Opština Nikšić - Dobrodošli na zvaničnu...

CRNA GORAOPŠTINA NIKŠIĆ

PLAN ZAŠTITE I SPAŠAVANJA OD POPLAVA

ZA TERITORIJU OPŠTINE NIKŠIĆ

Nikšić, jul 2013. godine

Plan zaštite i spašavanja od poplava za teritoriju opštine Nikšić

- 1 -

SADRŽAJ

GLAVA I

PROCJENA UGROŽENOSTI OD POPLAVA

1. OPŠTI DIO ..................................................................................................................... 1

1.1 Geografski položaj .................................................................................................

1

1.2 Reljef ...................................................................................................................... 2

1.2.1 Geomorfološki faktori ................................................................................

2

1.2.2 Inženjersko-geološke karakteristike .......................................................... 4

1.3 Klimatske karakteristike ....................................................................................... 5

1.4 Geološko-hidrološke karakteristike ...................................................................... 9

1.4.1 Hidrološka osnova razvoja ........................................................................

9

1.4.2 Korišćenje voda za vodosnabdijevanje i u industriji ................................. 9

1.5 Stanje životne sredine i kulturnog nasljeđa ........................................................ 11

1.6 Demografske karakteristike ................................................................................ 12

1.7 Privredni i infrastrukturni objekti .......................................................................

12

1.7.1 Privredni objekti od posebnog značaja ................................................... 12

1.7.2 Elektroprivredni objekti - prenosni i distributivni sistemi ...................... 12

1.7.3 Saobraćajna infrastruktura ....................................................................... 16

1.7.3.1 Drumski saobraćaj ....................................................................... 16

1.7.3.2 Željeznički saobraćaj ................................................................... 16

1.7.3.3 Vazdušni saobraćaj ...................................................................... 16

1.7.3.4 Telekomunikcije .......................................................................... 16

1.8 Vanprivredni objekti i ustanove ........................................................................... 17

1.8.1 Obrazovanje ............................................................................................... 17

1.8.2 Zdravstvene ustanove ................................................................................ 18


1.8.3 Objekti kulture i važniji spomenici ........................................................... 19

1.8.4 Sportski objekti .......................................................................................... 19

1.8.5 Turistički objekti ....................................................................................... 20

- 1 -

2. POSEBNI DIO …………........………………………………………………….….... 22

2.1 Analiza hazarda ..................................................................................................... 22

2.1.1 Vodotoci, jezera i akumulacije koji mogu biti uzrok poplava ....................... 28

2.1.1.1 Jadranski sliv ...................................................................................... 28

2.1.1.2 Bujični tokovi i erozije ....................................................................... 33

2.1.2 Plavljene površine ......................................................................................... 34

2.1.2.1 Ugrožena naselja i stambeni objekti ................................................... 34

2.1.2.2 Poplavljeni privredni i vanprivredni objekti .......................................

36

2.2 Učestalost pojavljivanja i intenzitet djelovanja poplava i analiza rizika .............. 38

2.3 Kriterijumi zaštite od poplava ............................................................................... 41

2.4 Principi zaštite od poplava ....................................................................................

41

2.5 Mjere, snage i sredstva za zaštitu od poplava ....................................................... 42

2.5.1 Mjere za zaštitu od poplava .......................................................................... 42

2.5.1.1 Pregled neophodnih radova i mjera za uređenje vodotoka i

zaštitu od poplava .............................................................................. 43

2.5.2 Snage i sredstva za zaštitu od poplava .......................................................... 43

3. ZAKLJUČCI ................................................................................................................ 45

GLAVA II

DOKUMENTA PLANA ZA ZAŠTITU I SPAŠAVANJE OD POPLAVA

1. Mjere zaštite i spašavanja od poplava (strukturne i nestrukturne mjere) ....................... 47

1.1 Mjere i aktivnosti nakon dobijanja upozorenja o mogućoj poplavi/

upozorenja o ekstremnim meteorološkim uslovima ............................................ 47

1.2 Mjere zaštite i spašavanja od poplava po fazama ................................................ 48

1.2.1 Zaštita ključne infrastrukture ........................................................................ 50

1.2.2 Zatvaranje puteva .......................................................................................... 51

1.2.3 Odgovor na bujice ......................................................................................... 51

1.2.4 Evakuacija .................................................................................................... 51

1.2.5 Spašavanje od poplava .................................................................................. 52


1.2.6 Obnova zaliha ...............................................................................................

52

1.2.7 Pitanja od značaja za javno zdravlje koja su povezana sa otpadnim

vodama i ključnom kanalizacionom infrastrukturom ................................... 52

- 1 -

1.2.8 Postupanje građana u slučaju poplava .......................................................... 53

2. Operativne jedinice (ljudski i materijalni resursi) .......................................................... 53

3. Organi lokalne uprave, privredna društva, druga pravna lica i preduzetnici

(ljudski i materijalni resursi) .......................................................................................... 53

4. Rukovođenje i koordinacija pri akcijama zaštite i spašavanja od poplava .................... 54

5. Međuopštinska i međunarodna saradnja ........................................................................ 54

6. Informisanje građana i javnosti ...................................................................................... 54

7. Način održavanja reda i bezbjednosti prilikom intervencija ..........................................

55

8. Finansijska sredstva za sprovođenje Plana ..................................................................... 55

GLAVA III

PRILOZI PLANA

1. Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama

2. Pregled ljudskih i materijalnih resursa operativnih jedinica koje mogu biti angažovane u

slučaju poplava

3. Pregled ljudskih i materijalnih resursa organa lokalne uprave, privrednih društava,

drugih pravnih lica i preduzetnika

4. Oganizaciona šema djelovanja

5. Uputstvo za postupanje građana u slučaju rizika od poplava

6. Pregled ugroženog stanovništva, objekata i životinja po područjima

7. Karte

8. Uputstva o evakuaciji

9. Pregled timova i grupa koje se u slučaju potrebe mogu aktivirati za sprovođenje

određenih mjera i aktivnosti kod poplava

10. Radna grupa za izradu opštinskog plana zaštite i spašavanja od poplava

GLAVA IV

Objavljivanje Plana

Na osnovu člana 34 i 35 stav 2 i 3 i 41 stav 1 alineja 3 Zakona o zaštiti i spašavanju (”Službeni list Crne Gore”, br. 13/07 i 5/08), član 45 stav 1 tačka 2 i člana 51 stav 3 Zakona o lokalnoj samoupravi (”Službeni list RCG”, br. 42/03, 28/04, 75/05 i 13/06 i ”Službeni list CG”, br. 88/09 i 38/12), člana 32 stav 1 tačka 3 i člana 40 Statuta opštine Nikšić (”Službeni list RCG - Opštinski propisi”, br. 20/04 i 43/06 i ”Službeni list CG - Opštinski propisi”, broj 24/10), uz prethodnu saglasnost Ministarstva unutrašnjih poslova Crne Gore - Direktorata za vanredne situacije, broj 04-04/1-228/13-50673/1 od 13.08.2013. godine, Skupština opštine Nikšić, na sjednici održanoj _______ 2013. godine, donijela je

P L A N

ZAŠTITE I SPAŠAVANJA OD POPLAVA ZA TERITORIJU OPŠTINE NIKŠIĆ

GLAVA I

PROCJENAUGROŽENOSTI OD POPLAVA

ZA OPŠTINU NIKŠIĆ


1. OPŠTI DIO

1.1 Geografski položaj

Opština Nikšić obuhvata centralni i zapadni dio Crne Gore sa površinom od 2065 km2, odnosno oko 15 % teritorije što je čini, po površini, najvećom opštinom države. Nalazi se na nadmorskoj visini od 630 metara. Pripada srednjoj regiji i ima povoljan geografski položaj s obzirom da se nalazi na pravcima koji povezuju primorje i sjeverni dio zemlje. Opština Nikšić pripada srednjoj regiji.

Graniči se sa šest crnogorskih opština: Kotor, Cetinje, Danilovgrad, Kolašin, Šavnik i Plužine a na zapadu je državna granica sa Bosnom i Hercegovinom.

Slika 1: Karta Crne Gore

Granice teritorije opštine Nikšić znatnim dijelom su i državne granice Crne Gore prema Bosni i Hercegovini. Polazeći od jednog od vrhova planine Orjen (Vučji zub), prema sjeveru granica ide preko uzvišenja: Velika Jastrebica, Mala Jastrebica, Gumbor, Ržišta, Begova korita, Oštrikovac, Veliki kom, preko Zavrata silazi u zavalu Nudo, obuhvatajući Zagljaj, Račevinu, izvore Močila, zatim Mirotinske grede, Dolove i Kamenicu, Kaporov gradac i Skorča goru. Granica se potom spušta u dolinu Trebišnjice, preko Pareškog dola, ide na kotu 592 m, preko Bilećkog jezera na ostrvo Bobotova glavica, potom na Markov kamen, obuhvatajući atar sela Koravljica, preko Deleuša i Velike grede, Potkapora, uzvišenje Kapor, Kovčeg, Veliki Vardar, obuhvatajući Gornju Vrbicu i Tomov do, dalje preko uzvišenja Radoševina, preko Dremnova dola, Debele grede, na kotu iznad Jasena, na vrhove Ružarivca i Obijest, obuhvatajući mjesto Rogači i Katunište, preko Troglava, Lunjeva poljica, na Meteriz, vrh Orlina, Paramida, obuhvatajući Šeničište, Gornje Kazance, Miljev do i dalje ide na Kosovi vrh.

- 1 -


Granica prema opštini Plužine ide vrhovima Manite gore, Dobreljice, iznad Latičina i dalje prema jugoistoku visokim vrhovima Golije: Ružarica, Crnovorh, Lovna dola, preko planinske kote, najvišeg vrha Golije, potom na vrhove Čardak, Pivska čuka, Tomin brijeg, prevoj Javorak.

Granica prema opštini Plužine i opštini Šavnik ide najvišim vrhovima Vojnika, preko vrha Gola brda, Jablan brdo, Komandirovo brdo i iznad Gradačke poljane. Granica opštine Nikšić dalje prema jugoistoku presijeca stari put Nikšić - Šavnik, nastavlja preko Krnovskog polja, obuhvata uzvišenje Kekića ploče, Mliječna brda, Gackove grede, Ćop, vrh iznad Cerova ždrijela.

Granica prema opštini Kolašin ide ograncima Štita, na Krstac, pored Kapetanovog jezera, preko vrhova Stubica, Tićjak, Rogođed, Žuta greda - djelova Maganika.

Granica prema Danilovgradu ide preko vrhova Maganika: Suvi vrh, Orman, Božur, Carapulja, Miljevac, preko katuna Turije, Glavice, Borova brda, dalje preko Prekornice - vrhova Javorak, zahvatajući Ponikvice i atar sela Međeđe, granica potom izbija na Ostroške grede, spušta se, između pješivačkog sela Povija i bjelopavlićkog sela Dabovići, na izvorište Donje Zete (Glava Zete). Dalje granica ide rijekom Zetom, obuhvatajući potom Tunjevo, presijeca put Danilovgrad - Nikšić, pored sela Zagorak, koje pripada opštini Danilovgrad. Granica dalje ide uz strme strane Srednje gore, na kotu 464 m, jugozapadno od Zagorka, obuhvatajući atar sela Bogmilovića, preko Đinove glavice, uz Lipove strane i Lupoglav, gdje počinje granica prema opštini Cetinje.

Granica potom obuhvata Brezovi do, izlazi na Stolački vrh, i dalje na vrhove: Tisov kom, Jelova vlaka, Dautova glavica, Kom, Rujeva glavica, Pandurica, Ligunar, Pusti lisac, Velikog Nenada, uzvišenja Lisija ploča, obuhvatajući Duboki do, preko Vjetrošića, gdje počinje granica prema opštini Kotor i nastavlja na Vardar, Deljevac, Lisac, Nakovanj, Bjelanovu ravan i na Vučji zub.

1.2 Reljef

1.2.1 Geomorfološki faktori

Reljef se karakteriše brojnim elementima vertikalne razuđenosti, geološko-litolo-škog sastava, hidroloških i sl. Ovo je izrazito brdsko-planinsko područje sa razvijenim oblicima reljefa i složenošću hidroloških objekata.

Nikšićko polje predstavlja zatvorenu krašku depresiju, okruženu višim zemljištem, prosječne visine 1200 metara. Nikšićko polje je vrlo razuđenog oblika, sa brojnim uzvišenjima, kao što su Trebjesa i Studenačke glavice i prevojima Planinica, Trubjela, Duga i Javorak koji su značajni za komunikaciju.

Prostorom dominira dinarski smjer pružanja većih planinskih formacija i udolina pa su se i značajniji pravci povezanosti, naseljenosti i poljoprivrednih zona formirali u pravcima SI-JZ.

Unutar ovog područja razlikuje se nekoliko karakterističnih cjelina:

- Nikšićki kraj sa ravni polja, Župom u dolini Gračanice i planinskim okvirom naročito dominantnih formacija krajnje sjeveroistočno i sjeverno;

- Pješivci (jugoistočno od Nikšića);- Grahovski kraj (jugozapadni);- Rudine (bijele i oputne) i Banjani (prostorna srednja tipično kraška - suva

zaravan);- Golija (krajnje sjeverno).

- 2 -


Dominantan izgled i značaj u reljefu ima ravan Nikšićkog polja veličine 65 km2 i prosječne kote oko 630. Gornje polje na krajnjem sjevernom dijelu morfološki je dobro izdvojeno i karakterišu ga terase. Dolomitna podloga je prekrivena nanosima. Središnji dio sastavljen je od glinovitih nanosa, a sa obje strane rijeke Zete nalaze se aluvijalne terase. Zapadni dio prekriven je naslagama šljunka i pijeska. Jugozapadni djelovi pretvoreni su u vještačka jezera (Slano i Krupac). Polje je nagnuto prema jugu, a sredinom protiče rijeka Zeta. Rub polja je dosta razuđen i ravan, mjestimično zadire dublje u istočne padine i znatno strmije zapadne.

Planinarni okvir Nikšićkog polja dosta je reljefno različit, kao posljedica litološke osnove, i tu se vidi podjela na duboki i pokriveni krš. Zajednička karakteristika južnog i zapadnog okvira polja je prevladavanje kraškog pejzaža, bogatstvo oblika kraškog reljefa, nepristupačnost, neprohodnost i nedostatak uslova za život. Sjeverozapadno dominira planina Njegoš, nastavak Zle Gore. Ovo je najtipičniji nepristupačni kraj Dinarskog krša rabljenog reljefa i oblika obraslih travnatom vegetacijom sa pristojnim ogoljelim padinama sjevernim obraslim šumama. Ima dosta vrela koja ljeti presuše. Krške uvale i vrtače prekrivene su naslagama raspadnutog fliša.

Sjeverni, sjeveroistočni i istočni okvir Nikšićkog polja čine planine dinarskog smjera pružanja za zaravnima i manjim poljima koja se stepeničasto dižu prema višim predjelima. Dominira planina Vojnik sa strmim spuštanjem sa sjevera. Jugoistočno od Vojnika protežu se visoke planinske zaravni u podnožju Maganika, prostorne travnate površine sa djelovima bogate šume i ispresjecane vrtačama na kotama 1300-1600. Na njih se nadovezuje niz međusobno razdvojenih visokih zaravni.

Dolina rijeke Gračanice, istočno od Nikšića, čini posebnu reljefnu cjelinu, izduženu cca 14 km i relativno usku. To je ekonomski važno područje regije i poslije Nikšićkog polja je najnaseljenije, sa dosta obradivih površina uz samu rijeku i na blagim padinama, te bogatom šumskom vegetacijom obodno, naročito u najistočnijem dijelu. Okvir čini planina Prekornica, opet izrazitog kraškog pejzaža.

Pješivci su kraj jugoistočno od Nikšićkog polja kom pripada planinski prevoj Planinica (dijelnica Nikšićkog polja i Donje Zete). Izdvaja se pitoma i kultivisana ravnica najsjevernijeg dijela Zetske doline od koje se uzdižu zaravan Bogetića i terastaste padine kod Drenovštice sa nekoliko manjih uvala.

Grahovski kraj čini planina Bijela Gora, Grahovsko polje i zaravan Grahovac te izdvojena uska dolina Nudo sa dubokom usječenim koritom Nudolske rijeke u dolomitnim naslagama. Samo polje je veličine 6,4 km2 prekriveno alogenim materijalom na koti 750. Na zaravni Grahovac brojne su uvale i vrtače, a u cjelini reljefa ovog kraja obiluje strmina i vertikalno oblicima vododerinama. Prostor oko Vilusa opkoljen je brežuljkastim krečnja-čkim zemljištem i ima karakter prostranije uvale. Između Nikšićog polja i Grahovskog kraja proteže se prema sjeverozapadu prostrana zaravan Rudina tipičnog dubokog krša, nastavak Katunskog krša prosječne visine oko 800 m, ispresijecan haotičnim spletom škrapa, jama, pećina i vrtača oko niza većih uvala. Istaknuti grebeni dosežu visine 1150-1473 m (Pusti Lisac). Krajnje prema sjeveru proteže se duga udolina Crkvica i prostraniji plato sjeverno od Velimlja do Somine, izrazitijeg planinskog masiva visine 1586 m. Krajnje zapadno Rudine se graniče strmim padinama sa Bilećkim jezerom sa mjestimično blažim spuštanjem pojedinih udolina koje otvaraju koridor prema Bileći preko Petrovića i Vraćenovića.

Prostor Golije ima karakter prostranije uvale na koti 1000 koja se proteže prema Gatačkom polju između Somine i Golije.

U okvirima većih prostornih i reljefnih cjelina često se izdvajaju pojedini manji djelovi specifičnih obilježja kao klanci, klanac Duga, Nudolska Dolina, Surdup iznad Vidrovana, pa i kontrasti početka Donje Zete, sa atraktivnim prirodnim fenomenima.

- 3 -


Po litološkoj građi područje opštine u najvećoj mjeri je izgrađeno od karbonatnih stijena: vapnenaca, vapnenaca sa proslojcima dolomita u izmjeni, dolomita sa poslojcima vapnenaca, te dolomita. Podređeno u izduženim uskim zonama protežu se klastrične stijene - raznovrsni laporci, pješčari, gline, breše i konglomerati. Pomenute dvije skupine stijena međusobno se jako razlikuju prema ekološkom aciditetu, inženjersko-geološkim i hidro-geološkim karakteristikama. U hidrogeološkom smislu prostor opštine Nikšić nalazi se u zoni Dinarskog krša, karaktersitičnog po morfološkim pojmovima nastalim pod uticajem tekuće vode: škrapama, ponikvama - vrtačama, ponorima, jamama, poljima i pećinima. Preovladavaju propusne stijene, zatim djelimično propusne, a na manjim mjestima su nepropusne. Oborinske vode brzo se infiltriraju u podzemne i kreću se sistemom pukotina (izraženo u Nikšićkom polju).

Proces erozije zahvata jedino terene u izdizanju. U terenima tektonskog opuštanja prisutan je obratan proces - akumulacija materijala. U područjima dugotrajnih izdizanja stvaraju se duboke doline i kanjoni sa jakom erozijom dna. Maksimumi intenziteta erozije nanizani su generalno u 3 zone po pravcu sjeverozapad - jugoistok koji se poklapaju sa zonama aktivnih dionica rasjeda.

1.2.2 Inženjersko-geološke karakteristike

Inženjersko-geološke osobine sagledane su kroz sedam skupina stijena, a prevla-davaju vapnenci, odnosno vapnenci s proslojcima dolomita, uopšteno jako stabilni i velike nosivosti. Izuzetno se javljaju sipari i „samci“ na čvrstoj podlozi. Skupine klastičnih sedimenata podliježu erozijama, tektonski su poremećeni i raspucani sa pretežno nestabilnim padinama.

Područje opštine Nikšić pripada velikoj tektonskoj jedinici - visokom kršu. Debljine sedimentnog kompleksa stijena Orjena i Boke Kotorske (uz južnu granicu opštine iznosi oko 15 km). Uz sjeveroistočni dio područja pravcem SZ-JI proteže se od najspuštenijih djelova Mohorovičićevog diskontinuiteta na dubinama oko 50 km. Idući prema moru ova se ploča uzdiže i kod Boke Kotorske je na dubini oko 35 km. Stijene su intenzivno borane i rasjednute tektonskim kretanjima koja traju od sredine paleogena do danas. Strukture su pravca pružanja SZ-JI do I-Z (prema Orjenu). Razlikuju se uspravne, kose i prebačene bore. Sve su bore razlomljene i mnoge su u revernim odnosima. Ističu se i relativno veće navlake od Nikšića i prema Gatačkom polju (kučka navlaka), te prema moru (navlaka Orjena i Lovćena).

Pojedini rasjedi pružaju se granicama naziva struktura tako da odvajaju strukturne cjeline.

Rasjedi pripadaju trima sistemima. Uzdužni su pravca pružanja SZ-JI do I-Z. Većinom su reversni. Poprečni rasjedi su pravca pružanja SI-JZ. Izdavajaju se tri veća, koji se sastoje iz glavnog i pratećih ili sekundarnih rasjeda. Dijagonalni rasjedi pravca pružanja S-J do SSZ-JJI vrlo su izraženi u reljefu, a na pojedinim dionicama ogleda se horizontalno smicanje susjednih tektonskih blokova. Tri su najvažnija rasjeda koji moguće označavaju jednu široku rasjednu zonu: Kotorski rasjed (7), rasjed Njegoš - Risan (6) i Milovički rasjed (5).

Najstariji su pokreti po uzdužnim rasjedima. Poprečni se rasjedi čine starijima od dijagonalnih. Najaktivniji rasjedi su Njegoš - Risan, Kotorski rasjed i rasjed Gacko - Nikšić - Danilovgrad. Ima predjela u kojima se poprečni rasjedi iskazuju najmlađima što je vjerovatno posljedica pripovršinskog tektonskog kretanja prema jugu, pa duž tih rasjeda dolazi do razmicanja stijena.

Tektonska aktivnost i razlomljenost struktura povećava se prema moru. Priobalnim dijelom, uključujući predjele Grahova prostire se seizmotektonski najaktivnija zona kod

- 4 -


nas. Tektonski pokreti najizraženiji su u relativno širokim zonama rasjeda Gacka - Nikšića - Danilovgrada, te rasjeda Njegoš - Risan i Kotorskog rasjeda. Rasjed Gacko - Nikšić - Danilovgrad vjerovatno je uzdužni rasjed s obnovljenim tektonskim pokretima u najmla-đem neotektonskom razdoblju. Sva tri imenovana rasjeda su s obnovljenim tektonskim pokretima u najmlađem neotektonskom razdoblju. Budući potresi će se najvjerovatnije događati u najvećem broju u njihovim zonama.

Područje opštine Nikšić nalazi se uz sjevernu ivicu seizmički najaktivnijeg pojasa dubrovačkog i crnogorskog primorja. Unutar područja opštine Nikšić zabilježeni su relativno slabiji potresi sa maksimalnim magnitudama do 4,9 Richterove skale. Najčešće se potresi javljaju između Nikšića i Grahova, prema Gatačkom polju i uz sjeveroistočnu granicu Opštine.

Dio područja oko Grahova spada u pojas pojačane seizmičke aktivnosti. Najjači potresi iz tog pojasa dogodili su se u Boki Kotorskoj, što je neposredno uz južnu granicu Opštine. Zabilježeni potresi inteziteta oko IX stepeni MCS skale (magnituda M oko 6,5). U Gatačkom polju najjači potres bio je magnitude 5,6.

Najveći maksimalni intenziteti potiču od velikog zemljotresa 1979. godine. Jugozapadni dio područja opštine (oko lica Grahova) nalazi se u zoni VIII stepena MCS skale. Najveći dio područja opštine Nikšić pripada zoni VII stepena, a samo sjeverno-istočna granica zoni VI stepena MCS skale. Dubine žarišta (hipocentara) zabilježenih potresa kreću se između 4 i 47 km.

1.3 Klimatske karakteristike

Klima predstavlja jednu od najvažnijih prirodnih komponenti svake geografske sredine. Ona bitno utiče na formiranje pojedinih oblika reljefa, na bogatstvo voda, tlo, biljni i životinjski svijet, kao i na cjelokupan život čovjeka.

