PANANALIKSIK SA ILANG MAMAYAN UKOL SA PROGRAMANG PANGKALUSUGAN NI

GOBERNODORA CORAZON N. MALANYAON

Isang Pamanahonng-Papel na Inaharap sa Kagawaran ng Departamento ng Filipino sa Pamantasan ng

Governor Generoso Colegge of Arts Sciences and Technology

Bilang Pagtupad sa Isa sa mga Pangangailangan ng Assignaturang Filipino 2

Marso 2009

i

PASASALAMAT

Buong puso naming pinasasalamatan ang mga sumusunod na indibidwal at tanggapan dahil sa pamamahagi ng kanilang suporta na naghantong sa matagumpay na pagbuo sa pamanahong-papel na ito:

- Kay Binibining Leslie Paño ang aming guro sa Filipino 2 na siyang nag bigay sa amin ng pagkakataon na makagawa ng isang pamanahong-papel sa isang madaling paraan dahil ibinigay niya sa amin ang kung ano mang kanyang maitulong para mabuo namin ito.

- Sa aming mga magulang na walang sawang tumulong sa amin maging sa pinansyal man na aspeto upang matapos namin ng mas maaga ang aming proyekto at siyempre sa pagpapatnubay narin sa mga dapat naming gawin upang makalapit sa mga respondente.

- Sa mga awtor ng mga pinagkunan naming datos mula internet at ilang pahayagan na nakatala rin sa internet, maraming salamat po sa inyo dahil ang inyong mga artikulo ay nakatulong ng labis sa amin.

- Sa aming mga respondente na hindi kami tinanggihan sa paghingi namin ng tulong sa kanila, sa pagsagot sa aming mga katanungan at sa pagbabahagi ng kani-kanilang mga buhay.

- Sa Poong Maykapal na nagbigay liwanag sa bawat hakbang na aming ginawa, na natapos namin ang pananaliksik na walang di magandang nangyari sa amin.

Muli maraming-maraming salamat po sa inyong lahat.

-Mga Mananaliksik

ii

DAHON NG PAGPAPATIBAY

Bilang pagtupad sa isa sa mga pangangailangan ng asignaturang Filipino 2, ang pamanahong-papel na ito na pinamagatang Pananaliksik sa Ilang Mamayan Ukol sa programang Pangkalusugan ni Gobernador Corazon N. Malanyaon ay inihanda at iniharap ng pangkat ng mga mananaliksik mula sa isang grupo ng ng mag-aaral sa Filipino 2 na binubuo nina:

JAYSON DIJON LOUIE MABANAG

IMEE BAQUIRAN

Tinanggap sa ngalan ng kagawaran ng Filipino, Pamantasan ng Governor Generoso College of Arts Sciences and Technology, bilang isa sa mga pangangailangan sa asignaturang Filipino 2.

Bb. LESLIE PAÑOInstructor

iii

TALAAN NG NILALAMAN

Kabanata I, Ang Suliranin at Kaligiran Nito - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1

1. Introduksyon - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 1

2. Layunin ng Pag-aaral - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2

3. Kahalagahan ng Pag-aaral - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 2

4. Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3

5. Depinasyon ng mga Terminolohiya - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 3

Kabanata II, Mga Kaugnayan na Pag-aaral at Literatura - - - - - - - - - - - - - 4

1. Ang Pandaigdigang pagtitipon ng Mamamayan at Ang Charter - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 4

2. 10 Pinoy Namamatay Bawat Oras Dahil sa Paninigarilyo - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5

Kabanata III, Disenyo at Paraan ng Pananaliksik - - - - - - - - - - - - - - - - - 6

1. Disenyo ng Pananaliksik - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6

2. Mga Respondente- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6

3. Instrumentong Pananaliksik- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 6

4. Tritment ng mga Datos - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 7

iv

KABANATA IV, Presentasyon at Interpretasyon ng mga Datos - - - - - - 13

KABANATA V, Lagom, Konklusyon at Rekomendasyon - - - - - - - - - - - 15

Lagom - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 15

Konklusyon - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 15

Rekomendasyon - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -16

Listahan ng mga Sanggunian - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 17

Apendiks - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 18

v

KABANATA I

ANG SULIRANIN AT KALIGIRAN NITO

1. Intoduksyon

Dulot ng ibat-ibang karamdaman na lumalabas ngayon dala narin ng mga bakteryang di-makontrol na nakapaligid lang sa atin. Ang pagkakasakit ang pinakaproblemang haharapin ng mga tao sapagkat ito ay maaring ikamamatay kapag hindi agad maagapan ng tamang lunas.

Kung ating pakasusuriing mabuti, hindi namimili ng tao ang mga sakit dahil kahit mga promenenting tao sa ating bansa at maging sa ibayong dagat na mayroong milyon-milyong salapi ay dinadapuan din ng karamdaman. Ngunit ang mas malala nito ay kung ang mga maralitang tao o wala ni singkong halaga ng kayamanan ang magkasait ay talagang mahihirapan, at mas lalo pang nagpapahirap ang mga gamut na matagal pa ngang umipekto ay mahal pa ang presyo.

