New lr.n.n.lrdmgwXodmZ§XgañdVrH¥$V‘² lrJwéM[aV‘²& ({Ûgmhòr) · 2018. 5. 21. · &&...

697
&& lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l EH l lrJwé… eaU‘²& lr.n.n.lrdmgwXodmZ§XgañdVrH¥ V‘² lrJwéM[aV‘²& ({Ûgmhòr) gQrH ‘amRr AZwdmXmg{hV. AZwdmXH /g§nmXH Sm°.dmgwXod ì`§H Qoe Xoe‘wI. 1-32.indd 1 10/5/2013 12:23:17 PM

Transcript of New lr.n.n.lrdmgwXodmZ§XgañdVrH¥$V‘² lrJwéM[aV‘²& ({Ûgmhòr) · 2018. 5. 21. · &&...

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l EH$ l

    lrJwé… eaU‘²&

    lr.n.n.lrdmgwXodmZ§XgañdVrH¥$V‘²

    lrJwéM[aV‘²& ({Ûgmhòr)

    gQ>rH$ ‘amR>r AZwdmXmg{hV.

    AZwdmXH$/g§nmXH$

    S>m°.dmgwXod ì`§H$Q>oe Xoe‘wI.

    1-32.indd 1 10/5/2013 12:23:17 PM

  • C n{hcr Amd¥Îmr ---------

    C àH$meH$ …

    1. n.n.lr.dmgwXodmZ§X gañdVr (Q>oå~o) ñdm‘r ‘hmamO à~mo{YZr, dS>moXam.

    2. n.n.lr.dmgwXodmZ§X gañdVr ñdm{‘‘hmamO d lr. bmoH$ZmWVrW© ñdm{‘‘hmamO

    Q´ñQ>, 42/17, H$d} nW, Ea§S>dUo, nwUo 411004

    3. lrAdYyV{Zdmg Q´ñQ>, Zmaoída, nmoñQ> gm`a, ìhm`m A§H$boída, {O.dS>moXam 393107.

    7 gd© h¸$ ñdmYrZ ny. lr. eaX^mD$ O. Omoer, àYmZ {dœñV,

    n. n. lrdmgwXodmZ§X ñdm{‘‘hmamO d

    lr cmoH$ZmWVrW© ñdm{‘‘hmamO Q´>ñQ>,

    42/17, Ea§S>dZ, nwUo 411004

    C ‘wÐH$

    Ho$. Omoer Am{U H§$nZr gXm{ed noR>, {^H$maXmg ‘méVr ‘§{XamOdi, nwUo - 411 030. XyaÜdZr - 020-24471409 [email protected]

    g§nmXH$.

    S>m°.dmgwXod ì`§H$Q>oe Xoe‘wI,E1-401, {àP‘, ñnm`ga H$m°boOOdi, Am¢Y, nwUo 411007.

    àm{áñWmZ

    lrdmgwXod{Zdmg, 42/17, H$d} nW, Ea§S>dUo, nwUo 411004

    C ‘yë` - é. 200/-

    1-32.indd 2 10/5/2013 12:23:17 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l VrZ l

    ‘bm {Ûgmhòr J«§WmMr CnmgZm XoUmè`m

    gÒþé n.ny.`mo{JamO dm.X.JwidUr‘hmamO

    Am{U Ë`m J«§Wm§V àdoe H$a{dUmè`m n.ny.~«÷lr XÎm‘hmamO H$drída

    `m§À`m MaUH$‘bt g‘{n©V

    && lrJwé… eaU‘² &&

    1-32.indd 3 10/5/2013 12:23:18 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l Mma l

    (ny.S>m°.Yrê$^mB© Omoer, AÜ`j, lrdmgwXodà~mo{YZr d à‘wI {dídñV lrAdYyV{Zdmg Q´ñQ>,

    dS>moXam `m§Mm Amerdm©X.)

    Añ‘Xr`‘²&

    "{Ûgmhòr JwéM[aV‘²' bmoHo$ èhñdËdmV² erK«’$bXËdmƒ {à`§ VWm {dÛËgw gm{hpË`H$JwUËdmXwËH¥$ï>Q>rH$monoVËdmXVrd g§‘mÝ`‘²& AV… VX²J«ÝWñ` bm¡{H$H$^mfm`m‘ZoH$^mfmÝVam{U OmVm{Z&

    A`§ J«ÝWmo@{n VÛÝ‘hmamï´>^mfm`m§ n[ad¥Îmmo@pñV& Vñ`mZwdmXH$mo@{n S>m°. dm. ì`§. Xoe‘wImo ^º$öX`…, g§ñH¥$V-àmH¥$V^mfm{ZîUmVmo@pñV bmoHo$ bãYà{V{ð>V…& {deofV… ~«÷brZmo ~«÷lrH$drídaem{ñÌnXmZwamJr VWm M VËH¥$nmbãYmo dV©Vo& AVmo@ñ` J«ÝWñ` ‘{h‘m&

    n.n.lr‘ÛmgwXodmZ§XgañdVr‘hmamO¡aZoH$J«ÝWmZ² a{MVmZ²& "à~mo{YZr' Vofm§ ^º$OZ‘Ü`o àgmaH$m`ª H$amo{V& AÚ ñdm{‘g‘mYreVmpãXdf}@`§ J«ÝW… àH$mí`Vo& VËg‘rMrZ§ àeñ`§ M& VXwn[a ñdm{‘‘hmamOMaUmZm§ ew^merdm©Xm… gÝVw& ^º$OZofw VpËà`V‘mo ^dpËd{V ‘o ew^mem&

    VËàH$meZo `¡… à`ËZerb¡… `ÚËgH$m`ª H¥$V‘pñV VÎmÎmw gd©Wm@{^ZÝXZr`‘pñV& Añ` {ÛVr`md¥{Îm… erK«§ àH$me§ ní`Vw&

    ^dXr`mo

    h[aàgmX… (Yrê$^mB©) Omoer.

    1-32.indd 4 10/5/2013 12:23:18 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l nm§M l

    àñVmdZm.

    && lrJwé… eaU§ ‘‘&&

    gÒþé ^JdmZ lrXÎmmÌo` H$m Am{d^m©d ~moY-AdVma ê$n hmoZo Ho$ à{VnmXZ go hr "lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr)' J«§W H$m Ama§^ hmoVm h¡& Cgr H«$‘ ‘| lr lrnmXlrd„^ Ed§ lr Zaqgh gañdVr gÒþé H$s ~moY-AdVma ê$n ‘| brbmE± hþB© h¡±& Cgr H«$‘ ‘| n.n.lrdmgwXodmZ§X gañdVr ñdm‘r ‘hmamOlr Ho$ ~moY-AdVmaH¥$Ë` ñdê$n brbmAm| H$m {deX {Zê$nU nyOZr` lr a“ AdYyV ‘hmamOlr {da{MV {ÌH$mÊS>mË‘H$ daX J«ÝW "lrJwébrbm‘¥V' Ho$ CnmgZmH$mÊS> Ed§ CZ Ho$ AZwn‘ ñVmoÌ "lrdmgwXodZm‘gwYmñVmoÌ' ‘| Ñï>ì` h¡&

    1) VÎdkmZ‘wnm{Xí`... AWm©V² CÝhm| Zo ‘mVm (nyOZr`m a‘m‘mB©) d nËZr (nyOZr`m AÞnyUm© ‘mVm) H$mo VÎdkmZ H$m CnXoe {X`m... (íbmoH$ 19).

    2) ^mî`m{X lmd`m‘mg....OmbdU (Jm§d) ‘| ^m{dH$ ^º$m| H$mo ^mî` H$m ldU H$am`m.(íbmoH$ 26).

    3) `mo@{YH$ma{^Xm J«ÝWmZ² aM{`Ëdm gw~moYH$mZ²& CÔYma ^do ‘¾mZ² dmgwXod Z‘mo@ñVw Vo&&50&& AWm©V² {OÝhm| Zo ^dgmJa ‘| ‘½Z=a‘‘mU bmoJm| H$m CÕma H$aZo Ho$ {bE CZ Ho$ A{YH$ma ^oX Ho$ AZwgma (AZoH$) gw~moY d gab=gw~moYmË‘H$ J«§Wm| H$s aMZm H$s&

    nyOZr` ñdm‘r ‘hmamO {da{MV g×moYmË‘H$ J«ÝWm| H$s gyMr ‘| lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) J«ÝW AnZo aMZmñdê$n d¡{eîQ>ç Ed§ {Zê$nU ar{V d¡{eîQ>ç Ho$ CnamÝV Am¡nmg{ZH$ CnmXo`Vm d¡{eîQ>ç go AZwn‘ daX J«ÝW h¡&

    1-32.indd 5 10/5/2013 12:23:18 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l ghm l

    J«ÝW lrJwéVÎd-{d‘em©Ë‘H$ h¡& JwéVÎd hr ‘mZdr gmYZm H$m Ma‘ bú` d na‘ àmáì` h¡& lrJwéVÎd AIÊS> AmZÝX EH$ag kmZñdê$n AWm©V² VÎdV… {Z{d©eof - {ZJw©U na~«÷ ñdê$n hmoVo hþE ^r lrnmXlrd„^ Ed§ Zaqgh gañdVr AnZo g§Ý`mgr M[aV Ûmam àË`j ê$n ‘| AnZo ̂ º$ CnmgH$m| H$mo {Xì`‘ÝÌ d A^rï>’$bàXmZ ê$n AZwJ«h H$aVo h¢& AV… lrJwéamO g{deof-{Z{d©eof = gJwU-{ZJw©U XmoZm| ê$nm| ‘| Cnmñ` na~«÷ h¢& ‘ÝÌ hr Xodñdê$n h¡, Bg {gÕmÝV Ho$ AZwgma àñVwV J«ÝW gÒþé ^JdmZ² lrXÎmmÌo` ñdê$n^yV lrlrnmXlrd„^-lrZaqgh gañdVr gÒþé A{^Þ ‘ÝÌ‘` J«ÝW h¡& ñd^º$ A^rï> àXmZmË‘H$ h¡, `Wm :- ‘w‘wjw^ofO§ ‘wº$OrdZ§ {df`rï>X‘²& lrJwamoíM[aV§ dm½öÔÿaËdmV² dpÀ‘ Vo@ënH$‘²&&(3:9). ñdmonk Q>rH$m ‘| ^JdmZ J«ÝWH$ma H$hVo h¢, "lrgÒþé H$m M[aÌ (`Ú{n öX` d dmUr go AË`ÝV Xya - AJå` h¡, VWm{n ‘¢ Vwåh| WmoS>m gm H$hVm hy±) {df`r OZm| H$mo A^rï> (AW©-H$m‘) àXmZ H$aZo dmbm, ‘w‘wjw ^º$mo H$mo g§gma-amoJ {ZdmaH$ Am¡fY Am¡a ‘wº$m| H$mo {Zén‘ Am‡mX-OrdZ^yV, H¥$V¿ZËd{Zd¥{Îm ê$n OrdZgm’$ë` àXmZ H$aZodmbm h¡&'

    `Ú{n gH$b A^rï> AW© àXmZ H$aZo dmbr AZoH$ ‘ÝÌ CnmgZmE± {d{^Þ VÝÌ J«ÝWm| ‘| à{gÕ h¡±, VWm{n do àm`… em{nV hmoZo go, CZH$m à^md H$sbH$Ëd go à{V~Õ hmoZo Ho$ H$maU emn{d‘moMZ, CËH$sbZ, AmdaUnyOm, ~{bXmZ Am{X ‘| WmoS>m gm ^r d¡JwÊ` AmZo go CnmgZm H$m ’$b àmá Zhr hmoVm h¡& àñVwV CnmgZm J«ÝW (Am¡a nyar lrXÎmmÌo` CnmgZm àUmbr) ‘| H$ht {H$gr emnO{ZV à{V~ÕVm Z hmoZo go `h g‘J« CnmgZm AZm`mg ’$bXm`r hmoZo H$m à{VnmXZ ^JdmZ J«ÝWH$ma Zo {H$`m h¡& AV… AZm`mg ’$bàm{á àñVwV J«ÝW-CnmgZm H$m EH$ d¡{eîQ>ç h¡&

    lrJwéM[aV‘²({Ûgmhòr) ñd`§ ‘ÝÌ‘` CnmgZm J«ÝW h¡ Am¡a Cg na {bIr JB© ñdmonk g§ñH¥$V Q>rH$m AnZo Amn ‘| EH$ ñdVÝÌ J«ÝW h¡, dñVwV… `o Xmo J«ÝW h¢& XmoZm| H$s g§ñH¥$V ^mfm AË`ÝV àmÄOb h¡& ‘amR>r ^mfm ‘| `h

    1-32.indd 6 10/5/2013 12:23:19 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l gmV l

    J«ÝWamO AZwdmX Ho$ ê$n ‘| nhbo gr hr àmá h¡& JwOamVr d {hÝXr ‘| ^r J«ÝW H$m AZwdmX CnbãY h¡& `hm± àñVwV J«ÝW ‘| {dÛmZ², AZÝ` CnmgH$ d AZwJ«hrV ^º$ AZwdmXH$Or Zo àË`oH$ íbmoH$ H$m AÝd`, íbmoH$mW© Ed§ ñdmonk Q>rH$m na AmYm[aV {deX {ddaU Xo H$a CnmgH$ ^º$mo§ Ho$ {bE EH$ ghm`H$ ‘mJ©Xe©H$ J«ÝW àXmZ {H$`m h¡&

    AZwdmXH$ S>m°.lr dmgwXod ì`§. Xoe‘wIOr ‘ybV… {M{H$Ëgmemó H$s n°Wm°bmoOr {dÚm emIm Ho$ JU‘mÝ` Aä`mgr d àmÜ`mnH$, AZwgÝYmZH$Vm© Ho$ ê$n ‘| g{d©g àXmZ H$aZo Ho$ ~mX EopÀN>H$ {Zd¥Îm OrdZ AÜ`mË‘ ‘mJ© ‘| ì`VrV H$a aho h¢& AnZo H$m`©joÌ ‘| g’$b {g{Õ àmá H$aZo Ho$ gmW AmnZo n.ny. `mo{JamO lrJwidUr ‘hmamOlr go AZwJ«{hV hmo H$a, n.ny.~«÷lr XÎm‘hmamO H$drídaOr Ho$ gm{ÞÜ` ‘| ah H$a Omo AmÜ`mpË‘H$ {g{Õ àmá H$s h¡, CgH$m ñnï> à{V{~å~ CZHo$ ì`{º$Ëd, H$V¥©Ëd ‘| Ñ{ï>JmoMa hmoVm h¡& H$åß`wQ>a {g{ÕÛmam CÝhm| Zo ^º$g‘wXm` Ho$ {bE Omo H$m`© {H$`m h¡ dh AnZo Amn ‘| Aà{V‘ h¡&

    gåà{V nyOZr` ñdm‘r ‘hmamOlr Ho$ g‘m{Y eVmpãX df© ‘| àñVwV J«ÝW EH$ gå‘mÝ` AZwdmXH$ H$s gmYZm Ho$ ’$bñdê$n {demb OZg‘mO H$mo àmá hmo ahm h¡& gå‘mZZr` S>m°.lr Xoe‘wIOr Ed§ gå‘mZZr` àH$meZ ì`dñWm H$m A{^dmXZ H$aVo hþE ‘¢ AmZÝX Am¡a YÝ`Vm H$m AZw^d H$aVm hÿ±&

    && àr`Vm§ AZoZ gÒþé ^JdmZ lr a“mdYyV… B{V&&

    d„^{dÚmZJa emór O`oÝÐ Xdo

    Jwénm¡{U©‘m {XZm§H$ 22/7/2013, gmo‘dma

    1-32.indd 7 10/5/2013 12:23:19 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l AmR> l

    lrJwé… eaU‘²&

    lrJwéM[aV‘²& ({Ûgmhòr g§{hVm)

    J«§Wàdoe.

    ñ‘¥Vmo@ß`d{V `mo {d¿Z§ {Z¿Z‘å~mgwV… ñVwV…& JÝYd©ñW… g {h H$bm¡ ‘bm¡K¿Zmo@ñVw ‘o ö{X&&

    Z‘ñVo emaXo Xo{d drUmdmXZVËnao& gañdVr OJÝ‘mVm gm ‘o ~wqÕ àMmoX`mV²&&

    dmgwXod`qV dÝXo dm‘Z§ ‘‘ gÒþ鑲& H$drída§ M XÎmm»`§ `mMo ‘{VàH$meZ‘²&&

    dmL²‘`§ dmgwXodñ` JhZ§ gmJamX{n& qMVZm` àd¥Îmmo@pñ‘ ‘§Xmo@ß`§VaewÕ`o&&4&&

    lrJwéM[aÌ.

    Mm¡Xmì`m eVH$m§V naY‘u`m§À`m AmH«$‘Um§Zr X{jU ^maV ì`mnyZ Q>mH$bm. ~hm‘Zr amOdQ>rZo `mM H$mim§V Amnbm O‘ ~g{dbm hmoVm. AmH«$‘Umbm amOH$s` Am{U Ym{‘©H$ Aer XmoÝhr A§Jo hmoVr. gZmVZ d¡{XH$ Y‘m©À`m ‘wimdaM Kmd ~gV hmoVo. Y‘m©Mo AmMaU, Y‘m©Mr ‘ybVÎdo Am{U na§nam `m gdmªZmM ½bm{Z Ambr hmoVr. EH$sH$So> qhXy§ amOm§Mr gÎmm H$mob‘S>V hmoVr Va XwgarH$So> g‘mOmbm Y‘m©Mo ‘mJ©Xe©Z H$aUmam ~«m÷UdJ©M AmMma «̂ï> hmoD$§ bmJbm hmoVm. "`Xm `Xm {h Y‘©ñ`..' `m JrVmdMZmZwgma B©ídar AdVma àH$Q> Pmbo. àW‘ Am§Y« àXoem§V nyd©gmJamÀ`m Odi nrR>mnya òWo AmMmamZo Am{U Eo{hH$ g‘¥ÕrZo g§nÞ Aem ~«m÷U Hw$im§V lrnmXlrd„^ `m§Mm AdVma Pmbm. hmM lrXÎmmÌò à ŷ§Mm H${b ẁJm§Vrb n{hbm AdVma ‘mZbm OmVmo. lrnmXlrd„^m§À`m Z§Va H$m§hr XeH$m§V (B.g. 1378) lrXÎmà ŷ§Mm {ÛVr` AdVma lrZ¥qghgañdVr `m§Mm OÝ‘ Pmbm. `m XmoÝhr AdVmam§Mo H$m ©̀ nañnanyaH$ Ago Pmbo Amho.

    1-32.indd 8 10/5/2013 12:23:19 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l ZD$ l

    `m§Zr qhXy g‘mOmÀ`m gd© KQ>H$m§À`m Ym{‘©H$ lÕm Va ÑT> Ho$ë`mM, nU VËH$mbrZ ‘wgb‘mZ g‘mOmdahr Ë`m§Mm à^md {XgyZ ̀ oVmo. {deofV… ~«m÷U g‘mOmbm Ë`m§À`m Ym{‘©H$ O~m~Xmè`m§Mr OmUrd H$ê$Z XoD$Z Am{U Ë`m§À`mV "Y‘m} aj{V a{jV…' hm AmË‘{dídmg {Z‘m©U H$ê$Z ‘wgb‘mZr Y‘m©À`m AmH«$‘Umbm Amim KmVbm. `m XmoZ ‘hmZ {d ŷVtMo H$m ©̀ kmZoída-Zm‘Xod Am{X g‘H$mbrZ Am{U EH$ZmW-VwH$mam‘ Am{X AmJm‘r gmYwg§Vm§À`m H$m`m©bm nyaH$ AgoM Pmbo Amho. g§V EH$ZmW‘hmamOm§Mo gÒþé g§V OZmX©Zñdm‘r ho lrZ¥qghgañdVtMo {eî`M hmoVo.

