PLANIFIKIMI I BIZNESIT PËR ARRËN

8/6/2019 PLANIFIKIMI I BIZNESIT PR ARRN

1/22

1

PLANIFIKIMI I BIZNESIT PR ARRN- Udhzues Terreni (fushe)


2/22

2

SNV- Netherlands Development OrganisationDeshmoret e 4 Shkurtit Tirana, Albania,

Tel +355 4 2255800, Fax +355 4 2255801.E-mail [email protected]

www.snvbalkans.org

The materials and views expressed may notnecessarily reflect the views or policy of the fundingorganisations. Original copyright holders ofinformation used are fully acknowledged.Reproduction and dissemination of material in thispublication for educational or other non-commercialpurposes are authorized with due acknowledgement.


3/22

3

Njohja e tregut t arrs, sht hapi i par kurkrkon t bash plan biznesi. M pas mund t

vendossh pr t mbjell apo administruar. Kjo torienton far t investosh, cili lloj jep t ardhuram t sigurta e t larta, ku gjendet dhe si duhettrajtuar, si vilet qrohet eamballazhohet e prgatitetfruti pr treg. Bilanci nmoshn 70-vjeare,

evidenton shpenzimet, sidhe t ardhurat nga frutate lnda drusore. E trajtuarme shrbime intensive njpem mesatare mund t

jap nj t ardhur neto6100 lek n vit,

prkundrejt 1336 tshpenzuar, pra nj raport nmes investimit e atardhurs 1:4,7. Perimetri i arrs n moshn 70vjeare sht rreth 3 her sa mosha. Frutat e arrsbjn pjes n prodhimet pyjore jo drusore, druri qi prodhon sht nga ana tjetr nj ark kursimi q

shton t ardhurat pr fermerin deri sa shitet, me mimshum t krkuar. Ai punon gjat e shrben gjatgjith jets s tij prve frutave, duke shtuar ujin,mbrojtur tokn, paksuar erozionin, pakson gazinkarbonik n atmosfer, t gjitha shrbime shum trndsishme mjedisore, q priten t shprblehen ngashoqria. Broshura jep rekomandime pr zgjedhjen

e arrave m t mira si dhe teknologjit e ngritjesdhe trajtimit t blloqeve t reja me arrore.

HYRJE


4/22

4

Arra nuk sht man. Ajo nuk thyhet aq leht!!!Mendo prpara se t investosh. Mso nga dshtimet.

M shum se gjysma e arrave q ishin n vitin 1970,nuk kan arritur t mbijetojn pasi dika u b gabimvite m par. Prpara se t blesh, t shartosh njpem, duhet t mendosh sa do t krkohet malli qdo prodhosh nga tregu, apo me far mimi mund tshitet. Pas ksaj sht mir t hapet plani i biznesitt shkruhet qllimi dhe objektivi q krkoni t arrini.

Cila do t ishte arra ideale: Ajo q prodhon shum emir, pr do vit: (i) t mos lulzoje shpejt edmtohet nga ngricat e pranvers; (ii) t prodhojshum e do vit, (iii) t frutifikoj shpejt; (iv) t jetvetpllenuese; (v) t ket form, madhsi e pamjeq t krkohet nga tregjet e jashtme, guack t hollapo mesatare, t bardh, thelbin t plot e t lir

nga guaska e ndarset, t bardh e t shijshm, tpeshoj m shum se guacka. Nse keni vendosur trealizoni qllimin tuaj ather, duhet t'i bashkoheninj grupi kultivuesish, t cilt kan prvoj dhe dot drejtojn, ku t gjesh fidant ideale, si do bshshartimin, trajtimet e kujdesimet e domosdoshme.Si do ta mbjellsh, me far do ta shoqrosh q t

mbulosh shpenzimet deri sa t hyjn n prodhim..

JO PA PLAN BIZNESI

do pjes e arrs sht e krkuar nga tregu,trungu, gjethi, fruti, zhgualli. Mobilje, mblsira,bojra e ilae, shpesh kan n prbrje t tyrekontributin e arrs. Fruti ka vlera t larta ushqyese,i pasur n vitamine A, B, C me 50-60% yndyr. Drurisht me i muari, tepr i krkuar. N vitin 1970,

KONSUMI


5/22

5

prodhimi total i arrs arriti6600 ton, afrsisht 25 kg/rrnj, n vitin 2006 janprodhuar 3600 ton. Krkesa

pr fruta rritet m shpejt seprodhimi vendas. Importetarrorve, n vitin 2007 ikaluan eksportet me mshum se 1 milion Euro. Rreth300 prodhues mblsirash tndryshme, prdorin arrn e qruar si lnd t par

kryesisht nga importi. Prmeti prodhon liko me futat reja q krkohet nga tregu. Reeli i prodhuar mearra t vogla ka jod dhe rekomandohet pr tiroidet.

