Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin

1

Thinlai a thar leh \hìn

2


3


THINLAI A THARLEH |HÌN

Ellis H.Pachuau

4



Ziaktu : EllisH.Pachuau

FirstEdition : 2008

Copies : 1000

©CopyRightsReserved

Aman : Rs. 75/-

Published byLalremmawiaZawngin,Mizoram.

&Typesetted by Ellis

Printed atBlueMountainOffset PrintersBelowVanapaHall;AizawlMizoram

5

Thinlai a thar leh \hìnZIAKTU THUHMA

Ka suangtuahnaa thil awmte ka han ziak a, ka tui taphian a, theih ang tâwk tâwkin ka han chhu chhuak a, ka\hian \henkhatten ka kut chhuak \henkhat la tihchhuah lêmlohte chhiarah min dîl ve zauh zauh a. Chû�ng zîngah chuantuna kan chhiar tùr pawh hi a tel ve a.

A tìrah chuan Part I chiah ka ziak a, ziah chhunzawmtùraminngenavàngin theihchenchenchukahanziaka, lehkhabutling khawp tùr chuan a sualin ka sual ta a ni ber mai. Atìra kauluk tehlul nên, Part \henkhat hi chu a nãwi ta deuh a ni.

�|hian \hate duhsakna ka dawng a, ka thuziak dànkalhmanga a \ha tùr zâwk nia an rinte min hrilh hlawm a :�Thawnthu a nih chuan thawnthu pangngai angin ziak mai la,a thawnthu a\angin i pêng nasa thei deuh a, chhiar a ninawm,�an ti a. Nimahsela, thawnthu tlahlang ngawt ai chuanMizoram-in hun kan lo tawn tawh \henkhatte hi han zep \alhila, History bu chhiar peih loten thawnthu kan chhiar a\angahun kal tawh thil an lo hriat nawn leh hi a \ha ka la tifan a.Pathianin rem a tih chuan zep leh thup \hen, tum bîk nei ranaziah ni lo, tui pawlh loh, atìr a\anga bawl phawn tihchhuahhunte a la awm ve chêk ang chu maw,� tiin ka Lehkhabupakhat �Nghilhni i awm lo� tihah chuan thuhmá ka lo ziaktawh a. He lehkhabu hi a chhânna pakhat a nih ka beisei a;mah se atìr a\anga thawnthu hlãwm pangngai tùra ka duanloh avàng erawh chuan ka la chháng kim lo tih erawh ka hria.

Mîm kût thlà, ni sawm leh pakua, kum sanghnih lehpariat hian pawimawhna tak zuk nei a!

Dated Aizawl Venglai

The 19th September,2008 (ELLIS H.PACHUAU)

Mb : 9436195768

19.09.2008

(iii)

6


7


Part

IKum tam zawng a la ni hauh lo; mahse

a rei viau si. Ka vâk ka vâk a; ka khaw hawi kati zauva, ka beng ka chhî a; mahse awmzia anei si lo.

Ka han chhuikir neuh neuh hian : Kainzâwt a, engvàng nge? Engati nge? Ka ti \hìn.Mahse ka han chhuidawn tâk ber chu : tangkanei si lovin thil mawi ka lo awt a, lei ka tumngawt vàng a ni ang, ka ti ta a. Anni chuan aleina nei lo chu an duh si lo. Mahse chu ngawtzawng kan inkára hmangaihna chhu chat theitùr khawpin a chhah tâwk si lo. Chu aia chhah,rit tak, min dang tlattu, sut tlang zawh rual lohchu, a awm chu a ni. Mihring kan nihna-ahchuan inhnaih tê kan ni a. Zawnglai a ni a, keipawh zawng lai ka ni bawk. A nu leh pâ fa hrina ni a, kei pawh chuti ve bawk. A pianna adanglam han ti dáwn ila, khawvêl hmun khatapiang chu kan ni ngei si. Khawvêl hmun khatchu a la zau deuh pawh ti ila, khawpui pakhatapiang chu kan ni tho tho.

A \hente chuan, �Awi-i-i ka phal lo che asin!Lo tho leh rawhMate,� an tih ngawih ngawih kárahchuan : kha leh chen ka thinlunga hmun luahtu,

8

Thinlai a thar leh \hìnmite nuihzatbura min siam lek lektu ka thinlunglalnu ni tlat si; a taksa hmuh tùr awm si lo, kakianga awm si lo va zan rei tak takmin chelh \hìntuchu. Ka mit a vâi nge? Ka han nuai a; mahse amaha ni si. Hai rual a ni si lo. A sakhmélte lah chu angaitêin : a la tàisentêk a, a hmuite lah a la vàmsen hiam a; a hnárngul lah chu a hmai mil tâwkchiahin a la sáng \hain, a ki vàn a, Mistiri-in athilsiam rem taka an chuktuah ang mai hi a ni a.A chhîngmit-te lah chu ngaihzawn tham a ni si. Amithmul tlêmin a er deuh a, lung a kuai tâwk chiahsi. A mitmeng chu a meng chiai ka tih dáwn leh achiang kak lawi si a; \awngkam maia han sawifiahrual a ni lo, a hmuh a hmuh ngawt loh chuan achiang thei tak tak lo a ni ber e. Ka han hawi kuala, a chhîngmit nèn chuan kan intawng \ek deuhchhiai a ni ber e. Lunghlui a léng teh asin! Thlunzawm zawng ni tawh lo mah ila, a sakhmél ka hantawng leh chu Thinlaiah a thar leh si \hìn a ni.

Ani chuan ka thinlung a rawn luah khat a,ka ngaihtuahna zawng zawng chu min hipbehsakta a. Kha leh chen kha maw, khawiiah lo \uan chemaw? Tunah a sakhmêl a dang si lo. Ka rilru atibuai zõ ta! Bang nghèngin ka lo \hu a; ka lo chhîngsek ni tùr a ni, ka mang lamah chuan ka lo kâwmzui ta a.

Kan College Canteen-ah chuan kan lo châwla. Khawiiah nge i awm \hin a? Ka han tih chuan :a ngawi reng a, min en ngawih ngawih a; mahsemin chháng miah lo. A mittui a tling kiauva, keilah chuan ka dîl chhût kher kher bawk nèn, Maw?ka�n tih leh chuan a biang nõ chek maiah chuan

9

Thinlai a thar leh \hìnmittui a luang thla zawih zawih mai a; a kûn ta a.A inhnît hlawp hlawp a; ka lainat kher mai! Kahrechhuak a, kan inhmuh lo dáwn lai vêla a\hiannu kuta ka tán diar a lo dah ngei mai chuan: a khabe nõ chek mai chu ka dawm a, a mittuiparawl kiang mai chu ka hrûk hulsak a, eng emawtitiin kan inthlem lungawi thei ta hrâm a; \ap aw\iau chung chuan, �Kha thil kher kha chu minzawt tawh lul suh aw, Duhlai,� a han ti a.

Kei chuan han chhunzawm vakngaihna pawh ka hre lo. Ka hrilhhai kher mai! Asakhmêl ka�n thlîr chuan lainatnain ka khat a:ka thinlung chu hnimhlîngnei zînga tlanchhiatang maiin a sa zak zak a. Kei chu zèm âtin kaawm ta zâwk em ni? Engtin nge kha leh chenkha ka lo awm theih? Zái a lo vung thut ni tùr ani : ka harh ta zawk a.

Khua a vár a; inah ka hãwng ta a. Ka pindanchhûngah chuan lûtin : ka khumah chuan ka bawkthlawp a. Ka nghilh theih loh Sakhmêlmawii chuanka thinlung ser reh thei lo chu a rawn ti pûn leh tavak a. Ka harh thut a; ka thingrem chu ka hanhawng a; a laisuih tuahrem min hlan zawng leha hlimthlá chu ka chhar chhuak leh ta a. Mahseni danga ka awmkhawhar min hnemtu leh kahlimna siamtu ni \hìn kha, \ahna mai siamtu alo ni ta!

Engdang mah ka ngaihtuah thei lo. Àiáwtalût ang chauh ka ni. Ka nu�n min auva; mahse kachháng thei lo. A Thingpui siam tùrin ka duh lehduh loh min lo zâwt a lo ni a; mahse min rawn petho va. Ka in lai leh ka in zawh lai pawh ka hre lo.

10

Thinlai a thar leh \hìnKa chhuikir neuh neuh a : hman ni khán a

\hiannuin min lo ko lauh luah a, a hmél ka hanen khán eng emaw thil (thil hlu tak chu) min hrilhduh nei niawm takin ka hmu a; mahse dãltu anawm tlat si. A rem si lo.

Ka mit a hah tawngkhawng a ni ang chu : kalo chhîng leh sek a. Tawnmang lamah lung kanlo rual a:

Keimah chauhin inah chuan ka lo awm a,kawngkapui a lo ri kar�h kar�h a, kawngkhar kahan hawng chu : ka phu zawk a, ka ringhlel phalsi lo, ka mumang chu a ni si lo. Buaina ngehlimna? Hriatthiam ava�n har êm!Chhûn pachanga ni si a, engtin nge kan in an rawn thlen theih?Zawhnain ka rilru a luah a, ka hmangaihna chuanbuaina-ah min hruai lût dáwn ta!

Ka duhlai : engtiklaimaha ka theihnghilh loh,ka thinlung lalnu, \ahna ruam ka zawhalungngaihna chirhdup lak ata ka pil bo phal lohna:chuai lo pár ang maia ka thinlunga chuai ngai lo;engtin nge a harsatna chhâwk zãng \hìntu lehenglai pawha a tána hrehawm leh hmingchhiatpawh huamtu nèn kan in an rawn pan theih? Avamak ngai êm! Hmangaihna chuan chhûngte a buma, hmangaihna vêkin chhuanlam a siam a,hmangaihna vêk chuan a humhim ta!

Hun rei tak zawng a ni hauh lo; mahse katán a rei ka tih tawh kha. Amah hmangaihtu : a\hian rinawm ber nèn chuan ka pindan : a zunngaia laikhum thlehtenêma vâla pum pa ka leh

11

Thinlai a thar leh \hìnzak zakna pindan ngeiah chuan kan inzui lûtta a.

Ka thlâkhlelh ni mah se kan kárah bangchhahpui a awm si a, sutlang tùr chuan kum tama la ngai si.

Ka tuar zõ lo; a mawi si. Aw a biang tai têkmai leh a ir nõ chak mai chu han thlìr ngawt maizawng a har a ni. Bawihi, tih pah chuan ka hankuai vanvadâk a, kan hun kal tawh harsatnatinreng vànga phubá lâkna ang hrimin hun rei lotê chu : he lei hrehawm lungkham buaina ram hihnuchhawnin pialralah kan chantîr ta a.

Ka han dáwnkir a; zînga nî a chhuah hlim, atlángsàn tak tak lai chuan dãltu awm lo ang hrima, vân thiang kuk kára thlasik nilum han ai ar armai a, ni a her liam a, a nawmna a reh a, káwl a lohnîm a, zan a lo in\an anga vâwt tihnain min rawnkhuh leh ang hrimin : pár ang kan lãwm zõ ta silo. Thlasik nî zawng chuai mah se intihlumna danga awm si.

A kianga awm reng e ti lo chuan kangaihtuahna chuan nun hlui a chhar chhuak a;kan sap\awng thiam tê têa lehkha kan inthawnfiamna \hìnte ka han chhui lût a - �D, you don�tknow how I love you� min han tih te; a duhlian\awnga �Min theihpui lo, chiangten ka dáwn lungruk�ka�n tihsak \hìn te: �D, my adorable and adored !You have ravished me away by a power, I cannotresist� ka tihte chu ka mitthlá-ah a lo lang uai�huai�h a. Tunah lah chuan zanin min thim hnan tathut si a.

12

Thinlai a thar leh \hìnMi pakhat chauh zawng a ni; mahse khawvêl

thil leh khawvêl mihring zawng zawnga ka thlan ani; hmangaihna hian min phuar belhbawm a ni.

Engtin nge in rawn kal theih a? tiin ka zawt taphawng a. A \hiannu nèn chuan an inmelh a, annui lek lek a, ka ngaih\hat loh chu hlau ni lo selachuan an kiai sak ngei ang.

Ka khumah chuan \hu mu deh titihinkan inkâwm zui a. Ka zawhna chu min chhân ahan tum a, a ká a han áng deuh ziauva, a inthiamlo leh deuh ni tùr a ni : a hmui a han chîp leh a,biangsum lang deuh kâkin a han nui leh rih a.Thâwk a han la leh hak hak \hìn a. Kei pawh chuana chhânna nghâkhlel hle mah ila; a harsatna chuka hriatthiampui ta zâwk a.

Ni, hmangaihna avàng chuan chhuanlamsiam kan thiam a, hmangaihna vàngin harsatnatawn kan huam a, chhum dum tuipai dum mupkárah pawh kan pût chhuak hrãm hrãm zawng anih hi!

A han ngawi leh vàng vàng a. �Ih........kachhûngte hi.... ( a chal a han dawm leh rih a)tunah pawh \hiante dam lo tlawh tùr angin kachhuak a.............Kan kárah chûn leh zua anhrâng lua ka ti! Hetiang rênga hmangaihna kawnga bumboh mai hi!! Hring damchhûng vullai nî atawi tehlul nèn vullai nî pawh pár ang lawm lohvin, hnah hlui angin a \ìl a, pangpár huana párzûpawh a duh êm êmtu : khuaiin duhãm takin adâwt heuh heuh a; chu párzû chu khuai tánchuan malsâwmna a ni. Amaherawhchu pangpár

13

Thinlai a thar leh \hìnmawi tak, zu thlum tak nei chu thlân chhûngahchhin hnana a awm chuan hlutna a nei lo angbawk hian : kan kára hmangaihna hian hlimnamin siam lovin, nun khawharna siamtu mai a loni si ! Engtikah nge ka tán ni a chhuah ve ang a,zan thim \ihbaiawm tak hi êngah a chan ve angle?� mittui hnâm \iam \iam chung chuan a han tihrãm a.

A \hiannu nèn chuan sawi tùr kan vân dùnhle a; kan hnuk a ulh deuh \euh hlawm a, inhnemtùr bîk chuang kan awm lo!

Pachan ka chhuah a, �Duhlai eng kan ti tabîk nge ni? A biak kan sual nge, khuanu tuahremkan ni lo em ni bîk le? A \hen ten damchhûnghlim nán an hman hmangaihna hi, keini zawnglungngaihna min thlentu mai lo ni si le! Tuarthiamzawng a har lua ka ti,� ka�n ti hrãm a.

Ani chuan, �Ka haw tawh dáwn lo; ka khua ahar.......ka chhûngte an ....� a�n ti hman chauhva.

Kei chuan, �E, ni lul lo ve, kei pawhin i tel lova lèn reng pawh hi ka zuam bîk lo nachungin, i\anghmá ka ngaih vàng zâwkin; hun rei lo tê chuka han insawhnghet ve leh deuh ang a; chutilochui chhûngten an tuithlar mai che chuan i tán ahrehawm lutuk ang,� tiin ka han hnial a.

Mahse ani chu a hmin zat lo nain ka thu ahnial hreh ve si a, ka han kuah a; engtikah ngebangchhah chu kan chhut chim ang tih ngaihtuahchungin kan infâwp vawng vawng a. Minchhuahsan ve leh ta hrãm a.

14

Thinlai a thar leh \hìnKa han \hangharh hlawl chu ka mumang a

lo ni si! Ka mumang vêka, �Ka haw tawh dáwn lo,�a tih chu ka bengah châm tlatin ka hria a. Mumangmai mai pawha a hmá ka lo ngaihluat vàngin athu ka lo hnial pawh ka inchhir rum rum a.

A ni maw. Bawihte! I sakhmêl ka tawn ngawtpawh hian ka thinlung i va chhun náin, kathinlung i va han hliam nasa êm! Ka thinlungahhian a lian telh telh a, zèm âtin ka lo awm chu a niber e.

A ni. Ka hmangaihi chu a chhûngten anphuar a; engtikah nge a phuar an phelh ang? Anphuar lo phelh ta tehrêng pawh nise, ka tán nge apar zêl ang a, mi tán a pár tawh zâwk dáwn? Kahmangaihi chu a pármawina chu mite thliah maitùr leh a hmangaih mi tán ka pár mai tùr chuhmangaihna chuan a phal mawlh lo.

Thlân thim chhûnga pármawi tak chuanhlutna a nei si lo. Chûn leh zua rem loh dî zawngtawn chángin : �Thinlaiah a thar leh \hìn� zawnga nih hi!

15


Part

II

Chûn leh zua rem loh dî zawngtawnchángin �Thinlaiah a thar leh \hìn� lo thei loa ni. Ka hmangaihna chuan kianzái a rél si lo va;kian ahnehin tui liam ang maiin a liam zung zungmai si a. A cháng chuan ka ngaihtuah bing lutukhian suangtuah ramah min luhpuiin hlimtêin kanlo léngdùn \hìn. Ka \hianten, �Nang lah hi eng khawsawi set set lo hian i nui leh ver ver \hìn a,� an tihmathlawn lo va. A lo ni a ni chêk ang chu :Hmangaihnain min bual â a, zêm âtin ka lo awmreng \hìn a lo ni!

|um khat chu, chu hmangaihna bawk chuanmin lo bual lehpek a; ka suangtuah ram mai têchuan ka dî : ka nghilh loh, ka tán pármawi;mahse a pármawi kumtluang atána ka thliahtheih si loh chu ka lo tawng lehpek a!

Biakhlatna hi a rawn ri ral ral a.

Rang mangkheng chuan ka tlãn a.�Hallo....�.ka ti var a.

16

Thinlai a thar leh \hìnKhawvêla ka cham chhûnga ka tána awmawi

ber mai chuan, damdiaiin, �Duhlai, i va�nngaihawm êm! Hun remcháng....� a ti ban deuhchat a.

Ka phu deuh zâwk a. A aw ka han hriatchuan tihdanglamin ka awm a. Duhlai a han tiha\ang phei kha chuan ani lo chuan DUHLAI minti ngai si lo; ka duhlai a nih zawng ka hai hauhlo. Ani chu a ke pen ri a\ang pawhin ka hai lo va,mite kárah pawh a hnunglam a\ang pawhin kahai ngai lo rêng a ni. Chuti tak chuan mi hìpnahi a nei a; kan kára harsatna chhum chhahziangaihtuah chuan biakhlatna hmanga Duhlai a tithãwm ka han hria chu danglam lo chi ziazángka ni lo.

Hun remcháng a tih a, a ngawih vangvang hnu chuan : �Ka bawih, eng nge ni ta!? Hunremcháng i sawi tak mai? Han sawi nawnteh...Maw..maw...� ka han ti a.

Ani chuan, �Ih maw...ka chhûngteinneihna-ah an kal vek a, keimahin min awmtîr a,lo léng ta che,� damdiai, fân deuh raih chungin ahan ti a.

Chu a thu rawn sawi chu kei chuan kaawih thei mawlh lo. Ka hmangaihi a chhûngtenan khuahkhirhzia ka hai hauh lo. An khuahkhirhaleiah a hahdam phah viau lawi tih pawh ka haihauh lo. Chuti maia an thlah zalèn mai chu karing thei mawlh lo a ni. Ka zin bo leh zin bo lohtean chhûngte leh an \hianten engtin tin emaw anthlithlãi reng a; kei lah ka zin bo si lo. Biakhlatnaa

17

Thinlai a thar leh \hìnbiak ka tum ve \hin lahin ani chuan a dawm hmasangai lo va, ka aw an hriat rual rualin an dah nghalrawk rawk \hìn a ni si! Tunah lah ani ngeiin minrawn bia a ni si! Chuti maia an thlah zalèn chu karing thei lo lutukin, �Eng maw i sawi? Lo léng tache i ti e lo? Engtin nge ka rawn lèn ngam ang?�ka la ti fan a.

Keini zawng kan hlimna Nî ve tùrte pawhhi arkhual ang maiin \i dêkin kan hmang a. A\hente �n damchhûng hlim nán an hmanhmangaihna hi keini tán zawng lungngaihnamin thlentu mai a lo ni ngei si a le. Biakhlatnaakan inbiak kan tihtâwp hnu chuan ka ngaihtuahnasa mai a. Biakhlatna a kalsual nge ni ang;mahse a ni thei lo. Ka �duhlai� ti a koh ka ni. Achhûngte thang kam zâwk nge ni ang? Tuemawmin rawn biaktîr ang a, kei ani ngaia kûr kûr nà nâna chuan amah chauhva awm ta nà nâ na chu i-he-lova ka pan ringin mualpho taka min chhuahan tum a ni thei ang em? titein ka ngaihtuah thul.Mahse chu zawng thudik a nih ka ring phalmawlh lo.

A thim záwngin kan ngaihtuah laklawhtawh a, engkim sak ta \ûkin kan hre vêl vek mai ani. Mahse ka inngaihtuah harh a: an in lama arang thei anga pan mai tùr chuan ka inbuatsaihta zâwk a.

Bei nge sei rûn dung an ti mathlawn lo vinka hmangaihi, sakhmêl sensiar tawng tùr chuanan rûn lamtluang hawiin pheilai ka vâwr haih haiha. Pên a zãng duhin; rin aia hmáa thlen a awlngei mai.

18

Thinlai a thar leh \hìnAn in ka thlen chuan Dar (Bell) ka han hmet ri

\ãt \ãt a. Thutak nia kan rin ngam loh;mahse thudikni ngei se ka lo tih rilrûk, ka hmangaihi zawng a loawm ngei mai. Aw nêm dam thliamin, �Lo lût rawh,�a ti a. Chutih rual chuan kawngkhar a rawn namhawng nghal a.

Kei chuan, �I chhûngte....� ka han ti \an nghalphat a.

Ani chuan, �An awm lo ka tih kha, i la ringhlelcheu e lo...� a ti a. Chutah zet zawng lung a damsiai siai mai.

Engkhaw sawi zawm set set lo chuan kaáwmah ka pawm bei nawlh a; fawh thianghliminchibai kan inbûk vawng vawng a. Kan inthlahdáwn \hìn a, a bul kan \an \ha leh \hìn a. A ni, abiang tai têk leh a hmui sen vàm hiam maite chuka fawh lohna nikhua a rei ta êm a ni. Fawh chusawi loh, hmél pawh kan inhmuhlohna pawh arei ta êm atin a ni. A-tu-amah indem thei bîk kanni lo: Kan inhmangaih miau mai si a.

Chutia ka hmangaihi ka pawm ta vawngvawng chu mipa e ti lo chuan ka lung a chhedeuh tlat mai a! Keimahni avàng pawh ni lo;anmahni avànga hlimna pár rimtui pawh tem dùnthei lo va, nulat tlangval nun han hman ngawtmai chu tuar dam thiam a har hian ka hre hliahhliah a. Mahse, ka rilru-ah �mipa i nih kha� tih alo lang zawk a. Ka lungchhe mittui tla mai theitùr tawh chu min hnuhkirsak leh ta zâwk a. Kan

19

Thinlai a thar leh \hìninkuahna kut chu zawitêin kan thlah dùn riairiai a. A mut pindan kan pan dùn ta a.

A khumah chuan \hu-mu titih hian kan awmdùn rial a; a cháng chángin hmui leh hmuiinchuktuahin kan infâwp leh zauh zauh \hìn a.Engvànga hetianga hun zalèn, mitmei ven ngai miahlo va awm thei nge kan nih chu ka hmangaihi chuka zawt a;mahse a chhan a sawi thei lo. An chhûngteinneihnaa kal tùr an phur tawh pheng lutukin anfanu pawh an hre chang tawh lo pawh a ni mahnaka ti rilru a. Chutih rualin keini pahnih tán Siamtu�nhun remchángmin siamsak ve duhpawhanimahnale. Hun kal tawh han chhuikir neuh neuh chuan�thil mak a ni� a tih loh theih loh a ni.

Kan pahnih chauhva tuma mitmei ventùr pawh awm leh chuan tawh lohna hmuna kanhan awm chu ka ngaihtuahna pawh a kal thuihman khawp mai. Ka rilru-ah chuan kan in lamainhruai haw mai chu a awm lian hle a. Ani churàwn pawh ngai lovin a remsa dáwn tih chu ka haisi lo. Mahse, mahse tih a ngai leh \hìn. Kainngaithuah harh hman lehpek a; ka dinhmun,aw ka dinhmun ngai a la ni. Ka dinna a la pangngaireng, pen khat pawhin tihdanglam ka la ni tachuang lo. Ani pawh, aw.... a la ngai reng, kandang chuang lo. A pawi ngei mai. Inngaihtuah buaihman lêk lo va kan in lama lo hruai haw daih tùrteka ti hnuhnawh a; ka che muang leh \hìn. Kannghei bîk awm chuang si lo!

Ani nèn chuan kan han sawi dùn \hìn a;buaina a chhah telh telh hian a hriat a. Chûn lehzua thinlai damna hun nghah thlen ahuphurhawm si. Hla siamtu-in-

20

Thinlai a thar leh \hìnRun hmuna suihlung damte�n lèn hi,A rem ve si lo maw, chûn leh zua mawl vàngin;Kárah hraitê a lo pian hun chuan,Chûn leh zua thinlai pawh tui ang a ném mahna.

tia a lo siam ang a, kan kára fanau chawi maipawh hi kan thlang rum rum a! Mahse siamtuPathian kan zah si a. Thâwk pawh kan la zingdûn hak hak khawp mai. Ani phei chuan hetianghun zalènah chuan a duh vàng leh a lo inphalraivàng ni hauh lovin a hun hmaa kan tem ve ngeichu a ring rilru ve awm si a. Mahse chû�ng zawngchunglam pawi khawihna a ni tlat si a! Hun athâwlin a fianrial a; ka hmangaihi nõ vár haihmai han tuai han tuai chuan keimahah a rûkaharsatna ka ngah duh khawp mai!

Kan inchhaih kan inchhaih a, tudang kanngai lo kher mai.

�Nang i awm chuan lei vân a chang \hìn�

tih hla han kaihlek a-

�Bawihte i awm chuan lei vân a chang \hîn� hantih dep dep mai a châkawm hliah hliah a ni. Kanhlim dùn pheng lutuk chuan kan hun neih dànngaihtuah chang lo tawpin kan inkâwma; thu bulbalnei êm êm lo chuan chawhnu her bawi hun kanhmang a.

Kawngkhar a rawn ri rak a, ka bawihichuan, �E..e.. e...�a ti tlak tlak a.

Eng nge ni? ka ti vat a. Ani chuan kawngkharlam pang a khar \hat loh thu a sawi ta mai a! Amut pindan lam a\ang chuan kan chhuak a, an

21

Thinlai a thar leh \hìn\huthahchawlhna pindan lamah kan inzui pheia; kan \hu fel vêl ta chiah tihah a nu chu a rawnlût a.

Kei min han hmu chiah chu chawke ni ruiang mai a meng sen nghal rûm mai a. Kangaihtuahna a buai ta map map hle mai. Ka hawnghal chuan a nu chuan a sawisa vak mai ang tihka hlau si. Han awm rengna chi lah a ni si lo. Kahan ngaihtuah a, hawn hma chu \ha ta zâwkin kahria a. A nih phawt aw tiin ka tho nghal uaih a. Anu chuan min rawn melh vei râm râm a. An in chuka chhuahsan ta a.

Ka kal chak duh lo va, a chhan chu anuin engtin nge a tih? tih a thãwm a\anga hriattheih ka beisei vàng a ni. Ka hriatphâk china asawisa a nih chuan ka kir leh ang tih rilru pu ranchungin ka kal hnak hnak a. Mahse thãwm kahre nghal lèm lo va; zawi zawiin an in chu ka hlattial tial a. Rilru zawng a thlamuang duh zat lo hlemai.

Engtin nge ka duhlai chu a nu leh pâten annghaisak ang tih chu kawng tluanin ka ngaihtuaha. Mite sawi ka hriat dàn chuan anni nupa pawhhi harsatna tam tak tâwk ve tho; nu leh pâtenaharsatna tam tak an siamsak; mahse aninhmangaih luat avànga innei ve thei mai an ni vetho va. Anni hun tawng tawh a\ang pawhahmangaihna chu hrethiam ve tawh mai tùrin kahan beisei thul. Mahse chuti ahnehin a zual zawpuivailenhlo an tih ang maiin a hluar hlei hlei chu anni si. A cháng leh ka han thiam leh rih a. A chhan

22

Thinlai a thar leh \hìnchu kei pawh ni ve ta ila eng teh ual ka nih bîk karing lo va; anni aimah hian duh loh hmêlhmang chuka tichhe zâwk mah mai thei a!

Chutia kan in lam pana ka kal hnak hnaklai chuan ka hmangaihi \hiannu duh tak, hlimnîa \hian mai ni lo; lungngaih nî ber pawha a chanang tuarpui thei leh hriat-thiampui tak nèn chuankan intawng hlauh va. Ka \hiani-te ina kal tùr a loni a. Rei lo tak kan inbiak hnu kan chanchinte kahrilh luam hnu chuan a \hiannute in lam pan rangtùrin ka ti a; eng nge a chanchin zêl min rawnhriattîr tùrin ka chah nghal a.

Kan in ka thlen chuan ka pindan pualahka \hu ngawi ran a, ka melh ngai ka melhtlawk tlawk a. Ka ngaihtuah a, hlimna hi engnge maw a nih a, chuti taka kan thlâkhlelhakan lungngaih \hin ka ti rilru a. Keini ve hizawng kan hlimna tùr beisei avàng lehhmangaihna avàngin kan lungngai a ni si.Chutia ka \hut ran lai chuan kan \hiannuchu ka pindan pualah chuan a rawn lût ve a;ka hmangaihi chanchin chu kan sawi dùn taa. Kan kawmthlangah motor a insu ri bur a;Nu pakhat hi ring mangkhengin a \e tuar�hmai bawk a. Chu thãwm chuan min tiharh tazawk a!

Hetiang êm êm hian hmangaihna hian minbual ã ang tih rin ngaihna pawh ka hre ngai lorêng rêng. Ka han harhfim meuh chuansuangtuahna ram vek a lo ni si a. Kan \hut pindana\ang chuan ka tho lawk a, ka thingrem tê kahawng a, a hlimthlá nalh tak mai min pêk chu ka

23

Thinlai a thar leh \hìnla chhuak a: ka thlîr vawng vawng a. A hmêlahchuan ka lung a awi hliah hliah a; mahse kalungawi kim thei si lo. Ka hmangaihna a tizual a;mahse hlimten kan lendùn nán pen khat pawhinka pen thui phah chuang si lo va. Ka hmangaihizawng ka dâwn cháng ngawt pawhin �Thinlaiah athar leh \hìn.�

24


Part

III

Kan intawn tirh a\anga hun a kal liamtam tawh dàn leh kan inkár chhahzia ngaihtuahchuan : �Hnahhlui an \ìl a; hnah tharin a thlâk� tihve mai theih tawh âwm tak a nih laiin �A ná a tharzêl \hìn� zawng a nih hi!

Ka sawi tawh angin hun a kal liam tam tawha, keini tán zawng pangpár kuhmum chem hriamtaka chhawk ang maiin kan inhmangaihna vechuan parh zai a rél dáwn lo a nih hi! Mahse chuhmangaihna kuhmum chu pàrtîr phet kan tumlawi si a, a buaithlâk teh zawng a ni hi. Kaawngphaha pangpár, dîpdaltu awm hauh lo va apár parh hîk hêk ka han hmuh cháng ngawt pawhhian ka thîk rum rum \hìn. Khuanu dem a awlmai dáwn zawng a nih hi maw. Mahse khuanuchu dem rual a ni si lo.

25

Thinlai a thar leh \hìnKeini pahnih dinhmun hi zawng fur tui lian

so bulh bulh mai, a kuang cham pûta luang mupmup, lèi awm si lo, chutih kára vaukam lehlamlehlama awm hrang ve ve ang chauh kan ni : kaninhmu thei vuai vuai a, tui luang ri a rin êmavàngin kan \awng ri pawh kan inhriatpawh \hathei mang si lo va. Inhmu reng siin kan inhmu loa ni hrim mai. Kan kárah tui lian a awm si a;inpawh tùr chuan tui lian kàm hun kan nghahmai a \ûl si a le.

Tunah chuan ka hmangaihi chu ka tánchuan hmélma a ni hrim mai. Ka ngaihtuahnazawng zawng min hipbehsak a; léngdang hanchhai ve dáwnin ka thinlungah khakna lian takmai a awm rùn si a. Mahse hun a rei ve ta bawkatiin mahni leh mahni inthiamchawpin nghilh zairèl ka han tum ve sa teh a.