    `m XmoZ AdVmam§Mo, ‘w»`V… lrZ¥qghgañdVtMo M[aÌ hm lrJwéM[aÌmMm {df` Amho. lrJwéM[aÌmMo boIH$ gañdVr J§JmYa gmIao ho H$Zm©Q>H$m§Vrb H$S>J§Mr (CÎmaH$m§Mr) øm Jm§dMo. Ë`m§Mo dS>rb J§JmYa `m§Mo nUOmo~m gm`§Xod gmIao ho lrZ¥qghgañdVtÀ`m à‘wI {eî`m§V JUbo OmVmV. boIH$mZo Amnë`mbm "‘hmamï´> ^mfm' `oV Zmhr Ago åhQ>bo Agbo Var `m J«§WmÀ`m ì`wËnÞ ^mfodê$Z Vmo Ë`m§Mm {dZ`M Amho Ago åhUmd`mg àË`dm` Zmhr. øm J«§Wm§V EH$hr `mdZr ^mfoMm eãX Ambobm Zmhr ho EH$ d¡{eï>` Amho. ‘amR>rMo AmÚH${d ‘wHw§$XamO `m§À`m "{ddoH$qgYy'Mm à^md ̀ m J«§Wm§V H$m§hr {R>H$mUr AmT>iVmo. lrZ¥qghgañdVtMo AmnU "Zm‘YmaH$' Amhm|V Ago gm§JyZ ho M[aÌ Amnë`mbm lrZ¥qghgañdVtMo g§Ý`mgr {eî` lr{gÕgañdVr `m§Zr gm§{JVbo Ago Vo åhUVmV. hm J«§W {gÕ Am{U Zm‘YmaH$ `m§À`m§Vrb g§dmXê$nM Amho. lrZ¥qghgañdVtÀ`m OrdZm§Vrb KQ>Zm ‘m§S>Uo EdT>oM `m J«§WmMo à`moOZ Zmhr Va Ë`m§Zr nwZé‚mr{dV Ho$boë`m d¡{XH$ Y‘m©Mr {eH$dU, AmMma Am{U g§ñH$ma `m§Mrhr g{dñVa ‘m§S>Ur Ë`m§V Ho$br Amho. gañdVr J§JmYam§Mm doX, ñ‘¥Vr Am{U nwamUo `m§Mm gImob ì`mg§J Ë`m§VyZ ñnï>nUo ѽJmoMa hmoVmo. hm J«§W nwamUmÀ`m YmQ>UrZo {b{hbm Amho. Am»`mZo Am{U Cnm»`mZo `m§Mo àg§JmZo {ZdoXZ Amho Am{U Ë`m§VyZ ‘w»`V… dUm©l‘Y‘m©Mr ‘ybVÎdo, CnmgZmnÕ{V Am{U AmMma `m§Mo à{VnmXZ Amho. XÎmg§àXm`mMo Am{U Ë`m§Vrb lrJwé^º$sMo ‘mhmËå` {deofËdmZo d{U©bo Amho. gañdVr J§JmYam§Mr Am|dr ~è`mM doim§ JÚàm` dmQ>Vo

    1-32.indd 9 10/5/2013 12:23:19 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l Xhm l

    Am{U eãXm§Mo bm{bË` ho {VMo d¡{eîQ>ç Zmhr. nU àg§Jmo{MV gm{hË`m§Vrb Zdagm§Mm Am{dîH$ma Ë`m§V Amho VgoM AWm©b§H$mam§Mrhr g‘n©H$ `moOZm Ho$bobr Amho.

    AWm©V gm{hË`JwUmw§io hm J«§W bmoH${à` Pmbm Ago Zmhr. øm J«§Wm§Mr àmgm{XH$Vm - B©ídamMm àgmX àmá H$ê$Z XoÊ`mMr j‘Vm, {dbjU Amho. n.n.lrdmgwXodmZ§XgañdVr (Q>|~o) ñdm‘r ‘hmamO Amnë`m {Ûgmhòr J«§WmÀ`m Cng§hmam§V ̀ m J«§WmMo dU©Z Ago H$aVmV. "VËg§dmX‘`§ J«§W§ Yå`ª J§JmYamË‘O…& gÀN´>rJwéM[aÌm»`§ ì`aMV² VmaH§$ gwYr…& `Ì ¹$m{n ñWm{nV… àoV^yVajm‘w»`mgX²J«hm{V©¿Z Ef…& gámh§ VËnm{R>Vo e¥ÊdVo@{n XÎmmÌo`mo@^rï>H$m‘mZ² XXm{V&&(23:116-117) {gÕ‘wZr Am{U gañdVr `m§À`m g§dmXmË‘H$ hm J«§W {OWo Hw$R>o ZwgVm R>odbobm Agbm Var ^yV-àoV-{nemMm{X Xwï> eº$s¨Mm Zme H$aVmo. `mM| gámh nR>U qH$dm ldUhr Ho$bo AgVm§ XÎmmÌo` ^JdmZ A^rï> H$m‘Zm nwadVmV. B.g. 1438 À`m Amgnmg {gÕ Pmboë`m øm J«§WmMr nmam`Uo Ag§»` ^º$m§Zr H$ê$Z Amnbo Bï> àmá H$ê$Z KoVbo Amho. Am{U AmOhr H$arV AmhoV. gmh{OH$M XÎmg§àXm`m§V `m J«§Wmbm doXVwë` ‘mZ Amho. øm J«§Wm§V ~è`mM {R>H$mUr doX‘§Ì CÕ¥V Ho$bo Agë`mZo ‘w§O Pmboë`m ~«m÷UmbmM hm dmMVm§ `oVmo. nU BVam§Zm hm EoH$Vm§ `oVmo. {ó`m§Zm hm J«§W nR>U H$aVm§ `oV Zmhr; nU Ë`m§Zm Vmo EoH$Vm§ `oVmo. `m J«§Wmbm àX{jUm KmbyZhr `mÀ`m àgmXmMm bm^ AZoH$ {ó`m§Zr KoVbm Amho Am{U KoV AmhoV.

    n.n. lrdmgwXodmZ§XgañdVr `m§Mm n{hbm J«§W.

    H$Xm{MV² `mM H$maUm‘wio øm J«§Wm§Vrb bm¡{H$H$ Ame`mH$So> Xwb©j Pmbo Agmdo. Ho$di gm{hË`H¥$Vr åhUyZ qH$dm VÎdkmZmMm J«§W åhUyZ `mMo g‘rjU AbrH$So>M Pmbo Amho. Adm©MrZ (1854 - 1914) XÎmmdVma ‘mZbo OmUmaoo ‘hmZ g§V n.n.lrdmgwXodmZ§X gañdVr (Q>|~o) ñdm‘r ‘hmamO `m§Zr `m J«§Wmda g§ñH¥$V Am{U àmH¥$V aMZm H$ê$Z Ë`m§Vrb Ym{‘©H$ à{VnmXZm§Mo, VmpÎdH$ à‘o`m§Mo Am{U lrJwê$§À`m brbm§Mo {ddaU Ho$bo Amho. Ë`m§VyZ ̀ m J«§WmMo

    1-32.indd 10 10/5/2013 12:23:19 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l AH$am l

    d¡{XH$ g§àXm`mer Agbobo ÑT> ZmVo ñnï> H$ê$Z Ë`mMo lw{V-ñ‘¥{V-nwamUm§À`m na§naoVrb ñWmZ {deX Ho$bo Amho. VgoM ̂ mJdV g§àXm` Am{U lr‘ÀN>§H$amMm`mªMm AÛ¡V g§àXm` ̀ m§À`mer Agboë`m XÎmg§àXm`mÀ`m AVyQ> g§~§YmMohr {X½Xe©Z Ho$bo Amho.

    `m J«§Wm§n¡H$s gdmªV àW‘ Pmbobm J«§W åhUOoM "lrJwéM[aV‘²'. ‘mUJm§dbm AgVm§Zm (B.g. 1884) lrXÎmà^y§Mr lrdmgwXodemótZm (n.n. Q>|~o ñdm‘r‘hmamOm§Mo nydm©l‘tMo Zm§d) g§ñH¥$V‘Ü`o JwéM[aÌ {b{hÊ`mMr XÎmà^y§Mr Amkm Pmbr. Ë`m doir emór~wdm§Mo g§ñH¥$V AÜ``Z ‘mUJm§dm§VM AJXr OwO~r Pmbo hmoVo. EdT>çm ‘moR>çm J«§WmMo g§ñH¥$V ^mfm§Va Amnë`mbm H$g| O‘Uma?' Agm {dMma ~wdm§À`m ‘Zm§V Ambmhr; nU "{bhm`bm Ama§^ H$am,' Aer XÎmà^y§Mr Amkm Pmbr. Amü`© åhUOo J«§W Ad¿`m ~mam {Xdgm§V {bhÿZhr Pmbm. øm J«§WmMo boIZ Mmby§ AgVm§Zm emór~wdm§Mo EH$ ^º$ gmd§VdmS>rMo Zmamon§V `m§Zr Vo boIZ nm{hbo. Vo ~wdm§nojm d`mZo dS>rb AgyZ Ë`m§Zr ~wdm§Zm bhmZnUmnmgyZ nm{hbo hmoVo. Ë`m§Zr ~wdm§Zm {dMmabo H$s, "~wdm! Vw‘Mo g§ñH¥$VMo ’$mago AÜ``Z ZgVm§Zmhr hr g§ñH¥$V H$mì`aMZm H$er H$ê$§ eH$Vm§?' Ë`mda emór~wdm åhUmbo, "‘r Hw$R>o hm J«§W {b{hVmo? ‘bm Oer Ajao {XgVmV VetM ‘r H$mJXmda CVê$Z H$mT>Vmo.' `mdê$Z ghOM Ago AZw‘mZ {ZKVo H$s hm J«§W Anm¡éfo` AgyZ lrñdm‘r‘hmamO ho Ë`mMo Ðï>o AmhoV.

    da gm§{JVë`mà‘mUo Ad¿`m ~mam {Xdgm§V J«§W nyU© Pmë`mda emór~wdm§À`m H$mZm§da "g§{hVo`§ {Ûgmhòr' Ago lrXÎmJwê$§Mo eãX H$mZm§da nS>bo. Voìhm§ Hw$VyhbmZo J«§WmMo ûcmoH$ ‘moOyZ nmhVm§ Vr g§»`m XmoZ hOmam§nojm§ ~arM H$‘r ^abr. "lrXÎmà^y§Mo gm§JUo H$go MwHo$b?' Agm {dMma H$ê$Z ~wdm§Zr XwJm©gáeVrÀ`m JUZoà‘mUo AY©ûcmoH$, CdmM hohr Ë`m§V ‘moOë`mda g§»`m ~amo~a XmoZ hOma ^abr. Voìhm§nmgyZM `m J«§Wmbm "{Ûgmhòr' `m Zm§dmZoM gd© AmoiIy§ bmJbo. hm J«§W ‘§ÌmË‘H$ Agë`mMr Vr gmjM hmoVr. Z§Va Vmo J«§W dmMyZ nmhVm§Zm ~wdm§Zm Ë`m§V ì`mH$aUmMo dJ¡ao

    1-32.indd 11 10/5/2013 12:23:20 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l ~mam l

    H$m§hr Xmof dmQ>bo åhUyZ Vo XwéñV H$aÊ`mgmR>r boIUr CMbbr Voìhm§, "ho Pmbo Amho VgoM ‘bm AmdS>bo Amho. Ë`m§V ~Xb H$ê$ Z`o. {edm` AÝ` ì`mH$aUmZwgma (nm{UZrì`{V[aº$) Vo ewÕM Amho.' Aer ñnï> Amkm Pmbr. Voìhm§ ‘hmamOm§Zr Vmo J«§W VgmM R>odbm. `m J«§Wm§V ~è`mM {R>H$mUr àmMrZ Mm§Ð ì`mH$aUmMo à`moJ AmT>iVmV. XÎmà^y§Zr Vo ‘mÝ` Ho$ë`mZo gmh{OH$M ho Amf© à`moJ R>aVmV.

    AWm©V lrJwéM[aÌmÀ`m VwbZoV ho g§{já ̂ mfm§Va H$mì`JwUm§V Iyn gag Amho. {d{dY d¥Îmm§VyZ agnmof H$aÊ`mMr lrñdm{‘‘hmamOm§Mr hmVmoQ>r {dbjU Amho. `‘H$, àmg (CXm. {eï>§ Hw$ï>§ VXm Zï>§ {d{eï>oï>gwVw{ï>V…&) Am{X eãXmb§H$ma {dnwb AmhoV. ^{º$ qH$dm em§V ag hm Oar àYmZ ag Agbm Var àg§JmZwgma H$éU, hmñ` Am{X agm§Mrhr `moOZm Ho$br Amho. ~mdrgmì`m AÜ`m`m§V eoV H$mnUmè`m nVrbm AS>{dUmè`m ñÌrbm Vmo ‘mam`bm YmdVmo Voìhm§ Vr niVm§Zm {VÀ`m nm`m§ImbMr ‘mVr Ho$gm§Mo MyU© Pmbr ({ZYm… ñVmoÌm{U ‘m {N>ÝYr{V dXÝË`m… g H¡${eHo$ MyU©à{V{ZYrH¥$Ë` nÕÿqb nwZampÀN>ZV²&&) Ago {dZmoXr {MÌ Vo C^o H$aVmV. gmoimì`m AÜ`m`m§Vrb gm{dÌrÀ`m {dbmnm§Vrb H$éUag öX`ñneu Amho. ~è`mM {R>H$mUr AWmªVaÝ`mgm§VyZ gw^m{fVo noaÊ`mMo H$m¡eë` {XgyZ `oVo. CXm. "bmoH$m… ñdH$‘©gyÌmoWm d¥Wmh§H$mag§{lVm…&&', "§‘§Ìo VrW} {ÛOo Xodo X¡dko {^fOo Jwam¡ ̀ mÑer ̂ mdZm ̀ ñ` {g{ÕñVw VmÑer&&', "bmoH$moÕ¥Ë`¡ àOm`ÝVo gÎmnpñd{d^yV`…' BË`m{X.

    {ÛgmhòrMr aMZm.

    ‘yi JwéM[aÌm§V 52 AÜ`m` (AdVa{UH$m Yê$Z) d 7300 hÿZ A{YH$ ûcmoH$ AmhoV. {ÛgmhòrV Vodrg AÜ`m` AmhoV. AWm©V g§ñH¥$V ^mfoÀ`m d¡{eï>`m‘wi| H$‘rV H$‘r eãXm§V A{YH$m§V A{YH$ Ame` ‘m§S>Ê`m§V lrñdm‘r ‘hmamO `eñdr Pmbo AmhoV. Ë`m§Zr EH$mjar H$moemMmhr gT>i hmVmZo Cn`moJ Ho$bobm {XgVmo. `m§Vhr Mm¡Ï`m AÜ`m`m§V ‘yi JwéM[aÌm§V Zgbobm `Xw, à‡mX Am{U H$mV©dr`© `m§Zm Ho$bobm CnXoe Amho. lrñdm‘rhmamO

    1-32.indd 12 10/5/2013 12:23:20 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l Voam l

    ñdV…M `m AÜ`m`mbm "jonH$' AÜ`m` åhUVmV. `m Vodrg AÜ`m`m§IoarO {ÛgmhòtV Ama§^t 111 ûcmoH$m§Mr lrJwéñVw{V Amho. ‘yi JwéM[aÌmV XÎmmÌo` XodVoMo ñdê$n, Ë`m§À`m CnmgZmnÕ{V Am{U Ë`m§À`m VÎdkmZmMr d¡{eîQ>çoo øm§Mm ’$magm {dMma Ho$bobm Zmhr. øm àH$aUm§V lr‘hmamOm§Zr XÎmmÌo`, Ë`m§Mo ñdê$n, Ë`m§Mr CnmgZm, Ë`m§Mr gd©gwb^Vm BË`mXtMo {ddaU Ho$bo Amho. J«§WmÀ`m eodQ>r XÎmg§àXm`mMo d¡{eîQ>ç ‘mZë`m Joboë`m Aï>m§J`moJmÀ`m {X½Xe©ZmgmR>r `moJahñ`, VgoM em§H$a AÛ¡VmÀ`m ‘m§S>UrgmR>r ~moYahñ` hr XmoZ àH$aUo OmoS>br AmhoV. hr {ÛgmhòrMr aMZm XwJm©gáeVrÀ`m aMZogmaIrM Amho. da {ZX}e Ho$ë`mà‘mUo JUZm H$[aVm§ gmVe| ûcmoH$ Am{U VrZ ahñ`o XwJm©gáeVrV {XgyZ `oVmV.

    {ÌH$m§S>mË‘H$ aMZm

    d¡{XH$ na§naobm AZwgê$Z ̂ JdÒrVoà‘mUo JwéM[aÌmMrhr aMZm kmZ, H$‘©© Am{U CnmgZm Aer {ÌH$m§S>mË‘H$ Amho ho lrñdm‘r‘hmamOm§Zr {ÛgmhòrMr aMZm Ver Ho$ë`mdaM BVa Aä`mgH$m§À`m Ü`mZm§V Ambo. lr‘hmamO Q>rHo$À`m g‘mamonm§V ñdV…M åhUVmV, "kmZ§ Ì`moXemÜ`m`¡… H$‘©`moJ§ M n§M{^…& n§M{^^©{º$`moJ§ M H$ma`m‘mg `mo{JamQ²&&' n{hë`m Voam AÜ`m`m§V kmZ`moJ, Z§VaÀ`m nm§M AÜ`m`m§V H$‘©`moJ Am{U eodQ>À`m nm§M AÜ`m`m§V ^{º$`moJ Aer aMZm `mo{JamO XÎmà^y§Zr H$a{dbr. `mZwgma lrJwéM[aÌmMr aMZm nmhVm§ AÜ`m` 24 n`ªV kmZH$m§S>, 37 n`ªV H$‘©H$m§S> Am{U 51 n`ªV ^{º$H$m§S> Aer hmoVo. lrJwég§{hVm (g‘ûcmoH$s) `m Amnë`m J«§Wm§V lrñdm‘r‘hmamOm§Zr AerM `moOZm Ho$br Amho.

    {ÛgmhòrMr Q>rH$m.

