinatin baraen um anan aria makrip ipak umanan douk baugos um arpesh shupe wosikabom ihih nyumneh um. Seiwok naniYain hape aria douk natogur yopugunum

matrun. 3 Apak douk matrun, memnekanum neyagwreh um aria douk makrip ipakshopunek. Makripep um ipak puni apakmupe atugun abom musuhw atin. Ariaapak muni apakin Yain Iruhin nini ananinNuganin Jisas Krais mupe atugun musuhwatin. 4 Apak mowem enyudok baraen umapak muni ipak ta munadudareh abommuriguk.

Apak Ta Mupe O Murahaen Bogaragun UmAtugun

5 Enyudok baraen douk apak memnekannakriyen iri douk enyudok doukmakripep-umen. Baraen enyudok. Iruhin anandouk kabi lait um. Yopuyopun abom ariamadae karowihi um anah arukwutigunihaih hupenyan um, aria ta mare nenekenesh yoweishi inahos uwe, uwok meyoh.6 Aria apak mukri apak mani Iruhin mapeatugun masuhw atin, aria abudok nyu-tob apak mupe arukwutigun um agun-dok munek eneshenesh yoweishi inahosum, namudok douk munek rohw. Madaemugipesh adurin atinyi baraen uwe, uwok.Aria enenyenen mape meneken iri madaeadurin uwe, uwok. 7 Aria ta apak mura-haen bogaragun um, um agundok munekenenyenen yopunyi kabi anan nape boga-ragun um yopun abom um, namudok adurapak mape atugun masuhw atin abom.Aria ananin nuganin Jisas ananibor owishi-bor bakrup apakiruh aparuh aria nenekapmatogur yopupari madae enesh yoweishiinahos shupenyap uwe, uwok.

8 Aria apak mukri apak enesheneshyoweishi inahos uwok enesh shupenyapum uwe, namudok douk munek rohwabom um apak kanak. Munek rohw ariaadurinyi baraen douk madae enen nyu-penyap uwe, uwok. 9 Aria ta apak muw-ereh eneshenesh apakish yoweishi ina-hos mukrip Iruhin um, anan douk yopiniaria ta nugipesh ananin adurin atinyibaraen seiwok nakriyen iri. Ta nunekyopinyimour abomumnukweshih apakishyoweishi inahos aria nugabeyap nunekapmutogur yopishi arpesh abom. 10 Ariaapak mukri apak madae munek eneshyoweishi inahos um uwe, namudok doukmakri Iruhin anan napeum nenek rohwiri. Aria ananin baraen douk madae nyupeapakiruh aparuh uwe, uwok.

Page 489: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 2:1 486 1 JON 2:142

Krais Anan Douk Yopuni Nataurum ApakAbom Iri

1 Ipak eikipari douk pape kabi eikish ba-towishumori, eik urkum manawashamepiri. Eik yenekumepogu baraen apudokshup um putrup aria mare punek eneshyoweishi inahos, uwok. Aria ta apak enenarpen nyunek enesh yoweishi inahos um,aria apak douk wosik anan nataurumap iridouk narig Yain um Yain nenek gihaumap.Anan douk anudok yopuyopuni abom ar-man Jisas Krais. 2 Krais anan kanak nagokaria nenek Iruhin madae juwehosin umyoweishi inahos apak menekesh iri uwe,uwok. Nakwreyeshuguk nakri nyenekesh.Enyudok mour douk madae nuneken umnutaurum apak atup uwe, uwok. Nenekenum nutaurum ihishmorim arpesh shapeagundok atap iri.

3 Aria apak mukri mugipesh Iruhinananin lo um, namudokdoukmudukemeshabom namudok. Apak adur madukemanwosik abom um Iruhin. 4 Aria enen arpennyukri enyen wosik nyadukemesh umIruhin wosik, aria enyen mare nyugipeshananin lo um uwe, namudok douknyenek rohw. Aria adurinyi baraen doukmadae nyupe enyenyihw apahw uwe,uwok. 5-6 Aria arpen douk nyugipeshIruhin ananin baraen iri, enyudok arpendouk urkum manawasham Iruhin abomnyeshagrakuk riguk nyarik urkum man-awashaman um. Aria enen arpen nyukrienyen nyani Iruhin nyape um, aria enyenta nyunek eneheneh yopihi aih kabi JisasKrais nenekeh iri um. Douk munekeshnamudok aria ta mudukemesh mukri apakadur matukur Iruhin mape.

Arpesh Urkwip Panawasham EsheshishArpesh Iri Douk Shape Bogaragun um

7 Eikish arpesh, enyudok lo yenyemaguum ipak iri douk madae enen namunyiuwe, uwok. Enyen douk watak sago-matin paraen iri. Enyudok lo enyen doukenyudok baraen ipak seiwok pemneken iri.8Aria enyudok lo douk yenyemagu um ipakiri douk namunyi. Apak douk matik abomKrais nagipeshen wosik. Aria ipak shop-unek namudok pagipeshen um kupaishishutrip. Ummaresh? Douk arukwutigunih

douk hakri hunak huwishuk aria adurit laitdouk tatogur tape.

9 Aria enen arpen nyukri enyen douknyape agundok lait tabuh um, aria enyendouk nyekenyuk agab enen enyenyinarpen um, enyen douk watak nyapearukwutigunum. 10 Aria arpen doukenyenyim urkum munawasham enenenyenyin arpen iri, enyen douk adurnyape agundok lait tabuh um. Namudokaria enyudok arpen douk madae eneshyoweishi inahos shupenyen uwe, umta shuneken nyunek yoweishi inahosiri, uwok. 11 Aria enyudok arpen douknyekenyuk agab enen enyenyin arpeniri, enyen douk nyape arukwutigunum.Enyen nyape nyarahaen arukwutigunihatih aria madae nyudukem um agundokdouk enyen nyanakum uwe, uwok. Ummaresh, arukwutigunih heneken ariamadae nyutrugun wosik uwe, uwok.

12 Ipak eikish arpesh douk pape kabieikish batowish-umori, Iruhin anan doukurkum morum agundok Krais nagok na-tor apak um aria anan madae nusuhweshnupe um yoweishi inahos apak menekeshiri uwe, uwok. Nakwreyeshuk. Douknamudok aria eik yenekumepogu baraenum apudok shup. 13 Ipak douk kabieikimarhim-umori, ipak padukemanwosikanudok arman douk seiwok wata sago-matin baugosum nape aria douk wataknape iri. Ipak weroroimi armam, ipak doukpabouk Satan nabuhuk. Namudok aria eikdouk yenekumepogu baraen um apudokshup.

14 Ipak batowish, ipak douk padukemanwosik apakin Yain. Namudok aria eik doukyenekumepogu baraen um apudok shup.Ipak arhim, ipak douk padukeman wosikanudok arman douk seiwok wata sago-matin baugos umnape aria doukwata napeiri. Namudok aria eik douk yenekume-pogu baraen apudok shup. Ipak wero-roimi armam, ipak douk wosik dodogowipum agundok ipak madae punek yoweishiinahos um uwe. Iruhin ananin baraenadur nyapenyep aria ipak pabouk anudokyoweini Satan nabuhuk. Namudok aria eikdouk yenekumepogu baraen um apudokshup.

Page 490: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 2:15 487 1 JON 2:29Apak Ta Mukehuk Agabus Ehudok Atapihi

Yoweihi Aih15 Ipak mare urkwip punawasham

yoweihi eneheneh agundok atapihi aihhani eneshenesh shape agundok atapiri, uwok. Aria enen arpen urkummunawasham yoweihi eneheneh agundokatapihi aih um, aria enyen douk madaeurkum munawasham Yain uwe, uwok.16 Apak douk madukemesh. Ihihmoriyoweihi aih douk agundok atapishi arpeshihih nyumneh mishish shakitak umshunekeh iri douk ehudokmori. Shatikeneshenesh eshudok mishish shaki-takumesh um shunek yoweishi inahos,shatik kupaishi eshudok shanawash-umesh, shanagunukuk um esheshishsabaishi eshudok eneshenesh um. Ehudok-mori aih douk madae Iruhin nukepeh uwe,uwok. Eheh douk agundok atapihi abomaih. 17 Agundok atap pani enesheneshdouk arpesh shapeum shatrish mishishshakitakumesh aria shanawash-umesh iri,eshesh douk ta shunak shuwishuk. Ariaeshudok arpesh douk shugipesh Iruhinananim urkum iri, eshesh ta shupe ihihnyumneh.

Jisas Ananin Horin Douk Natogur Jurug18 Ipak eikish arpesh douk patogur kabi

eikish batowish-umori, hagiguk abom irinyumnah douk hurukatin um hutogur.Riguk douk pemneken baraen um Kraisananin horin ta nutogur. Aria Kraisananish horim, douk shatogur sabaishi.Namudok aria madukemesh um, hagigukiri nyumnah douk hurukatin um huto-gur. 19 Eshudok arpesh douk shakutup-ukuk. Aria riguk douk shanaki sheirap obinyutob, abudok nyutob shopunek madaeapakish abom uwe, uwok. Douk apak-ish abom akure, douk ta shuni apakabom mupe. Aria shakutup-ukuk ariamadukemesh abom um eshudok ihish-morim arpesh douk madae apakish uwe,uwok.

20 Aria Krais douk nakapari Iruhinananin Mishin nyabuhi nyawishep ariaipak ihishmorim douk padukemesh umIruhin ananin adurin atinyi baraen. 21 Eikmadae inekumepogu baraen apudok shupum Ikripep enen adurin atinyi baraendouk madae pudukemen iri uwe, namudokUwok. Ipak douk padukemen enyudok

adurinyi baraen. Aria douk shopunekPadukemesh um adurinyi baraen doukmadae nyugremen atin uwe rohwinyiBaraen, uwok. Namudok aria doukyenekumepogu baraen um apudok shup.

22 Arpesh douk sheneyagwreh rohwinyibaraen iri douk meishi arpesh? Eshudok-mori arpesh douk shakri Jisas anan madaeKrais uwe, douk Iruhin nagraehan arianeshopokan nanaki iri uwe, uwok. Es-hudokmori arpesh douk shakanuk agabusapakin Yain nani ananin Nuganin. Aria na-mudok douk shatogur Krais ananish horimabom. 23 Meishi arpesh douk shukonagabus Nuganin iri, eshesh douk shopunekshakon agabus Yain. Eshudok douk shukonaparuh Nuganin iri, eshesh douk shopunekshakon aparuh ananin Yaken.

Iruhin ananin Mishin Apa NyeyabigapAdurinyi Baraen

24 Enyudok baraen douk riguk watasagomatin pemneken iri, ipak doukpusuwen dodog abom ipakigos baragos.Aria pusuwen dodog abom namudok um,ipak ta putukur nuganin nini Yaken ihihnyumneh. 25 Aria Krais anan kanak douknakripep enyudok adurin atinyi baraen.Nakripapumtanunekapmupewosik abomihih nyumneh um.

26 Eik yenekumepogu baraen apudokshup um iwerehumesh baraen eshudokarpesh douk shakri shunek rohwumeppugipesh kupainyi baraen iri. 27 Ariaipak douk Krais nakepari Iruhin ananinMishin nyawishep aria douk nyapenyep.Aria ta mare enesh arpesh shiyabigep umpudukemesh um enesh eshudok enesh-enesh, uwok. Iruhin ananin Mishin tanyiyabigep ihishmorim eshudok. Ariaenyudok baraen douk enyen nyeyabigep-enyi, enyen douk adurin atin abom. Madaerohwin uwe. Namudok aria ipak pugipeshenyenyin baraen abom aria putukur Kraispupe dodogowip atip.

28 Ipak eikish arpesh douk papekabi eikish batowish-umori, douk ipakputukur abom Krais pupe namudok. Umahudok nyumnah anan nukri nutoguryopugunum-ahi, apak ta dodogowipmupe.Ta mare abraen nyop aria munogugurmukri munak munabeshukuk um anan,uwok. 29 Ipak douk wosik padukemesh

Page 491: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 3:1 488 1 JON 3:15um Krais anan douk yopuni arman abom.Namudok aria ipak douk pudukemeshnamudok. Ihishmorim arpesh shunekyopinyi atin iri, eshesh douk shatogurIruhin ananish batowish abom.

3Douk Apak Mape Iruhin Ananish Batowish

1 Yaipo, ipak ta pure urkwip aria punekurkwip um agundok douk Iruhin ananurkum munawasham apak abom um.Ananim urkum manawasham apak abomaria douk nahwarap ananish batowish.Namudok aria adur atin, apak douk Iruhinananish batowish. Agundok atapishiarpesh douk madae shudukemesh umapak uwe, uwok. Umum maresh, esheshmadae shudukemesh um Iruhin uwe.2 Eikish arpesh, douk apak mape Iruhinananish batowish. Aria Iruhin douk watakneyabigap um agundok kweipon ta mupemumam abom um uwe, watak. Aria apakdouk madukemesh um abudok nyutobKrais nutogur obi nyutob, apak ta mutogurmupe kabi anan um. Um maresh? Apakta mutrun wosik abom kabi anan napeabom um. 3 Aria ihishmorim arpesh apashape shatrugun um Krais iri, eshesh apashanagapesh um eshesh kanak aria shapeyopiyopishi meyoh abom kabi Krais ananyopuyopuni abom um.

4 Enyudok arpen nyenek yoweishi ina-hos iri, enyen douk nyabrig Iruhin ananinlo. Ummaresh? Agundok shenek yoweishiinahos um douk baugos abom um shabrigIruhin ananin lo um. 5 Ipak padukemesh.Krais douk natogur nator apak aria nenekIruhin madae nunasuhwesh nupe umyoweishi inahos apak menekesh iri uwe,uwok. Anan Krais douk madae eneshyoweishi inahos abom shupenyan uwe,uwok meyoh. 6 Namudok aria eshudokarpesh douk shatukur Krais iri, esheshdouk madae shupe um shunek yoweishiinahos namudok atin uwe, uwok. Ariaeshudok douk shapeum shenek yoweishiinahos iri, eshesh douk madae shutik Kraiso shudukeman uwe, uwok.

7 Ipak eikish arpesh douk patogurkabi eikish batowish-umori, ipak gamopudukemesh. Ta enen arpen nyunek ro-hwumep aria pugipeshuk kupainyi baraen.Arpesh shapeum shenek yopinyi atin iri,

eshesh douk yopishi abom kabi Krais ananyopuni abom um. 8Seiwok wata sagomatinSatan nenek yoweishi inahos. Namudokaria eshudok arpesh douk shapeumshenek yoweishi inahos namudok atiniri, eshesh douk Satan ananish arpesh.Aria baugenyum um baraen um agundokIruhin ananin Nuganin natogurum, anandouk natogurum nununu Satan ananinyoweinyi mour. 9 Enyudok arpen douknyatogur Iruhin ananin batowin iri, enyendouk madae nyupe um nyunek yoweishiinahos namudok atin uwe, uwok. Ummaresh? Enyen douk ehudok Iruhinananin aih abom hapenyen iri. EnyenyinYaken douk Iruhin aria ta mare nyupe umnyunek yoweishi inahos namudok atin,uwok. 10Aria apakmukri mudukemesh umIruhin ananish arpesh meishi aria Satanananish meishi um, apak ta mudukemeshnamudok. Arpen douk madae nyunekyopihi aih iri uwe o enyen madae urkummunawasham enyenyinyi arpen iri uwe,enyen douk madae Iruhin ananin batowinuwe, uwok.

Apak Atin Atin Ta Urkwip PunawashamAbom Kupaishi Arpesh

11 Riguk wata sagomatin douk pem-neken enyudok baraen. Baraen enyudok.Apak atin atin ta urkwip punawashamabom kupaishi. 12 Apak mare mudukemanudok arman Kein, uwok. Anan doukSatan ananin Nuganin aria nabo ananinwanin nagok. Anan Kein ananin mourdouk yoweinyi. Aria ananin wanin Abelananin mour douk yopinyi. Namudok ariadouk nan nagok.

13 Namudok aria eikish arpesh, ta agun-dok atapishi arpesh shukri uwok-umeparia shukep agabus um, ipak douk maremishish shikitak yowiyokuk, uwok. 14Apakdouk wosik urkwip panawasham apakishiarpesh. Namudok aria madukemesh umapak makutukuk ahudok shagok-ahi yaharia matogur ahudok anah douk shapewosik abom ihih nyumneh um. Enyu-dok arpen douk enyenyim urkum madaemunawasham enyenyishi arpesh iri uwe,enyen douk watak nyape ahudok shagok-ahi yah. 15 Enyudok arpen douk nyutiknabes yowes um enen enyenyin arpen iri,enyen douk kabi nyaen nyagok abom um.

Page 492: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 3:16 489 1 JON 4:6Aria ipak douk padukemesh. Arpen nyabokupainyi nyagok iri, enyen douk madaenyurao okwudok outuk um ta nyupe wosikihih nyumneh um nyupenyok uwe, uwok.

16 Jisas douk nagok um nutaurum apak.Douk namudok aria apak madukemeshum agundok apakip urkwip punawashamarpesh um. Aria apak douk shopunekmukri wosik abom um kupaishi shopmugok um mutaurum apakishi arpesh.17 Aria ta enen arpen nyunosuh sabaishieneshenesh agundok atapishi eshudok,aria enyudok arpen nyutik enen enyenyinyaruhin arpen um eshudok aria madaenyukri giha-umen um uwe, enyen doukmare nyukri enyen urkum munawashamIruhin, uwok. Enyen douk nyenek rohw.18 Eikish batowish, apak madae mukriurkwip punawasham arpesh um agundokmiyagwreh wehinyi baraen atin um, uwok.Apak mukri apakip urkwip panawashamarpesh um, namudok douk munekumeshabom yopihi aih o mour.

Iruhin Ananish Arpesh Douk MadaeShunogugur Um Shunak Hurukatin Um AnanUwe, Uwok

19 Munekesh namudok um agundokapakip urkwip punawasham apakishiarpesh um, namudok ta mudukemeshmukri apak adur madukemesh umadurinyi baraen magipeshen. Munekeshnamudok aria apakish mishish ta yopiy-opish mupe dodogowip abudok nyutobapak munek beten munak hurukatinum anan obi nyutob. 20 Aria abudoknyutob apakip urkwip purum enesh apakmenekesh iri yoweishi inahos um, ariaapak ta mudukemesh abom namudok.Anan douk debeini abom neshagrakukapakip urkwip nadukemesh abom umeneshenesh. 21 Namudok aria eikisharpesh, ta apakip urkwip mare purumeshudok yoweishi inahos douk apakmenekesh iri aria mare mukri apakyoweipi um, namudok douk meyotudodogowip atup abom manak hurukatinum anan. 22 Aria apak mukri munek betenmorigan um enesh eshudok enesheneshum, anan ta nukapesh. Um maresh?Apak douk magipesh ananin lo munekenenyenen anan nakri-enyi. 23 Ananinlo douk enyudok. Apak munek bilip

abom um ananin Nuganin Jisas Krais ariaurkwip punawasham apakish atin atinarpesh. Munekesh kabi Krais nakripapdodogowinyi baraen um. 24 Aria enenarpen nyugipesh Iruhin ananin lo um,enyen douk nyape Iruhin aria anannape enyen. Iruhin douk nakapariananin Mishin aria enyen nyataurumapmadukemesh um Iruhin douk nape apak.

4Arpesh Douk Iruhin ananin Mishin

Nyapenyesh Iri Shani Eshudok Enesh NyenekRohwumesh Iri Mishin Nyapenyesh Iri

1 Eikish arpesh, sabaimi henek ro-hwumesh iri profet douk hape harahehanak ihigunum agundok atap. Namudokaria ipakmare punek bilip um ihim-morimprofet douk hukri amam douk Iruhinananin Mishin nyapenyam iri, uwok. Ariaipak punek skelimam ihim-morim umpudukemesh um amam adur Iruhin ananinMishin nyapenyam o enen kupainyi.2 Pakri pudukemesh um Iruhin ananinMishin um, ipak douk ta pudukemeshnamudok. Ihishmorim arpesh ta shukri,“Jisas Krais douk natogur adurin arpen.”Arpesh shukri namudok iri douk Iruhinananin Mishin nyapenyesh. 3 Aria ihish-morim arpesh douk shakenyuk agabusenyudok baraen um Jisas iri, eshesh doukmadae Iruhin ananin Mishin nyupenyeshuwe, uwok. Eshesh douk kupainyi mishinnyapenyesh. Enyudok kupainyi mishindouk Krais ananin horin ananin. Anandouk pemnek baraen um ta nunaki iri. Ariadouk natogur nape agundok atap.

4 Aria ipak eikish arpesh, ipak doukpape Iruhin ananip. Aria ipak douk pamhabuhuk amudok rohwimi profet. Ummaresh? Enyudok nyapenyep iri Mishindouk dodogowin atin abom nyabouk enyu-dok enen mishin nyape agundok atapishiarpesh iri nyabuhuk. 5 Amudok armam,amam douk agundok atapimi meyoh. Na-mudok aria amam douk hapeum heyag-wreh um agundok atapishi enesheneshatish. Heyagwreh aria agundok atapishiarpesh shemnek amamin baraen. 6 Ariaapak douk Iruhin ananip. Eshudok arpeshshadukemesh um Iruhin iri, eshesh doukshemnek apakin baraen. Aria eshudok

Page 493: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 4:7 490 1 JON 4:19madae Iruhin ananish iri uwe, esheshdouk madae shumneken atin uwe apakinbaraen, uwok. Aria yah douk ahudok, ummudukemesh um enyudok Iruhin ananinMishin douk nyape umnyeyagwreh adurinatin baraen iri meinyi aria enyudok enennyape um nyenek rohwumesh iri mishinmeinyi um.

Iruhin Anan Urkum Manawasham ApakAbom

7 Eikish arpesh, apak atin atin taurkwip punawasham apak kanak abomum. Um maresh? Ehudok aih umurkwip panawasham kupaishi um doukIruhin ananih abom um. Arpesh urkwippunawasham kupaishi iri, eshesh doukIruhin ananish batowish abom. Ariaeshesh douk shadukeman wosik abomIruhin. 8 Iruhin anan douk baugosum agundok urkwip panawasham ku-paishi um. Namudok aria meinyi arpendouk enyen madae urkum munawashamenyenyish arpesh iri uwe, enyen doukmadae nyudukem Iruhin uwe, uwok.9 Namudok aria Iruhin neyabigap umagundok anan urkum manawashamapak abom um. Neyabigap namudok.Anan douk atun nuganin meyoh. Arianeshopokan nanakumori agundok atap umnutaurumap murao okwudok outuk ummupe wosik abom ihih nyumneh um.

10 Baugos um agundok Iruhin ananimurkum manawashamap um douk na-mudok. Apak madae murik urkwippunawasham Iruhin uwe, uwok. Ariadouk anan narik urkummanawashamapakaria neshopoki ananin Nuganin nanakinataurumap. Nataurumap nagok arianenek Iruhin madae juwehosin um apakaria nukri um nunasuhwesh nupe umyoweishi inahos apak menekesh iri uwe,uwok nakwreyeshuk. 11 O eikish arpesh,enyudok mour abom um Iruhin neshopokiananin nuganin nanaki neneken um nu-taurum apak um, enyen douk nyeyabigapabom um agundok Iruhin anan urkummanawashamap abom um. Namudokaria apak ihishmorim atin atin shopunekapakip urkwip ta punawasham ihishmorimabom um. 12 Madae enen arpen nyutikIruhin uwe, uwok. Aria apak ihishmorimatin atin apakip urkwip punawasham

ihishmorim abom um, Iruhin ta nupe apakatin atin abom. Namudok aria ehudokananih aih um urkwip panawasham umkupaishi um ta hutogur dodogowih abomum apak.

13 Anan douk nakop ananin Mishinnyapenyap. Namudok aria madukemeshum, apak douk mani anan Iruhin mapearia anan shopunek nani apak mape.14 Yain Iruhin neshopoki ananin Nuganinnanaki aria nataurum apak ihishmorimmape agundok atap iri narap matanamorimape wosik atin abom. Apak matik na-mudok aria douk makrip arpesh enyu-dok baraen. 15 Aria enen arpen nyukriJisas anan douk Iruhin ananin Nuganinum, enyen douk nyani Iruhin nyape ariaIruhin nani enyen nape. 16Aria apak kanakdouk madukemesh um agundok Iruhinanan urkum manawashamap abom um.Madukemesh aria munek bilip makri adurum anan douk urkum manawashamapabom.

Iruhin anan douk baugos abom umagundok urkwip punawasham kupaishium. Namudok aria shashudok arpesh doukshupe um urkwip punawasham kupaishiiri, eshesh douk shape Iruhin aria Iruhinnape eshesh. 17 Baugenyum um baraenum agundok Iruhin nuhur apakip urkwiparia panawasham abom apakish arpeshum, douk um apak ta mare munogugurahudok nyumnah debeiti kwot tunenek-ahi. Um maresh? Apak wata mapeagundok atap obi nyutob, apak doukmadukem Krais abom. Namudok aria apakta mare munogugur, uwok. 18 Arpendouk enyenyimurkummanawashamabomenyenyishi arpesh shani Iruhin wosik iri,enyen douk madae nyunogugur atin uwe,uwok. Aria ehudok aih hutogur dodogowihatih um, enyen douk ta nyihiyahuk agun-dok shanogugur um. Baugos um agun-dok arpesh shanogugur um douk namu-dok. Shanogugur um Iruhin nunekumeshkwotog um esheshish yoweishi inahos arianunekesh shurao debeiri eriger. Ariaarpen douk nyanogugur iri, enyen doukmadae dodogowin abom um urkum mu-nawasham Iruhin nini enyenyish arpeshuwe, uwok.

19 Iruhin anan narik urkum man-awasham apak. Namudok aria douk,

Page 494: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 4:20 491 1 JON 5:12apak shopunek wata urkwip panawashamanan nani apakish arpesh. 20 Aria enenarpen nyukri enyen urkum manawashamIruhin, aria enyen douk nyekenyuk agabenen enyenyinyi arpen um, enyen douknyenek rohw. Aria enyen urkum madaemunawashamenyudok arpendouknyatrinabomenyenyis nabes iri umuwe, namudokenyen ta urkum munawasham Iruhinmumam, douk enyen madae nyutrunenyenyis nabes iri uwe? Uwok meyoh.Enyen douk nyenek rohw abom. 21 Lo doukKrais nakopen iri enyudok. Meinyi arpendouk enyenyim urkum munawashamIruhin iri, namudok atin enyenyim urkumta munawasham enyenyish arpesh shop-unek.

5Iruhin Ananish Arpesh Douk Dodogowish

Abom Um Shubouk Agundok Atapihi YoweihiAih Hubuhuk

1 Ihishmorim arpesh douk shunekbilip shukri Jisas anan Krais, douk Iruhinnagraehan aria neshopokan nanakumorinunarao arpesh iri um, eshudokmoriarpesh douk shape Iruhin ananish ba-towish abom. Ihish arpesh douk eshe-ship urkwip panawasham anan yakeniri, eshesh douk shopunek apa urkwippanawasham ananin batowin shopunek.2 Aria apak urkwip punawasham Iruhinaria mugipesh ananin lo um, namudokdouk mudukemesh mukri apakip urkwipadur panawasham ananish batowish abomshopunek. 3 Baugos um agundok apakipurkwip punawasham Iruhin um douknamudok. Apak magipesh ananin lo. Ariaananin lo douk madae debeinyi mourabom um apak mugipeshen um uwe,uwok. 4 Um maresh? Ihishmorim arpeshshape Iruhin ananish batowish iri doukwosik dodogowish shabo agundok atapihiyoweihi aih habuhuk. Baugos um apakmunek uhwinyum ahwudok wanohw,um mubo eneshenesh agundok atapishiyoweishi inahos shubuhuk um douknamudok. Apak musuhw Iruhin ananinbaraen dodog aria mugipeshen wosik.5 Meishi arpesh ta wosik dodogowish umshubouk agundok atapihi yoweihi aihhubuhuk? Eshudok arpesh douk eshudok

shunek bilip shukri Jisas anan douk Iruhinananin Nuganin iri atish.

Iruhin Nakripap Baraen Um GamoMudukemesh Abom Um Ananin Nuganin

6 Jisas Krais douk anudok arman abomdouk nanaki agundok atap iri. Nanakinenek baptais arigaha aria shan nagokananibor owishibor bau babuhi atap. Anandouk madae nunakumori agundok nunekbaptais abar atubor um uwe, uwok. Ariadouk nanakumori nunek baptais aria shonnugok owishibor butourak buh bubuhiatap shopunek. Iruhin ananin Mishindouk nyape um nyeyagwreh adurin atinbaraen iri, enyen douk nyakripap nyakrienyudok baraen douk adurin. Enyudokbaraen um Krais nenek baptais aria esheshshan nagok um. 7-8 Biyesh atin eshu-dok douk shawereh abom baugenyum umenyudok adurin atinyi baraen um Krais.Eshesh douk eshudok. Iruhin ananinMishin nyani abar iri owishibor. Esheshdouk shakri abom atin baraen. 9 Apakdouk memnek baraen arpesh shakripap-enyi aria munek bilipumen. Aria baraendouk Iruhin nakripap-enyi douk dedebenatin abom nyeshagrakuk arpesh shakri-pap enyi. Aria enyudok Iruhin nakripap-enyi baraen, anan douk nakripap enyudokbaraen um ananin Nuganin. 10 Namudokaria eshudok arpesh douk shapeum shenekbilip um Iruhin ananin Nuganin iri, esheshdouk sharao enyudok Iruhinnakripap-enyiadurinyi baraen nyape esheshiruh aparuh.Aria eshudok arpesh douk madae shunekbilip um Iruhin iri uwe, eshesh douk shah-war Iruhin shakri napeum nenek rohwatin iri. Um maresh, eshesh douk madaeshunek bilip um enyudok baraen uwe,douk Iruhin nakripap um ananin Nuganinum, uwok. 11Aria enyudok adurinyi baraendouk Iruhin nakripap-enyi douk enyudok.Iruhin douknenekapummupewosik abomihih nyumneh. Aria baugos um agundokmupe wosik ihih nyumneh um douk nyapeum ananin Nuganin atun. 12Meinyi arpendouk nyutukur ananin Nuganin iri, enyendouk ta nyupe wosik abom ihih nyumneh.Aria arpen douk madae nyutukur Iruhinananin Nuganin iri uwe, enyen ta uwokmeyoh.

