Presented by :-

.

1

Eshwaranaik GD,MSc,B,ed.

GHS.Taraganahalli,Honnali,Tq,

Davanagere.Dist.

Eshwaranaik

¸À Àå ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁætÂUÀ¼À vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞDºÁgÀ ɼÉUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß É¼ÉAiÀÄĪÀ CxÀªÀ PÉÆAiÀÄÄè ªÀiÁqÀĪÀ IÄvÀÄUÀ½UÉ C£ÀÄUÀÄtªÁVAiÀÄÆ 2 UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÀÄ-1 .SÁj¥ï ɼÉUÀ¼ÀÄ- ªÀļÉUÁ®zÀ°è ɼÉzÀÄ ªÀļÉÃUÁ®zÀ PÉÆ£ÉAiÀÄ°è PÉÆAiÀÄÄè ( É¥ÀÖA§gï/ CPÉÆÖçgï).2. gÀ©¨É¼ÉUÀ¼ÀÄ ZÀ½UÁ®zÀ°è ¨É¼ÉzÀÄ ¨ÉùUÉAiÀÄ°è PÉÆAiÀÄÄ– è(ªÀiÁZïð/ J¦æ ï)

E¼ÀĪÀj ºÉaÑ ÀĪÀ ¥ÀæAiÀÄvÀß À Àå vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ «zsÁ£ÀUÀ½UÉ PÁgÀtªÁ¬ÄvÀÄ.¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀ vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ¥ÀzÀÞwUÀ¼ÀÄ §zÀ ÁUÀÄwÛgÀĪÀ ºÀªÀªÀiÁ£ÀzÀ ¥Àj¹ÜvÀUÀ½UÉ MUÀÄΪÀAxÀºÀ ºÉÆ À vÀ½UÀ¼À£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr ÀĪÀÅzÀÄ, gÀÄa ªÀÄvÀÄÛ ¥Ë¶ÖPÁA±ÀzÀ UÀÄtªÀÄlÖªÀ£ÀÄß ºÉaÑ ÀĪÀÅzÀÄ, ÉÆÃAPÀÄUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ gÉÆÃUÀPÁgÀPÀ ¦ÃqÀUÀ¼À£ÀÄß ÀÄzÁjvÀ jÃwAiÀÄ°è ¤ªÀð» ÀĪÀ ¤nÖ£À°è À ÀåUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁgÀÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀ½ÃPÀgÀt.

3

MAzÉÃjÃwAiÀÄ ªÀA±ÀªÁ»¤AiÀÄ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ PÉ®ªÀÅ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À°è ªÀiÁvÀæ ªÀåvÁå À vÉÆÃgÀĪÀ À ÀåUÀ¼À UÀÄA¦UÉ vÀ½J£ÀÄߪÀgÀÄ.

¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀ ¸À Àå vÀ½ÃPÀgÀtzÀ°è£À «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ:- 1. DAiÉÄÌ :- ¥Áæa£À ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ «zsÁ£À. MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ ¥Àæ sÉÃzÀzÀ À ÀåzÀ

UÀÄA¥ÀUÀ¼À°è£À CªÀ±ÀåPÀªÁVgÀĪÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸À ÀåUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁrzÀ À ÀåUÀ½AzÀ ªÀiÁvÀæ ©ÃdUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.

2.¸ÀAPÀgÀt(Hybridization)- ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV §¼ÀPÉAiÀÄ°ègÀĪÀ «zsÁ£À. ¥ÀgÀQÃAiÀÄ ¥ÀgÁUÀ Àà±ÀðzÀ ªÀÄÆ®PÀ JgÀqÀÄ ¨ÉÃgÉ ÉÃgÉ À ÀåUÀ¼À°ègÀĪÀ C¥ÉÃQëvÀ

UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß MAzÉà À ÀåzÀ°è C©üêÀåQÛUÉƽ ÀĪÀÅzÀÄ. GzÁ : UÉÆâAiÀÄ ºÀ®ªÀÅvÀ½UÀ¼À£ÀÄß eÉÆvɪÀiÁr ºÉÆ ÀvÀ½UÀ¼À£ÀÄß

GAlĪÀiÁqÀ ÁVzÉ. EzÀPÉ CAvÀgï vÀ½PÀgÀt(internal hybridization). DºÁgÀ ɼÉAiÀÄ ¥Àæ sÉÃzÀªÉÇÃAzÀ£ÀÄß F ¥Àæ sÉÃzÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ÉÃgÉ ¥Àæ sÉÃzÀzÀ

À ÀåzÉÆA¢UÉ ÀAPÀj À ÁUÀÄvÀÛzÉ EzÀPÉÌ CAvÀgï ¥Àæ sÉÃzÀ(Interspecific hybridization)

GzÁ : ¥Àæ ÀÄÛvÀ J®è PÀ©â£À vÀ½UÀ¼ÀÄ.(«Ä±Àæ vÀ½UÀ¼ÀÄ)

¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀ vÀ½ PÀgÀt ¥ÀzÀÞwAiÀÄ°è MAzÀPÉÆÌAzÀÄ ÀA§A¢üvÀ ºÉaÑ£À ¸ÁªÀÄå«gÀĪÀ JgÀqÀÄ À ÀåUÀ¼À£ÀÝ£ÀÄ ÀAPÀj ÀĪÀ(crossing)¥ÀæQæAiÉÄ EzÀgÀ GzÉÝñÀ C£ÉÃ¥ÉQëvÀUÀÆtUÀ¼À£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄ GvÀÛªÀĪÁzÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß

MlÄÖUÀÆr ÀĪÀÅzÁVzÉ.EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀÄ ºÉÆ À vÀ½AiÀÄ À Àå GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.

4

GzÁ : mÉænPÉïï JA§ ºÉƸÀvÀ½AiÀÄ ¸À Àå¥ÀqÉAiÀÄ®Ä nænPÀªÀiï lfðqÀªÀiï JA§ UÉÆâüAiÀÄ ¥Àæ sÉÃzÀªÀ£ÀÄß ¹PÉÃ¯ï ¹ÃjAiÉÄïï JA§ ¸ÀtÚ UÉÆâüAiÀÄ ¥Àæ sÉÃzÀzÀ eÉÆÃvÉUÉ ¸ÀAPÀj¸À ÁVzÉ.

3.§ºÀÄUÀÄtÂvÀvÉ (polyploidy) :-ªÀtðvÀAvÀÄUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ½AzÁVzÉ¢éUÀÄtÂvÀ (diploid, 2n) JgÀqÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À ªÀtðvÀAvÀÄUÀ½gÀĪÀ ¸À ÀåUÀ½UÉ §ºÀÄUÀÄtÂvÀ ¸À ÀåUÀ¼ÉAzÀÄ ºÉ ÀgÀÄ.CªÀÅUÀ¼ÀÄ wæUÀÄtÂvÀ (Triploid 3n), ZÀvÀÄUÀðtÂvÀ (Tetraploid 4n), µÀlÄÎtÂvÀ (hexaploid, 6n) DVgÀ§ºÀÄzÀÄ.

§ºÀ¼À C¥ÀgÀÆ¥ÀªÁV ºÉƸÀ «zsÀzÀ ¸À ÀåUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä ¸ÀA§A¢üvÀ ¸À ÀåPÀÄ®zÀ(Genera) ¸ÀzÀ Àå ¸À ÀåUÀ¼ÉgÀqÀ£ÀÄß ¸ÀAPÀj¸À ÁUÀÄvÀÛzÉ EzÀPÉÌ CAvÀgï eÁwÃAiÀÄ ¸ÀAPÀgÀt JAzÀÄ ºÉ ÀgÀÄ(Inetrgeneric hybridization)