Ang pagkakasakit ay maaring makakapaghinto sa ano mang simpleng trabaho ng tao, o di kaya ay makakagulo sa pag-aaral ng mga estudyante, na ang sakit ang magiging dahilan na hindi na makakapagpapatuoy ng pag-aaral ang isang mag-aaral. Kaya kalusugan natin ay dapat bigyang pansin.

1

Layunin ng Pag-aaaral

Ang pamanahong-papael na ito ay nagbibigay ng impormasyon sa mga pahayag ng mga respondente hinggil sa programang pangkalusugan na libring PhilHealth ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon at naglalayong matugunan ang maga sumunod na mga katanungan:

1. Natugunan ba ng programang pangkalusugan ang pangangailangan ng tao hinggil sa pangkalusugang aspeto?

2. Anong sakit ang karaniwang dumadapo sa mga respondente? At ito ba ay napag-ukolang pansin ng pamahalaang lokal?

3. Epiktibo ba ang libring Phil-Health ng mahal na Gobernadora?4. Sapat ba ang tulong na naibigay ng pamahalaan sa mga taong

nagkakasakit?

2. Kahalagahan ng Pag-aaral

Ang pag-aaral na ito ay maghalaga gawa ng ibat-ibang kadahilanan:

Una, matatala saa pag-aaral na ito ang ano mang kaalaman, hinuha, at damdamin ng mga respondente sa kung ano ang nangyari sa programa ng ina ng probinsya.

Ikalawa, makakatulong ito ng malaki sa lahat ng tao sa ating probinsya upang maiparating sa pamahalaang lokal ng Davao Oriental o sa kung saan man, maging sa mga pribadong organisasyon na naglalayong maibaba ang prorsyento ng mga taong nagkakasakit sa kung ano mang gusting ipaabot ng mga na interbyu o mga respondente.

Ikatlo, ang pag-aaral ding ito ay maaring makakatulong sa ibang mananaliksik upang magamit nila bilang panibagong mga datos o impormasyion sa kanilang isinasagawang pag-aaral.

2

3. Saklaw at Limitasyon ng Pag-aaral

Ang pananaliksik na ito ay nakatuon sa pagsusuri ng kaalaman, hinuha, at damdamin ng ilang mamayan ukol sa programang pangkalusugan ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon. Saklaw nito ang ilang mamayan na nakatira sa Municipalidad ng Governor Generoso, Probinsya ng Davao Oriental.

Malimitahan ng Pag-aaral na ito sa mga mamayan ng Governor Generoso dahil sila ang pinakamalapit na respondenting makatugon sa pangangailangan ng pananaliksik. Naniniwala ang mga mananaliksik na isa ito sa pinakamagandang pag-aralan sa panahon na ito dulot narin ng dumaraming taong namamatay dahil sa ibat-ibang karamdaman na tao’y wala man lang kalaban-laban.

4. Depinisyon ng mga Terminolohiya

Upang mas maging mapadali at ganap ang pagkakaintindi ng mga mambabasa. Nirarapat lamang naming bigyan ng depinasyon ang mga sumusunod na terminolohiya batay sa kung paano ginamit ang bawat isa sa pamanahong-papel na ito.

PhilHealth – isang libring programa ng probinsya ng Davao Oriental sa pamumuno ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon ukol sa pangalusugang aspeto.

Kalusugan – ang pinaka-iingatan ng tao sa kanyang katawan dahilito lang ang pinakaouhunan ng tao sa pang-araw-araw na gawain.

DOH – Department of Health, sangay ng pamahalaan na naatasan sa pangkalusugang aspeto ng tao.

3

KABANATA II

MGA KAUGNAY NA PAG-AARAL AT LITERATURA

Ang Pandaigdigang pagtitipon ng Mamamayan at Ang Charter

Ang kaisipan at pinagmulan ng Peoples Health Assembly ay pinag-usapan na ng mahigit pa sa isang dekada. Mula noong 1998 malaking mga organisasyon ang naglunsad ng mga nagging proseso ng PHA at nagsimulang magplano ng isang malakawang pagtitipon. Ito ay ginanap sa Bangladesh noong Disyembre

2000. Sumunod dito ang malawak na bago at pagkatapos ng pagtitipon na mga gawain tulad ng pangrehiyong workshops, ang pangongolekta ng mga

kasaysayan ng mga mamayan at ang sinimulan balangkasin at isulat ang Peoples”Charter For Health.

Ang kasalukuyang charter ay nagmula sa mga kaisipan, adhikain at saloobin ng mga mamamayan at mga kilusan sa buong mundo at unang inaprubahan at

ipinahayag sa Pagtitipion sa Savar Bangladesh noong Disyembre 2000.

Ang charter na ito ay salamin o paglalahad ng pagkakaisa sa mga isyu, sa mga adhikain/tunguhin para sa isang mas mahusay, mas malusog na mundo. Ito rin

ang tinig ng mamamayan para sa masaklaw na pagbabago. Ito ay isang sandata para sa pagpapalaganap at sentrong pagkakaisa ng mga kilusang

pangkalusugan sa daigdig sa pagpaparami at pagpapalaganap ng mga samahan at networks na maaring mabuo

Ang bawat isa, mga samahan o organisasyon ay malugod na tinatawagan na makilahok sa pagpapalaganap ng pandaigdigang kilusan para sa kalusugan. Inaanyayahan ang lahat na ipalaganap at isakatuparan ang People’s Charter

for Health!