Prva mjerenja vremenskih prilika u Nikšiću obavljena su još daleke 1850. godine a od 1949. godine u Nikšiću se sistematski vrše mjerenja. Sve meteorološke stanice se dijele na: glavne stanice, klimatološke i padavinske. Na teritoriji opštine Nikšić imamo:

- glavna stanica: Nikšić (Mala glavica 647 m);- klimatološke stanice: Grahovo, Velimlje, Krstac i Crkvice;- padavinske stanice: Rudine, Petrovići, Vraćenovići, Goslić, Presjeka, Jase-novo

polje, Gornje Polje, Lukovo, Vasiljevići, Donje Morakovo i Bogetići.

Na području opštine Nikšić izražene su klimatske razlike zavisno od visine, položaja reljefa, od modifikovane mediteranske umjerene kontinentalne do alpske, ali najvećim dijelom prevladava mediteransko-planinska klima.

Temperatura vazduha

Na osnovu srednjih dnevnih temperatura u pojedinim mjesecima, sezonama i u toku 2011. godine, proizilazi da je srednja godišnja temperatura vazduha na području Nikšića 12.1 °C i da je najhladniji mjesec januar sa srednjim temperaturama od 2.3 °C, a najtopliji avgust sa 23.4 °C. Godišnja amplituda temperature vazduha iznosi, prema tome, 21.1 °C, što zajedno sa dva pomenuta ekstrema daje klimi umjereno kontinentalno obilježje. Dužina trajanja perioda sa srednjom dnevnom temperaturom većom od 10 °C iznosi 198 dana.

Srednja mjesečna temperatura vazduha (°C) u opštini Nikšić u 2011. godini - Izvor: HMZCG

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.Nk 2.3 4 6.1 11.5 14.8 19.6 21.3 23.4 20.8 10.9 6.6 3.7 12.1

- 5 -


Daljom analizom temperaturnih podataka uočava se da su srednje dnevne temperature iznad 9 °C od aprila do oktobra, a da su od maja do septembra iznad 13 °C. Inače odstupanjem srednjih dnevnih temperatura u pojedinim mjesecima, od srednje godišnje temperature ukazuju da su ona negativna od novembra do aprila sa najnižim vrijednostima u januaru. Prema izvedenim godišnjim izotermama izlazi da je u Nikšićkom polju srednja godišnja temperatura između 10 i 12 °C, a u nižim djelovima rijeke Zete i iznad 12 °C.

Srednja godišnja vrijednost večernje temeprature iznosi 10.2 °C a jutarnja je za 1.7 manja, što je u granicama normalnog odnosa. Inače, srednja godišnja jutarnja temperatura je za 2.4 stepena, a večernja za 0.7 niža od srednje dnevne temperature u toku godine. Međutim, srednja podnevna temepratura je za 3.7 stepeni viša od srednje dnevne temperature.

Pod ekstremnim temperaturama podrazumijevaju se najniže i najviše temperature zabilježene u toku 24 časa. Za razliku od prosječnih srednjih dnevnih temperatura, kod kojih se maksmimum javlja u avgustu, 27.6 °C, dok je najniža vrijednost u januaru i iznosi 4.9 °C. U ljeto srednja vrijednost je 25.5 °C, u vegetacionom periodu 22.2 °C, u zimskom periodu 6.1 °C dok je u jesen veća vrijednost 17.1 nego u proljeće 14.5 stepeni.

Područje Pješivaca ima odlike submediteranske klime slične Podgoričkoj u nižim zonama. Srednja januarska temperatura je 2 °C i 4 °C, a julska 22 °C i 24 °C. Količina padavina iznosi 1800 i 2200 mm (viši i niži djelovi).

Klima Grahovskog kraja, takođe, varira. U polju januarska temperatura iznosi 2,5°C, julska 21,6 °C, a prema Bijeloj Gori opada. Godišnji prosjek padavina iznosi 3020 mm. Vjetrovi su pravca sjever-jug ali dosta zaštićeno iz pravca sjevera. Područje Rudina i Golije ima relativno blagu i ugodnu klimu i dosta je zaštićeno iz pravca sjevera.

Alpska klima sjeveroistočnih planinskim masiva i zaravni Krnovo sa velikim količinama i dugim periodom zadržavanja snijega izdvaja ovo područje od opštih klimatskih osobina područja Opštine.

Vlažnost vazduha

Relativna vlažnost na području Nikšića prosječno je veća od 56 %, što nije velika vrijednost za naše krajeve. Inače najviša srednja mjesečna vrijednost srednje dnevne relativne vlažnosti je u mjesecu novembru i decembru.

Slabiji pad relativne vlažnosti u prvoj polovini godine karakterističan je za naše krajeve i dovodi se u vezu sa pojačanom ciklonalnom aktivnošću u proljeće i rano ljeto. U vezi sa ovim je i razlika u promjenama relativne vlažnosti idući od zime ka ljetu i od ljeta ka zimi. U prvom periodu, od marta do maja, smanjenje prosječnih vrijednosti je 1.6 %, dok je povećanje u drugom, od septembra do novembra, višestruko više, tj. 13.7 %. Od svih godišnjih doba zima pokazuje najveću prosječnu vlažnost srednje dnevne relativne vlažnosti, 75.1 %, zatim jesen 72.75 %, proljeće 68.5 %, dok je u ljeto najmanja 60.9 %, odnosno za 3.15 manja od one u vegetacijskom periodu.

Srednja godišnja vrijednost relativne vlažnosti vazduha u 2011. godini bila je 66 %, tj. 3.8 % manje od odgovarajuće vrijednosti u jutarnjim terminima. Ovakav odnos, da je podnevna najniža, zapaža se prema srednjim vrijednostima u svim mjesecima. Inače srednja godišnja jutarnja relativna vlažnost je za 7.5 %, a večernja 3.7 % viša od srednje dnevne relativne vlažnosti u toku godine.

Srednja mjesečna relativna vlažnost vazduha (%) u opštini Nikšić u 2011. god. - Izvor: HMZCG

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.Nk 73 63 67 57 69 64 65 59 62 69 70 79 66

- 6 -


Godišnji raspored srednje jutarnje, podnevne i večernje relativne vlažnosti ukazuje na jul kao najsuvlji mjesec u jutarnjim, a na avgust u podnevnim i večernjim, dok je najvlažniji mjesec u jutarnjem i večernjem terminu novembar, a u popodnevnom periodu decembar.

Padavine

Srednja godišnja visina padavina u Nikšiću u 2011. godini iznosila je 1.130,7 mm. Najviše padavina padne u decembru u prosjeku 278 mm, a najmanje u avgustu 17.4 mm prosječno. Ovakva godišnja raspodjela padavina odgovara mediteranskom ili južno-jadranskom crnogorskom pluviometrijskom režimu. Zapadni djelovi imaju manje padavina od istočnih, a količina raste od ravni polja ka najvišim sjeveroistočnim vrhovima.

Prosječne mjesečne i godišnje količine padavina (l/m2) u opštini Nikšić u 2011. godini

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.Nk 58.1 132.8 116.4 74 146.4 35.1 69.2 17.4 63.0 106.4 33.9 278 1130.7

U Nikšiću najviše padavina padne zimi 713 mm, odnosno 35,3 % srednje godišnje visine, a najmanje u ljeto 210 mm tj. 10,8 %, dok je u proljeće srednja visina 452 mm ili 22,3 %, a u jesen 637 mm ili 31,6 % od srednje godišnje visine padavina.

Broj dana sa kišom u opštini Nikšić u 2011. godini


Broj dana sa sniježnim pokrivačem u opštini Nikšić u 2011. godini


Vjetrovi

Najvjetrovitiji period je proljeće (73 %), a najmanji zima (57,6 %). Zimski vjetrovi prvenstveno su posljedica rashlađenosti planinskog zaleđa i toplijeg primorja, a ljeti bržeg zagrijavanja polja. Dominantni vjetrovi su pravca sjever-jug (kontinentalni i jug-sjever). Osnovna obilježja su vrlo topla i suva ljeta i relativno blage zime sa dosta padavina pretežno kiša, česte izmjene strujanja vazduha.

Broj dana sa jakim vjetrom (6 i 7 bof) u opštini Nikšić u 2011. godini

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII God.Nk - 14 14 13 13 - 8 5 11 - 5 18 -

Broj vedrih dana u opštini Nikšić u 2011. godini


Broj tmurnih dana u opštini Nikšić u 2011. godini


- 7 -


Slika 2: Opština Nikšić

- 8 -


1.4 Geološko - hidrološke karakteristike

1.4.1 Hidrološka osnova razvoja

Karstni reljef omogućio je raznovrsne, karakteristične hidrografske forme: oko 300 vrela, 30 tokova, od kojih nastaje rijeka Zeta čije su najveće pritoke Bistrica, Mrkošnica i Gračanica, 866 ponora (najveći je Slivlje), oko 30 estavela (najveća je Gornjopoljski vir) i jedno intermitentno vrelo (Vidov potok).

Na teritoriji opštine Nikšić nalaze se i vještačka jezera: Krupac, Slano, Vrtac, Liverovići, Grahovsko i Bilećko jezero.

Najznačajnije vode područja opštine nalaze se u Nikšićkom polju jednom od najbogatijih u Dinarskom kršu. Vodoodrživi horizonti sjevernog oboda uzrokuju izbijanje voda širokog sjevernog slivnog područja nizom izvora i potoka.

Najveća skupina su Vidrovanska vrela koja sa nizom rubnih izvora i tokova čine najznačajniji vodotok, Zetu, dugačku u gornjem toku 25 km. U središnjem dijelu protok Zete iznosi 35,5 m3/sec maksimalno, a godišnji prosjek 18,25. Zeta bočno prima niz tokova od kojih su najznačajniji Bistrica, Moštanica, Mrkošnica, a tok kroz polje završava jugoistočno ponorom Slivlje, gdje prima drugi najvažniji vodotok Gračanicu, a prije nje ukupni protok iznosi 32,46 m3/ sek, prosječno godišnje.

Gračanica nestaje od vrela istočnog planinskog ruba Nikšićke Župe i ima ukupnu dužinu 29 km. Srednji godišnji protok je 1,32 m3/sek. To je izrazito periodična rijeka, zaustavljena branom i akumulacijom Liverovići.

Izvori zapadnog oboda polja formiraju dva vještačka jezera Slano i Krupac, površine ukupno oko 1200 m2 i srednje kote oko 615 m. Vodeni tokovi u gornjem dijelu gube dio vode kroz propusne slojeve. Isto važi i za jezera, posebno akumulaciju Vrtac koja ima vodu samo u poplavnom periodu. Najveći uticaj na vode imaju klimatske prilike. Prije posljednjih ponora gubi isparavanjem i poniranjem oko 44 % vode. Vode polja su sve bujičnog karaktera i često su poplave. Najviša poplavna kota bila je 614,59 m.

Složenost hidroloških prilika pospješuju podzemni tokovi i kretanja kroz slojeve 30 i 100 m dubine, po pravilu nagnuti prema jugu. Podzemni tokovi izbijaju u gornjem dijelu Donje Zete ispod Bogetića.

Van kotline Nikšićog polja malo je voda. Najznačajni su Donja Zeta sa 70 m3/sek, proticaja p. g. i Grahovska rijeka koja izvire na sjeverozapadnom obodu polja sa nekoliko izvora. Takođe, pregrađena je i čini grahovsku akumulaciju.

U kišnim periodima javlja se niz izvora, a ljeti sve rijeke ostalog dijela, osim Nikšićkog polja, presuše. U Nudolskoj zavali protiče Nudolska rijeka koja pripada slivlju Trebišnjice. Ostale vodne potencijale predstavlja niz izvora i potočića koji presušuju. Najznačajniji, sa dužim periodom trajanja, su: Crni Kuk, Vrelo pod Njegošem, Sopat i Bašina Voda. Tako osim u poljima prostor opštine oskudijeva vodom, a zbog karaktera krša otežana je akumulacija povremenih izvora i tokova koji nastaju u periodima padavina.

1.4.2 Korišćenje voda za vodosnabdijevanje i u industriji

Korišćenje vode za piće, za potrebe domaćinstava, za održavanje čistoće naselja kao i za potrebe industrije je važan i često limitirajući uslov življenja na određenom prostoru. Opština Nikšić dobija godišnje velike količine padavina gdje neki krajevi spadaju u najbogatije krajeve padavinama u Evropi. Zbog specifičnog geološkog sastava i građe zemljišta, veliki procenat vode se gubi u podzemlju, pa je površinskih voda malo. Od ukupne površine opštine Nikšić, samo Nikšićko i Grahovsko polje imaju dovoljno vode za

- 9 -


potrebe življenja na tim prostorima (svega 3,5 % teritorije opštine). Ako to uporedimo sa brojem stanovnika koji živi u opštini Nikšić to jasno pokazuje koliki je značaj voda Nikšićkog polja za opstanak i život ljudi. Briga o postojećem površinskim i dostupnim podzemnim vodama mora biti stalna, jer je to osnovni uslov življenja na ovom prostoru.

Primarni sistem vodosnabdijevanja opštine Nikšić čine: izvorišta - kaptaže, gravitacioni cjevovod, pumpne stanice, potisni cjevovod, rezervoari i vodovodna mreža.

Izvorišta - kaptaže: Sistem vodosnabdijevanja grada Nikšića, datira još iz 1929. godine kada je izgrađen čelični cjevovod Ø 125 mm od Donjeg Vidrovana do grada. Ubrzo poslije Drugog svjetskog rata pokazala se potreba za obezbjeđenjem veće količine vode za potrebe grada. Vodovod je rekonstruisan 1953. godine izgradnjom gravitacionog liveno-gvozdenog cjevovoda Ø 400 mm i kaptaže Donji Vidrovan. Kako se grad naglo razvijao 1983. godine izvršena je nova rekonstrukcija vodovoda kada je kaptiran Gornji Vidrovan (kaptaža dužine 50, širine 6 m), urađen novi gravitacioni čelični cjevovod Ø 700 mm i rezervoarski prostor 7.500 m3. To je bila ujedno i prva faza izgradnje vodovodnog sistema. Za drugu fazu bilo je predviđeno kaptiranje izvorišta Vukovo vrelo, kojim je bilo predviđeno rješavanje vodosnabdijevanja grada do 2020. godine. Do realizacije ove faze nije došlo zbog ekoloških razloga i opasnosti po nestanak rijeke Zete u gornjem toku. Izvorište Poklonci kapaciteta 150 do 200 l/s uključeno je u gradski vodovod 2008. godine pa je time u velikoj mjeri riješen nedostatak vode u ljetnjim mjesecima. Uključivanjem u rad ovog postrojenje u septembru i oktobru iste godine kada su izvorišta Donji i Gornji Vidrovan pali na nezapamćene minimume imalo je za rezultat da restrikcija u vodo-snabdijevanju nije bilo. Ovim u potpunosti nije riješeno vodosnabdijevanje grada jer se u pojedinim djelovima grada i dalje javlja nedostatak vode za piće u sušnim periodima godine. Kada je u pitanju kvalitet vode za piće sva fizičko hemijska i mikrobiološka ispitivanja pokazala su da se radi o vrlo kvalitetnoj vodi za piće. Sva voda za piće se hloriše automatski sa gasnim hlorinatorom (Donji Vidrovan).

Gravitacioni cjevovod: Transport vode od kaptaže do pumpne stanice „Duklo” vrši se gravitacionim cjevovodom. Vode Gornjeg Vidrovana do Donjeg Vidrovana se transportuju gravitacionim čeličnim cjevovodom Ø 700 mm, na dužini od 1406 metara. Objedinjene vode Donjeg i Gornjeg Vidrovana, gravitacionim čeličnim cjevovodom Ø 1000 mm, dužine 8500 m, dolaze do pumpne stanice „Duklo”. Trasa cjevovoda je pored puta Vidrovan - Nikšić sa prelaskom rijeka na Vidrovanu, Brodu, Brezoviku i kod mosta Duklo. Na njemu su izgrađeni prateći objekti sa potrebnom armaturom i vezom za budući uređaj za prečišćavanje vode od eventualne mutnoće. Dalje se voda cijevima Ø 700 mm odvodi do rezervoara na brdu Trebjesa (zapremina 3x2500 m3) udaljenim 3,8 km. Propusna mogućnost cjevovoda Ø 700 mm je 750 l/s dok je cjevovodu Ø 1000 mm kapacitet 1250 l/s.

Pumpne stanice: Građevinski objekat pumpne stanice „Duklo” ima površinu od 400 m2 a čine je: mašinska hala, prostorija za smještaj opreme za hidrauličke udare, prostorija sa elektro opremom, komandna sala, laboratorija, sanitarne prostorije, prostorija za dohlorisanje vode za piće, kancelarije - magacin. Pumpna stanica raspolaže sa tri pumpna agregata aparata od 315 kW daju protok od 200-400 l/s (radni kapacitet 1250 l/s), posude za amortizaciju hidrouličkog udara zapremine 2x16 m2, dovodni cjevovod Ø 1000 mm, usisni cjevovod Ø 1200 mm, potisni cjevovod Ø 1000 mm. U normalnim uslovima u pogonu je jedan pumpni agregat (period oktobar - maj), koji obezbjeđuje uredno vodosnabdijevanje potrošača, a u periodu maj - septembar povremeno, a zavisno od potrošnje su dva agregata.

Pumpno postrojenje koje snabdijeva dio Nikšićkog polja locirano je na Donjem Vidrovanu, kapaciteta je oko 40 l/s. U pumpnoj stanici Duklo u laboratoriji se rade hemijske analize uzoraka vode prije i posle hlorisanja, koja se dalje distribuira prema

- 10 -


potrošačima. Na osnovu tih analiza dolazi se do zaključka da ova voda pripada prema Ph vrijednosti slabo alkalnim vodama, prema stepenu tvrdoće srednje tvrdim vodama i da pripada slabo mineralnim vodama. Fizičke osobine vode su da je čista, prozračna, bez boje, mirisa i ukusa, sa temperaturom od oko 7 ºC.

Potisni cjevovod: Čelični cjevovod je Ø 700 mm povezuje pumpnu stanicu Duklo sa rezervoarima. Dužina ovog cjevovoda je 3400 m. On je povezan sa postojećom gradskom mrežom na trinaest mjesta, cjevovodima profila Ø 150, Ø 200, Ø 250, Ø 300 i Ø 350 mm, tako da se prilikom transporta vode, prvo napaja gradska mreža i prigradska naselja, a višak vode ide u rezervoare na Trebjesi.

Rezervoari: Lokacija rezervoara je kod hotela „Trebjesa” na Trebjesi. Izgrađena su tri rezervoara kružnog oblika, zapremine 3x2500 m3. Na istoj su visinskoj koti, međusobno su povezani sa liveno gvozdenim cijevima Ø 600 mm. Kota vode u rezervoarima je 694,05 m. S obzirom na malu zapreminu rezervoara u odnosu na dnevne potrebe, ostavljena je i mogućnost proširenja - izgradnje većih kapaciteta.

Vodovodna mreža: Sa vodovodne mreže se snabdijeva oko 20.000 potrošača. Vodovodna mreža je dosta razuđena i pokriva grad i sva prigradska naselja Nikšića. Karakteriše je različitost materijala od koga su cijevi napravljene (čelične cijevi, cijevi od livenog gvožđa, azbest-cementne cijevi, PVC, polietilenske, pocinčane i duktilne cijevi) a zastupljeni su svi profili. Na gradskom području mreža je uglavnom prstenasta dok je u prigradski naseljima kombinovana sa granskom. Ukupna dužina vodovodne mreže svih profila iznosi 450 km.

Voda ima veliki značaj i u industriji. U prošlosti ona je korišćena za rad vodenica, stupa i vunovlačara. U Nikšićkom polju, na Zeti, njenim pritokama i potocima bile su nekada brojne vodenice, po neka stupa i jedna vunovlačara (na Mrkošnici). Danas se voda akulacionih jezera uglavnom najviše koristi za potrebe proizvodnje električne energije, prije svega u HE „Perućica” a vode Liverovićkog jezera za potrebe Željezare Nikšić.

1.5 Stanje životne sredine

Kvalitet vazduha u Nikšiću, ocjenjivan sa aspekta globalnih pokazatelja zagađenja sumpordioksida i azotnih oksida, dobrog je kvaliteta. Na mjernim mjestima izmjerene su koncentracije ispod dozvoljene granice. Povećanje koncetracije dima i čađi zapaža se samo u zimskim mjesecima, što se objašnjava grijanjem na čvrsta i tečna goriva tokom grejne sezone. Prosječna relativna vlažnost vazduha je 68,6 %. Nikšič ima i visoku vrijednost insolacije, oko 2220 časova godišnje. Dominantni vjetrovi su sjeverni i južni.

Na osnovu dobijenih rezultata analiza vode bunara Poklonci, rijeke Zete i akumulacije Krupac može se konstatovati da vode imaju slične fizičko-hemijske i mikrobiološke karakteristike i odgovaraju Direktivama EU za vodu namijenjenu za ljudsku upotrebu voda za piće. Ove vode se mogu koristiti za vodosnabdijevanje uz adekvatne postupke dezinfekcije, zbog mikrobioloških parametara, na osnovu kojih je ustanovljeno da su vode zagađene lakorazgradivim materijama.

Podaci o strukturi poljoprivrednih i obradivih površina prikazani su u sljedeće dvije tabele.

Tabela 1: Struktura poljoprivrednih površina

Područje

Ukupna površina

Poljoprivredna površina

Obradiva površina

Pašnjaci i drugo

u km² % ha % ha % ha %Crna Gora 13,8 100 517,1 37,43 189,12 13,69 327,9 23,75

Nikšić 2,07 100 54,5 26,40 12,72 6,16 41,79 20,23

- 11 -


Učešće NK u CG 14,95 10,54 6,73 12,74

Tabela 2: Struktura obradivih površina (u tabeli % pokazuje procenat obradivih površina)

PodručjeLivade Oranice i bašte Voćnjaci Vinogradi

ha % ha % ha % ha % Crna Gora 127,76 67,55 46,18 24,42 11,15 5,90 4,04 2,13Nikšić 7,54 59,23 4,79 37,62 375 2,95 26 0,20Učešće NK u CG 5,90 10,37 3,36 0,64

1.6 Demografske karakteristike

Po popisu iz 2011. godine koji je uradio Zavod za statistiku Crne Gore u nikšićkoj opštini živi 72.824 stanovnika, od čega u gradu 57.278 ili 77,3 %. Na jednom km2 živi 36,5 stanovnika. U opštini ima ukupno 110 naselja. Prosječna starost stanovništva je 36,2 godine. Aktivnog stanovništva ima 42,7 %, a ukupno zaposlenih 26,7 %.

Tabela 3: Pregled stanovništva, domaćinstava i stanova u opštini Nikšić prema popisu iz 2011. godine (Izvor podataka MONSTAT)

Opština Stanovništvo Domaćinstva StanoviNikšić 72824 21683 27083

Gradska 57278 17016 19207Ostala 15546 4667 7876

1.7 Privredni i infrastrukturni objekti

1.7.1 Privredni objekti od posebnog značaja

Nikšić je grad sa razvijenom metalurgijom, metaloprerađivačkom, prehrambenom i drvnom industrijom. Među privrednim kolektivima ističu se: Željezara, Montevar Metalac, Mesna industrija Goranović, Pivara Trebjesa, mljekare Nika i Srna, MI-RAI Javorak, hidroenergetski kompleks Gornja Zeta, Rudnici boksita, HTP Onogošt i Booster. 1.7.2 Elektroprivredni objekti - prenosni i distributivni sistemi

Prenosna mreža Crne Gore karakteristična je po uglavnom radijalnoj strukturi na sva tri naponska nivoa povezanosti sa susjednim eleketroenergetskim sistemima Srbije, Bosne i Hercegovine i Albanije. Dobra povezanost prenosne mreže Crne Gore sa susjednim sistemima dodatno osigurava elektroenergetski sistem Crne Gore i omogućava značajne razmjene između sistema u okruženju.

Crnogorski elektroprenosni sistem AD raspolaže prenosnom mrežom koju čini preko 1300 km dalekovoda, 24 trafostanice i razvodna postrojenja na naponskim nivoima 400 kV, 220 kV i 110 kV. Sa okolnim sistemima povezuje je devet interkonektivnih dalekovoda. U okviru trafostanica nalazi se 39 transformatora prenosnih odnosa 400/220, 400/110, 220/110, 110/35 i 110/10 kV, sa ukupnom instalisanom snagom od oko 3000 MVA.

- 12 -


Većina trafostanica je sagrađena između 1950 i 1980. godine. Trafostanice su povezane dalekovodima dužine 1322.7 km (400 kV - 255 km, 220 kV - 348.1 km i 110 kV - 719.6 km).

Teritorijom opštine Nikšić prolazi dalekovod DV 400 kV Podgorica - Trebinje i dalekovod DV 220 kV Trebinje - Perućica - Podgorica.