EKONOMIZIMI

Arrat n shkall kombtare prbjn nj pasuri tvlersuar n 6-8 milion euro, me krkesa n rritje.Prodhuesit mbajn 20% deri 40 % t prodhimit prnevojat e tyre, apo dhurat pr t afrmit, dhe shesinpjesn q mbetet grumbulluesve t vegjl ose tregutlokal, (mesatarisht 20-50 kg/familje), me mimmesatar rreth 200 Lek/kg, n zonat e thella maloremimi bie edhe n 100 lek/ kg Nuk ka sistem torganizuar grumbullimi. Nuk ka organizim t fermervesi dhe komunikim t rregullt me tregtart, prpunuesite eksportuesit. Arrat e vendit hyjn n sasi t vogln treg. Arrat e qruara deri tani vijn nga importidhe prbjne 80% t biznesit total t arroreve. Origjinae tyre sht Greqia, por edhe Rumania e Bullgaria qmundet t kryejn rolin e ndrmjetsit q nga AziaQendrore. mimi i arrave t qruara arriti 1,000

lek/kg n 2008; mimet pr arrat e qruara ishin900 lek/kg dhe pr ato 1/8 850 Lek/kg.


6/22

6

Tregu i arrorve tregon disa tendenca zhvillimi,q prmblidhen si vijon: i) rritja e krkess s

prgjithshme vendase; ii) zhvendosja e krkess drejtarrorve t ngrnshm t qruar. Nga 1999 deri 2007,importet jan rritur nga 644,000 Euro n 1.4 milionEuro (+118%), me dominim t arrave t qruarapjesa e fitimit e tregtarve t shumics sht 3-10%ose midis 10-20 lek/kg..

TREGU

Tregu yn prdor rreth 85% arra vendi dhe 15%importi. Nj pjes e prodhimit vendas transferohetnga prodhuesit drejt konsumatorve nprmjetkontakteve t drejtprdrejta nga t afrmit e miqt.Pengesat kryesore per te shtuar shitjet mbeten (i)cilsia e ult e produktit pr shitje, (ii) mungesa e

prvojs dhe dijeve pr trajtim, (iii) mungesa ekultivareve me cilsi t larta, (iv) mungesa eorganizimit t fermerve pr t'u lidhur e garantuarshitjen. Krkesa e tregut pr arra sht n rritje.

ARRITJA E TREGUT

Pas nxjerrjes nga sharku arrat kan rreth 30%

lagshtir. Ata lahen dhe thahen n natyr. Pr t'uthar hapen n shtresa me trashsi 10-15cm dheprzihen koh pas kohe. Tharja vazhdon pr 3-4 ditderi sa lagshtia t bjer n 12%-14%. Procesi itharjes duhet t filloj jo m von se 24 or pasvjeljes. sht koha t eksperimentohet edhe tharja ethelpinjve, pasi krkesa nga tregu sht n rritje dhe

koha e tharjes pr thelpinjt sht m e shkurtr.Pr tharjen cilsore sht me rndsi qarkullimi i

PASVJELJA


7/22

7

rregullt i ajrit. Vendi kuhapen duhet t ketmundsi pr qarkullimajri. Temperaturaoptimale pr tharjesht 35 deri 40.5grade celsius. Arrat ethara ruhen nambiente t ajrosura et freskta ose nfrigorifer. Arrat eqruara duhenamballazhuar me kujdes n thas plastmasi q tmos marrin errat nga mjedisi.

Qndrimi gjat pas rnies n tok dhe tharja epaprshtatshme ndikojn n ulje t mimit. Vlera ntreg varet nga prmasat dhe "bardhsia": arrat nngjyr kafe jan m pak t vlefshme se ato n ngjyrt bardh. Pr t arritur mim t plot sht mir tkalibrohen e t jen uniform.