    ‘yi {Ûgmhòr da gm§{JVë`mà‘mUo J¥hñWml‘m§V B.g. 1884 V {bhÿZ Pmbr. 1891 gmbr nËZrÀ`m ‘¥Ë`yZ§Va d`mÀ`m 35 ì`m dfu J§JmIoS> `oWo dmgwXodemótZr g§Ý`mg KoVbm. 1898 gmbr {MIbXm `oWo AmR>dm MmVw‘m©g

    1-32.indd 13 10/5/2013 12:23:20 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l Mm¡Xm l

    H$ê$Z lrñdm‘r‘hmamO à^mgnÅ>U `oWo Ambo AgVm§ Ë`m§Zm XÎmà^y§Mr {Ûgmhòrda Q>rH$m {b{hÊ`mMr Amkm Pmbr. Ë`mà‘mUo n§Yam dfmªZ§Va Amnë`m ¶«§Wmda ñdm‘r‘hmamOm§Zr ñdV…M Q>rH$m (`mbm ñdmonk Q>rH$m åhUVmV) {b{hÊ`mg Ama§^ Ho$bm. ‘yi J«§W `m doir g‘moa ZìhVm. Var Ho$di ñ‘aU H$ê$ZM `m Q>rHo$Mo boIZ Pmbo ho {deof hmo`. hr Q>rH$m ÛmaHo$V lr‘hmamOm§À`m AmR>ì`m MmVw‘m©gm§V nyU© Pmbr. `mg§~§Yr n.ny.`mo{JamO JwidUr‘hmamO åhUVmV, "g‘îQ>çmË‘H$ ^JdËñdê$nmer g§b¾ Pmboë`m gËnwéfm§À`m {demb~wÕrbm AJå` Ag| H$m§hrM Zmhr.' lrñdm‘r‘hmamOm§ZrM {b{hbo Amho H$s¨ ZD$ AÜ`m`m§Mr Q>rH$m à^mg joÌm§V Pmbr d eof gd© AÜ`m`m§Mr ÛmaH|$V Pmbr. (nmümË`nmWmo{YVQ>o ZdmZm§ Q>rH$m à^mgo@ä`w{XVmpIbmZm§& lrÛmaH$m`m§ M[aVñ` Vñ` gÒþamod}XZwVñ` Vñ`&&) Q>rHo$Z§Va `m J«§Wm§Mr My{U©H$m åhUOo gab JÚ AZwdmXhr ÛmaHo$VM Pmbm.

    nXÀN>oX… nXmWm}{º$ {dJ«hmo dmŠ``moOZm, Amjonñ` g‘mYmZ§ ì`m»`mZ§ n§MbjU‘² && `m Cº$sà‘mUo dmŠ`mMr nX| nmS>Uo, Ë`m§Mm AW© gm§JUo, g§Yr gmoS>dUo, dmŠ`mMm AW© bmdUo Am{U Amjonm§Mo g‘mYmZ H$aUo hr ì`m»`mZmMr (Q>rHo$Mr) nm§M bjUo AmhoV. nU lrñdm‘r‘hmamOm§Mr Q>rH$m `m§À`mhr nwT>o OmD$Z ñdV§Ì ‘VmMo à{VnmXZhr H$aVo. Ë`m‘wio Vr ^mî` `m g§kobm nmÌ R>aVo. (gyÌmWm} dÊ`©Vo `Ì nX¡… gyÌmZwgm[a{^…& ñdnXm{Z M dÊ`©Vo ^mî`§ ^mî`{dXmo {dXw…) øm Q>rHo$À`m ‘mÜ`‘m§VyZ lrñdm‘r ‘hmamOm§Zr lrJwéM[aÌmMo {gÕm§V ñnï> H$ê$Z Ë`m§Mr lw{V-ñ‘¥{V-nwamUm§et g§J{V Xe©{dbr Amho. VgoM gm§»`, `moJ, Ý`m`, d¡eo{fH$, nyd©‘r‘m§gm Am{U CÎma‘r‘m§gm (doXm§V) `m fS²Xe©Zm§À`m, Am{U JwéM[aÌm§Vrb à‘o`m§Mr EH$dmŠ`Vm {deX Ho$br Amho. JrVm-^mJdV `m J«§Wm§VrbM VÎdkmZmMo à{VnmXZ JwéM[aÌm§V H$go AZwñ`yV Amho Vohr ñnï> Ho$bo Amho. n`m©`mZo lrXÎmg§àXm` hm H$gm ̂ mJdVg§àXm`m§VM A§V^y©V Amho Vohr Xe©{dbo Amho. JwéM[aÌm§Vrb doXm§V hm lr‘ÀN>§H$amMm`mªÀ`m AÛ¡V‘Vmbm H$gm AZwgê$Z Amho hohr lrñdm‘r‘hmamOm§Zr {deX Ho$bo Amho. AWm©VM hr Q>rH$m {b{hVm§Zm doXemóm{X 170hÿZ

    1-32.indd 14 10/5/2013 12:23:20 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l n§Yam l

    A{YH$ J«§WmMo g§X^© CÕaUmg{hV {Xbobo AmhoV. ho Ho$di ñ‘aUeº$sÀ`m AmYmaoM {Xbobo AmhoV. "‘yi JwéM[aÌm§V Zgbobo H$m§hr {df` {ÛgmhòtV Amë`mMo da AmnU nm{hboM Amho. AgoM AZoH$ {df` Q>rH|$Vhr lrñdm‘r‘hmamOm§Zr hmVmibobo AmhoV. lrJwéMaU "n.ny.JwidUr‘hmamOm§'Zr `m§Vrb H$m§hr CXmhaUo {Xbr AmhoV. "‘m`m H$m§ ‘mZmdr? B©ída njnmVr Amho H$m`? OJmMo ApñVËd d ZmpñVËd ho AÜ`mamonmndmXmË‘H$ H$go Amho? H$‘m©Mm kmZmbm H$gm Cn`moJ hmoVmo? H$‘m©MaU H$go Ho$bo AgVm§ {MÎm ewÕ hmoVo? B©ídamdVmam§Mo ñdê$n H$m` d Vo H$go hmoVmV? ~«÷M`m©l‘m§VyZ J¥hñWml‘m§VM Jobo nm{hOo qH$dm EH$X‘ g§Ý`mgml‘m§V OmVm§ `oB©b? g§Ý`mgml‘ KoVë`mda {eî`à{eî`na§nam H$m§ Mmby§ R>odmdr? OrdÝ‘wº$mMr Am§VapñW{V H$er AgVo? VrW©`mÌm H$m§ H$amdr? gÒþégodm gdmªZrM H$m§ H$amdr? earam§VyZ Ord OmVmo H$m§ àmUdm`w OmVmo, earapñW{V ‘w»`V… H$moUmda Adb§~yZ Amho? A{dÚonmgyZ CËnÞ Pmbobo H$‘© VrM A{dÚm Kmb{dÊ`mg H$go H$maUr^yV hmoVo? ~«÷kmZr nwéfmZo H$‘© Q>mH$mdo H$m`? EH$mM OÝ‘m§V gd© H$‘©’$bm§Mm ^moJ g§ndyZ ‘wº$ hmoUo eŠ` Amho H$m`? n{VnËZrg§~§Y, Jwé{eî`g§~§Y, ñdm{‘godH$g§~§Y BË`m{X H$go {Z‘m©U hmoVmV d Vo H$go Xya hmoVmV? ~§YH$ Agbobr H$må`H$‘] doXm§V H$m§ gm§{JVbr? ‘Zwî`, {nVa, Xod `m§Mr H$mbJUZm H$er H$amdr? M§ÐH$bm§Mo ñdê$n H$m`? Jm`Ìr ‘§ÌmMm AW© H$m`? Ë`m ‘§ÌmMo BVHo$ ‘hÎd H$m§? AmnËH$mbm§V H$go dmJmdo? ‘w»` kmZ`moJ d Ë`mMo gmYZ H$‘©`moJ `mnojm§ {Vgam ^{º$`moJ H$embm nm{hOo? ^Jd§VmH$Sy>ZM doXmkoMo C„§KZ Pmë`mg V| `mo½` H$m§ A`mo½`? gmH$mamÀ`m ^º$sZo ‘moj H$gm {‘iob? eyÐ hm lm¡V{dÚoMm A{YH$mar Amho H$s¨ Zmhr? Ë`mbm ‘w{º$ H$er {‘iob? amoJm{X Xw…Im§Mo Ia| H$maU H$moUV| d Ë`m§Mm n[ahma H$gm hmoD$§ eHo$b?'

    Aem arVrZo {Ûgmhòr øm J«§Wm§V XÎmg§àXm`mÀ`m VmpÎdH$ ~¡R>H$sMr gà‘mU g§ñWmnZm Pmbr Amho. Ë`mMà‘mUo XÎmmonmgZoÀ`m {d{dY n[a‘mUm§Mo gyÌmË‘H$ {X½Xe©Zhr Amho. øm J«§Wm§V à{VnmXboë`m ‘ybVÎdm§MmM {dñVma

    1-32.indd 15 10/5/2013 12:23:20 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l gmoim l

    lr‘hmamOm§Zr Amnë`m {demb dmL²‘`m§V nwT>o Ho$bobm Hw$Umhr {dMjU dmMH$mbm {XgyZ `oB©b.

    ’$blw{V.

    lrJwéM[aÌmMr àmgm{XH$Vm AmnU da nm{hbrM Amho. lrñdm‘r‘hmamOm§À`mgma»`m AdVmar ‘hmËå`mZo lrXÎmà^y§À`m AmkoZoM Ho$boë`m øm Ë`mÀ`m g§ñH¥$V ê$nm§Vam§Vhr Vr àmgm{XH$Vm CVabr Agë`mg Zdb Zmhr. J«§WmÀ`m g‘mamonm§V ‘hmamOlr åhUVmV, " g EdmÌo`JmoÌmoËWJUoe~«÷nwÌJm…& nwZmZmo@Ï`m} O`Ë`Ì J«§WmË‘m VmaH$mo@ì``…&& ' VmoM (gañdVr J§JmYa{bpIV) lrJwéM[aÌJ«§Wê$nr VmaH$ Am{U Aì`` XÎmmÌo` A{ÌJmoÌmoËnÞ JUoe~«m÷UmÀ¶m nwÌmMr dmUr nmdZ H$arV BWo {damOV Amho. lrJwéM[aÌmÀ`m nR>UmZo dm ldUmZo hmoUmè`m Eo{hH$ Am{U Am‘wpî‘H$ H$ë`mUmMrM hr ½dmhr Amho. Ë`mZwgma AZoH$ XÎm^º$ `m J«§WmMr CnmgZm H$ê$Z Amnbo OrdZ H¥$VmW© H$arV AmhoV. n.n.lrdmgwXodmZ§X gañdVtÀ`m àýmdbrV `m J«§WmMr ’$blw{V Aer gm§{JVbr Amho.

    XoB©b Vmo Bï>{gÕr dmgwXod `Vrída& "{Ûgmhòr' JwéH$Wm gámh| Xya hmo Xa&&

    lrJwéM[aÌmà‘mUoM `m J«§WmMohr gámh H$ê$Z Bï>{g{Õ nmdUmao hOmam| XÎm^º$ AmOhr AmhoV. "Ho$ë`mZo hmoV Amho ao, AmYr Ho$bo{M nm{hOo&' `m g‘Wm}º$sZwgma hm lÕoMm Am{U AZw^dmMm {df` Amho.

    {ÛgmhòrMr hdZr`Vm.

    øm J«§Wmbm "{Ûgmhòr g§{hVm' Ago Zm§d XoVm§Zm XÎmà^y§ZrM hm gm‘mÝ` J«§W ZgyZ ‘§Ì‘` g§{hVm Amho Agm g§Ho$V {Xbobm {XgVmo. AWm©V² Ë`mH$So> lr‘hmamOm§Zr (~hþVoH$ hoVwnwa…ga) Xwb©j Ho$bo. `m§V Ë`m§Mo A‘m{ZËdM {XgyZ hmoVo. ho gJio ‘mÝ` H$aUo åhUOo ñdV…H$So> F${fËd KoUo R>abo AgVo. lr‘hmamOm§À`mH$Sy>Z øm J«§WmÀ`m hdZmMm nwañH$ma hmoV Zmhr ho nmhÿZM ~hþYm XÎmà^y§Zr ‘hmamOm§Mo gmd§VdmS>rMo F$UmZw~§Yr d {eî` Am{U ‘hmZ²

    1-32.indd 16 10/5/2013 12:23:21 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l gVam l

    XÎm^º$ lr. Zmamon§V C{H$S>do `m§Zm ñdßZÑï>m§Vm§V g§ñH¥$V JwéM[aÌmMm ñdmhmH$ma H$aÊ`mMr Amkm Ho$br. Zmamon§Vm§Zr Amnbr Am{W©H$ AS>MU XÎmà^y§Zm {ZdoXZ Ho$br. Voìhm§ Ë`m§Zr n¡em§Mr ì`dñWm Hw$UmH$Sy>Z hmoB©b Vo gm§{JVbo d Ë`m J¥hñWm§Zr ñdmhmH$mamMm gd© IM© H$aÊ`mMr V`marhr XmI{dbr. EdT>çm§V gmd§VdmS>rV ßboJMm àmXw^m©d Pmbm. nwÝhm§ Zmamon§Vm§Zm ñdßZ Pmbo H$s "ßboJ Wm§~ob, Vwåhr ñdmhmH$mamMr V`mar H$am.' Zmamon§VmZr hr ñdßZm§V Pmbobr Amkm Ë`mdoir ndZrg MmVw‘m©gm{Z{‘Îm Agboë`m lrñdm‘r‘hmamOm§Zm H$i{dbr. Ë`mdoiMo lrñdm{‘‘hmamOm§Mo nÌ Ago Amho.(A.lmdU ew&&7, eHo$ 1831).

    "am.am.Zmam`U C{H$S>do gmd§VdmS>r `m§g Zmam`U. h„r {dO`dmS>çmVyZ Amnbo nydu nmR>{dbobo nÌ nmoMbo. Oo ñdßZ Pmbo Vo gÒþê$§Zr XmI{dbo. ‘§Ìemóm§V ‘Zwî`m§Zr Ho$bo AZmf© J«§W `m§Mo AZwð>mZ H$ê$§ Z ò Ago Amho. ‘J Ë`mMm ñdmhmH$ma H$aÊ`mMm H$moUr gm§Jmdm d hm J«§W ‘r Ho$bm Agmhr A{^‘mZ. lrJwê$§Mr BÀN>m Agob Vgo KS>mo, nU ñdmhmH$ma H$am Ago AZw‘moXZ Úmdo Aer àd¥Îmr hmoV Zmhr. JwéM[aÌ ñdmhmH$mam{df`r ñdV… {ZamYma. H$m§hrM gm§JVm§ òV Zmhr. AVEd XodVm, {Zdm©n, hdZàH$ma dJ¡ao H$m§hr Aàm‘m{UH$ ~mobVm§ òV Zmhr. H$imdo. Zmam`U.'

    øm nÌmMm {dMma H$aVm§ H$m§hr Jmoï>r ñnï> hmoVmV. ‘w»` åhUOo Zmamon§Vm§Zm Pmbobm Ñï>m§V XÎmà^y§ZrM {Xbobm Amho ømbm lrñdm‘r‘hmamOm§Zr XwOmoam {Xbm Amho. ‘mZd{Z{‘©V AZmf© J«§Wm§Mm ñdmhmH$ma H$aÊ`m~Ôb gme§H$Vm àH$Q> Ho$br Amho. VgoM JwéM[aÌmMm ñdmhmH$ma Zì`mZoM H$aÊ`mMm àñVmd Agë`mZo Ë`mbm AmYrMo H$m§hr à‘mU dm AmYma ZmhrV. Ë`m‘wio øm{df`r H$m§hr gm§JÊ`mg AmnU Ag‘W© Amhmo Agm A{^àm` {XgVmo. hm J«§W AmnUM Ho$bm Agë`mZo A{^‘mZmMr ^rVrhr lrñdm‘r‘hmamOm§Zm dmQ>br Amho. BVHo$ AgyZhr øm nÌm§V ho hdZ H$ê$§ ZH$m Ago {ZjyZ Z åhUVm "lrJwê$§Mr BÀN>m Agob Vgo KS>mo.' Ago åhQ>bo Amho. øm hdZmbm g§‘{V XoÊ`mMr ‘mÌ lr‘hmamOm§À`m ‘ZmMr V`mar ZìhVr. lrJwéM[aÌmÀ`m hdZmMm AmË`§{VH$ {ZfoY øm nÌm§V AmT>iV

    1-32.indd 17 10/5/2013 12:23:21 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l AR>am l

    Zmhr. AZmf© J«§WmÀ`m AZwð>mZmÀ`m {ZfoYm~Ôbhr Ë`m§Zr ‘§ÌemómMm hdmbm {Xbm Amho. BWo ho {dMmaUr` Amho H$s lrñdm‘r‘hmamOm§À`m nydunmgyZM XwJm©gáeVr, ^mJdVnwamU BË`mXr J«§Wm§Mo hdZ àM{bV hmoVo. Ë`mMm lrñdm‘r‘hmamOm§Zr {ZfoY Ho$ë`mMo EoH$sdm§V Zmhr.

    {deof Jmoï> Aer Amho H$s Amnë`m gÒþê$§Mo ho nÌ Amë`mda Zmamon§Vm§Zr hdZmMm {dMma gmoSy>Z {Xbm. Varhr ^JdmZ XÎmmÌo`m§Zr Ë`m§Zm nwÝhm§ ñdßZÛmam Amkm Ho$br H$s¨, "Á`moVrn§Vm§Zr ^mJdVmMm ñdmhmH$ma Ho$bm Vgm Vy g§ñH¥$V JwéM[aÌmMm H$a.' øm Ñï>m§Vm§V Iao Va lrñdm‘r‘hmamOm§À`m AmjonmMo ñnï> CÎma hmoVo. VgoM XodVm, {Zdm©n, hdZàH$ma `m§Mrhr gyMZm hmoVr. Zmamon§Vm§À`m AZÝ` Jwé^º$sMo IaoM H$m¡VwH$ H$am`bm hdo H$s dma§dma XÎmmkm hmoD$Zhr Ë`m§Zr nwÝhm§ lrñdm‘r‘hmamOm§Zm nÌÛmao {dMmaUm Ho$br. Anojoà‘mUo nwÝhm gÒþê$§Mo ZH$mamË‘H$ nÌ Ambo. Ë`m§V "Vwåhm§bm H$m§hr H$V©ì` Agë`mg 10 nmam`Uo H$ê$Z ~«m÷U^moOZ Kmbm.' Aer Amkm Pmbr. H$m§hr AZwð>mZM Z H$aÊ`mÀ`m nyduÀ`m ^y{‘Ho$V nS>bobm hm ’$aH$ bjUr` Amho.