Page 495: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

1 JON 5:13 492 1 JON 5:21IruhinNenekapUmMupeWosik Abom Ihih

Nyumneh13 Eik yenekumepogu enyudok baraen

ipak douk penek bilip um Iruhin ananinnyeigur iri. Yenekenyumagu yakri ipakputrin aria pudukemesh um, ipak Iruhindouk nenekep um pupe wosik abom ihihnyumneh. 14 Aria apak mugipesh enenye-nen Iruhin ananim urkum makriyen iriatin aria munek beten morigan um enesheshudok eneshenesh um, anan ta num-nek apakin beten. Namudok aria abudoknyutob munak abom hurukatin um ananaria munek beten obi nyutob, apak doukta dodogowip aria mare munogugur umanan, uwok. 15 Aria apak madukemeshum anan apa nemnek ihinmorim betenapak marigan um. Namudok aria apakdouk mudukemesh um enyudok. Abudoknyutob munek beten morigan um nukopenesh eshudok eneshenesh obi nyutob,apak ta munare urkwip mukri eshudokmunek betenmarigan-umesh iri douk adurkabi nakopesh masuhwesh um.

16Aria enen arpennyutik enen enyenyinarpen nyunek enesh yoweishi inahos doukmadae wosik um shuneken nyunak umyoweiburi wabur um nyugok abom umuwe, enyudok arpen ta nyunek beten ny-orik Iruhin um nutaurum enyudok nyenekyoweishi inahos iri, um enyen nyupewosik abom ihih nyumneh. Enyudokbaraen douk yakriyen um eshudok arpeshdouk shenek eshudok yoweishi inahosdouk madae wosik um shunekesh shu-nak yoweiburi wabur um shugok abom iriuwe. Aria enesh arpesh shenekesh iriyoweishi inahos, eshesh adur ta shunekeshshunak um yoweiburi wabur um shugokabom. Aria eik douk madae ikri um punekbeten um eshudokmori arpesh uwe, uwok.17 Ihihmorim madae yopihi aih iri uwe,Iruhin douk natrih nakri yoweishi inahos.Aria enesh arpesh shenekesh iri yoweishiinahos, eshesh douk madae wosik umshunek arpesh shunak yoweiburi waburuwe, uwok.

18 Apak douk madukemesh. Eshudokarpesh douk shape Iruhin ananish ba-towish iri, eshesh douk madae shupeum shunek yoweishi inahos namudokatin uwe, uwok. Um maresh? Iruhinananin Nuganin narokarubesh shape

wosik aria yoweini Satan ta nubirak ariamare nunekumesh enesh yoweishi inahos,uwok. 19 Apak douk madukemesh. Apakdouk mape Iruhin ananish batowish ariaSatan douk nape debeini um ihishmorimshape shagipesh agundok atapihi atih aihiri. 20Aria apak douk madukemesh. Iruhinananin Nuganin douk nanaki neyabigapmadukemesh um anudok adurin Iruhin.Apak douk matukur anudok adurin Iruhinaria matukur ananin Nuganin Jisas Krais.Jisas Krais anan douk adurini Iruhin. Anandouk baugos umagundok apakmupewosikabom ihih nyumneh um.

21 Eikish arpesh douk pape kabi eikishbatowish-umori, eik yakri ipak pukomukagabus abom ihim madae adurim iri uwegod omi.

Page 496: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

2 JON 1 493 2 JON 13

Pagiguk Iri Shup Douk JonNenekap Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Nyagiguk IriBaraen Jon Neneken Iri

ves 1-3 Jon nanadudareh um esheshKristen aria nakripesh Iruhin ananinyopinyi baraen um nutaurumesh

ves 4-11 Adurihi aih hani ehudok aihum apak urkwip apa panawasham ku-paishi um

ves 12-13 Nyatuh iri baraen1 Eik debeiwe iri um ipak pasuhw Iruhin

ananin baraen iri yeneku baraen um apu-dok shup. Yenekapumagu um nyak arma-tok1:1Iruhin nanagraehen nyape ananiniri nyani nyakish batowish. Eik adururkum manawashamep abom. Aria doukmadae eik atuwe urkum munawashamepuwe, uwok. Ihishmorim shadukemeshum adurinyi baraen shagipeshen iri doukshopunek urkwip panawashamep. 2 Ummaresh? Enyudok adurin atinyi baraendouk nyape apak aria ta nyupe abom ihihnyumneh. 3 Aria apak miyagwreh adurinatinyi baraen aria urkwip punawashamkupaishi um, Yain Iruhin nini Jisas Kraisapakin Yain ananin Nuganin ta henek gi-haumap hutaurumap meyoh aria hunekapaparuh hur wosik.

Apak Ta Mugipesh Ehudok Aih Um UrkwipPunawasham Kupaishi Um

4 Eik yanadudareh abom um agun-dok yemnek um enesh nyakish ba-towish shagipesh adurinyi baraenum. Shagipeshen kabi Yain nakripapdodogowinyi baraen um mugipeshenum. 5 Aria douk eik yakri iwemumenen baraen aria ikripen namudok nyakyopukwi armatok abom. Apak ihipmorimatin atin ta urkwip punawasham um.Enyudok lo douk yakripenyumen iri,enyen douk madae ikripen enen namunyilo uwe, uwok. Enyen douk seiwokwata sagomatin maraen madukemeniri. 6 Baugos um agundok apak urkwip

punawasham kupaishi um douk namudok.Apak mupe um mugipesh Iruhin ananinlo. Enyudok lo douk watak sagomatinipak ihipmorim pemneken iri. Enyendouk nyakri namudok. Ipak ta urkwippunawasham abom kupaishi.

Apak Musuhw Krais Ananin Baraen DodogAbom

7 Sabaimi armam harahe hanak sabai-gunum agundok atap iri, amam douk hakrihunek rohwumap. Amam douk hapeumhakri Jisas Krais anan doukmadae nutoguradurinyi arpen uwe, uwok. Amudokmoriarmam douk hapeum henek rohw iri.Aria amam douk Krais ananim horim.8 Ipak gamo pudukemesh um ta marepurao yopishi eshudok eneshenesh doukpenek mour um kweipon ta puraesh iri.Aria puraesh piyatesh abom um doukta wosik. 9 Meishi arpesh douk madaeshusuhw Krais ananin baraen dodog abomaria shakutinyukuk shagipesh kupainyi iri,eshesh doukmadae Iruhin nupenyesh uwe,uwok. Aria eshudok douk apa shasuhwabom enyudok yopinyi baraen dodog iri,douk Yain nani Nuganin douk hapenyesh.10 Meishi arpesh shunakumogu ipakaria madae shusuhw enyudok baraen iriuwe, ipak mare puraesh shini ipak pupeipakig urusag o pukri pukesh roguhwpunadudareh-umesh, uwok. 11 Meishiarpesh douk shukri shukesh roguhw ariashunadudareh um eshudok-mori arpeshiri, eshesh douk ta shuni eshesh atinbaraen. Aria ta shuni eshesh shanopromum yoweishi inahos eshesh shenekesh iri.

Nyagikuk Iri Baraen12 Eik sabainyi baraen douk yakri inye-

mepogu um ipak apudok shup iri. Ariayakri uwok um inyemagu shup meyoh,uwok. Yakri inaku itrip aria mupe atugunmiyagwreh meyoh um douk ta munadu-dareh abom muriguk.

13 Nyakik wawik1:13Iruhin nagraehokum kwupe ananik nugawik iri, okwok-wish batowish douk shenemenyagu yopuhinyumnah nyak.

1:1 1:1 Enyudok baraen, enesh shakri adurik armatok kwani okwokwish batowish. Aria enesh shakri Iruhin ananisharpesh douk apa shantorum shenek lotu anabur wabur iri. 1:13 1:13 Tik futnot um 2 Jon 1:1

Page 497: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

3 JON 1 494 3 JON 12

Panenem Bisotup Iri ShupDouk Jon Nenekap IriBanenyi Baraen Um Enyudok Binyatin

Baraen Jon Neneken Irives 1-4 Jon nanadudareh um Gaius

aria nakripan Iruhin ananin yopinyibaraen um nutauruman

ves 5-8 Jon nenek tenkyu um Gaius umnenek yopihi aih

ves 9-10 Diotrefes nenek yoweishi ina-hos

ves 11-12 Demitrius nenek yopihi aihves 13-15 Tukwanin um nyatuh iri

baraen1 Eik debeiwe iri um Iruhin ananish

arpesh iri yenekumenyugu apudok shupum nyak eikin abom arpen Gaius. Nyakdouk adur eikim urkum manawashamenabom iri.

2 Eikin arpen, eik yenek beten yarigIruhin um ihinyumori nyak nyuneken irita nyutogur wosik abom. Aria shop-unek yenek betenumen um arugeh mareeneh hen aria nyupe wosik abom. Kabiyadukemesh um nyakin mishin nyor wosikaria nyanadudareh abom um Iruhin um.3Nubokadae anam eikim arpeshim hanakihatogrumori eik. Hanaki aria hakripehakri nyak nyagipesh adurin atinyi baraenabom aria nyenek adurih atih aih. Doukyemnek namudok aria yanadudareh abom.4Aria eik imnek baraen um agundok eikisharpesh pugipesh adurin atinyi baraen um,eik douk apa yanadudareh yariguk yesha-grakuk agundok yanadudareh um kupaishieshudok eneshenesh um.

Gaius Nenek Yopinyi Mour5 Eikin arpen Gaius, nyak nyagipesh

yopihi aih abom aria nyenek ihinyumorimour um nyataurum amam apakimiarmam um. Amam douk kupaimi madaenyudukemam iri uwe, aria nyenekumamehudok atih yopihi aih. 6 Amam hanakiagundok aria hakrip ihishmorim Iruhinananish arpesh um agundok nyakimurkummanawasham amam aria nyatauru-mam um. Aria yarigen um nyutaurumamum utabor o eneshenesh eshudok umamam hunak ahudok rouhi yah hunek

Iruhin ananin mour um. Nyugipeshkabi Iruhin nakri um aria nyutaurumam.7 Enyudok hanamen iri mour doukhanakum huneken um hutuk Krais ananinnyeigur nyuto iruhw. Aria amam doukmadae hutrish enesh eshudok um esheshmadae shudukem um Iruhin iri uwe, kabiutabor um. Uwok abom. 8 Namudok ariaapak ta mutaurum amudokmori armam.Munekesh namudok um apak ta muniamam manoprom munek enyudokmoriatin um mutaurumam mukripesh adurinatinyi baraen.

Diotrefes Nenek Yoweihi Aih9 Eik douk yenekumepogu anap banapi

shup ipak Iruhin ananish arpesh. AriaDiotrefes douk nakri nupe nurik abomnupe debeini. Anan douk madae num-neken atin uwe apakin baraen, uwok.10 Namudok aria abudok nyutob ikri inakitogragu obi nyutob, eik wosik ta ikripeshum ihihmori anan nenekeh iri aih. Ananneyagwreh-umep enenyenen yoweinyibaraen. Aria neyagwreh-umep rohwinbaraen nakrip sabaishi arpesh. Aria doukmadae nunek enyudok atin uwe, uwok.Aria amudok apakimdouk hanakumhunekKrais ananin mour iri, anan douk madaenukri um nuram huwish hupe ananiturupat uwe, uwok. Arpesh douk shakrium shuram um esheshig urusag iri doukshopunek nanak nakri wokumesh. Ariaeshudok arpesh shakri shurao amudokarman iri douk nohiyahesh nakri mareshiron shupe Iruhin ananish arpesh, uwok.

Demitrius Nenek Yopihi Aih11 Eikin arpen, nyak mare nyugipesh

yoweihi aih, uwok. Nyugipesh yopihi atihabom. Meinyi arpen douk nyunek yopihiaih iri, enyen douk Iruhin ananin arpen.Aria arpen nyenek yoweihi atih iri, enyendouk madae nyudukemesh um Iruhin uwe,uwok.

12 Ihishmorim arpesh shakri Demitriusanan douk yopunyi arpen. Aria Iruhinananin adurinyi baraen enyen kanak doukshopunek nyawereh um agundok anandouk yopini arman um. Eik shopunek yakrianan douk yopunyi arpen abom. Nyakdouk nyadukemesh, um eikin baraen doukadurin.

Nyagiguk Iri Baraen

Page 498: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

3 JON 13 495 3 JON 1513 Eik yakri ikripen sabainyi baraen, aria

yakri uwok um inyemagu shup meyoh,uwok. 14 Hurukatin um yakri inaku itrinaria upe atugun uneyagwreh.

15 Eik yakri nyakin mishin nyur wosikaria nyunadudareh. Apakish arpesh shapeagundok iri douk shenekumenyugu yop-uhi nyumnah nyak. Wosik eik yakri nyaknyunek yopuhi nyumnah um ihishmorimapakish arpesh atin atin douk shape na-gundok iri.

Page 499: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JUT 1 496 JUT 7

Apudok Shup Douk JutNenekap Iri

Banenyi Baraen Um Enyudok Baraen JutNeneken Iri

ves 1-2 Jut nowem yopinyi baraen umIruhin nini Jisas Krais hutaurum es-hesh Kristen

ves 3-16 Anam armam henek ro-hwumesh iri hawish um esheshKristen aria hape henek rohwumeshum shunek yoweishi inahos. AriaIruhin ta nuwanam um yoweishiinahos amam henekesh iri

ves 17-23 Jut nahwarap um miyotudodog aria munek yopihi atih aih

ves 24-25 Jut natuk Iruhin ananinnyeigur nyato iruhw

1 Eik Jut, Jems ananin wanin douk yapeshakamum Jisas Krais yenek ananin mouriri yenekumepogu apudok shup ipak ar-mam armago douk Iruhin nahwarep umpupe ananip atip iri. Ipak douk apakinYain Iruhin urkum manawashamep ariaJisas Krais narokarubep pape wosik iri.2 Eik yakri ehudok aih um Iruhin nenekgihaumepumhuni ehudok um ipak urkwippunawashamkupaishi umhuni ehudok umipakiruh aparuh hur wosik um hutogurdedebeh atih um ipak.

Henek Rohwumesh Iri Armam AmaminBaraen

3 O ipak eikish abom arpesh! Sagomatineik yape urkum morum yakri iweme-pogu um ipak enen baraen um agundokIruhin nataurum apak ihishmorim narapmatanamori mape wosik abom um. Ariadouk eik yemnek um eik ta iwemepoguum ipak enyudok enen baraen. Baraenenyudok. Eik yakri ipuhur um piyohenyudok Iruhin ananin adurin baraendouk apak Iruhin ananish arpesh makriadurin masuhwen magipeshen iri. Ariapiyotu dodog pubo Krais ananim horimdouk henek rohw hakripesh kupainyibaraen iri amamin baraen nyubuhuk.Enyudok baraen douk apak makri adurinmagipeshen iri, Iruhin douk nakopenatuh meyoh apak ananish arpesh. 4 Ummaresh? Anam armam henek rohw

hatogur kabi Iruhin ananim um aria han-abeshuk hawishi um ipak Iruhin ananipi.Aria enen baraen douk seiwok nyetemIruhin ananik Buk iri douk nyakriumamudokmori armam. Enyen nyakri Iruhindouk juwehosin-umam aria ta nusuhwamamig kwotog aria nukri amam henekyoweishi inahos iri. Amam douk madaehudukemesh um Iruhin uwe aria henekrohwumesh hakripesh hakri baugenyumbaraen um Iruhin nataurumap meyoh umdouk namudok. Hakri, “Aria eshesh watashupe shunek yoweishi inahos um, Iruhinta nenek gihaumesh aria mare nunekeshshumnek eriger, uwok.” Amam hakripeshenyudok baraen um nyutaurum amamiheneheneh yoweihi aih um shenek wehrurum. Aria amam hakonaguk agabus JisasKrais douk anan atun abom DodogowiniDebeini.

5 Adur, ipak padukemen enyudok baraenum seiwok Debeini nataurum esheshIsrael um. Anan naraesh shakutukukagudok debeigi nahobig Isip shanak shapewosik. Aria madae roubi uwe, anan naboshashudok Israel douk madae shumnekananin baraen shugipeshen iri uwe shagok.Aria douk eik yakri gamo ikripep umipuhur um ipak urkwip purum enyudokDebeini neneken um eshesh Israel iri.6 Ipak urkwip purum eshudok enselahosshopunek douk seiwok madae shupeshakamum Iruhin shiyoh enyudok mournyani debeishi nyeiguhw anan nekesheshiri uwe. Eshesh shakutukuk esheshiburwabur. Douk namudok aria Iruhinnoweshikesh dodog abudok dodogowibisenab douk bape ihih nyumneh iri ariadouk shape arukwutigunum. Esheshshape shatrugun um ahudok debeihinyumnah douk ta anan nusuhw esheshshuni ihishmorim arpesh esheshig kwotogahi. 7 Aria ipak urkwip purum eshudokarpesh douk seiwok shape arbudok biarubyoweirubi warub Sodom iri Gomora baniarbudok bape hurukatin iri. Eshesh shenekeneshenesh yoweishi inahos abom umshenek wehrur um. Aria seiwok arigahadouk, eshesh douk shani eshudok ensela-hos shape shatrugun um ahudok nyumnahum Iruhin nusuhw esheshig kwotog ahi.Eshesh shenekesh namudok aria Iruhinnawanam-umesh eshudok yoweishi inahosnenek debeihi nyih douk hanu hape ihih

Page 500: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JUT 8 497 JUT 16nyumneh iri hanish aria shemnek debeirieriger shape ihih nyumneh. Anan nenekenyudok nyatogrumesh um apak mutrisharia munogugur mare mugipesh esheshihyoweihi aih, uwok.

8 Mamudok armam douk hanabeshukhawish um ipak Iruhin ananish arpeshiri, amam apa henek ehudokmori aiheshesh Sodom iri Gomora shenekeh iri.Ihismorim yomnis amam hatrus iri douksohur amamip urkwip um hunek yoweihiaih um amamiruh yegeshiweruh. Ariaamam hekenyuk agabus Iruhin ananindodogowinyi baraen aria heyagwreh-umesh enenyenen eshudok nyeiguhwshatoumeshi kabi enselahos um. 9 Seiwokenyudok ensel douk debeinyi abom umihishmorim enselahos iri nyonahwar umMaikel iri nyani Satan shanogogonim umta omi nyurao Moses ananit mukwut um,Maikelmadaenukri anandoukdodogowiniaria nukri niyagwreh-uman enenyenenSatan uwe, uwok. Anan nakripan nakri,“Debeini anan kanak ta wosik nuhen!”

10 Aria mamudok douk hanabeshukhani ipak pape iri heyagwreh-umeshenenyenen ihishmorim eshudok enesh-enesh douk amam madae hudukemesh iriuwe. Aria ehudok aih amam hadukemeharia hagipesheh iri, eheh douk kabi wa-narish mahish eshesh kanak shadukemehshenekeh um. Amam henek ehudokyoweihi aih aria ta ehudok aih atin tahunekam yowem abom.

11 Adur, kweipon amam ta humnekdebeiri eriger! Amam douk hagipeshukKein1:11 yoweihi aih. Aria amam urkwippor abom um utabor atubor aria hagipeshabomBalam1:11iri yoweihi aih. Aria amamhakonaguk agabus Iruhin kabi douk seiwokKora1:11agab um. Amam douk henekeshnamudok aria amam ta douk yowem abomkabi douk seiwok Kora yowen abom um.

12 Babudok nyutob ipak pani kupaishiIruhin ananish arpesh urkwip por aragatin aria pantorum pape pawok worigunobi nyutob, amudok armam shopunek hani

ipak pape hataurumep pagnoh. Amamhani ipak hapeum, amam henek yoweihiaih um Iruhin ananis nabes. Madaeabraenyim um agundoki worigun amamurkwip porum amam kanak atin. Amamabraen madae nyom um amamih yoweihiaih amam hape henekeh iri uwe. Amamhani ipak pape pawok worigun aria amammadae urkwip purum hukri hubiram ku-paishi arpesh uwe. Amam urkwip porumamam atum. Amam douk hape kabi onogorug.1:12 orug douk uhwin nyaragwi ariaeshah madae anah hurari uwe. Aria shop-unek, amam kabi douk shuruwep peiragosirowos. Douk nyutob um shuruwep pir umbanaki aria shuruwepmadae enep pir uwe.Agagos douk shatukagos um baugos ariayarigos abom. 13 Amam henek abraenyihiaih aria ehudok aih hatogur kabi youg de-beibimorub batuk aria benek ahwas sanakisakus anagas um. Aria shopunek, amamhape kabi unib douk wakutukuk owowihyeh wanarahe wanak hwaroh iri um. AriaIruhin douk nenek anabur arukwutigun-iburi wabur bape um ta kweipon hunakhupe ihih nyumneh um.

14-15 Adam ananip awirop sharik shapearia awiros sakitak sanaki aria sakri umnamba 7-ip um shabuki anudok armanInok. Aria seiwok Inok nakripesh enenbaraen um eshudok douk ta kweiponshugiguk shutograri iri. Anan nakriyenum amudokmori henek rohwumesh iriarmam nakri namudok, “Ipak mnek!Kweipon Debeini ta nini ananish sabaishitausenish enselahos shunaki. Esheshta shunaki um anan nusuhw ihish-morim arpesh esheshig kwotog. Arianuwanamesh yoweishi inahos yoweishiarpesh nunekesh shumnek debeiri erigerum nuyabigesh shudukemesh um esheshdouk shenek yoweishi inahos aria esheshdouk shemnek debeiri eriger. Ariaanan ta nuwanamesh esheshih yoweihiaih um shakon agabus Iruhin um ariasheyagwreh-uman enenyenen yoweinyibaraen um.” 16 Amudok henek rohw

1:11 1:11 Seiwok Kein nenek yoweishi inahos namudok. Anan juwehosin um ananin wanin aria nan nagok. Ipakputik Jenesis 4:1-5. 1:11 1:11 Seiwok Balam nakri nutogur Iruhin ananin profet aria kupaimi hunokuneman umutabor umnunek Iruhin ananish arpesh shunek yoweishi inahos. Ipak putik Namba 22:5-41. 1:11 1:11 Kora nenekyoweishi inahos nekenyuk agab Iruhin ananin baraen namudok. Anan narao anam armam hagipeshan hakanugukagabus Moses nani ananin big Iruhin nakonen iri. 1:12 1:12 Amamin baraen madae nyutaurum arpesh uwe.Enyen kabi orug douk madae gwunek eshah hurari iri uwe o kabi rowos douk shuruwep madae enep pir um uwe.

Page 501: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

JUT 17 498 JUT 25iri armam amamiruh aparuh madae hurwosik aria hupe wosik atin uwe, uwok.Amam apa henek sousunah hariguk umeneshenesh eshudok douk shatogrumamiri. Aria amam apa heyagwreh harigukum eneshenesh eshudok. Amam hagipeshyoweihi harik hapeum iri aih um henekyoweishi inahos um. Amam hapeum hakrihutuk amamish atish nyeiguhw shutoiruhw aria hakripesh yopinyi atin baraenkupaishi um huhur esheshiruh aparuh umshugipesham shunek eneshenesh yoweishiinahos amam hakriyesh iri.

Ipak Ta Pupe Dodogowip Atip Abom17 Aria ipak eikish arpesh abom! Ipak ta

urkwip purum enyudok baraen um eshu-dok douk riguk Debeini Jisas Krais ananimaposel hakripesh-umesh um ta shutograriiri. 18 Amam hakripep hakri, “Hugiguk irinyumneh hutogurum, anam armam doukta hunumogesh Iruhin ananih aih iri tahutogur. Amam ta hukon agabus Iruhinaria ta hugipesh yoweihi harik hapenyamiri aih aria hunek eneshenesh yoweishiinahos.” 19Aria douk amudok atum armamhape henek ipak Iruhin ananish arpeshpanadi-yogurumpape sisiguk. Amamdoukhagipesh yoweihi harik hapenyam iri aiharia henek eneshenesh yoweishi inahosamam kanak hakri hunekesh iri. Amamdouk madae Iruhin ananin Mishin nyu-penyam uwe, uwok.

20 Aria ipak eikish arpesh ta pusuhwIruhin ananin baraen dodog pugipeshen.Iruhin douk baugos um ehudok yopihi aihum ipak penek bilipuman um. Aria puto-gur dodogowip abom um ehudok aih umpenek bilipumanum. Aria ipak ta pugipeshIruhin ananin Mishin nyupuhur um punekbeten um aria ta punek beten. 21 AriaIruhin douk urkum manawashamep ariaipak ta pupe hurukatin um anan. Ariaipak pupe putrugun um apakin DebeiniJisas Krais douk nenek gihaumep iri umnunekep pupe wosik abom ihih nyumneh.

22 Ipak penek gihaum eshudok arpeshdouk shasuhw Iruhin ananin baraenaria eshesh madae shusuhwen dodogabom shugipeshen iri uwe. Aria putau-rumesh um punekesh shusuhwen dodogshugipeshen. 23Aria enesh douk hurukatinum shakri shukonaguk agabus Iruhin iri,

eshesh kabi douk shagrukuk orokohunihum nyih um. Douk namudok aria ipakta putaurumesh putukeshi um ehudoknyih puraesh shutanamori shupe wosik.Aria ipak pukri gihaumesh eshudokenesh douk wata shatanam shagipeshyoweihi harik hapenyesh iri aih um shenekyoweishi inahos um aria putaurumesh.Aria pukri putaurumesh um, ipak tagamo pudukemesh um ta wosik atin ipakpugipesh esheshih yoweihi aih. Ipak tapukri uwok-umeh abom.

Apak Ta Mutuk Iruhin Ananin NyeigurNyuto Iruhw

24 Apak mutuk Iruhin ananin nyeigurnyuto iruhw. Um maresh? Anudok Iruhinanan douk dodogowini aria wosik umnutaurumep nunekep piyotu dodog ariamare putu punek enesh yoweishi inahos.Aria shopunek, anan douk dodogowiniaria wosik um nunekep pupe wosikaria mare enen baraen nyupenyep umenesh yoweishi inahos. Aria punadu-dareh abom abudok nyutob anan nuraeppunak ganudok anan natrugun abom arianapeum. 25 Anan douk anan atun abomnape apakin Iruhin douk nataurumapnarap matanamori mape wosik atin iri.Aria enyen douk um enyudok mour apakindebeini Jisas Krais neneken iri atin ariaIruhin narap mape namudok. Douknamudok aria agundok natrugun abom umnini debeinyi nyeigur nyuni debeinyi bignyuni agundok Iruhin dodogowinari napedebeini um eneshenesh eshudok um doukshupe um anan atun. Seiwok baugos umarigaha douk, arigaha kweipon shopunekta shupe um anan atun ihih nyumneh!Adur atin.

Page 502: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 1:1 499 REVELESEN 1:4-5

Baraen Douk Jisas KraisNakrip Jon-enyi

Banenyi Baraen Um Enenyenen Jisas KraisNeyabig Jon Um

1:1-8 Jon kabi nanabek yomnis umaria natik eneshenesh eshudok arianowem enyudok baraen 7-poreisawiros um Iruhin ananish arpesharia natuk Jisas Krais ananin nyeigurnyato iruhw.

1:9—3:22 Jon natik Jisas Krais natrugunabom aria ananin baraen nyanameshesh sabaishi Kristen shape 7-poreirub warub iri.

4:1—8:1 Jon natik iruhw heven aria natikJisas Krais nani ananin Yaken Iruhin,hani sabaishi enselahos aria natikJisas nakweshih 7-poreis kendelis grisdouk soweshik apudok shup doukshadareshap iri.

8:2—11:19 Jon natik 7-poreish enselahosatin atin shasuhw aruruh aria sha-haprisharuh

12:1—13:18 Satan ta nini Iruhin anan-ish sabaishi enselahos shurpak ariashuhiyahan nugruki agundok atap

14:1—15:8 Jon natik Jisas natogur kabidouk nugaen sipsip um aria nanibishatin enselahos shabo eshudokarpesh douk shakon agabus abomIruhin iri

16:1-21 Jon natik enesh kupaishi 7-poreish enselahos. Eshesh atin atinshasuhw marus.

17:1 —19:21 Iruhin ta nuwanameshyoweishi inahos eshudok arpeshshape wabur Babilon shenekesh iri,aria Krais ta nutogur kabi douk armannetem shigorihwinyi hos um arianunaki.

20:1-15 Satan ta nunuweshik nupeik na-mudok agudok gagari nuwag gabuhgani atap iri nuwag aria Iruhin tanunek skelimaguk ihishmorim arpeshba iyoh

21:1-27 Namuburi wabur Jerusalem22:1-6 Worubibar abar bani shuruwepi-

gos rowos douk ta arpesh shishoh ariashupe wosik abom ihih nyumneh iri.

22:7-21 Jisas Krais ananin nyatuh iribaraen douk nahwar sabaishi arpeshum shunakumori anan.

Baraen Jon Nenyem Nyakri Um OkwudokBuk Iri

1 Seiwok enyudok baraen um Jisas Kraisnyanabeshuk. Aria douk abudok nyu-tob enyen nyatogur yopugunum. Iruhindouk nakon enyudok baraen Jisas umnukrip shenek Iruhin ananin mour irium nuyabigesh um shanabeshuk iri eshu-dok eneshenesh hurukatin um shutogur.Anan douk neyabigap namudok. Ananneshopoki ananin ensel nyanakumori eikJon douk yenek Iruhin ananinmour iri arianyakripe enyudok baraen. 2 Aria eik yatikeshudok ihishmorim eneshenesh jurugaria eik yawereh enyudok baraen yakripepyopugunum. Enyudok baraen douk Iruhinananin nyani enyudok adurin baraen JisasKrais nakripepenyi. 3 Enyudok baraennyetem okwudok buk iri douk nyakriumeshudok douk ta shutograri iri. Ariaihishmorim arpesh douk shutarih enyu-dok baraen debeg um kupaishi shumnekeniri, eshesh wosik shanadudareh. Aria es-hudok douk shumneken aria shusuhwendodog shugipeshen iri eshesh shopunekdouk shanadudareh. Um maresh? Abudoknyutob um eshudok ihishmorim shutogu-rum douk banaki hurukatin.