Arra sht frut q vjen nga ndrveprimi i lulevemashkullore (levarsat) dhe atyre femrore, q

vendosen m sipr n llastarin e ri q rritet e elgjethe bashk me lulet. Lulet femrore, vendosennga nj, dy apo m tepr, ato elin ose prpara oseme pas luleve mashkullore, rrall her dy palt elinn t njjtn koh. Fermeri duhet ta vzhgoj arrne tij, dhe nse sht e vetme dhe izoluar, me diferencat madhe n kohn e eljes t luleve t dy gjinive,

duhet t mendoj pr t mbjelle arra t tjera afr,pr t ndihmuar pjalmimin e shtuar prodhimin. Arra

VJELJA


8/22

8

fil lon t frutifikoj rrethmoshs 8-12 vjet, por nfrutifikim t plot hyn pasmoshs 25 vjeare, dukearritur maksimumin eprodhimit n moshn 60 vjet.Prodhimtaria mesatare prdru sht 21-35 kg nmoshn 25 vjeare, dukearritur 50-70 kg n moshn

60 vjet. Piqet n vjesht. Konsiderohet e pjekur, kurzhgualli hapet dhe e lshon kokrrn. Arrat vilenzakonisht pasi fillojn shirat, t cilat hapin zhguajtdhe rrzojn n tok arrat e pjekura. N praktikn efermerve, sht edhe shkundja e arrs me nj shkopt gjat, me t cilin goditen degt e llastart, dukekrijuar dridhje t degve deri sa lshojn kokrrat,rekomandohet t bhet kujdes q t mos dmtohetlvorja. Goditja me shkop nga disa kritikohet sidmtuese e sytheve, nga t tjer konsiderohet sestimulon vendosjen e sytheve t reja. Kokrrat epjekura, duhen vjel menjher, pasi n kontakt metokn infektohen nga krpudhat dhe thelbi merrngjyr, duke ulur vlern e tregut.

Arra sht mbjell kryesisht n toka meproduktivitet t ult dhe t paujitshme. N t shumtne rasteve ka munges t ndjeshme shrbimesh dhezhvillimi i tyre ishte i varur trsisht nga kushtet evendndodhjes. Punimi i toks, plehrimi apo ujitja earrs ndodh vetm n rastet kur ajo

PRMIRSIMI I GRUMBULLIT, PLEHRIMIDHE KONTROLLI I SMUNDJEVE


9/22

9

bashkshoqrohet me misr, foragjere apo perime.Mungojn trsisht trajtimet fitosanitare.

Nj kultivues arre n Dibrpyet: Kam nj arr t madhe,q pr vite ka prodhuar fruta mecilsi t mir. Dy vitet e fundit udmtua nga ngricat nj pjes ekurors dhe nuk prodhoi. Kt

vit lidhi shum kokrra, por atanxihen dhe bien njra pastjetrs. far sht kjosmundje dhe si mund tparandalohet. Disa kokrra tmbetura duken t mira, porketrat i arrijn ata para meje.

Prgjigje: Un besoj seprodhimi i vitit 2008 vuanpasojat e thatsirs dhenxehtsis s madhe t versplot me zjarre t vitit 2007. Arrat

jan t paujitura e t paushqyera me plehra. Me gjith

lulzimin e bollshm, rezervatujore n tok pr t furnizuar kurorn e frutat mundt jen t pamjaftueshme pr t realizuar zhvillim tplot t frutit. Kur pema sht e krcnuar, ajo eprdor energjin q siguron s pari pr t mbijetuardhe s dyti pr t prodhuar frutat. Un shpresoj seme shirat e bollshme t ktij sezoni, dhe me vonesn

e pranvers s sivjeteshme arra juaj do t ketprodhim t bollshm e t mir kt vit.

PRSE I RRZON KOKRRAT ARRA IME?


10/22

10

FAR PLEHRASH T PRDORIM?Kt pyetje e bn nj fermer nga Shkodra:

Prgjigje: Plehrimi e ujitja i shrbehen bims

nprmjet sistemit rrnjor. N mosh t re ai shtboshtor me rritje t fuqishme q ngadalsohet ngamosha 10-12 vjet dhe ndrpritet nga mosha 30-35vjet, kur arrin gjatsin 6-7 m thellsi. Rrnjt e dytafillojn t zhvillohen fuqimisht rreth moshs 5-vjeare, duke arritur gjatsin e rrnjs boshtore rrethmoshs 10-15 vjet. N moshn 60-80 vjet sistemi

rrnjor zhvillohet n siprfaqe t toks, n nj thellsit vogl (10 cm), duke u shtrir n nj largsi 12-14m nga trungu. Arra ka nevoje pr pleh organik tkalbur mir. Pemve n prodhim t plot pr tkompensuar at q harxhojn e pr t marr prodhimt bollshm sht mir t'u hedhim 50-60 kg/rrnj,mundsisht duke i shtuar 2-3 kg superfosfat, 1-1.5

kg nitrat dhe po aq potas, n munges kalciumishtohet edhe 4-5 kg glqere t shuar (Cici 1973).Pemve t reja sht mir t'u hidhen 20-25 kg plehorganik, si dhe nj kombinim me rreth 1.5 2 kgsuperfosfat, 1 kg nitrat dhe po aq potas.