Nî a sa vawl vawl a; mite \awngkam \haûmin Welcome pahnih pathum kal pèlin ka hanléng ve a. Anni pawhin ka thinlung rei lo tê atánahlimna tùr khawp thu min fah ve bawk. Mahselung tiléngtu mai an chang rih. Dàwn an ti sei a,thinlai mu hnu an kai tho dáwn tlat thung. Thubulbãl engmah ka nei thei chuang lo. Khat deuhupa inhre siin ka haw thâwl leh viau lawi si a; ahhawn ka nei azeng a ni si lo.

Tuna mi hi chuan khawlaiah han inhmuhlek ila, léng tùrin min sáwm chamchi a; lèn lohtheih loh hian min \ah chhuah hi a ni hrim a. Anchhûngte ni se, ka lèn ve tawh hi chuan thehmehang \hiap hian a reh hian an reh tlawk tlawk a;

26

Thinlai a thar leh \hìnmahse ka rilru chhûngril tak zawng hmun hlatakah a vâk ruai ruai reng \hìn a ni si a.

Chu nu pawh chu a beidawng ve \hìn hle a;mahse min hmangaih ve miau mai si a; chuhmangaihna chuan min ngaidam thei a ni lawi sia. Kei lahin ka thinlung zawng zawngin ka kâwmthei si lo. Chu nu chuan ka taksa zawng a changa; mahse ka hmangaihi�n ka rilru zawng zawng achang lawi si a. Ani zawng ka rilru chanve pawhinka kâwm thei lo a ni ber mai.

Ka lènchhuah ni ve ber kher chuan kahmangaih, ka thinlung lalnu, he khawvêl \ahnahmuna min siamtu, ka hmangaih tlat lawi si leh a\hiannu chuan hmangaihna avànga chhûngte bumthluin, ka sakhmêl leh ka ânka nêm tawn châkinkan rûn lamtluang an rawn zawh tlat lo niin. Mahsean rawn kal lama an rilrua a lo suangtuahna zawngzawng chu a thlâwn a chang ta!

Khawnge i awm tak? Ka �ngaih Laldang katawng lo tùr chu ka ngai ngam lo asin tichunginbeidawng takin an lo kir leh ta chu lo niin.

Ka hmangaihi hian a rawn kal dáwnin minrawn \háwng lâwk lo a ni lo va; biakhlatnain minrawn biak a tum a, ka chhûngten an lo chhánga, kei chu insiam peih vek sain kuhva-khawr leitùrin ka chhuak zawk a; mahse ka \hianpa,motor-in a lo kal hlauh mai si a, engkhaw sawiset set lo vin ka chuang ve ta rawih ringawt maia ni. Chhûngten rawn kir leh mai tùra min ngaihkha kir leh mai tùr ka awm ta si lo va, thil asawngkawn zõ ta vek mai a ni. A pawi ngei mai.

27

Thinlai a thar leh \hìnKei lah chuan chutiang thil lo thleng thei

tùrah ka ngai lo rêng rêng a; a rêng thu-ah hlimna,he lei hlimna famkim ûmin a hmeichhiatpui lakahlimna thliah ve mai inbeiseiin ka lo tei chhuakdaih mai si a. Ka hmangaihi chuan chu ka rilruchu han hria se a thinlung engtin chiahin nge kahliam ang le? Mi tán ka pár mai tùr chu ahmangaihna chuan a phalin ka ring bîk lo. Tihêmah chuan kei pawhin inthiam lo, inthiam ruang reng sia rilru pu ka ni ve tho asin!

Beidawng takin kir leh mah se a tánleh ka tán kawng zawng a awm ve ta zêl tho.Mahse a rei lo lua a ni! Lampui tluang zau laiahmit châkna zawng inphuhrûkin, thinlung tawtinfah thawlna hun zawng a awm ngang si lo. Kanhan intawng a, hmangaihna sahal chuanthinrimna tenau ka hmangaihi lakah chuan a lothlen a ni chêk ang chu : �Ngai êm êmin kanrawn pan ve \âwk \âwk che a; khawiiah nge i lènbo daih a? Tunah hun kan nei tawh si lo,� bandeuh chat hian a han ti a. Kei pawhin chhânngaihna ka hre chuang lo. Kan kut leh kan kutchu kan inhmer dùn vang vang a. Kan in\hen a\ùl leh ta mai si a.

An kal ta a.

Chutia an kal ta chu kei chuan hmun dangthlîr lo lêkin ka en zui vawng vawng a. An liamdáwn tak tak ta tihah chuan ka bawihi chu a rawnlehhawi leh zawk a, a bán a rawn vai a; ka thlîrliam ta a. Ka mit deuh sulhin ka hria.

28

Thinlai a thar leh \hìnKa ngaihtuah zui leh ta veng veng a. Ka

kawng kal dàn pawh a mumal vak lo a ni ang :Motor Horn a rawn ri tuar�h a, ka harh leh zâwk a.Chu motor thãwm rawn ri ta \huaia a khalhtupachuan min rawn en râm râm a. Mahse ka hmélawm dàn a lo hmu chiang hle a ni ang. Chu ahuatna mit meng thîp tak chu kár lovah a sut lehta thuai a; lainatna mitin min enzui leh ta vawngvawng zâwk a.

Rei lo tê-ah kan in zawng ka thleng lehthuai mai a. Kan naute an lo awm ve deuh laihlaih nain ka thinlung lam a ruak vàng a ni chêkang chu kan in chu ruak ta huai hian ka hmu a.Tukverh biangah ka \hu a; ka melh ngai ka melhleh ta tlawk tlawk mai a.

Kan pangpár, fur laia pár chi, a pàr laichuan mawi ve \hìn êm êm mai chu ka thlîr a;mahse a lo vuai ve sen reuh a. Aw... keimahmaiin ka lo tuar nange, kan pangpár meuhpawhin min lo tuarpui ve em ni le? Ka han thlêkka han thlêk a, a hmêlah chuan mamawh riaunei ve tho; mahse hmu zõ si lo hmuh hian kahmu a. Aw... ruah a sur zawh hlim tea a pármawi \hin tehrêng nèn tiin lainatnain ka khata. Mahse tunah zawng nî a sa rum rut mai si a;a tán dinkhawchhuah a theih si loh a ni.Mamawh zawng a nei tih ka hai bîk lo. Ruahpuirawn sûr ni se zawng a tán hlimna famkimsiamtu lo ni mai tùr a le.

Kan pangpár nèn chuan kan uai dùn ani ber mai! Ani�n mawina nei tùrin zîng daifim leh

29

Thinlai a thar leh \hìnmalruah a mamawh a; kei ve thung erawh chuanka ngaihlai Thanghniangi ka mamawh ve thung ani si a. Mahse kan harsatna min phuhrûksak tùrhan ngaihtuahin lung rêng a awi zõ si lo.

Kan pangpárte chu ka en reng a, akiangah chuan khuaitê hi a thlâwk kual veng venga; bawm tùr pár a nei rih si lo va, chu párzû dàwntum khuaitê pawh chu a riang thlawn mai maimang e ka ti neuh neuh a. Ni dang, hun dangchuan chu khuaitê chuan kan pangpárah hlimna azawng \hìn a; hmuh pawh a hmu ngei \hìn.Duhthawh leh ãm takin a párzû thlum chu a dâwtheuh heuh \hìn a; mahse a párzû dàwn tùr khatunah zawng, tunah zet zawng hnahthel ro tlukchauh a ni si a!

Kan pangpárin tuia châwmtu a mamawh a,kha khuaitê khân a hlim nán párzû a mamawh a;kei pawhin hmangaihna pár ngaihngam têa tlanka thlahlel a ni si a; amaherawhchu awmzia neilovin kan hun kan hmang liam mai mai ni hian kahria a. Kei chauh ka lo ni lo va, kan pangpár te,khuaitê te niin ka lungngaihna chu min \awmpuive hliah hliah ni hian ka hria a.

Ka han ngaihtuah neuh neuh a, akimtláng vêl leh a bahsam thlahhniang maite khaka mitthlá-ah a châm reng a; a kut\hiah nõ takmaia min bye bye lauh lauh kha ka theihnghilhtheih mawlh lo a ni. A sakhmêl ka tawn ngawtpawh hi ka tán a hlu a; mahse ka tán a hlut rualrual hian dâwn titamtu a chang leh lawi si \hìna ni.

30

Thinlai a thar leh \hìnKa mitthlá-ah a sakhmêl chu a châm

veng veng a; a kawr rawng senduk hâk chuan akâp noin; a kawr bânin a khuh phâk bâka abán uai var thla ngiakte kha ka mitthlá-ah achâm reng mai. Chu mai a la ni lo: Miteninhmeh an ti ve em tih ka hre lo nangin abahsam kir ni chiah si lo, kir tia sawi theih si loa, a ngil tia sawi theih chiah bawk si loh chuana kal záwngin a dàr a vaw hnap hnap a. Chumai a la ni lo cheu : kan han inhmuh phata asakhmêl kha a mawi ka ti chuai thei lo. Amitmeng kha ka han en a, a nui chhîng deuhchen chen ti dáwn i la, a meng chiang ang viaulawi si a; a nui deuh sêng han ti dáwn ilachutianga han \hen teh vak chu a ni bawk si lo.A nui chhîng deuh eih han ti dáwn ila, a chal achuar nêng azeng pawh a ni si lo. A nui deuhvur vur han ti dáwn ila a nuih zawng khán abiangsum a lang deuh kêk lawi si a. Sawithiama harin, a hmuh a hmuh ve ngawt loh chuanhan sawifiah thiam phâk rualah ka ngai lo.Chû�ng zet zawng Thamral lo mitthlá chauh achang si a. Video-te anga han Rewind leh chiziazáng a ni si lo.

Ka bengah lah chuan : Ngai êm êminkan rawn pan ve \âwk \âwk che a, khawiiah ngei lèn bo daih a? a tih ri chu a inthumrawn tluktluk reng mai si a. Chhân tùr awm si lovin kabengah zawhna hlir mai chu a châm reng mai sia ni.

31

Thinlai a thar leh \hìnKa hmangaihi nèna kan inkár ka han

ngaihtuah \hìn a; rilru-ah hian eng emaw thilchhah pui, hmuh theih si loh paltlang theihbawk si loh awm ang hian ka hre tlat a. Chu miavàng chuan ka hmangaihi ka hmangaihna atachu tlãnchhuah tumin mual hranah ka hanchhuak ve a; mahse ka hmangaihi bawk chuanmin rawn ûm leh ta si a. Kan rawlthar laia kanngaihzáwng neite min ti hrechhuak a. Chutihlai chuan kan ngaihzáwng kan duh êm êmte hikan han tihtauhkhum a; mahse an titau ve angtih kan hlau ru viau lawi si a. A tau hmasa sakhân tihtauh hlen erawh chu kan hlau thung anih kha. Chumi dungthul chuan kei pawh mualhranah ka han chhuak ve a; mahse ka hmangaihichuan duh tâwka min tlattîr a phal mai ang tihchu ka hlau hle thung si a.

Hetiang hian engtin tin emaw kanintawng leh mial mai \hìn a. Kan inthlun-zawmnahruipui zawng chat tawh mah se a zái sîn têin a laawh der der si a. Chu zái sîn tê chu kan tána hluber a ni lawi si a. A zâi sîn tê ber erawhchu a lianberah a \ang ta zâwk a.

Hnimhlîngnei kára pangpár mawi chulâk a buaithlâk a, han lâk dáwn pawhin buaifet a ngai a, hliamte hial tuar a ngaih cháng aawm \hìn. Hnimhlîngnei kan vai kian hmachuan ngaihngam taka lâk mai zawng a harsaviau \hìn.

Ka hmangaihi nèn kan inkárahnimhlîngnei lo \o pût mai hi thenfai ka tum lo a

32

Thinlai a thar leh \hìnni bîk lo. A hnim hlîng chhun hi a na êm a, ahnim a \hangduang bawk si a ni, ka han vai kiangve duak \hìn a; mahse a dang a lo \o belh zêl maisi a, a dang ka buaipui chhûngin ka khawih lohloh khân min lo dîp hlum hman lo chauh zêl ani. Hnimhlîngnei dîp zawng a lo na nangiang nitùr a ni.

Mahse kan Pathian thu pawhin,�Hmangaihnain a dawhthei a, ngil a nei bawk\hìn....engkim a tuar hrãm hrãm a, engkim a ring a,engkim a beisei a, engkim a tuarchhuak \hìn� a lotih chu ka thinlungah hian ka vawng nghet tlat a.Ka hmangaihi nèn kan inkár ka han ngaihtuah a,ka beidawn tak tak lai chuan khi cháng thuthianghlim Tirhkoh Paulan Korinth khua mitehnêna a thawn khi ka ngaihtuah chhuak thuai\hìn.

Tunah dîpin awm mah ila, kan káradîptu awm chu a \han a \hut beiseiin, kan tánkawl a la êng ve ang tih ring ngam ila, harsatnachhumpui zîng thim mup mup mah se tuar hrãmhrãm ila, kan tuarchhuak ve ang chu maw tih hika inhnemna chu a ni ta rih.

A ni, ka hmangaihi sakhmêl leh ânkanêm ka tawn ngawt pawh hian �Thinlaiah a tharleh \hìn� zawng a nih hi!

33


Part

IV

Zan a ni a, Mizo pi leh pûten thla ên zan beraan sawi \hin Khuangchawi thla, arkaidenzan a nia. Zan rei tak zawng a la ni lo va, vansáng lamboruak chu ka han thlîr a; vân chu a thiang kûka. A thiang kuk han tih lêmah ngun taka han thlìrchuan hmun ruak awm hmél loh tak hian arsi ape un a. Chhawrthlapui pawh khawhar ve hméltak mai hian amah maiin a tla ve nul nul a.Mahni pawha ênna nei lo, mite ênna ring chungpawh, a pármawi lâwmin hnam tin naufa kankûr a ni si a le.

Kan Varanda-ah hruipuia siam, mipahnih \hut theihna \hutthleng ka la chhuak a.Bawp khawkherh meuhin ka \hu a; \hutthleng bánchu ka bán veilamin ka kuah ràn a. Zan a rei tialtial a, chhawrthlapui lah chuan a ênna a chhuahzual sauh sauh emaw tih tùrin a êng telh telh niinka hria a. Arsi-te lah chu inhnaih tê têin mahniphâk tâwk ang tê têin an êng ve sep sep reuh a.

34

Thinlai a thar leh \hìnLei lam thãwmte ka han ngaihthla a, thei reh

takin a reh ang tlawk tlawk a. Tlêma beng hanchhit deuh erawh chuan lei hrikte chu an lo hramri ve cherh cherh a. Keimah ang tak maia thla ênglàwm ve nge? Thla êngah hlimna a zawng ve ngetih pawh hriat loh Pawnga zaithiam chuan muallehlamah lamtual a lo thai a; a lo ri veng veng maia. Keimah mai chuan chhawrthla êng chu lawmlovin min lawmpuitu pawh an awm ngei niinpawnga zaithiam chuan lung min rualpui niin kahria a.

Ka han hawi kual zêl a. Chhawrthlapuilah chu a ên zual zêl avàngin ram hla tak pawh ahmuh theih a; amaherawhchu chiang tak erawhchuan a hmuh theih lèm lo va; a paw deuh chuaini ber hian ka hmu a.

Kan naupan laiin thla-ah hian �Bungpuia awm a, a zârah chuan hauhûk a ban nalh nalhe� an ti \hìn a; vanvadâk tehmeuhin, ring na erhurhin kan thlîr \hìn a. Hmuh ngei tumin kan thlîra, kan hmu lèm chuang hlei lo va. Naupang dawthei deuhte chuan : �A! khi, ka hmu, khi, khi, khi,�an tih \hinte ka ngaihtuah khâwm a, ngaihtuahnahian min lo hruai thui theih dànte min ngaihtuahchhuahtîr a.

Chu mai chu ni lovin ka nu hovin kanunauza thla ên zana leihkapuia kan \hut tlardal leh arsi hming min hrilhte ka ngaihtuahchhuak a : �Hmar Arsi hian a awmhmun a sawnve lo va, engtik lai pawhin a lanna ngaiah a langreng \hìn a.

35

Thinlai a thar leh \hìnKhi..i..i...ta hmar lama Biak In chhip zawna

arsi êng deuh bîk khi Hmar Arsi chu a ni.Khi..i..i...ta arsi awm khâwm lêt, tuibur lû ang leklek khi, a khâwmin paruk an awm khi. Khi khisiruk a ni a. Saw...aw...ta chhim lama Mizo paSairawkherh ang tak, kûl khin khen, �D� ang deuhsaw sisairawkherh a ni bawk a. Khii..i...i...ta Hmarthlang lam deuha arsi pathum intlar deuh \hapleh a chung deuha tlêma awm khâwm deuh leh abula arsi, a sîra awm ve khi a rimtu a ni a....khikhi Dingdi puantah a ni a. Khi...laia a tung záwngaarsi êng deuh pathum tlar chho khi Chhohreivunga ni bawk a.

Tin, tunah chuan a la lang thei rih lova, khaw vàr dáwn lamah arsi êng bîk tak mai,han hmuh pawha hai rual loh tùr pahnih a larawn chhuak leh ang a; a lian zâwk chuChawngmawii a ni a, a tê zâwk chuHrangchhuana a ni a. Chawngmawii lehHrangchhuana chu an inngaizáwng \hìn a........arsi-ah an chang a, arsi-a an chan hnu pawhinan la inzui zêl \hìn .......� tih thu min hrilhte chuka hre chhuak uai uai a.

A ni, Chawngmawii leh Hrangchhuanachuan indi chángte an nei \hìn a. Hla siamtupakhat chuan -�Vân hnuai mi hril si-ar hmingthang Chawngmawii,Dî tawnah nau ang a nuar ngai lo;

An indî e, chhawrthlapui êng ruai kára�n.Nang pawh mi u, relthang dáwn bîk suh.�

a ti a. Tin, hla dang pakhatah pawh -

36

Thinlai a thar leh \hìn�Si-ar Chawngmawipuii chuan e,A Dî val Hrangchhuan \hen mah se,Tawn leh chang ni a nei....�

tih a awm bawk a. Ni e.Chawngmawii lehHrangchhuana chu kum khuaa in\hen leh tawhlo tùrin chung si-ar-ah an chang an tih \hìn takkha maw......

Keini tán zawng chhawrthlapui-te pawhchhawr loh thlapui a chang zõ ta a. Han êng viau\hìn mah se a ên zual zawh poh leh khawhar atizual a. Hmâna kan inkára lâwmna siamtu ni \hìnkha tunah zawng nun hlui ngaihtîrtu, lunglèntizualtu mai a chang ta si a le.

Thla êng chu ka han en \hìn a, ka lung a awithei mawlh lo. Hla phuah thiam ni ta ila-

1. Kumpui sûl ang a lo inher a,Hmâna nang nèna kan lawm chhawrthlapui kha;Mawiten thangvânah a lo her chhuak leh ta e,Nun hlui erawh a her chhuahpui si lo.

2. Hmânah chuan chhawrthla êngmawi lâwmin,Ka dî nèn nuihiauvin hmangaih pár kan tlàn;Tunah erawh nun hluiten kir zai rêng a rél si lo,Ka thinlai chhum ang a zîng ruai e.

3. Min dàwnpui ve si lo léng zawng hian,Mahriak awmkhawhar suihlunglén reng mai zawng;Engtin tuar zêl ang imaw?Dîngaihpuanangbângsi lo,Engtin tuar ve ang maw léng zawng hian?

37

Thinlai a thar leh \hìn4. Kei zawng ka tuar thiam lo a ni e,Vân ruai ruaiin maw chhawrtla eng hnuaiah;Ka thâm vêl e. Hmangaih Dî zun ngâi rêng rêngin.Kian zai rêng a rél thei mawlh si lo.

tiin ka phuah ve hial mai thei a ni.

Ka lût thûk tial tial a; ka rin loh hlânin minchim pil leh ta! Thla a êng nõ nghial a, tlángthengthaw nuam tak, thil/khaw hmuh zau theihnadeuh lam hi kan pan a, kan kal zêl a.

Tlángah chuan Bûngpui kung lian tak maihi a awm a, a zár a buk \ha êm êmmai a. A hnuaiahchuan phaitualhnim a \o khat chiat a, bûng hnahtlate chuan lei chu a dap a, lei lang tùr a awm lèmlo bawk a, han \hut pawha bal�h hlauhawm a awmlèm lo va.

Bûng zár hnuaiah chuan rilru chhia telhauh lovin chhawrthla êng kan làwm a. Thlapuilah chu a êng zual tual tual a, han hawi vêlin tlángtin chu a ên nõ nghial mai si a. Kan awmna lai takerawh chu bûng zár bukin min hliah avàngin aêng chuan min chhun lo va; mahse min chhunchiah lo naa, a vêl a ên \hat avàng chuan kanawmna lai pawh chu thim chhia a ni hran lo va,ral a khat a\ang chuan miin min rawn thlîr ta se;tu nge kan nih chu an rawn hre thei lèm lo vàng a;mahse a thlîr thiamte chuan fin chi kan nih lohdàn chu an rawn hmuh thiam theih mai chu karing! Engemaw chánga a zár thlîin a chhem chángamin rawn chhun ve zauh zauh cháng erawh chu aawm \hìn. Kan sîr lawk lawkah erawh chuan bûngzâr thâwl lai deuh a\ang chuan thla êng chuan a

38

Thinlai a thar leh \hìnrawn chhun tlang a, a êng pawh a rawn kaltlangdeuh sup a. Bûng kung bêlin hram thiam vatenriah rûn an rem ve a ni tih hriat takin a khât tâwkinan thla chu an zap ri leh phurh phurh a. An e a niang tih rin theih tùrin kan bul lawk lawkahte chuaneng emaw hi a rawn tla vâr ve leh zauh zauh \hìn a.

Chutih lai chuan kan inkára hèm tla tùrleh min kam nat theih dàn tùr rêng rêng kan dáwnpha lo. Dik tak chuan kei ngat phei chuan ka ringpha lo hrim hrim. Siamchawp hmangaihna ni lo,hmangaihna chuan min zem ã a. Siamchawphmangaihna hi a lo awm thei ngai ang tih pawh rinngaihna ka hre hek lo.

Kâk deuh tak hian ka han \hu a kabawihi chu ka kapkárah chuan a \hu a, ka áwmahchuan a rawn bei hle hle a, kei chuan a sam tlenghiau mai chu ka theih ang tâwka dim leh duatinka chulsak heuh heuh a.

Ka tã a nih loh hi ka hlau hliah hliah a,ka áwma a han bei hle hle chu ani aimahin kalung muang mah zâwkin ka hria a. A bahsam chûlheuh heuh pah chuan, �Ka bawih, aw, nangnènatudang ngai lo têa run hmun lèn dun ka va�nnghâkhlel tawh tak êm! Mahse tunah zawng a remsi lo maw?! tih pah chuan ka han kûn hniam a, abiangah ka han fawhsak zauh zauh a. A han awndeuh tai a.

Ani chuan min rawn chhoh en hâ a, abiang lah chu thla êng riai hnuaiah chuan a pawphêt mai si a, a hnarngul sáng deuh vah maite chuhmuh hmaih rual a ni lo va, a heh sen vam hammai

39

Thinlai a thar leh \hìnkára a ha rual \hat mai, a han \hen var \hah maitechuan lung a dum hliah hliah a, ka kuai vanvadâkdeuh a, a sam lah chu a uai thla nghiau a, a kutzung\ang zum sei sal mai chuan ka nghawngah arawn dawm a. Kan thlen thui ngam ber tiin duat takchung siin kan han infâwp vawng vawng a.

A bán nõ deuh tak mai chuan min kuahnghet sauh sauh a. Kei lah chu ka dawmna laiapiangah ka lungawi hliah hliah mai si a, duh tâwkngah tih tak tak awm thei hek lo le, ka han thlahzuai a, ani lah chuan laklawh hmél tak hian beiseitak chungin a lo la áng hiam a. Ka chuktuah lehta mai si lo va, a nui deuh saih a, ani pawh lawmhmél tak hian a nui deuh var var a, ka nghawng akuahna chu a kuah nghet sauh a, ka biangah minrawn fâwp leh zauh a.

�Hun hi a�n kal deuh ang a, rûn hmunlèndun chu sawi loh, a hriat pawh min hre changduh lo mai angah,� a tih zauh va.

Fiamthua min hre chang tawh lo maiangah a tih ngawt pawh chu ka thinlung hi vitdeuh zawk hian ka hria a.

�Chu, min va han ringhlel awm ve a?� kahan ti lêt ve leh hrãm a.

�Ringhlel tihna pawh a ni chuang hleinem, mipa nazawng hi chu in \awng hi a rintlâkvek lèm loh a,� muang ban deuh hian a ti a.

�Min lo hmangaih lo tawp a ni maw?Ringhlel chungin ka kiangah i lo awm ve mai maia ni maw?� ka han ti leh \alh a.

40

Thinlai a thar leh \hìn�Aw...D..., ka hmangaih che asin.

Ringhlel lul lo ve, mi dang ka sawina zâwk a ni, apawi hle mai min hrethiam rawh,� tiin inthiam loaw tak hian min han chháng a.

Ani lakah chuan ka rilru zawng zawngka pe a, ka hmangaih luat avàngin a cháng leh alakah ka pangchang a, a cháng leh ka hmangaihang tlukin min hmangaih ve lo niin ka hre thul.Ka hmangaihna ang tluka chhân lêtna dawng lonia ka inhriat chángte chuan ka thin a rim thul.Ka duhna a nasat êm avàngin fiamthu pawha duhtak tak lo lam hawia ka benga a han ri chu mindéng na zar mai a, ka nghing lawih hian ka hria.

Chutah chiah chuan alãwm, ka lohmangaihzia leh a chunga ka phût sanzia ka hriatlehzualna. Kan hmangaih tak ten \awngkam engemaw taka min han tih zauh hian a ri hi a ringhma êm êm a. Ka duh tak tak lo sawi ni se, ui êkpu tlukah pawh ka ngai awm si lo va.

Kan duh tak, kan hmangaih êm êmtehian kan hmangaih ang tluk hian min hmangaihve lo nite hian kan han hria a; rei tak inzui hnupawh hian �leh lo mai angah!� tih hi a awl viau\hìn. Kárah mi dang an rawn tla tihna pawh nichuang lo hian hmangaih luat vàng hian inrinhlelhtawnna hi a lo piang ve fo mai a. He dinhmun hihriatthiam harsa ve tak thil awm ve thei ni tlat si ani a. �Ka hmangaih che alãwm,� min han tih pawhhian hnára hlît phawi ang huai chuan awm a hara. Thinlung zîng erawhchu kian khatin a kiang a

41

Thinlai a thar leh \hìnni. �Ka hmangaih che alãwm,� �kei pawhin kahmangaih che asin,� tih ri tluka mawi hi chuinngaihzawnna lam \awngkamah hi chuan a awmkher àwm lo ve. Mahse chutih rual chuan kei kherlo pawhin �Ka hmangaih che� a ti ve tawh tho angtih rilru put pawh hi thil awm thei tak zawng a loni. Mahse chu chu hmangaihna chuan a phal theimawlh si lo.

Chutia �Min hrethiam rawh� ti ngawihngawih ta chu han hriatthiam loh ngawt lah chuanawmzia a nei si lo va.

Ka rilru timangang pawiti hmél ka hanhmuh chuan a inthiam lovin pawiti takzet hmélpu niin ka hmu a. A rilru ka timangang lêt zâwkhlein ka hria a, ka lainat leh hnuhnawh hlemai a.

Chutih lai chuan chunglam a\angin savaêk niawm tak hi a rawn tla vei zauh hi ka hmuzuai a.

Chutih rual chuan |hiani chuan a bána vai lauh a, �Ka duh thei lo, ka duh thei lo,� tihleh thawh a rual a, a ding ta uaih mai a.

Chutia a�n din tâk hluaiah chuan keipawh thil awmzia ngaihvenin ka ding ve nghal hluaia, �Eng nge ni ta?� tih pah chuan ka han kuahthuak a.

Ani chuan, �Min khawih suh, minkhawih suh,� a lo ti chul a. A bán chuan na vaklovin min nawr kiang a.

42

Thinlai a thar leh \hìn�Ngati nge?� ka�n ti leh a.

A nuih a za hnuhnawh a. �Êk, êk, êk� a tita! Bûng zár buk khuh phâk loha tlángsam hnahchu a zût a, chu chuan a hru zui ta a.

A hrûk fai zawh chuan, �Khawii, keima�nkan thianfai vek ang e,� ka ti a, a hrûk fai vekhnuah chuan ka kut chuan kan zutsak leh a. Anuih lah chu a za êm êm a; nui ri ring ngam si lohian a nui bu tlat tlat a.

�Chu Sava kher kher chu a va�n sualêm êm, engah nge i bánah kher kher a rawn êkni. Êkna tùr hmun dang a tam tehlul nèn, ibánah kher kher chuan engtianga rawn e chuni maw? Kawmthlang naupang han ni vaih sechuan ka va�n hau nasa dáwn tehreng em! Mibánah kher kher han êk! Keini�n a pilh palhang tih hlauvin a chul pawh kan chûl \ha phallo va, nanga eng sava chu ni maw i rawn êkrikngawt mai le? I thisen a sáng reuh em mai!Phuihnam par hlir tlàn tawh ang che,� ka hanti vêl a.

Khatia tho ta hluai chu a chhan lah a hoang reng si a, kei lah chu a ho thei ang berin ka lotlak kual leh duah mai si a. �I ho mai mai êm mai,�a�n ti hlak a. A nuih a za leh si a. �I ninawm,� a�n tileh ngawt \hìn a.

Kei lah chu ka uangthuang tual tual maisi a, �Ka bán pawh a awm ve reng a, i bán kher khaa rawn tum chat mai a, a pà a ni ang, a pà a nihrim hrim ang,� ka han ti vêl a.

43

Thinlai a thar leh \hìn�I thîkthu a chhe mai e a. Ni e, a pà a nih

kei pawh ka ring. A hmél\ha ngawt ang. A pà ngawtang. Ani chuan nupui pawh a nei ngam ngei ang,�tiin mi han sawi el vêl a.

Ni e, chu chu a dikna lai pawh a awm.Han huat ngawt tùr pawh a awm lo. Thil chu anih a hnu hmanah huat tùr a awm lo ve, a lo nihloh pawhin huat tùr a awm chuang hek lo.

Thil hi a nihna tak chhui chian kilh kelha nih hran loh chuan, han ngaihtuah maia ni theimai awm thil hi a awm châwk reng a. Ani minngaih dànah pawh �eng thil emaw� avàng mai maia�hmangaih nei lo� anga min ngai pawh demna tùra awm hran lo. Mipa tána chet mai hun ni awmtaka a ngaih pawh ka thiam lo chuang lo. Engemaw avànga nupui atána nei ngam lo va min ngaipawh a suangtuahna khawvêl a\anga thlìrpuichuan a àwm ve thlap.

Duh tak chung sia ka neih chuan si lohavàngin a ni ngaihah chuan pà lo nih pawh ka lohlawh pawh a ni ang. Mahse engvàngin nge duhêm êm chung sia ka neih si loh? tih zawhna vawitam tak ka inzawt tawh, a chhânna ka hmuhte ahriat ve si loh vàng a ni. A \hen azar chu ani pawhina hre ve tùrah ka ngai.

Chutia, �Nupui pawh a nei ngam ngeiang,� a han tih chu ka han tui hnih ve leh a,�Hmei pawh pathum vêl tal chu a nei lo�ng maw?A \henin an bual ang a, a \henin an zap bawk

44

Thinlai a thar leh \hìnang a, \henkhatte chuan a lu thakte pawh an hiatmai mai ta lawng,� ka�n ti a.

�A awihawm teh duah \hìn lo ve a,� za lozet hian a han ti a.

Kan thu dang alai chuan, �Haw zái kanrél tawh mai dáwn em ni?� ka han ti a.

Ani chuan, �I thu thu, i duh hun hun ani mai,� a ti a.

�Chuti chu, ka thu a nih chuan haw tawhlo ila, hetah hian awm reng mai ang aw,� nuichungin ka han ti leh hrãm a.

Ani hmél chu ka han en a, za ve deuhhian a \hen \ai a. Min rawn thlêk há a, hawn lamkan hnaih tawh avàngin inthlahnán ang reng, kahan kuah vawng vawng a, engmah kan sawi lo va,kan inkuah ngawih ngawih ringawt mai a ni.

Hetiang hun \ha hi neih a har a, keinipahnih inkárah ngat phei chuan neih leh theih a niang nge tih pawh suangtuah phâk rual pawh a ni lova, suangtuah chhin ngam pawh harsa tak a ni.

