/.

OBsERVATIONEs NONNULUEDE

sATIRA

QUAs

VENIA AMPL. FACUIT, PHILOs.

PUBLICO BONORUM EXAMINI sUBJICIT

IJOH/mKEs tssACOBUsFili/, Mag. stip, puhj.

REsPONDENTE

NICOLAO HELENIOs, Minisl, Cand. stip. pubi, tis semin, Theol, satae,

Jn Auditorio Mathem. d. XVIII Dec. MDCCCXh, a. m, s,

*

ABOiE, Typis Frenckelmanis,

-■■ . ‘

I?JCjadem ratione, qua in universa Eloquentia, insatira pulchritudo mera exsistere non potest. stu-dio persvadendi haec in utroque genere subjecta est.At eo majoris respectu morum habenda est satira.Argutias festivitatesque, vitiis & virtutibus, errori-bus & veritatibus gravissimis, superstitioni ideisquerationis, omni discrimine remoto, in eandem lan-cem impositis illudentes, ingeniorum, omnia prae-ter leporem & delectandi studium, quibus exopta-tissimam sibi nominis samam factantur, nihili facien-tium, ad hoc saeenlum corrumpendum haud parumcontulisse, nemo a partium studio alienus dissiteripotest. satira contra recte tractata ad mores corri-gendos multum valet, tn iximique aestimanda elt.saepe vitia, quae nulli-; legibus coerceri possunt,pevllringit, iisque poenam, omnium tossan gravissi-raam, contemtum, minatur.

2

Nos in materie tirocinio juvenili eligenda gra-vitatem hanc moralem satirae respeximus, speran-tes, nos hoc nomine facilius tenui nostrac opellaetuam L. B. veniam impetraturos esse.

Ut sinibus sequis contineatur satira, a jococomico inpnmis probe di-IUnguend» e(L lam nem-pe iunt ea propinqua libiqoe finitima, ut cum huicconsilium satiricum aut ab ipso auctore tribui, autab auditoribus sive lectoribus assingi, tum ipsi saiiraeauserri, cum jocus in satiram, tum satira in jocumcommutari saepe possir, urque ex arbitrio sere cu-jusque explicatio discriminis Caepe pendeat (a~). sedcum pretium joci aestbeticum purumque, lenium abipso joco alienum ei non tribuendo ramum, vmira

etiam palmarium quali & principalem conltitumdo.

*•

a) jam inde ab antiqui at ibis temporibus satiram Comoeisx-iuisle eontularu, patet vel tx loco 1 lictor i ii; Ca&wbonide Romanorum satira Libio c. 3 citato: Duasunt generacomicarum > id ejl ,

vet.res Ps noni, Peteres qm & jocaridiculares ex/litermt, ut Plautus,

Aihusr "Terentius. Naevi qui & satirici, a qi ibus vitia generaliter carpuntur, utFlaccus , Ferjlus , Juvenalis & alus. Beue obiervat i. A-

saubOaus, saiiiaiu Comoediae- Ipecieiu diei neu poste,quum genere disserant : & omnino aliud esse, comicosimitari, aliud comoediam scribere.

3

perdamus, cumque Virendum sit de ipsa satira jo-cantibus, ne argumento ejus morali irrideamus, sa-cile patere exisiimamus, hanc commutationem &

permixtionem, quantum vis soletnntm, minime gen-tium esse approbandam.

Distinguenda igitur est & discrepat a joco sa-tira , ipsa quidem sententia libi subjecta. Nam sem-per haec, errorem aliquem vellicans, eum praeca-vendum vel deponendum esse, monet: jocus nullirei extra se animum nostrum intendit. Hic nonnisi sui ipsius causa ess, mera repugnantia rei cujus-dam proponenda risum movet: & non tantummodonullum alium sinem sibi propositum habet, sed hocsibi assicto laeditur (/?).

Deinde semper culpam quandam castiget sati-ra, necesse est. Nam ii stuporem carpent satui-tatemque & nu ros errores judicii, injuriosa omni-no esset. De his jocari ridereqne possumus; sati-ra vero, cujus ipsius notioni reprctiensionem vitu-perationemque subjicimus, in iis wrsari mque de-bet, neque n Vera potess. Primum enim, his wssi_

5' D r s/ !i ’> z 1t»nnt ke>n anderer 7A-' (As snn eigmes Da.s’!in. Die rnitisehe Rluthe frin-T siicht nkht, undvnr> saner 'uiiknden Ruthe r oilNs in /iiitll man iatundensihlag, Varjchule der Ajihelik v. jscAN Taul p. i6j.