Ngricat e papritura q vijn pas dimrave t butshpesh provokojn tharje t kurors n shkall tndryshme e dmtim t prodhimit. Nj krpudh meemr Armillaria mellea, kur mbjellja bhet n ambienteku kan mbeturina rrnjsh, infekton dhe shkatrronrrnjt e dobson rritjen. Kurora sulmohet edhe ngabakteriozat (gjethet, sythet e reja, frutat) si dheantrakoza. N fermat e krijuara pr prodhim intensivrekomandohet trajtimi kimik kundr Xanthomonas

ARMIQ DHE SMUNDJE


11/22

11

SHARTIMI, KRASITJA, RRALLIMI

Q nga viti 1930 sht punuarpr njohjen dhe shtimin evarieteteve t vendit dhe t huaj.Varieteti Sorento i mirnjohur

n Itali, u shtua n vitet 1930-1938. Nga t vendit Abedin Cicikshillon t prdoren pr shtimforma t Nepravishts,Peshkopis, Ocishtit Gizaveshtit,Sharrit, (tetovarja) Burrelit, apoDurishtit t Tirans. Shartimi i

arrs deri tani nuk sht aplikuar.sht eksperimentuar vite mpar si nga ish-fermat shtetroreashtu edhe nga ish Instituti i Pemtaris. Nuk janarritur rezultate t larta, ndoshta ngaqeksperimentimi ka qen spontan i pambshtetur.

Prse duh e t sha r t ua r

S pari pasi me shartim ka leverdi ekonomike.Sigurohen kalemat nga kultivari m i mir q mundt gjendet n vend, dhe n momentin kur arra hynn prodhim, merr frutat q ke dashur, t cilt, dukeqen e krkuar nga tregu, t justifikojn shpenzimet sipr shartim, punim ushqim e tjera. Arra e shartur shtnj kapital q shtohet arra e mbjell me far, n t

shumtn e hers nuk i ngjan s ms. Duhen 7-12 vjett msojm nse ka dal m e mir apo m e keqe.

juglandis dhe Laspereysia pomonella. Admiruesit ebujqsis organike rekomandojn mulcirim sa m tmir si dhe kombinim e plehrave me ujitjen pr truajtur pemt e frutat nga infeksionet.


12/22

12

Pra sado q t zgjedhim farn, nuk jemi t sigurt sefar do prodhoj pema e re. Si metod sht meinteres, pasi mund t krijohen varietete t reja.

Me t o d a t

Literatura rekomandon pr arrn si shtiminvegjetativ nprmjet rrnjzimit me nxitsve tzons s rritjes (acidin giberlinik etj), dhe shartimetme disa teknika: (i) n mjedise t mbyllura (dimror)me temperatur e lagshtir t kontrolluar, (ii)shartimin direkt n fidanishte me syth t fjetur nperiudhn e vegjetacionit, (iii) shartimin me kalemn pranver.

Sh t i m i m e r r n j zi m : Bhet krasitje pr t nxitur prodhim llastare e

copa. Copat priten pasi piqet druri Trajtohen me Indol te Acidit Butirik (IBA) n

etanol. Majat e copave futen n pelit. Siguroni kullimin n przierje perliti. Kontenieri vendoset n sr n vende

hijzuara 50-70%. Copat rrnjzojn dhe rritja e krcenjve t rinj

fillon pas rreth 35 ditsh.Sh a r t i m i d i m r o r n s er a

Prdoret pothuaj teknologjia dhe makinat qprdoren pr shartimin e hardhis. Afati i gjetjesprodhimit t kalemave sht nga dhjetori n gjysmne par t shkurtit, duke e mundsuar at edhe nemars. Kalemat pr mbishartese zgjidhen nga llastart shndetshm e t pjekur mire njvjeare, megjatsi rreth 25 cm dhe diametr rreth 8 mm.

Te k n i k a e sh a r t im i t Konsiston n prerjet tangenciale q u bhet nn


13/22

13

e mbi shartess, me thik sa m t mpreht, pr teliminuar plagosjet e shtress s kambiumit. Prerjatangenciale bhet n nj knd 30-35 grad n raportme vertikalen, n mnyr q siprfaqja e saj t jet

1.5-2 her m e madhe nga prerja vertikale. Nnnshartes ajo bhet 3-5 cm mbi qafn e rrnjs,ndrsa mbi shartes 3-5 cm nn syth. Po n prerjentangenciale n t dy komponentt bhet edhe prerjapr gjuhzn. Pas ksaj komponentt bashkohen nmnyr q gjuhzat t futen n njra-tjetrn, dheant (pjesa e lvors) e nnshartess dhe e mbishartess t korrespondojn plotsisht. Shartesatlidhen me rrahje si dhe izolohen me parafin t lngt.

