;kb 34 nze 12 d;zpo 2017 e[Zb gzB/ 76

72
:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 3 ;zgkdeh - 4 ygseko ;[oZfynk L ;[Fk;B dk }o{oh nzr - nftBkF e/H ;qhtk;st 5 Gkos ftZu ygseko ;[oZfynk - vhHghHn?`; towk 11 j/mb/ nkwdB tor d/ ygsekoK bJh fBnK - ph ;h r[gsk 16 ;Bnsh o\sko ftZu skbw/b - ;hskokw dheFs 22 ftZsh ;/tktK ftZu ygseko dh Fw{bhns - ih ;[zdow 28 ygseko ;[oZfynk L Bt/I okj - g[Fgk frohwkih 31 Gkos ftZu ygseko ;[oZfynk ns/ f;js ;/tktK - uzdoeKs bfjohnk 35 ygseko bJh ih n?`; Nh - NhHn?`B nF'e 39 fdjksh ygsekoK ~ f;Zfyns eoBk - okj[b f;zx 44 p?Ifezr ;/tktK dh tos'I eoB tkfbnK ti'I - dhpkeo b/Iek 51 rkjeK d/ nfXeko Gkoswkbk gqki?eN - ih ox{okw 56 fJBt?;N fJzvhnk L ;NkoNnZg ns/ Bt/I Gkos- ni/ Fzeo 59 dh T[dkjoD ikro{esk Bkb jh pdb/rh fJbki dh s;tho - nkF{s'F e[wko f;zx 62 ph nkJh n?`; L ygsekoK bJh rshftXhnK - 68 ns/ ;[oZfynk T[gkn eh s[;hI ikDd/ j'< - 71 fJ; nze ftu fJ; nze ftu fJ; nze ftu fJ; nze ftu fJ; nze ftu ;kb 34 ;kb 34 ;kb 34 ;kb 34 ;kb 34 nze 12 nze 12 nze 12 nze 12 nze 12 d;zpo 2017 d;zpo 2017 d;zpo 2017 d;zpo 2017 d;zpo 2017 e[Zb gzB/ 76 e[Zb gzB/ 76 e[Zb gzB/ 76 e[Zb gzB/ 76 e[Zb gzB/ 76 w[Zy ;zgkde dhfgek eZSb dhfgek eZSb dhfgek eZSb dhfgek eZSb dhfgek eZSb ;zgkde rrBdhg e"o d/trB rrBdhg e"o d/trB rrBdhg e"o d/trB rrBdhg e"o d/trB rrBdhg e"o d/trB ;zgkdeh d\so ;zgkdeh d\so ;zgkdeh d\so ;zgkdeh d\so ;zgkdeh d\so gqekFB ftGkr, ;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e; b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003 \'B L 011-224365922 Jhw/ b : [email protected] t?`p;kJhN L www.yojana.gov.in www.publicationsdivision.nic.in https//www.facebook.com/pages/yojana-journal ;z:[es fBd/Fe (T[sgkdB) thHe/H whDk thHe/H whDk thHe/H whDk thHe/H whDk thHe/H whDk fp}B; w?B/io ;{ohnkeKs Fowk ;{ohnkeKs Fowk ;{ohnkeKs Fowk ;{ohnkeKs Fowk ;{ohnkeKs Fowk \' BL 011-24367260 c?e; L 011-24365609 (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) ioBb :{fBN ioBb :{fBN ioBb :{fBN ioBb :{fBN ioBb :{fBN gqekFB ftGkr, ;{uBk s/ gq;koB wzsokbk, ewok BzH 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e;, b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003 Jhw/b L [email protected] eto L ihHghHX'g/ ihHghHX'g/ ihHghHX'g/ ihHghHX'g/ ihHghHX'g/ :'iBk :'iBk :'iBk :'iBk :'iBk gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @ wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @ wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @ wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @ wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @ADG(i/c), Publications Division# d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH # d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH # d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH # d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH # d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e;, b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFB ezgb?e;, b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFB ezgb?e;, b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFB ezgb?e;, b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFB ezgb?e;, b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFB w?Ipo pDB s/ gZqfsek wzrtkT[D bJh s[;hI ;kv/ j/mb/ ftZeoh e/IdoK Bkb th ;zgoe eo ;ed/ j' L L L L L gqekFB ftGkr, ;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e;, BthI fdZbh -110003 (\'BH 24365610) jkb BzH 196, g[okDk ;eZso/s, fdZbh - 110054 (\'BH23890205) 701, ph-ftzr, e/Idoh ;dB, p/bkg[o, BthI w[zpJh-400614 (\'BH 27570686 8 n?;gb/B/v Jh;N, e'beksk - 700069 (\'BH 22488030) J/ ftzr, okikih GtB, p/;/IN Bro, u/BZJh - 600090 (\'BH 24917673) gq?&Z; o'v, B/V/ r"ofwzN gq?`;, fso{nBzsg[ow 695001 (\'BH 2330650) ewok BzH 204, d{ih wzf}b, ;hHihHUH Nkto, etkdhr[vk, j?dokpkd - 500080 (\'BH24605383) gfjbh wzf}b, @n?c# ftzr, e/Idoh ;dB, e'okwzrbk, pzrb[o{ - 560034 (\'BH 25537244 fpjko oki ;fjekoh p?Ie fpbfvzr, nF'e okigE, gNBk - 800004 (\'BH2683407) jkb BzH 1, d{ih wz}b, e/Idoh GtB, ;?eNo n?`u, nbhrzi, byBT{ - 226024 (\'BH2225455 nzfpek ezgb?e;, gfjbh wzf}b, gkbdh, nfjwdkpkd - 380007 (\'BH 26588669) g/IFB gkok o'v, jkT{; BzL-4, gh U, f;bg[eoh, r[tkjNh - 781003 (\'BH 2665090) uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - :'iBk :'iBk :'iBk :'iBk :'iBk ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/ b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/ b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/ b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/ b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/ ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?. ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?. ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?. ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?. ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?.

Transcript of ;kb 34 nze 12 d;zpo 2017 e[Zb gzB/ 76

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 3

• ;zgkdeh - 4

• ygseko ;[oZfynk L ;[Fk;B dk }o{oh nzr - nftBkF e/H ;qhtk;st 5

• Gkos ftZu ygseko ;[oZfynk - vhHghHn?; towk 11

• j/mb/ nkwdB tor d/ ygsekoK bJh fBnK - ph ;h r[gsk 16

• ;Bnsh o\sko ftZu skbw/b - ;hskokw dheFs 22

• ftZsh ;/tktK ftZu ygseko dh Fw{bhns - ih ;[zdow 28

• ygseko ;[oZfynk L Bt/I okj - g[Fgk frohwkih 31

• Gkos ftZu ygseko ;[oZfynk ns/ f;js ;/tktK - uzdoeKs bfjohnk 35

• ygseko bJh ih n?`; Nh - NhHn?B nF'e 39

• fdjksh ygsekoK ~ f;Zfyns eoBk - okj[b f;zx 44

• p?Ifezr ;/tktK dh tos'I eoB tkfbnK ti'I - dhpkeo b/Iek 51

rkjeK d/ nfXeko

• Gkoswkbk gqki?eN - ih ox{okw 56

• fJBt?;N fJzvhnk L ;NkoNnZg ns/ Bt/I Gkos- ni/ Fzeo 59

dh T[dkjoD

• ikro{esk Bkb jh pdb/rh fJbki dh s;tho - nkF{s'F e[wko f;zx 62

• ph nkJh n?; L ygsekoK bJh rshftXhnK - 68

ns/ ;[oZfynk T[gkn

• eh s[;hI ikDd/ j'< - 71

fJ; nze ftufJ; nze ftufJ; nze ftufJ; nze ftufJ; nze ftu

;kb 34 ;kb 34 ;kb 34 ;kb 34 ;kb 34 • • • • • nze 12 nze 12 nze 12 nze 12 nze 12 • • • • • d;zpo 2017 d;zpo 2017 d;zpo 2017 d;zpo 2017 d;zpo 2017 • • • • • e[Zb gzB/ 76e[Zb gzB/ 76e[Zb gzB/ 76e[Zb gzB/ 76e[Zb gzB/ 76w[Zy ;zgkde

dhfgek eZSbdhfgek eZSbdhfgek eZSbdhfgek eZSbdhfgek eZSb

;zgkde

rrBdhg e"o d/trBrrBdhg e"o d/trBrrBdhg e"o d/trBrrBdhg e"o d/trBrrBdhg e"o d/trB

;zgkdeh d\so;zgkdeh d\so;zgkdeh d\so;zgkdeh d\so;zgkdeh d\sogqekFB ftGkr, ;{uBk GtB,

;hHihHUH ezgb?e; b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003\'B L 011-224365922

Jhw/b : [email protected]

t?p;kJhN LLLLL www.yojana.gov.in

www.publicationsdivision.nic.in

https//www.facebook.com/pages/yojana-journal

;z:[es fBd/Fe (T[sgkdB)

thHe/H whDkthHe/H whDkthHe/H whDkthHe/H whDkthHe/H whDk

fp}B; w?B/io;{ohnkeKs Fowk;{ohnkeKs Fowk;{ohnkeKs Fowk;{ohnkeKs Fowk;{ohnkeKs Fowk

\'BL 011-24367260 c?e; L 011-24365609

(;oe{b/FB s/ ftfrnkgB)ioBb :{fBNioBb :{fBNioBb :{fBNioBb :{fBNioBb :{fBN

gqekFB ftGkr, ;{uBk s/ gq;koB wzsokbk,ewok BzH 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e;,

b'Xh o'v, BthI fdZbh-110003Jhw/b L [email protected]

eto L ihHghHX'g/ihHghHX'g/ihHghHX'g/ihHghHX'g/ihHghHX'g/

:'iBk:'iBk:'iBk:'iBk:'iBk gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqek gzikph ;w/s n;whnk pKrbk, nzro/}h, r[ioksh, ezBV, wfbnkbw, wokmh, Uvhnk, s/br{ s/ T[od{ GkFktK ftu th gqekfFs ehsh iKdh j?. gZfsqekwzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @wzrkT[D tk;s/, BthI w?IpofFg, BftnkT[D, g[okD/ nzeK dh gqkgsh s/ J/iz;h nkfd bJh wBhnkovo$vhwKv vqkcN$g';Nb nkovo @ADG(i/c), PublicationsDivision# d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH# d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH# d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH# d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUH# d/ BK #s/ pDtk e/ j/m fby/ gs/ #s/ G/i'. fp}fB; w?B/io (;oe{b/FB s/ ftfrnkgB) gqekFB ftGkr, ewok BzL 48-53, ;{uBk GtB, ;hHihHUHezgb?e;, b'Xh o'v, Bth I fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFBezgb?e;, b'Xh o'v, Bth I fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFBezgb?e;, b'Xh o'v, Bth I fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFBezgb?e;, b'Xh o'v, Bth I fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFBezgb?e;, b'Xh o'v, Bth I fdZbh-110003, \'B-24367453, skoL ;{uBkgqekFB

w?Ipo pDB s/ gZqfsek wzrtkT[D bJh s[;hI ;kv/ j/mb/ ftZeoh e/IdoK Bkb th ;zgoe eo ;ed/ j' L L L L L • gqekFB ftGkr, ;{uBk GtB, ;hHihHUH ezgb?e;, BthI fdZbh-110003 (\'BH 24365610) • jkb BzH 196, g[okDk ;eZso/s, fdZbh - 110054 (\'BH23890205) • 701, ph-ftzr, e/Idoh ;dB, p/bkg[o, BthI w[zpJh-400614 (\'BH27570686 • 8 n?;gb/B/v Jh;N, e'beksk - 700069 (\'BH 22488030) • J/ ftzr, okikih GtB, p/;/IN Bro, u/BZJh - 600090 (\'BH 24917673) • gq?&Z; o'v,B/V/ r"ofwzN gq?`;, fso{nBzsg[ow 695001 (\'BH 2330650) • ewok BzH 204, d{ih wzf}b, ;hHihHUH Nkto, etkdhr[vk, j?dokpkd - 500080 (\'BH24605383) • gfjbhwzf}b, @n?c# ftzr, e/Idoh ;dB, e'okwzrbk, pzrb[o{ - 560034 (\'BH 25537244 • fpjko oki ;fjekoh p?Ie fpbfvzr, nF'e okigE, gNBk - 800004 (\'BH2683407)• jkb BzH 1, d{ih wz}b, e/Idoh GtB, ;?eNo n?`u, nbhrzi, byBT{ - 226024 (\'BH2225455 • nzfpek ezgb?e;, gfjbh wzf}b, gkbdh, nfjwdkpkd - 380007(\'BH 26588669) • g/IFB gkok o'v, jkT{; BzL-4, gh U, f;bg[eoh, r[tkjNh - 781003 (\'BH 2665090)

uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - uzdk doK L 1 ;kb o[H230, 2 ;kb o[H430, 3 ;kb o[H610 - :'iBk:'iBk:'iBk:'iBk:'iBk ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[j ftu gqekfFs fBpzXK ftu gqrNkJ/ ftuko b/yeK d/ nkgD/ jB. }o{oh BjhI fe T[jb/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/b/ye Gkos ;oeko d/ fiBQK wzsokfbnK, ftGkrK s/ ;zrmBK Bkb ;zpzfXs jB, T[BQK dk th fJjh fdqFNhe'B j't/. gZqfsqek ftu gqekfFs ftfrnkgBK d/ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?.ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?.ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?.ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?.ftFk t;s{ tk;s/ :'iBk itkpd/j BjhI j?.

4 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh;zgkdeh

d'I e'Jh T[sgkd yohddk j? sK;G s'I gfjbK ehws t/yh iKdh

j?. eh fJj w/o/ piN ftZu j? - fJj;tkb ne;o nkgD/ nkg ~ g[ZfSnk iKdkj?. d{ihnK uh}K fit/I fNekT{gB ns/fwnkd bzxD dh skohy d/yD dh y/ubxZN jh ehsh iKdh j?. fJE/ jh ygsekoikro{esk dh F[o{nks j[zdh j?. eJhgqeko Bkb tgkoh tb'I ygseko dk F'FDehsk iKdk j? - nX{oh iK rbs ikDekohd/ e/, xZN s'b e/, f}nkdk Gkn t;{b e/iK xNhnk uh} d/ e/ nfijhnK nDT[fusgqEktK Bk f;oc ygseko dk wkbh B[e;kBeodhnK jB, pbfe f;js bJh ]so/ ns/fdwkrh sDkn dk ekoB th pDdhnK jB.

T[u w[ekpb/pk}h ns/ ftFtheoB d/fJ; d"o ftZu, jo/e fBowksk tZX s'I tZXw[Bkck ewkT[D dh e'fFF ftZu j? ns/nfijk eoB bJh T[j ygsekoK d/ fjZsK~ G[bk e/ fsZyh ns/ r[wokje[BfJFfsjkopk}h ns/ pk}koheoB gqEktK dknk;ok b?Idk j?. fJ; bJh fJj nfswjZstg{oB j' iKdk j? fe ygseko yohdhnKikD tkbhnK t;sK$;/tktK gqfs g{oh ikDekohjk;b eoe/ nkgD/ fjs ;[oZfyns eo/.ygseko d/ s"o s/ nkgD/ jZeK pko/ g{okikro{e j'Dk, T[sgkdK dh n?w nko ghu?e eoBk, d;s]s eoB s'I gfjbK bzw/ek~Bh d;skt/}K dh pohe s'I poheikDekoh ~ uzrh soQK gVQBk ns/ ikfJdkdnkfd tZvh yohd eoB t/b/ ;kohnK;ktXkBhnK tosDhnK pj[s }o{oh jB.y[okeh t;sK ns/ efonkB/ dhnK ygsekoht;sK yohdD t/b/ fJj j'o th }o{oh j?fe pDkJ/ ikD dh fwsh, fwnkd yswj'D dh skohy, ;wZroh ;{uh nkfd T[sgkdyohdD s'I gfdbK gVQ bJh ikt/ feT[IfefJ; Bkb ykD/ Bkb }fjo c?bD dk vo

ygseko pkdFkj j?ygseko pkdFkj j?ygseko pkdFkj j?ygseko pkdFkj j?ygseko pkdFkj j?

iiiii

- w[Zy ;zgkde- w[Zy ;zgkde- w[Zy ;zgkde- w[Zy ;zgkde- w[Zy ;zgkde

pfDnk ofjzdk j?.

g/F ehshnK ik ojhnK ;/tktK pko/ygseko ikro{esk E'VQh ifNb j?. ;/tktKpko/ ygseko jZeK d/ f;XKs s'I pj[s/ b'eikD{ BjhI jB. eh s[;hI ikDd/ j' fej;gskb ne;o jh woh}K$;jkfJeK ~ykbh ckowK T[s/ d;s]s eoB ~ nkyd/jB fiBQK dh GkFk ~ gVQBk nkw nkdwhd/ tZ; dh rZb BjhI j[zdh. woh} iK T[;dk ;jkfJe J/Bh fuzsk dh jkbs ftZuj[zd/ jB fe T[j fpBK e[ZM ;'funK ;wfMnKfiE/ th nkfynk iKdk j?, d;s]s eofdzd/ jB. pknd ftZu rkje ek~BhekotkJh eoB dh Xweh fdzdk j? sKwoh}$;jkfJe dh ;fjwsh ~ do;kT[Id/T[j ckow ;p{s ti'I g/F eo fdZs/ iKd/jB. fJjh jkb fpbvoK ns/ eo}/ d/DtkbhnK ezgBhnK nkfd dk j[zdk j?. GkFk~ fJ; sohe/ Bkb be'fJnk iKdk j? feeo}k b?D tkb/ ftnesh iK xo yohdDtkb/ ftnesh ~ fJj gsk jh BjhI brdkfe T[j feZE/ d;s]s eo fojk j? ns/T[; ~ d{ih fXo tb'I p[ZX{ pDkfJnk ikfojk j?.

fJE'I jh ygseko jZeK ns/ ;[oZfynkdk gZy ;kjwD/ nkT[Idk j?. ygseko;[oZfynk e'Jh BtK f;XKs BjhI j?. fJj;kv/ g[oksB rqzEK ftZu do} j? fit/I gqXkBwzsoh tb'I BthI fdZbh ftZu ygseko ;[oZfynkpko/ j'Jh nkbwh ekBcoz; ftZu fdZs/GkFB nzdo f}eo ehsk frnk ;h. T[BQKnkfynk ;h fe Gkos ftZu brGr 2500toQ/ gfjbK e[fNfbnk d/ ;w/I d"okB ;oekobJh fJj fdFk fBod/F w"i{d ;B fetgko ~ fet/I fB:zfsqs ehsk ikt/ ns/ygsekoK d/ fjZsK dh ;[oZfynk fet/I ehshikt/.

nkX[fBe Gkos ftZu ygseko ;[oZfynknzd'bB, ygseko ;[oZfyns n?eN, 1986Bkb F[o{ j'fJnk fi; ftZu t;sK dhyohd ns/ ;/tktK jk;b eoB t/b/ ygsekoK

dh ;[oZfynk bJh pj[s ;kohnK wdKFkwb ehshnK rJhnK. fJ; n?eN ftZuj[D ;oeko tb'I ygseko ;[oZfynk fpZbokjhI ;'X ehsh ik ojh j? fi; ~ ;z;dd/ ;od o[Zs fJibk; ftZu g/F eoB dhg{oh fsnkoh j?.

;oeko tb'I nkJh n?; nkJh wkoek,rfjfDnK bJh, jkbwkoe, f;be T[sgkdKbJh f;bewkoe torhnK t;sK s/ ;/tktKiKuD bJh tZy-tZy fwnko ns/ Bkg s'bth ikoh ehs/ rJ/ jB. jkb jh ftZu gk;ehsk frnk nko Jh nko J/ fJe whbdk gZEo fB:wB dk edw j? i' ohnbfJ;N/N y/so ftZu j'D tkbhnK rVpVhnKs'I ygseko ~ pukT[Idk j?. ;oeko d/d{i/ edw fit/I vh ph Nh, T[itbk nkfddk we;d th nkw nkdwh ~ X'ykXVh d/fFeko j'D s'I pukT[Dk j? i' ;oekoh:'iBktK d/ bkGgksoh jB.

t;sK$;/tktK d/ ygsekoK ~ fJ;rZb pko/ ikro{e j'Dk th }o{oh j? fefFekfJsK dh jkbs ftZu T[BQK d/ jZbbJh th szso w"i{d j?. ygseko dhfFekfJsK d/ jZb ~ th ygseko ;[oZfynkn?eN ftZu Fkwb ehsk frnk j?. b'endkbsK, f}bQK ygseko wzu, ;{pkJh ygsekowzu ns/ e"wh ygseko fFekfJs fBtkoDnEkfoNh tor/ j'o eJh wzu jB fiE/ghVs ygseko fFekfJsK d/ jZb bJhnghb eo ;ed/ jB.

Gkt/I fe ;oeko tb'I ygsekoK dh;[oZfynk bJh tZy-tZy :'iBktK ns/ gq'rokwF[o{ ehs/ rJ/ jB, sK th fJj }o{oh j'iKdk j? fe ygseko ;ko/ ;[oZfynk wzuKdh tos'I eoB dk f}zwk nkgD/ f;o bt/ns/ t;sK yohdD$;/tktK jk;b eoB;w/I ;t?-iKu eo/. fJj nkgD/ jZeK dhtos'I ekoB jh j't/rk fe ygseko ;ot/;otk j' ;e/rk. dkB tKr ygseko;[oZfynk th xo s'I jh nozG j[zdh j?.

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 5

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

ygseko ;[oZfynk L ;[Fk;B dk }o{oh nzrygseko ;[oZfynk L ;[Fk;B dk }o{oh nzrygseko ;[oZfynk L ;[Fk;B dk }o{oh nzrygseko ;[oZfynk L ;[Fk;B dk }o{oh nzrygseko ;[oZfynk L ;[Fk;B dk }o{oh nzr

nftBkF e/H ;qhtk;stnftBkF e/H ;qhtk;stnftBkF e/H ;qhtk;stnftBkF e/H ;qhtk;stnftBkF e/H ;qhtk;st

;z;z;z;z;zftXkB ftZu oki dh Bhsh ;zpzXhe[ZM fBod/Fkswe f;XKs fdZs/

rJ/ jB i' Gkt/I fBnK;zrs BjhI jB, god/F d/ @Fk;B bJh p[fBnkdh jB ns/;oeko dk fJj co} pDdk j? fe;wkfie gqDkbh ~ gqGkth o{g ftZu ;[oZfynseoe/ b'eK dh GbkJh bJh :sB ehs/ikD, fi; ftZu ;wkfie, nkofEe ns/okiBhse y/so ftZu fBnK e"wh ihtB d/;ko/ ;z;EkBK dk nXko pD/rk. Gkos d/;zftXkB ftZu ftneshrs jZeK dh okyhns/ gq's;kjB ns/ BkrfoeK d/ ;BwkBns/ GbkJh bJh fceowzdh fe;/ ftnesh~ fJe ygseko, fJe rkje ti'I GbkJhgqdkB eoBk }o{oh pDk fdzdh j?.

ygseko ;[oZfynk dh fceowzdh T[fustgkoe gqEktK, t;sK ns/ ;/tktK dhr[DtZsk, ygsekoK ~ ikDekoh d/ e/:ehBh pDkT[D dh j? fi; dk ;zpzXr[DtZsk, fwedko, ;woZEk, pDso ns/nkgDh g;zd dh yohd dh ehws Bkbj[zdk j?.

Gkos d/ ygseko ;[oZfynk$ygsekonzd'bB d/ y/so ftZu ;G s'I nfjw whbgZEo ygseko ;[oZfynk n?eN, 1986 dkbkr{ j'Dk j?. fJj ;G s'I tZX nrKjtX{ns/ ftnkge ek~BK ftZu'I fJe j? fi; d/dkfJo/ j/m ;kohnK t;sK s/ ;/tktK nkT[IdhnKjB. d{i/ ek~BK s'I T[bN, i' p[fBnkdhs"o s/ dzvkswe iK gqfspzXe fe;w d/j[zd/ jB, fJ; n?eN d/ gqktXkB bk}wh

jB. ygseko ;[oZfynk n?eN d/ ;?eFB6 nXhB, S/ p[fBnkdh jZe d/ e/ ygsekoK~ skes d/D dk :sB ehsk frnk j?.fJj ygseko jZe j/m fby/ nB[;kojB L

;[oZfynk dk jZe L;[oZfynk dk jZe L;[oZfynk dk jZe L;[oZfynk dk jZe L;[oZfynk dk jZe L ygseko T[BQKt;sK ns/ ;/tktK fybkc nkgD/ nkg ~

;[oZfyns eoB d/ jZedko jB i' T[BQK d/

ihtB ns/ ikfJdkd bJh ]soBke jB.

i/ e'Jh ;/tk iK t;s{ ikB ns/ wkb bJh

]soBke$jkBhekoe j? sK ygsekoK ~

ikDekoh d/Dh bk}wh j? ns/ T[; t;s{

iK ;/tk dh tos'I ;zpzXh ygsekoK ~

;gZFN jdkfJsK d/DhnK }o{oh jB.

ikDekoh dk jZe LikDekoh dk jZe LikDekoh dk jZe LikDekoh dk jZe LikDekoh dk jZe L ygsekoK ~

;/tk iK t;sK dh r[DtZsk, fwedko,

;woZEk, F[ZXsk, fwnko ns/ ehws pko/

ikDB dk g{ok-g{ok jZe j? fi; dk we;d

ygsekoK ~ nB[fus tgkoe gqEktK s'I

pukT[Dk j?. ygsekoK ~ Y[ZethI ikDekoh

d/Dk }o{oh j? sK i' T[j nkgD/ piN,

nB[;ko ihtB gZXsh ns/ c?FB d/ fj;kp

Bkb t;s{ iK ;/tk dh u'D eo ;eD.

u'D eoB dk nfXeko Lu'D eoB dk nfXeko Lu'D eoB dk nfXeko Lu'D eoB dk nfXeko Lu'D eoB dk nfXeko L ygsekoK~ w[ekpb/pk}h tkbhnK ehwsK s/ soQK-soQK dhnK t;sK ns/ ;/tktK sZe gj[zueoB ns/ u'D eoB dk nfXeko j?. fJ;s'I fJbktk, f;jswzd w[ekpb/ ~ gq's;kfjseoBk ukjhdk j? sK fe xZN s'I xZN ns/w[ekpb/ tkbhnK ehwsK T[s/ ygsekoK ~

ygseko ;[oZfynk nzd'bBygseko ;[oZfynk nzd'bBygseko ;[oZfynk nzd'bBygseko ;[oZfynk nzd'bBygseko ;[oZfynk nzd'bB

d/ gqGkth ns/ noE Gog{od/ gqGkth ns/ noE Gog{od/ gqGkth ns/ noE Gog{od/ gqGkth ns/ noE Gog{od/ gqGkth ns/ noE Gog{oj'D bJh ;oeko, eko'pko,j'D bJh ;oeko, eko'pko,j'D bJh ;oeko, eko'pko,j'D bJh ;oeko, eko'pko,j'D bJh ;oeko, eko'pko,f;tb ;';kfJNh ;zrmBK,f;tb ;';kfJNh ;zrmBK,f;tb ;';kfJNh ;zrmBK,f;tb ;';kfJNh ;zrmBK,f;tb ;';kfJNh ;zrmBK,f;Zfynk ;z;EktK, ;e{b,f;Zfynk ;z;EktK, ;e{b,f;Zfynk ;z;EktK, ;e{b,f;Zfynk ;z;EktK, ;e{b,f;Zfynk ;z;EktK, ;e{b,

ekbi, ftFt ftfdnkb/ ns/ekbi, ftFt ftfdnkb/ ns/ekbi, ftFt ftfdnkb/ ns/ekbi, ftFt ftfdnkb/ ns/ekbi, ftFt ftfdnkb/ ns/y'i ;z;EkBK dh ;orowy'i ;z;EkBK dh ;orowy'i ;z;EkBK dh ;orowy'i ;z;EkBK dh ;orowy'i ;z;EkBK dh ;orow;jkfJsk dh b'V j?. fJ;;jkfJsk dh b'V j?. fJ;;jkfJsk dh b'V j?. fJ;;jkfJsk dh b'V j?. fJ;;jkfJsk dh b'V j?. fJ;

;G s'I fJbktk jo/e;G s'I fJbktk jo/e;G s'I fJbktk jo/e;G s'I fJbktk jo/e;G s'I fJbktk jo/e

ftnesh dh jwkfJsftnesh dh jwkfJsftnesh dh jwkfJsftnesh dh jwkfJsftnesh dh jwkfJs

ygseko nzd'bB d/ ;koEeygseko nzd'bB d/ ;koEeygseko nzd'bB d/ ;koEeygseko nzd'bB d/ ;koEeygseko nzd'bB d/ ;koEej'D bJh bk}wh j?.j'D bJh bk}wh j?.j'D bJh bk}wh j?.j'D bJh bk}wh j?.j'D bJh bk}wh j?.

;w/I dh b'V j? fe;w/I dh b'V j? fe;w/I dh b'V j? fe;w/I dh b'V j? fe;w/I dh b'V j? fe

ygsekoK d/ fjsK bJhygsekoK d/ fjsK bJhygsekoK d/ fjsK bJhygsekoK d/ fjsK bJhygsekoK d/ fjsK bJh

;zg{oB gqfspZXsk fdykJh;zg{oB gqfspZXsk fdykJh;zg{oB gqfspZXsk fdykJh;zg{oB gqfspZXsk fdykJh;zg{oB gqfspZXsk fdykJh

ikt/ ns/ ygsekoK dhnKikt/ ns/ ygsekoK dhnKikt/ ns/ ygsekoK dhnKikt/ ns/ ygsekoK dhnKikt/ ns/ ygsekoK dhnK

b'VK bJh ;wkfieb'VK bJh ;wkfieb'VK bJh ;wkfieb'VK bJh ;wkfieb'VK bJh ;wkfie

f}zw/tkoh fBGkJh ikt/.f}zw/tkoh fBGkJh ikt/.f}zw/tkoh fBGkJh ikt/.f}zw/tkoh fBGkJh ikt/.f}zw/tkoh fBGkJh ikt/.

ygseko ;[oZfynk ek~B, 1986 Gkos

6 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

tZy-tZy fe;wK dhnK t;sK s/ ;/tktKw[jZJhnk eotkJhnK ik ;eD.

;[DtkJh dk nfXeko L;[DtkJh dk nfXeko L;[DtkJh dk nfXeko L;[DtkJh dk nfXeko L;[DtkJh dk nfXeko L fJj nfXekoygseko ;[oZfynk n?eN dh iVQ j? feT[IfefJ; nfXeko sfjs ygsekoK ~ :ehBj[zdk j? fe i/ T[BQK Bkb e[ZM rbs j[zdkj? sK Y[Zet/I ygseko wzu T[s/ T[BQK d/fjZsK tZb g{ok fXnkB fdZsk ikt/rk.

jZb dk nfXeko LjZb dk nfXeko LjZb dk nfXeko LjZb dk nfXeko LjZb dk nfXeko L i/ fe;/ ygseko~ nDT[fus tgkoe gqEk iK gqfspzXetgkoe gqEk ekoB B[e;kB iK ;ZN c/NtZi ikt/ ns/ fFekfJs ftZu brkJ/ d'F;kps j' ikD sK fFekfJs ;[DB tkb/wzu tb'I B[e;kB dh g{osh bJh ygseko~ w[nkt}k d[nkfJnk ikt/rk.

f;Zfynk dk nfXeko Lf;Zfynk dk nfXeko Lf;Zfynk dk nfXeko Lf;Zfynk dk nfXeko Lf;Zfynk dk nfXeko L fJj nfXekoygseko ~ pk}ko ftZu gquZbs gqEk ns/T[BQK bJh eh eh T[gkn ehs/ ik ;ed/jB, pko/ ikDekoh fdzdk j?. fJ; f;Zfynkdk g;ko eoB bJh whvhnk iK ;e{bhgkmeqw ns/ ;fGnkukoe ;orowhnK ~wkfXnw d/ s"o s/ fJ;s/wkb ehsk ik;edk j?.

fJ; n?eN ftZu fFekfJs fBtkoDbJh fszB gVkth szso j? i' f;tbndkbs ns/ d/F ftZu T[gbpX d{i/ek~Bh T[gktK dk fJe pdb j?, fiE/ e'Jhth ghVs ygseko yohdhnK rJhnK t;sKiK jk;b ehshnK ;/tktK ftZu fe;/ thgqeko d/ B[e; bJh fFekfJs eo ;edkj?. fJ; ftZu fBowkDeko ns/ tgkoh tb'IngDkJhnK nDT[fus gqfspzXe tgkoegqEktK th Fkwb jB. fJ; n?eN dkT[d/F ygsekoK dh fFekfJsK d/ jZb bJh;ob, c"oh ns/ ;;sk ;kXB gqdkB eoBkj?. fJ; ftZu tZy-tZy fe;w dh okjsgqdkB ehsh iKdh j? ns/ fiE/ }o{ohj't/, ygseko ~ w[nkt}k th fdZsk iKdkj?.

w[es pk}ko noEukok f;oc s/

f;oc f;Zfyns ygseko dh ;jkfJsk Bkbjh gqGkth sohe/ Bkb ezw eo ;edk j?.ygseko dh f;Zfynk T[sgkdeK ns/ ygsekoKdofwnkB Fesh ;zs[bB dk ezw eodhj?. f;Zfynk ygseko ~ m'; u'D eoBftZu wdd eodh j? ns/ tgko s/ eko'pkoBkb ;zpzfXs F'FD s'I T[; dh oZfynkeodh j?. ygseko jZeK pko/ tZX s'I tZXikro{esk g?dk eoB bJh ygsekoK ~brksko gquko ns/ ikro{esk w[fjzw okjhIf;Zfyns eoBk j't/rk. fJ; sfjs tX/o/}'o ew}'o ;w{jK tZb d/Dk gt/rk.fit/I fe n"osK s/ pZu/, ftfdnkoEh, fe;kB,g?Iv{ gfotko ns/ ezwekih iwks.

Gkos 1H25 fpbhnB t;'I tkbk ftFkbw[be j? fi; dh f}nkdkso t;'I g/Iv{y/soK ftZu t;dh j?. ;oeko tb'I ygsekojZeK ns/ f}zw/tkohnK pko/ ygsekoK ~ikro{e eoB bJh w[be Go ftZu wbNhwhvhnk nXkos ikro{esk w[fjzwK ubkJhnKik ojhnK jB. @@ikr' rqkje ikr'## nZixo-xo dk nykD pD frnk j?. jkbjh ftZu ;zpzfXs ;oekoh ftGkrK$;zrmBKdh GkJhtkbh ftZu ;KMhnK ikro{esk w[fjzwKdh F[o{nks ehsh rJh j? fi; ftZurkjeK dk ftnkge nXko j?. T[dkjoDbJh, ykD/ pko/ c{v ;/cNh n?Iv ;N?IvovnEkfoNh nkc fJzvhnk (n?c n?; J/ J/nkJh) Bkbl ftZsh ;/tktK pko/ fo}ot p?Ienkc fJzvhnk (nko ph nkJh) Bkbl ns/dtkJhnK pko/ B?FBb ckowkf;T{NhebgqkJhf;zr nEkfoNh (n?B gh gh J/) BkbN?bhth}B, o/vhU, n]pkoK ns/ pkjohfJFfsjkopk}h okjhI ikro{esk dk g;koehsk ik fojk j?. ygseko ikro{eskw[fjzw s/ vkfJo?eN'o/N nkc n?vtoNkJh}w?INn?Iv fti{nb gpbhf;Nh (vh J/ th gh)okjhI nwb ehsk ik fojk j?. g/Iv{ ns/gSV/ fJbkfenK d/ b'eK ftZu ikro{esk

ikr'ikr'ikr'ikr'ikr'rqkjerqkjerqkjerqkjerqkje

ikr'ikr'ikr'ikr'ikr'

;h gh J/ 1986 dk T[d/F;h gh J/ 1986 dk T[d/F;h gh J/ 1986 dk T[d/F;h gh J/ 1986 dk T[d/F;h gh J/ 1986 dk T[d/F

;[oZfynk;[oZfynk;[oZfynk;[oZfynk;[oZfynk

u[DBku[DBku[DBku[DBku[DBk

f;Zfynkf;Zfynkf;Zfynkf;Zfynkf;Zfynk

ygsekoygsekoygsekoygsekoygseko

nfXekonfXekonfXekonfXekonfXeko

;[DtkJh;[DtkJh;[DtkJh;[DtkJh;[DtkJh

;{uBk;{uBk;{uBk;{uBk;{uBk

fBgNkokfBgNkokfBgNkokfBgNkokfBgNkok

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 7

g?dk eoB bJh ;oeko tb'I okiK ns/ e/Ido Fkf;s gqd/FK d/ wjZstg{oB w/fbnK$fsT[jkoK ftZu Gkr b?D dk c?;bkehsk frnk j? feT[Ife fJBQK w/fbnK$fsT[jkoKftZu g/Iv{ ns/ gSV/ fJbkfenK d/ tZvhfrDsh b'e Fw{bhns eod/ jB.

n;hI ;ko/ jh ygseko jK. nZi dkygseko s/}h Bkb pdb fojk j?. thjthI;dh d/ nZX s'I b? e/, ygsekoK ~ nkgDhihtB gZXsh ns/ ygsekoh nkdsK ekoBtZvhnK u[B"shnK dk ;kjwDk eoBk fgnkj? fi; dk ekoB tZy-tZy ;ZfGnkukoe,;wkfie, nkofEe ns/ seBheh gqGkt ns/gZy jB. t;'I dh brksko tX ojhrshFhbsk, BthnK t;sK ns/ ;/tktK dkT[sgkdB, yohd d/ Bt/I sohe/ ns/ ikDekohns/ T[gbpXsk XkoDktK ns/ tckdkohnKftZu pdbkn dk ekoB pD oj/ jB. gop/sjkFk T[sgkdK ns/ ;/tktK dh T[gbpXskns/ r[DtZsk d/ ekoB ygseko nkgDhnKfBZih }o{osK dh g{osh bJh jo tkogqGkth u'D BjhI eo ;ed/. fJ; s'I fpBK,tgkoe ftek; BthnK s/ Bebh b'VK ~T[sFkfjs eodk j?. ;ko/ ygseko T[d:'rns/ fJFfsjkopk}h y/soK d/ ;[B/fjnK dh

g[DSkD BjhI eo ;ed/. ygsekoK ~n;b ns/ ;wMkJhnK rJhnK }o{osKdofwnkB coe ;wMD bJh ikro{eskfte;s eoBh gt/rh ns/ T[BQK ~ nkgDhnKb'VK w[skpe T[sgkd ns/ ;/tktK gqkgseoB bJh j[Bo gqkgs eoB dh }o{osgt/rh. fJ;d/ Bkb jh s/}h Bkb j' oj/pdbkn ns/ ygsekoh d/ ;zGkfts i'ywygseko bJh ygs d/ f;ZfNnK ~ ;wMDk}o{oh eo fdzd/ jB.

eko'pko ~ tXh j'Jh ygseko f;Zfynk~ fJe ]so/ ti'I BjhI pbfe tgkoeckfJd/ d/ ;o's ti'I t/yDk ukjhdk j?.ygseko uzrh u'D eod/ jB ns/ T[BQKdhnK T[uhnK T[whdK ekoB, w[ekpb/pk}hT[s/ ;[yktK gqGkt g?Idk j? feT[Ife ezgBhnKngD/ T[sgkdK ns/ ;/tktK ftZu ;[XkofbnkT[D dk :sB eodhnK jB.

Gkt/I fe ygseko ;[oZfynk n?eNbkr{ j'D ~ ;cb nkfynk ik ;edk j?,go ygsekoK d/ fJZSs gZXo jk;b eoBd/ wkor ftZu jkb/ th eJh rzGhonVuDK jB i' fe tXhnk p[fBnkdh YKu/ftZu ewhnK, pj[s ;ko/ T[sgkdK ns/;/tktK ftZu ewh, ;[oZfynk ns/ tksktoB

ns/ pj[s ;ko/ T[sgkdK bJh }o{oh fwnkoKdh ewh tor/ gZyK ekoB ;kjwD/ nkT[IdhnKjB.

eko'pkoh xokfDnK dofwnkB thfwnkoheoB gqfs T[dk;hBsk ns/ r[DtZsk,w[ekpb/pk}h ns/ w[Bkc/pk}h s'I fwnkoheoBd/ gqGkt pko/ ikro{esk dh ewh j?.ygsekoK dofwnkB tXhnk t;sK ns/;/tktK bJh wzr th Bdkod j? fi; dkw[Zy ekoB ikro{esk dh xkN j?. ;zy/grZb eohJ/ sK d/F ftZu r[DtZsk ;ZfGnkuko|?o-jk}o j?. i/ Gkosh T[sgkdeK B/T[sgkdK dh r[DtZsk ns/ nkbwh fwnkoKd/ w[skpe nkgD/ T[sgkdK ~ oZyDk j? sKfJ; bJh dpkn d/F d/ nzdo'I F[o{ j'Dkukjhdk j?.

fJ; gk;/ s[fonK n;hI jkb jh ftZuph nkJh n?; n?eN ftZu ;'X ehsh j?ns/ w"i{dk ygseko ;[oZfynk n?eN, 1986ftZu th ftnkge ;'XK ehshnK rJhnKjB. BtK n?eN g/F eoB dh gqfefonkftuko nXhB j? fi; Bkb fJj n?eNf}nkdk gqGkth, ekoiFhb ns/ T[d/FkswepD ikt/rk. ygseko ;[oZfynk n?eN ~bkr{ j'fJnK 30 toQ/ j' rJ/ jB.ygseko ;[oZfynk fpZb, 2015 ns/ BtKpDkfJnk fpT[o' nkc fJzvhnB ;N?Ivov}n?eN, 2016 nfijh soZeh ns/ ;[Xko dknXko gqdkB eo/rk.

ygseko ;[oZfynk fpZb dhnK gqw[ZyftF/FsktK j/m fby/ nB[;ko jB L

• ekor[}koh J/iz;h dh ;EkgBkeoBk fi; dk Bkw e/Idoh ygseko ;[oZfynknEkfoNh (;h ;h gh J/) j/t/rk i' ygsekoKd/ jZeK dk gq's;kjB ;[oZfynk ns/ nwbdk ezw eo/rh. ;h ;h gh J/ ekoiekohJ/iz;h j't/rh i' }o{os nB[;ko dybd/t/rh ns/ nDT[fus tgkoe gqEktK ekoBygsekoK ~ j'D tkb/ B[e;kB ~ o'eDdk ezw eo/rh ns/ ;w{fje ;}kd/D dk th ezw eo/rh fi; ftZu T[sgkdK

y[ZbQ/ w[ekpb/pk}h d/ :[Zr ftZuy[ZbQ/ w[ekpb/pk}h d/ :[Zr ftZuy[ZbQ/ w[ekpb/pk}h d/ :[Zr ftZuy[ZbQ/ w[ekpb/pk}h d/ :[Zr ftZuy[ZbQ/ w[ekpb/pk}h d/ :[Zr ftZu

ygseko jh gqw[Zy j?ygseko jh gqw[Zy j?ygseko jh gqw[Zy j?ygseko jh gqw[Zy j?ygseko jh gqw[Zy j?

ns/ L T[; ~ ukjhdh ;[oZfynkns/ L T[; ~ ukjhdh ;[oZfynkns/ L T[; ~ ukjhdh ;[oZfynkns/ L T[; ~ ukjhdh ;[oZfynkns/ L T[; ~ ukjhdh ;[oZfynk

ygseko ;[oZfynk ek~B - 1986ygseko ;[oZfynk ek~B - 1986ygseko ;[oZfynk ek~B - 1986ygseko ;[oZfynk ek~B - 1986ygseko ;[oZfynk ek~B - 1986

8 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

~ tkg; wzrkT[D, g?;/ tkg; eoB iKT[sgkd pdb e/ d/Dk Fkwb j' ;edkj?.

• fBZih ;ZN c/N, w"s iK ikfJdkd~ B[e;kB i' fe;/ T[sgkd ekoB tkgo/,bJh @T[skgd d/Ddkoh# dk gqktXkB. fJj;ko/ ekoi T[sgkd d/Ddkoh dk nXkoj'Dr/ ns/ fBowkDeko dknt/dko ~d/Ddko j't/rk.

• @ftu'brh# dk gqktXkB i' MrV/ d/fBgNko/ bJh ftebfge szso j't/rk fi;dk T[d/F ftu'brh okjhI ygsekoh MrfVnKd/ fBgNko/ ~ ek~Bh nXko d/Dk j't/rk.fJ; Bkb fJj gqfefonk xZN r[zMbdko,;ob ns/ s/} j' ikt/rh. nfijk ygsekowzu d/ d/y-o/y j/m ehsk ikt/rk.

• ygseko wzu ftZu ygsekohMrfVnK d/ c?;b/ dh gqfefonk ~ ;obpDkT[D bJh nB/e gqktXkB oZy/ rJ/jB. j'oBk s'I fJbktk fJ; ftZu ygsekohMrfVnK d/ fBgNko/ bJh pDhnK J/iz;hnKd/ wkbh nfXeko y/so ftZu tkXk eoBk,ygseko wzuK ftZu xZN'-xZN w?IpoK dh;zfynk ftZu tkXk eoBk sK fe fFekfJsKdk fBp/Vk ibdh j' ;e/, nkgD/ j[ewK dhoki ns/ f}bQk nk:'rK tb'I ;whfynkdhnK FeshnK, fFekfJsK d/ c"oh fBgNko/bJh @;oeN p?Iu# dk rmB, f}bQk wzuK d/gqXkB ns/ w?IpoK dh fB:[esh bJh gqfefonkftZu ;[Xko, ygsekoK tb'I fJb?eNqkfBesohe/ ns/ ygseko wzuK ftZu fFekfJsKdoi eotkT[D bJh ;jkfJe gqktXkBfiBQK dk nfXeko y/so fFekfJs eosk d/fBtk; tkbh EK sZe j't/ ns/ i/ fFekfJsKd/ wzB/ ikD pko/ e'Jh c?;bk 21 fdBK d/fBoXkos ;w/I ftZu BjhI ehsk iKdk sKfFekfJs doi ;wM/ ikD dk gqktXkB.

nZi ;ko/ T[d:'fre w[beK ftZu fJe;oekoh ;zrmB j? i' Bkg s'b dh;Nhesk, ns/ fe;/ d/F dh nkofEe f;jsns/ ][Fjkbh bJh ;wkfie ;EkBK d/

wjZst dh fBrokBh bJh f}zw/tko j[zdkj?. Gkos th fJBQK ftZu Fkwb j?. Gkos

;oeko tb'I g[oksB ;w/I s'I pk}ko ftZu

T[fus T[gkn :ehBh pDkJ/ rJ/ jB.

fJe ;gZFN ;ehw ns/ fJe;wkB Bkg

s'b d/ fwnko gqdkB eoB d/ wZd/B}o,

gfjbk n?eN fi; ~ Bkg s'b d/ fwnkoK

pko/ n?eN, 1956 d/ Bkw Bkb ikfDnk

frnk, whNfoe gqDkbh ns/ fJekJhnK dh

nzsookFNoh gqDkbh d/ nXko T[s/ bkr{

ehsk frnk. fi; ~ ek~Bh w?No'b'ih d/

nzsookFNoh ;zrmB tb'I wkBsk fdZsh

rJh.

ftfrnkB s/ seBkb'ih d/ s/} ftek;

ns/ noEukfonK d/ ftFtheoB d/

wZd/B}o, Bkg s'b seBheK ftZu tZv/

;[Xko j'J/ jB ns/ fJ; Bkb Bkg ns/

s'b dk dkfJok th tX frnk j?. Bkg

ns/ s'b d/ fwnkoK ~ ;Ekgs eoB, Bkg

ns/ s'b ns/ d{ihnK t;sK i' t}B Bkg

iK ;zfynk d/ fj;kp Bkb tzvhnK iK

t/uhnK iKdhnK jB s/ tDi s/ tgko ~

fB:ws eoBk ns/ i' d{i/ ;zpzfXs wkwb/

jB, bJh bhrb w?No'b'ih n?eN, 2009

1 ngq?b 2009 ~ bkr{ ehsk frnk j?.bhrb w?No'b'ih$n?eN 2009 (n?eN 1,2010 dk) Bkg s'b n?eN, 1976 ns/;N?Ivov} nkc t/N; n?Iv wJhno}(n?Bc'o;w? IN) n?eN, 1985 dh EKbt/rk.

bhrb w?No 'b 'ih ; zp z fXsbhrb w?No 'b 'ih ; zp z fXsbhrb w?No 'b 'ih ; zp z fXsbhrb w?No 'b 'ih ; zp z fXsbhrb w?No 'b 'ih ; zp z fXs

f}zw /tkoh e/ Ido ns/ okif}zw /tkoh e/ Ido ns/ okif}zw /tkoh e/ Ido ns/ okif}zw /tkoh e/ Ido ns/ okif}zw /tkoh e/ Ido ns/ oki

;oekoK dh ;KMh j?. e"wh;oekoK dh ;KMh j?. e"wh;oekoK dh ;KMh j?. e"wh;oekoK dh ;KMh j?. e"wh;oekoK dh ;KMh j?. e"wh

Bhsh d/ w;b/ ns/ d{i/ ;zpzfXsBhsh d/ w;b/ ns/ d{i/ ;zpzfXsBhsh d/ w;b/ ns/ d{i/ ;zpzfXsBhsh d/ w;b/ ns/ d{i/ ;zpzfXsBhsh d/ w;b/ ns/ d{i/ ;zpzfXs

ekoi fit/ I fe Bkg s'b,ekoi fit/ I fe Bkg s'b,ekoi fit/ I fe Bkg s'b,ekoi fit/ I fe Bkg s'b,ekoi fit/ I fe Bkg s'b,

seBheh fB:w, f;ybkJh,seBheh fB:w, f;ybkJh,seBheh fB:w, f;ybkJh,seBheh fB:w, f;ybkJh,seBheh fB:w, f;ybkJh,

F[ZXsk gq:'rFkbk ;j{bsK ns/F[ZXsk gq:'rFkbk ;j{bsK ns/F[ZXsk gq:'rFkbk ;j{bsK ns/F[ZXsk gq:'rFkbk ;j{bsK ns/F[ZXsk gq:'rFkbk ;j{bsK ns/

nzsookFNoh f;ckoFK T[s/nzsookFNoh f;ckoFK T[s/nzsookFNoh f;ckoFK T[s/nzsookFNoh f;ckoFK T[s/nzsookFNoh f;ckoFK T[s/

nwb e / Ido ;oeko dhnwb e / Ido ;oeko dhnwb e / Ido ;oeko dhnwb e / Ido ;oeko dhnwb e / Ido ;oeko dh

f}zw/tkoh j?. oki ;oekoKf}zw/tkoh j?. oki ;oekoKf}zw/tkoh j?. oki ;oekoKf}zw/tkoh j?. oki ;oekoKf}zw/tkoh j?. oki ;oekoK

ns/ e/Ido FkfFs gqd/F o'}woQkns/ e/Ido FkfFs gqd/F o'}woQkns/ e/Ido FkfFs gqd/F o'}woQkns/ e/Ido FkfFs gqd/F o'}woQkns/ e/Ido FkfFs gqd/F o'}woQk

d/ nkXko T[s/ ek~B bkr{d/ nkXko T[s/ ek~B bkr{d/ nkXko T[s/ ek~B bkr{d/ nkXko T[s/ ek~B bkr{d/ nkXko T[s/ ek~B bkr{

eoB bJh f}zw/tko jB.eoB bJh f}zw/tko jB.eoB bJh f}zw/tko jB.eoB bJh f}zw/tko jB.eoB bJh f}zw/tko jB.

okiK ns/ e/Ido FkfFs gqd/FK d/Bkg s'b d/ ek~Bh fwnkoK dh e;tZNh

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 9

;Zs y/soh jtkbk fwnkoh gq:'rFkbktKftZu iKuh iKdh j? i' nfjwdkpkd,G[pB/Fto, pzrb"o, cohdkpkd, r[jkNh,Bkrg[o ns/ tkokD;h ftZu ;fEs jB.fJj gq:'rFkbktK T[d:'rK ~ th T[BQK d/nkgD/ y/soK ftZu iKu goy dh ;j{bsgqdkB eodhnK jB. fJj Bkg s'b :zsoKd/ Bw{B/ dh wB}{oh iKu eoB bJhwkBsk gqkgs gq:'rFkbktK jB.

ygsekoK ~ fFekfJsK d/ jZb bJhpdbtK o;sk gqdkB eoB tk;s/ Gkos;oeko tb'I fJe e"wh j?bg bkJhB ;Ekgsehsh rJh j? fi; dk N'b coh Bzpo1800-11-4000 iK 14404 j? i' ygsekoKd/ FesheoB bJh ;bkj, ikDekoh ns/wkordoFB gqdkB eodh j? ns/ eko'pkohnK~ nkgDhnK BhshnK ns/ gqpzXeh gqDkbhnKg[Bo rfms eoB bJh wBkfJnk iKdk j?sK fe nkbwh fwnko ngDk e/ ygsekoKd/ s"yb/ ns/ fFekfJsK dk jZb ehsk ik;e/. e"wh j?bg bkJhB tb'I 325 tZvhnKezgBhnK Bkb ;KM gkJh rJh j? fiBQK ~nkBbkJhB fFekfJsK G/i e/ T[BQK dk jZbns/ ;[Mkn wzr/ iKd/ jB.

fJzrokw (nkJh n?B ih nko J/n?w)L fJe J/ehfeqs fFekfJs fBtkoBszso (nkJh n?B ih nko J/ n?w) Bkweg'oNb ikoh ehsk frnk j? fi; ftZu;kohnK fXoK fit/I ygseko, e/Ido ns/oki ;oekoK dhnK J/iz;hnK, fBZih ezgBhnK,fB:we, b'egkb ns/ ekb ;?INoK ~ fJe

wzu T[s/ fbnKdk ikt/rk. fJj g'oNbygsekoK dofwnkB nkgD/ jZeK dh okyheoB ns/ T[BQK dhnK f}zw/tkohnK dhikDekoh pko/ ikro{esk c?bkT[D ftZuwdd eodk j?. fJ; g'oNb okjhI ygsekonkgDhnK fFekfJsK nkBbkJhB gzihfeqseotk ;ed/ jB.

j[D fJ; g'oNb okjhI e"whj[D fJ; g'oNb okjhI e"whj[D fJ; g'oNb okjhI e"whj[D fJ; g'oNb okjhI e"whj[D fJ; g'oNb okjhI e"wh

ygseko j?bgbkJhB sZe gj[zuygseko j?bgbkJhB sZe gj[zuygseko j?bgbkJhB sZe gj[zuygseko j?bgbkJhB sZe gj[zuygseko j?bgbkJhB sZe gj[zu

ehsh ik ;edh j?. w[Zb tkXkehsh ik ;edh j?. w[Zb tkXkehsh ik ;edh j?. w[Zb tkXkehsh ik ;edh j?. w[Zb tkXkehsh ik ;edh j?. w[Zb tkXk

;/tktK d/ s"o s/ fJe w'pkJhb;/tktK d/ s"o s/ fJe w'pkJhb;/tktK d/ s"o s/ fJe w'pkJhb;/tktK d/ s"o s/ fJe w'pkJhb;/tktK d/ s"o s/ fJe w'pkJhb

n?gbhe/FB ns/ ;"fynK :kdn?gbhe/FB ns/ ;"fynK :kdn?gbhe/FB ns/ ;"fynK :kdn?gbhe/FB ns/ ;"fynK :kdn?gbhe/FB ns/ ;"fynK :kd

oZyD bJh gzi nzeK dk S'NkoZyD bJh gzi nzeK dk S'NkoZyD bJh gzi nzeK dk S'NkoZyD bJh gzi nzeK dk S'NkoZyD bJh gzi nzeK dk S'Nk

e'v - 14404 ;ko/ w[be ftZue'v - 14404 ;ko/ w[be ftZue'v - 14404 ;ko/ w[be ftZue'v - 14404 ;ko/ w[be ftZue'v - 14404 ;ko/ w[be ftZu

ygsekoK tb'I j?bgbkJhB sZeygsekoK tb'I j?bgbkJhB sZeygsekoK tb'I j?bgbkJhB sZeygsekoK tb'I j?bgbkJhB sZeygsekoK tb'I j?bgbkJhB sZe

gj[zu eoB bJh ikoh ehskgj[zu eoB bJh ikoh ehskgj[zu eoB bJh ikoh ehskgj[zu eoB bJh ikoh ehskgj[zu eoB bJh ikoh ehsk

frnk j?.frnk j?.frnk j?.frnk j?.frnk j?.

oki ygseko j?bgbkJhBK Loki ygseko j?bgbkJhBK Loki ygseko j?bgbkJhBK Loki ygseko j?bgbkJhBK Loki ygseko j?bgbkJhBK L oki;oekoK tb'I oki ygseko j?bgbkJhBK;Ekgs ehshnK rJhnK jB fi; dkT[d/F oki gZXo T[s/ ygsekoh MrfVnKd/ fBgNko/ d/ ftebfge szsoK ~ T[sFkfjseoe/, ftu'brh okjhI wkwfbnK ~ ;[bMkT[Dkj?.

;wkoN ygseko n?gbhe/FB L;wkoN ygseko n?gbhe/FB L;wkoN ygseko n?gbhe/FB L;wkoN ygseko n?gbhe/FB L;wkoN ygseko n?gbhe/FB L;oeko tb'I @;wkoN ygseko# Bkwe fJew'pkJhb n?gbhe/FB F[o{ ehsh rJh j? sKi' ygseko T[sgkd dk pko e'v ;e?B

eoe/ T[; ;zpzXh ;kohnK ikDekohnK gqkgseo ;eD fit/I fe T[sgkd dk Bkw,fBowkDeko d/ t/ot/, pDkT[D dk ;kbns/ ;wK, F[ZX fwedko ns/ ygseko;j{bs d/ t/ot/, fi; Bkb fe;/ B[e; dhjkbs ftZu fFekfJs doi eotkJh ik;e/.....

rkwk (ih J/ n?`w J/) Lrkwk (ih J/ n?`w J/) Lrkwk (ih J/ n?`w J/) Lrkwk (ih J/ n?`w J/) Lrkwk (ih J/ n?`w J/) L G[b/ykgkT{ fJFfsjkoK dh ;wZf;nk dk jZbeoB d/ :sB ti'I, ;oeko tb'I @G[b/ykgkT{ fJFfsjkoK fto[ZX fFekfJsK# bJh fJeg'oNb (ih J/ n?w J/) dh F[o{nks ehshrJh fiE/ nkBbkJhB fFekfJsK doieotkJhnK ik ;ednK jB. e'Jh thygseko t?p g'oNb okjhI nfij/ fJFfsjkodh ekgh, nkvhU, thvhU ;w/s fFekfJsdoi eotk ;edk j?.

MrfVnK dk nkBbkJhB fNgNkok LMrfVnK dk nkBbkJhB fNgNkok LMrfVnK dk nkBbkJhB fNgNkok LMrfVnK dk nkBbkJhB fNgNkok LMrfVnK dk nkBbkJhB fNgNkok LGkos ;oeko d/ ygseko wkwfbnK pko/wzsokb/ dh d/yo/y j/m pzrb"o fty/ ;EkgsnkBbkJhB ygseko ftu'brh e/Ido dkNhuk, nfs nkX[fBe p[fBnkdh YKu/ okjhIygsekoK d/ MrfVnK dk jZb gqdkBeoBk j?. fJ; wzu s'I nfijk nkjw';kjwD/ pfj e/ iK nkBbkJhB ftu'brhokjhI ehsk ik ;edk j?. e/Ido ygsekoKns/ ;zrmBK ~ MrfVnK d/ gqpzXB ns/fBgNko/ ns/ gfjbh g;zd nkBbkJhBftu'brh ~ T[sFkfjs eoB bJh BthBswseBkb'ih gqdkB eo/rk. fJj fJe nkX[fBen"}ko j? i' c"oh ns/ ;"y/ fFekfJsfBtkoB szso okjhI ygsekoK ~ fBnK sZep/jso gj[zu gqdkB eodk j? ns/ Bkb dhBkb eko'pkoK ~ rkjeK Bkb uzr/ ;zpzXpDkJh oZyD dk w"ek th gqdkB eodk j?.

nkBbkJhB ygseko ew/NhnK LnkBbkJhB ygseko ew/NhnK LnkBbkJhB ygseko ew/NhnK LnkBbkJhB ygseko ew/NhnK LnkBbkJhB ygseko ew/NhnK L;EkBe ;oeb d/ ;fj:'r Bkb i' F'Fbwhvhnk dk fJe wzu j?, ;oeko tb'IFfjohnK bJh @nkBbkJhB ygseko ;wki#Bkwe wzu F[o{ ehsk frnk j? fiE/ Fk;Bns/ o'}kBk f}zdrh d/ w;fbnK pko/

ngD/ w'pkfJb s'I nkgDk Bkw ns/ Ffjo 8130009809 T[s/ n?; n?`w n?`; eo'

nkBbkJh fFekfJs doi eotkT[D bJh www.nationalconsumerhelpline.in

okFNoh ygseko j?bgbkJhB BzH 1800-11-4000 (N'b cqh)

ns/ www.core.nic.in T[s/ b"r nkB eo' (N'b cqh BzH1800-180-4566)

ygseko wkwb/ ftGkr, Gkos ;oekofeqFh GtB, BthI fdZbh-110001 t?p;kJhN L www.fcamin.nic.in

ygseko wkwb/, y[oke ns/ iBse tzv wzsokbkygseko wkwb/, y[oke ns/ iBse tzv wzsokbkygseko wkwb/, y[oke ns/ iBse tzv wzsokbkygseko wkwb/, y[oke ns/ iBse tzv wzsokbkygseko wkwb/, y[oke ns/ iBse tzv wzsokbkiBfjs bJh ikoh L

10 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ftuko tNKdok ehsk ikt/rk. fJ; okjhIe'Jh th Bkrfoe nkgDh ;oeko, Ffjo,ezwK, r[nKY, fjs, b'VK ns/ j'o GkJhukfonKBkb i[V ;edk j?.

fJzNoB?`N ;[oZfynk pko/ w[fjzw LfJzNoB?`N ;[oZfynk pko/ w[fjzw LfJzNoB?`N ;[oZfynk pko/ w[fjzw LfJzNoB?`N ;[oZfynk pko/ w[fjzw LfJzNoB?`N ;[oZfynk pko/ w[fjzw LGkos ftZu fJ; ;w/I fJzNoB?N tos'IekoKdh ;zfynk ;G s'I tZX j?. ;ko/ y/soKftZu s/}h Bkb j' oj/ fvihNbheoB Bkb,fJzNoB?N ;[oZfynk d/ ;[B/j/ ~ o'}woQk d/ezwK ftZu Fkwb eoB dh b'V j? i'ygseko nkBbkJhB eodk j?. ;oekotb'I GkJhtkb ezgBh d/ ;fj:'r Bkb ;kbGo uZbD tkbh fJe w[fjzw dh F[o{nksehsh rJh j? fi; ftZu @fvihNb ;kyosk,;[oZfynk# pko/ ekoiFkbktK nk:'fis ehshnKikDrhnK sK i' tos'IekoK ~ fJzNoB?IN;[oZfynk dhnK u[B"shnK s'I ikD{ eotkfJnkik ;e/.

Gkos ftZu tZy-tZy n?eN, fiBQK dk;zpzX j'o rZbK s'I fJbktk ygsekoK ~tZy-tZy gqeko d/ F'FD s'I pukT[Dk j?,bkr{ jB fit/I fe fJzvhnB ghBb e'v,1860l fJzvhnB ezNo?eN n?eN, 1872,vqr}ezNo'b n?eN, 1950, fJzv;Nqh} (fvt?bgw?INn?Iv o?r{b/FB) n?eN, 1951, fJzvhnB;N?Ivov} fJz;NhfuT{FB (;oNhfce/FBwkoe;) n?eN 1952, vqr n?Iv w?fieo?w'vh} (nkpi?eFB/pb n?vtoNkJh}w?IN)n?eN 1954, c{v ;N?Ivov} n?Iv ;/cNhn?eN, }o{oh t;sK n?eN 1955, No/vn?Iv wou?INvkJh} wkoe; n?eN 1958,jkfJo gou/} n?eN 1972, f;roN(o?r{b/FB nkc gq'veFB, ;gbkJh n?Ivfv;NqhfpT{FB) n?eN 1975, gqht?IFB nkcpb?e wkoehfNzr n?Iv w?INhB?I; nkc ;gbkJh}nkc fJ;?IBFhnb e"wkfvNh} n?eN 1980,fJ;?bFhnb e"wkfvNh} (;g?Fb gqkth}hB})n?eN 1981, bhrb w?no'b'ih n?eN 2009ns/ Bkoe'fNe vqr} n?Iv ;kJhe'Nqkfge;p;NK;i n?eN 1985, nk}kdh s'I gfjbKd/ ;w/I d/ e[ZM wjZstg{oB ek~B i'

ygseko ;[oZfynk :ehBh pDkT[Id/ jBT[BQK ftZu ;/b nkc r[Zv} n?eN 1930,n?rohebuo gq'fvT{; (ro/fvzr n?IvwkoehfNzr) n?eN 1837 ns/ vqr} n?Ivek;w?fNe; n?eN 1940 Fkwb jB.

fwnko r[DtZsk dk bk}wh sZs j[zd/jB, fiBQK dh ygseko ;[oZfynk ftZunfjw G{fwek j[zdh j?. fJ; tk;s/ ;oekotb'I g{oh r[DtZsk tkb/ p[fBnkdh YKu/ ~ngDkT[D tkb/ fwnkoheoB, fwnko fte;s~ gq's;kfjs eoB, fwnkoK ;zpzXh ikDekohd/D, w?No'b'ih r[DtZsk dk tkndk, gkbD;whfynk, T[sgkd gqwkDheoB, fB:wB,bkr{ eoB ns/ wkBsk d/D d/ ;z;EkB;Ekgs ehs/ rJ/ jB.

ygseko ;[o Z fynk n?eN s' Iygseko ;[o Z fynk n?eN s' Iygseko ;[o Z fynk n?eN s' Iygseko ;[o Z fynk n?eN s' Iygseko ;[o Z fynk n?eN s' IgqGkth, fBg[zB ns/ ikfJ} nwb,gqGkth, fBg[zB ns/ ikfJ} nwb,gqGkth, fBg[zB ns/ ikfJ} nwb,gqGkth, fBg[zB ns/ ikfJ} nwb,gqGkth, fBg[zB ns/ ikfJ} nwb,;[Fk;B ;fGnkuko ~ gq's;kfjs;[Fk;B ;fGnkuko ~ gq's;kfjs;[Fk;B ;fGnkuko ~ gq's;kfjs;[Fk;B ;fGnkuko ~ gq's;kfjs;[Fk;B ;fGnkuko ~ gq's;kfjseoB bJh }o{oh j? fi; BkbeoB bJh }o{oh j? fi; BkbeoB bJh }o{oh j? fi; BkbeoB bJh }o{oh j? fi; BkbeoB bJh }o{oh j? fi; BkbygsekoK d/ jZeK dk tXhnkygsekoK d/ jZeK dk tXhnkygsekoK d/ jZeK dk tXhnkygsekoK d/ jZeK dk tXhnkygsekoK d/ jZeK dk tXhnkgq's;kjB ns/ ;[oZfynk :ehBhgq's;kjB ns/ ;[oZfynk :ehBhgq's;kjB ns/ ;[oZfynk :ehBhgq's;kjB ns/ ;[oZfynk :ehBhgq's;kjB ns/ ;[oZfynk :ehBhpDkJh ik ;e/rh. i/ t;sK s/pDkJh ik ;e/rh. i/ t;sK s/pDkJh ik ;e/rh. i/ t;sK s/pDkJh ik ;e/rh. i/ t;sK s/pDkJh ik ;e/rh. i/ t;sK s/;/tktK dh r[DtZsk d/ ;zpzX;/tktK dh r[DtZsk d/ ;zpzX;/tktK dh r[DtZsk d/ ;zpzX;/tktK dh r[DtZsk d/ ;zpzX;/tktK dh r[DtZsk d/ ;zpzXftZu ygsekoK d/ jZeK dh okyhftZu ygsekoK d/ jZeK dh okyhftZu ygsekoK d/ jZeK dh okyhftZu ygsekoK d/ jZeK dh okyhftZu ygsekoK d/ jZeK dh okyhdk :ehB d[nkfJnk iKdk j?dk :ehB d[nkfJnk iKdk j?dk :ehB d[nkfJnk iKdk j?dk :ehB d[nkfJnk iKdk j?dk :ehB d[nkfJnk iKdk j?sK fFekfJs eoB dk e'JhsK fFekfJs eoB dk e'JhsK fFekfJs eoB dk e'JhsK fFekfJs eoB dk e'JhsK fFekfJs eoB dk e'JhekoB jh BjhI pu/rk. nfijhekoB jh BjhI pu/rk. nfijhekoB jh BjhI pu/rk. nfijhekoB jh BjhI pu/rk. nfijhekoB jh BjhI pu/rk. nfijhjkbs :ehBh s"o s/ fJe n?;/jkbs :ehBh s"o s/ fJe n?;/jkbs :ehBh s"o s/ fJe n?;/jkbs :ehBh s"o s/ fJe n?;/jkbs :ehBh s"o s/ fJe n?;/tksktoB dk fBowkD eo/rhtksktoB dk fBowkD eo/rhtksktoB dk fBowkD eo/rhtksktoB dk fBowkD eo/rhtksktoB dk fBowkD eo/rhfiE/ wtZeb, rkje ns/ ygsekofiE/ wtZeb, rkje ns/ ygsekofiE/ wtZeb, rkje ns/ ygsekofiE/ wtZeb, rkje ns/ ygsekofiE/ wtZeb, rkje ns/ ygsekof}nkdkso wkwfbnK ftZu ;zs[FNf}nkdkso wkwfbnK ftZu ;zs[FNf}nkdkso wkwfbnK ftZu ;zs[FNf}nkdkso wkwfbnK ftZu ;zs[FNf}nkdkso wkwfbnK ftZu ;zs[FN

wfj;{; eoBr/.wfj;{; eoBr/.wfj;{; eoBr/.wfj;{; eoBr/.wfj;{; eoBr/.

ygseko ;[oZfynk w[ekpbk Bhsh Bkbth i[Vh j'Jh j? feT[Ife d'BK dk T[d/Fnkyo ~ ygseko GbkJh ~ T[sFkfjseoBk jh j?. ygseko ;[oZfynk ns/w[ekpbk Bhsh - d'tK dh iVQ ygsekons/ T[sgkdeK dofwnkB fJe n;kt/I;zpzX ~ ;theko eoBk j? id fe ygsekoKdh ;[oZfynk xZN'-xZN r[DtZsk wkgdzv;Ekgs eoe/ ns/ t;sK s/ ;/tktK bJh

;[oZfynk fwnko ;Ekgs eoe/ ns/ T[BQKdhnK fFekfJsK d/ jZb bJh :zso gqdkBeoe/ jk;b ehsh iKdh j?. w[ekpbk BhshfJj gZek eodh j? fe T[sgkdK dh Y[ZethIfrDsh j't/ sK fe e'Jh th T[sgkdefJ}ko/dkoh jk;b Bk eo ;e/. ;[Fk;B d/s"yfbnK dk f;ZXk ;zpzX ygseko ;[oZfynkek~B ns/ ;z;EkBk Bkb j?. ;[Fk;B dkf}nkdk }'o fBg[zBsk, gqGkftesk, n;{b,pokpoh, nkofEesk, gkodoFsk, itkpd/jh,FesheoB, soe;zrsk, fBogZysk ns/Gkrhdkoh T[s/ j[zdk j?. ;[Fk;B dhnKfJj b'VK ygseko ;[oZfynk ek~B ns/BhshnK Bkb f;ZXk ;zpzX oZydhnK jB.fJ; bJh, ek~BK dk Y[ZetK s/ gqGkthnwb ns/ ygseko jZeK dh ;[oZfynkBkb f;ZMD d/ f;ZN/ ti'I ;[Fk;B d/ w[Zd/~ th gq's;kjB fdZsk ik ;edk j?.

ygseko ;[oZfynk nzd'bB d/ gqGkthns/ noE Gog{o j'D bJh ;oeko, eko'pko,f;tb ;';kfJNh ;zrmBK, f;Zfynk ;z;EktK,;e{b, ekbi, ftFt ftfdnkb/ ns/ y'i;z;EkBK dh ;orow ;jkfJsk dh b'Vj?. fJ; ;G s'I fJbktk jo/e ftneshdh jwkfJs ygseko nzd'bB d/ ;koEej'D bJh bk}wh j?. ygseko wkwfbnKpko/ ftGkr okjhI Gkos ;oeko dhnKBhshnK, :'iBktK ns/ gq'rokw p/FebkGdkfJe jB go T[BQK dh gqGkftesknkyo ~ ;z;EkBK ns/ b'eK dh Fw{bhnsT[s/ fBoGo eodh j?. ;w/I dh b'V j? feygsekoK d/ fjsK bJh ;zg{oB gqfspZXskfdykJh ikt/ ns/ ygsekoK dhnK b'VKbJh ;wkfie f}zw/tkoh fBGkJh ikt/. gonfijk pj[s jh ;fji sohe/ Bkb eoBkukjhdk j? sK fe ;kvk ;wki ;kv/ ;kfonKd/ ofjD bJh p/jsohB EK pD ;e/.