4

10 Pinoy Namamatay Bawat Oras Dahil sa Paninigarilyo

Nakakatakot ang sinabi ng Department of Social Welfare and Development (DSWD) na 10 Pilipino ang namamatay bawat oras dahil sa paninigarilyo. Iba’t ibang sakit ang nakukuha sa paninigarilyo at nangunguna na ang cancer sa baga at lalamunan. At ang sabi ng DSWD, bukod sa sakit na nakukuha sa paninigarilyo, ang pagiging sugapa sa sigarilyo ang nagiging dahilan para mabawasan ang perang panggastos sana ng pamilya. Sa halip na ang perang pambili ng pagkain para sa mag-anak ay naaagaw pa ng bisyong paninigarilyo. Yosi na muna ang unahin at saka na ang pagkain. Hindi kayang pigilan ang sarili na tumigil sa masamang bisyo kaya ang pamilya ang sinasakripisyo.

Mahigit 60 percent ang mga lalaking Pinoy na naninigarilyo sa kasalukuyan at karamihan sa mga ito ay kabilang sa mga nagdarahop ang buhay. Ang masakit pa, nadadamay ang mga miyembro ng pamilya sa sakit na nakukuha sa paninigarilyo. Ang segunda-manong usok ang nagbibigay ng sakit sa mga kasamahan sa bahay lalo na ang mga bata. Kung ang isang ama ay chain smoker o umuubos ng dalawang kahang sigarilyo sa maghapon, nalalanghap ng mga kasama sa bahay ang ibinugang usok mula sa sigarilyo. Kaya sariling pamilya ang pinapatay ng mga naninigarilyo. Sa pagkalulong sa bisyo, kasama ni-   lang isinasama sa hukay ang kanilang kapamilya.

Sabi ng Department of Health (DOH) hindi epektibo ang hakbang ng pamahalaan na taasan ng buwis ang sigarilyo. Paano raw kung mag-switch sa murang sigarilyo ang mga addict na sa bisyong ito? Wala raw silbi ang pagpapataw nang mataas na buwis sa sigarilyo.

Ganoon man, wala namang maibigay na konkretong paraan ang DOH para mabawasan ang pagdami ng mga naninigarilyo sa bansa. Patuloy pa rin ang paninigarilyo at pabata nang pabata ang nalululong sa bisyo. Wala rin namang ngipin ang batas na nagbabawal magbenta ng sigarilyo sa mga menor-de-edad. Ang Pilipinas ayon sa DOH ay isa sa mga bansa sa buong mundo na marami ang naninigarilyo. Panglima umano ang Pilipinas kung saan ang mga naninigarilyo ay may edad-15 pataas.

5

KABANATA III

DISENYO AT PARAAN NG PANANALIKSIK

1. Disenyo ng Pananaliksik

Ang pag-aaral na ito ay isinasagawa ayon sa disenyo ng pamamaraang deskriptib-analitik na pananaliksik. Tinangkang ilarawan at ihayag ang kaalaman, hinuha at damdamin ng ilang mamayan ukol sa programang pangkalusugan na libring PhilHealth ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon.

2. Mga Respondente

Ang mga piling respondente sa pag-aaral na ito ay ang ilang mamayan ng Governor Generoso. Pumili ang mga mananaliksik ng limang (5) indibidwal mula sa libo-libong nakatira dito. Pinili ng mga mananaliksik ang mga respondenting ito sapagkat sila ang pinakamadaling lapitan at naisip ng mga mananaliksik na maapagbibigay sila ng kaululang impormasyon.

3. Instrumentong Pananaliksik

Ang pag-aaral na ito ay isinagawa sa pamamagitan ng pakikipanayam o pag iiunterbyu sa mga respondente. Ang mga mananaliksik ay naghahanda ng gabay na mga katanungan na naglalayong makapangalap ng datos upang mailarawan at maihayag ang kaalaman, hinuha, at damadamin ng mga respondente sa programang pangkalusugan na libring PhilHealth ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon.

6

Nagsagawa rin ng pangangalap ng impormasyon ang mga mananalisik sa health center ng isang barangay at municipyo kumuha rin ang mga mananaliksik ng ilang impormasyon sa internet.

4. Tritment ng Datos

Ang pamanahong-papel na ito ay isang panimulang pag-aaral para sa amin na mga mananaliksik kaya’t walang ginawang pagtatangkan ang mga mananaliksik upang masuri ang mga datos sa pag-aaral na ito sa pamamagitan ng mataas at kompleks na istatistikal na pamamaraan. Hinuha o damdamin lamang ngmga responding tumugon sa bawat katanungan sa panayam ng mga mananaliksik. Samakatwid, ang pag-aalam o paglalarawan ang kinakailangan ng mga mananaliksik. Dahil lima (5) lang ang respondente mas madali para sa mga mananaliksik ang pagkuha ng datos sa kaalaman, hinuha, at damdamin ng ilang mamayan ukol sa programang pangkalusugan na libreng PhilHealth ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon.