Glavna napojna tačka za grad Nikšić je trafostanica 110/35 kV „Nikšić“ koja je povezana preko tri dalekovoda 110 kV (Perućica - Nikšić 1, 2 i 3) na elektroprenosnu mrežu, tj. sa postrojenjem 220/110 kV HE Perućica.

TS 110/35 kV „Vilusi” priključena je na DV 110 kV Nikšić - Bileća, a preko posebne transformacije 35/10 kV napaja zapadni dio opštine Nikšić.

Objekte elektroenergetskog sistema na području Nikšića čine dalekovodi (35 kV, 10 kV) i transformatorske stanice i razvodna postrojenja za iste napone (110/35/10 kV, 35/10 kV, 35/6 kV, 35/0,4 kV i 10/0,4 kV).

U Nikšićkom polju nalaze se brane akomulacionih jezera Krupac, Vrtac Slano i Liverovići čije vode koristi HE Perućica. Na užoj teritoriji opštine Nikšić nalaze se tri trafostanice TS-35/10 i 390 trafostanica manje jačine od kojih je 12 u poplavnom području. U slučaju poplava isključenjem 12 ugroženih trafostanica onemogućava se napajanje električnom energijom 450 domaćinstava.

Snabdijevanje električnom energijom opštine Nikšić vrši se iz prenosne mreže, a napajanje iz transformatorskih stanica datih u tabelarnom pregledu.

Tabela 4: Trafostanice 35/10 kV ED Nikšić

Br. Naziv i naponski nivo Lokacija Snaga Br. izv

35 kVBr. izv 10 kV

Godina gradnje Broj

1. Nikšić 1 Bistrica 12.5+8 2 13 1965. 12. Nikšić 2 Kličevo 8+8 3 11 1971. 13. Nikšić 3 Trebjesa 8+8 6 9 1981. 14. Brezna Brezna 1.6+2.5 3 3 1976. 15. Plužine Plužine 2.5+4 2 5 1976. 16. Unač Unač 1 1 1 1996. 17. Mratinje Mratinje 1.6 2 - 1976. 18. Crkvičko polje C. polje 1 2 3 1976. 19. Vilusi Vilusi 2.5 1 5 1982. 110. Mačak Župa 2.5 1 - 1986. 1

Tabela 5: Trafostanice 35/6 kV ED Nikšić


35 kVBr. izv6 kV

Godina gradnje Broj

1. Seoca Župa 2.5+4 2 - 1982. 1

Tabela 6: Trafostanice 35/0.4 kV ED Nikšić


35 kVBr. izv 0.4 kV

Godina gradnje Broj

1. Norin Norin 0.1 2 2 1960. 12. Povija Povija 0.25 2 2 1960. 13. HE Perućica Perućica 0.63 1 - 1960. 14. Motel Glava Zete G. Zete 0.63 1 3 1989. 1

- 13 -


U tabelarnom pregledu dati su dalekovodi naponskog nivoa 35 kV i 10 kV, koji su u funkciji.

Tabela 7: VN Nadzemni vodovi 35 kV

Br. Naziv i naponski nivo Dužina (km)

Broj stubova

Godina gradnje

Tip stubova

1. DV 110/35 kV - TS NK 1 2.33 15 1966. Željezni2. DV 110/35 kV - TS NK 3 1.43 10 1972. Željezni 3. DV 110/35 kV - TS NK 3 1.43 10 1982. Željezni 4. TS NK 3 - Seoca 15.6 98 1978. Željezni 5. TS NK 3 - Zagrad 11.2 64 1962. Željezni 6. TS NK 2 - Glava Zete 14.4 130 1970. Željezni 7. TS Brezna - kanjon Komarnice 4.2 33 1980. Željezni 8. TS Brezna - TS Plužine 21.5 195 1979. Željezni 9. TS Brezna - TS Mratinje 16 128 1979. Željezni 10. Priključak za Unač 0.3 - 1995. Željezni 11. TS Mratinje - Crkvičko polje 9 131 1979. Željezni 12. Crkvičko polje - kanjon Tare 2.8 - 1968. Željezni 13. Seoca - Mačak - Zagrad 5 - 1986. Željezni 14. TS NK 2 - Grebice 4.5 - 1986. Željezni 15. TS NK 2 - Brezna 30.5 - 1988. Željezni

Tabela 8: VN Nadzemni vodovi 10 kV

Br. Naziv i naponski nivo Dužina (km) Tip stubova

1. NK 1 - Lipova ravan sa ograncima 25.3 Željezni i drveni2. Dragova Luka - Tović 3.8 Drveni 3. R. P. Duklo - Vidrovan 25.7 Željezni i drveni4. NK 2 - Vrtac sa ograncima 20.3 Željezni i drveni5. NK 2 - Tunel - Bogetići sa ograncima 26.9 Željezni i drveni6. Povija - Ostrog 3.7 Drveni 7. NK 2 - Kočani sa ograncima 7.8 Željezni, beton i drveni8. NK 3 - Bršno sa ograncima 7.8 Željezni i drveni9. NK 3 - Bukovik sa ograncima 25 Drveni 10. Mačak - Zagrad - Konjsko 14.5 Drveni 11. Mačak - Carine 6.5 Drveni 12. Mačak - Morakovo 16.7 Drveni 13. Mačak - Staro selo - Jugovići 2.8 Drveni 14. TS 35/10 kv Brezna - Miljkovac sa ogran. 14 Drveni 15. TS 35/10 kV Brezna - D. Brezna sa ogran. 0.7 Drveni 16. TS 35/10 kV Brezna - G. Brezna sa ogran. 7.4 Drveni 17. TS 35/10 kV Plužine - F.E.P. sa ogran. 7.5 Drveni 18. TS 35/10 kV Plužine - Stabna sa ogran. 35 Drveni 19. TS 35/10 kV Plužine - Seoca 1.2 Drveni 20. TS 35/10 kV Plužine - Orah 15 Drveni 21. TS 35/10 kV Unač - Bezuje sa ograncima 26.5 Drveni

- 14 -


22. TS 35/10 kV Mratinje - Mratinje selo 6.5 Drveni 23. TS 35/10 kV Crkvičko polje - Sc. polje 20 Drveni 24. TS 35/10 kV Vilusi - Grahovo sa ogran. 41.4 Drveni 25. TS 35/10 kV Crkvičko polje - Sarići 16 Drveni 26. TS 35/10 kV Vilusi - Grahovo sa ogra. 41.4 Drveni 27. TS 35/10 kV Vilusi - Vraćenovići sa ogr. 70.4 Drveni 28. TS 35/10 kV Vilusi - Trubjela sa ogran. 69.8 Drveni 29. TS 35/10 kV Vilusi - velimlje sa ogran. 72.9 Drveni

Tabela 9: VN Kablovski vodovi

Br Kablovski vod 35 kV Dužina(km)

Godina gradnje

1. TS 110/35 kV - TS 35/10 kV NK 1 3,2 1999.2. TS 110/35 kV - TS 35/10 kV NK 3 1,5 1999.3. TS 35/10 kV NK 3 - TS 35/10 kV NK 3 2,35 -4. TS 35/10 kV NK 3 - TS 35/10 kV NK 2 2,1 -

Osim navedenih dalekovoda, na području Opštine Nikšić postoje i:

- nadzemni vodovi n. nivoa 0,4 kV u Nikšiću u ukupnoj dužini od 558 km,- nadzemni vodovi n. nivoa 0,4 kV u Vilusima u ukupnoj dužini od 593 km,- nadzemni vodovi n. nivoa 0,4 kV u Plužinama u ukupnoj dužini od 290 km,- kablovski vodovi n. nivoa 0,4 kV u Nikšiću u ukupnoj dužini od 54 km,- kablovski vodovi n. nivoa 0,4 kV u Plužinama u ukupnoj dužini od 0,6 km.

Elektrodistributivna mreža napona 35 kV i 10 kV na području Elektrodistribucije Nikšić je izvedena sa uzemljnenom neutralnom tačkom. Uzemljavanje neutralne tačke transformatora u TS 110/35 kV Nikšić je izvedeno sa ukupno tri (3) otpornika. Otpor pojedinačnog otpornika je 140 Ω uz dozvoljenu struju 150 A u trajanju 5 sekundi.

Zaštita 35 kV postrojenja TS 35/10 kV Trebjesa izvedena je pomoću numeričkih digitalnih uređaja. Uređaji su priključeni na standardne mjerne strujne i naponske transformatore (5A, 100V). Gdje nema numeričkih digitalnih uređaja, visokonaponski 35/10 kV izvodi su u pripadajućim TS snabdijeveni sa prekostrujnim relejima u dvije faze - prekostrujna zaštita od preopterećenja i kratkog spoja i signalizacijom zemljospoja u funkciji zemljospojne zaštite bez APU obzirom da se radi o TS sa stalnom posadom.

Upravljanje, nadzor i informacije na nivou elektroprenosne mreže (naponski nivo 110 kV) vrši se iz dispečerskog centra u okviru Dispečerskog sektora EPCG u Podgorici. Na ovom nivou je ostvarena veza žičnim i bežičnim putevima (telefonska, VF veza i radio veza). Koordinacija upravljanja i informacija između elektroprenosne i elektro-distributivne mreže u Nikšiću ostvarena je između TS 110/35 kV „Nikšić” i glavnog dispečera ED Nikšić koji se nalazi u TS 35/10 KV „Nikšić” (Bistrica) i to žičano putem telefona. Unutrašnje upravljanje, nadzor i informisanje između TS 35/10 kV „Nikšić 1”, „Nikšić 2” i „Nikšić 3” obavlja se preko postojećih žičnih veza (telefonski) i bežično putem radio veza.

Veza između TS 110/35/10 KV „Vilusi” i TS 35/10 KV „Nikšić I” ostvaruje se žično putem telefona. Neposredo upravljanje, odnosno manipulacija na svim TS 35/10 kV na području grada Nikšića vrši glavni dispečer iz TS 35/10 KV „Nikšić 1” (Bistrica) posredno preko dispečerskih posada u trafostanicama. Komandovanje postrojenjima 35/10 kV vrši se iz komandnih prostorija sa komandnog pulta za razliku od TS 110/35/10 kV „Vilusi” gdje se upravljanje na distributivnim izvodima vrši ručno na samim ćelijama jer

- 15 -


ova trafostanica nema distributivni komandni pult. Upravljanje 110 kV izvodom vrši se daljinski sa komandnog pulta za 110 kV napon - Elektroprenos.

1.7.3 Saobraćajna infrastruktura

1.7.3.1 Drumski saobraćaj

Opština Nikšić je poslednjih godina izgradnjom novih, rekonstrukcijom i modernizacijom postojećih puteva postala veoma značajno saobraćajno čvorište u Crnoj Gori kroz koje prolaze ključni magistralni i regionalni putevi.

Okosnicu putne mreže čine magistralni put M-18 (Božaj - Šćepan Polje dionica puta Zagorak - Nikšić - Živa, dužine 55 km) kao i magistralni put M-6 (Nikšić - Vilusi - Ilijino brdo, dužine 37,3 km). Ukupna dužina magistralnih putnih pravaca u opštini Nikšić je 92,30 km.

Mrežu regionalnih puteva čine sledeći putni pravci:

- R-5 Nikšić - Šavnik - Žabljak (62 km)- R-6 Gornje Polje - Krstac (44 km)- R-11 Vilusi - Grahovo - Risan (43 km) - R-12 Vilusi - Deleuša (21 km)- R-15 Riđani - Čevo - Danilovgrad (61 km)- R-23 Resna - Grahovo - Nudo (49 km)

Na teritoriji opštine Nikšić imamo 36 lokalnih puteva čija je ukupna dužina 307 km.

Nekategorisanih puteva ima 33, ukupne dužine 163 km.

1.7.3.2 Željeznički saobraćaj

Opština Nikšić je povezana sa Danilovgradom i Podgoricom jednokolosječnom prugom Nikšić-Podgorica koja je rekonstruisana (elektrificirana) i svečano puštena u rad 01.10.2012. godine.

Osnovni podaci:

- Pruga je izgrađena 1948. godine (uski kolosijek) da bi 1965. godine urađena rekonstrukcija i prešlo se na normalni kolosijek;

- dužina otvorene pruge sa staničnim prolaznim kolosijekom (56,40 km);- 3 stanice i 8 stajališta;- mostovi (9) od kojih 8 betonskih i 1 čelični ukupne dužine 279 metara;- 12 tunela ukupne dužine 3.439 metara;- 45 propusta;- dužina potpornih zidova 2.3 km.

1.7.3.3 Vazdušni saobraćaj

Aerodrom Nikšić (Kapino polje) koristi se kao sportski aerodrom. Poletno-sletna staza je dužine 1460 m i širine 30 m sa asfaltnim zastorom.

1.7.3.4 Telekomunikacije

- 16 -


Na teritoriji Opštine zastupljena su dva operatera fiksne telefonije i tri operatera mobilne telefonije koji koriste 3G GSM tehnologiju (Telenor, T-mobile i M-tel).

1.8 Vanprivredni objekti i ustanove

1.8.1 Obrazovanje

Predškolsko obrazovanje

Prvi vrtić osnovan je 1950. godine u zgradi u kojoj je i danas vrtić „Kosovka djevojka“, u ulici Vuka Karadžića. Danas JPU „Dragan Kovačević“ svoju djelatnost obavlja na teritoriji cijele opštine Nikšić, a program realizuje 14 predškolskih ustanova (13 vrtića i Pripremno školsko - vaspitne grupe pri sedam osnovnih škola). Zaposleno je ukupno 147 radnika od čega je 86 vaspitača, 13 medicinskih sestara, 2 psihologa, 1 pedagog, 1 logoped i 47 ostalog osoblja.

Tabela 10: Predškolske ustanove u opštini Nikšić

Naziv VJ Napomena

Pčelica Stara varoš. Pored vaspitača u 4 vaspitne grupe gdje borave djeca uzrasta od 3-6 godina, rade i stručni saradnici logoped i psiholog.

RadostNalazi se u Kosovskoj ulici i u njemu se uprava, kao i centralna kuhinja koja priprema i distribuira hranu za sve ostale vrtiće. Ova vaspitna jedinica broji 6 grupa u kojima borave djeca uzrasta od 3 do 6 godina.

Kosovka djevojka

Nalazi se u ulici Ivana Milutinovića gdje se pored 3 vaspitne grupe uzrasta djece od 3 do 6 godina i jedne jaslene grupe uzrasta djece od 2 do 3 godine nalazi i biblioteka i didaktička radionica.

Lastavica

Nalazi se u ulici Dragice Pravice, u kojem su 2 jaslene grupe: mlađa, gdje su djeca uzrasta od 1 do 2 godine i starija u kojoj borave djeca uzrasta od 2 do 3 godine. Pored jaslenih postoji i jedna mješovita grupa u kojoj su djeca uzrasta od 3 do 5 godina.

Sunce Humci. Objekat sa velikim dvorištem i prostorom za igru. U ovoj vaspitnoj jedinici su 4 grupe uzrasta djece od 3 do 6 godina kao i jedna jaslena grupa uzrasta djece od 2 do 3 godine.

Neven

Jaslice, nalazi se u u Integralovom naselju. Ovaj objekat je specijalno opremljen za boravak djece jaslenog uzrasta i u njemu borave djeca u 2 grupe. Mlađa jaslena grupa gdje su djeca uzrasta od 1 do 2 godine i starija jaslena grupa u kojoj borave djeca od 2 do 3 godine.

Leptir Straševina. Dvije vaspitne grupe uzrasta djece od 3 do 6 godina. Ova vaspitna jedinica posjeduje veliki prostor za igru kao i veliko dvorište.

Bajka Nalazi se u Dragovoj luci, pored stadiona fudbalskog kluba Sutjeska. U okviru ove vaspitne jedinice su 2 grupe u kojima borave djeca uzrasta od 3 do 6 godina.

Proljeće Ćemenca. Dvije vaspitne grupe za boravak djece uzrasta od 3 do 6 godina.

Zvijezdica Nalazi se u Rastocima i posjeduje veliko dvorište za igru i 3 vaspitne grupe u kojima borave djeca uzrasta od 3 do 6 godina.

Ciciban Trenutno smješten u kući na Put pored Bistrice, u njemu su 2 vaspitne grupe u kojima borave djeca uzrasta od 3 do 6 godina i jedna jaslena

- 17 -


grupa u kojoj su djeca uzrasta od 2 do 3 godine. Zvončić Nalazi se na DukluOsmijeh Kličevo. U njemu su dvije grupe uzrasta od 3 do 6 godina.

Osnovno obrazovanje

Prva osnovna škola na teritoriji opštine Nikšić otvorena je u Petrovićima 1861. godine, a potom u Bogetićima 1866. godine. Danas na teritoriji opštine Nikšić postoje 22 osmogodišnje škole, od čega je u samom gradu 8 škola (tu se ubrajaju i škole u Kličevu i Straševini) i u bližoj okolini još 5 škola dok u ostalom dijelu opštine Nikšić je još 9 škola (Pješivci, Nikšićke Rudine, Grahovo, Vilusi, Banjani, Oputne Rudine i Golija). U njima je zaposleno ukupno 747 radnika i to: 364 nastavnika, 211 profesora i 162 ostalih zaposlenih. Takođe u gradu se nalazi i škola za osnovno muzičko obrazovanje „Dara Čokorilo“.

Tabela 11: Osnovne škole u opštini Nikšić

Naziv škole Mjesto Naziv škole MjestoOlga Golović Nikšić Dušan Đukanović LukovoRatko Žarić Nikšić Dušan Bojović Miolje Polje

Luka Simonović Nikšić Dobroslav Perunović BogetićiBraća Ribar Nikšić Braća Bulajić Vilusi

Mileva Lajović Nikšić Pavle Kovačević GrahovoBraća Labudović Nikšić Dragan Kovačević NudoMilija Nikčević Kličevo Rade Perović Velimlje

Jagoš Kontić Straševina Jovan Dragnić PetrovićiJanko Mićunović Vitalac Jovan Gnjatović VraćenovićiRadoje Čizmović Ozrinići Janko Bjelica Crkvice

Ivan Vušović Vidrovan Branko Višnjić Krstac

Srednje obrazovanje

Na području opštine Nikšić postoje 4 srednje škole: Gimnazija (75 profesora i 22 ostala zaposlena), Elektro-metalurška škola (63 profesora i 14 ostalih radnika), Prva srednja stručna škola (42 profesora i 20 ostalih zaposlenih) i Ekonomsko-ugostiteljska škola (56 profesora i 17 ostalih zaposlenih).

Više i visoko obrazovanje

Na području opštine Nikšić postoje dva fakulteta za visoko obrazovanje, i to: Filozofski fakultet i Fakultet za sport i fizičku kulturu.

1.8.2 Zdravstvene ustanove

JZU opšta bolnica u Nikšiću (za opštine Nikšić, Šavnik i Plužine) razvila se danas u moderno opremljenu i zdravstvenu ustanovu sa posebnim službama koja raspolaže sa 286 utvrđenih postelja. Opšta bolnica je javna zdravstvena ustanova u kojoj je zastupljen viši nivo zdravstvene zastite, a u okviru koje postoji pet specijalističkih odjeljenja i to: opšta hirurgija, interna medicina, ginekologija sa akušerstvom, pedijatarska služba i psihijatrija. Navedena odjeljenja su organizovana kroz rad bolničkih službi, odsjeka, specijalističkih

- 18 -


ambulanti i dijagnostike, kabineta za transfuziju krvi, službe za radiološku i ultrazvučnu dijagnostiku, laboratorije i apoteke za potrebe bolničkih odjeljenja.

JZU Dom zdravlja je javna zdravstvena ustanova koja obezbijeđuje primarnu zdravstvenu zaštitu građanima koja se ostvaruje preko izabranog tima doktora medicine ili izabranog doktora medicine, kojeg građani sami biraju. Dom zdravlja je organizaciono podijeljen u organizacione cjeline i to: ambulanta izabranog doktora, izabrani doktor za djecu do 15 godina - pedijatar, izabrani doktor za odrasle i izabrani doktor za žene. Jedinice za podršku su: centar za plućne bolesti i tuberkulozu, centar za dijagnostiku, centar za mentalno zdravlje, centar za djecu sa posebnim potrebama, centar za prevenciju koga čine: populaciono savjetovalište, savjetovalište za mlade, savjetovalište za reprodu-ktivno zdravlje i higijensko epidemiološka služba. Ostale djelatnosti Doma zdravlja: jedinice za sanitetski prevoz, jedinice za patronažu i jedinica za fizikalnu terapiju primarnog nivoa. Za Dom zdravlja Nikšić vezane su i dvije zdravstvene stanice u opštinama Plužine i Šavnik.

Specijalna bolnica za plućne bolesti i tuberkulozu „Dr. Jovan Bulajić“ Brezovik, je izgrađena na mjestu ljetnjikovca Blaža Petrovića, predsjednika Vlade za vrijeme Kralja Nikole Petrovića (1902. godine). U tom objektu se sada nalazi upravna zgrada Bolnice. Ostali objekti su postepeno građeni, nakon II svjetskog rata do 1951. godine kada je proglašena za centralnu i jedinu specijalizovanu ustanovu u Crnoj Gori ovog tipa. Raspolaže sa ukupno 141 utvrđenom posteljom. Bolnica je organizovana i registrovana kao jedinstvena zdravstvene ustanova sa poliklinikom i paviljonima u svom sastavu, kao organizacionim cjelinama i obavlja specijalizovanu i polikliničku i bolničko zdravstvenu djelatnost iz oblasti pulmologije. Pored zdravstvene u ovoj ustanovi se vrši i obrazovni i naučno istraživački rad. Bolnički kompleks danas čine 6 organizacionih jedinica i to:

- I paviljon - onkološko odjeljenje sa dnevnom bolnicom (27 kreveta);- II paviljon - odjeljenje za netipične plućne bolesti i druge granulomatozne, sa

odsjekom za inhalacionu terapiju (39 kreveta);- III paviljon - odjeljenje za TB i sarkadiozu (35 kreveta);- IV paviljon - odjeljenje za obstruktivni sindrom sa intezivnom i poluinte-

zivnom jedinicom (40 kreveta);- V paviljon - poliklinika u kojoj se vrši dijagnostička obrada bolesnika sa RTG

kabinetom, biološkim kabinetom, ultrazvučnom ambulantom i apotekom;- Upravna zgrada sa laboratorijom (biohemijska, mikrobiološka i imnološka).

Takođe, u Nikšiću postoji 30 privatnih zdravstvenih ustanova - ambulanata za razne medicinske djelatnosti, dvije apotekarske ustanove „Montefarm“ i jedna apoteka ICN „Galenika“, kao i veći broj privatnih apoteka.

1.8.3 Objekti kulture i važniji spomenici

Objekti kulture i važniji spomenici na teritoriji opštine Nikšić su: dva manastira, jedanaest crkava, jedna džamija, dvorski kompleks kralja Nikole, Gradski bedem, most na Moštanici. U gradu se nalazi bioskop „18. septembar“, pozorište „Scena 213“, KUD „Zahumlje“ i Gradski muzej Nikšić.

1.8.4 Sportski objekti

Sportske dvorane u Nikšiću zahvataju površinu od 4.900 m2. Na teritoriji opštine nalaze se sljedeći sportski objekti:

- 19 -


- Sportski stadion FK Sutjeska- Sportski stadion FK Čelik- Stadion malih sportova- Sportski centar Nikšić

1.8.5 Turistički objekti

Turistički objekti na koje u slučaju požara posebno treba obratiti pažnju su: hoteli, moteli, apartmani, privatni smještaj i dr. jer se u ovim objektima tokom godine, a najviše u toku ljetnje i zimske turističke sezone okuplja veći broj ljudi. Nikšić raspolaže sa 6 hotela kategorisanih od 2 do 4 zvjezdice, a najvećim brojem ležajeva raspolaže hotel ”Onogošt”.

Hotel „Onogošt“

Smještajni kapaciteti

Hotel se nalazi u centru grada i raspolaže sa 256 ležajeva. Hotel u svom sastavu ima restoran sa 210 mjesta, terasu za 60 osoba, kafanu 300 mjesta plus 450 na terasi, 2 banket sale, jedna od njih može da ugosti 45, a druga 75 gostiju.