Tr a j t i m i p as sh a r t i m i t Pas shartimit fidant vendosen n arka, q hapen

nga anash. N fund t arks vendoset nj shtrestallash i lagur 4-6 cm, pas saj vendoset nj shtresefidanash q mbulohen me 2-3 cm tallash, e kshtuderi n mbushjen e arks. Radha e fundit e fidanevet shartuar mbulohet prsri me 4-6 cm shtrese, qsht e domosdoshme pr izolimin e shtressndrmjet fidaneve e faqeve t arks. Arkat vendosenn mjedise me temperature 26-30 grade dhe melagshtir t ajrit 90-95%. N kto kushteparashikohet q kallusimi t ndodh n 12-15 dit.

Shartimi me syth n fidanishteSh a r t im i u n a z or Sh a r t i m i m e co p a d r e j t k n d sh e Sh a r t i m i n f o r m T Sh a r t i m i m e k a le m Sh a r t i m i m e k a le m n n l v o r e Duhet mbajtur parasysh q dega q do shartohet

t jet dy her m e trash se kalemisi dhe kjoshoqrohet me:


14/22

14

Prerje vertikale n lvore rreth 5 cm t gjat,me thellsi deri tek druri

Kalemi t jet 10-15 cm t gjat, bj prerjen form pyk t thell, me gjatsi rreth 6

cm. me dy tre sythe n kalem. Hap me kujdes lvorn e prer, fut

mbishartesn midis drurit dhe lvors Mbush siprfaqja e prer me dyll apo parafin

dhe shartesn rrethoje me letr alumini. shtmir t lihen kapak t vegjl n afersi tsytheve. Mbulohet e gjitha me nj qeske

plastike dhe lidhet. Kshill: Lidh fort nj shkop apo degz pak

mbi shartesn si vend qndrim pr zogjt, qata t mos ndalojn n mbi shartes e tadmtojn.

K r a s i t j a Kurora n fillim sht asimetrike dhe me koh

vetrregullohet duke u zhvilluar proporcionalisht dukemarr nj form t rregullt sferike, gjysmsfer, osepiramidale. Degzat e vogla, q ndodhen n periferi tkurors mbizotrojn n raport me degt skele-tike.Gjethet e mdha e mbulojn krejtsisht kurorn dhe

japin nj hije t rnd.Krasitja aplikohet n blloqet e mbjella n vitet e

para pr formimin e kurors. Prgjithsisht, arrakrasitet leht, momentet kryesore n rastin emasiveve me prdorim t dyfisht, pr lnd drusoree fruta, i jepet rndsi formimit t trungut t drejt,si dhe rritjes n lartsi. Pr tu rritur n lartsi zgjidhetdhe stimulohet udhheqsi (shih figurn). N rastetkur fidanve t rinj u dmtohet sythi i majs

prgjithsisht, ndrrohet lideri. Skica tregon trajtimine degs q caktohet pr zvendsimin e saj.


15/22

15

Rra l l ime t Rrallimet rekomandohen si kur sht e

bashkshoqruar, ashtu edhe kur mbjelljet jan brt dendura dhe kurorat prekin njra-tjetrn, duke

paksuar potencialin prodhues. Arra sht lloj mekrkesa t mdha pr drit; n mosh t re duronnj hijzim t leht, por me kalimin e moshs krkont jet krejtsisht e ekspozuar n diell. Prgjithsishtn praktikn e fermave shtetrore sht praktikuarkalimi i skemave nga 10 x10 ne 20 x 10 m pas moshs10-vjeare.

Arra shumzohet kryesisht me far. Pr mbjelljezgjidhen kokrra vitale t mdha ose mesatare, meform t rrumbullakt ose pak ovale, me guack tholl, t lmuar nga jasht, me tul t bardh e tplot, q ndahet leht nga guaska, kur thyhet . Kur

mbjellja bhet n pranver pasi arrat jan shtratifikuarpr 60-90 dit n rr t lagt, fara ruhet n ambientet ftohta e t lagta me temperatur 0-5C. Gjatshatrifikimit tregohet kujdes q n momentin embjelljes guaskat t jen paksa t hapura, ose tken arritur rrnjzn 1 cm.Pyetje: Prse nuk futet fara n tok q n vjesht.