Baraen Jon Nenyem Nyunam Iruhin Anan-ish Arpesh Shape 7-poreirub Warub Iri

4-5 O ipak Iruhin ananishi arpeshpape arbudok 7-poreirub warub doukbape shokugi nahobig Esia iri. Eik Jonyenekumepogu apudok shup ipak. Eikyakri Iruhin douk seiwok nape, ariakweipon shopunek ta nupe arigahahugiguk iri nyumnah hutograri nutau-rumep meyoh. Aria anan nutaurumeppupe dodogowip aria ipakiruh aparuh hurwosik. Aria shopunek, yakri eshudok 7-poreish yopishi mishish1:4-5douk shapehurukatin um Iruhin ananin debeinyiwagitur iri shuni Jisas Krais shopunekshutaurumep meyoh aria ipakiruh aparuhhur wosik. Jisas Krais douk neyotudodogowin atun nagipesh ananin baraen

1:4-5 1:4-5 Enesh shakri eshudok 7-poreish yopishi mishish douk shakri um Iruhin ananin Mishin.

Page 503: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 1:6 500 REVELESEN 1:18wosik iri nakripep ihinymorim Iruhinananin adurin atinyi yopinyi abom baraen.Aria sagomatin Iruhin narik nohur anannakutukukwonugwehw ariawatak nakitaknape. Aria anan douk abom nape debeinium ihim-morim debeimi king douk hapeagundok atap iri.

Anan douk urkum manawashamap ariaananibor owishibor botourak babuh ariabokweshihap aria mape wosik um enesh-enesh apakish yoweishi inahos. 6Aria doukanan nenekap mape debeipi um sabaishiarpesh kabi douk king-omi um. Aria shop-unek, anan nenekap mape pris kabi amamseiwok hape henek ofa um eneshenesheshudok hako Iruhin iri um. Aria apakmunek mour um Iruhin douk Jisas Kraisnenek lotuman iri. Aria anan shopunekdouk ananin Yain. Aria eik yakri debeinyinyeigur nyuni ihinyumorim dodog abomshupeum anan atun ihih nyumneh! Aduratin.

7 Ipak tik! Anan ta nini orug nunaki. Ariaihishmorim arpesh shuni eshudok doukseiwok shan nagok iri ta shutrun esheshisnabes. Aria ihismorim debeisi awirosisharpesh douk shape agundok atap iri tashurepan abom. Adur atin eshudok tashutogur namudok atin. Adur atin.

8 Aria debeini dodogowini abom Iruhindouk seiwok nape, aria douk shopuneknape, aria kweipon ta nunaki iri nakrinamudok, “Seiwok baugos um ihishmorimeneshenesh eshudok watak enesh shupeuwe aria eik yarig yape. Aria kweiponshopunek, abudok nyutob ihishmorim es-hudok shunak shutuhuk um eik ta ipe.”

Jon Natik Krais Douk Iruhin NagraehanNeshopokan Nanaki Iri

9 Eik ipakin ashuken Jon douk yaniipak munoprom Jisas atun iri. Eik doukyani ipak memnek eriger aria meyotudodogowip um musah enenyenen amaendouk ta nyutogrumap iri. Aria douk shop-unek, eik ta ini ipak um muwish agundokIruhin nape Debeini um ananish arpeshum. Eik douk yakripesh Iruhin ananinbaraen nyani enyudok adurin atinyibaraen um Jisas. Douk namudok aria es-hesh shasuhwe sharawe shanaki sheyosopyapeik enyudok unai nyeigurinyum Pat-mos iri. 10 Anah nyumnah douk apak apa

mape munek lotu um Debeini ahi, Iruhinananin Mishin nyatogrume dodogowinatin aria nyeyabige eshudok yatrish kabiyabo yomnis yatrish um. Aria yemnekanah debeihi mah agabiwe um kabi doukshahapur oruhw um. 11 Aria enyudokarpen nyeyagwrehi iri nyakripe nyakri,“Nyak wem eshudok douk ta nyutrishiri anap shup aria nyukeshop punak umIruhin ananish arpesh shape arbudok 7-poreirub warub iri. Nyeiguhwirub umwarub douk arbudok. Efesus, Smerna,Pergamum, Taiataira, Sardis buni Filadelfiairi Laodisia.”

12 Aria eik yatanam um itik enyudokdouk nyakripe enyudok baraen iri ariayatik 7-poreish eshudok shenekesh goliri shatao. Eshesh douk shenekesh umshowem lamhos shetem um. 13 Aria ananarman neyotu orokohun um eshudok 7-poreish shenekesh gol iri. Anan noranah rouhi rupah habuh heyawiamokukananiruh yeriweruh aria nawashak anat letdouk shenekat gol iri um ananin mishin.Anan douk kabi Anudok Arman douknatogur adurinyi arpen iri um. 14 Ariaananig barag douk gatogur shigorihwigabom kabi ehirub douk batogur sipsip iri okabi shigorihwisi ais um. Aria ananis nabessatrugun kabi douk debeihi nyih hanu ariabogaragun um. 15Aria ananiruh yeriweruhhatrugun abom kabi enyudok brasin kapairi um douk shashainyeh debeihi nyih arianyatrugun um. Aria ananih mah heyag-wreh debeg kabi worub batogur banakium. 16 Anan nasuhw 7-poreyiyu unib umananin yopunyi rogur, aria anat wanohwitibainat douk wanohwit eresit wobuwoburiri tatograri ananit nokwat. Aria ananig ya-mag bogagrag abom kabi wah hatao nyum-nah iri hatrugun um.

17 Douk yatrun aria yanak yabuh yakushurukatin um ananiruh yeriweruh kabianan nagok iri arman um. Aria anannowem ananin yopunyi rogur eik arianakripe nakri, “Nyak mare nyunogugur,uwok! Eik douk seiwok baugos um ihish-morim eneshenesh eshudok watak eneshshupe uwe aria eik yarig yape. Ariakweipon shopunek abudok nyutob ihish-morim eshudok shunak shutuhuk um, eikta ipe. 18 Eik douk madae igok iri uwe,uwok. Eik yape iri! Seiwok yagok aria douk

Page 504: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 1:19 501 REVELESEN 2:8yape, aria shopunek ta ipe ihih nyumneh.Aria eik douk yarao debeinyi big aria dodogum ipe debeiwe iri um agundok arpeshshugok um. Um ikri eshesh shunak umyoweiburi wabur o shunak um yopuburi.

19 Douk namudok aria nyak wem eshu-dok iganigadae nyatrish iri shuni eshudokdouk shape shatogur agundok atap irishuni eshudok douk ta kweipon shugigukshutograri iri nyakip shup. 20 Ariabaugenyum baraen riguk nyanabeshukum oudok 7-poreiyu unib douk nyatikyasuhwo eikin yopunyi rogur iri douknamudok. Oudok unib douk wagraeh um7-poreish enselahos douk shape sheyohIruhin ananish arpesh shape arbudok7-poreirub warub iri. Aria baugenyumbaraen um eshudok 7-poreish shenekeshgol iri um shuwem lamhos um douknyakrium Iruhin ananish arpesh doukshape arbudok 7-poreirub warub iri.”

2Baraen Nyanak um Iruhin Ananish Arpesh

Shape Efesus Iri1 Aria Jisas ta apa nakripe nakri, “Jon,

nyak wemen enyudok baraen anap shupnyunak um enyudok ensel douk nyapenyeyoh Iruhin ananish arpesh shape Efe-sus iri. Eik Jisas eikin baraen doukenyudok. ‘Eik douk yasuhw 7-poreiyuunib eikin yopunyi rogur aria yape yara-haen orokohun um 7-poreish eshudokdouk shenekesh gol iri um shape showemlamhosum iri yenekumep-ogu enyudokbaraen ipak. 2 Eik yadukemesh um ihih-morim aih hani enyudok debeinyi mouripak pape peneken iri. Aria yadukemepum agundok peyotu dodogowip atip umenenyenen amaen douk nyatogrumep iri.Aria ipak pakri uwok abom um eshudokshenek yoweihi aih iri arpesh. Aria shop-unek, yadukemep um ipak douk pokwiraehamudok armam douk henek rohw hakriamam douk aposel douk hakripesh Iruhinananin baraen iri. Aria ipak padukemamum amam douk madae aposel omi uwe,uwok. Amam douk henek rohwumeshiri. 3 Aria shopunek, eik yadukemepum agundok arpesh shatrip um pasuhw

eikin baraen pagipeshen um aria shenekyoweihi aih um ipak um. Aria ipak pey-otu dodogowip aria madae juwehosip uwe.Aria shopunek, eik yadukemep um ipakdoukmadae arigeh hep umpunek enyudokdebeinyi mour um pugipesh eik um uwe,uwok. Ipak peyotu dodogowip atip.

4Aria douk eik yakri ikripep enen baraenum eshudok yoweishi inahos douk ipakpape penekesh iri. Sagomatin ipak urkwippanawashame dodog abom aria pagipeshe.Aria douk uwok. 5 Aria eik yakri ipakurkwip purum agundok riguk ipak pa-peum. Sagomatin ipak pape wosik, ariadouk ipak patu pagrukuk rougunum. Ipakurkwip douk madae punawashame dodoguwe, uwok. Aria douk eik yakri ipak tapukutukuk ipakish yoweishi inahos ariawatak putanam puke aparuh eik. Aria ipakurkwip punawashame dodog abom kabisagomatin ipak urkwip panawashame um.Uwok um, eik ta inaku itukuk ipakin enyu-dok douk shape showem lam um agundokdouk enyen nyape nyataum. 6 Aria doukipak watak panasuhw ehudok yopihi aihabom um pakri uwok um ehudok aih doukapudok awirop douk shanahwar um Niko-las2:6iri shenekesh iri. Eik shopunek doukyakri um uwok abom.

7 Aria douk ipak arigos sapenyepiri ta pumnek enyudok baraen Iruhinananin Mishin nyakrip ananish arpesh-enyi aria pusuwen dodog pugipeshen!Eshudok arpesh douk shiyotu dodogowishatish shunek wanohw shubo yoweinyinyubuhuk iri, eik ta ikesh yopinyi big umeshesh shuwok epudok shurkwip douk peirenyudok rowog douk nyatao Iruhin ananignahobig ganahwar um Paradais iri. Ariaeshudok arpesh shuwok epudok shurkwipiri ta shupe wosik abom ihih nyumneh.’ ”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Smerna Iri

8 Aria Jisas watak shopunek nakripenakri, “Jon, nyak wem enyudok baraenanap shup nyunak um enyudok ensel douknyape nyeyoh Iruhin ananish arpesh shapeSmerna iri. Eik Jisas eikin baraen doukenyudok. ‘Seiwok baugos um, ihishmorim

2:6 2:6 Apudok awirop Nikolas apa shani eshesh Kristen shape Efesus bani Pergamum iri shape shenek lotu. Ariaeshesh apa shenek skulumesh um shunek eneshenesh yoweishi inahos.

Page 505: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 2:9 502 REVELESEN 2:17eneshenesh eshudok watak enesh shupeuwe aria eik yape. Aria kweipon shop-unek, abudok nyutob ihishmorim eshudokshunak shutuhuk um, eik ta ipe. Doukseiwok shae yagok aria douk watak yak-itak yape. 9 Eik douk yadukemesh umenenyenen amaen douk nyatogur um ipakiri. Aria shopunek, yadukemesh um ipakeneshenesh eshudok wokep. Aria uwok.Ipak douk pogrem sabaishi yopishi enesh-enesh eshudok shakusumep iruhw heven.Aria eik douk yadukemesh um enyudokyoweinyi baraen douk eshudok arpeshdouk shenek rohwumep shakripepen iri.Eshesh shakri esheshdouk Juda aria esheshmadae Juda abom uwe, uwok. Esheshdouk Satan ananish. 10 Aria ipak marepunogugur um enenyenen amaen doukta nyutogrumep aria nyunekep pumnekdebeiri eriger iri. Ipak pumnek! Satanta nunek anep punak punuweshik pupeum nukwiraehep punek yoweishi inahos.Aria ipak ta pumnek eriger banab nyutobmeyoh kabi 10-poreih nyumneh meyohum. Douk enesh shukri shep pugok um,ipak ta pusuhw eikin yopinyi baraen dodogaria piyotu dodogowip atip. Aria eik taituk ipakish nyeiguhw shuto iruhw aria tainekep pupe wosik ihih nyumneh. Eik taitaurumep pupe wosik.

11 Aria douk ipak arigos sapenyep irita pumnek enyudok baraen douk Iruhinananin Mishin nyakrip ananish arpeshenyi aria pusuwen dodog pugipeshen! Es-hudok arpesh douk shiyotu dodogowishatish shunek wanohw shubo yoweishi ina-hos shubuhuk aria eshesh ta mare shugokanah shopunek,2:11uwok.’ ”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Pergamum Iri

12-13 Aria Jisas nakripe shopunek nakri,“Jon, nyak wem enyudok baraen anapshup nyunak um enyudok ensel douknyape nyeyoh Iruhin ananish arpesh shapePergamum iri. Eik Jisas eikin baraendouk enyudok. ‘Eik douk yasuhw atudokwanohwiti bainat douk wanohwit wobu-wobur iri yenekumep-ogu enyudok baraen

ipak. Eik douk yadukemesh um ipak-ibur wabur. Satan douk nape debeini umipakibur wabur. Aria eik yadukemep umipak pasuhw eikin baraen dodog pagipesheik atuwe. Aria eshesh shabo anudokyopuni arman Antipas douk nasuhw eikinbaraen dodog abom nakripeshen iri nagokipakibur wabur douk Satan napenyabur.Aria abudok nyutob eshesh shan nagokum, ipak shopunek peyotu dodogowip ariamadae pukri punyukur-ukuk eikin baraenuwe, uwok.

14 Aria douk eik yakri ikripep enenbaraen ipak um enesh yoweishi inahosdouk ipak pape penekesh iri. Ipak anepdouk wata pasuhweh dodog ehudok Balamananih yoweihi aih. Ananih aih doukehudok. Seiwok anan neyabigan ehudokyoweihi aih Balak aria Balak nenek rohwum eshesh Israel shenek yoweishi ina-hos um shakonuguk agabus Iruhin. Balakdouk nakripesh shawok eshudok mahishiri worigun douk sharik shenek ofameshshako amudok madae adurimi god omi iriuwe. Aria shopunek, nakripesh shenekwehrur um. 15-16 Aria douk shopunek na-mudok atin. Ipak anep douk pasuhw ehu-dok yoweihi aih ehudok apudok awiropisharpesh shahwaresh um Nikolas2:15-16iriesheshih. Douk namudok aria ipak tapukeshuk agabus yoweishi inahos ipakpape penekesh iri aria watak putanampukon aparuh Iruhin. Uwok um, eik tahurukatin um inaku aria ini eshudok doukshagipesh ehudok eshesh Nikolas esheshihaih iri murpak. Aria ta ikumesh atu-dok bainat douk tatograri eikit nokwatiri. 17 Aria douk ipak arigos sapenyepiri ta pumnek enyudok baraen Iruhinananin Mishin nyakrip ananish arpesh-enyi aria pusuwen dodog pugipeshen! Es-hudok arpesh douk shiyotu dodogowishatish shunek wanohw shubo yoweishi in-ahos shubuhuk iri, kweipon eik ta ikeshanagun worigun douk shahwaragun ummana douk nyanabeshuk nyakus iri. Ariashopunek, eik ta iwem esheshish na-mushi nyeiguhw anabor shigorihwi-boriutabor aria ta ikesh aburdok utabor esheshatin atin. Aria kupaishi arpesh ta mare

2:11 2:11 Jisas watak nutanamori ahi, shagok iri ta watak shukitak aria shiyotu um kwot. Aria eshudok douk madaeshunek bilip iri uwe ta shunak um yoweiburi wabur aria ta shugok anah shopunek. 2:15-16 2:15-16 Putik futnotnyape Revelesen 2:6 iri.

Page 506: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 2:18 503 REVELESEN 2:29shudukem eshudok namushi nyeiguhw,uwok. Eshudok douk sharao aburdok uta-bor iri atish ta shudukemesh.’ ”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Taiataira Iri

18 Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyakwem enyudok baraen anap shup punakum enyudok ensel douk nyape nyatau-rum Iruhin ananish arpesh shape Taiatairairi. Eik Jisas eikin baraen douk enyu-dok. ‘Eik Iruhin ananin nuganin douk eikisnabes satrugun kabi debeihi nyih hanu ariabogaragun um. Aria eikiruh yeriweruhhatrugun kabi enyudok bras kapa doukshishainyeh debeihi nyih iri nyatrugunum. Eik yenekumepogu enyudok baraenipak.

19 Eik yadukem ehudok yopihi aih ipakpape penekeh iri um agundok ipak urkwippanawasham Iruhin nani kupaishi arpeshum. Aria pasuhw eikin baraen dodogpagipeshen aria douk penek yopinyi mourum putaurum sabaishi arpesh um. Ariashopunek, ipak peyotu dodogowip atipabudok nyutob amaen nyatogrumep um.Aria eik yadukemesh umehudok yopihi aihdouk ipak pape penekeh iri douk hesha-grakuk ehudok yopihi aih riguk ipak parikpenekeh iri.

20 Aria douk eik yakri ikripep enenbaraen um eshudok yoweishi inahos doukipak pape penekesh iri. Ipakish yoweishiinahos douk eshudok. Ipak pakriwosik ariapape patruk meyoh okwudok yoweikwi ar-matok Jesebel aria okwok douk kwani ipakkwape. Okwok douk kwenek rohw kwakriokwok douk onok profet douk kwakripeshIruhin ananin baraen iri. Aria okwok doukkwenek rohw iri. Okwok kwenek rohw umeshudok shenek eikin mour iri kwakripeshshenek wehrur um. Aria shopunek, sha-wok agundokworigun douk shenek ofamo-gun um amudok madae adurimi god omiiri uwe. 21 Aria eik douk yakutukukkwape anah nyumneh shopunek um yakrikwukeshuk agab okwokwish yoweishi in-ahos um agundok kwani kupaishi shenekwehrur um. Aria yakri watak kwutanamkwunakumori eik, aria uwok. 22 Douk na-mudok aria eik ta inekok kwishuh kwu-tuwatagun um kwumnek debeiri eriger.Aria ta eshudok arpesh douk shani okwok

shenek wehrur iri mare shukeshuk agabusesheshish yoweishi inahos aria shatanamshunakumori eik um, eik ta inekesh na-mudok. Eik ta inekesh shumnek debeirieriger abom. 23 Aria shopunek, eik taibo eshudok douk shagipesh okwokwinbaraen iri shugok. Eik ta inekesh namudokaria ihishmorim Iruhin ananish arpesh tashudukemesh shukri eik douk yadukemeshwosik abom um ihishmorim arpesh es-heshish mishish aria aparuh shor shanakum. Aria eik ta iwanamep enesheneshwosikumep atin atin um ihihmorim aihipak pape penekeh iri.

24 Aria douk eik yakri ikrip ipak anepdouk pape Taiataira iri. Ipak madaepugipesh enyudok okwokwin yoweinyibaraen uwe. Aria shopunek, ipak madaepugipesh ehudok aih douk enesh kupaishishahwareh shakri, “Satan ananih aih doukhanabeshuk atin abom iri.” Aria eik tamare watak ikripep enen kupainyi baraenshopunek um ipak pugipeshen iri, uwok.25 Aria eik yakri ipak ta pusuhw ehudokihihmori yopihi aih iri baraen douk ipakparaen iri. Aria piyotu dodogowip atiparigaha eik watak itanamori.

26-27 Aria eshudok arpesh doukshugipesh eikim urkum aria shiyotudodogowish atish shunek wanohw shuboyoweishi inahos shubuhuk arigaha es-heshib nyutob um shugok um butogurum, eik ta inekesh namudok. Eik taikesh debeishi dodogowishi nyeiguhw umshupe debeishi um sabaishi arpesh doukshape ihigos nahobigos iri. Aria eshesh tashupe debeishi shusuhw merikw-umeshnamudok atin kabi douk seiwok eikin Yainneke debeinyi nyeigur aria yape debeiweiri yasuhw merik um sabaishi arpeshum. Enyudok ta nyutogur kabi Iruhinananin baraen douk nyetem ananik Buk irinyakrium. Iruhin nakri namudok, “Anan tanupedodogowin atun abomaria ta nusuhwanam ainim butum aria nupe nusuhwmerikw-umesh. Anan ta nunekesh kabianan arman douk nawor marus shenekasamnab iri pupuwaros shokugun atugunum.”

28 Aria eik ta ikesh okwudok unuk doukkwanahwar um shuduwi iri. 29 Aria doukipak arigas sapenyep iri ta pumnek enyu-dok baraen Iruhin ananin Mishin nyakrip

Page 507: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 3:1 504 REVELESEN 3:10

ananish arpesh-enyi aria pusuwen dodogpugipeshen!’ ”

3Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish Arpesh

Shape Sardis Iri1 Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyak

wem enyudok baraen anap shup nyunakum enyudok ensel douk nyape nyeyohIruhin ananish arpesh shape Sardis iri. EikJisas eikin baraen douk enyudok. ‘Eikdouk yasuhw Iruhin ananish 7-poreishyopishi mishish3:1shani 7-poreiyu unibaria yenekumep-ogu enyudok baraen ipak.

Eik douk yadukemesh um ihihmorimeneheneh aih ipak pape penekeh iri.Arpesh shatrip um, eshesh shakri ipakmadae pugok iri uwe. Aria uwok, ipaknubokadae pagok iyoh. 2 Douk namudokaria ipak pikitak pukutukuk agundokipak peshuh um. Aria ihihmorim ipakihyopihi aih douk ipak wata pasuweh iri,eheh douk hurukatin um hugok. Douknamudok aria ipak ta pikitak aria punekehdodogowih abom atih. Um maresh? Eikindebeini Iruhin natik ipak penekeh iriaih jurug aria nakri eheh douk madaeyopih uwe, uwok. 3 Douk namudok ariaipak wata urkwip purum enyudok baraendouk seiwok ipak pemneken iri aria watapugipeshen. Aria putanam pukeshukagabus yoweishi inahos aria wata punaku-mori eik. Uwok um, eik ta inaku kabi anannakwuaruh iri nanakumagu aria ipak tamare pudukemesh um abudok nyutob eikinaku itogrumep obi nyutob.

4Aria ipak karowippape Sardis irimadaepugipesh yoweihi aih uwe. Aria enyudokenyen douk kabi ipak madae punek ipakihrupeh hubosusih um uwe. Aria ipak atip tapur ehudok shigorihwihi rupeh aria punieik munak atugun. Um maresh? Ipakdouk yopishi arpesh aria ipak douk wosikum puni eik munak atugun um. 5 Ariaeshudok arpesh douk shiyotu dodogowishatish shunek wanohw shubo yoweishi ina-hos shubuhuk iri, eik ta ikesh ehudokmorishigorihwihi rupeh shihur. Eshesh ta shi-hur kabi ipak karowip pape Sardis iri pehur

um. Aria eik ta mare itorihuk esheshishnyeiguhw douk shatem okwudok buk doukeshudok arpesh ta shupe wosik ihih nyum-neh iri esheshish nyeiguhw shatemokwi,uwok. Aria eik ta ikrip eikin Yain niniananish enselahos yopugunum um eshu-dok arpesh ikri eshesh douk eikish arpesh.6Aria douk ipak arpesh arigos sapenyep irita pumnek enyudok baraen Iruhin ananinMishin nyakrip ananish arpesh-enyi ariapusuwen dodog pugipeshen.’ ”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Filadelfia Iri

7 Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyakwem enyudok baraen anap shup nyunakum enyudok ensel douk nyape nyeyohIruhin ananish arpesh shape Filadelfia iri.Aria eik Jisas eikin baraen douk enyu-dok. ‘Eik douk yopuweiri abom doukaria eikin baraen douk adurin atin ya-suhw ki3:7um atudokwit douk seiwok KingDevit nasuwen iri. Aria ta eik ijik witum, ta mare enen arpen dodogowin umnyutaru. Aria shopunek, ta eik itaru um,ta mare enen arpen dodogowin um nyi-jikat. 8 Eik douk yadukemesh um ihih-morim aih ipak pape penekeh iri. Ariashopunek, eik yadukemesh um ipak doukmadae dodogowip um punek eikin mourwosik um uwe. Aria ipak pagipesh ihinyu-morim eikin baraen aria madae pubeshukeikin nyeigur uwe, uwok. Aria ipak tik.Eik yejik anat wit tanejik tapeimep. Ariata mare enen arpen dodogowin um nyu-taru, uwok. 9 Aria ipak pumnek! Ipakdouk padukemesh eshudok Satan ananisharpesh. Eshesh shenek rohw shakri esheshdouk Juda, aria eshesh douk madae Judaabom uwe. Eshesh douk shenek rohw iri.Douk namudok aria eik ta inekesh shu-naki shubuh shuduk ohrubus hurukatinum ipakiruh yeriweruh. Aria abudok nyu-tob eshesh ta shudukemesh shukri aduratin eik douk urkum manawashamep ipakIruhin ananish arpesh pape Filadelfia iri.10 Ipak douk pagipesh eikin baraen wosikpeyotu dodogowip aria madae juwehosip

3:1 3:1 Putik futnot nyape Revelesen 1:4 iri. 3:7 3:7 Enyudok baraen nyakri Jisas Krais atun narao big um nukrimeishi arpesh shuwish numun Iruhin ananibur namuburi wabur Jerusalem douk ta bukutukuk iruhw heven bubuhiiri (Revelesen 21:2).

Page 508: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 3:11 505 REVELESEN 3:22

arigas uwe um enenyenen amaen douk ny-atogrumepari. Namudok aria abudok nyu-tob eneheneh kwiraeh hutogur um huk-wiraeh ihishmorim arpesh shape agun-dok atap iri um, eik ta itaurumep piyotudodogowip atip aria pupe wosik.

11 Aria eik douk hurukatin um in-aku. Douk namudok aria ehudok yop-uhi aih ipak pagipesheh penekeh iri ipakta gamo pusuweh dodog. Ta wosikatin enesh kupaishi arpesh shutrip shu-raoukuk enyudok ipakin yopinyi praisdouk ta ipak puraen iri. 12 Aria es-hudok arpesh douk shiyotu dodogowishatish shunek wanohw shubo yoweishi in-ahos shubuhuk iri, eik ta inekesh shiy-otu dodogowish atish kabi anohw urohwdouk hwatao hwosah eikin debeini Iruhinananit debeiti urupat iri. Aria eshesh tamare wata shukutukuk shutogur shunak,uwok. Eik ta iwem eikin Iruhin ananinnyeigur nyuni ananibur namuburi waburJerusalem ababurin nyeigur nyutem es-hudok arpesh esheshiruh yegeshiweruh.Abrudok wabur ta bukutukuk iruhw hevendouk eikin Iruhin napeum bubuhi iri.Aria eik shopunek ta iwem eikin naminyinyeigur nyutemesheshiruh yegeshiweruh.13 Aria douk ipak arigos sapenyepi um tapumnek enyudok baraen Iruhin ananinMishin nyakrip ananish arpesh-enyi ariapusuwen dodog pugipeshen.’ ”

Baraen Nyanak Um Iruhin Ananish ArpeshShape Laodisia Iri

14 Aria Jisas nakripe nakri, “Jon, nyakwem enyudok baraen anap shup nyunakum enyudok ensel douk nyape nyeyohIruhin ananish arpesh shape Laodisiairi. Eik Jisas eikin baraen douk adurin.Enyen douk enyudok. ‘Eik douk yeyotudodogoiwe atuwe abom yakripesh yopinyiabom wosik Iruhin ananin adurin atinyibaraen iri. Aria eik douk baugos umihishmorim eshudok eneshenesh doukIruhin nenekesh shape iruhw atap iri shaniihishmorim arpesh. Eik yenekumepoguenyudok baraen ipak. 15 Eik yadukemeshum ehudok aih ipak pape penekeh irium pape penek eikin mour um. Ipakdouk madae nyumanugasip abom uwearia shopunek, madae juwehosip abomuwe. Aria eik yakri ipak ta nyumanugasip

abom o juwehosip abom. 16 Aria uwok.Ipak madae juwehosip abom uwe omadae nyumanugasip abom uwe. Ipakjuwehosip karowih atin. Douk namudokaria eik ta igugurukwep putograri eikitnokwat! 17Aria ipak pakri, “Apak manabuksabaibori utabor bani sabaishi eshudokeneshenesh. Apak madae yaruhish umenesh eshudok eneshenesh uwe.” Aria ipakpape yowep abom. Aria arpesh ta shutriparia shenek gihaumep. Eik yatrip um,ipak douk kabi yaruhish um enesheneshyopishi eshudok iri um. Ipak kabi douknabes seshukeshi arpesh um. Ipak kabidouk rupeh wokep aria pagor pape um.Aria ipak douk madae pudukemesh uwe.18 Douk namudok aria eik yakri ikripepenyudok baraen. Eikir gol douk debeihinyih hanur aria henekar ratogur yopurabom. Douk namudok aria ipak putorarudok gol um, ipak ta putogur debeiparikabi shogrem sabaibori utabor iri um. Ariapunator shigorihwihi rupeh aria pihurum punoshigar ipakiruh yegeshiweruhum arpesh mare shutrip pugor pupe ariaabraen nyupeyep, uwok. Aria shopunek,ipak putor marasin aria punayok nabesum ipak wata putrugun wosik. 19 Eshudokarpesh douk eik urkum manawashameshiri, eik ta ihesh um inekesh shutoguryopishi arpesh abom. Douk namudokaria ipak urkwip ta purum ipakih aiharia pukeshuk agabus yoweishi inahosaria pukon aparuh Iruhin abom. 20 Ipakpumnek! Eik yeyotu wit aria yape yarigep.Aria meinyi arpen douk nyumneke arianyijikumewit iri, eik ta iwish ini enyen upenumun. Aria ohwak ta upe uwok worigunatugun.