5

4. ¥ÉæÃgÉævÀ GvÀàjªÀvÀð£É (Induced mutation):-GvÀàjPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ MAzÀÄ À ÀåzÀ C£ÀĪÀA²ÃAiÀÄ ªÀiÁ¥Áðl£ÀÄß ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. F gÁ¸ÁAiÀĤPÀUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ «QgÀtUÀ¼ÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.F QæÃAiÉÄAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ £ÀªÀÄä zÉñÀzÀ°è 200PÀÆÌ ºÉaÑ£À vÀ½UÀ¼À£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ªÀiÁqÀ ÁVzÉ.DzÀgÉ DUÀ ÉÃPÁzÀ vÁtªÀ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ À ÁUÀĪÀÅ¢®è, F PÁgÀtPÁÌV EzÀÄ §ºÀÄ ¥ÀæZÀ°vÀ«® è.

o ¸À¸Àå vÀ½ÃPÀgÀtPÉÌ eÉÊ«PÀ vÉÆÃvÀæeÁÕ£ÀzÀ PÉÆqÀÄUÉ:- CvÀåzsÀĤPÀ vÁAwæPÀvÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ C£ÀĪÀA²ÃAiÀÄ ªÀiÁ¥ÁðqÀÄ ªÀiÁr ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß §zÀ Á¬Ä ÀĪÀÅzÀÄ.

6

PÉÆðѹ£ï JA§ gÁ¸ÁAiÀĤzÀ ªÀÄÆ®PÀ ¥ÀævÉÆAiÉÆAzÀÄ fêÀPÉÆñÀzÀ®zÀ°è ªÀtðvÀAvÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß PÀÈvÀPÀªÁV ºÉaÑ À§ºÀÄzÀÄ.(PÉÆðѹAiÀĪÀiï DlªÀiï£Éïï JA§ FgÀĽî eÁwUÉ ÉÃjzÀ ¸À Àå¢AzÀ ¥ÀqÉAiÀÄÄvÁÛgÉ)

eÉÊ«PÀ vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ MAzÀÄ ªÀĺÀvÀézÀ PÉÆqÀÄUÉ CAUÁA±À PÀȶ.CAUÁA±À PÀȶ :- ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ ¤AiÀÄAwævÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è ¸ÀÆPÀÛ ¥ÉÆõÀPÁA±ÀzÀ°è É¼É À ÁUÀÄvÀÛzÉ, EzÀPÉÌ CAUÁA±À PÀȶ.

¥ÁæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è MAzÉÃMAzÀÄ fêÀPÉÆñÀzÀ CxÀªÁ MAzÀÄ CAUÁA±À¢AzÀ Er ¸À ÀåªÀ£ÀÄß É¼É ÀĪÀ «zsÁ£À.

F «zÁ£ÀzÀ°è ¥ÀgÁUÀPÉÆñÀ , sÀÆæt, CAqÁ±ÀAiÀÄ, ªÀzsÀð£À CAUÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À À ÁUÀÄvÀÛzÉ.

fêÀPÉÆñÀ PÀȶ CxÀªÁ fêÀzÀæªÀå PÀȶ ºÉZÀÄÑ §¼ÀPÉAiÀÄ°èzÉ.CAUÁA±À PÀȶAiÀÄ ªÀÄÆ® vÀvÀé mÉÆÃn¥ÉÆmɤì.MAzÀÄ fêÀPÉÆñÀ ¸ÀA¥ÀÆtð ºÉƸÀfëAiÀiÁV ɼÀªÀtÂUÉ ºÁUÀÆ «PÁ¸ÀªÁUÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåðPÉÌ mÉÆÃn¥ÉÆmɤì.