Interviewee 1: Recto Camlayan

Ang aming unang nakapanayam ay ang pamilyang Camlayan na kasalukuyang naninirahan sa Barangay Oregon, Governor Generoso, Davao Oriental. Sila ay mayroong anim na mga anak. Ang aming nakausap ay si Ginoong Recto Camlayan na nasa 42 taong gulang na. isa siya sa nabibiyaan na mabigyan ng libring PhilHealth Card. Ang kanyang pinakamaliit na anak ay 6 na taong gulang pa lang. Sila ay mahirap lamang at sapat lang ang kinikita sa kinakain nila sa araw-araw.

Naitanong namin sa kanya kung hindi ba agad-agad na nadadapuan ng sakit ang kaniyang mga anak, agad naman niyang naisambit na “hindi naman natin maiiwasan na magkasakit ang tao ngunit sa awa ng Diyos malimit lang namang nagkasakit ang aking pamilya dahil narin ciguro sa maingat naming

7

pag-aalaga sa kanila, palagi ko rin silang nauutosan na maglinis ng paligid para makaiwas sa sakit at nagawa nama nila iyon”.

Naitanong rin namin kung nag karoon na ba ng sakuna sa kanilang pamilya na nagpapaalala sa kaniya ng lubos at ayon kay mang Recto “bago lang nangyari itong sasabihin ko na sa inyo nagkasakit ang aking bunsong anak na si John Paul, e di ko nga alam kung anong sakit iyon basta’t nadala namin siya sa hospital at nanatili sya doon ng ilang araw at grabe ang gastos kasi nga malayo-layo rin tong lugar naming sa hospital, isang taong ngay namamasahe pa ngtig anim na pong piso kada biyahe, e hindi naman pwedi na mag isa lang na pumunta ang aking bunsa sa hospital kaya tatlo kaming pumunta doon kaya pamasahe palang ng sasakyan uubusin n gaming pera mabuti nalang at naka hingi ako ng tulong sa mga opisyales n gaming barangay at nabigyan naman kami kahit kaunti. Dahil na sa nanatili ang aking bunsong anak sa hospital ng ilang araw ay kailangan pa naming bumili ng makakain at syempre yong gamut ng bata, ang nakakatawa ay muntik na naming nalimutan na mayroon pala kaming PhilHealth card na ibinigay ng gobyerno na siyang nakatulng ng malaki sa amin na mabawasan ang gastusun habang nasa hospital”.

Nasambit narin naming sa kanila kung ano ang kanilang nararamdaman na nabigyan sila ng tulong ng pobinsya at ang sabi lang niya sa amin ay, “isang malaki kung pasasalamat kay Gov. na natulungan niya kami Ngunit sana hindi lang sa kami ang makinabang nito dahil marami pang katulad namin na nangangailangan ng ganitong tulong. At sana maisip nila na hindi lang pangkalusugan ang kailangan namin dahil nangangailangan din kami ng permeneting trabaho dito.

Sa ngayon ay bumalik na sa magandang lagay ang kanilang anak at tulad ng kanilang nasabi ay malaki nga ang kanilang pasasalamat subalit ipinapaabot rin nila na mabigyang ng magandang pangkabuhayan.

Interviewee 2: Lydia Gallego

Ang aming ikalawang nakapanayam ay ang pamilyang Galego na naninirahan sa Purok 7, Poblacion sigaboy, Governor Generoso, Davao

8

Oriental at ang ina ng tahanan an gaming nakausap na si Ginang Lydia Gallego. Sila ay may limang anak, ang panganay ay si Jeboy na nag-aaral sa pangalawag taon ng sekondarya, ang pangalawa ay si Langging na nasa unang taon ng sekondarya, ikatlo si Jerik na magtatapos palang ng elementarya, ang sumunod naman ay nasa pangaawang taon ng elementarya na si Erica, at ang bunso na si Niño na nag-aaral ng Day Care. Sila ay may kaunting negosyo na kanilang itinataguyod.

Amin naitanong sa kanila kung anong kadalasang sakit ang dumadap sakinlang pamilya at sambit niya ay “kadalasan napapansin kung pananakit ng katawan ang pero natural na iyon sa amin dahil sa may maliit kaming negosyo ngunit nariyan ang lagnat na umaatake sa amin, kadalasan nga ang aking bunsong anak ang nagkakasakit nito siguro dahil narin sa kalikutan ng batang iyan pero hindi naman ito nagtatagal at nawawala na hindi rin naman pabalik-balik ang kanyang lagnat”.

Naitanong rin namin kung nag karoon na ba ng sakuna sa kanilang pamilya na nagpapaalala sa kaniya ng lubos at ayon kay at ayon kay ate Lydia “naalala ko noon na sinabihan na kami ng doctor na pa operahan ang bibig ng aking anak na si Jeboy noong maliit pa siya dahil sa lumalaki ito at namamaga, wala pa kaming negosyo noon kayaq labis kaming nahihirapan wala naman kaming mga health insurance na makakatulong sa amin sa panahong iyon kaya kung kani-kaninong kamag-anak na ako lumalapit para mang hiram ng pera, Ngunit sa awa ng Diyos ay hindi natuloy ang operasyon dahil unti-unting gumagaling ang aking anak”.