Adresa Njegoševa 24, 81400 NikšićTelefon +382 (0)40-243-608;

Faks +382 (0)40-242-870

Web www.htponogost.me [email protected], [email protected]

Hotel „Vukov most“


Hotel se nalazi u blizini istoimenog mosta na rijeci Zeti na samom izlazu iz grada uz magi-stralni put Nikšić-Viluse. Hotel je kategorisan sa 4 zvjezdice i raspolaže sa 18 ležajeva (8 soba i 1 apartman). Takođe hotel raspolaže sa velikom ljetnjom terasom a u okviru hotela nalazi se i market na 200 m2.

Adresa Kapino Polje bb, 81400 NikšićTelefon +382 (0)40-257-131; +382 (0)67-230-200

Faks +382 (0)40-257-131Web

Hotel „Marshal“


Hotel je udaljen oko 3 km od centra grada i raspolaže sa 16 soba sa 34 kreveta, restoran, salu za sastanke za 50 ljudi i ostale sadržaje.

Adresa Partizanski put bb, 81400 NikšićTelefon +382 (0)40-223-504

- 20 -


Faks +382 (0)40-223-505

Web

www.marshalgroup.me; [email protected]

Hotel „Sindčel“


Hotel se nalazi u samom centru grada i raspolaže sa 13 soba od čega 2 apartmana, 8 dvokrevetnih soba, 3 jednokrevetne, sve ukupno 25 ležajeva. Tu su dva restorana otvorenog tipa sa po 40 mjesta kao i 1 restoran namijenjen za svečane prilike (15-18 osoba). U sastavu hotela je i pozorišna sala - Scena 213.

Adresa Danila Bojovića bb, 81400 NikšićTelefon +382 (0)40-213-655

Faks +382 (0)40-212-591Web www.sindcel.me; [email protected]

Hotel „Vučje“


Hotel se nalazi planini Krnovo u sklopu sportsko-rekreativnog centra i udaljen je od Nikšića 20 km. Posjeduje 50 ležajeva koji su raspoređeni u 14 soba.

Adresa Vučje bb; 81400 NikšićTelefon +382 (0)67-319-719

Faks +382 (0)67-637-049Web www.vucje.me; [email protected]

Hotel „Trebjesa“


Hotel se nalazi na samom vrhu Trebjese i raspolaže sa 8 dvokrevetnih soba, u restoranu i na terasama ima ukupno 400 mjesta.

Adresa Trebjesa bb, 81400 NikšićTelefon +382 (0)77-200-060; +382 (0)77-200-061

Faks -Web www.hoteltrebjesa.me;[email protected]

Hotel „Glava Zete“

- 21 -


Smještajni kapaciteti Hotel je kapaciteta 8 ležajeva.

Adresa Glava Zete bbTelefon +382 (0)40-212-666

Faks -Web [email protected]

2. POSEBNI DIO

2.1 ANALIZA HAZARDA

Poplava podrazumijeva privremeno, djelimično ili kompletno plavljenje suve površine zemlje usled:

- prelivanja rijeka, potoka, kanala i jezera,- obilnih atmosferskih padavina,- rječnih ili morskih talasa,- potoka blata,- probijanja objekata koji zaustavljaju vodu (brane i ustavi),- nadolaženje podzemnih voda,- vraćanje otpadnih voda u kanalizaciju.

Poplave mogu biti prirodne i vještačke. Prirodne poplave nastaju najčešće u riječnim dolinama kada se voda izlije iz riječnog korita, pokrije priobalno zemljište ili teče preko njega. Širina poplavljenog zemljišnog pojasa zavisi od količine vode u rijeci prilikom poplave, dubine riječnog korita, nagiba strana riječne doline i zaštitnog pojasa izgrađenog duž rijeke. Vještačke poplave nastaju rušenjem nasipa na riječnim obalama i branama na hidroakumulacijama.

Poplave usled obilnih padavina se javljaju svuda po svijetu i one mogu da izazovu veliku štetu i najčešći su oblik poplava. Poplave usled obilnih padavina nastaju posle višednevnih intenzivnih kiša. Zemlja ne može da apsorbuje tako velike količine kiše, pa ona teče po površini. Kao rezultat poplave nastaju ne samo duž plitkih ili srednje dubokih potoka već gdje god se pojave neke količine vode. Poplave često puta preplave kanalizacionu mrežu kada otpadna voda počne da se vraća i ulazi u zgrade zajedno sa podzemnim vodama.

Dugotrajne kiše koje padaju danima natapaju tlo. Kao rezultat toga velika količina kiše padne u rijeku a pritoke donose velike količine vode u rječno korito koje ubrzo postaje premalo za dodatne količine vode. Nasipi sa obje strane rijeke obezbjeđuju njen nesmetan tok. Međutim, ako dodatne količine vode premašuju kapacitet rječnog korita ili ako zaštita od poplave zataji na neki način, rezultat je dugotrajna poplava velikih razmjera.

Štetno dejstvo poplava

- 22 -


Rječne doline, koje su inače u manjoj ili većoj mjeri izložene poplavama, imaju velike prednosti za privredni razvoj pa kao takve predstavljaju obično najplodnija poljo-privredna zemljišta, odgovaraju razvoju i korišćenju komunikacija, podizanje naselja i industrije je znatno jeftinije i dr. Zato se rječne doline sve više izgrađuju, ali se pri tom često ne vodi računa o poplavnim uslovima i mogućim štetama od poplava.

Načelno ne postoji apsolutna zaštita od poplava. Zato su štete od poplava utoliko veće ukoliko je veća izgrađenost i intenzivnije korišćenje poplavnih površina i ukoliko se pri izgradnji nije vodilo računa o poplavnim uslovima.

Štete koje nastaju dejstvom poplava mogu biti direktne i indirektne.

Direktne štete nastaju usled uništavanja objekata i materijalnih i drugih dobara usled štetnog dejstva vode. To znači da će direktne štete obuhvatiti sva sredstva koja su potrebna za ponovnu izgradnju ili popravku oštećenih objekata i nadoknadu uništenih dobara. Tu spadaju: osnovna sredstva, investicije u toku, tekuća proizvodnja, arhivska dokumentacija i ostali vrijedni materijali, stambene zgrade u društvenoj i privatnoj svojini, komunalni društveni objekti i instalacije, privatna pokretna svojina građana, spomenici kulture i sve druge posljedice koje je poplava ostavila za sobom.

Indirektne štete od poplava su takve štete koje se ne mogu direktno utvrditi. Tu spadaju sve negativne posljedice koje su dejstvom poplave nastale: štete nastale privremenim ili stalnim obustavljanjem proizvodnje, ili umanjenjem proizvodnje, gubici nastali neispunjenjem ugovornih obaveza, smanjenje produktivnosti radnika (uznemireno stanovništvo, pojave zaraza i borba protiv zaraza, otežano snabdijevanje stanovništva i sl.), opšte smanjenje proizvodnje u oštećenom području.

Velike poplave mogu napraviti ogromnu štetu. To je često puta iznenađenje za one koji su pogođeni poplavama, posebno ako se tako nešto nije desilo desetinama godina ranije, pa nije bilo nikakvih intervencija u cilju prevencije štete. Međutim, ukoliko se razumije proces nastanka štete usled poplave i poznaju se razlozi njenog nastanka onda ostaje vrlo malo prostora za iznenađenje. Najznačajniji faktori koji utiču na visinu štete kod poplava su:

- dubina vode,- brzina poplave,- poplavni talas,- transport otpada,- brzina nadolaženja vode,- kvalitet vode,- period stagnacije.

Dubina vode. U zavisnosti od dubine, voda može da prouzrokuje različitu štetu. Materijali koji je apsorbuju natope se i pretrpe trajna oštećenja. Električni sistemi pretrpe kratak spoj. Prazni tankovi se destabilizuju, a linije snabdijevanja počnu da propuštaju. Metal korodira posebno ako je u pitanju slana voda. Drugi relevantan faktor štete je taj da poplave uvijek nose sa sobom materijal koji može da sadrži hemijske ili biološke supstance. Oni se prenose vodom do najmanjih procjepa ili rupa i tamo ostaju. Kasnije, kada se voda može lako odstraniti, nataložene naslage ne mogu. One oštećuju ili uništavaju materijal jer nameštaj, zidovi, podovi, električni aparati, odjeća, predmeti od papira i hrana mogu kao rezultat poplave biti tako uništeni da postanu smeće ili čak i gore - opasan otpad. Mašine, zidani objekti, infrastruktura i vozila se mogu očistiti i popraviti, ali to iziskuje velike izdatke. Što je viši nivo vode, više stvari se nakvasi i nastaje veća šteta. Ovo pokazuje da je visina vode od odlučujućeg značaja i što je ona viša i šteta je veća.

- 23 -


Brzina poplave. Struja vodenog toka može da ošteti rječnu obalu i potkopa zgrade u blizini. Ovo može završiti i rušenjem potkopanih zgrada. Rijeke koje se izlivaju, probijene brane i obilne lokalne padavine mogu takođe proizvesti isti efekat vodenih struja u područjima koja su daleko od samih rijeka. Struje ne stvaraju samo štete na zgradama. One mogu da sruše cijeli objekat i ponesu ga nizvodno. Iščupano drveće ili polupotopljeni automobili često stvaraju štetu na okolnim objektima dok ih nosi bujica nizvodno, a smeće se raznosi po cijelom poplavljenom prostoru. Jednom kada rijeka napusti svoje korito njena brzina značajno opadne ukoliko nema posebnih topografskih osobenosti.

Poplavni talas. Poplavni talas kao posljedica probijanja brane ili ustava na vodenom toku može lako ponijeti sa sobom i cijelu građevinu. Isto to se odnosi i na velike talase koji se razbijaju o obalu u vrijeme nadolazećeg poplavnog talasa.

Transport otpada. Prilikom poplave rijeke prenose velike količine otpadnog materijela. U zavisnosti od brzine rječne struje i konfiguracije zemljišta otpadni materijal čini sve od šljunka do finog pijeska. Depoziti van rječnog korita mogu biti od nekoliko centimetara do preko metar visine. Podrumi napunjeni otpadnim materijalom do vrha nijesu rijetka pojava. Često puta se moraju ručno očistiti uz pomoć lopata i kolica i to svakako utiče na cijenu raščiščavanja otpada posle poplave.

Brzina nadolaženja vode. Brzina kojom nivo nadolazeće vode raste je osnovni faktor u smanjenju štete. U slučaju proloma oblaka voda može nadoći nekoliko metara za kratko vrijeme. U slučaju visokog vodostaja rijeka, s druge strane voda nadolazi svega nekoliko centimetara na čas. Ova situacija dopušta preduzimanje protivmjera ukoliko funkcioniše sistem ranog upozoravanja.

Period stagnacije. Posle izlivanja rijeka ili olujnog vodenog talasa može nastupiti period stagnacije. Opšte pravilo je da što duže voda stagnira nastaju veće štete. Razlog tome je što organske materije počinju da trule, slab malter se raspada, metal korodira, bakterije se veoma brzo razmnožavaju u zavisnosti od temperature vode, a vodootporne građevine ispadaju iz temelja kao rezultat nadolazećih podzemnih voda.

Za određivanje šteta od poplava razrađena je metodologija u skladu sa vrstama šteta u uslovima u kojima do njih dolazi. Uslovi od kojih zavisi visina šteta su:

- hidrološko - hidraulički i topografski,- stanje izgrađenosti i korišćenja poplavnih površina,- vrijednost dobara izloženih poplavama,- doba godine (kada je u pitanju poljoprivreda),- stanje i organizacija zaštite od štetnog dejstva poplava.

Odredba visine šteta vrši se za određene uslove plavljenja, tj. za jednu određenu poplavnu vodu bez obzira kojoj učestalosti odgovara. Takođe, visina šteta odnosi se na određeno razvojno stanje poplavnog područja.

Kategorije po kojima se određuju štete u svrhu tehničko - ekonomskih analiza za izbor budućih radova i mjera za smanjenje šteta od poplava su:

1) Stambeni, poslovni i objekti javnog značaja. Štete obuhvataju sve gubitke u vezi sa obnovom zgrade, stanovanjem, nameštajem i opremom u zgradama kao i posredne gubitke, ali ne i druge štete u naseljima, i svode se na metar kvadratni površine. U ovim slučajevima je pogodno napraviti funkcije cijena zavisno od dubine plavljenja, s obzirom da je dubina osnovni parametar uzroka šteta, radi korišćenja za proračune pri poplavama raznih učestalosti. Ukupna šteta ove kategorije se

- 24 -


dobija kao zbir proizvoda oštećenih površina i odgovarajućih cijena za razne stepene oštećenja, u jednom centru šteta ili na dionici.

2) Industrija i proizvodni pogoni zahtevaju, za tačnije vrednovanje šteta, ne manje više uopštenu obradu za cijeli kompleks, kao kod kategorije stambenih objekata, već pojedinačno registrovanje svakog pogona, u industriji ili samostalnog i unutar pogona pojedinačnih objekata i opreme, materijala u raznom stanju obrade i trajanja usporavanja ili prekida proizvodnje. Dubina, brzina vode (odnošenje) i vrijeme trajanja poplavnih voda su parametri od kojih zavisi visina šteta u industriji (dubina u ravničarskim a brzina u bujičarskim regionima). Velike štete u pogledu materijala mogu da nastupe kod pogona i skladišta prehrambene i hemijske robe, elektro-uređaja, nameštaja i sl. I prekidi u proizvodnji mogu se očekivati veći kod ovakve industrije, ali prirodno veće su štete od prekida kod velikih pogona. Treba takođe često računati i sa znatnim indirektnim štetama.

3) Poljoprivredna gazdinstva. Ova gazdinstva, kao i pogoni, imaju raznolike štete: stambene i poljoprivredne zgrade, oprema, materijali i proizvodi, stoka. Zato se ovdje sve različito vrednuje, tj. ne svodi se na jednu jednačinu mjera. Mada se prekidi proizvodnje ne pojavljuju u tom vidu, kod gazdinstava se pojavljuje određeno nazadovanje proizvodnje za jednu ili dvije sezone, što se mora obuhvatiti procjenom šteta. Dubina plavljenja je i ovdje osnovni uticajni parametar za prouzrokovanje šteta.

4) Poljoprivredna proizvodnja. Odlučujući parametar stvaranja šteta na poljoprivre-dnim površinama jeste trajanje plavljenja. Međutim, ima više parametara koji određuju vrijednost poljoprivredne proizvodnje na poplavnim površinama: bonitet zemljišta, stepen korišćenja za poljoprivrednu proizvodnju, struktura sjetve, uslovi proizvodnje i prinosi. Ako se ovome dodaju i izvjesne razlike u klimi i uslovima plavljenja na pojedinim djelovima sliva, naročito većih tokova, nastaje više mogu-ćnosti za stvaranje različitih jediničnih šteta po 1 ha. Podaci vode po katastarskim opštinama i njih treba izvjesnom procjenom ili obilaskom terena korigovati i svesti na plavne dolove tih KO.

5) Komunalni objekti. Ovim su obuhvaćene razne vrste mreža i prateći objekti, kao i ulice, parkovi, spomenici i dr. i po vrstama objekta i radova i po osjetljivosti na poplave ova grupa je veoma raznolika pa za svaku vrstu treba odrediti i količine po jediničnim mjerama i jedinične cijene. Cijene treba u svakom slučaju gdje je to moguće odrediti kao funkcije od parametara plavljenja (trajanja, dubine i sl.). Daleko najveći dio komunalnih objekata su građevinski objekti, a manji oprema i dr.

6) Saobraćajnice. Najveća šteta od poplava jesu saobraćajnice u užem smislu riječi, tj. donji i gornji stroj puteva i željeznica. Obim šteta mnogo zavisi od toga da li je i sa kolikim oprezom projekat saobraćajnice uzeo u obzir problem poplava, kao i da li su kasnije poslije njene izgradnje poplavni uslovi izmijenjeni daljom izgradnjom u poplavnom području, s obzirom na uzajamni odnos raznih objekata u tom pogledu. Određivanje veličine, za pravo fizičkog obima šteta. Štete se odnose na obnavljanje oštećenog odnosno srušenog i na privremenu zamjenu funkcije saobraćajnice - poskupljenje transporta zaobilaznim pravcima. U slučaju saobraćajnica indirektne štete mogu biti znatne, jer su razni pogoni često vrlo osjetljivi na obezbjeđenje materijalima za proizvodnju.

- 25 -


7) Hidrotehnički objekti zaštite. Načelno, hidrotehniĉke objekte zaštite od poplava ili erozije treba projektovati da se ne ruše ili ne trpe veće štete od poplava. Ne može se unaprijed utvrditi obim oštećenja u funkciji brzine vode ili nekog drugog para-metra. Kako regulacioni objekti ipak trpe znatna oštećenja, ti procenti kod njih moraju biti visoki. Na branama kao zaštitnim objektima ne računa se sa štetama od poplava. U slučaju odbrambenih nasipa ograničenog stepena zaštite, treba računati sa rušenjem pri poplavama većim od računske.

Studija slučaja 1

Meteorološki uslovi su primarni faktor koji determiniše stanje u ovim hidrološkim sistemima. Osnovne komponente koje determinišu hidrološko stanje su:

- količina i intenzitet kiše i kišne serije,- sniježne padavine i naglo topljenje postojećeg sniježnog pokrivača,- temperatura vazduha i - tip vremenskog stanja.

Zabilježeno je da je:

- 12.10.1975. godine za 24 h palo je 276 mm, a za tri dana 11-13. oktobara palo je ukupno 331 mm;

- 16. decembara 1999. godine za 24 h palo je 103 mm, za pet dana u kišnoj seriji od 25. do 29. decembra palo je ukupno 426 mm, što je 164 % od prosječne mjesečne količine;

- 24. septembara 1984. godine za 24 h palo je 205 mm;- 5. oktobra 1963. g. za 24 h palo je 217 mm, a u 4-dnevnoj kišnoj seriji od 4. do

7. oktobra palo je ukupno 332 mm.

U ekstremnim situacijama kada je dolazilo do poplava, uvijek su, hidrološko stanje u ovim hidrobasenima i poplave bile u direktnoj vezi sa meteorološkim uslovima. Esktemni meteorološki uslovi su primarni faktor za poplave, a kao sekundarni faktor koji doprinosi poplavama su posljedice izazvane klimatskim anomalijama i neprirodnim faktorom koji je posljedica ljudskog djelovanja u hidrološkom slivu i riječnom toku.

1 B. Micev, Analiza padavina i vodostaja tokom novembra i decembra 2010. godine.

- 26 -


Slika 3: Rijeka Zeta koja se izlila iz svog korita 04.12.2010. godine

Na osnovu višegodišnjeg istraživanja i analize esktremnih situacija koje su dovodile do izlivanja rijeka i plavljenja određenih regija, može se reći da su sljedeći faktori najodgovorniji za poplave:

- obilne padavine, to su jake 24 h kiše ili jake kišne serije u trajanju od po nekoliko dana;

- obilne padavine praćene toplim i jakim južnim vjetrom koji uslovljava izostanak sniježnih padavina u planinskim predjelima, a inače snijeg je sasvim uobičajena pojava tokom hladnog dijela godine i tokom jeseni i proljeća;

- naglo topljenje postojećeg sniježnog pokrivača koji produkuje dodatne količine vode, a postojanje snijega je važno i sa aspekta veće zasićenosti tla vodom pa nove količine vode od kiše i topljenje snijega predstavljaju direktni oticaj.

Najdrastičniji primjer ispravnosti ove teorije su dva slučaja, početkom i krajem 2010. godine u oba slučaja bilo je poplava, i u oba slučaja došlo je do postavljanja rekordnih vrijednosti vodostaja na ovim hidrološkim sistemima. Zajedničko je to što su oba slučaja bila u hladnom dijelu godine, da su temperature bile ekstremno visoke, da su bile obilne padavine, da su izostale sniježne padavine i da je došlo do naglog topljenja sniježnog pokrivača.

Situacija koja se desila krajem 2010. godine, u hidrološkom smislu, je bila mnogo esktremnija od one na početku godine. Razlog leži u činjenici da su se tokom situacije koja se desila krajem 2010. godine u kratkom vremenskom periodu desile dvije jake kišne serije. Prva kišna serija je maksimalno opteretila hidrološke sisteme, a druga kišna serija je prilično brzo naišla, tako da nije bilo vremena da se hidrološki sistemi „rasterete“ od velike količine vode iz prve kišne serije. Druga kišna serija je naišla na već maksimalno opterećne hidrološke sisteme što je uslovilo izlivanje voda i naglo punjenje jezera i prelivanje akumulacija.

- 27 -


Slika 4: Akumulacija Krupac 04.12.2010. godine

Zabilježeno je da je:

- 9. novembara 2010. godine za 24 h palo je 97 mm;- od 8. do 12. novembra palo ukupno 270 mm;- od 17. do 30. novembra palo ukupno 339 mm kiše;- tokom novembra 2010. godine ukupno palo oko 620 mm;- tokom decembra 2010. godine ukupno palo oko 502 mm, što je zajedno za

novembar i decembar oko 1122 mm kiše.

Tabela 12: Pregled mjesečne količine padavina za opštinu Nikšić

Nikšić - mjesečne količine padavinaI II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

Sr.vr 208.4 194.4 185.6 170.2 108.2 92.7 63.0 86.3 138.1 202.0 297.8 239.1Max 495.1 511.0 411.9 460.0 337.6 231.5 181.8 253.7 488.6 710.2 805.8 555.0stdev 130.1 122.4 82.5 108.4 67.4 53.8 46.8 64.3 115.8 175.3 169.6 133.9god. suma: 1986 mm

2.1.1 Vodotoci, jezera i akumulacije koji mogu biti uzrok poplava

2.1.1.1 Jadranski sliv

Jadranskom slivu pripadaju rijeke: Morača, Zeta, Sitnica, Bojana, Sutorina, Drenovštica, Kučac, Sutorman, Bistrica i Orahovštica, potok Repaj, Skadarsko jezero.

- 28 -


Slika 5: Jadranski sliv

Rijeka Zeta. Zeta je desna pritoka rijeke Morače. Izvire kao potok Surduk, koji se u Nikšićkom polju, pošto primi dvije manje pritoke, jednu iz Vukova vrela, a drugu iz vira Kule, naziva Sušica. Pošto primi Rastovac (Brezovicu) i jednu bezimenu rječicu, zove se Zeta, u koju se uliva Moštanica. Pri niskom vodostaju gubi vodu u više ponora, a kad jače nadođe, propada na ivici polja u ponor Slivlje, zajedno sa svojom pritokom Gračanicom. Odatle teče podzemno u pravoj liniji, oko 5 km i ponovo izbija iz pećine na južnoj padini Planinice na vrelu Perućice i Glave Zete, na visini od 100 m, a oko 550 m niže od ponora Slivlja. Kod sela Tvorila pravi vodopad Slap. Kroz Bjelopavlićku ravnicu teče mirno i meandrira. Sa obje strane prima po nekoliko manjih pritoka i ispod ruševina Duklje uliva se u Moraču, kao njena glavna pritoka.

Do Slivlja se zove Gornja Zeta, a od vrela Perućica - Donja Zeta. Njena dužina, s podzemnim tokom, iznosi oko 89 km, a površina sliva 1547 km².

Rijeka Zeta je najtipičniji predstavnik kraške hidrografije i pojedinačno vodom najbogatija rijeka Crne Gore, poslije Bojane, ali sa velikim oscilacijama vodostaja. Ona je najveća rijeka ponornica sa najvećim padom na podzemnom profilu (visinske razlike od 563 m) i najbolje iskorišćenom hidroenergijom.

Hidrogeološki ona se sastoji iz Gornje i Donje Zete i podzemnog toka (oko 4 km) kroz krečnjačku pješivačku prečagu Povije, između njih. Donja Zeta nastaje od jakog vrela Glava Zete i duga je 35 km. Njena vodna snaga iskorišćena je sprovođenjem većeg dijela voda Gornje Zete tunelom na turbine HE Perućica i manjih hidroelektrana na Glavi Zete i Slapu Zete.

Rijeka Bistrica. Bistrica je lijeva pritoka Zete, čije je izvorište u podnožju Tovića i čini tri grupe vrela. U Zetu se uliva kod Duklovog mosta. U sušnom dijelu godine Bistrica presuši, a u kišnom periodu daje Zeti znatne količine vode.

- 29 -


Rijeka Gračanica. Gračanica je lijeva pritoka Zete. Izvire iznad sela Morakova i ima dužinu 29 km. Srednji godišnji protok je 1,32 m3/sek. To je izrazito periodična rijeka, zaustavljena branom i akumulacijom Liverovići. Kroz Župu teče pravcem jugoistok-sjeverozapad, a u ravni polja mijenja pravac i teče prema jugu do ušća u Zetu.