7

¸Á¥ÁæzÁ¬ÄPÀ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ°è UÉÆvÀÄÛ UÀÄj¬Ä®èzÉ ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß ÉÃj ÀĪÀÅzÀgÀ §zÀ ÁV £ÉÃgÀªÁV À ÀåUÀ¼À ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß

§zÀ Á¬Ä ÀĪÀ «zsÁ£À eÉÊ«PÀ vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉUÉ zÁj ªÀiÁr ÉÆnÖvÀÄ

DºÁgÀ ¨É¼É ºÁUÀÆ vÉÆÃlzÀ ¨É¼ÉUÀ¼À ¥Àæd£À£ÀPÁÌV. gÉÆÃUÀ ªÀÄÄPÀÛ ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ ¥Àr¸À®Ä. §ºÀĪÀÄÆ®å G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ G¥Á¥ÀZÀAiÀÄPÀUÀ¼À£ÀÄß(metabolities)

¥ÀævÉåÃQ¸À®Ä F vÀAvÀæeÁÕ£À ¸ÀºÀPÁj. PÀįÁAvÀjÃPÀgÀt (genitic modification) ¥ÀÄ£Àgï ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ r.£ï.J vÀAvÀæeÁÕ£À.

PÀįÁAvÀj ¸À¸ÀåUÀ½UÉ GzÁºÀgÀuÉ

8

OµÀ¢ÃAiÀÄ ºÁUÀÆ C®APÁgÀPÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À zÉÆqÀݪÀÄlÖzÀ ¥Àæd£À£ÀPÁÌV(propagation)

PÀæ ¸À ®PÀët GvÁàzÀ£É

1 PÀ¼É£Á±À ¤gÉÆÃzsÀPÀ ¸ÀĪÀtð UÀqÉØ, D®ÆUÀqÉØ, mÉƪÀiÁåmÉÆÃ, ºÉÆUÉ ¸ÉÆ¥ÀÄà, ºÀwÛ.

2 ¦ÃqÉ ¤ÃgÉÆÃzsÀPÀ D®ÆUÀqÉØ, eÉÆüÀ, ºÀwÛ, mÉƪÀiÁåmÉÆÃ.

3 ªÉÊgÀ¸ï ¤gÉÆÃzsÀPÀ ¥À¥ÁAiÀÄ, ¸ËvÉ, PÀ®èAUÀr, mÉƪÀiÁåmÉÆÃ, D®ÆUÀqÉØ.

4 §zÀ¯Á¬Ä¹zÀ ªÀiÁUÀÄ«PÉ ¥ÉèêÀgï ¸ÉªÀgï mÉƪÀiÁåmÉÆÃ

5 £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¹ÜjÃPÀgÀt §mÁt eÁwAiÀÄ ¸À¸ÀåUÀ¼ÀÄ

6 «l«Ä£ï ‘J’ ¥ÀÆjvÀ a£Àß §tÚzÀ CQÌ

F ¨ÁåQÖÃjAiÀiÁ¢AzÀ ¥ÀqÉzÀ ªÀA±ÀªÁ»¤ ºÀwÛ VqÀPÉÌ vÀUÀĮĪÀ ¨ÉÆïï QÃlUÀ¼À£ÀÄß £Á±À¥Àr¸ÀĪÀ «µÀAiÀÄÄPÀÛ ªÀ¸ÀÄÛªÉÇAzÀ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð EzÉ.

d®PÀȶ(Hydroponics) :- ªÀÄtÂÚ£À ¸ÀºÁAiÀÄ«®èzÉà PÉêÀ® ¥ÉÆõÀPÀ ®ªÀtUÀ¼À zÀæªÀUÀ¼À°è ¸À¸ÀåUÀ¼À ¨ÉÃgÀ£ÀÄß

CzÀÄݪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¨É¼ÉAiÀÄĪÀ «zsÁ£À.

d®PÀȶAiÀÄ ¥ÀæAiÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ:- ªÀÄtÂÚ£À CUÀvÀå«®è. ¤Ãj£À CUÀvÀå §ºÀ¼À PÀrªÉÄ. E¼ÀĪÀj ºÉZÀÄÑ ªÀÄvÀÄÛ ¹ÜgÀ. PÀ¼ÉUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀ CUÀvÀå«®è. ¸À¸Àå ºÉZÀÄÑ DgÉÆÃUÀåPÀgÀªÁV ¨É¼ÉAiÀÄÄvÀÛªÉ. JPÉÊPÀ ¸ÀªÀĸÀå JAzÀgÉ, F jÃw ¨É¼ÉzÀ ¸À¸ÀåUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼À ¨ÉÃUÀ ¸ÁAiÀÄÄvÀÛªÉ.