    Joë`m 30-40 dfmªV {Ûgmhòrgh lrñdm‘r‘hmamOm§À`m AZoH$ J«§Wm§Mr hdZo Ë`m§À`m g§àXm`m§Vrb ^º$m§Zr Am`mo{OV Ho$br AmhoV. ømn¡H$s Zmaoídadmgr g§V ny. lra§J AdYyV ‘hmamOm§À`m {eî`m§Mm {deof nwT>mH$ma {XgVmo. VoWrb à‘wI {dídñV d lr. n.n. dmgwXodmZ§X gañdVr (Q>|~o) ñdm‘r ‘hmamO à~mo{YZrMo AÜ`j ny. h[aàgmX (Yré^mB©) Omoer `m§À`m nÌmZwgma {Ûgmhòr JwéM[aÌmMm n{hbm ñdmhmH$ma ^ê$M `oWo Ë`m§Mo {nVmlr d lra§JAdYyVm§Mo A§Va§J {eî` ny. lr {edàgmX Omoer `m§À`m nwT>mH$mamZo Pmbm. hm ñdmhmH$ma H$amdm qH$dm Zmhr Agm àý lrñdm‘r‘hmamOm§Zm {dMmê$Z àmW©Zmnyd©H$ {MR²R>çm Q>mH$Ê`m§V Amë`m. Ë`m§Mm hmoH$mamWu H$m¡b {‘imë`mZo ñdmhmH$ma H$aÊ`m§V Ambm. ny. {edàgmX ho à{gÕ H$‘©H$m§S>r Agë`mZo Ë`m§Zr Ho$boë`m {dYmZmZwgma hm ñdmhmH$ma Pmbm. lrXÎmà^y§À`m AdVmam§Mr g§»`m bjm§V KoD$Z gmoim F$pËdO hdZmbm ~gVmV. "Ðm§ XÎmmÌo`m` Z‘…' hm n„d

    1-32.indd 18 10/5/2013 12:23:21 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l EH$moUrg l

    bmdÊ`mV `oVmo. h{dЩì` åhUyZ {Ì‘YwßbwV nm`gmMm à`moJ Ho$bm OmVmo. `mZ§Va AZoH$ {R>H$mUr `m g§{hVoMr hdZo Pmbr AmhoV. Ë`m§n¡H$s¨ H$m§hrV boIH$mbmhr gh^mJr hmoÊ`mMo ^m½` bm^bo Amho.

    darb {ddoMZmdê$Z ho ñnï> Amho H$s hm J«§W - Zìho hr g§{hVm, lrXÎmà^y§À`m g§H$ënmZoM {gÕ Pmbobr Amho. n.ny.`mo{JamO JwidUr‘hmamO åhUVmV Ë`mà‘mUo hm lrXÎmamOm§Mm J«§WmdVmaM Amho Am{U Ë`mMo "ldU, ‘ZZ, {Z{XÜ`mgZê$nmZo {ZË` godZ H$aUo' ho gd© AmV©, AWm©Wu Am{U {Okmgy gmYH$m§À`m na‘H$ë`mUmbm H$maUr^yV R>aUmao Amho. `m J«§WmÀ`m ‘yi g§{hVoMr ‘amR>r d qhXr ^mfm§Vao CnbãY AmhoV. nU Q>rHo$Mo ^mfm§Va CnbãY ZìhVo. (AJXr AbrH$So>M Q>rHo$Mohr EH$ ‘amR>r ^mfm§Va nhmÊ`m§V Ambo Amho.) Ë`mgmR>r `m J«§WmMm VgoM Q>rHo$Mmhr ^mdmW© g‘OyZ KoÊ`mMm øm J«§Wm§V à`ËZ Ho$bm Amho. àñVwV boIH$mbm Ë`mÀ`m gr{‘V j‘Vm§Mr Vrd« OmUrd Amho. øm J«§WmMm `WmW© ~moY hmoÊ`mgmR>r Amdí`H$ Agbobr `mo½`Vm boIH$m§V A§eV…gwÕm§ Zmhr. nU Amnë`m eŠË`Zwgma Oo d OodT>o g‘Oob Vo gw~moY àH$mao gm§JÊ`mMm hm à`ËZ Amho. {Zê$nU hm AÜ``ZmMmM EH$ àH$ma Amho. hr Ë`m J«§WmËå`mMr godmM Amho. {gÕ J«§Wm§Mo dmMZ {MÎmew{ÕH$maH$ Agë`mZo Vo AZ{YH$ma ì`º$sMohr H$ë`mUM H$aVo øm lÕoZo Ho$bobo ho boIZ Amho. ̀ m à`ËZm§VyZ Amnë`m A§V…H$aUm§V Ë`m§Vrb Ame` A§eV… CVabm Var hm CÚ‘ g’$b hmoB©b Aer H$mHw$iVr Amho. àW‘ ‘yi g§{hVoMo íbmoH$ XoD$Z Ë`m§Mm AÝd` Imbr {Xbm Amho. Ë`mZ§Va íbmoH$ d lrñdm{‘‘hmamOm§Mr Q>rH$m `m§Mm ‘amR>r AZwdmX {Xbm Amho. H$m§hr {R>H$mUr lr‘hmamOm§Zr Ho$di g§Ho$VmZo Xe©{dbobo g§X^© ‘moOŠ`m eãXm§V ñnï> H$aÊ`mMmhr à`ËZ Ho$bm Amho. lr‘hmamOm§À`m Ame`mbm Yê$ZM hm à`ËZ Ho$bm Amho. lr‘hmamOm§Zr {Xbobo ì`mH$aUmMo g§X^© ‘mÌ dJibo AmhoV. Ë`m‘wioo ^mdmWm©À`m AmH$bZmV H$mht ÌwQ>r OmUdUma Zmhr Aer Amem Amho. {dÛ‚mZm§Zm ~è`mM {R>H$mUr àñVwV AZdmXH$mÀ`m kmZmÀ`m ‘`m©Xm {XgyZ `oVrb. Ë`m§Zr CXma ‘ZmZo Ë`m§Mr Cnojm H$ê$Z ZrajraÝ`m`mZo lrñdm{‘‘hmamOm§Mo à‘o`ê$nr gma J«hU

    1-32.indd 19 10/5/2013 12:23:21 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l drg l

    H$amdo Aer àmW©Zm Amho. dmŠgodoÛmao boIH$ Am{U dmMH$ C^`Vm§Mohr H$ë`mU ìhmdo hrM lrJwéMaUt àmW©Zm!

    "{Ûgmhòr JwéM[aV‘²' hm J«§W n.ny. ¶moJVnñdr lrZmam`UH$mH$m T>oH$Uo ‘hmamO ̀ m§À`m àoaUoZo H$m`©aV Agboë`m "lrdmgwXod{Zdmg ñdmÜ`m` ‘§S>im§V dmMbm Am{U M{M©bm Jobm Amho. boIH$mbm Ë`mMm ~moY hmoÊ`m§V ‘§§S>imÀ`m gXñ`m§À`m `moJXmZmMo F$U BWo Z‘yX H$aUo Amdí`H$ dmQ>Vo. øm ñdmÜ`m` ‘§S>imÀ`m ‘mÜ`‘m§VyZ ho {Zê$nU Amnë`m Jwéna§naobm gmXa Ho$ë`mMo g‘mYmZ Amåhm§bm bm^bo Amho. 2014 B.g. À`m AmfmT> ew³c à{VnXobm n.n.lrdmgwXodmZ§X gañdVr (Q>|~o) ñdm‘r‘hmamO `m§Mr e§^amdr nwÊ`{V{W `oV Amho. gd© ^maVm§V nwT>rb df© "g‘mYreVmpãX' ‘hmoËgd df© åhUyZ gmOao hmoV Amho. øm nd©UrV hm J«§W àH$m{eV hmoV Amho hm g‘ï>rMm EH$ ew^ g§Ho$VM Amho. Ë`m§Mo ho H$m`© Ë`m§ZrM {gÕrbm Ý`mdo Aer àmW©Zm H$ê$§ `m.

    `m J«§WmMo boIZ Mmby§ AgVm§Zm Vo {bImU lrZagmo~mdmS>rMo do.‘y.S>m°.~miH¥$îU ‘hmXod O‘X{¾ ̀ m§À`m {ZXe©Zmg Ambo. S>m°. O‘X{¾ ho n.ny. dH«$Vw§S>~wdm `m§Zr gwê$§ Ho$boë`m na§naoZwgma dmS>r `oWo lrñdmar(CËgd‘y{V©)nwT>o nwamUgodm H$arV AgVmV. ho {bImU Ë`m§Zm AmdSy>Z Ë`m§Zr Vo ltÀ`mnwT>o nwamUê$nmZo dmMyZ XmI{dbo. hm ‘r ^º$dËgb ^º$m{^‘mZr lrXÎmà^y§Mm `m boIZgodobm bm^bobm Amerdm©XM ‘mZVmo. S>m°.O‘X{¾ `m§Zr, VgoM d„^{dÚmZJa (AmU§X) `oWrb n. ny. lra§J AdYyV ‘hmamOm§Mo {eî¶ {dÛmZ, ì`mg§Jr d Jwé^º$ emór S>m°.O`o§Ð^mB© Xdo `m§Zrhr øm {bImUmMo n[aerbZ H$ê$Z, ‘hÎdnyU© gyMZm Ho$ë`m AmhoV d ‘mPm CËgmh Amnë`m AmË‘r`VoZo dmT>{dbm Amho. S>m°.O‘X{¾ `m§Zr n[al‘nyd©H$ ‘w{ÐVm§À`m emoYZmMohr H$m`© Ho$bo Amho. ho XmoÝhr {dÛmZ² XÎm^º$ {Ûgmhòr g§{hVoMo "CnOrdr' AmhoV. Ë`m§À`m `moJXmZmZo øm J«§WmMo ‘mob dmT>bo Amho.

    øm J«§WmMo àH$meZ n.n.lrdmgwXodmZ§X gañdVr (Q>|~o) ñdm‘r ‘hmamO à~mo{YZr, dS>moXam, lr AdYyV {Zdmg

    1-32.indd 20 10/5/2013 12:23:21 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l EH$drg l

    Q´ñQ>, Zmaoída, Am{U lrdmgwXod{Zdmg, nwUo `m g§ñWm§À`m Am{W©H$ gmømZoM eŠ` Pmbo Amho. lrdmgwXod{ZdmgmMo à‘wI {dídñV n.ny. n§. eaX^mD$ Omoer `m§Zr doimodoir {Xboë`m CÎmoOZmMm Am{U àH$meZmgmR>r KoVboë`m nwT>mH$mamMm BWo {deof C„oI Ho$bm nm{hOo. lrdmgwXod{ZdmgÀ`m {dídñV‘§S>imZohr øm H$m`m©bm CÎm‘ à{VgmX {Xbm Amho. ZmaoídaÀ`m AdYyV{Zdmg Q´ñQ>Mo d à~mo{YZrMo AÜ`j ny. S>m°.h[aàgmX (Yrê$^mB©) {edàgmX Omoer `m§Zr AmË‘r`VoZo Ho$boë`m ‘mJ©Xe©ZmMm Am{U ^aKmog gmømMm àñVwV boIH$ gX¡d F$Ur amhrb. lrdmgwXod à~mo{YZrMo g^mgX Am{U nXm{YH$mar `m§Zr Xhm df] boIH$mda Omo bmo^ Ho$bm Amho Ë`mMmM hm J«§W EH$ Am{dîH$ma Amho. ̀ m gdmªMm ‘r gX¡d F$Ur amhrZ. ̀ m g§ñWm§À`m Am{W©H$ ghH$mamZoM n.ny. ̀ mo{JamO lrJwé‘hmamO ̀ m§Zr KmbyZ {Xboë`m nm`§S>çmà‘mUo, Odinmg 700 n¥ð>m§À`m øm J«§WmMo ‘yë` Ho$di 200é. R>odUo eŠ` Pmbo Amho.

    ‘o.Ho$.Omoer Am{U H§$nZr, nwUo ho lrdmgwXod{Zdmg, nwUo ̀ m§À`er XrK©H$mb g§~§{YV AmhoV Am{U ̂ º$n[admam§n¡H$s¨ AmhoV. Ë`m§Zr Zoh‘rÀ`m AmnwbH$sZo, VËnaVoZo Am{U Hw$ebVoZo øm J«§WmMo CÎm‘ ‘wÐU Ho$ë`m~Ôb ‘r H¥$Vk Amho.

    `m§V boIH$ d dmMH$ `m XmoKm§Mmhr bm^ hmoB©b Aer Anojm Amho. {Ûgmhòrê$n J«§WmËå`mMr hr godmM Amho. n.ny.gÒþé `mo{JamO lrJwidUr‘hmamOm§Zr Vr ‘mÝ` H$amdr Am{U Amnë`m H¥$noMr gmCbr {Za§Va Am‘À`mda Yamdr hrM àmW©Zm!

    dmgwXod ì`§H$Q>oe Xoe‘wI.E1-401, {àP‘, ñnm`ga H$m°boOOdi,

    Am¢Y, nwUo 411007. ^mÐnX ewŠb 9, eHo$ 1935.

    1-32.indd 21 10/5/2013 12:23:22 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l ~mdrg l

    n.n. lr. dmgwXodmZ§X gañdVr (Q>oå~o) ñdm‘r ‘hmamO à~mo{YZr.

    "Z`Z M|~g©', 2am ‘Obm, nmaH$a dmS>m, Xm§{S>`m ~mOma, dS>moXam. XyaÜd{Z- 0265-2431569lrdmgwXod{Zdmg, 42/17, Ea§S>dUo, H$d} nW, nwUo 411007. XyaÜd{Z 020-25455584

    ‘hmZ² XÎmmdVmar g§V n.n.lr. dmgwXodmZ§XgañdVr (Q>oå~o) ñdm‘r‘hmamO `m§Mo OrdZ, H$m`© Am{U dmL²‘` `m§Mm àMma VgoM àgma H$aÊ`mÀ`m hoVyZo, 19 Am°ŠQ>mo~a, 2002 H$moOm{Jar nm¡{U©‘oÀ`m Ho$ ew^ {XZr, lr‘hmamOm§Mo nmdZ g‘m{YñWmZ lrJéSo>œa `oWo, ^maVm§Vrb à‘wI lrXÎmg§ñWm§À`m à{V{Z{YZtZr n.n. lr. dmgwXodmZ§X gañdVr (Q>oå~o) ñdm‘r ‘hmamO à~mo{YZrMr ñWmnZm Ho$br. gmR> dfmªnydu h¡Ðm~mX (Am§.à) `oWo lrñdm‘r‘hmamOm§À`m OÝ‘eVmãXrÀ`m CËgdm§V Ë`m§À`m g§nyU© dmL²‘`mMo àH$meZ H$arV AgVm§ n.ny. `mo{JamO lr. dm‘ZamdOr JwidUr ‘hmamO `m§Zr Aem àH$maMr EH$ ApIb ^maVr` g§ñWm Agmdr Agm {dMma ì`º$ Ho$bm hmoVm. Ë`mÀ`m AmYmaoM `m à~mo{YZrMr à‘wI C{Ôï>o {Z{üV H$aÊ`mV Ambr. (1) n.n. Wmoaë`m ‘hmamOm§À`m g‘J« J«§Wm§Mo àH$meZ. (2) øm J«§Wm§Mo {d{dY ^mfm§V AZwdmX. (3) g§JUH$, B§Q>aZoQ> BË`m{X AmYw{ZH$ ‘mÜ`‘m§VyZ lrñdm‘r‘hmamOm§À`m OrdZ, H$m`© Am{U gm{hË` `m§Mm àgma. (4) lrñdm‘r‘hmamOm§À`m J«§Wm§Mo AÜ``Z Am{U g§emoYZ `m§Mm {dÚmnrR>o Am{U ‘hm{dÚmb`m§À`m Aä`mgH«$‘m§V ìhmdm Agm à`ËZ H$ê$Z, Ë`m Ë`m g§ñWm§Zm Amdí`H$ ghH$m`© XoUo. (5) øm à~mo{YZrV A{YH$m{YH$ lrXÎm g§ñWmZm§Zm g‘m{dï> H$ê$Z lrñdm‘r‘hmamOm§À`m gm{hË`mMo àH$meZ, àMma d {dVaU `m§H$[aVm Ë`m§Mo gmø {‘i{dUo. øm gd© g§ñWm§Zm EH$m gm¡hmX©nyU© gyÌm§V J{R>V H$ê$Z lrXÎmg§àXm`mÀ`m {dH$mgmgmR>r H$m`m©pÝdV H$aUo. (6) lrñdm‘r‘hmamOm§Mm g§Mma AmgoVw{h‘mMb Pmbm Amho. Á`m ñWmZm§V ‘hmamOltMm {Zdmg Pmbm - {deofV… Ë`m§Mo MmVw‘m©g {OWo {OWo g§nÞ Pmbo, Ë`m ñWmZm§V Ë`m§Mo ñ‘maH$ {Z‘m©U

    1-32.indd 22 10/5/2013 12:23:22 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l Vodrg l

    H$ê$Z {ZË` nyOm VgoM ‘hmamOm§À`m dmL²‘` Am{U VÎdkmZ `m§À`m àMmamMr gmo` H$aUo.

    AmO AH$am dfm©Z§Va `m à~mo{YZrÀ`m H$m`m©Mr ’$io ѽJmoMa hmoV AmhoV. n.n.lrQ>|~o ñdm‘r ‘hmamOm§Mo CnbãY gd© ‘amR>r d g§ñH¥$V J«§W AmVm§ à~mo{YZrÀ`m g§b¾ g§ñWm§VyZ CnbãY AmhoV. VgoM Vo www.shrivasudevanandsaraswati.org ¶m B§Q>aZoQ> ñWimdahr CnbãY AmhoV. lr‘hmamOm§À`m J«§WmMo ‘amR>r d JwOamVr AZwdmX nydunmgyZM CnbãY AmhoV. AmVm§ {Ûgmhòr, XÎm‘mhmËå` d n§Mnm{jH$ `m J«§Wm§Mo {hÝXr AZwdmX àH$m{eV Pmbo AmhoV. lrñdm{‘‘hmamOm§À`m à‘wI g§ñH¥$V J«§Wm§Mr VobwJw Am{U H$mZS>r {bnrVrb g§ñH$aUo {ZKmbr AmhoV. A{YH$m{YH$ ^mfm§VyZ lr‘hmamOm§À¶m dmL²‘`mMm àgma H$aÊ`mgmR>r à~mo{YZr à`ËZerb Amho. gm§àVÀ`m lrñdm‘tÀ`m g‘m{YeVmpãX dfm©§V ^maV^a {deof H$m`©H«$‘m§Mo Am`moOZ hmoV Amho.

    à~mo{YZrÀ`m øm nwÊ`H$m`mªV gd© ñdm{‘^º$m§Zr Am{U XÎm^º$m§Zr gh^mJr ìhmdo Aer {dZ§{V `m {ZdoXZmÛmao Amåhr H$arV Amhmo. `Wme{º$ Ðì`godm, dmL²‘`rZ godm, gm‘y{hH$ VgoM d¡`{º$H$ CnmgZm BË`m{X àH$mao `m XodH$m`mªV `moJXmZ H$amdo. AH$am hOma qH$dm A{YH$ aH$‘oMo XmZ XoUmè`m§Zm à~mo{YZrMo Aml`XmVm hmoVm§ `oVo. VgoM nm§Meo én`o XoUmè`m§Zm AmOrd gXñ`Ëd {‘iVo. CXma Am{U gËàd¥Îm XÎm^º$m§Zm AmdmhZ Amho H$s n.n.lrñdm‘r‘hmamOm§À`m XÎmg‘{n©V OrdZm§VyZ àdm{hV Pmboë`m øm XÎm^º$sÀ`m nmdZ J§JoV A{YH$V‘ `moJXmZ H$ê$Z na‘lo` gmYyZ ¿`mdo.

    1-32.indd 23 10/5/2013 12:23:22 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l Mmodrg l

    n.n.lr‘ÛmgwXodmZ§XgañdVr{da{MV§

    lrJwéM[aV‘²& gQ>rH$ ‘amR>r ^mfm§Va.

    AZwH«$‘{UH$m.