Rijeka Mrkošnica. Jugozapadnim podnožjem Trebjese, javljaju se vrela od kojih u kišnom dijelu godine nastaje Mrkošnica. Drugi krak istoimene rijeke izbija u južnom dijelu Nikšića, zvanom Mrkošnica i njegovo riječno korito je dijelom kanalisano. Ova se dva kraka sastaju u Straševini, gdje su u južnom obodnom dijelu polja ulivaju u Zetu. Sva vrela koja hrane rijeku Mrkošnicu tokom sušnog ljetnjeg perioda ostaju bez vode.

Rijeka Trebišnjica. Opštini Nikšić, kao granična rijeka na dužini od 10 km, pripada i rijeka Trebišnjica, dio koji je potopljen stvaranjem Bilećkog ili Miruškog jezera. Veći dio gornjeg sliva Sušice - slivovi Nudolske rijeke, Zaslapnice i Kunske rijeke, pripa-daju opštini Nikšić. Od vrela na ovom prostoru posebno je interesantno vrelo Zaslapnica, intermitentno vrelo, drugo u opštini Nikšić, od ukupno tri koliko ih ima u Crnoj Gori (Mukavica, Vidov potok, Zaslapnica i Šavnička glava).

Režim rijeka Nikšićkog polja je dosta složen. Njihovi vodostaji su najviši u jesen i proljeće u vrijeme najviših padavina. U maksimalnom vodostaju Zeta naraste enormno zbog karakteristika stijenskog kompleksa koji prekrivaju sliv, pa samim tim i velikih varijacija izdašnosti vrela.

Tabela 13: Osnovne karakteristike vještačkih jezera u Nikšićkom polju i u dolini Gračanice

Akumulacija Krupac Slano Vrtac LiverovićiGodina završetka 1962. 1964. 1962. 1957.Kota krune brane 622 623 616 740Kota maksimalnog uspora 621 622 614 739Kota minimalnog rad. n. 612 606 607 719Ukupna zapremina 106 m3 42,00 112,00 72,00 9,05Površina u km2 5,70 8,89 13,42 1,00Dužina jezera u km 2,5 4,37 4,40 3,0Visina brane od temelja 19,5 21,2 16,5 45,5Dužina krune brane (m) 1480 1628 2383 127Širina krune brane 5,0 6,0 5,5 2,0

- 30 -


Slika 6: Karta hidrografske mreže i hidrogeoloških pojava u Nikšićkom polju

- 31 -


Važne površinske vode opštine Nikšić su i vještačka jezera koja su nastala na povoljnim mjestima gdje je zemljište vododrživo i gdje se na duže ili kraće vrijeme mogu zaustaviti površinski tokovi. Voda većih akumulacionih jezera se obično koristi za proizvodnju električne energije, a manja za navodnjavanje ili za snabdijevanje vodom naselja. U periodu ubrzane industrijalizacije i urbanizacije, poslije Drugog svijetskog rata, bilo je neophodno podići akumulacije za potrebe hidroelektrana. Za potrebe HE „Perućica” stvorena su vještačka jezera u Nikšićkom polju (Krupačko, Slansko, Vrtačko, kompeza-cioni basen Slivlje) i u Liverovićima (Nikšićka Župa). Na Trebišnjici je podignuto Bilećko jezero za potrebe HE „Grančarevo”. Na Grahovskoj rijeci podignuto je vještačko jezero za navodnjavanje poljoprivrednih površina.

Akumulacija Krupac. Nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Nikšićkog polja. Okruženo je znatnim dijelom krečnjačkim obroncima brda Uzdomira i Zle Gore, a od Slanskog jezera odvojeno je krečnjačkom zaravni Riđanskih rupa, sa mnogo plitkih rupa (vrtača) i brežuljaka. Krupačko jezero hrane vodom vrela: Poklonci, Žabica, Krupačko oko, Zmijanac i druga manja. Voda jezera je čista i predstavlja jednu od najčistijih akumulacija vode u Crnoj Gori. Ukoliko bi i došlo do izvjesnih zagađivanja, uzrok bi trebalo tražiti u podzemnoj hidrološkoj vezi jezera sa ponorima u Zavrhu i Miločanima. Na dijelu obale jezera, od sjevernog dijela brane i duž Uroševića grede, napravljena je gradska plaža. Voda jezera je čista i u ljetnjim mjesecima dostiže temperaturu od 28 °C što pruža izvanredne mogu-ćnosti za kupanje i razvoj sportova na vodi. Ugovorom između EPCG i opštine Nikšić dogovoreno je da se voda jezera ne koristi za potrebe HE „Perućica“ u vrijeme trajanja sezone kupanja. Jezero je bogato ribom i na njemu je razvijen sportski ribolov.

Akumulacija Slano. Nalazi se na krajnjem jugozapadnom dijelu Nikšićkog polja. Zapadne i južne obale jezera dosta su strme, dok je prema sjeveru, prostor prema Krupačkom jezeru, krečnjačka zaravan Riđanske rupe. Obala jezera je dosta razuđena, naročito prema Riđanskim rupama i Budošu. Sa sjeverne i sjeveroza-padne strane pored jezera prolazi magi-stralni put Nikšić-Vilusi. Preko brane Slanskog jezera prolazi regionalni put Nikšić-Cetinje. U sredini Slanskog jezera je ostrvo Viža (663 m), pokriveno krškom šumskom vegetacijom. Jezero hrane vodom vrela: Kusidska, Vrelo na Blatini, Slanska pećina, Slansko oko, Krbanja, Manito oko i druga manja. Voda jezera je čista i bistra. Koristi se za potrebe HE „Perućica“ i ribolov. Namjena akumulacije je za obezbjeđivanje i čuvanje vode za proizvodnju električne energije u HE Perućica, kao i za ublažavanje poplavnih talasa.

Akumulacija Vrtac. Akumulacija Vrtac nalazi se u južnom dijelu Nikšićkog polja i zahvata površinu od 13,42 km2. To je dio Nikšićkog polja koji je prije izgradnje HE „Perućica“, znatnim dijelom intenzivno obrađivan. Brana akumulacije je duga 2.383 m, oslonjena je sjevernim dijelom na ogranke Studenačkih glavica, a južnim na krečnjački

- 32 -


obod polja, podnožje strmih strana Budoša. U akumulaciju Vrtac uliva se rijeka Zeta, pa i najveći dio ukupnog doticaja vode u sve tri akumulacije otpada na akumulaciju Vrtac (71,19 %). Od oko 300 ponora jedan broj od njih funkcioniše kao estavele. Takav je i najveći ponor Opačica, oko kojeg je cilindrična brana, preko koje se voda preliva i ponire kada je nivo akumulacije iznad 13,58 m, dok u vrijeme obimnijih padavina postaje jako vrelo. S obzirom na to da se akumulacija pruža u karstnom području to su gubici vode po ponorima dosta veliki.

Slika 9: Nikšićko polje za vrijeme poplava

Kompenzacioni basen Slivlje

U jugoistočnom dijelu Nikšićkog polja završava se sistem kanala, ukupne dužine 40 km, proširenim dovodnim kanalom koji spaja akumulacije vode u Nikšićkom polju. Svaka od tri akumulacije završava se u njihovom najnižem dijelu zatvaračnicom, od koje vodi betonski kanal do spajanja sa ostalim kanalima, a posle zatvaračnice na brani Vrtac betonskim kanalom dugim 6 km voda se sliva u prošireni dovodni kanal ispred kojeg je zatvračnica za upuštanje vode u tunel kroz Planinicu. Dužina tunela je 3324 m, a njegov prečnik je 4,8 m. Sa lijeve strane dovodnog kanala je kompenzacioni basen, čija je uloga regulisanja viška ili manjka vode za ravnomjerno uticanje vode u tunel. Kompezacioni basen je lociran sa lijeve strane taložnice, bočno u odnosu na ulaznu gređevinu, taložnicu i kanala Zeta I. Nasip je izgrađen od pjeskovite gline. Dužina nasipa je 1.113 metara, širina u kruni je 1,70 m i 2,50 m. Prosječna visina nasipa je 2-2,5 metara, širina u stopi je 13,30 metara. Kosina brane obložena je kamenom. Dubina vode je do 1,5 metar. Basen je eliptičnog oblika, najveća mu je širina 320 m, a površina 120.000 m2.

Liverovići. Jezero Liverovići se nalazi u dolini Gračanice i udaljeno je 5,5 km od istočnog oboda Nikšićkog polja. Brana vještačkog jezera podignuta je u klisuri između uzvodnog dolinskog proširenja, u srednjem dijelu Gračanice i dolinskog proširenja ispod brane jezera (Krstovače), gdje se u Gračanicu sa desne strane uliva potok Žljebina. Brana vještačkog jezera Liverovići izgrađena je 1957. godine. Visoka je od temelja 45,5 m, duga u kruni brane 127 m a široka 2 m. Pored osnovne namjene na jezeru je razvijen i sportski ribolov. Sa lijeve strane korita Gračanice, neposredno prije njenog ušća u jezero, nalazi se manastir Svetog Luke sa konakom. Akumulacija služi za snabdijevanje Željezare industrijskom vodom.

- 33 -


Kanali za odvod vode

Kanal Gornje Polje - Krupac - Slano je betonski, dužine 5,5 km, propusne moći 50 m³/s i uvodi vode Zete i akumulacije Krupac i Slano.

Kanal Moštanice je betonski, dužine 3,4 km, dovodi vode iz akumulacije Krupac u kanal Zete. Na dužini od 2,51 km je otvoren trapezastog presjeka, a na dužini 0,92 km je zatvoren potkovičastog profila. Propusna moć je 12 m3/s.

Kanal Zeta je betonski. Pravi dio kanala se nalazi u akumulaciji Vrtac i služi da dovede vode rijeke Zete, kanala Moštanice i kanala Opačice do ulivanja u kanal Zeta I nizvodno od brane Vrtac. Dužina kanala iznosi 5,3 km, a propusna moć je 51 m3/s.

Kanal Zeta I, takođe je betonski, dužine 5,9 km, propusne moći 80,75 m3/s, služi za odvod vode iz akumulacije Vrtac, a kada se ista isprazni, služi da primi vode rijeke Zete, vode iz akumulacije Krupac ili Slano i te vode upusti u taložnicu i kompenzacioni basen.

Slika 11 i 12: Kanali za odvod vode

2.1.1.2 Bujični tokovi i erozije

Bujični tokovi i erozije su, takođe, procesi koji potencijalno mogu ugroziti živote ljudi, njihovu imovinu i prirodne resurse. Opšta eksponiranost terena u Crnoj Gori ovim procesima, kao i karakteristična vertikalna rasčlanjenost vegetacije, sa izraženim strmim i vrlo strmim nagibima, klimat sa 1.000 do 5.000 mm vodenih taloga godišnje, neotporna zemljišta često usljed neracionalnog i neadekvatnog korišćenja prirodnih resursa na tim prostorima, razlozi su pojave erozionih procesa na šumskim i poljoprivrednim zemljištima. Praktično sve rijeke u Crnoj Gori u svom gornjem toku, a neke i cijelom dužinom, bujičnog su karaktera. To znači da postoje velike razlike proticaja većih i manjih voda i redovne pojave bujičnih talasa sa znatnom koncentracijom nanosa. Svaki od tih bujičnih tokova ugrožava naselja i saobraćajnice, kao i poljoprivredna, šumska i ostala zemljišta.

- 34 -


Tabela 14: Specifična produkcija nanosa

Redni broj KATEGORIJA EROZIJE Specifična produkcija nanosa(m3/km2 godišnje)

Oznaka Koeficijent erozije Kategorija Minimalna Maksimalna

1. I 1,25 Ekscesivna 3.000 18.0002. II 0,85 Jaka 1.700 10.0003. III 0,55 Srednja 900 5.0004. IV 0,30 Slaba 350 2.0005. V 0,10 Vrlo slaba 70 400

Usled bujičnih tokova u MZ Bogetići došlo je do klizišta na dijelu puta Bogetići - Manastir Ostrog, kao i u MZ Župa na dijelu puta Nikšić - Liverovići. Sanacija ovih saobraćajnica je u toku.

2.1.2 Plavljene površine

Na području opštine Nikšić plavljene su veće površine. Poplave su prouzrokovane nailaskom velikih voda na riječnim tokovima i bujicama, kao i zbog kombinovanog djelovanja površinskih i podzemnih voda.

Rijeka Zeta. Plavljene površine su mahom livade, tako da ukupne štete od plavljenja nijesu velike. Režim ovog plavljenja izmijenjen je izgradnjom akumulacija u slivu Zete. Jedini potez koji je ugrožen od velikih voda rijeke Zete je dio puta kroz Brezovik u dužini od 100 m i dio puta kroz Glibavac u dužini od 80 m.

2.1.2.1 Ugrožena naselja i stambeni objekti

Kod podizanja nivoa vode do kote 614 (poplave iz decembra 2010. godine) poplavama su ugrožena naselja: Straševina, Kličevo, Ozrinići, Poljica i Štedim. U ovim naseljima ugrožena su bila 42 stambena objekta u kojima živi 186 stanovnika.

Osim stanovništva ugroženi su i privredni objekti i to: tri magacina, jedna pekara i dva zanatska pogona, kao i devet stočarskih farmi.

U MZ Straševina ugroženo je 18 kuća - domaćinstava u kojima žive 73 člana od kojih su 26 djeca.

Slika 13 i 14: Poplave u MZ Straševina

- 35 -


U MZ Kličevo ugroženo je 12 kuća - domaćinstava u kojima živi 56 članova od kojih su 27 djeca.

Slika 15 i 16: Poplave - Kličevo - Carev most

U MZ Ozrinići ugroženo je 8 kuća - domaćinstava sa 41 članom od kojih su 21 djeca.

- 36 -


Slika 17, 18 i 19: Ozrinići za vrijeme poplavaU MZ Poljica – Štedim, ugrožene su 4 kuće sa 16 članova domaćinstva od kojih su

njih 6 djeca.

Slika 20: Poplave - Štedim - Most na Moštanici

Osim nastanjenih stambenih objekata, u decembru 2010. godine bilo je poplavljeno i 9 vikendica, od kojh 3 u naselju Kličevo, 1 u Štedimu i 5 u naselju Ozrinići.

2.1.2.2 Poplavljeni privredni i vanprivredni objekti

Na ugroženom području poplavljeno je i više privrednih i vanprivrednih objekata od kojih su najveće štete pretrpjeli objekti u naselju:

Straševina

- Kramar DOO - auto salon, - In-Mes DOO - klanica i proizvodnja mesa,- Mermal DOO - obrada kamena, - Monik-Mont DOO - proizvodnja betona, - Holand-auto DOO - prodaja auta, - Gimtrade DOO - magacin, - Trgovinska radnja - diskont Forteks, - Joković prestige DOO - autolakirerska radnja.

Slika 21: Poplave - Straševina

- 37 -


Slika 22: Poplave u MZ Straševina

Kličevo

- Pekara „Klas“, - Progres DOO - obrada kamena.

Pored nabrojanih privrednih objekata poplavljeno je bilo i nekoliko farmi u privatnom vlasništvu, i to:

- Janjušević Milosava, Ozrinići,7 krava; - Dumnić Slavka, Kličevo, 113 krava; - Dumnić Draga, Kličevo, 30 krava; - Nikčević Miodraga, Kličevo, 6 krava i 20 svinja; - Kecojević Branka, Kličevo, 3 krave, 230 koka nosilja; - Kecojević Radenka, Kličevo, 45 svinja; - Giljan Milana, Straševina; 43 krave; - Simunović Veselina, Straševina, 17 krava; - Todorović Radisava, Kapino Polje, 35 krava; - Mićunović Milana, Štedim, 120 ovaca; - Jokić Boža (Agromont firma), Straševina, 2000 koka nosilja - (Farma koka nosilja i proizvodnja stočne hrane) i- Vlasniku farme Darmanović Stojanu (45 krava), potopljeno sijeno.

Slika 23: Kličevo

- 38 -


Takođe su, u decembarskim poplavama 2010. godine oštećeni, uništeni i ugroženi bili i infrastrukturni objekti (putevi, mostovi), i to:

- Oštećen je put Bogetići - Ostrog - mjesto Povija,- Oštećen je most na Gračanici iza Žirovnice,- Oštećen je potporni zid na lokalnom putu u Kutima - Župa na dužini od 60 m.

Da bi područje nizvodno od brana bilo bezbjedno u slučaju trenutnog rušenja brana potrebno je obezbijediti sljedeće kote nivoa vode u akumulacijama:

- Bezbjedna kota u akumulaciji Slano je svaka kota nivoa voda pri kojoj dio zapremine akumulacije Slano ispunjava akumulaciju Vrtac do kote max. uspora 615 m.

- Bezbjedna kota u akumulaciji Vrtac je svaka kota koja retenziji Slivlje u slučaju rušenja brane Vrtac daje kotu nižu od kote max. uspora 614 m.

- Bezbjedna kota u akumulaciji Krupac je svaka kota manja od kote 615 m, jer se navedena zapremina može akumulirati u akumulaciji Vrtac.

- U slučaju rušenja brane akumulacije Liverovići ugroženo je šest kuća koje su locirane u koritu rijeke Gračanice nizvodno od brane.

- U slučaju rušenja brane Grahovo, s obzirom na malu zapreminu akumulacije, kako se naselje nalazi na proširenom dijelu doline, ne prijeti opasnost od poplava.

- Ukoliko se ne postignu navedene bezbjedne kote u akumulacijama tj. ako dođe do jednovremenog rušenja svih brana pri punim akumulacijama što je praktično neizvodljivo došlo bi do plavljenja objekata koji se nalaze ispod kote 615, a kako je kota uspora akumulacije Vrtac 614 m, preostalih 1 m je rezerva za talase, te prema tome u zaobalju akumulacije Vrtac nema objekata koji bi bili plavljeni.

2.2 Učestalost pojavljivanja i intenzitet djelovanja poplava i analiza rizika

Velike količine padavina tokom godine, njihov raspored i znatna amplituda kole-banja karstnih vrela, zatim položaj karstnog polja uslovljava periodično plavljenje poje-dinih djelova terena. To se posebno ispoljava u proljećnim i jesenjim mjesecima.

Nikšićko polje spada u područje koje dobija velike količine padavina - prosječno godišnje dobija 1933 mm, Grahovo 3140 mm, Velimlje 1599 mm, planine sjeveroistočno od Nikšićkog polja oko 2200 mm padavina.

Prosječna količina padavina na prostoru opštine Nikšić je 2150 mm, to znači da sa ovog prostora prosječno godišnje otekne 4440 x 106 m3 vode ili 1408 m3/s.

Tabela 15: Pregled količine padavina za novembar 2010. godine sa uporednim prikazom sa prosječnim količinama i odstupanjima

Grad Prosjekza novembar

Novembar2010. Odstupanje Odstupanje

u %Učešće od

prosj.kol. u %Podgorica 238.5 575.5 337.0 141.3 241.3Nikšić 297.8 626.4 328.6 110.3 210.3Bar 182.3 222.6 40.4 22.1 122.1Pljevlja 83.2 118.3 35.1 42.2 142.2H.Novi 257.7 364.3 106.6 41.3 141.3Ulcinj 173.7 204.7 31.0 17.8 117.8Kolašin 308.0 661.1 353.1 114.6 214.6Žabljak 212.6 591.0 378.4 178.0 278.0

- 39 -


Budva 189.8 250.8 61.0 32.1 132.1Cetinje 484.3 926.6 442.3 91.3 191.3Danilovgrad 342.9 686.2 343.4 100.1 200.1B.Polje 107.9 121.9 14.0 12.9 112.9Berane 118.7 173.0 54.3 45.7 145.7Plav 152.4 301.4 149.0 97.8 197.8Rožaje 93.7 139.7 46.0 49.1 149.1max 484.3 926.6 442.3 178.0 278.0min 83.2 118.3 14.0 12.9 112.9

Tabela 16: Pregled količine padavina za decembar 2010. godine sa uporednim prikazom sa prosječnim količinama i odstupanjima

Grad Prosjekza decembar

Decembar2010. Odstupanje

Odstupanje

u %

Učešće odprosj.kol. u

%Podgorica 217.1 372.5 155.4 71.5 171.5Nikšić 239.1 505.8 266.7 111.6 211.6Bar 169.9 205.8 35.9 21.1 121.1Pljevlja 65.6 87.6 22.0 33.5 133.5H.Novi 235.6 430.1 194.5 82.6 182.6Ulcinj 146.1 145.7 -0.4 -0.3 99.7Kolašin 284.5 588.8 304.3 107.0 207.0Žabljak 155.7 415.1 259.4 166.6 266.6Budva 169.5 228.5 59.0 34.8 134.8Cetinje 449.8 959.5 509.7 113.3 213.3Danilovgrad 290.6 433.4 142.8 49.2 149.2B.Polje 89.6 116.8 27.2 30.4 130.4Berane 100.8 162.3 61.5 61.0 161.0Plav 122.9 201.9 79.0 64.3 164.3Rožaje 76.4 87.2 10.9 14.2 114.2max 449.8 959.5 509.7 166.6 266.6min 65.6 87.2 -0.4 -0.3 99.7

Prosječni proticaj Zete u Nikšićkom polju, poslije primanja voda svih njenih pritoka, neposredno prije njenog poniranja 31,42 m3/s. Klimatska i vremenska kolebanja i pretežno kraški karakter zemljišta uslovljavaju velika kolebanja vodostaja na svim vrelima i rijekama. Najveći je vodostaj u novembru i decembru, drugi je maksimum u martu i aprilu, a minimum je u julu i avgustu, a drugi u januaru i februaru. Tabela 17: Pregled hidrološke stanice Duklo

Hidrološkastanica Vodotok H max

do poplava Datum H maxPoplave Datum

Duklo Zeta 243 cm 18.10.1992. 243 cm 02.12.2010.

Za padavine i poplave tokom novembra i decembra 2010. godine, takođe je vrlo značajno da su se dvije jake kišne serije desile u vrlo kratkom vremenskom periodu. Prva kišna serija je akumulacije na području Nikšića napunila 60%, a neke i u potpunosti. A druga serija je naišla na već skoro pune akumulacije, pa nije bilo moguće da se obilne vode iz druge kišne serije akumuliraju tj. amortizuje poplavni talas koji se reflektovao nizvodno.

- 40 -


Za trideset časova palo je 139 l/m2 od 07:00h 30. novembra do 13:00 h 1. decembra 2010. godine2.

Grafik: Pregled nivograma za HS - hidrološke stanice

Slika 24: Količine padavina u mm od 30.11.2010. god. u 07:00 h do 01.12.2012. u 13h

2 Branko Micev, Analiza hidrometeroloških faktora za novembar i decembar 2010. godine.

- 41 -

Pljevlja

Budva

Zabljak

Podgorica Herceg Novi

Bar

Ko lasin N iks ic

Cetinje Kotor

V irpazar

P lav Dan ilovgrad

B ije lo Polje

Velim lje Rozaje

U lcin j

Berane

G rahovo

C rkvice

0

40

80

120

160

200

240

280

320

360

Kolic ine padavina u m m od 30.nov. u 7h do 1.dec. u 13h

M icev & Pavicevic


Prosječni proticaj Zete u Nikšićkom polju, poslije primanja voda svih njenih pritoka, neposredno prije njenog poniranja 31,42 m3/s. Klimatska i vremenska kolebanja i pretežno kraški karakter zemljišta uslovljavaju velika kolebanja vodostaja na svim vrelima i rijekama. Najveći je vodostaj u novembru i decembru, drugi je maksimum u martu i aprilu, a minimum je u julu i avgustu, a drugi u januaru i februaru.

2.3 Kriterijumi zaštite od poplava

Osnovni kriterijum za utvrđivanje prioriteta kod zaštite od poplava, odnosno pri projektovanju i realizaciji sistema za zaštitu od poplava predstavlja ekonomska i društvena vrijednost branjenog područja. Ovim se iskazuje prije svega broj stanovnika, vrijednost objekata i dobara, veličina branjene površine i njena namjena.

Na osnovu dosadašnjeg iskustva u projektovanju i građenju mogu se utvrditi neki osnovni pokazatelji koji definišu stepen zaštite i prioritet izgradnje objekata vezano za veličinu naselja, vrijednost privrednih objekata i poljoprivrednih površina. Predlog ovih kriterijuma treba shvatiti uslovno, imajući u vidu da je stepen zaštite od poplava dinamička kategorija, koja zavisi od tehničko ekonomskih, ekoloških, socijalnih, političkih i drugih kriterijuma, a posebno i od organizovanosti sistema zaštite i spašavanja kada su poplave u pitanju.

