CAPITVLVM QVARTVM DECIMVM CAP.XIV

NOWS DIES

/ Nox est. Familia dormit. Vflla I li obsc ra et qui taest. M rcus qui tus in lect su cubat; is bene dormit.

Qu ntus dormlre n n potest, quod et caput et p s e dolet. Bracchium quoque dolet Qu nt ; itaque is n n

5 dormit, sed vigilat.Cubiculum in qu Qu ntus cubat n n magnum est,

nec magnum est cubiculum M rc . Utrumque cubicu­lum parvum est. Uterque puer cubat in cubicul parv ,neuter in cubicul magn . Neutrum cubiculum mag­

10 num est. Uterque puer qui tus est, neuter puer s mo­vet. Alter puer dormit, alter vigilat. Alter du buspueris valet, alter aegr tat. Uter puer aegr tat, M r­cusne an Qu ntus? Qu ntus aegr tat, M rcus valet.

r frigidus cubiculum M rc intrat, fenestra enim15 aperta est. M rcus fenestr apen dormit. Fenestra

Qu nt aperta n n est. Altera du bus fenestr s est

aperta, altera clausa. Utra fenestra clausa est? Fenestra

Qu nt . Is fenestr claus dormit, quia aeger est.

gallus can ns

cub re = iac re (inlect )

dol re + dat: p s e /Qu ntodolet

vigil re <->dormlre

utcr- utra- utrum-que:uterque puer: et M. etQ.; utrumque cubicu­lum : et cubiculum M. «Q.I

neuter -tra -trum: neuterpuer: nec M. nec Q.

alter -era -erumdu y abl du busval re <- aegr t reuter -tra -trum: uterpuer?:M.neanQ.?

duae.abl w bus

clausus-a -um^apertus-a-um

103

CAP.XIV

c&n ns-entis = qu canit(-ns < -nts)

gallia can nsgallum cznentem

dormi ns -entis = quldormit

vigil ns -antis = qu vigilat

qu -modo? < qu mod ?

ho-di = h c di

m (acc):mihi(dat)

ad-h c = ad hoc tempus,etiam nunc

inquit = d dtsurgerc

af-ferre < ad-ferre

af-fer! (imp)

lav resordidus -a -um

Ecce gallus canit: "Cucurr ! Cucucurr !" Gallus ca­n ns novum diem sal tat. 20

M rcus ocul s n n aperit neque s movet. Qu ntus,qu ocul s apert s iacet, super lectum s vertit. Puerdormi ns gallum canentem n n audit. Puer vigil ns gal­lum audit, et D vum vocat.

D vus cubiculum intr ns interrogat: "Qu modo s 25habet p s tuus hodi ?"

Qu ntus respondet: "P s male s habet, nec p s tan­tum, sed etiam caput et bracchium dolet. , quamlonga nox est! Sed iam m ne est, nam gallus canit. D mihi aquam, D ve!" 30

D vus Qu nt aquam in p cul dat. Puer aquam bi­bit. Servus puerum bibentem aspicit.

D vus Qulntum in lect iacentem relinquit et cubicu- //lum M rc intrat. M rcus adh c dormit. D vus ad pue­rum dormientem adit eumque excitat. Qu modo servus 35puerum excitat? In aurem pueri dormientis magn v cecl mat: "M rce! M ne est!" E mod excit tur M rcus,et ocul s aperi ns servum apud lectum stantem videt.Iam neuter du bus pueris dormit.

"H ra prima est" inquit D vus, "Surge lect !" 40M rcus lect surgit. Iam n n cubat in^lect , sed

ante lectum stat. M rcus D vum aquam afferre iubet:"Affer mihi aquam ad manus!"

Servus M rc aquam affert et "Ecce aquaw inquit,"Lav faciem et man s! Man s tuae sordidae sunt." 45

104

CAP. XIV

M rcus pr mum man s lavat, deinde faciem.D vus: "Aur s quoque lav !""Sed aur s" inquit M rcus winfaci n n sunt!"D vus: "Tac , puer! N n modo faciem, sed t tum

50 caput lav ! Merge caput in aquam!"M rcus caput t tum in aquam mergit atque etiam

aur s et capillum lavat. Iam t tum caput eius purumest. Aqua n n est p ra, sed sordida.

Aqua qu M rcus lav tur frigida est; itaque puer ma­55 n s et caput s lum lavat, n n t tum corpus. M ne R ­

m n faciem et man s aqu frigid lavant; post meri­diem t tum corpus lavant aqu calid .