4

eandls, injuriam- ipsis injungeret, deinde errata, nisivoluntati objiciantur r reprehendi vitioque verti nequidem postunr. Errores doctrina & argumentisresellat, saKusnque, quod illis inlidet, ob oculos po-nat, qui ab iis aliquem avertere cupit; caveat ve-10, ne in eosdem cum. acerbitate invehatur, & quodex intelkctu totum pendet, voluntati tribuat. Vi-tia, in quibus persictngendrs occupatur satira, quan-tumvis levia & occulca suerint, & quantumvis illarationes, ex quibus eadem reprehendit, ex aliishaud raro sontibus quam ex ipsa vitiorum turpitu-dine mentisque officiorum consine ditatis repetat:ut iste error certo respectu voluntarius sit y eoqueipso reprehendi & exagitari possit, ipsa dignitassatirte, licentiam jocularem respuens & aspernans,posiulat. Nemo tamen haec ita interpretetur, tan-

quam satiram in angnsium nimis coassam velimussoactum, eidemque nihil nisi actiones earumque prin-cipia casiiganda deseramus. Tam Caepe enim opinio-nes malae, su persinio,. gusius pervectus erroresquetantum non omnes originem suarn debent facultatis-uosirse cognosconvii hic urire, tarditati, pigritiae,- arro-eantiae, proptereaque vitio vertenda sn-nt, ut ab-er-roribus theoriam spectantibus plus minus volunta-riis prohibere satiram, eum exemplis auctorari»esset contrarium, tum a nosira ratione prectus alie-num. si ex. gr. vetera extollimus recentium in»euriosi,. si in opinionibus, quas olim imbibimus,.

5

ignavi, superbi pertrnacesque hajremus, vel si ricti-cule inconstantes, quaecunque novitatis speciem os-serunt, vani captamus, satira nos jure perstringo.

Prava & praeposlera satira esi T cum errores,quos sola cognoscendi facultate amplexamur, inpri-mis cum argumenta, quae ad scientiam quandampertinent, auctoresque i piorum invadit.

Atqui jocis integerrimis, omnis maledictionisexpertibus, sententiam mordacem saepe attribuuntlectores inepti live injusti ad voluptatem poeseos li-quidam gustandam non apti. sed admodum, se ipsisquidem judicibus, sagaces, si illis aliquid maligni as-singere valuerint (r). Hos quomodo ab interpreta-

ty TT: adan K/xnm*r dee aWmP.ma hegares att friari sctgdt , ialit hvad sonr frisves i vittra <htmen

, den thrasie digtrdat e/hyldigaste Jksmt , d » atoudnnaste morari , viija s.matellnsott pii vissa hritiddser ossa prrsoner ? Ar det vansn-nighit cUer mghet? — Ar det hdg att sac'a sorsattaren ,

eli.-r den som wan vn-facte firma sniidad? —Jr det siimve-tsts medsvitlmmdeliksom Deductus i- Comedien, som, diihem lor nilunuu sviARAUl) i ett srciannande hns, sdger h:Utjivjlri.i H ”Moraud?* — Voiih quelqtJun qui me eoumit ?

Ar det Lumh -tent bem@di.nde ait viija sijnas sinare an an-dra; eiler des Hogmod att verkeiig. n tro sg vara det? Keix*€.k ens saiulade sinisler j.-djeBandetp. (24,

6

i

tionibus suis, perquam scilicet callidis, impedire po-terit auctor? (d)