Naidagdag naming tanong sa kanya ay kung hindi ba siya naka sali sa pamigayan ng libring PhilHealth Card mula sa pamahalaang probinsya ng Davao Oriental sa pamumun ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon at ang nasabi niya sa amin ay, “wala, hindi kami nabigyan dahil sa mayroon na kami niyan at hindi na namin nabayaran dahil sa kahirapan at ayon pa nga ay hindi na pweding mabigyan ang indibidwal na meron na ng PhilHealth Card, kaya wala kaming nagawa”.

Para kay ate Lydia, mayroon ngang programa ang gobyerno ay nakakatulong lang naman ito sa iilang tao tao lamang, dahil tulad nila hindi sila naka sqali sa programang iyon dahil hindi rin nakita ng pamahalaan ang ibang aspeto ng buhay.

9

Interviewee 3: Mercelyn Beting

Ang aming ikatlong nakapanayam ay si Ginang Mercelyn Beting tatlomput-isang taong gulang isang secretarya sa barangay Oregon at may isa lamang na anak na limang taon palang na nag aaral sa Day Care. Isa si ate elen sa nabuhusan ng programa ni Gobernador Corazon N. Malanyaon. Nag sumikap lang din sya sa pagtatrabaho kasama ang kanyang asawa sa para makayanan ang kahirapan at para masuportahan ang kanilang anak.

Naitanong namin kay ate elen kung kumusta ang kalusugang kanilang pamilya at kung madalas ba silang dinadapuan ng karamdaman at ayon naman sa kanya “mabuti naman ang kalusugan ng aking nag-iisang anak at maayos din naman ako lalo na ang aking asawa. Isinambit na rin niya na “ang totoo iniwasan kong magkasakit kasi nga mahirap magkasakit, masakit sa katawan at antala sa trabaho pero itong anak ko di maiwasang magsakit dahil napaka kulit ng bata”. Amin ding naitanong kung may nangyayari na banga sakuina sa kanilang pamilay at ang sagot niya ay ito , “sa ngayon wala naman at sana di yan mangyari sa amin, di naman kasi gaaning nagkakasakit ang aking nag-iisang anak”.

Sa aming sumunod na katanungan kung napasali ba sya sa bigaya ng Phil-Health Card ni Gobernadora at kung ano ang gusto niyang iparating sa pamahalaan ng Probinsya ito ang isinagot niya sa amin, “aba oo, dapat lang na mabigyan ako dahil isa ako sa nag asikaso ng programang ito dirto sa barangay. Barangay secretary kasi ako kaya nagka ganun. At ang sa akin lang sana ituloy-tuloy ng Gobernadora ang proyekto nyang ito dahil marami din naman syang natutulungan at sana mas pagandahin pa lalo ang programang ito. Gusto kong magpasalamat sa mahal na Gobernadora dahil binigyan nya kami nang pan depensda sa kuing ano mang maaring mangyari sa aming kalugusan, ang Phil-Health Card na ito ay makakatulong ng malaki sa amin.

10

Interviewee 4: Jenebeth Tuyor

Ang aming pang-apat na nakapanayam ay si Binibining Jenebeth Tuyor na dalawamput-siyam na taong gulang pa lang at mayroon ng dalawang anak ngunit walang asawa. Siya ay nakatira ngayon sa Tibanban, Governor Generoso, Davao Oriental. At nagtayo ng maliit na negosyo para maisalba ang kahirapan ng mag-ina.

Sa aming unang katanungan kung kumusta ang kalusugan ng kanilang pamilya at kung madalas bang dinadapuan ng sakit ang mag-ina, ito ang kanyang isinagot sa amin “mabuti naman kaya lang nahihirapan ako pag magkasakit ang akin mga anak dahil sa ako lang ang mag-iisang nag-aalaga sa aking mga anak dahil sa wala ang kanilang ama at well hindi rin kasi maiiwasan na magkasakit lalo na ang aking mga anak dahil palaging nag-aaway ang dalawa pero hini naman masyadong malala pag nagkasakit sila, malulusog di naman ang mga bata”

Tinanong rin namin siya kung may mga sakuna na bang nangyari sa kanilang mag-ina at kung nakakuha ba siya ng Phil-Health Card galing sa Pamahalaang pamprobinsya at isinambit niyang “Wala akong naisip eh. Ah wala pa naman pala talagang nangyaring sakuna sa aming mag-ina at sa kasamaang palad hindi ako nakakuha ng libreng Phil-Health Card ni Gov. kasi nga hindi ako kasal at kung kukuha man ako eh hindi ko rin naman masasali ang aking mga anak bilang binipisyari” kaya naman tinanong ko siya kung ano ang gusto niyang iparating sa pamahalaan ng probinsya at gusto niyang ipaabot na “gusto ko sanang iparating na sana kung gagawa man sila ng ganyang uri ng programa isipin din nila ang mga katulad, mahirap din naman kami at mas nahihirapan dahil ako lang ang nag-iisang nag-aalaga sa aking mga anak”

11

Interviewee 5: Jobelle Ann Alcano

Ang aming pang-lima na nakapanayam ay si Binibining Jobelle Ann Alcano na dalawampong taong gulang pa lang at nag-aaral sa Governor Generoso College of Arts Sciences and Technology na nakatira sa Sigaboy, Generoso, Davao Oriental. Siya ay anak nina Mirafel Alcano (39) and Samuel Alcano (43).