(b/ye ygseko wkwfbnK, y[oke ns/ iBsetzv pko/ e/Idoh wzsokb/ d/ ygseko pko/

ftGkr d/ ;eZso jB)

e-mail :secy-ca[at]nic[dot]in

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 11

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

Gkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynk

vhH ghH n?`; towkvhH ghH n?`; towkvhH ghH n?`; towkvhH ghH n?`; towkvhH ghH n?`; towk

gseko ;[oZfynk dk iBw nwohekftZu j'fJnk. 1960ftnK dh

F[o{nks ftZu, id'I ygseko rbs tgkoegqEktK eoe/ fJekJhnK s'I Bk][F ;B, T[d'IfJe B"itkB tehb o"b\ Bkvo B/fBowkDekoK ns/ tgkohnK fybkc ygsekoKd/ ;zxoF dh nrtkJh ehsh. 15 wkou1962 ~ okFNogsh i"jB n?c e?B/vh B/nwoheh eKro; d/ Bkw fJe ;[B/j/ ftZufJj n?bkB ehsk fe ygseko d/ ukow[Yb/ jZe jB L (1) ;[oZfynk dk jZe(2) ikDekoh b?D dk jZe (3) u[DB dkjZe ns/ (4) ;[D/ ikD dk jZe.

okFNogsh e?B/vh d/ ygseko nfXekofpZb dh :kdrko ti'I jo/e toQ/ 15 wkouftFt ygseko jZe fdt; d/ o{g ftZuwBkfJnk iKdk j?. 9 ngq?b 1985 ~;z:[es okFNo, nkw fJibk; tb'I ygseko;[oZfynk bJh fdFk fBod/FK d/ fJe ;w{j

yyyyy~ ngDkfJnk frnk ns/ ;z:[es okFNod/ ;eZso iBob ~ p/Bsh ehsh rJh feT[j w?Ipo w[beK ~ fJ; rZb bJh okiheoB fe ygseko ;[oZfynk ~ gq's;kjBd/D bJh Bhshrs iK ek~Bh pdbkneoe/ fJBQK fdFk fBod/FK ~ ngDkfJnkikt/.

T[d'I s'I b? e/ d[BhnK d/ brGr;ko/ w[beK ftZu ygseko ;[oZfynk ek~Bbkr{ j' u[Zek j?. pj[s ;ko/ w[be, ]k;eoe/ nwohek, fJzrb?Iv, coK;, iowBh,;thvB ns/ Bkot/ ftZu fJe wip{sygseko nzd'bB j? fi; ~ ek~Bh edwKdh ;jkfJsk gqkgs j?.

Gkos ftZu |?o-ek~Bh tgkoe gqEktKdh o'eEkw ns/ fB:zsqD ns/ ygsekojZeK ~ gq's;kfjs eoB bJh bzw/ ;w/I s'Iek~Bh gqktXkB bkr{ jB. doiB s'I tZXnfij/ ek~B bkr{ j'D d/ pkti{d th(t/y' skfbek-1) ygseko g{oh soQK ;[oZfynsBjhI ;B. nfij/ ek~B N[efVnK ftZuygsekoK dh ;[oZfynk eoB tkb/ ;B.ek~BK d/ f;ob/y ;zy/g ftZu fJBQK dhfe;w ns/ ;zGktBk tZb fJFkok eod/jB. fw;kb d/ bJh vqr} ns/ ek;w?fNen?eN dk we;d pDkJhnK ik ojhnK,dokwd eoe/ Gkos ftZu tzvhnK iKt/uhnK ik ojhnK dtkJhnK ns/ ek;w?fNe;dh r[DtZsk :ehBh pDkT[Dk j?. ygsekoKdhnK Bke; dtkJhnK dh g{osh, wkVhnK;/tktK, |?o-ek~Bh tgkoe gqEktK f}nkdkehws t;{bD ns/ B[e;kBdkfJe s/ ]soBke

ygseko ;[oZfynk n?eNygseko ;[oZfynk n?eNygseko ;[oZfynk n?eNygseko ;[oZfynk n?eNygseko ;[oZfynk n?eN

B/ fJ; bzw/ u"V/ w[beB/ fJ; bzw/ u"V/ w[beB/ fJ; bzw/ u"V/ w[beB/ fJ; bzw/ u"V/ w[beB/ fJ; bzw/ u"V/ w[beftZu fJe gqGkth ;zrmBksweftZu fJe gqGkth ;zrmBksweftZu fJe gqGkth ;zrmBksweftZu fJe gqGkth ;zrmBksweftZu fJe gqGkth ;zrmBkswe

YKuk g/F ehsk j?.YKuk g/F ehsk j?.YKuk g/F ehsk j?.YKuk g/F ehsk j?.YKuk g/F ehsk j?.

ygseko ;[oZfynk ek~B,ygseko ;[oZfynk ek~B,ygseko ;[oZfynk ek~B,ygseko ;[oZfynk ek~B,ygseko ;[oZfynk ek~B,brksko ;[XkoK ns/brksko ;[XkoK ns/brksko ;[XkoK ns/brksko ;[XkoK ns/brksko ;[XkoK ns/

ygseko wzuK ns/ Gkosygseko wzuK ns/ Gkosygseko wzuK ns/ Gkosygseko wzuK ns/ Gkosygseko wzuK ns/ Gkosdh ;[gohw e'oN tb'I fdZs/dh ;[gohw e'oN tb'I fdZs/dh ;[gohw e'oN tb'I fdZs/dh ;[gohw e'oN tb'I fdZs/dh ;[gohw e'oN tb'I fdZs/tZvh frDsh c?;fbnK d/tZvh frDsh c?;fbnK d/tZvh frDsh c?;fbnK d/tZvh frDsh c?;fbnK d/tZvh frDsh c?;fbnK d/

Bshi/ ti'I ftnkgeBshi/ ti'I ftnkgeBshi/ ti'I ftnkgeBshi/ ti'I ftnkgeBshi/ ti'I ftnkge

gZXo T[s/ ftef;s j'fJnkgZXo T[s/ ftef;s j'fJnkgZXo T[s/ ftef;s j'fJnkgZXo T[s/ ftef;s j'fJnkgZXo T[s/ ftef;s j'fJnkj?. fJj nk; ehsh iKdhj?. fJj nk; ehsh iKdhj?. fJj nk; ehsh iKdhj?. fJj nk; ehsh iKdhj?. fJj nk; ehsh iKdh

j? fe BtK ygsekoj? fe BtK ygsekoj? fe BtK ygsekoj? fe BtK ygsekoj? fe BtK ygseko;[oZfynk fpZb, 2015 ;z;d;[oZfynk fpZb, 2015 ;z;d;[oZfynk fpZb, 2015 ;z;d;[oZfynk fpZb, 2015 ;z;d;[oZfynk fpZb, 2015 ;z;dtb'I gk; eo fdZsk ikt/rktb'I gk; eo fdZsk ikt/rktb'I gk; eo fdZsk ikt/rktb'I gk; eo fdZsk ikt/rktb'I gk; eo fdZsk ikt/rk

i' S/sh jh g[okD/ ek~Bi' S/sh jh g[okD/ ek~Bi' S/sh jh g[okD/ ek~Bi' S/sh jh g[okD/ ek~Bi' S/sh jh g[okD/ ek~BdhnK ewhnK ~ d{o eodhnK ewhnK ~ d{o eodhnK ewhnK ~ d{o eodhnK ewhnK ~ d{o eodhnK ewhnK ~ d{o eo

d/t/rk ns/ ygsekod/t/rk ns/ ygsekod/t/rk ns/ ygsekod/t/rk ns/ ygsekod/t/rk ns/ ygseko

wzu pekfJnk gJ/wzu pekfJnk gJ/wzu pekfJnk gJ/wzu pekfJnk gJ/wzu pekfJnk gJ/wkwfbnK d/ fBgNko/ bJhwkwfbnK d/ fBgNko/ bJhwkwfbnK d/ fBgNko/ bJhwkwfbnK d/ fBgNko/ bJhwkwfbnK d/ fBgNko/ bJh

s/}h Bkb ekotkJhs/}h Bkb ekotkJhs/}h Bkb ekotkJhs/}h Bkb ekotkJhs/}h Bkb ekotkJh

eoBr/ sK i' Gkos ftZueoBr/ sK i' Gkos ftZueoBr/ sK i' Gkos ftZueoBr/ sK i' Gkos ftZueoBr/ sK i' Gkos ftZuygseko nzd'bB ~ j[bkokygseko nzd'bB ~ j[bkokygseko nzd'bB ~ j[bkokygseko nzd'bB ~ j[bkokygseko nzd'bB ~ j[bkok

fdZsk ik ;e/.fdZsk ik ;e/.fdZsk ik ;e/.fdZsk ik ;e/.fdZsk ik ;e/.

ygseko ;[oZfynkygseko ;[oZfynkygseko ;[oZfynkygseko ;[oZfynkygseko ;[oZfynkek~B, 1986ek~B, 1986ek~B, 1986ek~B, 1986ek~B, 1986

ygsekoygsekoygsekoygsekoygseko;[o Zfynk;[o Zfynk;[o Zfynk;[o Zfynk;[o Zfynk

12 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

t;sK ns/ ;/tktK Bkb ;zpzfXs fFekfJsKd/ jZb bJh e'Jh Bw{Bk iK J/ehfeqs J/iz;hBjhI j?. fJ; s'I fJbktk ek~Bh gqktXkBK~ gqGkth Yzr Bkb bkr{ th BjhI ehskiKdk. fJ; s'I nrKj-f}nkdk ek~BK d/wkwb/ ftzu ygseko nkgDhnK fFekfJsKd/ fBgNko/ bJh ][d nkgD/ jZe dh tos'IeoB ftZu fdbu;gh BjhI fdykT[Id/.

ygseko ;[oZfynk n?`eN, 1986ygseko ;[oZfynk n?`eN, 1986ygseko ;[oZfynk n?`eN, 1986ygseko ;[oZfynk n?`eN, 1986ygseko ;[oZfynk n?`eN, 1986

Gkos ftZu ygseko nzd'bB dk ;Gs'I wjZstg{oB whb dk gZEo 24 d;zpo,1986 ~ ygseko ;[oZynk n?eN (;h ghJ/) dk gk; j'Dk ;h. T[d'I s'I b? e/ fJ;ftZu 1991, 1993 ns/ 2002 ftZu fszBtko ;'X ehsh rJh j?. fJj n?eN, s/}hBkb ns/ feckfJsh sohe/ Bkb, fszBgVkth c?;bk d/D tkbh wFhBoh okjhI,fFekfJsK d/ fBgNko/ dk dw Godk j? i'f}bQk oki ns/ e"wh gZXoK T[s/ ;Ekgsehsh rJh j?.

ygseko d/ jZeygseko d/ jZeygseko d/ jZeygseko d/ jZeygseko d/ jZe

ygseko ;[oZfynk n?eN d/ sfjs,ygsekoK d/ ;[oZfyns ns/ gq's;kfjs ehs/ikD tkb/ jZeK ftZu j/m fby/ nfXeko

Fkwb jB L

(T) jkBhekoe$]soBke t;sK ns/;/tktK d/ p}koheoB s'I pukn dk jZe.

(n) t;sK ns/ ;/tktK dh r[DtZsk,fwedko, ;woZEk, F[ZXsk, fwnko ns/ ehwspko/ ikDekoh b?D dk jZe, sK i' |?o-tkip tgko gqEktK s'I T[; dh ;[oZfynkehsh ik ;e/.

(J) w[ekpb/ dhnK ehwsK T[s/ fGzB-fGzB t;sK ns/ ;/tktK dh T[gbpXsk.

(;) fFekfJsK d/ fBgNko/ bJh pD/Y[Zet/I wzuK T[s/ ;[D/ ikD dk nfXeko.

(j) |?o-tkip tgkoe gqEktK iKgqfspzXe tgkoe gqEktK iK fe;/ th soQKd/ F'FD d/ jZb dk nfXeko.

(e) ygseko f;Zfynk dk nfXeko.

fFekfJs doi eotkT[DkfFekfJs doi eotkT[DkfFekfJs doi eotkT[DkfFekfJs doi eotkT[DkfFekfJs doi eotkT[Dk

ygseko dh fe;/ fFekfJs d/ jZbdh gqfefonk Y[Zet/I ygsekoh wzu e'bfFekfJs doi eotkT[D Bkb F[o{ j[zdhj?, i' ;zpzfXs fXoK dh ;[DtkJh eodk j?,e[dosh fBnK d/ f;XKsK dh gkbDk eofdnKj'fJnK Y[ZetK c?;bk ;[DkT[Idk j? fi;

Bkb ghVs ftnesh ~ }o{oh okjs fwbiKdh j?. i/ d'tK fXoK ftZu'I e'Jh th fXo(fFekfJs eosk iK fto'Xh fXo) c?;b/ s'I;zs[FN Bk j't/ sK T[j Y[Zet/I nfXekohe'b nghb dkyb eo ;ed/ jB, fi; dkc?;bk nzsw j't/rk.

e"D fFekfJs doi eotk ;edke"D fFekfJs doi eotk ;edke"D fFekfJs doi eotk ;edke"D fFekfJs doi eotk ;edke"D fFekfJs doi eotk ;edkj ?<j ?<j ?<j ?<j ?<

1H e'Jh th ygseko

2H e'Jh th ygseko ;Gk (i' gzihfeqsj't/)

3H e/Ido iK oki ;oeko

4H nB/e ygsekoK dh soc'I fJe iKfJe s'I tZX ygseko fiBQK dk ;KMk fjsj't/ ns/

5H ek~Bh tko; iK fwqse$ygsekodk gqshfBXh (vkeNoh nDrfjbh ekoBj'Jh w"s d/ wkwb/ ftZu).

Fpd @ygseko# dh n?eN ftZuFpd @ygseko# dh n?eN ftZuFpd @ygseko# dh n?eN ftZuFpd @ygseko# dh n?eN ftZuFpd @ygseko# dh n?eN ftZu

ftnkge gZXo T[s/ ftnkfynk ehshftnkge gZXo T[s/ ftnkfynk ehshftnkge gZXo T[s/ ftnkfynk ehshftnkge gZXo T[s/ ftnkfynk ehshftnkge gZXo T[s/ ftnkfynk ehsh

rJh j?. e'Jh th T[sgkd yohdDrJh j?. e'Jh th T[sgkd yohdDrJh j?. e'Jh th T[sgkd yohdDrJh j?. e'Jh th T[sgkd yohdDrJh j?. e'Jh th T[sgkd yohdD

tkbk iK yohdD dh ;fjwsh d/Dtkbk iK yohdD dh ;fjwsh d/Dtkbk iK yohdD dh ;fjwsh d/Dtkbk iK yohdD dh ;fjwsh d/Dtkbk iK yohdD dh ;fjwsh d/Dtkbk ftnesh fi; B/ nkgDh fBZihtkbk ftnesh fi; B/ nkgDh fBZihtkbk ftnesh fi; B/ nkgDh fBZihtkbk ftnesh fi; B/ nkgDh fBZihtkbk ftnesh fi; B/ nkgDh fBZih

iK gfotkoe ygs bJh (w[V s'I t/uDiK gfotkoe ygs bJh (w[V s'I t/uDiK gfotkoe ygs bJh (w[V s'I t/uDiK gfotkoe ygs bJh (w[V s'I t/uDiK gfotkoe ygs bJh (w[V s'I t/uD

iK tgkoe wzst bJh BjhI) yohdiK tgkoe wzst bJh BjhI) yohdiK tgkoe wzst bJh BjhI) yohdiK tgkoe wzst bJh BjhI) yohdiK tgkoe wzst bJh BjhI) yohd

ehsh j't/ ~ ygseko wzfBnk iKdkehsh j't/ ~ ygseko wzfBnk iKdkehsh j't/ ~ ygseko wzfBnk iKdkehsh j't/ ~ ygseko wzfBnk iKdkehsh j't/ ~ ygseko wzfBnk iKdk

j?. Fpd @ygseko# ftZu T[j ftneshj?. Fpd @ygseko# ftZu T[j ftneshj?. Fpd @ygseko# ftZu T[j ftneshj?. Fpd @ygseko# ftZu T[j ftneshj?. Fpd @ygseko# ftZu T[j ftnesh

th Fkwb j[zdk j? i' |?o-tgkoeth Fkwb j[zdk j? i' |?o-tgkoeth Fkwb j[zdk j? i' |?o-tgkoeth Fkwb j[zdk j? i' |?o-tgkoeth Fkwb j[zdk j? i' |?o-tgkoewzst bJh ;/tktK jk;b eodk j? iKwzst bJh ;/tktK jk;b eodk j? iKwzst bJh ;/tktK jk;b eodk j? iKwzst bJh ;/tktK jk;b eodk j? iKwzst bJh ;/tktK jk;b eodk j? iK

feokJ/ T[s/ b?Idk j?.feokJ/ T[s/ b?Idk j?.feokJ/ T[s/ b?Idk j?.feokJ/ T[s/ b?Idk j?.feokJ/ T[s/ b?Idk j?.

fFekfJs doi eotkT[D d/ nXko Le'Jh th ftnesh j/m fby/ nXko T[s/fFekfJs doi eotk ;edk j? L

1H tgkoh iK ;/tk gqdksk tb'I ngDkJhrJh |?o-tkip tgkoe gqEk iK gqfspzXetgkoe gqEk.

2H t/uhnK rJhnK t;sK ftZu B[e;iK yokph.

3H gqdkB ehsh rJh ;/tk ftZu fe;/

ygseko ndkbs ftZu fFekfJs doi eokT[D dh gqfefonkygseko ndkbs ftZu fFekfJs doi eokT[D dh gqfefonkygseko ndkbs ftZu fFekfJs doi eokT[D dh gqfefonkygseko ndkbs ftZu fFekfJs doi eokT[D dh gqfefonkygseko ndkbs ftZu fFekfJs doi eokT[D dh gqfefonkygseko ndkbs ftZufFekfJs doi eokT[Dk

d;skt/} gqkgs eoBk

ezgBh ~ fBZih iK ek~BhB'fN; G/iDk

fJekfJs fsnko eoBk

Bw{Bk gqgsovkT{Bb'v eoBk

fFekfJs Bzpo ns/ ;[DtkJh dhskohe gqkgs eoBk

fFekfJs ;j[z gZso ~B'Noh s'I s;dhe

ndkbsh ch; bJhokFNohfeqs pI?e dk p?Ie

vokcN pDkT[Dk

ch;

f}bQk, ;{pk iK okFNohc'ow ftZu fFekfJs

doi eoBk

wkwb/ dkfyb

fFekfJs ns/ ndkbsh ch;iwQk eoBk

ndkbs fFekfJs dh ekghd/ Bkb ;/tk iK t;s{

gqdksk ~ B'fN; G/i/rh ns/T[; dk itkp 30 fdB d/

nzdo d/D ~ ej/rh

ygseko ndkbs ~fejk ikt/rk

;[DtkJh

ndkbsh nkd/F

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 13

gqeko dh ewh.

4H ek~B w[skpe fBoXkos ehws s'If}nkdk g?;/ t;{b eoBk i' T[sgkd T[s/fdykJh rJh j[zdh j?, iK ehws ;{uh ftZuj[zdh j? iK fi; T[s/ yohdD tkb/ ns/t/uD tkb/ dh ;fjwsh pDh j[zdh j?.

5H e'Jh jkBhekoe$]soBke t;s{iK ;/tk d/Dk. Fpd @t;s{#, @;/tk#, @t;s{ftZu B[e;#, @;/tk ftZu ewh#, @nB[fustgkoe gqEk#, ns/ gqfspzXe tgkoe gqEknkfd dk noE ftFkb j?. fJ; gqekoygseko ;[oZfynk n?eN (;h gh J/) sfjseohp eohp jo gqeko dhnK ygsekohfFekfJsK dh ;[DtkJh ehsh iKdh j?.

fFekfJs feE/ doi eotkJhJ/<fFekfJs feE/ doi eotkJhJ/<fFekfJs feE/ doi eotkJhJ/<fFekfJs feE/ doi eotkJhJ/<fFekfJs feE/ doi eotkJhJ/<

j/m fby/ wzuK T[s/ nkgDh fFekfJsdoi eotkJh ik ;edh j? L

(T) ;zpzfXs f}bQk gZXoh wzu, i/dkntk (T[sgkd iK ;/tk dh ehws ns/wzfrnk frnk w[nkt}k) 20 bZy o[gJ/ sZej?.

(n) ;zpzfXs ;{p/ dk nk:'r i/dkntk 20 bZy s'I tZX gqzs{ fJe eo'V sZej?.

(J) e"wh nk:'r i/ dkntk fJeeo'V o[gJ/ s'I tZX j?. fJj wzu noX-fBnKfJe ;GktK jB fi; ftZu fBnKgkfbekns/ |?o-fBnKgkfbek d/ w?Ipo j[zd/ jB.fJBQK dk w[yh fBnKgkfbek s'I e'Jh ftneshj[zdk j?. fJBQK ~ nkw GkFk ftZu ygsekondkbsK nkfynk iKdk j?. fJj fNqfpT{Bbdh soQK ezw eod/ jB. fJBQK ~ f;tbndkbsK dhnK FeshnK gqkgs j[zdhnKjB, fi; dk wzst wkwfbnK dh ;[DtkJheoe/ nkgD/ c?;fbnK ~ bkr{ eoBk j[zdkj?. fJj @e[dosh fBnK d/ f;XKs# dhgkbDk eod/ jB ns/ wkwb/ dh ;[DtkJhd"okB d't/I fXoK ~ nkgDk gZy oZyD dkw"ek fdzd/ jB. fJBQK wzuK e'b fJesock c?;bk d/D ns/ nzsfow nkd/F

skfbek-1skfbek-1skfbek-1skfbek-1skfbek-1

Gkos ftZu ygseko ;[oZfynk bJh gqw[Zy ek~BGkos ftZu ygseko ;[oZfynk bJh gqw[Zy ek~BGkos ftZu ygseko ;[oZfynk bJh gqw[Zy ek~BGkos ftZu ygseko ;[oZfynk bJh gqw[Zy ek~BGkos ftZu ygseko ;[oZfynk bJh gqw[Zy ek~B

1H ygseko ;[oZfynk n?eN, 1986

2H c{v ;/cNh n?Iv ;N?Ivov} n?eN, 2006

3H fpT[o' nkc fJzvhnB ;N?Ivov} n?eN, 1986

4H vqr} n?Iv ek;w?fNe; n?eN, 1940

5H vqr} (ezNo'b) n?eN, 1950

6H vqr} n?Iv w?fie o?w/vh} (fJsok}:'r fJFfsjkopk}h) n?eN, 1954

7H }o{oh t;sK n?eN, 1955

8H iwKy'oh o'eD ns/ }o{oh t;sK dh g{osh pDkJ/ oZyD bJh n?eN, 1980

9H y/shpkVh T[sgkd (ro/fvzr n?Iv wkofezr) n?eN, 1937

10H ;N?Ivov} nkc t?N; n?Iv wJhno} n?eN, 1976

11H ;N?Ivov} nkc t?N; n?Iv wJhno} (vZpk pzd t;sK) nkovo, 1977

12H ezghNhFB n?eN, 2002

13H Nq/v wkoe; n?eN, 1999, (;szpo 2003 s'I gqGkth)

14H f;ro/N ns/ j'o szpke{ T[sgkd (fJFsjkopk}h dh wBkjh ns/ tgko, tDi,

T[sgkdB, g{osh ns/ tzv dk fB:wB) n?eN, 2003

User Registration

First Name

Gender

Contact No

E-mail ID E-mail ID

Country

City

Address

Captcha

Select

Mobile no

India

Select city

Enter Address

Enter the code 41835

X Accept Terms and Conditions

Alternate No

Age

Last Name

Password

State

Pin Code

Aadhaar No

Last name

Select

Alternate Number

Example:Pass@2015

Select State

Pin Code

Aadhaar no

14 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

(;N/n) nkfd d/D dhnK FeshnK j[zdhnKjB fiBQK dh }o{os nB[;ko tos'I ehshik ;edh j?.

fFekfJs dkyb eoB dh gqfefonkfFekfJs dkyb eoB dh gqfefonkfFekfJs dkyb eoB dh gqfefonkfFekfJs dkyb eoB dh gqfefonkfFekfJs dkyb eoB dh gqfefonk

fFekfJs dkyb eotkT[D dh gqfefonk

;ob j?. fe;/ th fFekfJseosk iK

T[; d/ gqshfBX ftnesh tb'I ;jkfJe

d;skt/}K (Bed whw', tkozNh ekov nkfd)

Bkb fbysh fFekfJs doi eotkJh ik

;edh j?. e'Jh tehb eoB dh th b'V

BjhI. coih ns/ c}{b fFekfJsK ~ o'eD

bJh w[nkt}/ dh okFh d/ nB[gks ftZu

fJe pj[s S'Nh fijh ch; fFekfJs d/

Bkb ndk eoBh }o{oh j[ zdh j?.

fFekfJseosk tb'I wzrh rJh okjs dk

fFekfJs ftZu f}eo j'Dk }o{oh j?.

ghVsK ~ T[gbpX okjsghVsK ~ T[gbpX okjsghVsK ~ T[gbpX okjsghVsK ~ T[gbpX okjsghVsK ~ T[gbpX okjs

;[DtkJh g{oh j'D s'I pknd ygsekowzu j/m fdZfsnK ftZu'I fJe iK f}nkdkfBod/F ikoh eo ;edk j? L

1H t/uh rJh t;s{ ftZu'I B[e;jNkT[Dk iK fdZsh rJh ;/tk ftZu'I ewh ~

do[;s eoBk

2H yokp t;s{nK ~ pdb e/ d/Dk

3H ndk ehsh ehws tkg; eoBk

4H ygseko ~ j'J/ B[e;kB iK ;ZN

c/N dk w[nkt}k d/Dk

5H fiE/ Y[ZetK j't/, dzvkswe joikBk

eoBk

6H tgkoh tb'I ngDkJh rJh nB[fus

tgkoe gqEk (:{ Nh gh) iK gqfspzXetgkoe gqEk (nko Nh gh) d/ fybkc @pzd

eo'# dk j[ew d/Dk

7H ]soBke t;s{nK ~ fteoh s'I

jNkT[Dk

8H ]soBke t;sK$;/tktK d/ fBowkD$

g/F eoB fybkc @pzd eo'# dk j[ew;[DkT[Dk

skfbek-2skfbek-2skfbek-2skfbek-2skfbek-2

Gkos nzdo ygseko ;[oZfynk d/ whb gZEoGkos nzdo ygseko ;[oZfynk d/ whb gZEoGkos nzdo ygseko ;[oZfynk d/ whb gZEoGkos nzdo ygseko ;[oZfynk d/ whb gZEoGkos nzdo ygseko ;[oZfynk d/ whb gZEo

1H ygsekoh fjsK dh gqGkth ;[oZfynk ns/ gq's;kjB bJh ek~Bh T[gkn (ygseko ;[oZfynk

n?eN, 1986 dk gk; j'Dk)

2H t;sK dh r[DtZsk fB:zsqD ns/ wkBeheoB bJh ek~Bh edwK dh wip{sh (fpT{o' nkc

fJzvhnB ;N?Ivov} n?eN, 1986 gk; j'Dk fi; B/ fJzvhnB ;N?Ivov} fJz;NhfuT{FB n?eN,

1951 dh EK bJh.

3H ygsekoK ~ e[M ;jkfJe ek~BK (d;zpo 1986) sfjs ;[DtkJh dk ek~Bh jZe gqdkB

eoBk.

4H e/Ido ;oeko ftZu ygsekoK d/ wkwfbnK pko/ ftGkr dh ;EkgBk (i{B, 1991)

5H ygseko GbkJh czv, 1992 dh ;EkgBk eoBk sK fe tZy-tZy ygseko GbkJh ;ehwK ftZu

wdd fdZsh ik ;e/.

6H ygseko ;[oZfynk ek~B dk dkfJok tXk e/ fJ; ~ wip{s eoBk ns/ ygseko ndkbsK

dhnK FeshnK ftZu tkXk eoBk (i{B 1993)

7H vkeNoh ;/tktK ftZu fe;/ gqeko dh bkgotkjh iK ewh bJh, ygseko ndkbsK ;kjwD/

ygsekoK tb'I nkgDh ;[DtkJh d/ jZe ~ wzBD dk e"wh nk:'r tb'I c?;bk (ngq?b 1992)

fi; s/ pknd ftZu ;[gohw e'oN tb'I th w'jo bk fdZsh rJh (Btzpo 13, 1995) fi; Bkb

vkeNoh ;/tktK ygseko ;[oZfynk n?eN d/ dkfJo/ ftZu nk rJhnK.

8H ftnkge ;'XK okjhI ygseko ;[oZfynk n?eN ~ j'o wip{s eoBk (d;zpo 2002) wkou 15,

2003 s'I gqGkth.

9H nB[fus tgkoe gqEktK ~ o'eD bJh ezghNhFB efwFB nkc fJzvhnk dh ;EkgBk sK i'

w[ekpb/pk}h ~ T[sFkfjs ehsk ikt/ ns/ ygsekoK d/ fjsK dh ;[oZfynk j' ;e/ (ezghNhFB

n?eN, 2002 ~ gk; eoBk, 31 wkou, 2003 s'I gqGkth)

10Hf;ro/N ns/ j'o szpke{ T[sgkdK dh fJFfsjkopk}h T[s/ o'e bkT[Dh ns/ BkpkbrK ~

szpke{ T[sgkdB t/uD dh wBkjh (f;ro/N ns/ j'o szpke{ T[sgkd (fJFfsjkopk}h dh wBkjh

ns/ T[sgkdB, g{osh ns/ tzv dk fB:wB) n?eN, 2003 gk; j'Dk)

11Hc{v ;/cNh n?Iv ;N?Ivov} nEkfoNh nkc fJzvhnk dk rmB sK i' ]k; t;sK d/ ftfrnkB

nXkos wkBe s?n ehs/ ik ;eD (c{v ;/cNh n?Iv ;N?Ivov} n?eN, 2006 dk gk; j'Dk,

5 nr;s, 2011 s'I bkr{)

12He/Idoh ygseko ;[oZfynk nEkfoNh ;Ekgs eoB dk gq;skt sK fe ygsekoK d/ jZeK ~

T[sFkfjs ns/ ;[oZfyns ns/ bkr{ ehsk ik ;e/ ns/ T[sgkd d/Ddkoh ns/ @ftu'bfroh#

bkr{ ehsh ik ;e/ (b'e ;Gk ftZu 30 i[bkJh, 2015 ~ ygseko ;[oZfynk fpZb, 2015

g/F j'Dk). b'e ;Gk tb'I gk; j'D T[gozs fJj fpZboki ;Gk dhwB}{oh dh T[vhe eo fojk

j?.

13H e[ZM j'o xNBktKL

(T) gqkveN N?;fNzr ns/ doikpzdh gq:'rFkbk dh nfjwdkpkd fty/ ;h Jh nko ;h tb'I

;EkgBk

(n) nB/e ;t?-;/th ygseko ;zrmBK dh ;EkgBk

(J) T[d:'r ns/ tgko ftZu ygseko fFekfJsh ;?`bK dh ;EkgBk

(;) ygseko wkwfbnK ftZu whvhnk dh tX ojh fdbu;gh

(j) ygseko ikro{esk dk fBowkD eoB bJh ;oeko d/ :sBk ftZu tkXk (fgSb/ fszB

djkfenK d"okB) ns/

(e) fJ; ftF/ T[s/ ekch ;ko/ e/; iwQK j'Dk.

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 15

9H nDgSks/ ftneshnK ~ w[nkt}kd/D dk j[ew

10H r[wokje[zB gquko d/ gqGkt ~ysw eoB bJh mhe fJFfsjko ikoheoBk ns/

11H fe;/ fJe fXo ~ ehws dhndkfJrh eoB dk j[ew d/Dk.

f}bQk gZXoh wzu d/ c?;b/ s'I n;zs[FNe'Jh th ftnesh 30 fdB d/ nzdo-nzdooki gZXoh nk:'r d/ e'b nkgDh nghbdkyb eo ;edk j?. oki gZXoh nk:'rd/ c?;b/ fybkc e"wh nk:'r e'b nghbgkJh ik ;edh j?. i/ fFekfJs f;ZX/ e"whnk:'r e'b dkyb ehsh rJh j? sK e[ZMftF/F nXko T[s/ fJ; d/ fybkc nghb;[gohw e'oN e'b gkJh ik ;edh j?.

j'o xNBkeqwj'o xNBkeqwj'o xNBkeqwj'o xNBkeqwj'o xNBkeqw

jkbhnk tfoQnK dhnK gqw[Zy xNBktKfiBQK ~ Gkos d/ ygseko ;[oZfynk nzd'bBd/ whb gZEo fejk ik ;edk j?, dk t/otkskfbek-2 ftZu fdZsk frnk j?.

nkT[D tkbk BtK n?eNnkT[D tkbk BtK n?eNnkT[D tkbk BtK n?eNnkT[D tkbk BtK n?eNnkT[D tkbk BtK n?eN

w"i{dk ygseko ;[oZfynk n?eN 1986

dh EK b?D tkbk gq;skfts ek~B ]k;

f}eo dk jZedko j?. ewhnK g/FhnK ~

d{o eoB ns/ 1986 d/ n?eN dk dkfJok

tXkT[D bJh, ygseko ;[oZfynk fpZb,

2015 Bkwe fJe BtK fpZb 10 nr;s,

2015 ~ b'e ;Gk ftZu g/F ehsk frnk.

fJ; dk we;d g[okD/ n?eN ~ ysw

eoe/ BtK n?eN fbnkT[Dk j?. ygseko

;[oZfynk fpZb, 2015 dhnK w[Zy ftF/FsktK

j/m fby/ nB[;ko jB L

1H fJe ekoiekoh J/iz;h dh ;EkgBk

eoBk, fi; dk Bkw e/Idoh ygseko ;[oZfynk

J/iz;h j't/rk i' ygseko jZeK d/ g'qs;kjB

;[oZfynk ns/ bkr{ eoB, nB[fus tgkoe

gqEktK s'I ygsekoK ~ pukT[D bJh fiE/}o{oh j't/, dybnzdk}h eoB ns/ @;w{fje

ekotkJh# eoB d/ ezw eo/rh fi; ftZubkr{ eoB, tkg; wzrtkT[D, T[sgkdtkg; eoB iK g?;/ tkg; eoBk nkfdFkwb j?. w"i{dk ;w/I, nB[fus tgkoegqEk (:{ Nh gh) dh o'eEkw iK ekotkJheoB dk nfXeko nEkfoNh e'b BjhI j?.

2H M{m/ ns/ r[wokje[zB fJFfsjkoKbJh f;skfonK$ftF/F ftneshnK fybkcekotkJh eoBh.

3H ;wM"s/ dhnK nB[fus FosK ~nt?X n?bkBDk.

4H ygseko ndkbsK ftZu ftu'brhe/Ido ;Ekgs eoBk i' MrfVnK d/ fBgNko/d/ szso dk fJe pdb j'Dr/.

5H fBowkD eoB tkfbnK fybkcT[sgkd dh d/Ddkoh bkr{ eoBk.

fBu'VfBu'VfBu'VfBu'VfBu'V

1986 s'I b? e/ ygseko ;[oZfynk d/y/so ftZu eJh wjZstg{oB xNBktK tkgohnKjB id'I nB[fus ns/ F'FDekoh tgkoegqEktK ~ fB:ws eoB bJh ygseko;[oZfynk n?eN gk; ehsk frnk ;h.ygseko ;[oZfynk n?eN B/ fJ; bzw/ u"V/

w[be ftZu fJe gqGkth ;zrmBkswe YKuk

g/F ehsk j?. ygseko ;[oZfynk ek~B,

brksko ;[XkoK ns/ ygseko wzuK ns/

Gkos dh ;[gohw e'oN tb'I fdZs/ tZvh

frDsh c?;fbnK d/ Bshi/ ti'I ftnkge

gZXo T[s/ ftef;s j'fJnk j?. tZvh frDsh

;t?-;/th ;zrmB th ;kjwD/ nkJ/ jB.

tgkohnK ns/ ;/tk gqdkB eoB tkfbnK B/

ygsekoh jZeK dk fXnkB eoBk F[o{ eo

fdZsk j?. go ygsekoh fBnK :ehBh

pDkT[D bJh jkb/ th bzwk g?Ivk eoBk

pkeh j?. fffffJj nk; ehsh iKdh j? fe

BtK ygseko ;[oZfynk fpZb, 2015 ;z;d

tb'I gk; eo fdZsk ikt/rk i' S/sh jh

g[okD/ ek~B dhnK ewhnK ~ d{o eo d/

t/rk ns/ ygseko wzu pekfJnk gJ/

wkwfbnK d/ fBgNko/ bJh s/}h Bkb

ekotkJh eoBr/ sK i' Gkos ftZu ygseko

nzd'bB ~ j[bkok fdZsk ik ;e/.

(b/ye fdZbh :{Bhtof;Nh ftZu fdZbh ;e{bnkc fJeBkfwe; d/ ekwo; ftGkr d/ ;kpek

gq'c?;o jB)

e-mail :[email protected]

(gzikph)(gzikph)(gzikph)(gzikph)(gzikph)

dkdkdkdkdk

nrbknrbknrbknrbknrbk

nzenzenzenzenze • iBtohiBtohiBtohiBtohiBtoh 2018 - fJj nze 2018 - fJj nze 2018 - fJj nze 2018 - fJj nze 2018 - fJj nze p? I fe zr ;[Xko p? I fe zr ;[Xko p? I fe zr ;[Xko p? I fe zr ;[Xko p? I fe zr ;[Xko T[ `s / e/ IdfosT[ `s / e/ IdfosT[ `s / e/ IdfosT[ `s / e/ IdfosT[ `s / e/ Idfos

j't/rk. j't/rk. j't/rk. j't/rk. j't/rk.

:'iBk (gzikph) dhnK uzdk doK:'iBk (gzikph) dhnK uzdk doK:'iBk (gzikph) dhnK uzdk doK:'iBk (gzikph) dhnK uzdk doK:'iBk (gzikph) dhnK uzdk doK

fJe ;kb L fJe ;kb L fJe ;kb L fJe ;kb L fJe ;kb L `230, d' ;kb L 230, d' ;kb L 230, d' ;kb L 230, d' ;kb L 230, d' ;kb L `430, fszB ;kb L 430, fszB ;kb L 430, fszB ;kb L 430, fszB ;kb L 430, fszB ;kb L `610610610610610

r[nKYh d/FK bJh ;kbkBk r[nKYh d/FK bJh ;kbkBk r[nKYh d/FK bJh ;kbkBk r[nKYh d/FK bJh ;kbkBk r[nKYh d/FK bJh ;kbkBk `530,530,530,530,530,

:{og s/ j'o d/FK bJh ;kbkBk :{og s/ j'o d/FK bJh ;kbkBk :{og s/ j'o d/FK bJh ;kbkBk :{og s/ j'o d/FK bJh ;kbkBk :{og s/ j'o d/FK bJh ;kbkBk `[email protected]

16 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ftF/F b/yftF/F b/yftF/F b/yftF/F b/yftF/F b/y

j/mb/ nkwdB tor d/ ygsekoK bJh fBnKj/mb/ nkwdB tor d/ ygsekoK bJh fBnKj/mb/ nkwdB tor d/ ygsekoK bJh fBnKj/mb/ nkwdB tor d/ ygsekoK bJh fBnKj/mb/ nkwdB tor d/ ygsekoK bJh fBnK ph ;h r[gskph ;h r[gskph ;h r[gskph ;h r[gskph ;h r[gsk

yyyyy gsekoK dh okyh bJh ;z:[esokFNo d/ fdFk-fBod/F (:{ n?B

ih ;h gh) ftZu jkb jh ftZu iBobn;?Ipbh tb'I ;'X ehsh rJh j? ns/ w?Ipod/FK ~ fejk frnk j? fe T[j nfijhnKygseko ;[oZfynk BhshnK pDkT[D i' fetkip, gj[zu:'r j'D, ygsekoK d/ MrfVnKdk s/}h Bkb fBgNkok eo ;eD. fJBQKfdFk-fBod/FK ~ ngDkJ/ ikD Bkb nzdo{BhMks wko/ ikD dk fJe nwb F[o{ j'frnk j? fi; ftZu fe w"i{d Yzr T[`s/fJe B}o wkoh ikt/rh ns/ ygsekoK ~fBnK gqdkB eoB d/ f;;Nw sZe gj[zuw[jZJhnk eotkT[D bJh fJe pdbtKYKuk bkr{ eoB bJh gqpzX ehs/ ikDr/.fJj T[BQK ygsekoK bJh j't/rk i' fed/F d/ d{o-d[okv/ fJbke/ ftZu ofjzd/j'Dr/ ns/ fiBQK dh E'VQh oew jh MrV/ftZu bZrh j't/rh.

iBob n;?Ipbh B/ gfjbK 16H04H1985

~ wsk Bzpo 39$248 okjhI ygsekoKdh okyh bJh ;z:[es okFNo d/ fdFkfBod/FK (:{ n?B ih ;h gh) ~ gk; ehsk;h. pknd ftZu nkofEe ns/ ;wkfiegfoFd B/ 26H07H1999 d/ ws/ okjhI fJBQKftZu tkXk ehsk ;h. fJ; ftZu j/m fby/fdFk-fBod/F ikoh ehs/ rJ/ jB.

@@T[j edw fiBQK okjhI ygseko ~fBnK jkf;b j't/.

;oeko ~ ek~Bh ns/$iK gqFk;ehedw u[ZeD/ g?Dr/ sK fe ygseko iKfit/I th Y[etK j't/, ;zpzfXs ;zrmB o;whiK |?o-o;wh YzrK, i' th fJBQK ftZu'I s/},fBogZy, ;;sk ns/ gj[zu:'r j't/, okjhIfBnK jkf;b eo ;eD. nfij/ YzrnkwdB tkb/ ygsekoK d/ wkwfbnK dhnKb'VK dk ]k; fXnkB oZyDr/.##

iBob n;?Ipbh tb'I i' sk}k fdFkfBod/F wsk Bzpo 70$186 fwsh22H12H2015 okjhI gk; ehs/ rJ/ jB,ftZu j/m fby/ nB[;ko gqpzX ehsk frnkj? L

11 (n?c) ygsekoh fFekfJsK ns/MrV/

tgko ~ fFekfJsK - T[BQK d/ fBgNko/dk Yzr w[jZJhnk eotkT[Dk ukjhdk j?, i'fe ygsekoK ~ ;[szso, gkodoFh, xZNyou/ tkbk, gj[zu:'r, s/} ns/ gqGkthMrV/ dk jZb w[jZJhnk eotk ;e/ fi;ftZu fe |?o b'VhId/ you/ ns/ Gko s'IfpBK w;bk jZb j' ;e/. tgkohnK ~

fJj Y[etK w"ek j? fefJj Y[etK w"ek j? fefJj Y[etK w"ek j? fefJj Y[etK w"ek j? fefJj Y[etK w"ek j? feMrfVnK d/ nkBbkJhBMrfVnK d/ nkBbkJhBMrfVnK d/ nkBbkJhBMrfVnK d/ nkBbkJhBMrfVnK d/ nkBbkJhB

fBgNko/ d/ Yzr (U vh nko)fBgNko/ d/ Yzr (U vh nko)fBgNko/ d/ Yzr (U vh nko)fBgNko/ d/ Yzr (U vh nko)fBgNko/ d/ Yzr (U vh nko)ngDkJ/ ikD/ ukjhd/ jBngDkJ/ ikD/ ukjhd/ jBngDkJ/ ikD/ ukjhd/ jBngDkJ/ ikD/ ukjhd/ jBngDkJ/ ikD/ ukjhd/ jB

sK fe MrfVnK dk s/}hsK fe MrfVnK dk s/}hsK fe MrfVnK dk s/}hsK fe MrfVnK dk s/}hsK fe MrfVnK dk s/}h

Bkb fBgNkok j' ;e/, ]k;Bkb fBgNkok j' ;e/, ]k;Bkb fBgNkok j' ;e/, ]k;Bkb fBgNkok j' ;e/, ]k;Bkb fBgNkok j' ;e/, ]k;s"o s/ fJe d{i/ oki d/s"o s/ fJe d{i/ oki d/s"o s/ fJe d{i/ oki d/s"o s/ fJe d{i/ oki d/s"o s/ fJe d{i/ oki d/MrfVnK dk. nkBbkJhBMrfVnK dk. nkBbkJhBMrfVnK dk. nkBbkJhBMrfVnK dk. nkBbkJhBMrfVnK dk. nkBbkJhBftu'brh ;?INo B?FBb bknftu'brh ;?INo B?FBb bknftu'brh ;?INo B?FBb bknftu'brh ;?INo B?FBb bknftu'brh ;?INo B?FBb bkn

;e{b nkc fJzvhnk;e{b nkc fJzvhnk;e{b nkc fJzvhnk;e{b nkc fJzvhnk;e{b nkc fJzvhnk:{Bhtof;Nh, pzrb"o fty/:{Bhtof;Nh, pzrb"o fty/:{Bhtof;Nh, pzrb"o fty/:{Bhtof;Nh, pzrb"o fty/:{Bhtof;Nh, pzrb"o fty/;Ekfgs eoe/ fJ; ;zpzX;Ekfgs eoe/ fJ; ;zpzX;Ekfgs eoe/ fJ; ;zpzX;Ekfgs eoe/ fJ; ;zpzX;Ekfgs eoe/ fJ; ;zpzX

ftZu F[o{nks j' u[Zeh j?.ftZu F[o{nks j' u[Zeh j?.ftZu F[o{nks j' u[Zeh j?.ftZu F[o{nks j' u[Zeh j?.ftZu F[o{nks j' u[Zeh j?.

fJ; bJh fJj nfjw j? fefJ; bJh fJj nfjw j? fefJ; bJh fJj nfjw j? fefJ; bJh fJj nfjw j? fefJ; bJh fJj nfjw j? feJ/ vh nko, U vh nkoJ/ vh nko, U vh nkoJ/ vh nko, U vh nkoJ/ vh nko, U vh nkoJ/ vh nko, U vh nko

YKuk bkr{ eoB bJhYKuk bkr{ eoB bJhYKuk bkr{ eoB bJhYKuk bkr{ eoB bJhYKuk bkr{ eoB bJhs/}h Bkb edw u[Ze/ ikDs/}h Bkb edw u[Ze/ ikDs/}h Bkb edw u[Ze/ ikDs/}h Bkb edw u[Ze/ ikDs/}h Bkb edw u[Ze/ ikD

sK fe ;z:[es okFNosK fe ;z:[es okFNosK fe ;z:[es okFNosK fe ;z:[es okFNosK fe ;z:[es okFNo

fdFk fBod/FK ftZu doifdFk fBod/FK ftZu doifdFk fBod/FK ftZu doifdFk fBod/FK ftZu doifdFk fBod/FK ftZu doi

T[d/FK dh g{osh j' ;e/.T[d/FK dh g{osh j' ;e/.T[d/FK dh g{osh j' ;e/.T[d/FK dh g{osh j' ;e/.T[d/FK dh g{osh j' ;e/.

pdb

pdb

pdb

pdb

pdb

;wM"s/;wM"s/;wM"s/;wM"s/;wM"s/

MrV/

MrV/

MrV/

MrV/

MrV/// ///

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 17

xo/b{ ns/ e"wKsoh fwnkoK ~ bkr{ eoB

tZb fXnkB d/Dk ukjhdk j? sK fe

nzdo{Bh fFekfJsK Bkb BfiZmD, pdbt/I

MrV/ d/ jZb ns/ ygseko s;Zbh e'v}

bkr{ j' ;eD.

w?Ipo okiK ~ ygseko ;[oZfynk BhshnK

;Ekfgs eoBhnK ukjhdhnK jB i' fe

j/m fbfynK ~ T[sFkfjs eoB HHH

fBogZy, gj[zu:'r ns/ s/}h Bkb

MrV/ d/ fBgNko/ ns/ jZb HHH

MrV/ dk jZb ns/ fBgNkok

w?Ipo okiK ~ fBogZy, gqGkth ns/

gkodoFh YKu/ ~ fte;s eoB ~ T[sFkfjs

eoBk ukjhdk j? sK fe ygsekoK dhnK

fFekfJsK gqFk;eh, fBnKg{oe ns/ MrV/

d/ pdbt/I ws/ okjhI w;b/ dk jZb fBeb

;e/ fi; ftZu fe ;ojZd gkob/ wkwb/ th

Fkwb jB. w?Ipo okiK ~ ek~Bh ns/$iK

gqFk;eh edw ;Ekfgs eoB/ iK u[ZeD/

ukjhd/ jB sK fe ygseko iK fit/I gqGkth

j't/ ;zpzfXs ;zrmB ow;h iK |?o o;wh

YzrK okjhI s/}, gkodoFh ns/ gj[zu:'r

jZb jkf;b eo ;eD. nfij/ sohfenK

ftZu Bk}[e ns/ B[e;kB tkb/ ygsekoK ~

th fXnkB ftZu oZfynk ikDk ukjhdk j?.

Fpd @ygseko# dh gfoGkFk j/m

fby/ nB[;ko fdZsh rJh j? L

fJBQK fdFk-fBod/FK bJh Fpd

@ygseko# nkw s"o s/ T[; ~ fejk iKdk

j? i' fe fJe e[dosh ftnesh j't/, T[;

dh okFNohnsk e'Jh th j't/, i' fe w[Yb/

s"o s/ fBZih, gfotko iK gfotkoe T[d/FK

bJh ezw eo fojk j't/. T[; ftZu fJj

wzfBnk ikDk ukjhdk j? fe w?Ipo d/F

ftF/F xo/b{ b'VK d/ jZb bJh tZy-tZy

gfoGkFktK ~ ngDk ;ed/ jB.

ygseko ;[oZfynk ek~B, 1986 (1986

dk ek~B Bzpo 68) 15H4H1987 ~ :{

n?B ih ;h gh ~ bkr{ eoB s'I pknd

iBob n;?Ipbh tb'I gk; ehsk frnk ;h.

fJ; ftZu ygsekoK d/ MrfVnK d/ fBgNko/

bJh fJe fszB gVkth YKu/ dk gqpzX ehsk

frnk ;h fi; ftZu f}bQk, ;{pkJh ns/

okFNoh gZXo T[s/ ygsekoh c'ow$efwFB

okjhI ygsekoK dhnK ;wZf;nktK ~ jZb

ehsk ikDk ;h. id fe f}bQk gZXo T[s/

f}bQk iZi o?Ie d/ nfXekoh dh gqXkBrh

j/m f}bQk ygsekoh jZb c'ow ekfJw ehs/

rJ/ ns/ ;{pkJh gZXo T[s/ jkJhe'oN d/

fJe ;/tkw[es iZi dh nrtkJh j/m jo

;{p/ ns/ e/Ido Fkf;s gqd/F ftZu ;{pkJh

efwFB ekfJw j'J/. okFNoh efwFB dh

nrtkJh wkB:'r ;[gohw e'oN d/ fJe

;/tkw[es iZi d/ jtkb/ ehsh rJh. fJj

ygsekoh c'ow$efwFBK B/ TBQK e'b

;w/I-;w/I T[s/ g[ZiD tkbhnK ygsekoK dh

fFekfJsK d/ 90 gqfsFs wkwb/ fBgNkT[D

ftZu fJe nfjw G{fwek ndk ehsh. go

fJBQK e'b pekfJnk gJ/ wkwfbnK T[s/

B}o wkohJ/ sK ;ze/s fwbdk j? fe pj[s

;ko/ wkwfbnK ftZu nzfsw fBgNko/ ftZu

ekch f}nkdk ;wK bZr frnk. fJ; d/

eJh ekoB ;B fit/I fe bzp/ otkfJsh

YzrK ~ ngDkT[Dk, Bkekch YKuk nkfd.

tX/o/ wkwfbnK ftZu ygsekoK dhnKfFekfJsK tehbK tb'I g/F ehshnK iKdhnKjB i' fe f;tb wkwfbnK tKr jh bJhnKiKdhnK jB. bzp/ u"V/ ;p{s$d;skt/}Kdh wzr ehsh iKdh j? fi; ftZu pj[s;kok ;wK ns/ g?;k ukjhdk j[zdk j?.fBowksktK$;gbkfJoK ns/ iBse ns/ fBZihy/so ftZu t;sK ns/ ;/tktK gqdkB eoBtkfbnK e'b nkgD/ ekch ;'w/ ns/ ;kXBj[zd/ jB sK fe fJj :ehBh pD ;e/ fewkwbk bzp/ ;w/I sZe fyZfunk ik ;e/ ns/fJ; soQK rohp, p/;jkok ygsekoK ~fBnK fwbD ftZu d/oh iK fJBeko j';e/. fJ; nwb ftZu ygseko c'ow sZegj[zu eoB dh b'e fjzws BjhI eod/ T[jfBnK fwbD ftZu bZrD tkb/ g?;/, ;w/Ins/ :sBK ~ t/y e/ xpok iKd/ jB.fJe ygseko dh fFekfJs fe;/ tehb dh;jkfJsk s'I fpBK th dkfyb j' ;edh j?

fBogZy shih fXo dh }o{osj[zdh j?, i' ;wM"sk eokT[D

bJh ikDekoh dk ndkB-gqdkBeodh j?.

;wM"sk

fJe fBogZyftu'bk id'I rtkjK~ g/F eodk j?

ns/ fJe f;ZN/ T[`s/gj[zudk j?, s/ T[;~ fJe g[o;ekofejk iKdk j?.

ftu'brh

id'I d'B'I fXoK w[eZdwk BjhI ukj[zdhnKT[d'I d'B'I gkoNhnK dh nrtkJh fJe

;fj:'rh tehb eodk j?

;fj:'rksweek~B

;zGkfts o{g ftZu fJj d'-fXokj[zdk j?, fJ; ftZu sh;ohfBogZy fXo Fkfwb BjhI j[zdh.

MrVk j'D T[s/ pj[sjh gqGkth Yzr BkbfJ; gqfefonk dkgq:'r j[zdk j?

w[Zb-Gkn

ftu'brh

J/ vh nko(ftebfge MrV/dk jZb) dhnKgzi fe;wK

18 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

go ygsekoK ~ id'I nr'I FeshFkbhtgkoe xokfDnK tb'I oZy/ rJ/ ek~BhwkfjoK dk ;kjwDk eoBk g?Idk j? sK T[jfjzws jko iKd/ jB. ;ZukJh fJj jh ofjiKdh j? fe id'I ;ko/ ozrK YzrK ftZu'IfBeb e/ e'Jh c?;bk fe;/ f;o/ bZrdk j?sK T[; ~ bkr{ eotkT[D bJh th Gkoh:sB F[o{ eoB/ g?Id/ jB. ;w[Zuh ;fEshftZu fJj ;gZFN j? fe pj[s ;ko/ ygseko,fJBQK ygsekoh c'owK d/ guV/ ftZu g?D s'Ipud/ jB. f}bQk c'ow T[s/ i' e/;pekfJnk gJ/ jB (100 iK 200 sZe)T[BQK s'I gsk brdk j? fe fJBQK d/ jZbftZu Gkoh iBse oew you j'Jh j? gofJj ni/ th uZb jh oj/ jB.

Fpd pdbtK MrVk wsk (J/ vhnko) fit/I fe ;z:[es okFNo dhnK ;'XhnKj'JhnK nrtkJh bhjK ftZu tofDs j?,w[Zy s"o s/ ndkbs s'I pkjo d/ fBgNko/Bkb ;zpzfXs j?. fJ; ftZu ftu'brh,i[vhFhnb jZb nkfd dk ;jkok fbnkiKdk j?. J/ vh nko dk w[Zy T[d/F fJj:ehBh pDkT[Dk j[zdk j? fe MrV/ dks/}h Bkb, ;jh, gkodoFh c?;bk j' ;e/.Gkos ftZu J/ vh nko okjhI fJe ;jhYzr Bkb gqhGkfFs jZb dk gfjbK jhf}eo e'v nkc f;tb gq';h}o ns/ ek~Bh

;/tktK nEkfoNh ek~B 1987 ftZu j?.

f;tb gq ';h}o e'v 1908 dhf;tb gq ';h}o e'v 1908 dhf;tb gq ';h}o e'v 1908 dhf;tb gq ';h}o e'v 1908 dhf;tb gq ';h}o e'v 1908 dhXkok 89Xkok 89Xkok 89Xkok 89Xkok 89 .....

1908 d/ e'v nkc f;tb gq';h}o(1908 d/ ek~B 5) dh Xkok 89 ftZu1999 ftZu wkbhwZE ew/Nh dhnK f;ckoFKnB[;ko ;'X ehsh rJh j?. fJ; dhnKXkoktK i' fe 1H7H2002 ftZu bkr{ ehshnKrJhnK T[BQK ftZu fejk frnk j? -

@@89H ndkbs s'I pkjo wkwbkfBgNkT[Dk

(1) fiE/ fe ndkbs ~ fJj B}onkT[Idk j't/ fe fJ; wkwb/ ftZu jZbdhnK e[ZM ;zGktBktK w"i{dk jB, i' fe;zpzfXs fXoK ~ gqtkB j' ;edhnK jB,ndkbs ;wM"s/ dhnK FosK fsnko eoe/;zpzfXs fXoK ~ w[jZJhnk eotkJ/rh sK feT[j T[; T[s/ ftuko eoe/ tkg; d/D,T[; ;fEsh ftZu ndkbs fJe ;zGkftsjZb fsnko eoe/ T[BQK ~ j/m fby/ gqpzXKnXhB G/i/rh -

(T) ;kb;h, (n) ;[bkj, (J)i[vhFhnb fBgNko/ ftZu jZb th Fkfwb j?,(;) ftu'brh.

(2) fiE/ fe MrV/ ~ G/fink frnkj't/ L

(T) ;[bj iK ;kb;h bJh, T[E/1996 d/ ;kb;h ns/ ftu'brh ek~BdhnK XkoktK bkr{ j'DrhnK, fit/I fe;kb;h ns/ ftu'brh dh ekotkJh T[;ek~B dhnK XkoktK nXhB wkwb/ ~fBgNkT[D bJh ehsh ik ojh j't/.

(n) b'e ndkbs d/ jtkb/ eoBt/b/, ndkbs wkwb/ ~ ek~Bh ;/tktKnEkfoNh ek~B 1987 dh Xkok 20 dhT[g Xkok (1) nXhB b'e ndkbs e'bG/i/rh ns/ b'e ndkbs ek~B dhnK j'o;kohnK ;zpzfXs XkoktK fJ; wkwb/ ftZubkr{ j'DrhnK.

(J) i[vhFhnb fBgNko/ bJh, ndkbsfe;/ Y[ZethI iK ;zpzfXs ;z;Ek iK ftneshe'b G/i/rh ns/ nfijh ;z;Ek iK ftneshfJe b'e ndkbs ti'I ezw eo/rk ek~Bh;/tktK nEkfoNh ek~B 1987 dhnK ;kohnKXkoktK wkwb/ ftZu bkr{ j'DrhnK fit/I fewkwbk fe;/ b'e ndkbs d/ jtkb/ ehskfrnk j[zdk j?.

(;) ftu'brh bJh ndkbs ;zpzfXsfXoK ftZu fJe ;wM"sk eotkT[D d/ :sBnXhB T[go'es ek~Bh Yzr ngDkJ/rh.##

ek~Bh ;/tktK nEkfoNh} ek~B 1987(1987 dk ek~B Bzpo 39)

ek~Bh ;/tktK nEkfoNh} ek~B 1987~ 1995 ftZu fJe B'Nhche/FB okjhI bkr{ehsk frnk. fJ; ftZu b'e ndkbsKekfJw eoB dk f}eo j? fiBQK ftZu ;/tkeo oj/ iK foNkfJov i[vhFhnb nfXekohnKiK j'o ftneshnK, fiBQK ftZu ;wki ;/tens/ wfjbktK d/ B[wkfJzd/ th j' ;ed/jB, ;w/I-;w/I T[s/ brkJ/ ikDr/. ndkbsK;kjwD/ bNe oj/ wkwb/ iK nfij/ wkwb/i' fe ndkbs ;kjwD/ fbnKd/ ikD dhnk; j?, T[BQK ~ b'e ndkbsK jtkb/ehsk ikt/rk i' fe ;[bkj ;ckJh iKftu'brh okjhI ;zpzfXs fXoK ftZu wkwb/ ~fBnK, pokpoh ns/ fBogZysk d/ f;XKsK

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 19

T[s/ jZb eoB dh e'fFF eoBrhnK.;EkJh b'e ndkbsK ekfJw eoB dk thgqpzX j? i' fe tZy-tZy iBse ;/tktK d/w;b/ jZb eoBrhnK. b'e ndkbsK d/c?;b/ ek~B dh Xkok 21 nXhB j[zd/ jBns/ fJj f;tb ndkbs d/ j[ew wzB/iKd/ jB ns/ fJBQK fto[ZX nghb BjhIehsh ik ;edh ns/ ;zpzfXs fXoK ~ fJBQK~ wzBDk jh g?Idk j?. b'e ndkbsK dhekotkJh fJe i[vhFhnb ekotkJh tKrj[zdh j? ns/ fJBQK ndkbsK ~ ;p{sjkf;b eoB, d;skt/} bZGD ns/g/F eoB ns/ fe;/ iBse foekov iKd;skt/} ~ jkf;b eoB d/ b'VhId/ nfXekofdZs/ rJ/ jB.

T[go'es s'I fJj ;gZFN j[zdk j? feb'e ndkbs ftZu id'I ;zpzfXs fXoK ftZue'Jh ;wM"sk j' iKdk j? sK fJj nzfswj[zdk j?. fJ; ~ bkr{ eoB bJh fe;/bkr{ eoB J/iz;h dh b'V BjhI j[zdh iKfJ; fto[ZX e'Jh nghb, B}o;kBh iK ;'Xnkfd BjhI wzrh ik ;edh. fJ; soQKs/}, s[ozs ns/ ;;s/ fBnK dk Nhuk g{okj' ;edk j?. fJj th fbfynk frnk j?fe i/ b'e ndkbs fe;/ w;b/ ~ jZbeoB ftZu n;cb ofjzdh j? sK T[jwkwbk w[V :'r nfXekoh dh ndkbsftZu ikt/rk ns/ T[j T[; ~ otkfJsh

Yzr Bkb fBgNkt/rk.

ek~B ftZu fJj gqpzX ehsk frnk j?

fe fJj b'e ndkbsK ek~Bh ;/tktK

nEkfoNh} nXhB okFNoh, ;{pkJh ns/

f}bQk gZXo T[s/ brkJhnK ikDrhnK. fJe

e/Idoh nEkfoNh j[zdh j? fi; ~ fe okFNo

ek~Bh ;/tktK nEkfoNh fejk iKdk j? fi;

dk w[yh ;[gohw e'oN dk e'Jh w"i{dk iK

foNkfJov iZi j[zdk j?, ns/ T[j fJ; dk

ekoiekoh u/now?B j[zdk j? ns/ pkeh

w?IpoK ~ Bkwid ehsk iKdk j?. ;{pkJh

ek~Bh ;/tktK nEkfoNh dh nrtkJh jkJh

e'oN dk e'Jh w"i{dk iK foNkfJov iZi

eodk j? ns/ jkJh e'oN dk uhc i;fN;

fJ; dk ;ogq;s j[zdk j?. f}bQk nEkfoNh

dh nrtkJh f}bQk ns/ F?;B iZi tb'I

fJ; d/ u/now?B ti'I ehsh iKdh j? ns/

fJ; d/ eJh j'o w?Ipo j[zd/ jB. ek~Bh

;/tktK ew/NhnK ekfJw eoB dk th gqpzX

j? i' fe ;[gohw e'oN, jkJh e'oN ns/

skb[ek gZXo T[s/ ekfJw ehshnK ik ;edhnK

jB.

f;tb gq';h}o e'v dh Xkok 89nXhB YKu/ d/ ek~Bh s"o s/ ikfJ} j'Dns/ ;jh j'D pko/ gsk brkT[D dk ezwwkB:'r ;[gohw e'oN ftZu foZN gNhFBKokjhI ehsk iKdk j?. ;[gohw e'oN d/ 3

w?Ipoh p?Iu B/ d' tZy-tZy w"fenK T[s/ Xkok89 dh tos'I ~ bk}wh eoko fdZskj?. nfij/ c?;b/ @;b/w n?vt'e/N; pkon?;';hJ/FB pBkw Gkos ;oeko [(2003)1n?; ;h ;h 49]## ns/ fco @@;b/w n?vt'e/N;pko n?;';hJ/FB pBkw Gkos ;oeko[(2005) 6 n?; ;h ;h 344]## ftZu fdZs/rJ/. @@n?ce'B} fJBcqk;Nqeuo fbwfNvn?Iv J/ n?B nko pBkw u/ohnB tkoe/ez;NoeFB ezgBh (gqkH) fbwfNv ns/ j'o@@;b/w n?vt'e/N; pko n?;';hJ/FB pBkwGkos ;oeko [2010 (8) n?; ;h ;h24]## d/ wkwb/ ftZu th fJfsjk;e c?;bkfdzd/ j'J/ wkB:'r ;[gohw e'oN B/ fejk,@@J/ vh nko gq';?; bJh ek~Bh ukoki'Jhpko/ ftuko eoBk }o{oh j?.## nfijk j/mfby/ soQK d/ wkwfbnK ftZu j'Dk ukjhdkj? L

J/ vh nko ekoiK bJh nkw s"o s/Y[et/I wkwfbnK ftZu HHH

;ko/ ygsekoh MrV/ fiBQK ftZu fJetkoh, ;gbkfJo fBowksk$;/tk gqdkB eoBtkb/$i' fe nkgD/ tgko$Xzd/ d/ tZekons/ iK T[sgkd dh ;ky iK jowBfgnkoskikoh oZyDh ukj[zd/ jB.##

wkB:'r ;[gohw e'oN B/ jkb ftZu30H08H2017 ~ @@fpi"J/ f;Bjk okJ/ (vh)pkJh n?b nko pBkw fp;tBkE dk; ns/j'o##, [f;tb nghb Bzpo 4761-63$2009c?;bk 30H08H2017 ~]## c?;bk ehsk j?.fJj e/; vkeNoh nDrfjbh pko/ ;h ns/23 ;kb sZe uZbD s'I pknd fJ; dknzfsw c?;bk j'fJnk. wkB:'r ;[gohwe'oN B/ j/m fby/ nB;ko c?;bk ehsk -

@@fJ; j[ew ~ ikoh eoB s'I gfjbKfJj }o{oh j? fe fJe j'o nfjw gfjb{i' fe ygseko c'ow tb'I fBnK gqdkBeoB Bkb ;zpzfXs j?, dk jtkbk fdZskikt/. fJe ftnesh ygsekoh ndkbsftZu nkgDh fJj fFekfJs b? e/ nkT[Idkj? fe ;/tktK gqdkB eoB pko/ T[; dh i'

20 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

fFekfJs j?, T[; dk s[ozs jZb ehskikt/. ygsekoh c'ow ekfJw eoB dk w[ZyT[d/F fJe ygseko ~ s/}h Bkb jZbgqdkB eoBk ;h. ygseko ;[oZfynk ek~B,1986 (;zpzfXs ek~B) ygsekoh ;[oZfynkpko/ ftFt gZXo T[s/ uZb oj/ nzd'bB d/fgS'eV ftZu fbnKdk frnk. ek~B dkYKuk 9 ngq?b, 1985 ~ ;z:[es okFNodh iBob n;?Ipbh ftZu gk; ehs/ ws/T[s/ nXkfos ;h. fJ; ws/ T[s/ Gkos B/th d;s]s ehs/ j'J/ jB. ek~B ftZugqpzX j? fe ygsekoK d/ fjZsK dh okyhT[BQK dhnK fFekfJsK s/ s/}h Bkb fBgNko/Bkb ehs/ ikt/. ek~B dhnK XkoktK fe;/j'o ek~B dh wkBsk xNkT[D bJh BjhIjB. fJ; bJh ek~B ftZu tkX{ jZbK dkgqpzX ehsk frnk j?. ek~B nXhBnfXekohnK B/ nkgD/ Bhw ek~Bh nfXekoKdh tos'I ehsh. B[e;kB pko/ i' c?;bkj'fJnk T[; dk T[d/F ;/tk gqdkB eoBtkb/d/ tsho/ ftZu tXhnk spdhbh fbnkT[Dkj?.