Cum non nisi res opprobriis dignas turpitudi-nemque moralem reprehendat satira, ei joca pro-prie sio dicta non convenire, quisque, qui cunscien-tiam judiciumque morale reveretur, sentir. De re-bus majoris momenti jocari vix susiinemus; animusenim gravitate earum captus ad hilaritatem licen-tiamque jocularem propensus non essi Neque igiturvitia virtutesque, nisi minoris has faciamus, joconobis esse psosunt; ne iis ridendis magis magisquecorrumpamur, periculum est. Ubi vitia ridentur,magnam adesse corruptionem moralem, exisiiman-dum est. Tacitus, ad integritatem morum Ger-maniae antiquae significandam, neminem illic vitiaridere, resert, (e), nosque, ubi sumraam levitatem,& de rebus severissimis jocandi consvetudinem anim-advertimus, ibi nequitiam slagiriaque subesse, juresuspicamur. Quam contrarium honestati sit, virtu-tes ideasque, quibus illae nituntur, satira lacerare,verbo monuisse sufficit.

dt llvad utvssg cir att taga? Le at Dumheten och Darjlapen11). p. 12$.

e Nemo illic irtia rilict nec corrumpere aut corrumpi Jacu-lum vocatur. De Populis Germania: Cap, ip.

7

/

Tametsi vero scelesti aliquid & pravi sempercarpere debet satira, nec joca eam decent, non ta-

men ex eo effici volumus, ut cum gravitate Femperobjurgare illud debeat. Quoniam enim

ridiculum aeniFortius & melius magnas plerumque secat resab illa neque alienum est easdem nonnunqnam

cavillari (/). j\ihil certe impedit, quominus satira,ut blandi doctores, discipulos crusiulis allicientes,ridendo lectores titillet & sic veritates iis infirmet.Vitia erroresque non tantummodo, neque semper,gravem illam indignationem, qua eadem carpuntJuvenalis & Persius, excitant. Reseruntor haudraro ad intellectum, quoties disquiritur, an cumprudentia conveniant, nec ne, num ad beatitudinemconserant, an eam turbent. sunt prosecto huic saepecon raria & haud raro stultitiae insaniaeque tampleni, ut ipsa repugnantia sua risuin moveant, ne-cesse sit, satira que ludificanti uberem materiampraebeant. Quid ex. gr. sordida cupidine divitis,tungellis undique saecis inhiantis, multis tamen,

Que is humanet [ibi dolent natura negatis ,

carentis, quid taedio, quod plurimos cepit tenetqoesio mi*

J) JBi, /tripla quibus Comoedia prisca viris esl, Hoc /la-bant y hoc sunt imitandi. Hor. sat, 1, w, 14 seq.

8

homines, sortis, qnam iis sen ratio dedit, sen sors obje-cir, magis e(l libi ipsi contrarium? Haec multaquealia vitia dicacitati materiam nunquam non dabunt-

Atqui ut blanditiis infantes facile corrumpun-tur, ita satira seria ridendo percurrens, lectoresqueludo titillans, haud raro nocet. Vitia quaedam tae-triora sunt, quam ut iis irridere postit satira honesta.Contra haec armis utatur gravioribas; ea ne irride-at, sed cum majestate & severitate, qua indignatio-nem bonestam mentis generosae decet, reprehendat,turpissima ignomina notet (g).

Faciem ridiculam vitiorum, quam primus sor-san antiquorum in satira proposuit Horatius, ludisi-cando, haec ipsa ad (imilitudinem joci comici accedit.

Neque tamen haec ntriusque rei propinquitasin ipsa tantum satira tractanda perturbationibus an-

g) Men temnom skdmtets udd!— Forsvagt des vapen ar ,

Ndr Lagen ropc.r heirnd och Religionen hldder;JVdr sar.isunds - lugnet sides, och visan upriid harMot savningm den anu , som frehct hemligt sioder.Da, shaUUnd! ruRa d;g, da satla mordets dnlksidi pd dni djersvas hroj7, ait drrst cvigt blisverlDin krinfla vr.cktc dig ait hli formijtrts tolli;GA, lyd med vdrdighet dm bailrlse det gisver.

Keligrend sami. skrtster B, II. V» st.