    ({df`m§nwT>rb H§$gm§Vrb Am§H$So> íbmoH$m§Mo AmhoV)

    lrJwéñVw{V…& … 1-33 …

    ‘§JbmMaU (1) : lrXÎmmÌo`m§Mo ñdê$n (2-3) : OJmMr {Z{‘©{V (4-7) : AdVma (7-14) : lrXÎmmÀ`m gJwU ñdê$nmMr nyOZr`Vm (15-16) : nyOoMr Ag§^mì`Vm (17-22) : ‘mZg‘yVuMr fmoS>emonMma nyOm (23-43) : j‘mnamYZ ñVmoÌ (43-53) : Aï>moÎmaeVZm‘ (53-66) : XÎmmMo A{Zd©MZr` ñdê$n (67-74) : àmW©Zm (75-89) : ñVw{V (90-93) : XÎmmÌo`m§Mr {XZM`m© (94-97) : H$dM (98) : XÎmmÌo`m§Mo Aï>‘y{V©Ëd (99-104) : {XJ§~a Ü`mZ (105-110) : g‘mamon (111-112).

    kmZ`moJ…&

    àW‘mo@Ü`m`…& M[aVmZwg§YmZ‘²& … 34-62 …

    kmZ`moJmMo ‘§JbmMaU, gÒþé Am{U ~«÷ `m§Mo EoŠ`ËdmZo Z‘Z; {df`, à`moOZ Am{U A{YH$mar (1) : ‘§JbmMaU; Ëd§nXmW©{Zê$nU(2) : XÎmmÌo`m§Zm d§XZ (3-4) : ‘mZdmMr kmZnmÌVm; kmZ`moJmMm A{YH$mar (5) : ^º$m§gmR>r XÎmà^y§Mm H${b`wJm§V AdVma (6-10) : M[aVmZwg§YmZ (Aï>íbmoH$s JwéM[aÌ) (11-17) : JwéM[aÌmMo ‘mojàXËd (18- 22) : Zm‘YmaH$mMm Ym§dm (19-39) : Zm‘YmaH$mbm ñdßZm§V Xe©Z (40-41)

    1-32.indd 24 10/5/2013 12:23:22 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l n§Mdrg l

    {ÛVr`mo@Ü`m`…& Jwé{eî`M[aVmZwH$WZ‘²& … 63-80 …

    Zm‘YmaH$mMr {gÕ‘wZrer ^oQ> d g§dmX (1-6) : gÒþê$§Mo ‘mhmËå` d g§e`mMm ^º$sbm AS>ga (7-10) : `wJ{Zê$nU Am{U H$brbm ~«÷XodmMm CnXoe (11-21) : XrnH$mMr Jwégodm (22-47) : XrnH$mbm {dîUy§Mo daXmZ Am{U Ë`mÀ`mda Jwê$§Mr H¥$nm (48-57) : XrnH$m»`mZmMm g‘mamon (58-63).

    V¥Vr`mo@Ü`m`…& XÎmmdVmaH$WZ‘²& … 81-101 …

    JwéH$Wm ^dgmJam§Vrb Zm¡H$m (1-7): A{Ì Am{U AZgy`m (8-13) : ZmaXH¥$V AZgy`mñVdZmZo éï> XodtÀ`m em§VdZmgmR>r ~«÷m, {dîUw Am{U ‘hoe A{ÌF$ftÀ`m Aml‘m§V (14-16) : AZgy`oÀ`m nm{Vd«Ë`à^mdmZo {VÝhr Xodm§Zm ~mbH$Ëd.(17-24) : AZgy`oÀ`m XwYmZo VrZhr Xodm§Mr V¥ár.(25- 30) : A{ÌF$frH¥$V ñVw{V.(31-34) : {VKm§Mo A{Ì Am{U AZgy`m `m§Zm daXmZ Am{U {VKm§Mo Zm‘H$aU. (35-41) : A§~arfmMr H$Wm. (42-57).

    MVwWm}@Ü`m`…& XÎmbrbmH$WZ‘²& … 102-143 …

    lrXÎm-`Xwg§dmX "AdYyVJrVm'. (1-40) : à‡mXmda AZwJ«h. (41-44) : H$mV©dr`m©bm Aï>m§J`moJ Am{U AmË‘kmZ `m§Mm CnXoe. (45-57).

    n#m‘mo@Ü`m`…& lrnmXmdVma…& … 144-159 $

    CnmoÓmV (1-2) : na‘oída njnmVr Amho H$m§?(2-4) : gw‘{V~«m÷Urbm nwÌàmárMo daXmZ (5-14) : lrnmXm§Mm OÝ‘ (15-21) : lrnmXlrd„^m§Mm ‘mVobm CnXoe Am{U J¥hË`mJ (22-25) : XmoÝhr ^mdm§À¶m ì`§Jm§Mm n[ahma.(26-27) : ‘mVobm ñdê$nXe©Z, (27-32) ~§YyZm CnXoe, H$merbm à`mU. (33-36).

    1-32.indd 25 10/5/2013 12:23:22 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l gìdrg l

    fð>mo@Ü`m`…& JmoH$U©dU©Z‘²& … 160-174

    ‘mVogmR>r amdUmMm H¡$bmg AmUÊ`mMm CÚ‘.(1-5) : amdUmÀ`m g§JrVgodoZo e§H$amH$Sy>Z àmUqbJmMo XmZ.(6-12) : amdUmbm ’$gdyZ JmoH$UmªV qbJmMr ñWmnZm.(13-31) : {‘Ìgh amOmMr H$Wm.(32-37) : M§S>mbrMo Am»`mZ.(38-51) : JmoH$U©‘mhmËå`. (52-54).

    gá‘mo@Ü`m`…& lrnmX‘{h‘mdU©Z‘²& … 175-187

    {dÛmZ² ~«m÷UmÀ`m ‘§X‘{V ‘wbmMr H$Wm (1-11) : e{ZàXmofmMo Am»`mZ (12-27) : A§{~Ho$À`m nwÌmbm daXmZmZo gw{dÚ Ho$bo.(28-30): A§{~Ho$À`m àXmofd«VmMo ’$b XoÊ`mgmR>r nwZamdVma (31-36): ~«m÷U ì`mnmar ^º$mMo Mmoam§nmgyZ ajU (37-47): Hw$éJÈ>rMo Am{U lrnmXlrd„^m§À`m ^º$sMo ‘mhmËå` (48-50).

    Aï>‘mo@Ü`m`…& lrZ¥qghgañdË`dVmaH$WZ‘²& … 188-215

    A§{~Ho$Mm nwZO©Ý‘ Am{U ‘mYd~«m÷Umer {ddmh.(1-6) : Y‘m©bm AZwHy$b H$m‘mMo AqZÚËd (7) : Z¥qghgañdVtMm AdVma, OÝ‘V… ›H$mamMm Cƒma (8-15): ~më`mdñWoVrb M‘ËH$ma Am{U brboZo ‘yH$ amhUo.(16-21): bmohmMo gmoZo H$ê$Z ‘w§O bmdÊ`mMm ‘mVm{nË`m§Zm g§Ho$V.(21-24) : CnZ`ZmZ§Va bJoM doXnR>U (25-26) : g§Ý`mgmR>r AmB©d{S>bm§À¶m AZwkoMr ‘mJUr (27-29) : Xw…Ir ‘mVobm CnXoe.(30-41) : ‘mVobm Amnë`m ñdê$nmMo Xe©Z, nwÌàmárMo daXmZ; ‘mVoZo Ho$bobr ñVw{V.(42-45) : ‘mVoÀ`m BÀN>oZwgma EH$ df© Kar amhÿZ {eî`m§Zm AÜ`mnZ.(46-47) : AmB©bm Owio Pmë`mda H$merbm à`mU (48-52) : H$merVrb VnmMaU Am{U VoWrb g§Ý`mem§Mr àmW©Zm (53-57) : H¥$îUgañdVtH$Sy>Z g§Ý`mg KoD$Z g§Ý`mg‘mJm©Mm àgma.(58-60) : ‘hmdmŠ`m§g{hV g§Ý`mgY‘m©Mm Am{U `moJmMmCnXoe (61-67) : Jwéna§nam (68-77).

    1-32.indd 26 10/5/2013 12:23:23 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l gÎmmdrg l

    Zd‘mo@Ü`m`…& VrW©`mÌmoÔoe…& … 216-243 …

    lrJwê$§Mo {eî` (1-4) : H$ma§Ombm ‘mV¥Xe©Z (5-11) : ^{JZrer g§dmX (12-15) : JmoXmVramda g§Mma (16-17) : nmoQ>eyimV© ~«m÷Umbm A^`. (18-25) : gm`§XodmÀ`m Kat {^jmJ«hU. (26-40) : gm`§XodmMo `dZmnmgyZ ajU (41-48) : CnmgZm{Zê$nU (49-54) : `moJ^y‘r Am{U gÒþé‘{h‘m (55-57) : Aml‘Y‘m©Mo {Zê$nU. (58-69) : VrW©`mÌm{Zê$nU. (70-83).

    Xe‘mo@Ü`m`…& Jwé^ŠË`ZwemgZ‘²& … 244-255 …

    Jwê$À`m Ë`mJmÀ`m XmofmMo {Zê$nU. (1-8) : Jwê$Mo ñdê$n (9-10) : Ym¡å` F$fr Am{U Ë`m§À`m VrZ {eî`m§Mr H$Wm.(11-36) : JwéË`mJr ~«m÷UmMm CÕma (37-44).

    EH$mXemo@Ü`m`…& H¥$îUmn#mJ“mg“‘moËH$f©H$WZ‘²& … 256-272 …

    {dÚoMo ‘mhmËå` (1-4) : ‘§X~wÕr ~«m÷UmMm ^wdZoídarg‘moa {OˆmN>oX.(5-6) : XodrÀ`m AmkoZo Ë`mMr lrJwê§$H$So> eaUmJVr. (7) : Ë`mÀ`mda lrJwéàgmX.(8-10) : lrJwê$§Mo H¥$îUmn§MJ§Jmg§J‘mda AmJ‘Z. (11-16) : KodS>çmMm dob H$mnyZ ~«m÷UmMo Xm[aÐçhaU.(17-26) : lrJwê$§Mr {^jmd¥Îmr. (27-28) : Am¡Xw§~a‘mhmËå`. (29-32) : J§JmZwOmda AZwJ«h.(33-42) : J§JmZwOmbm {ÌñWir`mÌm. (43-46) : H¥$îUmn§MJ§Jmg§J‘mMm CËH$f© d JmUmJnyamg J‘Z. (47-55).

    1-32.indd 27 10/5/2013 12:23:23 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l AÇ>mdrg l

    ÛmXemo@Ü`m`…& àoVg§OrdZ‘²& … 273-294 …

    lrJwê$§Mo ñdê$n (1-4) : AnË`ZmemMr H$maUo. (5-13) : ~«m÷UrMr ^yV~mYm Xya H$ê$Z {Vbm nwÌbm^. (14-32) : ~«m÷UrÀ`m Á`oð> nwÌmMm ‘¥Ë`y Am{U {VMm emoH$.(33-39) : J«m‘dmgr`m§Mo Z EoH$Vm§ {VMo nwÌmbm H$dQ>miyZ amhUo.(40-45) : VmngmMm CnXoe.(46-54): ~«m÷Urbm ñdßZm§V Xe©Z d àmUmMo {Zê$nU.(55-60) : nwÌmMo g§OrdZ.(61-66)

    Ì`moXemo@Ü`m`…& ^r‘m‘aOmg“‘{Zdmg…& … 295-308 …

    dm§P åh¡g Xw^Vr Ho$br. (1-10) : amOmÀ`m àmW©Zobm ‘mZ XoD$Z JmUJmnwam§V AmJ‘Z.(11-18) : Jm§dmÀ`m doerOdi ~«÷amjgmMm CÕma.(19-22). amOmZo An©U Ho$boë`m ‘R>m§V {Zdmg.(23-25). : {Ì{dH«$‘ ^maVrbm {dídê$nXe©Z (26-49).

    H$‘©`moJ…& MVwX©emo@Ü`m`…& doXmonXoe…& … 309-329 …

    H$‘© ho kmZmMo gmYZ H$go Amho. (1-2) : g§ñH$mam§Mo ‘hÎd Am{U {d{d{Xfm. (3-5) : {dÚoMm Jd© Pmboë`m ~«m÷Um§Mo {Ì{dH«$‘ ^maVrbm AmˆmZ.(6-20) : {Ì{dH«$‘H¥$V lrJwéñVw{V. (21-23). lrJwê$§Mm J{d©ð> ~«m÷Um§Zm CnXoe Am{U doX{Zê$nU.(24-45) : M§S>mbmÛma| {dÛmZm§Mo Jd©haU.(46-56) : {dÛmZm§Mm níMmÎmmn d Ë`m§Zm C…emn. (57-62).

    n#mXemo@Ü`m`…& H$‘©{dnmH$…& … 330-351 …

    M§S>mb`moZr Hw$Umbm àmá hmoVo? (1-11) : ‘¥Ë`yZ§Va OrdmMr J{V. (11-15) : H$moUË`m nmnmZo H$moUË`m `moZr àmá hmoVmV.(16-19) : nmnm§nmgyZ amoJm§Mm CØd.(20-21) : MmoarMr ’$io.(21-23) : ì`{^MmamMr ’$io.(23-25) : àm`píMÎm àH$aU. (26-41) : n{VVmMo kmZhaU. (42-51) : ^ñ‘‘mhmËå`. (52-81).

    1-32.indd 28 10/5/2013 12:23:23 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l EH$moUVrg l

    fmoS>emo@Ü`m`…& ‘¥Vg§OrdZ‘²& … 352-383 …

    lo`g² Am{U ào`g² ‘mJ©.(CnmoXKmV) : gÒþê$§À`m AJå` brbm.(1-3) : JmonrZmWmMm nwÌ XÎm `mMr H$Wm.(4-18) : JmUJmnwam§V àdoe H$aVm§Zm Ë`mMm ‘¥Ë`y Am{U gm{dÌrMm emoH$.(19-30) : gmYyÀ`m ê$nm§Vrb lrJwê$§Mm gm{dÌrbm CnXoe.(31-39) : {ó`m§Mo Y‘©. (40-57) : {dYdmY‘©{Zê$nU. (58-65) : ghJ‘ZmMo ‘mhmËå`. (66-70) : gm{dÌrMm ghJ‘ZmMm {ZYm©a. (71-81) : ghJ‘Zmnydu lrJwê$§À`m Xe©Zmbm Joboë`m gmÜdrZo Ho$bobr ñVw{V. (82-84): gm{dÌrÀ`m nVrMo g§OrdZ. (85-99).

    gáXemo@Ü`m`…& XånVrJwég§dmX…& … 384-409 …

    éÐmjYmaUmMm ‘{h‘m.(1-7) : doí`mgVrMo Cnm»`mZ. (8-22) : éÐmÜ`m`mMo ‘mhmËå`. (23-41) : {ó`m§Zm ‘§ÌmMm CnXoe H$ê$§ Z`o `m{df`r H$Mm»`mZmMo {Zê$nU.(42-67) : gmo‘dmad«V Am{U gr‘§{VZrMo Cnm»`mZ.(68-106).

    Aï>mXemo@Ü`m`…& H$‘©H$mÊS>H$WZ‘²& … 410-462 …

    namÞË`mJr ~m«÷UmÀ`m H$H©$em nËZrMm ñd^mdnmbQ>.(1-10) : namÝZm{df`r J«mømJ«mø {dMma. (11-20) : nameaàUrV H$‘©‘mJ©{Zê$nU. (21-25) : AmMmaY‘m©Mr n[a^mfm. (26-50) : em¡M Am{U ñZmZ. (51-67) : ^ñ‘, ‘¥{ÎmH$m, M§XZ, ‘w{ÐH$m `m§Mo YmaU (68-72) : AmM‘Z.(73-81) : g§Ü`md§XZ. (82-102) : Jm`Ìr‘§ÌmMm On. (103-108) : Jwê$§Mo A{^dmXZ. (109-112) : A¾rMr CnmgZm. (113-118) : J¥hew{Õ. (118-121) : XodnyOm. (122-145) : ~«÷`k. (146-148) : Vn©U. (149-151) : d¡ídXod Am{U ~br. (152-155) : ^moOZ{d{Y. (156-174) : {ZÐm.(175-179) : g§^moJ. (180-185) : {dMmamMma. (186-188).

    1-32.indd 29 10/5/2013 12:23:23 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l Vrg l

    ^{º$`moJ…& EH$moZqdemo@Ü`m`…& ^{º$‘{h‘mdU©Z‘²& … 463-501 …

    gd©gmYZgmYH$ ^{º$. (1-6) : ^mñH$a~«m÷UmMr H$Wm.(7-30) : AídËW‘{h‘m. (31-48) : gmR> dfmªÀ`m d§Ü`obm nwÌàmár.(49-73) : Hw$ð>r Zahar ~«m÷UmMr H$Wm.(74-84) : e~amMr {ed^{º$.(85-98) : ewîH$ H$mð>mbm nmbdr Am{U ZaharMm Hw$ð>n[ahma. (99-101) : ZaharH¥$V lrJwéñVmoÌ. (102-110) : g‘mamon.(111-116).

    qdemo@Ü`m`…& ^{º$dU©Z‘²& … 502-530 …

    gm`§XodmMr narjm.(1-23) : JwégodoMr XwîH$aVm.(24-28) : Ëdï>mnwÌmMr H$Wm Am{U H$mer`mÌm{Zê$nU. (29-56) : gm`§XodH¥$V Z¥qghgañdVrñVmoÌ.(57-66) : AZ§Vd«VmMo {Zê$nU.(67-111).

    EH$qdemo@Ü`m`…& ^{º$dU©Z‘²& … 531-555 …

    V§VwH$^º$mbm lre¡ë`Xe©Z Am{U lre¡ë`‘mhmËå`.(1-36) : XodrÀ`m {ZamonmZo Amboë`m ZÝXr ~«m÷UmMm Hw$ð>n[ahma.(37-56) : Ad{eï> Hw$ð> OmÊ`mgmR>r lrJwê$§À`m AmkoZo Ë`mZo Ho$bobr ñVw{V. (57-91) : Zahar H$drbm H$„oídamR>m`t Xe©Z Am{U AZwJ«h.(92-103).

    Ûmqdemo@Ü`m`…& joÌ‘mhmËå`dU©Z‘²& … 556-584 …$

    ^Jd§VmMo ^º$dmËgë` Am{U ^º$namYrZVm.(1-12) : AmR> ê$nm§Zr AmR> ^º$m§À`m Jm§dr {Xdmir gmOar.(13-33) : eoVH$ar ^º$mMo eoV A‘mn {nH${dbo.(34-72) : JmUJmnyaÀ`m Aï>VrWmªMo {Zê$nU. (73-102).

    1-32.indd 30 10/5/2013 12:23:23 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l EH$Vrg l

    Ì`moqdemo@Ü`m`…& … 585-619 …

    nmn-Vmnhmar lrJwéM[aÌ ‘mojmhÿZhr J«mø.(1-9) : Hw$éJÈ>rÀ`m narQ>mbm amÁ`mMo daXmZ.(10-18) : Ë`mMm {~XaMm amOm åhUyZ nwZO©Ý‘.(19-26) : ñ’$moQ>H$J«ñV amOmbm ~«m÷UmMm CnXoe d F$f^‘wZtMr H$Wm.(27-65) : åboÀN> amOmÀ`m ñ’$moQ>H$mMo e‘Z.(66-77) : åboÀN> amOmÀ`m Jm§dr J‘Z d Ë`mMm CÕma.(78-105) : lre¡b`mÌm d JmUJmnwaÀ`m ‘R>m§V emídV dmg.(106-112) : J«§WmMm Cng§hma Am{U ‘§JbmMaU.(112-118).