Tabela 18: Okvirni kriterijumi za rangiranje i usvajanje mjerodavnih proticaja velikih voda za sisteme zaštite od poplava

Redni

broj

Broj stanovnika i karakter dobara na zaštićenom području - kaseti

Povratni period mjerodavne velike

vode (godina)1 Naseljeno mjesto veće od 50 000 stanovnika 2002 Naseljeno mjesto od 10 000 do 50 000 stanovnika 1003 Veliki i značajni industrijski i drugi privredni objekti 1004 Naseljeno mjesto od 2000 do 10 000 stanovnika 505 Srednji industrijski i drugi privredni objekti 506 Naseljeno mjesto veće od 2000 stanovnika 257 Melioracioni sistemi i izvorišta za vodosnabdijevanje 258 Manja naselja i sela 209 Manji industrijski i drugi privredni objekti 2510 Poljoprivredne površine van melioracionih sistema 20

Pri izradi konkretnih projekata može se na osnovu dokumentovanih tehničko-ekonomskih, ekoloških i drugih analiza, usvojiti i drugačiji rang, odnosno mjerodavni proticaj velike vode. Zaštitnu visinu nasipa iznad nivoa mjerodavne velike vode, kao i druge parametre pouzdanosti sistema treba analizirati i dokazati u svakom konkretnom slučaju.

2.4. Principi zaštite od poplava

Zaštita od poplava na području opštine Nikšić mora se zasnivati na sljedećim principima:

- zaštita od poplava mora se sprovoditi korišćenjem svih raspoloživih kapaciteta, počev od pasivne zaštite, korišćenja akumulacije kao mjere aktivne zaštite, do striktnog definisanja i pridržavanja propisa za zaštitu od poplava;

- 42 -


- treba uspostaviti prognostičku hidrološku službu u okviru Hidrometeorološkog zavoda koja bi davala upozorenja na opasnost od nastajanja poplava, prognozirala kretanje i trajanje poplavnog talasa, barem nekoliko dana unaprijed. Ova prognostička djelatnost bi omogućila blagovremenu pripremu i sprovođenje zaštitnih mjera;

- bitan uslov za obezbjeđivanje efikasnog djelovanja izgrađenih objekata za zaštitu od poplava jeste njihovo redovno održavanje i dogradnja, odnosno rekonstrukcija;

- za smanjenje direktnih i indirektnih mjera od poplava treba primjenjivati neinvesticione - preventivne mjere na prostorima ugroženim poplavama, prven-stveno sprečavanjem realizacije većih investicija u ugroženim ili nedovoljno zaštićenim zonama. U tom cilju, potrebno je definisati ugrožene prostore na odgovarajućim kartama i planovima, definisati elemente zaštite od poplava u prostornim planovima i

- uslov za obezbjeđenje efikasnosti sistema za zaštitu od poplava i uređenja vodnih tokova predstavljaju i radovi na zaštiti od erozije i bujica u gornjim djelovima sliva. Eksploatacija materijala iz riječnih korita mora se vršiti planski, u skladu sa karakteristikama riječnih tokova, kako ne bi došlo do štetnih uticaja na riječni tok i izgrađene objekte.

2.5 Mjere, snage i sredstva za zaštitu od poplava

2.5.1. Mjere za zaštitu od poplava

Redovna zaštita od poplava preduzima se od nailaska velikih voda i obuhvata preventivne radove i mjere na zaštiti od poplava: identifikacija područja za koja se smatra da postoji rizik od nastanka poplava (poplavna područja), izrada karata plavnih zona i njihovo unošenje u planove prostornog uređenja, informacioni sistem i katastar nepokretnosti, izrada projektne dokumentacije za zaštitu od poplava i izgradnja i redovno održavanje objekata za zaštitu od poplava. Identifikacija poplavnih područja radi se na osnovu opisa poplava koje su se desile u prošlosti i koje su imale značajno negativan uticaj na ljude, materijalna dobra, životnu sredinu, kulturno nasljeđe i privredne aktivnosti i za koje je vjerovatno da će se kao takve ili slične ponoviti u budućnosti. Izrada projektne dokumentacije podrazumijeva izradu planova, programa i ostale projektne dokumentacije za sprečavanje nastanka poplava.

Redovna zaštita od poplava obuhvata i:

- izviđanje i osmatranje stanja voda, terena i objekata u zoni poplava;- izučavanje režima plavljenja;- organizacijsku i materijalnu pripremu svih učesnika u zaštiti od poplava.

Vanredna zaštita od poplava preduzima se u periodu nailaska velikih voda i podrazumijeva preduzimanje potrebnih tehničkih mjera.

Vanredna zaštita od poplava organizuje se i vrši u zavisnosti od stepena opasnosti. Prema veličini opasnosti od nastanka poplava utvrđuju se 4 stepena opasnosti, i to:

- prvi - kada se voda počne izlivati iz korita, a očekuje se dalji porast vodostaja;- drugi - kada izlivena voda dospije do nožica nasipa;- treći - kada nivo vode u vodotoku dostigne do 1 metar ispod najvećeg

zabilježenog vodostaja, a očekuje se i dalji porast vode ili kada je zaštitni nasip raskvašen usljed dugotrajnih visokih vodostaja;

- 43 -


- četvrti - kada nivo vode u vodotoku dostigne najveći zabilježeni vodostaj, a očekuje se i dalje njegov porast ili kada je zaštitni nasip u većoj mjeri raskvašen usljed dugotrajnih visokih vodostaja.

Vanredna zaštita od poplava obuhvata i:

- uvođenje dežurstva u svim institucijama koje su učesnici sistema zaštite i spašavanja u zavisnosti od stepena opasnosti;

- regulaciju nivoa vode u hidroakumulacijama do tzv. bezbjedne kote i- plansko plavljenje određenih područja u cilju rasterećenja ugroženog područja

radi smanjenja mogućnosti nastanka poplave.

Izgrađene akumulacije imaju višestruki uticaj na zaštitu od poplava. Takođe, zbog prirodnih uslova teško je postići dalji napredak investicionim mjerama. Zbog toga je, u cilju smanjenja šteta, potrebno posebnu pažnju posvetiti neinvesticionim mjerama. Takođe, potrebno je detaljnije analizirati propisati režim rada svih akumulacija.

2.5.1.1 Pregled neophodnih radova i mjera za uređenje vodotoka i zaštitu od poplava

Na osnovu iskustva iz poplava 2010. godine i ranijih koji su dati u studiji slučaja neophodno je:

- uspostaviti katastar objekata za zaštitu od poplava,- zoniranje terena prema ugroženosti od poplava,- definisanje namjene površine i načina korišćenja,- dopuna zakonske regulative i građevinskih propisa.

2.5.2 Snage i sredstva za zaštitu od poplava

Pod snagama za zaštitu od poplava podrazumijevamo sve raspoložive ljudske resurse koji se angažuju u slučaju nastanka poplava. Shodno Zakonu o zaštiti i spašavanju definisano je da su to operativne jedinice.

Operativne jedinice koje se angažuju na zaštiti i spašavanju od poplava su:

- Opštinska služba za zaštitu i spašavanje, koja u svom sastavu ima 56 operativaca koja se mogu angažovati u slučaju poplava. Od opreme i sredstava Služba zaštite posjeduje:

Vatrogasna vozila:

- Mercedes Atego - Mercedes Unimog U500/1- Mercedes Unimog U500/2- Mercedes Actros 1- Mercedes Actros 2- Mercedes Unimog U 5000 - vozilo za tehničke intervencije- Fap 1620 - Fap 1616 - Fap 1314 - Mercedes Abregam 322- Lada Niva - Jugo Florida

- 44 -


- Dodge - Jeep MAHINDRA - Citroen XSARA PICASSO 2

Motorne pumpe:

- Honda WB 30 XT - Honda WB 20 XT- Tomos slap 500- Mobilna pumpa „Rozenbauer”- Honda G - 200 Mio Standard

Agregati:

- Soma GF 2900 CX - Honda GX 390 - Sever Subotica

Na vozilima se nalazi dio opreme koji se može koristiti u slučaju poplava

Reflektor (lampe) ......................... 9 komRučne lampe ................................. 9 komGumeni čamac .............................. 1 komPrsluk za spasavanje ..................... 4 komRibarske čizme ............................. 2 komGumene čizme .............................. 4 kom

- Vojska Crne Gore je formirala specijalističku jedinicu za spašavanje od poplava, koja raspolaže sa:

- 24 spasioca,- 2 desantna čamca,- 1 pumpa.

- Gorska služba spašavanja, ima 10 obučenih spasilaca na vodama. U toku je nabavka neophodne opreme.

- NVO „Ekstrem” raspolaže sa:

- 8 spasilaca,- 1 desantni čamac,- 2 manja čamca,- 1 gliser.

- MI „Goranović” - raspolaže sa 2 kamiona za prevoz stoke.

- MI „Radović” - raspolaže sa 1 kamionom za prevoz stoke.

- 45 -


3. ZAKLJUČCI

1. Imajući u vidu mogućnost nastajanja poplava na teritoriji opštine Nikšić možemo zaključiti da se one javljaju u vremenskom intervalu od 30 do 35 godina i da su posljedica obilnih padavina u kratkom periodu u kombinaciji sa relativno visokim temperaturama. Naime, u kasnom jesenjem i ranom proljećnom periodu usljed obilnih padavina i topljenja snijega dolazi do naglog povećanja nivoa podzemnih voda koje uslovljavaju poplave u južnom dijelu Nikšićkog polja.

2. Kao posljedica poplava značajne su materijalne štete na privatnim stambenim objektima, privrednim objektima i na putnoj infrastrukturi, zbog čega je neophodno blagovremeno informisati građane o svim mjerama i radnjama koje se preduzimaju radi smanjenja posljedica od poplava.

3. Da bi štete od poplava bile manje potrebno je:

- donijeti urbanističke planove kojima bi se zabranila gradnja ispod kote 614 m nadmorske visine,

- u saradnji sa EPCG uticati na vrijeme na količinu vode u akumulacijama;- pored toga potrebno je primjenjivati odgovarajuće zakone i propise iz oblasti zaštite

i spašavanja od poplava, kao i osnovne propise svih subjekata koji imaju obaveze i nadležnosti na planu zaštite i spašavanja od poplava.

4. U slučaju nastanka poplava većih razmjera potrebno je preduzeti sve odgovarajuće mjere koje se odnose na spašavanje ugroženih i nastradalih ljudi i materijalnih dobara, pri čemu je potebno angažovati sve raspoložive snage i sredstva za zaštitu i spašavanje shodno Zakonu o zaštiti i spašavanju.

5. U cilju bolje pripreme za spašavanje od poplava neophodno je izvršiti kadrovsko jačanje i materijalno opremanje Službe zaštite za ovu vrstu hazarda.

6. Takođe je neophodno izvršiti popisivanje svih ljudskih i materijalnih resursa na području opštine Nikšić koji se mogu angažovati na zaštiti i spašavanju.

7. Potrebno je vršiti kontinuiranu edukaciju pripadnika spasilačkih timova i građana kako bi se razvijalo neophodno međusobno povjerenje i građanska solidarnost.

- 46 -


GLAVA II

DOKUMENTA OPŠTINSKOG PLANA ZA ZAŠTITU I SPAŠAVANJE OD POPLAVA

- 47 -


1. Mjere zaštite i spašavanja od poplava (strukturne i nestrukturne mjere)

Mjere za zaštitu i spašavanje od poplava predstavljaju organizovane radnje i postupke koji pripremaju i sprovode državni organi i organizacije, organi lokalne uprave, privredna društva, pravna lica i preduzetnici u cilju sprovođenja adekvatnih aktivnosti prije poplava (mjere preventivne zaštite), tokom poplava (mjere zaštite i spašavanja), kao i prilikom otklanjanja posljedica od poplava.

Uređenju prostora i izgradnji objekata koji su u funkciji zaštite područja ugroženog poplavama na raspolaganju stoje brojne strukturne i nestrukturne mjere.

Strukturne mjere su izgradnja nasipa, brana, preliva i odvodnih kanala itd., dok nestrukturne mjere obuhvataju planiranje prostora, formiranje zona u plavljenom području, ispravljanje planskih grešaka napravljenih u prošlosti, polisa osiguranja i dr.

Izvođenje strukturnih mjera podrazumijeva najčešće dug period izgradnje i veoma skupe investicije koje sa ekološkog stanovišta često nijesu preporučljive. Nestrukturne mjere su neuporedivo jeftinije od strukturnih i ne zadiru u pitanje zaštite okoline. One su logična dopuna strukturnim mjerama i zajedno čine jednu cjelinu. U svakom slučaju lokalna samouprava i drugi nadležni organi moraju veoma pažljivo i detaljno analizirati koje od ovih mjera za koje područje treba realizovati.

Upozoravanje u slučaju poplava vrši Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju na način što u slučaju očekivanih ekstremnih meteoroloških uslova obavještava Ministarsvo unutrašnjih poslova - Direktorat za vanredne situacije, a zatim Direktorat dalje obavještava sve lokalne samouprave, opštinske službe zaštite, kao i sva ministarstva, organe, ustanove i preduzeća koji se uključuju u sistem zaštite i spašavanja.

Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju odgovoran je za praćenje i prikupljanje meteoroloških podataka koji uključuju upozorenja o poplavama. Mjerne stanice su postavljene duž riječnih tokova i odgovorne osobe iz Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju zadužene su da skupljaju ažurne informacije koje se odnose na visinu riječnog toka. Ovi podaci i upozorenja se prenose sa nacionalnog nivoa (MUP - Direktorat za vanredne situacije) na lokalni nivo (opštine).

1.1 Mjere i aktivnosti nakon dobijanja upozorenja o mogućoj poplavi/upozorenja o ekstremnim meteorološkim uslovima

Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama preduzima radnje na način na koji je to definisano ovim planom. Prvenstveno se razmatra postojeća situacija, pri čemu u opšta razmatranja spadaju:

- analiza informacija o poplavi kako bi se procijenile vjerovatne posljedice poplave;

- praćenje informacija o vremenskim prilikama i poplavi; - procjena zahtjeva u pogledu rukovođenja i koordiniranja;- analiza lokalnih resursa i razmatranje potreba za dodatnim resursima u pogledu

osoblja, zaštite imovine, spašavanja od poplava i podrške iz vazduha;- praćenje vodotoka i preduzimanje mjera na izviđanju i prikupljanju informacija

o ravničarskim područjima;- obezbjeđivanje da radove na ublažavanju posljedica od poplava sprovode i

kontrolišu vlasnici ili korisnici;- priprema aktivnosti u cilju adekvatnog informisanja javnosti i lokalnog

stanovništva;

- 48 -


- izrada i objavljivanje izvještaja o trenutnoj situaciji itd.Zavisno od težine situacije i daljih najava o pogoršanju vremenskih prilika,

Opštinski tim može da formira stručnu operativnu grupu koja će za potrebe efikasnijeg rukovođenja i koordiniranja kontinuirano vršiti:

- izradu procjene trenutnog nivoa poplavnih voda i predviđenih nivoa (Da li poplavne vode rastu? Jesu li dostigle najveći nivo ili počinju da opadaju?);

- Analizu informacija o poplavi u cilju procjene vjerovatnih posljedica, i to:

- koje oblasti su izložene riziku od plavljenja;- koje oblasti mogu biti izložene riziku od odsječenosti;- koja područja mogu biti izložena riziku od posrednih efekata, kao posljedica

prekida u infrastrukturi, snabdijevanju električnom energijom, plinom, vodom, funkcionisanju telefonskih veza, kanalizacionom sistemu, sistemu zdravstvene zaštite, saobraćaju ili radu službi koje vrše zaštitu i spašavanje.

- utvrđivanje šta je ugroženoj zajednici potrebno da zna i da radi dok se razvija situacija sa poplavom;

- procjenjivanje karakteristika ugroženih populacija;- povezivanje sa relevantnim vlasnicima određene infrastrukture/imovine (npr.

vodovodom i elektrodistribucijom);- sprovođenje strategija za odgovor kako je to zahtijevano, a na osnovu procjene

posljedica od poplava;- nastavak praćenja situacije na ugroženom području; - nastavak izviđanja i prikupljanja informacija o niskim područjima itd.

1.2 Mjere zaštite i spašavanja od poplava po fazama

Mjere zaštite i spašavanja od poplava koje se sprovode u tri faze sastoje se od sljedećih aktivnosti:

Faza I - Preventivna zaštita

Mjere zaštite i spašavanja

- neprekidno praćenje situacije na planu zaštite i spašavanja od poplava; - izrada i ažuriranje planova za zaštitu i spašavanje od poplava;- izgradnja i rekonstrukcija zaštitnih nasipa, registrovanje i uočavanje promjena u

koritu vodotoka (nanosi, suženja i proširenja korita); - obezbjeđenje čišćenja i uređenja korita na pojedinim kritičnim dionicama

(propusti ispod mostova), suženja u koritu i dr.; - obezbijediti praćenje nivoa vode vodotoka pred nastupajući kišni period,

zaštitni antierozivni i regulacioni radovi na vodotocima; - redovno inoviranje tehničke dokumentacije koja sadrži: preglednu situaciju

vodnih područja sa ucrtanim granicama rječnih slivova, podslivova i priobalnog područja, opis poplava koje su se dešavale u prošlosti situaciju sa ucrtanim poplavnim područjima za pojave velikih voda (karte plavnih područja) i položajem zaštitnih objekata, uzdužne profile nasipa, sa lokacijama prosijecanja nasipa za ispuštanje voda iz poplavnog područja ili upuštanja velikih voda u retenciona područja, objekte na nasipu, akumulacije i retencije, kanale sezonske privremene linije zaštite, situaciju sa ucrtanim erozivnim područjima, sistemima veza i osmatranja, osmatračnice, magacine i tehnička uputstva za rad u toku

- 49 -


zaštite od poplava i obezbjeđenje adekvatne komunikacije putem sredstava veza;

- obezbjeđenje opreme i sredstava za spašavanje od poplava; - sprovođenje propagandnih mjera, edukacija itd.;- istraživanja, studije i projekti vezani za unapređenje stanja zaštite i spašavanja

od poplava;- obezbjeđenje savremene opreme i materijalnih sredstava za zaštitu i spašavanje

od poplava;- stručno osposobljavanje i usavršavanje pripadnika operativnih jedinica za

zaštitu i spašavanje od poplava

Nosioci aktivnosti

- Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja;- Uprava za vode;- Lokalni tim za zaštitu od poplava;- Služba zaštite i spašavanja Nikšić;- Crveni krst - Nikšić;- Služba za poljoprivredu, puteve i vode;- lokalni mediji;- privatna preduzeća, ustanove, istitucije - građani Nikšića.

Faza II - Spašavanje


- organizacija, rukovođenje i koordiniranje akcijama zaštite i spašavanja od poplava;

- osmatranje i izviđanje stanja vodotoka, zaštitnih objekata i okoline; - upotreba savremene opreme i sredstava za spašavanje; - angažovanje operativnih jedinica; - stvaranje uslova za brzu intervenciju Službe za zaštitu i spašavanje; - preduzimanje neophodnih operativnih mjera, radnji i postupaka na smanjenju

štetnog dejstva od poplava; - saniranje oštećenih djelova zaštitnih objekata; - pružanje prve medicinske pomoći povrijedjenim; - sprovođenje evakuacije ugroženih i nastradalih građana i materijalnih dobara sa

ugroženog područja; - zaštita i spašavanje životinja; - spašavanje biljaka i biljnih proizvoda; - obezbjedjivanje stnaovništvu poplavljenih područja osnovnih uslova za život.- neprekidno i pravovremeno obavještavanje stanovništva na ugroženom

području.

Nosioci aktivnosti

- Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama;- Služba zaštite i spašavanja Nikšić;- Služba za poljoprivredu, puteve i vode;- Preduzetne jedinice privrednih društava (Željezara);- JKP Nikšić;

- 50 -


- Dom zdravlja u Nikšiću;- Crveni krst u Nikšiću;- Elektrodistribucija Nikšić;- Privatna preduzeća i ustanove;- Lokalni mediji;- Građani Nikšića.

Faza III - Otklanjanje posljedica


- procjena štete od poplava; - informisanje stanovništva; - uređenje zona za smještaj ugroženog stanovništva (izgradnja montažnih

naselja); - organizovanje prikupljanje i raspodjela pomoći nastradalom stanovništvu; - izmještanje i smještaj važnih materijalnih i kulturnih dobara; - sprovođenje zdravstvenih, veterinarskih i higijensko-epidemioloških mjera

zaštite i sprovođenje drugih aktivnosti i mjera kojima se ublažavaju i otklanjaju neposredne posljedice izazvane poplavama;

- asanaciju vodnih objekata i vodotoka; - uklanjanje predmeta i materijala koji mogu bitnije uticati na režim voda;

stvaranje uslova za normalizovanje života ljudi i rada na ugroženom području; - angažovanje stručnih ekipa zdravstvene, veterinarske, komunalne i drugih

službi za sprovođenje asanacije; - sprovođenje dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije i preduzimanja drugih

aktivnosti i mjera na sprečavanju djelovanja nastalih posljedica od poplava.

Nosioci aktivnosti

- Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama;- Komisija za procjenu štete;- Služba za poljoprivredu, puteve i vode;- Služba zaštite i spašavanja Nikšić;- Dom zdravlja Nikšić;- Veterinarska ustanova;- JKP Nikšić;- Privatna preduzeća;- građani Nikšića.

1.2.1 Zaštita ključne infrastrukture

Ključna infrastruktura i imovina u zajednici (npr. preduzeća, putevi, elektro mreža, stambeni, poslovni i drugi objekti itd.) mogu biti oštećeni u slučaju poplave. Stoga se moraju preduzeti sve neophodne mjere za njenu zaštitu, pri čemu će Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama utvrđivati prioritete zaštite.

Zaštita ključne infrastrukture može se vršiti postavljanjem mobilnih brana, postavljanjem krupno lomljenog kamena na udarna mjesta vodotoka ili postavljanjem vreća punjenih pijeskom. Opština Nikšić ima na zalihama 80 metara mobilnih brana koji se nalaze u magacinu objekta Službe zaštite i spašavanja na Kapinom polju. Opština nema zalihe vreća sa pijeskom.

- 51 -


1.2.2 Zatvaranje puteva

Direkcija za saobraćaj u saradnji sa Upravom policije i glavnim saobraćajnim inspektorom odgovorna je za zatvaranje magistralnih puteva Podgorica - Nikšić i Nikšić - Žabljak kao i regionalnih puteva u slučaju ako dođe do njihovog plavljenja ili oštećenja usled poplava.

Opština Nikšić je odgovorna za zatvaranje lokalnih i nekategorisanih puteva.U slučaju da neki od lokalnih ili nekategorisanih puteva bude poplavljen ili mu

prijeti opasnost da bude oštećen bujicom, lokalna uprava će preko nadležne službe izvršiti postavljanje znakova upozorenja i putnih blokada, kako ne bi došlo do nesrećnih slučajeva. O zatvaranju puteva stanovništvo će odmah biti obaviješteno saopštenjima preko lokalnih sredstava informisanja radija i televizije. 1.2.3 Odgovor na bujice

Odgovor nadležnih zaduženih za vanredne situacije na bujice, treba da bude u skladu sa smjernicama za upravljanje vanrednom situacijom koju stvaraju bujice. Kada se sprovodi prethodno planiranje za bujice, potrebno je slijediti sljedeće korake, i to po redu po kojem su dati:

- Utvrditi da li postoje prepreke za evakuaciju razmatranjem vremena za upozorenje, bezbjednih maršruta, raspoloživih resursa itd.;

- Ako je evakuacija moguća, onda je moraju podržati kapaciteti za njeno sprovođenje (informisanje javnosti);

- Gdje je vjerovatno da će ljudi ostati odsječeni bujicama zbog ograničenih opcija pri evakuaciji, ugroženim ljudima treba dati savjete u pogledu bezbjednosti i reći im da ako su odsječeni ne pokušavaju da pobjegnu tako što će ući u bujicu, kao i da je možda bezbjednije potražiti najvišu tačku na objektu i nazvati 112 ili 123, ako im je potrebno spašavanje. Ovaj savjet je potrebno dati čak i kada je evakuacija moguća, zbog vjerovatnoće da neće možda svi pripadnici zajednice željeti da se evakuišu.