9

sam dedit; etiam disquisitionera de origine satiraeimplicavisse nobis videtur. De hac quidam mul-tum disceptatum suisse,& sur.. C/es, scaligekum(A),Dantel. Heinsium (i)., Vulpium (k) cet. illamGraecis acceptam retulisle, contra vero Jos. sca-LIGEKOM (/j, CasAUHONUM (/«), spANHEMIUM («)Romanis atcribuisse, cuique in antiquis litteris velmediocriter versato notum certe est. Nos,, ut exi-guitati facultatis nostras habendseqne justorum opu-sculi limitum rationi convenit, primoribus quail la-bris hanc controversiam attacturi, omniora primoobservandum putamus, non posse in illa quassiionemesse de sparsis & ubique quidem obviis ingenii sati-rici vestigiis. Nam si ubi ea animadvertimus. sa-tiram natam crederemus, sere ex arbitrio noslropenderet, cui genti aut tempori originem ipsius ad-judicatam vellemus. Ea enim certe ubivis gentiuminveniemus. si generatira in origine inventi cujus.

h) Dc arte postica L. 1. Cap. 12.

i ) De sat. Horatiana L, J, C. /2*

k De sut. Latina natu a & ratione.I) Castigalt: ad Manilium v. 46s,vi) Ds satyrica Gratorum voist & Romanorum satira.

n) Dissert, sur les CVsars de ssulien &en generat sur letouvrages satiriyues aes Gnaeus.

10

ennque investiganda ad principium illius internum,facultatem fix orcam naturae bumarae, semina abstru-sa artis sive scientiae luturae continentem, praecipueattenderemus, cene hrvsiraremus, unde ortus ejusexternus, historicus ( sit venia verbo), repetendus sit.Principium illud, facultas nempe propensioque na-turae, nunquam dk nusquam non occurrat, necesseest; eaque sensim excolitur, etsi certa quadam oc-ca sione praecipue prodatur. Ars sive scientia it»primis hisce facultatis istius rudimentis non inveni-tur. Ingenium igitur satiricum ubivis gentium dklocorum inveniemus, satiram non item. Deinde,ut supra observatutn est, ea, scriptis diversae mate-riei immista, disfinxi» saepe est dissicillima. Ubisatiram latere arbitramur,-facile fieri potest, ut noseam ipsi singamus, ut e-x jocis live mera doctrinaauctoris eam n bis ipsi formemus. Nos certe, neleporibus Graecorum Romanorumque amari aliquidtribuamus, quo apud eos earuertmr, facile incurri-mus periculum, quippe qui ad interpretationemrp sorum liberalem & poeticam vix aut ne vix qui-dem idonei sumus so). Primordia satirae itaque

anxia

O) nnpoetischer eine Nazion oder Zeit ijl , d°Jso leirhterJi ht sie seherz siir satire an. Die Eselssejle in dm Kir-dicti, der Geekenorrei nud undere spiele der poctiscben ZeitwUrden sidi j tzt zu leniter satiren ausspinnen„ Forschuleder ALjihetik v. JeanPaul p. iss, Concedimus tamen lu-

11

anxia minutnque di!ig«mria ne quaeramus; nam, nisiumbras conluctari placet, in origine ejns indagandaid solum disquirendum esi, ubi & quando satira,tanquam proprium scriptionis genus, orta fuerit.

Anriqnissimam quidem apud Graecos suissepotssin mordacem, restatur Aristoteles. Quam-quam Ilias Odysseaque Homeri vetultissima sintpoeseos istius gentis monumenta (/;), concludere tu-tamen non licet, nullam poeTin ante Homericamillam in Graecia exstitisse. Obscurirat*e tenebrisqueinvoluta jacent principia artis, at certe homines,non tum primum e barbarie egressos, sed humani-tate jam & cultu quodam ornatos indicant narra-tiones plures Homeri {q~) ipsaque poclis epica postu-lat. Hac multo facilior animoque humano propioresl impetus rhythmicus affectuum, cui originemsuam debere poesin gentis cuiusque, assumamus,

b nter, in nuiltis antiquorum pocmatrm locis satiramargutam latere posse, et ii nos tam non stntiamus, cumres moresque & s>cti peculiaria iiugalorum illius aetatishominum uos fugiam.

p) Cb Gsschicht * d r Pol)":e d r Grierlen und R orner v. I'r.scHLi Gtc. Ers.en Haud s erjle Abdi p. /7 sq.

q) Ex. gr. Uiad XIIII. ss 7 — .sT?, XXIV. 720. sq. Od'IX. 106 — n~.