    `moJahñ`‘²& … 620-640 …

    ~moYahñ`‘²& … 641-663 …

    1-32.indd 31 10/5/2013 12:23:23 PM

  • && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l ~Îmrg l

    gámhnmR>nÕ{V -

    àW‘o@{•, MVwWm©Ü`m`m§V, {ÛVr`o Zd‘mÜ`m`m§V, V¥Vr`o MVwX©emÜ`m`mÝV, n§M‘o EH$moZqdemÜ`m`ÝV, fð>o EH$qdemÜ`mÝV, gá‘o Ì`moqdem@Ü`m`mÝV n{R>Ëdm ahñ`Û`§ nR>oV²& àË`h‘mXm¡ J«ÝWnyOZmoÎma§ lrd¡îUdoË`m{XñVwV`… nR>oV²& AÝVo MmoÎmanyOZ§ H¥$Ëdm "agkm deo'Ë`namYj‘mnZñVmo̧ nR>oV²&

    n{hë`m {Xdet ̀ Wm{d{Y g§H$ën H$ê$Z VgoM J«§WnyOZ H$ê$Z dmMZmbm Ama§^ H$amdm. à{V{XZr Ama§^r lrJwéñVw{V dmMmdr d ‘J Ë`m {XdetMo AÜ`m` dmMmdoV. 1ë`m {Xder 4Ï`m AÜ`m`mn`ªV, 2è`m {Xder 9 AÜ`m`mn`ªV, 3è`m {Xder 14ì`m AÜ`m`mn`ªV, 4Ï`m {Xder 17 ì`m AÜ`m`mn`ªV, 5 ì`m {Xder 19 ì`m AÜ`m`mn`ªV, 6 ì`m {Xder 21 ì`m AÜ`m`mn`ªV Am{U 7 ì`m {Xder 23 ì`m AÜ`m`mn`ªV dmMyZ `moJahñ` Am{U ~moYahñ` dmMyZ CÎmanyOm H$amdr. dmMZmZ§Va amoO "agkm dem VmaH§$ ñdmXw bä`§..' ho j‘mnamYZñVmoÌ dmMmdo. nmam`UH$mbm§V lrJwéM[aÌmÀ`m nmam`UmMo gd© ew{MVm-Amhma-{dhmam{X {Z`‘ nmimdoV.

    `m J«§WmMo ‘amR>r ^mfm§Va {ñÌ`m§Zm dmMÊ`mg haH$V Zmhr.

    `m J«§WmMo EH$m• nmam`UgwÕm§ H$aVm§ ̀ oVo. g§H$ën d J«§WnyOZ H$ê$Z lrJwéñVwVrnmgyZ Ama§^ H$ê$Z ~moYahñ`mn`ªV dmMZ nwao Pmë`mda agkm dem ñVmoÌmMm nmR> H$ê$Z CÎmanyOm H$amdr.

    1-32.indd 32 10/5/2013 12:23:24 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 1 l

    lrJwéñVw{V…

    ԤJcmMaU

    lrd¡îUd¡eJmUoe-gm¡`©emŠË`m{Xê$nY¥H²$ & XÎmmÌo`mo@ñËdOmo@ZÝV… gXm ‘o ö{X gÒþé… &&1&&`mo@Omo@ZÝVmo@JwUmo@ê$nmo {ZñV¥So>H$mo@{H«$`mo@g¥OV² & {dœ§ Y¥Ëdm fmoS>em§e§ nw§ê$n§ `moJ‘m``m &&2&&Ñí`Vo kmZÑîQ>çm `Ëghòm{j{eamo@[L²>K« gV² & ê$n§ `X“g§ñWmZ¡bm}H$ì`mg… àH$ëß`Vo &&3&&

    lr+d¡îUd+Eoe+JmUoe+gm¡`©+emº²$`+Am{X+ê$n+Y¥H²$ AO… AZÝV… XÎmmÌo`… gXm ‘o ö{X AñVw&1& ̀ … AO… AZÝV… AJwU…, Aê$n…, {ZñV¥Q², EH$… A{H«$`… `moJ+‘m``m fmoS>e+A§e§ nw§+ê$n§ Y¥Ëdm {dœ§ Ag¥OV²&2& `V² (nw§ê$n§) ghò+A[L²K«+{ea… gV² ê$n§ kmZÑï²>`m Ñí`Vo& `V²+A“+g§ñWmZ¡… bmoH$+ì`mg… àH$ëß`Vo&3&

    n{hbm ûcmoH$ ho XodVmdmMH$ ‘§Jb Amho. XodVmdmMH$m… eãXm ̀ o M ̂ Ðm{XdmMH$m…& gd} Vo Z¡d qZÚm… ñ`w{b©{nVmo

    J{UVmo{n dm& ‘§JbmMaU§ {eï>mMmamË’$bXe©ZmÀN®>{VVíM& (gm§»`Xe©Z 5&1). kmZ, Eoœ`© Am{X d¡^dmZo `wº$ Aem

    {dîUw, {ed, JUoe, gy`©, Xodr (e{º$) VgoM B§Ð, A{¾ (Am{X) ‘y{V© Amnë`m ‘m`oÀ`m gm‘Ï`m©Zo YmaU H$aUmao

    nU VÎdV… AZm{X Am{U AZ§V AgUmao gÒþê$ XÎm^JdmZ² {ZË` ‘mÂ`m {MÎmm§V AgmoV.1.

    XÎmmÌo`m§Mo ñdê$n. Agm Omo OÝ‘a{hV, AZ§V, {ZJw©U, {Z[aÀN>, EH$‘odm{ÛVr`, A{H«$` na‘mË‘m Ë`mZo Amnë`m

    `moJ‘m`oZo gmoim A§em§Mo (11 B§{Ð`o Am{U n§M‘hm^yVo) {damQ> nwéfê$n YmaU H$ê$Z {dœ {Z‘m©U Ho$bo. AZ§V

    nm` Am{U AZ§V {eao Agbobo Vo ñdê$n (`moJrOZm§ZmM) kmZMjy§Zr {XgVo. `m {damQ> ê$nmÀ`m Ad`dm§nmgyZM

    nmVmbm{X bmoH$m§Mm {dñVma Pmbm Amho.2-3.

    A - 1-3.indd 1 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 2 l

    ZmZmdVma~rO§ `XZÝV§ `ËH$bm‘wI¡… & Xod{V`©L²>‘wI§ g¥ï>‘ñdVÝ̧ OJËnwé &&4&&Jmo{^… ñdmWm©XmZ‘re-g¥ï>§ ZoemËna§ ¹${MV² & XohopÝÐ`mË‘OrdmoËWm¡ amJÛofm{d`ÝVw {^V² &&5&&^yVoQ² gmo@Omo@ì``mË‘m{n g§^dË`mË‘‘m``m & lo`mo@h©gmYwJwßË`¡ ñdàH¥${VñWmo `wJo `wJo &&6&&

    `V² AZÝV§ ZmZm+AdVma+~rO‘²& `V²+H$bm+‘wI¡… Xod+{V`©H²$+‘wI§ AñdVÝ̧ nwé OJV² g¥ï>‘²&4& Jmo{^… ñd+AW©+AmXmZ§ B©e+g¥ï>‘²& B©emV² na§ Z ¹${MV²& Xoh+BpÝÐ`+AmË‘+Ord+CËWm¡ amJ+Ûofm¡ B`§ Vw {^V²&5& g… ^yV+B©Q² AO… Aì``… A{n AmË‘+‘m``m ñd+àH¥${V+ñW… lo`…+Ah©+gmYw+JwßË`¡ `wJo `wJo g§^d{V&6&

    ømM AZoH$ AdVmam§À`m ~rO Agboë`m AZ§V ñdê$nmZo Amnë`m ~«÷Xod, ‘ar{M Am{X H$bm§À`m Ûmam Xod-

    {V`©Jm{X `moZtZr `wº$ Aem An[a{‘V Aem OJVmMr {Z{‘©{V Ho$br.4. (øm OJm§V) B§{Ð`m§Mr Amnmnbo {df`

    J«hU H$aÊ`mMr j‘Vm na‘oœamZoM {Z{‘©br Amho. gdmªMo A{Yð>mZ Aem B©œamIoarO (øm g¥ï>rV) H$m§hrM Zmhr.

    Var nU Xoh Am{U B§{Ð`o `m§À`mer VmXmËå` hmoD$Z Ë`m§À`m A{^‘mZmZo Ordmbm amJ (AmH$f©U) Am{U Ûof àmá

    Pmbo. hoM ^oXmMo ‘yi hmo`. åhUOoM Ordg¥ï>r Am{U B©œag¥ï>r Agm ^oX ^mgy bmJbm. øm ^oXm‘wioM Ord Amnë`m

    g{ƒXmZ§X¡H$ag ñdê$nmbm {dgê$Z ‘r H$Vm©, ‘r ^moº$m, ‘r gwIr, ‘r Xw…Ir Aer {dnarV ^mdZm H$aVmo.5. VmoM

    gd© ̂ yVm§Mm B©œa, AOÝ‘m Am{U Aja AgyZhr, Amnë`m Amnë`m àH¥$VrMm, åhUOoM ‘m`oMm Aml` H$ê$Z, ‘mojmbm

    `mo½` Aem gmYy§À`m ajUmgmR>r OÝ‘ KoVmo. (AOmo{n gÞì``mË‘m ̂ yVmZm‘rœamo{n gZ²& àH¥$qV ñdm‘{Yð>m` g§^dmå`mË‘‘m``m&&.. n[aÌmUm` gmYyZm§ {dZmem` M XwîH¥$Vm‘²& Y‘©g§ñWmnZmWm©` g§^dm{‘ `wJo `wJo&& lr.^.Jr.4&6, 8.)6.

    A - 1-3.indd 2 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 3 l

    lwËdm VËH$‘© {ZÛ©ÝÛmo ‘wÀ`Vo H$‘©~ÝYZmV² & Z VWm H$‘©{gÕrßgwÛ©ÝÛmË‘m ^«mÝVöÞa… &&7&&JwUH$‘©{^Xm g¥ï>-MmVwd©Ê`©ñ` gmo@ì``… & H$Vm©ß`H$Vm© `¡km©Vmo ~Ü`ÝVo H$‘©{^Z© `o &&8&&^y^ma^yVVÛoî`-KmVm` {d{dYmñVZy… & Y¥Ëdm H$ÊQ>H$dÝ‘Ëdm H¥$VH$m`m} OhmË`gm¡ &&9&&Añ`¡dmnyU©H¥$Ë`m… ñ`wñVÝdñVmgyÎm‘moÎm‘m & VZwaoH$mpñV XÎmm»`m H¥$nmgy… ñ‘V¥©Jm{‘Zr &&10&&

    VV²+H$‘© lwËdm {ZÛ©ÝÛ… (`Wm) H$‘©+~ÝYZmV² ‘wÀ`Vo VWm H$‘©+{g{Õ+B©ßgw… ÛÝÛ+AmË‘m ^«mÝV+öV² Za… Z (‘wÀ`Vo)&7& JwU+H$‘©+{^Xm g¥ï>+MmVwd©U©ñ` g… Aì``… H$Vm© A{n `¡… AH$Vm© kmVm, `o H$‘©{^… Z ~Ü`ÝVo, ^y+^ma+^yV VV²+Ûoî`+KmVm` Agm¡ {d{dYm… VZy… Y¥Ëdm H¥$V+H$m`m} H$ÊQ>H$dV² ‘Ëdm Ohm{V&8-9& Añ` Ed AnyU©+H¥$Ë`m… VÝd… ñ`w…& Vmgw EH$m CÎm‘+CÎm‘m

    H¥$nmgy… ñ‘V¥©+Jm{‘Zr VZw… ApñV&10&

    Ë`m (Ë`m AdVmam§À`m gmYwajUmË‘H$) M[aÌmMo {ZîH$m‘V`m ldU Ho$ë`mZo gmYw Ogm H$‘©~§YZm§VyZ gwQ>Vmo Vgm H$‘©’$bmMr A{^bmfm H$aUmam ^«m§V{MÎm ldUnamL²‘xI AgmYw ‘wº$ hmoV Zmhr.7. gÎd, aO Am{U V‘ ho JwU Am{U e‘m{X H$‘© `m§À`m ^oXmZwgma Mma dUmªMr {Z{‘©Vr H$aUmam Vmo na‘mË‘m Ag§J Am{U CXmgrZ Agë`mZo AH$Vm©M Amho Ago OmUë`mZo ñdH$‘mªZr Oo ~m§Ybo OmV ZmhrV,8. Ë`m (gmYy§Mm) Ûof H$aUmao, ^y‘rbm ^ma^yV Pmbobo Oo Xwï>, Ë`m§Mm {dZmemgmR>r {d{dY earao YmaU H$ê$Z hm à^y (Ë`m Ë`m AdVmam§Mo) H$m`© nyU© hmoVm§M Ë`m§Zm (H$m§Q>m H$mT>Ê`mgmR>r KoVboë`m) H$m§Q>çmà‘mUo Q>mHy$Z XoVmo. Ë`m Ë`m Xohm§Mo {dgO©Z H$aVmo.9.

    AdVmaahñ`. (Ago Oa Amho Va Za, Zmam`U, ZmaX, gZH$ BË`m{X H$go {Ma§Ord AmhoV Aer e§H$m AnojyZ ‘hmamO gm§JVmV) Á`m§Mo H$m`© AOyZ AnyU© Amho Ago øm B©œamÀ`m AZoH$ ‘y{V© AmhoV. Ë`m§VrbM EH$ CÎm‘moÎm‘ lrXÎm `m Zm§dmMr VZy H¥$nmiy Am{U ñ‘V¥©Jm‘r Aer Amho.10.

    A - 1-3.indd 3 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 4 l

    ‘wº¡$‘w©‘w{j{^íMmÝ`¡Ü`}`m ZmÝ`oÑer H$bm¡ & H$m‘Xm `ñ` H$ñ`m{n ñ‘¥{VJm{‘Ý`ZwjU‘² &&11&&

    {dœ§ VVmZ `mo@ì`º$ñVÚËñW§ `mo Z VpËñWV… & VÚËñW§ Z¡œamÚmoJmÎmX²^¥ÎmËñWmo Z dm`wdV² &&12&&

    ‘mdemÚmo@demo@^rúU§ ì`g¥OÎmX~§YZ… & `oZmܶjoU ‘m gyVo OJÛoXm‘b§ Z `‘² &&13&&

    Z¥ê$noUmdVrUª `ÎmÎdmkmo@gwa^mdJ… & Z do{Îm `moJJå`§ `§ gÕ‘©ÌmUH$maU‘² &&14&&H$bm¡ ‘wº¡$… ‘w‘wjw{^… M AÝ`¡… Ü`o`m B©Ñer H$m‘Xm, AZwjU§ ñ‘¥{VJm{‘Zr AÝ`m Z&11& ̀ … Aì`º$… {dœ§ VVmZ, VV² ̀ ËñW§, ̀ … Z VV²+pñWV…& VV² Z `V²+ñW§ EoœamV² `moJmV² dm`wdV² VV²+^¥V² Z VV²+ñW…&12& ‘m+demV² `… Ade… A^rúU§ VV² A~ÝYZ… ì`g¥OV²& ‘m `oZ AÜ`joU OJV² gyVo `§ A‘b§ Z doX&13& `V²+VÎd+Ak… Agwa+^md+J… Z¥+ê$noU+AdVrUª `moJJå`§ gV²+Y‘©+ÌmU+H$maU§ Z do{Îm&14&

    ‘wº$, ‘w‘wjw Am{U {df¶r ¶m§Zr qMVʶm¶mo½¶, ñ‘aU‘mÌo g§Vmof nmdyZ jU‘mÌm§V à˶oH$mÀ¶m H$m‘Zm nwa{dUmao H${b¶wJm§V Xþgao X¡dV Zmhr.11. {dœmMm {dñVma H$aUmam Vmo kmZ, Eoœ`©, ~b, VoO Am{U dr`m©Zr `wº$ Agm Aì`º$ (namoj) nwéf Á`mÀ`m R>m`t Vo ({dœ) pñWV Amho, Ë`m§Mo nmofU H$aVmo Amho. VargwÕm§ Omo OJmbm YmaU H$aUmam B©œa dm`yà‘mUo gd©ì`má AgyZhr Ë`m {dœm§V pñWamdV Zmhr. lr‘ÀN>§H$amMm`mªZr åhQ>ë`mà‘mUo ‘m`oÀ`m AÜ`mgmZo ho ApIb OJV² ‘r {dñVmabobo Agë`mZo Vo gd© Ord ‘mÂ`mM AmYmamZo pñWa AmhoV; nU ‘r Ë`m§À`mV Zmhr. qenë`mda Mm§XrMm ^mg hmoVmo. Ë`m qenë`m§VM Mm§Xr Amho; nU Mm§XrV ‘mÌ qenë`mMm A§ehr ZgVmo. åhUyZM ^Jd§V åhUVmV ho gd© Ord ‘mÂ`m§V amhVmV. ho gd© B§{Ð`JmoMa OJV² B§ÐOmbmà‘mUo {‘Ï`m Amho.12. ‘m`oÀ`m `moJmZo nU ‘m`obm de Z hmoVm {VÀ`m ~§YZmÀ`m nbrH$So> AgUmam (na‘mË‘m) øm d¡{dÜ`nyU© OJmMo g¥OZ H$aVmo. Á`mÀ`m Am{YnË`mImbr ‘m`m øm OJVmbm OÝ‘ XoVo; Vo OJV² ‘mÌ Ë`m ewÕ B©œambm OmUV Zmhr.13. Ë`m g§V Am{U Y‘© ̀ m§À`m ajUmgmR>r ‘Zwî`ê$nmZo AdVaboë`m ̀ moJJå` ̂ Jd§Vmbm, Ë`mMo VÎd Z OmUUmao, Amgwar g§nÎmrZo A{^^yV Pmbobo (Xwï> Ord) AmoiIV ZmhrV.14.

    A - 1-3.indd 4 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 5 l

    gmo@ÝdWm©»`mZgy`m{ÌnwÌmo Oko@O B©œa… & A{MÝË`mì`º$ê$nmo@{n XÎmmo@À`©… ñ‘¥{VVmofU… &&15&&

    namZÝX‘`mo {dîUwö©ËñWmo@doÚmo@ß`VrpÝÐ`… & gXm gånyÁ`Vo ^º¡$^©JdmZ² ^{º$^mdZ… &&16&&

    A{MÝË`ñ` Hw$Vmo Ü`mZ§ Hy$Q>ñWmdmhZ§ Hw$V…& ¹$mgZ§ {dœg§ñWñ` nmÚ§ nyVmË‘Z… Hw$V… &&17&&

    ¹$mZKm}éH«$‘ñ`m¿`ª {dîUmoamM‘Z§ Hw$V…& {Z‘©bñ` Hw$V… ñZmZ§ ¹$ {ZamdaUo@å~a‘² &&18&&

    g… AZw+AW©+Am»`… AZgy`m+A{Ì+nwÌ… B©œa… Oko& A{MÝË`+Aì`º$+ê$n… A{n ñ‘¥{V+VmofU… XÎm… AÀ`©…&15& na+AmZÝX+‘`… {dîUw… öËñW… AdoÚ… A{V+BpÝÐ`… A{n ^{º$^mdZ… ^JdmZ² ^º¡$… gXm gånyÁ`Vo&16& A{MÝË`ñ` Hw$V… Ü`mZ‘²? Hy$Q>ñW+AmdmhZ§ Hw$V…? {dœ+g§ñWñ` ¹$ AmgZ‘²? nyV+AmË‘Z… nmÚ§ Hw$V…?&17& AZK©+Cé+H«$‘ñ` A¿`ª ¹$? {dîUmo… AmM‘Z§ Hw$V…? {Z‘©bñ` Hw$V… ñZmZ§? {ZamdaUo Aå~a§ ¹$?&18&

    XÎmmÌo`m§À`m gJwU ñdê$nmMr nyOZr`Vm. ñdV…MoM XmZ H$ê$Z Amnbo XÎm ho Zm‘ gmW©H$ Ho$bobm AZgy`m

    Am{U AÌrMm nwÌM B©œa Amho Ago OmUm. AqMË` Am{U Aì`º$ (‘Z Am{U B§{Ð`m§À`m AVrV) ê$nmÀ`m Ë`m

    ñ‘aUmZoM g§Vwï> hmoUmè`m XÎmmMo nyOZ H$amdo.15. na‘mZ§Xñdê$n Vmo {dîUw öX`ñW AgyZhr AVrpÝÐ` Agë`mZo

    OmUrdoÀ`m nbrH$So> Amho. Varhr ^º$sZo de hmoUmè`m Ë`m ^Jd§VmMo ^º$m§Zr lÕoZo {ZË` nyOZ Ho$bo nm{hOo.16.