21 Aria eshudok douk shiyotu dodogow-ish atish shunek wanohw shubo yoweishiinahos shubuhuk iri, eik ta ikesh debeinyinyeigur um shupe debeishi aria shunieik mupe eikin debeinyi wagitur. Kabidouk seiwok eik yeyotu dodogoiwe yenekwanohw yabo yoweishi inahos shabuhukaria douk yape debeiweiri yani eikin Yainwape ananin debeinyi wagitur um. 22 Ariadouk ipak arigos sapenyep iri um ta pum-nek enyudok baraen Iruhin ananin Mishinnyakrip ananish arpesh-enyi aria pusuwendodog pugipeshen!’ ”

Page 509: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 4:1 506 REVELESEN 4:9-114

Shenek Lotu Um Iruhin Gani Iruhw Heven1 Douk enyudok nyanakuk aria eik yatik

anat wit tanajik tape iruhw heven. Ariayemnek anah mah. Aria enyudok arpennyeyagwreh debeg kabi shahapur oruhw-umori douk iganigadae yemneken nyeyag-wrehi iri nyakripe nyakri, “Nyak nyu-towi agundok iruhw aria iyabigen eshudokeneshenesh douk ta shutogur iri.” 2 Ariaahudok atuh Iruhin ananin Mishin ny-atogrume dodogowin atin aria yatigu enendebeinyi wagitur douk king-omi atumhapenyen iri nyakus iruhw heven. Ariaanan arman nape enyudok wagitur. 3Anannatrugun kabi anam yopumi abom utomnyeigurim um jaspa iri um mani kupaimiowishiborimi nyeigurim um konilian iribatrugun um. Aria enen renbo nyakus ariaenyenyir yamuger rakih rananug enyu-dok debeinyi wagitur. Enyudok renbodouk yopin abom kabi anam yopumi grin-poreim utom nyeigurim um emeral irium. 4 Aria 24-poreish debeishi wagitura-hos shopunek shakus shersharih um enyu-dok debeinyi wagitur. Aria anam debeimiarmam 24-poreim hatem eshudok wagi-turahos. Amam hore shigorihwihi ru-peh aria howem yopugwi hatog shenekoggol iri douk king-omi atum hogwem iri.5 Aria utag bogaragi gani enyudok de-beinyi wagitur nyakus um aria utag brere-yarog geyagwreh debeg. Aria hurukatinum enyudok debeinyi wagitur 7-poreishourehish douk hanish atish iri shakus.Eshudok ourehish douk shakri wobuwo-bren baraen um Iruhin ananish 7-poreishyopishi mishish.4:5 6 Aria hurukatin umenyudok debeinyi wagitur, enen enyu-dok kabi douk debeigwi youg um nyakus.Enyen nyatrugun abom nyape kabi wenyirum. Aria eshudok 4-poreish dodogow-ishi eshudok douk mishish shoresh irishape orokohun aria shape shersharihum enyudok debeinyi wagitur. Ariasabaisi nabes sape yamagosish um shaniaparuhish um shani agabusish um. 7 Arianyarik iri dodogowinyi douk mishin ny-oren iri douk nyape kabi enen debeinyiwanohwinyi mahin nyeigurinum laion iri.Aria nyagiguk iri nyape kabi enen abonin

bulmakau um. Aria binyatin iri enyenyigyamag gape kabi arpenyig yamag um. Arianubatin-enyi nyape kabi anan debeini ku-mun nehuru nanak iruhw iri um. 8 Ariaeshudok nubatish, eshesh atin atin doukanawipish kapraigiyohos shapenyesh. Arianumuniruh um hani adukiruh um es-heshiruh yegeshiweruh ihiruhmorim doukshukniruh abom um nabes atus. Arianyumneh weibus eshesh shapeum shakri,“Debeini Iruhin douk dodogowini abom.Anan douk yopuni abom, anan douk yop-

uni abom,anan douk yopuni abom.Seiwok nape, aria douk shopunek nape,aria kweipon shopunek ta nunaki.”Eshesh madae shupe um shurao uhwinatin um shakri enyudok baraen um uwe.9-11 Eshesh shape shatuk Iruhin douknape enyudok debeinyi wagitur iri ananinnyeigur nyato iruhw. Anan douk napeihih nyumneh iri. Eshesh shanadudareh-uman shenek tenkyuman shakri ananyopuni. Aria abudok nyutob eshudoknubatish dodogowishi douk mishishshoreshi shenekesh namudok um, amudok24-poreim debeimi habuh hoduk ohrubushurukatin um Iruhin douk nape wosikabom ihih nyumneh iri douknape enyudokdebeinyi wagitur iri aria hape heneklotuman. Amam honik amamig yopugwihatog douk king-omi atum hogwem irihawashog hurukatin um enyudok debeinyiwagitur aria hakri,“Apakin debeini Iruhin, nyak doukdodogowinyi yopunyi abom.Aria ihishmorim arpesh ta shutuk nyakin

atin nyeigur nyuto iruhw.Ummaresh? Nyak nyagipesh nyakim atum

urkumaria nyenek ihishmorim eneshenesh eshu-

dok shatogur shape aria nyorukeshyapis.

Eshesh douk nyakim urkum atum mo-rumesh nyakriyesh

aria eshesh shatogur shape.”

5Jon Natik Onok Buk Douk Shaweshigok Iri

4:5 4:5 Putik futnot nyape Revelesen 1:4 iri.

Page 510: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 5:1 507 REVELESEN 5:111 Aria eik Jon yatik anudok arman douk

natem enyudok debeinyi wagitur iri na-suhw onok buk ananin yopunyi rogur. Ok-wudok buk okwok douk kabi anap roupishup um. Okwok douk shadareshok ariashoweshigok. Aria baraen shenyem nyapenumunik um kwani aduk shopunek. Ariashoweshigok 7-poreih shakwu kendelisgris. 2 Aria eik yatik enen dodogowinyiensel nyape nyeyagwreh debeg nyakri,“Meinyi arpen douk yopin abom aria wosikum nyubahiguk asudok kendelis gris doukshoweshik okwudok buk um aria nyuk-weshihok?” 3 Aria madae shutik enenatin arpen nyape iruhw heven iri o agun-dok atap iri o shakamum agundok atapiri douk ta wosik um nyukweshih ok-wudok buk aria nyutik numunik um iri.4 Aria douk yatik um madae shuparugenen arpen uwe douk wosik um nyuk-weshih okwudok buk aria nyutik numu-nik um iri. Douk namudok aria eikyereh debeg. 5 Aria anan um amudok24-poreim debeimi nanaki nakripe nakri,“Kwamnek! Nyak mare nyureh! Ananarman um apudok awirop nyeigurip umJuda iri douk nakitak Devit ananip awiropiri douk dodogowin kabi enen wanohwinyimahin nyeigurinyum laion iri. Anan doukneyotu dodogowin atun nenek wanohwnabo yoweishi inahos shani ihishmorimananish horim shabuhuk. Douk namudokaria anan douk dodogowin aria wosik umnubahiguk asudok 7-poreis kendelis grisdouk showeshik okwudok bukumaria nuk-weshihok.”

Jon Natik Enen Nugaen Sipsip6 Aria yatigu enen Nugaen Sipsip

nyeyotu hurukatin um enyudok de-beinyi wagitur. Aria eshudok nubatishdodogowishi douk mishish shoresh irishani amudok 24-poreim debeimi sheyotushersharih enyudok Nugaen Sipsip. Enyennyubrug gwapenyen kabi shaen nyagokiri um. Enyen 7-poreiruh shuwaruhhakih enyenyig barag aria 7-poreisnabes sapenyen. Asudok nabes douksakri wobuwobren baraen um Iruhinananish 7-poreish mishish5:6douk ananneshopokesh shanak ihigunmorim umagundok atap iri. 7 Aria enyudok Nugaen

Sipsip nyanaki nyatrun okwudok bukanudok douk nasuok yopunyi roguraria nape debeinyi wagitur iri. 8 Doukenyen nyatrunok aria eshudok nubatishdodogowishi douk mishish shoresh irishani amudok 24-poreim debeimi shabuhshaduk ohrubus shakus hurukatin umNugaen Sipsip aria shenek lotumen. Ariaihim-morim amudok debeimi hasuhwsisigish atish enesh eshudok kabi gitahasum shani anas dis douk shenekas gol iri.Asudok dis douk shuknis um enyudokpaura douk enyenyigus nyugus seisikwosik iri. Enyudok paura douk nyakriwobuwobren baraen umbeten douk Iruhinananish arpesh shape shenekan iri. 9 Ariaeshesh shape sheyarub onohw namuhwiawehw shakri,“Nyak douk yopuni abom aria wosik um

nyutrun okwudok bukaria nyukweshih ihismorim kendelis gris

douk showeshigok um.Um maresh? Eshesh shaen nyagokaria nyakibor owishibor batourak batorihismorim awirosish arpesharia bakweshihesh shape Iruhin ananish

atish.Eshesh douk shape ihismorim sisigis de-

beisi awirosaria sheneyagwreh sabainyi kupainyi

baraen iri.Esheshdouk sabairuhi sisigiruhyegeshiweruh-

ish arpeshdouk shape ihirubmorimdebeirubi warub nahobigos

abudok amnab agundok atap iri.10 Nyak douk nyenekam hatogur pris douk

hape henek ofa umeneshenesh eshudok hako apakin Debeini

Iruhin iri.Aria anan ta nupe Debeini nusuhw

merikw-umesharia kweipon eshesh ta shupe debeishikabi douk debeimi king-omiaria shusuhwmerik um ihishmorimarpesh

shape agundok atap iri.”Eshesh Shatuk Nugaen Sipsip Enyenyin

Nyeigur Nyato Iruhw11 Aria wata shopunek yatrugunugu aria

yemneku eshudok sabaishi Iruhin anan-ish enselahos esheshih meh. Shadare-hesh um douk shatogur sabaishi abom.Sabaibi tausenab bani sabaibi milionab.

5:6 5:6 Putik futnot nyape Revelesen 1:4 iri.

Page 511: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 5:12 508 REVELESEN 6:7Eshudok sabaishi enselahos sheyotu sher-sharih enyudok debeinyi wagitur nyani es-hudok nubatish dodogowishi doukmishishshoresh iri shani amudok 24-poreim de-beimi armam. 12 Aria eshudok enselahossheyarub debeg shakri,“Enyudok Nugaen Sipsip douk seiwok

shaen nyagok iri douk yopunyiabom.

Douk namudok aria enyen douk wosik umnyirao debeinyi nyeigur

nyuni utabor buni eneshenesh yopishi es-hudok

shuni debeinyi dodog.Aria shopunek enyen douk wosik um nyu-

rao yopinyi sakiaria wosik um apak mutuk enyenyin atin

nyeigur nyuto iruhw.Aria enyen douk wosik um apak

munadudareh-umen abom ariamutuk enyenyin atinnyeigurnyutoiruhw

aria munek lotumen.”13 Aria eik yemnek ihishmorim eshu-

dok douk Iruhin nenekesh shape iruhwatap iri shani eshudok douk shape shakamagundok atap iri shani ihishmorim shapeshakam debeigwi youg iri shape sheyarubonohw awehw shakri,“Apakmakri ihishmorimeneshenesh eshu-

dok shunadudareh umanudok nape debeinyi wagitur iri nini Nu-

gaen Sipsip.Aria shutuk esheshish nyeiguhw shuto

iruhwaria shunek lotumesh ihih nyumneh.Aria makri ihinyumorim debeinyi dodog

nyuni agundok natrugun aria napedodogowini um shupe um

eshesh biyesh ihih nyumneh!”14 Aria eshudok nubatish dodogowishi

douk mishish shoresh iri shakri, “Aduratin!” Aria amudok 24-poreim debeimiarmam habuh hoduk ohrubus atap ariahenek lotu um Iruhin nani Nugaen Sipsip.

6Nugaen Sipsip Nyabrig Kendelis Gris

Soweshik Buk Iri1 Aria yatigu Nugaen Sipsip nyohur ok-

wudokbukdouk shadareshok showeshigok7-poreis kendelis gris iri nyasuok arianyabahiguk sarig iri kendelis gris. Aria eik

yemnek enen sagomatin um eshudok nu-batish dodogowishi douk mishish shoreshiri nyeyagwreh. Aria enyenyihmah heyag-wreh um kabi douk utag pogarog um. Ariaenyen nyakri, “Nyak yowi.” 2 Aria ya-tigu enen shigorihwinyi hos nyanaki. Ariaanudok arman natem enyudok hos iri na-suhw enen kein. Aria shopunek, shakonanat yoputi hat douk eshudok arpesh doukshenek uhwinyum wanohw iri shoguriri. Aria abudok nyutob anan natem hosnanak kabi anan nenek uhwinyum wanog-wiruh aria nakri nunek onohw shop-unek wanohw nunek uhwinyumoh iri.3 Aria Nugaen Sipsip nyabahiguk sagigukiri kendelis gris aria eik yemnek enyu-dok nyagiguk iri dodogowinyi doukmishinnyoren iri nyakri, “Nyak yowi!” 4 Ariayatigu enen owishiborinyi nyatrugun irihos nyanaki. Aria anudok arman natemenyudok hos iri narao dodog um nuhurshape agundok atap iri arpesh esheshiruhaparuh um shurpak aria shubo kupaishishugok. Aria shakon anat debeiti bainat.

5 Aria Nugaen Sipsip nyabahigukbinyatinyis kendelis gris aria eik yemnekbinyatin-in enyudok dodogowinyi doukmishin nyoren iri nyakri, “Nyak yowi!”Aria eik yatrugunugu aria yatigu enenbehrabinyi hos nyanaki. Aria anudokarmannatemenyudokhos iri nasuhwenenskel douk shape shenek skelum eshudokeneshenesh um ananis wis. 6 Aria yemnekenen enyudok kabi douk enen arpenenyenyih mah um. Enyen nyeyagwrehiagundok eshudok nubatish dodogowishidouk mishish shoresh iri shapemori. Ariaenyudok nyeyagwrehi iri nyakri, “Nyaknyunak nyunek nyakinmour aria arpesh tashugok umnyurub. Wit iri bali ta karowishatish aria ta shutoumesh um debeiboriutabor. Douk namudok aria shunek mouratuh nyumnah shurabor iri utabor tawosikum shutor atup shokupi marup um wit, obias atup shokusi marus um bali kabi doukrais um. Aria agusudok rowos douk shapeshenek wel-agos iri sani agosudok doukshadi wainip shuruwep-agosi nyak marenyununugos!”

7 Aria Nugaen Sipsip nyubahiguknubatis kendelis gris soweshik okwudokbuk iri. Aria eik yemnek nyagiguk iri

Page 512: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 6:8 509 REVELESEN 7:2nubatin dodogowinyi enyudok mishinnyoren iri nyakri, “Nyak yowi!” 8 Ariaeik yatigu enen akitohinyi hos nyanaki.Aria anudok natemori enyudok hos iriananin nyeigur douk nanahwar Gok.Aria anudok anan douk debeini nasuhwmerik um abrudok wabur douk shagokiri shapenyaburi nagimani. Aria arpeshshape agundok atap iri shenesiyao umnubatis awiros. Aria amam harao dodogum hubo anap awiropish eshudok arpeshshugok. Enesh hakwumesh bainatog haeshshagok, aria enesh shagok um nyurub.Aria enesh yoweihi arugeh haesh ariashagok, aria enesh wanohwishi wanarishmahish shaesh shagok. 9 Aria NugaenSipsip nyabahiguk anas wisish kendelisgris soweshik okwudok Buk iri. Aria eikyatigu eshudok arpesh douk seiwok abomshasuhw Iruhin ananin baraen dodogshakripesh um agundok Jisas nataurumeshum aria kupaishi arpesh shaesh shagok iriesheshish mishish. Eshesh shape shakamenyudok alta douk shape showem eshudokum shenek ofamesh shako Iruhin iri um.10 Aria eshesh shahwar debeg shakri,“Dodogowini Debeini, nyak douk adurinyiyopunyi abom nyasuhw iruhw atap iri! Tamakwunih nyumneh hunak hudiguk arianyak kadak nyunekumesh kwotog agun-dok atapishi arpesh um nyuwanameshyoweishi inahos um agundok shabo apakmagok um?”

11 Aria Iruhin nekesh rouhi shigorih-wihi rupeh um atin atin eshudok arpeshishmishish aria nakripesh namudok nakri,“Ipak pupepishukabar banabnyutob shop-unek um arigaha shubo ipakish ashukeny-ish owashish douk shani ipak panuboumpenek atin mour iri shugok kabi doukshabo ipak pagok um ba iyoh. Douk esheshshesh shugok arigaha shunak shutogurumenyudok namba eik yakriyen iri aria eik takadak iwanom-umep ereb.”

12 Aria yatigu Nugaen Sipsip nyabahigukanawipis kendelis gris douk soweshikokwudok buk iri aria debeikwi enyikkwatuk agundok atap. Aria nyumnahinaun natogur behrabin kabi anah yoweihibehrabihi rupah um. Aria wabin aunnatogur owishiborin kabi owishibor um.13 Aria unib wape iruhw utag iri wanatuk

wagruki atap kabi enep watakipi fikipshuruwep douk dodogowinyi uhwinnyasusuep tutukarep pagruk-umori um.14 Aria iruhw utag ganak gawishuk kabishadaresh anap jarukwip um. Ariaihiruhmorim yodururuh hani unaihosshanak abom shapeik kupaigunum.

15 Aria amudok hape king um agundokatap iri hani anam debeimi nyeiguhwshatoumami, hani amudok debeimi ha-suhw merik um ami iri, hani eshudokdouk shanagrem sabaibori utabor bani jahiri, shani eshudok dodogowishi arpesh,shani ihishmorim arpesh douk shapeshakamum kupaishi shenekumesh mourmeyoh iri, shani eshudok douk shapewosik iri, eshesh ihishmorim shanakshawish shanabeshuk shape hurupiruhhani debeiwori burbudugiyu douk wataoyodururuh iri. 16 Aria eshesh shahwaryodururuh hani debeibori utabor shakri,“Ipak pubuh pishapomapuk um anudoknape debeinyi wagitur iri um marenutrup. Aria shopunek um pubeshuka-paguk um Nugaen Sipsip juwehosin ummare nyunekumap kwotog aria nyunekapmurao debeiri eriger. 17 Um maresh?Ahudok debeihi nyumnah um anudoknape debeinyi wagitur iri nini NugaenSipsip amam juwehosim um huwanamesheneshenesh yoweishi inahos eshesh shapeshenekesh iri um douk hatogur. Douknamudok aria omi ta dodogowin umnyunekuhwinyumam? Adur atin ta uwok.”

7Sabaishi Israel 144,000-Poreish Sharao

Iruhin Ananin Kak1 Douk enyudok nyanakuk aria eik ya-

trugunugu aria yatigu nubatish enselahossheyotu anagas umnubatin kona um agun-dok atap um agudok nahobig. Aria es-hesh shasuhuk uhwin douk nyahur nu-batin kona iri um mare nyahur agundokatap o nyahur youg o nyahur nyususuhwenen rowog. 2 Aria wata yatigu kupainyiensel nyatowi nyanaki iruhw gani aunnakihumori. Enyen nyasuhwi enen enyu-dok douk Iruhin nape abom ihih nyumnehiri ananin kak nyapeyenyi. Aria nyah-waresh debeg eshudok nubatish enselahosdouk Iruhin nekesh dodog um shununu

Page 513: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 7:3 510 REVELESEN 7:17agundok atap nini youg iri. 3 Enyen nyakri,“Ipak mare arigas pununu agundok atapnini youg iri rowos, watak. Apak makrimuwem-umesh Iruhin ananin kak nyupeyomogos um eshudok arpesh douk shenekapakin Iruhin ananin mour iri ba iyoh ariaipak kadak pununu eshudok eneshenesh.”

4 Aria eik yemnek um shadareh eshu-dok arpesh douk sharao Iruhin ananin kakiri. Eshesh shadarehesh shanak shatogursabaishi um 144,000-poreish. Eshudoksabaishi arpesh douk shanaki asudok ihis-morim 12-poreis debeisi awiros um esheshIsrael. 5 Apudok awirop shahwarop umJuda iri, sharao kak aria shatogur 12,000-poreish. Aria apudok anap awirop shah-warop um Ruben iri 12,000, aria apudokshahwarop umGat iri 12,000. 6Aria apudokshahwarop um Aser iri 12,000, aria apudokshahwarop um Naptali iri 12,000. Ariaapudok shahwarop um Manase iri 12,000.7 Aria apudok shahwarop um Simeon iri12,000, aria apudok shahwarop um Livai iri12,000. Aria apudok shahwarop um Isakariri 12,000. 8 Aria apudok shahwarop umSebulun iri 12,000, aria apudok shahwaropum Josep iri 12,000. Aria apudok shah-warop um Benjamin iri 12,000. Asudokawirosish arpesh sharao Iruhin ananin kak.

Sabaishi Arpesh Shenek Lotu Um Iruhin9 Douk enyudok nyanakuk aria eik

yatrugunugu aria yatigu sabaishi sisigiruhyegeshiweruh-ish arpesh. Eshudok arpeshdouk madae wosik um shudarehesh uwe,uwok. Eshesh douk ihismorim debeisiawirosish arpesh douk sheneyagwrehsabainyi kupainyi baraen iri. Eshesh doukshanaki ihigos-morim nahobigos douksape agundok atap iri shantorum shape.Eshesh shore shigorihwihi rupeh ariashasuhw palmenis shus esheshis wis ariasheyotu hurukatin um enyudok debeinyiwagitur nyani Nugaen Sipsip. 10 Ariaeshesh shahwar debeg shakri,“Apakin Iruhin douk nape debeinyi wagi-

tur irinani Nugaen Sipsip amam atum abom ha-

narapmatanamori mape wosik.”

11 Aria ihishmorim enselahos shey-otu shersharih enyudok debeinyi wagitur

nyani amudok 24-poreim debeimi hani es-hudok nubatish dodogowishi doukmishishshoresh iri shabuh shaduk ohrubus hu-rukatinyumenyudokdebeinyiwagitur ariashape shenek lotu um Iruhin. 12 Shakri,“Adur atin! Apak manadudareh um apakin

Iruhinaria matuk ananin nyeigur nyato iruhwaria makri anan yopuyopuni.Aria apak tamunek tenkyuman ihih nyum-

neh.Aria debeinyi nyeigur nyuni yopipi urkwippuni saki iri dodog ta shupe abom um anan

atun ihih nyumneh. Adur atin!”

Arudok Eriger Douk Eshudok Arpesh Shem-negor Iri Douk Ratuh

13 Aria anan um amudok 24-poreim de-beimi narige nakri, “Eshudok arpesh shorrouhi shigorihwihi rupeh iri douk meishi?Eshesh shanaki meigunum iri?”

14 Aria eik yakripan yakri, “Debeini,nyak kanak douk nyadukemesh, eikuwok.” Aria anan nakripe nakri, “Eshudokarpesh seiwok shape agundok atap ariaeshudok douk shakanuk agabus Iruhin irishenekesh shemnek debeiri eriger. Ariaeshesh shakwrup esheshih rupeh NugaenSipsip enyenyibor owishibor aria hatogurshigorihwih. 15Douk namudok aria esheshdouk sheyotu hurukatin um Iruhin ananinyopunyi wagitur. Aria nyumneh weibuseshesh shape shenek ananin mour numunananit debeiti urupat. Aria anudok douknape enyudok wagitur iri ta nini esheshnupe aria nutaurumesh. 16 Aria nyurub tamare wata besh atin aria abar shopunekta mare besh atin, uwok. Aria debeihiwah shopunek ta mare wata hutao heshshumnek debeiri eriger, uwok. 17 Ummaresh? Nugaen Sipsip douk nyeyotuorokohun hurukatin um debeinyi wagituriri ta nyupe nyutaurumesh wosik kabianudok nataurum sipsip wosik iri um.Aria enyen ta nyuraesh shunak shuwokabrudok abar douk ta shubaroh ariabunekesh shupewosik abom ihihnyumnehiri. Ababar douk bakih atap meyoh bor iri.Aria Iruhin ta nubatikumesh ihihmorimabih aria eshesh ta mare wata shureh atin,uwok.”

Page 514: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 8:1 511 REVELESEN 8:138

Nugaen Sipsip Nyabahigeshuk Namba 7Kendelis Gris Soweshik Buk Iri

1 Douk Nugaen Sipsip nyabahigeshuknamba 7 kendelis gris douk soweshik ok-wudok buk shadareshok iri gani iruhwheven. Aria madae enesh eshudok shiyag-wreh o shubirak uwe, uwok. Ihishmorimeshudok shape mukareg banab nyutob hu-rukatin um tukwanin aua. 2 Aria yatigueshudok 7-poreish enselahos douk shey-otuwi hurukatin um Iruhin iri sharao 7-poreiruh aruruh.

3 Aria kupainyi ensel nyasuhw anas disdouk shenekas gol iri um shure paura doukshashainyeh nyenek nyugus seisik wosikiri um. Enyen nyasuhw asudok dis arianyanaki nyeyotu hurukatin um alta doukshowem eshudok shenek ofamesh shakoIruhin iri um. Aria sheken sabainyi pauraum nyinyanuh um ihishmorim Iruhinananish arpesh esheshin beten douk shapeshenekan iri. Aria nyeshem enyudok altadouk sheneken iri nyatao hurukatin umdebeinyi wagitur iri aria nyenek ofameshum Iruhin. 4Aria nyih hanu enyudok pauradouk enyudok ensel nyasuwen enyenyiswis iri aria nyugus sani Iruhin ananisharpesh esheshin beten shakitak shato umagundok Iruhin napeum. 5 Aria enyudokensel nyasuhw asudok dis enyudok pauranyor um aria nyanak hurukatin umenyudok alta aria nyonik nyih nyehur disshukunis aria nyawasheh hagruki agundokatap. Douk enyen nyawasheh hagrukiaria utag brereyarog gatrugun abom ariageyagwreh debeg aria debeikwi enyikkwatuk.

Nubatish Enselahos Shahapurish Aruruh6 Aria eshudok 7-poreish enselahos sha-

suhw 7-poreiruh aruruh iri shenek redium shahapururuh. 7 Aria nyarik iri enselnyahapurish enyenyihw oruhw aria shig-orihwisi ais douk dodogowis kabi utabor-umori sani nyih douk shenenek um ow-ishibor iri shagruki agundok atap. Ariashasiya agundok atap nani rowos um bi-wotuk outumeb. Aria ehudok nyih hanuonok outuk aria hanu ihigos-morim rowosiri wishap heyateshuk. Aria bio outumebwapeik, nyih madae hunu uwe.

8 Aria nyagiguk iri ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria shawashak enenenyudok kabi douk onohw debeihwi nyihhanuhw iri yoduhw hwagrukuk youg. Ariashasiyauk youg um biwotuk outumeb ariaonok outuk youg gwanenemumowishibor.9 Aria shasiya ihishmorim eshudok enesh-enesh shape youg iri um bibatun lainabaria anan lain shagok shatuh. Aria shop-unek, shasiya ihiyumorimkroruhiyor doukwor youg iri um bibatun lainab aria ananlain yoweu abom gririgaro watuh.

10 Aria binyatin iri ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria onok takweikwiunuk douk hanuk nyih jorarehok kabihanu arkirub um aria kwakutukuk iruhwaria kwanatuk kwagruki agundok atap.Aria shadareh ihibusmorim worubus umbibatun lainab aria okwudok unuk kwa-grukuk kwabo anan lain um worubussani ihibarmorim abar douk bakih atapmeyoh iri. 11 Aria anan lain senenemum nubutibari abar. Aria sabaishi arpeshshawok abrudok abar aria baesh shagokshatuh. Nyeigurik um okwudok unuk doukNubutini Marasin.

12 Aria nubatin iri ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria shasiya nyumnahinnani wabin aub bani ihiyumorim unib umbiwotuk outumeb. Aria eshesh shanunuonok outuk um anudok nyumnahin aunnani onok outuk um wabin aun aria onokoutuk um oudok unib aria shatogur aruk-wutigunish. Aria shatupak nyumnah umbibatin nyutob aria wab um bibatin. Douknamudok aria nyumnah biyab nyutob ba-trugun um aria anob nyutob arukwutigun.Aria wab shopunek namudok atin, biyabnyutob wanyukeh aria anob nyutob aruk-wutigun.

13 Aria yatrugunugu aria yatigu anardebeiri armir kabi douk kumun um rehururanak iruhw. Aria yemnek um arar reyag-wreh debeg rakri, “Gihaumesh arpeshshape agundok atap iri. Um maresh?Hurukatin um eshudok bishatin ensela-hos ta shihapurish esheshiruh aruruh ariaenenyenen amaen ta nyutogur um eshu-dok atapishi arpesh aria ta nyunekesh shu-namnek debeiri eriger.”

9Anas Wisin Ensel Nyahapurish Enyenyihw

Page 515: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 9:1 512 REVELESEN 9:17Oruhw

1 Douk anas wisin ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria yatik onok unukkwanatuki kwakutukuk iruhwkwagruki ju-rug agundok atap. Okwudok unuk doukshakok enyudok ki um agudok nuwagdouk gagor gabuhuk gani atap aria atapigum madae gubuh giyotu anabik iri uwe.2 Aria abudok nyutob enyen nyejik agu-dok nuwag obi nyutob, sabaigwusi nyug-wus sakih sato abom kabi douk debeihinyih hanu um. Aria agwusudok nyug-wus sato aria sakih seyawiyamuk nyum-nahin aun aria aun nani iruhw shopunekarukwutigun abom. 3 Aria sabaishi es-hudok kabi douk debeishi gormish umiri shakutukuk ogwusudok nyugwus sha-gruki agundok atap. Eshesh douk sharaododog aria wanohwish kabi douk pupiyakum. 4 Aria Iruhin nakripesh um esheshmare shubo wishap puni eneshenesh doukshatogur agundok atap aria shuni rowosshugok, uwok. Eshesh ta shubo eshudokarpesh douk madae shurao Iruhin ananinkak nyupe esheshis domaesh iri uwe atishshunekesh shumnek debeiri eriger.

5 Aria eshudok kabi douk gormish um irishape shanatuk eshudok arpesh um anaswisib aub. Aria eshesh shape shemnekdebeiri eriger kabi douk pupiyagwihiyarwanatukesh shemnek um. Aria esheshmadae shurao dodog um shubo eshudokarpesh shugok uwe, uwok. 6 Aria abudoknyutob eshesh ta shurim yeh um shugokum. Aria shopunek, eshesh ta shukri abomum shugok um atin aria ta uwok. Gok tanyuruwok-umeshuk.