12*

necesse essi Nihil impedit, quominus jam primailla poeseos lyricae aetate orti suerim jambi (r). Contu-melia saltem jacienda verlsisque injuriolis ingerendisluxuriari, a ludis festisque gentis incultae alienumnon est (). Cavillandi libido in carminibus Graeciscujuscunque sere generis, lyricis Q), dramaticis (?/),

r}Eos non “antequam cum Archilocho natos esse ex Hor.Ep. ad Pis, v, 7<J male colligunt plerique interpretum.

.0 In carmine Homeridico Hermen celebrante v. 5g sq.versuum aspero-um, quibus in conviviis se invicem per-stringere sveverunt juvenes, mentio sit.

t) Quam immoderata & serox fuerit invectio Hipponactsnec non AKCHir.ocHi ex Plin. XXXVJ, 5. Hen. Ei\od,VI. 13 & Epist. I. 19. 23 apparet.

u) Fabularum saxificarura, potissi-mmi Bacchi sesi is nata-rum alterae, tragico - satyricae appcttatae, tragoediis, eoquod i friet is ei at & grata novitate morandus sp stator ysubjnuctae. ah e. ae, comko-satyri«ae, (e parati*» exhibite su-erunt, Argumenta illarum iemper e cyclo mythico, ha-rum saepe e vita communi petita, ad illas satyrcrura choripertinuisse, >n his omitti soliti videntur. Fine dicteriis inpopulares conjiciende risuin excitaverunt, & temere jocu-laria. quaevis essuderant, (Haec & ahia discrimina fabulaetragico-satyricae & comico-satyricae ex conjecturis traxitE;chst }a;dt de Dramate Graecorum comico- satyrito).

13

epicis 00 & didacticus (#) aetatis posterioris prodi-tur. Ipsis ritibus piis religionis maledictiones petu-lantes adjunctae suerunt (y).

sed suerunt ea alius indolis, quam ut vera sa-tira in iis inesse potuerit. Haec in vitia ita invehitur,ut iis insamiam inorat, eaque castigare & corrigereconetur. Carminibus Graecorum joci mordaces cri-minationesque immixta suerint, maligna injuriosa-que, maledictorum & conviciorum petulantiumplena, aut ridicula, magis ad homines lacessendos,quam de officio commonendos & corrigendos, aptaplerumque suisse ea videntur. satyros Graecorumnon nisi ex similitudine nominis cum satira com-paratos suisse putamus; nulla certe cognatione sig-nificationis hujus vocabuli ab illo derivatio nititur.

v) Bat rachomyomachia sc Margite, carmine, ex heroe suonomen serente.

x) Inter Poemata didactica sorsim silii numerandi sunt.Issuserunt hi Philosophis cujuscimque generis. Timon,talium scriptor, locutiones Homerica» ad rea ludicrastranstulit.

y) HERsDTrus in Terpsi.chore c. 83. choros mulierum AEgi-• neticamm & Epidaurie.» um, rustica numina Damjam sc

Auxesi.m colentes, semini» indigenis probra imuiisie,memorat.

14

Lasctvi petulantesque suerunt satyri, cavillationevero mordaci ad speciem similitudinis cum satiranon accesserunt. silii a satira proxime absuissevidentur. Quamvis vero in ilis ingenium Luci-liamitn se prodiderit, justam satiram illos ennsti-tuisse, contendere nequaquam pcssumus. Fallasopiniones erroresque judicii, non vitia, praecipueillusisle videntur, & potius dicacitatem, quam aequi-tatem moderationemque satirae, redoluisse.

Quamdiu in primis iisque rudibus &: incultispetulantiae conaminibus lubllitit satira, non potestilla revera orta censeri; quaestio enim heic esle nonpotest, nisi de artificio opereque sui generis. Nequeenim aut in licentiam Latii antiqui rusiicam aut insaturam Romanorum aotiquissimam vim aliquamhabuit poclis Graeca, An vero satiram sio distaindidactica™ sdli Timonis & Xenophanis aliiqueGraecorum lusus excitaverint, haud quidem dijudi-care licet. sed haec quaesiio tam gravis non est;nam utcunque de illa judicaveris, tantum certe abhis discrepat illa, ut, eam apud Gracos non exlli-tisse, jure asfirmari possir. Videntur pra'ttrea essa-taHouATii & Quintili ani. satiram totam Romanisvindicantia, maximi heic ponderanda esse (£).