    ‘mZgnyOm. øm ‘mZgnyOoMm nydm©Y© lr‘XmÚe§H$amMm¶mªÀ¶m namnyOm øm ñVmoÌmer Iyn OwiUmam Amho. AqM˶mMo

    Ü`mZ H$go H$aVm§ `oB©b? AI§S>V`m EH$ê$nmZo {VÝhr H$mbm§Zm ì`mnUmè`mMo AmdmhZ H$go H$aVm§ `oB©b?17. Á`mMo

    nXH$‘b AZK© åhUOo A‘yë` AmhoV Ë`mbm A¿`© H$emMo XoUma? gd©ì`mnH$mbm AmM‘Z H$m` Úmdo? ewÕñdê$nmbm

    Hw$R>bo ñZmZ? AmdaUmVrVmbm dó Hw$Ry>Z AmUmdo?18.

    A - 1-3.indd 5 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 6 l

    ñdgyÌñ` Hw$V… gy̧ {Z‘©bñ` M bonZ‘² & {ZñV¥f… gw‘Zmo{^… qH$ {H$‘ŠboÚñ` YynV… &&19&&ñdàH$meñ` Xrn¡… qH$ qH$ ^ú`mÚ¡O©JØ¥V… & qH$ Xo`§ n[aV¥áñ` {damO… ¹$ àX{jUm… &&20&&{H$‘ZÝVñ` Z{V{^… ñVm¡{V H$mo dmJJmoMa‘² & AÝV~©{h…ànyU©ñ` H$W‘wÛmgZ§ ^doV² &&21&&gd©Vmo@nrË`g§^mì`mo ^mì`Vo ^{º$^mdZ… & goì`godH$^mdoZ ^º¡$bubmZ¥{dJ«h… &&22&&VdoemVrpÝÐ`ñ`m{n nmaån`m©lwVm§ VZw‘² & àH$ëß`mí‘mXmdM©pÝV àmM©`o@Mmª ‘Zmo‘`r‘² &&23&&ñd+gyÌñ` Hw$V… gyÌ‘²? {Z‘©bñ` M bonZ‘²? {ZñV¥f… gw‘Zmo{^… {H$‘²? AŠboÚñ` YynV… {H$‘²?&19& ñd+àH$meñ` Xrn¡… {H$‘²? OJV²+^¥V… ^ú`mÚ¡… {H$‘²? n[aV¥áñ` qH$ Xo`‘²? {damO… ¹$ àX{jUm…?&20& AZÝVñ` Z{V{^… {H$‘²? dmH²$+AJmoMa§ H$… ñVm¡{V? AÝV…+~{h…+n[anyU©ñ` CÛmgZ§ H$W§ ^doV²?&21& B{V gd©V… A{n Ag§^mì`… ^{º$^mdZ… brbm+Z¥+{dJ«h… ^º¡$… goì`+godH$+^mdoZ ^mì`Vo&22& (ho) B©e, Vd A{V+BpÝÐ`ñ` A{n nmaån`m© AmlwVm§ VZy§ Aí‘mXm¡ àH$ëß` AM©pÝV& ‘Zmo‘`t AMmª àmM©`o&23&

    ñdgyÌmbm (gd©V§ÌñdV§Ì Aem Xodmbm) gyÌ (`kmondrV) Hw$R>bo? {Z‘©bmbm J§Y conZ H$moUVo Úmdo? V¥îUma{hV na‘mËå`mbm ’w$bmMo H$m` ‘hÎd? AŠboÚ (nmÊ`mZo Z AmobmdUmè`m) Xodmbm YynmMm H$m` Cn`moJ? ñd`§àH$membm {Xdm H$emgmR>r XmIdmdm? OJmMo nmofU H$aUmè`mbm ImÚmMr H$m` Amdí`H$Vm? {ZË`V¥á ^Jd§Vmbm H$m` X{jUm Úm`Mr? {damQ> nwéfmbm àX{jUm H$er H$am`Mr? AZÝVmbm Z‘ñH$mam§Zr H$m` hmoUma? Am{U dmMobm AJmoMa Aem XodmMr ñVw{V Var H$er H$aUma? A§V~m©ø n[anyU© Aem B©œamMo {dgO©Z H$go hmoB©b?19-21. Aem gd©Vmonar AH$ënZr` Aem ^Jd§VmZo brboZo YmaU Ho$boë`m ZaXohmMr H$ënZm H$ê$Z, Ë`mbm ñdm‘r ‘mZyZ godH$^mdmZo nwOmdo; H$maU Vmo ^º$sbm nmdVmo.22. (ho ^Jd§Vm) Vy§ AVt{Ð` Agbmg Var Jwéna§naoZo MmbV Amboë`m nmfmUm{X Aï>{dY à{V‘m§ZmM VwPo eara ‘mZyZ Aën~wÕrMo ̂ º$ nyOZ H$aVmV. ‘r Ü`mZ`moJmgmR>r, ‘ZmMr bdH$a EH$mJ«Vm hmoÊ`mgmR>r øm AmR> ‘yVvV CÎm‘ ‘mZë`m Joboë`m ‘mZg ‘yVuMo Vrd«VoZo nyOZ H$arV Amho.23.

    A - 1-3.indd 6 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 7 l

    H$bgwíbmoH$JrVoZ ^JdÝXÎm OmJ¥{h & ^º$dËgb gm‘rß`§ Hw$é ‘o ‘mZgmM©Zo &&24&&lrXÎm§ IoMar‘wÐm-‘w{ÐV§ `mo{JgX²Jw鑲 & {gÕmgZñW§ Ü`m`o@^r-daàXH$a§ h[a‘² &&25&&XÎmmÌo`mh²d`må`Ì n[adma¡… ghmM©Zo & lÕm^ŠË`oœamJÀN> Ü`mVYmåZmÄOgm {d^mo &&26&&gm¡dUª aËZO{S>V§ H$pënV§ XodVm‘`‘² & aå`§ qghmgZ§ XÎm VÌmon{de `§{ÌVo &&27&&nmÚ§ M§XZH$ny©a-gwa{^ ñdmXw dm[a Vo & J¥hmU H$pënV§ VoZ XÎmmL²>K«r jmb`m{‘ Vo &&28&&

    (ho) ^JdZ² XÎm! H$b+gwíbmoH$+JrVoZ OmJ¥{h& (ho) ^º$dËgb, ‘mZg+AM©Zo ‘o gm‘rß`§ Hw$é&24& {gÕ+AmgZñW§ IoMar+‘wÐm+‘w{ÐV§ A^r+da+àX§ `mo{J+gÒþé§ h[a¨ Ü`m`o&25& AÌ XÎmmÌo`m` n[adma¡… gh AM©Zo lÕm+^ŠË`m Amˆ`m{‘& (ho) {d^mo Ü`mV+YmåZm AÄOgm AmJÀN>&26& (ho) XÎm, gm¡dUª aËZO{S>V§ aå`§ XodVm‘`§ qghmgZ§ H$pënV‘²& VÌ `§{ÌVo (qghmgZo) Cn{de&27& M§XZ+H$ny©a+gwa{^+ñdmXw dm[a Vo nmÚ§ H$pënV§, VoZ (ho) XÎm, Vo AL²K«r jmb`m{‘&28&

    ‘mZg‘yVuMr fmoS>emonMma nyOm - (à~moY) Amnë`m {MÎmmH$f©H$ Am{U gw§Xa H$sVuMo JwUJmZ Agboë`m JrVm§Zr, ho XÎmà^y, AmnU OmJo ìhm Am{U ho ^º$dËgbm øm ‘mZgnyOoV ‘mÂ`mg‘rn ahm.24. (Ü`mZ) {gÕmgZmda ~gyZ IoMar ‘wÐm YmaU Ho$boë`m VgoM hmVm§Zr da Am{U A^` Xe©{dUmè`m `mo½`m§À`m gÒþé lrXÎmm§Mo ‘r Ü`mZ H$aVmo. BWo {Û^wO ‘yVuMo Ü`mZ A{^àoV {XgVo. ñVwVrÀ`m A§VtMo g{dñVa Ü`mZhr {XJ§~a Am{U {Û^wO AgoM Amho.25. (AmdmhZ) lrXÎmmÌo`m§Zm n[admamgh øm nyOogmR>r ‘r lÕoZo Am{U ^º$sZo AmdmhZ H$aVmo. ho gd©ì`mnr Xodm, AmnU erK« `m Ü`mZ‘yVvV `m.26. (AmgZ) ho XÎmm, ‘r Amnë`mgmR>r ho gwdUm©Mo, XodVm‘`, `§Ì`wº$ aå` qghmgZ H$pënbobo Amho. Ë`mda {damO‘mZ ìhm.27. (nmÚ) M§XZ, H$mnya Am{U Ho$ea `m§Zr `wº$ Ago ho ‘Ywa Ob Amnë`mgmR>r nmÚ åhUyZ H$pënbo Amho. Ë`mZo Amnbo nm` ‘r YyV Amho.28.

    A - 1-3.indd 7 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 8 l

    JÝYmãOVwbgr{~ëd-e‘rnÌmjVmpÝdV‘² & gmåãd¿`ª ñdU©nmÌoU H$pënV§ XÎm J¥øVm‘² &&29&&

    gwñdmÛmM‘Zr`må~w h¡‘nmÌoU H$pënV‘² & Vwä`‘mMå`Vm§ XÎm ‘YwnHª$ J¥hmU M &&30&&

    nwîndm{gVgÎm¡b‘§Joîdm{bß` XÎm ^mo… & n§Mm‘¥V¡íM Jm§Jm{Ø… ñZmZ§ Vo H$ën`må`h‘² &&31&&

    ^ŠË`m {XJ§~amMmÝVOboX§ XÎm H$pënV‘² & H$mfm`n[aYmZ§ VX² J¥hmU¡Uo`M‘© M &&32&&

    ZmZmgyÌYa¡Vo Vo ~«÷gyÌo àH$pënVo & J¥hmU X¡dV‘`o lrXÎm ZdVÝVwHo$ &&33&&

    JÝY+AãO+Vwbgr+{~ëd+e‘r+nÌ+AjVm+ApÝdV§ gw+Aå~w ñdU©+nmÌoU H$pënV§ (ho) XÎm, J¥øVm‘²&29& (ho) XÎm! Vwä`§

    gwñdmXw AmM‘Zr`§ Aå~w h¡‘+nmÌoU H$pënV‘², AmMå`Vm‘²& ‘YwnHª$ M J¥hmU&30& ^mo… XÎm! nwîn+dm{gV gV²+V¡b§ A“ofw

    Am{bß`& n§Mm‘¥V¡… M Jm“+A{Ø… Ah§ Vo ñZmZ§ H$ën`m{‘&31& (ho) XÎm, ^ŠË`m H$pënV§ BX§ Ob§ AmMmÝV, H$mfm`+n[aYmZ§

    VV² EoUo`+M‘© M J¥hmU&32& (ho) ZmZm+gyÌ+Ya lrXÎm, EVo Vo X¡dV‘`o ZdVÝVwHo$ àH$pënVo ~«÷gyÌo J¥hmU&33&

    (A¿`©) J§Y, AjVm, ~ob-Vwbgr-e‘r `m§À`m nmZm§Zr VgoM H$‘bmZo `wº$ nmÊ`mMo A¿`© ‘r gwdU©nmÌm§V

    H$pënbo Amho. Vo AmnU J«hU H$am.29. (AmM‘Z) gmoÝ`mÀ`mM H$bem§V H$pënbobo ho ‘Ywa Ob Amnë`m

    AmM‘ZmgmR>r AmUbo Amho. Ë`m§Zr AmM‘Z H$ê$Z hm ‘YwnH©$ ¿`m.30. (ñZmZ) ho XÎmm, {d{dY ’w$bm§Zr gwJ§{YV

    Ago ho Vob Amnë`m A§Jmbm bmdyZ ¿`m. n§Mm‘¥VmZo Am{U J§JmoXH$mZo Amnë`mbm ‘ZmZo ÝhmD$§ KmbV Amho.31.

    (dó) ñZmZmoÎma ‘r ^º$sZo H$pënboë`m øm nmÊ`mZo AmM‘Z H$ê$Z ho ^Jdo dó YmaU H$am Am{U ho ‘¥JM‘©

    ¿`m.32. (`kmondrV) ZmZmgyÌYmar lrXÎmm, X¡dV‘` Ago ZD$ V§Vy§Mo ‘r H$ënZoZo Ho$bobo `kmondrV YmaU H$am.33.

    A - 1-3.indd 8 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 9 l

    ^y{V‘¥ËñZmgwH$ñVyar-Ho$eampÝdVM§XZ‘² & aËZmjVm… H$pënVmñËdm‘bL²>Hw$d}@W XÎm V¡… &&34&&gÀN>‘r{~ëdVwbgr-nÌ¡… gm¡J§{YH¡$… gw‘¡… & ‘Zgm H$pënV¡Zm©Zm{dY¡X©ÎmmM©`må`h‘² &&35&&bmjm{gVm^«lrdmg-lrIÊS>mJéJw½Jwb¡… & `wº$mo@{¾`mo{OVmo Yynmo öXm ñdrHw$é XÎm V‘² &&36&&ñdU©nmÌo JmoK¥Vmº$-d{V©àÁdm{bV§ öXm & Xrn§ XÎm gH$ny©a§ J¥hmU ñdàH$meH$ &&37&&gfS´g§ fpS²dYmÞ§ Z¡doÚ§ Jì`g§`wV‘² & H$pënV§ h¡‘nmÌo Vo ^w§úd XÎmm§ãdX… {n~ &&38&&

    (ho) XÎm, ^y{V+‘¥ËñZm+gwH$ñVyar+Ho$ea+ApÝdV+MÝXZ§ aËZ+AjVm… (M) Ëdm§ H$pënVm…& AW V¡… AbL²Hw$d}&34& (ho) XÎm, ‘Zgm H$pënV¡… gV²+e‘r+{~ëd+Vwbgr+nÌ¡…, ZmZm{dY¡… gm¡JpÝYH¡$… gw‘¡… AM©`m{‘&35& (ho) XÎm! öXm bmjm+{gVm^«+lrdmg+lrI§S>+AJé+Jw½Jwb¡… Yyn… A{¾Zm `mo{OV…& V§ ñdrHw$é&36& (ho) ñdàH$meH$ XÎm, öXm ñdU©+nmÌo Jmo+K¥V+Amº$+d{V©+àÁdm{bV§ gH$ny©a§ Xrn§ J¥hmU&37& g+fS²+ag§ Jì`+g§`wV§ fQ²+{dY+AÞ§ h¡‘nmÌo Vo Z¡doÚ§ H$pënV‘²& (ho) XÎm, ^wL²>úd, AX… Aå~w {n~&38&

    (J§YmjVm) ho XÎmm, ^ñ‘, ‘¥{ÎmH$m, H$ñVyar, Ho$ea `m§Mo ~Z{dbobo M§XZ Am{U øm aËZmÀ`m AjVm§Zr AmnU Ab§H¥$V ìhm.34. (nwîn) XÎmamO, ‘ZmZoM H$pënboë`m CÎm‘ e‘r, {~ëd Am{U Vwbgr `m§À`m nmZm§Zr Am{U ZmZm{dY gwJ§{YV nwînm§Zr ‘r Amnbr nyOm H$arV Amho.35. (Yyn) bmI, A «̂H$, lrdmg (d¥H$Yyn), M§XZ, AJé Am{U Jw½Jwi `m§À`mnmgyZ hm ‘ZmZo Ho$bobm Yyn ‘r OmirV Amho. Ë`mMm ñdrH$ma H$am.36. (Xrn) ho ñd §̀àH$me à^mo, JmB©À`m Vwnm§V {^Odboë`m dmVtZr ‘ZmZoM COibobm hm Xrn Am{U H$mnya `m§Mm ñdrH$ma H$am.37. (Z¡doÚ) ^ú` (KmJao, AZmago BË`m{X), ^moÁ` (nm`g, Ira dJ¡ao), boø (Jyi, ‘Y, lrI§S> BË`m{X), Mmoî` (D$§gmÀ`m H$m§S>çmgmaIo), nò (nÝho, gma B.) Am{U Mì ©̀ (nmnS>, Hw$éS>çm, gm§S>Jo B.) Ago ghm àH$maMo, VgoM ‘Ywa, ImaQ>, {VIQ>, H$Sy>, Am§~Q> Am{U VwaQ> Aem ghm agm§Zr ẁº$ Agbobo ho AÞ ‘r gmoÝ`mMm VmQ>m§V ‘ZmZoM dmT>bo Amho Vo ^jU H$am.38.

    A - 1-3.indd 9 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 10 l

    àjmë`mñ`§ H$am¡ Mm{ØX©ÎmmMå` àJ¥øVm‘² & Vm§~yb§ X{jUm§ h¡‘t H$pënVm{Z ’$bm{Z M &&39&&

    ZramÁ` aËZXrn¡ñËdm§ àUå` ‘Zgm M Vo & n[aVñËdËH$WmoX²KmV¡… Hw$d} XÎm àX{jUm… &&40&&

    ‘ÝÌd{Þ{hVmo ‘ypÜZ© XÎm Vo Hw$gw‘mÄO{b… & H$ëß`ÝVo ‘Zgm JrV-dmÚZ¥Ë`monMmaH$m… &&41&&

    ào`©‘mUàoaHo$U Ëd`m XÎmo[aVoZ Vo & H¥$Vo`§ ‘Zgm nyOm lr‘§ñVwï>mo ^dmZ`m &&42&&

    XÎm ‘mZgVëno ‘o gwI{ZÐm§ ah… Hw$é & aå`o ì`m`V^ŠË`m‘Vy{bH$mT>ço gwdr{OVo &&43&&

    (ho) XÎm, Amñ`§ H$am¡ M àjmë`, AmMå` & H$pënVm{Z Vmå~yb§, h¡‘t X{jUm§, ’$bm{Z M àJ¥øVm‘²&39& (ho) XÎm, Ëdm§ ‘Zgm

    aËZ+Xrn¡… ZramÁ`, Vo àUå` M, ËdV² n[aV… ËdV²+H$Wm+CÓmV¡… àX{jUm… Hw$d}&40& (ho) XÎm, Vo ‘ypÜZ© ‘ÝÌdV² Hw$gw‘+AÄO{b…

    {Z{hV…& JrV+dmÚ+Z¥Ë`+CnMmaH$m… ‘Zgm H$ëß`ÝVo&41& (ho) XÎm, ‘o aå`o ì`m`V+^{º$+Am‘+Vy{bH$m+AmT>ço ‘mZg+Vëno

    ah… gwI+{ZÐm§ Hw$é&42& (ho) XÎm, ào`©‘mU+àoaHo$U Ëd`m B©[aVoZ B`§ nyOm ‘Zgm H¥$Vm& (ho) lr‘Z², AZ`m Vwï>… ^d&43&

    (’$b-Vm§~yb-X{jUm) ^moOZmoÎma hmV YwdyZ ho nwÝhm AmM‘Z ¿`m Am{U ‘ZmMoM {dS>m, gmoÝ`mMr X{jUm

    Am{U ’$i ñdrH$mam. 39. (AmaVr-àX{jUm) ho XÎmm, (‘ZmÀ`mM) aËZXrnm§Zr Vwbm Zram§OZ H$ê$Z Z‘ñH$ma

    H$aVmo Am{U VwÂ`m H$Wm§Mo JmZ H$arV VwÂ`m^modVr àX{jUm H$aVmo.40. (‘§Ìnwîn-amOmonMma) ‘§ÌKmofmg{hV hr

    nwînm§Obr Amnë`m ‘ñVH$mda dmhÿZ JrV, dmÚ, Z¥Ë` ho CnMmahr ‘ZmZoM H$pënbo AmhoV.41. (g‘n©U) Amåhm§

    gdmªZm ñ’y$Vu XoUmè`m lr‘§V XÎmm, gdmªV`m©{‘ Aem VwÂ`mM àoaUoZo hr ‘mZgnyOm Ho$br. {VZo Vy àgÞ hmo.42.