Sa aming unang katanungan kung kumusta ang kalusugan ng kanilang pamilya at kung madalas bang dinadapuan ng sakit ang mag-ina, ito ang kanyang isinagot sa amin “Ah mabuti naman, ako nga ang sakitin eh.hehehe at hindi naman kasi nag-iingat naman ako pati na aking mga kasama sa bahay, pero hindi maiiwasan na minsan nagkakasakit talaga, tao lang eh”.

Tinanong rin namin siya kung may mga sakuna na bang nangyari sa kanilang mag-ina at kung nakakuha ba siya ng Phil-Health Card galing sa Pamahalaang pamprobinsya at isinambit niyang “matigas to noh, wala pa naman nangyaring sakuna sa aming pamilya at lalo na sa akin bata pa ako no at well, d ako nakakuha eh, pero si mama meron siyang Phil-Health hindi nga lang galimng kay gov.” Kaya naman tinanong ko siya kung ano ang gusto niyang iparating sa pamahalaan ng probinsya at gusto niyang ipaabot na “gusto ko sanang sabihin sa pamahalaan ng probinsya na sana ipakalat pa nila ang ganyang uri ng programa at panatilihin at paibayuhin pa ito ng sa ganoon ay marami pa ang kanilang natulungan. Sana rin pagtuonan din nila ang edukasyon para anamna maraming mga katulad ko na mag-aaral ang makatapos ng pag-aaral.”

12

KABANATA IV

PRESENTASYON AT INTERPRETASYON NG MGA DATOS

Mga datos at impormasyon sa kaalaman, hinuha, at damdamin ng ilang pamilya sa Governor Generoso ukol sa programang pangkalusugan ni Gobernadora Corazon N. Malanyaon.

Ang unang respondente na aming nakapanayam ay si Ginoong Recto Camlayan. Siya ay nakatira sa Oregon, Governor Generoso, Davao Oriental. Siya ay pangkarinawang magsasaka lamang na kung minsan ay wala pang trabaho. Isa siya sa na benipesyohan ng libreng PhilHealth ng pamahalaang probinsya ng Davao Oriental sa pamumuno ni mahal na Gobernadora Corazon N. Malanyaon. Ayon sa kanya napakaganda ng programang ito dahil marami ang natutulongan subalit ipinapaabot niya sa pamaalaang lokal na sana bigyan ding pansing kanilang pangkabuhayan.

Ang ikalawang respondente ay si Lydia Gallego. Siya ay nakatira sa Purok 7, Poblacion Sigaboy, Governor Generoso, Davao Oriental. Siya ay isang maliit na entrepreneur at may limang anak na pinipiliit iaahon ang pamilya sa hirap ng buhay. Ayon sa kanya maganda man daw ang programang pangkalusugan na libreng PhilHealth ay hindi naman sya naka benipesyo dahil narin sa may record na sila sa PhilHealth na hindi nila na bayaran sa matagal ng panahon na nagdaan dahil narin sa kanilang kahirapan. Kaya naman ipinapaabot nila sa pamahalaang lokal na bigyan ding pansin ang kahirapan ng taong bayan.

Ang ikatlong respondente ay si Mercelyn Beting. Siya ay nakatira sa Oregon, Governor Generoso, Davao Oriental. Siya ay secretarya ng barangay. Ayon sa kanya napaka ganda ng programa dahil malaki ang maitutulong nito sa kanya kasi isa rin siya sa benepesyaryo ng nasabing programang pangkalusugan at iminungkahi niyang pag gandahin pa lalo ang proyekto para marami pang taong matulungan.

13

Ang pang-apat na respondente ay si Jenebeth Tuyor. Siya ay nakatira ngayon sa Tibanban, Governor Generoso, Davao Oriental. Siya ay may maliit na negosyong pangtaguyod sa mag-ina. Ayon sa kanya kung gagawa man ng programa ang pamahalaan sana isipin din ang mga katulad nila ng sa ganoon mas marami ang matulungan ng programa.

Ang panglima na aming nakapanayam ay si Jobelle Ann Alcano. Siya ay nakatira sa Sigaboy, Governor Generoso, Davao Oriental. Siya ay isang mag-aaral sa Nag-iisang koleheyo ng ating pamahalaang local ang GGCAST. Ayon sa kanya ipakalat pa ang programang pangkalusugan na ito at panatilihin at pag-ibayuhin ng marami pang tao ang matulungan ngunit ipinabot din niyang isipin din ang edukasyon ng mga kabataan.