- Za objekte za koje se zna da su strukturno nestabilni, potrebno je uspostaviti mehanizam rane evakuacije (vratiti se na korak 1 ovog ciklusa);

- Ako rana evakuacija nije moguća, onda je potrebno obaviti konkretne pripreme za spašavanje građana zarobljenih u strukturno neprikladnim objektima ili učiniti to preventivno ili kada ti ljudi zatraže pomoć.

Tokom bujice često će, zbog brzog razvijanja situacije sa poplavom, biti teško uspostaviti centre za evakuaciju (pomoć) prije samog pokretanja evakuacije, kako je to obično praksa, ali to ne smije da ugrozi sprovođenje evakuacije. 1.2.4 Evakuacija

Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama procjenjuje situaciju na ugroženom području i donosi odluku o sprovođenju evakuacije na teritoriji opštine Nikšić.

Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama procjenjuje potrebu i dostavlja predlog Operativnom štabu za vanredne situacije, o donošenju odluke od strane Vlade Crne Gore o evakuaciji stanovništva iz jedne u drugu opštinu.

- 52 -


Opštinski tim sprovodi donesenu odluku i nalaže realizovanje konkretnih radnji i aktivnosti koje će sprovoditi Služba za zaštitu i spašavanje, uz pomoć drugih agencija/organa i službi (Crveni krst, vojska, policija, specijalističke jedinice i dr.).

Uprava policije odgovorna je da obezbijedi prohodnost evakuacionih puteva, bezbjednost građana koji se evakuišu, kao i da zaštiti imovinu na području sa kojeg je izvršena evakuacija.

Službe i timovi koji vrše evakuaciju imaju obavezu evidentiranja ljudi pogođenih vanrednom situacijom uzrokovanom poplavom, uključujući one koji su evakuisani.

Organizacija evakuacije u slučaju poplava data je u prilogu br. 8.

1.2.5 Spašavanje od poplava

Služba zaštite i spašavanja vrši aktivnosti spašavanja koje preduzima u situacijama u kojima dobrovoljna evakuacija nije moguća, nije uspjela ili se smatra previše opasnom po ugroženo lice ili zajednicu. Prije započinjanja aktivnosti spašavanja treba sprovesti procjenu raspoloživih resursa za spašavanje iz poplava ukoliko nije urađena prije vanrednih zbivanja.

Spašavanje se smatra visokorizičkom aktivnošću i za spasioca i za lice kome je potrebno spašavanje i na spašavanje ne treba gledati kao na poželjnu aktivnost postupanja u vanrednoj situaciji. Spasioci treba uvijek da sprovedu dinamičnu procjenu rizika prije pokušaja spašavanja iz poplava.

Resursi koji se nalaze na raspolaganju za korišćenje tokom spašavanja koja će se obavljati u opštini Nikšić su:

- tim od 6 spasilaca za spašavanje na vodi iz opštinske službe zaštite;- 1 čamac u vlasništvu opštinske službe zaštite, - 2 nosila, - 1 ronilački tim iz službe zaštite.

Prilikom spašavanja logistiku za pružanje prve medicinske pomoći i zbrinjavanje davaće Hitna medicinska pomoć i ekipe Doma zdravlja, kao i ekipe opštinskog Crvenog krsta. 1.2.6 Obnova zaliha

Tokom poplava može se desiti da pojedina naselja ili domaćinstva budu odsječena zbog oštećenja puteva ili mostova, pa se u takvim okolnostima može javiti potreba za obnovom zaliha osnovnim životnim potrepštinama u izolovanim naseljima. Kada informacije sa terena nagovještavaju da može doći do izolacije pojedinih naselja ili domaćinstava, lokalna uprava će preporučiti preduzećima ili domaćinstvima da povećaju zalihe osnovnih potrepština.

Nakon pojave poplava Služba zaštite će pružiti podršku izolovanim zajednicama pomaganjem u prevozu osnovnih potrepština alternativnim putevima. Takođe, Služba zaštite će raditi sa humanitarnim agencijama na dostavljanju pomoći zajednicama koje su izolovane.

1.2.7 Pitanja od značaja za javno zdravlje koja su povezana sa otpadnim vodama i ključnom kanalizacionom infrastrukturom

Plavljenje ključne kanalizacione infrastrukture, uključujući septičke jame i kanalizacione pumpne stanice, može za posljedicu imati probleme sa kvalitetom vode na

- 53 -


teritoriji Opštine. Institut za javno zdravlje provjerava kvalitet vode u slučaju plavljenja ključne infrastrukture.

Tamo gdje je vjerovatno da će se to desiti ili se desilo, služba nadležna za ključnu kanalizacionu infrastrukturu treba da preduzme sljedeće:

- informiše Opštinski tim i Operativni štab o bezbjednosti ključne kanalizacione infrastrukture, kako bi na taj način pomogla pripremu aktivnosti za odgovor u slučaju poplave;

- održava ili unaprijedi bezbjednost ključne kanalizacione infrastrukture;- provjeri i popravi, gdje je to moguće, funkcionisanje ključne kanalizacione

infrastrukture za vrijeme poplave; - informiše nadležne u slučaju plavljenja ključne kanalizacione infrastrukture.

Obaveza je opštine Nikšić da zajedno sa Institutom za javno zdravlje i drugim službama riješi probleme sa kvalitetom vode.

1.2.8. Postupanje građana u slučaju poplava

Mjere i način postupanja građana prije, za vrijeme i nakon poplava date su u Uputstvu za postupanje u slučaju rizika od poplava (prilog br. 5).

2. Operativne jedinice (ljudski i materijalni resursi)

Operativne jedinice koje se angažuju na zaštitu i spašavanje od poplava su:

- Služba zaštite i spašavanja Nikšić;- Dobrovoljne jedinice za zaštitu i spašavanje (Grahovo, Velimlje, Vilusi i

Trubjela);- Crveni krst Crne Gore - Nikšić;- Gorska služba spašavanja;- Avio-helikopterska jedinica.

Pregled ljudskih i materijalnih resursa operativnih jedinica koje mogu biti angažovane u slučaju poplava na teritoriji opštine Nikšić dat je u prilogu br. 2.

3. Organi lokalne uprave, druga pravna lica i preduzetnici (ljudski i materijalni resursi)

Pod organima lokalne uprave, privrednim društvima, drugim pravnim licima i preduzetnicima u smislu sprovođenja ovog plana, podrazumijevaju se subjekti koji su opremljeni i osposobljeni za zaštitu i spašavanje od poplava i to:

- Služba zaštite i spašavanja Nikšić;- Preduzetne jedinice privrednih društava;- Služba za poljoprivredu, puteve i vode;- JKP Nikšić;- Dom zdravlja Nikšić;- Hitna pomoć Nikšić;- JP „Vodovod i kanalizacija” Nikšić;- Veterinarska stanica;- Elektrodistribucija Nikšić;- Crnagoraput - sekcija Nikšić;

- 54 -


- „Mehanizacija i programat“ Nikšić;- Željeznička infrastruktura - Nikšić;

Pregled ljudskih i materijalnih resursa organa lokalne uprave, privrednih društava i drugih pravnih lica dat je u prilogu br. 3.

4. Rukovođenje i koordinacija pri akcijama zaštite i spašavanja od poplava

Pozivanje i mobilizaciju raspoloživih operativnih jedinica na teritoriji opštine vrši opštinski tim za vanredne situacije. Pripadnici operativnih jedinica, u slučaju mobilizacije dužni su da se odazovu na poziv upućen preko sredstava javnog informisanja.

Zaštitom i spašavanjem na području opštine rukovodi Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama koji se sastoji od predstavnika lokalne uprave, javnih preduzeća i ustanova, kao i od predstavnika privrednih društava, preduzetnika i drugih pravnih lica koji mogu uzeti učešće u zaštiti i spašavanju od poplava.

U sastav Opštinskog tima je i predstavnik područne jedinice Ministarstva unutra-šnjih poslova - Direktorata za vanredne situacije (prilog br. 1).

Kada su u akcijama zaštite i spašavanja na području opštine angažovane operativne jedinice koje obrazuje Ministarstvo ili su operativne jedinice angažovane na zahtjev Ministarstva, koordinaciju i rukovođenje učesnika zaštite i spašavanja vrši Ministarstvo unutrašnjih poslova - Direktorat za vanredne situacije.

Koordinaciju i rukovođenje aktivnostima zaštite i spašavanja u slučaju proglašenja vanrednog stanja jedne ili više opština, vrši Koordinacioni tim za upravljanje u vanrednim situacijama.

Izvještaj o aktivnostima koje su sprovedene podnosi se svaka 3 sata Opštinskom timu za upravljanje u vanrednim situacijama.

Organizaciona šema djelovanja koja definiše način koordinacije i rukovođenja materijalnim i ljudskim resursima u Crnoj Gori, kao i organizaciona šema koja definiše način koordinacije i rukovođenja materijalnim i ljudskim resursima na teritoriji opštine Nikšić u slučaju nastanka poplava data je u prilogu br. 4.

5. Međuopštinska i međunarodna saradnja

Ukoliko raspoložive snage koje je na umanjenju posljedica od poplava angažovala lokalna uprava nijesu dovoljne, na predlog komandira Službe zaštite i spašavanja, Ministarstvo može angažovati službe zaštite susjednih i ostalih opština u Crnoj Gori.

Lokalna uprava u slučaju potrebe, takođe može direktno pozvati službe zaštite susjednih opština.

Odluku o traženju pomoći od drugih država u slučaju nastanka vanrednog stanja donosi Ministarstvo, shodno bilateralnim i drugim sporazumima o međunarodnoj saradnji u slučajevima nastanka prirodnih, tehničko-tehnoloških i drugih civilizacijskih katastrofa, kao i ustaljenoj proceduri kada se pomoć traži od organa pri EU, UN i dr.

Opština je dužna da planira mjere i aktivnosti kojima će se omogućiti pravovre-meno i brzo realizovanje zadataka koji za cilj imaju prihvatanje međunarodne pomoći u okviru koncepta pod nazivom Podrška zemlje domaćina (Host Nation Support).

6. Informisanje građana i javnosti

Za informisanje javnosti o nastanku poplava na području opštine, kao i posljedicama po ljude, materijalna i kulturna dobra i životnu sredinu nadležna je Opština, a

- 55 -


podatke prikuplja od opštinskih službi i organa koji su neposredno angažovani u aktivnostima za zaštitu i spašavanje od poplava.

Službena saopštenja o nastupanju vanrednog stanja, njegovom obimu, aktivnostima i mjerama koje je potrebno preduzeti u akcijama zaštite i spašavanja od poplava daje Ministarstvo unutrašnjih poslova - Direktorat za vanredne situacije.

Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama obezbijediće da lokalno stanovništvo bude stalno informisano o situaciji sa poplavom.

Raspoloživi načini informisanja uključuju:

- hitna obavještenja;- SMS poruke mobilnih operatera;- radio i TV Nikšić;- mobilnu i fiksnu telefoniju;- komunikaciju putem radio veze;- usmeno obavještenje koristeći kurirsku službu unutar mjesne zajednice;- zvanična prezentacija opštine Nikšić na Internetu;- predsjednike mjesnih zajednica i sastanke u zajednicama;- štampani mediji;- e-mail;- fax;- pisana obavještenja;- društvene mreže (Facebook, Twitter i dr.).

7. Način održavanja reda i bezbjednosti prilikom intervencija

Mjere održavanja reda i bezbjednosti prilikom sprovođenja aktivnosti u cilju umanjenja posledica od poplava vrši Uprava policije preko Područne jedinice Nikšić.

8. Finansijska sredstva za sprovođenje Plana

Opština u svom budžetu planira finansijska sredstva za zaštitu i spašavanje od poplava, na osnovu predviđenih mjera i aktivnosti na uređenju vodotoka, kao i na osnovu vrijednosti nastalih šteta pri poplavama iz prethodnih godina.

Opština u svom budžetu planira finansijska sredstva potrebna za zbrinjavanje i evakuaciju ugroženog stanovništva u okviru teritorije opštine.

Sredstva za troškove smještaja stanovništva evakuisanog iz jedne u drugu opštinu u skladu sa Zakonom o zaštiti i spašavanju, obezbjeđuju se u budžetu Crne Gore.

Takođe, jedan dio aktivnosti koji se odnosi na operativne i sanacione mjere finansira se iz budžeta Crne Gore.

- 56 -


GLAVA III

PRILOZI

- 57 -


Prilog br. 1

TIM ZA UPRAVLJANJE U VANREDNIM SITUACIJAMA

OPŠTINA NIKŠIĆ

R. br. Ime i prezime Naziv subjekta Telefon

1. Veselin Grbović Predsjednik opštine Nikšić 040/213-072

2. Niko Rojević MUP - Direktorat za vanredne situacije - načelnik PJ Nikšić 067/9112-085

3. Dragan Perović Potpredsjednik opštine Nikšić 040/213-1074. Veselinka Jauković Glavni administrator 067/201-8055. Živko Kecojević Menadžer 069/293-0126. Đoko Krivokapić Sekretar sekretarijata za finansije 067/277-0677. Marko Radojević Direktor agencije za projektovanje i plan. 067/502-886

8. Vladimir Vasiljević Sekretar sekretarijata za uređenje prostora i stambeno-komunalne poslove 069/386-050

9. Veselin Gardašević Komandir Službe zaštite i spašavanja 067/230-63310. Miodrag Grubač Aero klub Nikšić 069/425-93111. Zdravko Vlahović Načelnik komunalne policije 067/230-92412. Vera Mirković Služba za zaštitu životne sredine 069/386-08313. Persa Spaić Direktor RTV Nikšić 067/261-88014. Slobodan Tomić Direktor Doma zdravlja 040/231-20215. Petko Mikić Direktor veterinarske stanice 040/231-79616. Momčilo Abramović Direktor JP „Vodovod i kanalizacija“ 067/608-11017. Miodrag Muratović Direktor JP „Komunalno“ Nikšić 067/642-36118. Vladimir Kaluđerović Direktor Elektrodistribucije Nikšić 067-656-62419. Milorad Drekalović Sekretar OO Crvenog krsta Nikšić 069/334-26920. Milovan Pavićević Rukovodilac Uprave policije PJ Nikšić 040/213-06921. Potp. Danilo Delić Komandant kasarne „13. jul“ 067/222-49722. Dušan Đurović Direktor Mehanizacije i programat 069/020-66423. Milun Božović Upravnik sekcije „Crnagoraput“ 067/614-920

- 58 -


Prilog br. 2

PREGLED LJUDSKIH I MATERIJALNIH RESURSA OPERATIVNIH JEDINICA KOJE MOGU BITI ANGAŽOVANE U SLUČAJU POPLAVA

1. SLUŽBA ZAŠTITE I SPAŠAVANJA NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Gardašević Veselin Broj telefona: 067/230-633Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 60

R. b

r. NAZIV I VRSTA SREDSTVA - OPREME

NAMJENA

Jed. mjere B

rojn

o st

anje

Napomena

1 2 3 4 5 6I - VATROGASNA VOZILA

1. Mercedes Atego Navalno kom 1 Godina proizv.: 2006. 3500 l vode, 200 l pjene

2. Mercedes Unimog U 500/1 Navalno kom 1 Godina proizv.: 2009.4000 l vode, 300 l pjene

3. Mercedes Unimog U 500/2 Navalno kom 1 Godina proizv.: 2009.4000 l vode, 300 l pjene

4. Mercedes Actros 1 Navalno kom 1 Godina proizv.: 2009.7000 l vode, 500 l pjene,

5. Mercedes Actros 2 Navalno kom 1 Godina proizv.: 2009.7000 l vode, 500 l pjene

6. Mercedes Unimog U 5000 Tehničko kom 1 Godina proizv.: 2009.

7. FAP 1620 Navalno kom 1 Godina proizv.: 1991.7000 l vode

8. FAP 1314 Cistjerna kom 1 Godina proizv.: 1986.8000 l vode

9. FAP 1616 Cistjerna kom 1 Godina proizv.: 1981.8000 l vode

10. Mercedes Arbgem Navalno kom 1 Godina proizv.: 1964.2500 l vode

11. Dodge heavy oil Navalno kom 1 Godina proizv.: 1984.1800 l vode

12. Lada Niva 1.7 Komandno kom 1 Godina proizv.: 2003.Broj sjedišta: 4

13. Zastava Florida Tehničko kom 1 Godina proizv.: 2004.Broj sjedišta: 2

14. Citroen Picasso Komandno kom 1 Godina proizv.: 2001.15. Mahindra Komandno kom 1 Godina proizv.: 2008.16. Pinzgauer Terensko kom 1 Godina proizv.: 1980.II - PUMPE ZA VODU1. HONDA WB 20XT kom 1 Kapacitet: 600 l/min2. HONDA WB 30XT kom 1 Kapacitet: 1100 l/min

- 59 -


3. HONDA G-200 MIO STAN. kom 1 Masa 5 kg; Snaga: 5 KS4. ROSENBAUER PUMPA kom 1 Kapacitet: 1200 l/min5. TOMOS SLAP 500 kom 1 Kapacitet:

III - AGREGATI1. SOMA GF 2900 CX kom 12. SEVER LOMBARDINI kom 1 Benzin, 2 kW3. HONDA generator EG 1500 kom 1

2. GORSKA SLUŽBA SPAŠAVANJA

Odgovorno lice: Drago LalićBroj telefona: 067-877-315Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 15

3. DOBROVOLJNA VATROGASNA DRUŠTVA

DVD GrahovoOdgovorno lice: Kovačević MiladinBroj telefona: 069-525-698Broj dobrovoljaca koji se mogu angažovati: 7

DVD VelimljeOdgovorno lice: Eraković StevanBroj telefona: 067-566-618Broj dobrovoljaca koji se mogu angažovati: 10

DVD TrubjelaOdgovorno lice: Krivokapić Slavko Broj telefona: 069-460-383Broj dobrovoljaca koji se mogu angažovati: 7

DVD VilusiOdgovorno lice: Kovačević NikolaBroj telefona: 069-938-032Broj dobrovoljaca koji se mogu angažovati: 8

R. b

r. NAZIV I VRSTA SREDSTVA - OPREME NAMJENA Jed.

mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1 2 3 4 5 6I - DVD GRAHOVO - VATROGASNA VOZILA I OPREMA1. Lada Niva 1.7 Komandno kom 1 Broj sjedišta: 4

II - DVD VELIMLJE - VATROGASNA VOZILA I OPREMA1. FAP 1314 Cistjerna kom 1 God. proiz: 1984. 8000 lit

III - DVD VILUSI - VATROGASNA VOZILA I OPREMA

- 60 -


1. TAM 5500 DG Navalno kom 1 God. proiz.: 1971. 2500 litIV - DVD TRUBJELA - VATROGASNA VOZILA I OPREMA

4. PREDUZETNA JEDINICA - „ŽELJEZARA“ NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Karadžić Vladeta Broj telefona: 067-855-528Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 12

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1 2 3 4 5 6I - VATROGASNA VOZILA1. FAP 1314 Navalno kom 1 4500 litara vode2. Zastava 8010 Navalno kom 1 1500 lit, 250 kg praha

II - VATROGASNE LJESTVE1. Vatrogasne ljestve kom 4 Ljestve kukače2. Vatrogasne ljestve kom 2 Ljestve prislanjače

III - PUMPE ZA VODU1. ROSENBAUER PUMPA kom 1 Kapacitet: 1200 l/min2. ROSENBAUER PUMPA kom 1 Kapacitet: 1200 l/min

IV - POMOĆNA OPREMA I SREDSTVA ZA GAŠENJE POŽARA1. Motorna testera za drvo kom -2. Kosijer kom -3. Sjekira kom 104. Lopata kom 505. Kramp kom 66. Vatrogasna metla kom 27. Naprtnjača za vodu kom -

5. AVIO-HELIKOPTERSKA JEDINICA

Odgovorno lice: Slavko Ilić Broj telefona: 067-9112-001Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 13

R. b

r. NAZIV I VRSTA SREDSTVA - OPREME

Avion/Helikopter

Jed. mjere B

rojn

o st

anje

Napomena

1. Air Tractor 802A Fire Boss Avion kom 2 3200 litara vode2. Dromader Avion kom 2 2400 litara vode3. Bell-412 Helikopter kom 1 Pilot + 14 putnika4. Bell-212 Helikopter kom 1 Pilot + 14 putnika 5. Bell-206 Helikopter kom 1 Pilot + 4 putnika

- 61 -


6. Gazella Helikopter kom 1 2 pilota + 3 putnika

6. CRVENI KRST CRNE GORE - NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Drekalović Milorad Broj telefona: 069-334-269; 040-213-601Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 12

R. b

r. NAZIV I VRSTA SREDSTVA -

OPREMENAMJENA Jed.

mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Nissan - džip Terensko kom 12. Šatori kom 1 Za 200 osoba3. Vreće za spavanje kom 154. Kreveti kom -5. Ćebad kom 200

- 62 -


Prilog br. 3

PREGLED LJUDSKIH I MATERIJALNIH RESURSA ORGANA LOKALNE UPRAVE, PRIVREDNIH DRUŠTAVA, DRUGIH PRAVNIH

LICA I PREDUZETNIKA

1. MESNA INDUSTRIJA GORANOVIĆ d.o.o.-NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Goranović Đorđije Broj telefona: +382 77-400-000Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 5

R. b

r. NAZIV I VRSTA SREDSTVA - OPREME Namjena Jed.

mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila C kategorije teretno kom 2 Transport stoke

2. MI-RAI GROUP D.O.O.

Odgovorno lice: Izvršni direktor Branko MićkovićBrojevi telefona: 040/257-091; 040/256-123Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 68

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije Putnička kom 4 Mercedes, Chevrolet (2), Pik up

2. Vozila C kategorije Teretno kom 4 Renault Boxer i Master, Mercedes

3. Vozila D kategorije Autobus kom 1 Mercedes 4. Utovarna lopata Terensko kom 15. Viljuškar Terensko kom 16. Pumpa za vodu kom 1

7. Agregat kom 18. Motorna testera za drvo kom 49. Sjekira kom 10

10. Lopata kom 10

- 63 -


3. JP „VODOVOD I KANALIZACIJA“ - NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Vušković SavoBrojevi telefona: 067-608-167Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 20

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije Putničko kom 72. Vozila B kategorije Poluteretno kom 33. Vozila C kategorije Teretna kom 14. Rovokopač „Janmar“ Mini bager kom 15. Rovokopač „Nojson“ Terensko kom 1

4. ŽELJEZNIČKA INFRASTRUKTURA CG AD - NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Perović VeselinBrojevi telefona: 068-869-937 069-319-292Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 15

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije Terensko kom 1 Lada Niva2. Vatrogasni aparat S-9 kom 93. Vatrogasni aparat S-6 kom 14. Kosijer kom 45. Sjekira kom 26. Lopata kom 107. Krampa kom 4

5. CRNAGORAPUT - SEKCIJA NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Božović MilunBrojevi telefona: 040-212-899; 067-614-920Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 15

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije kom 1 VW Golf trendline 1.9 TDI

2. Vozila B kategorije kom 4 Doka Zastava 35.10

3. Motorna testera za drvo kom 2 Sthil MS 290

- 64 -


6. UPRAVA ZA ŠUME - NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Šljivančanin RadošBrojevi telefona: 068-872-279Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 24

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije Terensko kom 2 Lada Niva

7. ELEKTRODISTRIBUCIJA NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Kaluđerović VladimirBrojevi telefona: 067-656-624Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 5

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije Terensko kom 292. Vozila C kategorije Terensko kom 14

8. SPASILIČAKI KLUB „EXTREME“ - NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Radović ZoranBrojevi telefona: 067-822-038Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 8

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije Terensko kom 1 Džip 2. Čamac kom 1

9. AD MEHANIZACIJA I PROGRAMAT NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Đurović DušanBrojevi telefona: 069-020-664Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 68

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije Putničko kom 72. Vozila C kategorije Teretni kom 21

- 65 -


3. Vozila C kategorije Cistjerna kom 14. Vozila D kategorije Autobus kom 15. Bager Terensko kom 56. Buldožer Terensko kom 27. Utovarivač Terensko kom 78. Viljuškar Terensko kom 29. Agregat kom 4

10. JP KOMUNALNO NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Muratović MiodragBrojevi telefona: 067-642-361Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 20

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozilo C kategorije Cistjerna kom 1 Prevoz vode2. Kombinirka ICB 4CX Terensko kom 13. Traktor kom 14. Vatrogasni aparat CO2-5 kom 4

11. AERO KLUB NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Miodrag GrubačBrojevi telefona: 069-425-931; 069-931-425Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 2

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Aviona Utva kom 1

12. ZAVOD ZA HMP CRNE GORE - JEDINICA ZA HMP NIKŠIĆ

Odgovorno lice: Direktor dr Saša Stefanović; dr Srđan Stamenović Jedinica za HMP NikšićBrojevi telefona: 067-213-837; 067-630-211Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 5

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije kom 2 Vozilo za transport pacijenata

- 66 -


13. DOM ZDRAVLJA

Odgovorno lice: Slobodan TomićBrojevi telefona: 040-231-202Broj zaposlenih koji se mogu angažovati: 5

R. b


mjere Bro

jno

stan

je

Napomena

1. Vozila B kategorije kom 19

- 67 -


Prilog br. 4

- 68 -


Prilog br. 5

Uputstvo za postupanje građana u slučaju rizika od poplava

Poplave su česte elementarne nepogode koje mogu biti lokalnih razmjera - ukoliko pogađaju naselje ili manje zajednice, ili velikih razmjera - ukoliko pogađaju čitave slivove rijeka i veći broj opština.