T[goe'es ;ehw s/ ek~B d/ T[d/Fdh o"FBh ftZu j/m fby/ w[Zd/ fJ; dh;[DtkJh d"okB ;kjwD/ nkJ/ i' fe ygsekoc'ow d/ ezweki Bkb ;zpzfXs ;B L

(1) MrfVnK d/ s/}h Bkb fBgNko/bJh fBrokBh eoB dh b'V

(2) J/ vh nko YKu/ dk bkGT[mkT[D dh b'V fi; ~ fe j[D fBnKsZe gj[zu dk fJe fjZ;k wzfBnk iKdk j?.

fJe ygseko ~ s/}h Bkb w;b/ dkjZb gqdkB eoB d/ T[d/F Bkb ek~B dhXkok 24 ph nXhB edw u[Ze/ ik ;ed/jB. okFNoh efwFB dk ;ko/ ;{pkJhefwFBK T[s/ gqFk;eh fB:zsqD j[zdk j?.fJ; soQK okFNoh efwFB w;fbnK d/s/}h Bkb fBgNko/ bJh fBrokBh YKukbkr{ eoB d/ :'r j[zdk j?. fJ; pko/Gbh GKs gsk j? fe tZy-tZy gZXoK T[s/eJh w;b/ ekch bzp/ ;w/I s'I bNe oj/

jB i' fe ek~B d/ T[d/F ~ n;cbpDkT[Id/ jB. n;hI okFNoh efwFB ~p/Bsh eod/ jK fe fJ; gfjb{ T[s/ ftukoeo/ ns/ fJe Y[ethI ekoi :'iBk fsnkoeo/. fJ; ;zpzX ftZu n;hI j[;?B pBkwT[so gqd/F [(2017) 5 n?; ;h ;h 702,g?ok 22] dk ;oeko d/ w;b/ dk jtkbkfdzd/ jK fi; okjhI ekoi :'iBk dhnKjdkfJsK ikoh ehshnK rJhnK. okFNohefwFB thvhU ekBcozf;zr ;j{bs dhtos'I wkfjoK dhnK rtkjhnK, fiE/ fe b'Vj't/, b?D bJh th eo ;edk j?.

j'o gfjb{ J/ vh nko dh tos'I Bkb;zpzfXs jB. 1999 d/ ek~B 46 okjhI;h gh ;h ftZu Xkok 89 i'V fdZsh rJhj? fi; ftZu ndkbs s'I pkjo wkwb/ d/fBgNko/ Bkb ;zpzfXs gqpzX j?. ;yshBkb fejk ikt/ sK T[go'es Xkok Gkt/If;oc f;tb ndkbsK T[s/ jh bkr{j[zdh, go fJ; dk e'Jh ekoB BjhI feygsekoh ndkbsK ~ fJ; s'I pkjo eofdZsk ikt/. fJ;/ nB[;ko ;kvk ftuko j?fe ygsekoh c'ow tb'I th fJ; Xkok dhtos'I bkr{ ehsh ik ;edh j?. n;hIokFNoh efwFB ~ p/Bsh eod/ jK feT[j fJ; ;zpzX ftZu b'VhIdhnK jdkfJsKikoh eo/.

okFNoh efwFB ns/ ;{pkJhokFNoh efwFB ns/ ;{pkJhokFNoh efwFB ns/ ;{pkJhokFNoh efwFB ns/ ;{pkJhokFNoh efwFB ns/ ;{pkJh

efwFBK bJh fJj y[ZbQk w"ekefwFBK bJh fJj y[ZbQk w"ekefwFBK bJh fJj y[ZbQk w"ekefwFBK bJh fJj y[ZbQk w"ekefwFBK bJh fJj y[ZbQk w"ek

j? fe T[j okFNoh ek~Bhj? fe T[j okFNoh ek~Bhj? fe T[j okFNoh ek~Bhj? fe T[j okFNoh ek~Bhj? fe T[j okFNoh ek~Bh

;/tktK nEkfoNh ns/ ;{pkJh;/tktK nEkfoNh ns/ ;{pkJh;/tktK nEkfoNh ns/ ;{pkJh;/tktK nEkfoNh ns/ ;{pkJh;/tktK nEkfoNh ns/ ;{pkJh

ek~Bh ;/tktK nEkfoNh} Bkbek~Bh ;/tktK nEkfoNh} Bkbek~Bh ;/tktK nEkfoNh} Bkbek~Bh ;/tktK nEkfoNh} Bkbek~Bh ;/tktK nEkfoNh} Bkb

ek~Bh ;/tktK nEkfoNh ek~B,ek~Bh ;/tktK nEkfoNh ek~B,ek~Bh ;/tktK nEkfoNh ek~B,ek~Bh ;/tktK nEkfoNh ek~B,ek~Bh ;/tktK nEkfoNh ek~B,

1987 nXhB skbw/b pDk1987 nXhB skbw/b pDk1987 nXhB skbw/b pDk1987 nXhB skbw/b pDk1987 nXhB skbw/b pDk

e/ oZyD.e/ oZyD.e/ oZyD.e/ oZyD.e/ oZyD.

GftZy dk okjGftZy dk okjGftZy dk okjGftZy dk okjGftZy dk okj

T[go'es s'I fJj rZb ;kjwD/ nkT[Idhj? fe Gkos ftZu b'VhIdhnK ek~Bh XkoktKpdbt/I fBgNko/ ws/ (J/ vh nko) bJhw"i{d jB ns/ fJj ;z:[es okFNo d/

;'X/ j'J/ fdFk fBod/FK nB[;ko jB ns/fJBQK dk T[d/F fJe fBogZy, gkodoFh,s/} ns/ xZN youhb/ ygsekoh MrVkfBgNkok eoBk j?. fJ; Yzr okjhI ygsekohMrfVnK d/ jZb bJh fJe bkr{ eoB dh:'iBk fsnko ehs/ ikD dh Gkoh b'V j?.fJj ][Fh dh rZb j? fe ygseko ;[oZfynkek~B, 1986 nB[;ko f}bQK c'ow ekfJweoB dk gqpzX ehsk frnk j? i' feek~Bh ;/tktK nEkfoNh ek~B nXhB b'endkbs tork jh j?. fJe f}bQk ygsekoc'ow, fi; dh nrtkJh fJe i[vhFhnbnfXekoh jh eo/rk ns/ fi; d/ d' w?Ipo,fiBQK ftZu'I fJe n"os th j't/rh, j'Dr/.ygseko c'ow ~ okFNoh$;{pkJh$f}bQkek~Bh ;/tktK nEkfoNh tb'I b'e ndkbsn?bkfBnk ik ;edk j? sK fe T[; ~ b'endkbs ti'I ezw eoB bJh b'VhIdhnKFeshnK gqdkB ehshnK ik ;eD.

T[BQK ;kjwD/ g/F ehs/ rJ/ b'endkbs efwFB d/ f;;Nw s'I pkndokFNoh efwFB B/ 2005 ftZu jdkfJsKikoh ehshnK fiBQK ftZu fejk frnk fef}bQk c'ow$;N/N efwFB} tb'I jo jcs/d/ nkyoh ezwekih fdB ~ b'e ndkbsbrkJh ikt/rh. fJj th fejk frnk feiBsk ftZu'I fJe iK d' F];hnsK ~ fJBQKndkbsK ftZu fjZ;k b?D bJh ;Zfdnk ik;e/rk ns/ T[BQK dh w"i{drh ftZu jhw;b/ jZb ehs/ ik ;eDr/. f}bQk c'ow$;{pkJh efwFB tb'I fJBQK jdkfJsK d/ikoh j'D s'I pknd i' :sB ehs/ikDr/, T[BQK T[s/ brksko fBrokBh oZyhikt/rh.

fJ;/ soQK dhnK g/FeFK J/ vh nkoYKu/, i' fe feos MrfVnK d/ b'endkbsK okjhI fBgNko/ bJh j't/rk, pko/e"wKsoh feos ;zrmB (nkJh n?b U) d/e"wKsoh f;ybkJh e/Ido fty/ i[bkJh 2007~ fJNbh d/ fNT{foB ftZu ehshnK rJhnK.jkb jh ftZu 26-27 nes{po, 2017 ~

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 21

BthI fdZbh ftZu nzeNkv dh ysw j'Jhygseko ;[oZfynk pko/ y/soh ekBcoz;ftZu @@ygsekoK ~ BthnK wkoehNK ftZu;FesheoB## pko/ uouk j'Jh fi; ftZu fe;'X/ j'J/ fdFk fBod/FK ~ bkr{ eoB pko/rZbpks j'Jh. fJ;/ soQK dh J/ vh nkoYzrK dh tos'I pko/ g/FeF ehsh rJh.fJj Y[ZetK ;wK j? fe gqFk;eh ns/i[vhFhnb nfXekohnK$;z;EktK ~ ygsekohw;fbnK d/ jZb dk ezw ;¯fgnk ikt/, T[j;fEsh dk ikfJ}k b?D ns/ J/ vh nkoYKu/ dh tos'I eoe/ s/} ns/ xZN youhb/;kXBK dh tos'I eoe/ ygseko MrVk ws/~ bkr{ eotkT[D. fJ; T[d/F bJh T[BQK~ gqw[Zy iBse FeshnK ~ th ek~BhXkoktK nB[;ko fJ; ezw ftZu FkwbeoBk ukjhdk j?.

Jh-ekwo; ns/ fvihNb tobv dhfJ; d[BhnK ftZu J/ vh nko YzrK

dh tos' I dh nfjwhns ns/ b'Vpko/ f}nkdk e[ZM dZ;D dh b'V BjhI.ygseko fJzNoB?FBb (;h nkJh) fJeftFt c?vo/FB j? fi; d/ fe seohpB250 ygsekoh ro[Zg w?Ipo jB i' fe;z:[es okFNo Bkb i[Vh j'Jh j?, B/2018 ~ Jh-ekwo; ;kb ti'I n?bkfBnkj?. 2017 ;kb dk Nhuk @p?No fvihNbtobv# ;h.

fJzrb?Iv ftZu fJe BtK ek~B, fi;~ fe ygseko ek~B, 2015 fejk iKdkj?, 1H10H2015 s'I bkr{ ehsk frnk. fJ;ftZu shi/ tor ti'I @fvihNb ezN?IN# ~Fkwb ehsk frnk. fJ; d/ gfjb/ d'torK ftZu @t;sK# ns/ @;/tktK# FkwbjB. fJ; bJh fJj Y[etK w"ek j? feMrfVnK d/ nkBbkJhB fBgNko/ d/ Yzr(U vh nko) ngDkJ/ ikD/ ukjhd/ jB sKfe MrfVnK dk s/}h Bkb fBgNkok j'

;e/, ]k; s"o s/ fJe d{i/ oki d/MrfVnK dk. nkBbkJhB ftu'brh ;?INoB?FBb bkn ;e{b nkc fJzvhnk:{Bhtof;Nh, pzrb"o fty/ ;Ekfgs eoe/fJ; ;zpzX ftZu F[o{nks j' u[Zeh j?.

fJ; bJh fJj nfjw j? fe J/ vhnko, U vh nko YKuk bkr{ eoB bJhs/}h Bkb edw u[Ze/ ikD sK fe ;z:[esokFNo fdFk fBod/FK ftZu doi T[d/FKdh g{osh j' ;e/ ns/ d/F d/ tZy-tZyfjZf;nK ftZu, fiBQK ftZu d{o d[okv/ ns/ngj[zu y/so th Fkwb jB, ftZu ofjzd/;wki d/ ;ko/ torK d/ ygsekoK dhwdd ehsh ik ;e/.

(b/ye ;kpek e/Idoh y[oke ;eZso ns/ w"i{dkokFNoh ygseko fFekfJs fBtkoB efwFB(n?B ;h vh nko ;h) d/ w?Ipo ti'I ezw eo

fojk j?.)

e-mail :[email protected]

22 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

G[rskB Gkos ftZu B'NpzdhG[rskB Gkos ftZu B'NpzdhG[rskB Gkos ftZu B'NpzdhG[rskB Gkos ftZu B'NpzdhG[rskB Gkos ftZu B'Npzdhs'I gfjbK ns/ pknd ftZus'I gfjbK ns/ pknd ftZus'I gfjbK ns/ pknd ftZus'I gfjbK ns/ pknd ftZus'I gfjbK ns/ pknd ftZu

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

Jh-Jh-Jh-Jh-Jh-

;Bnsh o\sko ftZu skbw/b;Bnsh o\sko ftZu skbw/b;Bnsh o\sko ftZu skbw/b;Bnsh o\sko ftZu skbw/b;Bnsh o\sko ftZu skbw/b

;hskokw dheFs;hskokw dheFs;hskokw dheFs;hskokw dheFs;hskokw dheFs

gqXkB wzsoh tb'I T[; t/b/ d/ 1000o[gJ/ ns/ 500 o[gJ/ d/ T[u eoz;h tkb/B'NK ~ pzd ehs/ ikD ~ fJe ;kb phsu[Zek j?. T[; t/b/ T[BQK B/ Gkos ~ fJeBedh-ofjs iK xZN Bedh tkbk d/FpDkT[D pko/ ;'funk ;h. ;oeko dh B'NKT[s/ gkpzdh dh w[fjzw B/ ygsekoK ~nkBbkJhB ftZsh G[rskB dk okj ngDkT[DbJh gq/fonk ;h go fJj fvihNb G[rskBngDkT[D dh do Bedh w[jZJhnk j' ikDekoB ibdh jh w[V gfjbK tkb/ gZXoT[s/ jh nk rJh.

Gkt/I fJj fJe ;ZukJh j? fe b'eK B/w[V Bed G[rskB tZb jh tX/o/ o[y eofbnk j? go B'Npzdh B/ fJj gZe/ s"o s/:ehBh pDk fdZsk j? fe ygsekoK B/j[D fvihNb G[rskB tkb/ o;fsnK Ghw(Gkos fJzNoc/o; cko wBh), :{ gh nkJh(:{BkJhfNv g/w?IN fJzNoc/;), nkJh n?w ghn?; (fJwhvhJ/N g/w?IN NoK;co) ns/ j'op?Ifezr gb/NckowK nkfd ~ ngDkT[D pko/rzGhosk Bkb ;'uDk F[o{ eo fdZsk j? ns/b'V g?D T[s/ fJBQK ~ ngDkfJnk ik;edk j?.

ygsekoK ns/ S'N/ tgkohnK B/nkBbkJhB G[rskB dk f;;Nw tX/o/ Bedhw[jZJhnk j'D ekoB ngDkT[Dk pzd eofdZsk j? sK fe N?e; Bzpo b?D ns/N?e; G[rskB s'I pfunk ik ;e/, N?e;

nfXekohnK$f;;Nw ~ B}onzdk} ehsk

ik ;e/ feT[Ife fJBQK ftZu xgb/ ns/ ;e?wpj[s f}nkdk j[zd/ jB (fit/I fe o'}kBk

n]pkoK ftZu Sg/ j[zd/ jB). fJj thfJe ;ZukJh j? fe ;oeko B/ fvihNb b?D

d/D T[s/ fszB wjhB/ d/ ;w/I ftZu i' S'NKgqdkB ehshnK ;B T[j tkfg; b? bJhnK

jB. fJE/ fvihNb ;[oZfynk ftZu ygsekoKd/ G[rskB t/oftnK, ftZsh n;kf;nK, fBZih

gSkD ~ pDkJh oZyDk Fkfwb j? sK fefJBQK dh d[otos'I Bk j' ;e/ ns/ N?e;

fJeZm/ eoB tkb/ nfXekohnK$f;;Nw d/cokvK tr?ok s'I fJBQK ~ pukfJnk ik;e/. fJ; s'I ;k~ fJe nfjw f;Zfynk

fJj jkf;b j'Jh j? fe fvihNb seBkb'ihGkt/I e[skjh pDdh ik ojh j?, ygseko

Gkt/I fJ; ~ tX/o/ g;zd BjhI eod/, T[;Bkb T[BQK dh s;Zbh BjhI j[zdh ns/ T[BQK

dk Go';k fJ; ftZu BjhI j? go fJj th;Zu j? fe ygseko T[whd eodk j? fe

nfijh seBkb'ih j't/ i' Go';/:'rsk Bkbezw eo ;e/, fwnkoh ;/tktK gqdkB eo

;e/ go fJ; dk wsbp fJj BjhI feT[j fJj ;wMdk j't/ fe fJj T[BQK d/

;otT[u fjZs ftZu j? ns/ T[; dk fe;/th soQK d/ B[e;kB s'I pukn j' ;edk

j?.

ygseko ns/ T[; dh ;[oZfynkygseko ns/ T[; dh ;[oZfynkygseko ns/ T[; dh ;[oZfynkygseko ns/ T[; dh ;[oZfynkygseko ns/ T[; dh ;[oZfynk

ygseko fJe fBZih ftnesh j? i'nkgD/ fBZih, gfotkoe T[d/FK bJh e'Jht;s{ iK ;/tktK yohddk iK tosdk j?.

yyyyyggggg ssssse ke ke ke ke k ooooo

;[Zfy;[ Zfy;[ Zfy;[ Zfy;[ Zfy

nsnsnsnsnsfvihfvihfvihfvihfvih NbNbNbNbNb d/d/d/d/d/

tZb

tZbtZb

tZbtZb

nZi d[BhnK dh 40 gqfsFsnZi d[BhnK dh 40 gqfsFsnZi d[BhnK dh 40 gqfsFsnZi d[BhnK dh 40 gqfsFsnZi d[BhnK dh 40 gqfsFsnkpkdh fJzNoB?`N dknkpkdh fJzNoB?`N dknkpkdh fJzNoB?`N dknkpkdh fJzNoB?`N dknkpkdh fJzNoB?`N dk

gq:'r eo ojh j? ns/gq:'r eo ojh j? ns/gq:'r eo ojh j? ns/gq:'r eo ojh j? ns/gq:'r eo ojh j? ns/

fi; soQK T[; dh gj[zufi; soQK T[; dh gj[zufi; soQK T[; dh gj[zufi; soQK T[; dh gj[zufi; soQK T[; dh gj[zu

ns/ ;wkt/F T[s/ fXnkBns/ ;wkt/F T[s/ fXnkBns/ ;wkt/F T[s/ fXnkBns/ ;wkt/F T[s/ fXnkBns/ ;wkt/F T[s/ fXnkB

e/Idfos ehsk ik fojk j?,e/Idfos ehsk ik fojk j?,e/Idfos ehsk ik fojk j?,e/Idfos ehsk ik fojk j?,e/Idfos ehsk ik fojk j?,fJzNoB?`N dk T[g:'r tX/rkfJzNoB?`N dk T[g:'r tX/rkfJzNoB?`N dk T[g:'r tX/rkfJzNoB?`N dk T[g:'r tX/rkfJzNoB?`N dk T[g:'r tX/rkjh. j[D sZe T[sgkdjh. j[D sZe T[sgkdjh. j[D sZe T[sgkdjh. j[D sZe T[sgkdjh. j[D sZe T[sgkd

ns/ ;/tktK dh ftnkgens/ ;/tktK dh ftnkgens/ ;/tktK dh ftnkgens/ ;/tktK dh ftnkgens/ ;/tktK dh ftnkgegqtkBrh bJh fvihNbgqtkBrh bJh fvihNbgqtkBrh bJh fvihNbgqtkBrh bJh fvihNbgqtkBrh bJh fvihNb

noEftt;Ek ftZu ygsekoKnoEftt;Ek ftZu ygsekoKnoEftt;Ek ftZu ygsekoKnoEftt;Ek ftZu ygsekoKnoEftt;Ek ftZu ygsekoK

dk Go';k eoBk }o{oh j?,dk Go';k eoBk }o{oh j?,dk Go';k eoBk }o{oh j?,dk Go';k eoBk }o{oh j?,dk Go';k eoBk }o{oh j?,

i' pdfe;wsh Bkb e[Mi' pdfe;wsh Bkb e[Mi' pdfe;wsh Bkb e[Mi' pdfe;wsh Bkb e[Mi' pdfe;wsh Bkb e[Mgfjb{nK ftZu iK sK xZNgfjb{nK ftZu iK sK xZNgfjb{nK ftZu iK sK xZNgfjb{nK ftZu iK sK xZNgfjb{nK ftZu iK sK xZN

j? iK xZN T[sFkjiBe j?. j? iK xZN T[sFkjiBe j?. j? iK xZN T[sFkjiBe j?. j? iK xZN T[sFkjiBe j?. j? iK xZN T[sFkjiBe j?.

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 23

ygseko ;[oZfynk BhshnK -ygseko ;[oZfynk BhshnK -ygseko ;[oZfynk BhshnK -ygseko ;[oZfynk BhshnK -ygseko ;[oZfynk BhshnK - fJBQKftZu okFNoh ek~B ns/ o?r{b/FB, Yzrns/ gq'rokw Fkfwb j[zd/ jB fi; ftZu;Bnsh y/so d/ fwnko ns/ e'v ngDkT[Dd/ Yzr Fkfwb j[zd/ jB.

jo ftnesh d/ nzdo tXhnk ns/;[oZfyns fwnko dhnK t;sK$;/tktK ~jkf;b eoB ns/ i/ e[M rbs j't/ sKT[; dk jZb bZGD dk nzdo{Bh nfXekow"i{dk j[zdk j?. n;hI ;ko/ ikDd/ jK fefJj sK jh ;zGt j? i/ tgkohnK tb'I ;k~tXhnk fwnko dhnK t;sK ns/ ;/tktKgqdkB ehshnK iKdhnK jB ns/ okFNohygseko BhshxkV/ ygseko dh ;[oZfynkbJh gqGkth Yzr Bkb :sB eod/ jBns/ T[j f;oc B?fse tgko ~ jhjZbkF/oh BjhI fdzd/ ;r'I tgko d/ rbsYzrK T[s/ nwb ~ o'ed/ jB, sK feygsekoK ~ i' t;sK ns/ ;/tktK jkf;bj'D T[j T[BQK dhnK b'VK ~ fXnkB ftZuoZy e/ jkf;b j'D.

ygsekoK dh nk; j[zdh j? fe d/Fd/ nB'y/ ;fGnkukoe, nkofEe, ;wkfiejkbks ns/ u"frod/ ;zpzXh ;fEshnK ~fXnkB ftZu oZy e/ ygseko ;[oZfynk d/;zpzfXs gZXo d/ fwnko fwZE/ ikD. fJjsK jh ;zGt j? i/ ;oekoK fJ; d/ bJhb'VhIdk YKuk fte;s ns/ gqdkB eoB,T[; ~ wkBhNo eoB ns/ ygsekoK d/fjZsK dh okyh d/ Bhsh edwK ~ bkr{eoB. fJ; Bkb iBsk d/ jo tor ~

bkG gj[zu/rk, Gkt/I T[j rohp j't/ iKfgzvK ftZu ofjzdk j't/. ;oeko ~ fBozsoygs ~ th T[sFkfjs eoBk ukjhdk j?,nfijk wkj"b fsnko eoBk ukjhdk j?fi; ftZu ygsekoK ~ tX/o/ t;sK ftZu'Ife;/ fJe dh u'D eoB dk w"ek fwb/,uh}K ;;shnK ehwsK T[s/ w[jZJhnk j'Dns/ ygsekoK dh okyh bJh ;[szso ygsekohro[Zg ekfJw j'D.

fvihNb d[BhnKfvihNb d[BhnKfvihNb d[BhnKfvihNb d[BhnKfvihNb d[BhnK

;kvh d[BhnK dk ftFtheoB j' fojkj?, fi; ftZu s/} ;{uBk jkf;b eoB ftZub'VhIdh spdhbh nk ojh j? ns/ fJ;;{uBk ~ ;KMh eoB, d{i/ sZe gj[zukT[D,p?Ifezr, yohddkoh tr?ok d/ Yzr ftZuth spdhbh nk ojh j?. fJ; Bkb u'D,w"e/, ;j{bsK g?dk eoB, ygsekoK ~ xZNehwsK T[s/ ;wkB w[jZJhnk eoB dk thgqpzX j' fojk j?. fvihNb wkfXnw ns/w'pkJhb b?D d/D ygsekoK dh f}zdrhftZu fpBK FZe spdhbhnK fbnk fojk j?.fJ; w"e/ ~ fvihNb ftek; ftZu ikohoZyDk :ehBh pDkT[D bJh tos'IekoK ~fJ; T[s/ Go';k gqrNkT[Dk ukjhdk j? sKfe T[j nkgD/ nkg ~ o'}kBk dh f}zdrhftZu ;zrfms eo ;eD ns/ pj[s ;ko/pdbK ftZu'I jh fJe pdb Bk pD e/ ofjikD. fJe gj[zu:'r ftnesh sZe gj[zuns/ T[; d/ w[jZJhnk j'D, fBozsosk, uzrhe[nkfbNh pqkvp?Iv fJzNoB?N YKuk, fvihNbygseko nfXeko dk fJe nfjw gfjb{

th d/F d/ nkofEe ftek; bJh }o{oh j?.;oeko, o?r{b/No}, tgkohnK d/ :sBKBkb jh fJ; ~ :ehBh pDkfJnk ik;edk j?, ftF/F s"o s/ d{o-d[okv/ G{r'fbey/soK ftZu.

nZi d[BhnK dh seohpB 40nZi d[BhnK dh seohpB 40nZi d[BhnK dh seohpB 40nZi d[BhnK dh seohpB 40nZi d[BhnK dh seohpB 40

gqfsFs npkdh fJzNoB? `N dhgqfsFs npkdh fJzNoB? `N dhgqfsFs npkdh fJzNoB? `N dhgqfsFs npkdh fJzNoB? `N dhgqfsFs npkdh fJzNoB? `N dh

tos'I eo ojh j? ns/ fJ;tos'I eo ojh j? ns/ fJ;tos'I eo ojh j? ns/ fJ;tos'I eo ojh j? ns/ fJ;tos'I eo ojh j? ns/ fJ;

t/b/ gj[zu ns/ Fw{bhns T[`s/t/b/ gj[zu ns/ Fw{bhns T[`s/t/b/ gj[zu ns/ Fw{bhns T[`s/t/b/ gj[zu ns/ Fw{bhns T[`s/t/b/ gj[zu ns/ Fw{bhns T[`s/

frnkB e/Idfos j'D Bkb fJ;frnkB e/Idfos j'D Bkb fJ;frnkB e/Idfos j'D Bkb fJ;frnkB e/Idfos j'D Bkb fJ;frnkB e/Idfos j'D Bkb fJ;

ftZu j'o tkXk j'Dk :ehBh j?.ftZu j'o tkXk j'Dk :ehBh j?.ftZu j'o tkXk j'Dk :ehBh j?.ftZu j'o tkXk j'Dk :ehBh j?.ftZu j'o tkXk j'Dk :ehBh j?.

T[sgkdK ns/ ;/tktK dh ;w{fjeT[sgkdK ns/ ;/tktK dh ;w{fjeT[sgkdK ns/ ;/tktK dh ;w{fjeT[sgkdK ns/ ;/tktK dh ;w{fjeT[sgkdK ns/ ;/tktK dh ;w{fje

g qtkBrh bJh ygseko dkg qtkBrh bJh ygseko dkg qtkBrh bJh ygseko dkg qtkBrh bJh ygseko dkg qtkBrh bJh ygseko dk

fvihNb nkofEesk T[`s/ Go';kfvihNb nkofEesk T[`s/ Go';kfvihNb nkofEesk T[`s/ Go';kfvihNb nkofEesk T[`s/ Go';kfvihNb nkofEesk T[`s/ Go';k

j'Dk bk}wh j? go pdfe;wshj'Dk bk}wh j? go pdfe;wshj'Dk bk}wh j? go pdfe;wshj'Dk bk}wh j? go pdfe;wshj'Dk bk}wh j? go pdfe;wsh

Bkb e[M wkwfbnk ftZu nfijkBkb e[M wkwfbnk ftZu nfijkBkb e[M wkwfbnk ftZu nfijkBkb e[M wkwfbnk ftZu nfijkBkb e[M wkwfbnk ftZu nfijk

BjhI j' fojk iK fJ; ~ T[sFkjBjhI j' fojk iK fJ; ~ T[sFkjBjhI j' fojk iK fJ; ~ T[sFkjBjhI j' fojk iK fJ; ~ T[sFkjBjhI j' fojk iK fJ; ~ T[sFkj

BjhI fwb fojk. Go';k pDkT[DBjhI fwb fojk. Go';k pDkT[DBjhI fwb fojk. Go';k pDkT[DBjhI fwb fojk. Go';k pDkT[DBjhI fwb fojk. Go';k pDkT[D

bJh fJBQK w[ZfdnK ~ B}onzdk}bJh fJBQK w[ZfdnK ~ B}onzdk}bJh fJBQK w[ZfdnK ~ B}onzdk}bJh fJBQK w[ZfdnK ~ B}onzdk}bJh fJBQK w[ZfdnK ~ B}onzdk}

eoBk }o{oh BjhI j[zdk fJ;eoBk }o{oh BjhI j[zdk fJ;eoBk }o{oh BjhI j[zdk fJ;eoBk }o{oh BjhI j[zdk fJ;eoBk }o{oh BjhI j[zdk fJ;

Bkb b'eK dh o[NhB ftZu j'oBkb b'eK dh o[NhB ftZu j'oBkb b'eK dh o[NhB ftZu j'oBkb b'eK dh o[NhB ftZu j'oBkb b'eK dh o[NhB ftZu j'o

ftek; ns/ seBkb'ih dk ;zrmsftek; ns/ seBkb'ih dk ;zrmsftek; ns/ seBkb'ih dk ;zrmsftek; ns/ seBkb'ih dk ;zrmsftek; ns/ seBkb'ih dk ;zrms

j'Dk gqGkfts j't/rk.j'Dk gqGkfts j't/rk.j'Dk gqGkfts j't/rk.j'Dk gqGkfts j't/rk.j'Dk gqGkfts j't/rk.

nkofEesk dh wzr tkb/ gk;/ otkfJshs"o s/ ygsekoK dhnK gfjbedwhnK jhfJzNoB?N fvihNb ;"d/pk}h, yohd d/ c?;b/b?D, ;{uBk ;KMh eoB, fNZgDh eoB,o?Ifezr, ikfJ}k b?D, ;/tktK gqdkB eoBftZu B?Ntoe; ns/ fvihNb gb/Nckows/}h fbnk ;ed/ jB. go fvihNbnkofEesk ~ o{g gqdkB eoB bJh fJBQKw"fenK d/ Y/o d/ pkti{d seBkb'ihnKftZu i' s/}h Bkb spdhbh nk ojh j?T[j ygsekoK ~ nkgDh g;zd eoB d/wkwb/ ftZu d[fuZsh ftZu gk ojh j? ns/nzdoyks/ dhnK xNBktK okjhI T[BQK ~FeshjhD eo ojh j?. fvihNb wkfXnwgqfs ygsekoK dhnK fuzsktK ns/ T[whdK

24 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

~ ;wMd/ j'J/ ns/ Go';k g?dk eoB d/:sBK ~ ngDkT[Dk Bhsh xVB tkfbnKbJh nkgD/ nkg ftZu fJe tZvh u[B"shj?. fJE/ ;G s'I nfjw B'N eoB tkbkB[esk fJj j? fe ygseko dh ;t?-fJZS[eFw{bhns jh y'ig{oD fvihNb seBkb'ihd/ ;kwoki tZb fbik ;edh j? ns/ fJ;soQK fvihNb ftek; ezwK ~ gfjbK s'I thtXhnk ezwekih pDk ;edh j?.

ygseko dh ;'Mh ns/ n;bhnsygseko dh ;'Mh ns/ n;bhnsygseko dh ;'Mh ns/ n;bhnsygseko dh ;'Mh ns/ n;bhnsygseko dh ;'Mh ns/ n;bhns

Gkos ftZu fgSb/ d' djkfenK ftZuygsekoK dk nkFktkd fBokFktkd ftZupdb fojk j? ns/ p/tZ;h dh GktBk tXojh j? ns/ tgkohnK, whvhnk ns/ ;oekons/ e[M n?B ih U} T[s/ Go';k xNfojk j?. fJ; dk ekoB fJj j? fe fJjGktBk g?dk j' rJh j? fe fJj ;z;EkBn:'r jB ns/ T[BQK ~ ftFtheoB ns/seBkb'ih spdhbh d/ wkV/ gqGktK s'IpukT[D ftZu n;cb jB. seBkb'ih;ZukJh, gkodoFsk, ygsekoh nzefVnK ~pukT[D ftZu n;cb ofj ojh j? feT[IfetX/o/ ygseko fJj wzBD bZr/ jB feewoFhnb poKvK dh T[BQK d/ fBZih nzefVnKsZe gj[zu j' rJh j? ns/ T[j fJ; dhnB?fse tos'I eo ;ed/ jB ns/ pkehnkpkdh ~ fJj gsk sZe BjhI fe ezgBhnKe'b T[BQK dh fejVh ;{uBk w"i{d j?.ygsekoK dhnK ;wZf;nktK dk brkskoikfJ}k b? e/ T[BQK dk jZb eZY/ ikD dhb'V j?. ygsekoK ~ nkgD/ fJeZm/ ehs/fBZih nzefVnK pko/ ;gZFN ikDekoh fdZshikDh ukjhdh j?. fJ; d/ T[d/F pko/dZf;nk ikDk ukjhdk j? ns/ fJ; d/gqGktK pko/ u"e; ehsk ikDk ukjhdk j?.

fJj th dZf;nk ikDk ukjhdk j? fe i'fyw~ xNkT[D bJh fejV/ ;[ykb/ okj j[zd/jB. ezgBhnK ~ ukjhdk j? fe T[jygsekoK ~ nkgD/ nzefVnK sZe gj[zueoB ns/ T[; T[s/ fB:zsqD oZyD dhnK;kdhnK ns/ ;[oZfyns seBheK pko/ ikD{eotkT[D sK fe T[BQK ~ fJBQK nzefVnK ~T[BQK Bkb ;KMk eoB d/ fwb oj/ w"fenKdk bkG jkf;b j't/.

fvihNb nkofEesk ftZu n;hI nzefVnKdh NqK;fwFB s'I pukn BjhI eo ;ed/go fJj nfjw j? fe ygsekoK dk nkgD/fBZih nzefVnK d/ ikoh j'D ns/ T[BQKdhnK fBZih gfjbK T[s/ fB:zsqD pfDnkoj/. fJj o?r{b/No dh f}zw/tkoh j? fe

T[j FfjohnK d/ nzeV/ fJeZm/ eo oj/pj[s ;ko/ ;zrmBK d/ gqGkt ~ B'N eoBns/ FfjohnK d/ ek~Bh nfXekoK T[s/ g?oj/ gqGkt dk th fXnkB oZy/. T[BQK ~Y[Zet/I YKu/ fsnko eoB/ ukjhd/ jB i' feT[BQK ;wZf;nktK d/ jZb bJh Y[Zet/I j'DfiBQK okjhI fe T[BQK c?;fbnK ~ u[B"shfwb ojh j?. T[j fJj th :ehBhpDkT[D fe T[BQK d/ Yzr sohe/ ek~Bhj'D ns/ c?;b/ Bk}[e ;{uBktK d/ d[nkb/jh e/Ifdqs j'D. T[j fe;/ iksh, Xow ns/fbzr d/ ftseo/ s'I ofjs j'D. o?r{b/NoK~ fJj th :ehBh pDkT[Dk ukjhdk j? fei' th ;{uBk ;N'o ns/$iK ikoh ehsh rJhj?, T[j ;[oZfynk d/ T[u ikfJ} fwnkoKT[s/ g{oh T[sodh j't/ fi; Bkb feezgBhnK ~ wip{o ehsk ik ;e/ fe T[jtXhnk Yzr sohe/ ngDkT[D. ezgBhnK d/Bhsh ;zpzXh o?r{b/FBK ftZu fBogZy nzeVk;[oZfynk ikfJ}/ dk gqpzX j'Dk ukjhdk j?sK fe i/ fe;/ ygseko ~ e'Jh gq/FkBhj't/ s/ T[; ~ s[ozs w[nkt}k iK bkG

poKv n?e;poKv n?e;poKv n?e;poKv n?e;poKv n?e; poKv tkJhpoKv tkJhpoKv tkJhpoKv tkJhpoKv tkJh poKv }?`vpoKv }?`vpoKv }?`vpoKv }?`vpoKv }?`v

ygseko gfjbKygseko gfjbKygseko gfjbKygseko gfjbKygseko gfjbKn;odko Yzr Bkb fFekfJs doi eoBk pko/ ikD'n;odko Yzr Bkb fFekfJs doi eoBk pko/ ikD'n;odko Yzr Bkb fFekfJs doi eoBk pko/ ikD'n;odko Yzr Bkb fFekfJs doi eoBk pko/ ikD'n;odko Yzr Bkb fFekfJs doi eoBk pko/ ikD'

ekotkJh eo' ns/ nkgD/ ygseko jZeK bJh ntk} T[mkUekotkJh eo' ns/ nkgD/ ygseko jZeK bJh ntk} T[mkUekotkJh eo' ns/ nkgD/ ygseko jZeK bJh ntk} T[mkUekotkJh eo' ns/ nkgD/ ygseko jZeK bJh ntk} T[mkUekotkJh eo' ns/ nkgD/ ygseko jZeK bJh ntk} T[mkU

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 25

d/D dk gqpzX j' ;e/.

ygseko bJh w[nkt}kygseko bJh w[nkt}kygseko bJh w[nkt}kygseko bJh w[nkt}kygseko bJh w[nkt}k

;[oZfynk dh T[bzxDk j'D d/ wkwb/ftZu ygsekoK dh w[nkt}/ sZe nk;kBgj[zu j'Dh ukjhdh j? ns/ fvihNb wkfXnwftZu th j'o tgkoe YzrK d/ wkwb/ d/pokpo jh j'Dh ukjhdh j?. i' cowKnkBbkJhB b?D-d/D dk Yzr g/F eoojhnK jB, T[BQK ~ w}p{s, itkpd/jns/ nzdo{Bh MrfVnK d/ jZb dk ;jhYKuk ngDkT[Dk ukjhdk j? fi; ftZu fep/b'Vh d/oh Bk j't/ ns/ fJj ;G tkipyou/ T[s/ j'Dk ukjhdk j?. ;[szso w[nkt}kd/D dk fJe YKuk w[jZJhnk j'Dk pj[sjh }o{oh j?. fvihNb d[BhnK ftZu y/sos'I gko, ;ojZd s'I gko d/ b?D-d/D thFkwb j[zd/ jB ns/ o?r{b/NoK ~ nkgD/dkfJo/ s'I pkjo ik e/ th fJBQK MrfVnKd/ jZb ftZu ;jkJh j'Dk ukjhdk j? fi;Bkb ygsekoK dh :'rsk ftZu tkXkj't/rk ns/ T[j nzefVnK d/ spkdb/ dknfXeko oZy ;eDr/. ;ojZd gko d'nzefVnK d/ spkdb/ pko/ e"wKsoh Bhshskbw/b tkbh j'Dh ukjhdh j? sK feb?D-d/D ftZu Fkwb j'J/ d/F ;[oZfynk d/T[u fwnko e"wh ek~BK ~ bkr{ eoBftZu ngDk ;eD.

ygsekoK dk ;FesheoB ns/ygsekoK dk ;FesheoB ns/ygsekoK dk ;FesheoB ns/ygsekoK dk ;FesheoB ns/ygsekoK dk ;FesheoB ns/Go';k g?dk eoBkGo';k g?dk eoBkGo';k g?dk eoBkGo';k g?dk eoBkGo';k g?dk eoBk

Gkos ;oeko ns/ tgkoh nkofEetkXk jkf;b eoB bJh Jh-ekwo; ftZufBt/F eo oj/ jB. ygsekoK d/ Go';/ ~nkBbkJhB G[rskB T[s/ tXkT[Dk fJegfjb j'Dh ukjhdh j?. nypko dhnKfog'oNK nkw s"o s/ nzefVnK dh T[bzxDk,fvihNb fBZih foekov u'oh j'D, p?IeykfsnK dk foekov r[zw j'D, Jh-w/b gs/u'oh j'D, nkBbkJhB yksk gSkD, w?vheb;{uBk nkfd u'oh j'D dk f}eo eodhnKjB. fJ; ;koh ;{uBk d/ r[zw j'D dkwsbp wkbh xkNk, gSkD dh u'oh ns/

fBZih ikDekoh rkfJp j'D T[s/ v{zxhgq/FkBh ftZu g?Dk j?. FeshFkbh fvihNbseBkb'ih ezgBhnK ~ ygsekoK d/ fBZihnzefVnK ~ fJeZm/ eoB, ;N'o eoB ns/F/no eoB dk nfXeko fdzdh j? sK feT[BQK d/ T[sgkd ;jh Yzr Bkb uZb;eD. go fJBQK ftZu'I tX/o/ nzeV/ ;uw[Zub'VhId/ th BjhI j[zd/.

fvihNb d[BhnK ftZu fBZihfvihNb d[BhnK ftZu fBZihfvihNb d[BhnK ftZu fBZihfvihNb d[BhnK ftZu fBZihfvihNb d[BhnK ftZu fBZih

;[oZfynk ns/ pukn ftZu bk}wh;[oZfynk ns/ pukn ftZu bk}wh;[oZfynk ns/ pukn ftZu bk}wh;[oZfynk ns/ pukn ftZu bk}wh;[oZfynk ns/ pukn ftZu bk}wh

s"o s/ pkb ygsekoK d/ fjZsKs"o s/ pkb ygsekoK d/ fjZsKs"o s/ pkb ygsekoK d/ fjZsKs"o s/ pkb ygsekoK d/ fjZsKs"o s/ pkb ygsekoK d/ fjZsK

dh okyh dk gqpzX th j'Dkdh okyh dk gqpzX th j'Dkdh okyh dk gqpzX th j'Dkdh okyh dk gqpzX th j'Dkdh okyh dk gqpzX th j'Dk

ukjhdk j? i' fe fJBQK ]sfonKukjhdk j? i' fe fJBQK ]sfonKukjhdk j? i' fe fJBQK ]sfonKukjhdk j? i' fe fJBQK ]sfonKukjhdk j? i' fe fJBQK ]sfonK

bJh tX/o/ Bk}[e frD/ iKd/bJh tX/o/ Bk}[e frD/ iKd/bJh tX/o/ Bk}[e frD/ iKd/bJh tX/o/ Bk}[e frD/ iKd/bJh tX/o/ Bk}[e frD/ iKd/

jB ns/ nkBbkJhB i'fyw dkjB ns/ nkBbkJhB i'fyw dkjB ns/ nkBbkJhB i'fyw dkjB ns/ nkBbkJhB i'fyw dkjB ns/ nkBbkJhB i'fyw dk

w[ekpbk eoB d/ :'r BjhIw[ekpbk eoB d/ :'r BjhIw[ekpbk eoB d/ :'r BjhIw[ekpbk eoB d/ :'r BjhIw[ekpbk eoB d/ :'r BjhI

j[zd/. o?r{b/NoK ~ nkBbkJhBj[zd/. o?r{b/NoK ~ nkBbkJhBj[zd/. o?r{b/NoK ~ nkBbkJhBj[zd/. o?r{b/NoK ~ nkBbkJhBj[zd/. o?r{b/NoK ~ nkBbkJhB

;[oZfynk gqsh ikro{esk g?dk;[oZfynk gqsh ikro{esk g?dk;[oZfynk gqsh ikro{esk g?dk;[oZfynk gqsh ikro{esk g?dk;[oZfynk gqsh ikro{esk g?dk

eoB s'I fJbktk ezgBhnK BkbeoB s'I fJbktk ezgBhnK BkbeoB s'I fJbktk ezgBhnK BkbeoB s'I fJbktk ezgBhnK BkbeoB s'I fJbktk ezgBhnK Bkb

skbw/b eoBk gt/rk ns/ T[jskbw/b eoBk gt/rk ns/ T[jskbw/b eoBk gt/rk ns/ T[jskbw/b eoBk gt/rk ns/ T[jskbw/b eoBk gt/rk ns/ T[j

;[oZfyns f;;Nw fte;s eoB,;[oZfyns f;;Nw fte;s eoB,;[oZfyns f;;Nw fte;s eoB,;[oZfyns f;;Nw fte;s eoB,;[oZfyns f;;Nw fte;s eoB,

i' fe ygseko nk;kBh Bkbi' fe ygseko nk;kBh Bkbi' fe ygseko nk;kBh Bkbi' fe ygseko nk;kBh Bkbi' fe ygseko nk;kBh Bkb

ngDk ;eD. gkodoFh fBZihngDk ;eD. gkodoFh fBZihngDk ;eD. gkodoFh fBZihngDk ;eD. gkodoFh fBZihngDk ;eD. gkodoFh fBZih

nzeVk ;[oZfynk gqdkB ehs/ ikDnzeVk ;[oZfynk gqdkB ehs/ ikDnzeVk ;[oZfynk gqdkB ehs/ ikDnzeVk ;[oZfynk gqdkB ehs/ ikDnzeVk ;[oZfynk gqdkB ehs/ ikD

Bkb YKu/ ftZu e[M Go';k g?dkBkb YKu/ ftZu e[M Go';k g?dkBkb YKu/ ftZu e[M Go';k g?dkBkb YKu/ ftZu e[M Go';k g?dkBkb YKu/ ftZu e[M Go';k g?dk

j' ;edk j?.j' ;edk j?.j' ;edk j?.j' ;edk j?.j' ;edk j?.

brksko fvihNb seBkb'ih fsnkoehs/ ikD Bkb otkfJsh ;ojZdK gqGkftsj[zdhnK jB ns/ d/FK dofwnkB y/so;zpzXh fB:w ns/ ek~B gk;/ ofj iKd/jB fi; Bkb ;jh itkpK dh gSkD pj[sw[Ffeb j' iKdh j?. ygsekoK dk tgkoT[s/ ftFtk; pDkT[D bJh }o{oh j? feT[BQK ~ g{o/ fXnkB Bkb ;[fDnk ikt/,T[BQK dhnK nzdo{Bh wzrK ~ ;wfMnkikt/, ygseko gZyh gj[zu ngDkJh ikt/ns/ T[BQK dhnK T[whdK ~ Gog{o j[zrkok

fdZsk ikt/. fvihNb ygseko ;[oZfynk ~ngDkT[Dk ns/ T[BQK Bkb fBogZy YzrBkb BfiZfmnk ikDk jh ekog'o/N ;fGnkukodk GftZy j'Dk ukjhdk j? ns/ fJj thj'Dk ukjhdk j? fe i' ezgBhnK fJ; Yzrsohe/ ~ BjhI ngDkT[IdhnK iK j'o YzrngDkT[IdhnK jB fi; Bkb ygsekoK d/fjZsK ~ B[e;kB gj[zudk j?, T[BQK ~ ;]s;}ktK d/D dk gqpzX j'Dk ukjhdk j?.;jh s"o s/ fJe o?r{b/FB wk;b/ dk g{okjZb BjhI j? go fJj :ehBh s"o s/gqgZesk gqdkB eoB ftZu nfjw G{fwekfBGk ;edk j? ns/ ygsekoK bJh ;[oZfynkrkozNh dh nfjw w}p{s BhIj pD ;edkj? sK fe T[j fvihNb nkofEesk ftZug{o/ Go';/ Bkb Fkfwb j' ;eD.

ygsekoh T[sgkd ;?I;o :zsoK Bkbb?; j[zd/ jB fi; Bkb T[BQK dh ekoiFhbskftZu tkXk j[zdk j? ns/ T[j @;wkoN# pDiKd/ jB ns/ ygseko wkoehN ftZunfij/ T[sgkd tX oj/ jB. ;wkoN;woZEk t;sK ~, ftt/e ;woZEk, nzeV/fJeZm/ eoB, fJBQK ~ ;wkoNc'BK iK j'oe[B?eNv :zsoK Bkb fow'N e/Idohfeqs ;{uBkf;;Nw okjhI i'VB ftZu wdd eodh j?.s/} ns/ b'VhId/ c?;b/ b?D bJh ygsekoK~ fBZih nzefVnK dh tos'I dh g{ohikDekoh j'Dh ukjhdh j?. fJj ikDekohT[sgkd dh tos'I ;w/I iK ;/tk ;zpzXh j'Dhukjhdh j? sK fe gsk bZr ;e/ fe tZy-tZy YzrK ;/tktK sZe fet/I gj[zu j' ;edhj?, fet/I ehws ns/ e[nkfbNh gqGkftsj[zdhnK jB. fJzNoB?N gj[zu ns/ tkfJob?;e[B?efNftNh ftZu tkX/ Bkb nfij/ T[sgkdKdh wzr ftZu s/}h nkT[Idh j? fi; Bkb;kcNt/no ns/ vkNk tosD dh bkrsftZu ewh nkT[Idh j?. o'}kBk tos'I dhnKt;sK, fit/I fe :{fNbNh whNoK, xo/b{T[geoDK, ygsekoh T[sgkd, No?eNo, ekons/ rqfj ;[oZfynk f;;Nw} ;G e'bw"i{d j[zd/ jB ns/ fJj fJzNoB?N ns/fJe d{i/ Bkb i'VB dh ;woZEk oZydk j?.

26 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

BthI ;fEsh ygsekoK ~ tX/ j'J/w"e/ ns/ i'fyw w[jZJhnk eotkT[Idh j?.fvihNb seBkb'ih Bkb b?; ygsekoht;sK fJ; ~ fJzNoB?N Bkb i'VB d/ekpb j' iKdhnK jB go fJ; bJhbkfJ;?I; }o{oh j[zdk j?. go fJ; d/ e[Mfuzsk g?dk eoB tkb/ ekoB th j[zd/ jBi' fe fJBQK dh tos'I d/ fB:zsqD, fJBQK ~;KMk eoB iK fJBQK ftZu spdhbh eoB,w[Zy s"o s/ gqdkB eoB tkb/ dh @ihtBGo# dh gfoGkFk ns/ Y[ethI tos'I T[s/ns/ ftF/F s"o s/ fe;/ MrV/ dh ;fEshftZu Y[et/I j[zd/ jB.

fJj nfjw j? fe fvihNbfJj nfjw j? fe fvihNbfJj nfjw j? fe fvihNbfJj nfjw j? fe fvihNbfJj nfjw j? fe fvihNb

T[sgkdK dk fBowkD eoBT[sgkdK dk fBowkD eoBT[sgkdK dk fBowkD eoBT[sgkdK dk fBowkD eoBT[sgkdK dk fBowkD eoB

tkbhnK ezgBhnK fBowkD d/tkbhnK ezgBhnK fBowkD d/tkbhnK ezgBhnK fBowkD d/tkbhnK ezgBhnK fBowkD d/tkbhnK ezgBhnK fBowkD d/

e"wKsoh fwnkoK dh gkbDke"wKsoh fwnkoK dh gkbDke"wKsoh fwnkoK dh gkbDke"wKsoh fwnkoK dh gkbDke"wKsoh fwnkoK dh gkbDk

eodhnK jB, fteoh s ' IeodhnK jB, fteoh s ' IeodhnK jB, fteoh s ' IeodhnK jB, fteoh s ' IeodhnK jB, fteoh s ' I

pknd dh }o{oh ;[oZfynkpknd dh }o{oh ;[oZfynkpknd dh }o{oh ;[oZfynkpknd dh }o{oh ;[oZfynkpknd dh }o{oh ;[oZfynk

e[M ftF/F ;w/I bJh w[jZJhnke[M ftF/F ;w/I bJh w[jZJhnke[M ftF/F ;w/I bJh w[jZJhnke[M ftF/F ;w/I bJh w[jZJhnke[M ftF/F ;w/I bJh w[jZJhnk

eotkT[IdhnK jB, itkpd/jheotkT[IdhnK jB, itkpd/jheotkT[IdhnK jB, itkpd/jheotkT[IdhnK jB, itkpd/jheotkT[IdhnK jB, itkpd/jh

d/ fB:wK dh gkbDk eodhnKd/ fB:wK dh gkbDk eodhnKd/ fB:wK dh gkbDk eodhnKd/ fB:wK dh gkbDk eodhnKd/ fB:wK dh gkbDk eodhnK

jB ns / f J j :e h B hj B ns / f J j :e h B hj B ns / f J j :e h B hj B ns / f J j :e h B hj B ns / f J j :e h B h

pDkT[IdhnK jB fe ygsekoKpDkT[IdhnK jB fe ygsekoKpDkT[IdhnK jB fe ygsekoKpDkT[IdhnK jB fe ygsekoKpDkT[IdhnK jB fe ygsekoK

~ fe;/ B[e;kB dh ;fEsh~ fe;/ B[e;kB dh ;fEsh~ fe;/ B[e;kB dh ;fEsh~ fe;/ B[e;kB dh ;fEsh~ fe;/ B[e;kB dh ;fEsh

ftZu g{ok w[nkt}k fwb/.ftZu g{ok w[nkt}k fwb/.ftZu g{ok w[nkt}k fwb/.ftZu g{ok w[nkt}k fwb/.ftZu g{ok w[nkt}k fwb/.

ygsekoK d/ fjZsK ~ itkpd/jh ns/d/Ddkoh dhnK r[zMbdko ;fEshnK ftZuwfj;{; eoB T[s/, fow'N nkN'w/fNv eKNq?eNfJBc'o;w?IN w[ZfdnK, gqdkB eoB tkb/ftZu spdhbh ftZu w[FfebK, nzeVk fBZiskns/ ;[oZfynk w[ZfdnK s'I goQK j? fi; Bkbd[fuZsh g?dk j[zdh j? fe ygseko yohd/rJ/ T[sgkd dk eh eo ;edk j? ns/ ehBjhI. ygseko fiBQK e'b nfij/ T[sgkdj[zd/ jB iK i' fJBQK dh tos'I eod/ jB,ns/ fiBQK e'b fJ; wkwb/ ftZu pj[s xZNikDekoh j[zdh j? ns/ i' nkw s"o s/

;kcNt/no T[s/ jh fBoGo j[zd/ jB, id'Ie'Jh B[e; g? iKdk j? sK fJj gskbrkT[D ftZu n;cb ofjzd/ jB fe fJ;bJh e"D f}zw/tko j?. fBowksk, n?g;,ns/ nkJh n?; gh} d/ r[zMbdko B?NtoeftZu pj[s ;ko/ ;zgoeK ftZu T[BQK dhw[Ffeb j'o tX iKdh j?.

ygseko dh ;[oZfynk ns/ ;FesheoBo?r{b/FB, i' fe fvihNb wkfXnw d/tos'IekoK bJh j[zd/ jB, T[j ;[oZfynk,itkpd/jh, n:'rsk, ns/ gj[zu dhnKnkBbkJhB r[zMbK d/ jZb bJh j[zd/ jB.fvihNb ;/tktK ns/ T[sgkdK d/ tZy-tZyo{gK ns/ fe;wK d/ pokpo j'D bJh;[oZfynk gZXo nkBbkJhB ns/ nkcbkJhByohd bJh fJe' fij/ u'D/ ukjhd/ jB.fJj B' nzdk}hnK ns/ jZb pj[s }o{ohjB feT[Ife T[BQK dk ygseko dh s;ZbhT[s/ tXhnk gqGkt g?Idk j?. fJe y[ZbQhftFt gZXoh fvihNb nkofEesk tkbk fwnkofJe nB[gkse w}p{s, gqGkth ns/ nk;kBhBkb gj[zu:'r ek~Bh Yzr sohe/ d/ Bkb-Bkb seBheh n;cbsktK ns/ rbstos'I fto[ZX gj[zu w[jZJhnk eotkJ/rk fi;Bkb cokv ns/ rbs nkBbkJhB edwKs'I ygseko dh okyh j' ;e/rh ns/ T[;dk Go';k ns/ ftFtk; tX/rk. j'o nfjwfJj j? fe fJe o?r{b/Noh YKuk ekfJwj'Dk ukjhdk j? i' fe seBkb'ih spdhbhdh fe;/ th e'fFF dk w[ekpbk eo ;e/,fJj :ehBh pDk ;e/ fe ygseko dhwkbeh fpbe[b ;gZFN j? ns/ T[j T[;dh ;jh tos'I dh rkozNh th d/ ;e/rk.fJ; Bkb ygsekoK ftZu Go';k ns/ ftFtk;tX/rk.

fvihNb ftZfdnk ns/ ikro{eskfvihNb ftZfdnk ns/ ikro{eskfvihNb ftZfdnk ns/ ikro{eskfvihNb ftZfdnk ns/ ikro{eskfvihNb ftZfdnk ns/ ikro{esk

fJzNoB?N B/ ;kv/ uh}K yohdD ns/t/uD d/ Yzr ftZu eqKsh fbnKdh j? ns/;kv/ ftZu'I pj[s ;kfonK B/ nkBbkJhByohddkoh d/ bkG T[mkJ/ jB. tgko ftZuw[FfebK s'I S[Nekok BjhI fwb ;edk n;hI

;ko/ B[e;kBdko t;sK, wkVhnK ;/tktK,xNhnk ns/ ]soBke T[sgkdK, Bebht;sK nkfd dhnK fFekfJsK s'I ikD{ jK.fJj ;G e[M fJFfsjkoK ftZu do;kJ/rJ/ r[DK s'I T[bN j' fojk j?. Jh-ekwo; ftZu eJh ezgBhnK w[FfebK g?dkeoB ftZu bZrhnK ofjzdhnK jB ns/ek~Bh s"o s/ f}zwt/ko b'eK dk gsk jhBjhI brdk.ygseko ;[oZfynk d/ wkwb/ftZu ;gZFNsk dh nDj'Id ns/ T[; d/jZb d/ wkwb/ ftZu Jh-ekwo; ftZu;wZf;nktK ikoh jB ns/ T[j fvihNbb?D-d/D ~ ihtB dk nkXko BjhI pDBfdzdhnK.

T[sgkdK ns/ T[BQK d/ ezwekiT[sgkdK ns/ T[BQK d/ ezwekiT[sgkdK ns/ T[BQK d/ ezwekiT[sgkdK ns/ T[BQK d/ ezwekiT[sgkdK ns/ T[BQK d/ ezweki

gqsh nwbh, ;gFN, ;jh ns/gqsh nwbh, ;gFN, ;jh ns/gqsh nwbh, ;gFN, ;jh ns/gqsh nwbh, ;gFN, ;jh ns/gqsh nwbh, ;gFN, ;jh ns/

;ky :'r fwnkoh ;{uBk, fJBQK;ky :'r fwnkoh ;{uBk, fJBQK;ky :'r fwnkoh ;{uBk, fJBQK;ky :'r fwnkoh ;{uBk, fJBQK;ky :'r fwnkoh ;{uBk, fJBQK

~ gqdkB eoB tkfbnK, YzrK~ gqdkB eoB tkfbnK, YzrK~ gqdkB eoB tkfbnK, YzrK~ gqdkB eoB tkfbnK, YzrK~ gqdkB eoB tkfbnK, YzrK

ns/ ygsekoK d/ nfXekoKns/ ygsekoK d/ nfXekoKns/ ygsekoK d/ nfXekoKns/ ygsekoK d/ nfXekoKns/ ygsekoK d/ nfXekoK

gqfs ikDekoh T[BQK ~ w[jZJhnkgqfs ikDekoh T[BQK ~ w[jZJhnkgqfs ikDekoh T[BQK ~ w[jZJhnkgqfs ikDekoh T[BQK ~ w[jZJhnkgqfs ikDekoh T[BQK ~ w[jZJhnk

eotkJh ikDh ukjhdh j? sKeotkJh ikDh ukjhdh j? sKeotkJh ikDh ukjhdh j? sKeotkJh ikDh ukjhdh j? sKeotkJh ikDh ukjhdh j? sK

fe i/ e[M rbs j[zdk j't/ sKfe i/ e[M rbs j[zdk j't/ sKfe i/ e[M rbs j[zdk j't/ sKfe i/ e[M rbs j[zdk j't/ sKfe i/ e[M rbs j[zdk j't/ sK

T[j T[; pko/ ;wM ;eD ns/T[j T[; pko/ ;wM ;eD ns/T[j T[; pko/ ;wM ;eD ns/T[j T[; pko/ ;wM ;eD ns/T[j T[; pko/ ;wM ;eD ns/

nkBbkJhB c?;bk b?D ftZunkBbkJhB c?;bk b?D ftZunkBbkJhB c?;bk b?D ftZunkBbkJhB c?;bk b?D ftZunkBbkJhB c?;bk b?D ftZu

;jh Yzr ngDk ;eD ns/;jh Yzr ngDk ;eD ns/;jh Yzr ngDk ;eD ns/;jh Yzr ngDk ;eD ns/;jh Yzr ngDk ;eD ns/

T[BQK ~ fe;/ r[zMb iK d[fuZshT[BQK ~ fe;/ r[zMb iK d[fuZshT[BQK ~ fe;/ r[zMb iK d[fuZshT[BQK ~ fe;/ r[zMb iK d[fuZshT[BQK ~ fe;/ r[zMb iK d[fuZsh

dk ;kjwDk Bk eoBk gt/.dk ;kjwDk Bk eoBk gt/.dk ;kjwDk Bk eoBk gt/.dk ;kjwDk Bk eoBk gt/.dk ;kjwDk Bk eoBk gt/.

fvihNb Bhsh nfijh j'DhfvihNb Bhsh nfijh j'DhfvihNb Bhsh nfijh j'DhfvihNb Bhsh nfijh j'DhfvihNb Bhsh nfijh j'Dh

ukjhdh j? fe T[; ~ ;wMDkukjhdh j? fe T[; ~ ;wMDkukjhdh j? fe T[; ~ ;wMDkukjhdh j? fe T[; ~ ;wMDkukjhdh j? fe T[; ~ ;wMDk

nk;kB j't/ ns/ T[; dk gqpzXnk;kB j't/ ns/ T[; dk gqpzXnk;kB j't/ ns/ T[; dk gqpzXnk;kB j't/ ns/ T[; dk gqpzXnk;kB j't/ ns/ T[; dk gqpzX

eoBk th nk;kB j't/, ftF/FeoBk th nk;kB j't/, ftF/FeoBk th nk;kB j't/, ftF/FeoBk th nk;kB j't/, ftF/FeoBk th nk;kB j't/, ftF/F

s"o s/ ygsekoK d/ w[ZfdnKs"o s/ ygsekoK d/ w[ZfdnKs"o s/ ygsekoK d/ w[ZfdnKs"o s/ ygsekoK d/ w[ZfdnKs"o s/ ygsekoK d/ w[ZfdnK

ns/ FzfenK gqsh.ns/ FzfenK gqsh.ns/ FzfenK gqsh.ns/ FzfenK gqsh.ns/ FzfenK gqsh.

fvihNb ygseko ftZfdnk T[BQK bJhj? i' fe nkBbkJhB nfXekoK pko/ ikD{BjhI j[zd/ ns/ i' fe ;zpzfXs fjZ;k b?D d/:'r BjhI j[zd/, T[BQK bJh fvihNb T[geoBK,fit/I fe ezfgT{No, v?;eNkg, b?gNkg,

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 27

N/pb?`N; ns/ ;wkoN c'B nkfd dhnDikDsk fvihNb ;wki ftZu w[Ffebg?dk eodh j?. fJ; s'I fJbktk fJj th}o{oh j? fe b'e nkgD/ nzdo b'VhIdhw[jkos g?dk eoB sKfe i'fywK ns/ w"fenKdh gqGkth Yzr Bkb tos'I j' ;e/ ns/nkgDh g;zd nB[;ko u'D ehsh ik ;e/ns/ T[BQK ~ fJj gsk bZrDk ukjhdk j?fe nkgDh nkBbkJhB gSkD dh okyheoB iK fJ; ftZu ;[Xko eoB bJh fe;soQK gqGkth edw u[Ze/ ik ;ed/ jB. fJjB'N eoBk nfjw j? fe ygseko ftZfdnkgqsh ikro{esk fJ; ~ gqGkth Yzr Bkbbkr{ eoB bJh }o{oh j? Bk fe fJj e'Jhpdb j?.

u[DB dk nfXekou[DB dk nfXekou[DB dk nfXekou[DB dk nfXekou[DB dk nfXeko

w[ekpb/pk}h ns/ u'D e[nkfbNh iK$ns/;jh ehwsK d/ T[sgkd u[DB ftZu nfjwG{fwek fBGkT[Id/ jB. fJ; Bkb y/soK d/nko-gko ;[XkoK dh w[fjzw ftZu wddfwbdh j?. ;oeko dh fJj f}zw/tkoh j?fe T[j w[ekpb/pk}h tkbhnK wkoehNK ~ekfJw oZy/ sK fe fvihNb d[BhnK d/ygseko t;sK T[s/ Go';k eo ;eD.;wkB ~ fJe EK s'I d{ih EK T[s/ fbikT[Dd/ nfXeko, ft;fsqs ;g?;hfce/FB fwnkoKT[as/ g{ok T[soBk ns/ nzeVk gfjbK ~;KMk eoBk pj[s }o{oh j?. fvihNbnkofEesk ftZu wkoehN g[}hFfBzr dhd[otos'I, jo y/so bJh nB'yhnK u[B"shnKw"i{d j[zdhnK jB ns/ fJBQK dk jZbbZGDk ygsekoK d/ fjZs ns/ ;w[Zu/ nkofEeftek; bJh pj[s }o{oh j[zdk j?.

fvihNb w"fenK dh jwkfJs eoBbJh ygsekoK dk Go';k sK jh tXkfJnkik ;edk j? i/ T[j fJ; rZb s'I ikD{ j'Dfe fvihNb tgko eoB tkb/ e[M rbsj'D dh ;fEsh ftZu ;Ekgs fwnkoK ns/Bkb ;zpzfXs ;[oZfynk fwnkoK T[`s/ g{okT[soBr/. fJe ezgBh sK jh Go';/:'rpD ;edh j? i/ T[j nkgDhnK tgkoe

;orowhnK g{oh f}zw/tkoh Bkb fBGkt/ns/ nkgD/ B[e;K ~ wzBD bJh fsnkooj/ ns/ itkpd/j j't/, b'eK Bkb g{ohfJwkBdkoh ns/ fBogZysk tkbk tshokeo/, rZbpks ftZu gkodoFh j't/, ;gbkJhu/BK pko/ y[ZbQ e/ rZb eo/ ns/ nkgD/w[bk}wK Bkb th ;jh Yzr Bkb tshokeo/. fvihNb seBkb'ih ftZu ;G s'I nZr/ofjD tkbh ezgBh dh fJj th f}zw/tkohj[zdh j? fe T[j nkgDhnK y'iK d/ i'fywns/ bkGK ~ ;wM/ ns/ f}zw/tko YzrBkb fJBQK dk gqdoFB eo/ ns/ nkgD/tknd/ ~ fBGkt/.

f; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNk

seBkb'ih ns/ y'i jw/Fk jh nkgD/;[Gkn nB[;ko rshFhb j[zdhnK jB fi;Bkb ygsekoK bJh w"e/ ns/ w[FfebKg?dk j[zdhnK jB. T[Go oj/ ]sfonK ns/o[ektNK ~ ;wMd/ j'J/ fJe ;gZFN ;zs[fbsYzr Bkb ns/ fJBQK ~ ;jh ;[oZfynkgqpzXK okjhI d{o eoBk pj[s jh }o{oh j?BjhI sK fJe BthI seBkb'ih d/ bkG ;jhYzr Bkb w[jZJhnk BjhI j' ;eDr/.

fvihNb f;;Nw ftZu ygsekofvihNb f;;Nw ftZu ygsekofvihNb f;;Nw ftZu ygsekofvihNb f;;Nw ftZu ygsekofvihNb f;;Nw ftZu ygseko

d k Go ' ; k ns / f tFt k;d k Go ' ; k ns / f tFt k;d k Go ' ; k ns / f tFt k;d k Go ' ; k ns / f tFt k;d k Go ' ; k ns / f tFt k;

ygsekoK ~ ;wkfie nkofEeygsekoK ~ ;wkfie nkofEeygsekoK ~ ;wkfie nkofEeygsekoK ~ ;wkfie nkofEeygsekoK ~ ;wkfie nkofEe

bkG w[jZJhnk eotkT[D ftZubkG w[jZJhnk eotkT[D ftZubkG w[jZJhnk eotkT[D ftZubkG w[jZJhnk eotkT[D ftZubkG w[jZJhnk eotkT[D ftZu

wdd eo ;edk j? go fJjwdd eo ;edk j? go fJjwdd eo ;edk j? go fJjwdd eo ;edk j? go fJjwdd eo ;edk j? go fJj

sK jh ;zGt j? i/ nrb/o/ w"e/sK jh ;zGt j? i/ nrb/o/ w"e/sK jh ;zGt j? i/ nrb/o/ w"e/sK jh ;zGt j? i/ nrb/o/ w"e/sK jh ;zGt j? i/ nrb/o/ w"e/

Go';/:'r j'D ns/ b'eK dhGo';/:'r j'D ns/ b'eK dhGo';/:'r j'D ns/ b'eK dhGo';/:'r j'D ns/ b'eK dhGo';/:'r j'D ns/ b'eK dh

o'}kBk dh f}zdrh ftZu ;cbo'}kBk dh f}zdrh ftZu ;cbo'}kBk dh f}zdrh ftZu ;cbo'}kBk dh f}zdrh ftZu ;cbo'}kBk dh f}zdrh ftZu ;cb

j ' ;eD. ygse k o K d /j ' ;eD. ygse k o K d /j ' ;eD. ygse k o K d /j ' ;eD. ygse k o K d /j ' ;eD. ygse k o K d /

nkBbkJhB nfXekoK ~ :ehBhnkBbkJhB nfXekoK ~ :ehBhnkBbkJhB nfXekoK ~ :ehBhnkBbkJhB nfXekoK ~ :ehBhnkBbkJhB nfXekoK ~ :ehBh

pD kT [ D d h f } z w / t k o h ,pD kT [ D d h f } z w / t k o h ,pD kT [ D d h f } z w / t k o h ,pD kT [ D d h f } z w / t k o h ,pD kT [ D d h f } z w / t k o h ,

y[dw[yskoh ns/ fBZih nk}kdhy[dw[yskoh ns/ fBZih nk}kdhy[dw[yskoh ns/ fBZih nk}kdhy[dw[yskoh ns/ fBZih nk}kdhy[dw[yskoh ns/ fBZih nk}kdh

~ ekfJw oZyD bJh ;oekoK,~ ekfJw oZyD bJh ;oekoK,~ ekfJw oZyD bJh ;oekoK,~ ekfJw oZyD bJh ;oekoK,~ ekfJw oZyD bJh ;oekoK,

e"wKsoh ;zrmBK ns/ tgkoee"wKsoh ;zrmBK ns/ tgkoee"wKsoh ;zrmBK ns/ tgkoee"wKsoh ;zrmBK ns/ tgkoee"wKsoh ;zrmBK ns/ tgkoe

ezgBhnK dk d/F Go ftZuezgBhnK dk d/F Go ftZuezgBhnK dk d/F Go ftZuezgBhnK dk d/F Go ftZuezgBhnK dk d/F Go ftZu

;fj:'r }o{oh j?.;fj:'r }o{oh j?.;fj:'r }o{oh j?.;fj:'r }o{oh j?.;fj:'r }o{oh j?.

ygsekoK ;zpzXh ek~B ns/ o?r{b/FB

seBkb'ih tKr jB. n;hI t/fynk j? feT[BQK bJh seBkb'iheb rshFhbsk d/Bkb edw fwbkT[Dk }o{oh j?. nZi joftnesh fvihNb d[BhnK dk fJe fjZ;k j?ns/ fJj ;kv/ ;G T[s/ fBoGo eodk j?fe n;hI fJ; ~ tXhnk ns/ Go';/:'rpDkJhJ/. fJj }o{oh j? fe fJ; bJhr[zMbdko w[ZfdnK dh u'D eoe/ T[BQK dkjZb pVh s/}h Bkb ehsk ikt/, fJBQK ~nrKj Bk gkfJnk ikt/ BjhI sK rbsns/ so[Nhg{oB YKuk BhshnK s/}h Bkbw}p{sh cV b?DrhnK ns/ fJe B[e;kBdkJhnkgq/fNzr f;;Nw ti'I T[GoBrhnK i' fepknd ftZu fe;/ th jK-gZyh spdhbh dkfto'X eoBrhnK.

fJj pj[s }o{oh j? fe ;oekoKfJj pj[s }o{oh j? fe ;oekoKfJj pj[s }o{oh j? fe ;oekoKfJj pj[s }o{oh j? fe ;oekoKfJj pj[s }o{oh j? fe ;oekoK

ftFt ;BnsK, ;EkBe S'N/ftFt ;BnsK, ;EkBe S'N/ftFt ;BnsK, ;EkBe S'N/ftFt ;BnsK, ;EkBe S'N/ftFt ;BnsK, ;EkBe S'N/

tgko, e"wKsoh ro[Zg, f;tbtgko, e"wKsoh ro[Zg, f;tbtgko, e"wKsoh ro[Zg, f;tbtgko, e"wKsoh ro[Zg, f;tbtgko, e"wKsoh ro[Zg, f;tb

;[;kfJNhnK ns/ b'e ygseko;[;kfJNhnK ns/ b'e ygseko;[;kfJNhnK ns/ b'e ygseko;[;kfJNhnK ns/ b'e ygseko;[;kfJNhnK ns/ b'e ygseko

ns/ FfjohnK ti'I fwb e/ ezwns/ FfjohnK ti'I fwb e/ ezwns/ FfjohnK ti'I fwb e/ ezwns/ FfjohnK ti'I fwb e/ ezwns/ FfjohnK ti'I fwb e/ ezw

eoB bJh tuBpZX j'D, T[jeoB bJh tuBpZX j'D, T[jeoB bJh tuBpZX j'D, T[jeoB bJh tuBpZX j'D, T[jeoB bJh tuBpZX j'D, T[j

pj[s tXhnk ;zGt YzrK ~pj[s tXhnk ;zGt YzrK ~pj[s tXhnk ;zGt YzrK ~pj[s tXhnk ;zGt YzrK ~pj[s tXhnk ;zGt YzrK ~

ngDkT[DrhnK ns/ fJe Go';/ngDkT[DrhnK ns/ fJe Go';/ngDkT[DrhnK ns/ fJe Go';/ngDkT[DrhnK ns/ fJe Go';/ngDkT[DrhnK ns/ fJe Go';/

:'r ns/ ;[oZfyns fvihNb:'r ns/ ;[oZfyns fvihNb:'r ns/ ;[oZfyns fvihNb:'r ns/ ;[oZfyns fvihNb:'r ns/ ;[oZfyns fvihNb

d[BhnK ekfJw eoBrhnK i' fed[BhnK ekfJw eoBrhnK i' fed[BhnK ekfJw eoBrhnK i' fed[BhnK ekfJw eoBrhnK i' fed[BhnK ekfJw eoBrhnK i' fe

ygsekoK d/ fjZsK ~ g{oh soQKygsekoK d/ fjZsK ~ g{oh soQKygsekoK d/ fjZsK ~ g{oh soQKygsekoK d/ fjZsK ~ g{oh soQKygsekoK d/ fjZsK ~ g{oh soQK

ekfJw oZy/rh.ekfJw oZy/rh.ekfJw oZy/rh.ekfJw oZy/rh.ekfJw oZy/rh.

spdhbh gqfs gfjbk edw ikro{eskj?. d{;ok edw fJ; dh gqtkBrh j? .