Prgjigje: Farrat mbijn n rregull nse mbillen nvjesht, por ekziston rreziku pr dshtim. S paritemperatura ka luhatje t ndjeshme n muajt e dimrit.S dyti sht luhatja e lagshtirs, q varion nga zhytjen uj pr jav t tra n thatsir t tejzgjatur, dukepenguar mbirjen. S treti do brejts n kt koh tvitit sht n krkim t ushqimit, dhe arrn e duan tgjith, dhelpra, urithi, sorrat e mjaft t tjer, q diktojndhe asgjsojn shumicn e farrave t mbjella.

FARA, FIDANT


16/22

16

Ku t m b l ed h i m f ar a Shtimi spontan me far i arrs n vendin ton kamundsuar shprthime t herpashershme dhe nj larmit madhe formash n shumicn e rretheve t vendit.

Jan studiuar n shkall vendi shum forma. Vetm nDibr jan identifikuar pothuaj t gjith format, si kokrrmdha, n forme bajameje, me lulzim shum t von(arra budallaqe e Radoveshit), me prodhim t lart qn moshe t re, lvore t holl e t tjera.

Si t p ro d h o j m f i d a n Farishtja sht mir t ngrihet 6-7 cm nga toka dhe t

ket vija ansore pr kullim apo ujitje me filtrim.Mbjellja n fidanishte bhet n nj thellsi 8-10 cm, nrreshta me largsi 25-30 cm ndrmjet tyre dhe 6-10cm fara nga fara. N nj metr linear mbillen 16-20kokrra arra (rreth 150 g), pr t marr 11-13 fidan.Fara vendoset horizontalisht ose me maje posht, padmtuar rrnjzn. Farat mbulohen me dherishte dhe

me nj shtres 3-4 cm pleh t dekompozuar mir prt evituar dmtimin nga ngricat. Shrbimet n fidanishte

jan t njjta me kulturat e tjera.Do m o sd o sh m r i a e n g r i t j e s s k o l e k s i o n ev e Vendi yn ka kushte t favorshme ekologjike pr

t arritur efektivitet t lart n prodhim, pr tplotsuar krkesat e tregut vendas edhe pr t

eksportuar. Kjo pr faktin se kushtet klimatiko-toksoreu japin nj shije t veant frutave t prodhuara qoftedhe nga kultivart e importuar. Prmirsimi i cilsiss frutit dhe arritja e parametrave t tregut, q lidhetedhe me rritjen e fitimit, krkon hartimin e njstrategjie kombtare. Kjo mundson q tgrumbullohet e ruhet grmolazma shqiptare, pasi vendiyn mendohet si nj nga vend origjinat natyrore tarrs (shih Arra e Valit).


17/22

17

N shumicn e rasteve blloqet e mbjella me arrkan dshtuar nga kushtet e paprshtatshme

toksore. Ky duhet t bhet msim pr t par mekujdes prbrjen e toks si dhe vlerat treguese tbimsis ekzistuese. N zonat me ver t that, duhett shmangen terrenet pa argjile, q thahen shpejt.Megjithse e krkon lagshtin e toks, arra duronm mir thatsirn se sa lagshtin e teprt t toks.Pehashi m i prshtatshm sht mes 6,5 dhe 7,5;

nuk duhet t mbillet nse pehashi sht m i ult segjasht.Pyetje: A ka rol forma e terrenit ne zhvillimin e

arrs?Prgjigje: sht e rndsishme t evitohet

mbjellja n zona t ekspozuara ndaj ngrics prsidomos funde luginash jo t ajrosura ku ajri i ftoht

grumbullohet. N zona t tilla, sythet fundore t arrsrrezikojn t ngrijn do pranver.

Pyetje: T hapesh profile e t shkosh n laborator,ka kosto, a mund t studiojm tokn, e t marrimvendime n mnyr m t thjesht?

Prgjigje: S pari sht mir q t kshilloheni,me t moshuarit, pr rezultatet e mbjelljeve t bra

me par, duke gjykuar pr terrenet dikur t mbjella,q jan bosh.

Bimsia ekzistuese ka vlera treguese. P.sh.prezenca e nj numri t shumt arrash t mdhadhe me rritje t mir n lartsi e diametr shttreguesi m i mir dhe i sigurt. Shtogu i zi, frashri,vidhi, panja, dhe manaferrat nse kan rritje t mir

n lartsi, jan tregues pr kushte t favorshme prmbjelljen e arrs.

TOKA DHE ZGJEDHJA E VENDIT


18/22

18

Arra plqen terrenet e ajrosura, t thella, jo acide, tfreskta por jo t lagshta, duhet t mbillet n vendet ndriuara, n zona ku sasia e reshjeve sht emjaftueshme ose ku rezervat ujore t terrenit jan tbollshme. Prania e arrave t zakonshme t rritura mir,ajo e shtogut t zi dhe e hithrave t bollshme dhe tmdha jan tregues t favorshm pr mbjelljen e arrave.