9

PÀįÁAvÀj ¸À¸ÀåUÀ½UÉ MAzÀÄ dé®AvÀ GzÁºÀgÀuÉ ©.n ºÀwÛ ¨Áå¹®è ï xÀÄjAfAiÉĤì¸ï,

10

d®PÀȶ(Hydroponics) :-

d®PÀȶAiÀÄ E£ÉÆßAzÀÄ «zsÁ£À, EzÀgÀ°è ¸À¸ÀåªÉÇêÀÄzÀgÀ ¨ÉÃgÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¤gÀAvÀgÀªÁV, E®èªÉà DUÁUÉÎ ¥ÉÆõÀPÁA±À®ªÀtUÀ¼À ºÀ¤UÀ½UÉ MqÀØ ÁUÀÄvÀÛzÉ.

¨ÉÃgÀÄUÀ¼À£ÀÄß UÁ½AiÀÄ°è ªÀÄÄPÀÛªÁV ©qÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀªÀÇ F ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ.

ºÉZÀÄÑ ªÁAiÀÄÄ ¸ÀAZÁgÀ«gÀĪÀ ºÀ¹gÀÄ PÉÆÃuÉUÀ¼À°èAiÀÄÆ ¨É¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ. ¸À¸ÀåzÀ ¨ÉÃgÀÄUÀ½UÉ DUÁUÉÎ ¥ÉÆõÀPÁA¸ÀUÀ¼À£ÀÄß ¹A¥Àr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. d® ªÀÄvÀÄÛ ªÁAiÀÄÄ PÀȶ«zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄRåªÁV DAvÀjPÀë ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£Á

PÉÃAzÀæUÀ¼À°è ªÀĺÀvÀé ¥ÀqÉzÀÄPÉÆArzÉ. UÀUÀ£ÀAiÀiÁwæUÀ½UÉ «±ÉõÀªÁzÀ DºÁgÀªÀ£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þü¥Àr¸ÀĪÀ°è ªÀÄÄRåªÁVzÉ.

EzÀPÉÌ PÁgÀt, UÀÄgÀÄvÁéPÀµÀðt ±ÀQÛ E®èzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è zÀæªÀQÌAvÀ ¸ÀÄ® sÀªÁV vÀÄAvÀÄgÀ£ÀÄß ¤ªÀð»¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀ.

d® ªÀÄvÀÄÛ ªÁAiÀÄÄ PÀȶ CAvÀjPÀëzÀ°è §¼À¸ÀĪÀ DºÁgÀzÀ vÀAvÀæeÁÕ£À PÉëÃvÀæPÉÌ ¥ÀæªÀÄÄR PÉÆqÀÄUÉAiÀiÁVzÉ.

11

ªÁAiÀÄÄ PÀȶ (Aeroponics)

12

ªÁAiÀÄÄ PÀȶ (Aeroponics)

£ÀUÀgÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è VqÀUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀÄ®Ä CªÀ±ÀåPÀªÁzÀ eÁUÀ zÉÆgÉPÀ¯ÁUÀzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è vÁgÀ¹ GzÁå£À MAzÀÄ £À«£À «zsÁ£ÀªÁV ºÉÆgÀºÉÆ«ÄäzÉ.

F «zsÁ£À¢AzÀ C®APÁgÀPÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À eÉÆÃvÉUÉ PÉ®ªÀÅ vÀgÀPÁj ºÁUÀÆ DºÁgÀ ¸À¸ÀåUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ.