M rcus caput et man s terg ns D vum interrogat:"C r fr ter meus tam qui tus est?"

60 D vus respondet: "Qulntus adh c in lect est."M rcus: "In lect ? Qu ntus, qu ante m surgere

solet, adh c dormit! Excit eum!"

"N n dormit" inquit D vus, "Fr ter tuus vigilat, necsurgere potest, quod p s et caput e dolet."

65 M rcus: "Mihi quoque caput dolet!w

D vus: "Tibi nec caput nec p s dolet! Caput val nsn n dolet nec membra valentia."

Per fenestram apertam intrat r frigidus. M rcus fri­get, quod corpus eius n dum est (id est sine vest men­

70 t s); itaque M rcus vest menta sua serv poscit: "D

mihi tunicam et togam! Vest m !" D vus puer frigent tunicam et togam dat, neque eum vestit: necesse est

M rcus faciem lavat

p rus -a -um <- sordidus

m ne adv (: h r pr m )

vir tog tus

i (acc): bi(dat)tunica

J^yae/

frig re = frigidus essen dus -a -umvestimentum -I nposcere = dar iuberevesi re

105

CAP.XIV

induere

gerere = (in corpore)ferre, hab re

tog tus -a -um = togamger ns

dexter -tra -trum <- sinister -tra -trum

calceus - m

m -cum (= cum m )t -cum (= cum t )s -cum (= cum s )abl: m , t , s (= acc)parem s-ummp/

= pater et m ter

puerum ipsum s vest re. M rcus pr mum tunicaminduit, deinde togam. Puer iam nudus n n est.

(Togaest vest mentum album, quod viri et pueri R - ///m n gerunt. Graec et barbari togam n n gerunt. Mul­t s barbar s magna corporis pars n da est. Vir tog t n lla pars corporis est n da praeter bracchium alterum.Utrum bracchium vir tog t n dum est, dextrumne ansinistrum? Bracchium dextrum est n dum, bracchium 80

sinistrum tog oper tur. M lit s togam n n gerunt,n m enim tog tus gladi et sc t pugn re potest. Utr man m lesgladium gerit? Man dextr gladium gerit,sc tum gerit man sinistr .)

M rcus, qu pedibus n d s ante lectum stat, calce s 85poscit: "D mihi calce s! Ped s fr gent mihi." D vus e calce s dat, et eum s cum ven re iubet: "Ven m cum!

Dominus et domina t exspectant."M rcus cum serv trium intrat, ubi parent s sedent

l ber s exspectant s. Ante e s in parv m ns p nis et 90m la sunt. Parent s f li intrante sal tantur: "Salv te,

pater et m ter!" et ipsl f lium intrantem sal tant:"Salv , M rce!"

M ter alterum filium n n vid ns D vum interrogat:aQu ntus qu modo s habet hodi ?w 95

D vus: "Qu ntus d cit 'n n modo pedem, sed etiamcaput dol re'.w

Aemilia surgit et ad f lium aegr tantem abit. M terf li su aegr tant p nem et m lum dat, sed ille, qu

106

CAR XIV

100 multum sse solet, hodie nec p nem nec m lum st.

Puer aegr t ns nihil sse potest.M rcus autem magnum m lum patre poscit: "D

mihi illud m lum, pater! Venter vacuus est mihi."I lius M rc p nem d ns uPrimum s p nem" in­

105 quit, "deinde m lum!"

M rcus p nem suum st. Deinde pater e in utram­que manum m lum dat, et "Alterum m lum nunc s"inquit, "alterum t cum fer!"

D vus M rc librum et tabulam et stilum et r gulam110 afFert.

I lius: "Ecce D vus tibi libmm et c ter s r s tu s

affert. S me r s tu s atque ab !""Sed c r n n venit M dus?" inquit M rcus, qu M ­

dum adh c in famili esse putat. Is servus cum puer s115 re solet omn s r s e rum port ns. M rcus ipse n llam

rem port re solet praeter m lum.I lius: "M dus t cum re n n potest. Hodi necesse

est t s lum ambul re."

M rcus: ".. .atque m ipsum omn s r s me s port re?120 C r ille servus m cum ven re n n potest ut solet?

Etiamne M d caput dolet?"I lius: "Imm bene valet M dus, sed hodi ali s r s

agit."M rcus: "Quae sunt illae r s?"