SI KONKLUZION: KU TA MBJELLIM ARRN?

Mbjelljet n objekt bhen me fidan t prodhuarn farishte (1-2 vjear), ose te shartuar (3-5vjear). Skema e mbjelljes ndryshon n vartsi tpjelloris s toks dhe t synimit q ndiqet. Prprodhim lnde drusore prdoren skemat 6x6 m dhe8x8 m, duke parashikuar q n moshn 25-30 vjett hiqet gjysma e drurve dhe largsit ndrmjetdrurve t dyfishohen. Pr prodhim fruti, n tokat e

pjerrta e t varfra zbatohet skema 12x12 m (70drur/ha). N tokat e rrafshta e pjellore zakonishtprdoret mbjellja lineare n rreshta 25 m larg njri-tjetrit dhe 12-15 m brenda rreshtit (27-33 drur/ha).Ndrmjet rreshtave mund t mbillen edhe drur ttjer frutor, t cilt kan rritje t shpejt dhe hyjnhert n frutifikim (vishnja, pjeshka, kajsia, kumbulla,etj), me cikl t shkurtr prodhimi.

Kultivimi intensiv me baz familjare.Vitet e fundit fermert kane filluar t mbjellin

blloqe t reja me arre veanrisht n rrethet ekomunat e Qarkut t Shkodrs. Ekspertt e kulturavearrore rekomandon edhe pr arroret konceptet efurtikulturs intensive e t specializuar (tipin ekultivarit, dendsi t lart mbjellje, teknika moderne

menaxhimi si dhe shrbime kulturore t mekanizuara,duke br nj far distancimi nga frutikultura e vjetrq kombinonte prodhimin e drurit me at t frutit.

NGRITJA E PEMISHTES TRADICIONALE


19/22

19

Karakteristikat e kultivimit tradicional t arrs me blloqet intensiveq jan n hapat e para t krijimit sipas rekomandimeve

Blloqet e reja me arroreKarakteristikat Trajtimi tradicional

200-250Drure pr hektar 100 - 150

E lart mund t reduktohen nsembshteten me material mbjellst importuar fidanishtet lokale

Kosto embjelljes

Ult

30 vjetJetgjatsiaekonomike

40-50 vjet

I krkuar, por i kufizuar pr shkakt dimensioneve t vogla t fermave

Nivelimekanizimit

Ult

E shkurtr, por e pranueshme nkrahasim me blloqet frutore meprodhim intensiv

Shpejtsia eamortizimit

Mesatare(kosto e ultfillestare,

MesatareRreziqe t lidhurame teknikat

Mesatare

Intensive, heqje me kimikate ebimve konkurente pjesrisht apoplotsisht

Menaxhimi itoks

Nuk aplikohetujitja, shrbime tepakta

Trajtime fitosanitare kundrXanthomonas juglandis dheLaspereysia pomonella Prodhimi integruar biologjik

Mbrojtja ngadmtues esmundje

E vshtir, pakefikase dhe pak eushtruar

Kurora natyrale me udhheqs temodifikuarOrientimi drejt prodhimit t

shpejt, krasitje e mekanizuar

Kujdesimet ekrasitja

T pakta, krasitjetaplikohen kryesishtpr shndetsim

Periodikisht duke kombinuarplehrat organike me kimike dhesistemin ujits

Plehrimi Pak

Orientim pr ujitje sipas nevojavepr uj

Ujitja Vetm n raste trralla

Duket optimale pr sa i prket

efektivitetit, dhe raportitshpenzime fitime

Perspektivat

ekonomike

E kufizuar

veanrisht nstatukuone aktuale


20/22

20

Prgatitja e toks Punim qilizm i toks

Piketimi dhe hapja e gropave 1*1*1 m Grumbullimi dhe prgatitja e plehut (pleh organik25-35kg, superfosfat 1-2 kg dhe kur ka mungeskalciumi, glqere e shuar, 3-4 kg

Mbushja e grops, prgatitja e fidanit, krasitja errnjve, banjzimi me pleh organik t holluar nuj, mbjellja vendosja e hurit mbshtets,krasitja

pas mbjelljes, (shpenzimet pr rrnj: mimi ifidanit, mimi i prgatitjes s toks e mbjelljes,mimi i plehrave organike e kimike

