„Öfundsverðar langtímahorfur“, sept. 2008

„One of the pregnant lessons of that year will by now be plain: it is that very specific and personal misfortune awaits those who presume to believe that the future is revealed to them.”Galbraith, J. K., The Great Crash 1929 (Harmondsworth, 2. útg. 1975, 1. útg. 1954), bls. 205.

Það var ekki það sem ég meinti...

Stjórnmálafræði og forspárgildi

„Political scientists ... insist that there is such a thing as a „scientific“ approach to the study of world politics ...(1) It should explain, which is to say that it

should help us to understand why things happen in the way that they do; and

(2) it should forecast, which is to say that it should provide us with at least some means of anticipating how things will happen in the future.“

John Lewis Gaddis, „History, Science and the Study of International Relations“, 32-33

Forspár og kosningarnar 2013...

• „Aðalmálið er að þetta er verulega unpredict-able ... Það er engin almenn regla.“ Ólafur Þ. Harðarson, aths. á fundi á vegum félags stjórnmálafræðinga á Sólon, 4. apríl 2013. http://www.facebook.com/events/398812640216087

• „Könnunin sýnir að Fram-sóknarflokkurinn er í stórsókn og Sjálfstæðisflokkurinn í svo mikilli kreppu að ég hef aldrei séð annað eins," segir Gunnar Helgi Kristinsson stjórn-málafræðiprófessor. „Þessi þróun öll gengur lengra en maður getur trúað.“ http://www.visir.is/framsokn-naerri-meirihluta/article/2013704059907, 5. apríl 2013

Hraðar hendur 1991-2009

Stjórnarskipti á viku7 dagar 1991 (Sjstfl. og Alþfl.)5 dagar 1995 (Sjstfl. og Frsfl.)7 dagar 2007 (Sjstfl. og Samf.)7 dagar 2009 (Samf. og Vg)• Jón Baldvin Hannibalsson: Stjórnmálamönnum „í

sjálfsvald sett að hafna þessu sjónarspili”• En alltaf aðrir kostir í boði, alltaf gremja einhvers

staðar

Sífelldar stjórnarkreppur 1944-1988Sveinn 44-52

Ásgeir 52-68

Kristján 68-80

Vigdís 80-96

Stjórnar-skipti

4 3 (4) 5 3

Hand-hafar umboðs

2, 3, 2, 2

0, 1, 2, 1

1, 2, 4, 1, 5

4, 4, 2

Lengd „stjórnarkreppa“

35, 117, 12, 12

30, 19, 23 (1953 sleppt)

29, 57, 66, 3, 66

29, 74, 11

„... gæti orðið tafsamt að mynda ríkisstjórn“„Það gæti orðið tafsamt að mynda ríkisstjórn í vor – en það er langlíklegast að Bjarni Benediktsson verði forsætisráðherra eins og horfurnar eru núna, við áramótin.“http://eyjan.pressan.is/silfuregils/2012/12/30/liklegast-ad-bjarni-ben-verdi-forsaetis/

„Forsetinn benti á að blikur væri á lofti fyrir þingkosningarnar næsta vor. „Margir nýir flokkar eru í framboði og ólga innan þeirra eldri. Það veit enginn hvað kemur út úr næstu þingkosningum.”” http://www.austurglugginn.is/ 11. júní 2012http://www.ruv.is/frett/allt-opid-i-stjor

narmyndunarvidraedum-i-vor

Nýjustu vísbendingar

20 17 10 6 5 5

http://www.ruv.is/frett/framsokn-tapar-en-maelist-enn-staerst 18. apríl 2013

Nýjustu vísbendingar

19 18 9 6 6 5

21189654

Hver á að spreyta sig fyrst?Stærsti flokkur Næststærsti flokkur Þriðji stærsti

Sveinn 1944 og 1946 1949 og 1950 Aldrei

Ásgeir 1958 og 1959 1956 Aldrei

Kristján 1974 1971 og des. 1979 1978 og okt. 1979

Vigdís 1983, 1991 og 1995 1987 og 1988 Aldrei

Ólafur Ragnar 2007 jan. 2009 Aldrei

Samtals 9 8 2

Tólf manna nefndum Sveins Björnssonar og upphafsumþóttunartíma í tíð annarra forseta sleppt.