Sap thufing chuan, �Hun hi tangka a ni,�a lo ti a. A dik ngawt mai. Keini pahnih tán pheichuan minute hnih khat hi a hlu vet vet êm mai!Hun hi chu a hmang thiamten an hmang daihzaia, a hmang thiam lèm loten eng ualah an chanchuang lèm hlei lo va; mahse chu hun chu ahmangtuten an hman dàn ang anga kal muangleh kal chak a ni mai lo va; mi tin tán a hmangtu

45

Thinlai a thar leh \hìnazir ni lovin, a kal dàn pangngaiin a kal reng maia ni.

Ka bawihi chu a insût hraih hraih a,zawhna han zawh buai pawh a ngai lo va, thil thardapa hnem tum pawh a \ûl ber hran lo. Khawvêlhi a letlinga a kal a nih loh vêk leh, a linglet zawngtala a kal a nih ngawt loh chuan a damdawi aváng a ni e. Kuah ngheh sauh sauh bâk chu tihtheih dang a váng rih hle mai. Buaina hi a lobuaithlâk a, manganna hi a lo manganthlâk bermai a lo ni e.

A koki dinglamah chuan ka bán dinglamka bâng liam a; a bán vei lam chuan ka kãwngahnghet vak lovin min kuah a; insi chialin kan hawdun ral ral a.

Tláng thawveng a\ang chuan hnuai lampanin kan kal a. Cubic lung inrem hi a lo awm a,lungrem kárah chuan phai-tualhnim hi a rawnchawr far a. Tláng thengthaw panna ti lo chuanchu lai lung rem chu phaitualhnim chuan abawh hneh phian mai a, a lung lai chauh an rah\hìn avàngin phaitualhnim chuan a \han a \hulhphah lo ni ngei tùr a ni.

Chu lungrem chu a lo nghet lovin, a bukthei chu lo niin ka bawihi chuan a rap buk thut a,a awpta rawp mai a! Kei pawh min phih léng venawk a.

Chutah leh, ka harh ta zawk mai a. Kabawp khawkherh chu a lo phelh chu niin, ka kedelh lam zâwk chu a mu chur chur mai a. Ka\hutthleng her nawk khawpin ka lo che a.

46

Thinlai a thar leh \hìnA mak ngei mai! Suangtuahna li thûka

han pil meuh chuan, rin loh tak hi kan dâi a,tuizangkhauh lai lo awmte chuan a rem laiah minlèn kual nawk nawk a; tuifawn insêp chuan minvawrh chhuak leh nawlh mai \hìn a nih hi maw.Lui mawng lama pil hlen daih a, a tawng fuh fuhtepumpui tihpuar nána awm mai pawh thlan theihnise, thlan a châkawm rum rum mai dáwn e.

Thinlai mu hnu hi a tho leh \hìn a, awiawi mah ila, naute tho fu lo laklawh, mut kham loang maiin kan chiau reng mai zawng a nih hi.Lungrun, i zuna uai hi a na lua a ni e.

47


PART

VZan khat chu ka Diary ziah tawh bu hnih

bu thum chu ka la chhuak a, eng kum ber nge tihlam ngaihtuah nachang hre lo leh en mai nachanghre lèm lo chuan a ni chhinchhiahna bîkah chuanka buai tâwk êm êm tlat mai a!

Ni khat chu : �Vawiin chu College can-teen-a kan chawlh laiin hmél\ha tih deuh mai kahmu a; ngaihzáwng lo nei ve fo tawh mah ila, aniaia \ha tih ka la nei lo. Ka hmuh phat a\anginkeimahah nasa takin thu a sawi nghal a, hun achep deuh avàngin tu nge a nih a, khawii a awmnge tih ka hre hman ta lo. Zanah lehkha tlêm tê kazir a, chu nu ringawt chu ka ngaihtuah mai. Hriatchian zêl a châkawm hle mai� tih a inziak a.

A tûkah chuan: �Class ka kal a, niminaka hmuh kha hmuh leh tumin ni dang aia rei deuhcanteen-ah ka awm a; mahse ka hmu chuang hleilo va; ring ka fân nasa thei ak ak khawp mai a,\hianpa L.M-a�n min hmu se chu sawi tùr a ngahngawt ang. Rilru kim lo deuhin inah ka hawng a,zanah lehkha zir lovin \hiante nèn kan inkâwm a,

48

Thinlai a thar leh \hìnlehkhaden kan déng a, kan \angdun kan thiam lohzâwk avàngin tui kan in hnem hle� tih a inziak leh a.

A tûk chu Saturday a ni a, �YMA Sports�tih chauh hi mãwlmang deuhin a inziak a.

A tûk lehah chuan - �Sande Sikul zirlaiUpa Khuanga�n a khai khâwm, zanah Missionarypakhatin report pêk pahin thuchah tawi tê a sawi�tih tê hi a inziak leh a.

Ni thum a zawnin engmah a inziak lo va,a ni lina-ah chuan, �Ghy-ah chhûngkaw pawimawhtiin zan khat riakin ka kal zuai, rin aiin a chauhtheih nek mai, motor chuan ka kham hle, muthilhka harsat bawk si, dam takin ka thleng leh a,Pathian vênna a ni e� tiin a inziak leh a.

Ka keu zêl a, ka keu kân nual a. Ni khatdang lehah chuan �tiang hian a lo inziak a:-

�Vawiin chu ka hmuh nawn châk êm êm,ka zawn rilrûk reng \hin ka hmu leh thei. A nuamka ti hle mai. A bulah ka kal a, ka biak hmain anichuan, �I va reh ve a,� mi lo ti a, ka biak duh tak kabia a, ka hmuh châk êm êm ka hmu bawk a, anuam ngei mai. I BA zir a ni a, College dang a\anginkan College-ah a rawn insawn a. A hming pawhka zawt a, Rita Zorammawii a ni. Phone numberleh address kimchang pawh kan inpe� tiin.

�Rita Zorammawii� tih chu a hnuaiah ainrîn kalh nghe nghe a.

Chu thil ka han chhiar chiah chu ka mitdeuh sulh ni berin ka hria a. Ka mitthlá-ah khami

49

Thinlai a thar leh \hìnnî kha a lo lang uai(h) uai(h) a: Khua a thiang \haa, ni a sa vût hran lo va, thlifim a thaw heuh heuh a,a sam chu nasa lutuk lovin a chhêm lêng vet vet a.

A sam tan dàn chu sam azawnga mawika tih dàn berin: dar vaw pêl siin, a slope-in a tána. A kir ka tih dáwn chuan kir teh chhup chu a nilo va, thlifîm pawhin a chhèm lèn siau siau theiha nih avàngin kir tep tup lo, mâm zuar bawk si loa ni ber mai a. Ka mitthla-a a fiah ang hian kasawi chhuak thiam lo va, a... hmuh ngawt mailoh chuan a sawia sawi fiah mai chi a ni lo va,hrilhfiah tum dáwn ngial mah ila, ka hrilhfiahthiam lo a ni ber e. A mawi a, a nalh a ni ti ila, abâk a la inphum \euhah i ngai mai ang.|awngkam thiamnaa han sawi chhuah thiam chi-ah ka ngai lo va, a tak ngeia hmuha lang chiangleh a mawizia hriatchhuah zual deuh deuh tùrchi a ni.

A hmai tláng a hriam han ti dáwn ila, cher chhezâwk zâwk chu a ni chuang si lo va. A hnar ngulsáng deuh vah chuan a hmai a tilang cher deuhpawh a ni mai thei. Siam chawp leh hnawih chawppawh a ni lo tih hriat tak hian a hmui lah chu a senvâm hiam a. A mitmeng pawh a fiah \hain a thianga, duhtakin min han melh se khaw dang hawisanharsa tak tùr a ni. A mit hmul tlêma er deuh chuana ti nelawm phian lehnghal a; a biang tai sen têktechu hmuh hmaih phal chi a ni hauh lo.

A \hiannu nèn an ni a, thing buk tê taktê hnuaia a hlim zîm tê-ah chuan an ding a.

50

Thinlai a thar leh \hìnHmelhriat an la neih vak lèm loh avàng leh kalthar an nih avàngin an la kimki deuh bawk a; miawm tamna zîngah chuan an la tal lût ngam lo va.An pahnih chuan an inzui rawt hi a lo ni a.

A bula ka han kal chuan, �I va reh ve a?�min lo ti ringawt mai a!

�Reh vak em ni? Nang ni alãwm rehzâwk le, hmuh in har em mai,� tiin ka�n chhángliam ve ngawt a.

Chutia, �I va reh ve a?� min han tih ngawtmai chu mak ka tiin a ngaihtuah dàn pawh thiamhar ka ti a. Hmân deuha kan inhmuh zawk khachuan inbiak pawh kan inbe lo va, mite kárahzawng \um hnih \um thum chu kan mitsir zawnga intawng kha chu a ni ngei mai a. Khami nî a\angkhán ani pawhin min lo ngaihtuah ve ngei a nihdáwn hi tih bâk chuan ngaih dàn han siam pawhharsa tak a ni. Mahse chutianga min lo be hmasazâwk ta mai chu ka tán chuan lawmawm tak chu ani. Thinlung a hlim a, chu thinlung hlimna chumin hmutu tán chuan ka hmêlah a lan ngei pawhka ring a, duh loh rai ang an tih ang hmél zawngka put ka ring hauh lo mai.

|ha ka tih rilrûk êm êm, khawiiah nge aawm ang tia ka thlithlai rûk rengin min han be tamai chu a phurawmduhin, a hlimawmduh hlemai.Min lo be hmasa lo pawh ni se, kei, ani hmuh châkleh biak châk ngawih ngawiha awm ta chuan ka bedáwn tho tho a; be hmasa zâwkin a rul tâwk lekinmin chháng pawh nise, ka lâwm a tling tawh dáwn

51

Thinlai a thar leh \hìntho asin. Min chháng mumal lovin, hre \ha duh lohial pawh nise ka la ngaidam thei tho àwm asin!

Hetianga hmuh châk deuh han hmuhhian a hmaa kan lo ngaihtuah lâwk diamsapawh hi sawi tùr a váng thut mai a! |ing\angthiam \ha\hum lo, zai ngaina ve tak, zai thiamvak loten |ing\ang an perh chánga hla sak tùran vân duak ang deuh hi a ni ber ang chu. Sawitùr êm êm hre ta lo chuan, �Period in nei rih nange?� tiin ka han zawt chawt mai a.

Hmél\ha ka tih êm êm, tu nge a nih a,engtin nge an koh va, khawii vénga awm nge tihpawh ka hriat loh chuan hlim hmél pu tak hian,�Aw..., period hnih kan off zâwn a; mahse vawiinchu ka \hiannute inah lèn kawi kan tum a; mahseani alo chhuak daih si a, zawi muangin Collegekan rawn pan a, rin aiin hei, kan la thleng hmaa...� dam dap hian a han ti a.

�Chu, kan va inang awm ve, kei pawh\hianpa zin tùr thlah tumin ka chhuak hma deuha, ani lah chu an tum aia hmain an kal leh thut a,ka nang hman ta lo va..... College lam ka rawn panchawt a, hei, hun ãwl a la tam viau mai a...� kahan ti ve leh a.

A taka kan inkárah thu engmah thlun aawm hma hawtin kan inpawh nghal êm êm mai a!�Chutia hun ãwl in la neih tho chuan, class \anhmain canteen lamah kan inhnawh puar hmasadáwn em ni? In duh ve em?� tiin ka han sáwm a.

Anni pawhin an lo hnial hran lo va.Chutia tih tùr nei lo va, rilru inpawhna tak tak

52

Thinlai a thar leh \hìnneih hmaa chu lai hmun ualau tak maia han dinsawih reng chu awm dàn thiam a har deuh bawka, duh leh duh chu Canteen lam pan chuan phurtakin kan inzui ta a.

Canteen chu kan thleng thuai a,inhmatawnin a kil lamah chuan kan \hu a, mi an loawm tam loh lai tak a ni hlauh va.Waiter chuan kan\hu fel hlawt tihah chuan kan mamawh zawng minrawn zawt zung zung a, kan ei tùrte chu Menu enchungin kan lo hrilh a.

Ei tùr kan nghah mêk lai chuan, �Ngawiteh u, engtin nge kan inkoh ang le? Khawii véngahtenge in khawsak le? Kei hi, P.L. Rinawma ka ni a, P.L.min ti mai \hìn,� ka han ti a.

Ka hmél\ha-tih-zâwki chuan, �A ni tehtak e, kan la insawi hlei nem maw le. Ka \hiannuhi, Marami, Lalramthari a ni a, Dawrpui Véngahan khawsa a. Tin, kei hi, Rita Zorammawii ka ni a,�Rita� min ti mai \hìn a . Dawrpui Véngah tho kanawm a, Marami-te nèn hian kan in kawmchhakkawmthlang chiah a ni,� a han ti a.

An véng an han sawi tâkah chuan kei berchuan ka awmna veng ka la sawi lo tih chu ka hrechhuak a. Ka�n hrilh ve leh hnuhnawh kha a ni a.

Ka thil order a fuh tâwk lo deuh a, Porkchow ka chah ve ngawt a,thirfian tê an rawn dahtel bawk si lo va, nula hmaa han peh uai dur durkha ka hreh ve tum hrang a, thirkut (fork) khánka han zial a, a chang leh duh aiin a lian a, achang leh ka zial fuh mang lo va; min hriatpuimang lohva a rûka ka buaizia kha aw. Duh tak,

53

Thinlai a thar leh \hìnzah tak bawk si, Interview laia buan deuha chêtkha chu a nuam lo ve bawk a ni.

Hmaichhanah, insi lo chauhin kaninhmu a, ral a khata ka hmuha \ha ka tih chu kahmusual lo va; belhchian a dãwl a, \ha ka ti zualsauh a. A bula ka han awm ta mai chu ka lãwmhliah hliah a ni.

A \hiannu nèn chuan engtiang chiahinnge min lo sawi ve \hin ka hriatpui hauh lo na a; �Iva reh ve a? min tih \uma an pahnih mit meng kaen khán, eng emaw tak zawng an lo sawi dun tawha ni tih chu mi ã niléng tán lo chuan a rin zawntheih mai a. �I va reh ve a,� min lo tih ngawt dànahpawh min zawng ru ve fo tawh \hìn tih chu a hriattheih mai a.

Kan hmuh duh takte hmuh châka kanngaihtuah lai hian: Hman ila chuan chumikhami chu ka sawi ang a, chutia min chhânchuan chutiang khatiang chuan ka awm angemaw chutiang khatiang chuan ka chháng angtih emawin kan ngaihtuah lâwk \hìn a; mahse atak ram a lo thlen chiah erawh chuan kha a chihduh leh viau lawi si \hìn a nih kha.

Chutia hmaichhana kan in\hutchilhreng lai chuan vawi tam tak ka lo ngaihtuah lâwkvek tawh chu a bo duak a!

A \hiannu lah chuan eng emaw lei tùrchhuan laminmin kalsan ta daih bawk si a. Chutihrual chuan sawi tùr lah chu ka vân êm êm mai a.

Rita-i chuan, �Class i kal ngai vak lo emni? Ka va hmu khât che ve a?� tiin min han zawt a.

54

Thinlai a thar leh \hìnKei chuan, �Min hmu ngai lo mai mai a

nih chu, ka kal \ha lutuk,� ka�n tifiam zauh a.

�Ka awih lo rêng rêng, ka hmu ngai rêngrêng lo che,� a lo ti thuai a.

�Min en kân \hìn a nih chu,� ka la ti hrãma. �Tak tak a, zan hnih khat lek riak bovin kan zina, ka chau deuh bawk nèn tun ni lî ni nga chuclass ka�n \hulh ve hlek alãwm maw le,� ka ti zuive lehnghal a.

�Eng tiin nge i zin a?� tiin min zawt zuia, chhûngkaw pawimawh ti satliah ka nih thuinka chháng kha a ni a. Ani pawhin thil dang minzawt zui ta lèm lo va.

An ina lèn a rem leh rem loh thute kazawt a. An biakhlatna nambar pawh ka dil ni lèmlovin min hrilh a, kan biakhlatna nambar pawhka hrilh ve ta nghal a.

Class \an a hun dáwn hnai a, canteen chukan chhuahsan ta a....

A bâk chu mitthla zui ngial ka han tumna a, canteen kan chhuahsan chin bâk kha chuhan mitthla zui dàn ka thiam tawh miah lo mai a!

�Engtin nge ni ta zêl kha le?� tiin kangaihtuah chhunzawm a. Kan College Compoundleh class room leh pindan dang dangte ka mitthlakual a. Canteen awm dànte ka mitthla a. MahseRita-i nèna kan chanchin chhunzawmna tùr hanngaihtuah chhuah thar ka nei thei chuang lo!

Kadiary dangte ka han keu nual a;mahsetuna ka keu zawh hlim tih loh chu a ziak chhiar

55

Thinlai a thar leh \hìntum êm êm pawh ka nei lo. Ka khua a har a, hunãwl ka lo nei bawk nèn, a remcháng a, ka la chhuakve mai bawk a ni.

Khawhar hnêmah Diary hlui ka han haichhuak a; mahse khawhar hnemtu ni lovinkhawhar chawk thotu leh dawn tisei zualtu mai alo ni zâwk si a. Kan nunhlui, ka ngaihtuah ngaizen zen lohte min ngaihtuahtîrtu a lo chang tazâwk a ni.

Khua a han har tak tak hi chuan hnêmtuhi kan zawng ruai tak na a, khawhar theihnghilh\hak khawpa min hnem theitu hi chu muthilh bâkhi chu a lo ni lo a ni àwm mang e tih minngaihtuahtîr a ni.

Chutah kan han muhil a, muthilhhmaa mumanga man kan châk êm êmte mangahhmu lèm lovin thil dang daih kan hmu leh lawia. Man tum ràn ràna mut pawhin kan mang dersi lo va. Beisei ang taka kan mumanga kan manfuh hlauh cháng hi chuan zînga kan han tho hikan harh \ha bîk deuh vah hian a hriat a.Mumang neih tui lai tak maia kan han \hangharhhlawl maite hi chu a vânduai thlâk \hìn e.Tawrhna awm si lovah chuan manganthlâk duhve tak chu a ni.

Zanah kan han mu a, vawikhatmah\hangharh miah lovin kan mû a, zîngkárahthawh hun pangngaiah kan han tho va. Zanlamah mumang hlimawm tak nei nia kan hriat sikha kan ngaihtuah chhuah theih mai loh chángtea lo awm ve tho va. Mak ve tak chu a ni!

56

Thinlai a thar leh \hìnEngpawhnise, rilru pangngaia kan

ngaihtuah lai kan hriat loh hlâna min tawptîrtuchu muthilh hi chu a ni tho tho va. Rilru hlim takpua kan awm lai pawhin min chawlh hahdamtîrtua ni a; rilru na taka kan awm mêk laia kan muhilthei a nih ngat phei chuan nachhâwkna mum liantak a ni tho tho mai.

Khawharna hi chuan ruahthimpui surdáwna chhum dumin min tuam thimmup ang maihian min tuam mup reng mai a. Zihnghal kungHmáwngin a zêm buai duh riau ang hian min zembuai bîk ni tein ka han hre thul. Dik tak ang maw?Mite mimal nun ka thlìr thiampui vek loh avànginmite tawrh ve reng hi ka lo tuar na bîk a ni lomaw? tihte ka ngaithuah a. �Mahni hmasiallutuk ka ni thei mai ang em?� tihte minngaihtuah chhuahtîr a.

�A mak� tih bâk hi chuan sawi thiam pawh ahar a ni. Diary dang pawh en tawh chuang lèm lochuan chu zan chu chutiang ngaihtuah nánchuan ka hmang a.

57


PART

VI

|um khat chu \hiante nèn �lèn fângin i léngteh ang u� kan ti a, tu mahin lènna tùr hualsa chukan nei hran lo va. Lênna tùr hualsa han tihah,mahni ngaihzáwngte in ni lo, a huhova han lênnatlâk deuh, \hiante ni ve lêm lo ngamtlâk tena an lohriat palh pawha nuih tiza lo deuh tùr a ni berang chu.

Chutih rual chuan, kan han sawi khâwmmeuh chuan lèn châkna tak tak chu kan lo neihlawm nameuh mai. Kan lèn châkna-ah \heuh lènho kan duh ta \heuh si a, thu bulbãl nei manglovin rei ngial chu kan sawi ho a.

A tâwpa tâwpah chuan, ani \hianpa L.M-a, mit fing deuh, fiamthu-a nula dictionary tiakan chhaih \hin, ral khata nula chhiat lohhmél deuh han hmuh chánga �a chuti khati�lo ti thei deuh zêl, amah eng ual ni bîk mangsi lo va duh tui ve zet mai, nula hre thei, nulahriat hlawh si lo, nula lâwm tak, mahnia

58

Thinlai a thar leh \hìnngaihzáwng pakhat pawh la kherh thlu zõ tlatsi lo chuan a hriat \hat kan ring tláng deuh ani ang chu, L.M-a hriatna-ah chuan kan kalta hlawm a.

An in kan panna kawngah chuan fiamthu kanthawh hlat reng a. �Pasal a lo nei tawh mai anga(h)tih te, �a lo zin bo daih mai anga(h)� tih te, �inléngmumal deuh hi a lo nei ang a, a lo keipui sa hauhhlur mai anga(h)� tihte kan sawi a, kan nui leh \hìna; L.M-a erawh chu a nui \ha duh ve vak lo va.

Ani hi zawngin a hre kilkhãwr ve thei a, engtinnge a hriat zâwk chu aw tih tùr khawpa véng tlafuallamah pawh a mawng lama mite hi an ni \hìn a!Tuna mi chu véng khatah pawh a hulum lai deuh,lawi-lèn nuam ve deuh a ni chêk ang chu maw tihkan han beisei deuh ngawt a. Mahse, kan kal kankal a, kan lênna tùr véng pawh chu a lu lam a\angalûtin kan thil tlang deuh thaw ta mai a! A \hiandangteho chu kan inmelh deuh hrâk hrâk tawhhlawm a, ani lah chuan hma a hruai a, chak deuhina kal zêl a. Zui loh theih ni tawh hek lo le, a hnungahchuan kan zui ve ta zêl a.

Chuan, kawtzawl zau ve deuh nei, in pakhat,Assam Type-a sak, a bang Tile, chinai an hnawiha ni tih hriat tak mai bang chehna hring, scartinghring ni bawk, kawngkapui rawng sen duka anhnawih lam chu a pan a, a hma aiin a kal chakthut a, kawngkhar chu vawi li teh meuh mai a kikchu kan hmu hman a. An varanda light pawh chua êng pup mai a. Tualzawlte chu a chhun ênguar(h) mai a.

59

Thinlai a thar leh \hìnKawngkhar chu an rawn hawng a: nu tãwi,

thau lei luai, sam kir chhup mai chu hmélhriatngai loh hmu tih hriat tak hian a rawn hawi mul(h)mai a.

Kan thleng tawh dáwn emaw tiin kan lo lãwmrilru ve êm êm tawh a. Chutih lai chuan L.M-achuan, �Ka pi, khawii lai nge Parte-i te in kha?�tiin a la zawt ta cheu mai! Hemi te in pawh hi amawng tawh tehlul nèn, kawr kam kan thleng lochauh a ni tawh a, mang a ang ru duh khawp mai.

A mi zawh nu lah chu a hawi phâwk angreng si a, kan kal tumna tak a la nih hmél lohbawk a, kan hnaih duh ta lo va. A hmeichhe biakchuan, �Parte-i maw?!� a tih chu kan hre phâkvuai a. Kan hlauhthawn rûk leh fiamthu-a kansawi chu a tak thleng dikin, a lo awm tawh lo emni chu aw kan ti a. Chuan, rei vak lo an inbia a.Hmeichhia chuan, �Khu lai deuhah khuan, helaistep-ah hian chhuk thla ula, kawng in pawh hunahstep-a kal thla zêl lovin ding lamah in phei ang a,kawtah tuizem hring a lo awm mai ang,� tia a sawikan hre leh a.

L.M-a pawh chu a nui deuh suk a, �Ti r�uhelamah hian,� a rawn ti a, a kutin min rawn hui a,a awmna lam chu kan va pawh ve ta a.

Kan kal leh a, step chhuk zet mai hi a lo awma, �tah chuan kan chhuk a, street light awm hek lo,a thim ang reng si a, a vawn bán an siam chu kandawm far a, a bàn a nghet lo a ni tih hriat takmaiin kan dawm bûk leh nawk nawk \hìn a.

Hmeichhe pakhatin a sawi ang chuan kawngkan pawh thla a, ding lamah chuan kan kal phei

60

Thinlai a thar leh \hìnta a. Tuizem hring chu a lo awm a, tuizem-ah chuan�He tui in apiang chu an tuihâl leh ang� tih te, �H2O�tih te, �Parte-i� tih te chu nalh vak lovin rawng varina lo inziak nuai(h) a.

Chutiang kan han hmuh tâkah chuan�hei ngei hi a nih dáwn hi� kan ti a. L.M-apawh phur zet maiin a kal a. Kawngkapuirawng hring duka hnawih chu a han kik lehdat dat a.

Hmeichhe naupang aw tih hriat tak hian, �Loléng rawh u,� a lo ti lau lau a. L.M-a chuankawngkhar chu a pawt hawng a, chuan, kan zainkan lût ta dial a.

Nu valai ve tak, tarmit bun hian, �E! Lo léngrawh u, lo léng rawh u, eng nge in duh a? Kha, aremcháng lai laiah khán lo \hu rawh u,� a lo ti a.

L.M-a chuan, �A.... hei, kan rawn teilût venawlh a nih hi. Khaw nge Parte-i hi?� tiin a�nzawt a.

Nu chuan, �|henawmah a kal zawk a nih kha,a \hiannu phâia lehkha zir vawiin-ah a rawn thlenga, ava léng phei lawk a nih kha, kan kò dáwn ania,� a ti leh a.

Hmeichhe naupangtê chu auvin, �Mate, a nîva ko rawh aw, �A nî, a piin lo haw rawh a ti,� va tila aw,� a ti a. Naupangtê chuan kawngkhar chu anem hawng rawk a, a nî kò tùr chuan a tlãnchhuak a.

61

Thinlai a thar leh \hìnTuibûr hmuam dà pawh a ni meuh lo ang e,

naupangtê leh a nî chu an rawn \awng ri nak naka. Rei lo tê-ah chuan naupangtê chu a rawn kailût a.

�E he! L.M-a te ve tehmial chu(h)! Khawii lamthli chhiain nge rawn chhêm lût che u a?� tih pahchuan L.M-a bula \hutna ruakah chuan a rawn\hu a.

L.M-a chuan, �A \ùlnain min pawt thlu nganga nih hi. Hmél han inlan ve zawk pawh hi a \haalãwm, kan dam reng si chuan,� a ti a.

�Engtin nge kan inte in rawn hriat theih zâwk?Kan awmna hi a mawng tih piah lam hi a nia. Alawilên a nuam bawk si lo va, in ti lâwmawmhle maia. Hei, i \hiante hi khawii lama mite nge ni hlawm?In fel hle mai a,� Parte-i chuan a�n ti luam a.

L.M-a bawk chuan, �Kan véng mite vek an nihhi, chu bâk chu sawi tawh lomai ang, ka sawi tam lehi hriat loh ka sawi hnem a ni ringawt dáwn a,� a tizung zung a.

L.M-a vek chuan, �An hming i hriat duh lehanmahni kha zawt mai la, an hming chu anhrechiang ang. I zawt zak deuh a nih leh �Vala� tivek mai rawh. Mizo chu tlangval an nih chuan anhming kan hriat loh leh �Vala� han ti chawt ila, asual tampui ngai lo a nia,� a�n ti liam ve leh puat a.

Parte-i chuan, �I ho e a, sawi mai mai rawh. Iti ang lo êm mai,� tiin L.M-a chu a nawr ve leh a.

�Tahchuan ani pawhin kan hmingte chu a�nsawi zung zung a.

62

Thinlai a thar leh \hìnTukverh bula \hu ka ni bawk a, thlanglam

ka hawi thla chu �kawmthlangte� tih tùr an lonei tawh rêng rêng lo va! Fùrah tuihawk riin aawi ve ngei dáwn niin a ngaihruat theih a. Chhùnpachanlai a ni emaw, bãk chhe lèn hunah a niemaw, office kal vanglai a ni emaw, Bazar Busthlen vanglai a ni emaw engtiklai mahin an tánchuan motor ri chu ri beng chheng a ni ngai lothung ang a, zirlai tán chuan zirna hmun \ha,rilru duhtâwka sawrbing theihna hmun a ni tihchu sawi tam pawh a ngai lo va, a hmun thlen a,han awm vang vangin a hriat theih a ni.

�Thingpui tui tâwk ka�n lum ang che u aw, inrawn kalna a hla si a,� tih pahin Parte-i chuanchoka lam chu a pan a.

�I lum thiam ang ang khán va lum ve rawh.Da duau khán i rawn lum ang e,� tiin a kal mêk laichuan L.M-a chuan a�n tuihnih hrãm a.

Parte-i chu a rawn lêt leh thuai a, kan hmingchuan min rawn kò nghal bawrh bawrh a, eng ngekan thawh \hinte min zawt hlawm a.

Kan tìtî chhunzawm luam a, phâiah lehkhazirin a lo awm \hìn a. Nikum maiah a zirlai zirzovin kumin a\angin Mizoram-ah a awm ve leh\an dáwn chiah a lo ni a. A chanchin chu kanzawt zêl a, Bangalore-ah kum thum zet a lo zuawm ve a lo ni a.

Bangalore a han tih chiah chuan ka rilru-ahRita-i a lo lang nghal a. A hriat ve ngei pawh ka

63

Thinlai a thar leh \hìnring a, a chhan chu Mizoram a\anga State dangaawm, khawpui pakhata awm ho hi chu kum hnihkhat an awm tawh chuan an inhre deuh zêl a.Mahni chênna ram mite nà nâ na chu an lo inngailo thei lo va. |hian inkâwm bîk chu an awm \hìnnameuh mai a. Amaherawhchu, inkâwm fál bîktechu awm mah se eng emaw tih khâwm nikhuaakal ve \hìnte chu mi ã nileng tán lo chuan anhming emaw tal chu hriat loh theih pawh a ni\hìn lo.

�Chu, Bangalore chu nuam i ti em? Khu laiaawmte chu in inhre hlawm viau lo maw?� ka han ti a.

Parte-i chuan, �A.... nuam a ni ve mai angchu, zirlai nih chuan mahni zirlai kha taima takazir a ngai a, a nuam záwng phei chuan ka longaihtuah vak lêm lo va. Lung chu a léng duh ve ani. Chhuk thla hi an awm ve nual a, tin, chubâkahsorkar hnathawk an awm ve nual bawk a.Intihlim tham chu kan awm ve a, Mizo Inkhâwmhi a awm ve \hìn a, chu chu kan inhmuhkhâwmna hun ber chu a ni mai a. Inkhâwm ve\hìn pangngai chu hriat loh ka neih pawh kahre lo, ka hre kim khat viauin ka hria. Mahse lûtleh chhuak hi kan awm ve deuh reng a, ka sawisual êm lovang chu. Tlêma awm rei deuh chu kahre vek a ni mai,� a ti a.

L.M-a�n, �Chu, i zuk inkhâwm \ha ve meuhem? He laia Kristian \ha tak pawh hi phai lama antlâk thlâk chuan Kristianna an dah \ha a, Pathiannung be ngai lo awmin an awm hmiah hmiah \hìne an ti a, dik tak maw? Kan la awm ve chiah lo va,�a lo ti a.

64

Thinlai a thar leh \hìn�A ni khawp mai chu lai chu, i sawi chu a

dikna chin chu a awm alãwm. Amaherawhchu,�mipui an thuhmun fo thei lo� tih a ni kha. Mitlêmtê kawhmawhbáwl an awm \hin avàng hianphai lama tla thla tawh phawt chu an fel lo tihna ani hlei nem,� tiin L.M-a zawhna chu Parte-i chuana chhâng a.

�Ka zawhna pawh ila chhâng kim lo. �I zukinkhâwm \ha ve meuh em?� tih kha,� tiin L.Mchuan a zawt ve leh hrâm a.

�I \hianpa \awng tùr i sawi kêp vek tawh alãwm,ka inkhâwm ve \hin i ring em?� a�n ti lêt a.

Kan \hianpa pawh a khât tâwk chuan a rawn\awng ve na a, a tìtî tui loh lam thil kan sawi laipawh a ni mai thei, in danga kan lèn ang chuan a\awng tam lêm lo hle rêng lah tak a.