z) Grctcis hlassum carmrn eam appellat Horatius {sal I. to,

66) satira tota nostra eji Quintilianus inquit. (L. X.c. l.) Ex Welanuu ad Hor. sai, I. to, 66. argumen-

15

Antiquissimis jam temporibus prisei apud Ro-manos agricolas v-ersibus rncomtis risuque solutolulerunt; saturnii Fescenninique rudia & inconditasu runt tirocinia poeseos eorum primae, FcTcenni-nam licentiam vectibus alternis opprobria rusticasudisse, docet Horadius (tra). Plebi rudi joci pro-tervi probraque arrident: animus luxurians, serox,esTervescens hominis barbari iis delectatur. Tan-dem libertatem illam, primum amabiliter ludentem,sed deinde in apertam rabiem versam & per ho-nestas ddmon euntem, formidine sustis cohibere

tatione asserre nobis- haec liceat; Wie iibrigens, nachdemHoraz , der mit der griechiscken Literatur sehr bekanntivar , die satire so ausdrUckhch zu einer rbmi/chen Ersin-dr/g macht , und Graecis intactum carmn nennt, und hierinvoh einem beyder sprachen sa kundigen ktmjlrichtser ahQ/intiliau war, v.nt ’ stiitzt taird , em moderner Gramma-tiker srh rinsaBen lassen krmnte, das Gegentheii zu bchaup-tni, teCrd? h greijiich snjn ,

wenn es nicht /tu/ Cces.stelliger ware. gsene konnlen mit voster Ktnntniss der sache/praetuli j dnn jle hatlen noch alie Produste der grieclnschenL iteratur vor Jich, IVir /praeliari votn NIargites des sio-mer, twi d:n sogenamltn sillen r/ Jx Xenoplutnes und Ti-mon, die wir nicht mehr haben , ««i/ alsa mit den satirender Rdmer nicht vergleiehen kbnnen T und wollen gleichwohlmehr von d-r sache lots/en ais Horaz und QJntilian, Ho-razens satiren J.r Theil, p, jo&, /q.

oa) Ep. II. 1. tio & 146,

16

necesse suit (bl) Quantum non minus ab antiqui-oribus illis jocis impune minacibus, quam a mor-dacibus Graecorum jambis satira diserepet, dicerenihil attinet.

Versus saturnios & Fescenninos excepit satura,cum ludiones, sine carmine ullo ad tibicinis modos /al-tantes, ad iram Deorum placandam ex Etruria ad-citos ,

imitari coepisset juventus Romana (cc),Nam haec, saltationi illorum versus joculares motus-que congruentes adjungens, saturis originem dedit(da), quae quidem fabulas, sed incompolitas mixtae-que materiei, essecerunt. Cum eas vernaculi artisi-

bb) Csr, Hor. Ep. L, II. 1. v. 140. seqq. nec non V'RG.Georg. II, 325. Tibuil. I. 7. 35. sq. II. 1. 51. LexXII Tabularum, malo ques nollet carmine quemdam deseri-hi, haec suit, st qui pipulo occentant camenae c mchstiquod insamiam saxit jlagitiumue alteri, sujk serito,

cc) Ad & sequentia de primordiis Ludorum sceyicoruinapud Romanos conser Ljvh Lib, VII. c. 2.

dd) E saturniis & Fesceuninis ver (ibus saturam suisse ena-tam sive ad corjitn rationem (firmatam, apparet. sedeam tanlen ab illis discrcpasse, indicat etiam Livios (si c.)Impleta modis satura deseripto ad tibicinem cantu motu»que congruenti peragebatur, >tec Fescennjno versui simi»lis iiicompositus ae rudis alternis temere jackbatur.