Vrijeme razvijanja poplava varira od slučaja do slučaja. Poplave u ravničarskim krajevima se razvijaju polako, po nekoliko dana, za razliku od bujičnih poplava koje se razvijaju brzo, nekad i bez vidljivih znakova. Ovakve poplave formiraju opasan i destruktivan plavni talas, koji sa sobom nosi mulj, kamenje, granje i otpad.

Do plavljenja dolazi i kada nivo vode u rijekama poraste toliko da dolazi do pojave podzemnih voda ili do prelivanja preko nasipa ili kada usljed pritiska vode na nasipe dođe do njihovog probijanja. Do poplave može doći i usljed pucanja i prelivanja brane zbog prevellikog dotoka vode - što prouzrokuje poplavu sličnu bujičnoj poplavi, ali u mnogo širim i katastrofalnijim razmjerama.

Poplave se mogu dogoditi svuda. Čak i vrlo mali potoci, rječice, kanali za odvod ili kišni kanali, koji djeluju bezopasno, mogu izazvati poplave većih razmjera.

Poplave se najčešće ne mogu spriječiti, ali postoje određene aktivnosti koje čovjek može preduzeti, a koje će preduprijediti ili umanjiti posljedice prouzrokovane ovom prirodnom nepogodom.

Aktivnosti za sprečavanje poplava i smanjenje posljedica - preventivne mjere

- Upoznajte se sa istorijom dešavanja poplava u vašem kraju.- Osmislite svoj plan kako bi zaštitili sebe, svoju porodicu i imovinu u slučaju

poplave.- Tokom perioda kada nema poplava ponašajte se odgovorno, ne bacajte otpad u

rijeke, potoke i kanale.- Ako je otpad već u koritima i kanalima, prijavite nadležnoj komunalnoj službi i

učestvujte u akcijama čišćenja vodotokova.- U gradovima gdje je kod jakih kiša pojačano oticanje voda, ne bacajte otpad i

prekrivajte šahtove koji odvode atmosferske vode.- Ne pregrađujte vodotokove kako bi pravili akumulaciju vode u ljetnjem periodu.- Pripremite najosnovnije rezerve hrane, vode i ljekova.- Podignite električne uređaje na mjesto koje je sigurno.- Po mogućnosti pripremite džakove s pijeskom koje, u slučaju nailaska poplave

možete staviti na ulaz i zatvorite sva mjesta na kući kroz koja može da uđe voda.- Saznajte puteve evakuacije i bezbjedna mjesta za evakuaciju.- Ako živite nizvodno od brane informišite se koji je signal za opasnost, koliko vam

je vremena potrebno da se sklonite i koja je sigurna granica za sklanjanje u slučaju njenog rušenja.

- Planirajte kako da upoznate i ostale stanare u zgradi (susjednim kućama) na opasnost od poplava, preventivne mjere i postipke zaštite i spašavanja.

- Preko sredstava informisanja pratite stanje i upozorenja o mogućoj poplavi.

Kako postupati za vrijeme poplava i evakuacije?

- 69 -


- Pratite informacije preko radija, televizije i putem interneta radi adekvatnog informisanja.

- Ukoliko postoji rizik od bujičnih poplava, odmah pređite na više spratove kuće. Ne čekajte instrukcije da biste to uradili.

- Budite kooperativni i sarađujte sa spasilačkim ekipama.- Nosite odjeću i obuću koji štite od vode.- Pooštrite mjere lične higijene radi očuvanja vašeg zdravlja i sprečavanja epidemija.- Ne pijte vodu sa slavine dok se ne uvjerite da je sigurna za upotrebu, jer voda za

piće može biti zagađena u poplavljenim područjima. Do tada treba piti flaširanu, prokuvanu i dezinfikovanu vodu.

- Nemojte dodirivati električnu opremu ukoliko ste mokri ili stojite u vodi.- Nemojte koristiti telefon, osim ako stvarno nije neophodan, jer time doprinosite

rasterećenju telefonske mreže i linija potrebnih za organizaciju spašavanja i evakuacije.

- Ukoliko ste u nemogućnosti da napustite svoj dom idite do najvišeg sprata kuće i čekajte da dođu spasilački timovi.

Ako morate da se evakuišete - napustite dom:

- Isključite sve električne uređaje, isključite plin i iskopčajte struju na glavnom prekidaču čak i ako nema struje u vašem domu.

- Zaključajte objekat/stan koji napuštate.- Ponesite najdražu igračku/slikovnicu svog djeteta.- Evakuišite domaće životinje, a ako to nije moguće oslobodite ih iz objekata u

kojima su smještene.- Uzmite pripremljene nužne stvari. Ne zaboravite da ponesete lična dokumenta i

nephodne ljekove, jer je moguće da ćete biti odsutni duži period iz svog doma.- Ponesite flaširanu vodu za piće.- Obavijestite nadležne za evakuaciju ako želite da se evakuišete sopstvenim

vozilom.- Obavijestite nadležne za evakuaciju ako imate bolesnog člana porodice koji

zahtijeva posebne postupke i zdravstvenu zaštitu.- Nemojte iz bilo kog razloga prelaziti most ili ići pored rijeka, bujica, kosina i sl. Ne

prelazite brzake i potoke. Poplavni talas vas može povući sa sobom.- Pažljivo pratite putokaze i sve druge informacije objavljene od strane nadležnih

institucija. Na ovaj način ćete izbjeći odlazak do opasnih područja.- Ne hodajte kroz vodu koja se kreće, jer voda dubine 15cm može izazvati pad.

Ukoliko morate da prođete kroz vodu - hodajte tamo gdje se voda ne pomjera. Koristite štap da provjerite dubinu vode i čvrstinu tla.

- Ako vozite ne blokirajte ulice i puteve, kako bi spasilački timovi nesmetano funkcionisali.

- Ne idite poplavljenim ulicama, podvožnjacima ili podzemnim prolazima. Voda može biti dublja i brža nego što izgleda, a nivo vode bi mogao uništiti i vaš automobil.

- U slučaju da vas poplavna voda opkoli, napustite vozilo i ukoliko je moguće pređite na više tlo.

- Izbjegavajte oblasti koje su poznate po klizištima i odronima.- Obratite pažnju na uputstva koja su donijele nadležne institucije. One upravljaju i

rukovode u vanrednim situacijama i koordiniraju radom spasilačkih timova.

- 70 -


Kako postupati poslije poplava?

- Slušajte izvještaje na vijestima o vodosnabdijevanju, kao i da li je bezbjedno piti vodu.

- Izbjegavajte plavnu vodu - ona može biti zagađena muljem, uljem, benzinom ili fekalnom kanalizacijom. Voda može, takođe, biti pod strujnim naponom od podzemnih kablova.

- Izbjegavajte vodu koja je u pokretu.- Budite pažljivi u oblastima sa kojih se plavna voda povukla, putevi su možda

oštećeni i opasni.- Vratite se u svoje domove samo pošto nadležne službe proglase da je to bezbjedno.- Nemojte koristiti električne aparate prije provjere.- Očistite i dezinfikujte sve površine.- Držite se dalje od zgrada koje su okružene plavnim vodama.- Budite pažljivi pri ulaženju u zgrade zbog skrivenih oštećenja koja su mogla da

nastanu.- Osposobite oštećene septičke jame i druge kanalizacione sisteme što je ranije

moguće – ukoliko su oštećeni mogu da postanu veliki zdravstveni rizik.- Očistite i dezinfikujte sve što je pokvašeno. Mulj koji ostaje posle plavne vode,

može da sadrži kanalizacione otpatke i hemikalije.- Ukoliko primijetite uginule životinje obavijestite nadležnu službu na telefonske

brojeve 112 ili 123.

UPAMTITE: Čak i kada se plavna voda povuče, opasnost postoji.

- 71 -


Prilog br. 6

PREGLED UGROŽENOG STANOVNIŠTVA, OBJEKATA I ŽIVOTINJA PO PODRUČJIMA

U MZ Straševina ugroženo je 18 kuća - domaćinstava u kojima žive 73 člana od kojih su 26 djeca.

U MZ Kličevo ugroženo je 12 kuća - domaćinstava u kojima živi 56 članova od kojih su 27 djeca.

U MZ Ozrinići ugroženo je 8 kuća - domaćinstava sa 41 članom od kojih su 21 djeca.

U MZ Poljica - Štedim, ugrožene su 4 kuće sa 16 članova domaćinstva od kojih su njih 6 djeca.

Osim nastanjenih stambenih objekata, u decembru 2010. godine bilo je poplavljeno i 9 vikendica, od kojh 3 u naselju Kličevo, 1 u Štedimu i 5 u naselju Ozrinići.

- Kramar DOO - auto salon, - In-Mes DOO - klanica i proizvodnja mesa,- Mermal DOO - obrada kamena, - Monik-Mont DOO - proizvodnja betona, - Holand-auto DOO - prodaja auta, - Gimtrade DOO - magacin, - Trgovinska radnja - diskont Forteks, - Joković prestige DOO - autolakirerska radnja.

- Pekara „Klas“, - Progres DOO-obrada kamena.

Pored nabrojanih privrednih objekata poplavljeno je bilo i nekoliko farmi u privatnom vlasništvu, i to:

- Janjušević Milosava, Ozrinići,7 krava; - Dumnić Slavka, Kličevo, 113 krava; - Dumnić Draga, Kličevo, 30 krava; - Nikčević Miodraga, Kličevo, 6 krava i 20 svinja; - Kecojević Branka, Kličevo, 3 krave, 230 koka nosilja; - Kecojević Radenka, Kličevo, 45 svinja; - Giljan Milana, Straševina; 43 krave; - Simunović Veselina, Straševina, 17 krava; - Todorović Radisava, Kapino Polje, 35 krava; - Mićunović Milana, Štedim, 120 ovaca; - Jokić Boža (Agromont firma), Straševina, 2000 koka nosilja - (Farma koka nosilja i proizvodnja stočne hrane) i- Vlasniku farme Darmanović Stojanu (45 krava), potopljeno sijeno.

- 72 -


Prilog br. 7

KARTE

- 73 -


- 74 -


Prilog br. 8

UPUTSTVA

UPUTSTVO ZA EVAKUACIJU

Faza 1 - Odluka o evakuaciji

Lokalni tim za poplave može da donese odluku o evakuaciji ugrožene zajednice u sljedećim okolnostima:

- imovina će vjerovatno biti poplavljena;- imovina će vjerovatno biti odsječena, a ljudi koji u njoj žive ne mogu izdržati

uslove odsječenosti;- kao posljedica poplave ugroženo je javno zdravlje i evakuacija se smatra

najdjelotvornijim opcijom za upravljenje rizikom. Uloga je člana Tima zaduženog za pitanja zaštite zdravlja i higijensko-epidemiološka pitanja tokom poplave da izvrši procjenu i upravlja situacijom.

- ključne usluge su pretrpjele štetu i nijesu dostupne zajednici, te se evakuacija smatra najdjelotvornijom opcijom za upravljenje rizikom.

Prilikom planiranja evakuacije u obzir treba uzeti sljedeće:

- predviđene posljedice od poplave, vrijeme njihovog nastanka i pouzdanost predviđanja;

- veličinu i lokaciju zajednice koju treba evakuisati;- vjerovatno trajanje evakuacije;- vremensku prognozu;- modele poplave;- predviđeno vrijeme nastanka posljedica od poplave;- vrijeme potrebno za obavljanje evakuacije;- raspoloživo vrijeme za obavljanje evakuacije;- prioritete evakuacije i organizaciju planiranja evakuacije;- pristupne i izlazne rute koje su na raspolaganju i mogućnost njihovog plavljenja;- trenutni i vjerovatni budući status ključne infrastrukture;- resurse potrebne za obavljanje evakuacije;- raspoložive resurse za obavljanje evakuacije;- skloništa, uključujući centre za humanitarnu pomoć, prostorije za ugrožene, itd;- osjetljive grupe ljudi i objekte;- prevoz;- evidenciju/registrovanje;- bezbjednost osoblja iz službi za vanredne situacije;- različite faze procesa evakuacije.

Faza 2 - Upozorenja

Upozorenja mogu da obuhvate upozorenje da se obave pripreme za evakuaciju i upozorenje za hitnu evakuaciju. Kada se donese odluka o evakuaciji, ugrožena zajednica se upozorava da treba da se evakuiše. Upozorenja o evakuaciji mogu se distribuirati metodama nabrojanim u poglavlju 3 ovog plana.

- 75 -


Poruke sa upozorenjem o evakuaciji će pripremiti i objaviti MUP- Direktorat za vanredne situacije u saradnji sa načelnikom Službe zaštite i spašavanja, kao i drugim ključnim službama i ekspertima (Uprava za vode, Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju, kontakt osobe sa ugroženog područja, član Tima za poplave i dr.)

Faza 3 - Povlačenje

Povlačenje će kontrolisati Uprava policije, u saradnji sa Službom zaštite i spašavanja. MUP - Direktorat za vanredne situacije, u saradnji sa nadležnim opštinskim strukturama će dati preporuke u pogledu najprikladnijih ruta za evakuaciju i lokacija na koje treba evakuisati ugrožene zajednice, itd.

MUP - Direktorat za vanredne situacije, Služba za zaštitu i spašavanje, Hitna služba doma zdravlja i nadležni organi - lokalna uprava će obezbijediti resurse, ako su dostupni, i pružiti podršku Upravi policije u kontroli ruta, a mogu i da pomognu Upravi policije u organizovanju prevoza tokom evakuacije.

Uprava policije će kontrolisati bezbjednost evakuisanih područja. Od lica koja se evakuišu će se tražiti da koriste sopstvena sredstva prevoza, gdje je

to moguće. Za one bez vozila ili drugih sredstava, prevoz će biti organizovan. U svrhu realizacije evakuacije mogu se koristiti i raspoloživi helikopteri. Zone za slijetanje i uslovi za angažovanje određuju se u saradnji sa MUP - Direktoratom za vanredne situacije.

Faza 4 - Sklonište

Centri za humanitarnu pomoć i/ili prostorije za ugrožene (škole, mjesne zajednice, lovački domovi i sl.) u kojima se vodi briga o osnovnim potrebama ljudi tokom poplave mogu se formirati kako bi se zadovoljile najurgentnije potrebe ljudi pogođenih poplavom.

Uprava policije, kroz konsultacije sa MUP-Direktoratom za vanredne situacije, će se povezati sa nadležnim organima lokalne uprave, preko Tima za poplave, radi planiranja, otvaranja i funkcionisanja centara za pomoć.

Sklonište za životinje. Za domaće životinje i životinje koje su u pratnji evakuisanih lica biće uspostavljene lokacije sa skloništima za životinje. Za zdravlje i bezbjednost životinja brinuće nadležni predstavnici veterinarski službi, Ministarstva poljoprivrede i ruralnog razvoja, predstavnici lokalne uprave i vlasnici životinja.

Faza 5 - Povratak

Lokalni tim za poplave, kroz konsultacije sa Upravom policije, utvrdiće kada je za evakuisana lica bezbjedno da se vrate svojim domovima i organizovaće obavještavanje zajednice o tome.

Uprava policije će upravljati povratkom evakuisanih lica uz pomoć drugih službi i agencija, po potrebi.

Za odluku o povratku potrebno je razmotriti sljedeće:

- trenutnu situaciju sa poplavom;- status sa sistemima za ublažavanje posljedica od poplava;- veličinu i lokaciju zajednice; - pristupne i izlazne rute koje su na raspolaganju i njihov status;- resurse potrebne za koordinaciju povratka;- grupe sa posebnim potrebama;- vremenska prognoza;- prevoz, naročito za ljude bez pristupa prevozu.

- 76 -


Prekid usluga

U slučaju poplave može doći do prekida u pružanju niza usluga, kao npr. zatvaranje puteva koje može uzrokovati prekid linija kojima se kreću školski autobusi, oštećenje postrojenja za vodosnabdijevanje što može uticati na snabdijevanje pitkom vodom.

UPUTSTVO – SISTEM ZA UPOZORAVANJE O POPLAVAMA

Upozorenja o poplavama

Infomacije o predviđenom nivou i opasnosti od poplava mogu se naći na sajtu Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju (www.meteo.co.me).

Upozorenje o poplavama Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju dostavlja MUP- Direktoratu za vanredne situacije, zatim Direktorat dostavlja informacije opštinama sa instrukcijama o neophodnim mjerama koje je potrebno preduzeti, a zatim opštine dostavljaju te informacije mjesnim zajednicama.

Informacije o preduzetim aktivnostima idu od mjesne zajednice, preko opštine, do Direktorata.

Trenutno postoje mjerne stanice na većim vodotocima, kojima gazduje Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju, ali one nisu elektronski uvezane sa operativno-komunikacionim centrom 112, koji je dio Direktorata.

Informacije o vodostaju, na zahtjev Direktorata, dostavlja Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju. Dobijene informacije o vodostaju, Direktorat dostavlja svim zainteresovanim subjektima.

Različite vrste upozorenja o poplavama, kao i nivoi i klase poplava mogu se naći na internet sajtu Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju. U različite vrste upozorenja o poplavama spadaju upozorenja o olujnom nevremenu sa grmljavinom, upozorenja o nevremenu, praćenje situacije sa mogućom poplavom i upozorenje o poplavi.

Obavještenje o poplavama

MUP - Direktorat za vanredne situacije dostavlja informacije o vanrednoj situaciji sa poplavom medijima preko „Obavještenja o poplavama“. Obavještenja o poplavama daju informacije dostavlja Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju u vezi upozorenja o poplavama, kao i informacije o mogućim posljedicama od poplava i preporuke u pogledu bezbjednosti koje se ne nalaze u različitim vrstama upozorenja koja daje dostavlja Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju. MUP - Direktorat za vanredne situacije koristi naziv Obavještenje o poplavama kako bi obezbijedio da naglasak bude na nazivima različitih upozorenja o poplavama koja izdaje Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju.

Nadležne područne jedinice MUP - Direktorata za vanredne situacije ili uspostavljeni operativno-komunikacioni centar 112 ili službe zaštite i spašavanja će biti nadležni za izradu, odobravanje i objavljivanje Obavještenja o poplavama. Obavještenja o poplavama u svom zaglavlju treba da upućuju na naziv upozorenja, npr. obavještenje o poplavama u vezi upozorenja o velikim poplavama duž Skadarskog jezera.

Obavještenja o poplavama treba da imaju sljedeću strukturu:- koja je trenutna situacija za poplavama;- kakva su predviđanja u pogledu razvoja situacije sa poplavom;- koje su vjerovatne posljedice od poplava;- šta treba zajednica da uradi kao odgovor na upozorenja o poplavama;

- 77 -


- gdje tražiti dodatne informacije;- koga nazvati ako je potrebna hitna pomoć.

Važno je da opis previđene situacije sa poplavom bude usklađen i da odražava relevantno upozorenje o poplavama Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju.

Obavještenja o poplavama treba da se zasnivaju na konkretnim podacima sa mjerača (ili u odsustvu mjerača, na slivanje vode) za dato područje, tj. područje na kojem su posljedice od poplava konkretno povezane sa određenim mjeračem nivoa poplave.

Obavještenja o poplavama treba pripremiti i objaviti svaki put nakon dobijanja upozorenja o praćenju situacije sa mogućom poplavom i upozorenja o poplavi od Zavoda za hidrometeorologiju i seizmologiju, ili nakon dobijanja upozorenja od olujnog nevremena sa grmljavinom, i upozorenja od nevremena koja ukazuju na mogućnosti velikih bujica.

Kako bi se obezbijedilo pravovremeno objavljivanje Obavještenja o poplavama, mogu se izraditi standardizovani obrasci Obavještenja prema različitim scenarijima, a prije pojave poplava.

Standardizovana obavještenja o poplavama se zatim mogu prilagoditi konkretnoj situaciji koja se dešava ili je predviđalo da će se desiti.

- 78 -


Prilog br. 9

PREGLED TIMOVA I GRUPA KOJE SE U SLUČAJU POTREBE MOGU AKTIVIRATI ZA SPROVOĐENJE ODREĐENIH MJERA I

AKTIVNOSTI KOD POPLAVA

1. GRUPA ZA PREVENTIVNO DJELOVANJE PROTIV ŠTETNOG DEJSTVA VODA

Rukovodilac grupe: Dubljević Veselin - Rukovodilac tehničkog održavanja, JP Vodovod i kanalizacija, tel. 067-608-123Članovi grupe su predstavnici državnih i privatnih preduzeća i preduzetnici:

- AD Mehanizacija i programat, Dušan Đurović - direktor, tel. 069-020-664- JP Komunalno Nikšić, Miodrag Muratović - direktor, tel. 067-642-361- PP Radulović M3, Savo Radulović - direktor, tel. 069-586-578- DOO Božović, Aleksandar Božović - direktor, tel 067-645-235

2. GRUPA ZA EVAKUACIJU, ZBRINJAVANJE I SNABDIJEVANJE OSNOVNIM POTREPŠTINAMA

Rukovodilac grupe: Komandir službe zaštite i spašavanja Veselin Gardašević, telefon: 067-230-633Članovi grupe:

- Sekretar Crvenog krsta Nikšić, Milorad Drekalović, tel. 069-334-269- Predstavnik Uprave policije- Predstavnik PJ Sektora za vanredne situacije i civilnu bezbjednost- Predstavnik autoprevoznog preduzeća Glušica prevoz- Direktor Sportskog centra Nikšić

3. GRUPA ZA ZDRAVSTVENU I EPIDEMIOLOŠKU ZAŠTITU

Rukovodilac grupe: Direktor doma zdravlja dr Slobodan Tomić, tel. 040-231-202Članovi grupe:

- Direktor Opšte bolnice, dr Ilija Ašanin, tel. 067-868-897- Direktor veterinarske ustanove Nikšić, Petko Mikić, tel. 040-231-796- Direktor Zavoda za hitnu medicinsku pomoć, dr Srđan Stamenović, telefon: 067-

630-211- Predstavnik Crvenog krsta Nikšić

4. OPŠTINSKA KOMISIJA ZA PROCJENU ŠTETA IZAZVANIH POPLAVAMA

- Zoran Mašulović, predsjednik komisije, tel. 069-518-560- Milinko Đurović, član komisije, tel. 068-857-940

- 79 -


- Milivoje Milašinović, član komisije, tel. 069-386-667

Prilog br. 10

RADNA GRUPA ZA IZRADU OPŠTINSKOG PLANA ZA ZAŠTITU I SPAŠAVANJE OD POPLAVA

1. Niko Rojević, MUP - Direktorat za vanredne situacije - Područna jedinica Nikšić, telefon: 067-9112-085

2. Dimitrije Tomašević, Služba zaštite i spašavanja Nikšić, telefon: 067-330-0153. Nada Srdanović, MUP - Direktorat za vanredne situacije - Područna jedinica

Nikšić, tel. 067-9112 0864. Branka Pejović, MUP - Direktorat za vanredne situacije - Područna jedinica Nikšić,

telefon: 067-9112-0885. Boško Roganović, Služba zaštite i spašavanja Nikšić, telefon: 067-472-1556. Milica Pindović, Služba zaštite i spašavanja Nikšić, telefon: 069-386-825

GLAVA IV

Ovaj Plan će se objaviti u "Službenom listu Crne Gore - Opštinski propisi″.

Služba zaštite i spašavanja Nikšić Obrađivač: Komandir Radna grupa za izgradu

opštinskog člana za zaštitu i spašavanja od poplavaVeselin Gardašević,s.r Boško Roganović,s.r..

- 80 -


- 81 -

Opština Nikšić - Dobrodošli na zvaničnu...

Documents

Transcript of Opština Nikšić - Dobrodošli na zvaničnu...