OPERACIONET E MBJELLJES

Punimi i vjeshts, pranvers, plehrimi dhe

prashitje (Bashk me punimin e vjeshts bhetmbjellje bishtajoresh ose foragjere, (nse ka tregedhe bim mjeksore shumveare) n pranvermulcirim n rreze 1m

Plehrim 20-35 kg pleh organik, 1-2 kg superfosfat,0,5-1 kg nitrat dhe po aq potas

Krasitje pr formim kuror Kostoja: puna e krahut n total 0.5 dit pun,

plehrat organike + kimike 500 lek Kosto total pr 1 vit pr rrnj me rrogat mesatare

aktuale 1000 lek

SHRBIMET KULTUROREPR PEMT N RRITJE


21/22

21

Aktivitetet Baza e prllogaritjes sshpenzimeve vjetore dhepr periudhn

Shpenzimet/rrnj

Prodhimi dheshitja, baza ellogaritjes pr vitindhe t ardhmen

Tardhurat/rrnj

Bilanciprogresiv

Mbjellja(punemateriale)

Shuma sht orientuse,varet nga mimi i fidanit,me far bhet qilizmi, sapleh prdoret

1000 0 0 0

Shrbimetpr 8 vjet

Shrbimet llogariten rreth1/2 pun, punime,transport plehu, krasitje,blerje plehu, pr 1 viti 500lek pun, 500 lek plehra

8000 0 0 -8000

Shrbimenprodhim(viti 9-15)

Shrbimet llogariten rreth1 dit pun, punime,transport plehu, krasitje,blerje plehu, e vjelje pr 1viti 1000 lek pun, 500lek baz materiale

12000 Prodhimi ne vitine 8 rreth 1kg, nvitin e 15, 10 kg,mesatarja 5 kgn vit, gjithsej40 kg

8000 -4000

Shrbimenprodhim16-25

Shrbimet llogariten rreth1 dit pun, punime,transport plehu, krasitje,blerje e transport plehu, evjelje pr 1 viti 1000 lek

pune, 500 lek bazmateriale

15000 Prodhimi ne vitin nvitin e 15, 10 kg, nvitin e 25projektohen 25 kg,mesatarja 20 kg,gjithsej n 10 vjet

200 kg: Te ardhurat200*200

40000 25000

Shrbimenprodhim26-40

Shrbimet llogariten rreth1 dit pun, punime,transport plehu, krasitje,blerje e transport plehu, evjelje pr 1 viti 1000 lekepune, 500 leke bazemateriale

22500 Prodhimi mesatarvjetor 30 kg/vit,gjithsej 450 kg, teardhurat 90000

90000 67500

Kosto: pune krahu 1 dit pun; plehrat 500, kosto totalevjetore pr rrnj 1500 lek

Shrbime41-50 vjet

Shrbimet llogariten rreth1 dite pun, punime,

transport plehu, krasitje,blerje e transport plehu, evjelje pr 1 viti 1000 lekpun, 500 lek bazmateriale

15000 Prodhimimesatar vjetor

45 kg/vit,gjithsej 450 kg,te ardhurat90000

90000 75000

Shrbimet51-70

Plehrim, vjelje 20000 prodhim fruta50 kg n vitgjithsej 1000 kg

200000 180000

Bilanci ne moshn 70 vje 93500 428000 334500

Nse mbillet e bashkshoqruar me foragjere, drithra apo bim mjeksore,t ardhurat mund t regjistrohen q pas vitit t par, dhe n vitin e 15barazohen t ardhurat me shpenzimet, pas ktij viti, e ardhura neto shtohetme rritjen e volumit t kurors.


22/22

SNV capacity development for impactSNVs core business is to strengthen the capacity of localorganisations, to support local actors to increase theirc apac i t i e s t o s o l v e t he i r p r ob l ems , pu r sue t he i rdevelopment goals, and contribute to the reduction ofpoverty. SNV w orks w ith private, public as w ell as civilsociety actors, to help build bridges between them toenhance impact and improve governance.

SNV co - f i nances w i t h t he Swed i sh I n t e r na t i ona lDevelopment Cooperation Agency (Sida), the project Strengthening Sustainable Communal Forestry, 2007-2008. The project aims to strengthen decentralisedforest and pasture management practices as a means forsustainable local economic development in the Kukes,Diber and Korca Regions of Albania.

SNV- Netherlands Development OrganisationDeshmoret e 4 Shkurtit Tirana, Albania,

Tel +355 4 2255800, Fax +355 4 2255801.E-mail [email protected]

www.snvbalkans.org

PLANIFIKIMI I BIZNESIT PËR ARRËN

Documents

Transcript of PLANIFIKIMI I BIZNESIT PËR ARRËN