17

ces aliquot annos peregissent, Lrvius Andront-cus (ex hero suo M. (ee) Livio salinatore»cujus liberos erudivit, nominatus) ausus est sabu-las unius argumenti componere (ss). His a risu aejoco soluto avocaris ludoque in artem paulatimverso juventus, histrionibus sabellarum actum relin-quens, saturas, quae his introductis aliquantumobsolevisse videntur, recepit, ipsaque inter se moreanMquo ridicula intexta versibus jassitavit: quee indeexodia poslea adpellata , conserta que sabellis poti[simumAtellanis (gg) smt. saturae fabulis tragicis eademratione, qua dramata Graecorum tragico - satyrica,adjungi coepere, ut spectatores senslbus tristjbus as-sectos delinirent & exhilararent (khs & exodia,(spodia) quoniam extremae fabulae aut singulis dilogiissubjiciebantur, adpellatae suerunt. Atellanae sabu-

ee) Cajum appellat Polybius L. VIII. c. 22,

js) Haec explicatio verborum Livii: ah sativis ausus ejlprimus argumento fabulam serere, aptinsima nobis videtur.

gg) Ab Atella, Oleorum in Campania oppido, sxc didis.

hh) Cs. Juv. III. 17s. vi. y svet. Tm. c. 4s. & Dora, cw.Cassor. U. i. ex seholiaste Juvenalis hrec citat: Exodia-rius apud veteres ia sine ludorum intrahat, quod ridicuusjorets ut quidquid laenjmarurn aeque Iri[Utice cosgissentex tragicis aH -Ilibus , hujus specsacuti risus detet geret.

13

lis Grtucorum comico - satyricis, argumenti domesii-ci, seorsum a tragoediis exhibitis (ii), congruerunt,quae (imilitudo non saltem tota fortuita suisse videtur(kk). spectacula Romanorum theatralia ad similitu-dinem Graecorum efficta suisse, in dubium vocarinon potest. cum Graecus primae tragoediae livecomoediae Latinae exemplum proposuerir. sermoin Atilianis rudis quidem suit & impolitus, sed

ii) Atellanas ab hislrionibus pollutas non suisse testaturLivius 1, c.

kk) Diomedes discrimen Atellanas & salyricas Graecas in eoconsidere ait, quod in satyrica sere satyrorum personce.inducuntur , aut st quot simi ridicula, similrs satris ,

Autolycus, Bujiiisy in Atellana Osta personce, ut Maccus,Ad quem locum haec duo obici vae Eichstadt. Alterum,quod satyrorum induct a ab Atellanis plane aliena ju-dicatur, alterum, quod eadem Graecorum salyricis sabu-lis non sine excepiion - quadam nibuitur. At vero iifabulas unice respiciainus, a tragicis poihis protectis, igno-raverunt sane hanc exceptionem Gi aeci. Diomedem ita-

que arbitror tabulas comico - laiyi icas iinud mente deseri-ptioneque comprehendisse, & licuti tragicis satyros, itahis Autelvcum & BnsiitiN adscripsisse. His addimus exfragmento, quod Kjarsus VictOkinus servavit (agite,jugite , quatit , satyri!) colligi posse , satyroium pecto-nas ab Qui s illis fabulis non semper exulasse. Nequetam n dubio res,caret, si quidem id, ut vulgo putant yex Atellana quadam fabula desunctum fuerit.

V

19

tamen castus atque honestus; quocirca insiirutummansit, ut assores Atellanarum nec ttibn moveren-tur, & Jiipendia , tanquam expertes artis ludicrae ,

sacerent (Jd).

Ex brevi hac, ut ad satiram nos reseramus,expositione antiquistimse rei scenicae Romaorum ap-paret, satiram, si vel in Atellanis jam formata in-suisset, vc 1 leviter salcem mutanda harum formaexsiitmset, a Graeca origine haud incommode suisserepetitam. sed dramata illa comico - satyrica &

Atellanae personis ridiculis inducendis dicteriisquein populares conjiciendis, qualia etiam \n Comoediisantiquorum exstant, delectare voluerunt, satiramdidactica!!! nequaquam essecerunt. An ingenio ra-tisico stimulos addiderint, latet: neque contendimus,id factum non suisse. Cum vero fabula risusque, inquibus quasi cardines Atellanarum vertebantur, adsatiram didactica!!! non pertineant, haec autem re-prehensionem correctionemque morum vitiosorum,qui scopus ab illis alienus suit, (pectet, pro carmi-ne apud Romanos invento & novi ratione conscri-pto certe habenda cst satira (?«»/).

li) Vacer. Max. II. 4. 4. ait hoc gr ntts delectationis Ita-lica severitate lentoeriinm ideoqm vacunque nota suisse.

nn ) Initium sat, L. T, Horatii;

20

At vero satira haudquaquam nata est adulta.si, quod certe verissimum est, res omrres inventaepedetentim ad perfectionem progrediuntur, etiamsatira communi hac rerum lege solutam non suisse,eo certius contendere postumus, quo dissicilius ho-mini inculto suisse judicandum est, omnia ab hoccarmine aliena segregare eamque meram & inteme-ratam concipere.