- BEkBhnb po?IvB.

i/ s[;hI fe;/ rkje ~ f}zdrh GoBkb i'Vh oZyDk ukj[zd/ j' sK T[; ~fdnkbsk d/ fe;/ nukBe ehs/ ezw iKnB'y/ rkje ;/tk siop/ okjhI j?okB eo'.

- w?bhBhv'okv'

fizBh tX/o/ tB;[tzBs, UBk tXhnk;wki.

(b/ye Gkosh ygseko ;bkjeko ;';kfJNh

d/ u/now?B jB)

e-mail :[email protected]

28 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

c'e;c'e;c'e;c'e;c'e;

ftZsh ;/tktK ftZu ygsekoK dh Fw{bhnsftZsh ;/tktK ftZu ygsekoK dh Fw{bhnsftZsh ;/tktK ftZu ygsekoK dh Fw{bhnsftZsh ;/tktK ftZu ygsekoK dh Fw{bhnsftZsh ;/tktK ftZu ygsekoK dh Fw{bhns

ihH ;[zdowihH ;[zdowihH ;[zdowihH ;[zdowihH ;[zdow

:[es okFNo d/ ygseko ;[oZfynk;zpzXh fdFk-fBod/F pj[w[Zb/ f;XKs

jB i' gqGkth ygseko ;[oZfynk ek~BK,nwbekoh ;z;EktK ns/ do[;s eoB d/szsoK Bkb ;zpzfXs jB. fJj fdFkfBod/F ;G s'I gfjbK nkw fJibk; tb'Ingq?b 1985 d/ wsk Bzpo 39$248 okjhIngDkJ/ rJ/ ;B fi; dk pknd ftZuwsk Bzpo 1999$7 (Jhe';?e wsk) i[bkJh1999 okjhI ft;sko ehsk frnk ns/;'fXnk frnk. nkw fJibk; tb'I d;zpo2015 d/ wsk Bzpo 70$186 okjhI fJ;~ ngDk fbnk frnk.

2015 d/ ;z:[es okFNo fdFkfBod/FK ftZu ftZsh ;/tktK pko/ fJe yzvgfjbh tko Fkwb ehsk frnk fi; ftZuuzr/ fttjko ns/ Y[et/I y[bk;/, f}zw/tkod/Ddkoh, F'FD ns/ X'ykXVh Bkb gkodoFhsohe/ Bkb f;ZMD bJh Y[Zet/I fB:zsqDFkwb ehs/ rJ/ ;B. fJ; ftZu fJjf;ckoF th ehsh rJh fe ftZsh ;wkt/F,ftZsh f;Zfynk ns/ ftZsh ;/tktK dh tos'IftZu ygsekoK dh ;[oZfynk bJh Y[et/Iedw u[Ze/ ikD. ftFt ftZsh ;zeN ns/ygsekoK T[s/ fJ; d/ gqGkt B/ U Jh ;hvh$ih20 ~ 2011 d/ ftZsh ygseko;[oZfynk d/ T[u gZXoh fB:w pDkT[DbJh wip{o eo fdZsk. fit/I fe nkwfJibk; tb'I wzfBnk frnk, @@uzrh soQKezw eo oj/ pk}ko ftZu ygsekoK dkftZsh ;/tktK bJh Go';k ftZsh ;fEosk,fBgz[Bsk ns/ bzw/ ;w/I ftZu BthBsk ~

;z;z;z;z;z gq's;kfjs eodk j?, ns/ (jkbhnk ftZsh

;zeN B/ ygseko ;[oZfynk T[s/ w[V s'IfXnkB e/Idfos eo fdZsk j?.## ;zeN j't/

iK Bk, ;oekoK ns/ |?o-;oekoh ;zrmBKdk ygsekoK ~ ;[oZfyns eoB dk jw/Fk

:sB j'Dk ukjhdk j?. fJ; ;zpzX ftZuygseko Fw{bhns ns/ FesheoB ]k;

wjZst oZyd/ jB.

ygseko T[d'I skesto j[zd/ jB id'I

T[BQK ~ nkgD/ jZeK ns/ co}K dk frnkBj[zdk j? ns/ id'I T[j nkgD/ nkg dk

pukn eoB d/ :'r j[zd/ jB.## FkfJdf}nkdkso ygseko ;[oZfynk nEkfoNhnKdh ;ot'u soihj ygsekoK ~ f;Zfyns

eoBk ns/ pk}ko ftZu eko'pkoK ns/ygseko dofwnkB ikDekoh d/ fBfjs

gkV/$n;zs[bB ~ ;zs[fbs eoB dh j?.

nfijk efjDk ;"yk j? s/ eoBk

n"yk. ygseko f;Zfynk bJh pj[s ;kohnKfXoK dh Gkrhdkoh }o{oh j? fit/I fe

ygseko ;[oZfynk ns/ f;Zfynk nEkfoNhnK,tgkoe ns/ ygseko ;zrmB, f;Zfynk

irs ns/ whvhnk. fJE/ ;k~ jkbhnkJh-tDi ns/ fvihNb fJBebkp ~ th

fXnkB ftZu oZyDk gt/rk.

fJ; wkwb/ ftZu ftZsh ;/tktK dky/so tZX ifNb j?. ygsekoK d/ wkwb/ftZu pj[s ;kohnK r[zMbK jB. T[BQK ~jo o'} Jh-w/b o{gh pzpkoh dk ;kjwDkeoBk g?Idk j? fi; ftZu nB/e g/FeFKehshnK j[zdhnK jB. T[; ~ fJBQK dh

d/F d/ e/Idoh p?Ie ti'Id/F d/ e/Idoh p?Ie ti'Id/F d/ e/Idoh p?Ie ti'Id/F d/ e/Idoh p?Ie ti'Id/F d/ e/Idoh p?Ie ti'I

Gkos dk fo}ot p?IeGkos dk fo}ot p?IeGkos dk fo}ot p?IeGkos dk fo}ot p?IeGkos dk fo}ot p?Ie

ftnki doK, tZy-tZy yofunKftnki doK, tZy-tZy yofunKftnki doK, tZy-tZy yofunKftnki doK, tZy-tZy yofunKftnki doK, tZy-tZy yofunKns/ tgkoe p?IeK tb'Ins/ tgkoe p?IeK tb'Ins/ tgkoe p?IeK tb'Ins/ tgkoe p?IeK tb'Ins/ tgkoe p?IeK tb'IygsekoK Bkb fttjko,ygsekoK Bkb fttjko,ygsekoK Bkb fttjko,ygsekoK Bkb fttjko,ygsekoK Bkb fttjko,

|?o ekor[}koh tkb/|?o ekor[}koh tkb/|?o ekor[}koh tkb/|?o ekor[}koh tkb/|?o ekor[}koh tkb/

n;kf;nK (n?`B gh J/}), tZv/n;kf;nK (n?`B gh J/}), tZv/n;kf;nK (n?`B gh J/}), tZv/n;kf;nK (n?`B gh J/}), tZv/n;kf;nK (n?`B gh J/}), tZv/ns/ gqGktFkbh rkjeK d/ns/ gqGktFkbh rkjeK d/ns/ gqGktFkbh rkjeK d/ns/ gqGktFkbh rkjeK d/ns/ gqGktFkbh rkjeK d/

wkV/ eof}nK nkfd d/ wkwb/wkV/ eof}nK nkfd d/ wkwb/wkV/ eof}nK nkfd d/ wkwb/wkV/ eof}nK nkfd d/ wkwb/wkV/ eof}nK nkfd d/ wkwb/ftZu ftnkge Bhsh pDkT[DftZu ftnkge Bhsh pDkT[DftZu ftnkge Bhsh pDkT[DftZu ftnkge Bhsh pDkT[DftZu ftnkge Bhsh pDkT[D

d/ wkwb/ ftZu fJed/ wkwb/ ftZu fJed/ wkwb/ ftZu fJed/ wkwb/ ftZu fJed/ wkwb/ ftZu fJe

wjZstg{oB G{fwek fBGkT[IdkwjZstg{oB G{fwek fBGkT[IdkwjZstg{oB G{fwek fBGkT[IdkwjZstg{oB G{fwek fBGkT[IdkwjZstg{oB G{fwek fBGkT[Idkj?. jo/e oki ftZuj?. jo/e oki ftZuj?. jo/e oki ftZuj?. jo/e oki ftZuj?. jo/e oki ftZu

fo}ot p?Ie tb'I fB:[esfo}ot p?Ie tb'I fB:[esfo}ot p?Ie tb'I fB:[esfo}ot p?Ie tb'I fB:[esfo}ot p?Ie tb'I fB:[esp?Ifezr b'egkb fJ; wkwb/p?Ifezr b'egkb fJ; wkwb/p?Ifezr b'egkb fJ; wkwb/p?Ifezr b'egkb fJ; wkwb/p?Ifezr b'egkb fJ; wkwb/ftZu ygsekoK dh ;[DtkJhftZu ygsekoK dh ;[DtkJhftZu ygsekoK dh ;[DtkJhftZu ygsekoK dh ;[DtkJhftZu ygsekoK dh ;[DtkJh

th eodk j? ns/ fJ; dkth eodk j? ns/ fJ; dkth eodk j? ns/ fJ; dkth eodk j? ns/ fJ; dkth eodk j? ns/ fJ; dk

jZb th eodk j?.jZb th eodk j?.jZb th eodk j?.jZb th eodk j?.jZb th eodk j?.

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 29

pj[sh ;wM th BjhI nkT[Idh. Gkos ftZuygseko ;[oZfynk ek~B 1986 s'I pfDnkj'fJnk j?. ;tkb fJj T[mdk j? fe ftZsh;/tktK bJh tZyo/ ygseko ek~B dh b'Vj?< p/FZe y/sotko ek~B w"i{d jB goT[j fezB/ e[ gqGkth jB, fJj ;wMDk fJenkw ygseko bJh n"yk j?. w"i{dk ygseko;[oZfynk ek~B ~, ygsekoK dh p/jso;[oZfynk bJh ;'fXnk ik fojk j?. ftZsh;/tktK dk y/so f}nkdk r[zMbdko j? fi;ftZu pj[s ;ko/ fyvkoh jB, fJeZbhnKp?IeK jh e[Zb n;kf;nK d/ 64 gqfsFs T[s/fB:zsqD eo ojhnK jB. fJ; y/so ftZuj'o pj[s ;ko/ o;wh$|?o o;wh fyvkohth jB fit/I ukoNov nekT{IN?IN, J/izN,dbkb, ;bkjeko, ftu'b/ nkfd.

ygsekoK d/ n;kf;nK, fi;ygsekoK d/ n;kf;nK, fi;ygsekoK d/ n;kf;nK, fi;ygsekoK d/ n;kf;nK, fi;ygsekoK d/ n;kf;nK, fi;

ftZu iwQK oew th Fkwb jB,ftZu iwQK oew th Fkwb jB,ftZu iwQK oew th Fkwb jB,ftZu iwQK oew th Fkwb jB,ftZu iwQK oew th Fkwb jB,

dh ;[oZfynk bJh Y[Zet/I fB:zsqDdh ;[oZfynk bJh Y[Zet/I fB:zsqDdh ;[oZfynk bJh Y[Zet/I fB:zsqDdh ;[oZfynk bJh Y[Zet/I fB:zsqDdh ;[oZfynk bJh Y[Zet/I fB:zsqD

ns/ phwk szso j'D/ ukjhd/ns/ phwk szso j'D/ ukjhd/ns/ phwk szso j'D/ ukjhd/ns/ phwk szso j'D/ ukjhd/ns/ phwk szso j'D/ ukjhd/

jB. ftZsh ;kyosk dk wjZstjB. ftZsh ;kyosk dk wjZstjB. ftZsh ;kyosk dk wjZstjB. ftZsh ;kyosk dk wjZstjB. ftZsh ;kyosk dk wjZst

j'o tX iKdk j?. fJE/ ;z:[esj'o tX iKdk j?. fJE/ ;z:[esj'o tX iKdk j?. fJE/ ;z:[esj'o tX iKdk j?. fJE/ ;z:[esj'o tX iKdk j?. fJE/ ;z:[es

okFNo d/ ygseko ;[oZfynk ;zpzXhokFNo d/ ygseko ;[oZfynk ;zpzXhokFNo d/ ygseko ;[oZfynk ;zpzXhokFNo d/ ygseko ;[oZfynk ;zpzXhokFNo d/ ygseko ;[oZfynk ;zpzXh

fdFk fBod/FK dk w[V s'I gfVQnkfdFk fBod/FK dk w[V s'I gfVQnkfdFk fBod/FK dk w[V s'I gfVQnkfdFk fBod/FK dk w[V s'I gfVQnkfdFk fBod/FK dk w[V s'I gfVQnk

ikDk j'o }o{oh j' iKdk j? fiBQKikDk j'o }o{oh j' iKdk j? fiBQKikDk j'o }o{oh j' iKdk j? fiBQKikDk j'o }o{oh j' iKdk j? fiBQKikDk j'o }o{oh j' iKdk j? fiBQK

dh tos'I gfjbK jh ftZsh ;/tktKdh tos'I gfjbK jh ftZsh ;/tktKdh tos'I gfjbK jh ftZsh ;/tktKdh tos'I gfjbK jh ftZsh ;/tktKdh tos'I gfjbK jh ftZsh ;/tktK

bJh ehsh iKdh j?.bJh ehsh iKdh j?.bJh ehsh iKdh j?.bJh ehsh iKdh j?.bJh ehsh iKdh j?.

d/F d/ e/Idoh p?Ie ti'I Gkos dkfo}ot p?Ie ftnki doK, tZy-tZy yofunKns/ tgkoe p?IeK tb'I ygsekoK Bkbfttjko, |?o ekor[}koh tkb/ n;kf;nK(n?B gh J/}), tZv/ ns/ gqGktFkbh rkjeK

ygseko ;[oZfynk bJh ;z:[es okFNo d/ fdFk-fBod/F-2016ygseko ;[oZfynk bJh ;z:[es okFNo d/ fdFk-fBod/F-2016ygseko ;[oZfynk bJh ;z:[es okFNo d/ fdFk-fBod/F-2016ygseko ;[oZfynk bJh ;z:[es okFNo d/ fdFk-fBod/F-2016ygseko ;[oZfynk bJh ;z:[es okFNo d/ fdFk-fBod/F-2016

ftZsh ;/tktKftZsh ;/tktKftZsh ;/tktKftZsh ;/tktKftZsh ;/tktK LLLLL w?Ipo w[be ;EkgBk eoB iK T[s;kfjs eoB fit/I th Y[ZetK j't/-

• ftZsh ygseko ;[oZfynk fB:wB ns/nwbekoh BhshnK.

• }o{oh nfXekoK ns/ ;o'sK tkbhnKfBrokB ;GktK sK i' T[j nkgDk ezw eo;eD.

• ygsekoK d/ n;k;/, fi; ftZu iwQKoew th Fkwb j?, dh ;[oZfynk bJh Y[Zet/IezNo'b ns/ phwk szso.

• ;[XohnK j'JhnK ftZsh f;Zfynk oDBhshnKi' ftZsh ;k]osk ~ T[sFkfjs eodhnK jB.

• T[fus fttjko ns/ Y[ZetK y[bk;k, i' fJj :ehBh pDkt/rk fe ftZsh ;z;EkB~ T[BQK d/ ns/ nfXekos J/izNK d/ ezwK bJh fizw/tko ns/ itkpd/j pDkfJnk ik;e/. ftZsh ;/tktK gqdkB eoB tkfbnK e'b fjsK d/ Neokn pko/ fJe fbysh Bhsh j'Dhukjhdh j? i' ;zGkth fjZsK d/ Neokn ~ bZGD ftZu wdd eo ;ed/ jB. id'I ;/tktKd/D tkfbnK ns/ shih fXo dofwnkB fjsK d/ Neokn dh ;zGktBk g?dk j' ikt/ sKfJ; dk y[bk;k ygseko e'b eo d/Dk ukjhdk j? sK fe fjsK d/ Neokn s'I ygsekod/ j'D tkb/ ;zGkth B[e;kB ~ Nkfbnk ik ;e/.

• ftZsh ;/tktK gqdkB eoB tkfbnK ns/ nfXekos J/izNK tb'I fizw/tkoh tkbktgkoe fttjko, fi; ftZu f}zw/tkoh Bkb T[Xko d/Dk ns/ T[sgkdK dh fteoh Fkwb j?i' ygseko dhnK b'VK ns/ ;kXBK d/ nB[e{b j't/.

• ygseko d/ ftZsh nzeV/ ;[oZfyns eoB bJh Y[Zet/I fB:zsqD fi; ftZu X'ykXVhns/ F'FD Fkwb j?.

• fJe nfijk fB:we YKuk i' g?;/ G/iD bJh bkrs gqGkftesk ns/ gkodoFsk~ T[sFkfjs eo/ ns/ fi; Bkb ygseko ~ G/i/ ikD tkb/ g?;/ dh bkrs ns/ gj[zu,tNKdok doK, ;kohnK ch;K ns/ d{ihnK bkrsK i' g?;/ G/iD Bkb ;zpzfXs jB, ns/ g?;/Bk G/i ;eD dh ;{os ftZu T[gktK pko/ g{oh ikDekoh fdZsh ikt/. w?Ipo w[beK ~ ftZsh;wkt/F, ftZsh f;Zfynk ns/ ftZsh ;/tktK dh tos'I eoB t/b/ ygsekoK dh ;[oZfynk Bkb;zpzfXs ygseko BhshnK bkr{ eoB bJh Y[et/I edw u[ZeD/ ukjhd/ jB.

w?Ipo d/F ftZsh ;/tktK ns/ T[BQK dh ;whfynk bJh gq;zfre nkbwh fdFkfBod/FK ns/ fwnkoK pko/ ftuko eo ;ed/ jB ns/ fiE/ Y[etK j't/, T[BQK d/ nkofEe,;wkfie ns/ tksktofBe jkbks w[skpe fJBQK fdFk fBod/FK ns/ fwnkoK ~ ngDk;ed/ jB sK fe T[j fJBQK dh gkbDk eo ;eD ns/ tZy-tZy w[beK ftZu fJ; T[s/nwb bJh d{i/ w?Ipo d/FK Bkb GkJhtkbh eo ;eD. nfijk eoe/ w?Ipo d/F nkofEe;fj:'r ns/ ftke; ns/ ro[Zg 20 d/ ftZsh ygseko ;[oZfynk d/ T[`u gZXoh f;XKsK dknfXn?B eo ;ed/ jB ns/ Bkb dh Bkb ro[Zg 20 d/ BthBsw ftZsh ;wkt/F d/f;XKsK ns/ ftFt p?Ie dhnK ftZsh ygseko ;[oZfynk Bkb ;zpzfXs uzrhnK gqEktK d/f;XKsK dk nfXn?B th eo ;ed/ jB.

30 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

~ wkV/ eof}nK nkfd d/ wkwb/ ftZuftnkge Bhsh pDkT[D d/ wkwb/ ftZufJe wjZstg{oB G{fwek fBGkT[Idk j?.jo/e oki ftZu fo}ot p?Ie tb'I fB:[esp?Ifezr b'egkb fJ; wkwb/ ftZu ygsekoKdh ;[DtkJh th eodk j? ns/ fJ; dkjZb th eodk j?.

ftZsh ;/tktK ftZsh ;ZBns tb'I gqdkB

ehshnK iKdhnK nkofEe ;/tktK j[zdhnK

jB fi; ftZu eko'pkoK dhnK pj[s ;kohnK

fe;wK Fkwb j[zdhnK jB i' p?IeK, fo}ot

p?Ie, eq?fvN ekov ezgBhnK, phwk ezgBhnK,

ygseko ftZs, ;Nke dbkbh, fBt/F czv,

fw:{ub czv nkfd dk gqpzXB eod/ jB.

n;b ftZu, @@tkfJ; ;';kfJNh## tb'I 150

ftZsh T[sgkdK dk fJe s[bBkswe nfXn?B

ehsk frnk j? fi; ftZu eq?fvN ekov

Fkwb jB.

phwk fB:we nEkfoNh, ;feT[foNh}n?Iv n?e;u/Ii p'ov nkc fJzvhnk (n?; Jhph nkJh) ckotov wkoehN efwFB (t;sKd/ wkwb/ ftZu), fw:{ub czv fiBQK T[s/pj[s ;ko/ ygseko fBoGo eod/ jB,ftZsh ezgBhnK, fBt/F czv nkfd e'b fJe

tZvk y/so j?. fJj fJe tk;sfte izrbj? fi; ftZu ygseko r[nkuk j'fJnk j?.

fJE/, ;wkt/F dk wjZstg{oB fpzd{;kjwD/ nkT[Idk j?, ]k; eoe/ Gkos tor/ftFkb d/F d/ g/Iv{ y/soK ftZu ;kyosk d/tZy-tZy gZXo jB. e/ob tor/ oki ftZujkbks n;kB j' ;ed/ jB fiE/ ;kyoskdo tZX j?, ]k; eoe/ n"osK ftZu. d/F

d/ e[ZM d{i/ fjZf;nK ftZu b'eK ~ fJe p?Ieyks/ sZe dk th gsk BjhI. jkbhnk gqXkB

wzsoh iB XB :'iBk B/ @ftZsh ;wkt/F##ftZu wdd ehsh j? fi; nXhB 350

fwbhnB bkGgksohnK B/ gfjbh tko nkgD/g?;/ Bkb yksk y'fbQnk j?. id'I fJe tko

T[BQK dk yksk y[ZbQ frnk sK T[j ;oekod/ f;ZX/ bkG spdhb eoB (vh ph Nh) d/

ftZsh bkGK dk nBzd wkDd/ jB. fJ;sfjs fpBK fe;/ ftu'b/ d/ g?;k f;ZXk T[BQK

d/ ykfsnK ftZu nk iKdk j?. ftu'fbnK s'Iofjs ;"yh spdhbh T[BQK ~ e"wh ftek;

ftZu @;wkt/F# dh GktBk dk nfj;k;eotkT[Idh j?.

e[ZM ;wK gfjbK sZe B"itkBK dhgfjbh g;zd nkJh Nh (;{uBk seBhe)

;h, j[D T[j ftZsh ;/tktK ~ gfjb d/ oj/jB. nZi dh ftZsh ;/tktK dh ;Bns,nkgD/ pj[s ;ko/ T[sgkdK ns/ ;/tktKBkb, fBZih ftneshnK ns/ ekog'o/FBKbJh g?;/ dk gqpzXB eodh j?.

@@ftZsh ;/tktK rohpK ~ rohph dhdbdb ftZu'I fBeb e/ p/jso f}zdrhihD dk okj fdykT[IdhnK jB. nwhoKbJh ftZsh ;/tktK g?;/ ftZu tkXk eoB dkw"ek gqdkB eodhnK jB.## go w/o/ ftukonB[;ko fJj uzr/ gqpzXB ns/ ygseko;[oZfynk T[s/ fBoGo eodk j? fi; ftZufFekfJsK dk s/}h Bkb fBgNkok j[zdkj't/.

ftF/F y/soK Bkb ;zpzfXs T[gknftF/F y/soK Bkb ;zpzfXs T[gknftF/F y/soK Bkb ;zpzfXs T[gknftF/F y/soK Bkb ;zpzfXs T[gknftF/F y/soK Bkb ;zpzfXs T[gkn

brksko pdb oj/ ygseko fjZsK,]k; eoe/ ftek;Fhb w[beK ftZu, fiE/mhe j't/, w?Ipo d/FK ~ ygseko dhf;js Bkb ;zpzfXs fceo tkb/ y/soK ~soihj d/Dh ukjhdh j?, fit/I fe ykDk,gkDh, dtkJhnK, fpibh ns/ iBse ;j{bsK.fJ; d/ Bkb jh ;?o-;gkNk Bkb ;zpfXsftF/FsktK dk jZb th eoBk ukjhdk j?.T[sgkd dh r[DtZsk fB:zsqD, Y[ethnKns/ ;[oZfyns tzv ;j{bsK, fwnkohnzsookFNoh b/pfbzr ns/ ikDekoh ns/fJBQK y/soK ftZu f;Zfynk ns/ y'i gq'rokwKbJh th BhshnK ngDkJhnK ikDhnKukjhdhnK jB. ftF/F y/soK d/ ;zpzXftZu w?Ipo w[beK d/ fdFk-fBod/F w"i{dkd;skt/} d/ gqktXkBK d/ ;zdoG ftZufte;s eoB/ ukjhd/ jB.

ykDk L ykD/ pko/ e"wh BhshnK ns/:'iBktK pDkT[D ;w/I w?Ipo w[beK ~ ;ko/ygsekoK dhnK b'VK ~ fXnkB ftZu oZyDkukjhdk j?.

(b/ye e/Idoh ygseko wkwfbnK ns/ iBsetzv gqDkbh pko/ wzsokb/ d/ e?fpB/N ;eZso;w/s eJh e/Idoh wzsokfbnK ftZu ;eZso ti'I;/tk fBGkn u[Ze/ jB)

e-mail :[email protected]

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 31

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

ygseko ;[oZynk L Bt/I okjygseko ;[oZynk L Bt/I okjygseko ;[oZynk L Bt/I okjygseko ;[oZynk L Bt/I okjygseko ;[oZynk L Bt/I okj

g[Fgk frohwkihg[Fgk frohwkihg[Fgk frohwkihg[Fgk frohwkihg[Fgk frohwkih

j ;Zuw[u fJe fto'XkGk; jh j?fe Gkt/I n;hI okFNoh ygseko

nfXeko fdt; fJ; d;zpo ftZu ygseko;[oZfynk (;h gh) ek~B, 1986 d/ iBwdh :kd ftZu wBk oj/ jK go n;hI T[;Bt/I ek~B dh th T[vhe eo oj/ jK fi;B/ fe fJ; ek~B dh irQk b?Dh j?.

fJj ;jh j? fe ek~BK B/ pdbt/I

;w/I Bkb pdbDk j[zdk j? ns/ Gkt/I ;h

gh ek~B fJe okj pdbD tkbk ek~B

j?, fi; B/ fe gfjbh tkoh wzfBnk j? fe

ygsekoK d/ th nfXeko j[zd/ jB ns/

fJ; B/ d/F ftZu fJe tZyok ygsekoh

YKuk ekfJw ehsk j? ns/ eJh nfij/ sZE

th fsnko ehs/ jB fiBQK B/ fe wkoehN

dh nkofEesk ftZu spdhbhnK fbnKdhnK

jB, fvihNb seBkb'ih d/ y/so ftZu s/}h

Bkb soZeh ehsh j? ns/ ek~B ftZu e[M

gqw[Zy ykwhnK T[xkVhnK jB fi; Bkb fe

fJe Bt/I ;[Xo/ j'J/ ek~B dh b'V wfj;{;

j'Jh i' fe fJ; dh irQk b? ;e/.

fJ; soQK ;h gh fpZb, 2015 b'e;Gk ftZu 10 nr;s 2015 ~ g/F ehskfrnk ns/ ;gheo B/ fJ; ~ y[oke,ygsekoh wkwfbnK ns/ iBse tzv wzsokbkdh ;EkJh ew/Nh jtkb/ eo fdZsk. ;EkJhew/Nh B/ 26 i[bkJh, 2016 ~ nkgDhfog'oN g/F ehsh fi; ftZu fJ; ek~BftZu eJh nfjw uh}K Fkfwb eoB dhf;ckoF ehsh rJh. ;oeko B/ fJBQKf;ckoFK nB[;ko jh fpZb ftZu ;'X ehsh

fJfJfJfJfJj? ns/ fJ; ~ ;z;d d/ ;od o[Zs d/;?FB ftZu w[V g/F ehs/ ikD dh nk;j?.

gq;skts Bt/I ek~B dh nfjwhns~ ;wMD bJh ;k~ gfjbK 1986 d/ ;hgh ek~B, T[; d/ gqGkt, ;cbsktK ns/n;cbsktK T[s/ Mks wkoBh gt/rh.

1986 dk ygseko ;[oZfynk ek~B1986 dk ygseko ;[oZfynk ek~B1986 dk ygseko ;[oZfynk ek~B1986 dk ygseko ;[oZfynk ek~B1986 dk ygseko ;[oZfynk ek~B

;G e[M fejk ns/ ehsk frnk,1986 dk ;h gh ek~B fJe eqKshekohek~B j? fi; B/ fe ygsekoK d/ nfXekoK~ e/Ido ftZu fbnKdk. gfjbh tkohnfijk ek~B pDkfJnk frnk fi; ftZuygsekoK d/ 6 nfXekoK dk f}eo ehskfrnk. fJj nfXeko jB - t;sK ns/;/tktK ~ ;[oZfyns eoB dk nfXeko,;{uBk dk nfXeko, u[DB dk nfXeko,;[D/ ikD dk nfXeko, ygseko ftZfdnkdk nfXeko ns/ ;wZf;nktK jZb eotkT[D,]k; s"o s/ rbs ns/ gkpzdhF[dk tgkootkfJsK ns/ BkikfJ} F'FD fto[ZX nfXeko.ek~B ftZu @ygseko ;[oZfynk e;bK# ekfJweoB dk nfXeko j? i' fe fJBQK nfXekoK~ e/Ido. ;{pkJh ns/ f}bQk gZXo T[s/@T[sFkfjs eoB ns/ ;[oZfyns eoB# dkgqpzX eoBrhnK.

ek~B dk e/Idoh B[esk fszB gVkth;bkjekoh gqDkbh ekfJw eoBk j? i' feB[e;dko ;wkB, BkikfJ} ns/ gkpzdhF[dktgkoe otkfJsK dh tos'I, ;/tktK ftZuewh s'I fJbktk t;sK ns/ ;/tktK T[s/

gq;skts ek~B dk T[d/Fgq;skts ek~B dk T[d/Fgq;skts ek~B dk T[d/Fgq;skts ek~B dk T[d/Fgq;skts ek~B dk T[d/Fygsekoh ndkbsK d/ygsekoh ndkbsK d/ygsekoh ndkbsK d/ygsekoh ndkbsK d/ygsekoh ndkbsK d/

ezweki ftZu ;[Xkoezweki ftZu ;[Xkoezweki ftZu ;[Xkoezweki ftZu ;[Xkoezweki ftZu ;[Xko

fbnkT[Dk j?. fBowksktKfbnkT[Dk j?. fBowksktKfbnkT[Dk j?. fBowksktKfbnkT[Dk j?. fBowksktKfbnkT[Dk j?. fBowksktKT[`s/ fJj f}zw/tkoh gkJhT[`s/ fJj f}zw/tkoh gkJhT[`s/ fJj f}zw/tkoh gkJhT[`s/ fJj f}zw/tkoh gkJhT[`s/ fJj f}zw/tkoh gkJh

rJh j? fe fe;/ B[e;dkorJh j? fe fe;/ B[e;dkorJh j? fe fe;/ B[e;dkorJh j? fe fe;/ B[e;dkorJh j? fe fe;/ B[e;dkoT[sgkd d/ wkwb/ ftZu i/T[sgkd d/ wkwb/ ftZu i/T[sgkd d/ wkwb/ ftZu i/T[sgkd d/ wkwb/ ftZu i/T[sgkd d/ wkwb/ ftZu i/

fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,iK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iKikfJdkd ~ B[e;kB gj[zudkikfJdkd ~ B[e;kB gj[zudkikfJdkd ~ B[e;kB gj[zudkikfJdkd ~ B[e;kB gj[zudkikfJdkd ~ B[e;kB gj[zudk

j? sK fJ; dh f}zw/tkoh T[;j? sK fJ; dh f}zw/tkoh T[;j? sK fJ; dh f}zw/tkoh T[;j? sK fJ; dh f}zw/tkoh T[;j? sK fJ; dh f}zw/tkoh T[;T[`s/ j't/rh. i/ ;jh YzrT[`s/ j't/rh. i/ ;jh YzrT[`s/ j't/rh. i/ ;jh YzrT[`s/ j't/rh. i/ ;jh YzrT[`s/ j't/rh. i/ ;jh Yzr

Bkb bkr{ ehsk frnkBkb bkr{ ehsk frnkBkb bkr{ ehsk frnkBkb bkr{ ehsk frnkBkb bkr{ ehsk frnk

sK BtK gq;skts ek~BsK BtK gq;skts ek~BsK BtK gq;skts ek~BsK BtK gq;skts ek~BsK BtK gq;skts ek~B

Gkos ftZu ygsekoGkos ftZu ygsekoGkos ftZu ygsekoGkos ftZu ygsekoGkos ftZu ygseko

;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu

:ehBh s"o s/ eqKsh:ehBh s"o s/ eqKsh:ehBh s"o s/ eqKsh:ehBh s"o s/ eqKsh:ehBh s"o s/ eqKsh

fbnkt/rk.fbnkt/rk.fbnkt/rk.fbnkt/rk.fbnkt/rk.

nkgD/ ygsekonkgD/ ygsekonkgD/ ygsekonkgD/ ygsekonkgD/ ygsekonfXekonfXekonfXekonfXekonfXeko~ ikD'~ ikD'~ ikD'~ ikD'~ ikD'

32 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

tX/o/ g?;/ t;{bD Bkb ;zpzfXs j?.fNqfpT{BbK ;kjwD/ tehbK s'I fpBK jhfFekfJsK d/ jZb ~ nk;kB pDkT[D bJhek~B ftZu i[vhFhnb ns/ |?o i[vhFhnbw?IpoK d/ fJe g?Bb dk gqpzX j? i' fefJBQK MrfVnK ~ ;zy/g Yzr Bkb e[doshfBnK d/ f;XKs T[s/ jZb eo/rk.

fFekfJs fBgNkok J/iz;hnK ~ fJjnfXeko fdZsk frnk fe T[j eJh S'NKb'eK ~ gqdkB eoB fiBQK ftZu ;/tktK ns/t;sK ftZu ewhnK ns/ B[e;K ~ d{oeoBk, n;[oZfyns ns/ xNhnk t;sK ~pdbDk iK T[BQK dh ehws ~ tkg;eoBk Fkwb jB. T[j |?o ;[oZfynst;sK dh fteoh T[s/ o'e brkT[D, |?ob'VhIdhnK t;sK dh fteoh o'eD ns/r[wokje[zB fJFfsjkoK d/ wkwb/ ftZu T[BQKfJFfsjkoK ~ ;jh eoB dk j[ew ikoheo ;edhnK jB. ygsekoh ndkbsKY[ZetK w[nkt}k fdtkT[D dk gqpzX eo;edhnK jB ns/ you/ ~ tkg; fdtkT[Ds'I fJbktk ;}k dk gqpzX th eo ;edhnKjB.

id'I gfjbh tkoh ;Ekgs j'J/ sKfJBQK fNqfpT{BbK ftZu ygsekoh wkwfbnKdk jV jh nk frnk ns/ fgSb/ fszBdjkfenK ftZu e'Jh th y/so fJBQK s'Ipfunk BjhI ofj frnk. gqu{B fteq/sktKns/ fBowksktK ~ B[e;dko t;sK ;gbkJheoB, fteoh s'I pknd wkVh ;/tk gqdkBeoB, tZX g?;/ t;{bD ns/ rbs tgkoeYzr ngDkT[D, fiBQK ftZu r[zwokje[zB

fJFfsjko d/Dk th Fkwb j?, ekoB ekp{ehsk frnk. ;/tk y/so B/ th ygsekoKdk r[Z;k MZfbnk. vke ns/ sko ftGkrs'I b? e/ o/bt/ ns/ J/no bkJhBK, fpibh;gbkJh ndko/ ns/ n;N/N J/iz;hnK s'Ib? e/ p?IeK ns/ phwk ezgBhnK, j;gskbns/ Bkrfoe ;/tktK s'I b? e/ ;e{bK ns/ekbiK, tehbK ns/ nkoehN?eNK s'I b? e/Nq/tb J/izNK ns/ F/no dbkbK, vqkJhebhBoKns/ do}hnK s'I b? e/ w?foi fpT{o' ns/ftnkj dk gqpzX eoB tkfbnK jo y/sod/ b'eK ~ ;/tk ftZu nDrfjbh ekoBns/ rbs tgkoe Yzr ngDkT[D ekoBndkbsK ftZu x;hfNnk frnk. eJhfJfsjk;e c?;b/ u'Nh dh ygseko ndkbstb'I fdZs/ ikD ekoB ygsekoK d/ nfXekoKdh febkpzdh j'Jh ns/ d/F ftZu ygsekonzd'bB ~ w}p{sh fwbh.

go ygseko ndkbsK fwb/ cst/go ygseko ndkbsK fwb/ cst/go ygseko ndkbsK fwb/ cst/go ygseko ndkbsK fwb/ cst/go ygseko ndkbsK fwb/ cst/T[ `s/ g{ok T[soB ftZu n;cbT[ `s/ g{ok T[soB ftZu n;cbT[ `s/ g{ok T[soB ftZu n;cbT[ `s/ g{ok T[soB ftZu n;cbT[ `s/ g{ok T[soB ftZu n;cbojhnKojhnKojhnKojhnKojhnK

Gkt/I fe ygsekoK B/ nkgDhnK fiZsK

d/ iFB wBkJ/ go fJBQK J/iz;hnK d/ezweki T[`s/ rzGho fuzsktK th gqrNkJhnKrJhnK, ]k; s"o s/ fJBQK tb'I fBnK ~pj[s Xhwk pDkJ/ ikD T[s/ d[Zy gqrNkfJnkfrnk. ;{pk ;oekoK tb'I fJBQK d/ g?BbKftZu w?IpoK dh fB:[esh ftZu Gkoh d/ohehs/ ikD ekoB nkw s"o s/ fJBQK fNqfpT{BbKd/ ezw ftZu o[ektN gJh, |?o b'VhIdhnKseBheK bkr{ ehs/ ikD Bkb wkwfbnKftZu ngDkJ/ ikD tkb/ YzrK ftZu ;wZf;nktKnkJhnK ns/ tehbK tb'I tko-tko soheKwzr/ ikD ekoB wkwfbnK dh ;[DtkJhftZu o[ektNK g?dk j'JhnK ns/ tknd/nB[;ko @;kdk, s/} ns/ xZN youhb/# jZbdk w}ke T[vkfJnk frnk. ndkbsK tb'Ii' pj[s xZN w[nkt}k fdZsk frnk T[;Bkb eJh ygsekoK dhnK sebhcK tXhnKns/ fJ; Bkb j'o pj[s ;ko/ b'e fJBQKc'owK e'b ikD s'I fBoT[sFkfjs j'J/.(t/ot/ bJh feogk eoe/ @d/F ftZu ygsekondkbsK# g[Fgk frohwkih, :'iBk \otoh2009 dk nze t/y').

iBtoh 2013 ft Zu fJ zvhnBfJ;zNhfuT{N nkc gpfbe n?vwfB;Nq/FB

(nkJh nkJh gh J/) B/ d/F ftZu @ygseko;[oZfynk ek~B d/ gqGkt ns/ fJ; dh

gqGktFhbsk# pko/ nkgDh ikfJ}k fog'oNikoh ehsh. 1994 ftZu nkJh nkJh gh J/

tb'I ikoh nkgDh fog'oN (@;h gh J/1986# ~ bkr{ ehs/ ikD dk ikfJ}k ns/

gqGktFhbsk d;zpo 1994) ns/ ezgNq'bon?Iv nkvhNo iBob dh 2004 dh fog'oN

(2004-2005 dh ekor[}koh nkfvN fog'oNBzpo 14) tKr jh fJ; fog'oN ftZu

ygseko fBnK f;;Nw pko/ fJe pj[s jhwkVh s;tho g/F ehsh rJh.

fejk frnk j? fe fJ; dh gqGktFhbskpj[s xZN ;h. fog'oN B/ ysgekoh ndkbsKdh n:'rsk ~ fJ; d/ bJh f}zw/tkomfjokfJnk fe T[j s/}h Bkb ns/ ;;shdo T[s/ fBnK gqdkB eoB ftZu n;cb

ezw J/iz;h dk BK ;EkgBk s'I b? ;EkgBk s'I b? pekfJnk fBgNkJ/ rJ/

;zH e/ dkyb ehs/ e/ fBgNkJ/ rJ/ gJ/ wkwb/ e[Zb wkwfbnK

rJ/ wkwb/ wkwb/ dk gqfsFs

1 okFNoh efwFB okFNoh efwFB okFNoh efwFB okFNoh efwFB okFNoh efwFB  113117113117113117113117113117 9757197571975719757197571 1554615546155461554615546 86H26 gqfsFs86H26 gqfsFs86H26 gqfsFs86H26 gqfsFs86H26 gqfsFs

2 ;{pkJh efwFB 760786 651797 108989 85H67 gqfsFs

3 f}bQk c'ow} 3995088 3692798 302290 92H43 gqfsFs

      e[Zbe[Zbe[Zbe[Zbe[Zb 48689914868991486899148689914868991 44421664442166444216644421664442166 426825426825426825426825426825 91H23 gqfsFs91H23 gqfsFs91H23 gqfsFs91H23 gqfsFs91H23 gqfsFs

;o's L Gkos ;oeko d/ ygseko wkwfbnK d/ ftGkr dh t?p;kJhN

ibdh eo', iKw?II e'oN ikT{Irk

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 33

ojhnK jB. ygseko ndkbsK tb'I b'eK~ fdZs/ rJ/ xZN w[nkt}/ tZb fJFkokeod/ j'J/ fJ; ~ th fJe BKj-gZyh edwdZ;d/ j'J/ fog'oN ftZu fejk frnk j? feygsekoK dk fJ; gqpzX T[s/ Go';k yswj' fojk j?.

fog'oN, fi; B/ fe ;h gh ek~B d/gqGktK dk ygsekoh ndkbsK d/ 5 ;{fpnKd/ 10 f}fbQnK (eoBkNe, r[ioks, T[sogqd/F, UvhFk ns/ fsqg[ok) ftZu ehs/;ot/yD dk jtkbk fdZsk ns/ tZy-tZyGkJhtkbK, fiBQK ftZu fFekfJs eosk thFkfwb ;B, d/ fJzNoftT{} d/ nkXko T[s/fejk fe r[zMbdko Yzr ngDkJ/ ikDekoB ygsekoK ~ tehb eoB/ gJ/ ns/fJBQK B/ w;fbnK d/ fBgNko/ d/ jZb d/;ko/ ezweki ~ pj[s wfjzrk pDk fdZsk.

fJBQK e[ZM w[FfebK ~ d{o eoB ns/ygseko fBnK d/ fwnko ftZu ;[Xko eoBbJh ygsekoh wkwfbnK d/ e/Idoh wzsokbkB/ eJh edw u[Ze/ fiBQK ftZu 1986 d/ ;hgh ek~B ftZu 1991, 1993 ns/ 2002ftZu ;'X eoBk Fkfwb ;h, go fJBQK ;'XKd/ th b'VhId/ Bshi/ jkf;b BjhI j' ;e/.

fJ; rZb ~ wzBd/ j'J/ fe fJBQKndkbsK dk w[Zy T[d/F s/}h Bkb fBnK

gqdkB eoBk j? ns/ ek~B ~ fFekfJsKd/ jZb bJh fJe ;wK jZd fwZEDh ukjhdhj?. nfijk 1986 d/ F[o[ ftZu j'fJnk,id'I n;b ftZu fFefJsK d/ fBgNko/ bJh3 wjhB/ dh ;wK ;hwk fwZE fdZsh rJh(fiBQK wkwfbnK ftZu t;sK dh N?;fNzrdh b'V j[zdh j?, T[BQK ftZu 5 wjhfBnK d/;wK ;hwk fwZEh rJh). fJ; ftZu 2002ftZu ;'X ehsh rJh go sd sZe ekchd/oh j' u[Zeh ;h. T[; t/b/ sZe ygsekohndkbsK B/ d/F ftZu f;tb wkwfbnKftZu uZb oj/ eJh wkV/ T[gktK ~ ngDkfbnk ;h. nkJh nkJh gh J/ dh fog'oNnB[;ko f;oc 10H2 gqfsFs fFekfJsK dkfBgNkok jh 3 wjhB/ d/ fwZE/ ;w/I ftZu j'

;fenk ns/ 17H8 gqfsFs wkwfbnK dkfBgNkok 5 wjhfBnK ftZu j'fJnk. ns/nfijk T[; t/b/ th BjhI j' ;fenk id'Ife tZvh frDsh ftZu ygseko nkgDhnKfFekfJsK do} eotk oj/ ;B. nkJhnkJh gh J/ ;ot/ B/ t/fynk fe 40gqfsFs f}bQk ygsekoh c'owK ftZu 15wkwfbnK s'I th xZN jo wjhB/ dkfJoehs/ iKd/ ;B.

ek~B ftZu ewhnKek~B ftZu ewhnKek~B ftZu ewhnKek~B ftZu ewhnKek~B ftZu ewhnK

ygsekoh ndkbsK d/ ;kdk, s/}ns/ xZN youhbk ygsekoh fBnK d/D d/cst/ T[s/ g{ok T[soB ftZu n;cb ofjDekoB ygseko ;[oZfynk ek~B dh ;w[ZuhgVu'b dh b'V wfj;{; j'Jh. ygseko;[oZfynk pko/ e[M iZdh g[Fsh B[e; 1986d/ ek~B ftZu B}o nkJ/ ns/ fJBQK d/jZb dh b'V wfj;{; j'Jh. (t/ot/ bJhfeogk eoe/ @@Gkos ftZu ygseko ek~Bf;nk;h fJZSk Fesh dh nDj'Id ekoBew}'o jB## g[Fgk frohwkih, fjzd[;skBNkJhw}, ;szpo 15, 2013 t/y').

1986 d/ ek~B ftZu ;G s'I tZvkB[e; fJ; ek~B nXhB fwb/ nfXekoK ~bkr{ eoB ns/ fJ; dh T[bzxDk o'eDbJh o?r{b/Noh YKu/ dh ewh ;h d{i/FpdK ftZu ygseko ;[oZfynk e~BK d/w[Zy ufoZso ygseko d/ MrfVnK ~ jZbeoBk ;h Bk fe T[BQK ~ nZr'I tkgoB'o'eD ns/ ygseoK dh okyh eoBk ;h i/s[;hI ;h gh ek~B, 1986 ftZu fdZs/ rJ/@ekoBK ns/ T[d/F# d/ fpnkB T[s/ B}owko' sK fJ; dk ezw T[BQK skes ofjsf;ckoFh ;z;EktK fiBQK ~ ygseko ;[oZfynke¯;bK e/Idoh, ;{pkJh ns/ f}bQk gZXo T[s/fejk iKdk j?, ~ ;¯fgnk frnk. (fiE/ fepj[s ;kohnK ;z;EktK w"i{d jh BjhI;B). fJBQK e¯;bK tb'I gk; ehs/ rJ/ws/ f;oc f;ckoFh jh ;B (ygseko;[oZfynk fB:w dk fB:w 7).

fJ; soQK Gkt/I fe ygsekoK d/ 6

ygseko

K

~ ek~Bh

;[oZfynk

fJj T[j BjhI

i' w?I yohfdnk

:ehB BjhI j' fojk

fJ; B/ ezw eoBk

pzd eo fdZsk j?

34 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

nfXekoK dk ek~B ftZu f}eo j?, gofJBQK ftZu'I f;oc ek~B nXhB fJe nfXeko~ jh bkr{ eoB dk f}eo j? - T[jek~B j?, fFekfJsK d/ fBgNko/ dk nfXeko.fJj nfXeko ygseko fBnK dh gqDkbhokjhI gqdkB ehsk iKdk j? ns/ fJj ekchFeshnK tkbk fJe o?r{b/Noh gqdkB eoBftZu n;cb ofjzdk j? sK fe ygseko d/pkeh nfXekoK ~ th bkr{ ehsk ik ;e/.Bshi/ ti'I ygseko jw/Fk jh tZy-tZyT{DskJhnK d/ wkwb/ ftZu xkN/ dk fFekoofjzd/ jB.

10 d;zpo, 1986 ~ oki ;Gk ftZuygseko ;[oZfynk fpZb T[s/ j'Jh pfj; dkitkp fdzd/ j'J/, T[; t/b/ d/ y[oke ns/f;tb ;gbkJh wzsoh n?u e/ n?b GrsB/ fJ; rZb T[s/ }'o fdZsk fe fpZb ftZuw[nktk}k d/D dk gqpzX j? Bk fe ;}kd/D dk. fpZb d/ fJ; ;[Gkn pko/ T[BQKfejk fe fJ; ~ ygsekoK d/ MrfVnK d/fBgNko/ bJh ;w/I dh jZd oZyDh ukjhdhj? go Bkb jh fBowksktK d/ wB ftZuygsekoK d/ fjZsK ~ T[sFkfjs eoB bJhfJe f;jswzd fJZSk g?dk eoBh ukjhdhj?.

d{i/ FpdK ftZu fJ; rZb dh nk;gqrNkJh rJh fe ek~Bh ;z;Ek fJenfjfsnksh Yzr sohe/ ti'I th ezw eo/rhns/ ygsekoh ndkbsK d/ ezw dh fwDshBjhI j' ;e/rh. ;[bkj ;ckJh d/ pj[s jhXhw/ nwb, fi; Bkb fe ndkbsK tb'IfdZs/ iKd/ pj[s xZN w[nkt}/ dk Yzr thFkfwb ;h, fJBQK ndkbsK ~ fwb/ nfXekoKgqsh fJBQK dh T[bzxDk eoB tkfbnK d/wB ftZu fe;/ soQK dk vo Bk g?dk eo;fenk. ns/ fJj ;'funk frnk fe fJjndkbsK fi; T[d/F bJh ekfJw ehshnKrJhnK ;B, T[; fj;kp Bkb BjhI uZbojhnK, fJ; bJh fJj o?r{b/Noh dkpdb BjhI pD ;edhnK.

jo fe;/ ~ fJ; sZE ~ fXnkB ftZu

oZyDk ukjhdk j? fe ygseko ;[oZfynkek~B ;z;d tb'I 1986 ftZu fsnko ns/gk; ehsk frnk. nfijk ;oeko tb'InkofEe y[ZbQfdbh tkbk nwb ngDkJ/ikD s'I 5 ;kb gfjbK j'fJnk. fJe y[ZbQhwkoehN tkbh nkofEesk ftZu w[ekpb/pk}hBkb t;sK ns/ ;/tktK d/ fwnko ftZu;[Xko j[zdk j? ns/ doK ftZu th ewhnkT[Idh j?. n;hI nfijk d{o;zuko ns/Ffjoh jtkpk}h y/so ;w/s eJh y/soKftZu tkgofdnK t/fynk j? go fJ; fsZyhw[ekpb/pk}h Bkb X'ykXVh ns/ rbs Yzrsohe/ tXd/ jB. i/ fJBQK ~ F[o{ ftZu Bkdpk fdZsk ikt/ sK fJj ygsekoK ~ p[ohsoQK B[e;kB gj[zuk ;ed/ jB.

fJ;/ soQK fvihNb seBkb'ih ftZus/}h Bkb tkXk j'D Bkb frnkB d/ftFkb o;s/ y[ZbQ/ jB ns/ d[BhnK fJeftFtftnkgh fgzv pD rJh j? fi; BkbygsekoK ~ ekch w"e/ ns/ bkG jkf;bj'J/ jB. go fJBQK spdhbhnK Bkb;wZf;nktK dk fJe BtK YKuk th ;kjwD/nkfJnk j? fiBQK ftZu nkBbkJhB X'ykXVh,gSkD ~ u'oh eoBk, J/ Nh n/w ekov dhj/okc/oh, eq?fvN ekov dh eb'fBzr nkfddk G/s y[ZfbQnk j?. fJ; bJh fJBQK ;GbJh ygseko ;[oZfynk T[s/ B/fVUI B}owko/ ikD dh b'V fJ; fvihNb :[Zr ftZug?dk j'Jh ns/ eJh jZb th fBeb/ i' feygseko ;[oZfynk d/ nZi dh XkoBk d/;zdoG ftZu jB ns/ fJ; soQK g[okD/ek~B ~ fJe Bt/I ek~B Bkb pdbD dkgq;skt ;kjwD/ nkfJnk.

BthI ;t/oBthI ;t/oBthI ;t/oBthI ;t/oBthI ;t/o

gq;skts ek~B dh ;G s'I nfjwftF/Fsk fJj j? fe fJ; ftZu fJe o?r{b/Noh;z;Ek - e/Idoh ygseko ;[oZfynk nEkfoNhekfJw eoB dk gqpzX j? fi; ~ fe pj[s;ko/ nfXeko ygsekoK d/ fjZsK ~ T[sFkfjseoB, T[BQK dh okyh eoB ns/ T[BQK ~bkr{ eoB bJh fdZs/ rJ/ jB.

fJ; nEkfoNh dh nrtkJh fJeefwFBo tb'I ehsh ikt/rh ns/ fJ; ftZu5 fvgNh efwFBo Fkfwb ehs/ rJ/ jBi' fe 5 fpT{o'} dh nrtkJh eoBr/.fJj fpT{o' jB - (T) t;sK ns/ ;/tktKftZu ;[oZfynk (n) e[nkfbNh dk Go';kns/ fwnko (J) ygseko ;[oZfynk ek~Bbkr{ eoBk (;) BkikfJ} tgko YzrK,fi; ftZu r[zwokje[zB fJFfsjko th FkfwbjB, ~ bkr{ j'D s'I o'eDk ns/ (j)ygsekoh m/fenK d/ wkwb/ ftZu BkikfJ}Yzr dh ygsekoh gq/FkBh ~ o'eDk.

gq;skts ek~B dk T[d/F ygsekohndkbsK d/ ezweki ftZu ;[Xko fbnkT[Dkj? ns/ fJ; s'I fJbktk fJj ygsekoftu'brh ;?b w[jZJhnk eotkT[DrhnK i'fe ygsekoh ndkbsK Bkb f}bQk ns/;{pkJh gZXo T[s/ i[V/ ofjDr/ sK few;fbnK dk s/}h Bkb fBgNkok j' ;e/.

ek~B ftZu fBowksktK T[`s/ fJjek~B ftZu fBowksktK T[`s/ fJjek~B ftZu fBowksktK T[`s/ fJjek~B ftZu fBowksktK T[`s/ fJjek~B ftZu fBowksktK T[`s/ fJj

f}zw/tkoh gkJh rJh j? fe fe;/f}zw/tkoh gkJh rJh j? fe fe;/f}zw/tkoh gkJh rJh j? fe fe;/f}zw/tkoh gkJh rJh j? fe fe;/f}zw/tkoh gkJh rJh j? fe fe;/

B[e;dko T[sgkd d/ wkwb/ ftZuB[e;dko T[sgkd d/ wkwb/ ftZuB[e;dko T[sgkd d/ wkwb/ ftZuB[e;dko T[sgkd d/ wkwb/ ftZuB[e;dko T[sgkd d/ wkwb/ ftZu

i/ fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,i/ fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,i/ fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,i/ fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,i/ fe;/ ~ e'Jh ;ZN brdh j?,

iK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iKiK T[; dh w"s j[zdh j? iK

ikfJdkd ~ikfJdkd ~ikfJdkd ~ikfJdkd ~ikfJdkd ~ B[e;kBB[e;kBB[e;kBB[e;kBB[e;kB gj[zudk j?gj[zudk j?gj[zudk j?gj[zudk j?gj[zudk j?

sK fJ; dh f}zw/tkoh T[; T[`s/sK fJ; dh f}zw/tkoh T[; T[`s/sK fJ; dh f}zw/tkoh T[; T[`s/sK fJ; dh f}zw/tkoh T[; T[`s/sK fJ; dh f}zw/tkoh T[; T[`s/

j't/rh. i/ ;jh Yzr Bkb bkr{j't/rh. i/ ;jh Yzr Bkb bkr{j't/rh. i/ ;jh Yzr Bkb bkr{j't/rh. i/ ;jh Yzr Bkb bkr{j't/rh. i/ ;jh Yzr Bkb bkr{

ehsk frnk sK BtK gq;sktsehsk frnk sK BtK gq;sktsehsk frnk sK BtK gq;sktsehsk frnk sK BtK gq;sktsehsk frnk sK BtK gq;skts

ek~B Gkos ft Zu ygsekoek~B Gkos ft Zu ygsekoek~B Gkos ft Zu ygsekoek~B Gkos ft Zu ygsekoek~B Gkos ft Zu ygseko

;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu :ehBh;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu :ehBh;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu :ehBh;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu :ehBh;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu :ehBh

s"o s/ eqKsh fbnkt/rk.s"o s/ eqKsh fbnkt/rk.s"o s/ eqKsh fbnkt/rk.s"o s/ eqKsh fbnkt/rk.s"o s/ eqKsh fbnkt/rk.

(b/fyek fJe ekbwBth;, ygseko ek~Bns/ ;[oZfynk d/ wkwb/ ftZu wkfjo j?. T[jygseko wkwfbnK d/ ftGkr tb'I ;h gh fpZb2015 dk yoVk fsnko eoB bJh ekfJw

ehsh rJh ew/Nh dh fJe w?Ipo ;h)

e-mail :[email protected]

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 35

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

Gkos ftZu ygseko ;[oZfynk ns/ f;js ;/tktKGkos ftZu ygseko ;[oZfynk ns/ f;js ;/tktKGkos ftZu ygseko ;[oZfynk ns/ f;js ;/tktKGkos ftZu ygseko ;[oZfynk ns/ f;js ;/tktKGkos ftZu ygseko ;[oZfynk ns/ f;js ;/tktK

uzdoeKs bjkohnkuzdoeKs bjkohnkuzdoeKs bjkohnkuzdoeKs bjkohnkuzdoeKs bjkohnk

yyyyy gseko T[j ftnesh (iK

;zrmB) j[zdk j? i' t;sK dhyohd eodk j? (fit/I o?cohio/No, ykD

dhnK uh}K) iK ;/tktK nkgDh tos'I bJhjk;b eodk j? (j;gskb ftZu Gosh

j'Dk iK vkeNo dh ;bkj b?Dh).noEFk;so t;sK ns/ ;/tktK d/ tNKdo/

ftZu fJe ftnesh ~ t/uD tkbk ns/d{i/ ~ yohddko pDk fdzdk j? (i/ fJj

tgkoe T[d/F bJh j?) iK ygseko pDkfdzdk j? (i/ T[j ][d tos'Ieko jB).

nfij/ b?D d/D ftZu, fe;/ nB[e{b jkbs~ SZv e/, @ikDekoh dk n;ktKgB# j[zdkj?. fJe fXo, iK t/uD tkbk iK yohdD

tkbk$ygseko e'b f}nkdk iK p/jsoikDekoh j[zdh j? T[sgkd iK ;/tk pko/)

w[ekpbsB d{i/ d/. ikDekoh dk fJjn;ktKgB t/uD ns/ yohdD tkb/ ~ fJe'

fijk gqGkfts eo ;edk j? ns/ fJ; Bkb@pk}koh n;cbsk# dk i']w th yVQk j'

iKdk j?. feT[Ife nkofEesk ns/ fJeekoiFhb pk}ko ;ko/ nkX[fBe ;wkiK

bJh, ;ko/ gZXoK (;EkBe, oki ns/ e/Ido)T[s/ fJe' fijh fdbu;gh oZyd/ jB,

;oekoK eko'pkoK ns/ ygsekoK dh ;[oZfynkbJh nwbekoh szso dh ;EkgBk dhnK

f}zw/tkohnK u[ZedhnK jB. fJ; b/y ftZuygseko ;[oZfynk ns/ Gkos ftZu f;js

;/tktK d/ ;zdoG ftZu ikro{esk T[s/fXnkB e/Idfos ehsk frnk j?.

ygseko ;[oZfynk f;XKs dh T[sgsh -

ygseko ;[oZfynk bJh ;z:[es okFNo d/

fdFk fBod/F (:{ n?B ih ;h gh) jB i'

gfjbh tko 16 ngq?b 1985 ~ ;z:[es

okFNo d/ nkw fJibk; tb'I ngDkJ/

rJ/. :{ n?B ih ;h gh ~ gqGkth

ygseko ;[oZfynk ek~B, nwbekoh ;z;EkBK

ns/ fFekfJs fBtkoB gqDkbhnK bJh

@p/Fehwsh# f;XKsK d/ s"o s/ ikfDnk iKdk

j? i' w?Ipo okiK ~ xo/b{ ns/ y/soh

ek~B, fB:w nkfd pDkT[D ns/ bkr{

eoB ftZu wdd eod/ jB i' T[BQK dhnK

nkgDhnK tksktofDe, nkofEe ns/ ;wkfie

gq;fEshnK d/ nB[e{b j[zd/ jB. Bkb-Bkb

fJj w?Ipo okiK ftZu nkbwh nwbekoh

;fj:'r tXkT[D ns/ ygseko ;[oZfynk d/

y/so ftZu nB[Gt ;KM/ eoB ~ th

T[sFkfjs eod/ jB (:{ n?B ;h Nh J/

vh 2015). T[d'I s'I b? e/ :{ n?B ih ;h

vh ftZu d' tko ;'X$;[Xko$g;ko ehsk

frnk j?. fJ; gZy'I 1999 ns/ 2015

ftZu d' Bt/I ns/ ngDkJ/ rJ/. fJ; s'I

pknd tZy-tZy w[beK tb'I fFekfJsK d/

fBtkoD ns/ ygsekoK ~ T[BQK d/ jZeK,

f}zw/tkohnK ns/ co}K pko/ ikro{e eoB

bJh ek~Bh YKuk ;Ekgs eoB dh fdFk

ftZu edw u[Ze/ rJ/ jB. ygseko ;[oZfynk

d/ fXnkB dk e/Ido T[BQK ~ T[sgkdK iK

;/tktK, T[BQK dhnK ftF/FsktK ns/ d{i/

gZyK pko/ ikro{e eoB tZb j? fi; ftZu

yohdD dh EK, ehws ns/ b'V nkfd

Fkwb jB.

Gkos ;oeko tb'I fJeGkos ;oeko tb'I fJeGkos ;oeko tb'I fJeGkos ;oeko tb'I fJeGkos ;oeko tb'I fJe

BthI e"wh f;js BhshBthI e"wh f;js BhshBthI e"wh f;js BhshBthI e"wh f;js BhshBthI e"wh f;js Bhsh

(2017) dk n?bkB ehsk(2017) dk n?bkB ehsk(2017) dk n?bkB ehsk(2017) dk n?bkB ehsk(2017) dk n?bkB ehsk

frnk j? ns/ d/F ftZu frnk j? ns/ d/F ftZu frnk j? ns/ d/F ftZu frnk j? ns/ d/F ftZu frnk j? ns/ d/F ftZu

;GBK ~ f;js d/;GBK ~ f;js d/;GBK ~ f;js d/;GBK ~ f;js d/;GBK ~ f;js d/

dkfJo/ (:{ n?`u ;h)dkfJo/ (:{ n?`u ;h)dkfJo/ (:{ n?`u ;h)dkfJo/ (:{ n?`u ;h)dkfJo/ (:{ n?`u ;h)

j/m fbnkT[D bJh fJej/m fbnkT[D bJh fJej/m fbnkT[D bJh fJej/m fbnkT[D bJh fJej/m fbnkT[D bJh fJeBhshrs uoukBhshrs uoukBhshrs uoukBhshrs uoukBhshrs uouk

uZb ojh j?. :{ n?`; ;huZb ojh j?. :{ n?`; ;huZb ojh j?. :{ n?`; ;huZb ojh j?. :{ n?`; ;huZb ojh j?. :{ n?`; ;h

b'eK ns/ ;wki dhb'eK ns/ ;wki dhb'eK ns/ ;wki dhb'eK ns/ ;wki dhb'eK ns/ ;wki dh

;orow Fw{bhns Bkb;orow Fw{bhns Bkb;orow Fw{bhns Bkb;orow Fw{bhns Bkb;orow Fw{bhns Bkb

jh ;zGt j? ns/jh ;zGt j? ns/jh ;zGt j? ns/jh ;zGt j? ns/jh ;zGt j? ns/

ygseko ;[oZfynk fJeygseko ;[oZfynk fJeygseko ;[oZfynk fJeygseko ;[oZfynk fJeygseko ;[oZfynk fJe

nfjw G{fwek fBGknnfjw G{fwek fBGknnfjw G{fwek fBGknnfjw G{fwek fBGknnfjw G{fwek fBGkn

;edh j?.;edh j?.;edh j?.;edh j?.;edh j?.

36 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

pke;-1

1H f;js ;/tktK ftZu ygseko1H f;js ;/tktK ftZu ygseko1H f;js ;/tktK ftZu ygseko1H f;js ;/tktK ftZu ygseko1H f;js ;/tktK ftZu ygseko

Bkb f;ZX/ ;zpzfXs Bkb f;ZX/ ;zpzfXs Bkb f;ZX/ ;zpzfXs Bkb f;ZX/ ;zpzfXs Bkb f;ZX/ ;zpzfXs

• fdwkrh f;js ;zGkb n?eN, 2017

• n?u nkJh th$J/v} n?eN, 2017

• nzB ;[oZfynk ns/ fwnko n?eN, 2006

• wB[Zyh nzrK dk gqfso'gD n?eN, 1994

• Btiks bJh d[ZX d/ ftebg, chfvzr

p'sbK ns/ Btiks y[oke (T[sgkdB,

g{osh ns/ tzv dk fB:wB) n?eN,

1992

• ygseko ;[oZfynk n?eN, 1986

• nzB fwbktN o'eD pko/ n?eN, 1954

• vqZr n?Iv ek;w?fNe n?eN, 1940

2H ftnkge gZXo s/ ygseko2H ftnkge gZXo s/ ygseko2H ftnkge gZXo s/ ygseko2H ftnkge gZXo s/ ygseko2H ftnkge gZXo s/ ygseko

• ezghNhFB n?eN, 2002

• n?BtkfJoBw?IN g'qN?eFB n?eN, 1986

• gqht?IFB nkc pb?e wkoehfNzr n?eN,

1980

• }o{oh t;sK n?eN, 1955

• gq'N?eFB nkc f;tb okJhN; n?eN,

1955

• co{N; gqkveN nkovo, 1955

• }o{oh t;sK n?eN, 1955

• n?rohebuob gqkveN n?eN, 1937

• ;/b} nkc r[Zv} n?eN, 1930

• fJzvhnB ezNo?eN; n?eN, 1872

Gkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynkGkos ftZu ygseko ;[oZfynk

1986 ftZu ygseko ;[oZfynk n?eNbkr{ eoe/ Gkos ygseko ;[oZfynk ek~Bhgfjbedwh ftZu Fkwb j'D tkb/ gfjb/w[beK ftZu F[wko ;h. fJj ezw :{ n?Bih ;h vh d/ 1985 ftZu j'Id ftZu nkT[Ds'I fJe toQk pknd jh eo fbnk frnk.pknd ftZu Gkos dh e/Ido ns/ oki;oekoK tb'I nfij/ szso fte;s ehs/rJ/ ns/ ek~B bkr{ ehs/ rJ/ fiBQK dkNhuk ygseko ;[oZfynk ns/ ikro{eskT[s/ ezw eoB dk j?. 15 d/ eohp gqw[Zyn?eN$ek~B w"i{d jB i' Gkos nzdoygseko ;[oZfynk d/ y/so ftZu f;ZXk iKnf;ZXk :'rdkB gk oj/ jB. 1986 dkygseko ;[oZfynk n?eN fJ; fdFk ftZue/Idoh ek~B dh G{fwek fBGkn fojk j?(pke;-1).