7 Aria yatik eshudok gormish shapekabi douk hwosahos um shape shenekredi um shunak um wanohw. Esheshigosbaragos douk enesh eshudok kabi doukyopugwi hatog shenekog gol iri gwatemum aria esheshigos yamagos sape kabiarpeshigos um. 8 Aria esheshigos bara-gos sape kabi armago-wigos um. Ariaesheshiruh naruh hape kabi enen de-beinyi wanohwinyi mahin nyeigurin umlaion iri enyenyiruh hapeum. 9 Ariamishish um, eshesh shor onog siotogdouk dodogowig kabi douk ainab um.Aria esheshish kapraigiyohos shenekoh irimah douk kabi hwosahos shanuk sabaishi

wilkarahos shahur shanak um wanohw irishenekoh iri mah. 10 Aria esheshis honussape kabi douk pupiyagwihiyar um ariasanatuk arpesh. Aria esheshin dodog douknyape asudok honus um sunatuk eshudokarpesh um abudok anas wisib aub. 11 Ariaeshesh douk enyudok ensel, douk nyasuhwmerik umagudok nuwag douk gagor gabuhgani atap iri nyape debeinyi king um es-hesh nyasuhw merikwumesh. Enyudokensel enyenyin nyeigur douk shahwareneshesh Hibru esheshin baraen um doukshakri, “Abadon.” Aria eshesh Grik es-heshin shakri, “Apollyon.” Aria apak tamukri “Anudok arman douk nape nanunuihish eneshenesh iri.”

12 Eneshenesh sagomatinyish eshudokdouk shenek arpesh shemnek debeirieriger iri douk shatogur shanak shatuhdouk. Aria pumnek, biyesh yoweishi abomkabi douk enyudok nyarik iri douk watashape, aria eshesh ta shugiguk shutogur.

Anawipin Ensel Nyahapurish EnyenyihwOruhw

13 Aria anawipin iri ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria eik yemnek anahmah. Enyudok arpen douk nyeyagwrehigani anagas um nubatin kona um enyudokalta douk sheneken gol iri. Enyudok altashowem eshudok shenek ofa shako Iruhinum, enyen douk nyatao hurukatin umIruhin napeum. 14 Aria enyudok nyeyag-wrehi iri nyakrip enyudok anawipin enselnyasuhw oruhw iri nyakri, “Nyak nyuk-weshih eshudok nubatish enselahos doukshonoweshik shape abudok debeibi worubnyeiguribum Yufretis iri shunak wosik!”

15 Aria enyen nyakweshih-esh aria es-hesh shasiya ihishmorim arpesh shapeagundok atap iri um bisatup awiros. Ariaeshesh shabo anap awirop um eshudokarpesh shagok. Eshudok enselahos es-hesh douk Iruhin nenekesh shenek gari-bog abom shapeum abudok atub nyu-tob, ahudok atuh nyumnah, anudok atunaun aria enyudok atin kwar um esheshshunek enyudok mour. 16 Aria eik yem-nek shadareh amudok soldia douk hatemhwosahos aria hanak henekwanohw iri umdouk sabaimi abom hatogur 200 milion.

17 Aria eik kabi douk yabo yomnis umaria yatik amudok soldia hatem hwosahosiri hore siotog douk shenekog ainab iri um

Page 516: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 9:18 513 REVELESEN 10:8amamish mishish. Agwudok siotog onogdouk owishiborig kabi douk nyih hanu um.Aria onog behrabig, aria onog akitohig kabidouk amudok utom nyeigurim um salfairi. Aria hwosahos esheshigos baragos sapekabi enesh debeishi wanohwishi mahishnyeigurish um laion iri esheshigos um.Aria nyugwus sani nyih douk hanuwi amu-dok akitohimi utom nyeigurim um salfairi shatograri eshudok hwosahos esheshignokwatog. 18 Aria eshesh shasiya ihish-morim arpesh um bisatin awiros aria es-hesh shabo anap awiropish arpesh shagok.Eshesh douk eshudok bishatin yoweishiabom eshudok, nyih, nyugwus aria ehu-dok juwehosihi nyih douk hanuwi amu-dok utom salfa iri douk shatograri hwosa-hos esheshig nokwatog iri shaesh shagok.19Eshudok hwosahos esheshin dodog douknyape esheshig nokwatog gwani honus.Esheshis honus douk sape kabi yuguhwum, aria baragos sapenyesh. Aria esheshshakwu esheshis honus um shabo arpeshshenekesh sharao debeiri eriger.

20 Aria ihishmorim shapeik iri arpeshdouk madae shugok abudok nyutob es-hudok yoweishi shatogrumesh abom umobi nyutob, eshesh madae shukutukukyoweishi inahos uwe, uwok. Eshesh madaeshukehuk agabus ehudok aih um shapeshenek lotu um sagabehos shani amu-dok madae adurimi god omi um uwe,uwok. Amudok god omi douk esheshkanak shenekam esheshis wis iri. Esheshshenekam shakwu gol rani siliwa iri ak-itohinyi kapa douk shahwaren um brasiri nyani utabor bani rowos iri. Amamdouk madae hutrugun o humnek o hura-haen iri uwe. 21 Aria shopunek, esheshmadae shukehuk agabus ehudok yoweihiaih um shabo kupaishi shakwumesh es-hudok eneshenesh aria shaesh shagok umuwe, shani ehudok um shenek ouruhum, shani enyudok um shenek enenye-nen um subagwiruh um, nyani enyudokum shape shenek wehrur um, nyani enyu-dok um shakwuaruh um uwe, uwok. Es-hesh madae shukutinyukuk aria shatanamshukon aparuh Iruhin uwe.

10Ensel Nyakon Buk Jon Nakwoh

1 Enyudok nyanak nyatuhuk aria eikyatigu enen kupainyi dodogowinyi en-sel nyakutukuk iruhw heven nyabuhi.Orug gweyor-gwarih enyenyihw yegeny-ihw. Aria enen renbo nyato iruhw ariaenyenyir yamuger rakih rananug, ratemiruhw enyenyig barag. Aria enyenyigyamag gatrugun kabi douk wah hataohatrugunuk um. Aria enyenyigas aiyassape kabi douk nyih hanu jurareh iri um.2 Aria enyen nyasuhw onok shokukwi bukdouk shadareshok iri enyenyis wis. Ok-wudok buk douk kwanejik kwape ariaenyen nyasuhwok. Enyenyig yopugi aiyagnyagur gor youg, aria anag nyeshishukamnab. 3 Aria enyen nyogao aria nyah-war debeg kabi enen debeinyi wanohwinyimahin nyeigurinyum laion iri nyahwarum. Enyen nyahwar jurug aria utag pog-arog 7-poreih. Aria utag geyagwreh kabidouk arpenyihmahum. 4Douk utag geyag-wreh 7-poreih jurug, aria eik yenek redium yakri iwem enyudok baraen um anapshup. Aria eik yemnek anah mah hanakiiruhw heven. Aria enyudok nyeyagwrehiiri nyakri, “Enyudok baraen douk utaggeyagwreh 7-poreih gakriyen iri, nyakmare nyunyem, uwok. Enyudok baraennyumneken nyupe um nyak atin!” 5 Ariaenyudok ensel douk yatrin nyeyotu youggwani amnab iri nyatuk enyenyin yopunyirogur nyato iruhw. 6 Aria enyen nyakriiruhw um anudok douk nape ihih nyum-neh iri ananin nyeigur. Anan douk nenekiruhw atap nani ihishmorim eneshenesheshudok douk shape iruhw atap iri. Ariashopunek, nenek youg gwani enesheneshshape shakam-igum iri.

Aria enyen nyakri, “Nyutob batuh, ariaIruhin ta mare nukri nusuhwesh nupe,uwok.” 7 Aria enyudok ensel wata shop-unek nyakri, “Abudok nyutob douk namba7 ensel nyahapurish enyenyihw oruhwobi nyutob, eshudok douk seiwok Iruhinnabeshukesh iri ta shunowereh nunekeshshutogur yopugunum. Anan ta nunekeshshutogur yopugunum kabi douk seiwokanan nakripuk amam profet douk henekananin mour iri um.”

8 Aria eik wata yemnek ahudok atuhmah. Aria enyudok arpen douk igani-gadae yemneken nyeyagwreh iruhw heven

Page 517: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 10:9 514 REVELESEN 11:9iri wata shopunek nyakripe nyakri, “Nyaknyunak nyutrin okwudok buk douk kwana-jik kwor enyudok ensel douknyeshish youggwani amnab iri enyenyis wis iri.”

9 Aria eik yanak yarigen um nyukeapudok shokwupi shup shadareshap iri.Aria enyen nyakripe nyakri, “Nyak suwaparia nyupoh. Nyupoh pur nokwat um,apap ta ekehip kabi douk araruh um. Ariapubuh pur apahw um ta nyumnek nubut.”10Aria eik yatrinyap aria yapoh. Aria yapohpor nokwat um, eik yemnek ekehip kabidouk araruh um. Aria yapoh pabuh porapahw um, apap wata nubutip. 11 Ariayemnek enen arpen nyakripe nyakri,“Nyak ta nyukripesh enyudok baraenIruhin nakripen-enyi shopunek. Enyudokbaraen douk nyakrium eshudok douk takweipon shutogurum sabaishi arpesh doukshape ihigosmorim nahobigos douk sapeagundok atap iri. Eshesh shuni sabaishisisigiruh yegeshiweruh-ish arpesh shunisabaishi sheneyagwreh kupainyi baraeniri, shuni sabaimi king-omi.”

11Biom Armam Hakripesh Yopinyi Baraen Iri

1 Aria enyudok ensel nyeke enen rowogdouk shape shasuhw wigah um eshudokeneshenesh iri aria nyakripe nyakri, “Nyakkakitak suh wigah um Iruhin ananit uru-pat11:1tuni alta douk showem um es-hudok shenek ofamesh shako Iruhin irium. Aria shopunek, nyudareh ihishmorimarpesh douk shape shenek lotu numunananit urupat iri. 2 Aria arbudok narubdouk bapeik adukehahitam agundok witum atudok urupat iri nyak mare nyusuhwwigahumat, uwok. Um maresh? Arbudoknarub Iruhin nako eshudok arpesh doukmadae shudukem Iruhin iri uwe. Ariaeshesh ta shushish Iruhin ananibur yop-uburi wabur Jerusalem shupeum um 42-poreib aub. Abudok 42-poreib aub doukshopunek atin um bishatin shuknish ariaenen tukwanin kwarahos. 3Aria eik Iruhinta ishopok eikim biom armam inekamdodogowim atum hunak hukripesh eikinyopinyi baraen. Amam ta hur yoweihi

rupeh kabi douk yoweigosi begos11:3um.Eik ta ikripam eikin baraen aria amamta hunak hukripeshen 1,260-poreih nyum-neh. Ehudok 1,260-poreih nyumneh doukshopunek atin um bishatin shuknish ariaenen tukwanin kwarahos.” 4Amudok biomarmam amam douk shakri wobuwobrenbaraen um eshudok biyesh rowos nyeiguh-wish um oliv iri shani biyesh eshudokdouk showem lamhos shetem um doukshakus hurukatin um Debeini douk na-suhw ihibmorim amnab iri. 5 Aria taenesh arpesh shukri shom o shuham um,nyih ta hutograri amamig nokwatog ariahunu amamish horim hiyatesh. Douk na-mudok aria meishi arpesh shukri shom oshunekammumam iri, eshesh tamare shu-ruwok, uwok. Eshesh shopunek ta ehudoknyih hunish aria shugok shutuh. 6Amudokbiom douk harao big aria dodog umhunek eshah mare hurauri abudok nyu-tob amam hukripesh Iruhin ananin baraenobi nyutob um. Aria shopunek, amamdouk dodogowim um hunek ihibarmorimabar douk bakih atap meyoh iri buni borworubus sani youg iri um bunenek umowishibor. Aria amam douk dodogowimum hunek eneshenesh yoweishi abomeshudok shutogurum ihishmorim arpeshshunekesh shurao debeiri eriger. Ariadouk meibi nyutob amam hukri hunekeshnamudok um, amam ta hugipesh amamipatip urkwip.

7 Douk kweipon amam ta hukripeshIruhin ananin baraen hiyaten aria enyudokdebeinyi wanohwinyi mahin ta nyuku-tukuk agudok nuwag douk gagor gabuhukgani atap iri nyutowi. Enyen ta nyutowiaria nyuto iruhw nyuni amudok biomarmam shurpak aria enyen ta dodogowinatin nyom hugok. 8Aria amam ta hukusukabrudok debeiburi wabur ababih debeihiyah douk seiwok shabo amamin Debeinishoweshikan shanaur neir rowog krusenagok aburi. Abrudok wabur ababishbiyesh wobresh nyeiguhw douk Sodomiri Isip. 9 Aria bihotih shuknih anahtukwanih nyumneh, sabaishi arpeshshanaki ihismorim awiros douk shapeihigos-morim nahobigos agundok atap

11:1 11:1 Atudok Iruhin ananit urupat douk takri um Iruhin ananish arpesh. 11:3 11:3 Amudok biom profethagipesh esheshih aih hore yoweigosi begos sanahwaram um rupeh um huyabigesh um amam hakri uwok abom umeneshenesh yoweishi inahos eshesh shenekesh iri aria hape hereh.

Page 518: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 11:10 515 REVELESEN 11:19iri ta shutrum. Eshesh douk sisigiruhyegeshiweruh-ish douk sheneyagwrehsabainyi kupainyi baraen iri. Aria esheshta mare shukri wosik um enesh arpeshshumuhur shunak shurumam, uwok.10 Aria shape agundok atap iri arpeshta shunadudareh um agundok amudokbiom hagok um. Eshesh ta shunadudareharia shupe shukesh yopinyi presen umesheshish atin atin arpesh. Um maresh?Amudok biom wata hapeum, amam apahenek sabaishi arpesh shape agundokatap iri shemnek debeiri eriger. 11 Doukbihotih shuknih anah tukwanih nyumnehhunak hudiguk, aria ta Iruhin ananip yapwata panak pawisham aria amam ta watahukitak hiyotu. Aria arpesh ta shutrumaria shunogugur abom. 12 Aria abudoknyutob, amudok biom ta humnek anahmah. Aria enyudok arpen nyiyagwrehiiruhw heven iri ta nyukripam debegnyukri, “Ipak putowi agundok iruhw!”Aria amamish horim ta shiyotu shupeshutrummeyoh aria amam ta huwish onogorug aria hupe huto um iruhw heven.

13 Aria ta abudok atub nyutob abom, tak-weikwi enyik ta kwutuk aria sabaishi 7,000-poreish arpesh ta shugok. Aria agundokonok outuk abrudok wabur ta buwishukaria 9-poreiyu outumeb upeik. Aria es-hudok douk shupeik iri ta shutik namu-dok aria eshesh ta shunogugur abom ariata shupe shutuk Iruhin douk nape iruhwheven iri ananin nyeigur nyuto iruhw.14 Eshudok biyesh yoweishi abom doukshenek arpesh shemnek debeiri eriger iridouk eshudok shatuh. Aria ipak pumnek!Douk ta mare roubi nyutob aria eshudokbishatin yoweishi abom douk ta shunekarpesh shunumnek debeiri eriger iri tashutogur.

Namba 7 Ensel Nyahapurish EnyenyihwOruhw

15 Douk namba 7 ensel nyahapurishenyenyihw oruhw aria enesh arpeshsheyagwrehi debeg iruhw heven iri shakri,“Amudokdouk rigukhapedebeimi kingum

agundok atap iri amamih nyumnehdouk hatuh.

Douk abudok nyutob apakin Debeini naniKrais,

anudokdouk Iruhinnagraehanneshopokannanaki iri douk

hatogur dodogowim atum um hupe kingum agundok atap.

Aria Krais ta nupe Debeini nupe nusuhwmerik um agundok atap ihih nyum-neh.”

16 Aria amudok 24-poreim debeimi doukhetem amamish debeishi wagiturahos hu-rukatin um Iruhin iri habuh hakus ataparia hape henek lotu um Iruhin. 17 Ariahakri,“Debeini dodogowini Iruhin douk seiwok

nyapearia douk shopunek nyape!Apak manadudareh-umen aria menek

tenkyumen.Um maresh? Nyak douk nyarao nyakin

debeinyi dodogaria douk nyananubur nyape king um

ihishmorim arpeshshani eneshenesh eshudok.18 Eshudok douk madae shudukemesh um

nyak iri uwe,eshesh juwehosish aria agundok nyak

juwehosin um douk natogur.Aria ahudok nyumnah douk hatogur um

shagok iriwata shukitaki aria nyak nyusuhw es-

heshig kwotog um.Aria shopunek um nyukom yopishi eshu-

dok enesheneshum amam profet.Amam huni ihishmorim nyakish arpesh

nyeiguhw shato-umesh irishuni nyeiguhwwokeshi douk shanogugur

um nyak aria shenek lotumen iri.Aria um nyununu eshudok arpesh doukshape shanunu abudok amnab iri!”

19 Douk amudok 24-poreim debeimihakriyuknamudok jurug aria Iruhin ananitdebeiti urupat tatao iruhw heven iri tana-jik. Aria asudok bogis douk dodogowinyibaraen kontrak Iruhin nakrip eshesh Israelenyi nyor um sakusi yopugunum gani nu-mun urupat. Aria utag pogarog geyagwreharia gatrugun abom. Aria eik yemnekanah debeihi mah. Aria enyik kwatuk ariasabaisi debeisi shigorihwisi ais kabi doukutabor-umori sagruki atap.

12Armatok Kwani Debeiri Yur

Page 519: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 12:1 516 REVELESEN 12:111 Aria shatik um enen dodogowinyi

abom kak um shutrin aria shudukemeshshukri enen dodogowinyi arpen hurukatinum nyutogur. Enyudok kak nyanakwarumnyatogur nyape iruhw heven. Aria ny-atograri iri kak douk enyudok. Onok ar-matok kwape aria okwok kwashok nyum-nahin aun kabi douk rupah um. Ariawabin nape shakameruh um okwokwiruhyeriweruh. Aria kowem anat yoputihat douk 12-poreiyu unib wapenyat irikabi douk debeiwori otu wogwem iri umokwokwig barag. 2 Aria okwok doukkwonarahaen aria kwape kwabirak umkwakri kwubanuh aria kwareh kwahwardebeg. 3 Aria wata shopunek, kupainyidodogowinyi kak nyanakwarum nyatogurnyape iruhw heven. Aria nyatograri doukenyudok. Enen dedebeinyi owishiborinyimahin kabi douk anar takweiri yur umnyanakwarum nyatogur nyape. Enyen 7-poreigos baragos seiren aria 10-poreiruhshuworuh hakihen barag. Aria 7-poreigyopugwi hatog douk debeimi atum hog-wem iri gwatem atug atug um enyenyigosbaragos. 4 Aria enyen nyakwu enyenyiphonup nyogat unib douk wape atugunum onok outuk iri gani iruhw utag arianyawasho wagrukuki atap. Aria bio out-umeb um unib wapeik iruhw utag. Ariaenyen nyanak nyeyotu apahwik um okwu-dok armatok douk hurukatin um kubukibatowin iri um nyakri kadak okwok kwun-yubuki atin aria enyen arigas nyunyuhurnyunyoh. 5Aria okwok kwabanuh kwabukiarmanin batowin. Anudok arman kweiponta nupe dodogowin atun aria ta nusuhwainim butum aria nupe debeini um ihish-morim arpesh douk shape ihigos-morimnahobigos iri. Douk okwok kwanabukiaria eshesh shatrukwan sharan shanak umIruhin um ananin debeinyi yopunyi wagi-tur douk anan napenyen iri. 6 Aria okwokkwaruwok kwanak um anabik wehigunumarpesh uwok um. Okwok kwanak umagundokdouk Iruhinnenekagun-umokumkwunak kwupeum. Aria agundok esheshta shupe shutaurumok kwupe 1,260-poreihnyumneh. Ehudok 1,260-poreih nyumnehdouk shopunek atin um bishatin shuknisharia enen tukwanin kwarahos.

7 Aria debeihwi wanohw hwatoguriruhw heven. Enyudok debeini Iruhin

ananin ensel douk nyanahwar um Maikeliri nyani enyenyish enselahos shaboarudok debeiri yur. Aria arudok yurshopunek rani ararish yoweishi enselahoswata shatanam shawanamwanohw. 8Doukeshesh sharpak aria yur rani ararishenselahos madae dodogowish uwe. Ariaesheshmadae anabik uwe um shupe iruhwheven um. 9Aria Iruhin ananish enselahosshasuhwesh shawashesh shabuhi atap.Arudok yur douk seiwok rape aria doukshopunek rape iri. Arar douk shahwarorum yoweini sagaben o Satan. Anan douknape nenek rohw um ihishmorim arpeshdouk shape agundok atap iri. Anan naniananish yoweishi enselahos, eshesh doukshowashesh shagruki agundok atap.

10 Aria eik yemnek anah debeihi mah.Aria enyudok arpen nyeyagwrehi debeihimah gani iruhw heven iri nyakri,“Douk agundok um Iruhin narapmatanamori mape wosik um douk nanaki.Aria Iruhin neyabigap um anan douk

dodogowini abomaria ta nupe king um apak ihih nyumneh!Aria douk Krais, Iruhin nagraehanaria neshopokan nanakumori nurao

arpesh iri doukneyabigap um anan douk dodogowiniaria ananin big nyatogur deben.Ummaresh? Arudok yur douk reyotu rape

renekumesh rohwin baraen esheshKristen,

rakrip apakin Iruhin nyumnah wabrakri eshesh shenek yoweihi aih iri arar

doukIruhin ananish enselahos shawashorrakutukuk iruhw heven ragruki agundok

atap.11Aria apakish ashukenyish owashish douk

shagipesh Krais irishenek uhwinyumor.Ummaresh? Eshesh shape dodogowish umenyudok Nugaen Sipsip doukseiwok shaen nyagok iri enyenyibor ow-

ishiborbani enyenyin adurin baraen douk eshesh

shakripeshen iri.Esheship urkwip douk por abom um shakrishukripesh enyudok adurin baraenaria eshesh madae urkwip purum shukrishupe wosik agundok atap um uwe.

Page 520: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 12:12 517 REVELESEN 13:7Aria shopunek, eshesh madae shunogugur

um kupaishi arpesh doukshakon agabus Iruhin iri shesh shugok um

uwe.12 Douk namudok aria ipak pape iruhw

heven iri puni iruhw utag, ipak tapunadudareh.

Aria ipak pape atap pani youg iri eik yakrigiha-umep,

ipak ta pumnek debeiri eriger.Um maresh? Satan douk nagrukugu um

ipak.Aria anan douk juwehosin abom. Um

maresh?Anan nadukemesh um anan nupe nura-

haen obi nyutob douk banab abommeyoh.”

13 Aria douk arudok debeiri yur ratik umeshesh shawashor ragruki agundok atapum, aria arar rape rahiyah okwudok ar-matok douk kwabanuh kwabuki nuganiniri. 14 Aria eshesh shokok biyesh de-beishi kumunish kapraigiyohos um kwe-huru. Aria okwok kwanadudareh kwanakgani wehigunum arpesh uwok um. Ok-wok kwanak agundok um eshesh shupeshutaurumok eshudok bishatin shuknisharia enen tukwanin kwarahos um aru-dok yur mare rok. 15 Aria sabaibari abarbatograri ararit nokwat aria batogur ba-nak. Ababar bagipeshok banak kabi doukworub batogur banak um. Um arar rakrikadak abrudok abar bunak aria buraokbunak bok kwugok. 16 Aria amnab batau-rumok. Aria amnab puwarob banak tuk-wotukwan aria abrudok abar bagrukukatap. 17 Aria arar juwehosir abom umokwudok armatok aria ranak um rakriruni ihishmorim okwokwish batowish ariabarheshish shurpak. Eshesh douk eshudokihishmorim arpesh douk shagipesh Iruhinananin lo aria shakripesh Jisas ananinadurin atinyi baraen aria shagipeshen iri.

131 Aria arar ranak reyotu anagas um youg.

Biyesh Debeishi Wanarish MahishAria eik yatigu enen debeinyi mahin

nyape urah iri nyakutukuk youg nyaki-tak nyape nyatowi. Enyen 10-poreiruhshuworuh hakihen aria 7-poreigos baragosseiren. Aria 10-poreig yopugwi hatog doukdebeimi atum hogwem iri gwatem otuhw

otuhw um arhudok shuworuh. Aria enenyoweinyi nyeigur nyetem enyudok mahinenyenyigos baragos. Baugenyum baraenum enyudok nyeigur douk shabubunimum Iruhin. 2 Enyudok mahin douk nyapekabi enen debeinyi wanohwinyi mahindouk shahwaren um lepat iri. Ariaenyenyigas aiyas sape kabi enen debeinyiwanohwinyi mahin shahwaren um bea iri.Aria enyenyit nokwat kabi douk enyudokdebeinyi wanohwinyimahin douk nyanah-war um laion iri enyenyit um. Aria aru-dok yur reken ararin dodog aria big nyaniararin debeinyi yopunyi wagitur um enyu-dok debeinyi mahin. 3Aria anag um enyu-dok mahin enyenyig barag, takweibi arabbapenyag kabi douk shaen nyagok um.Aria enyen doukmadae nyugok uwe, uwok.Abab wata banakawis. Douk namudokaria ihishmorim arpesh shape agundokatap iri shakitak yowiyokuk um enyudokmahin aria shagipeshen. 4 Aria arudokyur douk reken ararin big um enyudokmahin. Douk namudok aria ihishmorimarpesh shenek lotu um arudok yur. Ariaeshesh shenek lotu um enyudok mahinshopunek shakri, “Arpen doukmadae enendodogowin kabi douk enyudok mahin umuwe, uwok. Enyen atin douk dodogowinabom. Aria ta omi dodogowin um nyunienyen shurpak?”

5 Aria Iruhin nakri wosik nape natrinmeyoh enyudok mahin um enyen nyupedebeinyi um sabaishi arpesh um 42-poreib aub. Abudok 42-poreib aub doukshopunek atin um bishatin shuknisharia enen tukwanin kwarahos. Ariaenyen nyape nyeyagwreh enenyenenyoweinyi abom baraen aria nyape nyatukenyenyin nyeigur nyato iruhw. 6 Ariaenyen nyanonubur nyape nyabubunimum Iruhin. Enyen nyabubunim umananin nyeigur nyani ananibur wabur banieshudok arpesh douk shape iruhw heveniri. 7 Aria Iruhin neken dodog aria enyennyani Iruhin ananish arpesh sharpak ariaenyen nyaesh nyahiyahesh. Aria enyennyarao debeinyi big um nyupe king umihishmorim arpesh shape ihigos-morimnahobigos iri. Shuni ihismorim debeisiawirosish, shuni ihishmorim sheneyag-wreh ihin kupainyi baraen iri, shuni ihish-

Page 521: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 13:8 518 REVELESEN 13:18morim ihiruh sisigiruh yegeshiweruhisharpesh. 8 Aria ihishmorim arpesh doukshape agundok atap iri ta shunek lotuum enyudok mahin. Ihishmorim eshudokarpesh douk seiwok Iruhin madae nunekagundok atap uwe, aria anan madaenuwem um esheshish nyeiguhw shutemokwudok buk douk eshudok arpesh tashupe wosik ihih nyumneh iri esheshishnyeiguhw shutemokwi. Okwudok bukdouk enyudok Nugaen Sipsip douk seiwokshaennyagok iri enyenyik. 9Aria douk ipakarigos sapenyep iri um, ta gamo pumnekenyudok baraen!10 Eshudok arpesh douk Iruhin nukri wosik

um kupaishishusuhwesh shuweshikesh shuraesh um

shunuweshik iri,eshesh ta shunuweshik.Aria eshudok douk Iruhin nukri wosik um

kupaishishukwumesh bainatog iri,eshesh ta shukwumesh bainatog aria shesh

shugok.Adur atin, enyudok kweipon ta nyutogur.Namudok aria ipak Iruhin ananisharpesh ta pusuhw ananin baraen dodogpugipeshen aria piyotu dodogowip atipabudok nyutob enyudokmori amaennyutogrumep um.

11Aria eik yatigu enen kupainyi debeinyiwanarin mahin shopunek. Enyen douknyape iri gani atap nuwag iri nyakitaknyapa nyatowi. Enyen bioruh shuworuhkabi douk hatogur nugaen sipsip iri hakihbaragenyum. Aria enyen nyeyagwrehkabi douk yuguhw hweyagwreh um.12 Aria enyen nyakwu enyudok nyarik irimahin enyenyin big aria dodog um nyupedebeinyi um ihishmorim arpesh. Ariashopunek um nyupe dodogowin atin arianyunek agundok atap nini ihishmorimarpesh shunek lotu um enyudok nyarik irimahin douk takweiti nyubrut tape anagenyenyig barag kabi douk shaen nyagokiri um. Aria enyen madae nyugok uwe,uwok. Aria abab banakawis. 13 Enyudoknyagiguk iri mahin nyenek enen mourdouk Iruhin atun neneken iri agundoknabesish um ihishmorim arpesh. Enyennyeneken iri douk enyudok. Enyen nyenek

nyih hakutukuk iruhw heven hagrukiagundok atap. 14 Aria Iruhin nakri wosikaria enyen nyenek sabainyi Iruhin atunneneken iri mour agundok nabesin umenyudok nyarik iri mahin. Douk enyennyenekesh namudok aria enyen nyapenyenek rohw um ihishmorim arpeshshape agundok atap iri. Aria enyennyape dodogowin atin aria nyakripesh umshunek enyudok nyarik iri mahin enyenyiraborir aria shupe shutuk enyenyin nyeigurnyuto iruhw. Enyen douk seiwok shaenshakwumen bainat aria enyen madaenyugok iri uwe. Enyen wata nyape. 15AriaIruhin nakri wosik aria enyudok nyagigukiri mahin nyahapurish enyenyip yappawish enyudok nyarik iri mahin enyenyiraborir douk eshesh shenegor iri arianyorukar yapis. Enyen nyenekar namudokum riyagwreh aria runek eshudok arpeshdouk shakri uwok um shunek lotumariri shugok. 16 Aria enyen dodogowinatin abom um nyakri ihishmorim arpesh,nyeiguhw shato-umesh iri,13:16shuninyeiguhw wokeshi, shuni shanagremsabaishi eshudok eneshenesh iri, shuniyaruhish iri, shuni shape shakamumkupaishi shenekumesh mour meyoh iri,shuni shape wosik iri um shurao enenkak nyupe esheshish domaesh o esheshishyopishi roguhw. 17 Enyen nyenekeshnamudok um meinyi arpen douk marenyurao enyudok kak o enyudok namba iri,enyen tamare nyutor eshudok eneshenesho nyunek salimesh um kupaishi shutorish,uwok. Enyudok namba o kak douk nyakriwobuwobren baraen um enyudok mahinenyenyin nyeigur.