Rudis & iacomposita, materi J, metris formaqne

divertis variata suit satura sive satira Ennii. sedtamen eum Graecis intacti carminis. satira1 nempedidactica-, auctorem declarat Horatius (nn). Lu-ciuius hanc in angultiorem locum compulit sini-que vitia castigandi & reprehendendi magis ennsen-taneam reddidit, metro heroico plerumque-ussis esr,

Eupolis atque Cratinus Aristophawsqite poetes,Atque alii , quorum comoedia prisea virorum ejl,st quis erat dignus deseribi , quod malus aut sio-,Qttod rnauints soret , aut sicarius ,

aut alioquiFarnasus: multa cum libertate notabant.Htnc oniris p ndet Lucilius , hosce semitus,

Mutatis lanium pedibus num risque.ad orginem satine Gnecam demonstramsam citari nonpoteil. Nun exemplis Aristophanis celeroruinque heicnon ali» de cauta utitur poeta, qmm ut suam m civi-bus improbis reprehendendis libertatem exculet. VideDiss. de satira Orgine, Erae/, i RANZ6N, Resp, stratui,lergy p. ia.

nn) s.d, J, to, 66.

21

resque ab illa alienas exdusit. His meritis primusinlignem in satira laudem ad-ptus est (00) magnusAuruncae alumnus {pp). Nec certis quibusdam Ic-cis, sed continuis carminibus, aspere & graviter inviciosos scelestosque invectus ell, uni aequus vir-tuti atque ejus amicis {qq).

Ense ve!ut silisio, quoti s Lucilius ardensJnjn iituit , rubet auditor , cui frigida mens ejlCriminibus , tacita siniant praecordia culpa rr).

Quem titulum carminibus Tuis inscripsentLucilius, ignoramus. Forsan, ut Ennjus, totum li-brum carminum satiram nominavit. Hoc vocabu-lum a lance satura ad carmina, ante aetatem LiviiAndronici vigentia, varietate sua illi similia, trans-latum suisse, & eadem ratione, qua optumis & opti~

mus9

003 Qusnt, Ins, Orat, X. 1. pj.

pp) Juv /. 20.

qq) Hoa, sat. 1J, 1. 7o.

rr) Juv./, isa sqq. Csr, Pkrs. / 114. sq. satira ejl Car-tn.n apud Romanos ,

nunc quid m nuat dicunt, & ad car-penda hominum vitia Archa.ce como, dite character e e impos-tum: quale stripserunt Lucilius & Horatius & P"rjius,sed dien carmen , quod ex variis pegmatibus ccmjiabatyquale Jcripserunt Pacuvius & Ennius. DiO.m. L, JJJ,

22

mus. maxunws & meximus, satura & satira scribicoeptum, probabile videtur. Illud etiam ussirpavis-se videtur Knnius ob res mixtas, quas libri ejusamplexi sunt. Horatium lingulis carminibus,quae in libris sermonum comparent, nomen satiraetribuisse, probari non potest. sensim tamen ad Lu-cilianum scribendi genus translatum suisse illud, &

ab antiqua illa diserepantem vim ei subjecisse Hora-tium, ex sat. II. i. i. patet.

Notio vero carminis Luciliani satis determi-nata suit, & in castigandis vitiis habitare jussa.Risus sinis illius non suit, sed vitiorum censura.Quod (i quis dicat, Horatium praecipue stultitiamabsurditatemque, non ipsum dedecus & turpitudi-nem vitiorum, notavisse , indeque colligat, satiramapudRomanos definitam certisque terminis circuin-seriptam non suisse: is cum ad aetatem attendatHoratii, nobiliori doctrinae parum aptam, tum adPhilosophiam, cui ille deditus suit, cujusque sereprincipium & capnt hoc est:

Tu quaecunque Deus tibi fortunaverit horamGrata sume manu ;ncu dulcia disser ;

concedatque, necesse est, satiram ejus a sine mo-rali, quem libi proponere is quidem patuerit, nonaberrare.