Parte-i�n, �Ka hre kim khat viauin ka hria,� atih chuan, �chu zawng, Rita-i pawh a hriat ve ngeidáwn chu,� ka ti rilru a. Engtiang takin nge a hriatang aw ....a ngaihnêp záwng taka khawsa chi a loni mai ang em? Nge, a lo hre chiang viau ang a,thu chhia, thu \ha an inhrilh hial zâwk ang? tihchu rilru-ah a rawn awm nghal a. A hriat leh hriatloh chu zawt ta dawt ila, lo hre lo ta se ka tán azahthlâk ang em? Lo hria pawh ni tehreng se achanchin hriat ka châk êm êm hi min tivir tâwkchauhin a awm ang a, bang phèn, sawi duh lohchinte a nei nual ang em? tih chu ka inzawt mawlhmawlh reng a.

Rita-i chanchin chu zawh ka châk si, ka zawthreh ve deuh bawk si, ka rilru tina tùr deuh

65

Thinlai a thar leh \hìnchanchin ka hriat palh chuan hawn kawng ringawtpawh a thui dáwn êm mai!

Rita-i a hriat leh hriat loh zawt tùr ringawtpawhin ka rilru a inkhâp nasa hle mai a. Rita-inge nge zawngin ka thinlung hi a luah a, aawmna khawpuia awm ve ringawt pawh kan ngaihlur ringawt mai dáwn a nih hi maw. Kaduhthusam zawng a ni bîk lo, ka thinlungahhian a lo lian êm atin a ni. Ka thinlunga a lalenziate hi hria se, a làwm viau loh pawhin arilru tal zawng a na ve ngawt ang chu. Kaninhmangaih \hìn si a.

Mahni chauha awm ni ila chuan ka hûi lehpap pap ang a; mahse \hiante nèna léng kan ni a,léng satliah pawh ni si lovin hmél hriat loh nulakan rim a ni si a.Nunphung hloh \hak khawp, hméldanglam bawih khawpin ka lo awm mai ang tih kahlau hle mai a.

Ka mitthlá-ah Rita-i hmél chu a lo lang uai(h)uai(h) a. Kan inhmuh hnuhnun ber, tuna aawmnaa a awm hmá deuh khán a ni a; khami \umkhán a hnuk ulh khân engmah a sawi hlei thei lova. Kei, a dawngsawng tùr zâwk pawh ka tuiral lochauh kha a ni si a. Tun ang dinhmun ang êm êmhi chuan kan awm ang tih kan ring phâk lo va,kan inhmangaihna chu kárah buaina chhumpuichu lo zîng mah sela, hmangaihnaa kan inthlunzawm tlat chuan chu harsatna chu kan táwn tlangthei tùrah pawh kan ngai a ni. Amah pawhin minhmangaih a, kei pawhin ka hmangaih êm êm bawksi a.

66

Thinlai a thar leh \hìnMahse tunah zawng daidanna bang hi tàwn

tlang rual loha chhah a ni a, keini ang duang tánchuan he bang hi zawng a chhah lua a ni. Hmanruaka hmang hlei thei lo va, ka hmanrawneihchhunte lah hi a beitham êm bawk atin ani. Chem bil nà nâ na chu tû fa mahin an khawihdanglam loh chuan chem hriam hmanin anhmang ngawt thei bîk lo vang.

Parte-i hriatpui ni miah si lovin Rita-ichanchin a hriat leh hriat loh chungchángah chuankeimahin ka lo buai ve êm êm a. A tâwpa tâwpahzawng rilru ka siam fel thei ve ta a.

Ka zawh ngawt khán a chanchin a lo hrechiang viau ang a, chanchin a chhia \ha an loinhrilh ang a, ngaihven ta riauva ka awm chuan\ha dáwn lovin ka hre ta a. Ama sawi sawiin sawitawp sela, a sawi dàn a\ang chuan hriat zawmchâk ka neih leh engtin tin emaw kawng a awmchhoh ve zêl mai chu ka ring a.

�Chu Bangalore lam Chhass pawh an awmnual lo�m ni ?� ka�n ti zauh a.

�Chhass lam pawh a lang vak thei lo, zirlainih chuan, bâkah mipa ka kâwm tam lo hrim hrima, Rita-i nèn kan inkâwm chawt hi a ni mai a, mipalam hi chu kan ngaihtuah lo hrim hrim hi a nimai,� tiin Parte-i chuan min han chhâng a.

�Rita-i a�n tih chiah chuan ngun takin minen se chuan ka hmélah danglamna a hmuh theihngei ka ring. Mahse, min lo en lo hlauh a ni angchu.

67

Thinlai a thar leh \hìnChutia �Rita-i� hming a han lam rîk tâkah

chuan \hiante pahnih chuan, �Rita-i a!� tih pahchuanmin rawnmelh deuh zâwk a. A rang a ranginkamitmeiin ka khap vat a. An rawn phûl zui lo hlauha; vanneihthlâk tak a ni.

Chutia �Rita-i� ti rual ta \hãwih chu Parte-ipawh chuan kan hriat záwng a nih leh nih lohmin zawt leh hlawm a. Thu dik tak chuan kanchhâng fumfe ta lo niin ka hria.

�Kan hriat a inang kher lo vang, kan véngahRita-i a awm ve \hìn a, chutia hming inang ta chuan rawn sawi ve mai mai a nih kha,� ka han ti a.�Kan hriat a inan pawh ka ring lo,� tiin ka�n tuihnihleh a.

Chuan, Parte-i chuan a kawm \hin Rita-ichanchin chu hetiang hian a sawi sar sar a :

�Ka chhuk thlâk hlim khán \hian kawm tùrpawh ka nei lo va, hmél hriat lah chu pakhatmahka nei bawk si lo va, baihvai ka inti a, ka lung aléng a, hrehawm ka ti êm êm mai a. Chutih laichuan, tlãi khat chu, ka inkhâwm ve a, hmélhriattu mah awm ta lo chu mal ta ngawih ngawih niinka inhria a. Han hlim chawp teh ka�n tum a; mahseka hmélah chuan hlim hmél a lo lang chhuakmanglo a ni chêk ang a; inkhâwm kan han bân chuanRita-i chuan min rawn pan a, ka awmnate minzawt a. Chuan, kei chuan ka chanchin chu ka hrilhve mawlh mawlh a. Ka awmna leh an awmna pawha lo inhlat lo viau mai a. Pathian remruatte pawh alo ni zêl a niang chu.

68

Thinlai a thar leh \hìnIn lam kan pan a, an chênna inah chuan min

hruai a, thingpuite kan in a, kei lah chuan ka nélnghal êm êm mai a. Amah kha mi nêlawm tak,hmél\ha si, fel êm êm mai a ni bawk a.

Keini \hianzaho chuan Parte-i tìtî chu kanngaithla \hap a, dik tak sawi duh ni ila, �kan Rita-i hriat� ngei mai kha a ni si a. A chanchin chu kanbengkhawn záwng tak a ni a, keia tán phei chuanhe khawvêl chanchinah Rita-i chanchin tlukangaihven ka nei ngai lo a ni si a. Naupanginthawnthu ngaihnawm ti taka an ngaithla ang deuhhian ka ngaithla deuh deuh hi a ni ber mai.

Chuta \ang chuan kan inhre chho ta zêl a,Mizo thiltih khâwm engkimah kan inzui a, kaninkawp chawt a ni ber a. Chu lo rêngah kan ziapawh a lo inang phian a, kan ngainatzáwng te,kan tìtî duhzáwngte pawh a lo inrual êm êm maibawk sia maw. Tudang kan ngai lo va, ka zuk awmchhûng chuan kan inkawp chawt a ni ber mai.

Chutia a sawi siam siam lai chuan ka lo tlazepve leh lailãwk a. |hianten Rita-i hming an lo lamrik zeuh tawh avàngin Rita-i chanchin chu a kipa kawiin a sawi duh lo mai ang tih ka hlau va.�Kan hriat nèn chuan a inang lo a nih chu,� ka�nti hrãm a.

Parte-i pawh chuan tìmna nei hranpa lovinan chanchin pawh chu a sawi chhunzawm zêl a.

Rita-i chu a hmél\ha si a, a nun a mawi bawksi a, a pian a nalh bawk si a, amah lah chu a che felthlarh mai bawk si a, mipaho pawhin an �star� thei

69

Thinlai a thar leh \hìnlutuk a, ka hnênah hian �min lo tihpui teh a� an ti\hìn a.

Chutia �a hmél \ha si a, a nun a mawi bawksi a, a pian a nalh bawk si.....� a tihlai vêlte chuanka bîng mup mup hian ka hria.. Ka mitthlá-ah ahmél awm dàn chu a lo lang uai (h) uai(h) a. KaRita-i kha zawng a \ha êm rêng a ni. Mi hmél\haleh fel hria inti chuan �Rita-i� \ha an ti lo a nihchuan �\ha leh fel� an la hre tâwk lo deuh a ni ang.Ka bawihi zawng mite ngainat záwng tak a ni a, anun khân mi a hîp tlat reuh a. A hmél\hatngaihtuah chuan lepchiah deuh hlek pawh nise �aàwm ve tho alãwm, zartu a ngah a, invèn sèn aharsa ang� han tihpui mai theih âwm tak pawh ani a; mahse chutiang zawng a ni hauh lo. Mahse,�mipaho pawhin an �star� thei lutuk a� a han tihchuan thinlung a khei zak mai a. Ka làwm rualrualin a chhunzawm leh zêlna chu ka ngaihtuahlo thei lo. Engtin awm zêl ang maw? tih chu kangaihtuah lo thei lo.

|henkhatte phei chu tlangval fel, chhûngkawbackground nei \ha tak tak an ni hlawm. �Neih atánka duh a nia� tiin ka bulah an sawi ngawng ngawnga. Tihpui ngial ka�n tum \hìn a; mahse ka beidawnga, tlangval fel pui pui pawhin tu mahin an chhãithlu thei lo. �A mit a sâng�, �a chapo� han ti dáwnila- Mizo tlangvalah chuan ani bâk han thlan tùrchuang an awm lo tih tùrte pawh a lakah chuanan beidawng ve tho bawk si a.

Ni, chu tak chu Rita-i a nihna chu a ni. Achapo a ni lo va, a mit a sâng pawh a ni hek lo ka ti

70

Thinlai a thar leh \hìnrilru a. Ka \hianpa chuan, �Chuti chu, ama taksalamah ngaihzáwng nei thei dinhmuna dintîr lotua awm a ni lo�ng maw? Chutianga tlangval fel taktak, dinhmun \ha tak tak pawh a laka an beidawnzêl bawk si chuan,� a lo ti a.

Chu zawhna a chhân hlân chu ka lo nghâkhlelhle mai a. Nghâkhlel e ti lo chuan huphurhna takka nei bawk a. Zanin kan léng hi rilru na deuhinka hawmai ang tih ka hlau a, chutiang êm tùr chuanka phal thei mawlh lo.

Rita-i chu hmél\ha, vanduai deuh niin ka hria.

�Eng nge chu chu a awmzia?� ka lo ti thuai a.

Chu, duhtu pawh a ngah ka tih tawh kha.Amah pawhin duh ve deuh chu a nei ngei chuanka ring \hìn a; mahse a uksak duh tlat lo.

A lehlamah chuan a khawngaih thlâk a niber ang chu. Beiseitu tam tak a hnawl zêlna chhanchu �Hmangaih ka nei tawh� a ti mai \hìn a. Amachanchin hriat chian chuan a àwm ve khawp chuanka hria a, han thiam loh tùr êm êm pawh niin kahre hran lo va.

�Chu, ngaihzáwng nghet a lo neih reng vàngzâwk a ni maw?� ka ti leh a.

A...... sawi dáwn chuan sawi tùr a tam lutuk.A �rinawm� a ni tawp mai.

Chutih lai chuan L .M-a chuan, �Ka va�nhmu ve châk e, a hmél a \hat hmél riau mai,� alo ti a.

71

Thinlai a thar leh \hìnParte-i lah a phur tual tual a, �Ngawi r�u, ka

Photo Album ka�n la ang e, a thlalâk chu ka kawl\euh alãwm,� tih leh thawh a rual a.

A thlalâk bawm chu a rawn keng a. A tê deuhpahnih chu \hiante pahnihin an en ve ve a. A lianber, thlalâk tamna ber chu Parte-i nèn chuan kanen dûn a.

Parte-i chuan a�n keu par par a, Bangalore-aa thlalâk awmna hlãwm, Rita-i nèna an lak dunawmna lai vêl chu kan en a. Swimming Pool tlángaa \hu lai, a hnunga hlim hmél tak pu chunga Parte-i ding chu ka zuk hmu a. A fuke chu a la ngo \havek vawk hle a, a kimtláng lah chu a hma aiin a\ha zâwk emaw tih tùr a ni a. Mizoram-a a awm laiai mahin Bangalore-a awm chu a ngeih a ni tih avun rawng leh a hmél a\ang chuan a hriat theih a.A taksa a lang tam a, a mawiin keu sawn a harsangei mai.

Thlalâk kan en chu Parte-i chuan an lâknahmun te, engtik huna an lâk nge tihte minhrilhfiah zêl a. Mit a tlai hle mai.

|hiante paw�n a hmuhnawm hmél lai deuhtean hmuh chuan Parte-i chu a khât tâwkin an zawtreng bawk a.

Rita-i meuh zawng en nin a har a, a lannaapiang mai chu hmuh a nuamin mit a la var vekmai. Ka Rita-i kha a ni miau alãwm.

Rita-i chanchin hriat chhunzawm zêl chu kachâk et et a; mahse han zawh ruai ruai chu a dik

72

Thinlai a thar leh \hìndáwnin ka hre si lo, Thlalâk ringawt chu kanbuaipui reng ang tih ka hlau hle a. Rita-i lannatawh phawt chu en nin tih leh en kham tih taktak a awm dáwn chuang si lo va. Thlalâk hanhmuha hriat fiah ka châk tak takte pawh ka zawtduh ta lo va, kham lo zet chuan ka en chhuaklui ta zâwk a.

Tìtî dangah kan kai mai ka hlauh deuhavàngin, ��Chuan engtin nge ni zêl? Engnge arinawmna tak chu nia?� ka�n ti leh zauh a.

Parte-i pawh chuan a sawi zawm veleh maibawk a.

�A chanchin hi min hrilh ve keuh keuh \hìna, a dinhmun a lainatawm khawpin ka hria. Amahchu thlahpawlh a ni a, a nu Mizo, a pâ hnam danga ni a.

Hre àwm lo takin, �Thlalâk ka en khán Mizopangngai chu ni lo deuhin ka ring deuh rêng ani,� ka lo ti a.

Mahse, a vannei kan ti dáwn nge ni? Ahmélah chuan a hnam dang hmél lutuk lo va, anu a phawk fu ve deuh a nih hmél a. Mahse a mitleh a hnarah a pâ lamah a kal deuh a nih hmélthung a.

A pâte pawh Mizoram-a an awmna pawh a reitawh hle a ni àwm e. An hnam \awng aimahin Mizo\awng pawh a thiam tawh zâwk niin Rita-i chuana sawi a.

73

Thinlai a thar leh \hìnSawi tawh ang khán a hmél a \ha a, a nun a

mawi bawk a, mipate pawhin an ngainainngaihzawn atán pawh ka hriat theih chinah pawhhêltu an awm nual rêng a ni. Mahse a lakah chuanan beidawng zêl tho va.

Ngaihzáwng nei lo va han awm mai tùr atánchuan ka lo ui ve \hìn a, a \hian hnãi ka nih veavàngin \an pawh ka khawh nasa ve thei khawpmai a; mahse awmzia a nei chuang si lo va. Acháng phei chuan ka hau va, ka thinrim phah fo\hìn a, a chhan chu a hmá ka lo ngaih ve êm êmvàng a ni a.

Ni khat chu, sawi mai rem si lo harsatna a neia nih dáwn hi ka ti rilru a; chu a harsatna chuzawh chhuah ka tum ta a. Chumi ka zawh \umchuan a \ang ve nasa ang reng a, sawi loh zâwkchu a duhthusam a ni a; mahse kei chuan sawingei tùrin ka kar tlat bawk si a.

A sawi duhna tùrin \hian awmzia hrilh tharleh chuang ngai hauh lo tùr kha ka han hrilh tharve leh a : �|hian chu kawng engkima kan harsatnate, lungngaih mangannate intuarpui a, hlim nî lehlawm nî-a in lawmpui tùr� kan nih thute ka hanhrilh ve leh sa sawi a.

Kan kar ngial \hìn a, �Nakinah ka la hrilhdáwn che nia,� a ti leh ringawt \hìn a. Nakin nakineng nge? Nakina sawi tùr tho, tunah sawi la a nimai alãwm, ka tih pawhin chumi \um chuan kahlawhchham der a. Ani�n a sawi duh miau lohchuan keia lo sawisak theih ngawt lah chu a nider si lo va.

74

Thinlai a thar leh \hìnMimal nuna harsatna kan tawh hian \hian

\ha, \hian rinawmte laka han sawi chhuaha venhawk hawkna chi a awm a; mahse engtiang pawhinsawi ila ziaawm chuang lo tùra kan ngaih, mahniahan hel tawrh ve tlawk tlawk \hin hi a awm vechâwk a. Chu chuan kan \hiante chu kan ring talo va, kan harsatna chumin sutkiansak thei chuanglo tùrah kan ngai pawh a ni chuang lo. Thurûkkan vawn theih êm vànga zêp ta reng kan ni pawha ni chuang lo va. Mihring nuna thil lo awm ve ani mai a. |awng thei leh lei veng zõ lo tak tak niakan hriatte pawh hian, eng emaw thup chin chuan nei ve \hìn tho alãwm ka ti rilru a.

Beiseitu tam tak kárah Rita-i chu ahmangaihna hmasa bansan lovin, chu ahmangaihna hmasa a lo hlan tawh tán chuan arinawm reng a, chu chu ka Rita-i ngei chu a ni.

Parte-i chuan a chanchin kimchang chu sawivek rih lo mah se eng emaw chen chu a chhuidawntheih tawh a ni. Aw Rita-i chu a vanduai a ni e,chutih rual chuan Rita-i a vanduai ka ti a nih sichuan hei leh chen amah ngaia kûr reng �kei hi�mi vânduai ka va ni ve tho êm! Keimah avàngin mivanduai a ni a; ani avàngin mi vanduai ka lo ni.

Rita-i chu ka tán a la rinawm reng a, kei pawhani tán ka la invawng reng asin. Hetiang hrepakhawvêl hmang tùra a lo piang chu inchhirinSiamtu pawh dem cháng a nei ve ngei ang. Keipawh ka ni ve tho alãwm. Mahse, Siamtu meuhzawng keini dem rual a ni si lo. Hringnuna thilthleng zawng zawngte hi chhinchhiahin kan hlimnî leh làwmlai nîte mual an liam mai hi chu

75

Thinlai a thar leh \hìnlungngaihna chhum dum chuan min bawh a nitih hai rual a ni lo va. Kan hun tawng zêlah hiankhawvêl mita kan thlìr chuan vuivaina hi a tamhle \hìn a. Kan thlìrna mit azirin kan hun tawntepawh hi a nuamin a lo nuam lo mai \hìn a ni.Thim záwnga thlìr chuan awmzia a nei lo va, mintichhetu a nih hre reng mah ila, khawvêl mitakan thlìr tlat chuan a aia thûk zâwkah luh a awlkhawp mai.

Chu zàn zet zawng ka tán nun hlui mu hnukai tho lehtu, suihlunglên tizualtu a lo ni. Parte-ichuan a han sawi chhunzawm leh a. Mahse engeng nge a sawi ka hre mumal thei ta tlat lo. Karilru zawng zawng chu Rita-i chuanmin hìpbehsaka. �Kei pawh i tán ka la rinawm asin� ka ti rilrumawlh mawlh a. Ka mitthlá-ah te chuan hlim takakan lèn dun lai vêl chu ka hmu uai(h) uai(h) a.

Parte-i chuan Rita-i�n hmangaihna a lo hlan,a tána a inserhhran tlat, \haléng dangte hnawlarinawm taka awmtîrtu chu �keimah� hi ka ni tihhan hre ta se chuan sawi tùr a nei belh \euh àwmsi a. Mahse, keimah vàng a ni tih chu hre rih lo seka duh bawk si a. Tlang takin hrilh law law ila, a\ha zâwk ang em tih pawh ka ngaihtuah nasa hlea. �Ka rilruin hrilh loh chu a \ha� ka han ti a; mahsehrilh a \hat zâwk rinnate ka nei thul. Mi hriatpuilêm si lovin rilru a insual bat bat mai a ni.

Eng pawh nise, �mi� ve mai mai anga ka lankhán Parte-i pawhin Rita-i chanchin a kip akawiin, a chhia a \ha lai zawng zawng thup neihauh lovin a sawi theih phah dáwn bawk si.

76

Thinlai a thar leh \hìnRita-i kawm \hin a nihna ringawtah pawh

Parte-i chu ka nêl sawt a, ka ngâi nghal riau maia! Ka inthup zõ dáwn ngang lo niin ka hria a.

Parte-i chuan Rita-i chanchin, a thurûk,amah chauhin a vawn khiau \hin chu a hriatpuia, engtiang chiahin nge chu a thurûk chu a lohrilh tih hriat chhunzawm ka châk bawk si, zanrei lam a lo ni nèn, amah leh \hiante mitmei venpawh a na \an riau bawk si a.

Chuan, Parte-i pawh chuan Rita-i chanchinchu a sawi chhunzawm ve zêl a.

�Ka lo zâwt ve ûk tawh bawk nèn, a chanchinchu a kip a kawia hriatsak chu ka châk telh telh a;\um khat chu hun thâwl \ha tak kan nei hlauh a,ngènngâwl lehzualin ka han zawt leh a, �tahchuanheti hian a chanchin chu bul ret rãwt deuhin minhrilh ta a :

�Parte, kei chu vânduai ka inti lo thei lo a ni.Ngaihzáwng hi chu ka nei ve \hìn a, minngaizáwngtu pawh insawitheih lam ni lovin ka vânzawk zawk bîk lo va. Tlêma han duh ve deuh pawhka nei ve \hìn a; mahse khâ�ng zawng zawng khaka duh lo tihna ni lovin, anni pawhin minngaizáwng ngei a, kei pawhin ka ngaizáwng tihchu phat rual a ni lo. Amaherawhchu, ka lohmangaih lo a ni tih ka hria. Hmangaih tak takloh hian ngaihzáwng a lo neih ve \euh thei dáwn alo ni tih pawh ka hriat chhuah phah.

Hun a lo kal leh deuh a, College kan han rapchho ve a, chutah chuan a ni, tun thlenga hetiangaka lo awmna chhan ka tawn tâk ni. Ani ka�n tawng

77

Thinlai a thar leh \hìnchiah chu a lakah hian ka tuiral a, a felna leh a\hatna te, a mawinate chu ka duh satliah mai nilovin, ka ngaizáwng hliah hliah a. Ka ngaizáwngringawt ni lovin ka hmangaih a ni.

Ani pawhin min hmangaih ve hlein ka hria a,amah ka hmangaih lo tihna ni lovin minhmangaihna chu ka hmangaihna hian a chhángletzõ lo ni hian ka hre \hìn.

Chu thil a sawi lai chuan kei pawhin Rita-i sawi chu ka pawm thlap a, ka lo bu nghauhnghauh a. Kan inhmangaih rêng a ni.

Induh leh induh, hmangaih leh hmangaihnafam chu kan inngaina êm êm a, chhûngten minhriat chhuah hma chuan zui pawh kan inzui zing.Kan College kalna a thuhmun bawk a, hun rei takchhûng chu College kal paha kan inkawm theihavàngin chhûngte pawhin kan inngaizáwng tih anhre lo. Mahse zirna hmunte a lo inang reng thei talo va, chuta chin chu chhûngte lakah zêp theihreng hek lo le. Kan khawsa zia-ah chuan \hianinkâwm satliah kan ni lo tih chu hmuh hmaih chia ni si lo va.

Ka chhûngten an han hriat meuh chuannamen lovin an thinrim a. Kan pahnih tán chuanzáwngkhara záwng dan beh ang chauh a lo ni taa. Lal ni si lovin lal chei bâwlin min chei báwl a,min veng ta chawt hi a ni mai a. A lehlam zawngathlìr chuan min khuahkhirh a leiah ka ãwl zawphian a.

Kan inngaizáwng tih an hriat ni la lain minlawi leiliah hrep a. A theih chin chinah min

78

Thinlai a thar leh \hìndangchep a, amah rawn lang ngam lo khawpin ansiam a, kei lah ka pawn chhuah an remti lo burmai si. Ka chhuah ve \um pawhin kan chhûngkawzînga mi tu emaw ber hian min zui a, han pensanchi ziazâng a ni si lo. Hmél inhmuh chu khawilamah, rilru hi a bîng mup mup mai \hìn a ni.

Nimahsela, biakhlatna lamah a khât tâwkinkan inbe thei a; mahse chû�ngte pawh chu lunglêntizualtu mai a chang zêl si a. Lunglèn thu tak ngialpawh duhthálin a sawi theih bawk si lo va.

Kan innél a, kan inngaina êm êm a, chutiadanchah kan han ni ta mai chu tuar thiam pawha har nangiang mai. Ani pawhin a hrethiam theilo va, eng emaw chánga a rilru a�n tih paukhauhdeuh a, ka chhûngte run luih pah deuha a rawnlèn cháng lah hian a rawn lèn laiin engtin mahmin ti lo mahsela a hawn hnu-ah min liak leh hrepa, kut hial min thlâk \hìn bawk si a. Chuvàngchuan, kei min lainat avàngin rawn lèn chu a tántih chi a ni bawk si lo va, manganthlâk tak a ni.

Engemaw chen chu biakhlatna lamah kan inbereng thei a, amaherawhchu, chu pawh chu rei kanti thei leh ta chuang lo va. Ka lâk hmasak an khapbur a; ka awm reng pawh hian �a awm lo� an lo tizêl a. Chhut chah theih zawng zawng an chhu chata; mahse kan inhmangaih êm avàngin kan in\henthei bawk si lo va; helamah hian engtin tin emawka awm ve nawlh mai a nih hi. Ka chan ang hi chuka hmélmate chanah pawh ka duh lo,� a ti a, tihthu chu thiam takin a sawi a.

79

Thinlai a thar leh \hìnParte-i�n chutianga Rita-i chanchin a han sawi

thar leh chuan kan ngui nghiai a. Chutih rualchuan ka tán erawh chuan �a la rinawm fan a ni�tih min hriat thartîrtu a ni a; páwl delh ruah, vawieng emaw zatin a delh tawh, nunhlui mual liamtawh chu, a kir leh dáwn lo tih hre mah ila, kanhlimlai nîte pár ang chuai tawh mah se, ka duhlaiizawng a chanchin han hriat lehin thinlaiah a tharleh \hìn zawng a ni e.

Chu zan zet zawng haw kawng a thui duh hlemai. Ka \hiante pawhin min hrethiam khawp mai.Kan kalna lama \hianpa L.M-a kan nuihzat rûkang ngawt kha chu a ni ta lo. Ka awm dàn apangngai lo tih hriain \hianten min tihhlim hantum ngial mah se, chhûngrilah thawktu a awmloh chuan hlim awm taka han àwm vêl chu harsatak a ni!

In ka thleng chu, ka khumah ka bawk thlawpa, biak tlâk ka awm tawh lo. A ni, chu zan zetzawng thinlai mu hnu a tho leh a, khâmchhengchhe tak kára pangpár mawi tak awm ang,\an hmun a rem loh êm avànga tute mahin an lâktheih si loh, ral a khata mawi taka pár, a hmunabelhchiana a mawina hmuh belh tùr tam êm êmang chauh, ka thinlunga hmun chang lian êmêm, ka thinlung lalnu ni fo \hìn chu ngaihtuahloh theih pawh a ni lo.

Muthilh ka han tum sa teh a, ka harh tualtual emaw tih mai tùr a ni. Harh tual tual han tiila, ka ni deuh chuai a, ka bîng deuh mup bawksi. Patlinga pumpa, pang lah chu ka delhna lam

80

Thinlai a thar leh \hìnapiang chu a kham zung zung a, ka inlet chhen a,pang a kham rual \hûm ni berin ka hria.

Ka lo meng tawngkhawng ve deuh pawh a niang : Ka lo muhil ve ta a. Ka men chhûng zawngaka ngaihtuahna zawng zawng hîptu a ni a;mumang lamah mang chhunzawm leh pawh kachâk hle a. Ka duhthusam tak maiin ka mumanglamah chuan amah hmuh tumin ka lo pan a. Anawmna in an lo sawn daih a, kan awmna a\angina lo hla khawp mai a. Min hìpna a nat êm avàngchuan kal lo thei ka ni si lo. Tin, chumai bâkah,biakhlatnain min rawn be reng a, min rawn chahchamchi bawk si a. Inbual fai ser sawrin kachhuak a, phûr takin an in lam pan chuan ka kalta vang vang a.

Chumi tûk tak chu ni chhuak a \ang \hainkhua a lum a; kalkawnga ka kal pelhte pawh antai tûk hlawm a. Nula leh tlangval \henkhattechuan rem leh rem lo hian, nihliap an inzawnhlawm a. Kawngpui zau deuh laiah naupang\henkhat an lo inkhêl a, an biang a tai têk hlawma. An baksam leh beksamte chu thlan tuiin a bawhtih hriat tak hian an baksam chu an tuai phir a, a\hen a tlu a, a \hen a tho sang hlawm a.

Khua a lum êm avàng chuan kea kal reng talo chuan lirthei chunga chuan a, hahdam takathlen theihna chu ka melh deuh reng a. Awiawmloh khawpin lirthei tlãn lah chu a váng a. Lirtheitlãn awmchhunte lah chu an khat \hup reng maisi a. Hma lam pana kal chungin hnung lama lirtheilo tlãn melhin ka hawi lêt zak zak reng a.

81

Thinlai a thar leh \hìnPhur viau e ti lo chuan ka kal sawt hlei thei

der lo mai. Kawr pangngai hnuaiah tawnzau kaha a, ka tawnzau hâk pawh thlanin min bawhnasat avàngin a huh hnâp a. Tawnzau lo ha lophei ila chuan kawr huh hnuangin ka awm ngeiawm si a.

Ka kal sawt hlei thei lo, rih artui phur an sawiang chauh ka ni. Lirthei chuanna tùr hmu ta lochu kea kal ngawr ngawr mai loh chuan atihngaihna a awm si lo.

Ka kal zêl a, kawng peng\huam ka thleng taa. Khawiiah zâwk nge ka kal ang tih chu kangaihtuah rei khawpmai a. Rei ngial ka ngaihtuahhnu chuan ka rin zâwk lamah chuan ka kal ta a.Ringhlel deuh si, beiseina sáng tak nèn chuan kakal zêl a. Thui tak ka kal hnu chuan chu kawngchuan ka kalna tùr chu a lo pawh aw zawng lo maia! Ka lêt leh dáwn chuan ka kal thui hman si; kalêt leh ngawt loh chuan ka kal tumna a pawh bawksi lo, ka rilru a hmanhmawh tawh bawk si. Ka kalngai lohna lam a nih avàngin kawng \um hnai, kathlan loh zâwk pawh theihna tùr lah chu ka hremiah bawk si lo va. Mi ka hmuh chhun chhunteka han zawh lahin tu mahin min chhâng thei bawksi lo.

Kir leh mai loh chu thlan tùr dang awm ta lochu ka kir leh ta nal nal a. Mani loh maha kalsawt lo intih tawh nâk alaia kawng dik lo ka hanzawh leh rih chu rilru a hmanhmawh takzet mai.Rilru chuan ka \hiani bula awm chu a thlahlel a, achâk ngawih ngawih tawh a;mahse ka taksa chuanchu ka rilru chu a la umphâk si lo. Ka lêt lehnalamah chuan chutiang taka kawng chhum bung lo

82

Thinlai a thar leh \hìnawm ta mai chu mak ka ti a, ka ring thei lo va;mahse a lo ni miau bawk si a.

Kal ve reng ta na chu péng\huam awmna chuka thleng ve leh mai a. Ka kal lohna zâwka kal lehpawh chu ka tîm dui tawh a. Mi han zawh mai tùran awm leh awm loh ka melh kual a, tu mah kahmu bawk si lo va. Chuan, ka kal lohna lamzâwkah chuan ka kal leh ta hnak hnak a.

A penna laite chu a hmaa ka kalna lam aichuan a zîm a, a lun loh hmél zâwk bawk a. Mahse,ka han kal thui ve deuh a, ka kalna hmasa ai chuana lun deuh zâwk niin ka hria a. Phur takin ka kalzêl a.