18 Apak ta murao saki um mudukemeshum baugenyum baraen um enyu-dok namba. Enyudok arpen douknyudukemesh abom iri enyen tanyudukemesh um baugenyum baraen umenyudok namba. Um maresh? Enyudoknamba douk nyakrium anan arman ananinnyeigur. Aria enyudok namba douk 666.

14Sabaishi 144,000-poreish Arpesh Sheyarub

Onohw Namuhwi Awehw13:16 13:16 Putik futnot nyape Revelesen 11:18 iri.

Page 522: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 14:1 519 REVELESEN 14:12

1 Aria eik Jon wata yatrugunugu ariayatigu nugaen Sipsip nyeyotu ahwudokyoduhw douk shahwarohw um Saion iri.Enyen nyani sabaishi 144,000 -poreish ar-mam armago douk enyudok Nugaen Sipsipnyani enyenyin Yain amamish nyeiguhwshetem esheshish domaesh iri sheyotu.2 Aria eik yemnek anah mah hanaki iruhwheven kabi douk debeibi worub batogurdebeg um. Aria shopunek, ahah kabi doukutag pogarog debeg um. Ahudok mah eikyemnekah iri ahah douk kabi yopuhi mahdouk shabirak eshudok kabi gitahas umiri shabirakesh shenekah iri. 3 Aria eshu-dok sabaishi 144,000-poreish arpesh shey-otu hurukatin um Iruhin ananin debeinyiwagitur nyani amam debeimi hani eshu-dok nubatish dodogowishi douk mishishshoresh iri shapeum. Aria eshesh sheyarubonohw namuhwi awehw douk eshesh JisasKrais nagraehesh aria naraesh shakutukukagundok atap iri atish shadukemohw iri.4 Anam armam um eshudok arpesh doukhenek yopinyi atin iri. Enesh douk ar-mam henek yopishi inahos atin iri. Amammadae hunek yoweihi aih um huni armagoshenek wehrur atin uwe, uwok. Amamhape yopumi armam. Aria hagipesh Nu-gaen Sipsip hanak ihigunum enyen nyanakum. Aria orokohun um eshudok arpeshshape agundok atap iri, Iruhin nator amu-dok harik iri armam naram hanakum anannani Nugaen Sipsip kabi douk ofa um.5 Amam madae enen baraen nyupenyamum henek eneh yoweihi aih um uwe. Ariashopunek, amam madae hunek rohw atinuwe, uwok.

Iruhin Ananish Bishatin EnselahosSheneyagwreh Shakri Enen Baraen

6 Aria eik yatik enen ensel nyehwurunyanak gani iruhw iri nyasuhw Iruhinananin yopinyi baraen douk ta nyupeihih nyumneh iri um nyukrip ihish-morim arpesh shape agundok atap iri.Enyen ta nyukrip ihiruhmorim sisigiruhyegeshiweruhish arpesh, shuni ihismorimsisigis awirosish arpesh, shuni ihishmorimsheneyagwreh kupainyi baraen iri, shuniihishmorim arpesh douk shape ihigos-morimnahobigos iri. 7Aria enyennyahwardebeg nyakri, “Nyutob banaki um Iruhinanudok debeini jas um nunek skelimum

ihishmorim arpesh um. Namudok ariaipak punogugur um anan aria putukananin nyeigur nyuto iruhw! Ipakpunek lotu um Iruhin douk nenek iruhwheven nani agundok atap nani youggwani ihibarmorim abar douk batoguratap meyoh iri.” 8 Aria nyagiguk irinyehwuru nyanaki aria nyakri, “Abrudokdebeiburi wabur nyeigur nyato iruhwaburi Babilon bananukuk jurug! Adurababur bananukuk iyoh! Arpesh shapeBabilon iri riguk shenek ihishmorimarpesh shape ihigos-morim nahobigos irishenek wehrur um aria shenek enehenehyoweihi aih. Eshesh shenek ehudokyoweihi aih kabi douk eshesh shapeBabilon iri shekesh dodogowibari wainibarabar shaboroh shagugak aria shenekeh irium.” 9-10 Aria enyudok binyatin iri enseldouk nyagipesh eshudok biyesh sharikiri enselahos iri nyahwar debeg nyakri,“Ihishmorim arpesh douk shenek lotu umenyudok debeinyi mahin nyani enyenyiraborir aria sharao enyenyin kak nyapeesheshish domaesh o esheshish roguhwiri ta shuwok anan kupaini wain. Anudokwain douk nakri wobuwobren baraen umagundok Iruhin anan juwehosin um doukta nunekesh shumnek debeiri eriger iri.Aria anan ta mare nukri nenek gihaumesh,uwok. Anan ta juwehosin-umesh abomaria nunekesh shumnek debeiri erigerum nuwanamesh eneshenesh yoweishiinahos eshesh shape shenekesh iri. AriaIruhin ananish enselahos shuni NugaenSipsip ta shiyotu shutrish aria eshesh tadebeihi nyih hunish. Ehudok nyih doukhanuwi anab akitohibi amnab nyeiguribum salfa iri. 11 Aria nyugus douk sakihehudok nyih douk hanu eshudok arpeshshemnek debeiri eriger iri ta sukih sutoihih nyumneh. Aria eshudok arpeshdouk shenek lotu um enyudok debeinyimahin nyani enyenyir aborir aria sharaoenyenyin kak douk nyakrium enyenyinnyeigur iri, nyumneh weibus eshesh tamare shupe um shurao uhwin, uwok.Eshesh ta shupe um shumnek debeirieriger namudok atin.”

12 Namudok aria Iruhin ananishi arpeshdouk shagipesh ananin lo aria shenek bilipdodogowish atish um Jisas iri, eshesh ta

Page 523: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 14:13 520 REVELESEN 15:2shiyotu dodogowish atish abudok nyutobeshesh shumnek debeiri eriger obi nyutobum.

13 Aria yemneku anah mah. Aria enyu-dok arpen nyeyagwrehi iruhw heven irinyakri, “Nyak wem enyudok baraen anapshup um eshudok douk shasuhwen dodogDebeini ananin baraen shagipeshen iri.Baraen enyudok, ‘Eshudok douk shatukurDebeini aria shugok shunak iri shuni eshu-dok douk ta kweipon shugok iri, eshesh tashupe wosik aria ta shunududareh!’ ”

Aria Iruhin ananin Mishin shopuneknyakri, “Adur, eshesh ta shukutukukihinyumorim debeinyi mour eshesh shapesheneken iri aria ta wata shupe umshurao uhwin shupe meyoh. Um maresh?Eshesh ta mare shunak meyoh, uwok.Ehudok yopihi aih aria mour eshesh shapesheneken iri ta nyunamesh nyunak. AriaIruhin ta nukesh enesh yopishi eshudokeneshenesh um ehudok aih aria moureshesh sheneken iri.”

Shaurimori Worigun Agundok Atap Um14 Aria wata shopunek yatrugunugu

aria yatik onog shigorihwigwi orug. Ariaenen arpen nyetemori ogwudok orug.Enyen nyape kabi “Anudok Arman douknatogur adurinyi arpen iri.” Anan nowemanat yoputi hat shenekat um gol iri doukdebeimi atum hogwem iri amamigosbaragos. Aria nasuhw anap wanohwipatupi ponodaresh iri nogwotep ananiswis. 15 Aria kupainyi ensel nyatograriatudok Iruhin ananit debeiti urupat arianyahwaran debeg anudok natem ogwudokorug iri nyakri, “Nyak nyukwu nopudoknogwotep nyurimori worigun. Ummaresh? Ahudok nyumnah um worigunnunourimori um agundok atap um doukhatogur.”

16 Aria anudok arman natem ogwu-dok orug iri nawashak ananip nogwoteppabuhi agundok atap aria nabre ihigun-morim worigun.

17 Aria kupainyi ensel nyatograri atudokIruhin ananit debeiti urupat gani iruhwheven. Aria enyen shopunek nyasuhwanap wanohwip atupi ponodaresh irinogwotep. 18 Aria enen kupainyi enselshopunek douk nyape nyasuhw merikum nyih iri nyatograri gani enyudok alta

douk showem eshudok shako Iruhin irium nyakus um. Aria enyen nyahwarendebeg enyudok douk nyasuhw wanohwipinogwotep iri nyakri, “Nyak nyukwunyakip nogwotep nyubre epudok wainipshuruwep douk peir anaruh madururuhdouk hanahwar um wain iri um agundokatap. Um maresh? Epep douk buwarep!”19Aria enyudok ensel nyawashak enyenyipnogwotep pabuhi um agundok atap arianyabre epudok ihipmorim shuruwep. Arianyepuhur nyanak nyowashep pabuhukanag debeigi tenk douk shenekag utabor irium shumakwiyeshep aria shunek wainibarabar. Enyudok wobuwobren baraen douknyakrium agundok Iruhin anan juwehosinum eshudok arpesh douk shape shenekyoweihi aih iri. 20 Aria anudok waineshesh shanak shamakwiyeshan agudoktenk adukehahibur um abrudok debeiburiwabur. Aria sabaibori owishibor doukbatograri adukehahig um agudok tenkiri bawori banak rougun wosik um 300kilomita. Aria abrudok sabaibori owishiborhurigasarubor bato um douk wosik hu-rukatin um 2 mita. Enyudok wobuwobrenbaraen douk nyakrium agundok Iruhinanan juwehosin um eshudok arpesh doukshape shenek yoweihi aih iri.

15Iruhin Ananish 7-poreish Enselahos Sha-

suhw Eshudok Douk Shenek Arpesh ShemnekDebeiri Eriger Um

1 Aria eik wata shopunek yatik ku-painyi debeinyi kak nyatogur iruhwheven.Enyen douk nyatogur um nyiyabig arpeshum agundok douk Iruhin dodogowin umnini agundok anan juwehosin um eshudokyoweishi inahos arpesh shenekesh iri um.Aria eik yape yanasorik um enyudok kak.Kak douk enyudok. Eik yatik 7-poreishIruhin ananish enselahos douk shasuhw 7-poreish shagiguk abom iri eshudok enesh-enesh um shunek arpesh shumnek de-beiri eriger iri. Eshudok yoweishi enesh-enesh, eshesh douk shagiguk abom iri. Ummaresh? Abudok nyutob ta shubo eshu-dok arpesh douk shape agundok atap iriba iyoh, aria agundok Iruhin anan juwe-hosin abom um ta nutuh. 2 Aria eikyatik enen enyudok douk nyape kabi youg-mori um. Enyen nyape kabi wenyir, douk

Page 524: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 15:3 521 REVELESEN 16:5shenegor rani nyih iri. Aria shopunek,eik yatik enesh arpesh sheyotu anagasum youg. Eshudok arpesh eshesh douksheyotu dodogowish shenek uhwinyumwanohw shabo enyudok debeinyi mahiniri. Aria shopunek, eshesh shenek uh-winyum enyenyir aborir rani namba douknyakri wobuwobren baraen um enyenyinnyeigur iri. Aria eshesh shasuhw eshudokkabi gitahas um douk Iruhin nekesheshiri. 3Aria eshesh shape sheyarub ahwudokawehw douk nenek Iruhin ananin mouriri Moses nani Nugaen Sipsip amamihw.Ahwudok awehw douk sheyarub shakri na-mudok,“Debeini Iruhin, nyak douk dodogowinyi

abomaria nyabo ihishmorim eneshenesh

shabuhuk iri.Nyakih aih douk yopiyopihi abom.Aria nyakinmour douk dodogowinyi abomaria arpesh shatrin aria mishish shakitak

yowiyokuk!Nyak nyape King um ihigos-morim naho-

bigos douksape agundok atap iri.Aria nyak nyenekeh iri aih aria mour douk

adurin atin abom!4 Debeini, ta omi mare nyunogugur um

nyunek lotumen?Aria ta omi nyukri uwok umnyutuk nyakin debeinyi nyeigur nyuto

iruhw?Nyak atin yopunyi abom.Aria ihishmorim arpesh shape ihigos-

morim nahobigos irita shunaki shunek lotu um nyak atin.Um maresh? Nyakin ihinyumorim yopinyi

mour iri aih douk shatogur yopu-gunum.”

5 Douk enyudok nyanakuk aria yatiguatudok Iruhin ananit debeiti urupat ganiiruhw heven tanajik. Aria eik yatigu nu-munitum atudok selit urupat douk Iruhinnapenyot iri. 6 Aria Iruhin ananish 7-poreish enselahos douk shasuhw 7-poreishyoweishi eshudok eneshenesh iri shaki-tak shatograri atudok urupat. Eshudokyoweishi douk ta shunek arpesh shumnekdebeiri eriger iri. Eshesh shorari yopihiatih hatrugun iri shigorihwihi rupeh. Ariashawashak iri letog douk shenekog goliri um esheshish mishish. 7 Aria enen

um eshudok nubatish dodogowishi doukmishish shoresh iri nyekesh 7-poreis disdouk shenekas gol iri um eshudok ense-lahos. Asudok dis douk shishuknis umIruhin douk nape ihih nyumneh iri umanan juwehosin um. 8 Aria atudok Iruhinananit debeiti urupat shuknit um ogwusu-dok yopugwusi nyugwus douk satograriagundok douk Iruhin dodogowin aria na-trugun abom um. Aria abudok nyutob,madae enen arpen ta dodogowin um nyu-nak nyuwish um uwe, uwok. Enyen tanyupe arigaha eshudok 7-poreish ensela-hos shiyatak enyudok mour um eshudok7-poreish yoweishi douk shenek arpeshshemnek debeiri eriger iri ba iyoh, ariaenyen wosik ta kadak nyunak nyuwish.

167-poreis Dis Douk Shukunis Um Eshudok

Douk Iruhin Juwehosin-umesh Abom Um1 Aria eik yemnek anah mah. Aria enen

arpen nyeyagwrehi atudok Iruhin ananitdebeiti urupat. Aria enyudok nyeyagwrehiiri nyakrip eshudok 7-poreish enselahosdebeg nyakri, “Ipak punak purak Iruhinanan juwehosin um nyor ipakis dis irinyubuhukuk atap!”

2 Aria nyarik iri ensel nyanak nyourakeshudok shor enyenyis dis iri shabuhukukatap. Aria takwetakweibi yoweibi erebbatogur um enesh arpesh. Ebeb doukbatogur um ihishmorimdouk sharao enyu-dok debeinyi mahin enyenyin kak nyapeesheshish roguhw shani domaesh ariashenek lotu um enyenyir aborir iri. 3 Arianyagiguk iri ensel nyaurak eshudok shorenyenyis dis iri shabuhukuk youg ariayoug gwatanam gwanenem um owishi-bor kabi douk shagok iri arpesh esheshi-bor um. Aria ihishmorim eshudok shapeyoug iri shagok. 4 Aria binyatin iri en-sel nyaurak eshudok shor enyenyis disiri shabuhukuk worubus aria ihibarmorimabar douk batogur atapmeyoh iri batanambanenem um owishibor atubor. 5 Ariaeik yemnek enyudok ensel douk nyasuhwmerik um ihibarmorim abar iri nyakri,“Nyak adurinyi. Seiwok baugos abom um

nyak nyape,aria douk shopunek nyape.

Page 525: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 16:6 522 REVELESEN 16:18Baraen nyak nyeneken um eshudok arpesh

doukshenek yoweishi inahos iri douk yopin

abom.Eshesh shemnek debeiri eriger wosik umyoweishi inahos eshesh shenekesh iri.6 Um maresh? Eshesh shabo nyakish

arpesh shani amam profetdouk Iruhin nakripam baraen hakrip

arpesh iri shagokaria esheshibor owishibor batourak.Aria ahudok nyumnah douk nyak

nyuwanam-umesheshudok shenek yoweishi inahos iri

shaboroh.Abrudok owishibor douk bakri wobuwo-

bren baraen umarudok debeiri eriger douk Iruhin

nenekesh shemnegor iri.Aria arar douk renekesh-umesh wosik umeshudok yoweishi inahos eshesh shape

shenekesh iri.”7 Aria eik yemneku enen arpen nyeyag-wrehi enyudok alta douk shape showemeshudok shenek ofamesh shako Iruhin irinyataoum. Aria enyudok arpen nyeyag-wrehi iri nyakri,“Debeini, nyak douk Dodogowini abom

Iruhin.Nyak nyeneken um arpesh iri baraen douk

yopin abom!”8 Aria enyudok nubatin iri ensel nyaurak

eshudok shor enyenyis dis iri um nyum-nahin aun. Aria Iruhin nakri wosik ariawah hatao juwehosih atuh habo arpesharia nyih hanish. 9 Aria ahudok wah hataojuwehosih atuh abom aria habo enesharpesh aria shanomnek abom um debeihinyih hanishuk. Aria eshesh shape shahaoIruhin shabubuniman anan douk nasuhwmerik um eshudok yoweishi douk shenekarpesh shemnek debeiri eriger iri. Ariaeshesh shakri uwok abom um shatanamshukon aparuh Iruhin aria shutuk ananinnyeigur nyuto iruhw um. 10 Aria enyu-dok anas wisin iri ensel nyaurak eshudokshor enyenyis dis iri shanak um enyu-dok debeinyi mahin nyapenyen iri wagiturnyakus um. Aria wab babuh beyawiyamukagundok ihishmorim arpesh douk enyennyasuhw merikw-umesh iri shapeum. Es-hesh shapeum arukwutigun abom. Ariaeshesh shemnek debeiri eriger aria sabaibi

ereb bapenyesh aria shape shanatuk es-heship yehep. 11 Aria shape shabubunimIruhin douk nape iruhw heven iri. Ariaeshesh madae shukehuk agabus ehudokyoweihi aih eshesh shape shenekeh iri uwe,aria shatanam shukon aparuh Iruhin uwe,uwok.

12 Aria enyudok anawipin iri enselnyaurak eshudok shor enyenyis dis irium abudok debeibi worub nyeiguribumYufretis iri. Aria abar bogerukuk abom umshugabemam yah amam king-omi douk tahunaki gani aun nakihumori. 13 Aria eikyatigu bishatin shanabosusih iri yoweishisagabehos douk shape kabi makihos um.Eshesh shatograri arudok debeiri yur ranienyudok debeinyi mahin shani anudoknenek rohwumesh iri profet esheshig nok-watog. 14 Eshesh douk bishatin eshu-dok yoweishi abom sagabehos douk shapeshenek enenyenen mour kabi douk Iruhinatun nape neneken iri. Aria eshudokbishatin iri yoweishi sagabehos ta shunakshurauri ihim-morim king douk hape ihi-gunum um agundok atap iri um hunakihupe atugun aria huni dodogowini Iruhindouk nasuhw ihinyumorim dodog iri hur-pak ahudok ananih debeihi nyumnah.

15 Aria Jisas Krais nakri, “Ipak mnek,eik ta wata inaku itogrumep kabi douknakwuaruh iri nanakumogu. Douk na-mudok aria eshudok arpesh douk mareshishuh aria shugabe shunabuk esheshihrupeh wosik iri, eshesh ta shunadudarehshupe wosik. Um maresh? Eshesh tamare shugar shupe shurahaen shunak yop-ugunum aria abraen nyesh, uwok!”

16 Aria eshudok yoweishi sagabehos sha-rauri amudok debeimi king hanaki hapeagundok douk baraen Hibru shahwaragunum Amagedon iri.

17 Aria namba 7 ensel nyaurak eshu-dok shor enyenyis dis iri shanak um utag.Aria eik yemnek anah mah. Enyudokarpen nyeyagwrehi numun Iruhin ananitdebeiti urupat douk Iruhin ananin yopunyiwagitur nyakus um. Aria enyudok arpennyeyagwrehi iri nyahwar debeg nyakri,“Douk eshudok shatuh!” 18Aria utag poga-rog geyagwreh debeg aria gatrugun abom.Aria debeikwi enyik kwatuk. Douk seiwok

Page 526: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 16:19 523 REVELESEN 17:8agundok atap arpesh shape shanaki ari-gaha douk aria madae onok okudokmoridebeikwi enyik kwutuk uwe! 19 Aria abru-dok debeiburi wabur banasiya umbihatuh-igunum. Aria ihirubmorim debeirubiwarub bape ihigos-morimnahobigos agun-dok atap iri bananukuk. Aria Iruhin urkummorum eshesh shape abrudok debeiburiwabur Babilon iri aria nekesh anudokwain douk shakri wobuwobren baraen umanan juwehosin abom um aria shanoh.20 Aria ihishmorim unaihos shani ihiruh-morim yodururuh burukwaresh-ukuk ariashanak shawishuk abom. 21 Aria shig-orihwisi ais kabi douk utabor um sagrukiiruhw utag kabi douk eshah harari um ariasabuhi saesh. Abrudok aisibor utabor doukamaenyibor abom. Ababor atum atumdouk 50 kilogram. Aria douk enyudokyoweinyi abom um abrudok aisibor uta-bor babuhi baesh shemnek debeiri erigerum nyenekesh aria shape shabubunim umIruhin. Um maresh? Enyen douk yoweinyiabom.

17Debeikwi Armatok Douk Kwani Kupaimi

Shenek Wehrur Iri Kwomnek Debeiri Eriger1 Aria enen um eshudok 7-poreish en-

selahos douk shasuhw asudok 7-poreis disdouk shuknis um Iruhin anan juwehosin-umesh abom um nyanakumori eik arianyakripe nyakri, “Nyak yowi aria iyabigenum agundok ta okwudok debeikwi arma-tok douk kwani kupaimi shenek wehruriri kwumnek debeiri eriger um okwokwihyoweihi aih um. Okwok douk kwape hu-rukatin um sabaibusi debeibusi worubus.2 Aria king omi17:2douk hape agundokatap iri hani okwok shenek wehrur um.Aria sabaishi arpesh shape agundok atapiri shawok okwokwin wain aria shagugak.Anudok wain douk shakri wobuwobrenbaraen um okwokwih yoweihi aih.”

3 Aria Iruhin ananinmishin nyatogrumedodogowin atin. Aria enyudok enselnyarae nyanak anagun wehigunum arpeshuwok um. Aria agundok eik yatik onokarmatok kwatem iruhw um enen debeinyiowishiborinyi wanarin mahin. Enyudok

mahin 7-poreigos baragos seiren aria 10-poreiruh shuworuh hakihen. Aria sabaishinyeiguhw shatem ihihwmorim enyeny-ihw yegenyihw. Eshudok nyeiguhw doukshabubunim um Iruhin. 4 Aria okwu-dok armatok kwenek biyeh yomogih ow-ishiborihi rupeh. Okwok kwanaginohwokwokwihw yegenyihw um sabaibi ya-mayamagib batrugun iri weiyoub doukshenekab gol iri. Aria shopunek, anabdouk shenekab anabor yopubori utaborbani anab weiyoub douk shatorub debei-bori utabor iri. Aria kwasuhw anap kapshenekap gol iri okwokwis wis. Ariaeneheneh yoweihi aih douk Iruhin nakriwokumeh abom iri hani eneheneh yoweihiaih um shani okwudok armatok shenekwehrur um hor apudok kap shuknip. 5Ariaokwokwin domaen enen nyeigur nyetem.Baugenyum baraen um enyudok nyeigurdouk nyanabeshuk. Enyudok baraen douknyakri namudok,“Nyeigur nyuto-umaburi wabur Babilonbaugos abom um ihiyumorim armago

douk wape wani kupaimi shenek wehrurum wani ihihmorim yoweihi abraenyihiaih douk agundok atapishi arpesh shape

shenekeh iri.”6 Aria eik yatik okwudok armatok kwapekwabo sabaishi Iruhin ananish arpeshdouk shenek bilip dodogowish atishum Jisas aria shakripesh ananin baraenkupaishi iri. Okwok kwaesh shagokaria kwogugak abom kabi douk kwawokesheshibor sabaibori owishibor ariakwogugak um. Aria douk yatiguk namudokaria eik mishin nyakitak yowiyokuk. 7Ariaenyudok ensel nyarige nyakri, “Nyakmishin nyakitak yowiyokuk um maresh?Eik ta ikripen um baugenyum baraenum enyudok nyanabeshuk iri baraenum okwudok armatok kwuni enyudokdebeinyi wanarin mahin douk okwokkwatemen kurahenyen iri. Enyen douk 7-poreigos baragos seiren aria 10-poreiruhshuworuh hakihen iri. 8 Enyudok nyatriniri mahin douk seiwok nyape aria doukmadae nyugok. Aria enyen ta nyukutukukagudok nuwag douk gagor gabuhuk ganiatap abom iri nyuto iruhw aria ta nyunak

17:2 17:2 Enyudok baraen um king-omi hani okwudok armatok shenek yowesh inahos um douk nyakrium agundokarpesh shakutukuk Iruhin shanak shenek lotu um madae adurimi god omi um uwe.

Page 527: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 17:9 524 REVELESEN 18:2nyuwishuk.

Aria onok buk kwakus. Okwok doukeshudok arpesh douk ta shupe wosik atinihih nyumneh iri esheshish nyeiguhwshetemokwi. Aria enesh arpesh douk sei-wok Iruhin wata nunek agundok atap uwe,aria madae nuwem esheshish nyeiguhwokwudok buk iri uwe ta shutik enyudokmahin aria ta shukitak yowiyokuk. Ummaresh? Seiwok enyen nyape aria doukuwok, enyen nyagok. Aria anah nyumnahenyen ta wata nyukitak nyupe.

9 Aria meinyi arpen douk nyadukemeshabom iri enyen wosik ta nyudukemesh umbaugenyum baraen um okwudok armatokkwani enyudok debeinyi mahin. Agusudok7-poreigos baragos sape enyudok mahiniri douk shakri wobuwobren baraen um7-poreiruh yodururuh douk okwudok ar-matok kwatemaruh iri. Aria shopunek,agagos douk shakri wobuwobren baraenum 7-poreim king-omi. 10Amam 5-poreimdouk hagok, aria anan douk wata napedodogowini king. Aria anan wata nuto-gur nupe king uwe. Aria anan ta nu-togur aria ta nupe banab meyoh nyutob.11 Aria enyudok debeinyi mahin douk sei-wok nyape aria douk madae enen nyupeiri uwe, enyen douk shakri wobuwobrenbaraen um anan king douk natogur napenani amudok anam 7-poreim aria hatogur8-poreim iri. Aria anan ta wata nunaknuwishuk abom.

12 Aria aruhudok 10-poreiruh shuworuhnyak nyatruruh iri douk shakri wobu-wobren baraen um 10-poreim king-omidouk wata hutogur hupe debeimi iri uwe.Amam ta hurao debeinyi big um hupeking-omi huni enyudok mahin. Aria es-hesh ta shupe debeishi banab nyutob,atin aua meyoh. 13 Aria amudok 10-poreim king ihim-morim hasuhw atinbaraen. Amam hakri hupe dodogowimaria huken amamin debeinyi big nyunidodog enyudok debeinyi mahin um ihish-morim arpesh shumnek enyenyin baraenshugipeshen. 14 Aria amam king-omi hunienyudok mahin ta shuni Nugaen Sipsipnyuni enyenyish armam armago shurpak.Aria Nugaen Sipsip nyuni enyenyishi doukenyen nyagraehesh aria nyahwaresh sha-suhw enyenyin baraen sheyotu dodogow-

ish atish iri ta shubo amudok king hunienyudok mahin shihiyahesh. Um maresh?Enyudok Nugaen Sipsip douk Debeinyiabom um ihim-morim debeimi aria nyapeking abom um ihim-morim king. 15 Ariaenyudok ensel wata shopunek nyakripenyakri, “Abusdok worubus nyak nyatikokwudok yoweikwi armatok kwapenyabusiri douk shakri wobuwobren baraen umsabaishi arpesh. Eshudok arpesh doukshape sabaigosi nahobigos iri. Eshesh douksisigiruh yegeshiweruh aria sheneyagwrehsabainyi kupainyi baraen iri. 16Aria aruhu-dok 10-poreiruh shuworuh nyak nyatru-ruh iri huni enyudok debeinyi mahin tajuwehosin um okwudok yoweikwi arma-tok. Aria eshesh ta shok kwugok ariashutruk shuwaruk owokwih rupeh ariaokwok ta kwugor kwupe aria kwukus.Aria eshesh ta shupe shutah eibug-ikwumshugwoh aria okwok ta shukuhur shuk-weh nyih aria hunuk hiyatokuk. 17 Ummaresh? Eshesh douk Iruhin neshuhur umshugipesh ananim atum urkum. Namudokaria anan nakri wosik um amam husuhwatin baraen aria enyudok amamin dodogdouk amam haraen um hupe king iri umta wata huko enyudok mahin. Aria enyenta nyupe dodogowini king arigaha abu-doknyutob Iruhin ananin baraennyutoguradurin abom obi nyutob butogur. 18 Ariaokwudok armatok nyak nyatruk iri doukshakri wobuwobren baraen um abrudokdebeiburi wabur. Ababur douk bape kabianan debeini nyeigur nyato iruh-uman iriarman douk nape debeini um ihim-morimking hape agundok atap iri um.

18DebeiburiWaburBabilonBananukuk Jurug

1Douk enyudoknyanakuk aria eik yatigukupainyi ensel nyakutukuk iruhw hevennyabuhi. Enyen douk nyarao debeinyibig aria enyenyih rupeh hatrugun abomaria ihigunum agundok atap gor nakusuk.2Aria enyen nyahwar debeg nyakri,“Abrudok wabur Babilon nyeigur nyato

iruhw aburi doukbananukuk jurug! Ababur bananukuk!Aria douk ababur batogur yoweiburi wabur

umeshudok ihishmorim sagabehos shuni

warehos shuni ogwuhudok

Page 528: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 18:3 525 REVELESEN 18:10yoweiguhwi hwanabosusih abom iri

armiguhw hwupeum.3 Um maresh? Sabaishi arpesh shape

ihigos-morim nahobigos iri shawokokwokwibar wainibar abar.

Abrudok abar douk shakri wobuwobrenbaraen um

okwokwih yoweihi aih um shani okwokshenek wehrur um.