1986 d/ ygseko ;[oZfynk n?eNdk Nhuk fJj :ehBh pDkT[Dk j? feygsekoK d/ jZeK dh okyh ehsh ikt/ ns/T[BQK d/ fjs ;[oZfyns ehs/ ikD. woh}KiK T[BQK d/ foFs/dkoK dhnK fFekfJsK d/fBgNko/ dhnK gqfefonktK ~ ;[y?B eoBT[s/ }'o fdZsk ikt/. ygseko ;[oZfynkn?eN, 1986 f}bQk, oki ns/ e/Idoh gZXoT[s/ ygsekoh MrfVnK d/ fBgNko/ ftZuwdd eodk j?. fJ; ek~B dh wddBkb J/iz;hnK fFekfJsK dk fBgNkok s/}h

Bkb, ;"fynk ns/ xZN youhb/ sohe/ Bkbeo ;edhnK jB. oki ns/ e/Ido ;oekoftZu ygseko wkwfbnK pko/ tZyo/ ftGkrdh ;EkgBk ehsh rJh. fJ; n?eN dkNhuk xZN youhbh gqfefonk j? ns/ fJ;ftZu MrV/ d/ ;wKpZX fBgNko/ bJh fdFkfBod/F jB. e[M j'o ek~Bh edw thjB fiBQK ~ pke;-1 ftZu do} ehskfrnk j?.

f;jsf;jsf;jsf;jsf;js ;/tktK;/tktK;/tktK;/tktK;/tktK s/s /s /s /s / ygsekoygsekoygsekoygsekoygseko ;[o Zfynk;[o Zfynk;[o Zfynk;[o Zfynk;[o Zfynk

eJh ;kbK s'I Gkos dhnK wkD:'rndkbsK tb'I vkeNoh$dzdK d/ g/F/,j;gskbK, dtkykfBnK, Bof;zr j'w ns/d{ihnK ;zpzfXs ;/tktK ~ ygseko ;[oZfynkn?eN, 1986 dh Xkok 2(1) (0) nXhBfbnkT[D bJh ;gZFNheoB fdZs/ rJ/,c?;b/ ;[DkJ/ rJ/. fJBQK c?;fbnK B/@ezNo?eN nkc ;oft;# ns/ @ezNo?eN cko;oftf;}# ftukb/, ygseko ;[oZfynk n?eNnXhB coe ;gZFN eo fdZsk j? ns/vkeNoh g/F/ j/mbhnK ;/tktK ~ @ezNo?eNcko ;oftf;}# d/ tor ftZu Fkwb eofdZsk j?.

fJ; uouk ftZu f;js y/so ns/;/tktK ns/ d{i/ y/so dhnK ;/tktK dhnKftF/FsktK pko/ th rZb eoBh pDdh j?.fJe tZvk coe fJj j? fe ;/tktK d/T[sgkde ns/ ygseko ftukb/ ;gZFNcoe j' ;edk j? jw/Fk ;zGt Bk j'

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 37

;e/. f;oc b'ehI iK ygseko jh f;js;/tktK d/ pkjoh bkGgkso BjhI jB ns/fJe ft;fsqs gZy s'I T[j f;js ;/tktK d/@;fj-T[sgkde# th jB. b'e$woh} i'fBZih gZXo T[s/ eod/ jB T[j fdZshnKrJhnK f;js ;/tktK d/ Bshi/ ~ gqGkftseodk j?. T[BQK dk fttjko (;ohoershftXh, Fokp dh ygs ftZu ;ziw iKszpke{ ghDk pzd eoB) T[BQK dh f;js dh;fEsh ns/ BshfinK ~ fBoXkos eod/jB. fw;kb d/ bJh, id'I b'e (ns/woh}) F[o{nksh ;w/I ftZu jh f;js ;zGkbtZb fXnkB fdzd/ jB iK vkeNoK$;zGkbd/D tkfbnK dh ;bkj w[skpe dtkJhnKnkfd dk ;/tB eod/ jB sK T[BQK dhf;js uzrh j' iKdh j? ns/ T[j BshfinKftZu th :'rdkB gkT[Id/ jB.

;wfMnk ik ;edk j? fe e[ZM d{;o/gqktXkB ns/ szso th jB i' f;ZX/ iKnf;ZX/ s"o s/ ygseko ;[oZfynk d/ n"}kod/ s"o s/ ftuko/ ik ;ed/ jB. fJesohek j? iBse s"o s/ f;js ;/tktKd/Dk ns/ fJBQK ~ fB:zsqD j/m fbnkT[Dk.;oeko d[nkok f;js ;/tktK gqdkB eoBd/ gqktXkB ~ fJe nfijh gfjb d/ s"os/ t/fynk iKdk j? i' :ehBh pDkT[Idh j?fe fJj ;/tktK tkip ehwsK T[s/ T[gbpX

j'D. f;js y/so ftZu T[sgkdK ns/;/tktK dh ehws T[s/ fB:zsqD d{i/ szso

jB i' ;/tktK ~ tkip ;hwk ftZu oZyd/jB. d{ik szso j? T[sgkdK dk fwnkoheoB

ns/ fJj :ehBh pDkT[Dk fe ;/tktK xZN'-xZN fwnkoK dh gkbDk eoB, nfijk

T[sgkdK dh r[DtZsk :ehBh pDkT[D bJhehsk iKdk j?. f;js y/so bJh fJzvhnBgpfbe j?bE ;N?Ivov} (nkJh gh n?u

n?;) j? ns/ fco efbBheb n?;N?pfbFw?IN(ofi;Nq/FB n?Iv o?r{b/FB) n?eN, 2010

th j? i' jo gqeko dhnK f;js ;[ftXktKbJh xZN'-xZN fwnkoK dh gkbDk eoB ~

efjzd/ jB. B?FBb n?eqhvhN/FB p'ovnkc jk;fgNb} n?Iv j?bE e/no gq'tkJhvo}

(n/B J/ ph n?u) fi; e'b fwnko T[gbpXjB. n?B J/ ph n?u Gkos ftZu f;js

;zGkb ;j{bsK ~ wkBsk gqdkB eodk j?.f;js ;/tktK ftZu woh}K dh ;[oZfynk

bJh jkbhnk gfjbedwhnK - fe;/ thy/so ftZu ygseko ;[oZfynk fJeZb/ ek~Bh

edwK ns/ fJefjo/ ;kXB tkbh gfjbT[s/ fBoGo BjhI eo ;edh. fB:we

gfjbK bkj/tzd jB go nX{ok nwb fJ;dh gqGkftesk ~ ;hws eo fdzdk j?.g{oe szsoK dk fJj wkwbk T[; uouk dhfgZmG{wh ftZu'I j'o th w}p{s j' iKdk j?

pke; -2pke; -2pke; -2pke; -2pke; -2

ygseko ikro{esk f;js ;/tktK ftZu

wjZstg{oB G{fwek fBGkn ;edh j? L

ygseko ;[oZfynk, jZeK ns/ co}K pko/

ikro{esk tXkT[D ftZu ygseko dh f;ZXh

G{fwek j[zdh j?. T[j f;js ;/tktK d/ e[ZM

j'o gZyK (iwksh bkGK) pko/ ikDekoh d/

;ed/ jB ns/ gqGkfts th eo ;ed/

jB. ;zekswe ;{uh ftZu j/m fby/ Fkwb

jB L

(T) Bhshrs uouk ~ fdFk d/Dk (whvhnk,

f;tb ;';kfJNh) ns/ Bhshrs

w/}$uouk ftZu f;js ~ T[s/ oZyDk.

(n) wzr eoBh (e/Ido s/ oki ;oekoK s'I)

• b'ew[yh pDkT[D bJh f;js

;/tktK dk w[V s'I ykek fsnko

eoBk.

• iB;zfynk iK iBse f;js ;/tktK L

o'r d{o eoB iK fBZih f;js

;/tktK tb'I fXnkB jNkT[Dk.

• w[Ybh f;js ;zGkb e/IdoK T[s/

tZX fBt/F.

• gq's;kjB ns/ o'eEkw tkbhnK f;js

;/tktK bJh f}nkdk gqktXkB.

• f;js T[s/ ;oeko tb'I tZX g?;k

yofunk ikDk (Gkos ftZu f;js

T[s/ ;oekoh fBt/F d[BhnK ftZu

;G s'I xZN j?).

• szso ;Ekgs eoBk sK fe f;js

;/tktK jk;b eoB ;w/I b'e rohph

dh dbdb ftZu Bk X; ikD fit/I -

;wkfie f;js phwk.

(J) itkpd/jh ns/ gkodoFsk :ehBh

pDkT[Dk sK fe ehs/ rJ/ tknd/ g{o/

j'D.

(;) f;js ;zGkb ;/tktK wip{s eoB

bJh b'eK ns/ T[BQK d/ B[wkfJzfdnK

dofwnkB ;ztkd ~ wip{s eoBk.

38 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

id'I fJj uouk fSV gt/ fe eh fBZihu?ohN/pb iK ;oekoh j;gskbK s'I w[csvkeNoh ;zGkb gqkgs eoB tkb/ ftneshygseko ;[oZfynk n?eN, 1986 d/ sfjs,@ygsekoK# d/ nfXekoK dk dkntk eo;ed/ jB iK BjhI. Gkos nzdo f;js;/tktK ftZu woh}K dh ;jkfJsk ns/ygseko dh ;[oZfynk bJh u[Ze/ rJ/ e[ZMedw j/mK fdZs/ ik oj/ jB L

efbBhebefbBhebefbBhebefbBhebefbBheb n?;N?pfbFw?INn?;N?pfbFw?INn?;N?pfbFw?INn?;N?pfbFw?INn?;N?pfbFw?IN (ofi;Nq/FB(ofi;Nq/FB(ofi;Nq/FB(ofi;Nq/FB(ofi;Nq/FBn?Iv o?r{b/FB) n?eN 2010n?Iv o?r{b/FB) n?eN 2010n?Iv o?r{b/FB) n?eN 2010n?Iv o?r{b/FB) n?eN 2010n?Iv o?r{b/FB) n?eN 2010

fJ; n?eN dk T[d/F fJj :ehBhpDkT[Dk j? fe ;ko/ efbBheb n?;N?pfbFw?INxZN'-xZN fwnko g{o/ eod/ j'D, nEkfoNhe'b gzihfeqs j'D ns/ j'oK s'I fJbktkfJbki d/ fwnkoh fdFk fBod/FK dhgkbDk eod/ j'D. fJ; n?eN dk fJjth T[d/F j? fe f;js y/so ftZu p/JhwkBb'eK s'I ygsekoK dh oZfynk ehsh ikt/.fJj fJe e/Idoh n?eN j? ns/ E'VQ/ fij/Gkosh okiK tb'I jh j[D sZe fJ; n?eN~ ngDk e/ bkr{ ehsk frnk j?.

efbBheb n?;N?pfbFw?IN; s/ okiefbBheb n?;N?pfbFw?IN; s/ okiefbBheb n?;N?pfbFw?IN; s/ okiefbBheb n?;N?pfbFw?IN; s/ okiefbBheb n?;N?pfbFw?IN; s/ okiftF/F fB:wftF/F fB:wftF/F fB:wftF/F fB:wftF/F fB:w

fgSb/ djke/ ftZu pj[s ;ko/ GkoshokiK tb'I f;js ;zGkb ;j{bsK d/ fB:wB,woh}K bJh gqfefonktK s/ szsoK dhbkrs ns/ fJBQK gqktXkBK d/ T[bzxD ~o'eD bJh ek~B pDkJ/ rJ/ jB. fJjn?eN ns/ ek~B f;js ;/tktK dh r[DtZsk:ehBh pDkT[Id/ jB ns/ f;js y/so ftZuygsekoK dh oZfynk eod/ jB.

vq Zr (ehws fB:zs qD) nkovovq Zr (ehws fB:zs qD) nkovovq Zr (ehws fB:zs qD) nkovovq Zr (ehws fB:zs qD) nkovovq Zr (ehws fB:zs qD) nkovo(vh gh ;h U), 2013(vh gh ;h U), 2013(vh gh ;h U), 2013(vh gh ;h U), 2013(vh gh ;h U), 2013

fJj j[ew Gkos ;oeko tb'I }o{oht;sK pko/ n?eN, 1995 d/ nXhB ikohehsk frnk ;h ns/ 1995 d/ vqZr gqkJh;ezNo'b nkovo ~ Bekok eoko fdZskfrnk ;h. vh gh ;h U ftZu gqktXkB j?fe ;oeko }o{oh dtkJhnK dh ehws

fB:zfsqs eo ;edh j?. Gkosh ;zdoGftZu fJj pj[s gq;zfre j? feT[Ife dtkJhnKdh ehws woh}K$b'eK tb'I ndk ehshiKdh e[Zb bkrs dk 2 fsjkJh j[zdh j?.tZy-tZy fBowksktK tb'I pDkJh fJe jhdtkJh dhnK ehwsK ftZu tZvk nzso j[zdkj?. vh gh ;h U fJj :ehBh pDkT[Idk j?fe fijVhnK dtkJhnK }o{oh dtkJhnK dh;{uh (Jh vh n?b) ftZu Fkwb jB, xZN'xZN T[BQK bJh woh} ~ fts'I pkjohehws Bk skoBh gt/. fJ; nkovo okjhI;oeko tb'I ;N?IN ns/ fJwgbKN dhnKehwsK fB:zsqD eoB bJh nkgDh Feshdk fJ;s/wkb ehsk frnk j? fi; Bkbwoh}K dh bkrs xZN j' rJh j? ns/fJj ygseko ;[oZfynk dk fJe szso th;kps j'fJnk j?.

j'o T[dkjoDKj'o T[dkjoDKj'o T[dkjoDKj'o T[dkjoDKj'o T[dkjoDK

fgSb/ e[ZM tfoQnK ftZu i?BfoedtkJhnK fbyD tZb fXnkB d/Dk thygseko ;[oZfynk dh fJe gfjb ti'It/fynk ik fojk j?.

nrKj dk o;sknrKj dk o;sknrKj dk o;sknrKj dk o;sknrKj dk o;sk

Gkt/I Gos B/ ekch g?Ivk s?n ehskj?, go jkb/ th ;ko/ y/soK ftZu ygseko;[oZfynk bJh pj[s e[M ehsk ikDk pkehj?. e[ZM edw jB fiBQK pko/ ftuko ehskik ;edk j?, ]k; eoe/ f;js y/so ns/;/tktK pko/ L

f;js y/so bJh ygseko ;[oZfynkf;js y/so bJh ygseko ;[oZfynkf;js y/so bJh ygseko ;[oZfynkf;js y/so bJh ygseko ;[oZfynkf;js y/so bJh ygseko ;[oZfynktk;s/ fJe ftFkb ns/ ;w{fjetk;s/ fJe ftFkb ns/ ;w{fjetk;s/ fJe ftFkb ns/ ;w{fjetk;s/ fJe ftFkb ns/ ;w{fjetk;s/ fJe ftFkb ns/ ;w{fjegj[ zu ngDkT[Dkgj[ zu ngDkT[Dkgj[ zu ngDkT[Dkgj[ zu ngDkT[Dkgj[ zu ngDkT[Dk

fJe nfijh gj[zu fi; ftZu fJBQKuh}K dk fwFoD j't/ (1) ygsekoK ~T[BQK d/ jZeK pko/ ikro{e eoBk f;js;/tktK ns/ ;zpzfXs BshfinK dhnK ifNbsktKtZb g{ok fXnkB d/Dk ns/ (2) ygsekoK~ T[BQK d/ co}K s'I ikD{z eotkT[Dk. fJ;d/ Bkb jh Bkb fJe shik Gkr @f;jsf;Zfynk# th fJ; gqfefonk dk nfBZyVtK

Gkr j'Dk ukjhdk j?. d{i/ FpdK ftZu@ygseko ikro{esk#, @f;js f;Zfynk# ns/@f;js ;kyosk# dk fJe Y[ZetK fwFoD,f;js y/so ns/ Gkos ftZu p/jso ;[Xkof;js BshfinK d/ y/so ftZu ygseko;[oZfynk :ehBh pDk ;edk j?. n;bftZu fJe ikro{e ygseko ns/ ;wkid/F nzdo e[Zb f;js BshfinK d/ ;[XkoftZu nkgDk :'rdkB gk ;ed/ jB (pke;-2). Gkos nzdo f;js f;Zfynk ns/;kyosk bJh tZvh frDsh gq;zr ns/ ftF/w"i{d jB.

;fGnk ;wki ~ Bkb s'oBk ns/;fGnk ;wki ~ Bkb s'oBk ns/;fGnk ;wki ~ Bkb s'oBk ns/;fGnk ;wki ~ Bkb s'oBk ns/;fGnk ;wki ~ Bkb s'oBk ns/w"i{dk szsoK dk ftek;w"i{dk szsoK dk ftek;w"i{dk szsoK dk ftek;w"i{dk szsoK dk ftek;w"i{dk szsoK dk ftek;

fJ; fdFk tZb ;oekoh J/iz;hnK d/:sBK ftZu |?o ;oekoh gqDkbhnK dk;kE fwbDk th }o{oh j? sK i' ygsekoKdh ikro{esk ftZu tkXk ehsk ik ;e/.;fGnk ;wki d/ ;zrmB ns/ w"i{dkGkJhukoe YKu/ fit/I wfjbk no'rnk;fwshnK (i' Gkos ftZu e"wh Ffjohf;js fwFB sfjs ezw eo ojhnK jB)ns/ e"wh f;js fwFB nXhB nkFk ekw/f;js y/so ftZu pj[s ;kohnK G{fwektKfBGkn ;ed/ jB.

nkJh ;h Nh, n?`w j?bE, otkfJshnkJh ;h Nh, n?`w j?bE, otkfJshnkJh ;h Nh, n?`w j?bE, otkfJshnkJh ;h Nh, n?`w j?bE, otkfJshnkJh ;h Nh, n?`w j?bE, otkfJshwhvhnk ns/ F'Fb whvhnk wzuK dhwhvhnk ns/ F'Fb whvhnk wzuK dhwhvhnk ns/ F'Fb whvhnk wzuK dhwhvhnk ns/ F'Fb whvhnk wzuK dhwhvhnk ns/ F'Fb whvhnk wzuK dhT[`Go ojh Fesh dh tos'I eoBkT[`Go ojh Fesh dh tos'I eoBkT[`Go ojh Fesh dh tos'I eoBkT[`Go ojh Fesh dh tos'I eoBkT[`Go ojh Fesh dh tos'I eoBk

T[go'es szso, fi; ftZu wk; whvhnk(fgqzN ns/ gq;koD) dk fJ;s/wkb ikro{esk,f;js y/so ftZu ygsekoK dh ;[oZfynkbJh tZX s'I tZX ehsk ik ;edk j?.;{uBk s/ ;zuko seBkb'ih, w'pkJhb nXkosn?gbhe/FBK ns/ F'Fb whvhnk d/ wzuKdh T[Go ojh skes ygseko ikro{esktXkT[D ftZu nfjw G{fwe ndk eo ;ed/jB. go fJE/ ;ktXkBh tosD dh th }o{osj? feT[Ife fJj ;kXB jkBhekoe th ;kpsj' ;ed/ jB ns/ |?o g[FNh:'r ikDekohc?bkT[D dk ekoB th pD ;ed/ jB.

pkeh ;\k 50 T[`s/pkeh ;\k 50 T[`s/pkeh ;\k 50 T[`s/pkeh ;\k 50 T[`s/pkeh ;\k 50 T[`s/

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 39

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

ygseko bJh ih n?`; Nhygseko bJh ih n?`; Nhygseko bJh ih n?`; Nhygseko bJh ih n?`; Nhygseko bJh ih n?`; Nh

Nh n?`B nF'eNh n?`B nF'eNh n?`B nF'eNh n?`B nF'eNh n?`B nF'e

;s{ s/ ;/tk eo (ih n?; Nh)~ 1 i[bkJh 2017 ~ X{w XVZe/

Bkb bkr{ eo fdZsk frnk fi; dk n?bkBGkosh ;z;d d/ d'BK ;dBK dh ;KMhp?me d"okB ehsk frnk. fJ; eo dkw[Zy T[d/F tgko eoB dh ;"y d/ wkwb/ftZu Gkos ~ nkbwh fwnkoK d/ w[skpeeoBk ns/ w[be Go ftZu t;sK dhnktkikJh ~ fJe fJefjok eo bkT[Dk ;h.

gozs{, bkr{ j'D s'I uko wjhB/pknd eko'pkoh ns/ ygseko fJ; eo s'Ipj[s ;zs[FN B}o BjhI j'J/. ;G s'If}nkdk gqGkfts wZX-tor ns/ S'N/ eko'pkohj'J/ jB feT[Ife fJ; eo dk n;o, ykDkykD, ;co eoB ns/ Bt/I iK S'N/ T[dwF[o{ eoB dhnK r[zMbdko gqfefonktK T[s/fgnk j?. ih n?; Nh e¯;b tb'I fJBQKfFekfJsK T[s/ r"o eofdnK ;wKpZX sohe/Bkb fJBQK d/ jZb eoB dk tkndk ehskj?.

ih n?; Nh ftZu rbs eh j' frnk<gfjbh rZb sK fJj fe ih n?; Nh nkgD/nkg ftZu rbs BjhI HHH fJj nkbwhfwnkoK dh gqfefonk j? fi; T[s/ gqXkBwzsoh B/ nwb ehsk j?. ih n?; Nhe¯;b dh wB}{oh Bkb fJ; ftZu e[ZM j'o;'XK th ehshnK rJhnK jB. d{ih rbshi' ikgdh j?, T[j t;sK s/ ;/tktK dh ukogVkth eo gqDkbh ftZu tor tzv i' 5gqfsFs, 12 gqfsFs, 18 gqfsFs, 28gqfsFs j?.

nkU t/yhJ/ fJ; dk gfjbk ygsekoK

ttttt ns/ fco eko'pkoK T[s/ eh n;o fgnkj?.

bzwh u"Vh ftuko uouk T[gozs ihn?; Nh e¯;b tb'I ;kohnK t;sK ns/gqw[Zy ;/tk torK bJh tZy-tZy eo ;b?pKsfjs doK s?n ehshnK rJhnK, fi;Bkb tZv/ gZXo T[s/ nk; ehsh rJh fefJ; gqDkbh Bkb w"i{dk gqDkbh dhnK u'ow'ohnK pzd j' ikDrhnK ns/ Gkos d/noEuko/ ~ j[bkok fwb/rk. fBFkBk g{okGkos d/ ;ko/ okiK ftZu nf;ZX/ eoK ~J/ehfeqs eoB dk ;h.

tZy-tZy t;sK ns/ ;/tktK bJh 0gqfsFs, 5 gqfsFs, 12 gqfsFs, 18gqfsFs ns/ 28 gqfsFs d/ fj;kp Bkbih n?; Nh doK s?n ehshnK rJhnK.50 gqfsFs s'I tZX t;sK s/ ;/tktK 18gqfsFs eo do nXhB nk rJhnK. fJjhT[j fjZ;k j? fiE/ o'}wok dhnK t;sK s/;/tktK T[s/ f}nkdk n;o fgnk j? ns/nyhob/ tos'Ieko dh i/p T[s/ tZvk gqGktfgnk j?. fJ; dk t/ot/ ;fjs w[ZbKeDj/mK fdZsk ik fojk j?.

i[ Zs/ ns/ eZgV/$t;so Li[ Zs/ ns/ eZgV/$t;so Li[ Zs/ ns/ eZgV/$t;so Li[ Zs/ ns/ eZgV/$t;so Li[ Zs/ ns/ eZgV/$t;so L 500o[gJ/ s'I tZX ehws d/ i[ZfsnK T[s/ 18gqfsFs ih n?; Nh bZr fojk j? id fegfjbK fJj do 14H41 gqfsFs ;h. go500 o[gJ/ s'I xZN ehws d/ i[ZfsnK T[s/eo do xNk e/ 5 gqfsFs eo fdZshrJh j?. fJ; gqeko 500 o[gJ/ s'I tZXehws tkb/ i[Zs/ yohdD bJh i/p f}nkdkfYZbh eoBh gt/rh.

;oeko tb'I ih n?`; Nh;oeko tb'I ih n?`; Nh;oeko tb'I ih n?`; Nh;oeko tb'I ih n?`; Nh;oeko tb'I ih n?`; Nh

bkr{ eoB dk T[d/F Gkosbkr{ eoB dk T[d/F Gkosbkr{ eoB dk T[d/F Gkosbkr{ eoB dk T[d/F Gkosbkr{ eoB dk T[d/F Gkos

dh eo gqDkbh ~ nkbwhdh eo gqDkbh ~ nkbwhdh eo gqDkbh ~ nkbwhdh eo gqDkbh ~ nkbwhdh eo gqDkbh ~ nkbwhfwnkoK w[skpe eoBk ns/fwnkoK w[skpe eoBk ns/fwnkoK w[skpe eoBk ns/fwnkoK w[skpe eoBk ns/fwnkoK w[skpe eoBk ns/Gkos Bkb tgko eoB dhGkos Bkb tgko eoB dhGkos Bkb tgko eoB dhGkos Bkb tgko eoB dhGkos Bkb tgko eoB dh;"y ~ gfjbK s'I tZX ;ob;"y ~ gfjbK s'I tZX ;ob;"y ~ gfjbK s'I tZX ;ob;"y ~ gfjbK s'I tZX ;ob;"y ~ gfjbK s'I tZX ;obpDkT[Dk j?. xo/b{ gZXopDkT[Dk j?. xo/b{ gZXopDkT[Dk j?. xo/b{ gZXopDkT[Dk j?. xo/b{ gZXopDkT[Dk j?. xo/b{ gZXo

T[s/ ih n?`; Nh fbnkT[DT[s/ ih n?`; Nh fbnkT[DT[s/ ih n?`; Nh fbnkT[DT[s/ ih n?`; Nh fbnkT[DT[s/ ih n?`; Nh fbnkT[D

dk we;d nB/e gqeko d/dk we;d nB/e gqeko d/dk we;d nB/e gqeko d/dk we;d nB/e gqeko d/dk we;d nB/e gqeko d/eoK, fit/I fteoh eo,eoK, fit/I fteoh eo,eoK, fit/I fteoh eo,eoK, fit/I fteoh eo,eoK, fit/I fteoh eo,nkpekoh, u[zrh ns/ d{i/nkpekoh, u[zrh ns/ d{i/nkpekoh, u[zrh ns/ d{i/nkpekoh, u[zrh ns/ d{i/nkpekoh, u[zrh ns/ d{i/

eoK ~ ysw eoe/ ;ko/ d/FeoK ~ ysw eoe/ ;ko/ d/FeoK ~ ysw eoe/ ;ko/ d/FeoK ~ ysw eoe/ ;ko/ d/FeoK ~ ysw eoe/ ;ko/ d/FftZu fJe N?e; bkr{ eoBkftZu fJe N?e; bkr{ eoBkftZu fJe N?e; bkr{ eoBkftZu fJe N?e; bkr{ eoBkftZu fJe N?e; bkr{ eoBkns/ Gkos Go ftZu t;sKns/ Gkos Go ftZu t;sKns/ Gkos Go ftZu t;sKns/ Gkos Go ftZu t;sKns/ Gkos Go ftZu t;sK

dh nktkikJh ~ fBoftxBdh nktkikJh ~ fBoftxBdh nktkikJh ~ fBoftxBdh nktkikJh ~ fBoftxBdh nktkikJh ~ fBoftxBpDkT[Dk ;h. d/F ns/pDkT[Dk ;h. d/F ns/pDkT[Dk ;h. d/F ns/pDkT[Dk ;h. d/F ns/pDkT[Dk ;h. d/F ns/

tgko bJh ih n?`; Nhtgko bJh ih n?`; Nhtgko bJh ih n?`; Nhtgko bJh ih n?`; Nhtgko bJh ih n?`; Nh

d/ dhoxekbh bkGd/ dhoxekbh bkGd/ dhoxekbh bkGd/ dhoxekbh bkGd/ dhoxekbh bkG

p/nzs j'Dr/.p/nzs j'Dr/.p/nzs j'Dr/.p/nzs j'Dr/.p/nzs j'Dr/.

40 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

o?vhw/v eZgfVnK d/ wkwb/ ftZu fJjdo w"i{dk 18H16 gqfsFs s'I xNk e/ 12gqfsFs eo fdZsh rJh j? fi; Bkb fJj;;s/ j' ikDr/. fJj No?Iv d/ wro ikDtkb/ B"itkBK ns/ c?FBgq;s p}[orK bJhtZvh okjs tkbh rZb j?.

e?p ns/ N?e;h d/ M{N/ Le?p ns/ N?e;h d/ M{N/ Le?p ns/ N?e;h d/ M{N/ Le?p ns/ N?e;h d/ M{N/ Le?p ns/ N?e;h d/ M{N/ L Ubk iKT{po N?e;h T[s/ ;\o ;;sk j' frnk j?feT[Ife nkBbkJhB N?e;h p[Ze eoB T[s/bZrD tkbk N?e; 6 gqfsFs s'I xNk e/5 gqfsFs eo fdZsk frnk j?.

jtkJh ijk} dhnK fNeNK LjtkJh ijk} dhnK fNeNK LjtkJh ijk} dhnK fNeNK LjtkJh ijk} dhnK fNeNK LjtkJh ijk} dhnK fNeNK L ihn?; Nh sfjs jtkJh fNeNK dh fJekBwhebk; dhnK fNeNK T[s/ 5 gqfsFs N?e;bZr/rk go fp}B; ebk; dhnK fNeNKT[s/ N?e; dh do 12 gqfsFs j't/rh.fJ; gqeko fp}B; ebk; d/ :ksohnK ~fNeNK bJh tZX g?;k d/Dk gt/rk. jkb/fJj ;gZFN BjhI fe nkw w[;k\oK bJhxZN N?e; dk bkG jtkJh ezgBhnK tb'I:ksohnK ~ fdZsk frnk j? iK BjhI.

o/b feokfJnk Lo/b feokfJnk Lo/b feokfJnk Lo/b feokfJnk Lo/b feokfJnk L fJE/ e'Jh jK gZyhgqGkt BjhI fgnk. ih n?; Nh ftZu gqGkth

eo do 4H5 gqfFs s'I tXk e/ 5 gqfsFs

j' rJh j?. go tgkoe c/fonK bJh ;co

eoB tkb/ :ksoh nkgDhnK o/b fNeNK

T[s/ fJBg[N N?e; eq?fvN dk dkntk eo

;ed/ jB fi; Bkb T[BQK d/ you/ xZN j'

ikDr/. b'eb o/bK ns/ ;bhgo ebk;

ftZu ;co eoB tkb/ :ksohnK T[s/ e'Jh

gqGkt BjhI gt/rk. go c;N ebk; ns/

J/H;hH ftZu ;co eoB tkb/ :ksohnK ~

f}nkdk g?;/ d/D/ g?Dr/.

f;Bwk fNeNK Lf;Bwk fNeNK Lf;Bwk fNeNK Lf;Bwk fNeNK Lf;Bwk fNeNK L 100 o[gJ/ s'I

j/mbhnK f;Bwk fNeNk T[s/ 18 gqfsFs

ih n?; Nh bZr/rk go 100 o[gJ/ s'I

wfjzrhnK fNeNk T[s/ 28 gqfsFs dk T[u

eo bZr/rk. fJ; gqeko T[soh ns/ gZSwh

Gkos d/ f;Bw/ d/ F"ehBK, fiE/ fNeNK dh

n";s ehws 175 s'I 300 o[gJ/ ftueko

j?, T[s/ ;G s'I f}nkdk n;o gt/rk.

dZyD Gkos, ]k; eoe/ skfwbBkv{, fiE/

i?bfbsk ;oeko B/ f;Bwk fNeNK 125

o[gJ/ s'I tZX wfjzrhnK j'D T[s/ gkpzdh bk

fdZsh ;h, ftZu f;Bwk t/yDk wfjzrk j'

ikt/rk feT[Ife oki ;oeko tb'I bkJ/

;EkBe eoK eoe/ N?e; do tX ikt/rh.ygsekoK d/ ;zGkth fto'X s'I vofdnK,skfwb ns/ s/br{ f\bw T[d:'r, i' ;ZG

s'I f}nkdk d' GkFh f\bwK dk fBowkDeod/ jB, tb'I oki ;oekoK sZe gj[zueoe/ ;EkBe eo ysw eoB bJh nkfynkfrnk j?. fJj w;bk jkb/ c?;b/ dhfJzs}ko eo fojk j?.

ihtB phwk gqhwhnw LihtB phwk gqhwhnw LihtB phwk gqhwhnw LihtB phwk gqhwhnw LihtB phwk gqhwhnw L gkfb;hnKs/ gqhwhnw dh oew tX ikt/rh ns/ fJ;dk c"oh gqGkt Now ns/ n?BvkUw?INgkfb;h gqhwhnw T[s/ gt/rk feT[Ife ihtB,f;js ns/ nkw phwk T[s/ ih n?; NhdoK tXk fdZshnK rJhnK jB.

fwT{ub czv d/ bkG LfwT{ub czv d/ bkG LfwT{ub czv d/ bkG LfwT{ub czv d/ bkG LfwT{ub czv d/ bkG L ih n?; Nhdk fwT{ub czv fBt/F s'I j'D tkb/ bkGT[s/ th n;o gt/rk s/ fJj bkG ;hwsj' ikDr/ feT[Ife ih n?; Nh Nh Jh nko,wsbp fwT{ub czv dh N'Nb n?e;g?I;o/F' d/ nXko T[s/ t;{b ehsk ikt/rk. NhJh nko ~ nkw GkFk ftZu fwT{ub czvezgBh dk youk nB[gks nkfynk iKdk j?ns/ fJ; ftZu 3 gqfsFs tkXk j'D ikfojk j?. fBt/Fe d/ s"o s/ s[jk~ fwbDtkbk bkG xN ikt/rk id sZe ;zpzfXsfwT{ub czv ezgBh fJ; ~ nkgD/ f;oT[s/ Bk b? bt/, go wkjoK dk wzBDk j?fe fJ; dk wkw{bh coe jh gt/rk.

rfjD/ LrfjD/ LrfjD/ LrfjD/ LrfjD/ L ;'B/ ftZu fBt/F E'VQkwfjzrk j' ikt/rk feT[Ife ;'B/ T[s/ 3gqfsFs ns/ rfjD/ pDkT[D T[s/ 5 gqfsFsih n?; Nh bZr/rk. ;'B/ T[s/ gfjbK N?e;dh do f}nkdkso okiK ftZu 2 gqfsFs;h ns/ ih n?; Nh do w"i{dk 2 gqfsFss'I tX e/ 3 gqfsFs j' rJh j?.

ikfJdkd yohdDk LikfJdkd yohdDk LikfJdkd yohdDk LikfJdkd yohdDk LikfJdkd yohdDk L fBowkD nXhB,ikfJdkdK ofjD bJh fsnko fojkfJFKBkb'I ;;shnK j'DrhnK. T[;koh nXhBikfJdkd T[s/ ih n?; Nh do 18 gqfsFsj? go fJ; gqeko dh ikfJdkd T[s/ gqGkthN?e; do fJBg[N N?e; eq?fvN eoe/ 12gqfsFs d/ brGr j't/rh, fi; dk fpbvobkjk b? ;ed/ jB, ftZsh wkjoK dk fJjdkntk j?.

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 41

f;Zfynk ns/ vkeNoh ;j{bsK Lf;Zfynk ns/ vkeNoh ;j{bsK Lf;Zfynk ns/ vkeNoh ;j{bsK Lf;Zfynk ns/ vkeNoh ;j{bsK Lf;Zfynk ns/ vkeNoh ;j{bsK Lf;Zfynk ns/ vkeNoh y/soK ~ ih n?; Nhd/ dkfJo/ s'I pkjo oZfynk frnk j? ns/w[Ybh f;Zfynk ns/ f;js ;zGkb, d'tK ~ih n?; Nh s'I S'N jk;b j?. fJ; dkwsbp j? fe ygseko ~ fJBQK ;/tktKT[s/ you/ rJ/ g?;/ T[s/ e'Jh N?e; BjhId/Dk gt/rk.go fJBQK ;zrmBK tb'I yohdhnKe[M t;sK ns/ ;/tktK T[s/ bZrD tkb/N?e;K ekoB, T[j tkX{ p'M ygseko T[s/gk ;ed/ jB.

j'Nb ftZu mfjoBk Lj'Nb ftZu mfjoBk Lj'Nb ftZu mfjoBk Lj'Nb ftZu mfjoBk Lj'Nb ftZu mfjoBk L j'NbK ftZumfjoBk wfjzrk j' frnk j? feT[Ife nkws"o s/ fJe fszB ;skok iK gzi ;skokj'Nb d/ ewo/ dk feokfJnk 2500 s'I10,000 o[gJ/ gqfs fdB j[zdk j?. i/ ewo/dk feokfJnk 1000 o[gJ/ s'I xZN j? sKe'Jh ih n?; Nh BjhI bZr/rk. go 5000s'I T[go fe;/ th feokJ/ T[s/ 28 gqfsFsN?e; bZr/rk ns/ fJj pj[s f}nkdkghVkdkfJe j?.

eko yohdDk Leko yohdDk Leko yohdDk Leko yohdDk Leko yohdDk L Gkosh pk}ko ftZuf}nkdkso ekoK, ]k; eoe/ S'NhnK ekoK;;shnK j'DhnK ukjhdhnK jB, jkJhfpqvekoK ~ SZv e/ feT[Ife T[BQK T[s/ 28gqfsFs N?e; bZr/rk, ukj/ T[BQK dk wkvb,fJziD ;woZEk iK ezgBh e'Jh j't/. go28 gqfsFs s'I fJbktk tkX{ ;?; thbkfJnk ikt/rk i' ekoK d/ tor d/ nXkoT[s/ 1 gqfsFs, 3 gqfsFs iK 15 gqfsFsj' ;edk j?. S'NhnK ekoK T[s/ bZrDtkb/ xZN N?e; dk bkG ygsekoK ~fdZsk j?. nfij/ ;w/I id'I nkN' T[d:'rwzdh d/ d"o ftZu'I r[}o fojk j?, ehwsKftZu e'Jh th ewh T[d:'r ~ g?oK f;o

j'D ftZu wdd eo/rh.

w'pkJhb fpZb Lw'pkJhb fpZb Lw'pkJhb fpZb Lw'pkJhb fpZb Lw'pkJhb fpZb L b'eK ~ j[Dw'pkJhb fpZb T[s/ f}nkdk g?;/ d/D/ g?Dr/feT[Ife N?bhekw ;/tktK T[s/ j[D 18gqfsFs ih n?; Nh bZr/rk i' gfjbK 15gqfsFs ;h. go, N?bhekw wkjoK w[skpeN?bhekw ezgBhnK ;ys w[ekpb/ d/ wZd/B}o fJ; ~ nkgD/ f;o b? ;edhnK jBfit/I fe J/noN?b, NkNk, t'vkc'B, nkJhvhnk;?b{bo ns/ fobkfJz; ihU tor/ tZv/wjKoEh th fsZy/ ehws :[ZX ftZu c;/ j'J/jB. ]k; eoe/ w'pkJhb N?bhc'B ;/tktKd/ y/so ftZu fobkfJz; ihU d/ dkyb/ B/tZvh T[Eb-g[Eb wuk oZyh j?.

o?;soK fpZb$pkjo ykDk Lo?;soK fpZb$pkjo ykDk Lo?;soK fpZb$pkjo ykDk Lo?;soK fpZb$pkjo ykDk Lo?;soK fpZb$pkjo ykDk L j\s/d/ nyhob/ fdBK ftZu gfotkoK tb'I pkjoG'iB eoBk ekch wfjzrk j' frnk j?.go o?;soK dk fpZb fJ; rZb T[s/fBoGo eo/rk fe s[;hI ykDk J/H;hH ftZuykXk j? iK |?o J/H;hH o?;soK ftZu, i'Fokp BjhI toskTI[d/. j[D gzi f;skokj'NbK ftZu ykDk ykD T[s/ 18 gqfsFs ihn?; Nh bkfJnk ik fojk j?, |?o J/H;hHo?;soK 12 gqfsFs N?e; do t;{b oj/jB. S'N/ j'NbK, YkfpnK ns/ 50 bZy s'IxZN ;kbkBk eko'pko eoB tkb/ o?;soK s'I5 gqfsFs ih n?; Nh bkfJnk ik fojk

j?.

nkJh gh n?`b ns/ d{i/ ;zpzfXsnkJh gh n?`b ns/ d{i/ ;zpzfXsnkJh gh n?`b ns/ d{i/ ;zpzfXsnkJh gh n?`b ns/ d{i/ ;zpzfXsnkJh gh n?`b ns/ d{i/ ;zpzfXsnk:'iB Lnk:'iB Lnk:'iB Lnk:'iB Lnk:'iB L gqf;ZX y/v nk:'iBK fit/I nkJhgh n?b T[s/ 28 gqfsFs ih n?; Nht;{fbnk ikt/rk i' gfjbK dh 20 gqfsFsdo Bkb'I f}nkdk j?. fNeNK dhnK ehwsKtX rJhnK jB. d{i/ nk:'iBK fit/IEhJ/No, ;oe; iK Gkosh Fk;soh ;zrhsiK b'e Bku dh gq;s[sh iK vokwk T[s/18 gqfsFs dh do Bkb ih n?; NhbkfJnk ikt/rk. fJj gfjbh do Bkb'IxZN j?.

vh Nh n?`u ns/ e/pb ;/tktK Lvh Nh n?`u ns/ e/pb ;/tktK Lvh Nh n?`u ns/ e/pb ;/tktK Lvh Nh n?`u ns/ e/pb ;/tktK Lvh Nh n?`u ns/ e/pb ;/tktK Lvh Nh n?u (vkfJo?eN N{ j'w) eB?eFBKns/ e/pb Ugo/NoK ~ fdZs/ ikD tkb/ g?;/ftZu ewh nk ;edh j? feT[Ife N?e; do18 gqfsFs fBoXkos ehsh rJh j? i'gfjbhnK doK Bkb'I xZN j?, fi; ftZu 15gqfsFs ;/tk eo s'I fJbktk wB'oziB eo10 s'I 30 gqfsFs d/ ftueko j[zdk ;h.

wBgquktk gkoe LwBgquktk gkoe LwBgquktk gkoe LwBgquktk gkoe LwBgquktk gkoe L wBgquktk gkoeKns/ Ehw gkoeK dhnK fNeNK dh ehwstX ikt/rh feT[Ife gfjbK dk 15 gqfsFsN?e; ih n?; Nh nXhB tX e/ 28gqfsFs j' ikt/rk. fJ; Bkb gfotkoKtb'I pkjo ik e/ w"i w;sh eoBk wfjzrkj' ikt/rk.

42 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

nkU T[BQK t;sK dh ;{uh T[s/ B}owkohJ/ fiBQK ~ ih n?; Nh s'I w[ezwb S'Njk;b j?. fpBK gqk;?; ehs/ nBki, uktbns/ eDe nkfd. fpBK gqk;?; ehsk d[ZX,;p}hnK (sk}hnK), wZSh, whN nkfd.fpBK poKv tkbk nkNk, p/;D iK w?dk.pZfunK dh ozr GoB tkbh feskp. vqkfJzrp[Ze, ;zX{o$fpzdhnK, tzrK nkfd. fJj e[ZMe[ sohe/ jB fiBQK Bkb ih n?; Nh dko'}wok f}zdrh T[s/ n;o gt/rk.

Gkt/I fe ygsekoK bJh fJj nB[GtyZNk-fwZmk j? feT[Ife ih n?; Nh T[BQK dhf}zdrh ~ eJh soQK Bkb gqGkfts eodkj?, e[ZM uh}K ;;shnK j' rJhnK jB ns/e[ZM wfjzrhnK. go b'eK dhnK fJZSktKtX ojhnK jB, b'eK tb'I uzrhnK EktKT[s/ ykDk ykDk, ftd/Fh ;EkBK dh ;?oeoBk ns/ uzr/ j'NbK ftZu mfjoBk, ;Ge[ZM wfjzrk j' frnk j?.

eko'pkoh y/soK T[s/ gqGkt Leko'pkoh y/soK T[s/ gqGkt Leko'pkoh y/soK T[s/ gqGkt Leko'pkoh y/soK T[s/ gqGkt Leko'pkoh y/soK T[s/ gqGkt L ihn?; Nh T[s/ nwb dk w[Zy T[d/F @fJed/F fJe N?e; ns/ fJe pk}ko# ;h fi;dk xo/b{ fBt/FeK d/ fJe tor ns/ tZvhfrDsh ftd/Fh fBt/FeK tb'I ;tkrs ehskfrnk. ih n?; Nh B/ fJe doiB e/Idoh

ns/ ;{pkJh N?e;K dh EK bJh j? fit/Inkpekoh, t?N ns/ ;/tk eo. nB/eT[d:'rK T[s/ ih n?; Nh dk gqGkt j/mfby/ nB[;ko j? L

S'N/ ns/ dofwnkB/ T[ `dw LS'N / ns/ dofwnkB/ T[ `dw LS'N / ns/ dofwnkB/ T[ `dw LS'N / ns/ dofwnkB/ T[ `dw LS'N / ns/ dofwnkB/ T[ `dw Le/Idoh (;h ih n?; Nh) ns/ ;{pkJhN?e;K ~ BthI N?e; gqDkbh ftZu fJeeoB dk wsbp j? fiBQK T[dwK dk;kbkBk eko'pko 20 bZy (e[ZM ]k; okiKftZu 10 bZy) s'I T[go j?, T[BQK ~ ih n?;Nh d/ gqktXkBK dh gkbDk eoBh gt/rh.Bt/I ih n?; Nh fB:w S'N/ ns/ dofwnkB/T[`dwK dh ekoiFhb g{zih ~ p[oh soQKgqGkfts eoBr/. fgSb/ eo fB}kw sfjs,n?; n?w Jh} bJh S'N dh ;hwk 5 bZyo[gJ/ ;h id fe BthI eo gqDkbh ftZuS'N dh ;hwk tXk e/ 20 bZy o[gJ/ eofdZsh rJh j? (e[ZM ]k; okiK ftZu 10bZy o[gJ/) fi; dk jK gZyh gqGkt fgnkj?.

tgko eoB dh ;"y tkX/ d/ gqGkt~ ysw eodh j? (d'jok N?e; bZrDk),Bt/I eko'pkoK T[s/ N?e; dk p'M xZNeodh j?, wkb n;tkp ftZu ;[Xko eodhj? ns/ s/}h Bkb ;/tktK gqdkB eoB ftZu

wddrko j[zdh j?. Bt/I nwb ftZu fbnKd/ih n?; Nh d/ fJj e[ZM jK gZyh fpzd{jB.

}whB ikfJdkd ;Bns T[s/ gqGkt L}whB ikfJdkd ;Bns T[s/ gqGkt L}whB ikfJdkd ;Bns T[s/ gqGkt L}whB ikfJdkd ;Bns T[s/ gqGkt L}whB ikfJdkd ;Bns T[s/ gqGkt L}whB ikfJdkd dk y/so fJe nfjw y/soj? i' o'}rko fBowkD eoB ftZu tZvhG{fwek fBGkT[Idk j?. ih n?; Nh fB}kwsfjs, ;ko/ T[;koh nXhB xo iK ikfJdkdKT[s/, ikfJdkd ehws dk 12 gqfsFs eobkfJnk iKdk j? (;N?Ig fvT{Nh ns/ gziheoByou/ s'I fpBK). fJj rZb fdwkr ftZuoy' fe 12 gqfsFs N?e; do fsnko xoKns/ w[ezwb j' u[Ze/ gqki?eNK T[s/ bkr{BjhI j't/rh feT[Ife nX{oh T[;koh tkbhnKikfJdkdK T[s/ e'Jh nf;ZXk eo bkr{ BjhIj[zdk. Bk-w[ezwb gqki?eNK iK T[;koh nXhBgqki?eNK d/ wkwb/ ftZu ;N?Ig fvT{Nh ns/gziheoB F[be yohddko ~ ndk eoBkgt/rk.

nX{o/ pD/ xoK iK gqki?eNK T[s/ ihn?; Nh do Bt/I eo fB}kw sfjs 6H5gqfsFs s'I tXk e/ 12 gqfsFs eo fdZshrJh j?. ohnb fJ;N/N y/so T[s/ nwbih n?; Nh do 18 gqfsFs j?. fvt?bgotb'I bJh rJh fJwkos;k}h dh e[Zb ehwsftZu'I fJe fsjkJh N?e; }whB dh ehwsftZu'I eZfNnk ikt/rk. ih n?; Nh fJBg[NN?e; eq?fvN gqkgs eoB dk fJe ftebgfdzdk j? i' fsnko gJ/ gqki?eNK bJhT[gbpX BjhI j't/rk. ih n?; Nh sfjsiK sK fvt?bgo ~ T[u N?e; dk p'Mu[ZeDk gt/rk iK fJj nzsw tos'Ieko T[s/gk fdZsk ikt/rk, fi; Bkb Bt/I N?e; p'MdhnK b'VK g{ohnK eoB bJh xoK iKgqki?eNK dh e[Zb ehws ftZu tkXk j'ikt/rk.

w[zpJh d/ T[x/ fpbvo jhokBzdkBh d/u/now?B s/ w?B/fizr vkfJo?eNo ;[fozdojhokBzdkBh efjzd/ jB L @@Gkt/I fe fvt?bgoK~ w[Yb/ gVkn d/ gqki?eNK s'I e[ZM bkGfwb ikD, T[BQK ~ fsnko gqki?eNK d/

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 43

N?e; dk p'M u[ZeDk gt/rk feT[Ife T[BQK~ ih n?; Nh d/ dkfJo/ s'I pkjo oZfynkfrnk j?.##

nkN'w'pkJhb y/so T[s/ n;o nkN'w'pkJhb y/so T[s/ n;o nkN'w'pkJhb y/so T[s/ n;o nkN'w'pkJhb y/so T[s/ n;o nkN'w'pkJhb y/so T[s/ n;o LnkN'w'pkJhb y/so ih n?; Nh s'I bkGT[mkT[D tkb/ gqw[Zy y/soK ftZu'I fJe j?feT[Ife nB/e e/Idoh ns/ ;{pkJh eofit/I o'v N?e;, nkpekoh, fteoh eo, t?N,w'No tjheb N?e; ns/ gziheoB F[benkfd ;G ~ ysw eo fdZsk frnk j?feT[Ife fJefjo/ N?e; sfjs fJBQK ;kfonKeoK ~ ih n?; Nh ftZu Fkwb eo fdZskfrnk j?.

go jkb/ th e[ZM d[ftXk pDh j'Jhj? feT[Ife j[D th pj[s ;ko/ okiK tb'IpZ;K$w'No ;kJhebK$ekoK d/ fBowksktK$vhboK bJh tZy-tZy N?e; doK ns/ S'NKw[jZJhnk eotkJhnK ik ojhnK jB. jkbjh ftZu ih n?; Nh e¯;b tb'I dofwnkB/s'I br}oh jkJhfpqv tkjBK T[s/ ;?; 15gqfsFs s'I tXk e/ 25 gqfsFs eo fdZskfrnk j?. w'No tjheb n?eN sfjsbkr{ ehs/ rJ/ fJe Bt/I fB:w sfjs 13b'eK dh ;woZEk tkb/ tkjBK T[s/ 25gqfsFs ;/; bZr/rk. Bt/I nf;ZX/ eofB}wk sfjs, fi; B/ nk}kdh s'I b? e/

;G s'I tZv/ N?e; ;[Xko sfjs nB/ee/Idoh s/ ;{pkJh eoK ~ nkgD/ ftZu i}peo fbnk j?, ekoK T[s/ ;G s'I tZX 28gqfsFs ih n?; Nh dh do bkr{ ehshrJh j?. nkN'w'pkJhb ;Bns d/ ;o'sKdk dkntk j? fe fJ; T[s/ g[Bo ftuko j';edk j?.

f; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNk

ih n?; Nh ;'XK Bkb bkr{ oj/rkGkt/I fe ih n?; Nh B/ e[ZM uh}K wfjzrhnKs/ e[ZM ;;shnK eo fdZshnK jB ns/ftFt p?Ie B/ tgko eoB dh ;"y d/wkwb/ ftZu Gkos dh ;fEsh 30 gkJ/dkBT[s/ eoe/ 130 s'I 100 eo fdZsh j?.uzrh ]po j? fe fJj b/y fby/ ikD t/b/ih n?; Nh e¯;b dh fdZbh ftZu j'Jhp?me ftZu eo fB}kw ftZu d{o-o;spdhbhnK ehshnK rJhnK ns/ 178t;sK d/ N?e; ;b?p ftZu ewh ehshrJh.

;whfynk dhnK f;ckoFK eoB tkb/wzsohnK d/ ;w{j d/ w[yh, j/wzsk fp;tkFowk, i' nk;kw d/ ftZs wzsoh th jB,B/ nkfynk, @@N?e; dh ;ot'u 28 gqfsFs;b?p ysw eoB bJh :sB brkskoikoh ofjDr/.## ;oeko tb'I ih n?; Nhbkr{ eoB dk T[d/F Gkos dh eogqDkbh ~ nkbwh fwnkoK w[skpe eoBkns/ Gkos Bkb tgko eoB dh ;"y ~gfjbK s'I tZX ;ob pDkT[Dk j?. xo/b{gZXo T[s/ ih n?; Nh fbnkT[D dk we;dnB/e gqeko d/ eoK, fit/I fteoh eo,nkpekoh, u[zrh ns/ d{i/ eoK ~ ysweoe/ ;ko/ d/F ftZu fJe N?e; bkr{eoBk ns/ Gkos Go ftZu t;sK dhnktkikJh ~ fBoftxB pDkT[Dk ;h. d/Fns/ tgko bJh ih n?; Nh d/ dhoxekbhbkG p/nzs j'Dr/.

(b/ye ]po J/iz;h gh Nh nkJh ftZu nkofEewkwfbnK pko/ ;zgkde jB)

e-mail :feedback@[email protected]

44 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

fdjksh ygsekoK ~ f;Zfyns eoBkfdjksh ygsekoK ~ f;Zfyns eoBkfdjksh ygsekoK ~ f;Zfyns eoBkfdjksh ygsekoK ~ f;Zfyns eoBkfdjksh ygsekoK ~ f;Zfyns eoBk

okj[b f;zxokj[b f;zxokj[b f;zxokj[b f;zxokj[b f;zx

osh fdjksh ygsekoK dhnKyohd dhnK soihjK fdB-p-fdB

s/}h Bkb pdbdhnK ik ojhnK jB ns/nfijk j'D ftZu eJh ekoB - nkofEe,wB'ftfrnkBe ns/ seBkb'iheb nkgDkfjZ;k gk oj/ jB. fdjksh ygseko nkwdBdk gZXo tX fojk j? fi; Bkb tX/o/ b'eK

~ nkgD/ ihtB dk gZXo tXkT[D tkbhnKt;sK ns/ ;/tktK yohdD dk w"ek fwb

fojk j?. fdjksh y/soK ftZu ftZsh ;kb10 s'I ftZsh ;kb 12 ftZu wkf;e gqsh

ftnesh youk 17 gqfsFs tfXnk j?.fJj tkXk Ffjoh ygsekoK d/ you/ ftZuj'J/ 12 gqfsFs Bkb'I f}nkdk j?. you

j'D :'r nkwdBK tX rJhnK jB ns/b'eK dhnK ykfjFK th tX rJhnK jB

fi; d/ Bshi/ ti'I yohd dhnK gqkEfwesktKth spdhb j' ojhnK jB. r?o y[okeh

t;sK T[s/ youk fiE/ 2005 d/ wkbh ;kbftZu 40 gqfsFs ;h T[j 2012 ftZu 50

gqfsFs j' frnk. fdjksh ygsekoK d/ikro{esk gZXo ftZu th spdhbh nkJh j?

ns/ whvhnk dh dybnzdk}h B/ fdjkshedoK-ehwsK ns/ tsho/ ftZu nfjw spdhbh

fbnKdh j?. fJBQK nkofEe o[MkBK, seBkb'ihftZu j'Jh soZeh B/ fdjksh ygsekoK d/

yohd d/ Yzr gqfs c?;fbnK ftZu tZvhnKspdhbhnK fbnKdhnK jB.

fdjksh y/soK ftZu fJ; t/b/ Gkosdh 70 gqfsFs nkpkdh t;dh j? ns/fJBQK y/soK ftZu d/F dh seohpB nZXh s'I

tZX ygs j[zdh j?. FfjoheoB ns/ fJBQKy/soK ftZu b'eK dh nkwd ftZu tkXk j'Dd/ pkti{d th fJj nB[wkB j? fe 2025sZe seohpB 63 gqfsFs npkdh fdjkshy/soK ftZu ofj ojh j't/rh. nkofEe;fEsh d/ wkwb/ ftZu d/F dh nkofEeskftZu seohpB nZXk (48 gqfsFs) fjZ;kfdjksh y/soK dk j? ns/ fdjksh wzvhnKftZu 2020 sZe 500 fpbhnB vkbo sZegj[zuD dh ;woZEk j?. fJ; soQK fdjkshy/so Gkosh nkofEesk bJh nfjw y/sopfDnk oj/rk.

ftFtftnkgheoB, y[ ZbQ /gB ns/

fBZiheoB B/ Gkosh nkofEesk ~ fJe

uwedko, s/}h Bkb tXD c[ZbD tkbh

ygseko wkoehN ftZu spdhb eo fdZsk

j?. Bshi/ ti'I pk}koK ftZu tZy-tZy soQK

dhnK t;sK ns/ ;/tktK dk jVQ fijk

nkfJnk fgnk j?, fi; Bkb ygsekoK d/

yohd YzrK ftZu spdhbh nk rJh j?.

fdjksh wzvhnK, fiBQK ~ gfjbK pj[s ;ko/

tZv/ tgkohnK tb'I B}onzdk} eo fdZsk

iKdk ;h, ftZu j[D tgko d/ ekch w"e/

t/y/ ik oj/ jB. iBsk dh you j'D

:'r nkwdB tX ojh j? tZX s'I tZX

ekog'o/N xokD/ fdjksh wzvhnK ftZu nkgD/

;wkB ns/ T[sgkdK Bkb dkyb j' oj/

jB. fdjksh y/soK ftZu ekch b'e rohph

o/yk s'I j/mK ofj oj/ jB, fi; ekoB

p/o'}rkoh dk gZXo ekch T[uk ns/ rohpKftZu nBgVQsk dk gZXo ekch f}nkdk j'D

GkGkGkGkGk

fdjksh ygsekoK sZefdjksh ygsekoK sZefdjksh ygsekoK sZefdjksh ygsekoK sZefdjksh ygsekoK sZe

gj[zuD bJh fJj }o{oh j?gj[zuD bJh fJj }o{oh j?gj[zuD bJh fJj }o{oh j?gj[zuD bJh fJj }o{oh j?gj[zuD bJh fJj }o{oh j?

fe gzukfJsh oki ;z;EktKfe gzukfJsh oki ;z;EktKfe gzukfJsh oki ;z;EktKfe gzukfJsh oki ;z;EktKfe gzukfJsh oki ;z;EktK

~ ygsekoK ~ f;Zfyns~ ygsekoK ~ f;Zfyns~ ygsekoK ~ f;Zfyns~ ygsekoK ~ f;Zfyns~ ygsekoK ~ f;Zfyns

eoB d/ gq'rokw ftZueoB d/ gq'rokw ftZueoB d/ gq'rokw ftZueoB d/ gq'rokw ftZueoB d/ gq'rokw ftZu

Fkfwb ehsk ikt/ ns/ BkbFkfwb ehsk ikt/ ns/ BkbFkfwb ehsk ikt/ ns/ BkbFkfwb ehsk ikt/ ns/ BkbFkfwb ehsk ikt/ ns/ Bkb

jh fJj :ehBh pDkfJnkjh fJj :ehBh pDkfJnkjh fJj :ehBh pDkfJnkjh fJj :ehBh pDkfJnkjh fJj :ehBh pDkfJnk

ikt/ fe fdjksh wkoehNikt/ fe fdjksh wkoehNikt/ fe fdjksh wkoehNikt/ fe fdjksh wkoehNikt/ fe fdjksh wkoehN

ftZu Bebh ns/ fwbktNhftZu Bebh ns/ fwbktNhftZu Bebh ns/ fwbktNhftZu Bebh ns/ fwbktNhftZu Bebh ns/ fwbktNh

T[sgkd Bk t/u/ ik ;eD.T[sgkd Bk t/u/ ik ;eD.T[sgkd Bk t/u/ ik ;eD.T[sgkd Bk t/u/ ik ;eD.T[sgkd Bk t/u/ ik ;eD.

fJj ;z;EktK ygsekoKfJj ;z;EktK ygsekoKfJj ;z;EktK ygsekoKfJj ;z;EktK ygsekoKfJj ;z;EktK ygsekoK

dh ;[oZfynk ns/ GbkJhdh ;[oZfynk ns/ GbkJhdh ;[oZfynk ns/ GbkJhdh ;[oZfynk ns/ GbkJhdh ;[oZfynk ns/ GbkJh

ftZu fJe nfjw G{fwekftZu fJe nfjw G{fwekftZu fJe nfjw G{fwekftZu fJe nfjw G{fwekftZu fJe nfjw G{fwek

fBGk ;edhnK jB ns/fBGk ;edhnK jB ns/fBGk ;edhnK jB ns/fBGk ;edhnK jB ns/fBGk ;edhnK jB ns/

Bhsh xkfVnK B/ fJ; ~Bhsh xkfVnK B/ fJ; ~Bhsh xkfVnK B/ fJ; ~Bhsh xkfVnK B/ fJ; ~Bhsh xkfVnK B/ fJ; ~

wkBsk fdZsh j?.wkBsk fdZsh j?.wkBsk fdZsh j?.wkBsk fdZsh j?.wkBsk fdZsh j?.

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 45

ekoB ygsekoK ftZu ikro{esk dk gZXoekch BhtK ofj fojk j?.

fJBQK jkbsK ftZu ;wkB pDkT[Dtkb/ iK fBowksk ygsekoK dk F'FDeod/ jB. Gkt/I fe d/F ftZu ygsekoK ~F'FD s'I pukn d/ ekch w"e/ gqdkB ehs/iKd/ jB go fBowksk ns/ fteo/sk }o{oht;sK dh iwKy'oh ns/ ekbkpk}koh eooj/ jB. fdjksh wzvhnK xNhnk fe;wd/ ;wkB Bkb GohnK gJhnK jB ns/Bebh ;wkB dh fteoh th fJe j'o;wZf;nk ti'I T[Go e/ ;kjwD/ nkJh j?.fdjksh wzvhnK ftZu nfij/ T[sgkdK dhfsnkoh ns/ fteoh T[s/ o'e dk e'JhgqpzX Bk j'D ekoB fJBQK ftZu'I eJhT[sgkd f;js bJh ;wZf;nk pD rJ/jB. ;/tk y/so dk gq;ko th eJh;wZf;nktK yVhnK eo fojk j?. phwk,fpibh, w?vheb torhnK ;/tktK fdjksh

y/soK ftZu c?b ojhnK jB ns/ nfijkj'D T[s/ e'Jh iKu BjhI j[zdh ns/ fdjkshygsekoK dk fJBQK ;/tk gqdkB eoBtkfbnK tb'I F'FD ikoh ofjzdk j?. BebhdtkJhnK eJh tZvhnK f;js ;wZf;nktKg?dk eo ojhnK jB. fJBQK dk n;on"osK ns/ pZfunK T[s/ tX/o/ j[zdk j?.fJj th nkw uh} j? fe fe;kBK ~B[e;dko phi, fwbktN tkbhnK ehNBkFedtkJhnK ns/ j'o eJh nfijhnK t;sK;gbkJh ehshnK iKdhnK jB.

iB whvhnk d/ gq;ko Bkb fdjkshy/soK ftZu ygsekotkd dk th gq;koj'fJnk j?. fJ; bJh fJj wzfBnk ikDbZrk j? fe ygseko dk GftZy pk}kohskesK d/ jZEK ftZu BjhI SZfvnk ik;edk. fJ; ~ fXnkB ftZu oZy e/ Gkos;oeko B/ ygsekoK d/ fjZsK dh okyhbJh eJh ek~Bh edw u[Ze/ jB sK fe

T[BQK dh ;[oZfynk dk dkfJok tX ;e/.eJh ek~Bh edwK ftZu ygseko ;[oZfynkek~B th Fkfwb j? i' fe 24 d;zpo1986 ~ gk; ehsk frnk. fJj ygsekoKdh okyh bJh gqw[Zy ek~Bh edw j?. fJjfJe nfjw ek~B j? i' fe ygsekoK d/fjZsK dh okyh bJh pDkfJnk frnk j?.

Gkos ftZu 1986 d/ ygseko okyh

ek~B ftZu ygseko dh ;[oZfynk dk

f}eo ehsk frnk j?. fJj fJe ;wkfie

ek~B j? fi; ftZu ygsekoK d/ nfXekoK

dk ns/ T[BQK s'I fwbD tkbh ;[oZfynk dk

f}eo j?. fJj Gkos ftZu nkgDh fe;w

dk gfjbk ek~B j? fi; ftZu nkw

ygsekoK ~ xZN you/ T[s/ s/}h Bkb

fFekfJsK dk fBgNkok jkf;b j[zdk j?.

nfXekoK ns/ ygsekoK d/ fjZsK dk f}eo

eod/ j'J/ fBowksktK ns/ tgkohnK Bkb

Gog{o wzvhnK ftZu T[BQK dh okyh d/ gqpzX

dk f}eo fJ; ftZu j?. fJ; ftZu ygsekoK

~ u"e; eoB dk th gqpzX j?.

ek~B ftZu ygseko ;[oZfynk e¯;be/Ido ftZu jo ;{p/ ns/ f}bQ/ ftZu ;EkfgseoB dk gqpzX j? sK fe ygsekoK ftZuikro{esk tXkJh ik ;e/. fJ; ek~BnXhB tZyo/ ygseko MrVk fBgNkok c'owd/F Go ftZu jo f}bQ/ ftZu ekfJw ehs/rJ/ jB fiBQK ftZu ygseko ;kd/ ek|}T[s/ wkw{bh e'oN ch; brk e/ nkgDhfFekfJs doi eok ;edk j? ns/ fJ;fFekfJs dk c?;bk f}bQk gZXo d/ gqh}kJhfvzrn\;o tb'I ehsk iKdk j?. fJj fFekfJst;sK ns/ ;/tktK d'jK d/ ygseko tb'Idoi eotkJh ik ;edh j?. fJ; d/c?;b/ fto[ZX ;{pkJh ygseko MrVk fBgNkokefwFB ns/ T[; s'I pknd okFNoh ygsekoMrVk fBgNkok efwFB (n?B ;h vh nko;h) e'b nghb ehsh ik ;edh j?. fJBQKfNqfpT{BbK tb'I ngDkfJnk iKdk fBnKgqdkB eoB dk sohek w[ekpbsB xZNo;wh ns/ tX/o/ iB-fwZsosk tkbk j[zdk

ygseko e'oN pj[s jh ;;sk ftebg j? s[;hI fJE/ tehb dh ;jkfJskygseko e'oN pj[s jh ;;sk ftebg j? s[;hI fJE/ tehb dh ;jkfJskygseko e'oN pj[s jh ;;sk ftebg j? s[;hI fJE/ tehb dh ;jkfJskygseko e'oN pj[s jh ;;sk ftebg j? s[;hI fJE/ tehb dh ;jkfJskygseko e'oN pj[s jh ;;sk ftebg j? s[;hI fJE/ tehb dh ;jkfJskbJ/ fpBK, ][d jh nkgDk gZy oZy ;ed/ j'. e'Jh w'Nh e'oN ch; BjhIbJ/ fpBK, ][d jh nkgDk gZy oZy ;ed/ j'. e'Jh w'Nh e'oN ch; BjhIbJ/ fpBK, ][d jh nkgDk gZy oZy ;ed/ j'. e'Jh w'Nh e'oN ch; BjhIbJ/ fpBK, ][d jh nkgDk gZy oZy ;ed/ j'. e'Jh w'Nh e'oN ch; BjhIbJ/ fpBK, ][d jh nkgDk gZy oZy ;ed/ j'. e'Jh w'Nh e'oN ch; BjhId/Dh j[zdh, ;r'I wkw{bh fijh ch; d/Dh j[zdh j?.d/Dh j[zdh, ;r'I wkw{bh fijh ch; d/Dh j[zdh j?.d/Dh j[zdh, ;r'I wkw{bh fijh ch; d/Dh j[zdh j?.d/Dh j[zdh, ;r'I wkw{bh fijh ch; d/Dh j[zdh j?.d/Dh j[zdh, ;r'I wkw{bh fijh ch; d/Dh j[zdh j?.

# ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

46 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

j? ns/ T[j Gkosh ezNq?eN ek~B, 1872dk fJe fjZ;k j[zd/ jB fi; ftZu T[BQKFosK dk c?;bk ehsk iKdk j? fiBQK ftZufJe ezNq/eN ftZu ehs/ rJ/ tknd/ ek~Bhs"o s/ jo fXo bJh wzBD:'r j[zd/ jB.fJ; ftZu T[BQK T[gktK dk th f}eo j[zdkj? fiBQK dk fe gqGkfts fXo d{ih fXo tb'IFosK Bk wzBD T[s/ ;jkok b? ;edh j?.

fdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekof;Zfynk dh b'Vf;Zfynk dh b'Vf;Zfynk dh b'Vf;Zfynk dh b'Vf;Zfynk dh b'V

ygsekoK dh f;Zfynk dh b'V ;w/I d/

bzxD d/ Bkb tX ojh j?. nZi ygseko

fJe tX ojh r[zMbdko wkoehN ftZu ezw

eo oj/ jB ns/ T[BQK ~ r[zMbdko

T[sgkdK ns/ ;/tktK d/ d"o ftZu ;{uBk

dh tX/o/ b'V j[zdh j?. fJ; dh nDj'Id

d/ Bshi/ ti'I T[j X'y/ dk tX/o/ fFeko j'

;ed/ jB ns/ T[BQK ~ gfjbK s'I th

f}nkdk :'rsk ns/ frnkB dh b'V j[zdh

j?. t?b} ns/ n?EoNB nB[;ko ygseko

dh ftZfdnk dh gfoGkFk fJ; soQK fdZsh

ik ;edh j? - @@w[jkos, frnkB ns/

;wMp{M jkf;b eoB dk fJe nwb fi;

dh fe fJe ftnesh ~ ygsekoh ;wki

ftZu b'V j[zdh j? sK fe T[j nZi dh fJ;

r[zMbdko wkoehN ftZu fwb oj/ ygsekoh

w"fenK dk tZX s'I tZX ckfJdk T[mk ;e/.##

fdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekofdjksh y /soK ft Zu ygsekoftZfdnk dk YKukftZfdnk dk YKukftZfdnk dk YKukftZfdnk dk YKukftZfdnk dk YKuk

1986 s'I b? e/ ygseko ftZfdnkns/ ikro{esk B/ Gkos ;oeko dk fXnkBfyZfunk j?. ek~B sK ygsekoK ~ f;oce[M nfXeko fdtk ;edk j? go fJBQKnfXekoK dk bkr{ j'Dk w[Zy s"o s/ygsekoK dh nkgDh ikro{esk Bkb jh;zGt j?. ;wZf;nk fdjksh y/soK ftZuf}nkdk rzGho j?. n;b ftZu fJe gfVQnkfbfynk ns/ ikro{e ftnesh jh fJeFeshFkbh ygseko j[zdk j?.ftZfdnk BkbfJe ftnesh ~ nkgDh g;zd dh u'D

eoB, ;wZf;nktK ~ gqGkth Yzr Bkb jZbeotkT[D ns/ ikDekoh jkf;b eoB dkw"ek jkf;b j[zdk j?.

ngbkJhv fJeBkfwe fo;ou d/ e"wh

efwFB dhnK y'i fog'oNK ftZu gqrNktk

j'fJnk j? fe fdjksh ftek; do Ffjoh

ftek; do Bkb'I gfjbK jh tX u[Zeh j?

ns/ nrb/ djke/ ftZu fJ; ftZu j'o

tkXk j't/rk. Gkos d/ 62H97 fwbhnB

gfotkoK, i' fe 5 bZy o[gJ/ ;kbkBk s'I

tZX jkf;b eo oj/ jB, seohpB 28H68

fwbhnB gfotko (46 gqfsFs) fdjksh

Gkos ftZu ofjzd/ jB. Gkos ftZu fdjksh

wkoehN, Ffjoh wkoehN Bkb'I tZvh pD

ojh j?, fdjksh ygseko dk youk d/F d/

e[Zb ygseko you/ ftZu'I 60 gqfsFs j?.

fJ; bJh fJj }o{oh j? fe fdjksh y/soK

ftZu ygsekoK d/ fjZsK dh okyh bJh;wkfie, ek~Bh ns/ j'o u[Ze/ ik oj/

edwK dk ftFb/FD ehsk ikt/ feT[Ife j'o

f}nkdk ezgBhnK fdjksh y/soK ftZu nkgD/

T[sgkd t/uD dh e'fFF eoBrhnK. fdjksh

ygsekoK ~ T[BQK d/ nfXekoK pko/ f;Zfyns

eoB dh b'V j? ns/ fJ; ;zpzX ftZu

ekch edw u[Ze/ ik oj/ jB fe fJj

:ehBh pD ;e/ fe ygsekoK ~ nkgD/

g?;/ dk ;jh w[Zb fwb ;e/.

wzvhnK tkb/ ns/ GkJhtkb ygseko

ftZfdnk bJh ;orow jB. fJ; ;zpzXh

edwK ftZu Fkwb j? L

• ygsekoh ;zrmB ns/ Ffjoh

ro[Zg ekfJw j'D fiBQK dk T[d/F ygseko

ftZfdnk ~ jZbkF/oh d/Dk j?.

• ;Bnsh ns/ tgkoe n?;';hJ/FB

ns/ fBZih ezgBhnK.

• :{Bhtof;NhnK ns/ ftZfdne

ndko/.

fFekfJs fet/I doi eohJ/ <fFekfJs fet/I doi eohJ/ <fFekfJs fet/I doi eohJ/ <fFekfJs fet/I doi eohJ/ <fFekfJs fet/I doi eohJ/ <

fe;/ th ygseko e'oN ftZu ;kd/ ek|} T[s/ fFekfJs doi ehsh ikfe;/ th ygseko e'oN ftZu ;kd/ ek|} T[s/ fFekfJs doi ehsh ikfe;/ th ygseko e'oN ftZu ;kd/ ek|} T[s/ fFekfJs doi ehsh ikfe;/ th ygseko e'oN ftZu ;kd/ ek|} T[s/ fFekfJs doi ehsh ikfe;/ th ygseko e'oN ftZu ;kd/ ek|} T[s/ fFekfJs doi ehsh ik;edh j?. fJ; ftZu fFekfJs eoB tkbk ns/ gqfstkdh gZy d'BK d/;edh j?. fJ; ftZu fFekfJs eoB tkbk ns/ gqfstkdh gZy d'BK d/;edh j?. fJ; ftZu fFekfJs eoB tkbk ns/ gqfstkdh gZy d'BK d/;edh j?. fJ; ftZu fFekfJs eoB tkbk ns/ gqfstkdh gZy d'BK d/;edh j?. fJ; ftZu fFekfJs eoB tkbk ns/ gqfstkdh gZy d'BK d/Bkw, gs/ nkfd ;gZFN j'D/ ukjd/ jB.Bkw, gs/ nkfd ;gZFN j'D/ ukjd/ jB.Bkw, gs/ nkfd ;gZFN j'D/ ukjd/ jB.Bkw, gs/ nkfd ;gZFN j'D/ ukjd/ jB.Bkw, gs/ nkfd ;gZFN j'D/ ukjd/ jB.

# ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 47

• Nhuo} n?;';hJ/FB, gq?eNhFBo,nfXnkge ns/ fJz;NqeNo.

• gfotko ns/ g/o?IN; n?;';hJ/FBK.

• whvhnk, feT[Ife ygseko ftZfdnkdk dkfJok ftFkb j' u[Zek j? ns/ tX/o/;orow j' u[Zek j?. tX/o/ ro[Zg fJ;ftZu Fkfwb j' u[Ze/ jB ns/ ygsekoK d/tsho/ ~ gqGkfts eoB tZb tX/o/ fXnkBfdZsk ikD bZrk j?.

r[zwokje[zB fJFfsjko ns/ whvhnkr[zwokje[zB fJFfsjko ns/ whvhnkr[zwokje[zB fJFfsjko ns/ whvhnkr[zwokje[zB fJFfsjko ns/ whvhnkr[zwokje[zB fJFfsjko ns/ whvhnkdh G{fwekdh G{fwekdh G{fwekdh G{fwekdh G{fwek

whvhnk dh ;wki d/ Bk}[e torK,fiBQK ftZu fdjksh ygseko th FkfwbjB, tZb tX/o/ f}zw/tkoh j?. fdjkshygsekoK dh nkX[fBe seBkb'ih d/ nkT[DBkb whvhnk sZe tX/o/ gj[zu j' rJh j?.Bt/I T[sgkdK d/ g/F j'D dk gsk fJFfsjkookjhI jh b'eK ~ brdk j?.

fdjksh wkoehN ftZu tZvh frDsh

ftZu tgkohnK d/ gj[zuD Bkb ns/ w[ekpbk

;ys j'D ekoB eJh r[zwokje[zB fJFfsjko

th n]pkoK ns/ Nh th ftZu nkT[D bZr/

jB fi; Bkb fe ygseko r[zwokj j'

iKd/ jB. fJFfsjkoh ezgBhnK ygsekoK

d/ tsho/ dk nfXn?B eo ojhnK jB sK

fe gqGkth Yzr Bkb T[BQK sZe gj[zu ehsh

ik ;e/ ns/ nfijk eod/ ;w/I ygseko

dh GbkJh dh gqtkj BjhI ehsh iKdh.

fdjksh fJbkfenK d/ tZy-tZy sk}k T[sgkdK

pko/ sk}h ikDekoh w[jZJhnk j[zdh j?.

nfijk e/pb ns/ ;?NbkJhN u?BbK dh

nkwd ekoB ;zGt j' ;fenk j?. fJ;

Bkb g{oh d[BhnK nkw nkdwh dh gj[zu

ftZu nk rJh j?.

r[zwokje[zB fJFfsjkoK T[s/ o'e dke'Jh gqGkth Yzr BjhI j?. b'V fJ; rZbpko/ dZ;D dh j? fe fdjksh y/soK ftZurohp ns/ nBgVQ ygsekoK ~ jh ;G s'ItZX B[e;kB fJBQK fJFfsjkoK Bkb j[zdkj?. ftFt ftek; fog'oN ftZu fejk frnk

j? - @@;{uBk ;zpzXh ;wZf;nktK jh j[zdhnKjB i' fe ftek;Fhb d/FK ftZu rohpb'eK dhnK w[FfebK d/ fgZS/ j[zdhnK jBns/ rohp b'eK ~ nkgDh ihtB gZXo;[XkoB ns/ nkgD/ pukn bJh o'}kBkfJBQK dk ;kjwDk eoBk g?Idk j?.## ;oekons/ fJ; dhnK tZy-tZy J/iz;hnK ~ nfij/r[zwokje[zB fJFfsjkoK dk w[ekpbk eoBbJh gqpzX eoB dh b'V j?.

ikr' rqkje ikr' ygsekoK sZe nkgDhrZb gj[zukT[D dk fJe nfjw wkfXnw j?go nkgDh rZb ~ fdjksh b'eK sZegqGkth Yzr Bkb gj[zukT[D bJh ;k~ fJ;s'I th nZr/ ikDk gt/rk. fdjksh b'eKdhnK ykfjFK, vo ns/ nk;K ~ ;wMDkpj[s nfjw j? Gkt/I fe fdjksh y/soK

ftZu Nh th dh gj[zu pj[s f}nkdk j? gopj[s f}nkdk bZrD tkb/ fpibh eZNKekoB b'e g{o/ gq'rokw BjhI t/y ;ed/.go fdjksh Gkos ftZu tX/o/ NqKfi;Now"i{dk j'D ekoB fJj fdjksh iBsk sZegj[zuD d/ fJe nfjw wkfXnw pD ;ed/jB.

fJ; s'I fJbktk ;k~ fJFfsjkoK T[s/gqGkth fB:zsqD oZyD bJh fJe o?r{b/Nodh b'V j? sK fe rkje dknftnK ns/itkph dknftnK s'I r[wokj Bk j'D.ygseko ;[oZfynk ek~B, 1986 BkikfJ}tgko Yzrk dh fJe ft;fsqs gfoGkFkfdzdk j?. ygseko ndkbsK B/ fJ; y/softZu e[M uzrk ezw ehsk j? go T[jr[wokje[zB fJFfsjkoK, fit/I fe n?w nko

n?rwkoe - F[Xsk ns/ fwnko

dk gqshe

dkbK - ekbh wKj dkb, joh w{zrh, w;o dkb, pzrkbh uBK dkb, G[Zb/ pzrkbh uB/ nkfdn?rwkoe nXhB T[gbpX t;sKn?rwkoe nXhB T[gbpX t;sKn?rwkoe nXhB T[gbpX t;sKn?rwkoe nXhB T[gbpX t;sKn?rwkoe nXhB T[gbpX t;sK

;kps w;kb/ - ekbh fwou, w/Eh dkDk, ;oQ', ;¯c, ihok, jbdh, ];]; nkfdgh;/ w;kb/ - fwou, gkT{vo, jbdh gkT{vo, XBhnk gkT{vo, ihok gkT{vo, eoh gkT{vo, ekbh fwou

gh;h, ;Kpo w;kbk, o;w w;kbk, wNB w;kbk, fueB w;kbk, wZSbh w;kbk, row w;kbk,nuko w;kbk, fwe; w;kbk nkfd

pB;gsh s/b - ;oQ'I dk s/b, fizibh s/b, y'g/ dk s/b, w{zrcbh dk s/b, ;{oiw[yh s/b, j'o pB;gsh s/b nkfd

eDe dhnK t;sK - eDe dk nkNk, w?dk, ;{ih nkfd

d[ZX dhnK t;sK - fxU, eohw, wZyD nkfd

j'o t;sK - Ffjd, jhIr, uktb, ;kp{dkDk, fJwbh dkr[Zdk, t/;B nkfd.

tX/o/ ikDekoh bJh bkr nkB eo'tX/o/ ikDekoh bJh bkr nkB eo'tX/o/ ikDekoh bJh bkr nkB eo'tX/o/ ikDekoh bJh bkr nkB eo'tX/o/ ikDekoh bJh bkr nkB eo'

www.agmarknet.nic.inygseko (ph n?; n?`B n?`b$n?`w Nh n?`B n?b s'I \'B) \'B eo ;ed/ jBLokFNoh ygseko j?bgbkJhB BzL 1800-11-1400 (N'b cqh)

(9.30am to 5.30pm-011-27662955-58(National Call Chartes Apply)Monday to Saturday

48 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

Nh gh ;h Bkb BjhI BfiZm ;edhnKfeT[Ife fJBQK ndkbsK e'b Bk jh fJBQKBkb BfiZmD dk nfXeko ns/ Bk jh iKudk b'VhIdk YKuk j?. fJ; bJh T[jr[wokje[zB fJFfsjkoK pko/ wkwfbnK ~jZE ftZu BjhI b? ;edhnK fit/I fe n?wnko Nh gh ;h B/ fbnk ;h. J/ n?; ;hnkJh e'Jh gqGkth o?r{b/No th BjhI j?.j[D n?w nko Nh gh ;h B/ feT[Ife ezweoBk pzd eo fdZsk j? fJ; bJh ;k~r[wokje[zB fJFfsjkoK Bkb BfiZmD bJhfe;/ j'o Yzr pko/ ;'uDk gt/rk.

fwbktN Bkb BfiZmDkfwbktN Bkb BfiZmDkfwbktN Bkb BfiZmDkfwbktN Bkb BfiZmDkfwbktN Bkb BfiZmDk

1986 ftZu e/Ido ;oeko B/ y[okeftZu fwbktN Bkb BfiZmD pko/ ek~BftZu ;'X ehsh ;h ns/ jo Ffjoh ~ fJey[oke fJz;g?eNo dk nfXeko fdZsk ;h feT[j y[oke fwbktN ~ o'eD d/ ezw ftZufjZ;k b? ;e/ go fJj ek~B bkr{ BjhI j';fenk. fJ; soQK ygsekoK ~ fJe y[okeo?r{b/No T[go jh fBoGo ofjDk g? fojkj?. fJ; bJh fJe fJwkBdko :sBo?r{b/NoK tb'I fJj j' ;edk j? fe T[j1H3 fpbhnB ygsekoK ~ Fesh gqdkBeoB.

y[oke ;[oZfynk ns/ fwnko nEkfoNh

nkc fJzvhnk nB[;ko o'}kBk tos'I ftZunkT[D tkbk ykDk i' fe fwbktN dk ;Gs'I tZX fFeko j' ;edk j?, T[; ftZu d[ZXs'I pD/ T[sgkd (y'nk, wZyD, fxU, d[ZX s'IpDhnK fwmkJhnK), dkbK fit/I fe nojons/ okiwKj, ;oQ'I dk s/b, w{zrcbh dks/b, g'bNoh ns/ whN, cb ns/ ;p}hnKFkfwb jB. fijVhnK t;sK y[ZbQhnKfwbdhnK jB, T[BQK ftZu fwbktN f}nkdkj' ;edh j?. okFNoh poKvK tb'I g?eehshnK t;sK d/ tX/o/ ;[oZfyns j'D dh;zGktBk j[zdh j? feT[Ife ezgBhnK ~ nkgD/tZeko ns/ poKv dk fynkb j[zdk j?.

y[oke ;[oZfynk ns/ fwnko ek~BftZu Fpd @fwbktN# dk f}eo sZe BjhIehsk frnk. fJ; ek~B ftZu ;[oZfynsy[oke, xNhnk ns/ n;[oZfyns T[sgkdKdk f}eo j?. id sZe fe;/ T[sgkd ~n;[oZfyns BjhI wzfBnk iKdk sd sZee'Jh th ftnesh i[owkBk d/ e/ S[ZN;edk j?.

bkr{ eoB ftZu n;cbskbkr{ eoB ftZu n;cbskbkr{ eoB ftZu n;cbskbkr{ eoB ftZu n;cbskbkr{ eoB ftZu n;cbsk

y[oke ;[oZfynk ns/ fwnko ek~B d/bkr{ j'D s'I pknd Gkt/I y[oke dk fwnkoT[uk eoB bJh fJe tZyok YKuk ekfJweo fdZsk frnk j? go tZy-tZy ;EkBe

;z;EktK d/ w[Zy nfXekoh jh fJ; ~ bkr{

eoB bJh f}zw/tko j[zd/ jB. ygsekoK d/jwkfJsh wfj;{; eod/ jB fe ftGkr

ek~B ~ bkr{ eoB ftZu n;cb j?. 97gqfsFs ygseko b'VhIdh iKu BjhI eod/.

ygsekoK ~ cbK ns/ ;p}hnK d/ sk}kgB,;\kJh ns/ eZu/gB, T[; ftZu nkJ/ eZN-

tZYK dh iKu }o{oh eoBh ukjhdh j?.

fJj th }o{oh j? fe p'sbpzd ns/

vZpkpzd t;sK dh ;hb ns/ tosD dhfwnkd g[ZrD dh sohe dh iKu ehsh

ikt/. fJ; s'I fJbktk n?c gh U, nkJhn?; nkJh iK n?rwkoe dh iKu th }o{oh

j? sK fe fJj :ehBh pD ;e/ fe fi;vZp/ ftZu ;wkB g?e j?, T[; ftZu fuZp Bk

gJ/ j'D iK e'Jh j'o rVpV Bk j't/.

fdjksh y/soK ftZu fJzNoB?`N ns/fdjksh y/soK ftZu fJzNoB?`N ns/fdjksh y/soK ftZu fJzNoB?`N ns/fdjksh y/soK ftZu fJzNoB?`N ns/fdjksh y/soK ftZu fJzNoB?`N ns/nkJh Nh dh tos'I Bkb ikro{esknkJh Nh dh tos'I Bkb ikro{esknkJh Nh dh tos'I Bkb ikro{esknkJh Nh dh tos'I Bkb ikro{esknkJh Nh dh tos'I Bkb ikro{eskg?dk eoBkg?dk eoBkg?dk eoBkg?dk eoBkg?dk eoBk

e?pB/N B/ gqXkB wzsoh rqkwhD fvihNb;kyosk nfGnkB$gh n?w ih fdFk ~gqtkBrh fdZsh j? fi; dk T[d/F 6 eo'Vfdjksh gfotkoK ~ fvihNb f;Zfynk gqdkBeoBk j?. fJ; gqki?eN bJh 2351H38eo'V o[gJ/ dh oew oZyh rJh j?. fJ;gq'rokw dk T[d/F wkou, 2019 sZefdjksh Gkos d/ b'eK ~ fvihNb s"o s/f;Zfyns eotkT[Dk j?.

fJ; ekotkJh dk c?;bk ftZs wzsohtb'I 2016-17 d/ e/Idoh piN d/ n?bkBd"okB ehsk frnk. wzsoh B/ fejk fe @@ghn?w ih fdFk d[BhnK Go ftZu ;G s'ItZvk fvihNb f;Zfynk dk gq'rokw pDBdh nk; j?.## 2016-17 ftZu 25 bZyT[whdtkoK ~ fJ; ;zpzX ftZu f;ybkJhfdZsh ikt/rh, 2017-18 ftZu 275 bZyns/ 2018-19 ftZu 300 bZy T[whdtkof;fyns ehs/ ikDr/.

fpnkB ftZu fejk frnk j? fe fJ;s'I fJbktk ;G y/soK ftZu pokpo gj[zu

o[e'o[e'o[e'o[e'o[e' ! n;hI fwbktNh d[ZX pko/! n;hI fwbktNh d[ZX pko/! n;hI fwbktNh d[ZX pko/! n;hI fwbktNh d[ZX pko/! n;hI fwbktNh d[ZX pko/fet/I u[Zg ofj ;ed/ jK<fet/I u[Zg ofj ;ed/ jK<fet/I u[Zg ofj ;ed/ jK<fet/I u[Zg ofj ;ed/ jK<fet/I u[Zg ofj ;ed/ jK<

jo/e ihts gqkDh dh gfjbh y[oke d[ZX eJhwjZstg{oB g'Fe sZsK dk ;o's j?. gopdfe;wsh Bkb b'e tX/o/ w[Bk\k ewkT[DbJh fJ; ftZu gkDh iK eJh tkoh :{ohnk thfwbk fdzd/ jB. Gkos ftZu gfjbK jh d[ZXdh ewh j?. ;' ikr' ns/ nfijk d[ZX Bk bt';' ikr' rqkje ikr'

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 49

:ehBh pDkT[D bJh d/F dhnK 2H5 bZyrqkw gzukfJsK tb'I n";sB 200-300T[whdekoK ~ f;ybkJh bJh gzihfeqs ehskikt/rk. fvihNb s"o s/ f;fyns ftneshezfgT{No ubk ;eDr/ ns/ fvihNb gj[zu:zsoK fit/I fe N/pb?N;, ;wkoN c'BK dhtos'I eo ;eDr/, Jh-w/b G/i ns/ jkf;beo ;eDr/, fJzNoB?N T[s/ pokT{} eo;eDr/ ns/ ;oekoh ;/tktK sZe gj[zuoZyD s'I fJbktk ;{uBk dh y'i eo;eDr/ ns/ Bedh ofjs b?D-d/D theo ;eDr/. fJ; ;ehw ~ fJb?eNqkfBe;ns/ nkJh Nh wzsokbk dh ;w[Zuh fBrokBhj/m ns/ ;{fpnK, e/Ido Fk;s gqd/FK dhwdd Bkb ;{pkJh bkr{ eoB tkbhnKJ/iz;hnK, f}bQk Jh-rtoB?I; ;[;kfJNh (vhJh ih n?;) tr?ok tb'I bkr{ ehsk ikt/rk.2014 d/ 71t/I n?B n?; n?; U ftZfdne;ot/n nB[;ko fdjksh npkdh d/ f;oc6 gqfsFs e'b ezfgT{No jB fi; s'I;gZFN j[zdk j? fe 15 eo'V fdjkshgfotkoK e'b ezfgT{No BjhI jB ns/ fJBQKftZu'I pj[s ;kfonK ~ fvihNb s"o s/f;Zfyns ehsk ikDk j?.

fvihNb gVQkJh ns/ fJzNoB?N sZe

Go';/:'r gj[zu fvihNb fJzvhnk f;Ze/ d/

d' gfjb{ jB. ;cbsk jkf;b eoB bJh

d'jK sZe gj[zu }o{oh j?. ;oeko d/

Bedh ofjs b?D-d/D ~ jkf;b eoB d/

okj T[s/ uZbd/ j'J/ fJ; d/ e'o; ftZu

fvihNb tkb?N dh tos'I eoBk, w'pkJhb

p?Ifezr, :{BhckJhv g/w?IN; fJzNoc/; (:[ gh

nkJh), nB;Nqeuov ;gbhw?INoh ;oft;

vkNk (:{ n?; n?; vh) ns/ nkXko

nkXkfos G[rskB f;;Nw (J/ Jh gh n?;)

ns/ j'o fvihNb G[rskB gb/NckowK dh

f;Zfynk ~ Fkfwb eoBk }o{oh j?.

fJb?eNqkfBe; ns/ ;{uBk seBkb'ihwzsokbk (n?w Jh nkJh Nh tkJh), i' fe@Gkos d/ Jh-fvt?bgw?IN# dk fJzukoi wzsokbkj?, tZb'I ;ehw ~ bkr{ eoB T[s/ ;{pkJh

gZXo T[s/ bkr{ eoB tkbhnK J/iz;hnK d/;fj:'r Bkb fBrokBh oZyh ikt/rh. f}bQkJh-rtoB?I; ;[;kfJNh (vh Jh ih n?;)tr?ok dk ;fj:'r th fbnk ikt/rk.

nr;s 2014 ftZu Gkos ;oeko B/fJb?eNqkfBe; ns/ ;{uBk seBkb'ih wzsokbknXhB okFNoh fvihNb f;Zfynk fwFB dhF[o{nks ehsh ;h. pknd ftZu fJ; ~2016 ftZu ;zuko ns/ ;{uBk seBkb'ihwzsokbk nXhB fbnKdk frnk ns/ c/ofJe BtK wzsokbk fJb?eNqkfBe; ns/;{uBk seBkb'ih wzsokbk ekfJw eo fdZskfrnk. fJ; f;ybkJh gq'rokw ~ bkr{eoB dh f}zw/tkoh fJ; d/ GkJhtkbKBk;e'w, fJzN?b ns/ n?N gh d/ ;fj:'rBkb g{oh ehsh ik ojh j?. rohph o/yk s'Ij/mK ofj oj/ b'eK, nB[;{fus ikshnK ns/

nB;{fus iBikshnK d/ T[whdtkoK ~ fJjf;ybkJh w[cs fdZsh ik ojh j? id fepkehnK s'I tkip fijh ch; bJh ik ojhj?.

fJ; dk T[d/F jo gfotko d/ fJefJe ftnesh ~ fvihNb s"o s/ ;kyopDkT[Dk j?. fJ; dk w[ZYbk Nhuk 5H25bZy b'eK ~ fvihNb s"o s/ ;kyo eoBk;h ns/ fJ; ftZu fXnkB w[Zy s"o s/;oekoh w[bk}wK, fit/I fe nKrBtkVhtoeoK (efwT{fBNh f;js toeoK i' fewfjbk ns/ pkb ;zGkb dk fXnkB oZyd/jB) ns/ nfXekos okFB fteo/sktK (w'N/nBki ~ iBse tzv gqDkbh nXhB t/uDtkfbnK tZb) e/Idfos j?. n?B vh n?bn?w t?p;kJhN nB[;ko w[ZYbk Nhuk sKjkf;b eo fbnk frnk j?. fJ; t/b/ sZe

pj [s ;ko / ;w / I ,pj [s ;ko / ;w / I ,pj [s ;ko / ;w / I ,pj [s ;ko / ;w / I ,pj [s ;ko / ;w / I ,Fesh ns/ g?;/ dhFesh ns/ g?;/ dhFesh ns/ g?;/ dhFesh ns/ g?;/ dhFesh ns/ g?;/ dh\}{b youh feT[I\}{b youh feT[I\}{b youh feT[I\}{b youh feT[I\}{b youh feT[I

HHHid'I fe ftu'brh Bkb S'N/HHHid'I fe ftu'brh Bkb S'N/HHHid'I fe ftu'brh Bkb S'N/HHHid'I fe ftu'brh Bkb S'N/HHHid'I fe ftu'brh Bkb S'N/

tes dh pus tkbk ;wM"s/ dk n;kB okjtes dh pus tkbk ;wM"s/ dk n;kB okjtes dh pus tkbk ;wM"s/ dk n;kB okjtes dh pus tkbk ;wM"s/ dk n;kB okjtes dh pus tkbk ;wM"s/ dk n;kB okjfdZbh ;oeko B/ fJe ftu'brh e/Ido ;Ekgs ehsk j?, fJj MrfVnK ~ndkbsK$g[fb; sZe fbikT[D dh pikJ/ fBgNko/ dk fJe n;odko wzu j?.

• gkobhw?IN ;NqhN, B/V/ g[fb; ;N/FB, BthI fdZbh-110001, \'H233368056

• fdZbh NqK;g'oN nEkfoNh, okig[o o'v, fdZbh-110054, \'H23971019

• T[d:'r ;dB, gNgVrzi fJzv;Nqhnb J/ohnk, fdZbh, \'H22166842

• oki ygseko fv;fgT{N; ohvq?;b efwFB, ftek; GtB, nkJh Nh U, BthI fdZbh-110002, \'H23379074

• nzp/deo GtB, ;?`eNo-16, o'fjDh, fdZbh-110085

• ygseko wkwfbnK dk fBgNkok c'ow 11, ih n?`B ;h Nh nk\ fdZbh, T[d:'r ;dB, ;h-22 s/ 23, e[sp fJzv;Nqhnb J/ohnk, e[sp j'Nb d/ fgZS/, BthI fdZbh, \'H26513307

• fvgNh efwFBo d\so, Bzd Broh, ygseko c'ow d/ B/V/, fdZbh, \'H22599413

• ygseko wkwfbnK dk fBgNok c'ow, e;s{opk rKXh wkor, BthI fdZbh, \'H23381759

fdZbh ftZu ftu'brh e/IdofdZbh ftZu ftu'brh e/IdofdZbh ftZu ftu'brh e/IdofdZbh ftZu ftu'brh e/IdofdZbh ftZu ftu'brh e/Ido

MrfVnK dk jZb ;zGt j?MrfVnK dk jZb ;zGt j?MrfVnK dk jZb ;zGt j?MrfVnK dk jZb ;zGt j?MrfVnK dk jZb ;zGt j?

50 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

10 fwbhnB T[whdktkoK d/ BK doi ehs/rJ/ jB, fiBQK ftZu'I 8H27 bZy T[whdtkof;ybkJh jkf;b eo u[Ze/ jB ns/ 5H4bZy T[whdekoK ~ ;oNhfce/N th gqdkBehs/ ik u[Ze/ jB. fJj BthI ;ehw ghn?w ih fdFk fvihNb ;kyosk ftZu ;[Xkodh BthI ;N/i T[s/ gj[zu u[Ze/ jB.

id fe yohd ;kJheb ftZu tZy-tZy

g[nkfJzNK T[s/ fdjksh ygseko b'VK dk

ikfJ}k fbnk ik fojk j?, fJj b'VK

Ffjoh b'eK Bkb'I ekch tZyohnK jB. fJ;

rZb dh b'V j? fe nfij/ T[sgkd ns/

;/tktK ftef;s ehshnK ikD i' fe fdjksh

ygsekoK dhnK b'VK T[s/ g{ohnK T[so

;eD ns/ Bkb jh Bt/I gqpzX T[sgkdK

ns/ ;/tktK gqfs ikro{esk g?dk eoB

bJh ftef;s ehs/ ikD.

ygsekoK dh GbkJh T[BQK t;sK ns/

;/tktK pko/ T[whdK ~ g{ok eoB ftZu j?.

Gkos ftZu ygsekoK dh ;[oZfynk d/

ek~B sK nkgDh EK T[s/ jB go ygseko

T[BQK pko/ ikD{ BjhI jB ns/ Bk jh T[j

nkgDhnK fFekfJsK d/ jZb dk sohek

ikDd/ jB. fdjksh ygsekoK d/ fjZsK dh

okyh bJh eJh edw w"i{d jB go T[BQK

dk e'Jh tX/o/ n;o w"i{dk ;wkfie-

nkofEe ;fEshnK eoe/ BjhI j' fojk.

T[j nkw s"o s/ yohd ;zpzXh nkgD/

c?;b/ whvhnk tb'I ngDkJhnK ik ojhnK

ftfrnkgB ns/ gquko BhshnK d/ nXko

T[s/ eod/ jB ns/ id'I T[BQK Bkb X'yk

j[zdk j? sK T[j fBnK jkf;b eoB ftZu

n;cb f;ZX j[zd/ jB.

ygsekoh ;zrmB ns/ nfij/ j'of;tb ;[;kfJNh ro[ZgK dh ygsekoK ~ftZfdnk gqdkB eoB ftZu nfjw G{fwekj?. T[BQK e'b ygsekoK ~ ;{uBk gqdkBeoB d/ ;kXB jB ns/ T[j T[BQK ~ T[BQKdhnK u'DK pko/ ikDekoh fdzd/ jB.

ygsekoK ~ ;{uBk ;jh ;w/I ns/

;jh irQk T[s/ fe;/ yohd dk c?;bk eoBs'I gfjbK fdZsh ikDh ukjhdh j?. fJjY[etK ;wK j? id'I ygseko dh f;Zfynk ~;e{b ns/ ekbi e'o;K dk fjZ;k pDkfJnkikt/.

ygsekoK dh okyh bJh ek~B dhnKtZy-tZy XkoktK ~ gqGkth Yzr Bkb bkr{eoBk pj[s }o{oh j? ns/ Bkb jh iknbhns/ fwbktNh T[sgkdK ~ wkoehN ftZunkT[D s'I o'eD dk gqpzX j'Dk ukjhdkj? sK fe ygsekoK d/ fjZsK dh okyh j';e/.

fFekfJs fBtkoB YKu/ ~ w}p{sfFekfJs fBtkoB YKu/ ~ w}p{sfFekfJs fBtkoB YKu/ ~ w}p{sfFekfJs fBtkoB YKu/ ~ w}p{sfFekfJs fBtkoB YKu/ ~ w}p{seoBkeoBkeoBkeoBkeoBk

fFekfJsK dk fBgNkok ygsekoK bJhfuzsk dk w[Zy ftFk j[zdk j?. fBtkoD YKu/sZe gj[zu dk nfXeko ;G s'I nfjw j?.fFekfJs fBtkoD dk nfXeko fJe gq?eNhebehws oZydk j? fJe nfijk YKuk }o{oj'Dk ukjhdk j? sK fe fJj :ehBh pD;e/ fe fJ; ~ gqGkth Yzr Bkb tofsnkik ;edk j?. i/ ygseko dk Go';kpDkT[Dk j? sK T[; ~ fJj Go';k fdZskikDk ukjhdk j? fe i/ e[M rbs j't/ sKT[j T[; dk jZb eotk ;edk j?.

gzukfJsh oki ;z;EktK dh G{fwekgzukfJsh oki ;z;EktK dh G{fwekgzukfJsh oki ;z;EktK dh G{fwekgzukfJsh oki ;z;EktK dh G{fwekgzukfJsh oki ;z;EktK dh G{fwek

fdjksh ygsekoK sZe gj[zuD bJhfJj }o{oh j? fe gzukfJsh oki ;z;EktK ~ygsekoK ~ f;Zfyns eoB d/ gq'rokwftZu Fkfwb ehsk ikt/ ns/ Bkb jh fJj:ehBh pDkfJnk ikt/ fe fdjksh wkoehNftZu Bebh ns/ fwbktNh T[sgkd Bkt/u/ ik ;eD. fJj ;z;EktK ygsekoK dh;[oZfynk ns/ GbkJh ftZu fJe nfjwG{fwek fBGk ;edhnK jB ns/ BhshxkfVnK B/ fJ; ~ wkBsk fdZsh j?.

(b/ye tgko ;bkjeko ns/ ;whfyne j?ns/ nzsookFNoh ns/ Gkosh noEftt;Ek d/

y/so d/ wkjo th jB)

e-mail :singh.rahul8gmail.com

ygseko ikro{esk ns/ f;js f;Zfynk~ tZy-tZy gZXoK T[s/ ;e{bK s/ ekbiK d/gkmeqw ftZu Fkwb eoBk, fJj fJe:'iBkpZX gqfefonk j? fi; ~ ;wKpZXsohe/ Bkb ;ko/ gZXoK T[s/ bkr{ eoBkukjhdk j?.

f;ZNk

b'e f;js gqDkbhnK d/ f;oc pkjohbkGgksoh jh BjhI ;r'I fJ; dk nN[ZNGkr jB. f;js ;/tktK dk ykek pDkT[D;w/I ns/ BhshnK fBoXkoB eoB ;w/Iygseko d/ gZy ~ fXnkB ftZu oZyD dh}o{os j?.

f;js y/so dhnK ifNbsktK ~f;js y/so dhnK ifNbsktK ~f;js y/so dhnK ifNbsktK ~f;js y/so dhnK ifNbsktK ~f;js y/so dhnK ifNbsktK ~t/yfdnK b'ehI ;/tktK d/ ygsekot/yfdnK b'ehI ;/tktK d/ ygsekot/yfdnK b'ehI ;/tktK d/ ygsekot/yfdnK b'ehI ;/tktK d/ ygsekot/yfdnK b'ehI ;/tktK d/ ygsekoth jB ns/ ;fj-T[sgkde th fJeth jB ns/ ;fj-T[sgkde th fJeth jB ns/ ;fj-T[sgkde th fJeth jB ns/ ;fj-T[sgkde th fJeth jB ns/ ;fj-T[sgkde th fJe;[w/b tkbh gfjb fi; ftZu f}nkdk;[w/b tkbh gfjb fi; ftZu f}nkdk;[w/b tkbh gfjb fi; ftZu f}nkdk;[w/b tkbh gfjb fi; ftZu f}nkdk;[w/b tkbh gfjb fi; ftZu f}nkdkfXnkB ygseko jZeK ns/ co}KfXnkB ygseko jZeK ns/ co}KfXnkB ygseko jZeK ns/ co}KfXnkB ygseko jZeK ns/ co}KfXnkB ygseko jZeK ns/ co}Kpko/ ikro{esk tXkT[D ns/ f;jspko/ ikro{esk tXkT[D ns/ f;jspko/ ikro{esk tXkT[D ns/ f;jspko/ ikro{esk tXkT[D ns/ f;jspko/ ikro{esk tXkT[D ns/ f;jsf;Zfynk gqdkB eoB tZb fdZskf;Zfynk gqdkB eoB tZb fdZskf;Zfynk gqdkB eoB tZb fdZskf;Zfynk gqdkB eoB tZb fdZskf;Zfynk gqdkB eoB tZb fdZskiKdk j?. fJj ;w{fje GktBk ftZuiKdk j?. fJj ;w{fje GktBk ftZuiKdk j?. fJj ;w{fje GktBk ftZuiKdk j?. fJj ;w{fje GktBk ftZuiKdk j?. fJj ;w{fje GktBk ftZuygseko ;[oZfynk dk fJe Y[ZetKygseko ;[oZfynk dk fJe Y[ZetKygseko ;[oZfynk dk fJe Y[ZetKygseko ;[oZfynk dk fJe Y[ZetKygseko ;[oZfynk dk fJe Y[ZetKn"}ko j't/rk.n"}ko j't/rk.n"}ko j't/rk.n"}ko j't/rk.n"}ko j't/rk.

;ko/ fjsXkoeK ~ nkgDh G{fwekfBGkT[Dh gt/rh ns/ w"i{dk ek~Bh ns/d{i/ ;kXB fJ; gqfefonk ftZu nkgDk:'rdkB gkT[Dr/. fJj fpbe[b Y[etK;wK j? L Gkos ;oeko tb'I fJe BthIe"wh f;js Bhsh (2017) dk n?bkB ehskfrnk j? ns/ d/F ftZu ;GBK ~ f;js d/dkfJo/ (:{ n?u ;h) j/m fbnkT[D bJhfJe Bhshrs uouk uZb ojh j?. :{ n?;;h b'eK ns/ ;wki dh ;orow Fw{bhnsBkb jh ;zGt j? ns/ ygseko ;[oZfynkfJe nfjw G{fwek fBGkn ;edh j?.

(b/ye BthI fdZbh ;fEs ftFt f;js ;z;EkftZu okFNoh gq'c?FBb nfXekoh ti'I ezw eo

oj/ jB)

e-mail :[email protected]

;\k 38 dk pkeh;\k 38 dk pkeh;\k 38 dk pkeh;\k 38 dk pkeh;\k 38 dk pkeh

:[email protected]

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 51

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

p?Ifezr ;/tktK dh tos'I eoB tkfbnK ti'I rkjeK d/ nfXekop?Ifezr ;/tktK dh tos'I eoB tkfbnK ti'I rkjeK d/ nfXekop?Ifezr ;/tktK dh tos'I eoB tkfbnK ti'I rkjeK d/ nfXekop?Ifezr ;/tktK dh tos'I eoB tkfbnK ti'I rkjeK d/ nfXekop?Ifezr ;/tktK dh tos'I eoB tkfbnK ti'I rkjeK d/ nfXeko

d/tKeo b/Iekd/tKeo b/Iekd/tKeo b/Iekd/tKeo b/Iekd/tKeo b/Iek

eK d/ rkjeK d/ w[ZYb/ nfXekoK~ fo}ot p?Ie nkc fJzvhnk

tb'I fB:wpZX ehsk iKdk j?. fJ; tb'IrkjeK d/ nfXekoK ns/ T[BQK dhnKf}zw/tkohnK dk th toDB ehsk frnk j?.p?IeK tb'I g/F ehs/ iKd/ ;ko/ T[sgkdK ns/;/tktK T[s/ fB:w bkr{ j[zd/ jB. i/ e'Jhrkje wfj;{; eodk j? fe p?Ie B/ T[;e'b'I fe;/ nY[Zet/I T[sgkd ftZu fBt/Feotk e/ T[; Bkb nfBnK ehsk j? sKT[; e'b fBnK jkf;b eoB dk nfXekoj[zdk j?. Gkosh fo}ot p?Ie B/ rkjeK d/nfXekoK dk fJe ukoNo fsnko ehsk j?fi; ftZu gzi w[Yb/ nfXekoK dk ftF/Fs"o s/ toDB j?. Gkosh fo}ot p?Ie B/fJzvhnB p?Ie} n?;';hJ/FB (nkJh ph J/)ns/ p?Ifezr e'v} ns/ ;N?Ivov} p'ovnkc fJzvhnk (ph ;h n?; ph nkJh) ~;bkj fdZsh j? fe T[j ukoNo ftZu fdZs/rJ/ f;XKsK nB[;ko @wkvb rkje nfXekoBhsh# fsnko eoB. fJBQK edwK Bkbrkje ;/tk YKu/ ~ w}p{sh fwb/rh. i/e'Jh p?Ie nko ph nkJh tb'I dZ;/ nfXekoKftZu'I fe;/ dh th T[bzxDk eodk j? sKrkje ;otT[u p?Ie dh rkje ;/tk fvth}BsZe gj[zu eo ;edk j?. rkje e'bnkgDh fFekfJs bJh tZy-tZy c'owK ftZu'Ife;/ fJe c'ow ftZu ikD dk nfXekoj[zdk j? sK fe T[; dk Y[etK jZb fBeb;e/. T[j ;zpzfXs p?Ie d/ ezNo'fbzr d\sos'I b? e/ nko ph nkJh fty/ p?IfezrUwpv}w?B sZe e'b ik ;edk j?.

p?Ip?Ip?Ip?Ip?IrkjeK d/ tZy-tZy nfXekorkjeK d/ tZy-tZy nfXekorkjeK d/ tZy-tZy nfXekorkjeK d/ tZy-tZy nfXekorkjeK d/ tZy-tZy nfXeko

;jh tshok jkf;b eoB dk;jh tshok jkf;b eoB dk;jh tshok jkf;b eoB dk;jh tshok jkf;b eoB dk;jh tshok jkf;b eoB dknfXekoLnfXekoLnfXekoLnfXekoLnfXekoL rkje ns/ ftZsh ;/tktK gqdkBeoB tkfbnK d'jK ~ pVh jbhwh tkbktshok eoBk ukjhdk j?. fJj uh} p?Ie~ nkgD/ T[sgkd ns/ ;/tktK w[jZJhnkeotkT[D t/b/ fbzr, iks, Xow, T[wons/ ;ohoe :'rsk d/ nkXko T[s/ fe;/rkje Bkb tshok eoB s'I o'edh j?.p?Ie fe;/ rkje s'I nkgD/ T[sgkdK bJhtZy-tZy ftnki do b? ;ed/ jB goftZsh ;/tktK gqdkB eoB tkb/ e'b e[MftF/F T[sgkd th j' ;ed/ jB i' feftF/F s"o s/ e[M w?IpoK iK ro[ZgK bJhfsnko ehs/ j' ;ed/ jB ns/ T[j T[BQKdh tos'I tgkoe s"o s/ gqtkfBs rkjeK~ jh w[jZJhnk eotk ;ed/ jB ns/ fJ;wkwb/ ftZu ftseok eo ;ed/ jB. p?IeKe'b e[M nfijhnK ;ehwK iK T[sgkd j';ed/ jB i' fe n"osK iK gZSV/ torKbJh j' ;ed/ jB. nfijhnK ;ehwK fe;/ftseo/ d/ dkfJo/ ftZu BjhI nkT[IdhnK.nfijhnK ftF/F ;ehwK iK FosK pko/ p?Ieb'V g?D T[s/ ;gZFNheoB d/ ;edk j?.

T[go'es nfXeko nXhB p?IeT[go'es nfXeko nXhB p?IeT[go'es nfXeko nXhB p?IeT[go'es nfXeko nXhB p?IeT[go'es nfXeko nXhB p?Ie

• p?Ie ns/ rkje dofwnkB fJefBogZy ns/ pokpoh d/ ;zpzXK ~ T[sFkfjseo/rk.

• fJj :ehBh pDkt/rk fe fiBQK;Nkc w?Ipo dk rkjeK ns/ T[BQK d/ tgkoBkb tkj g?Idk j? T[j g{oh jbhwh Bkb

fe;/ th ;/tk ;Bnsfe;/ th ;/tk ;Bnsfe;/ th ;/tk ;Bnsfe;/ th ;/tk ;Bnsfe;/ th ;/tk ;Bns

ftZu rkje fJe okikftZu rkje fJe okikftZu rkje fJe okikftZu rkje fJe okikftZu rkje fJe okik

j[zdk j?. fFekfJsK dkj[zdk j?. fFekfJsK dkj[zdk j?. fFekfJsK dkj[zdk j?. fFekfJsK dkj[zdk j?. fFekfJsK dk

gqGkth Yzr Bkb fBgNkokgqGkth Yzr Bkb fBgNkokgqGkth Yzr Bkb fBgNkokgqGkth Yzr Bkb fBgNkokgqGkth Yzr Bkb fBgNkok

;otT[`u gfjb j[zdh j?;otT[`u gfjb j[zdh j?;otT[`u gfjb j[zdh j?;otT[`u gfjb j[zdh j?;otT[`u gfjb j[zdh j?

ns/ o?r{b/No tb'I fJ;ns/ o?r{b/No tb'I fJ;ns/ o?r{b/No tb'I fJ;ns/ o?r{b/No tb'I fJ;ns/ o?r{b/No tb'I fJ;

~ w?B/iw?IN gq'rokw T[`s/~ w?B/iw?IN gq'rokw T[`s/~ w?B/iw?IN gq'rokw T[`s/~ w?B/iw?IN gq'rokw T[`s/~ w?B/iw?IN gq'rokw T[`s/

nwb dk fJe w}p{snwb dk fJe w}p{snwb dk fJe w}p{snwb dk fJe w}p{snwb dk fJe w}p{s

nzr wzfBnk iKdk j?.nzr wzfBnk iKdk j?.nzr wzfBnk iKdk j?.nzr wzfBnk iKdk j?.nzr wzfBnk iKdk j?.

rkje d/ nfXeko ns/rkje d/ nfXeko ns/rkje d/ nfXeko ns/rkje d/ nfXeko ns/rkje d/ nfXeko ns/

;zpzfXs fFekfJsK dk;zpzfXs fFekfJsK dk;zpzfXs fFekfJsK dk;zpzfXs fFekfJsK dk;zpzfXs fFekfJsK dk

fBgNkok fe;/ ;zrmB,fBgNkok fe;/ ;zrmB,fBgNkok fe;/ ;zrmB,fBgNkok fe;/ ;zrmB,fBgNkok fe;/ ;zrmB,

w[bk}wK ns/ ;/tktK d/w[bk}wK ns/ ;/tktK d/w[bk}wK ns/ ;/tktK d/w[bk}wK ns/ ;/tktK d/w[bk}wK ns/ ;/tktK d/

fjZs ftZu j[zdk j?. rkjeKfjZs ftZu j[zdk j?. rkjeKfjZs ftZu j[zdk j?. rkjeKfjZs ftZu j[zdk j?. rkjeKfjZs ftZu j[zdk j?. rkjeK

~ nkgD/ Bkb i'VBk jh~ nkgD/ Bkb i'VBk jh~ nkgD/ Bkb i'VBk jh~ nkgD/ Bkb i'VBk jh~ nkgD/ Bkb i'VBk jh

p?Ie gqpzXB dk wzso j?.p?Ie gqpzXB dk wzso j?.p?Ie gqpzXB dk wzso j?.p?Ie gqpzXB dk wzso j?.p?Ie gqpzXB dk wzso j?.

52 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ns/ s/}h Bkb ezw eoB.

• ;ko/ rkjeK Bkb fpBK fe;/ftseo/ d/ BfiZmD.

• fJj :ehBh pDkT[D fe i' T[sgkdns/ ;/tktK g/F ehshnK ik ojhnK jB,T[j ;zpzfXs ek~BK ns/ fB:wK nXhBj'D.

gkodoFsk, ;jh ns/ fJwkBdkogkodoFsk, ;jh ns/ fJwkBdkogkodoFsk, ;jh ns/ fJwkBdkogkodoFsk, ;jh ns/ fJwkBdkogkodoFsk, ;jh ns/ fJwkBdkob?D-d/D dk nfXekob?D-d/D dk nfXekob?D-d/D dk nfXekob?D-d/D dk nfXekob?D-d/D dk nfXeko

fJj T[whd ehsh iKdh j? fe p?Ie

d;skt/}K ftZu i' GkFk tosh iKdh j?,

T[j ;kdh ns/ gkodoFh j't/. ftZsh

;/tktK gqdkB eoB tkb/ ~ fJj :ehBh

pDkT[D bJh jo :sB eoBk ukjhdk j?

fe i' ;wM"s/ ehs/ iKd/ jB T[BQK dk YKuk

gkodoFh j't/ ns/ nkw ftnesh d/

nk;kBh Bkb ;wM nkT[D tkbk j't/.

T[sgkd dh ehws, ;zpzfXs i'fyw fB:w

ns/ FosK ns/ rkje ns/ ;/tk gqdkB

eoB tkb/ dhnK f}zw/tkohnK ~ ;gZFN

s"o s/ dZf;nk ikt/. rkje ~ fe;/ soQK

d/ rbs tgkoe YzrK, vok Xwek e/ ehs/

;wM"s/ dk fFeko BjhI pDkfJnk ikDk

ukjhdk. nkg;h ;zpzXK d"okB ftZsh ;/tk

gqdkB eoB tkbk rkje ~ ;ohoe s"o s/

gq/FkB BjhI eo ;edk, Xweh BjhI d/

;edk, c}{b dk dpkn BjhI gk ;edk iK

T[; ~ tkX{ dh gq/FkBh BjhI d/ ;edk.

T[go dZ;/ nfXekoK ~ fXnkB ftZuoZyd/ j'J/ p?Ie L

• fJj :ehBh pDkt/rk fe rkjeKBkb p?Ie dk b?D-d/D pokpoh, fdnkBsdkohns/ gkodoFsk d/ B?fse f;XKsK T[s/nkXkfos j't/rk.

• rkjeK ~ T[sgkdK ns/ ;/tktK,fB:wK ns/ FosK, ftnki doK pko/ ;kdhns/ ;wM ftZu nkT[D tkbh GkFk ftZu;gZFN ikDekoh w[jZJhnk eotkJh ikt/rh.

• T[sgkd Bkb ;zpzfXs i'fyw ns/

fes/ th |?o bkj/tzd ftF/Fsk pko/ dZf;nkikt/rk.

• doK pko/ nkgDh t?p;kJhN T[s/

ftF/F s"o s/ toDB ehsk j't/rk ns/fJ; dh ekgh rkjeK tk;s/ jo pqKu ftZu

w[jZJhnk eotkJh ikt/rh.

• fB:wK ns/ FosK ftZu i/ e'Jhspdhbh j't/rh T[; pko/ rkje ~ fuZmh

okjhI iK p?Ie ;N/Nw?IN, n?; n?w n?; iKJh-w/b okjhI ikDekoh ;'X/ j'J/ fB:wK

ns/ FosK ~ bkr{ eoB s'I fJe wjhBkgfjbK w[jZJhnk eotkJh ikt/rh.

• rkje tb'I u[D/ rJ/ fe;/ thT[sgkd iK ;/tk d/ fe;/ th fB:w iK

Fos ~ Bk wzBD T[s/ bZrD tkb/ }[owkB/pko/ T[; ~ ikDekoh fdZsh ikDh ukjhdh

j?.

• fvgkf}N;, u?`e fFekfJsK d/

fBgNko/, w[nkt}/ ns/ pekfJnK dh t;{bhpko/ iBse s"o s/ p'ov T[s/ fbfynk

ikDk ukjhdk j?.

• ftF/F T[sgkdK dh fteoh ~ pzdeoB, d\soK dh irQk pdbD, N?bhc'BBzpoK ftZu spdhbh eoB iK fe;/ thd\so iK poKu ~ pzd eoB pko/ ;gZFN

s"o s/ ikDekoh fdZsh ikDh ukjhdh j?.

• rkje ~ g/Frh B'fN; fdZs/ fpBK

ns/ e'Jh tkip ekoB dZ;/ fpBK T[; Bkb

;zpzXK ~ ysw BjhI ehsk ik ;e/rk.

• ;G ;zpzfXs sohfenK Bkb yks/

~ ukb{ oZyD ftZu rkje dh wdd eoBh

gt/rh.

• rkje ~ fe;/ th soQK d/ ;ohoe

B[e;kB dh Xweh BjhI fdZsh ik ;e/rh,

T[; T[as/ tkX{ dpkn BjhI gkfJnk ikt/rk

iK T[; Bkb nfijk tshok BjhI ehsk

ikt/rk fi; Bkb fe T[; ~ fe;/ soQK dh

BikfJ} gq/FkBh j't/.

Y[et/IgB dk nfXekoY[et/IgB dk nfXekoY[et/IgB dk nfXekoY[et/IgB dk nfXekoY[et/IgB dk nfXeko

Gkosh efwFBK d/ bkbu ftZu nke/ eJh tkoh ;/b} nfXekoh fe;/ rkjebJh Y[ethI j? iK BjhI, fJ; pko/ gskbrkJ/ fpBK jh e'Jh T[sgkd rkje ~d/D dh e'fFF eodk j?. T[dkjoD ti'IwkoehN fbze fJzF'o?I; T[sgkd T[BQK p}[orK~ d/D dh e'fFF j[zdh j? i' fe Y[et/Iw[Bkc/ d/ ukjtkB j[zd/ jB. fJj ukoNobkr{ j'D ekoB nfij/ nfXekoh nkgDhfteoh ftZu tkXk eoBk w[Ffeb ;wMd/jB feT[Ife fJ; ukoNo nB[;ko i' T[sgkd

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 53

rkje ~ g/F ehs/ ikD/ jB T[j T[; dh

b'V nB[;ko j'D/ ukjhd/ jB ns/ rkjed/ ftZsh jkbks ~ fXnkB ftZu oZy e/

g/F ehs/ ikD/ ukjhd/ jB.

T[go dZ;/ nfXekoK ~ fXnkB ftZu

oZyd/ j'J/ p?Ie ~ ukjhdk j? fe L

• :ehBh pDkt/ fe fJj p'ov dh

gqtkBs Bhsh nB[;ko t/uD s'I gfjbKrkje bJh Y[etK j? fe BjhI, dk gsk

brkt/.

• fJj th :ehBh pDkT[D dk :sB

j'Dk ukjhdk j? fe t/funk ik fojkT[sgkd iK ;/tk rkje dh }o{os nB[;ko

j? fe BjhI ns/ rkje dh ftZsh b'V ~g{ok eodk j? fe BjhI.

• shih gkoNh d/ T[sgkd sK jht/u/ ikD i/ p?Ie fJ; d/ bJh nfXekos

j't/.

• fe;/ rkje ~ fe;/ shih gkoNh

d/ T[sgkd b?D bJh wip{o Bk ehskikt/.

• rkje ~ T[; dh f}zw/tkoh s'I

s/}h Bkb ns/ fJwkBdkoh Bkb ikD{eotkfJnk ikt/ ns/ T[; ~ ;koh ;zpzfXs

ikDekoh p?Ie ~ w[jZJhnk eotkT[D bJhfejk ikt/ sK fe p?Ie t/y ;e/ fe fJj

T[sgkd rkje bJh Y[etK j? fe BjhI.

fBZisk dk nfXekofBZisk dk nfXekofBZisk dk nfXekofBZisk dk nfXekofBZisk dk nfXeko

rkje dh fBZih ikDekoh r[gs oZyhikDh ukjhdh j? id sZe fe T[; B/ fe;/ftZsh ;/tk ~ ikjo eoB bJh fJ; dhek~B nXhB gqtkBrh Bk fdZsh j't/ iKfJj fe;/ tgkoe T[d/F bJh b'VhIdh j't/(T[dkjoD ti'I eo?fvN fJBcow/FB ezgBhnKbJh).

rkje ~ y[ZbQ/ s"o s/ w?Iv/fNv tgkoT[d/FK pko/ dZf;nk ikDk ukjhdk j?.rkje dk fJj nfXeko j? fe T[j josoQK dh ;{uBk, fJb?eNqkfBe iK d{;oh i'

fe T[; dh fBZisk ~ gqGkfts eodhj't/, r[gs oZy/.

• p?Ie rkje dh fBZih ikDekoh ~

fBZih ns/ r[gs wzB/rk. fJe nkw fB:w

nB[;ko p?Ie ~ nfijh ;{uBk fe;/ ~ th

BjhI d/Dh ukjhdh, Gkt/I fe T[j rkje

j[D p?Ie dk rkje Bk fojk j't/. go

p?Ie nfijh ;{uBk ~ ikoh eo ;edk j?

i/eo rkje B/ T[; ~ nfijk eoB bJh

fbys s"o s/ nfXekfos ehsk j't/ ns/

fJj gqrNktk ek~B iK o?r{b/FB nXhB

eoBk }o{oh j't/ sK fe p?Ie d/ nkgD/

fjZs th pu/ ofjD.

p?Ie wkoehfNzr T[d/FK bJh fe;/

rkje dh fBZih ikDekoh ~ BjhI tos

;e/rk ns/ Bk jh fe;/ Bkb ;KMh eo

;e/rk.

w[Ffeb d/ jZb ns/ w[nkt}/ dkw[Ffeb d/ jZb ns/ w[nkt}/ dkw[Ffeb d/ jZb ns/ w[nkt}/ dkw[Ffeb d/ jZb ns/ w[nkt}/ dkw[Ffeb d/ jZb ns/ w[nkt}/ dknfXekonfXekonfXekonfXekonfXeko

rkje dk fJj nfXeko j[zdk j? feT[j ftZsh ;/tktK gqdkB eoB tkb/ ~ T[;tb'I g/F ehs/ rJ/ T[sgkd dh itkpd/jhbJh f}zw/tko mfjokt/ ns/ T[; e'b fe;/

th ;wZf;nk d/ jZb bJh gj[zu eo/. ;/tk

gqdkB eoB tkb/ ~ shih gkoNh d/

T[sgkdK dh fteoh s'I g?dk j'D tkbhnK

;wZf;nktK d/ ibdh jZb bJh :sB eoB/

ukjhd/ jB. ftZsh ;/tktK gqdkB eoB

tkb/ ~ rbshnK d/ w[nkt}/, tsho/ ftZu

B[e; ns/ ekor[}koh ftZu d/oh iK n;cbsk

bJh rkje ~ ;{fus eoBk ukjhdk j?

Gkt/I fJj rbsh ;/tk gqdkB eoB tkb/ s'I

iK j'o fe;/ s'I j'Jh j't/. Bhsh ftZu

rkje d/ nfXekoK ns/ co}K dk f}eo

j'Dk ukjhdk j?. p?Ie fe;/ t/u/ j'J/

T[sgkd pko/ nkgDh f}zw/tkoh s'I jZE BjhI

fyZu ;e/rk.

T[go toDs nfXeko d/ ;zpzX ftZu

p?Ie ~ fJj }o{oh eoBk ukjhdk j? L

• rbs j' u[Ze/ ezw Bkb jwdodh

Bkb ns/ s/}h Bkb BfiZmDk ukjhdk j?.

• rbshnK ~ s/}h Bkb mhe eoBk

ukjhdk j?.

• rbsh Bkb iK G[b/y/ Bkb i/

e'Jh tkX{ ukoi bZr frnk j? sK T[; ~

oZd eoBk ukjhdk j?.

• rkje ~ fJBQK rbshnK ekoB i/fe;/ soQK dk wkbh B[e;kB j'fJnk sK

54 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

T[; dh g{osh eoBh ukjhdh j?.

fJ; s'I fJbktk p?Ie ~ fJj theoBk gt/rk L

• rkjeK bJh i' fFekfJs fBtkoDYzr w[jZJhnk j? T[; ~ p'ov T[s/fbfynk ikDk ukjhdk j? ns/ Bkb jhrkjeK bJh fe;/ rbsh T[s/ w[nkt}kd/D d/ fB:w jB, T[BQK dk th gqdoFBj'Dk ukjhdk j?.

• fFekfJs fBtkoD YKuk rkjeKbJh nk;kBh Bkb gj[zu:'r j'Dk ukjhdkj?.

• rkje ~ fJj ;bkj d/Dh ukjhdhj? fe fet/I fe;/ fto[ZX fFekfJs doieotkJ/, fe;/ d/ BK T[s/ fFekfJs G/ihikt/ ns/ fezB/ ;w/I ftZu fFekfJs dk jZbj' ;edk j?.

• fFekfJs fBtkoD nEkfoNh dkBK, gsk ns/ ;zgeo t/ot/ do;kJ/ ikD/ukjhd/ jB ns/ Bkb jh nfijh fFekfJsd/ jZb dk ;wK th dZf;nk ikDk ukjhdkj?.

• fFekfJs gZy ~ dZf;nk ikDkukjhdk j? fe T[j nkgDh fFekfJs p?Ifezrb'egkb sZe eo ;edk j? i/ T[; dkfBgNkok fwZE/ ;w/I ftZu Bk j'fJnk j't/.

• ;kohnK o;wh fFekfJsK ~ gqkgsehsk ikDk ukjhdk j?, T[BQK fFekfJsK

;w/s i' fe fJb?eNqkfBe wkfXnw okjhIehshnK rJhnK j'D. fJj gqkgsh fszBfdB d/ nzdo j'Dh ukjhdh j? ns/ 30fdB d/ tkip ;w/I ftZu fJ; d/ fBgNko/dk :sB j'Dk ukjhdk j?. fJj 30 fdBT[; s'I pknd frD/ ikDr/ id'I fe rkjes'I wzrh rJh ;koh ikDekoh jkf;b j'ikt/rh.

p?Ie dk fFekfJs fBtkoD nwbp?Ie dk fFekfJs fBtkoD nwbp?Ie dk fFekfJs fBtkoD nwbp?Ie dk fFekfJs fBtkoD nwbp?Ie dk fFekfJs fBtkoD nwb

rkjeK dhnK fFekfJsK fe;/ thekog'o/N ndko/ bJh ihtB dk fJe nzrjB. nfijk p?IeK bJh fJ; eoe/ j?feT[Ife p?Ie ;/tk gqdkB eoB tkb/ ndko/jB. ;/tk ndkfonK bJh rkjeK dh ;/tkns/ rkjeK dh s;Zbh ;G s'I nfjwjB. p?Ie ftFtk; eod/ jB fe s[ozsns/ fBg[zB ;/tk gqdkB eoBk pj[s }o{ohj? feT[Ife fJ; Bkb Bt/I rkje pDkJ/ ik;ed/ jB ns/ w"i{dk rkjeK ~ Bkb i'VhoZfynk ik ;edk j?.

fFekfJs eh j?<fFekfJs eh j?<fFekfJs eh j?<fFekfJs eh j?<fFekfJs eh j?<

rkje dhnK nk;K ns/ T[; ~ fdZs/rJ/ T[sgkd iK ;/tk dh n;b ehws ftZui' coe j[zdk j?, T[; ~ fFekfJs efjzd/jB. nkw s"o s/ fJe fFekfJs nkgDhBkok}rh dk gqrNktk eoBk j[zdk j?.

fFekfJs fJe w"ek j?fFekfJs fJe w"ek j?fFekfJs fJe w"ek j?fFekfJs fJe w"ek j?fFekfJs fJe w"ek j?

fpBK p'b/ s;Zbh dk gqrNktk fe;/

th tgko bJh ;G s'I B[e;kBd/j j[zdk

j?. fJe fFefJs ;fEsh ~ mhe eoB

ns/ rkje dh ;dGktBk jkf;b eoB

ns/ w"e/ g?dk eoB dk w"ek gqdkB eodh

j?.

fFekfJsK sZe gj[zufFekfJsK sZe gj[zufFekfJsK sZe gj[zufFekfJsK sZe gj[zufFekfJsK sZe gj[zu

• rkje dhnK ;wZf;nktK ~ ;[DBk.

• nfjw B[efsnK dh gSkD eoBk.

• jwdodh gqrNkT[Dk.

• rkje dk XzBtkd eoBk.

• rkje ~ dZ;Dk fe eh j' ;edk j?.

• ibdh ekotkJh eoBk.

fFekfJsK d/ fBgNko/ dk nwbfFekfJsK d/ fBgNko/ dk nwbfFekfJsK d/ fBgNko/ dk nwbfFekfJsK d/ fBgNko/ dk nwbfFekfJsK d/ fBgNko/ dk nwb

fFekfJsK d/ gpqzX d/ nwb s'I bkG

b?D bJh uko nfjw B[es/ jB fiBQK T[s/ftuko eoBk }o{oh j? L

(T) rkje dhnK fFekfJsK dktorheoB eoBk fit/I fe fBZih fFekfJsK

doi j[zdhnK jB, T[; t/b/ jh fFekfJsdh fe;w ns/ T[sgkd iK ;/tk fi; pko/fe fFekfJs j'Jh j?, dk torheoB }o{oh

j?.

• fFekfJsK i' fe o?r{b/Noh ek~BKdhnK T[bzxDk pko/ jB.

• nzdo{Bh p?Ie BhshnK ns/ YzrK;zpzXh fFekfJsK.

skfbek-1skfbek-1skfbek-1skfbek-1skfbek-1

U ph U} tb'I fBgNkJhnK rJhnK rkjeK dhnK fFekfJsKU ph U} tb'I fBgNkJhnK rJhnK rkjeK dhnK fFekfJsKU ph U} tb'I fBgNkJhnK rJhnK rkjeK dhnK fFekfJsKU ph U} tb'I fBgNkJhnK rJhnK rkjeK dhnK fFekfJsKU ph U} tb'I fBgNkJhnK rJhnK rkjeK dhnK fFekfJsK

t/ot/ 2013-14 2014-15 2015-16

fgSb/ ;kb s'I nrKj fbnKdhnK rJhnK fFekfJsK 5479 3307 3778

jkf;b j'JhnK fFekfJsK 76573 85131 102894

e[Zb fizBhnK fFekfJsK Bkb fBgfNnk frnk 82052 88438 106672

jZb j'JhnK fFekfJsK 78745 84660 101148

;kb d/ nzs T[s/ pekfJnk gJhnK fFekfJsK 3307 (4 gqfsFs) 3778 (4 gqfsFs) 5524 (5 gqfsFs)

;o's L nko ph nkJh ;kJhN

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 55

• rkje ;/tk w[ZfdnK Bkb ;zpzfXsfFekfJsK.

(n) o[MkBK dk ftFb/FD

fJe tkoh fFekfJsK dk torheoBj' iKdk j? sK nzefVnK dk o?r{bo nkXkoT[s/ ftFb/FD ns/ fog'ofNzr j'Dh ukjhdhj?. ftFb/FD Nhuk o[MkBK dh gSkDeoBk j?. fJj o?r{b/Noh wkwfbnK Bkb;zpzfXs wkwfbnK T[s/ B}o oZyD bJhehsk iKdk j? ns/ T[BQK bJh th i' ferkjeK d/ siop/ ~ tXkT[Id/ jB. nzdo{Bhb'egkb okjhI wkwfbnK ~ p'ov nkcvkfJo?eNo} dh B}o ftZu noX ;oekohnkXko T[s/ fbnKdk iKdk j?. fJ; BkbfFekfJsK dhnK gqpzXB ;orowhnK :ehBhpDdhnK jB.

(J) gqpzXeh ekotkJh eoBk

w[ZfdnK dh gSkD j'D Bkb w[Ybh;/tk gqdkB eoB ftZu ekotkJh }o{o j'Dhukjhdh j?. fJ; ftZu rkje d/ ;/tkfwnkoK ~ ngv/N eoBk iK nwb/ ~T[sgkdK ns/ ;/tktK pko/ tkX{ f;ybkJhd/Dk Fkfwb j?. spdhbhnK F[o{ j'D s'Ipknd g?D tkb/ gqGkt dh fBrokBh ehshiKdh j?.