Ka kal leh fê hnu chuan kawng pêng\huambawk a lo awm leh a : Kawng pêng insîkna laiahtak chuan �thu ziak� a lo intár a - �HLIMNAZAWNGIN KAN VÂK KAN VÂK A ....� tih chin chiangtakin ka chhiar mai thei a. A bâk thu la awm chuchhiar zêl ka han tum \hìn a, a thuziak hmu sikha, a awmzia ka lo hre thei der lo mai a! Chutiachhiar hlei thei lo va ka lo din reng lai chuannaupang pakhat hi a rawn tlãn nal nal a. A rawnriat nawk nawk a; a liam leh ta daih mai a. Keipawh, chu thuziak chhiar vek ta lo chuan ka kalleh ta zâwk a.

Thui pawh ka kal hman lo. Sakawr rual penri khup khup niawm tak hi ka hria a, kan intâwkmai dáwn emaw ka ti a; mahse kan intâwk ta mailo va, a ri a zawi tial tial a, a reh ta duak a. Ngaih\ha lo ru ang reng tak chuan ka kal zêl a, chil pik

83

Thinlai a thar leh \hìnphâk lo liam ka kal hman lo- naupang au riai riaithãwm hi ka hre leh a. Chu thãwm pawh chu a ri aril tial tial a; mahse a khãwk rawng rawng thunga. Naupang \anpui ngai thãwm ni ngei hian a hriata, nichin maiah naupang pakhatin min kal pêl a,kha naupang kha a ni ngei ang ka ti rilru a,umzui zêl pahin chak lehzualin ka kal a.

Khawpui chhûngah ka kal reng emaw ka tihlaiin, ramhnuai hi a lo ni daih a, kawng thlanglama changpui hnahte chu thar ser sur hian a lothlep nek nuk a. A tliak lo awm chhunte chu a lohniar chuk hlawm a. Thlanthlá nupa niawm takhi an inchhaih a, an thlâwk kual dûn zak zak a. Acháng leh ka kalna tùr kawng lamah an thlâwk a,an rãk chìl chêl a, kawng chhak leh kawngthlangah an thlâwk tawn chhen mai lehnghal a!

Chutianga thlanthlá an thlawh tawn chhenchuan upate chuan paltlang loh an lo duh \hìna. Chu chuan ka ngaihtuahna pawh a hruai thuihle a. Nimahsela, ka kal laklawh tawh a, kir lehka tum tawh chuang lo va, hma lam panin kakal lui ta zêl tho va.

Ka hma-ah chuan léngkìr sáng êm êm mai,chhengchhe êm êm mai hi a lo awm a, tum ngialmah ila han lawn kai ngaihna hi a awm lo rêngrêng mai a. Tui luangte lah chu a nu phût a, akhawhthla phirsî laite chu tuihawk nu tak luangkára thing tlu kar, zung phirsî takin a lo dana akhawh pherh ta nuai(h) ang hian ka hmu a.Léngkìr hnuai lî lah chu a khawhthla hlãwm lianchuan a khawh lût a, a so bulh bulh mai a.

84

Thinlai a thar leh \hìnEngtin nge ka kal kai tak ang? A hêlna tùr

kawng chu a awm ngei àwm si a, tiin ka han hawikual vêl a; mahse chutiang kawng chu ka hmumai si lo va, ka kalna hmasa zâwk kawng lahhetiang bawk hian a chhum tawh a, tunah kawngdangah ka kal a, a lo chhum leh bawk si a. Kamangang takzet mai.

Thlan tùr dang awm chuang hek lo le. Lêt lehngawt mai loh chuan ka tum ram ka thleng dáwnsi lo va. Lunghnûr zet chuan ka kir leh ta a. Léngkìrhêlna tùr chu a awm dah law maw tiin kawngchhak lam chu ka melh phei reng a, thehlei kawngnge? Sazu kawng? Sava kawng pawh a ni zâwkmai thei e, a lo bel tlat hlawm a. Thangkam ila aâwk duh àwm mang e ka ti rilru a. Kawng péngmelh ta rêng rênga meng ta chu kawng chhaklamah chuan kawng péng chu a lo awm a, a pên\anna laiah chuan mau kâwng chen vêla sahchhumah hian kawng \um lam kawk vâ hian perhhi an lo zep chu lo niin.

A nacháng hria ni ila, chu perh inzehnain akawh lam kawngah chuan ka kal ngei ang. Mahseka kalna kawng kha a la tluang \ha viau bawk atinni. Perh lo inzep chu kawng kawhhmuhna tùrasiam a ni a; mahse min kawhhmuh bera chu kakal tlang daih mai si a, chu chhinchhiahna chuanawmzia a nei ta lo va; nimahsela, a tâwpah chuana nihna angin kal kawng min kawhhmuhtu chu ani fan e.

Ka kawng kalna dik lo chuan hringnun minngaihtuahtîr a. Kan hringnun zin kawngah kawngchi hnih zawh tùr a awm a, a kawng khatna chu

85

Thinlai a thar leh \hìnkawng dik a ni a; a kawng hnihna chu kawng diklo tiin a sawi theih àwm e. Kawng dik lo kan lozawh palh chuan kan kal thui vak lo emaw kan tihpawhin a lêt lehna kawng chu a lo thui viau \hìn.Kawng dik kan zawh thung erawh chuan kawngdik lo zawhten buaina tam tak an tawh laiin,chû�ng buaina lakah chuan kan him thung \hìn ani. Kawng dik nia kan ngaih; mahse kawng dik nita si lo hi zawh a awl êm êm mai bawk si a. A chhelam kawng chu a phei an tih chu a dik pawh a lodik ngei e.

Perh zehin kawng min kawhhmuhna lamahchuan ka kal ta a, a dàm bawk si a, kawng a nãlêm êm a, vawn tùr mumal a lo awm bawk si lova. Kawng thlang lamah ka tla thla leh zawt \hìna. Mahse hma lam panin ka kal hrãm hrãm a,léngkìr inkhawhthla thãwm chu a ring êm êmmai a.

Chutichuan hma lam panin ka kal zêl a.Hmalam pan han ti ila, ka chho zêl a ni ber mai.Kawng zâl deuh hlek ka thleng a, ka hma-ah chuanhlei-mei-pár hi a lo sawt nalh nalh a, a kal sawnhma chuan ka en reng a, a hawi zek zek a, minhmu a niang chu - a mei a kàn leuh a, kawngthlang lamah a sawt thla ta daih a.

Chutia ka kal zêl chu engtik lai khán ngemin lo zûk, ka hre hman lo. Ka kaihza hnuai hi athîp veng veng a, ka kekawr ka han hlim meuhchuan vangvat-sei\ial lian zet mai hi a lo puarpung mai a. Pawh thlâk mai ka han tum a, amaha nãl bawk nèn, a \ang \ûk a, ka pawtthla mai

86

Thinlai a thar leh \hìnthei lo va, ka bula hnahthap thing hnah, thaphrak mai chu ka la a, chumi chhanah chuan kapawt thla thei hrãm a.

Engtin t in emaw chu kawng chu kachhuak a. Chumi chin chu khawpui a lo ni lehtawh a, kawng pawh a lo mâm leh hle tawh a.Thui lo tê ka kal tih chuan Rita-i te véng chuka lo thleng der tawh a. Mi pakhat hi Rita-i tein chu ka zawt a, an kawmthlang lawkah chuanka lo awm reng tawh a lo ni a. |awng pawh\awng lo chuan a kutzungchalin a kawk zeuha. Lâwm thute ka hrilh nual a, a kawhna lampan chuan ka kal ta a.

Ka rilru tê tê chuan in an sa thar ve tawh si a,min kawhhmuh lah chu in hlui rip rep, rawng dallâp tawh, âwn tai mai, rangva in chung sen \hip\hep tawh hi a ni a, mak ti tak chungin ka pan tazêl tho va.

An kawt ka thleng a, thãwm a reh viau maibawk si a. An lo awm loh ka hlau hle a. Ankawngkapui ka han en a, tala a lo invuah lo va, kathaw huai a. Kawngkhar ka han kik dat dat a, Rita-i ngei chuan hla deuh tak a\anga \awng niawmtakin �Lo léng rawh� a lo ti a. Kawngka lam pana kepen thãwm ka hria a, kawngkhar chu a rawnhawng a, ka Rita-i ngei chu a lo ni a!

�Hla deuh a\anga �Mama� �mama� tia au hi kahria a, a thãwm chu a ring deuh deuh a. Ka bul arawn thleng ta a. Ka harh hlawl a, ka bulah hianka farnu hi a lo ding ran a.

87

Thinlai a thar leh \hìnChutia min lo kaihthawh tâkah chuan thawh

a \ûl chu a ni si a. Ka mumang chu ka ngaihtuahlêt a. Ka melh ngai chu ka melh ràn reng a. Kabengah chuan Rita-i�n �Lo léng rawh� a tih chu achâm reng mai a. Ka mumang chu manchhunzawm châk takin muthilh leh ka�n tum sateh a; mahse ka muhil thei ta mai si lo va, rilru kapràn chungin ka tho ta zâwk a.

88


PART

VIIZana ka mû chu min kò lauh lauhtu awm tlat

hian ka hria a. Ka mang hriat ruai ruai a. Min koleh \hìn ni tlat hian ka hria a. Ka harh hlawl a; kahawi kual a, ka beng ka han chhi kual vêl a, minkotu thãwm engmah ka hre ta lo va. Ka \hu a,ngun leh zualin ka han ngaithla leh a; mahse �tahpawh chuan min ko thãwm engmah ka hre tachuang lo. Ka thãwm hriat chhun chu \henawmtenau \ap ngek ngek chauh a ni. A khât tâwkinnutling khuh thãwm ka hre zauh zauh bawk a.

Ka sana ka han en a, zan a la ni na a, zîng lamdar 2:08 a.m a lo ni a. Min kotu awm tlat nia ka hriatavàng chuan khum a\ang chuan ka tho chhuak a,in chhûng dung chu ka han kal kual a, ka chhûngtemutna pindan lam pawh ka enkual dan dan a, tumah min han ko tùr âwm hmél pû an awm lo va,mahni tâwkin an mu tui hle a, an hnár sâk sâkhlawm a.

Ka ngaih a la \ha thei chuang lo va, ka mutpindan lamah ka kir leh a. Ka mut dáwna kainthuamna ang chiah chu ka inbel leh a,kawngkapui ka hawng a, varanda-a hruipuia siam

89

Thinlai a thar leh \hìn\hutthlengah chuan ka \hu a, \hutna a\anga langthei apiang chu ka thlîr kual vêl a, thãwmngaithlainka beng ka chhi ràn bawk a.

Ka mangchhia mai mai em ni dáwn le tiin kangaihtuah a. Mahse ka bengah chuan �Mama,Mama,� min ti tlat si a ni. Tunah pawh chu ri chuka bengah hian a la châm a. Ka beng chuan chu richu a hre tlat si a ni.

Nakin deuhvah chuan ka kawr ipte hma lamameizial ka ah chu ka phawrh chhuak a, a \annatùr meitalh chu ka han indap a, ka ipte zawngzawng ka han dap a, ka dap hmu ta lo va. Ka akngeia ka hriat tlat si avàngin ka indap nawn leh\hìn a. Meizial lah chu ka hmuiah ka pet kawh vátawh mai si a. A \anna tùr ka hmuh mai loh vàngnge ni ka zûk châkna lah chu a zual sauh va; zialnung lo chu ka han pak pât pât a.

Ka khawii ipte-ah ber emaw chuan ka akngeiin ka hre si a. Tuna ka han hmu lo ta ringawtchu a mak ka ti hle mai a. Gas stove han on hluahmai chu a ngai dáwn ta niin ka ngai a, in chhûngaluha thãwm han neih vêl chu chhûngte mu tui laika tiharh palh mai ang tih ka hlau hle mai a.

In chhûnga han luh leh rih pawh chu ka peihlo bawk nèn, ak ngei niin ka lo inhre ve bawk nèn,a tâwp nán chiah tiin ka indap \ha leh a. �Tahpawh chuan ka la dap fuh ta chuang lo va. Kaiptea ka thil ah zawng zawng chu ka phawrh veka.Ka kekawr ipte hnung lama ka pawisa ip ah chua hnuhnung berah ka phawrh a. Chutah pawhchuan ka la hmu mai lo.

90

Thinlai a thar leh \hìnKa pawisa ip chu a puar chhah deuh a, a

chhûnga thil awmte ka rem fuh tâwk lo deuh niaka rin avàngin rem \hat tuma a kilhna ka han phelhnâk chuan, a inthlep kárah chuan rem zet hian kameitalh chu a lo inzep reng a! Ka han la a, ka kilh\ha leh a, ka zakah ka zep a, chuti chung chuanka meitalh chu ka talh a, meizial chu ka tikâi ta a.Ka pak khu talh talh a. Ka pawisa ip leh ka thilah dangte chu an awmna ngaiah dahin, ka ak\ha leh hlawm a.

Zial tlawn khat ka han zûk zawh meuh chuan\henawmte naute \ap thãwm pawh hriat tùr a awmtawh lo va. Thei reh tak hian a reh tlawk tlawk a,thãwm hriat tùr awmchhun pawh in chhûng lamabanga kan tar, sana chek ri tlak tlak chauh a nimai a.

Vân lam a thiang lutuk lo va, thla ral tawhlam pawh thlang lamah a lang leh nul nul \hìn a,chhum dum a tlàn deuh zut zut reng avàngin thlapawh chu a hliah châng a tam zâwk mah a. Raltawh lam ni mah se chhumin a hliah loh laichuan ka awmna lai a rawn chhun fuh ve chángchuan a la êng \ha ve khawp mai a.

Thãwm ka hriat chhunzawm tâk chuan lohavàngin zan a rei tawh bawk a, in chhûngah kalût leh a, ka mut pindan lam chu ka pan dingnghal nalh a. Rizai hnuaiah ka inthawlh leh thãna. A saisîr záwngin ka mû a, ka kut chu ka lukhamãt a. Engti zia chu ni maw aw, min ko ve ngei chuanka hre si a tiin ka ngaihtuah neuh neuh reng a.

91

Thinlai a thar leh \hìnZan hmasa lamah dam lo menpuiin zanlai

thleng zet \hianzahovin kan lo meng tawh a, chuzan tak chu léngchhuak lo va ka mut ve zan takmai a ni a. Mahse zanah, zan danga ka tih ngailêm loh tak tiin ka mut tawh hnuin ka thochhuak leh chu a ni si a.

Zan danga ka mut tawh hnua ka thawh lehhi chuan chhiat tawhna avànga tho ka ni tlángpui\hìn a. Mahse chu zan zet chu chhiat tawhnaavàng pawh a ni lo va, lâwmna lam a ni nge tihpawh a hriat loh. Nge ni, chhiat ka lo tâwk rengzâwk?

�Mama, mama,� tia min kotu nia ka hriat chuka Rita-i ngei a ni. Mahse chutia bán lukhammeuha ka han ngaihtuah chuan Rita-i chuan minko dáwn lo tih chu ka hria. Hetah a awm lo va, anichuan hmun leh hmunah min mamawh avànginmin ko dáwn lo rêng rêng. Hla takah a awm a, katán phei chuan hla lehzual tak a ni.

Rita-i aw pawh ka hre khât tawh e. Kan kár ahla a, kan inkára hmangaihna erawh chuan kanchênna kár hla chu min pawt hnãi reng zâwk a,chumi tithar lehzual tùr chuan �a aw� ka hre tharleh ta ni-ah te ka han ngai a. Lunglèn hnemtu nilovin thinlai tithar lehtu a lo ni leh ta zâwk a ni.

Ngaihtuahna a vâk lo thei lo. Dinhmun khirhtakah a ding ang a, ka mang lamah min rawn hrilha tum a ni thei ang em? Nge ni min lo ngâi ve tawhviau anga a lunglèn reh hlei thei bîk si lo, inbiakpawh hleih theih bawk si loh chu engtin tin emawkeima chungah a lo tla zâwk? Rilru hmun khatpû, hmangaihna inthlunzawm chu kár hla-ah

92

Thinlai a thar leh \hìnléng mah ila, kan chhiat \hat tawh nikhua hichuan tu�n min hrilh lo mah se engtin emaw takhian awm ve hi a awl khawp mai a.

Chuti lo záwng pawh chuan ka ngaihtuahnaa kal thui kher mai : Tleidang tâwnah lung herinzamual min liamsan dáwn em ni zâwk ang le?Mahse chu zawng ka phal thei lo, ka phal theimawlh lo. Engtin nge ni ang? Ka khawvêl nun hitâwp si lovin, ka hlimna leh lâwmna a chuai maidáwn asin. Chutiang a nih chuan nung chungathi ka ni ringawt dáwn asin. Pasal neiin, kei ni lo,midang han nei ta se, kan inhmuh leh hunah minu han ni mai se zawng ka tán chuan tawrh ahar dáwn êm asin.

Zan a rei tual tual a, mutchhuah a hnehinka harh tual tual niin ka hria a. Ka khawhar zualchánga a thlalâk ka en \hin, ama�n a duh ber minpêk ngei chu phawrh chhuak leh lo thei ka ni lo.Chu thlalâk chu amah pawhin \ha a inti ve tlat ani ang a, a thlalâk báwmah pawh a tar hmasakberah a \ang a.

Chu thlalâk chu ka han en a, ka ennawn leh\hìn a. Aw.... he thlalâk min pêk zante tak khaaw. Insirialin kan \hu dùn a, ka kut dinglam ngeiina darah ka han kuah a, ka lamah a rawn thlephei deuh a. Thlalâk en pah chuan biang lehbiang kan han insîktîr leh zauh zauh \hìn a. Tuma mitmei vên tùr an awm lo va, chu zan chu.

A hmasa bera a thlalâk ka han hmuh chuanka mit a la var a. A dang ka enkual hnu-ah pawhka keu lêt leh \hìn a. Lan dàn danglam deuh,

93

Thinlai a thar leh \hìnnuihtiza lam deuh ka hmuhte chuan, � I chuti, ikhati lai a ni maw ?� tiin ka han zawt a, ka fiam zuia, kan nui dun bãwk bãwk a.

A thlalâk tar hmasak ber chu ka ennawnleh \hin avàng chuan ka duh deuh a nih a ring ani ang chu, �Ka roh viau na a, i duh leh lo kawlve la,� a ti ta a. A ni, ka duh deuh mai pawh a nilo, ka duh lutuk tlat. Ka rilru ava�n hre tak êm.Ka mitmeng a\ang chuan ka duh a ni tih chu alo hmuh hmaih hauh lo mai.

Chuan, thlalâk chu kan en chhuak a, keu lêtzut zut ngai lovin, a thlalâk tar hmasak ber chu kahan keu chhuak leh phawk a. A thawmhnaw inbelchu tun laiah �a \hing� kan ti pawh a ni mai thei;mahse, a hun lai chuan a \hing mawlh lo.Pheikhawk, a ke rawng lam hawi, a kaih, ke artuisáng lam a bun a, pawnfen fual lutuk lo, chawnria zaih mai khuh bo lo tâwk, rawng uk, dal lam afêng a; kawrchung, \hui dàn tluangtlam tak, arawng erawhchu a uk tak lam a ha thung a. Asaisîr záwng lam mahin a ding a, a bán vei lamchu a tawm deuh a, a kiu chu thing ãwnah anghat a. A dar vaw tâwk lek hian a sam a thlahhniang bawk a.

Chu thlalâk chu, a kut zum sei sal mai chuandim te-in a han pawt chhuak zal zal a. Nui deuhseih pah chuan min han pe a. Kei chuan a thlalâkchu ka hmuiah ka han chuktuah zauh a.Chutiaa thlalâk ka han chuktuah lai chuan hlim hmélpu tak chungin min lo thlîr a. Ka ipte-ah dimtêinka ak \ha ta a.

94

Thinlai a thar leh \hìnA dàra ka kuah chu ka han kuai hniam a, ka

malchungah ka muttîr a, a biang nõ chek mai chuka lâwmthu sawi nán tiin ka han fâwp zauh a.Chu mai zawng, ka tuar zõ ta lo va, a heh sen vàmhem mai chu ka chuktuah a, ka nghâwngah akut khinghnihin min kuah a, hun eng emawtichhûng chu he lei hi a hrehawmzia hre lo lêkindamlai pialral kan chên dûn a.

Tunah zawng khâ�ng hunte kha khuarei achang tawh si a. Tun ang hian kan kár a hla angtih pawh kan ngaihtuah lo. Kohkir leh tum pawhni ila, kohkir theih rual a chang tawh si lo. Kumsûl tam liam tawh mah sela, nimin ral tã ang lekinka mitthlá-ah chuan a lo lang uai(h) uai(h) a.

Engtin emaw tak hian ka awm a, ka ni deuhup up hian ka hria a. Ka han \hu leh hlawl a. Kamu leh \hìn a, awmzia a nei thei chuang lo va;muthilh ka han tum ngial na a, kamuhil thei ngangsi lo va. Ka rilru-ah hetiang hian hla a lo lang a :-1. Zan tlaia�n laikhum thlehte némka bêl a,Tawnmang lamahemnikasakhming i lo lamle?Hái ang \hangin ka zawng ruai ruai che,Mahse tawn tùr i awm si lo.

2. Mahte�n kan rûn sumtual ka fang ruai ruai a,Chìnlai léngte thinlai damten laikhuman zál;Chhîngmit lènin vângkhua ka thlîr,Ka tawng lo suihlung hnemtu.

3. Nang nèna hlimten nau ang kan nuih lai nî,Chhingmit thláa�n rial ang ral nî a awm thei si lo;Tunah zawng i vullai hlimthlámaimaw,Ka chan tâwka khuanu rèl chu.

95

Thinlai a thar leh \hìn4. Ka thlîr bang thei lo�ng e i hlimthla léng hi,Duhtenkavawngzêlnangekahringnundamchhûngin;A biak kan sual nge khuanu léng hian,�Tiang rêngamin lo duan le?

5. Chûn leh zua rem loh dî zuna vál ka uai chu,Awmkhua a harin suihlung a léng sei thlâwn e;Dawn chángin thinlai a thar leh \hìn,A na lua e ka tuar a�n zawng.

Minute nga pawh a ral hman âwm lo ve, kaziak zõ ta der mai. Chutia ka han ziah zawh chuanka rilru tawt up up pawh chu hnâra hlît phawiang huaiin a reh ta duak a; rei lo tê-ah ka muhilthei ta a.

Kamit a hah tawngkhawng deuh avàng chuanka mu tui hle tùrah ka ngai ngawt a. Mahsemumang maksak leh rapthlâk pui pui ka nei a,ka rum thãwm pawh chhûngte�n an hre hial a,zan danga ka tih ngai loh a nih avàngin chhûngtengaih a \ha chiah lo a ni ang chu, min rawn kaithohial a!

Ka chhûngte sawi dàn chuan, �I rûm i rûm a,a cháng leh i \ê deuh titih a, �ka duh lo� te i rawn tia,� an ti a. Zan danga mut hnua thãwm nei ngailo, a hnàr pawh hnár ngai lo kha, chutianga ka loawm chuan chhûngte tán chuan ngaih\hat a harve dáwn êm asin!

Ka chhûngte chu ka mumanga ka thil tawntechu ka hrilh a, an han la ho êm êm mai bawk si a.�Mumang mai mai� min tihsak duh lek a.

96

Thinlai a thar leh \hìnMumang mai mah nise, a hlauhawmin a

buaithlâk ve bawk êm asin! Tui a lo lian a, a nuêm êm mai bawk si a, tuikhur bulah hian ka loawm a, tui lian chu a zual zêl a, min rawn chîmpil ta a, ka thaw hlei thei bawk si lo va, chu achhapah chuan nghapui lianpui pui hian mindawlh tumin min hual a, an ká an âng huam maibawk si a. Min rawn hnaih tawh si a, min dawlhngei dáwnin ka hria a, ka han tãl dáwn a,thing\ang kárah ka ke a táng tlat bawk si a, kamangang chu ka áu a, ka lo \ê chhuak pawh chua ni mahna.

An mut pindan lama ka chhûngte an kal felhnu chuan nu leh pâ leh unaute neih hlutzia lehthlamuan thlâkzia ka ngaihtuah a. Harsatna katâwk deuh nia ngaia ka nu leh pâ mai ni lo, kaunauten ka mut pindana ka dinhmun thlithlaiaan lo kal kha a ropui ka ti khawp mai. Chutiangathil ka ngaihtuah neuh neuh lai chuan ka lo muhilve leh ta a.

Ka mu tui hle a ni ang, ka han harh meuhchuan ka khum sîra tukverh ka hawng a, nîpawh alo tláng sáng hle tawh a. Chhûngtepawhin tûk\huan an ei mêk tawh a lo ni a.Zanah ka mu \ha lo deuh nia an hriat avàngintûk\huan ei tùrin min kai tho lo a lo ni a. Tûkdang aia ka thawh har deuh avàng chuankeimahah inthlahrunna lo awmin, inthiamlohna lian tak ka nei a. Ka inphihfai ve sawksawk a. Chhûngte tûk\huan ei chu ka zawm veta nghal a.

97

Thinlai a thar leh \hìnTûk\huan kan eikham chuan tih tùr

hmanhmawh thlâk leh pawimawh lutuk ka nei lèmlo bawk a, \henawmte inah ka tei lût zawk a. Engeng emaw sawiin kan tìtî a, nau ril \am hun awmvêlah ka haw leh a.

Ka thawmhnawte leh ka lehkha bu leh thildang dang chu ka rem \ha a. Lehkha bu kára engeng emaw ka zehte chu ka phawrh a, dah \hat chinge a nih a, paih mai tawh tùr tihte ngun takin kaen zêl a. Paih tùrte chu ka hmet hlãwm nawk nawka, bawlhhlawh báwmah ka vawm lût nawk nawka. Dah \hat \ûl nia ka hriatte erawh chu uluk takina awmna tùr zêlah ka rem a, han paiha uiawmdeuh si, dah \hata hmun tihnawk bawk si ang chika ngah khawp mai!

Chutianga paih tùr nge dah \hat tùr tih kahan thliar vêl lai chuan mi pakhat thu sawi kahre chhuak a : �Kan in sak tharah chuan �TakinRoom� kan siam a; a remcháng khawp mai,� tih ani a. Chumi a sawi lai chuan ka hrethiam lo khawpmai a. �Dark Room� a sawina tùrah ngaiin, a lamthiam lo emaw ka ti a, ka nuih pawh a tiza angreng khawp mai a. Mahse a han sawi fiah chuanka vár ve leh mai a. �Takin Room� a tih chu :�Hman tawh si loh thil, paih mai dáwna ui deuhsi, nakina la hman/mamawh leh theih âwmangaih deuhte dah khâwmna pindan a lo ni a. Ahming chu a sap nial nual viau na a, a dik angreng mang e ka ti rilru a.

Chutia hmun ãwl laia ka inchap hnawknuai(h) lai chuan thil hlui ka hai chhuak a. Chu

98

Thinlai a thar leh \hìnka thil hai chhuah chuan lung a tiléng thar tehasin. A hmun leh a hun te, kan hun hman dangzawngte mitthlá-ah a lo lang nghal uai(h) uai(h) a.Khami nia kan hlimzia kha aw. Eng dang a ni lova, ka Rita-i nèna kan thlalâk dun a ni ka haichhuah chu.

He thlalâk vàng hian Rita-i nèn pawh kaninhnial phah a; mahse thinrim hmaisen lam erawhchuan a ni lo. Thlalâk a chhuah hnu rei vak lo-aha awmna chin kan hre ta lo va. Ka kawl ni ngeichuan ka hria a; mahse a awmna chin ka hre tatlat lo mai a. Chu thlalâk chu ka hmuh zawh tâklohah chuan Rita-i chu �i kawl� tiin ka puh a. Anilah chu \an sa ruhin a \ang a. A \anna chu a lo dikngei e. Keima thiam loh vek a lo ni zâwk e.

Khatiang hunahte kha chuan a awmna lo hriani ila chu � i kawl zâwk� kan inti tawn chhen lo vangmaw le. Mahse a awmna chin kan hre miau si lo va.Chu thlalâk chu en a nuam riau va, a chhan chu ahmunhma a thianghlim \hain, a nuam êm êm a,keimahni pahnih thlá pawh a lang fiah a, mahnitâwkah lang \ha kan inti dûn ve ve niin ka hria a.Chumai bâkah a chhehvêl a mawi tel bawk a. Ramhnim, hring dep mai, niin a chhun, êng mawi tak sichu hmuh a nuam êm êm bawk a ni.

He thlalâk hi chu kan College kal laia classpicnic kan neih \uma kan lâk a ni a; thlalâk dangchu hmet ve \euh mah ila, hemi tluka kan lan\hatna leh hmuh nuam kan tih hi a awm lo. Ahmu vetu \henkhat pawhin �He thlalak chu ava�nmawi e� an ti ve leh ngawt \hìn rêng a ni.

99

Thinlai a thar leh \hìnChin hriat loha a bo hma khán kan en ngun

viau va, a bo ka hlauh luatah thlalâk báwmpangngaiah pawh ka dah lo va, lehkhabu ka chhiarngai zen zen loh kárah ka dah a. Ka dahna chu kahre chhuak zõ ta lo a ni. A mak leh zêl a. Cameraneitu hnênah a negative ka han dîl leh a; mahsechu pawh chu midangin an lo lâkna lamah akawltu ber hre lovin a khuangcher bo ve hmiahmai bawk a.

Thlalâk a ni miau va, hmana mi ang thokha a ni a, ka han en a, ka ennawn leh \hìn a.Thlalâk báwmah pawh dah nghal mai lo chuanka chet vêlna dãl lo tùr si, langsar tak, han hawia, hmuh mai theihah chuan ka dah ràn a. Kathiltih mêk lai chuan ka thlêk leh zauh \hìn a;hna thawh sâwt a har duh hle mai. Mahse thawhve reng nà nâ na chuan hna a pun belh lèm lobawk a, a zualpui chu ka thliar fel thei a; kamut pindan bil pawh chu a tháwl hawkin kahria a. Mahse ka thinlung lam erawh chu atháwl chuang si lo.

Ka�n insingsak fel hnu chuan ka intifai a,chumi hnu chuan mut zal mai mai pahin lehkhabu ka chhiar a, ka lehkha bu chhiar chu chhiarnuam ka ti hle a, chuta ka rilru khawih deuh maichu �Hmeichhia leh mipa induhnate a lo awm a,hmeichhe chhûngte lam a\angin emaw mipachhûngte lam a\angin emaw harsatna a lo awmthei a, chutianga harsatna alo awm pawhin ngunlehzuala Pathian ràwn \hin a, harsatna lo awmmêkte chu Pathian kutah hlan fo tùr a ni a. Kanduh leh beisei hunah kan hlawhtling kher lo a nih

100

Thinlai a thar leh \hìnpawhin, Pathian remruat a nih phawt chuanengmahin a dãl tak tak thei lo va, a nghah erawhchu taihmâk deuh pawh a \ûl mai thei� tih lai thuhlãwm hi a ni a.

Ka dinhmun ka ngaihtuah a, ka tán liauliauva ziak ni-ahte ka han ngai thul. Zêp nâk emawRita-i nèn chuan kan induh êm êm a, nu leh pâlam a\angin harsatna kan tâwk mêk chu a ni si. Achanchin ka hriat hnuhnung berah tu mah danga ngaihven lo a ni tih ka hria a; kei ngei pawh hiana rûk tak chuan a chanchin tluka ngaihven ka neingai lo. Mi dang han ngaizáwng dáwn ila, ani nènka khaikhin lo thei si lo.

Mi tam tak min beiseitu an awm ka tihna nilovin, ka tum tâwk léng hi chu, duh ni ila, thei tabawk ila, ka khawhar hnem tùr hi chu ka hmu vebawk a. Min duh dertu pawh an awm ve reng a.Mahse thutâwp siama Rita-i lak ata bo hlen tùrchuan ka ngai ngam ngang lo va. Rita-i lak atamin pawt chhuak thei khawp an la awm rih si lo.

�Kan duh leh beisei hunah kan hlawhtling kherlo a nih pawhin, Pathian remruat a nih phawt chuanengmahin a dál tak tak thei lo va, a nghah erawhchutaihmâk deuh pawh a \ûl mai thei� tih lai bîk hi kahan chhiar nawn leh \hìn a, �nghah.... taihmak�tih chuan �eng chena rei nge a huam ang le?� tihchu ngaihtuahna-ah a lût a, chhân ngaihna hrechuang lèm lovin rilru-in chu zawhna chu kainzâwt ka inzâwt a.