Eshesh douk shatik arpesh shape Ba-bilon iri esheshih yoweihi aih ariashagipeshesh shenekeh.

Aria amudok ihim-morim king hape agun-dok atap iri

hani abrudok waburishi arpesh shenekwehrur um.

Aria eshudok douk shenek bisnis agundokatap iri

sharao debeibori utabor um ehudokyoweihi aih douk

eshudok shape abrudok wabur iri shapeshenekeh iri.”

4 Aria eik yemnek kupaihi mah ganiiruhw heven. Aria enyudok nyeyagwrehiiri nyakri,“Ipak eikishi arpesh, ipak pukutukuk abru-

dok waburaria putogrukuk um mare puniabrudok waburishi arpesh punek eshu-

dok yoweishi inahos eshesh shapeshenekesh iri.

Ipak pukutubur-ukuk um ipak mare pum-nek debeiri eriger douk ta esheshshumnekar iri.

5 Um maresh? Eneshenesh yoweishi ina-hos

eshesh shape shenekesh iri douksabaishi abom shape kabi waripak kwagit

nyubuhas kwoshem um.Aria eshesh shakus shato gani iruhwhevenaria Iruhin natrish aria anan urkum mo-

romesh.6 Ipak padukemesh eshudok eneshenesh

yoweishi inahosokwok kwape kwenekesh iri douk sabaishi

abom.Douk namudok aria ipak ta pushanom-

umok wosik atinokwokwish yoweishi inahos aria

peshopokesh shutoumok.Okwok kwabadig nubutibari abar bor kap

aria ipak pabarah.Douk namudok aria ipak wata pubodig

nubutibari abarnamudok atin aria pukok kwubarah um

kwumnek arudokmori atin debeiri erigerokwok kwenek ipak pemnekar iri.Aria pushopokor rutoumok shopunek.7 Okwok douk kwatuk okwokwin nyeigur

nyato iruhwaria kwenek eneshenesh yoweishi inahos

doukokwok mishin nyakitak um kwunekesh iri.Aria okwok nyeigur nyato iruhw kworao

debeinyi amaen wosikumok um es-hudok yoweishi inahos douk

riguk okwok kwape kwenekesh iri.Aria okwok numun nanagunukuk aria

kwakri,‘Eik yape debeikwi kwin!Eik kabi douk raminen madae nugokuk

uwe um.Aria eik ta mare enen amaen nyutogrume

aria nyuneke ireh.Adur atin ta uwok!’8 Douk namudok aria atuh nyumnah

meyohsabaishi yoweishi abom eshudok ta shuto-

gurum abrudok wabur. Eshudokyoweishi inahos douk eshudok.

Eneheneh yoweihi arugeh ta hutogrumesharia ta shureh debeg.

Aria debeirubi nyurub ta besh aria nyihshopunek ta hunish.

Um maresh? Debeini Iruhin apa nenekskelumesh

aria nawanamesh eneshenesh yoweishi in-ahos

eshesh shenekesh iri douk dodogowiniabom.

9 “Aria amudok king hape agundokatap iri hani okwudok armatok shenekwehrur um aria shenek sabaishi enesh-enesh yoweishi shopunek. Aria amamta hutiku nyih hunuk aria nyugus supesukih aria amam ta hurepok yowiyokuk.10 Amam ta hunogugur abom um arudokdebeiri eriger douk okwok kwemnekor iriaria ta hiyotu rougun aria hupe hukri,‘O giha-mobur abrudok nyeigur nyato

iruhw maburi wabur Babilon!Giha-umep ipak arpesh pape abrudok

dodogowiburi wabur iri! Doukbanab nyutob, atin aua meyoh

aria ipak pemnek debeiri eriger jurug umeneshenesh yoweishi inahos ipak pape

penekesh iri!’ ”

Page 529: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 18:11 526 REVELESEN 18:1911 “Aria eshudok arpesh douk shape

shenek bisnis agundok atap iri ta urk-wip purum abrudok wabur aria esheshiruhaparuh ta yoweruh aria shupe shureh. Ummaresh? Ta mare wata enesh kupaishiarpesh shutor anah esheshih jah, uwok.12 Ta mare enesh arpesh shutor ahudok-mori jah. Gol iri siliwa, shuni yopuboriutabor, buni yopubi abom weiyoub doukshatarub debeibori utabor iri. Shuni yopihiabom shigorihwihi rupeh huni eneh biyagyomogih owishiborihi rupeh, huni enehyopihi abom wogeruhihi rupeh. Huniihigosmorim rowos douk seisik yopuriunar wosik iri, suni ihishmorim eshudokdouk shenekesh enen mahin douk shah-waren um elefan iri enyenyiruh naruhiri. Shuni eshudok douk shenekesh agusu-dok rowos douk shatoragos debeibori uta-bor iri, shuni eshudok douk shenekeshenen akitohinyi kapa nyeigurinum brasiri. Shuni eshudok douk shenekesh ainabiri, shuni eshudok yopishi abom doukshenekesh anabor yopubori utabor iri.13 Eshudok shuni ahudokmori jah shop-unek. Enyudok shanyoh iri rowog sina-mon, nyuni enesh eshudok kabi doukyabro um, shuni enesh eshudok doukshesheh sheisik wosik iri. Shuni enyudokyopinyi sanda douk shahwaren um meriri, shuni anas gris douk shahwaras umfrankinsens iri. Eshudok shuni wain iriarudok sharah iri wel, shuni sabainyi abomplaua, shuni wit douk kabi douk rais um.Shuni bulmakauhos iri sipsip iri hwosahosshuni wilkarahos, shuni arpesh douk watashape sharahaen iri. Eshudok douk shapeshakamum kupaishi shenekumesh mourmeyoh iri. Eshudok ihishmorim shuniarpesh18:13ta mare wata shutorish atin,uwok.

14 “Aria eshudok douk shenek bisnisiri ta shukripok namudok shukri, ‘Eshu-dok eneshenesh ihishmorim douk nyakmishin nyakitakumesh um nyuraesh iridouk shanak shawishuk. Aria nyakishyopishi eshudok douk shatorish debeiboriutabor iri shani eneshenesh yopishi eshu-dok douk shatrugun abom iri shopunek

douk shanak shawishuk. Aria nyak tamare wata nyutrish atin!’ 15 Aria eshu-dok douk shenek bisnis um shonakam umeneshenesh eshudok aria shatorish sabai-bori utabor eshudok arpesh shape abru-dok wabur Babilon iri ta shunogugur abomum arudok debeiri eriger douk ta abrudokwaburishi arpesh shumnekar iri. Aria es-hesh ta shunak shiyotuwi rougun aria tashupe shurepobur. 16Aria ta shukri,‘O giha mobur atubur abrudok nyeigurnyato iruhw mobur iri wabur!Seiwok ababur bananek yopihi abom shig-

orihwihi rupeh hani sabaihi ow-ishiborihi rupeh shopunek.

Aria banaginohw gol rani yopubori abomutabor

bani weiyoub douk shatorish debeiboriutabor iri!

Eshudok eshesh douk shatrugun abom iri.17 Aria wata shopunek banab meyoh nyu-

tob, atin aua meyoharia ihishmorimeneshenesh eshudok doukshatorish debeibori utabor iri wata shanak

shawishuk.’ ”“Aria sabaimi hasuhw bodaeg

kroruhiyor douk wahur youg iri hanisabaishi pasindia douk shator kroruhiyoraria sharahaen shanak kupairubi warub iri,hani amudok henek mour kroruhiyor iri,shani ihishmorim arpesh douk apa shenekesheshinmour youg iri eshesh ihishmorimta shiyotuwi rougun um abrudok waburBabilon. 18 Aria abudok nyutob tashiyotu shutik wabur nyih hunubur arianyugwus sukitak suto obi nyutob, esheshta shukri, ‘Douk madae anabur waburbape agundok atap iri bupe kabi abrudoknyeigur nyato iruhw aburi wabur um uwe,uwok meyoh!’ 19 Aria eshesh ta shuhurnyupruk18:19shunuwatom baragos aria tashupe shureh debeg shukri,‘O giha-mobur atubur abrudok wabur!Eshudok ihishmorim arpesh douk shogrem

kroruhiyor irisharao sabaibori utabor abrudok wabur.Ipak pakri giha mobur abrudok wabur. Um

maresh?Douk banab nyutob, atin aua meyoh abru-

dok waburish18:13 18:13 Enesh arpesh shape shakamum kupaishi shenekumeshmourmeyoh iri. Kupaishi arpesh apa shatorishutabor kabi douk apakmator enesh eshudok shakus stuahas iri um. 18:19 18:19 Enyudok baraen um shunuwatomnyupruk barag um douk sheneken um shakri shiyabigesh um esheshiruh aparuh yoweruh abom um agundok abrudokwabur bananukuk um.

Page 530: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 18:20 527 REVELESEN 19:2ihishmorim eneshenesh yopishi eshudok

shanak shawishuk!20 Aria ipak enselahos pape iruhw heven iripuni ipak Iruhin ananish arpesh,puni ipak aposel douk Iruhin nagraehep

umpunak pukripesh ananin baraen iri,puni ipak profet douk pakripeshIruhin nakripep-enyi baraen iri,ipak ihishmorim ta punadudareh.Um maresh? Iruhin nenek kwotimaburaria nawanamobur yoweishi inahos abru-

dok waburaria bemnek debeiri eriger um agundokseiwok ababur barik benek ipak pemnek

debeiri eriger um.’ ”21 Douk enyudok baraen nyanak ny-

atuhuk aria eik yatik enen dodogowinyiabom ensel nyohur onok debeikwi bur-buduk18:21nyawashok kwagrukuk yougaria nyakri,“Ta shuwashak abrudok debeiburi wabur

Babilon bugrukuk debeg atin ganiatap

kabi eik yawashok okwudok burbudukkwagrukuk um.

Aria arpesh ta mare wata shutrubur atin,uwok.

22 Aria eshudok kabi douk gitahas-umoriesheshih meh

huni eneshenesh douk shabirakesh shenekyopugi musik iri,

shuni buwaen iri aruruh esheshih mehta mare wata shumnekeh atin abrudok

wabur, uwok!Aria shopunek, eshudokdouk shadukemesh

umshunek enenyenen mour iri ta mare wata

shutrish atin.Aria amudok utom douk arpesh shape

shakwum shaworish urubit wit irishopunek

ta mare wata shumnekam miyagwreh atinabrudok wabur, uwok.

23 Aria nyih lamhosih ta mare wata shutr-ish atin.

Aria eshudok arpesh douk shakri shuna-raum iri esheshih meh shopunek tamare shumnekeh atin.

Aria riguk arpesh shape shenek bisnisabrudok wabur

aria sharao sabaibori utabor

aria shatogur debeishi nyeiguhw abomshato-umeshi.

Aria douk uwok. Aria eshudok arpeshshape abrudok wabur iri

shenek anaruh subagwiruh aria shenekrohw um

ihishmorim arpesh douk shape ihigos-morim nahobigos iri.

24 Aria Iruhin natik um abrudok waburbenek yoweishi inahos

babo amam profet hani sabaishi Iruhinananish arpesh shagok.

Douk namudok aria baraen abrudok waburbanasuwen.

Aria ihishmorim arpesh doukkupaishi shaesh shagok iri shopunek,baraen douk nyanak um abrudok atubur

wabur banasuwen.”19

Iruhin Ananish Arpesh Shanadudareh UmAgundok Babilon Bananukuk Um

1 Douk enyudok nyanakuk aria yemnekenen arpen nyeyagwrehi debeihi mah kabidouk sabaishi arpesh shape sheneyagwrehiruhw heven iri um nyakri,“Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto

iruhw!Apakin Iruhin anan atun narap

matanamori mape wosik.Aria agundok anan dodogowin natrugun

abom um douknape abom um anan atun.2 Anan neneken um arpesh iri baraen umnasuhw esheshig durdurig kwotog um

douk yopugwosik abom aria adurigatug!

Aria okwudok armatok douk kwani ku-paimi shenek wehrur um

kwenek sabaishi arpesh shape agundokatap iri

shakutukuk yopihi aih aria shagipesh ok-wokwih yoweihi aih.

Douk namudok aria Iruhin nenek kwo-tumok nakri okwok yoweikwi.

Aria shopunek, okwok kwabo eshudokarpesh douk

shenek ananin mour iri shagok aria doukanan douk nawanamok enyudok yoweinyi

poe.Okwudok armatok douk shakri wobuwo-

bren baraen um18:21 18:21 Enyudok baraen douk nyakrium okwudok debeikwi burbuduk iri douk nyakrium anam takweimi utomdouk eshesh shape shemakwiyesh urubit wit um shaworishat um.

Page 531: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 19:3 528 REVELESEN 19:12abrudok wabur Babilon.”

3 Aria sabaishi shape iruhw heven irishape shahwar debeg shakri,“Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto

iruhw!Aria ogwusudok nyugwus douk sakih ehu-

dok nyih douk hanuabrudok debeiburi wabur iri ta sukih suto

ihih nyumneh!”4 Aria amudok 24-poreim debeimi ar-

mam hani eshudok nubatish dodogowishidouk mishish shoresh iri shabuh shodukohrubus aria shenek lotu um Iruhin douknape ananin debeinyiwagitur iri aria shah-war shakri,“Adur atin, apak mutuk Iruhin ananin

nyeigur nyuto iruhw!”5 Aria eik yemnek anah mah agundok

enyudokdebeinyiwagitur nyakus um. Ariaenyudok arpen nyeyagwrehi iri nyakri,“Ipak ihishmorim penek Iruhin ananin

mour iri puniipak nyeiguhw shatoumep iri,19:5puni nyeiguhw wokepari douk punogugur

um Iruhin penek lotumanaria pusuhw ananin baraen pugipeshen iriputuk ananin nyeigur nyuto iruhw!”

Nugaen Sipsip Ta Nyurao Enyenyik Irohuk-wik Aria Ta Shunek Debeguni Worigun

6 Aria eik yemnek enen arpen nyeyag-wrehi debeihi mah kabi douk sabaishiarpesh shape sheyagwrehi um. Ahah doukkabi worub batogur beyagwreh um ariakabi utag pogarog debeg um. Aria eikyemnek hakri,“Apak mutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto

iruhw!Apakin Debeini douk anan atun

Dodogowini Iruhin abom.Anan douk nape debeini um ihishmorim

arpesh shanieneshenesh eshudok!7 Anan douk dodogowini arman abom.Aria douk apak ta aparuh yopuruharia munadudareh-uman aria mutuk

ananin nyeigur nyuto iruhw!Nyumnah douk hanaki um Nugaen Sipsip

nyurao enyenyik irohukwik.19:7Baugenyum baraen um Nugaen Sip-

sip enyenyik irohukwik douknyakrium Krais ananish arpesh.’

Okwok douk kwenek garibog kwape umeshesh biyesh shunaraum um.

8 Okwok douk shokok anah yopihi hatru-gun abom iri

shigorihwihi rupah kwohur.”Ehudok rupeh ihih douk shakri wobu-wobren baraen um ehudok yopihi abomaih douk Iruhin ananish arpesh shapeshenekeh iri. 9 Aria enyudok enselnyakripe nyakri, “Nyak wem enyudokbaraen. Baraen enyudok.‘Eshudok arpesh douk Iruhin nahwaresh

um shunaki umagundok debeguni worigun douk sheneka-

gun umNugaen Sipsip nyurao okwok iri um,douk eshesh wosik shanadudareh.’ ”

Aria enyudok ensel wata shopuneknyakripe nyakri, “Enyudok Iruhin ananinbaraen douk adurin abom atin.”

10 Aria eik yabuh yoduk ohrubus hu-rukatin um enyenyiruh yeriweruh umyakri inek lotuman. Aria enyen nyakripenyakri,“Nyak mare nyunek lotu um eik, uwok.Nyak nyunek lotu um Iruhin atun.Eik yani nyak wani eshesh Kristen,apak ihishmorim douk munek Iruhin

ananin mour iri atup.Ipak douk pasuhw enyudok baraen Jisas

nakripepen pagipeshen iri.Enyen douk enyudok atin baraen nyohuramam profet amamiruh aparuharia hakripesh Iruhin nakripam-enyi

baraen.”Arman Netem Shigorihwinyi Hos Iri Anan

Douk Krais11 Aria ogwudok orug douk gweshiguk

iruhw heven iri tukarog gwanak gwey-atuk tukwotukwan aria eik yatigu enenshigorihwinyi hos nyeyotu numun heven.Aria anudok arman netem enyudok hosiri douk nanahwar namudok. Ananneyotu dodogowin atun nagipesh ananinbaraen wosik aria neyagwreh adurinatinyi baraen iri. Aria douk anan nasuhwarpeshig kwotog nenekog wosik atin.Aria anan nenek wanohw um, anan apanagipesh ananih yopihi abom aih atin.12 Ananis nabes sape kabi nyih hanujurareh iri um. Aria anan nowem um

19:5 19:5 Putik futnot nyape Revelesen 11:18 iri. 19:7 19:7 Putik futnot nyape Revelesen 11:18 iri.

Page 532: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 19:13 529 REVELESEN 20:3sabaigwi yopugwi hatog douk king-omiatum hogwem iri um ananig barag. Ariashopunek, enen nyeigur nyetem ananihwyegenyihw. Kupaishi mare shudukem umbaugenyum baraen um enyudok nyeiguruwe, uwok. Anan atun nadukemen.13 Aria ahudok rouhi rupah anan nohur iridouk shosegruh owishibor aria owishiboratubor bakrupoh. Aria eshesh shahwaranenyudok nyeigur shakri, “Iruhin AnaninBaraen.” 14 Aria eshudok ami doukshape iruhw heven iri shenek yopihiabom shigorihwihi rupeh aria shetemesheshish shigorihwishi hwosahos ariashape shagipeshan. 15 Aria anat wanohwitbainat tatograri anudok arman ananitnokwat. Aria anan ta nukwu atudokbainat um nubo sabaishi arpesh doukshape sabaigosi nahobigos iri. Aria ananta nusuhw anam butum douk shenekamain iri aria nupe debeini um ihishmorimarpesh. Aria anan ta nushish wainipshurkwip agudok debeigari tenk doukshenekag utabor iri. Enyudok doukshakri wobuwobren baraen um agundokDodogowini abom Iruhin nabo ihishmorimeshudok shabuhuk iri juwehosin abom um.16Aria enen baraen nyetem anudok armanananin mib nyani ananih rupah. Enyudokbaraen douk nyakri namudok,

“Debeini um ihim-morim king ariashopunek Debeini um ihim-morim

debeimi.”17 Aria eik yatigu enen ensel nyeyotuwi

nyumnahin aun aria nyahwarugu debegogwuhudok ihiguhw-umorim armiguhwdouk hwanadudareh hwanak iruhw irinyakri, “Ipak ihiguhw-morim punakumoriIruhin nenekagun iri debeguni worigun!18 Ipak punaki puwok amudok king-omihuni amudok douk hape debeimi umamam soldia iri huni amudok dodogowimiarmam amamiruh yegeshiweruh. Ariashopunek, puwok hwosahos shuni amudokdoukhetemhwosahos iri, huni ihishmorimarpesh. Eshudok douk shape shakamumkupaishi shenekumesh mour meyohiri, shuni eshudok douk shape wosikiri, shuni ihishmorim nyeiguhw shato-umesh iri,19:18shuni nyeiguhw wokeshiesheshiruh yegeshiweruh!”

19 Aria eik yatik um enyudok debeinyi

mahin nyani amudok agundok atapim kinghani esheshim soldia shanak sheyotu atu-gun. Eshesh shanak sheyotu um shunianudok arman douk netem enyudok hosiri nini ananim soldia shurpak. 20 Ariaeshesh shasuhw enyudok debeinyi mahinnyani anudok nenek rohwumesh iri profetshoweshikesh. Anudok profet douk nenekenenyenen Iruhin atun neneken iri mouragundok enyudok mahin nyape um. Rigukanudok profet douk nenek sabainyi mourkabi Iruhin atun neneken iri um aria nenekrohw um eshudok arpesh douk sharaoenyudok mahin enyenyin kak aria sheneklotu um enyenyir aborir iri. Aria enyudokmahinnyani anudokprofet esheshmishishwata shoresh aria showashesh shagrukukagudok nuwag douk nyih hanuwi amudokutom douk shahwaram salfa iri hanu um.21 Aria anudok arman douk netem hos irinabo enyudok mahin nyani anudok pro-fet esheshim soldia hagok hatuh. Ananmakwumam atudok bainat douk tatograriananit nokwat iri. Douk amam hagokaria ihiguhw-umorim armiguhw hwanakihwape hwawok amamiruh yegeshiweruharia ogwoguh dugaroguh abom wosik atin.

20Satan Nanaweshik Nape Sabaishi Um

1,000-poreish Kwarahos1 Aria wata shopunek yatigu kupainyi

ensel nyakutukuk iruhw heven nyabuhi.Enyen nyasuhwi anan debeini sen nani kium agudok nuwag douk gagor gabuhukgani atap aria atapig um madae gubuhgiyotu anabik iri uwe. 2Aria enyudok enselnyasuwor dodog arudok debeiri yur arianyoweshikor anudok sen um nyuweshikorrupe um 1,000-poreish kwarahos. Aru-dok yur douk shahwaror um seiwokiriyur iri. Aria shopunek, arar douk shah-waror um renek rohw um arpesh rakrieshesh shenek yoweishi inahos atish iri oSatan. 3 Aria enyudok ensel nyawashakarudok debeiri yur Satan rabuhukuk agu-dok nuwag douk gagor gabuhuk gani atapiri aria nyawarukuk wit dodog. Enyennyawarukuk wit um arudok yur mare watarunak runek rohw um arpesh douk shapeihigos-morim nahobigos iri. Arar ta rupe

19:18 19:18 Putik futnot nyape Revelesen 11:18 iri.

Page 533: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 20:4 530 REVELESEN 20:13arigaha 1,000-poreish kwarahos shunakshudiguk aria ensel ta wata nyijikumar witaria arar ta wata rutogur rupe meyoh ruperunarahaen banab meyoh nyutob.

4 Aria eik yatigu enesh debeishi wagitu-rahos douk king-omi atum hapenyesh irishakus. Aria enesh arpesh shatem eshudokwagiturahos. Eshesh douk Iruhin nekeshdebeinyi big um shusuhw arpesh esheshigkwotog. Aria shopunek, yatik sabaishiarpesh douk shasuhw Iruhin ananinbaraen dodog shagipeshen iri esheshishmishish. Eshesh douk eshudok shakripeshbaraen kupaishi um Jisas, aria horimshatupok esheshigos baragos aria shaeshshagok iri. Eshesh douk madae shuraoenyudok debeinyi mahin enyenyin kaknyupe esheshish domaesh aria esheshishroguhw aria shunek lotu um enyen nyunienyenyir aborir iri uwe. Eshesh watamishish shawishesh aria shakitak shaniKrais shape debeishi um eshudok 1,000-poreish kwarahos. 5 Aria abudok nyutobeshesh shakitaki um, ahah douk sagomihnyumnah abom um shagok iri shakitakiwonugwegwiruh um. Ihishmorim shagokiri arpesh yapis madae suwishesh abudoknyutob uwe, watak. Eshesh ta eshudok1,000 -poreish kwarahos shunak shudigukaria eshesh ta kadak yapis suwishesharia shukitaki. 6 Aria eshudok arpeshdouk shukitaki wonugwegwiruh ahudoksagomih nyumnah iri, eshesh ta shunadu-dareh aria shupe Iruhin ananish yopishiabom arpesh. Aria Iruhin nunek yopishiabom um eshesh. Aria agundok umshugiguk shugok um tamare dodogowigunum nesh shugok anah shopunek, uwok.Eshesh ta shupe kabi pris douk hape henekofa um eneshenesh eshudok hako Iruhinnani Krais iri um. Aria eshesh ta shuniKrais shupe debeishi shusuhw merik umsabaishi arpeshumeshudok sabaishi 1,000-poreish kwarahos.

Satan Nemnek Debeiri Abom Eriger7 Douk eshudok 1,000-poreish kwarahos

shunak shudiguk aria Satan ta wata jurugum shunuweshik umaria ta shijikumanwitagudok nuwag aria nutograri aduk. 8Ananta nutograri um nunak nupe nunek rohw

um sabaishi arpesh douk shape ihigos-morim nahobigos douk sape ihigunumagundok atap iri. Eshesh douk shape Goknani Magok iri. Aria Satan ta nuraesh shu-nak shupe atugun um shupe shurpak. Es-hesh douk sabaishi abom kabi douk sabaitiarukot douk takus anagas um youg irium. 9 Eshesh shanak ihigunum agun-dok atap aria sheyotu shersharih Iruhinananish arpesh shapeum. Eshesh doukshape abrudok wabur douk Iruhin urkummanawasham-abur abom iri. Aria nyih ha-gruki iruhw heven aria habuhi hanu eshu-dok Satan ananish soldia heyatesh. 10 Ariaeshesh shawashak Satan douk nape nenekrohwumesh iri nagrukuk kupaigi debeiginuwag douk juwehosihi nyih hanuwi amu-dok utom douk shahwaram um salfa irihape hanumi um. Enyudok debeinyimahin nyani anudok nenek rohwumeshiri profet douk sharik showashesh shabuhshor agudok nuwag. Aria agundok es-hesh bishatin ta shupe shunomnek debeirieriger nyumneh weibus ihih nyumneh.

Debeiti Kwot Tatogur11 Aria eik yatigu enen debeinyi shigori-

hwinyi wagitur king-omi atum hapenyeniri nyakus. Aria anan debeini netem enyu-dokwagitur. Aria agundok atap nani iruhwheven sharuwokuk shanak shawishuk.12 Aria eik yatik eshudok ihishmorimshagok iri. Eshudok douk nyeiguhw shato-umesh iri20:12shani nyeiguhw wokeshisheyotu hurukatin um enyudok debeinyiwagitur nyakus um. Aria ono bumebwanajik. Aria okwudok onok buk doukeshudok arpesh douk ta shupe wosikihih nyumneh iri esheshish nyeiguhwshatemokwi shopunek kwanajik. Ariaanudok netem enyudok debeinyi wagituriri natik eneheneh aih hatemoudok bumebiri douk eshudok arpesh shape shenekehiri. Aria anan nenekumesh baraen wosik-umesh um ihihmorim eneheneh aih doukeshesh shape shenekeh iri. 13 Aria ihish-morim shagok iri douk seiwok shagok yougaria esheshiruh yegeshiweruh horukukyoug iri wata shakutukuk youg shakitakshatowi. Aria ihishmorim shagok iri doukshagok shanak shape agundok shagokiri shanak shapeum iri wata shakitak

20:12 20:12 Putik futnot nyape Revelesen 11:18 iri. ‘E’

Page 534: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 20:14 531 REVELESEN 21:10shatowi. Eshesh shakitaki shape ariaanudok netem wagitur iri nenekumeshbaraen ihishmorim atin atin wosik-umeshabom um eneheneh aih iri mour esheshshape sheneken iri. 14 Aria gok nyaniagundok shagok iri shapeum nanawashaknagrukuk agudok nuwag douk nyih hapehanug iri. Agudok nuwag agag atug doukshakri nyagiguk iri gok ta arpesh shubuharia mare shugok anah shopunek um.15Aria ta enesh arpesh esheshishnyeiguhwmadae shutemokwudok buk douk eshudokarpesh douk ta shupe ihih nyumneh iriesheshish nyeiguhw shetemok iri um,eshesh ta shunawashak shugrukuk agudoknuwag douk nyih hanug iri.

21Namuburi Wabur Heven Aria Namubi

Amnab1 Douk enyudok nyanakuk aria eik ya-

tigu namuburi wabur heven bani namubiamnab shape. Barik iri wabur hevenbani barik iri amnab shani youg shanakshawishuk abom aria madae enesh shupeuwe. 2 Aria eik yatigu abrudok yopuburiwabur Jerusalem. Ababur douk bape iriagundok Iruhin napeum aria bakutukukiruhw heven bape babuhi. Abrudok waburdouk shaginohwobur kabi douk onok ar-matok douk kwanaginohw kwenek yopihiatih rupeh aria kwape um kwuni okwok-win raminen shunaraum iri. 3 Aria eikyemnek anah mah agundok enyudok de-beinyi wagitur nyakus um. Aria enyudokarpen nyeyagwrehi iri nyakri debeg, “Ipakpumnek! Douk Iruhin nani arpesh shapeatugun! Aria anan ta nini eshesh shupearia eshesh ta shupe ananish atish arpesh.Aria anan ta nupe esheshin debeini Iruhin.4Aria anan ta nubatikumesh abih esheshisnabes aria eshesh ta mare wata shugokatin, uwok. Aria esheshiruh aparuh tamare wata yoweruh aria shumnek anareriger aria shureh, uwok. Ihinyumorimenenyenen douk seiwok nyape nyatogurum arpesh iri douk nyanak nyawishukabom.”

5 Aria anudok nape enyudok debeinyiwagitur iri nakri, “Ipak pumnek! Douk eikyenek ihishmorim eneshenesh eshudokshape iruhw atap iri shatogur namushi!”Aria anan wata shopunek nakripe nakri,

“Nyak nyuwem um enyudok baraen doukiganigadae nyemneken iri anap shup. Ummaresh? Enyudok baraen douk adurinabom aria wosik um arpesh shumnekenaria shusuhwen dodog shugipeshen.”6 Aria anan nakripe shopunek nakri, “Es-hudok eneshenesh douk shatogur shatuh!Seiwokbaugos um ihishmorimeneshenesheshudok watak enesh shutogur shupe uwearia eik yape. Aria kweipon shopunek taipe arigaha hugiguk iri nyumnah hutogur.Aria meinyi arpen abar baen iri, eik taiken anabar abar nyubroh meyoh. Enyenmare nyutorabar, uwok. Abrudok abardouk bakih atap meyoh iri. Ababar doukta arpesh shubroh aria shupe wosik abomihih nyumneh iri. 7 Aria meinyi arpendouk nyiyotu dodogowin atin nyunekwanohw nyubo yoweishi inahos shubuhukiri, enyen ta nyugrem ihishmorim eikishyopishi eshudok eneshenesh. Aria eik taipe enyen nyenek lotume iri Iruhin, ariaenyen ta nyupe eikin batowin. 8 Ariaeshudok douk shanogugur aria watashatanam shenek yoweishi inahos iri,shuni eshudok douk madae shusuhweikin baraen dodog shugipeshen iri uwe,shuni eshudok douk shenek enesheneshyoweishi inahos iri, shuni eshudok doukshabo kupaishi arpesh shagok iri, shunieshudok douk shenek wehrur um iri,shuni eshudok douk shenek ouruh iri,shuni eshudok douk shenek enenyenenum yoweiruhi subagwiruhi iri, shunieshudok douk shenek lotu um eshudokdouk madae adurimi god omi iri uwe,shuni eshudok douk shenek rohwumeshiri, eshesh ihishmorim ta shunak shupeagudok nuwag douk juwehosihi nyih hapehanu agari. Agudok nuwag agag doukta arpesh shubuh aria mare shugok anahshopunek um.”