„Sigurvegarinn“ og/eða sá sem er líklegastur til að mynda ríkisstjórn

Nýjustu vísbendingar og úrslitin 2009

19 18 9 6 6 5

http://mmr.is/frettir/birtar-nieurstoeeur/315-toeluverdhar-fylgissveiflur-sjalfstaedhisflokkurinn-medh-mest-fylgi 18. apríl 2013

Hver vann? Og hver næst?

• 1958: Fyrst Ólafur Thors en svo ekki Hermann!• 1971: Samtökin sigurvegari?• 1978: Alþýðubandalagið meira fylgi en Alþýðuflokkur• 1995 og 2003: Af hverju ekki Framsókn?!

– „Á fundi með forseta Íslands í gær bar Ólafur Ragnar formlega upp þá tillögu þingflokks Alþýðubandalagsins, að Halldór Ásgrímsson fengi umboð til að mynda ríkisstjórn stjórnarandstöðuflokkanna.” Morgunblaðið 19. apríl 1995

– Boð Össurar til Halldórs um stól forsætisráðherra 2003

Erfið úrslit?

• 1978: Stjórn „fallin“ en samt ekki, „A-flokkar“ sigurvegarar en samt ekki

• 1983: Tvö ný framboð• 1987: Tveggja flokka stjórn ómöguleg• 2013:

– A.m.k. tvö ný framboð– Örugglega aðeins einn möguleiki á tveggja flokka

stjórn

Innanflokksátök og reynsluleysi

• 1944: Sjálfstæðismenn klofna• 1974 og 1979: Átök Gunnars og Geirs• 1978: „Benedikt hafði ekki nokkra stjórn á þessu

liði, það hefði enginn haft það.” Frásögn Árna Gunnarssonar.

• 2007: „...eins og Framsóknarflokkinn hafi þorrið móður.“ Hannes H. Gissurarson, Stöð tvö 19. maí, http://www.youtube.com/watch?v=EHwtsZpwFI0

Leiðum lokað fyrirfram

• 1942 og áfram: Gagnkvæm andúð Hermanns og Ólafs

• 1956: Kratar hafna samvinnu við Alþýðubandalagið

• 1978: Viðreisn „over my dead body“• 1979:

– „Allt er betra en íhaldið“– „Nú, voru það alþýðubanda- lagsmenn sem

réðust inn í Afganistan?“

Leiðum lokað 2013?

Ekkert vesen utan „fjórflokksins“

Þreifingar...

Atbeini forseta

1. Fundir með formönnum flokka2. Umboð afhent, eða

umþóttunartími– Bjarni Ben. eða Sigmundur Davíð

3. Umboð afhent á ný– Bjarni, Sigmundur Davíð eða Árni

Páll...4. ... og ný5. Minnihlutastjórn, utanþingsstjórn

Fyrstu hugmyndir stjórnlagaráðs

• „Í viðleitni til að færa þungamiðju valdsins

inn í Alþingi á nýjan

leik gerum við nú ráð fyrir að þingið sjái sjálft

um stjórnarmyndun – án atbeina forseta.“ Eiríkur Bergmann Einarsson, 30. maí 2011

• „Ábyrgðarkeðja“ skýr• Ekkert „leppshlutverk“ í stjórnarskránni

Lokagerð frumvarps stjórnlagaráðs (90. gr.)

Alþingi kýs forsætisráðherra.Eftir að hafa ráðfært sig við þingflokka og þingmenn

gerir forseti Íslands tillögu til þingsins um forsætis-ráðherra. Er hann rétt kjörinn ef meirihluti þingmanna samþykkir tillöguna. Að öðrum kosti gerir forseti Íslands nýja tillögu með sama hætti. Verði sú tillaga ekki samþykkt fer fram kosning í þinginu milli þeirra sem fram eru boðnir af þingmönnum, þingflokkum eða forseta Íslands. Sá er flest atkvæði hlýtur er rétt kjörinn forsætisráðherra.

Hafi forsætisráðherra ekki verið kjörinn innan tíu vikna skal Alþingi rofið og boðað til nýrra kosninga.

Afstaða þjóðhöfðingjans

„Hlutverk forseta ... verður mun sjálfstæðara. ... Í stað

þess forystuhlutverks sem

formenn flokka hafa í áratugi haft við myndun

ríkisstjórna fela tillögur stjórnlagaráðs í sér nýja skipan þar sem beinar viðræður forsetans við þingmenn yrðu afgerandi.“ Ólafur Ragnar Grímsson, þingsetning 1. okt. 2011