Rita-i nèn hian Pathian remruat kan lo ni loem ni ang le? Kan inngaihzawn \anna leh kan kára

101

Thinlai a thar leh \hìnharsatna lo awm chhoh \an han chhûtin rilru-ahchuan nimin ang lek ni mah sela, lei hun bi chhiardànah chuan kutzung\ang thlepin han chhiardáwn ila, thleh nghauh nghauh tùr a awm ve tawhang. Chu lo liama nghah chu a awm dáwn chuangem ni? Kan inkára hmangaihna lo piang chuannghâk lo thei lovah min siam a; mahse kan tánhian hlim ni la her chhuak ve tak ang maw ?

Kan inbe thei lo va, lunglên thu chu sawiloh, kan tun chanchin pawh kan inhrilh hlei theisi lo va. Chutih kára �Pathian remruat kan nih chuanengmahin a dãl thei lo� tia lo inhnem ve ngawt lahchu ka mihring mihrinna hian a pawm thei bîkchiah si lo. Pathian remruat kan ni lo a ni ang,changela sawi bel tum ang chauh kan lo ni ang e,tia pawm ngawt lah chu ka thinlung hian a phalthei mawlh si lo va. Mahse tunah rih hi zawnghmasâwnna nei lovin lung bang sut ang hlauhinchhûngte vàngin Rita-i lakah chuan ka khãwk rihchu a ni bawk si.

Ka lehkha bu chhiar in min hriatchhuahtîr thung chu Pathian hnênah\awng\aiin ka lo hlàn tlêm lutuk hi a ni. Rita-inèna kan inkár thu hi \awng\aiin ka lo hlàn vetawh \hìn a; mahse Pathian hnêna ka thlen dàna lo dik tâwk lo pawh a ni mai thei. Mihringtehi chuan Pathian hnêna kan \awng\ai hian kanduhna hi kan dah lian fo \hìn a. Pathian hikan duh dàna min kaltîr tùr hian kan dîl fo\hìn a ni. Chû�ng zîngah chuan kei ngei pawhka lo tel ve ngei mai tih ka hria. Mahsechutiang chu kan \awng\ai dàn tùr a ni berchuang si lo.

102

Thinlai a thar leh \hìnDik tak sawi chuan heti êm êma kan kár a

chhah ta mai hi chu hriatthiam harsa tih chángka nei fo \hìn a; Pathianin min hremna a nih dáwnhi tia ngaihtuah chángte ka nei \hìn. Pathian lakahpawh ka vui dáwn dáwn \hìn a; mahse min enkawltawhna te, min vèn tawh dànte ka ngaihtuahchhuah erawh chuan Pathian laka vui ngam tùrniin ka inhre mawlh si lo va; lâwmthu sawi maitùr ka lo ni zâwk si a.

Engkim mai hi Rita-i nèna kan inkár a\anginka teh a, ka suihzawm \hìn zawng a ni. Ani meuhchuan ka nun hi a khawih danglam a, thil hlui kahai chhuak a ni emaw, thu thar ka hria a ni emaw,amah leh keima tawn ni àwm tak lehkha bu-a kachhiar fuh hlauh a nih chuan, chu chuan ka rilruzawng zawng lain, kan hlim nî min chhui kirtîr a,kan tán hlim nî káwl la êng ve leh tak ang i maw?Thinlai a thar leh \hìn.

103


Part

VIIIFakna hla siamtu pakhat chuan-

�Thinlai mu hnu, lunglèn a kai tho ve�

a lo ti a.

Ni e, a dik ka ti thlawt mai. Thil eng engemaw han tawn hi chuan kan rilru-a kan longaihtuah tawh ngai rêng rêng lohte pawh hi minngaihtuah chhuahtîr leh \hìn zawng a nih hi. Kanthil ngaihtuah chhuah erawh chu kan thil tawnthar azir pawh a ni ang a, kan lunglèn thar lehnapawh a inang lo hlawm hle ang chu.

Zan khat chu \hiante nêna kan lèn hawhnuin han mut nghal mai ka han tum a;nimahsela, ka muhil thei der lo mai a! Khumatlangvala pumpa leh tawn chhen rikngawt mai chuka ning ve deuh a. A khât tâwkin ruah a tla leh\hìn a; tukverh bul maia mu ka nih avàngin\henawmte inchung zawla tui tling, kan in sîra fartlak tlak thawm leh chhak deuh hleka TMB fullload ri vung vung tih loh chu thawm dang hriattùr a váng hle mai a.

104

Thinlai a thar leh \hìnA chânga saisir, a chánga bawkkhup

titih, a chánga kut lukham chunga mut men karreng mai chu ka ning ve ta deuh a : Khawnge filmhmuhnawm deuh a lo chhuak mial mai thei asintia beisei chungin \hut pindan lam chu ka pan ta a.

Mut tawh hnu-a tholeh ka nih avànginthawm dim takin ka kal \ham \ham a. Electric hantihen ut chu ka hreh deuh avàngin thim thamahka kal zêl a, mahni in nà nâ na chu ka pan suallêm lo.

|hut pindan ka han thlen chuan ElectricPlug awmna lam ka han pan ding nghal chat a.Plug ka han hmeh chiah chuan a êng ta nghal uta. Thimah ka lo awm rei hman a ni chêk ang chuka mit a vài rum rum a, ka han nuai nghal nawknawk a.

Chuan, eng khaw sawi set set lo chuanTelevision chu ka han hmet nung ve thâwr a.Chutah le, ring mangkheng hian thawm a rawn rita phut mai a! Manilomaha thawm ka dim rûk vetehlul nên pindan chhûng chu thawm riin a khathi a ni ngawt mai a! Cartoon a la ni zui! Remotecontrol ka han zawng ruai ruai a, ka hmumai bawksi lo va! Television-a a sound control-na ka hanhmet leh a; chutah pawh chuan ka la hmet sualzui, a pêk rinna lam ka lo hmet leh ta cheu chuniin! Ka mangang chuan Television chu ka off lehta ringawt a!

Remote control hmuh loh chuan tihnunleh ngam chi-ah pawh ka ruat tawh lo va. Tihnunleh chuan a rawn ri leh phut dáwn tih a lang reng

105

Thinlai a thar leh \hìnmai si. Ka�n ngaihtuah a, POPEYE chhuah zan ani a, naupanghovin an en a, a volume tihniamleh lovin an off ta tawp mai a ni tih ka ring nghalmai a.

Remote control chu ka han zawng a, kandahna \hinah chuan nichin maiah pawh ka hmulo tih ka hria a, ka rinna deuh deuh ka han enkual vêl a, chû�ngah pawh chuan ka hmu tachuang lo.

Han mu leh dáwn ila, ka mut a chhuaklo chàng ni lovin ka harh tual tual chu a ni bawksi. Television ka tinung ngam tawh rih si lo. Karilru chuan Remote control ka hmuh chuanTelevision ka tihnun veleh MUTE ka hmet nghalang a, a sound chu ka duh tâwk chiahah ka dahang chu ka ti a; mahse ka la hmu bawk si lo.

�Naupang awmna hmunah chuan mahniduhzáwng channel pawh a en theih loh� ti tâwknu leh pa an awm \hìn thute ka ngaihtuah a.Naupangin Cartoon en an duh bawk si a, â nu âpaten thil dang en an duh bawk si a, chuvàngchuan naupangin Remote Control an thukru tamai ni tùrah ka ngai nghet nghal hmiah a.Chutiang chu kan tán chuan thil thar a ni hran lova, kan lo tawnhriat tawh pawh a ni rêng a.

Khawiah tak dah ang maw aw, chuRemote Control chu? Hmuh loh tùra thuhrûk anih miau si chuan a thukrutu leh a thukru laimita lo hmutu emaw, a thuhrûkna a lo hrilhte tánlo chuan hmuh a va har dáwn êm tiin ka ngaihtuahlo thei lo.

106

Thinlai a thar leh \hìnRemote Control thukrutu nia ka ngaih

naupangho han kaihthawh nán êm chuan a nêpka ti bawk si a; ka zawng zêl a, cushion hnuaiah anthukru a niang tiin Cushion awm zawng zawng kaching let a, �tah pawh chuan ka hmu ta chuang lo.

A tâwpa tâwpah chuan ka zawng hmu veta : Plant kárah an lo tung chu niin! Chu zet zawnghmuh a har nangiang e. A awmna lo tùra awm diktak zawng a lo ni ngei e. Ka han hmuh mai dànpawh plant phênah khán an lo dah tâkin tiin kahan kuai âwn a; ka chawi sawn veleh khán ringvak lo hian a tlu ri rek a. Ka han en chiang chu kathil zawn ngei mai, Remote Control chu a lo ni a.Kan Remote control hi a hlui deuh tawh a, a \awnpawh kan \awn bar tawh nghe nghe a. Hlui chakloh ngaihna a awm lo: Naupang awm ta nà nâ nachu en châk záwng a lo inang vek thei lo va, inchuhrum rum cháng awm lo thei hek lo le! Mi fatenBelpui Cup te, Rangkachak no lian te, eng shieldshield emawte an inchuh mup mup kárah keinichhûng ve zawng Remote Control inchuhin kan lainhau mai mai chu a ni si.

Min ngaihtuah chhuahtîr tâk zêl chu :pa pakhat hian, �Naupang chu duat taka enkawla, hmangaih tùr pawh an ni, in chhûngah pawhan chanvo tùr ang ang chu \ha taka pêk tùr an ni,naupang tán hian hun pawh pêk tam a pawimawhhle. Chutih rual chuan naupang thununnahnuaiah kan awm tùr a ni lo. Nu-in nau chaw ahraite hian naupang a tlanna apianga um tùr a nilo; nu chu a awmhmun ngaiah a awm ang a,naupangin a pan zâwk tùr a ni ang. Nu-in naupang

107

Thinlai a thar leh \hìna um nghal ngawt chuan, nu chu naupangthununna hnuaiah a awm der tawh tihna a ni a; alo seilen hun atán thil \ha a ni ngai lo. Naupangchuan a nu a pan lo a nih chuan ril\âmin awmmai rawh se, vawi tam chutiang chuan a ti lêk lovang. Nakin huna \hat tlanna tùr a ni,� tia a sawichu ka ngaihtuah chhuak uar(h) uar(h) a.

Remote Control ka�n hmuh tâkah chuanTelevision chu ka pan nghal a. Remote Control-aMUTE tih lai dawmsa ran chung chuan Televisionchu ka han tinung lehnghal a. Remote Control-aMUTE tih lai ka dawmsa chhan chu Television khaa ri a rin êm avàngin nichin maiah tum loh takinka tiri tuarh tawh a; a nun veleha a ri tihtâwp nghalka tum vàng a ni a.

Television ka hmeh nun veleh khán arawn ri sat tihahMUTEchukahmet nghal a. Chutahchuan thãwmawm lovin, Cartoon, Colour lo lehnghalchu an inum kawi zawr zawr a. Channel dang hmetlo chuan a thawm ka tizawi ta nghal vek a.

Channel dang chu ka hmet kual dan dan\hìn a, hmuhnawm, beng titlai leh mi tihlim, mithan fûkna a váng hle mai. Television en châk hrimhrim vàng chu ni ila, ka mutsan leh chiang ngawtang chu. Mahse, ka mut chhuak lo lutuk avàngakhuma vala pumpa leh reng rikngawt ai tiin, muttichhuak thei tùra ka ngaih avàngin Television enka tum chu a ni si a.

|hutthléngseiah ka mu a, a bân chu remleh rem lo hian ka lukham âr a. Remote Controlka hum ran bawk a; channel pawh ka hmet thlâk

108

Thinlai a thar leh \hìnzing narawh e. Ka han en deuh vang vang \hìn a,en rei tùr ka hre lo hle. Ka mit ka tikham thlawnmai mai a ni lãwm ni ka ti deuh hman a. Ka hmehkualna lamah Hindi Film hlui ve tawh tak, MadhuriDixit channa ka hmet chhuak ta nawlh mai a.Amah hi hmél\ha ka tiin, lam a thiam ka ti a, vaifilm ka en zen zen ngai lo na a, Madhuri Dixitchanna a nih chuan ka en leh tlat \hìn.

Lehkhabu dawra han kal cháng pawhhian Filmfare Magazine te, Show Time Magazinete hi ka han en thuak thuak a, Madhuri Dixitthlalâk lanna \ha deuh a lo awm tawh hi chuan, achanchin tharlam emaw thil dang pawh emawinziak lelu lo mah se ka hum haw leh nge nge \hìnkha a ni a.

Ni e, Madhuri Dixit zawng a hmél\ha êmlah tak a. Chutia Television-a ka han hmeh chhuahpawh chuan châng dang kân zai ka rél thei tawh lo.Vai filmstar \ha pui pui hi an tam a, chutih rualchuan ka lo phêk en hlawm a, Madhuri Dixit pawhchutiang zîngah chuan a tel \hìn. Mahse, eng tiklai a\ang khán nge \ha ka lo tihzual tâk kha aw.

Rita-i zara \ha ti lehzual ka ni tih chu kangaihtuah chhuak nghal a. Nia, khatia kan intawnkhán, tunah chuan nun hlui a chang zõ ta, kohkirrual a ni tawh si lo. Han inzui ve fo tâkah khachuan ngainatzáwng te, duhzáwng te, \hatihzáwngte a theih chin chinah chuan kaninhriattawnsak ve \hìn a; hei hi mi tih dàn lo pawhniin ka hre lo. Ngaihzáwngte nuam tihzáwng te,tuipui záwngte hriatpui lo kan nih chuan �zei lo�kan ni mai dáwn asin.

109

Thinlai a thar leh \hìnChuan, Madhuri Dixit channa film chu

ka en ta zêl a; a hmuhnawm pawh ka ti viau. Rita-i min hriatchhuah thartîr a; ka lung erawh a tilénghle thung. Chutia hmuhnawm ti taka ka thlìr dauhdauh lai chuan a pêk chhuahna lamah ElectricCurrent a lo awm lo thut ni ngei tùr a ni : a chángleh Television hmai chu a pawl phût a, a cháng leha muri a, a ri ang sur sur a. Rei vak lovah chuan arawn \ha ve leh mai a, ka en chhunzawm dáwnchiah tihah chuan Stabiliser lam a lo High Cut veleh thung a! Ka siam\hat hnuin, Television katihnun leh chiah chuan Current a lo awm lo ve lehta! Rei vak lo chu ka han nghâk ren rawn a; mahseengtia rei nge a awm dáwn loh hriat ni hek lo le,mut leh ngawt mai lo chu duhthlan tùr dang aawm chuang si lo, chu lo rêngah taksa tán muthahdam chu \ha zâwka ka hriat avàngin mutpindan lam ka pansan ve leh ta zâwk a.

Mut \um hnihna-ah pawh chuan kamut a la chhuak ta chuang lo. Ka mut a chhuaklo chang ni lovin a hma aiin ka harh zualzâwkin, a zual zawpui Vaihlenhlo an tih angchauh a ni. Ka Hindi Fi lm ente chu kangaihtuah zui vêl a, ka en rei hman vak lohavàngin a film kalhmang pawh duh ang takinka hre mumal hman ta lo va. Engtin nge anchan zêl ang tih pawh ngaihruat dàn tùrtakngial pawh ka hre lo va; a chángtunu chinahka tâwp leh \hìn a. A chángtunu chet dàn vêlbâk mitthla zui theih ka nei ta mang lo va, hanchhui dáwn dàn tùr pawh ka thiam meuh lo. Afilm hming takngial pawh ka hre lo rêng a.

110

Thinlai a thar leh \hìnChu Madhuri Dixit channa film ka en

chuan ka Rita-i bawk chu min hriat chhuahtîrleh lo thei ta lo. Madhuri Dixit chu a hmél a \haalâwm, lam pawh a thiam. Ni e, Hindi Film en\hìn chuan kan hre fur ang. |ha tihzáwng te,duhzáwngte chu a inang lo ngei a; nimahsela,Madhuri Dixit chu hmél\ha ti ve lêm lo pawhinhmélchhia an tih chu ka ring bîk hauh lo. Ni e,a \ha rêng a ni.

Khami ni khán ruah a sur cherh cherha; ban mai a tum lo ni pawhin a lang a. A chhanpawh, Upaten, �Nau \ap meng ker kur leh Khawchhe êng eu uau-in bàn zai an rél ngai lo,� an lo tia. A sur tam lêm lo nain, khua han hawi vêl khándur leh pik chuan a lang lo va; mahse, ban mai atum lo tih khaw en deuh uau avàng chuan angaihruat thiam theih mai a. Ruah chu sur cherhcherh reng mah se khua erawh chu a vawt chuanglêm lo va.

Chutia khua a êng mai dáwn lo va kahriat avàng chuan mahni ina tawm sen rengngawt ai chuan, a lehlamah thil dang han tih arem lohna chin a awm avàngin nula rim mai chutlangval tán chuan hun remcháng tak ni-ah kangai mai a. Khua ka han ngaicháng deuh a;mahse ka sawi tawh angin a ên mai a beisei awmloh avàngin ka ngaicháng rei duh ta lêm lo va.Ding takin Rita-i te in lam pan chuan ka kalvang vang a.

Rita-i hmuh hlân ka nghâkhlel hle maia. Kal pawh ka kal châk khawpin ka hria, khuaa chhiat ngaihtuah chuan. Hrehawm tuar chung

111

Thinlai a thar leh \hìnchuan darkár khat chhûng pawh a rei an ti\hìn a, darkár khat mai pawh ni lo, minit khatchhûng lek pawh hi a rei \hìn a ni. Phur lai lehnguai lai, châk loh lai inthlauhzia pawh kanhre \heuh àwm e. Hlim leh phur laia vawi hnihvawi thum, a.... chu aia tam pawh a ni ang, hlakan sak nawn chánga kan kham loh laiin, tlêmakan chauh deuh hnu, phur a reh hnu hi chuanhlahriltuin a rawn sawi nawn ringawt pawh tamtak chuan hla bu kan khup tauhsan hmak \hìnhi maw. Phur lai leh phur loh lai chu a inthlauteh a nia.

Ruah chu sur deuh cherh cherh rengmah se ka kal pangngaiin ka kal ve reng a.Kawngpuia tui tlinna lai zawn ka thlen chángamotor a lo tlan erawh chuan kawngsirah îp chaihchaihin ka kal thung a. Mahse, chutiang hmuntih lohah chuan ka lo kal chak viau a ni chêk angchu Rita-i te in chu ka thleng dáwn ta mai a. Chutiteh thuta ka thleng mai tùr chu mak pawh ka tihle a. Phurna hi chuan min lo va pawt chakin minlo va hruai nasa êm ka ti rilru a.

Nihliap chu ka khum ve tak na a, ka dardinglam leh veilam chu a hnawm chup mai a, kakekawr tlángte lah chu sawr theih deuhthaw hiana huh a, a huh langsar chi tak kekawr ka hâk niber kher a lo ni a, ka lo ngaihtuah chiang lo a ni.Huh hnûpa bialnute ina han luh chu ainthlahrunthlâk dáwn lutuk, ka lût mai ngam lo.Huh hnupa luh ka hreh deuh avàng chuanVarandah-ah pawh ka tawi ka tawi kual kha a nirêng a.

112

Thinlai a thar leh \hìnDoorbell ka han hmet ri rang rang a, in

chhûng lam a\ang chuan, �Lo lut rawh u,� tia tirual \hawih aw hi ka hria a. Ka han lût chu antlangvalte tih loh chu an chhûngkua an kokim hlemai a. Television an lo en \hap a, vai mawng tisawi kual vêla an lam tawr�h tawr�h chu Television-ah chuan a lo lang a. Eng film nge tih phei zawngka hre hauh lo. Film hi ka en khât hrim hrim a,Hindi Film ngat phei chu ka en khât lehzual; tawnfuh cháng erawh ka nei ve \hìn. Vai fimstar-te erawhchu lehkhabu lamahte an hmél ka lo hmuh ve fotawh hlawm avàngin ka en khat ngaihtuah chuanchulamah chuan ka mikhual lutuk hran pawhinka hre lo.

An chhûngte lo \hu \hap mah se ka Rita-i chuan ding meuhin min lo lawm a, a bula \hutnala awla \hu tùr chuan min kawhhmuh nghal a. Kathawmhnawte chu hnawm deuh mah se inthlâknatùr ka keng chuang lo bawk a, tihngaihna dangawm nghal hek lo le, inthlahrung tak chungin abulah chuan \huthmun ka rem ve ta a.

Eng kan sawi lo, Television chuhmuhnawm tih hmél taka an thlìr hlawm avànginlo \awng a, lo tìtî vêl chiam chu tih chi pawh a nilo. Rita-i chuan min ngaihvenin min vengthawngviau na a, an film en chu hmuhnawm a ti hle tiha awm dàn kãnglang lutuk a\ang chuan a hriattheih mai a.

A tâwpa tâwpah chuan Rita-i chu ainsûm zõ ta lo va, �A la hma tho bawk a, ngawirawh, kan film en lai hi a hmuhnawm lutuk a...., achángtunu a hmél\ha si, lam a thiam bawk si, a

113

Thinlai a thar leh \hìntâwp \ep ang, a hmuhnawp teh mai a nia, en zõlaw law lawk ang aw, chuan.... kan inkawm dáwnnia, chhuak zõ phawt sela,� a rawn ti ta phawngmai a.

Kei chuan a chezia a\angin hmuhnawma ti tih pawh ka hre nghal mai a, rilru kãnglãngtaka inkawm ve ngawt ai chuan hawina lam tùrzâwk zâwk lam kawng chu zawh mai \ha ka ti a.

�E khai! En rawh, en rawh; min lehlinsaknghe nghe la,� ka han ti ngawt a.

Rita-i chuan, �Deuh vêla che,� tih pahinka malpuiah min béng ta tháwr mai a!

Nui kak kak chung chuan vai fim chukan en ta zêl a.

Film kára Fakna (Advertisement) antihchhuah chen chuan hmaih awm hauh lovin kanen vek a. Fakna a chhuah cháng chuan, �Ahmuhnawm tho em?� tiin ka zawt lui \alh \hìn a.Rita-i chuan chû�ng hunah chuan min melh lehram râm \hìn a. Kei lahin eng anga rum pawhinmin melh mah se, eng teh ualah ka ngai si lo. Kachunga chhiatna tùr leh kutthlâk mai pawh hrehlo va min melh rum a ni lo tih ka hre chiang a; ahlauhawm lo êm mai!

A rêng thu-ah kei chu, chutiang vêla hanchhaih fiam vêl chu nuam ka ti a; hmeichhia lahhian an lo ngai thei lo ve tum hrang a!

Thil rêng rêng hi kan duhna-ah chuan a\hat lohna te, a him tâwk lohna te, inven ngai awm

114

Thinlai a thar leh \hìnthei thilte kan ngaihtuah chang lo fo \hìn a.Chutiang hunah tak chuan ngaihtuah chian a longai daih zâwk hi a lo ni a. Committee Meetingneih nikhua-ah pawh hian kan pawm tlan vek tùrni ngeia lang pawh hi a \hat lohna lai te, a fuhtâwk lohna te, a hlauhawmna leh inven a \ulnalaite kan han sawi hrãm hian thil \ha zâwk,remruatna fing zâwk a lo chhuak fo \hìn a nih hi.

Duh berte nêna han awm dunte hianhma lam hun tùrte hi thlìr thiam a har \hìn. Hlimdunna boruak a\ang chuan thil \ha lo lam,harsatna awm thei lam ngaihtuah chhuah a har\hìn zawng a nih hi.

Tìtî nikhuaa kan thusawi zawng zawnga kip a kawia engmah hnawl leh sel pawh awm lova a kawi a ngîla thu min han pawmpui duakngawtte hi rilru an pe tâwk lo deuh ni tlata hriatnatehi ka nei \hìn a. �A chuti zâwk lo maw?� �Chutiangchu a ni thei dáwn em ni?� tia an lo sawi vêlte hianngaih a \ha duh phianin ka hria. Thu inchuhte hihan nei deuh nak nak \hìn ila, kan ngaih dàn pawhni lêm lo-ahte hian a hnialtu lamahte han \angder vêl ila, chu chu a nuam, a nawm dàn a danglamtlat a ni.

Film chhuah kárah chuan Fakna achhuah zin êm avàngin film chu rei ngial kan ena. A tâwpa tâwpah zawng a tâwp ve ta hlawl a.

Film tâwp rual rual chuanRita-i chhûngtechu an \huthmun a\angin an thawh inchhawk zuta. A nu pawh a zi uan uan a; a pa pawh a \huthmuna\ang chuan a tho ve \uih \uih a.

115

Thinlai a thar leh \hìnFilm a tâwp meuh chuan ruahsûr pawh

a hân chhawm ve ta zêl a, inchung rangvaruahsûrin a nán thawm pawh a reh ta duak a.Chutia ruahsûrin inchung a nán rik thãwm a hanreh tâk duakah chuan Television thãwm chu a loring hle a ni tih a hriat theih mai a.

Rita-i naute pawh a hran hranin anchhuak a, a nu leh pa chiah an awm tawh a; a nuleh pate pawh chuan khawhar ina kalchhuanlamin min chhuahsan ve leh ta bawk a.

Awmna inhlat a, nula han rim ve chhuntehi chuan tlangval tam tak pawh hian hun zalènan duh ve \heuh ka ring. �Hun zalèn� han tihahhian �nulat tlangvalna hman theihna tùra dipdaltuawm lo� tih lam ni lovin engkim tlang tak lehinpawh taka sawi dun theihna, mi dang tu mahventhawn nei hauh lo va titi theihna� a kawk zâwkang chu.

Nu tam tak, pa tam tak hi mahni fatevéng run reng mai, inléng an neih cháng pawhaan bula tawlh ve tlat \hìn hi eng emaw zat anawm \hìn. Hei hi tlangval tam tak chuan kanngaithei lo fo \hìn. Fate kianga awm tam chu a\ha; nimahsela, nula tlangval inrimna kára nuleh pa tawlh ve hrut hrut reng hi thil mawi pawha ni lo. Mahni fate chêtsual hlauh avànga véngtlat \hìn nu fate hi a chesual chu an ni duh khawpmai lehnghal a! A chhan pawh an faten chep niinan inhria a, rilru tawt tlat chunga bialpate kawmchu a lo hrehawm ve pawh a ni anghun zalèn anneih chhunah khán an invéng zõ tawh \hìn lo ani. Chutih rual chuan kan fate hi an awm ang

116

Thinlai a thar leh \hìnangin kan en tùr tihna chu a ni lo va, awm danchintâwk an thiam theih nán thu \ha kan hrilh fotùr erawh a ni ang.

Chuan, hun zalèn tak kárah chuan hlimtakin kan inkâwm a, tudang kan ngai lo kherasin. Kan film en chungchángte kha Rita-i chuantui ti takin a sawi sar sar a. A changtunu-Madhuri Dixit \ha a tihziate a sawi luam a. Vaifilm star \henkhat thlalâk a kawlte kan en bawka. Madhuri Dixit thalâk pawh a lo nei \ha khawpmai a; min hmuh zêl a. Rita-i�n \ha a tih êm vàngnge ni Madhuri Dixit chu kei pawhin \ha ka ti veta hle mai a.

Duh berte nêna han inkawm chuan hunpawh a kal chak khawpin a hriat. Kan inkâwmdáwn chauh emaw kan tih laiin eirawngbawl a lohun der mai a! Rita-i�n eirawng a bawl dáwnavàngin haw mai \ha zâwkin ka hria a, inkham lotakin in\hen a lo \ûl ta a. Ka haw dáwn chuan abiangah chuan ka han fawp zauh a. Rita-i te inchu ka chhuahsan ta a.

An Varandah a\ang chuan ka lan theihchhûng chu min thlîr zui reng a, min hmuhtheihna hmun tâwp berah chuan ka lehhawi a.�Tah chuan kan bán kan invaitawn lauh lauh a;ka liam ta a.

Ruahsur báng tawh mah se kalkawng achu a diakin hmun \henkhat lai phei chu kal hleihtheih lohna laite pawh a awm hial a. Kalkawnglaia tuihawk tling pawh hmuh tùr a awm nual mairêng a.

117

Thinlai a thar leh \hìnKhami ni a\ang khán alãwm Madhuri

Dixit pawh \ha ka lo tih ve tak tak \anna chu.

Rita-i ngainatzáwng te, a hmuhduhzáwng te, \ha a tihzáwngte ka han hmuhringawt pawhin Thinlai a thar leh \hìn zawng ani e.

118


Part

IX

Khua chuan ên lam a pan hlei thei lo va,chhum lei vâk pawh chak tak takin a léng vêl a,khua zawng zawng a khuh phui mup cháng a awma, thâwklehkhatah a veng leh duak a. Tlang sânglamah pawh thli a thaw fur fur reng a, chhum pawhawmze nei lovin a lêng kawi nuaih nuaih a ni bera. Min han khuh thim mup châng te, han kian lehduakte a nei a. Ruah mal, fang hraw pui pui churawn tla phuar phuar a. Chhung tin tih theih deuhthaw chuan tukverh kan khar ri sup sup a.Thâwklehkhatah thli pawhin kan chenna in chu arawn nem nghal sawk sawk a; power supply pawha awm lo zui nghal a.

Khua a thim mup mai a; Power supplyawm bawk si lo chu in chhûng pawh chhûn e ti lochuan a thim khup mai a. Lehkhabu takngialpawh chhiar ngaihna awm hek lo, hna dang hanthawhna chi ziazáng a ni bawk si lo va. Khua avâwt deuh sur�h bawk nên mut pindan lam paninka khumah chuan pawnpui hnuaiah ka inthawlhlum ta thãn a.

119

Thinlai a thar leh \hìnKan in bangte chu thliin a rawn chhêm

fuh deuh chângte chuan ruah chuan a rawn thehri leh sung sung \hìn a. Hetiang hun hi chu kumtin hian thlasik anga khél lovin a lo thleng veziah \hìn a. Kan naupan zual lai deuhte pheichuan ruahthimpui kan tih mai a lo thawh \umtehian kan hlau \hìn hle kha a ni a. Tlêma kan loseilen ve deuh hnu chuan ngaiah kan nei a, hlauhenah pawh kan en tawh hran lêm lo. Zan pawhni si lo, chhûn en lai ngei maia zan angthawthânga khua a han thim mup mai chunaupan lai kha chuan a lo makin, a râpawm vedeuh bawk \hìn a ni.

Chutianga khua a thim mup lai chuanthil chi hrang hrang ka ngaihtuah a. Khawvêl huninher danglam dànte ka ngaihtuahin ka chhûtnasa hle mai a. Hun danga ka ngaihtuah ngai lêmlohte pawh ka ngaihtuah nasa khawp mai.

Khaw \ha hlutzia pawh min ngaihtuahchhuahtîr lo thei lo. Ni e, khaw thengthaw nuamtak, boruak \ha tak hnuaia awm hi chu a nuamrêng a ni. Siamtu�n a siam dàn ang a ni miau va.

Khawvêl kalphung pangngaia hun loinher chhuak hi chu kan hre thiamin, eng anghun pawh lo thleng mah se kan tawh tùrah kanngai a, kan pawm thlap \hìn zawng a ni a. Furpuipawh lo inher chhuak se, kan khaw lai vêl pawheng ang pawhin diak kawiin chiar dep dupin khuacheng tluk tluk mah se kan tawh tùr leh lo thlengtùrah kan ngaih avàngin nin deuh chângte chuhan nei ve bawk \hìn mah ila, khawvêl nihphung

120

Thinlai a thar leh \hìntùrah kan ngai mai a. Chutiang hun chu a nikumkhua dáwn lo tih pawh kan ring thiam nghala, kan beisei bawk a; tun thleng hian chu rinnaleh beiseina chu a la tlawlh lo va, thlasik ang khéllovin a la rawn thleng mêk zêl a; a la thleng zêldáwn ni pawhin a lang.

Thla de tìr a lèi deuh \um chuan �tunthla chu ruahtui a tla tam deuh dáwn a nih hméle,� kan ti mai a; sawisel tinah pawh kan tin lêm lo.Chhûn lamah khua cheng bur bur mah se tlailamah káwl bul a lo thian chuan a tûk leh lam chukhua a \ha deuh tùrah kan ngai mai a. Káwl a lapik deuh a nih pawhin vui phah nán êm chuankan hmang chuang lo a nih hi.