Namuburi Wabur Jerusalem9 Aria enen ensel um eshudok 7-poreish

enselahos douk shasuhw shagiguk abom iri7-poreish yoweishi abom eshudok enesh-enesh iri nyanaki aria nyakripe nyakri,“Nyak yowi aria iyabigen nugaen Sipsipenyenyik irohukwik.” 10Aria Iruhin ananinMishin nyatogrume dodogowin atin ariaagundok eik kabi douk yabo yomnis um.Aria enyudok ensel nyare wanak wato

Page 535: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 21:11 532 REVELESEN 21:21onohw debeihwi rouhwi yoduhw. Ariaenyen nyeyabige abrudok Iruhin ananiburyopuburi wabur Jerusalem. Ababur doukbaperi agundok Iruhin napeum aria baku-tukuk iruhw heven bape babuhi. 11 Ariaagundokdouk Iruhindodogowin abomarianatrugun abomumnatrugun numun abru-dok wabur. Aria ababur babuhi anabiksik kabi douk anam yopumi utom doukshatorum debeibori utabor iri mabuhi um.Aria shopunek, ababur babuhi kabi doukanamutom jaspamani wenyir shabuhi um.12 Aria arbudok narub douk sharukarubinarub um abrudok debeiburi wabur iridouk debeirubi abom aria rourourubi batogani iruhw. Aria 12-poreish duahas shapearbudok narub. Aria shopunek, 12-poreishenselahos sheyotu sheyoh um eshudok 12-poreish duahas. Aria asudok 12-poreisawirosish arpesh douk shakitaki Israel iriesheshish nyeiguhw shetem eshudok 12-poreish duahas. 13 Aria bishatin duahasshape gani wobrehah-irub um narub doukbape batik aun nakihumori um. Ariabishatin shape shatik saut, bishatin shapeshatik not, aria bishatin shape shatikaun nabuh um. 14 Abrudok debeiburiwaburirub narub agundok atapirub umdouk betem um 12-poreibor utabor umbusuwobur batao dodog iri. Aria enyu-dok Nugaen Sipsip enyenyim 12-poreimaposel douk riguk enyen nyograeham umhunak hukripesh Iruhin ananin baraen iriamamish nyeiguhw shatem abrudok 12-poreibor utabor.

15 Aria enyudok ensel douk nyani eikweyagwreh iri nyasuhw anam butum doukshenekam gol iri um shape shasuhw wigahum eshudok eneshenesh-am iri. Enyennyakri nyusuhw wigah um abrudok de-beiburi wabur buni arbudok debeirubinarub buni eshudok duahas douk shapenarub iri. 16 Abrudok debeiburi waburroubur um bani agundok debebur umdouk arag atin abom. Aria enyudok enselnyakwu enyenyim butum aria nyasuhwwigah umabrudokwabur. Aria douk enyennyasuhwwigah aria ihiburmorim agundokroubur um bani debebur um bani agun-dok atap bato iruhw um douk aragum atinabom. Aria shasuhw wigah um, ababurdouk rourouburi abom hurukatin um 2,200kilomita. 17 Aria enyen nyasuhw wigah

um narub shopunek. Aria agundok atapbato iruhw um douk hurukatin um 144mita. Amudok butum enyen nyasuhwwigah um arbudok narub iri douk amudok-mori um douk arpesh apa shasuhw wigahum eshudok eneshenesh iri um. 18 Ariaarbudok narub douk shenekarub abrudokutabor atubor douk shahwarabor um jaspairi. Aria wabur ababur kanak shenek-abur shakwu yopuri gol douk rabuhi ariaratrugun kabi wenyirumori. 19 Atapirubum arbudok narub douk shenekarub umshunek narub um abrudok wabur iri doukshenekarub dodog. Aria shaginohwarubsabaibori sisigibor yopubori utabor doukshatorabor debeibori utabor iri.

Marik iri utom doukmakus atap um masuhw arbudok narub

iri douk jaspa.Aria magiguk iri douk bluporeimi douk

shahwaram um sapaia iri.Aria biobor atum iri douk shigorihwimi

douk shahwaram um aget iri,aria nubatibor iri douk grinporeim douk

shahwaram um emeral iri.20 Aria anas wisi-ibor iri douk anabigim

um owishiborimaria anabigim um shagarihwim.Amam douk shahwaram um sadonikis

iri.Aria anas wisi-ibor iri douk owishi-

borimi doukshahwaram um konilian iri.Aria namba 7-im douk akitohimi doukshahwaram um krisolait iri,aria namba 8-im douk sikim grinporeim

doukshahwaram um beril iri.Aria namba 9-im douk anam sikim akito-

himi doukshahwaram um topas iri,aria namba 10-im douk anabigim um

grinporeimaria anabigim um akitohimi iri.Aria amam douk shahwaram um kriso-

pres iri.Aria namba 11-im douk anam sikim blu-

poreimi doukshahwaram um haiyasin iri,aria namba 12-im douk anam sikim ow-

ishiborimi utomshahwaram um ametis iri.21 Aria eshudok 12-poreish duahas douk

shenekesh shakwu 12-poreib shigorihwibidebeibi weiyoub douk shatarub debeiboriutabor iri. Aria eshudok duahas atin

Page 536: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 21:22 533 REVELESEN 22:6atin shenekesh shakwu atut atut um de-beigwi weiyoubig natog douk shahwarogum pel iri. Aria ahudok debeihi yah doukhape abrudok debeiburi wabur iri doukshenekah yopiri gol aria ahah hape kabiwenyir21:21um.

22 Aria eik madae itik Iruhin ananitdebeiti urupat tutao abrudok wabur uwe,uwok. Um maresh? Debeini Iruhin anandouk Dodogowin abom nabo ihishmorimeshudok shabuhuk iri nani Nugaen Sip-sip amam kanak hape kabi Iruhin ananiturupat um. 23 Aria abrudok wabur mourta mare enen um wah hutao hobur umo wabin aun wanyukehin aria nutrugunum, uwok. Um maresh? Agundok doukIruhin dodogowin aria natrugum abomum, agagun kanak ta nunek ihigunmorimum abrudok wabur butrugun aria boga-ragun. Aria shopunek, enyudok NugaenSipsip enyen kanak nyabuhi kabi douk lamum aria nyenekagun bogaragun abrudokwabur. 24 Aria ihishmorim arpesh shapesabaigosi nahobigos iri ta abrudok waburbutrugun-umesh aria eshesh ta shunatru-gun aria shurahaen. Aria amam king doukhape agundok atap iri ta hurao amami-bor utabor buni ihishmorim enesheneshamamish yopishi eshudok hunak huwishabrudok wabur um hakri hutuk Iruhinananin nyeigur nyuto iruhw. 25Aria nyum-neh, abrudok waburish duahas ta shunejikshupe namudok atin. Um maresh? Agun-dok weibus ta mare anabus, uwok. 26 Ariaihishmorim arpesh shape ihigos-morimnahobigos iri ta shurao esheshibor utaborbuni yopihi jah shuwish abrudokwaburumshutuk Iruhin ananin nyeigur nyuto iruhw.27Aria ihishmorim eneshenesh shabosusihiri yoweishi eshudok shuni eshudok arpeshdouk shenek eneshenesh yoweishi inahosiri, shuni eshudok douk shenek abraenyihaih iri, shuni eshudok douk shenek rohwum kupaishi iri ta mare shuwish abru-dok wabur, uwok. Aria eshudok arpeshdouk esheshish nyeiguhw shetem NugaenSipsip enyenyik buk iri eshesh atish tashuwish abrudok wabur. Okwudok bukokwok douk eshudok arpesh douk ta shupewosik abom ihih nyumneh iri esheshishnyeiguhw shetemokwi.

22Worubibar Abar Bani Shurkwip Peir Rowog

Iri Douk Ta Arpesh Shishoh Aria Shupe WosikAbom Iri Ihih Nyumneh

1 Aria enyudok ensel wata shopuneknyeyabige anab debeibi worub. Abudokworub shopunek douk bogarab abom kabidouk wenyir ratrugun um. Aria arpeshshuwok abar abudok worub iri ta shupewosik abom ihih nyumneh. Abudok worubdouk batobe iri agundok enyudok debeinyiwagitur douk Iruhin nani Nugaen Sipsiphatemenyi nyakus um. 2 Aria abab baubanak orokohunih um ahudok debeihi yahdouk hape abrudok wabur iri. Aria eneshrowos shatao wobuwobur abudok worub.Aria eshudok arpesh douk shuwok shurk-wip peir eshudok rowos iri ta shupe wosikabom ihih nyumneh. Aria shurkwip apapeir ihibmorim aub enen kwar. Ariaesheshis shus ta sunek ihihmorim ene-heneh arugeh henekesh iri arpesh doukshape ihigosmorim nahobigos iri shutoguryopish. 3 Aria ihishmorim enesheneshyoweishi inahos eshudok shuni arpeshdouk Iruhin nakri adur iruhw abom umnakri wokumesh iri ta mare enesh shukusabrudok debeiburi wabur, uwok.

Aria Iruhin nini Nugaen Sipsip amamindebeinyi wagitur ta nyukus abrudokwabur. Aria eshudok douk shenek Iruhinananin mour iri ta shupe shunek lotuman.4 Eshesh ta shutik ananig yamag ariaananin nyeigur ta nyutem esheshishdomaesh. 5 Aria agundok weibus ta mareanabus aria eshesh ta mare shuhem eneshlamhos, uwok. Aria mour ta mare enenum wah hutao um hunekagun juwehos-igun um, uwok. Um maresh? Agundokdouk Debeini Iruhin natrugun abom umta nutrugun-umesh. Aria eshudok doukshenek ananin mour iri ta shupe debeimiking-omi ihih nyumneh.

Jisas Hurukatin Um Nunaki6 Aria enyudok ensel nyakripe nyakri,

“Enyudok ihinyumorim baraen douk nyaknyenyem okwudok buk iri douk adurinatin abom. Aria enyen douk wosik abomum ihishmorim arpesh shumneken aria

21:21 21:21 Arudok gol arar douk anar sikir. Arpesh shutrur um, esheshis nabes ta sunak dukwotis sunakuk kabishape numun urupat shenek narubumat glas iri shatik glas nabes arukwutis shatik aduk um.

Page 537: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 22:7 534 REVELESEN 22:18shusuhwen dodog shugipeshen. Aria de-beini, anan douk Iruhin douk apa nohuramam profet um hunak hukripesh ananinbaraen iri. Anan neshopok ananin enselnyanaki um nyiyabig ihishmorim shenekananin mour iri um ihishmorim eshudokeneshenesh douk hurukatin um shutoguriri.”

7 Aria Jisas nakri, “Mnek, eik douk hu-rukatin um inaku itogrumep! Aria eshu-dok arpesh douk shugipesh Iruhin ananinbaraen nyetem okwudok Buk iri douknyakrium eshudok douk ta shutogur iri,eshesh ta shunadudareh.”

8 Aria eik Jon, eik kanak yemnek ihinyu-morim baraen aria yatik ihishmorim eshu-dok douk yeshem okwudok Buk iri. Ariadouk yemnek enyudok baraen aria shop-unek yatik eshudok ihishmorim enesh-enesh iyoh aria yabuh yoduk ohrubus hu-rukatin umenyudok ensel douk iganigadaenyape nyeyabige ihishmorim eshudok irienyenyiruh yeriweruh aria yakri inek lotu-man. 9 Aria enyen nyakripe nyakri, “Nyakmare nyunek lotu um eik, uwok! Eikyani nyak wani nyakim ashukenyim amamprofet, mani ihishmorim arpesh douk apashagipesh enyudok baraen douk nyetemokwudok Buk iri, apak ihishmorim doukmunek atin mour iri. Douk namudok arianyak nyunek lotu um Iruhin atun!”

10 Aria enyen nyakripe nyakri, “Nyakmare nyubeshuk enyudok Iruhin ananinbaraen douk nyetem okwudok buk iri,uwok. Um maresh? Abudok nyutob doukIruhin nakri nunek eshudok douk shetemokwudok buk iri shutogurum douk banakihurukatin. 11 Douk namudok aria eshudokarpesh douk shenek yoweishi inahos iri tashupe um shunek yoweishi inahos namu-dok atin. Aria eshudok douk shenek enesh-enesh shanabosusih abom iri yoweishi ina-hos iri ta shupeumshunek yoweishi inahosnamudok atin. Aria eshudok arpesh doukshenek yopihi aih iri ta shupe um shunekyopihi aih namudok atin. Aria eshudokarpesh douk shape Iruhin ananish atish irita shupe ananish atish abom.”

12 Aria Jisas nakri, “Mnek! Eik douk hu-rukatin um inaku. Aria eik ta iraougu eshu-dokum iko ihishmorimarpesh atin atin um

iwanamesh ihihmorim eneheneh yopihi oyoweihi aih eshesh riguk shape shenekehiri. 13 Douk seiwok baugos um ihishmorimeneshenesh eshudok madae enesh shupeuwe, aria eik yape. Aria kweipon shopunekeik ta ipe arigaha hugiguk iri nyumnahhutogur.

14Aria eshudok arpeshdouk apa shanok-wrup esheshih rupeh hatogur yopih iri, es-hesh wosik ta shunadudareh. Ummaresh?Eshesh ta shurao big um shuwok epu-dok shurkwip douk peir enyudok rowogdouk ta shupoh aria shupe wosik abomihih nyumneh iri. Aria shopunek, es-hesh wosik ta shunak shuwish abrudokwaburish duahas aria shuwish shupe nu-mun. 15Aria eshudok douk shenek yoweihiabraenyih aih iri shuni eshudok doukshenek ouruh aturuh iri, shuni eshudokdouk shenek enenyenen um sabagwiruhiri, shuni eshudok douk apa shenekwehrurum iri, shuni eshudok douk shabo kupaishishagok iri, shuni eshudok douk sheneklotu um madae adurimi god omi iri uwe,shuni ihishmorim arpesh douk esheshipurkwip panawasham um ehudok aih umshunek rohw um kupaishi arpesh um ariashagipesheh shenekeh iri, eshesh ta mareshuwish abrudok wabur, uwok. Eshesh tashupeik aduk.

16 Aria douk eik Jisas yeshopoku enyu-dok eikin ensel nyanakumogu ipak arianyakripep um enyudok enenyenen douknyetem okwudok buk iri um ipak Iruhinananish arpesh. Eik douk Devit ananinbarhonin douk yakitaki ananip awirop iri.Aria eik douk okwudokunukdouk kwanah-war um shuduwi kwatrugun abom iri.”

17 Aria Iruhin ananin Mishinnyani Nugaen Sipsip enyenyik irohuk-wik22:17shakri, “Yowi!” Aria eshudokarpesh douk shumnek enyudok baraen irishopunek ta shukri, “Yowi!” Aria eshudokarpesh douk abar baesh iri ta shunakiaria shuwok abrudok abar douk ta arpeshshubroh aria shupe wosik abom ihihnyumneh iri. Ababar Iruhin ta nukeshabarmeyoh. Eshesh ta mare shutorabar, uwok.

Nyagiguk Iri Baraen18 Aria eik Jon yakri ikripesh enyudok

dodogowinyi baraen ihishmorim arpesh22:17 22:17 Enyudok baraen um Nugaen Sipsip enyenyik irohukwik douk nyakri wobuwobren baraen um Iruhinananish arpesh.

Page 538: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 22:19 535 REVELESEN 22:21douk shemnek Iruhin ananin baraen douknyetem okwudok buk iri. Enyudok baraendouk nyakrium eneshenesh eshudok doukta shutogur iri. Baraen enyudok. Taenen arpen nyuwem enen kupainyi baraenshopunek um enyudok baraen douk eikyenyem nyetem okwudok buk iri um,Iruhin ta nunek yoweishi abom eshudokshutogrumen namudok. Enesheneshyoweishi eshudok douk okwudok bukkwakriyesh iri ta shunek arpesh shumnekdebeiri eriger iri, Iruhin ta wata nenekeshum enyudok arpen enyenyin yoweinyipoe aria ta shutogurum enyen atin.19 Aria shopunek, ta enen arpen nyukrinyukutukuk enen Iruhin ananin baraendouk eik yenyem nyetem okwudok bukiri um, Iruhin ta mare nukri wosik umenyen nyunak nyuwish nyunadi anepshuruwep douk peir enyudok rowog doukta arpesh shupoh aria shupe wosik abomihih nyumneh iri, uwok. Aria enyen tamare nyuwish nyupe abrudok ananiburyopuburi wabur douk baraen nyetemokwudok buk iri nyakriabur iri.

20 Aria anudok arman douk nakripapum ihishmorim eneshenesh eshudok doukshetem okwudok buk iri nakri, “Adur atin,eik douk hurukatin um inaku!”

Adur, Debeini Jisas, nyak nyunaki!21 Aria eik yakri Debeini Jisas nini ipak

ihishmorim Iruhin ananish arpesh pupearia nutaurumep meyoh. Adur.

Page 539: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 22:21 536 REVELESEN 22:21

BAUGENYUM ENENBARAEN NYAPE ARPESHINNUPELA TESTAMENT IRIAposel

Amam aposel amam douk amudok12-poreim douk Jisas nograihamaria nakam dadag aria neshopokamhanak henek ananin mour iri.Enydok nyeigur aposel douk shop-unek shohwar Pol. Um maresh?Anan shopunek douk narao Iruhinananin dadag aria nenek Iruhinananin mour kabi amam 12-poreimaposel um. Enyudok nyeigur aposeldouk seiwok eshesh shopunekshowhar kupaimiKristen shopunekdouk henek Iruhin ananinmour iri.

BaptaisEnyudok baraen nyakri eshesh

Kristen shenekeh iri aih umsheshurokuh abar um. Baugenyumbaraen um ehudok aih douk nyape1 Pita 3:21. Arpeshin baraen apakmakri shenek baptaisumesh um.

BielsebulBielsebul anan douk debeinari um

sagabehos iri. Aria ananin kupainyinyeigur douk Satan. Tik Matyu12:24, 26, 27; Mak 3:22, 23.

Disaipel bilong JisasEnyudok baraen disaipel nyakri es-

hesh Jisas ananish arpesh douknanabreshesh um ananin baraennyani aih um shupe um shusuhwendadag shugipeshen namudok atiniri.

EnselEshesh enselahos douk madae arpesh

meyoh uwe, uwok. Eshesh kabidouk yopishi mishish um. Esheshdouk Iruhin nenekesh um shunekananin mour. Aria sabaihi nyum-neh anan apa neshopokesh sha-rauri ananin baraen shanaki. Ariaeshesh apa shataurum Iruhin anan-ish arpesh wosik abom. Tik Hibru1:14.

FarisiAmam Farisi amam douk eshesh

Juda esheshim debeimi. Amamdouk hakri wosik um hunek lotuaria hagipesh enyudok lo seiwokIruhin nakaguk Moses enyi hasuh-

wen dadag hagipeshen. Seiwokamamim yamehem douk henekskulumesh um amamin lo atin.Aria amam Farisi douk hagipeshenyudok baraen abom aria hakrienyudok lo douk kabi Iruhin ananinbaraen um. Amam hagipeshamam profet hatogur hagiguk umMoses ananib nyutab iri amaminbaraen. Amudok profet doukhowem Iruhin ananin baraen doukanan nakripamen iri nyetem buk.

GloriEnyudok baraen glori nyakli Iruhin

ananin dadag nyani agundok anannatrugun abom um.

Haus lotu bilong ol JudaEnyudok baraen haus lotu bilong

ol Juda, baugenyum douk nyakrieshesh Juda shape sheyagwrehbaraen ogwi urusag.

HelEnyudok baraen hel nyakri yowiburi

wabur nyih hapenyabur iri.Israel

Jekob, douk Aisak ananin nuganinnarao namunyi nyeigur Israel(tik Stat [Genesis] 32:24-30, 35:9-15) arigaha kweipon ananim 12-poreim nugamim hakwarum es-hudok ihishmorim arpesh Israelhatogur ihishmorim arpesh Israelesheshim yamehem popehem.Seiwok abudok nyutob esheshIsrael shanak shape abudok amnabKenan abi nyutab, eshesh shohwaresheshig nahobig douk Israel.Aria arigaha abudok nyutob KingSolomon natogur aria nagok abinyutab eshesh Israel shanodiyagorshatogur biagos nahobigos. Abu-dok nyutob, abudok amnab hapenot um shahwarab Israel ariakupaigi nahobig gape saut irishohwarag Juda. Aria arigahaeshesh Asiria shanaki shanunuagudok nahobig aria shorao esheshIsrael shanak kupaigosi shokugosinahobigos aria eshesh Israel es-heshig nahobig yoweg abom Jurug.Aria eshesh eshudok arpesh shapeshokugi nahobig Juda iri esheshshopunek enesh Israel. Namudok

Page 540: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 22:21 537 REVELESEN 22:21aria abudok nyutab eshesh Asiriashanunu eshesh Israel abi, enesharpesh shape Juda iri shahwaresheshig shokugi nahobig enyudoknyeigur Israel.

JordanWorub Jordan bape agudok nahobig

Israel eshesh Juda shape um. Abu-dok worub douk Jon nenek baptaisum Jisas um.

Katim skinEhudok aih um amam Juda hatah

yegeshiweruh um douk hape kabienen kak um enyudok adurinatinyi baraen kontrak Iruhinnakripeshesh Israel en. Amam hatahamamim nugamim amamiruhyegeshiweruh abudok nyutabamakeniyu womubuki aria 8-poreih nyumneh hadiyomuk um.

Kingdom bilong GodEnyudok baraen nyakri Iruhin atun

nape debeini um ananish arpeshnataurumesh um. Tok Pisin nyakrikingdom bilong God o kingdombilong heven. Aria baugenyumbaraen nyakri Iruhin nape debeinium ananish arpesh nataurumeshum. Aria douk enen baraen umkingdom bilong God baugenyumnyakri iruh heven um, apak Arpeshmeyagwreh Arpeshin baraen irita mukri agundok Iruhin ananisharpesh shape um.

Kontrak God i wokimEnyudok baraen nyakri adurin atinyi

baraen kontrak Iruhin nakripeshesh Israel en. Enyudok baraennyakri dodogowinyi baraen Iruhinnakrip eshesh Israel um shum-neken ari shugipeshen. AriaIruhin ta mare nukri uwok umenen kupainyi baraen. Enyudokatin baraen ta nyupe abom ihihnyumneh.

KraisEnyudok baraen Krais baugenyum

douk bien baraen. Enen nyakrinyeigur kabi douk anan armanananin nyeigur o enen kupainyinyeigur shopunek um. Aria eneshshohwar Jisas shakri Jisas Krais.Aria enen nyakri Mesaia, anudokarman seiwok Iruhin nograihan

neshopokon nanamori nuraoarpesh iri. Anudok arman douknanaki apakib amnab um nurapmutanam mupe wosik abom iri.

Pikinini sipsipEnyudok baraen nyakri nugan sip-

sip kabi sabaishi sipsip esheshJuda esheshim pris haesh henekofamesh haka Iruhin um nuk-weshih esheshish yoweishi inahos.Aria baugenyum enyudok baraenpikinini sipsip douk nyakri JisasKrais atun douk nenek ofa nakananan kanak Iruhin atuh nyumnahmeyoh um nator apakish yoweishiinahos menekesh iri.

Ol man LivaiBaugenyum enyudok baraen um

amam Livai douk nyakri namudok.Apudok awirop Livai douk anudokatun yamenon Livai nokwarumomiri. Aria Livai anan kanak doukJekop ananin nuganin. Seiwokamam Livai henek Iruhin ananinmour heyoh atudok selit urupateshesh Juda apa shawish shapeshenek lotuatari. Aria eshesh Judashanak sharao esheshig nahobigIsrael um, amam Livai henekmour hataurum amam pris numunIruhin ananit debeiti urupat ganiJerusalem. Aria anam hataurumamam pris ihigun um eshesh Israelshape um shopunek.

Maunten OlivEnyudok baraen nyakri anag mihig

sabaisi rowos sonohwarum oliv irisetu um. Agudok mihig douk gapeharakatin um Jerusalem.

MirakelEnyudok baraen nyakri Iruhin atun

neneken iri mour. Arpesh madaedodogowish um shunek anyudoku-mori mour uwe, uwok. Iruhin atunapa neneken.

PasovaSeiwok eshesh Juda shape shakamum

eshesh Isip shenekumesh mourmeyoh. Eshesh Juda shape shenekdebeinyi mour roubi nyutab.Arigaha aria Iruhin naturishnenek gihaumesh aria nakripeshdodogowinyi baraen eshesh Isipum shukwashihesh shukutishuk

Page 541: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 22:21 538 REVELESEN 22:21shunak meyoh. Aria esheshIsip shakkri uwok um shumnekIruhin, aria Iruhin nakrip ananisharpessh eshesh Juda um esheshshokusi awiros sisig atin shubo atinatin nugain sipsip aria shuwayokowishibor wobur wobur witog umesheshig urusag. Iruhin nakrishunekesh namudok um abudaknyutab ensel nyanaki nyobo esheshIsip esheshim nugamim hugok arianyunaki nyutik abrudok owishiboraria nyishagrakuk eshesh Judaesheshim nugamim nyunak ariaamam hupeik wosik. Aria enyudokensel nyanaki nyeshagrakuk Judaesheshim nugamim aria nyanaknyabo eshesh Isip esheshim sharikshamubuk iri nugamim hani es-heshish mahish sharik sheshubukiri shagok. Aria Iruhin nataurumeshesh Juda shapeik wosik. Ariadouk eshesh shape urkwip porumagundok seiwok Irukhin natau-rumesh um aria ihishmorim atinatin kwarahos eshesh apa shenekanagun debeiguni worigun. Ariaahudoknyhumnah shenekworigunahi douk shohwaroh Pasova.

PentikosAhudoknyumnahPentikos, baugenyum

baraen nyape namudok. Es-hesh Juda shenek anagun debei-guni worigun ahudok nyumnahshohwaroh um Pasova iri. Tikbaraen nyape iruh douk nyakrienen baraen um Pasova. Esheshshenek agundok worigun arigaha49-poreih nyumneh hanakuk, ariahakri um 50-poreih ahi, ahu-dok nyumnah Pentikos hatogur.Ahudok nyumnah eshesh Judashanadudareh shenek anagun de-beiguni worigun um shanadudarehum Iruhin nataurumesh wosik ariasabaiguni worigun natogur. Tikbaraen nyape Kisim Bek 23:16,34:22, Pris 23:15-21, Lo 16:9-12.Ahudok atuh nyumnah PentekosesheshKristen sharik sharao Iruhinananin Mishin kabi baraen nyapeAposel 2:1-4 nyakri um.

Pikinini bilong manEnydok baraen pikinini bilong man

nyakri anudok arman douk natoguradurinyi arpen iri. Aria anam sei-wokimi profet douk harao enyu-dok nyeigur, aria baugenyum eny-dok nyeigur douk nyakri Jisas Kraisatun. Enyudok nyeigur nyakrianan natogur adurinyi arpen kabiapak arpesh um. Aria nyakrianan douk Mesaia, seiwok Iruhinnograehan neshopokan nanamorinurao arpesh iri. Tok ples In-glisin baraen o Grikin baraen doukeshesh shobeshukuk baugenyumbaraen um enyudok nyeigur. AriaArpeshin baraen douk nyatoguryopugunum. Enyen nyakri, “Jisasnakri Eik yatogur adurinyi arpeniri.”

ProfetAmam profet henek Iruhin ananin

mour hape hakripesh ananinnyonobeshuk iri baraen ihish-morim arpesh. Iruhin ananinMishin nyawisham nyeyabigamaria hadukem enyudok brainnytem Iruhin ananik kwarik iri Buk.

SadyusiAmam Sadyusi, amam douk anam

Juda. Amam hakri wosik um huneklotu um Iruhin aria hasuhw Iruhinananin lo seiwok anan nakagukMoses iri dadag hagipeshen. Ariaenen kupainyi baraen nyetemIruhin ananik Buk iri amammadae husuhwen hugipeshen uwe,uwok. Amam hakri uwok-umen.Amam hakri shagok iri arpeshta mare shikitak shupe, uwok.Amam Sadyusi madae sabaimi uwe,kwaroim meyoh. @PAGE BRK =

Saveman bilong loSaveman bilong lo nyakri amam

henek skulumesh um Iruhin ananinlo iri. Amam saveman bilong lo,amam douk eshesh Juda esheshimdebeimi. Hani amam Farisi ariaamam Sadyusi. Amam hadukemenwosik abom enyudok lo seiwokIruhin nakguk Moses iri nyanienyudok ihinyumorim baraennyetem Iruhin ananik kwarik iriBuk Olpela Testamen, aria henekskulumesh ihih nyumneh.

Page 542: PNG Scriptures · 2021. 5. 8. · Contents MATYU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1 MAK ...

REVELESEN 22:21 539 REVELESEN 22:21Tempel

Enyudok baraen tempel nyakriIruhin ananit debeiti urupat tatauJerusalem iri. Sabaishi Juda apashanak shenek lotu um anan atu-dok urupat. Aria shopunek, esheshapa shenek ofa um eneshenesheshudok shoko Iruhim.

Tok piksaEnyudok baraen tok piksa nyakri

enyudok wobu woburen douk

baugenyum baraen madae nyu-togur wosik uwe. Seiwok Jisasnenek skulum sabaishi arpeshnakripesh wobu woburen atinbaraen. Aria anan nani ananim12-poreim atum hape um, ananapa nakripam baugenyum enyudokwobu woburen baraen. Ummaresh? Amam shopunek madaehudukemen wosik uwe.