F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß AiÀiÁgÀÄ ¨ÉÃPÁzÀgÀÆ C¼ÀªÀr¹PÉƼÀÀÄzÀÄ. ªÀÄÄRåªÁV ¥Á°¸À ¨ÉÃPÁzÀ ªÀÄÄ£ÀÆìZÀ£É JAzÀgÉ vÁgÀ¹ ¤ÃgÀÄ E½AiÀÄzÀAvÉÛ

£ÉÆÃrPÉƼÀî ÉÃPÀÄ.

¥ÀæAiÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ :- ¸ÀÄgÀQëvÀ ºÀ¹gÀÄ ¥ÀæzÉñÀUÀ½UÉ ªÀÄÄPÀÛ CªÀPÁ±À. PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï »ÃjPÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ UÁ½AiÀÄ UÀÄtªÀÄlÖ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. ºÀQÌ ªÀÄvÀÄÛ amÉÖUÀ½UÉ ªÁ¸À£É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. £ÀUÀgÀ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è DºÁgÀ ¨É¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀ£ÀÄß GvÉÛÃf¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄ£ÀgÀAd£ÉAiÀÄ MAzÀÄ vÁt. F J¯Áè C®APÁgÀPÀ ºÁUÀÆ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ CA±ÀUÀ¼À eÉÆÃvÉUÉ EzÀÄ vÁ¥ÀªÀ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸ÀĪÀ

ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀiÁV PÉ®¸ÀªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.

13

vÁgÀ¹ GzÁå£À () :-

14

vÁgÀ¹ GzÁå£À

ªÀiÁ£ÀªÀ ¥ÁætÂUÀ¼À£ÀÄß DºÁgÀ, ZÀªÀÄð, GuÉÚ, UÉƧâgÀ, PÀȶ ,¸ÁUÁtÂPÁ ªÉʪÀ ÀÜAiÀÄ ZÀlĪÀnPÉUÀ½UÉ §¼À ÀÄvÀÛ£É.

¸À Àå vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ°è GAmÁzÀ jÃwAiÀÄ°èAiÉÄà ¥ÁætÂUÀ¼À ¸ÁPÁtÂPÉAiÀÄ®Æè ¸ÁPÀµÀÄÖ §zÀ ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ GAmÁVzÉ.

¥ÁætÂUÀ¼À ¥ÉÆõÀuÉ, ¸ÀAgÀëuÉ, ºÁUÀÆ vÀ½ C©üªÀÈ¢ÞUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ZÀlĪÀnPÉUÀ¼À£ÀÄß MmÁÖgÉAiÀiÁV ¥À±ÀĸÀAUÉÆÃ¥À£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.

¥ÁætÂUÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ :- ºÀ ÀÄ - ºÁ°£À DPÀgÀUÀ¼ÀÄ PÉÆý - ªÉÆmÉÖ ºÀUÀÆ ªÀiÁA¸À JvÀÄÛ PÀȶ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁUÀtÂPÉ– PÀÄj ZÀªÀÄð ªÀÄvÀÄÛ GuÉÚ– eÉãÀÄ £ÉÆÃt, gÉõÉä ºÀƼÀÄ, CgÀUÀÄQÃl- eÉãÀÄ, gÉõÉä ºÁUÀÆ CgÀUÀÄ.

15

¥Áæt vÀ½ C©üªÀÈ¢Þ(Animal husbandry)

¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaÑ ÀĪÀÅzÀÄ. ºÁ®Ä, ªÀiÁA¸À, ªÉÆmÉÖ, GuÉÚ ªÀÄÄAvÁzÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À ¥ÀæªÀiÁt ºÉaÑ ÀĪÀÅzÀÄ. GvÀà£ÀßUÀ¼À UÀÄtªÀÄlÖ ºÉaÑ ÀĪÀÅzÀÄ. gÉÆÃUÀUÀ½UÉ ¥ÀæwgÉÆÃzsÀªÀ£ÀÄß ºÉaÑ ÀĪÀÅzÀÄ. ¸ÀAvÁ£ÉÆÃvÀàwÛAiÀÄ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaÑ ÀĪÀÅzÀÄ.