(;) fFekfJs d/ nwb ftZu ;[Xko

Gkt/I fe fJe fFekfJs gqpzXB nwb

w"i{d j[zdk j? go fJj nfjw j? fe fJ;

dk gsk brkfJnk ikt/ fe fJj fet/I ezw

eo fojk j?< fijV/ rkje fJ; gqDkbh

dh tos'I eod/ jB, T[BQK e'b'I gqw[Zy ;tkb

g[ZS/ iKd/ jB. fJ; Bkb ;[Xko d/ y/soK

dh gSkD j[zdh j?. fJ; Bkb f;oc tgko

jh ekfJw BjhI ofj ;edk ;r'I rbs

FpdK dh tos'I Bkb rkje ~ i' B[e;kB

j'fJnk j?, T[; dh g{osh th j' ;edh

j?.

fgSb/ ;kbK ftZu rkje s'I g[ZSfrZSfJe nfjw ;ze/s pD frnk j?. fJ;/soQK fit/I rkje dhnK fuzsktK ns/ nk;K

dk fBgNkok ehsk iKdk j? T[; s'I p?Ie dhrkjeK ~ nkeofFs eoB iK T[BQK ~nkgD/ Bkb i'Vh oZyD dh ;woZEk dk gskbrdk j?. rkjeK dh nktk} ~ ;[DBbJh fFekfJs gqpzXB f;;Nw iK F'Fbwhvhnk sZe gj[zu oZyDh ukjhdh j? sKjh gsk brdk j? fe p?Ie dh ekor[}kohfet/I dh j?.

p?Ie d/ rkjeK dhnK fFekfJsKp?Ie d/ rkjeK dhnK fFekfJsKp?Ie d/ rkjeK dhnK fFekfJsKp?Ie d/ rkjeK dhnK fFekfJsKp?Ie d/ rkjeK dhnK fFekfJsKdk nkekodk nkekodk nkekodk nkekodk nkeko

p?Ifezr Uwpv}w?B ;ehw (ph Un?;) nXhB fwb ojhnK fFekfJsK dhfrDsh fiE/ 1999 ftZu 4994 ;h, T[j2015-16 ftZu 1,02,894 j' rJh. fgSb/;kb d/ w[ekpb/ ftZu fwbhnK fFekfJsKftZu 2015-16 ftZu 21 gqfsFs dk tkXkj'fJnk. fJj fJ; ;ehw d/ F[o{ j'D s'Ipknd ;G s'I tZX fFekfJsK ;B goUwpv}w?B B/ 30 i{B, 2016 sZe 1,01,148(95 gqfsFs) fFekfJsK dk fBgNkok eofdZsk (skfbek-1).

nko ph nkJh Uwpv}w?B ;ehwnXhB fJb?eNqkfBe p?Ifezr ;/tktK dhnKfFekfJsK ~ th ftZu jh Fkwb eodk j?.

fo}ot p?Ie nkc fJzvhnk (nko phnkJh) B/ ygsekoK ~ fJik}s fdZsh j'Jhj? fe T[j fe;/ th p?Ie fto[ZX p?IfezrUwpv}w?B ;ehw nXhB fJb?NqkfBe p?Ifezr;/tktK, fiBQK ftZu w'pkJhb c'B T[s/ uZbDtkbhnK ;/tktK th Fkfwb jB, Bkb;zpzfXs fB:wK dh gkbDk Bk eoB T[s/fFekfJs doi eotk ;edk j?. fJ; T[s/e'Jh g?;k th BjhI br/rk ns/ fFekfJsdk fBgNkok th j't/rk. fJ; p?Ie B/rkjeK ~ fJj th fJik}s fdZsh j'Jh j?fe T[j shih fXo d/ Tsgkd t/uD tkb/fe;/ th p?Ie fto[ZX T[sgkd d/ B[e;dkoj'D, fit/I fe phwk gkfb;hnK iK fwT{unbczv ;ehw d/ rbs j'D T[s/ fFekfJsdoi eotk ;edk j?. p?Ifezr Uwpv}w?B~ fJ; rZb dk nfXeko fdZsk frnk j?

fe T[j 20 bZy sZe dk i[owkBk eo;edk j? id fe gfjbK fJj jZd 10 bZyo[gJ/ ;h. Uwpv}w?B rkje ~ e/;bVB d"okB ;wK ikfJnk j'D, nkJ/ j'J/you/ ns/ j'Jh wkBf;e ghVk dh g{oshbJh fJe bZy o[gJ/ sZe dk jo}kBk d[nk;edk j?.

p?IeK ftZu fFekfJs gqpzXB f;;Nwp?IeK ftZu fFekfJs gqpzXB f;;Nwp?IeK ftZu fFekfJs gqpzXB f;;Nwp?IeK ftZu fFekfJs gqpzXB f;;Nwp?IeK ftZu fFekfJs gqpzXB f;;Nw

p?IeK d/ rkjeK Bkb ehs/ tknd/ g{o/eoB dh Bhsh dh gkbDk d/ e'v nXhBp?IeK B/ fFekfJs fBtkoD Bhsh ngDkJhj?. fJj Bhsh fJzvhnB p?Ie; n?;';hJ/FBtb'I pDkJh rJh wkvb Bhsh ns/ ph ;hnko ph nkJh (p?Ifezr e'v} n?Iv ;N?vovp'ov nkc fJzvhnk) tb'I fdZs/ ;[MktK T[`s/nXkos j?.

fFekfJs gqpzXB f;;Nw d/ gqw[ZyfFekfJs gqpzXB f;;Nw d/ gqw[ZyfFekfJs gqpzXB f;;Nw d/ gqw[ZyfFekfJs gqpzXB f;;Nw d/ gqw[ZyfFekfJs gqpzXB f;;Nw d/ gqw[Zyy /soy/soy/soy/soy/so

(1) nzdo{Bh wFhBoh rkjeK dhnKfFekfJsK dk fBgNkok fJ; fj;kp Bkbeo/rh L

• p'ov dh rkje ;/tk ew/Nh.

• rkje ;/tk pko/ ;EkJh ew/Nh.

• fFekfJsK d/ fBgNko/ bJh fB:[esB'vb nfXekoh iK j'o Bkw}d nfXekoh.

• nzdo{Bh Uwpv}w?B

(2) e;Nwo e/no :{fBN nkgD/fFekfJs fBtkoD ;?b ~ j'o w}p{seo/rk.

(3) bk}wh s"o s/ fB:w ns/ FosK~ fby e/ fbnkT[Dk gt/rk.

(4) fFekfJsK$;wZf;nktK d/ tkX/ ~o'eDk gt/rk.

(5) fFekfJsK d/ fBgNko/ bJh e'Jh;wK-;hwk fwZEDh gt/rh.

(6) rkjeK Bkb ftuko tNKdoktXkT[Dk gt/rk.

pkeh ;\k 67 T[`s/pkeh ;\k 67 T[`s/pkeh ;\k 67 T[`s/pkeh ;\k 67 T[`s/pkeh ;\k 67 T[`s/

56 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

Gkoswkbk gqki?eNGkoswkbk gqki?eNGkoswkbk gqki?eNGkoswkbk gqki?eNGkoswkbk gqki?eN

ih ox{okwih ox{okwih ox{okwih ox{okwih ox{okw

s/ fdBhI n?bkBh rJh Gkoswkbkgfo:'iBk, ekohv'o XkoBk ~ ;Ve

ftek; d/ okj T[s/ tkfg; fbnkT[D dkfJe :sB j?. Gkt/I fe okFNoh jkJht/}ftek; gqki?eN (n?B n?u vh gh) B/ thekohv'o} (r'bvB e[nkvohb?INob (ih feT{),T[soh-dZyDh-g{oph-gZSwh (n?B n?; JhvpfbT{) ns/ j'oBK, fiBQK ftZu g'oNe[B?efNftNh (tZy-tZy gVktK ftZu) FkfwbjB, ;w/I d/ phsD Bkb fJe g?e/i XkoBknXhB nk rJ/ jB.

fiE/ fe 83677 feb'whNo tkb/ 6H92bZy eo'V o[gJ/ dh bkrs tkb/ fJe tZv/gqki?eN dk n?bkB ehsk frnk j?, w[ZyfXnkB 5H35 bZy eo'V o[gJ/ dh bkrstkb/ 35800 feb'whNo tkb/ fJe gqki?eNT[s/ j?. fdbu;g rZb fJj j? fe gfjb/gVkn ftZu 34800 feb'whNo tkb/jkJht/} d/ gqki?eN ftZu'I 10,000 feb'whNon?B n?u vh gh gqki?eN ftZu'I bJ/ rJ/jB.

BtK 24800 feb'whNo tkbk gqki?eNnkfJnk j? i' U vh (n;b fNekD/)1500 fNekfDnK d/ ;ot/yDK ns/ Nq?fcenB[wkBK T[s/ nXkos j?. fJe XkoBkti'I fJj uzrk j? go pdfe;wsh BkbokJhN; - i' fe o/bt/ nXhB iBse y/sodh NoK;g'oN ;bkjeko ;/tk j?, tb'I ehs/rJ/ U vh ;ot/ 2007 d/ jB. No?fceikfJ}/ wB[Zyh ns/ nkN'w?fNe ikfJ}/ T[s/nXkos jB (fiBQK ftZu e?wok nXkfos

;ot/ th Fkfwb jB, T[j y/so ftZu GhVGVZe/ ~ do;kT[Id/ jB.

24500 feb'whNo ftZu' I 5000feb'whNo rbhnK (b/B) d/ gq;ko bJhns/ ih feT{ ns/ n?B n?; Jh vpfbT{T[s/ GhV-GVZe/ ~ xNkT[D bJh jB. ihfeT{ d/ S/ b/fBzr n?B n?u vh gh d/gVkn dk fJe fjZ;k j? fi; ~ fe nzfFes"o s/ w[ezwb eo fbnk frnk j?. gofJ; d/ pkeh gVktK bJh tksktoB ebhno?I;ns/ G gqkgsh dhnK w[FfebK ekoB ezgBhnKfJ; ~ SZv ojhnK jB. f;oc 800feb'whNo d/ n?e;gq?; t/n jB.

j[D sZe j'J/ siop/ d/ nkXko T[s/fwb/ ;peK s'I f;Zfynk b?D dh b'V j?.

gqki?eN dh u'D Lgqki?eN dh u'D Lgqki?eN dh u'D Lgqki?eN dh u'D Lgqki?eN dh u'D L ftfrnkBenXko T[s/ n;b fNekD/ dh tos'I eoe/No?fce nfXn?B eoB ns/ ftF/F y/soKdh No?fce xDsk dk gsk brkT[D dk:sB j'fJnk. T[dkjoD d/ s"o s/ w[zpJhs'I e'beksk sZe Jh;N-t?;N ekohv'o g{ohuko b/fBzr bJh fJe nfjw y/so pD e/

fBsfonk. fJ; dh b'V sK jo ;w/I ;hgo n?B n?u vh gh dk fXnkB fJ; gk;/BjhI ;h, f;nk;h ekoBK eoe/ (fi; B/ fe;"okFNo s'I f;buo sZe Jh vpfbT{ekohv'o ~ nZr/ b? nKdk ;h) ns/ Bkbjh n?B n?u o{N okjhI ibdh jh fJ; dh;EkgBk dh fJZSk Bk iskJ/ ikD ekoB(w[zpJh-e'beksk n?`B n?`u-3 ns/ n?`Bn?u-6 dk fJe ;KMk :sB ;h) j'fJnk.

ezw eoB dk YKuk ns/ ftZsezw eoB dk YKuk ns/ ftZsezw eoB dk YKuk ns/ ftZsezw eoB dk YKuk ns/ ftZsezw eoB dk YKuk ns/ ftZsg'FD Lg'FD Lg'FD Lg'FD Lg'FD L ih feT{ dh F[o{nks Jh gh ;hBkb j'Jh, (gh gh gh dh F[o{nks Bk j';eD s'I pknd i' fe gh gh gh dkgfjbk gqw[Zy :sB ;h) s'I pknd gh ghgh T[s/ j'o ekohv'oK bJh }'o g?D bZrk.(ftF/F s"o s/ id'I fe tkfJnkfpbNh r?gczfvzr ~ fbnk e/ e/Idoh ;Ve czv BkbnZr/ tXkfJnk frnk). go wkbhnk i'fywfuzsk dk ekoB ;B ns/ fJ;/ bJhjkJhfqpv n?B[nNh wkvb ;kjwD/ nkfJnkfi; ftZu fe T[;koh ns/ ;KG ;zGkbi'fyw fonkfJsK gqkgs eoB tkfbnK bJh;B ns/ nEkfoNh B/ wkbhnk i'fyw ~u[fDnk. fJj fonkfJsK gqkgs b'eK bJhtX/o/ nkeoFe j'D tkbk ;h. ;oeko dkth Jh gh ;h tZb M[ekn ;h feT[Ife fJ;ftZu g?;k brkT[D ftZu tX/o/ Go';/:'rsk;h, e/Idoh ;Ve czv ns/ N'b wkbhnkF/no jkf;b j'D dh tX/o/ nk; ;h.

G¯GG¯GG¯ gqkgshgqkgshgqkgshgqkgshgqkgsh s/s/s/s/s/ tksktoBtksktoBtksktoBtksktoBtksktoB ebhno?I; Lebhno?I; Lebhno?I; Lebhno?I; Lebhno?I; LfJj ;wZf;nktK sK ikoh jh ;B ns/

phphphphph

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 57

fJBQK d/ jZb dh b'V ;h. nkdoF s"o s/fonkfJsK jkf;b eoB tkfbnK ~ T[;gqki?eN ftZu @gbZr n?Iv gb/n# w'v ftZufbnKdk ikDk ukjhdk ;h, fi; ftZu ;oekotb'I ;kohnK ebhno?I; fwbhnK j'DhnKukjhdhnK ;B. pukn dk fJe ;kXBfJj ;h fe 2009-14 dh fwnkd ftZu G¯gqkgsh fpZb gk; j' frnk ;h ns/ tksktoBwB}{ohnK ;ys j' rJhnK ;B, fiBQK ftZu'IfJe izrbks dh ;zGkb pko/ th ;h. fiE/fe ;wM"fsnK T[s/ d;s]s j' u[Ze/ ;B,T[E/ fJj fonkfJsK jkf;b eoBk w[Ffebezw j' frnk ;h, go fpZb eJh pknd d/o?r{b/FB ti'I ;kjwD/ nkJ/. nk; j? fefJ; y/so ftZu j'o o?r{b/FBK dh b'VBjhI j't/rh. go @gbZr n?Iv gb/n# ni/th fJe w[Ffeb nkdoF j't/rk. nkws"o s/ fJ; ekoB eoe/ d/oh Bkb ekohv'odh gftZsosk Gzr j't/rh ns/ g?e/i nXkosezw eotkT[D dh gqDkbh bkr{ j't/rh.

db/oh Goh ;'uDh Ldb/oh Goh ;'uDh Ldb/oh Goh ;'uDh Ldb/oh Goh ;'uDh Ldb/oh Goh ;'uDh L fiE/ fe ihfeT{ ns/ n?B n?; Jh vpfbT{ db/oh Go/;[gB/ ;B, fiBQK B/ gqw[Zy n?B n?u y/soK(ih feT{) ns/ fJe e"wh fJe;[osk c'e;(n?B n?; Jh vpfbT{) Bkb nZr/ tXDkj?, ns/ T[; s'I pknd n?B n?u vh gh d/j'o gVktK dh tkoh nkT[Dh j? go fJ;ftZu e[M bkr{ eoB dhnK ;wZf;nktKg?dk j'D ekoB gqki?eN d/ eJh fjZ;/ e/;KftZu c; rJ/. sk}k gj[zu fJe tkohc/o ;Ve ftek; d/ g[okD/ tknfdnK ~tkg; fbnkT[D dh j?, fi; ftZu fegqki?eNK dhnK soihjK ~ w[V s'I f;ofinkikt/rk. go fJj tX/o/ db/oh Goh ekotkJhj' ;edh j? fi; ftZu fe n?e;gq?; t/n}T[s/ tX/o/ }'o j' ;edk j?, i' fe gqw[Zyekohv'oK d/ ftek; ftZu s/}h fbnkT[DbJh }o{oh j?.

(b/ye nkJh nkJh n?w pzrb"o d/ vkfJo?eNo

jB)

e-mail :[email protected]

Gkoswkbk 550 f}fbQnK ~ n?`B n?`u ;zgoe gqdkB eo/rkGkoswkbk 550 f}fbQnK ~ n?`B n?`u ;zgoe gqdkB eo/rkGkoswkbk 550 f}fbQnK ~ n?`B n?`u ;zgoe gqdkB eo/rkGkoswkbk 550 f}fbQnK ~ n?`B n?`u ;zgoe gqdkB eo/rkGkoswkbk 550 f}fbQnK ~ n?`B n?`u ;zgoe gqdkB eo/rk

2018 d/ nzs sZe 8 eo'V o[gJ/ dh ehws dk jkJht/} ezw Gkoswkbk gqki?eNnXhB F[o{ j' ikt/rk. fJj gqrNktk o'v NoK;g'oN, jkJht/}, ijk}okDh ns/ gkDh;'fwnK d/ ftek; ns/ rzrk ;[Xko gqki?eN pko/ wzsoh B/ phs/ fdBh ehsk. GkoswkbkjkJht/} y/so bJh fJe BtK ;[oZfynk gq'rokw j? fi; ftZu d/F Go ftZu ;Ve No?fceftZu YKu/ ;zpzXh gkfVnK ~ g{oB tZb tX/o/ fBg[zBsk Bkb fXnkB fdZsk ik fojk j?.

Gkoswkbk d/F ftZu nkofEe ftek; ftZu fJe tZv/ vokJhto dh G{fwek fBGkJ/rkns/ gqXkB wzsoh d/ Bt/I Gkos d/ ;[gB/ ~ g{ok eoB ftZu wdd eo/rk. gq'rokw fJ;Yzr Bkb fsnko ehsk frnk j? fe w"i{dk jkJht/} YKu/ ftZu gkV/ g{o/ ik ;eD fi;Bkb wkb ns/ ftneshnK dk nkT[Dk ikDk tX/o/ fBg[zB Yzr Bkb j' ;e/rk. gZSV/ ns/epkfJbh y/soK, nkofEe ;orowhnK tkb/ y/soK, Xkofwe ns/ ;?o ;gkNk tkb/ y/soK,;ojZdh fJbkfenK, ;w[zdo ezY/ tkb/ y/soK ns/ r[nKYh d/FK Bkb bZrd/ tgko o{NKdhnK e[B?efNftNh b'VK ~ g{ohnK eoB tZb T[u/uk fXnkB fdZsk frnk j?.

Gkoswkbk d/F ~ 50 okFNoh ekohv'o w[jZJhnk eotkJ/rh id fe fJ; t/b/ fJBQKdh frDsh f;oc 6 j?. fJ; Bkb 70 s'I 80 gqfsFs wkb n?B n?u okjhI G/fink ik;e/rk id fe fJ; t/b/ 40 gqfsFs wkb jh n?B n?u d/ o;s/ iKdk j?. fJ; gq'rokwBkb d/F ftZu 550 f}fbQnK ~ n?B n?u fbze/i Bkb i'fVnk ikt/rk. Gkoswkbk dkbkfi;fNe; gq'rokw fJzv?e; (n?b gh nkJh) T[`s/ uzrk n;o gt/rk. fJ; s'I fJbktk,wzsoh B/ fejk fe fJ; Bkb T[;koh ;orowhnK, jkJht/} d/ ftek; ftZu tZvh frDshftZu f;ZXk iK nf;ZXk o'}rko g?dk j' ;e/rk ns/ nkofEe ;orowhnK tZX ;eDrhnK.nfijk tXhnk ;Ve e[B?efNftNh Bkb ;zGt j' ;e/rk. Gkoswkbk d/ gfjb/ gVkn ftZu24800 feb'whNo y/so oZfynk ikt/rk. fJ; s'I fJbktk Gkoswkbk gfo:'iBk c/;-1 n?Bn?u vh gh nXhB 10,000 feb'whNo pekfJnk ofjzdhnK ;VeK ~ th Fkfwb ehsk ikfojk j?. fJ; Bkb e[Zb 34800 feb'whNo ;VeK dk ezw 5,35,00 eo'V o[gJ/ dhbkrs Bkb j' ikt/rk. Gkoswkbk c/;-1 dk ezw gzi ;kb noEks 2017-18 s'I 2021-22 sZe g{ok j' ikt/rk.

GkoswkbkGkoswkbkGkoswkbkGkoswkbkGkoswkbk LLLLL

gfjbK edh th Bk j'J/ tKr Gkos ~ i'VBkgfjbK edh th Bk j'J/ tKr Gkos ~ i'VBkgfjbK edh th Bk j'J/ tKr Gkos ~ i'VBkgfjbK edh th Bk j'J/ tKr Gkos ~ i'VBkgfjbK edh th Bk j'J/ tKr Gkos ~ i'VBk

34,800 feb'whNo;VeK dh T[;koh

5,35,000 eo'V o[gJ/dk fBt/F j't/rk

• rqhB chbv n?e;gq?`; t/n (8000 feHwhH)L s[ozs bkG gqkgseoB bJh s/} rsh

• nkofEe ekohv'o (9000 feb'whNo)L g{oh nkofEe ;woZEkdk T[g:'r eoBk

• fJzNo-ekohv'o ns/ chvo o{N (6000 feHwhH)L ;w[ZuhnK ;zgoe;j{bsK :ehBh pDkT[Dk

• ;ojZdh ;VeK ns/ e"wKsoh ;zgoe ;j{bs (2000 feHwhH)L- ;ojZd T[s/ ;zgoe tXkT[Dk

• ;w[zdoh ezY/ ;VeK ns/ pzdorkjK dk ;zgoe (2000 feHwhH) soZeh

bJh pzdorkjK dh tos'I

• okFNoh ekohv'o ;woZEk ;[Xko (5000 feHwhH) e[Fbsk tXkT[Dk

• n?`B n?`u vh gh dk pekfJnk ezw (10,000 feHwhH) L ;G gk;/

dk ;zgoe tXkT[Dk

58 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

Gkoswkbk Bkb okFNoh ekohv'o(r'bvB e[nkvohb?Nob ns/ n?B n?;-JhvpfbT{ ekohv'o) dh fBg[zBsk tX/rh. nfijkfJ; dhnK rbhnK dk gq;ko eoe/, fozro'v} dh T[;koh eoe/, pkJhgk;$n?bht/fNvekohv'o pDk e/ ns/ bkfi;fNe; gkoe;pDk e/ ehsk ikt/rk. Gkoswkbk d/ gfjb/gVkn ftZu seohpB 5000 feb'whNo okFNohekohv'o ~ fbnk ikt/rk ns/ fJ; T[s/1,00,000 eo'V o[gJ/ you nkT[Dr/.

fJ; gq'rokw ftZu 26,200 feb'whNonkofEe ekohv'oK iK o{NK dh gSkD ehshrJh j? fiBQK T[s/ Gkoh No?fce j[zdh j?.fJ; ftZu'I 9000 feb'whNo dk ftek;gfjb/ gVkn ftZu 1,20,000 eo'V o[gJ/dh bkrs Bkb ehsk ikt/rk. fJj :'iBk

pDkJh rJh j? fe fJBQK ekohv'oK dkftek; fJe f;o/ s'I d{i/ f;o/ sZe ehskikt/ sK fe No?fce fBozso s"o s/ ns/s//}h Bkb uZbdk oj/ ns/ fwnkoK dhfJe;kosk pDh oj/. fJ; s'I fJbktkGkoswkbk nXhB jh 8000 feb'whNonzso ekohv'o ns/ 7500 feb'whNo chvoekohv'oK dh j[D sZe gSkD ehsh rJh j?fi; ftZu'I 6000 feb'whNo gfjb/ gVknftZu 80,000 eo'V o[gJ/ dh bkrs Bkbfte;s ehs/ ikDr/. d' ekohv'oK ~ i'VBtkb/ y/soK dh gSkD nzso ekohv'o o{NKti'I ehsh rJh j? id fe j'o o{N i' fefJe iK d' ekohv'oK ~ i'Vd/ jB T[BQK ~chvo ekohv'o fejk iKdk j?. fJBQK ekohv'oKdk ftek; fJ; bJh ehsk ikt/rk sK feYKu/ dh fBozsosk pD ;e/.

Gkoswkbk gqki?eNftZu e"wKsoh ;ojZdBkb c"ih nfjwhnstkbhnK 3300 feb'whNo;VeK pDkT[D dk thgqpzX j? ns/ Bkb jh2000 feb'whNo e"wKsohe[B?efNftNh ;VeK thpDkJhnK ikDhnK jBsK fe B/gkb, G{NkB,

c/;-1 d/ nB[wkBs you/c/;-1 d/ nB[wkBs you/c/;-1 d/ nB[wkBs you/c/;-1 d/ nB[wkBs you/c/;-1 d/ nB[wkBs you/

eqH;zH ezg'B?IN; bzpkJh feHwhH you o[gJ/ eo'V

(T) nkofEe ekohv'o ftek; 9,000 1,20,000

(n) nzdo{Bh ekohv'o ns/ chvo ;VeK 6,000 80,000

(J) okFNoh ekohv'o} fBg[zBsk ;[Xko 5,000 100,000

(;) ;ojZdh ns/ e"wKsoh e[B?efNftNh ;VeK 2,000 25,000

(j) ;w[zdo ezY/ dh ns/ pzdorkj e[B?efNftNh 2,000 20,000

(e) n?e;gq?;t/} 800,40,000 800 40,000

e[Zbe[Zbe[Zbe[Zbe[Zb 24,800 385,000

n?B n?u vh gh nXhB pekfJnk ;VeK dk ezw 10,000 1,50,000

e[Zbe[Zbe[Zbe[Zbe[Zb 5,35,000

pzrbkd/F ns/ fwnKwko Bkb tgko ~tXkfJnk ik ;e/. fJ; ftZu'I gfjb/ gVknftZu 25000 eo'V o[gJ/ dh bkrs Bkb2000 feb'whNo ;VeK pDkJhnK ikDrhnK.fJ; s'I fJbktk 2100 feb'whNo ;w[zdoezY/ d/ Bkb bZrdhnK ;VeK ns/ 2000feb'whNo pzdorkjK d/ Bkb brdhnK;VeK dh gSkD ehsh rJh j?. fJ; ftZu'I2000 feb'whNo ;VeK gfjb/ gVkn ftZu20,000 eo'V dh bkrs Bkb fsnkoehshnK ikDrhnK. 1900 feb'whNo ;VeN'fNnK dh gSkD ehsh rJh j? fiBQK ~rqhBchbv n?e;gq?; t/n ti'I fte;s ehskikt/rk. fJ; ftZu'I 800 feb'whNo ;VeK~ gfjb/ gVkn ftZu 40,000 eo'V o[gJ/dh bkrs Bkb fte;s ehsk ikt/rk.n?B vh n?u gh nXhB, 10,000 feb'whNo;VeK dk pekfJnk ezw 150,000 eo'Vo[gJ/ dh bkrs Bkb g{ok ehsk ikt/rk.Gkoswkbk d/ gfjb/ c/; d/ gqki?eN bJh5,35,000 eo'V o[gJ/ d/ ezw s'I fJbktkuZb ojhnK ;ehwK, fit/I fe n?B n?u(U), n?; J/ nko vh gh, n?B Jh, Jh J/gh ns/ n?b vpfbT{ Jh bJh 157,324eo'V o[gJ/ dh j'o b'V j't/rh. fJ; soQKGkoswkbk dhnK ;kohnK w"i{dk ;ehwKbJh 5 ;kb ftZu 6,92,324 eo'V dh b'Vj't/rh.

Gkoswkbk gq'rokwK ns/ w"i{dk ;ehwKbJh e[Zb piN ;jkfJsk 2017-18 s'I2021-22 sZe bJh e/Idoh czv ftZu'I 237024eo'V o[gJ/ ns/ piN ;jkfJsk ti'I 59973eo'V o[gJ/ sZe ;hws oZyh rJh j?. fJ;s'I fJbktk B'Npzdh okjhI 34000 eo'Vo[gJ/, nkgo/FB ;kG ;zGkb ns/ spkdb/(Nh U Nh okjhI) okjhI nkT[D dh nk;j?. fJ; s'I fJbktk 46048 eo'V o[gJ/N'b gowkB?IN fpqi ch czv s'I n?B n?u J/nkJh okjhI nkT[D dh nk; j?. GkoswkbknXhB seohpB 600 gqki?eNK dh gSkDehsh rJh j?.qq

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 59

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

fJBt?;N fJzvhnk - ;NkoNnZg ns/ Bt/I Gkos dh T[dkjoDfJBt?;N fJzvhnk - ;NkoNnZg ns/ Bt/I Gkos dh T[dkjoDfJBt?;N fJzvhnk - ;NkoNnZg ns/ Bt/I Gkos dh T[dkjoDfJBt?;N fJzvhnk - ;NkoNnZg ns/ Bt/I Gkos dh T[dkjoDfJBt?;N fJzvhnk - ;NkoNnZg ns/ Bt/I Gkos dh T[dkjoD

ni/ Fzeoni/ Fzeoni/ Fzeoni/ Fzeoni/ Fzeo

Bt?;N fJzvhnk ~ fJe feqnkFhbJ/iz;h d/ s"o s/ fusftnk frnk

;h i' ftd/Fh fBt/FeK ~ g/F/to ;jkfJskns/ ;jkfJe ;/tktK gqdkB eo/rh sK feT[BQK bJh fJj rZbK ;wMDhnK ;"yhnK j';eD. (T) ;zGkfts fBt/F c?;b/ bJheko'pkoh wkwb/ ~ ;wMDk ns/ w[ZbKeDeoBk ns/ (n) fBt/F d/ c?;b/ s'I fJeekoiFhb tgkoe c?;b/ sZe d/ ;co ftZuwdd eoBh. fJ; Bkb d/F ftZu f;ZX/ftd/Fh fBt/F dh ;zGkth ns/ n;b nkwdftub/ coe ~ w/ND dh nk; ehsh rJh;h, ]k; eoe/ Bt/, gqd{FD ofjs T[d:'fregqki?eNK ftZu. f;ZX/ ftd/Fh fBt/F d/nXko T[s/ uhB d[BhnK dh c?eNoh pDfrnk j?. s[bBkswe ;zGktBk oZyD tkb/Gkos B/ jkb/ fJj pdbkn eoBk j?.2015 ftZu BthI ;oeko B/ fJBt?;NfJzvhnk ~ gqXkB wzsoh tb'I Gkos ~ f;ZX/ftd/Fh fBt/F dk ;G s'I nkeoFe ;EkBdh d{ofdqFNh dk fjZ;k pDkT[D ns/fBt/FeK bJh bkb chskFkjh ~ bkbrbhu/ ftZu pdbD dk c?;bk fbnk.fJ; gqeko fJBt?;N fJzvhnk dh F[o{nks;oeko nzdo T[dwsk dh fJe nB{mhejkDh j?.

Bt/I ;h Jh U Fqh dhge pkrbk dhnrtkJh j/m, i' fJe wzB/ gqwzB/ fBt/Fe,p?Ieo ns/ fBZih czv g/F/to jB, @GkosftZu :ehB oZyD tkfbnK dh fJe BthINhw B/ fJBt?;N fJzvhnk dh Ssoh j/mj'Id ftZu nkT[Dk F[o{ eo fdZsk. 29 ;kb

dh n";s T[wo tkbh, fJBt?;N fJzvhnkdh 110 w?Ipoh Nhw ftZu fBZih y/so d/g/F/to Fkwb jB fiBQK ftZu eJh ;kpekfBt/F p?Ieo ns/ r'bvw?B ;?F/, w?fezB}hns/ p/B n?Iv ezgBh torhnK Bkwh ezgBhnKd/ eJh ;kpek gqpzXB ;bkjeko FkwbjB. fJBt?;N fJzvhnk d/ jo/e eowukohtb'I sB]kj Bkb'I e"w dh T[;koh ~soihj fdZsh rJh j? ns/ fJj ;ko/ pj[sf}nkdk T[sFkfjs jB. Gkos dh e"whfBt/F gq's;kjB ns/ ;obsk J/iz;h d/ s"os/ fJBt?;N fJzvhnk Gkos ftZu fBt/FeKbJh gfjb/ ;bkjeko fpzd{ d/ s"o s/ ezweodk j?. fBt/FeK bJh eko'pkoh tksktoB~ ;ob pDkT[D bJh ;zpzfXs fjsXkoeKBkb ezw eoe/ fJBt?;N fJzvhnk Gkos d/fBt/F tksktoB ~ pdb fojk j?. fJBt?;NfJzvhnk d/ wkjo, i' tZy-tZy w[beK,Gkosh okiK ns/ y/soK dh w[jkos oZyd/jB, fBt/FeK d/ fBt/F uZeo ftZu g{ohwdd eod/ jB, g{ot fBt/F s'I b? e/pknd ftZu ;zGkb sZe. fJBt?;N fJzvhnkd/ wkjo eJh gqeko dh ;jkfJsk gqdkBeod/ jB fit/I pk}ko ftZu dkyb/ dhnKoDBhshnK, T[d:'r dk rfjok w[ZbKeD,GkJhtkbK dh y'i, ;EkB dh ;whfynk ns/c?;bk b?D tkfbnK Bkb Bhshrs tekbs.

2016 ftZu :{ n?B ;h Nh J/ vhfBt/F gq's;kjB fJBkwK dk fJBt?;N fJzvhnk~ i/s{ n?bkfBnk frnk. 2014 ftZupugB s'I b? e/ 2016 ftZu nkbwh fJBkwfiZsDk Bt/I Gkos dh ejkDh dk p/jsohB

fJfJfJfJfJ

tgko eoB dh ;"y dhtgko eoB dh ;"y dhtgko eoB dh ;"y dhtgko eoB dh ;"y dhtgko eoB dh ;"y dhdoikpzdh pko/ ftFt p?Iedoikpzdh pko/ ftFt p?Iedoikpzdh pko/ ftFt p?Iedoikpzdh pko/ ftFt p?Iedoikpzdh pko/ ftFt p?Ie

d/ T[d/Fkswe nfXn?B, fi;d/ T[d/Fkswe nfXn?B, fi;d/ T[d/Fkswe nfXn?B, fi;d/ T[d/Fkswe nfXn?B, fi;d/ T[d/Fkswe nfXn?B, fi;ftZu Gkos B/ fJ; ;kb 130ftZu Gkos B/ fJ; ;kb 130ftZu Gkos B/ fJ; ;kb 130ftZu Gkos B/ fJ; ;kb 130ftZu Gkos B/ fJ; ;kb 130s'I 100 sZe Skb wko e/s'I 100 sZe Skb wko e/s'I 100 sZe Skb wko e/s'I 100 sZe Skb wko e/s'I 100 sZe Skb wko e/

fe;/ th tZvh nkofEesk dhfe;/ th tZvh nkofEesk dhfe;/ th tZvh nkofEesk dhfe;/ th tZvh nkofEesk dhfe;/ th tZvh nkofEesk dh;ZG s'I tZvh Skb fdykJh j?,;ZG s'I tZvh Skb fdykJh j?,;ZG s'I tZvh Skb fdykJh j?,;ZG s'I tZvh Skb fdykJh j?,;ZG s'I tZvh Skb fdykJh j?,fJ; B/ Gkos ftZu ftFtk;fJ; B/ Gkos ftZu ftFtk;fJ; B/ Gkos ftZu ftFtk;fJ; B/ Gkos ftZu ftFtk;fJ; B/ Gkos ftZu ftFtk;

~ j'o wip{s ehsk j?.~ j'o wip{s ehsk j?.~ j'o wip{s ehsk j?.~ j'o wip{s ehsk j?.~ j'o wip{s ehsk j?.}whBh gZXo T[s/ eko'pkoh}whBh gZXo T[s/ eko'pkoh}whBh gZXo T[s/ eko'pkoh}whBh gZXo T[s/ eko'pkoh}whBh gZXo T[s/ eko'pkohtksktoB s/ fJBQK pdbktKtksktoB s/ fJBQK pdbktKtksktoB s/ fJBQK pdbktKtksktoB s/ fJBQK pdbktKtksktoB s/ fJBQK pdbktK

dk fBt/F ns/ nkofEeskdk fBt/F ns/ nkofEeskdk fBt/F ns/ nkofEeskdk fBt/F ns/ nkofEeskdk fBt/F ns/ nkofEesk

T[`s/ eJh r[Dk n;o fgnkT[`s/ eJh r[Dk n;o fgnkT[`s/ eJh r[Dk n;o fgnkT[`s/ eJh r[Dk n;o fgnkT[`s/ eJh r[Dk n;o fgnk

j?. fJj Bt/FeK d/j?. fJj Bt/FeK d/j?. fJj Bt/FeK d/j?. fJj Bt/FeK d/j?. fJj Bt/FeK d/dhoxekbh ftFtk; dkdhoxekbh ftFtk; dkdhoxekbh ftFtk; dkdhoxekbh ftFtk; dkdhoxekbh ftFtk; dkbykfJe j? ns/ GkosbykfJe j? ns/ GkosbykfJe j? ns/ GkosbykfJe j? ns/ GkosbykfJe j? ns/ Gkos

ftZu iVQ s'I bkG tkb/ftZu iVQ s'I bkG tkb/ftZu iVQ s'I bkG tkb/ftZu iVQ s'I bkG tkb/ftZu iVQ s'I bkG tkb/

gqki?eN bkT[D d/ T[BQK d/gqki?eN bkT[D d/ T[BQK d/gqki?eN bkT[D d/ T[BQK d/gqki?eN bkT[D d/ T[BQK d/gqki?eN bkT[D d/ T[BQK d/ftFtk; ~ do;kT[Idk j?.ftFtk; ~ do;kT[Idk j?.ftFtk; ~ do;kT[Idk j?.ftFtk; ~ do;kT[Idk j?.ftFtk; ~ do;kT[Idk j?.

Gkos ftZu fBt//FGkos ftZu fBt//FGkos ftZu fBt//FGkos ftZu fBt//FGkos ftZu fBt//F

60 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

gqdoFB j? - fJe nfijk pdbkn i'rsh ns/ wksok d/ wkwb/ ftZu nb'ekokj?. fJ; s'I th nfjw rZb fJj j? fefJ; ~ pj[s jh xZN bkrs Bkb jk;behsk frnk, fJBt?;N fJzvhnk dk piNnkbwh ;kEhnK d/ p/jsohB piN d/ w[ekpb/fJe u"EkJh j?. ;oeko d/ fJzNoc/; ns/fBt/FeK d/ ;bkjeko dh d'joh G{fwek,fJBt?;N fJzvhnk d/ fob/FBfFg gqpzXB ~fJe w[Zy f}zw/tkoh fdzdh j? fe fJe ;zGkthfBt/Fe n;b fBt/Fe pD ikt/ ns/Gkos ftZu T[; dk ;cb eko'pko ubkT[Ddk ;co fBoftxB, s/} ns/ ;[yktKj't/. fJ; fdFk tZb fJBt?;N fJzvhnktb'I fJe nB'yk ekoiFhb wkvb fsnkoehsk frnk j? i' fJ; d/ jo/e fBZihftnesh d[nkb/ x[zwdk j? ns/ fBZihf;ybkJh ns/ Nhw toe dk soihjheoBeodk j?. fJBt?;N fJzvhnk d/ jo/eeowukoh dh d/F, y/so iK fJe oki gqfsw[Ybh, dofwnkBh ns/ shi/ doi/ dhf}zw/tkoh j? fi; nXhB fBt/F d/ gZy s'Iw[ezwb ikDekoh gqdkB ehsh iKdh j? -fi; ftZu Bt/I fBt/Fe ~ bZGD s'I b? e/fe;/ oki ftZu ;j{bs ;Ekgs eoB bJhy/soh w[jkos gqdkB eoBk Fkwb j?.

fJ; d/ nB'y/ wkvb ns/ fJ; dhNhw dh brB ~ t/yfdnK fJBt?;NfJzvhnk dk pj[s ;ko/ y/soK ftZu jK gZyhgqGkt fgnk j?. Gkos ftZu tgko eoBdh w[ekpb/pk}h ftZu tkXk eoBk, ;NkoNnZgdh jwkfJs eoBk ns/ ;ko/ y/soK ftZufBt/F bJh wddrko j'Dk fi; ftZuf;js ;zGkb y/so th Fkwb j? i' ftneshnKdh f}zdrh pdb fdzdk j?. fJBt?;N fJzvhnkB/ fBt/FeK d/ nkbwh p'ov tb'I GkosftZu dkyb j'D dh nkfrnk s'I b? e/tgkoe T[sgkdB F[o{ eoB ftub/ ;w/I ~ekch xZN eo fdZsk j?. fJj fBt/FeK dhw[ekpb/pk}h ns/ ;cbsk dh e[zih j?.v?Bwkoe dh jtk NopkJhBK pDkT[D tkbhtZvh ezgBh t/;Nk; tb'I wB}{oh fwbD d/

15 wjhfBnK d/ nzdo-nzdo r[ioks ftZupb/v pDkT[D dk ezw F[o{ eo fdZskfrnk j?. fJj fJ; cow d/ fJfsjk;ftZu ;G s'I s/}h Bkb j'fJnk ns/ uhBtb'I pDkJ/ fgSb/ ehoshwkB ~ d' wjhfBnKBkb gSkV fdZsk.

fJ;/ soQK jh :{He/H d/ Gkosh w{b d/fJe n?B n?u n?; vkeNo tb'I w/e fJBfJzvhnk pko/ g[ZfSnk fJe jh ;tkb nfijh;fEsh ftZu pdb frnk fi; ~ d[BhnKd/ ;G s'I tZv/ f;js ;zGkb gqki?eNK ftZuoZfynk ik ;edk j? i' w[be d/ f;js;zGkb fdqF ftZu tZvk pdbkn fbnkt/rk.fJzv'-:{He/H fJz;NhfuT{N nkc j?bE 11 okiKftZu J/ehfeqs w?vhf;Nh} dk fBowkD eofojk j? i' nkofEesk ~ ftnkge j[bkokgqdkB eoBr/ ns/ ftFt w[ekpb/pk}htkbhnK nkX[fBe f;js ;zGkb ;/tktKgqdkB eoB ftZu iKu ebhfBe ;EkgseoB ns/ vkeNoh T[geoBK dh g{osheoB tkfbnK ~ fJe p/jsohB wzu gqdkBeoBr/. fJj xo/b{ wzr g{oh eoBr/ ns/Bkb jh Bkb nkbwh w?vheb ;?o;gkNke/Ido d/ s"o s/ th ezw eoBr/.

jkb jh ftZu fJBt?;N fJzvhnk B/fBt/FeK d/ 100,000 ;tkbK dk itkpd/D dk foekov pDkfJnk. fJ; ftZu 47y/soK ns/ 115 w[beK d/ fBt/Fe Fkwb;B. ;G s'I f}nkdk fdbu;gh tkb/ y/soKftZu c{v gqk;?f;zr, ;{uBk seBhe, nkJhNh Jh}, BftnkT[D:'r T{oik, fJb?eNqkfBe;ns/ eZgVk Fkwb jB. w"i{dk ;w/I fJBt?;NfJzvhnk 80 fpbhnB vkbo s'I tZX dkfBt/F eoB ftZu wdd eo fojk j? fi;ftZu 300 wkwb/ Fkwb jB, fiBQK ftZu'I 7bZy s'I tZX ftneshnK ~ o'}rko fwbDdh ;zGktBk j?. fJ; bVh ftZu ;ot'ugzi y/soK ftZu T[;koh ns/ p[fBnkdhYKuk, nkN'w'pkfJb, BftnkT[D:'r T{oik,f;js ;zGkb ns/ foN/b Fkwb jB. fJ;s'I th f}nkdk nfjw rZb j? fe fJBt?;NfJzvhnk B/ 7H4 fpbhnB vkbo dk n;b

fBt/F }whBh s"o s/ fbnkT[D ftZu wddehsh j? fi; d/ Bshi/ ti'I 94,000 s'I tZXf;ZX/ o'}rko g?dk j'J/ jB.

fJj th wjZstg{oB rZb j? fe n;hI;oeko d/ tZy-tZy gZXoK T[s/ fBt/Fe gZyh;'u t/y oj/ jK. e/Ido ns/ oki gZXoT[s/ fBt/Fe gZyh tX/o/ wkj"b pDB dkGkos tb'I fBt/F nkeofFs eoB T[s/;koEe gqGkt fgnk j?. fBt/F fbnkT[DftZu ;jkJh j'D d/ Bkb-Bkb fJBt?;NfJzvhnk okiK dh fBt/F gq's;kjB ;woZEkftZu tkXk eoB bJh T[BQK Bkb GkJhtkbheodk j?. ;oeko ns/ fBt/FeK dofwnkB;ztkd ftZu tZvk pdbkn nkfJnk j?.fJBt?;N fJzvhnk tZy-tZy ;oekoh ftGkrKdhnK p?meK dh r[DtZsk ftZu ;[Xko eoBbJh eJh rshftXhnK d[nkok wdd eodkj? fit/I fe gqh-pqhc fsnko eoBk, J/izv/ dho{g-o/yk fsnko eoBh, gqdoFB eoB ftZuwdd d/Dh ns/ ckb'nZg T[s/ fBrokBhoZyDh sK fe p?meK Bshik w[yh j' ;eD.nzs ftZu, ;oeko d/ ;ko/ gZXoK T[s/ n;hIp/jsohB nkbwh gqEktK bJh y[ZbQkgBt/yd/ jK. fw;kb d/ bJh, fJBt?;NfJzvhnk fJe doiBK oki ;oekoK Bkbezw eo fojk j? sK fe nkbwh ;NkoNnZgtksktoB s'I jk;b f;ZfynktK dh tos'Ieoe/ T[BQK dhnK ;NkoNnZg BhshnK pDkT[DftZu wdd ehsh ik ;e/. d/Fh T[dwhnKtb'I w[be ftZu BthBsk d/ tksktoB ~j[bkok d/Dk ns/ o'}rko fBowkD ftZufBGkJh ik ojh nfjw G{fwek ~ t/yfdnK,fJBt?;N fJzvhnk dh nrtkJh j/m ;oekotb'I ;NkoNnZg fJzvhnk gfjbedwh dhF[o{nks ehsh rJh. fJBt?;N fJzvhnk dh;jkfJsk Bkb F[o{ j'J/ pj[s ;ko/ xo/b{;NkoN nZg; B/ f}zdrhnK pdb fdZshnKjB ns/ e"wh gZXo T[s/ nkgDk gqGktSZfvnk j?. ;kro fvc?I; dh ejkDh fJ;dh fJe fw;kb j?. fJBt?;N fJzvhnkNhw B/ T[; T[dwh Bkb fwb e/ ezw ehskfi; tb'I wkBt ofjs ;w[zdoh fBrokBh

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 61

ijk} fte;s eoB dh seBkb'ih fte;sehsh ;h. fJBt?;N fJzvhnk dh Nhw B/;kro fvc?I; dh T[BQK d/ eko'pko d/ ;ko/gZyK s'I wdd ehsh fit/I fe cow dh;EkgBk d/ sohe/ dk g[BormB, eko'pkoh:'iBk pDkT[D ftZu wdd ns/ oZfynk;zpzfXs gofwN ns/ bkfJ;z; jk;b eoBftZu wdd eoBk. nZi, ;kro fvc?I; ~Gkos ns/ ftFt ftZu ;G s'I ;cb;NkoN nZg d/ ftZu frfDnk iKdk j?.

fJBt?;N fJzvhnk wkD:'r gqXkB wzsohdh ;[Xko-ekor[}koh ns/ pdbkn dhgfjbedwh dh fJe tXhnk T[dkjoD j?.fJ; tb'I ;[Xko ehs/ rJ/ jB ns/ e/Idons/ oki ;oekoK d/ ;ko/ gZXoK T[s/fBozso :sB ehs/ rJ/ jB. fJ; Bkbftd/Fh fBt/FeK d/ Gkos gqfs B}ohJ/ftZu eqkshekoh pdbkn nkfJnk j?. ;oekotb'I ;ys c?;b/ b?D dh ;woZEk dkgqdoFB ehsk frnk j? fi; B/ ftFt d/fBt/FeK ~ Gkos dh ;[XkoK gqfs gqfspXskpko/ fJe wip{s ;[B/jk gqdkB ehsk j?.ftFt d/ fBt/FeK d/ p'ov ewfonK dhuouk ftZu j[D fJj BjhI nkfynk iKdkfe Gkos ~ T[BQK dhnK fBt/F :'iBktKftZu Fkwb ehsk ikt/ iK Bk pbfe fJ;rZb T[s/ uouk ehsh iKdh j? fe Gkosdh oDBhsh T[s/ fet/I nwb ehsk ikt/.gqDkbh dh Go';/:'rsk ftZu fBt/FeK dkj[D ftFtk; gZek j' frnk j?. tgkoeoB dh ;"y dh doikpzdh pko/ ftFtp?Ie d/ T[d/Fkswe nfXn?B, fi; ftZuGkos B/ fJ; ;kb 130 s'I 100 sZe Skbwko e/ fe;/ th tZvh nkofEesk dh ;ZGs'I tZvh Skb fdykJh j?, fJ; B/ GkosftZu ftFtk; ~ j'o wip{s ehsk j?.}whBh gZXo T[s/ eko'pkoh tksktoB s/fJBQK pdbktK dk fBt/F ns/ nkofEeskT[s/ eJh r[Dk n;o fgnk j?. fw;kb d/bJh, ckfJB?IFb NkJhw} dh n?c vh nkJhfJzN?bhi?I; d[BhnK ftZu rohB chbv n?cvh nkJh jk;b eoB d/ wkwb/ ftZu

7H62 bZy Bebh B'NcV/ rJ/

125 eo'V Gkostk;hnK

B/ bVh fGqFNkuko ns/ ekb/ XB d/

fybkc ;G s'I tZvh bVkJh ns/ HHH

i/s{ oj/Bo/ Ido w'dhBo/ Ido w'dhBo/ Ido w'dhBo/ Ido w'dhBo/ Ido w'dhgqXkB wzsoh

B'Npzdh dh ftnkge ns/ fJfsjk;e ;cbsk

d/F d/ fJfsjk; ftZu ;Gs'I f}nkdk ekb/ XB dk

godkckF

d/F dh iB;zfynk d/ 0H00011%

b'eK B/ d/F ftZu T[gbpX e[Zbe?F dk 33% iwQK ehsk

17H73 bZy FZeh wkwfbnK dkgsk brk

6 bZy eo'V o[gJ/ d/ jkJh t?fbT{ B'N gqGkth o{g s'I xZN j'J/

nkszetkd ns/ Be;btkddh ewo N[ZNh

eFwho ftZu gZEopk}hdhnK xNBktK 75 gqfsFs

sZe xN rJhnK

tkwgzEh T[rotkd dhnKxNBktK ftZu 20 gqfsFss'I f}nkdk dh ewh nkJh

;kc-;[Eoh noEftt;EktZb fJe w}p{s ns/

d{orkwh edw

ekb/XB ftZu vhb eoBtkbhnK F/b ezgBhnK dk tZvkr'oyXzdk j'fJnk T[ikro

F/b ezgBhnK T[s/ j'Jh;oiheb ;NqkJhe, 2H24 bZyezgBhnK T[s/ skbk brk

B'Npzdh s'I pknd 35,000F/b ezgBhnK d[nkok brGr58,000 p?Ie ykfsnK ftZu

17,000 eo'V o[gJ/ iwQK ehs/rJ/ ns/ eZYtkJ/ rJ/

;zrfms y/so ftZu rohpKbJh p/jso o'}rko d/

w"e/ pD/

1H3 eo'V ekw/ Jh n?; nkJh ;hftZu gzihfeqs - ;kfonK ~ ;wkfie;[oZfynk ns/ f;js ;j{bsK

ekfwnK dh g{oh sB]kj dkG[rskB f;ZX/ T[BQK d/ yks/ ftZu

1H01 eo'V Bt/I Jh gh n?c U gzihfeqs j'J/

23H22 bZy ykfsnK ftZu brGr3H68 bZy eo'V o[gJ/ dk FZeh

e?F iwK j'fJnk

• eodksktK dh ;zfynk ftZu j'fJnk 26H6% dk tkXk, 2015-16 ftZu ;h 66H53 bZy, 2016-17 ftZu tX e/ j'fJnk 84H21 bZy

• Jh-foNoB dh ;zfynk ftZu j'fJnk 27H95% dk tkXk, 2016-17 ftZu 2H35 eo'V s'I tX e/ 2017-18 ftZu j'fJnk 3H01 eo'V

B'Npzdh Bkb eodksktK dh ;zfynk ftZu ftbZyD tkXk

b?; e?F d/ }ohJ/ ;tZS noEftt;Ek tZb Gkos dh tZvh SbKr

• nr;s 2016 ftZu 87 eo'V fvihNb b?D-d/D j'fJnk ;h, id fe nr;s 2017 ftZu fJj ;zfynk tX e/ 138eo'V j' rJh, Gkt 58 gqfsFs dk tkXk

• j[D sZe 15H11 bZy gh U n?; wFhBK ezw eodhnK ;B, B'Npzdh s'I pknd f;oc fJe ;kb ftZu 13 bZy s'I tZXgh U n?; wFhBK fJ; ftZu j'o i[V rJhnK

d/Ftk;hnK ~ B'Npzdh s'I fwb/ pj[s ckfJd/, fit/I p?Ie b'B T[s/ ftnki doK ftZu ewh,d/Ftk;hnK ~ B'Npzdh s'I fwb/ pj[s ckfJd/, fit/I p?Ie b'B T[s/ ftnki doK ftZu ewh,d/Ftk;hnK ~ B'Npzdh s'I fwb/ pj[s ckfJd/, fit/I p?Ie b'B T[s/ ftnki doK ftZu ewh,d/Ftk;hnK ~ B'Npzdh s'I fwb/ pj[s ckfJd/, fit/I p?Ie b'B T[s/ ftnki doK ftZu ewh,d/Ftk;hnK ~ B'Npzdh s'I fwb/ pj[s ckfJd/, fit/I p?Ie b'B T[s/ ftnki doK ftZu ewh,

xo yohdDk j ' fJnk nk;kB, BrogkfbektK dh nkwdBh tXh nkfd.xo yohdDk j ' fJnk nk;kB, BrogkfbektK dh nkwdBh tXh nkfd.xo yohdDk j ' fJnk nk;kB, BrogkfbektK dh nkwdBh tXh nkfd.xo yohdDk j ' fJnk nk;kB, BrogkfbektK dh nkwdBh tXh nkfd.xo yohdDk j ' fJnk nk;kB, BrogkfbektK dh nkwdBh tXh nkfd.

B'Npzdh s'I s[jk~ eh fwfbnk< ikBD bJhfeT{ nko e'v ;e?B eo'

Gkos ;oeko

Gkos ~ gfjbk doik gqdkB eodh j?.fJj Bt/FeK d/ dhoxekbh ftFtk; dkbkfJe j? ns/ Gkos ftZu iVQ s'I bkGtkb/ gqki?eN bkT[D d/ T[BQK d/ ftFtk;~ do;kT[Idk j?.

Nhw fJBt?;N fJzvhnk bJh fJjf;oc fJe F[o{nks j? feT[Ife fJ; tb'IGkos ~ ;G s'I tZX fBt/Fe gZyh w[be

pDkT[D ns/ nrb/ e[ZM ;kbK ftZu f;ZX/ftd/Fh fBt/F dk ;G s'I tZvk gqkgsekopDkT[D bJh f;os'V :sB ehs/ ik oj/jB.

(b/ye e/Idoh tDi ns/ ;Bns pko/ wzsokb/ftZu ;Bns ns/ Bhsh ftGkr d/ ;eZso ti'I

ezw eo u[Ze/ jB)

e-mail :[email protected]

62 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

ikro{esk Bkb jh pdb/rh fJbki ;/tk dh s;thoikro{esk Bkb jh pdb/rh fJbki ;/tk dh s;thoikro{esk Bkb jh pdb/rh fJbki ;/tk dh s;thoikro{esk Bkb jh pdb/rh fJbki ;/tk dh s;thoikro{esk Bkb jh pdb/rh fJbki ;/tk dh s;tho

nkF{s'F e[wko f;zxnkF{s'F e[wko f;zxnkF{s'F e[wko f;zxnkF{s'F e[wko f;zxnkF{s'F e[wko f;zx

gD/ nfXekoK ns/ \oiK gqshikro{e ;wki jh nkgD/ nkg

~ ;jh sohe/ Bkb fte;s eo ;edkj?. Gkos th fJ; fdFk ftZu nZr/ tXfojk j? fiE/ j'oBK y/soK d/ Bkb-Bkbf;js gqsh th ikro{esk ftZu tkXk j'fojk j?. ;oekoh ns/ |?o ;oekoh d'jKgZXoK T[s/ ezw j' fojk j?.

ikro{esk dk wsbp L ikro{eskFpd dk fJ;s/wkb eofdnK jh d' w[ZyrZbK ;kjwD/ nkT[IdhnK jB. i' n;hIyohd oj/ jK, T[; gqsh n;hI fezB/ ikro{ejK ns/ d{ih rZb fJj fe yohdD s'Ipknd i/eo X/y/XVh dk fFeko j[zd/ jK sKfJ;d/ fybk\ fFekfJs eoB dk e'JhnfXeko ;kv/ e'b j? iK BjhI. ygsekoT[j ftnesh j?, i' t;sK ns/ ;/tktK~ nkgD/ iK nkgD/ tb'I fe;/ j'o d/fJ;s/wkb bJh yohddk j?.

f;js ;/tk ns/ ygseko ;[oZfynk LGkos ftZu f;js ;/tktK ~ g[zB d/B}ohJ/ Bkb d/fynk iKdk ;h go nkX[fBefJbki gqpzX d/ j'Id ftZu nkT[D s'I pkndfJbki ns/ fJ; Bkb i[VhnK ;/tktK ~yohd-t/u d/ dkfJo/ ftZu b? nKdk.vkeNoh ;/tk d/D tkb/ ns/ wohiK ftuekoygsekoh ;wM"s/ j'D bZr/. fit/I i/eos[;hI joBhJ/ dk ngq/FB eotkT[Dk j? sKfJzB/ j}ko o[gJ/ bZrDr/, vbhtoh eotkT[Dhj? sK fJzB/ j}ko o[gJ/ bZrDr/. woh}Ks'I ;wM"sk ckowK T[s/ d;s]s eotkJ/ikD br/. nfij/ jkbks ftZu f;js

;/tktK g{oh soQK pk}ko nXos j' rJhnK.

nfij/ ftZu fJj }o{oh j' frnk fe fJBQK

;/tktK ~ ek~B d/ dkfJo/ ftZu fbnKdk

ikt/ sK fe yohddko ~ e'Jh p/te{c Bk

pDk ;e/. fJ;/ rZb ~ fXnkB ftZu oyd/

j'J/ Gkosh ndkbs B/ ;w/I-;w/I T[s/ fdZs/

rJ/ nkgD/ j[ewK ftZu fJj ;gZFN eo

fdZsk j? fe fJbki ;zpzXh fizBhnK th

;/tktK jB T[BQK ~ ygseko ;[oZfynk

ek~B-1996 d/ ;?eFB 2(1) d/ sfjs

;/tk wzfBnk ikt/rk.

fJ; soQK f;js ;zpzXh ;/tktK ek~Bd/ dkfJo/ ftZu nk rJhnK. fJ; s'IfJbktk th e[ZM gqw[Zy ek~Bh nfXeko jBi' ;k~ f;js d/ nfXeko tZb b? e/ iKd/jB. fJj jB L

• wkBf;e f;js ek~B, 2017

• n?u nkJh th J/v} ek~B, 2017

• y[oke ;[oZfynk ns/ wkBe ek~B, 2006

• wB[Zyh nzr brkT[D pko/ ek~B, 1994

• ygseko ;[oZfynk ek~B, 1986

• voZr ns/ ek;w?fNe ek~B, 1940

fJbki fJe ygseko ;/tkfJbki fJe ygseko ;/tkfJbki fJe ygseko ;/tkfJbki fJe ygseko ;/tkfJbki fJe ygseko ;/tk

fJbki ;/tk T[IM sK p[fBnkdh s"o s/wB[Zyh ihtB dhnK }o{oh ;/tktK ftZu'I fJej? ns/ fJ; ekoB fJ; dk ;[Gkn nkwygseko ;/tktK s'I tZyok j' iKdk j?.Gkt/I nZi dh sohy ftZu vkeNoh fJbki;zpzXh ;/tktK d/ bJh ygseko id'I Gkohoew ndk eodk j? ns/ T[; d/ fjs

nknknknknk

Gkos ftZu f;js ;/tktKGkos ftZu f;js ;/tktKGkos ftZu f;js ;/tktKGkos ftZu f;js ;/tktKGkos ftZu f;js ;/tktK

~ g[zB d/ B}ohJ/ Bkb~ g[zB d/ B}ohJ/ Bkb~ g[zB d/ B}ohJ/ Bkb~ g[zB d/ B}ohJ/ Bkb~ g[zB d/ B}ohJ/ Bkb

d/fynk iKdk ;h god/fynk iKdk ;h god/fynk iKdk ;h god/fynk iKdk ;h god/fynk iKdk ;h go

nkX[fBe fJbki gqpzX d/nkX[fBe fJbki gqpzX d/nkX[fBe fJbki gqpzX d/nkX[fBe fJbki gqpzX d/nkX[fBe fJbki gqpzX d/

j'Id ftZu nkT[D s'I pkndj'Id ftZu nkT[D s'I pkndj'Id ftZu nkT[D s'I pkndj'Id ftZu nkT[D s'I pkndj'Id ftZu nkT[D s'I pkndfJbki ns/ fJ; BkbfJbki ns/ fJ; BkbfJbki ns/ fJ; BkbfJbki ns/ fJ; BkbfJbki ns/ fJ; Bkb

i[VhnK ;/tktK ~ yohd-t/ui[VhnK ;/tktK ~ yohd-t/ui[VhnK ;/tktK ~ yohd-t/ui[VhnK ;/tktK ~ yohd-t/ui[VhnK ;/tktK ~ yohd-t/u

d/ dkfJo/ ftZu b? nKdk.d/ dkfJo/ ftZu b? nKdk.d/ dkfJo/ ftZu b? nKdk.d/ dkfJo/ ftZu b? nKdk.d/ dkfJo/ ftZu b? nKdk.vkeNoh ;/tk d/D tkb/ ns/vkeNoh ;/tk d/D tkb/ ns/vkeNoh ;/tk d/D tkb/ ns/vkeNoh ;/tk d/D tkb/ ns/vkeNoh ;/tk d/D tkb/ ns/wohiK ftueko ygsekohwohiK ftueko ygsekohwohiK ftueko ygsekohwohiK ftueko ygsekohwohiK ftueko ygsekoh

;wM"s/ j'D bZr/. fit/I i/eo;wM"s/ j'D bZr/. fit/I i/eo;wM"s/ j'D bZr/. fit/I i/eo;wM"s/ j'D bZr/. fit/I i/eo;wM"s/ j'D bZr/. fit/I i/eos[;hI joBhJ/ dk ngq/FBs[;hI joBhJ/ dk ngq/FBs[;hI joBhJ/ dk ngq/FBs[;hI joBhJ/ dk ngq/FBs[;hI joBhJ/ dk ngq/FB

eotkT[Dk j? sK fJzB/ j}koeotkT[Dk j? sK fJzB/ j}koeotkT[Dk j? sK fJzB/ j}koeotkT[Dk j? sK fJzB/ j}koeotkT[Dk j? sK fJzB/ j}koo[gJ/ bZrDr/ nkfd. nfij/o[gJ/ bZrDr/ nkfd. nfij/o[gJ/ bZrDr/ nkfd. nfij/o[gJ/ bZrDr/ nkfd. nfij/o[gJ/ bZrDr/ nkfd. nfij/

jkbks ftZu f;jsjkbks ftZu f;jsjkbks ftZu f;jsjkbks ftZu f;jsjkbks ftZu f;js;/tktK g{oh soQK pk}ko;/tktK g{oh soQK pk}ko;/tktK g{oh soQK pk}ko;/tktK g{oh soQK pk}ko;/tktK g{oh soQK pk}ko

nXkos j' rJhnK. nfij/nXkos j' rJhnK. nfij/nXkos j' rJhnK. nfij/nXkos j' rJhnK. nfij/nXkos j' rJhnK. nfij/

ftZu fJj }o{oh j' frnk feftZu fJj }o{oh j' frnk feftZu fJj }o{oh j' frnk feftZu fJj }o{oh j' frnk feftZu fJj }o{oh j' frnk fefJBQK ;/tktK ~ ek~B d/fJBQK ;/tktK ~ ek~B d/fJBQK ;/tktK ~ ek~B d/fJBQK ;/tktK ~ ek~B d/fJBQK ;/tktK ~ ek~B d/dkfJo/ ftZu fbnKdk ikt/dkfJo/ ftZu fbnKdk ikt/dkfJo/ ftZu fbnKdk ikt/dkfJo/ ftZu fbnKdk ikt/dkfJo/ ftZu fbnKdk ikt/

sK fe yohddko ~ e'JhsK fe yohddko ~ e'JhsK fe yohddko ~ e'JhsK fe yohddko ~ e'JhsK fe yohddko ~ e'Jh

p/te{c Bk pDk ;e/.p/te{c Bk pDk ;e/.p/te{c Bk pDk ;e/.p/te{c Bk pDk ;e/.p/te{c Bk pDk ;e/.

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 63

tZy-tZy o{g ftZu eJh gZXoK T[s/ dkn #s/br/ j[zd/ jB sK fJj }o{oh j' iKdk j?fe fJbki ;/tktK ~ th ygsekoK d/B}ohJ/ s'I iKfunk ns/ gofynk ikt/.fJbki ;/tktK d/ wkwb/ ftZu ygseko d/wkwb/ ftZu ygseko nfXekoK Bkb ;zpzfXsw[Zy sZE j/m fbys jB L

• vkeNo-wohi rZbpks • g{ok fJbkiyouk • fJbki ;zpzXh rZbpks pko/ ;gZFN;wM • fdZsh rJh dtkJh dh g{ohikDekoh • dtkJhnK d/ ;;s/ pdb ~soihj • ;?fezv UghBhnB - d{ih ;bkj• fJbki$w?vheb phwk pko/ ikDekoh• w?vheb fj;Noh - wohi dk nfXeko• f;js dk nfXeko.

vkeNo ns/ wohi dh rZbpksvkeNo ns/ wohi dh rZbpksvkeNo ns/ wohi dh rZbpksvkeNo ns/ wohi dh rZbpksvkeNo ns/ wohi dh rZbpks

vkeNo ns/ wohi d/ ftueko fizBk;bkj-wFtok j't/rk UBk jh uzrk fJbkij' ;edk j?. wohi dk fJj nfXeko j?fe T[j vkeNo dk g{ok ;wK bt/. fJE/fJj fXnkB d/Dk }o{oh j? fe eh vkeNonkgDh T[Bh ;/tk d/ fojk j? fi; d/pdb/ T[j wohi s'I g?;k b? fojk j?.

wohi dh ifrnk;k ~ ;KMk eoBkT[; dh B?fse f}zw/tkoh j?. nfij/ ftZuwohi :kBh ygseko ~ nkgD/ fJbki pko/vkeNo Bkb e[M p[fBnkdh rZbK }o{oheoBhnK ukjhdhnK jB. wohi d/wB'ftfrnkB ~ ;wMD s'I b? e/ T[; ~fdZs/ rJ/ fJbki pko/ mhe soQK ;wMkT[Ddh vkeNo dh B?fse f}zw/dkoh d/ Bkb-Bkb g/F/to f}zw/dkoh th j?. vkeNo ~ukjhdk j? fe T[j wohi ~ fdZshnK ikDtkbhnK dtkJhnK ns/ tos/ ikD tkb/T[gktK nkfd ;zpzXh ;gZFNsk Bkb dZ;/ns/ wohi ~ fBFfuzs eo/.

g{okg{okg{okg{okg{ok fJbkifJbkifJbkifJbkifJbki youyouyouyouyou LLLLL nZi d/ ekog'o/N:[r ftZu fJbki dk th ekog'o/NheoB j'frnk j?. nfij/ ftZu fe;/ ]k; fJbkigqDkbh, ;bkj wFto/ iK j'oBK ;zpzXsfJbki ;/tktK d/ bJh ;gZFN do wkBeK

dk j'Dk }o{oh j? fJ; dh fcbjkb ewh

fdykJh d/ ojh j?. fJe' jh ;/tk d/ bJhtZy-tZy j;gskbK ftZu yofunK ftZu }whB

n;wkB dk coe j[zdk j?. fJ; Bkb nzsftZu nyhob/ gkJ/dkB d/ ftnesh ~

B[e;kB MZbDk g?Idk j?. dtkJhnK dhnKehwsK pko/ sK pj[s ;'u ftuko ub fojk

j? go ngq/FBK, ;oihe/no ns/ j'oBK;zpzfXs fJbki ;t/tK ns/ T[geoBK pko/

fcbjkb e'Jh rZbpks BjhI j' ojh.

vkeNoh ;bkj pko/ ;gZFN ;wMvkeNoh ;bkj pko/ ;gZFN ;wMvkeNoh ;bkj pko/ ;gZFN ;wMvkeNoh ;bkj pko/ ;gZFN ;wMvkeNoh ;bkj pko/ ;gZFN ;wM

fJe wohi dk nfXeko j? fe T[j

vkeNo ~ ;k\-;k\ nZyoK ftZu dtkJhnK

fbyD pko/ ej/. fJ; ;zpzXh ;w/I-;w/I T[s/

;oekoh fdFk-fBod/F th ikoh ehs/ rJ/

jB. i/eo s[;hI fe;/ vkeNo ~ ch; d/

e/ fJbki eotk oj/ j' sK s[jkvk jZe j?

fe s[;hI T[; ~ ;k\-;k\ nZyoK ftZu

dtkJhnK fbyD bJh efj ;ed/ j'. ;k\

nZyoK ftZu dtkJhnK d/ Bkw fby/ j'D

Bkb s[jk~ dtkJh yohdD s'I b? e/ T[;

pko/ g{oh soQK ;wMD ftZu ;j{bs

j't/rh. \owkf;;N th rbsh Bkb d{ih

dtkJh BjhI d/ ;e/rk. dtkJh d/ ckow{b/

~ s[;hI n;?IFhnb w?vhf;B fb;N Bkb th

fwbk ;ed/ j'. w?vheb e¯;b nkc

fJzvhnk B/ th vkeNoK ~ tZv/ nZyoK ftZu

dtkJhnK d/ Bkw fbyD bJh fejk j?.

dtkJh dh ;gZFN ikDekohdtkJh dh ;gZFN ikDekohdtkJh dh ;gZFN ikDekohdtkJh dh ;gZFN ikDekohdtkJh dh ;gZFN ikDekoh

Bk f;o\ dtkJh dk Bkw ;gZFNj'Dk }o{oh j? pbfe jo wohi dknfXeko j? fe T[j fdZsh rJh dtkJh dkn;o, T[; d/ wkV/ gqGkt, nboih nkfddh jkbs ftZu bJ/ ikD tkb/ nfjfsnksnkfd pko/ mhe soQK ikD ;e/ ns/vkeNo dk th co} j? fe T[j nfijh;koh ikDekoh dt/.

fi; soQK ihtB dh ftnkeoB j[zdhj? T[;/ soQK dtkJh dh th ftnkeoB j[zdhj?. fJ; ~ ;jh sohe/ Bkb iK sK

vkeNo ikD ;edk j? iK \kowkf;;N.nkofEe ns/ ;ohoe s"o s/ nkgD/ nkg~ f;jswzd oyD bJh fJj }o{oh j? fen;hI dtkJh ;zpzXh frnkB ftZu tkXkeohJ/. nkw frnkB d/ gZXo T[s/ fizBk;k~ ikDBk ukjhdk j? T[Bh ikDekoh }o{ooZy'. jo/e ftnesh ~ fJ; ftnkeoBpko/ ikDB dh b'V j?.

dtkJhnKdtkJhnKdtkJhnKdtkJhnKdtkJhnK d/ ;;s/ pdb ~ soihjd/ ;;s/ pdb ~ soihjd/ ;;s/ pdb ~ soihjd/ ;;s/ pdb ~ soihjd/ ;;s/ pdb ~ soihjLfi; ckow{b/ dh dtkJh s[jk~ vkeNofby fojk j? T[;/ ckow{b/ dk ;G s'I;;sk poKv fejVk j?, fJj s[;hI vkeNos'I g[ZS'. s[;hI \kowkf;;N s'I th T[;/ckow{b/ dh ;;sh dtkJh dh wzr eo;ed/ j'. dtkJh b?D s'I pknd nkgD/vkeNo ~ }o{o fdykU. ;oeko tb'IvkeNoK ~ ;;shnK ns/ i?Bfoe dtkJhnKfbyD bJh fdFk fBod/F pko-pko ikohehs/ ik oj/ jB. f}nkdk n?w nko ghj'D s/ fJ; dh fFekfJs voZr fJz;g?eNos'I b? e/ n?B gh gh J/ sZe ~ eo ;ed/jK.