Thlasikah khaw vâwt pawh lo thawkmahse thil thleng tùrah kan ngai leh mai a. A lo thlenhma a\angin thlasik huna thawmhnaw hak tùr,thawmhnaw lum \ha lam chu kan lo buaipui lâwka, kan neih \hat kumah phei chuan a choin kancho zek zek \hìn a ni lo�m ni? Thlasik a nat deuh\um phei chuan vun a lo ro a, chât khawng uaihleh chât khir tlat châng pawh kan nei \hìn a ni.Chû�ng hunte chuan tawrh a hrehawm lam aimahin nalh loh kan hlauh vàng zâwkin hrehawmtih châng kan nei \hìn zâwk a ni. Kan tawn tùr,kan chunga tla tùr a ni tih kan thinlungah a chiantlat avàngin lung lohah kan la ngai lêm lo chu anih hi.

Nipui a lo thaw a, beka thlantui luangzawih zawih khawpa khaw lumin min hmehchângte a awm a. Khaw lum up churh \umte aawm a, hria leh hria �a lum thu� kan inhrilhtawn

121

Thinlai a thar leh \hìnchângte a awm \hìn. Chû�ng hunah pawh chuana vui záwng leh a thim záwngin kan la lêm lochu a ni.

Khawvêl hun inher dàn hrang hrang-ruahtui tlâk hun, khaw lum hun, khaw thengthawtnawm lai hun, khaw vâwt hun a lo thleng ang thohian mihring nunah pawh hian- mittui tlâk chângte, hlim leh nuam ti taka lèn châng te, mal ngawihngawih nia inhriat châng te, harsa leh rethei bîkriau nia inhriat chângte a lo awm \hìn.

Siamtu�n kan hun tawng tùra a duansa kan chunga a lo thlen hian lungawi loh chângtekan nei fo \hìn a. Harsatna kan han tawhte hiankan hma-ah hlimna leh lâwmnain min lo hmuakve reng a, chû�ng hun chu kan la tawng ve dáwna ni tih kan ngaihtuah hlei thei lo va; chu kanthil tawn mêk chu kan tawn tùr a ni tih kan pawmhlei thei \hìn lo a ni. Kan hma lam hun chu zanthimah kan chantîr a, zan thim hnu-ah khua avár dáwn tih chu kan ngaihtuah thleng hlei theisi lo.

Zan thim piah lam ngaihtuah thlengphâk lo-ho chuan kan theih tak emaw tiin nuntehi kan han ning ve ringawt a! Hlim kan tumaluatah Siamtu meuh pawh zah zawh lo chângkan nei a; chu mai chu ni lovin a dem pawhkan dem hial \hìn a nih hi. Nun ning viau e tilo chuan natna han tawh châng lahin damdawilam kan \hulh chuang lêm hlei lo tihte kangaihtuah a.

122

Thinlai a thar leh \hìnChutih lai chuan hla pakhat, ka hriat fo

tawh hi ka ngaihtuah chhuak thar leh a-�Ka chan tâwkah ka lungawi lo,Ka damchhan ka luah zõ si lo;A riang kei mi iang an awm nêm mawKa zuam sual |hadang mi u.�

tih a ni a.Chu chu duh tâwk mai lovin-

�Aw rairah ka riang êm mai,

Dawn lêm hi ka nei si lo;

Lung ka mawl êm mai tawng lo va,

Khiangawia Zamual min liam san le.

Ka \ap \hìn nunhlui ngaiin,

Ka damchhan ka luah zõ si lo;

Kha chen kha halloten kan lo léng,

Tunah zamual min liansan.�

a la ti zui leh a.

He hla phuahtu pawh hi a chantâwkahchuan a lungawi lo chu a ni phawt mai le.Chantâwka lungawi hi a har a ni ang e. A duh tak\hìn khân a duh tâk loh mai avàng khán a chantâwkah chuan a lung a awi thei lo va; a vui a ni.Engmah pawh ngaihtuah thei lo khawpin a awma, damchhan a luah zawh loh avàngin an nunhluitea han ngaihtuah let vêl a, a \ap hial \hìn a ni tih alang reng mai.

Hun liam tawh, kohkir theih tawh miahloha hlim taka an lèn laite chu a ngaihtuah a,

123

Thinlai a thar leh \hìntunah chû�ng hunte chu kohkir theih a ni tawh silo va, kohkir a hnehin a duh tak chuan pasal aneihsan daih tawh a ni si. A duh tak a chang ta silo va, chuvàng chuan riangah a inngai a ni.

�Kei chu heti reng tùra lo piang,Bángin ka mawi lo nang ngaih,�

tiin amah duh tawh lotu ngaih chu reh thei tawhlo tùrah ngaiin, riang tùra piangah a inpawmringawt mai a ni. A nihna a inpawm thei chu alâwmawm lam a ni. A nihna chu a tlângaupui a,hnêmtu tùr tan pawh a hnem dàn dàn a awm theiang chu.

He hla phuahtu nên hian eng nge kandanglamna chuang aw...tiin ka ngaihtuah a. KaRita-i vànga ka ngaihtuahna kal thuizia leh amahavànga ka tawrhna nasatzia han chhût hian demthei niin ka inhre lo. Kan inkara harsatna chhumzin chhah dàn han ngaihtuah hian hmalam hunchu a eng zawnga thlir a har ka ti \hìn chu a ni,kei ngei pawh hian.

Hetiang tùr hi em ni dáwn le? Kanduhnate tihpuitlina a awm loh avàng hian kanbeidawng mai dáwn em ni? A nih leh kan duhnazawng zawng hi tihpuitlin ni vek dáwn ta se kanlungawi chuang angem le? Hlimna te, lâwmnatekan duh luat tuk avàng hian kan rilru a lo hahinkan beidawngmai mai te a ni lo maw le? tih zawhnate hi ka rilru-ah a lo lang zut zut a.

Mihringte hian kan sawi chhuak emawsawi chhuak kher lo emaw pawh ni ila, harsatnaeng emaw tak chu kan tâwk \heuh âwm e.

124

Thinlai a thar leh \hìn|henkhatte chuan chu a harsatna tawhte chu\hiante hnênah an sawi chhuak bawrh bawrh a,an rilru hahna leh an harsatna chu veng ta deuhtùrah leh veng ta duakah an ngai a.

|henkhat harsatna leh rilru hahnatâwkte chuan tute hnênah mah sawi lovinanmahniin an tuar tlawk tlawk a, a rukin vânduaita riauva inhriate an awm bawk a. Mite hnêna anharsatna puan chhuah a nih pawhin thawvenphaha inring lêm lote pawh an awm a ni mai thei.A dik emaw dik lo emaw chu chu an rilru put dàna ni ve miau mai si a.

Mi \henkhatte pawhin thu ziak hmangte, hla phuah záwngte pawhin an auchhuahpuilawm lawm bawk a. |henkhat lunglênna te, rilruhahna te, manganna auchhuahpui chu \henkhattan \ahna titamtu a lo ni a, \henkhat tan erawhhlimna siamtu a lo ni bawk a.

Kan ngaihhlutzáwng lo makziate hi kangaihtuah mai mai a : Lunghlute hi mihringte tánhian eng nge hlutna awm le? Rangkachakte himihring tan hlutna a va tam lo êm aw...pum puarnán a hman tlâk lo va, hmanrua atán a hman tlâkbawk hek lo. A taka hmana râlah chuan lunghlutlang khat ai chuan chaw tlang khatin min tipuarzâwk a ni. Nungcha dangte tán lek phei chuanlunghlu man tam lutuk ai chuan buh fang khatlek kha a \angkai zâwk asin. Engati nge kanngaihhlut tlat si ni ti tein ka ngaihtuah kual vêl a.Mihringin kan ngaihhlutte hi a lo hlu chawp vemai a lo ni tihte min hriat chhuahtîr a.

125

Thinlai a thar leh \hìnDuhzáwng te, ngainatzáwngte hi kan nei

a, chu chu kan rilru mai ni lo, kan mit nêna\angkawpin kan thliar vêl a; kan mit chuan kanrilru chu a thunun châng a awm a, kan mitin \haa tih a, a duh viau chuan kan thinlung hian a lopawm nghal a, chu ngaihtuahna lo chhuak chumit chuan tawn leh châkin a zawng ruai ruai a, ataka a hmuh loh pawhin a mitthlá talah a la châmhrãm \hìn a ni.

Chutih lai chuan kan mitin \ha a tih leha duhzáwngte chu midangte mitah chuan a \haina mawi kher lo thei bawk a. Chutiang bawkinmidangte mita mawi kha kan mita thlìr chuan amawi ve kher chuang lo hek lo. Kan mitin kanhmuhte chu inang mah se, kan thinlung lamzawkin kan duhzáwng chu a lo thliar mai \hìn a loni. Mi tinin thinlung hrang hrang kan neih avànginkan duhte chu \henkhatah lo inzul deuh mah sekan \ha tih záwng kha a lo dang hret hret a ni.

Thil chi hrang hrang ka ngaihtuah hnuchuan khua chuan ên lam a pan thei chuang si lova, chu ni chu mut nán ka hmang \um tla hi a nihawt mai a.

Ngaihtuah loh theih \hin loh, ngaihtuahavànga sâwtna awm êm êm si lo ka Rita-i bawkchu ka ngaituah lo thei \hìn lo. Dan pinin awmmah ila, kan kawng neihte chu tihpin ni \hìn mahse kan thinlung lam chu tumahin min dan behtheih si loh avàngin hun ãwl, hun tháwl \ha-ah hichuan ka ngaihtuah lehmai \hìn. Kan hmangaihnakawng zawh chu bumboh lovin tluang pangngaini ve se chuan tunah chuan nupa-ah kan insiam

126

Thinlai a thar leh \hìntawh hial ang a, kan tluang a nih phei chuanfanau maltluan pawh kan châwi ve tawh ngei anga, chhûngkaw hlim takin kan awm tawh mai theiasin. Khaw chhiat nikhua pawhinmahni maia awmlovin chhûngkuain hlim takin kan awm ang a, hlimtakin kan inchhaih vêl tawh tùr hi a nia le.

Chû�ngte chu duhaisam mai a ni rih si.A taka tawn ni a her chhuak ang em le? Her chhuakta lo reng se eng tin nge ni zêl ang le?

127


Part

X

Tlai lam a ni a, khaw thlang lam chu kahawi vang vang a, nî pawh suk chen âi mahin atlai lam tawh hial zâwk a; hlate khuaa kal tùr ka lanih avàngin rilru pawh a hmanhmawh duh hle.Ka kalna tùr chu ka zan luh dáwn tih chu sawipawh ngai lovin nî chuan a hrilin ka hria.

Ka kalna tùr khuate a\angin lam kal anawmmial dah law maw tiin ka mit ka han lèn kuala; mit lèn kual mai chu duh tâwk lovin ka vâkkual ta zâwk a. Dawrkai \henkhat, lamkal an awmleh awm loh hre thei tùra ka ngaih hnênah ka hanzawt hlawm a; mahse, tumahmin chháng thei rêngan awm lo. Min chháng teuh ber chuan a ká a hanáng zuau zuau a; mahse, ri chhuak tùr rêng rênga awm lo.

Dawr nghâktute chuan �hei chu ka hmuhtawh hnu a ni, tu nge kha aw...� ti niâwm tak hianmin en hlawm a, sawi duh tak nei siin sawi mai

128

Thinlai a thar leh \hìntùr hre chuanglo hmél puin an awm a. |henkhatteerawh chuan khaw dang sial thlìrin min thlîrhlawm a. |henkhat chuan an thiltih \hulh \hakinmin thlîr hlawm a.

Chutia lamkalte an awm mial takin tiaka kal kual vêl lai chuan mangan tawh lamah hianka College kal rualpui \hin nên chuan kan inhmuta nawlh mai a!

Atir chuan ka hre mai lo. Chutia mizawng hmél pua ka han awm leh hmuh ngai lêmloh min han hmuh takah chuan ani kher lo pawhmi dangin pawhin min lo thlêk há hlawm a.

Ani chuan min hai lo ngiang mai. Ngawirengin min rawn pan a, kei lah chuan hmélhriatûksakin ka ûksak lo. A hmél pawh chutiangin kalo enchiang lo hrim hrim a; ka thiam loh tak pawha ni e. Ka kut ding lamah hian a rawn vuan tachat a.

Chutia ka han hmu thut chu, �E he!� ka�nti ngawt a. Ka rin phâk bâk thil a ni. Ani pawhin aring bîk lo tih a hmél a\ang chuan a hmuh theih.

Khatia College kan kal ho hnu, Collegekan zir chhuah hnu khân inhmuh leh tik kan neingai tawh lo va, khawiiah nge kan awm darh a,eng nge kan thawh tih pawh mi tlémte bâk chuankan inhriat tawnsak hlei thei lo chu a ni. Tu thiamloh nge han ti ngawt dáwn ila, han puh tùr ber lahchu an awm bawk si lo. |henkhatte chuan address-te kan han inpe ve nawk nawk a, kan address ziahnalehkhabu tê nên lam khawiiah nge a awm tih pawha tam zâwk chuan kan hre zui lêm hlei lo va.

129

Thinlai a thar leh \hìnAddress ringawt chuan kan tun dinhmun a hrilchuan si loh avàngin a hranpaa kan inpan nal nala nih ngawt loh chuan chanchin inhriat pawhharsa tak a ni ve rêng a.

Ani chuan min han thlêk vang vang a,�Teh nawlh che chuan...hetiang lai laiah...eng ngeni ta? Eng nge i tih dáwn a....?

Kei chuan ka chhâng mai lo.

Hun a lo kal ve deuh tawh pawh a niang,a hmél pawh a lo dang lam ta. Amaherawhchu,puitlin khat hnu, college hial rap phâk tawhainhmu kha kan nih avàngin tunah a hmai chu tlata deuh mah se han inhmuh takah chuan han haimai theih chu a ni bîk lo. College kan kal lai chuansa \ha lam, kei aia thau deuh a ni a, mak ve deuhmai chu kan khuavàng neihna hi hmun khatahhian a inang chiah chiah! Chuvàng tak pawh chua ni mahna kan inkâwm tam thei vak lo na a, kaninnêl ru hle \hìn.

He khuaah hian a awm ang tih rinngaihna pawh ka hre lo va; kan inhmu leh ang tihpawh ka ring chhin ngai lo. Mahse, kan inhmungei bawk si a.

Khua a tlai lam tawh si, kalna tùr hmabâknei ka nih bawk si avàngin kan inbe lumlam \hahman lo. Eng vànga chu khuaa awm ta nge a nihchu kan inhrilh hman hrãm a. Ka kal zêl dàn tùrka han hrilh chuan ka hmabâk ko lutuk chu minhuphurhpui ve hle mai a. Châmmai tùra min ngenlawm lawm pawhin ka kalna tùr khua chu banngei ka tum thu ka hrilh thung a.

130

Thinlai a thar leh \hìnHunin min nghâk bawk si lo va, kan

awmna lai a\ang phei chuan nî a liam tawh a, tlângsâng deuh laiah chuan ni chhun ên tih hriat takerawh chuan a la êng iau thung a.

Lamkal chu ka hmu zõ ta bawk si lo va;keimahmaia ka kal chu a ngai ngei dáwn ta. Chhûnèn lai chu nise thuhran, chhûn èn chu sawi loh,ni tlâk hnu a ni tawh si a; ka rilru tak chuan kazãm ve khawp mai a; nimahsela, a \ûlna chuanmin nang thlu ngang bawk si a.

Tun dinhmunah khua chu la êng uarhrih mah se rei lo tê-ah, thui pawh ka kal hmainkhua chuan min thim hnan dáwn tih chu tu minhrilh hran ka ngai lo va, nî a tlâk liam hnu chuanzan thim hmachhawn a ngai tih chu thil chiangsa a ni. Vanneih thil thu-ah Arkaidenzan ni hlauhse chuan kawngpui zau deuh laiah chuan thla ênghnuaia thla êng ring chuan a kal theih mahna.Amaherawhchu, vânduaina a thuah hnih kan tidáwn nge? Thla mang lai tak a lo ni lehzêl a!Huiham, ka thua nî khi pawh din theih ni se chuandarkár thum tal chu ka pawt ding ngei âwm si a.Mahse, chu zawng, duhaisam mai a ni si.

A theih chin chinah ei leh in lamah kainhnawh puar a; a chhan chu mahni maia kawngkal tùr ka nih avàngin kalkawng laklawha\àmchhawla ka chauh palh mai ka hlauh vàng ani a. |àmchhawl hrehawmzia hre chiangtu ka lonih ve tawh avàngin chutianga lo inhmakhawsuihlâwk chu tihmâkmawh a ni.

131

Thinlai a thar leh \hìnTheihtâwka ka inhnawh puar zawh hnu

chuan ka kalna tùr lam pan chuan ka liam a \ûl tatak tak ta. Mit tlin tâwka han hawi pawhin khawiilai tláng sâng ber laiah pawh ni zung chhûnengmah hmuh tùr a awm tawh lo. Thui pawh hmuhtheih pawh a ni tawh hek lo.

Ka liam ta tak tak ta. Khaw chhûng kahan chhuahsan tirh te chuan Bawng ram tla hawhi ka tâwk nual a. Bawng pa \henkhat phei chuankawngpui chhak lam kopangte chu an lo tauh phutserh surh a. Bawngpui no hruai lai niâwm tak hibawng-\hi nên an kal ri ruk ruk bawk a. Bawngnote pawh an kiang vêlah chuan lim zak zak anawm bawk a.Chutih kárah chuan bawngte be el elthãwm pawh a awm bawk a.

Kawng sîrahte chuan Dawlrem an lohrãm ruk ruk a. Sava riak tùr thãwm pawh a khattâwkin an thlawk ri phurh phurh bawk a.

Ramvachal \henkhat, la patuai deuh ngeni, sava zan riak chãng tùr niâwm tak takte kahmu nual mai. |henkhat chuan zo puan tahiptepui, bal tawh lampang, hnamdang kuthnu langrêng rêng lo tih hriat tak, rawng var ni si, chutihrual chuan eng hnai hnai emaw a kai nual tawhtih hriat takin a dum nuau bawk a, ramsa thisenkai reh thei lo nge baibing hnai reh thei lo tih thliarhran mai thei loh a sen nuau bawk a.

Chung mite ka han kal pelh tak nualahchuan ka ngaihtuahna pawh a vak thui nasa hle.Ka mi hmuh \henkhatte chuan an \awng ri hriattheih chang chang hian, �I va tlai ve?� tih ringawt

132

Thinlai a thar leh \hìnte, �I va mal ve?� tih ringawtte min zawt hlawm a.Kei pawhin ka chhâng thui bîk chuang lo. Handinchilh a, a chhan leh a vàng han sawi duah nanhun ka nei lo va, anni pawhin chu chu an beiseibîkin ka hre lo. Lampui chang khatah mi an bechhe ngai lo tih kha changchawiin chutia mal takaka kal ta kha min lo be lumlam ve maiah ka ngai.

Zan khaw thim hnuaia khaw kár kawngamahnia han kal chu dáwn hi a tãwi tawk mai a; atãwi han ti ila, a lehlam zawnga sawi dáwn chuana sei a nih mah mai thei. Mumang ang riai hian kaawm ni berin ka hria. Rilru a dawih deuh pheichuan kan tawh apiang hian min tiphu zâwk zâwkreng mai a ni.

Ka kal bek bek reng a, kawng chanvedáwn lai chu ka kal ve tawhah ka inngai a; chutihlai chuan ka hnung lamah hian lirthei tlan thãwmniâwm tak hi ka hria a. Ka rilru pawh a nuamsawt a. Lirthei chu a lo kal a nih chuan lo phar dina, beh vemai theih ka inbeisei vàng a ni a. Khawhartaka mahni kal bek bek ngawt ai chuan lirtheia kachuan chuan tîtîpui tùr pawh an awm dáwn tiinka ngaihtuahna chu a vâk thui nghal hle mai a.Tîtîpui tùr chu thuhran ni se, kawng chhukchhotak tak kára han kal chu a hahthlâk bawk si a;lirthei chunga chuan chu a hahdamthlâk dáwntih chu ka hmu tlang sa reng mai.

Chutia lirthei tlan thãwm âwm tak maika han hriat takah chuan kawng kal lai pawh chuchâwlin, ding meuhin ka han ngaithla a. Chutiaka din tâk chiah chuan thãwm chu ka hre leh lolawi si a. Ka beng chhe ri mai mai nge tiin ka beng

133

Thinlai a thar leh \hìnte chu ka han nuai ang nawk nawk a, thãwm lahchu hriat zui eng mah ka nei leh chuang bawk silo. Chutia thãwm ka hriat zui tak lohah chuanhma lam pan chuan ka kal leh ta a.

Ka kal mêk laia thãwm ka hriat, ka handing ta cheng a, hriat tùr awm leh ta chuang si lochu mak ka ti khawp mai a. Engti zai zia chu nimaw tiin ka ngaihtuahna pawh a kal thui hle maia. Chutia thãwm ka hriat leh tâk si lo-ah chuan kabeiseinate chu boruakah a thâmral zõ ta tih chungaihtuah phal lo pawh ni ila lirthei thãwm kahriat zui leh tâk loh avàng chuan nemnghehin aawm a. Hun rei lo tê chhûnga ka beiseina chubeiseina beidawng a lo ni ta.

Chutianga ngaihtuah chunga ka kal mêklai chuan ka thãwm hriat ngai bawk chu ka hreleh ta! Ka hriat rual rual chuan ka ding nghal chawta; ka din rual rual chuan ka thãwm hriat pawhchu a reh zui ve nghal tlawk tlawk a.

Chutianga thãwm ka hriat leh tak si-ahchuan thãwm chu a awm ngei niin ka ngai a;mahse, ka din ruala a tâwp leh tak daihah chuana mak pawh ka ti hle a. Ka thãwm hriat chu lirtheitlan thãwm ngei niin ka hre si. Thãwm awm ngeichuan ka hre bawk si a, ka din veleha a reh tâkdaih chhan pawh thãwm ka hriat lai khán thli benga fu riau a ni-ah ka ngai mai a.

Mahni taksa hahdam leh thurualpui duhluat avànga ding meuha lo sakuh ser nghah vengawt chu dikin ka hre bawk si lo va, chubâkah,lirthei pawh chu lo kal tehreng pawh chu nise

134

Thinlai a thar leh \hìnchuan ve a rem leh rem loh pawh hriat a ni bawksi lo a, chutih kára lo nghah ve ngawt chu dikinka hre lo va. Ka kal hmabâk lam chu ngaihtuah a,theih ang tâwk tâwka hma lam pana kal chu \hazâwka hriain rilru kap \euh chung chuan hma lampan chuan ka kal leh ta \auh \auh a. Lirthei pawhchu a lo kal a nih leh min umphâk hun hunahmin umpha ve mai dáwn tho tiin ka ngaihtuah a.

Ka kalna tùr khua hi kawngpui, lirtheikal theihna chuan pawh ve bawk mah sekawngpuia kal dáwn chuan a hla deuh dáwn tihka hria a. Pumpelh hnai zâwk a awm tih pawh ansawi ka hria a. A hnai zâwk na nâ nà chu tiinpumpelh lama kal tùr chuan ka rilru chuan a awnsa a. Ka hma lawkah chuan Hriang-ngaw dur zetmai kal pelh tùr hi a awm a. Ngaw hnuaiah lo pawhkalkawng a thim tawh tehlul nên tiin ka ngaihtuaha; kal ka huphurh ang bawkin pelh hlan kanghâkhlel a.

Chu ngaw chhuah hnu, thui vak lo kalhnuin kawng peng, pumpelh hnai chu a lo awmdáwn a ni. Kawngpui pangngaia kal pawha a \ittheih tawh tehlul nên, a aia kawng zim zâwk chuzawh a \ûl dáwn chu a ni si a le.

Hringnunah hian kan hmabâk a ko deuhhi chuan tu pawh hian dik tak chuan kan huphurhtláng a; chutih rual chuan kan tawn tlang ngeingei a ngaih dáwn tho chuan chumi atâna rilrulam inbuatsaihna nei thiam leh rilru tipaukhauhthiam thiam hi an vânnei tihte ka ngaihtuahchhuak a. Kan chunga thil thleng tùrte hi ahrehawm leh harsa deuh a nih pawha buan a hma

135

Thinlai a thar leh \hìnhawta pawngpaw lo kherh ngawt hian awmzia anei tam lo hian a hriat a; chu chu a huphurhzawnga thlìr hian a ni lehzual hian ka hria a.

Harsatnate hi a tawngtu azir hian thilthuhmun pawh hi a danglam dawrh thei ni hianka hria a. Intlansiak nikhuate hian tlanpuite chakzâwk tùra ring tlat, phâk lo tùra inngai lehhuphurh êm êmte hi an awm \hìn. Rilru lama mitetluk lo nih inhriatna avàng chuan a hun takahpawh an umpha lo leh nge nge \hìn a ni. Chuvàngchuan ka hma lamah ka kalna tùr chu bumbohinkhirh hle mah sela, ka tawn tlang tùr tho tho anih avàngin intihpachan bâk chu tih tùr ka nei lo.

Ka rin lâwk ang ngei chuan chu ngawchhûnga ka han lût chiah chu a ngaw a dur \habawk a, a thim ngei mai. Ka êng ken pawh engtâwk lo hle mah sela chu ngaw hnuaiah chuanchung lam êng a awm loh avàngin a êng pawh alang chiang sawt a.

Chutia thim kára êng lo lang fiah ta sawtchuan thil hrang hrang min ngaihtuah chhuahtîra: chû�ng zînga pakhat chu - mi sualte avàngin mi\hate hi an langsar a, misual tamna apiangah mi\hate chu hmuh theihin an lang thei tih hi a ni a.Lungawi zîngah lungawi lo an langsar a, mi feltam tak kára misual lo awmte pawh an langsar hle\hìn a ni.

Chu ngaw chu ka han lût \an a, thuipawh ka kal hma chuan Lirthei tlan thãwm bawkchu ka hre leh ta. Chu thãwm chu ka hnung lamahni tawh lovin ka hma lamah a ni ve thung. Min

136

Thinlai a thar leh \hìntâwk zawnga lo kal tùr a nih avàngin chuti lutukchuan ka uksak tehchiam lo. Chutih rual chuanchutiang ngaw dur pui maia ka kal mêk laia thãwmka han hriat chuanmin thlamuan sawt a. A thãwma\ang chuan a hla vak lo tih pawh a hriat a.

Thãwm ka hriat hnu rei lo tê-ah chuanhmeichhe la valai hmél tak nui hawr hawr thãwmhi ka hre ta a. Chu nui ri chu ka hriat tawh \hin,ka hriat hnu ngei ni hian ka hria a, tu nge ni angaw tia han chhuidawn ngaihna pawh ka hre chuanglo va. Hmélhriat an awm ve dáwn a nih chu tiin kangaihtuah a.

Chutia hmeichhe aw ráwlte ka han hriattâkah chuan ka lo thlamuan ve tawh tehlul nên thâwklehkhatah hian chu ka thlamuanna chuhlauhna hian a thlâk chiang kher mai. Ka hmulthî a ding nghal sung sung a, ka chhîpsamte hichho zawngamin \hãmtu awm angmai hian a kãngûr ni hian ka hria a. Ka khaw hawi pawh a tãwinghal tâwk hian ka hria.

Kawng sîr tuak en chu sawi loh, ka rahnatùr tê bâk lo chu ka hawi chhuak ngam tawh lohrim hrim a. Hmalama thãwm awm ka hriat hnurei lo tê-ah khán ka hnung lamah nichin maia nuiri ka hriat chiah kha ka hriat leh vàng a ni a.

Hnung lamah han kir lehin, lêt leh dáwnpawh ni ila kawng chanve aia thui daih ka kal tawha, han lêt leh chi tùrah pawh ka ruat tawh lo. Engang pawhin ka hma-ah thil lo thleng pawh nise,ka kal theih chhûng chuan hma lam pana kal zêlchu duhthlan tùr pawh nise ka thlan tho tho tùr a

137

Thinlai a thar leh \hìnni. Chu ka thãwm hriat avàng chuan rilru ahmanhmawhin kawng a thui duh ngei mai.

Ka kal zêl a, lirthei awzawng ka tâwk tahauh lo mai. Thei reh tak hian a reh leh ta tlawktlawk zâwk a. Ka hnung lama nui thãwm awmpawh chu ka hlat tial tial a; ngawpui ka chhuahmeuh phei chuan thãwm ka hre zui ta lo a,ngawpui kal pel tawh bawk, thãwm danglam hriattùr awm tawh rih lo bawk chu ka thaw ta huai a.Thil rit tak phurh a, kan han nghat chiah, kãng tazawt zawt nia kan inngai ang deuh hi ni berin kainhria.

Ngawpui ka kal pelh hnu chuan khatiangtaka ngaw dur lo la awm chu mak ka ti hle a,thingkung lian pui pui a awm bawk si a, lo atánan la tuk miah loh a nih dáwn kha ka ti rilru neuhneuh reng a. A hmun hma a rem êm êm tho si a,eng ti tiha la tuk lo nge ni ang aw tiin ka hanngaihtuah a, kha hmun kha hmun eng emaw takzawng a ni ngei ang le. Thingtláng lo neiha eizawnna hmun, hmun \ha tak tuk loha awm rengta chuan chhan \ha tak zawng a nei ngei ang tihchu ka ring tlat a. A chhan hre thei si lo chuan, achhan chu ka hre châk hle mai a.

Thui ka kal hma chuan kawngpéng\huam thum zet mai hi a lo awm a. A dinglamber chu kawngpui pangngai, ka zawhlai kal zêl hia ni a. Khawii ber hi nge ni ang aw tiin kangaihtuah buai ang reng hle mai a. Ka kal sualvaih chuan \ûl lo-ah ka hah hrep dáwn tih chu kahmu tlang vek mai.

138

Thinlai a thar leh \hìnKa kal hma deuh khán kawng chin hre

pakhatin péng\huam a awm huna kalna tùr minhrilh kha ka hre chhuak a; mahse a sawi dàn khaka hriatpawlh ta tlat mai le. Ka bengah chuan �avei lam berah i péng ang� tih ri hi châm tlat hianka hria a; mahse, a lai tak zâwk chu a dik ka ringta tlat a. Ka benga ri cham leh ka rinna chuan kakalna tùr lam chu min hriattîr ta lawk lo va. Kahan ding ren rawn a; mahse hun rei lo tê kal ta aka thãwm hriatte chu ka ngaihtuah a, din rei nuamka ti lo va, ka rinna zâwk- a laiah chuan ka kal tazâwk a. Zan thil a ni nên, inrintâwk pawh a harkhawp mai.

A lai ka rin tlatna chhan chu kawng abel \ha deuh a, tin, hnuhma thar lam deuh pawha awm niin ka hria a, ka kal ta chawt mai kha a ni.Thui pawh ka kal hman meuh lo e, ka kalna chu adik lo a ni tih chu ka hre nghal. Chu kawng chuanThlâm pakhat hi a lo pawh ngawk a. Mimal huan,thlâm pawh \ha deuh hleka sak, kum khat atán lodeuha sak hi a ni nghe nghe-in ka hria a.

Let leh mai loh chu tih tùr ka nei lo. Duhthlan tùr dang pawh a awmin ka hre lo, let leh mailoh chu. Let leh let loh tùr ngaihtuah hman pawha ni lo va; kawng dang awm miau hek lo le.

Hmanhmawh tak chuan ka let leh tathuai a; kár lovah kawng peng\huam chu ka thlengleh mai a. Chuan, ka benga ri cham ta zâwk lamahchuan pengin peng\huam vei lamah chuan ka kalta hnak hnak a.

139

Thinlai a thar leh \hìnA hma lawkah thãwm maksak deuh,

mihring pangngai thãwm pawh ni chiah lo ka hriaa, chumi hnu-ah kawng ka han bo leh rih a, kalthui hman vak lo pawh ni ila, rilru a nuam lo angreng a. Tuna ka zawh hi chuan ka tum ram tluangtakin min hruai thleng tawh tùrah beiseina pawhka nei lian hle a. Thawm danglam pawh ka hretawh lêm lo va, a reh hian a reh tlawk tlawk zâwka. Thurualpui nei ta lo chu chutia reh ta tlawktlawk mai chu a khawharthlâk hlein ka hria a.

Hun eng emawti ka kal leh hnu chuanbawng bu ri ka hre ta a. Khua a hla vak tawh lo anih dáwn hi ka ti rilru a. A hnu deuh lawkah chuanbawngpain �hulhbu...hulhbu...� a ti dap dap thãwmhi ka hre leh a.

Thui pawh ka kal hma chuan bawngpa,sa mum \ha tak, ki \ha ven vawn tak, a chal khemdeuh nang hi ka hma-ah chuan zawi muang hiana kal a. A ki-ah chuan lei a kai deuh nang bawk a.A cho loh tawngin ram lamah a rawl a, khaw lamaha haw ve leh ta a nih dáwn hi ka ti a. Ka hanlehpelh dáwn te chuan a ngêng deuh ngalh mai a,kawng sîrah pawh a kal \ha duh meuh lo va.