    ({dgO©Z) ho XÎmgI`m, ‘mÂ`m ‘Zmoê$nr nc§Jmda KmVboë`m {demb ^{º$ê$n H$mo‘b JmXrda AmnU gwImZo

    nhþS>m. hm àmUdm`y Amnë`mbm qdPU H$arV Amho.43.

    A - 1-3.indd 10 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 11 l

    j‘mnamYZ

    agkmdem VmaH§$ ñdmXw bä`§ J¥hrV§ H$Xm{MÞ Vo Zm‘ XÎm &&j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&44&&{d`moÝ`ÝVao X¡dXmT>çm©{Û^mo àmJ², J¥hrV§ H$Xm{MÞ Vo Zm‘ XÎm &&j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&45&&‘`m ‘mV¥J^©pñW{VàmáH$ï>mX² J¥hrV§ H$Xm{MÞ Vo Zm‘ XÎm &&j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&46&&

    (ho) pŠbÞ+{MÎm XÎm à^mo, agkm dem, VmaH§$ ñdmXw bä`§ Vo Zm‘ H$Xm{MV² Z J¥hrV‘²& AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd&44& (ho) {d^mo {d`mo{Z+AÝVao X¡d+XmT>çm©V² àmH²$ Vo Zm‘ H$Xm{MV² Z J¥hrV‘²& AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd&45& (ho) pŠbÞ+{MÎm XÎm à^mo, ‘`m ‘mV¥+J^©+pñW{V+àmá+H$ï>mV² Vo Zm‘ H$Xm{MV² Z J¥hrV‘²& AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd&46&

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, ‘mPr {Oˆm ñdmYrZ AgyZhr, ‘r Amnbo ghOgwb^, VmaH$ Am{U JmoS> Zm‘ H$YrM KoVbo Zmhr. øm ‘mÂ`m H$m{`H$, dm{MH$ Am{U ‘mZ{gH$ AnamYm§Mr j‘m H$am, j‘m, j‘m H$am.44.

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, nyd©OÝ‘t ‘mZdoVa ̀ moZrV AgVm§Zm XwX£dmZo Amnbo Zm§d ‘r H$YrM KoVbo Zmhr. øm ‘mÂ`m AnamYmMr j‘m H$am, j‘m H$am, j‘m H$am.45.

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, ‘r ‘mVoÀ`m Hw$erV J^©`mVZm ^moJrV Agë`mZo Amnbo Zm§d ‘r H$YrM KoVbo Zmhr. øm ‘mÂ`m AnamYmMr j‘m H$am, j‘m H$am, j‘m H$am.46.

    A - 1-3.indd 11 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 12 l

    ‘`m OmV‘mÌoU g§‘mo{hVoZ J¥hrV§ H$Xm{MÞ Vo Zm‘ XÎm &&

    j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&47&&

    ‘`m H«$sS>Zmgº${MÎmoZ ~më`o J¥hrV§ H$Xm{MÞ Vo Zm‘ XÎm &&

    j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&48&&

    ‘`m `m¡dZo@kmZVmo ^moJVmofmX² J¥hrV§ H$Xm{MÞ Vo Zm‘ XÎm &&

    j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&49&&

    (ho) pŠbÞ+{MÎm XÎm à^mo, ‘`m OmV‘mÌoU g§‘mo{hVoZ Vo Zm‘ H$Xm{MV² Z J¥hrV‘²& AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd&47& (ho) pŠbÞ+{MÎm XÎm à^mo, ‘`m ~më`o H«$sS>Z+Amgºo$Z Vo Zm‘ H$Xm{MV² Z J¥hrV‘²& AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd&48& (ho) pŠbÞ+{MÎm XÎm à^mo, ‘`m ̀ m¡dZo AkmZV… ̂ moJ+VmofmV² Vo Zm‘ H$Xm{MV² Z J¥hrV‘²& AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd&49&

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, ZdOmV AdñWoV H$emMrM ewÕ Zgë`mZo Amnbo Zm§d ‘r H$YrM KoVbo Zmhr. øm ‘mÂ`m

    AnamYmMr j‘m H$am, j‘m, j‘m H$am.47.

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, ~mbnUr Ioim§VM {Z‘¾ Agë`mZo Amnbo Zm§d ‘r H$YrM KoVbo Zmhr. øm ‘mÂ`m

    AnamYmMr j‘m H$am, j‘m, j‘m H$am.48.

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, VméÊ`mdñWoV AkmZde ^moJmgwIm§VM a‘yZ Amnbo Zm§d ‘r H$YrM KoVbo Zmhr. øm

    ‘mÂ`m AnamYmMr j‘m H$am, j‘m H$am, j‘m H$am.49.

    A - 1-3.indd 12 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 13 l

    ‘`m ñWm{dao@{Z¿Zgd}pÝÐ`oU J¥hrV§ H$Xm{MÞ Vo Zm‘ XÎm &&

    j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&50&&

    öfrHo$e ‘o dmL²‘Z…H$m`OmV§ hao@kmZVmo kmZVmo {dœgm{jZ² &&

    j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&51&&

    (ho) pŠbÞ+{MÎm XÎm à^mo, ‘`m ñWm{dao A{Z¿Z+gd©+BpÝÐ`oU Vo Zm‘ H$Xm{MV² Z J¥hrV‘²& AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd,

    AnamY§ j‘ñd&50& (ho) öfrHo$e, hao, {dœ+gm{jZ², pŠbÞ+{MÎm XÎm à^mo, ‘o kmZV… AkmZV… (H$m{`H$) AnamY§ j‘ñd,

    (dm{MH$) AnamY§ j‘ñd, (‘mZ{gH$) AnamY§ j‘ñd&51&

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, åhmVmanUr ‘mPm gd© B§{Ð`m§daMm Vm~m gwQy>Z Amnbo Zm§d ‘r H$YrM KoVbo Zmhr. øm ‘mÂ`m AnamYmMr j‘m H$am, j‘m H$am, j‘m H$am.50.

    ho B§{Ð`m§À`m ñdm{‘Z², Šboe haU H$aUmè`m {dœgmjr AmЩöX` XÎmm, ‘r OmUVm dm AOmUVm H$m`m, dmMm Am{U ‘ZmZo Ho$boë`m AnamYm§Mr j‘m H$am, j‘m H$am, j‘m H$am.51.

    ho AmЩöX` XÎmZmWm, ‘r Zm VwPo H$Yr ñ‘aU Ho$bo, Z Ü`mZ, Z AmdmhZ, Z nyOm! Zm H$Yr VwPr ñVw{V Ho$br, Zm JwUJmZ!! ‘r H$Yr Vwbm Z‘ñH$mahr Ho$bm Zmhr!!! øm ‘mÂ`m {Ì{dY AnamYmMr j‘m H$am, j‘m H$am, j‘m H$am.52.

    A - 1-3.indd 13 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 14 l

    ñ‘¥Vmo Ü`mV Amdm{hVmo@ñ`{M©Vmo dm Z JrV… ñVwVmo dpÝXVmo dm Z Oá… &&

    j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ j‘ñdmnamY§ à^mo pŠbÞ{MÎm &&52&&

    X`mpãY^©dmÑL² Z gmJmíM ‘mÑJ² ^dË`má‘ÝVmo^©dmÝ‘o eaÊ`… &&

    `Wmbå~Z§ ^y{h© ^y{Zñg¥Vm§K«o-[a{V àm{W©V§ XÎm{eî`oU gma‘² &&53&&

    (ho) pŠbÞ+{MÎm à^mo, (Ëd§) ‘`m Z ñ‘¥V…, Z Ü`mV…, Z A{M©V…, dm Z JrV…, Z ñVwV…, Z dpÝXV… dm Z Oá… A{g& (AV…

    V§) AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd, AnamY§ j‘ñd&52& ^dmÑH²$ X`m+ApãY…, ‘mÑH²$ g+AJm… M Z& ^d{V Amá+‘ÝVmo… ‘o

    ^dmZ² (Ed) eaÊ`…, `Wm ^y+{Z…g¥V+AL²K«o… ^y… {h Ambå~Z§ (ApñV)& B{V XÎm+{eî`oU gma§ àm{W©V‘²&53&

    Amnë`mgmaIm X`mgmJa H$moUr Zmhr Am{U ‘mÂ`mgmaIm nmnr H$moUr Zmhr! O{‘Zrdê$Z Kgê$Z nS>boë`mbm O{‘ZrMmM AmYma Agmdm Vgo AmnbmM AnamYr Agboë`m ‘mPm Aml` AmnUM Amhm§V! XÎm{eî`mZo hm A{^àm` àmW©ZoZo gmXa Ho$bm.53.

    A - 1-3.indd 14 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 15 l

    Aï>moÎmaeVZm‘.

    (BWo ^JdmZ XÎmmÌo`m§Mr EH$eo AmR> AW©J^© Zm§do "X'À`m ~mamIS>rÀ`m AmÚmjam§Zr Jw§’$br AmhoV.)

    XÎm§ dÝXo XemVrV§ X`mpãY§ XhZ§ X‘‘² & Xj§ Xa¿Z§ Xñ`w¿Z§ Xeª Xn©ha§ Xd‘² &&54&&XmVma§ XméU§ Xm§V§ Xmñ`mX§ XmZVmofU‘² & XmZ§ Xmd{à`§ Xmd§ Xmģ Xmad{O©V‘² &&55&&{XŠn§ {Xdgn§ {XŠñW§ {Xì``moJ§ {XJå~a‘² & {Xì`§ {Xï>§ {XZ§ {Xí`§ {Xì`m“§ {X{VOm{M©V‘² &&56&&

    Xe+AVrV§, X`m+ApãY§, XhZ§, X‘§, Xj§, Xa¿Z§, Xñ`w+¿Z§ Xeª, Xn©+ha§ Xd§ XÎm§ dÝXo&54& XmVma§, XméU§, XmÝV§, Xmñ`mX§, XmZ+VmofU§, XmZ§, Xmd+{à`§ Xmd§, Xmg+̧ Xma+d{O©V§ (dÝXo)&55& {XH²$+n§, {Xdgn§, {XH²$+ñW§, {Xì`+`moJ§, {XH²$+Aå~a§, {Xì`§, {Xï>§, {XZ§, {Xì`+A“§, {X{V+O+A{M©V‘² doÝXo&56&

    Xe|{Ð`m§À`m AVrV, X`oMo gmJa, A{¾ñdê$n, Xwï>m§Mo (H$m‘m{X f{S´ny§Mo) X‘Z H$aUmam, ^º$ajUm§V Xj, ^`hmaH$, (^º$m§Mr h˶m H$aUmè`m) Mmoam§Zm ‘maUmam, ({nVam§À`m V¥árgmR>r) Xe©ê$n (A‘mdmñ`oMo lmÕ), Jdm©Mm Zme H$aUmam, "dÝ`m` M' ̀ m lwVrZwgma dZñdê$n Aem XÎmmbm d§XZ Agmo.54. ñdV…Mohr XmZ H$aUmam XmZr, nmnr bmoH$m§Zm `‘ê$nmZo ^`mdh, {OV|{Ð`, Amnë`m ^º$m§Zm {df`mÀ`m Jwbm‘{JarVyZ gmoS>{dUmam, gËnmÌr XmZmZo g§Vwï> hmoUmam, gmpÎdH$ XmZñdê$n, dZ{dhmar, Xmdm{¾ê$n, godH$m§Mm nmbH$, nËZrMo J«hU Z H$aUmam g§Ý`mgr (Aem XÎmmbm d§XZ Agmo.)55. {XŠnmbê$n, gy`©ñdê$n, {X½JOê$n, B©œar `moJmZo `wº$, {XJ§~a, Xodê$n, H$mbmË‘H$, {XZê$n, {Xem§‘YyZ àH$Q> hmoUmam, {Xì` eara YmaU H$aUmam, à‡mXm{X X¡Ë`m§Zr g§ny{OV (Aem XÎmmbm d§XZ Agmo.)56.

    A - 1-3.indd 15 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 16 l

    XrZn§ Xr{YqV Xr᧠XrKª Xrn§ M XráJ‘² & XrZgoì`§ XrZ~ÝYw§ XrjmX§ Xr{jVmoÎm‘‘² &&57&&

    Xwk}`§ XwJ«©h§ XwJª XwJ}e§ Xw…I^§OZ‘² & Xwï>¿Z§ Xw½Yn§ Xw…I§ Xwdm©gmo@½Œ¶§ XwamgX‘² &&58&&

    XyV§ XyV{à`§ Xyî`§ Xyî`̧ XyaX{e©n‘² & Xya§ XyaV‘§ Xydm©^§ Xyam“§ M XyaJ‘² &&59&&

    XodmÀ`ª Xodn§ Xod§ Xo`k§ XodVmoÎm‘‘² & Xohk§ Xo{hZ§ Xoe§ Xo{eH§$ Xo{hOrdZ‘² &&60&&

    XrZ+n§, Xr{YqV, Xrá§, XrKª, Xrn§ M Xrá+Jw§, XrZ+goì`§, XrZ+~ÝYw§, Xrjm+X§, Xr{jV+CÎm‘§ (dÝXo)&57& Xw…+ko`§, Xw…+J«h§, Xw…+J§, XwJm©+B©e§, (XwJ©+B©e§), Xw…I+^ÄOZ§, Xwï>+¿Z§ Xwdm©g…+A½Œ`§, Xw…+AmgX§ (dÝXo)&58& XyV§, XyV+{à`§, Xyî`§, Xyî`+̧, Xya+X{e©+n§, Xya§, XyaV‘§, Xydm©+Am^§, Xya+A“§ M Xya+J§ (dÝXo)&59& Xod+AÀ`ª, Xod+n§, Xod§, Xo`+k§, XodVm+CÎm‘§, Xoh+k§, Xo{hZ§, Xo{eH§$, Xo{h+OrdZ§ (dÝXo)&60&

    XrZZmW, {H$aUê$n, VoOñdr, XoXrß`‘mZ Ñï>rMm, XrZm§Zm goì`, XrZ~§Yy, XrjmXmVm, Xr{jVm§‘Ü`o loð> (Aem XÎmmbm d§XZ Agmo).57. "Jwhm{hV§ Jˆd[að>§' `m lwVrZwgma OmUÊ`mg H$R>rU, (‘Z, dmMm Am{U B§{Ð`| `m§Zm) Aàmß`, C‘mn{V {edñdê$n qH$dm ‘mZdr earaê$n XwJm©Mo ajU H$aUmam, Xw…I^§OH$, Xwï>g§hmaH$, (dm§P ‘{hfr Xw^Vr H$ê$Z {VMo) XyY {nUmam, (ñdH$‘m©{O©V) Xw…Iñdê$n, Xwdm©g‘wZtMm Á`oð> ^«mVm Am{U Xwîàmß` (Aem XÎmmbm d§XZ Agmo).58. (A{¾ê$nmZo Xodm§Mm) XyV, (hZw‘mZ, CÕd Am{X Amnë`m) XyVm§Zm {à` AgUmam, dmid§Q>m§V amhþQ>rgmaIm Aml`^yV, n{VVnmdZ, XyaXeu {dÛmZm§Mm B©œa, B§{Ð`m§nmgyZ Xya Agbobm, ~{h‘w©I Ordm§Zm H$mo{Q>H$ënm§Vhr Abä`, XydmªHw$amà‘mUo VoOñdr, Ì¡bmoŠ`ì`mnr Aem {demb XohmMm Am{U XmoZ nm`m§V ~«÷m§S> Amobm§S>Umam (Aem XÎmmbm d§XZ Agmo).59. Xodm§Zm nyÁ`, Xodm§Mm nmbH$, Xodm§Mm Xod, gd©loð> X¡dV, Xohê$nr joÌmMm kmVm (joÌk), ñd‘m`oZo brbmXoh YmaU H$aUmam, emómkmñdê$n, ‘mJ©Xe©H$ Jwê$, XohYmè`m§Zm OrdZñdê$n (Aem

    XÎmmbm d§XZ Agmo).60.

    A - 1-3.indd 16 9/30/2013 2:38:04 PM

  • && kmZH$mÊS>‘² - lrJwéñVw{V…&& && lrJwéM[aV‘² ({Ûgmhòr) && l 17 l

    X¡Ý`§ X¡Ý`ha§ X¡d§ X¡Ý`X§ X¡{dH$m§VH$‘² & X¡Ë`¿Z§ X¡dV§ X¡¿`ª X¡dk§ X¡{hH$m{V©X‘² &&61&&

    Xmof¿Z§ XmofX§ Xmof§ Xmo{f̧ XmoÛ©`mpÝdV‘² & Xmofk§ Xmohn§ XmofoS²~ÝYw§ Xmokª M XmohX‘² &&62&&

    Xm¡amËå`¿Z§ Xm¡‘©Zñ`-ha§ Xm¡^m©½`‘moMZ‘² & Xm¡îQ>ç̧ Xm¡îHw$ë`Xmof-ha§ Xm¡ö©Ú^ÄOZ‘² &&63&&

    X¡Ý`§, X¡Ý`+ha§, X¡d§, X¡Ý`+X§, X¡{dH$+AÝVH§$, X¡Ë`+¿Z§, X¡dV§, X¡¿`ª, X¡d+k§, X¡{hH$+Am{V©X§ (dÝXo)&61& Xmof+¿Z§, Xmof+X§,

    Xmof§, Xmo{f+̧, Xmo…+Û`+ApÝdV§, Xmof+k§, Xmoh+n§, XmofoS²+~ÝYw§, Xmo…+k§, M XmohX§ (dÝXo)&62& Xm¡amËå`+¿Z§, Xm¡‘©Zñ`+ha§,

    Xm¡^m©½`+‘moMZ§, Xm¡ï²>`+̧, Xm¡îHw$ë`+Xmof+ha§, Xm¡ö©Ú+^ÄOZ§ (dÝXo)&63&

    XwîH$‘©H$Ë`mªZm X¡Ý`ñdê$n, ^º$m§Mo X¡Ý` haU H$aUmam, H¥$VH$‘mªMm ’$bñdê$n, ^m½`hrZm§Zm X¡Ý` XoUmam,

    Am{YX¡{dH$, Am{Y^m¡{VH$ Am{U AmÜ`mpË‘H$ Vmnm§Mo e‘Z H$aUmam, {dîUwê$nmZo X¡Ë`m§Mm g§hmaH$, X¡dVñdê$n,

    gmjmV ‘hmZVm, Á`mo{Vfk, XohXw…I Zï> H$aUmam (Aem XÎmmbm d§XZ Agmo).61. ^º$m§Mm CÕma H$aÊ`mgmR>r

    Ë`m§Mo {MÎmXmof Kmb{dUmam, nmnr bmoH$m§Mr ‘Zo Xmofm§Zr `wº$ H$aUmam VgoM Ë`m§À`m H$‘m©Zwgma H$’$m{X Xmofñdê$n,

    eaU Amboë`m AnamÜ`m§Mm ÌmVm, {Û^wO (MVw^w©O Am{U fS²^wOhr), gd© Ordm§Mo Xmof OmUUmam, (d§Ü`m ‘{hfrMo)

    XmohZ H$aUmè`m ~«m÷UórMm nmbH$, M§ÐmMm ^mD$, H$m