;z;d ftZu 2012 ftZu fJj fejkfrnk j? fe d/F dhnK dtkJhnK dhnkezgBhnK 1100 gqfsFs sZe w[Bkck ewkojhnK jB. fJ; pko/ d/F Go ftZu ekcho"bk fgnk ;h. fJ;/ d"okB vh gh ;h U-2013 dk vokcN B?FBb \kowkfwT{Nheb;gqkJhf;zr nEkfoNh B/ ikoh ehsk ;h. T[;w;"d/ ftZu dtkJhnK dhnK ehwsK s?neoB dh i' ;oekoh soshp dZ;h rJh;h, T[; dk fto'X j'Dk F[o{ j'fJnk.pkti{d fJ; d/ pk}ko nXkos w[Zb fBoXkoBBhsh ~ vh gh ;h U-2013 dk fjZ;kpDkfJnk frnk. fJ; dk B[e;kB fJjj'fJnk fe dtkJhnK dh fijVh b[ZN wuh;h T[j T[;/ soQK ikoh ofj rJh.

2014 ftZu pDh w"i{dk ;oeko B/nkw b'eK ~ ;;shnK dtkJhnK w[jZJhnkeotkT[D bJh iBn"FXh e/IdoK ~ jZbkF/ohd/Dh F[o{ ehsh j? go fJ; dh T[gbpXsk

64 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ni/ ;hws j?. nfij/ jkbks ftZu dtkJhd/ BK T[s/ ygseko brksko b[ZN/ ik oj/jB. nfij/ jkbks ftZu ygsekoK ~ikro{e j'Dk gt/rk sK fe ;zrms b[ZN s'I][d ~ puk ;eD.

d{ik ;bkj-wFtokd{ik ;bkj-wFtokd{ik ;bkj-wFtokd{ik ;bkj-wFtokd{ik ;bkj-wFtok

i/eo s[jkvk vkeNo fe;/ rzGhofpwkoh pko/ rZb eodk j? sK fJbki F[o{eoB s'I gfjbK fJe d' j'o vkeNoK dh;bkj }o{o bU. eJh tko rbs fJbkij' ikD ekoB wohi dh ikB sZe ubhiKdh j?. fJ; ;zpzX ftZu gZSwh d/FK ftZuftnkge ;bkjeko ;Ekgs jB ns/ GkosftZu th fJj F[o{nksh uoB ftZu j?.

f;js phwk Lf;js phwk Lf;js phwk Lf;js phwk Lf;js phwk L fiBQK b'eK d/ e'bf;js phwk j? T[BQK ~ fJj brdk j? feT[BQK dk nfXeko sK ;[oZfyns j?. phwkog?Dr/ ns/ g?Bb d/ j;gskb ftZu Goshj' e/ n;kBh Bkb vkeNoh ;j{bs btKr/go fJ; gqpzX ftZu eJh fdZesK jB.

i/eo fBZih phwk ;/tk d/D tkfbnKdh rZb eohJ/ sK nkJ/ fdB n]pkoK ftZuj;gskbK tb'I phw/ dh jZd d/ nzdo dkfpb t;{b eoe/ wohiK ~ ;oekoh j;gskbKftZu o?co eoB dhnK ]poK nkT[IdhnKofjzdhnK jB. fJ; s'I fJbktk phwkG[rskB dh ekotkJh ns/ doK th ;tkbKd/ x/o/ ftZu ojhnK jB. fJ; ~ b? e/

eJh ;tkb T[mkJ/ ik u[Ze/ jB ns/ phwkgkodoFsk dh wzr pj[s rzGho o{g b?ojh j?.

d{i/ gk;/ ;oekoh f;js phwk ;/tktKdh ;wZf;nk fJj j? fe ;oeko B/ i'o/N s?n ehs/ j'J/ jB T[; o/N T[s/ e'Jhth fBZih j;gskb tXhnk ;/tk BjhI fdzdk.i/eo fe;/ jzrkwh jkbs ftZu wohi ~g?Bb s'I pkjob/ j;gskb ftZu ikDk g?ikt/ sK ygseko ~ pj[s Gko MZbDkg?Idk j?. eJh tkoh o[gJ/ dk b?D-d/Dygseko gqsZy o{g ftZu BjhI eo fojkj[zdk sK T[j j;gskb gqFk;B ~ e[MefjD dh jkbs ftZu BjhI j[zdk. T[E/ jheJh tko nfijk th j[zdk j? fe ;oekoheowukohnK ~ fizBk you eoBk g?Idk j?T[Bk ;oeko tb'I ohfJzpo; BjhI j' ;edk.nfij/ ftZu f;js phwk pko/ ;gZFNskfbnkT[D dh b'V j?.

w?vhebw?vhebw?vhebw?vhebw?vheb fj;Nohfj;Nohfj;Nohfj;Nohfj;Noh LLLLL wohiwohiwohiwohiwohi dk nfXekodk nfXekodk nfXekodk nfXekodk nfXeko

s[;hI id'I th fJbki eotkU, fJbkidh ckJhb ;zGkb e/ oy'. i/eo j;gskbftZu Gosh j' sK S[ZNh fwbD ;w/I w?vhebfj;Noh }o{o wzr'. s[jkvh fJj w?vhebfj;Noh GftZy ftZu s[jkv/ fJbki bJhpj[s ;jkfJe f;ZX j't/rh. fJ; dhnDikDsk eJh tko |?o b'VhIdhnK dtkJhnKns/ fJbki gqfefonktK wohi dh go/FkBh

ftZu tkXk eo fdzdhnK jB.

f;js dk nfXeko$f;js ;[oZfynkf;js dk nfXeko$f;js ;[oZfynkf;js dk nfXeko$f;js ;[oZfynkf;js dk nfXeko$f;js ;[oZfynkf;js dk nfXeko$f;js ;[oZfynk

T[go toDs ;ko/ w[ZfdnK ftZu T[m/;tkbK d/ jZb dk fJe ;zg{oB g?e/if;js dk nfXeko dh XkoBk ftZu t/fynkik ;edk j?. fJj Bk f;oc f;js dhnKtZy-tZy b'VK pbfe f;js ;/tktK Bkb;zpzfXs pk}ko d/ fB:wD dh B}o s'I th}o{oh gfjb j?. fte;s d/FK ftZu f;jsdk nfXeko fJe ;z;EkBe o{g b? u[Zek j?fi; d/ ekoB T[E/ f;js T[s/ iBse youtfXnk th j? ns/ f;js ygseko tX/o/;[oZfyns jkbks ftZu fdykJh d/ fojk j?.

dtkJhnK d/ w[Zb fBoXkoB pko/okFNoh nEkfoNh d/ u/now?B B/ ;oekoht?p;kJhN T[s/ fdZs/ nkgD/ ;[B/j/ ftZufbfynk j? fe Gkosh nzro/}h dtkJhtgko dk ;kbkBk NoBUto 1 bZy 28j}ko eo'V o[gJ/ s'I f}nkdk dk j' frnkj?. 82 j}ko eo'V o[gJ/ dh dtkJh dhygs sK f;oc Gkosh pk}ko ftZu j?.:kBh n;hI Gkosh f;oc dtkJhnK T[s/ jhfJe ;kb ftZu 82 j}ko eo'V o[gJ/ youeod/ jK. fJ; s'I nzdk}k brkfJnk ik;edk j? fe f;js d/ y/so ftZu ;[oZfynkns/ wzvh d/ fB:wB dh fezBh b'V j?.

d[BhnK d/ ;ko/ fte;s d/F nkgD/BkrfoeK dh f;js ~ b? e/ jw/Fk s'Ifuzss ns/ fpjso f;js ;j{bsK w[jZJhnkeotkT[D bJh :sBFhb oj/ jB. fJfsjk;rtkj fojk j? fe fi; d/F d/ b'ef}nkdk szdo[;s oj/ jB T[E'I dh T[sgkdBFesh fpjso ojh j? ns/ fe;/ thftek;Fhb d/F d/ bJh T[sgkdB Fesh~ brksko ikoh oyDk jh fte;s d/FtZb tXD dh gfjbh Fos j?.

2008 ftZu y'i J/iz;h noB/;N n?Iv:zr ns/ Gkosh tDi ns/ ;Bnsh wjk;zx(fcZeh) tb'I ikoh fJe fog'oN ftZu dZf;nkfrnk ;h fe Gkos d/ b'e nkgD/ f;jspiN dk 72 gqfsFs dtkJhnK T[s/ you

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 65

eod/ jB. fJ; fog'oN ftZu fJe j?okBeoB tkbk sZE fJj ;kjwD/ nkfJnk ;hfe wfjzrhnK dtkJhnK d/ ekoB Gkos dh3 gqfsFs iBsk rohph o/yk s'I T[go BjhIT[m ;eh. nfij/ jkbks ftZu rohpK ~fdZsk ikD tkbk f;js eto/i rohphxNkT[D dk fJe skesto ;kXB th f;ZXj't/rk, nfijk ;whfynkekoK dk wzBDk j?.

okFNoh f;js phwk :'iBkokFNoh f;js phwk :'iBkokFNoh f;js phwk :'iBkokFNoh f;js phwk :'iBkokFNoh f;js phwk :'iBk

d/F dh rohp iBsk ~ f;js;j{bsK w[jZJhnk eotkT[D bJh ;oekoB/ ngq?b 2008 ftZu okFNoh f;js phwk:'iBk th F[o{nks ehsh ;h. go fJ;:'iBk ~ g{oh soQK nwb ftZu fbnkT[DbJh gfjbhnK ;oekoK ;cb BjhI j';ehnK. nKefVnK dh wzBhJ/ sK 31nr;s 2015 sZe fJ; :'iBk d/ nXhB40,430,289 ;wkoN ekov ikoh ehs/ iku[Ze/ jB id'I fe 10,630,269 wohij;gskb ftZu Gosh j'J/. fJ;/ ;[oZfynk~ nZr/ tXkT[Id/ j'J/ fJ; ;oeko B/ phgh n?b gfotkoK ~ 1 bZy o[gJ/ dk f;jsphwk d/D dk c?;bk ehsk j?. nZi d/;w/I ftZu id'I f;js ;/tk fJzBh wfjzrhj[zdh ik ojh j? sK f;js phwk fJe}o{oh fjZ;k pDdk ik fojk j?. fJ; d/bJh d/F dhnK ;kohnK ;oekoh$|?o ;oekohphwk ezgBhnK BthnK-BthnK ;ehwK pk}koftZu b? e/ nkJhnK jB.

ikro{esk dk d{ik gZy L puknikro{esk dk d{ik gZy L puknikro{esk dk d{ik gZy L puknikro{esk dk d{ik gZy L puknikro{esk dk d{ik gZy L puknjh fJbkijh fJbkijh fJbkijh fJbkijh fJbki

fe;/ th fpwkoh s'I pukn dh gfjbhe;"Nh fJj j[zdh j? fe T[; fpwkoh d/pko/ ftZu n;hI fezBk ikDd/ jK. i/eon;hI T[; fpwkoh d/ pko/ ftZu ikro{ej'tKr/ sK :ehBh s"o s/ T[; fpwkoh s'Ipukn n;kB j' ikt/rk. fJ;/ ekoBGkos ;oeko fpwkohnK s'I pukn d/ bJh;w/I-;w/I T[s/ ikro{esk w[fjzwK ubkT[Idhofjzdh j?. fiBQK d/ okjhI ikro{e ofj e/fJe f;js ygseko nkgD/ you/ d/

p[fBnkdh ekoe noEks fpwkoh ~ jh d{ooyD ftZu ekw:kp j' ;edk j?.

1940-50 d/ djke/ ftZu wb/ohJ/ B/Gkos ~ nkgDh ug/N ftZu b? fbnk ;h.Gkos ;oeko B/ 1953 ftZu okFNohwb/ohnk fB:zsqD gq'rokw dh F[o{nksehsh. 1958 ftZu ;oeko B/ fJ; dkdkfJok tXk e/ fJ; dk Bkw wb/ohnkykswk gq'rokw oy fdZsk. w"i{dk wb/ohJ/ekoB j'D tkbhnK w"sK T[s/ o'e brkT[DftZu Gkos ;cb j' u[fenk j?. nZi v/Ir{p[yko s'I fdZbh ;w/s Gkos d/ eJh y/sogq/FkB jB. nkX[fBe fJbki Fk;so e'bni/ sZe v/Ir{ dk e'Jh ftF/F fJbki BjhIj? ;' fJ; s'I pukn jh fJ; dk fJbkij? ns/ pukn bJh ikro{esk }o{oh j?.fJ;/ soQK wZSoK ekoB j'D tkbh fpwkohfueBr[Bhnk bJh th ;oeko wZSoK s'IpuD dk ;[Mkn fdzdh j?. ni/ jkb jhftZu igkBh fJz;/cbkJhfN; ns/ n?feT{NfJz;/cbkJhfN; ekoB T[so gqd/F d/ r'oyg[oftZu j}koK pZfunK dh ikB rJh j?. fJ;pko/ ;oeko gqGkts fJbkfenK ftZu ikro{eskw[fjzwk ubkT[Idh ofjzdh j?. go id'I sZe;oeko tb'I ikoh ;bkj (n?vtkJh}oh) ~n;hI BjhI wzBKr/ fJ; soQK dhnK fpwkohnKs'I pukn n;kB BjhI j?. ekbkiko s'I

fBiks gkT[D bJh ;oeko B/ ;kb 1990-91 ftZu ekbkiko fB:zsqD gq'rokw dhF[o{nks ehsh j?. ;oeko tb'I vh Nh Nhd/ fSVekn eotkT[D d/ Bkb-Bkb ikro{eskT[s/ th }'o fdZsk ik fojk j?. Gkos ftZuNhHphH Bkb th ;bkBk bZyK b'eK dh w"sj' ojh j? fi; s'I S[Nekok gkT[D bJh;oeko B/ fJ; ;kb s'I fJe okFNohNhHphH fB:zsqD gq'rokw F[o{ ehsk j?.

;kc-;ckJh dh ewh d/ ekoB theJh soQK dhnK fpwkohnK j[zdhnK jB.fJ; bJh szdo[;s ofjD dh gfjbhe;"Nh j? ;kc-;ckJh. fJ; fdFk ftZuGkos ;oeko B/ 2 nes{po 2014 s'I;tZS Gkos nfGnkB dh F[o{nks ehshj?.

;'Fb whvhnk T[s/ f;js ygseko;'Fb whvhnk T[s/ f;js ygseko;'Fb whvhnk T[s/ f;js ygseko;'Fb whvhnk T[s/ f;js ygseko;'Fb whvhnk T[s/ f;js ygseko

f;js ikro{esk T[s/ th ;'Fb whvhnkdk n;o fgnk j?. f;js ;zpzXh ikro{eskftZu c/;p[Ze, :{-fNT{p, f;js t?p g'oNbKB/ nfjw G{fwek fBGkT[Dh F[o{ eo fdZshj?. i/eo c/;p[e NftNo dh rZb eohJ/sK doiBk j?FN?r nfij/ jB fiBQK okjhInkw b'eK ~ ikro{e ehsk ik fojk j?.

y'i f\bwK okjhI f;js ikro{esky'i f\bwK okjhI f;js ikro{esky'i f\bwK okjhI f;js ikro{esky'i f\bwK okjhI f;js ikro{esky'i f\bwK okjhI f;js ikro{esk

d/F d/ b'eK ~ f;js gqfs ikro{e

66 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

eoB d/ bJh eJh gZXoK T[s/ ikro{esknfGnkB ubkJ/ ik oj/ jB. fJ; ftZuNhHthH F', f\bwK ns/ :ksoktK dk th:'rdkB j?. d{odoFB T[s/ ubD tkbk;t;E Gkos g'qrokw eJh GkFktK ftZutZy-tZy fpwkohnK pko/ b'eK ~ ikro{eeodk fojk j?.

w?vheb ;kfJz; ftZu ;?fezv UghBhnBdk pj[s wjZst j?. fJ;/ ~ fXnkB ftZuoy e/ J/ ph gh fBT{} B/ ;?fezv UghBhnBBkwh ;ZuhnK xNBktK T[s/ nXkos gq'rokwd;zpo 2012 ftZu fdykfJnk ;h. fJ; s'IfJbktk ;oekoh, |?o ;oekoh gZXo T[s/b'eK ~ ikro{e eoB bJh o?bhnK thnk:'fis ehshnK ik ojhnK jB. jkb jhftZu Gkos d/ e[M B"itkBK B/ 21000feb'whNo dh szdo[;s Gkos :ksok eZYh;h. fJ; d"okB T[BQK B/ d/F Go ftZux[zw e/ b'eK ~ f;js pko/ ikro{e ehsk;h. ;fs:w/t i:s/ ftZu nkfwo ]kB B/i?Bfoe dtkJhnK pko/ b'eK ~ ikro{eehsk ;h. www.swasthbhart.in ns/www.medicarenews.in tor/ t?p wzub'eK ~ f;js gqsh ikro{e eoB bJhfBZih s"o s/ br/ j'J/ jB. ;'Fb whvhnkd/ gqGkt ekoB fgSb/ gzi ;kbK s'I f;jsfog'ofNzr ftZu th tkXk t/yD ~ fwbfojk j?.

ygseko-f} zw /tkohygseko-f} zw /tkohygseko-f} zw /tkohygseko-f} zw /tkohygseko-f} zw /tkoh

ygsekoK d/ nfXekoK dh okyh bJh;oekoK brksko :sB eodhnK ojhnKjB. go fJj th }o{oh j? fe ygsekoth nkgDh f}zw/tkoh ;wM/.

• ;t?-;jkfJsk dh f}zw/tkoh L rkjeK~ e'Jh th ;wkB yohdD s'I gfjbK T[;;zpzXh ikDekoh gqkgs eo b?Dh ukjhdhj?. d[ekBdko ~ nzsw ;o's wzBD dhrbsh rkje ~ BjhI eoBh ukjhdh. F[o{s'I jh ikro{e j' ikDk ns/ nkgD/ nkg ~fsnko eo b?Dk, B[e;kB j'D ns/ pkndftZu T[; d/ jZb Bkb'I f}nkdk tXhnk j?.

• b?D-d/D dk gqwkD L ygseo dhd{ih f}zw/tkoh j? fe T[j you/ dk gqwkDns/ gZehnK t;sK d/ you Bkb ;zpzfXso;hdK ~ gqkgs eo/ ns/ T[; ~ ;zGkb e/oZy/. fit/I i/eo s[;hI e'Jh dtkJh yohdhj? sK T[; dk gZek fpb }o{o bt' sK fepknd ftZu b'V g?D T[s/ s[;hI ezgBh iKd[ekBdko ~ ygseko c'ow ftZu u[B"sh d/;e'.

• ;jh dkntk L ygseko dh fJej'o f}zw/tkoh j? (i' T[; ~ fXnkB ftZuoyDh ukjhdh j?) fe fFekfJs eod/;w/I iK B[e;kB j'D T[s/ T[; dh g{oshdk dknkt eod/ ;w/I |?o }o{oh tZvkdkntk Bk eo'. edh-edh ygseko nkgD/jZb d/ nfXeko dk fJ;s/wkb ndkbsftZu eodk j?. nfij/ wkwb/ th ;kjwD/nkJ/ jB fiBQK ftZu ygseko B/ fpBK fe;/T[fus ekoB d/ B[e;kB g{osh bJh tZvhoew dk dkntk ehsk j?.

f;jsf;jsf;jsf;jsf;js ;{uBk;{uBk;{uBk;{uBk;{uBk d/d/d/d/d/ tZy-tZytZy-tZytZy-tZytZy-tZytZy-tZy ;oekoh wzu;oekoh wzu;oekoh wzu;oekoh wzu;oekoh wzu

;oeko B/ tZy-tZy wkfXnwK okjhIb'eK ~ f;js ;zpzXh ikroe{sk gj[zukT[Dd/ :sB ehs/ jB.

• okFNoh f;js g'oNb L Gkos;oeko B/ okFNoh f;js g'oNb dhF[o{nks ehsh j? fiE/ f;js ;zpzXh ;kohikDekoh w[jZJhnk eotkJh ik ojh j?.fJzBk jh BjhI i/eo f;js ;zpzXh e'JhikDekoh gqkgs eoBh j? sK okFNohj?bgbkJhB 1800-180-1104 T[s/ ;zgoeehsk ik ;edk j?. nzro/}h, fjzdh, sfwb,pzrbk ns/ r[ioksh ftZu fJE/ ikDekohgqkgs ehsh ik ;edh j?.

• i/eo ;N?IN dh ewh dk wkwbkfeXo/ ;kjwD/ nkT[Idk j? sK s[;hI f;ZXhfJ; dh ;{uBkk$fFekfJs 1800-111-255T[s/ d/ ;ed/ j'.

• ckowK ;zpzXh ;wZf;nktK dh fFekfJs

eoB d/ bJh Gkos ;oeko d/ o;kfJD

wzsokb/ d/ nXhB nkT[D tkb/ okFNoh

dtkJh w[Zb fB:zsqD nEkfoNh B/ ckowK

iB ;wkXkB gq'rokw F[o{ ehsk j?. fJ;

d/ sfjs s[;hI 1800-111-255 T[s/ c'B

eoe/ nkgDh ;wZf;nk fit/I dtkJh Bk

fwbDh, dtkJhnK dh tX/o/ ehws t;{bD

nkfd d/ w[ZfdnK ~ doi eotk ;ed/ j'.

• ;t;E Gkos w'pkJhb n?g L

Gkos ;oeko B/ fJe n?g pDkfJnk j?

fi; ftZu f;js ;zpzXh ;[Mkn ns/ fpwkohnK

d/ bZSDK pko/ dZf;nk frnk j?. fJ;

n?g ~ s[;hI https://www.nhp.gov.in/

mobile&app&swasth T[s/ ik e/

vkT{Bb'v eo ;ed/ j' iK r{rb gb/

;N'o T[s/ th fJ; ~ vkT{Bb'v ehsk ik;edk j?.

• ckowk ;jh w[Zb L dtkJhnK d/w[Zb fBoXkoB pko/ okFNoh nEkfoNh B/@@ckowk ;jh dkw## d/ BK T[s/ fJe ;oufJziB http://nppaindia.nic.in/nppaprice/

• # SwachbharatAbhiyan

• # SwasthBharatAbhiyan

• # SwasthBharat

• # HealthyIndia

• # SecondOpinion

• # KnowyourMedicine

• # KnowYourPharmacist

• #ControlMedicineMaximume

RetailPrice

• #PMBJP (Pradhanmantri Bhartiya

Janaushadhi Pariyojana)

• # SwasthBalikaSwasthSamaj

• # SwasthyaChetnaAbhiyan

• # SwasthBharatYatra

• # MentalHealth

;'Fb whvhnk T[s/ gqw[Zy f;js;'Fb whvhnk T[s/ gqw[Zy f;js;'Fb whvhnk T[s/ gqw[Zy f;js;'Fb whvhnk T[s/ gqw[Zy f;js;'Fb whvhnk T[s/ gqw[Zy f;jsikro{esk j?FN?rikro{esk j?FN?rikro{esk j?FN?rikro{esk j?FN?rikro{esk j?FN?r

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 67

pharmasahidaamwebweb.aspx pDkfJnkj?. fiE/ s[;hI dtkJhnK dh okFNoh ehws~ ikD ;ed/ j'. fJ;/ Bkw s'I w'pkJhbn?g th pDkfJnk frnk j?. fi; ~ s[;hIfJ; fbze https://play.google.com/

store/apps/details/id¾com.nic.app.

searchmedicineprice) s'I vkT{Bb'v eo;ed/ jB. eJh tko s[jkv/ s'I tZX ehwst;{bh iKdh j? nfij/ ftZu fJj n?g pj[swddrko f;ZX j' ;edk j?.

• okFNoh ygseko j?bgbkJhB LGkos ;oeko B/ ygsekoK d/ nfXekoK dhT[bzxDk d/ ;zpzXh fFekfJs eoB bJhikr' rqkje ikr' w[fjzw d/ nXhB okFNohygseko j?bgbkJhB F[o{ ehsh j?. e'Jhth ygseko fi; ~ brdk j? fe T[; d/Bkb X'ykXVh ehsh rJh j? T[j 1800-11-4000 Bzpo T[s/ fFekfJs eo ;edkj?.

f; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNk

f;js dk y/so pj[s tZvk j?. fJ;ftZu g?;/ d/ b?D d/D dk dkfJok thftnkge j?. nfij/ ftZu id'I sZe ygsekonkgD/ nfXekoK ns/ f}zw/tkohnK gqsh ikro{eBjhI j' iKdk T[d'I sZe Gkos ftZu f;jsdh ;fEsh ftZu p/sjo ;[Xko dh ebgBkBjhI ehsh ik ;edh. i/eo n;hI ;ko/nkgDh-nkgDh f;js d/ gqsh ikro{e j'iktKr/ sK :ehBh s"o s/ n;hI rKXh d/szdo[;s Gkos d/ ;[gB/ ~ g{ok eo;eKr/. f;js f;oc ;oeko dk w;bkBjhI ;r'I fJj ;kvk nkgDk wkwbk j?.f;js ~ w[ZYb/ gZXo T[s/ fJe ftF/ d/o{g ftZu i/eo gVQBk F[o{ ehsk ikt/ sKfJj f;js ikro{esk ns/ f;js ygsekoikro{esk dh fdFk ftZu fJe ;koEegfjb f;ZX j' ;edh j?.

(b/ye f;js ikro{esk ekoieosk ns/ ;wkuko-ftuko g'oNb www.swasthbharat.in dk

;zgkde j?.)

e-mail :[email protected]

(7) nkgq/fNzr ;Nkc ~ fFekfJsK d/fBgNko/ bJh tX/o/ u"e; eoBk gt/rk.

rkjeK dhnK fFekfJsK d/ ekoB

• rkjeK Bkb fBgND tkb/ ;Nkcdk tshok.

• rkjeK bJh ehs/ gqpzX dk Bkekchj'Dk.

• fi; soQK dhnK ;/tktK dh nk;ehsh iKdh j? ns/ fi; soQK dhnK w[jZJhnkeotkJhnK iKdhnK jB, T[BQK ftu ekchcoe j'Dk.

rkje ~ fJj nfXeko j? fe i/ T[jp?Ie tb'I gqdkB ehshnK ik ojhnK ;/tktKs'I ;zs[FN Bk j't/ sK T[j nkgDh fFekfJsdoi eotk ;edk j?. T[j nkgDh fFekfJsp?Ie dh t?p;kJhN T[s/ nkBbkJhB fbzeokjhI, ekb ;?INo okjhI, Jh-w/b okjhI,fbysh s"o s/, }[pkBh, iK N?bhc'B T[s/ iKp?Ie tb'I ;Ekgs fe;/ th j'o u?Bb okjhIdoi eotk ;edk j?. i/ rkje dhfFekfJs dk fBgNkok fdZs/ ;w/I ftZu BjhIj[zdk iK p?Ie tb'I fdZs/ jZb T[s/ T[; dhs;Zbh BjhI j[zdh sK T[j p?Ifezr Uwpv}w?Be'b gj[zu eo ;edk j? iK ek~Bhukoki'JhnK dh tos'I eo ;edk j?.

gh n ? `w i / vh tkJh nXhBgh n ? `w i / vh tkJh nXhBgh n ? `w i / vh tkJh nXhBgh n ? `w i / vh tkJh nXhBgh n ? `w i / vh tkJh nXhBfFekfJsK dk fBgNkokfFekfJsK dk fBgNkokfFekfJsK dk fBgNkokfFekfJsK dk fBgNkokfFekfJsK dk fBgNkok

gh n?w i/ vh tkJh fFekfJsK j/m

fby/ y/soK ftZu nkT[IdhnK jB L

(T) ph n?; ph vh J/$ph n?; ph

vh n?; tor ftZu yksk y'bQD, ftF/F s"o

s/ ph n?; ph vh n?; tor, fi; ftZu

fe e/ tkJh ;h d;skt/} b'VhId/ BjhI

j[zd/, yksk y'bQD s'I p?Ie tb'I fJBeko

eoBk.

(n) o[g? ekov dh gqkgsh Bk j'Dk.

(J) J/ Nh n?w fty/ o[g? ekov dkBk uZbDk.

(;) d[oxNBk phwk d/ e/; dkfBgNkok Bk j'Dk.

gh n?w i/ vh tkJh nXhB ykfsnKdhnK fFekfJsK d/ s/} fBgNko/ bJh p?Ie~ tZyok fFekfJs fBtkoD YKuk pDkT[Dkgt/rk.

nko Nh ih n?`;$n?`B Jh n?`c Nhnko Nh ih n?`;$n?`B Jh n?`c Nhnko Nh ih n?`;$n?`B Jh n?`c Nhnko Nh ih n?`;$n?`B Jh n?`c Nhnko Nh ih n?`;$n?`B Jh n?`c NhnXhB g?f;nK dk rbs ykfsnKnXhB g?f;nK dk rbs ykfsnKnXhB g?f;nK dk rbs ykfsnKnXhB g?f;nK dk rbs ykfsnKnXhB g?f;nK dk rbs ykfsnKftZu uVQDkftZu uVQDkftZu uVQDkftZu uVQDkftZu uVQDk

id'I fe fJj ;zGt Bk j't/ fe nkJ/

g?;/ bkGekoh d/ yks/ ftZu yksk jh w"i{d

Bk j'D ekoB iK T[; ~ ikw ehsk

j'fJnk j'D ekoB iwQk Bk j' ;eD sK

g?;/ tkg; G/iD tkb/ p?Ie ~ T[;/ fdB

G/i fdZs/ iKd/ jB. i/ fJj rbsh p?Ie

;Nkc tb'I ;zd/F G/iD t/b/ yksk Bzpo

doi eoB t/b/ j'Jh j't/ sK oew s[ozs

poKu d/ B'fN; ftZu fbnkT[D T[s/ oew

ykskXkoh d/ yks/ ftZu iwQk eo fdZsh

ikt/rh. nfij/ ;ko/ wkwfbnK dk fBgNkok

p?Ie w?B/io eo ;edk j?. nfij/ wkwfbnK

ftZu nko Nh ih n?;$n?B Jh n?c Nh

Bkb ;zpzfXs ;G fFekfJsK dk fBgNkok

T[; ~ eoBk gt/rk.

f; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNkf; ZNk

fe;/ th ;/tk ;Bns ftZu rkje

fJe okik j[zdk j?. fFekfJsK dk gqGkth

Yzr Bkb fBgNkok ;otT[u gfjb j[zdh j?

ns/ o?r{b/No tb'I fJ; ~ w?B/iw?IN gq'rokw

T[s/ nwb dk fJe w}p{s nzr wzfBnk

iKdk j?. rkje d/ nfXeko ns/ ;zpzfXs

fFekfJsK dk fBgNkok fe;/ ;zrmB, w[bk}wK

ns/ ;/tktK d/ fjZs ftZu j[zdk j?. rkjeK

~ nkgD/ Bkb i'VBk jh p?Ie gqpzXB dk

wzso j?.

(b/ye G[tB/Fto ;fEs :{BhnB p?Ie nkcfJzvhnk d/ ;Nkc f;ybkJh e/Ido ftZu w[yh

jB)

e-mail :[email protected]

;\k 55 dk pkeh;\k 55 dk pkeh;\k 55 dk pkeh;\k 55 dk pkeh;\k 55 dk pkeh

68 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{eskygseko ikro{esk

e rkje ;kv/ ftjV/ nkT[Dtkbk ;G s'I wjZstg{oB ftnesh

j?##- wjkswk rKXh. rkje fe;/ th ;zrmBdh ;cbsk dh p[fBnkd j[zdk j?. fe;/th ;zrmB d/ ;G s'I w[Yb/ NhfunK ftZu'IfJe ygsekoK dhnK b'VK dh gSkD eoe/T[BQK ~ g{ok eoBk j'Dk ukjhdk j?.;zrmB dhnK gqfefonktK d/ ;ko/ gVktKs'I rkje d/ wjZst ~ wZd/ B}o oZyDBkb fJj :ehBh pDkT[D ftZu wddfwbdh j? fe rkje dh tX/o/ ;zs[FNh j't/ns/ dhoxekbh Nhu/ jk;b ehs/ ik;eD.

Gkos dh iB;zfynk ftFkb j? i'jo/e fBowkDeko ns/ pk}koheoB ;zrmBbJh fJe tZv/ pk}ko dk fBowkD eodhj?. w[be dk ftek;Fhb yk;k ns/ pj[-ftXkJh nkofEe gZXoK tkbh iB;zfynk jogqeko d/ ;zrmBK bJh fJ; ~ fJe;tor pDk fdzdh j?.

fJj T[go'es d/ ;zdoG ftZu j? feygsekoK ~ fefonkFhb j'D ns/ nkgD/

ph nkJh n?`; L ygsekoK bJhph nkJh n?`; L ygsekoK bJhph nkJh n?`; L ygsekoK bJhph nkJh n?`; L ygsekoK bJhph nkJh n?`; L ygsekoK bJhrshftXhnK ns/ ;[oZfynk T[gknrshftXhnK ns/ ;[oZfynk T[gknrshftXhnK ns/ ;[oZfynk T[gknrshftXhnK ns/ ;[oZfynk T[gknrshftXhnK ns/ ;[oZfynk T[gkn

@@fJ@@fJ@@fJ@@fJ@@fJ

nkg ~ ;[oZfyns eoB dh b'V j? ns/;oekoK ~ ygsekoK dh ;[oZfynk tk;s/T[gkn fte;s eoB dh }o{os j?.

;Zso toQ/ gfjbK nk}kdh dh g{otbhFkw ;kv/ d/F d/ d{odoFh b'eK tb'IfJzvhnB ;N?Ivov} fJz;NhfuT{N (nkJhn?; nkJh) dh ;EkgBk ehsh rJh fi; ~;';kfJNh gziheoB n?eN 1860 d/ sfjsB?FBb ;N?Ivov} pkvh nkc fJzvhnk ti'Igzihfeqs eotkfJnk frnk. nkJh n?;nkJh dk iBkd/F Gkosh T[d:'rK d[nkokngDkJ/ ikD tkb/ fwnkoK ~ fsnko eoe/fJBQK ~ gq's;kfjs eoBk ;h. pknd ftZufJ; d/ x/o/ j/m fJzvhnB ;N?Ivov}fJz;NhfuT{FB (gqwkDheoB wkoe/) n?eN,1952 okjhI T[sgkd gqwkDheoB rshftXhnK~ th Fkwb eo fbnk frnk.

j[D id fe noEukok ns/ T[d:'rs/}h Bkb gqc[Zbs j' oj/ jB, sK 1987ftZu ph nkJh n? `;, n?eN 1986sfjs fJzvhnB ;N?Ivov}fJz;NhfNT{FB dk Bkwpdb e/ fpT[o' nkcfJzvhnB ;N?Ivov} eofdZsk frnk. fJ; ;zrmBdh ;cbsk, gqf;ZXh ns/soZeh ns/ pk}ko d/pdbd/ j'J/ tksktoD B/ph nkJh n?; n?eN 2016bkr{ eoBk }o{oh eofdZsk.

fwnko T[gbpX

eotkT[D s'I fJbktk ph nkJh n?; eJhsohfenK Bkb e"wh nkofEesk ~ m';bkG gqdkB eo fojk j?, fit/I - ;[oZfynss/ Go';/wzd r[DtZsk tkbhnK t;sK w[jZJhnkeotkT[Dk, ygsekoK ~ dog/F f;js ;zpzXh]sfonK ~ xZN s'I xZN eoBk fBo:ks ~T[sFkfjs eoBk ns/ nk:ks dk ftebgd/Dk, t;sK dhnK fe;wK d/ g;ko T[s/ekp{ gkT[Dk nkfd. nfijk fwnkoheoB,gqwkDheoB ns/ iKu okjhI ehsk iKdk j?.

T[go'es ~ :ehBh pDkT[D s'I fJbktkph nkJh n?; tb'I fJe szso th fte;sehsk frnk j? i' nkgDhnK GKs ;[GKshnK;orowhnK okjhI ygsekoK bJh tZX s'ItZX r[DtZsk :ehBh pDkJ/rk$t/otk j/mKfdZsk ik fojk j?.

• fwnko pDkT[D/

• T[sgkd gqwkDheoB :'iBk

• bk}wh gziheoB :'iBk

wkBe L gEgqdoFewkBe L gEgqdoFewkBe L gEgqdoFewkBe L gEgqdoFewkBe L gEgqdoFe

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 69

fJj fe ygsekoh wkwfbnK dk ftGkrjkbwkofezr o?r{b/FBK ~ 2016 d/ Bt/I phnkJh n?; ek~B nXhB fbnkT[D dh e'fFFeo fojk j?. ;'B/ d/ rfjfDnK d/ fwnkoK dhth ;'X j' ojh j? ns/ f;oc fszB torKfit/I fe 14,18 ns/ 22 ~ jkbwkofezr nXhBfbnKdk ik fojk j?.

S'N/ FfjoK pko/ fJe fwnkoheoB s'IgfjbK dh fog'oN obh} ehsh rJh j? i' feJ/ehfeqs, ;[oZfyns ns/ buedko nkJh ;h Nh;jko/ pko/ j?. e"wh fwnko S'N/ FfjoK ~;[oZfyns ns/ fpBk o[ektN d/ ezw eoB :'rpDkT[Id/ jB. fJ; s'I fJbktk fJj FfjohihtB d/ ;G gfjb{nK fit/I fe T{oik fBg[zBfJwkosK, f;nkDg tkbh NoK;g'oN/FB ns/ ;[Xo/ j'J/ e{V gqpzXB pko/ ikDekoh gqdkB eod/ jB fi; Bkb bzph fwnkd sZeuZbD tkb/ GkJhuko/ fsnko j[zd/ jB.

Bt/I ph nkJh n?`; ek~B 2016 nXhB jkbwkofezr o?r{b/FB}Bt/I ph nkJh n?`; ek~B 2016 nXhB jkbwkofezr o?r{b/FB}Bt/I ph nkJh n?`; ek~B 2016 nXhB jkbwkofezr o?r{b/FB}Bt/I ph nkJh n?`; ek~B 2016 nXhB jkbwkofezr o?r{b/FB}Bt/I ph nkJh n?`; ek~B 2016 nXhB jkbwkofezr o?r{b/FB}

rfjfDnK dh jkbwkofezr eh do;kT[Idh j? <rfjfDnK dh jkbwkofezr eh do;kT[Idh j? <rfjfDnK dh jkbwkofezr eh do;kT[Idh j? <rfjfDnK dh jkbwkofezr eh do;kT[Idh j? <rfjfDnK dh jkbwkofezr eh do;kT[Idh j? <

fpT{o' nkc fJzvhnB;N?Ivov} dk b'r'

;'B/ dhF[ZXsk

i Kue/Ido

fiT{bo dkgSkD wkoe

jkbwkofezrdk toQk

eh s[;hI ikDd/ j'HHeh s[;hI ikDd/ j'HHeh s[;hI ikDd/ j'HHeh s[;hI ikDd/ j'HHeh s[;hI ikDd/ j'HH

jkbwkoe tkb/ ;'B/ d/ rfjfDnKjkbwkoe tkb/ ;'B/ d/ rfjfDnKjkbwkoe tkb/ ;'B/ d/ rfjfDnKjkbwkoe tkb/ ;'B/ d/ rfjfDnKjkbwkoe tkb/ ;'B/ d/ rfjfDnKT[`s/ F[ZXsk e?o/N ftZu wkoeT[`s/ F[ZXsk e?o/N ftZu wkoeT[`s/ F[ZXsk e?o/N ftZu wkoeT[`s/ F[ZXsk e?o/N ftZu wkoeT[`s/ F[ZXsk e?o/N ftZu wkoe

ehsh iKdh j?<ehsh iKdh j?<ehsh iKdh j?<ehsh iKdh j?<ehsh iKdh j?<

229K16

rfjfDnK22 e?o/N

bJhfiT{boh dkn;?f;zr ;?INo dk

gSkD wkoe$Bzpo wkoe

;{ywsk d/ Bkb e?o/N ftZu;{ywsk d/ Bkb e?o/N ftZu;{ywsk d/ Bkb e?o/N ftZu;{ywsk d/ Bkb e?o/N ftZu;{ywsk d/ Bkb e?o/N ftZuF[ZXsk th t/y'F[ZXsk th t/y'F[ZXsk th t/y'F[ZXsk th t/y'F[ZXsk th t/y'

22K916

fpT{o' nkc fJzvhnB ;N?Ivov}fpT{o' nkc fJzvhnB ;N?Ivov}fpT{o' nkc fJzvhnB ;N?Ivov}fpT{o' nkc fJzvhnB ;N?Ivov}fpT{o' nkc fJzvhnB ;N?Ivov}

22 e?o/N bJh18K750

18 e?o/N bJh14K585

14 e?o/N bJh

9, pjkdo Fkj }co wkor, BthI fdZbh-110002www.bis.gov.in

• ftd/Fh fBowksk gziheoB :'iBk

• jkb wkofezr :'iBk

• gq:'rFkbk ;/tktK

• gq:'rFkbk wkBsk :'iBk

• Gkosh fwnkoK dh fteoh

• ygseko wkwfbnK pko/ ;orowhnK

• f;ybkJh ;/tktK, e"wh ns/ e"wKsoh

gZXo

• ikDekoh ;/tktK.

fJj ;kohnK rshftXhnK BthI fdZbh

;fEs w[Zy d\so okjhI ehshnK iKdhnK

jB. fJ; d/ gzi y/soh d\so jB -

e'beksk (g{oph), u/BZJh (dZyDh), w[zpJh

(gZSwh), uzvhrVQ (T[`soh) ns/ fdZbh

(e/Idoh). tZy-tZy okiK ftZu fJ; dhnK

FkyktK w"i{d jB. gzi y/soK nXhB fJj

}whBh d\so T[d:'rK ~ gqwkDheoB

;/tktK gqdkB eod/ jB ns/ oki ;oekoK,

;BnsK, seBheh ;z;EkBK ns/ ygseko

;zrmBK dofwnkB fJe gqGktFkbh ;zgoe

70 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

nuBu/s iKu gVskb ns/ Bw{fBnK dhgVskb okjhI ehsh iKdh j?. Bw{B/ pk}kons/ c?eNoh s'I bJ/ iKd/ jB. fJ; ;zpzXhfB:ws fBrokBh :ehBh pDkJh iKdh j?.fwnkoK dh gkbDk gZeh eoB s'I pkndfBowksk ~ ;t?-gqwkDheoB dh nkfrnkd/ fdZsh iKdh j?. nkgDhnK fBrokB;orowhnK okjhI fpT[o' gqwkDhfeqs t;sKdh r[DtZsk T[s/ B/fVT[I B}o oZydk j?.

Gkt/I fJj :'iBk ;t?-;/th fe;w dhj?, Gkos ;oeko tb'I iBse f;js ns/;[oZfynk, p[fBnkdh YKuk b'VK ns/ ;w{fjeygs nkfd d/ nXko T[s/, tZy-tZy n?eNKsfjs ;w/I-;w/I ikoh ehs/ j[ewK okjhInbZr-nbZr T[sgkdK tk;s/ bk}whgqwkDheoB ~ nwb ftZu fbnKdk frnk

eqw

;zH

1

2

3

4

g[ZSfrZS$b'VhIdh

ikDekoh dh fe;w

fwnko dh gSkD eoBbJh

fe;/ ftF/F T[sgkd d/bkfJ;z;$ bkfJ;z;Xkoed/ t/ot/ d/yD bJh

bkfJ;z;$bkfJ;z;Xkoe$doyk;s d/D tkfbnKns/ fe;/ T[sgkd ;zpzXh;fEsh ikDB bJh

ph nkJh n?`; ;N?Ivovwkoe/ tkb/ T[sgkdK ns/j ' o ; / t k t K bJ hfFekfJsK tk;s/

;zgoe

nkgD/ fwnko bZG' >fwnkoK dh Gkbeo'

b'e/N :{no ;N?Ivov} > ;ou cko;N?Ivov} > bkfJ;z; dh ;zfynk d/j/mK fdZsh ;zfynk T[s/ efbe eo'.

T[sgkd gqwkDheoB > nkBbkJhBikDekoh > n?gbhe/FB$bkfJ;z;

ygsekoK bJh > nkBbkJhB fFekfJsgziheoB

t/ot/

ph nkJh n?`; t?`p;kJhN dh whB{ pko d/ yZp/ gk;/, nko Nh nkJhd/ j/mK, efbe eoB T[s/ @b'e/N :{no ;N?Ivov}, fJj s[jk~ @;oucko ;N?Ivov}# g/} T[s/ b? ikt/rk, i' w"i{dk fwnkoK pko/ t/ot/;fjs ikDekoh fdzdk j?, fiBQK fwnkoK d/ nXko T[s/ bkfJ;z;XkoeK~ @yohd# dk ftebg fdZsk iKdk j?.

T[go'es g/} T[s/ @bkfJ;z; dh ;zfynk# T[s/ efbe eoe/bkfJ;z;$bkfJ;z;XkoeK d/ t/ot/ t/y/ ik ;ed/ jB.

ph nkJh n?; t?p;kJhN T[s/ T[`sbh whB{ pko s'I, T[sgkdgqwkDheoB Bkw dh fJe N?p j?. fJ; T[s/ efbe eoB Bkb fJeT[g-whB{ ;kjwD/ nkT[Idk j?. fJ; ftZu nkBbkJhB fJBcow/FB T[s/ik e/ efbe eo'. fJ; s'I pknd @n?gbhe/FB$bkfJ;z; ;zpzfXsKT[s/ efbe eo'. fJ; Bkb fJe T[g-whB{ y[ZbQ ikt/rk. fi; ftZu'I@bkfJ;z; dh ;{uh (yohddko dh rkJhv), bkfJ;z;K dh ;fEsh ns/@nkgD/ T[sgkdK pko/ ikD'$nkJh n?`; Bzpo nkfd ygseko bJh]k; s"o s/ bkGdkfJe jB.

ph nkJh n?`; t?`p;kJhN d/ f;yob/ whB{ pko T[s/ @ygsekoK bJh#Bkwe fJe N?p j?. fJ; sfjs fJe T[g-whB{ fdZsk frnk j? i'fFekfJs dkyb eotkT[D bJh gqfefonk dh ikDekoh fdzdk j?.nkBbkJhB fFekfJs gziheoB sfjs fJe ygseko ph nkJh n?`;t?`p;kJhN s'I @nkgDk gziheoB eotk ;edk j? fiE/ nkgD/ ;zgoet/ot/ d/ e/ T[j fJ; t?p;kJhN T[s/ nkBbkJhB fFekfJs doieotk ;edk j?.

j?. id fe ph nkJh n?; tb'I do]k;sd/D T[s/ bkfJ;z; d/Dk ikoh j?. bk}whgqwkDheoB dh gkbDk nfX;{fus nfXekohnKtb'I :ehBh pDkJh iKdh j?. n?b gh ihr?; f;bzvo, o?r{b/No ns/ tkbt nkfddk gqwkDheoB fJBQK :'iBktK okjhI eotkfJnkikDk bk}wh j?.

(n) ehwsh Xks{nK ftZu p/FehwshXks{ d/ nB[gkse nzF dh nfXekosdoikpzdh fBoXkos eoB bJh jkbwkoe;Nhe ftXh j?. jkbwkoe :'iBk dk w[ZyT[d/F iBsk dh fwbktN s'I oZfynk eoBkns/ ;[zdosk d/ ek~Bh fwnko pDkJhoZyD bJh fBowksktK ~ itkpd/j pDkT[Dkj?. Gkos ftZu fJ; ;w/I ;'Bk ns/ uKdhBkwe d' ehwsh Xks{nK ~ jkbwkoe d/

dkfJo/ j/m fbnKdk frnk j?. ph nkJh

n?; dh jkbwkoe :'iBk ~ jkbwkoe d/

nzsookFNoh wkgdzv d/ Bkb i'fVnk frnk

j?. fJ; :'iBk sfjs, ph nkJh n?; tb'I

;[fBnkfonK ~ jkbwkoe :'iBk sfjs

bkfJ;z; gqdkB ehsk iKdk j?. ph nkJh

n?; tb'I gqwkfDs ;[fBnko nkgD/ rfjfDnK

~, ph nkJh n?; tb'I wkBsk gqkgs fe;/

th iKu ns/ jkbwkoe e/Ido s'I jkbwkoe

eotk ;ed/ jB. iKu ns/ jkbwkoe

e/Ido dh wkBsk nkJh n?; 15820L2009

nXhB fdZsh iKdh j?.

(J) fJb?eNqkfBe; ns/ ;{uBkseBkb'ih wzsokbk tb'I, fJb?eNqkfBe; n?Iv

pkeh ;\k 72 T[`s/pkeh ;\k 72 T[`s/pkeh ;\k 72 T[`s/pkeh ;\k 72 T[`s/pkeh ;\k 72 T[`s/

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 71

Dh ihtB j?. go c/o th n;hIgkDh ~ J/Bh nfjwhns BjhI

fdzd/ fizBh dk T[j jZedko j? feT[Ife fJ;pko/ wzfBnk iKdk j? fe fJj pj[s wksokftZu j? ns/ wfjzrk th BjhI j?. fJ; dh;zGkb d/ e[M e[ bkG jB. j[D ;kokfdqF jh pdb frnk j?.

gkDh dh ewh ~ fJe e"wKsohgkDh dh ewh ~ fJe e"wKsohgkDh dh ewh ~ fJe e"wKsohgkDh dh ewh ~ fJe e"wKsohgkDh dh ewh ~ fJe e"wKsoh

;wZf;nk wzfBnk ikD bZrk j?;wZf;nk wzfBnk ikD bZrk j?;wZf;nk wzfBnk ikD bZrk j?;wZf;nk wzfBnk ikD bZrk j?;wZf;nk wzfBnk ikD bZrk j?

ns/ 2030 sZe gkDh dh wzrns/ 2030 sZe gkDh dh wzrns/ 2030 sZe gkDh dh wzrns/ 2030 sZe gkDh dh wzrns/ 2030 sZe gkDh dh wzr

;gbkJh Bkb'I 40 gqfsFs tX;gbkJh Bkb'I 40 gqfsFs tX;gbkJh Bkb'I 40 gqfsFs tX;gbkJh Bkb'I 40 gqfsFs tX;gbkJh Bkb'I 40 gqfsFs tX

ikt/rh. T[;/ ;kb sZe d[BhnKikt/rh. T[;/ ;kb sZe d[BhnKikt/rh. T[;/ ;kb sZe d[BhnKikt/rh. T[;/ ;kb sZe d[BhnKikt/rh. T[;/ ;kb sZe d[BhnK

dh nZXh nkpkdh T[BQK fJbkfenKdh nZXh nkpkdh T[BQK fJbkfenKdh nZXh nkpkdh T[BQK fJbkfenKdh nZXh nkpkdh T[BQK fJbkfenKdh nZXh nkpkdh T[BQK fJbkfenKftZu ofj ojh j't/rh fiE/ feftZu ofj ojh j't/rh fiE/ feftZu ofj ojh j't/rh fiE/ feftZu ofj ojh j't/rh fiE/ feftZu ofj ojh j't/rh fiE/ fe

gkDh dh szrh j't/rh.gkDh dh szrh j't/rh.gkDh dh szrh j't/rh.gkDh dh szrh j't/rh.gkDh dh szrh j't/rh.

Gkos ibdh jh fJe gkDh dh ewh

eh s[;hI ikDd/ j'<eh s[;hI ikDd/ j'<eh s[;hI ikDd/ j'<eh s[;hI ikDd/ j'<eh s[;hI ikDd/ j'<

gkDh dk nkfvNgkDh dk nkfvNgkDh dk nkfvNgkDh dk nkfvNgkDh dk nkfvN

gkgkgkgkgktkbk d/F pD ikt/rk ns/ ;k~ gkDh dhokyh bJh ezw eoBk gt/rk. fJ; s'Ipukn dk wzso fJj jh j? fe gkDh dhtos'I xNkJh ikt/ ns/ fJ; dk fJefBg[zB ns/ f;nkDg Gfonk Yzr bZfGnkikt/. gkDh ~ ikfJnk j'D'I o'eD, fJ; dhtos'I d/ tZy-tZy YzrK ~ ;jh bkJhB T[s/fbnkT[D ns/ fJ; dh ;zGkb d/ fJegqGkth :zso ti'I gkDh d/ nkfvN d/ Yzr~ ngDkfJnk ikDk ukjhdk j?. nfijktZy-tZy y/soK, fit/I fe xo/b{, fpibh ns/;Bnsh y/so ftZu gkDh dh tos'I xNke/, T[; dh w[V tos'I eoe/, fJ; dhoh;kJhefbzr d/ Yzr ngDk e/ ehsk ik;edk j?.

gkDh dk nkfvN fJ; d/ tzv d/Yzr ns/ fJ; dh tos'I eoB tkfbnK

pko/ ;k~ ft;fsqs ikDekoh w[jZJhnkeotkJ/rh fi; Bkb fe n;hI fJ; d/;'fwnK dh n;kB ns/ gqGkth tos'I ns/tXhnk Go';/:'rsk dk gqpzX eo ;eKr/.

gkDh d/ nkfvN bJh edwgkDh d/ nkfvN bJh edwgkDh d/ nkfvN bJh edwgkDh d/ nkfvN bJh edwgkDh d/ nkfvN bJh edw

gkDh dh ;gbkJh ns/ tos'I dkgkDh dh ;gbkJh ns/ tos'I dkgkDh dh ;gbkJh ns/ tos'I dkgkDh dh ;gbkJh ns/ tos'I dkgkDh dh ;gbkJh ns/ tos'I dknfXn?B LnfXn?B LnfXn?B LnfXn?B LnfXn?B L gkDh d/ nkfvN ftZu fJ; d/;'fwnK, tzv YKu/, fJ; dh tos'I eoBtkfbnK bJh ;/tk$vfbtoh g[nkfJzNK ns/tkX{ gkDh dh tkg;h dk ykek fsnkoeoBk Fkfwb j?. fJ; yke/ ftZu gqw[ZygkDh ;gbkJh g[nkfJzNK T[s/ tZy-tZy fcZNehs/ :zsoK okjhI gkDh d/ tjkn dhfwDsh eoBk th Fkfwb j?. gkDh d/ ;'w/w[jZJhnk j'D ns/ fJ; dh tZy-tZy y/soKftZu j' ojh tos'I d/ g?NoB T[s/ w"i{dk j'ojh tos'I ~ ;wMD bJh, dk nfXn?B}o{oh j? sK fe GftZy dhnK b'VK dknzdk}k bZr ;e/. gkDh d/ brksko ikohofjD tkb/ ;'fwnK d/ ftek;, whIj d/gkDh okjhI f;zikJh ns/ gkDh dh Y[ethIoh;kJhefbzr d/ nzefVnK ~ th fXnkBftZu oZfynk ikDk ukjhdk j?.

gqk;?; nfXn?Bgqk;?; nfXn?Bgqk;?; nfXn?Bgqk;?; nfXn?Bgqk;?; nfXn?B

gkDh d/ tjkn d/ :zso ;ko/ Bk}[eg[nkfJzNK T[s/ ;Ekfgs ehs/ rJ/ jB sKfe tZy-tZy y/soK, fit/I fe eZu/ gkDh d/;'fwnK sZe gj[zukT[D, eZu/ ;'fwnK s'INohNw?IN gbKN sZe gkDh d/ fbikT[D,NohNw?IN gbKN s'I gkDh d/ ;N'o/i f;;NwsZe fbikT[D ns/ nZr'I fJ; ~ tzvYKfunK sZe ns/ c/o nZr'I nkw b'eK sZetZy-tZy ;w/I T[s/ gjz[ukT[D ftZu gkDhikfJnk j'D s'I o'fenk ik ;e/. nfij/nfXn?B gqDkbh d/ GftZy d/ gq;ko, BthBheoB

72 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

ns/ nkX[fBeheoB bJh }o{oh jB.

gkDh dk fwnkogkDh dk fwnkogkDh dk fwnkogkDh dk fwnkogkDh dk fwnko

tzv gqDkbh d/ gkDh d/ fwnko ~ thfwZE/ ;w/I s'I pknd Bk}[e ;EkBK T[s/wkBhNo ehsk iKdk j? sK fe gsk bZr;e/ fe ;gbkJh ehs/ ik oj/ gkDh ftZufezB/ e[ d{fFs nzF w"i{d jB. fizBh e[gftZsosk b'VhIdh j[zdh j? T[; d/ nXkoT[s/ NohNw?IN f;;Nw dk fv}kJhB fsnkons/ fte;s ehsk iKdk j?.

f;;Nw nkfvNf;;Nw nkfvNf;;Nw nkfvNf;;Nw nkfvNf;;Nw nkfvN

gkDh dh w"i{dk tos'I ns/ tZy-tZyy/soK, fit/I fe f;zikJh, ;Bns ns/ tgko,jkJhvo' gkto, xo/b{ gkDh ;gbkJh, Eowbgkto ns/ j'o b'VK bJh gkDh dh tos'Id/ YzrK dk nfXn?B j'Dk ukjhdk j? sKfe nkgo/FB B[e;K ns/ ;zGkb d/ gZXoT[s/ B}o oZyh ik ;e/. fJ; ftZu fe;/;'X ns/ fJ; ftZu gZXo d/ ;[Xko dkc?;bk w"i{dk f;;Nw d/ doi/ d/ nXkoT[s/ ehsk ik ;edk j?. fJ; dh fwDshd/ Yzr ~ tZy-tZy T[g YzrK okjhI ;w/I-;w/I T[s/ iKfunk ikDk ukjhdk j? sK fefJ; d/ Y[et/IgB fBg[zBsk ns/ ;jh j'Ddk gsk bZrdk oj/. }'BK, f}fbQnK tr?okfty/ fJ; dh ;w[Zuh wkBhNfozr j'Dhukjhdh j? ns/ Bkb jh ygsekoK bJho?thfBT{ whNfozr th }o{oh j?. fJ; BkbikfJnk j' oj/ gkDh dk gsk bZr ;e/rk.

fv;ukoi ftFb/FDfv;ukoi ftFb/FDfv;ukoi ftFb/FDfv;ukoi ftFb/FDfv;ukoi ftFb/FD

xo/b{ ikfJnk j'fJnk gkDh, f;zikJhs'I tkg; nkfJnk gkDh ns/ ;BnsK s'Itfj fojk gkDh th nfXn?B d/ dkfJo/ftZu fbnk ikDk ukjhdk j? sK fe gskbZr ;e/ fe T[j tksktoB fwnkoK nB[;koj? iK BjhI, T[; ftZu'I ehwsh T[g-T[sgkdfBeb ;ed/ jB iK BjhI ns/ T[; gkDhdh oh;kJhefbzr j' ;edh j? iK BjhI.

gkDh nkfvN dh fog'oNgkDh nkfvN dh fog'oNgkDh nkfvN dh fog'oNgkDh nkfvN dh fog'oNgkDh nkfvN dh fog'oN

fe;/ f;;Nw dh gkDh nkfvfNzr s'I

gfjbK Y[ethI :'iBkpzdh ns/ fwnkoh YzrngDkJ/ ikD/ ukjhd/ jB. gkDh nkfvNfe;/ ;/tk bJh nbkN ehs/ ns/ tos/ rJ/gkDh d/ nXko T[s/ j' ;edh j?. ikfJnkj'J/ gkDh dh wksok ns/ f;;Nw dhfBg[zBsk dk ikfJ}k b?D s'I pknd mhej'D :'r gkDh d/ B[e;kB ~ t/fynk ikDkukjhdk j?.

f;zikJh ftZu jh w[Zy s"o s/f;zikJh ftZu jh w[Zy s"o s/f;zikJh ftZu jh w[Zy s"o s/f;zikJh ftZu jh w[Zy s"o s/f;zikJh ftZu jh w[Zy s"o s/

gkDh dh tos'I j[zdh j? ns/gkDh dh tos'I j[zdh j? ns/gkDh dh tos'I j[zdh j? ns/gkDh dh tos'I j[zdh j? ns/gkDh dh tos'I j[zdh j? ns/

d/F ftZu 83 gqfsFs gkDhd/F ftZu 83 gqfsFs gkDhd/F ftZu 83 gqfsFs gkDhd/F ftZu 83 gqfsFs gkDhd/F ftZu 83 gqfsFs gkDh

fJ;/ T[d/F bJh tofsnk iKdkfJ;/ T[d/F bJh tofsnk iKdkfJ;/ T[d/F bJh tofsnk iKdkfJ;/ T[d/F bJh tofsnk iKdkfJ;/ T[d/F bJh tofsnk iKdk

j?. fJ; bJh gkDh dh ;zGkbj?. fJ; bJh gkDh dh ;zGkbj?. fJ; bJh gkDh dh ;zGkbj?. fJ; bJh gkDh dh ;zGkbj?. fJ; bJh gkDh dh ;zGkb

bJh fJ;/ y/so tZb fXnkBbJh fJ;/ y/so tZb fXnkBbJh fJ;/ y/so tZb fXnkBbJh fJ;/ y/so tZb fXnkBbJh fJ;/ y/so tZb fXnkB

}o{oh j?. e/Ido ;oeko @gqsh}o{oh j?. e/Ido ;oeko @gqsh}o{oh j?. e/Ido ;oeko @gqsh}o{oh j?. e/Ido ;oeko @gqsh}o{oh j?. e/Ido ;oeko @gqsh

p{ zd, tX/o/ gkDh# ~ bkr{p{ zd, tX/o/ gkDh# ~ bkr{p{ zd, tX/o/ gkDh# ~ bkr{p{ zd, tX/o/ gkDh# ~ bkr{p{ zd, tX/o/ gkDh# ~ bkr{

eoB T[`s/ }'o d/ ojh j?.eoB T[`s/ }'o d/ ojh j?.eoB T[`s/ }'o d/ ojh j?.eoB T[`s/ }'o d/ ojh j?.eoB T[`s/ }'o d/ ojh j?.

f;zikJh y/so ftZu gkDh dh fBg[zBtos'I ftZu E'VQk ;[Xko j'D Bkb th ekchwksok ftZu gkDh pu ;edk j? i' fef;zikJh y/so tXkT[D ftZu ;jkJh j';edk j?. f;oc f;zikJh y/so ftZu jhBjhI ;r'I j'o y/soK ftZu th fJj ;w/I dhb'V j? fe e[dos dh fJ; nDwB[Zyh dksdk pukn ehsk ikt/.qq

fJBcow/FB seBkb'ih r[v} (bk}whgziheoB dh b'V) nkovo okjhI, 30 s'ItZX fJb?eNqkfBe t;sK ~ T[BQK dhnK;[oZfynk b'VK bJh nfX;{fus ehsk frnkj?. fpT[o' nkc fJzvhnk ;N?Ivov} T[go'esfJb?eNqkfBe ns/ ;{uBk seBhe t;sKbJh bk}wh gziheoB :'iBk (;h nkon?;) ubk fojk j?.

ygseko ~ ;orow feqnkFhbskygseko ~ ;orow feqnkFhbskygseko ~ ;orow feqnkFhbskygseko ~ ;orow feqnkFhbskygseko ~ ;orow feqnkFhbsk

Bkb ;[oZfyns eoB ns/ d{ihnKBkb ;[oZfyns eoB ns/ d{ihnKBkb ;[oZfyns eoB ns/ d{ihnKBkb ;[oZfyns eoB ns/ d{ihnKBkb ;[oZfyns eoB ns/ d{ihnK

fXoK tb' I nkgDh ikDekohfXoK tb' I nkgDh ikDekohfXoK tb' I nkgDh ikDekohfXoK tb' I nkgDh ikDekohfXoK tb' I nkgDh ikDekoh

tXkT[D bJh ;jkfJsk d/D bJhtXkT[D bJh ;jkfJsk d/D bJhtXkT[D bJh ;jkfJsk d/D bJhtXkT[D bJh ;jkfJsk d/D bJhtXkT[D bJh ;jkfJsk d/D bJh

fwnko pDkT[D ftZu :'rdkBfwnko pDkT[D ftZu :'rdkBfwnko pDkT[D ftZu :'rdkBfwnko pDkT[D ftZu :'rdkBfwnko pDkT[D ftZu :'rdkB

gkT[D, ;[Mkn d/D ns/ fFekfJsKgkT[D, ;[Mkn d/D ns/ fFekfJsKgkT[D, ;[Mkn d/D ns/ fFekfJsKgkT[D, ;[Mkn d/D ns/ fFekfJsKgkT[D, ;[Mkn d/D ns/ fFekfJsK

doi eoB bJh, ph nkJh n?`;doi eoB bJh, ph nkJh n?`;doi eoB bJh, ph nkJh n?`;doi eoB bJh, ph nkJh n?`;doi eoB bJh, ph nkJh n?`;

tb' I nkgDh t? `p;kJhN okjhItb' I nkgDh t? `p;kJhN okjhItb' I nkgDh t? `p;kJhN okjhItb' I nkgDh t? `p;kJhN okjhItb' I nkgDh t? `p;kJhN okjhI

tZy-tZy fjsXkoeK ~ ;t?-iKutZy-tZy fjsXkoeK ~ ;t?-iKutZy-tZy fjsXkoeK ~ ;t?-iKutZy-tZy fjsXkoeK ~ ;t?-iKutZy-tZy fjsXkoeK ~ ;t?-iKu

eoB bJh Yzr sohe/ gqdkBeoB bJh Yzr sohe/ gqdkBeoB bJh Yzr sohe/ gqdkBeoB bJh Yzr sohe/ gqdkBeoB bJh Yzr sohe/ gqdkB

ehs/ ik oj/ jB. nfij/ ;zgoeKehs/ ik oj/ jB. nfij/ ;zgoeKehs/ ik oj/ jB. nfij/ ;zgoeKehs/ ik oj/ jB. nfij/ ;zgoeKehs/ ik oj/ jB. nfij/ ;zgoeK

dh fJe ;{uh Bkb fdZsh ikdh fJe ;{uh Bkb fdZsh ikdh fJe ;{uh Bkb fdZsh ikdh fJe ;{uh Bkb fdZsh ikdh fJe ;{uh Bkb fdZsh ik

ojh j?.ojh j?.ojh j?.ojh j?.ojh j?.

ph nkJh n?; tb'I ygsekoK dh;j{bs tkbk fJe w'pkJhb n?gbhe/FB,fi; dk Bkw ;h J/ nko Jh j?, fte;sehsk frnk j? i' r{rb gb/n ;N'o$phnkJh n?; t?p;kJhN T[s/ T[gbpX j?.fJ; ~ n?IvokfJv$nkJh U; ;wkoN \'BT[s/ vkT{Bb'v ehsk ik ;edk j?. fJ;n?gbhe/FB dh tos'I ikDekoh jk;b eoBns/ nkJh n?; nkJh wkoe/ tkb/ T[sgkdK$jkbwkoe t;sK fybkc fFekfJs doieotkT[D bJh ehsh ik ;edh j?. fJ;gqeko ph nkJh n?; ygsekoK ~ r[DtZsktkb/ T[sgkd T[gbpX eotkT[D bJhbrksko :sB eo fojk j?. fJ; tb'IfefonkFhb s"o sohe/ th T[gbpX eotkJ/rJ/ jB, i' ygsekoK dh ph nkJh n?;tb'I gqwkfDs T[sgkdK ns/ ;/tktK dh ;t?iKu eoB ftZu wdd eod/ jB. nfijkt?p;kJhN$w'pkJhb n?gbhe/FBK d/ wkfXnwokjhI ehsk ik ;edk j?.qq

;{so dk ezw eod/ jB. T[sgkdK bJhnB[e{bsk ;whfynk j/m fbyhnK :'iBktKokjhI ;zukfbs ehsh iKdh j? L

(T) ph nkJh n?; dh T[sgkdgqwkDheoB :'iBk dk T[d/F ygsekoK ~T[sgkdK dh r[DtZsk, ;[oZfynk ns/ Go';/:'rsk dh sh}h fXo dh }kwBh gqdkBeoBk j?. nkJh n?; nkJh gqwkDheoBwkoe/ dh w"i{drh, fi; ~ ;N?Ivov wkoekd/ s"o s/ ikfDnk iKdk j?, fe;/ thT[sgkd T[s/ nB[e{bsk d/ gkbD dh}kwBh j[zdk j?. fJj nB[e{bsk dh gkbDk

;\k 70 dk pkeh;\k 70 dk pkeh;\k 70 dk pkeh;\k 70 dk pkeh;\k 70 dk pkeh

:'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017 73

74 :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, :'iBk, d;zpo, 2017

PUBLICATIONS DIVISION

Ministry of Information & Broadcasting

Soochna Bhawan, CGO Complex,

Lodhi Road, New Delhi-110003

COMMERCIAL ADVERTISEMENT RATES FOR DPD JOURNALS

(w.e.f. 15th March, 2016

S. Name of Journal Inside Text Page Back 2nd 3rd

No. Cover Cover Cover

Page Page

(Rate for each Journals Colour Colour Black & White Black & White Full Full Full

for one edition (Full Page) (Half Page) (Full Page) (Half Page) Page Page Page

1 Yojana (English) 35,000 20,000 25,000 15,000 10,0000 70,000 70,000

2 Yojana (Hindi) 25,000 15,000 18,000 11,000 75,000 50,000 50,000

3 Kurukshetra 20,000 12,000 15,000 10,000 30,000 27,000 25,000

(English & Hindi)

4 Ajkal (Hindi& Urdu) 10,000 6,000 7,000 5,000 15,000 12000 11000

5 Yojana (Urdu/Punjabi/ 70,00 4,500 5,000 3,000 10,000 9000 8000

Oriya/Assamese/

Gujrati/Malayalam)

6 Ball Bharti 10,000 15,000 12,000 11000

7 Yojana (Bengali/Telgu/ 13,000 8,000 10,000 6,000 20,000 17,000 15000

Marathi/Tamil/Kannada)

COMMERCIAL ADVERTISEMENT RATES FOR INDIA/BHARAT**

India Bharat

Colour Black & White Colour Black & White

Full Page 40,000 25,000 25,000 15,000

2nd Cover Page

3rd Cover Page 70,000 50,000

** Rates of Advertisement tariff in India & Bharat annual reference are inclusive for print & electronic version

Note :

2nd cover page of magazines will be reserved for the DAVP and Government Organizations. The above rate are

only for PSU advertisement.

* 2 % extra discount on each additional insertion of advertisement subject to maximum discount of 40%

Mechanical Details

Yojana Ajkal/Kurukshetra Bal Bharti

Overall Size 19.5 x 27cms 21 x 28 cms 18 x 24 cms

Print Area 17 x 23 cms 17 x 24 cms 15 x 19.5 cms

Advertisement material - Artpull/Artwork/CD/Positives

Full advance payment by D.D. in favour of ADG(I/c), Publications Division, M/o I&B payable at New Delhi.

Advertisement material and payment to be sent to the Business Manager (Advt.), Advertisement Unit, Publications

Division, Room No. 48-53, Soochna Bhawan, CGO Complex, Lodi Road, New Delhi-1100 03. E-mail :

[email protected]. For any other query please contact at 011-24367453.