125 I lius nihil ad hoc respondet et "Iam" inquit "tempusest disc dere, M rce."

multum - n

csse, imp s! ste!

utm-que manusutnzm-que manum

t -cum = cum t ferre, imp fer! ferte!

r s re /sing pl r

n m rcs r sacc rem r sgen rel r rumdat re r busabl r r bus

omnis -e <- n llus

tabula-ae/

siilus - m

r gula-ae/

107

CAR XIV

salv !val !"salv !"d citqu advenit

aval !wd citquidisc dit

participium - n (part)

/Puella vigil ro...

masc./fem.sing. pl r.

n m. -ns -nt $acc. -nt em -nt sgen. -nt is -nt iumdat. -nt -nt ibusabl. -nt e/- -nt ibus

neutr.n m. -nsacc. -nsgen. -nt\isdat. -nt\ abl. \e/- -nt ibus

-ntia-ntia-nt ium-nt ibus

- ns -antis- ns -entis- ns -entis-iens-ientis

Voc bula nova:gallusvestlmentumtunicatogacalceusparent stabulastilusr gula

M rcus m lum, librum, tabulam, stilum r gulamques cum fer ns v ll abit. F lius patre disc d ns "Val ,

pater!" inquit."Val , M rce!w respondet pater, "Bene ambul !w 130

Qu it M rcus cum r bus su s?Vid capitulum qu n­tum decimum!

GRAMMATICA LATINAParticipium

Puer vigil ns in lect iac^ns gallum canentem audit. Gallus 135czn ns n n aud tur puer dormiente. Puer dormi ns servumcl manrem audit, nec gall canente, sed serv cl manteexcit tur. N n v x gall canenrw, sed v x serv cl mantis pue­rum dormientem excitat.

Pueri vigHant s gall s canent s audiunt. Galll canent s 140pueris dormientibus n n audiuntur. Pueri dormf^n^s serv scl man^s audiunt, nec gall s canentibus, sed servls cl ­mantibus excitantur. N n v c s gall rum canenHumysed v ­c s serv rum cMmantium puer s dormient s excitant.

Caput val^hs n n dolet nec membra valentia. Canis animal 145vol ns n n est; anim lia volantia sunt av s. Milit s inter p la\o\antia pugnant.

'Vigil ns', 'iacens', 'c&n ns','dormt&w' participia sunt.Participium est adiect vum d cl n ti nis 111:gen. sing. -ant\is,-ent\is (abl. sing. -e vel - ). 150

PENSVM APuer dorm- nihil audit. D vus puerum dorm- excitat: inaurem puer dorm- cl mat: wM rce!MM rcus ocul s aper­servum apud lectum st- videt. Servus puer fr g- vestlmentadat. Parent s f lium intr- sal tant et f li intr- sal tantur.F lius disc d- "Val !" inquit.

108

CAR XIV

Corpus val- non dolet. Medicus caput dol- s n re n npotest. Pisc s sunt anim lia nat-.

PENSVM BPueri in lect s— [= iacent]. — puer dormit, alter —; alter—, alter aegr tat. — puer aegr tat, M rcusne — Qulntus?Qu ntus aegr tat.

Servus puerum dormientem — et e aquam —. M rcus lect — et primum man s —, — faciem. Puer vestlmenta serv —, et primum tunicam —, deinde —. Iam puer — n nest. Vir — [= togam gerent ] bracchium — n dum est.D vus M rcum s cum ven re iubet: "Venl —!"

M rcus M dum, qul cum e re —, n n videt. M duslibr s et c ter s — M rc port re solet, M rcus ipse — por­t re solet — m lum. "Hodi " — I lius "M dus — re n npotest." M rcus s lus abit librum et — et stilum — fer ns.

PENSVM CQulntusne bene dormit?Uter puer aegr tat?Estne clausa fenestra M rc ?Uter duobus pueris gallum canemem audit?Qu modo servus M rcum excitat?Totumne corpus lavat M rcus?C r M rcus friget?Quid M rcus serv poscit?Utrum bracchium tog oper tur?Utr man ra les sc tum gerit?Qu s r s M rcus s cum fert?

resapertusclausussordidusp rusn dustog tusdextersinisteromniscub revigil reval reexcit resurgereafFerrelav remergeresol refrig reposcerevestlreindueregerereinquituterqueneuteralteruter?mihitibim cumt cums cumnihil .qu modohodi adh cpr mumdeindepraeteranval participium

109