¥ÁætÂvÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ªÀiÁUÉÆÃð¥ÁAiÀÄUÀ¼ÀÄ:- CAvÀgï vÀ½ÃPÀgÀt(In breeding)

¨ÁºÀå vÀ½PÀgÀt(Out breeding)

¸ÀAPÀgÀt(hybridization)

1. CAvÀgï vÀ½ÃPÀgÀt(In breeding) :-MAzÉà vÀ½AiÀÄ UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚ ¥ÁætÂUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAvÁÀ£ÉÆÃvÀàwÛUÉ §¼À À ÁUÀÄAiÀÄÛzÉ.

2. D vÀ½AiÀÄ GvÀÌøµÀÖ UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚ §¼À À ÁUÀÄvÀÛzÉ.

16

¥ÁætÂvÀ½ C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ UÀÄj :-

JgÀqÀÄ vÀ½UÀ¼À C¥ÉÃQëvÀ ®PÀë£ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄA¢£À ¦½UÉAiÀÄ°è PÁt¹PÉƼÀÄîªÀAvÉ vÀ½ DAiÉÄÌ ªÀÄqÀ ÁUÀÄvÀÛzÉ.

¸ÀAPÀgÀt(hybridization) :- ÉÃgÉ ÉÃgÉ ¥Àæ¨sÉÃzÀUÀ¼À UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¸ÀAvÁ£ÉÆÃvÀàwÛ ªÀiÁr¸À ÁUÀÄvÀÛzÉ.

ªÀÄÄA¢£À ¦Ã½UÉAiÀÄ ¸ÀAvÁ£À vÀ£Àß JgÀqÀÄ ¥ÉÆõÀPÀUÀ½AzÀ ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛzÉ. £ÀªÀÄä zÉñÀzÀ°è 3 §UÉAiÀÄ vÀ½UÀ½ªÉ :-1. zÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ(Indogenous breed) - ¹Azsï, ¸Á»ªÁ¯ï

Vgï, ºÀ½îPÁgï, EvÁå¢

2. ¥ÀgÀzÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ (Exotic breed) – d¹ð, ºÁ¯ï ¸ÉàöÊ£ï, ¨Ëæ£ï ¹é ï, ¥sÉæöʹAiÀÄ£ï , EvÁå¢

3. ¸ÀAPÀgÀt vÀ½UÀ¼ÀÄ (hybridized breed)- PÀgÀuï ¹é ï, PÀgÀuï ¥sÉæöʹAiÀÄ£ï, ¥sÉæöÊ¸ï ªÁ¯ï PÀgÀuï, EvÁå¢.

17

¨ÁºÀå vÀ½PÀgÀt(Out breeding) :- JgÀqÀÄ «©ü£Àß vÀ½UÀ¼À UÀAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉtÄÚUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀAvÁ£ÉÆÃvÀàwÛ.

18

zÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ(Indogenous breed)

19

¥ÀgÀzÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ

¥ÀgÀzÉòÃAiÀÄ vÀ½UÀ¼ÀÄ

20

21

GzÁºÀgÀuÉ ªÀÄ£ÀĵÀå£À ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß C¼ÀªÀr¸À¯ÁVgÀĪÀ ºÀ¸ÀÄ, ªÉÄÃPÉ

ºÁUÀÆ PÀÄjUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¨É¼ÀªÀtÂUÉ, ºÁ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁA¸À GvÁàzÀ£É vÉÆÃj¹ªÉ.

¨ÁåQÖÃjAiÀÄUÀ½AzÀ ¥ÀqÉzÀ ªÀA±ÀªÁ»¤UÀ¼À£ÀÄß CªÀr¸À¯ÁVgÀĪÀ PÀÄjUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ GuÉÚAiÀÄ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð ¥ÀqÉ¢zÉ.