14

KABANATA V

LAGOM, KONGKLUSYON AT RECOMENDASYON

1. Lagum

Ang pag-aaral na ito ayu isang pagtatangakang malaman ang kaalaman, hiinuha, damdamin ng limang (5) mamayan ukol sa programang pangkabuhayan ni Bobernador Corazon N. Malanyaon.

Gamit ang deskriptiv-analitik, ang mga mananaliksik ay naghanda ng kwestiyoner na ginagamit niula sa pag-iinterbyu sa apat na indibidwal particular ang mamayang naninirahan sa Minicipalidad ng Governor Generoso.

2. Konklusyon

Batay sa inilahad na datos ang mga mananaliksik ay humantong sa mga sumusunod na kongklusyon:

a. Alam ng mga respondente ang problema sa kalusugan dito sa ating pamayanan at lalo na sa problema sa kahirapan, kasama na rin ang kaunting solusyon na kanilang inilalahad.

b. Ikinatutuwa nila ang mga programang inilaan ng gobyerno ngunit payo nila ay palawigin ito ng lahat ay ma benipesyohan.

c. Nahihirapan man ang mga respondente sa kanilang hanap- buhay ay natugunan namn nila ang pang kalusugang aspeto ng kanilang buhay.

15

3. Rekomendasyon

Kaugnay sa pag-aaral na naisagawa at sa mga resulta na naitamo ay inerekomenda ng mga mananaliksik ang mga sumusunod:

- Para sa mga lokal na mga opisyal, sa barangay, municipal, at sa probinsya, nawa ay patnubayan sila upang mabigyan ng kaukulang pansin ang mga hinanaing ng taong bayan. Kanila sanang pagtuonan ang kalusugan sapagkat ito ang pinaka kapital ng mga tao ano mang gawain.

- Para sa nasyonal na pamahalaan, hindi man kayo nagging akibat sa pamanahon-papel na ito, nasa inyong mga kamay naman magmumula ang inaasahang mas malaking suporta dahil sa ang nasyonal na pamahalaan ang humahawak sa kaban ng bansa.

- Para sa mga NGO na walang sawang tumutulong sa mga nangangailangan lal na sa mga may sakit, sana ay ipagpatuloy ninyo ang kabutihang inyong hinahangad sa ating bansa.

- Para sa mga mag-aaral, guro at mga mananaliksik, inyong ipagpatuloy ang paglalahad ng katotohanan hingil sa tunay na pangyayari sa ating pamayanan ng ating magising ang pamahalaan. At kanilang mabigyang pansin hindi lang ang kayamanan kundi ang ang boung sambayanan.

16

LISTAHAN NG MGA SANGGUNIAN

http://www.davaooriental.gov.ph/website/provagenda.htm

http://www.phmovement.org/charter/pch-filipino.html

http://www.cdc.gov/ncidod/dvbid/westnile/tgl/pdf/prevention-info.pdf

Mga Respondente

17

APENDIKS A

TRANSKRIPSYON NG INTERBYU KINA RECTO CAMLAYAN, LYDIA GALLEGO, MERCELYN BETING, JENEBETH TUYOR AT

JOBELLE ANN ALCANO

MGA INTERBYUWER

JAYSON DIJON

LOUIE MABANAG IMEE BAQUIRAN

Unang Respondente: Recto Camlayan

LM: kumusta po ang kalusugan ng inyong pamilya ngayon?RC: mabuti naman kaka galing lang ng aking bunso sa ospitalJD: madalas po ba kayong dinadapuan ng sakit dito mang Recto?RC: ah kalimitan lang dahil nagging maingat naman kami sa paglilinis ng aming paligid.IB: nabanggit niyo po ang inyong bunso, ano ba ang nangyari sa kanya?RC: bago lang siya nakalabas ng ospital dahil nagkasakit siya at salamat nalang sa PhiliHealth Card nabawas-bawasan ang aming gastusin.LM:ah isa po pala kayo sa nabenipesyohan ng programa ng probinsya?RC: oo iha, salamat talaga kay Gov.JD: kung saka-sakali ano po ang inyong ipapaabot kay Gov.?RC: gusto kong ipaabot ang aking pasasalamat at sana mabigyang pansin rin nila ang kabuhayn namin.IB: salamat po mang Recto sa pagtanggap ninyo sa amin dito sa inyong tahanan. RC: walang anuman, salamat din sa inyo.

18

Ikalawang Respondente: Lydia Gallego

LM: kumusta po ang kalusugan ng inyong pamilya ngayon?LG: ah sa ngayon wala naman kaming gaanong problema sa kalusugan JD: madalas po ba kayong dinadapuan ng sakit dito ate Lydia?LG: sa amin, ah natural naman ang magkasakit hindi naman madalas at hindi rin lumalalaIB: may sakuna na po bang nangyari sa moyembro ng pamilya ninyo?LG: meron na pero matagal na iyon, bata pa ang aking panganay ng erikomenda siyang ipa-operahan dahil sa sakit niya sa bibig.LM: hindi po ba kayo nabibiyayaan ng libring PhilHealth Card ng probinsya?LG: iyon nga ang problema dahil sa hindi kami pweding sumali dahil mayrecord na kami sa PhilHealth.JD: ah talagang ganun po ang polisiya nila, pero ano po ang gusto ninyong ipaabot sa pamahalaan ng probinsya?LG: gusto ko sanang sabihin na maganda ang kanilang programa Ngunit isipin din sana nila ang kahirapan ng tao.IB: maraming salamat po ate Lydia sa pagsagot sa aming mga katanungan.LG: ikinalulugod kong tulungan kayo sa inyong proyekto.LM: maraming-maraming salamat po talaga sa inyo.