ªÀiÁ£ÀªÀ£À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ ºÁªÉÆÃð£ï GvÁàzÀ£ÉUÉ PÁgÀtªÁzÀ ªÀA±ÀªÁ»¤AiÀÄ£ÀÄß C¼ÀªÀr¹gÀĪÀ ºÀ¸ÀÄUÀ¼ÀÄ GvÁࢸÀĪÀ ºÁ°£À°è F ºÁªÉÆÃð£ï UÀ¼ÀÄ ¥ÀvÉÛAiÀiÁVªÉ.

22

C£ÉÃPÀ PÀįÁAvÀj ¥ÁætÂÃUÀ¼À£ÀÄß EAzÀÄ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ

DºÁgÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ ºÁUÀÆ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉÛ DºÁgÉÆÃzÀåªÀÄzÀ°è ¥ÀæªÀÄÄR §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ.

DºÁgÀ ¸ÀAgÀPÀëuÉ ºÁUÀÆ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉ C£ÉÃPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀÄwÛzÀÄÝ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ ºÉ¸ÀgÀÄ.

FUÀ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ ªÀÄÆgÀÄ ¸Á«gÀzÀµÀÄÖ §UÉAiÀÄ «Ä±ÀæPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ.

«Ä±ÀæPÀUÀ¼À°è 3 §UÉUɼÀÄ :- 1. £ÉʸÀVðPÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ :

©ÃlÆæmï, PɸÀj ªÀÄvÀÄÛ Cj¹£À ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ¸À¸ÉÆåÃvÀà£ÀßUÀ¼À WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀtðPÁgÀPÀªÁV §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.2. ªÀiÁ£ÀªÀ ¤«ÄðvÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ :-¥ÀæPÀÈwAiÀÄ°è zÉÆgÀPÀĪÀ £ÉʸÀVðPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À £ÀPÀ®ÄUÀ¼ÁVªÉ. GzÁ; ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ §zÀ®Ä §¼À¸ÀĪÀ ¸ÁåPÀj£ï.

23

DºÁgÀ GzÀåªÀÄzÀ°è eÉÊ«PÀ vÀAvÀæeÁÕ£ÀzÀ ¥ÁvÀæ

PÀÈvÀPÀªÁV ¸À馅 À¯ÁzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ. CvÀåAvÀ ºÉZÀÄÑ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è §¼À¸À¯ÁUÀÄwÛgÀĪÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÉAzÀgÉ

¸ÀAgÀPÀëUÀ¼ÀÄ, EªÀÅ ¸ÀÆPÁëöätÄfëUÀ¼À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉzÀÄ DºÁgÀ PÉqÀzÀAvÉÛ ¸ÀAgÀQë ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ DºÁgÀzÀ fëvÁ CªÀ¢üAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ.

DºÁgÀ ¥ÀzÁxÀðzÀ°ègÀĪÀ PÉƧÄâ ªÀÄvÀÄÛ vÉÊ®zÀ PÉlÖªÁ¸À£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä ¥ÀæwGvÀ̵ÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

DºÁgÀ ¸ÀA¸ÀÌj¸ÀĪÁUÀ £Á±ÀªÁUÀĪÀ §tÚªÀ£ÀÄß ªÀÄvÉÛ MzÀV¸À®Ä ªÀtðPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

¤¢ðµÀÖ gÀÄaAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸À®Ä gÀÄaPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß. DºÁgÀzÀ°è ¹» gÀÄaAiÀÄ£ÀÄß ºÉaÑ À®Ä ¹»PÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß. F J¯Áè PÀÈvÀPÀ DºÁgÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼À£ÀÄß FUÀ ¥ÀÄ£Àgï ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ

vÀAvÀæeÁÕ£À §¼À¹ GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ.

24

3. PÀÈvÀPÀ «Ä±ÀæPÀUÀ¼ÀÄ:-

25

THANK YOU FRIENDS

SAVE ME