Ikatlong Respondente: Mercelyn Beting

LM: Kumusta po ang kalusugan ng inyong Pamilya?MB: Mabuti naman ang kalusugan ng aking nag-iisang anak at maayos din naman ako lalo na iyong aking asawa.JD: Madalas po ba kayong dinadapuan diton ng karamdaman?MB. ang totoo iniiwasan kong magkasakit kasi nga mahirap magkasakit, masakit sa katawan at antala sa trabaho pero itong anak ko di maiwasang magsakit dahil napaka kulit ng bata.IB: May sakuna na bang nangyari sa pamilya ninyo?MB: sa ngayon wala naman at sana di yan mangyari sa amin, di naman kasi gaaning nagkakasakit ang aking nag-iisang anak.LM: Napasali po ba kayo sa bigayan ng Phil-Health Card ng probinsya?

19

MB: aba oo, dapat lang dahil isa ako sa nag asikaso ng programang ito dirto sa barangay. Barangay secretary kasi ako kaya nagka ganun.JD: ah oo nga pala nakalimutan ko na secretary ka...hehehe, anio po ang gusto niyong ipa abot sa pamahalan ng probinsya?MB: ang sa akin lang sana ituloy-tuloy ng Gobernadora ang proyekto nyangf ito dahil marami din naman syang natyutulungan at sana mas pagandahin pa ang programa.IB: Maraming salamat po sa pagsagot sa aming kakaunting katanungan.MB: walang anuman, at balik kayo ulit.LM: nako po marami talagang salamat.

Ikaapat na Respondente: Jenebeth Tuyor

LM: Kumusta po ang kalusugan ng inyong Pamilya?JT: mabuti naman kaya lang nahihirapan ako pag magkasakit ang akin mga anak dahil sa ako lang ang mag-iisang nag-aalaga sa aking mgha anak dahil saw ala ang kanilang ama.JD: Madalas po ba kayong dinadapuan diton ng karamdaman?JT. Well hindi rin kasi maiiwasan na magkasakit lalo na ang aking mga anak dahil palaging nag-aaway ang dalawa pero hini naman masyadong malala pag nagkasakit sila, malulusog di naman ang mga bata.IB: May sakuna na bang nangyari sa pamilya ninyo?JT: Wala akong naisip eh. Ah wala pa naman pala talagang nangyaring sakuna sa aming mag-ina.LM: Napasali po ba kayo sa bigayan ng Phil-Health Card ng probinsya?JT: sa kasamaang palad hindi ako nakakuha ng libreng Phil-Health Card ni Gov. kasi nga hindi ako kasal at kungkukuha man ako eh hindi ko rin naman masasali ang aking mga anak bilang binipisyari.JD: ah ganun po pala, ano po ang gusto niyong ipa abot sa pamahalan ng probinsya?JT: gusto ko sanang iparating na sana kung gagawa man sila ng ganyang uri ng programa isipin din nila ang mga katulad, mahirap din naman kami at mas nahihirapan dahil ako lang ang nag-iisang nag-aalaga sa aking mga anak.IB: Maraming salamat po sa pagsagot sa aming kakaunting katanungan.JT: salamat din sa inyo sana may makaisip sa mga tulad namin.LM: marami po talagang salamat

20

Ika-limang na Respondente: Jobbele Ann Alcano

LM: Kumusta ang kalusugan ng inyong pamilya?JA: ha? Ah mabuti naman, ako nga ang sakitin eh.heheheJD: Madalas ba kayong dinadapuan dito ng karamdaman?JA: hindi naman kasi nag-iingat naman ako pati na aking mga kasama sa bahay, pero hindi maiiwasan na minsan nagkakasakit talaga, tao lang eh.IB: May sakuna na bang nangyari sa pamilya ninyo?JT: matigas to noh, wala pa naman nangyaring sakuna sa aming pamilya at lalo na sa akin bata pa ako no.LM: Napasali po ba kayo sa bigayan ng Phil-Health Card ng probinsya?JT: well, d ako nakakuha eh, pero si mama meron siyang Phil-Health hindi nga lang galimng kay gov. JD: ah ganun pala, ano po ang gusto niyong ipa abot sa pamahalan ng probinsya?JT: gusto ko sanang sabihin sa pamahalaan ng probinsya na sana ipakalat pa nila ang ganyang uri ng programa at panatilihin at paibayuhin pa ito ng sa ganoon ay marami pa ang kanilang natulungan. Sana rin pagtuonan din nila ang edukasyon para anamna maraming mga katulad ko na mag-aaral ang makatapos ng pag-aaral.IB: Maraming salamat po sa pagsagot sa aming kakaunting katanungan.JT: ikinagagalak kong napasama ako sa inyong pag-aaral.LM: salamat.

21