Ka�n kal pelh hnu chuan tuibur hmuamda vêl bawr ka kal tihah chuan khua chu ka lût tader mai a. Khua ka han lût ta chu ka thaw huai a.Taksa him dama zan thil tawha ka tum ram kathleng thei chu lãwm tak ka ni.

Ka kalna khua-ah hian hmélhriat kaneihsa ka hre lo va, hriatsaa hemi khaw mipuizînga mi hi hmuh tawh ka neih ka hre hek lo.

140

Thinlai a thar leh \hìnChutia khaw chhûnga ka han lût pawh chu khawiiber nge ka pan ang tih pawh ka hre mai lo. Ka lotum rilrûk dàn chuan VCP ina innghah phawt a,chumi hnu-a a \ûl dàn ang zêla insawn mai chu\hain ka hria a. Thlen ka tum rilrûkna chu khawiilai nge ni a, kal zêl tùr nge ka lo kal pêl tawh rengzâwk le. Mi zawh tùr remcháng ka hmuh mai lohavàngin chutia chincháng engmah hre bawk si lova awm reng chu \hain ka hre lo va. VCP in zawttùrin in pakhat, petromax inchhit ên kulhna hi kapan ve ta chawt a.

Ka pan sual lo chang ni lo vin ka zawt fuchat chat kher mai. Chu in, ka luhna tak mai chuVCP in chu a lo ni a. Ka vânnei hle mai.

Chutia zan zana mikhual ka han lût tathut chu mak pawh an ti hle mai a. Inléng\henkhatte pawhin an tîtî \hulh \hak khawpa minthlîrte pawh an awm a! Ka dem hran lo ve, zanzana chutia an khuaa lût ta chu hmélhriat ngaipawh ka ni lo va, kei pawhin ka hmélhriat hek lova, anni tán chuan a mak ve êm bawk a ni.

Mikhual hmélhriat loh ka han luh takahchuan pa pakhat, sam khuih pial hlap mai, kamisvar lam ha hian ka thiltih tùr leh eng vànga zanzana an khua lût ta nge ka nih chu min zawt a. Ahmél han en pawh khán VCP chu amah ngei a nihka ring a.

Chutia zawhnate min han zawh takahchuan ka thiltih tùrte chu tlang tak chuan ka hrilhrawt a. Chutia ka chhânhnu chuanka ipte, chhuataka dah chu VCP ber chuan a han khai a, �Mami, hei,

141

Thinlai a thar leh \hìnPu Mama ipte hi va dah \hatsak la, a inbualna tùrtelo kawhhmuh rawh,� a ti a, rang takin a fanu niâwmtak chu a phe vat a, ka ipte chu a la a, \hutpindanpiah lawka khum pakhat inhûnna pindanah chuana khai lût a, ka zui ve zêl a.

Ka inbual tui tùr min siamsak zawh hnuchuan fai takin ka inbual a, zan rei tawh lam a nihavàngin rei pawh ka ka \hu hman meuh lo, Mamichuan, �I chau âwm si a, i mutna tùr ka�n siamang e aw,� tih pah chuan thawh a rual a. �A...chauhran lêm lo ve...� ka�n ti ve hrãm a; a thil tum chua \hulh phah chuang lêm lo va. Rei rial lovin arawn chhuak leh a, �Tikhán, i duh hun hunah imu tawh mai dáwn nia,� tih pah chuan a inléngtelamah chuan a kal ve nghal a.

Kei pawh rei \hu ta lo chuan ka mutnatùr lam pan chuan ka kal ve ta thuai a. Nulatlangval inrim an ni bawk a, an kianga han \hutve reng chu an tán hnawksak ka nih dáwn miauavàngin mut hmun lam chu pan mai chu nula lorim ve fo tawh \hìn tán chuan tih loh rual a ni lo.

Ka mut hnu chuan taksa him piala chukhua ka thleng thei chu ka thil tawnhriatte ka hanngaihtuah lêt chuan ka lâwmna a zual sauh va.Chutah thlen in zawn buai vak ngai lovin rei lo tê-ah ka hmu nghal thuai a; min lo chiau-au dànahpawh a lâwmawm hlein ka hria a. Chu mai bâkahkhum nuam tak, mite chîm buai hauh lohah ka lariak ve leh zêl bawk a.

Eng eng emaw ka ngaihtuah neuh neuha, tapchhak lama ka thlen in nula Mami inléngte

142

Thinlai a thar leh \hìnpawh an nuih leh hak hak dànah chuan pa tîtîthiam tak an niin ka ring a. A chánga an hlimthãwm ka han hriatte chuan nun hlui min ti ngaia, ngaihtuah loh tùr tùrte pawh min ngaihtuahchhuahtîr niin ka hria.

Ka kalna khua hi Zobawm a ni a,thingtláng khua, in za nufa awrh an ni a, ka zanluh ve chauh avàngin an khaw thleng leh in leh lovêl chu ka la hmu mang lo na a, a hma lama mitesawi ka lo hriat ve dànin sorkár hmun pawimawha awm mang lo va, mipui nawlpui eizawnna chu loneih a ni mai a. Nimahsela, khaw taima an nihavàngin an khaw têt anga en ngawt chi an ni lovinan khua chu an intodelh hlawm hle niin ka lo hrelâwk tawh a.

Mami inléngte pawh chu an hmél a\angaen mai chuan kamding an nih hmél bîk lohvin, ni saem hrep hnu hmél an pu a. Chhun lamah eng hnange an thawh tih ka hriatpui hauh lo na a, hna rimtak thawk \hìn hmél puin ka hmu a ni. Chu�ng mitepawh chu nula rimin hlim takin an inkâwm a. Kei vehi, tlangval a pumpa, duhtakte ka rim lohna nikhuaa va rei ta êm tiin ka ngaihtuah lo thei lo.

Hlim taka an han inkâwm a, an han nuithãwm ka hriatte chuan ka thinlungah thinrimna,thîkna an rawn tuh ta tlat mai le. Awmzia nei theisi lo, ngaihtuah loh theih si loh ka Rita-i chu minngaihtuah chhuahtîr a. Anni leh keini inkár hlatziachu sawi ngaihna pawh ka hre mawlh lo.Hmangaihna avànga hlimna chu kan in tem hnemhleih mang e aw....ka ti rilru vawng vawng a. Annihlim taka an nuih dun heuh heuh laiin keini ve

143

Thinlai a thar leh \hìnchu khawiiah nge hlimna chu tiin a zawnin kanzawng chawp tawh a ni si a. Chu hlimna kan zawnchu hmuh tik rêng kan nei tawh bawk si lo.

Hlimnate hi a zawn a zawna hmuh zêltheih nise chuan hlimna zawng hian kan vâk huaihuai ang a, duhthusam hmu ta lêm lote phei chuanbeidawn nan kan hmang ang a, kan taksa hialpawhin a tuar phah mai âwm mang e tiin kangaihtuah neuh neuh a. Mahni dinhmun ang zêla, kan thlen chin apiang zêla lâwm mai thiam hi alo finthlâk dáwn mang e tih pawh ka ngaihtuah a.

Eng eng emaw ka ngaihtuah a, chu zanzet chu muthilh a har nangiang mai. Ka taksa achau viau a, ka muhil thuai ang chu ka tih nakalai chuan taksa khum dep zata awm e ti lo chuanmeng \ha hlei thei si lo hian ka mut a chhuak theitlat lo. Kalkawnga ka thil tawnte ka han ngaihtuahlêt leh a : a mak ka ti tual tual mai. Ka thil tawnang kha mite hian lo tawng ve tawh tak ang mawaw tiin ka ngaihtuah a. Ka thil tawnte chumumangmai êm ni dáwn kan ti leh rih a; mah se a tak ngei,harhfim taka ka tawn chu a ni bawk si a.

Ka tawn lai báwr kha chuan zãm viaumah ila kawng dang thlan tùr a awm chuang lobawk a, a tih dàn dàn a awm. Inchhûng lumah,khumlaizâwlah ngei thluak fîmin ka han ngaihtuahlet a, ka tiril a khur leh hnuhnawh tlat nia! Kabengah chuan hmeichhe la valai hmél tak nui hawrhawr thãwm kha a chám tlat mai a! Ngaihtuah lohka tum ngial pawhin ka ngaihtuah tlat zêl bawk sia. Ka taksa a chauh êm avàngin ka han muhil vedáwn \hìn a, ka harh leh \hìn bawk si.

144

Thinlai a thar leh \hìnChu ka thil tawn ang chu lo tawng ve

tawh an awm ang êm aw tiin ka ngaihtuah a. Khuavâr thuai thuai se la, khaw tual mite han zawhchian deuh chu ka châk hle mai a. Thil makdanglam tak zawng a ni ngei mai. Ka tawn angkha hmeichhe awm nêm zâwk tawn ni ta se, hlauhavànga zan mut theih loh phah hial an awm maiâwm mang e ka ti rilru a. Ka thil tawn ngai loh,eng teh ula pawh ka ngaih ngai lêm lo, mitenhetiang lam thil, thãwm danglam an hriat thu ansawi chu ka hre ve tawh a; tunah keimah ngeiinka tawng ve chu a ni si a.

Sana pawh ka en hran lo, ka mut huna\anga ka chhut lêtin zan rei tak zawng a ni ngeitawh ang : kawmthlang lam ramngawah hianChingpirinu ni âwm tak hi a hrãm dut dut rengang a: �awi ka nu...� ti ni âwm tak te, �thi-zun� tiniâwm takte hian a hrãm kual vêl a; mi râp lek lek\hìn a, chingpirinu a ni ang tih ring nghal lo ilachuan kalkawnga ka thãwm hriatte nên khán kangaihtuah zawm mai âwm mang e.

Riahna hmun sawn hian mi \henkhatchuan mut hilh har ti an awm \hìn a, chu�ng mitezîngah chuan tel ve ngai lo-ah ka inngai \hìn a,nimahsela, he zan zet hi zawngin ka lo tel ve ta emni aw, muthilh zâi rêng ka rel thei mawlh lo. Kapang a kham a, ka inlet tawn sek ringawt mai a.He hmun, he khuaa ka awm ta mai hi mak pawhka ti a, ka la suangtuah phâk loh thil pawh a ni.Mahse ka awm ve miau mai si. Hetia he khuaa kaawm tamai hian kan hma lam hun kan hriat lohziaa hril chiang hlein ka hria a.

145

Thinlai a thar leh \hìnChu zan chu a rei duh hle mai. Ka taksa

chau nên, ka meng rei leh bawk si nên ka chauhle a niang, ka hriat loh hlânin zan rei tawh takahchuan ka muhil ve thei ta a.

A tûk khua a lo var chuan ka tih tùrpawimawh hrang hrang chu ka ti kual a. Ka thlenin pa chuan ka mamawhna apianga min pui tùrinmi pakhat, Valpuia hi min pe hlauh mai a, chuchu ka thiltiha awlsam taka ka tih theih chhanpawh a ni a; a lâwm pawh ka lãwmhle a ni. Vânneihthlâk takin ka tih tùrte chu ka zo thei a; kahlawhtling hle pawhin ka hria.

Tlai lam a ni tawh a, min hruai kualtunên chuan an in lamah kan châwl hahdam a. An\hut pindanah chuan thlalâk an tar nual a, chu�ngan thlalâk tarte chu ka han en kual vêl a. A \henchu awm chin chung lam chauh langte a awm a, a\henah chuan a chunglamah a kualin �In LovingMemory of� tia inziakin a hnuai deuhah chuanhming a inziak bawk a.

Ka en zõ dáwn ruai tihah chuan thlalâkpakhat, ka beisei phâk rêng rêng loh ka hmu ta.Ka insûm hman lo, �E he!� ka han ti nghal tawp a.Ka tih zawh hnu chuan chutia ka han ti ta phutmai chu ka inthiam lo hle a.

Valpuia chuan, �Iau, hmélhriatte i hmuta e lo?� alo ti thuai a.

�Nia, hei, ka rin loh deuh maiin kahmélhriat ka hmu thut alãwm maw le. Rin lohdeuh maiin,� ka ti ve thuai a.

146

Thinlai a thar leh \hìn�Chutianga hmélhriatte i lo hmuh teh tlat

le, tu kha nge maw ni aw....� tih pah chuan kakiangah chuan a rawn ding ve a, ka thlalâk enchu a rawn en ve a.

Thlalâk hlui lam tawh, a sîr pawh khawknian tawh, ung deuh khak tawh hi a ni a. Chuthlalâkah chuan Sikul uniform ha hmeichhepathum hi an ding tlar a, tleirawl lai thla a ni bawka, an nalh hlawm kher mai.

An thãwmhnaw hâk erawh chu tunlainêna khaikhin chuan a \hing han tih mai tùr hi ani a, nuih pawh a tiza dáwn dáwn a. Nimahsela,an thãwmhnaw hâk chu a hun lai chuan a mawiina nalh an ti ve tho ang. Hun a lo inher a,thãwmhnaw hâk duhzawng pawh a lo inthlâk vezêl a, nakinah chuan he thlalâka an thãwmhnawhâk ang chi hi \hangtharte pawhin an la rawn chîngve leh tho ang tiin ka ngaihtuah a. Tuna a \hingkan tih pawh hi nakinah chuan �a tunlai� an la tiang a; tuna �a tunlai� kan tih hi nakinah chuan�\hing� an la ti ve ngei dáwn si a.

Ka en lai chu min zawt hranpa lovinValpuia pawhin ahre nghal. Ani tán pawhhriat nghalmai theih tùrin ka mit ka la sawn phal tlat lo alãwm.Ni e, ka Rita-i hi chuan ka nun ava tidanglamin, kanunphung ava�n tidanglam chiang \hìn êm!

Valpuia chuan chu thlalâk, ngun takaka lo thlêk veng veng chu dim têin a la thla riai riaia, thlauh palh pawh a hlau ngei mai. Ka mit pawhchu hrilh hran pa ngai hauh lovin chu thlalâkawmna lamah chuan a en hniam ve riai riai a.

147

Thinlai a thar leh \hìn|hu chungin chu thlalâk, ka en ngawih

chu uluk zâwkin kan han en dûn a. Valpuia chuanchu thlalâka chuang hmeichhe pathumte chu tutenge an nih min han hrilh hlawm a : a laia mi, nulian, pian \ha lam pang chu Valpuia û a ni a, anihi vânduaithlâk takin a boral tawh a. A sîr veilamami chu Naute-i an ti mai \hìn a, Valpuia û \hiankawm ber \hin a ni a, pasal fanau neiin fa 3 anneih hnuin, a pasalin a lo boralsan tawh a. Chuan,a sîr ding lama mi chu Rita-i, ka Rita-i ngei kha ani. Rita-i chanchin chu Valpuia chuan sawi thuitùr a hre lêm lo hle. Ani hi chu ka û sikul kalrualpui tiin a sawi thei chauh.

Rita-i chanchin chu sawi thui thei deuhse ka ti hle a; mahse a hre tlém bawk si. �Ani hi ihmu tawh em?� ka han ti ngawt a. Ka inthiam love leh deuh a; mahse, ka zawt tawh bawk si a.

�La hmu lo, a hmél\hat hmél khawp mai,ka hmu châk tak tak a ni. Ka u khân �vairamah aawm daih tawh, a hmél\ha sin aw...� a tia, ka hmuchâk ve asin aw...,� a ti ta chauh mai si a. Chubâkchu han sawi belh tùr a nei si lo va; sawi belh tùrhan nei deuh se, han tîtîpui thui deuh pawh kachâk tehlul nên; mahse a hriat a tawi si a, angaihna a awm ta lo.

Valpuia chuan a û chungcháng chu�tihian a han sawi chhunzawm a, �Ka û Séni hikum 5 kal ta khán a vânduai a...a vânduai tâwp ani e,� a han ti chauh a, a hmélah chuan thinrimhmél a lo lang a, a sawi zawm hlei thei lo.

�Engati nge a?� ka lo ti thuai a.

148

Thinlai a thar leh \hìn�A...sawi dáwn chuan sawi tùr a tam

khawp mai. Hmangaihna vânduai a ni ber angchu. Mipa kut tuarin a boral a ni ber e,� a han ti\âwk a. Thâwk a han la hâk a. �Ka thinrim hi a lareh thei lo, heti zat nu\a a nei a, chhantu nei loang maia manganga khatia kan farnu neihchhuna han awm kha rilru hi a ná a ni. Phubá hi kanlâk tùr nise chuan kan farnu thlavàng hauh hikan châk zek zek asin; mahse chu chu Pathianduh dàn a ni si lo va. �Tihian rilru dam si lo hiankan tuar tlawk tlawk mai a ni. Thlalâk lah chu alo nei \ha mang si lo va, han tar tlák deuh chutuna kan tar deuh chauh hi a nia, kan roh teh ania,� a han ti leh a.

A hmél a\ang leh a \awngkam chhuaka\ang chuan a rilru a ná-in a thinrim hle tih pawha hriat theih a; mahse, a insûm nasa hle tih pawha hriat theih mai a. Han zawh thui chi-ah pawh karuat lo, hre châk tak siin ka zawt zui ngam tachuang lo va.

Amah vek chuan, �Ka�n hrilh chiang lawlaw ang che�nga, hmangaihna vânduai chu a nichiang asin : Nula a pumpa, sawrkár hnathawk velêm chu ngaihzawng pawh a nei a, hei a thlalâka ihmuh ang hian a pian pawh a chhe lo, a hmélpawh kan chhuang ru ve \hìn khawp mai.Ngaizawng dertute pawh an awm ve nual \hìn. Kanfarnu neihchhun a ni a, kan inchhûngah midanghan beisei tùr dang an awmmiau loh avàngin amahrimtu an tam dàn pawh hriatpuitu leh hmuhpuituka ni. Mi fel tak tak, nun \ha tak tak, awmthei taktak chhûngkua pawhin an rawn hêl ve \hìn a ni.

149

Thinlai a thar leh \hìnHêltu tam tak zîngah duhzawngte pawh

a lo nei ve a, a duh a thlan mi pakhat nên chuanan han inkawp chho \an a, an induhtawn tih pawhka hai hauh lo. Nimahsela, an pahniha inkawprem taka an awm lai chuan harsatna an tâwk tatlat mai. An pahnih inkára harsatna ni lovinmidang, an inkára tlâk zeh tum an awm vàng a ni.

Chu pa, an kárah tlâk zeh a tum tlatavàng chuan \awngkam leiko tak mai �Séni hi kathei tawh� te a lo ti vêl a. Chu thu chu tlángkamakan han hriat tâkah khán kan rilru pawh a ná,chhûngkua pawh min tizak khawp mai a. Thu taka ni nge, a dawt phuahchawp mai mai tih chu haichhuah loha awm chu \ha kan ti lo va, amah ûSéni ngei ngei pawh lo thiam lovin lo inphalraipawh nise, tihhmingchhiat man tal chu a tituchuan hrem a phû niin kan hria a. Misualte hremloha an chhuah hi ka pa chuan sual tipunluntunia a hriat tlat avàngin a nihna ang ang chuhaichhuah a tum ruh hle a.

Zan khat chu ni danga kan tih ngai lohang deuh maiin ka pa chuan kan lèn haw hnuhian Chhûng inkhâwm a rawt ta tlat mai a. Pathianthute ngunthlûk tak hian a chhiar a, a sawi zuibawk a. Tlangkam a\anga ka u Séni chungchángaa thu hriatte chu a sawi chhuak bawk a. A rilrunat thu te, pawi a tihziate a sawi zui a. Chutah thilawmzia sawi tùrin ka u Séni chu a ti nghal bawka. Khatih laia ka u Séni hmél, a mangang thinrimbawk si hmélte kha aw...

Chuan ka u Séni chuan dawt muhlum,intihhmingchhiat tumna mai mai a nih thu leh, a

150

Thinlai a thar leh \hìnsawitupa nia an sawi pawhin ngaihzawng atána abeisei thu te, a bialpa nêna an inkára hèm thlâk atumna mai mai a nih a rin thute chu tlang takin, atheih ang tâwka chiang chuan a han sawi ve a. Asawi laia ka pa lû lo bu nghat nghatte kha kamitthlá-ah a la châm reng mai.

Chuan ka u Séni�n thil awmzia a hansawi taka chuan ka pa chuan palai thlâk mai a\hain a hria a, palaite kal tlanga an insawi lungawithei a nih leh thil \ha a ni ang a, nimahsela, awmziaa nei lo va, kan lungawina khawpa thil a kal a nihloh chuan a \ûl dàn azir zêla intihhmingchhiatman chu a phur tùrin phur mai tùra Court hialthlen a pawi tih loh thu pawh a sawi nghal a.

Chumi zan chuan kan chhûngkua pawhkan hlim lo takzet mai. Mu tùra mut pindan kanhan pante chu kan tha a za lo tláng takzet a ni.

Ka pa ruahman ang chuan palai chu kanhan thlâk ta ngei a: nimahsela, beisei ang lo takmaiin mipa chhûngte chuan an lo chhâng a, engteh ualah an lo ngai lo va, chu mai bâkah u Sénichu nula lepchiahah an lo chhuah titih ta maibawk si a. Palaite chuan rem thu sawipui tlâkahan ruat ta lo va, anmahni lamin an rawn tîr a nihngawt loh chuan palai thlâk leh pawh \ûl an tihtawh loh thu chu an thu rawn hawn a ni ta si a.

Chuti a lo nih tak si-ah chuan thu dikhai chhuak tùra Court kan thlen chu a ngai ta ani. Chuti anga kan inbuatsaih mêk lai chuan kanduh loh thil, kan phal thei mawlh loh chu a rawnthleng ta a ni.

151

Thinlai a thar leh \hìnKan khaw YMA din champha vawi 50-na

lâwm tùrin kan inbuatsaih mup mup a, u Séni tepawhin chuta sak tùr chu hla an zir a. An hla zirbâng chu \hiante inah a han kal kãwi ve zawk a, ahla zirpuite kal reh tawh hnu si-ah chuan a \hiantein a\ang chuan amahin in lam panin a haw ve leha. Chutia in lam pana a kal lai chu mi pakhat hiankawng sîr thim chinah hian a lo chãng ru reng ani chêk ang chu, hei i hriat ang hian kan in chutlémin a fâl deuh bawk si a, chu chu remchángaha lo la ni ngei tùr a ni.

Keini pawhin hla kan zir ve tho a, kanzir bânah pawh nula kan la rim kãwi ve leh a, nulakan rim haw hnu-a kan in ka thlen chuan u Sénichuan in a lo la thleng ta tlat lo va. Ka unau dangtepawh an lo la haw lo va. Ka nu leh pate chu chutichen chen u Séni haw ta lo chu an lo mangang ruhle tawh nghe nghe a. Ka nu phei chu a lo phe sektawh hi a lo ni a.

YMA hla zira chhuak a ni a, zan a reitawh avàngin in chhûnga ka luh pawhin ka pachuan kan unaua kan haw tlân mai a lo ring a;mahse keimah chauh, a naupang ber chu ka hawta si a. Ka nu chuan, �khawnge i u Séni?� a lo tithuai a; kei chuan chhân ngaihna ka hre lo hle.�In va bâng har êm êm ve a, chu chen chen hlazirte chu a,� a ti bak hluk a. Kan bânna a rei tawhdànte ka han hrilh a.

Ka haw hnu rei lo tê-ah chuan ka û-tehopawh an rawn thleng ve hlawm a. �Tah pawh chuanka u Séni chu a la rawn tel ve ta chuang lo. Ka pachuan, �khawnge in u Séni?� tiin a lo zawt vat a.Ka u-te pawh chuan a chanchin an hre miah si lo.

152

Thinlai a thar leh \hìnChutah le, ka pa chu a ngaih a \ha ta lo

takzet ta. Kan boruak tawn chhohmêk chu tisukukthei tùra ruahmanna ni-ah a ngai nghet hmiahtih chu a lang reng mai. Kan unau chuan u Séniawmna chin chu ngaihven nghal tùrin min ti a.

Ka pa thu ang chuan a \hiante in lamahkan kal nghal a. Amah tihbuai tumtu awmna tùrnia kan rinah pawh kan thlithlai nghal vek a;tumahin thu lâwmawm hawn tùr kan nei lo.Chanchin hre hnuhnung ber, a \hiannu ká a\angchuan an in a\anga kan in pan tùra a chhuahna arei tawh thu a lo sawi chiah chu kan thu hawn a ni.

Tawhsual a tâwk a ni tih chu kan ringnghal vekmai. Kan ngaihtuahna pawh a buai nghalhle. Tawhsual lo tâwk nise khawiiah nge niang tihchu kan ngaihtuah a, tibuaitu a kan rin chu ainang vek thung a, amah lo beisei a, tihmualphotumtu chu a nih kan ring nghal vek. A bialpa nênan tlãn dùn tamai em ni ang tih kan han ngaihtuahdáwn dáwn a, nimahsela, a bialpa lah chu a zinhlân a ni bawk si.

Chu zan chuan kan buai chûk chûk a, uSéni awmna chin kan hriat loh thu pawh\henawmte leh chhûngkhatte kan hrilh nghal veka. Engtia tih tùr chi nge ni ang tih pawh kanngaihtuah nasain, hma han lâk dàn tùr pawh abangbo theih khawp mai.

Tawhsual tâwk nge a nih a, tlãn dùn tihpawh hriatthiam a har a, ho tê-a mualpho vaktheihna a nih avàngin fimkhur pawh a ngai hle.Zan reh tawh tak a ni a, u Séni ngaizawngtu leh

153

Thinlai a thar leh \hìntihmualpho tumtu pawh a riahna \hinah a riahloh thute kan han hre zêl a. Chu chuan ani ngeichu mawhphurtu a nih min rin nghehtîr nghal a.

A zan a zana han phêk zawn chiamngaihna a awm loh a vàng leh fimkhur thu hla-ah�lo tlãn dùn ni ta palh se nula tlangval tlãn dùnchutia han buaipui vak mai chu a dik thei dáwnem ni� tiin ka ni pasal hi a \ang tlat mai bawk si a.�Engpawhnise, zanin hi han nghâk ila, tlãn dùntean lo nih chuan ngaihdam dîl leh chanchin sawitepawhin mite pawh an la rawn tîr mai ang chu inghâk rih phawt ang� a ti tlat a. Mahse chutiangthil chu keini chuan a nih kan ring thei lo.

|henawmte leh chhûngkhatte chu anhaw leh hlawm a, u Séni \hiannu erawh chu hawta lo chuan a la awm ve rih a. Ani pawhin tlãn dùntùr nise chuan chanchin eng emaw tal chu a hriatve a ring a; mahse engmah hriat a nei bawk si lo. Ani tak pawh chu a rilru pawh a nuam lo hle a.

Boruak a rih êm avàngin tumahin mutzâi kan rêl lo. Thu thar kan hriat belh lo a, a chheber dawnin chhe taka puh duhtu kutah a awmngatchuan a dinhmun chu a chauh zual phah tawhhlein a rin theih. Ka nu phei chu a \ap a \ap tawhnghe nghe a; hnem ngaihna kan hre bîk si lo va.

Engmah thu thar hriat tùr nei lo chuankhua chu a lo var der mai a. Khawvar thleng pawhaa chanchin kan hriat tak lohah chuan tawhsual atâwk ngei a ni tih chu kan ring nghet ta a; mahsechu chu kan ring phal lo, tumahin kan ring phalmawlh lo.

154

Thinlai a thar leh \hìnKhawtláng han pun hluai chu kan hreh

ve bawk si a, \hian ngamtlâkte leh chhûngkhatlaina hnaiten a chincháng ngaihvenin kan rinnahmun hrang hrangah chuan kan kal darh hlawma. Kan inte chu khawhar in ang mai hian \henawmnu leh pa, pitar putar chu an rawn chuang kaihlawm bawk a.

Lo lamah te, khaw kár kawngah te, pûkhrang hrangte kan kalin kan dap a, kan rinna apiang chu kan fiah zêl a; mahse kan rinna chu alo dik lo zêl bawk si. U Séni zawnga chhuakte chuankan kalnaa kan thil hmuh leh hriatte chu in lamahkan hrilh zêl a. Hma kan sâwn lo hle mai a.

Khaw kár kawnga kalte lak a\ang chiahinchanchin kan la hre lo va; kan beisei pawh a sânghle a ni. Ni suk chen vêl a ni tawh a, khaw kárkawnga kalte pawh an rawn haw a hun tawh a, anrawn thleng dáwn tawh lo maw tiin an rawn kalnalam chu kan hawi sek tawh a. Kan khua hi khawkár cheh a ni a, khaw pakhat zâwka kal te chu anrawn haw ta a; anni hnên a\ang pawh chuan thulâwmawm dawn tùr engmah kan la nei chuang lo.

Tuibur hmuamda pawh a ni hman meuhâwm lo ve, khaw pakhat lama kalte zîngami pakhat,a naupang ber hi hmanhmawh tih hriat tak maihian in lam pan chuan a rawn tlãn ta hlawk hlawka, a hmél a\ang chuan a mangang tih hi hmuhhmaih rual a ni lo.

Kan lo hlauh rûk ang ngei ngei chuan �aruang an hmuh thu� a rawn sawi ta! Chu thu chukeini chhûngkaw bengah chuan ri mawi lo ber a

155

Thinlai a thar leh \hìnni hial âwm e. Chutiang thu kan hriat veleh chuankan in chu \ap thãwmin a khat nghal a. Khawmipui a hria apiangte chu koh hranpa pawh ngailovin an rawn pungkhâwm nghal \uk \uk a.

Chutiang thu thin\háwng lutuk ka hanhriat chuan ka mittui a tla nghal sawk a, mit khapkár lovah thinrimnain ka khat nghal a. Lung azîng a, ka tawt up up ringawt mai a ni.

A ruang awmna an sawi, Hriang-ngawlamah chuan kan tlãn nghal a, a hmun kan thlenchuan a zawngtute chuan a ruang chu fel takinan lo tuamhlâwm vek tawh nghe nghe a. Achênpuite chu a ruang hmuh ve an lo phal lolehnghal a. Chutah zet chuan a ruang chu a chhehle a nih a rin theih a, ka thinur zual sauh a,kutthlâktu chu han hmuh a, han bitum nghal chatchu ka châk hle mai a. Ka insehruh a; mahse,tihngaihna a awm si lo.

Kan farnu neihchhun, kan duat êm êm,a ruang pawh hmu kim thei lovin, a hmél chiahkan han hmu a, a taksa-ah engtiang chiahin ngehliam a tuar tih pawh hmu lo va kan han thlahliam kha ka rilru a na tâwp a ni,� a han ti a.

Kei chuan, �A mipa chu engtinnge nizêl...?� ka han ti zauh a.

�A...ani pawh khatiang khawpa hmeichheáwm nêm zâwkte chunga kutthlâk duh kha chu aawm a nuam lo pawh a ni niang, a chanchin anhre zui mai lo va, a chhûngte ngaih \ha lo chuanan zawng ve ta a, u Séni ruang an hmuhna a\angamêl 3 vêla hla-ah hian thingkung lian tak mai,

156

Thinlai a thar leh \hìnHmawng thing an ti tain ka hria, chu mi thlârhnuaiah chuan ni 7 hnu vêlah a lo inkhai hi anhmu a, a ruang pawh a lo chhe hneh hle tawh anti,� tiin min chhâng a.

�Phuba kan lâk pawh ngai lo va mahniaa lo intihlum hlauh chu mi chhiat tawhna mah nise, keini tán chuan a lâwmawm a ni tawh mai angchu,� a han tizui leh a.

Chu hmangaihna vânduai chanchinValpuia�n a han sawi chu ngun takin ka ngaihthlakiau a, a han sawi zawh chuan kei pawhin ka lainatkher mai. Rita khán Sikul an kal laia a \hiannurãwng taka thah a nih thu hi hre ve tak ang maw?tiin ka ngaihtuah zui a. Chutia chanchinlungchhiatthlâk tak mai Valpuia�n a sawi zawhchuan thlalâk chu dimtêin a dah leh a, khua a tlailam tawh bawk si a, thlen in lam pan a ngai tawhsi a, thlen in lam pan tùr chuan haw mai ka tumta a. Ka haw hma chuan chu thlalâk chu ka hanen leh hrãm a. Zanriah ei tùr chuan ka thlen inlam pan chuan ka kal ta a. Valpuia chuan tawitêmin thlah a, theihtâwpa min \anpuitu Valpuiahnênah chuan lâwmthu sawi mawlh mawlhchungin ka liamsan ta a.

Kal kawngah chuan Hriang-ngaw chuchutiang teh hrep a lo nih avàng chuan thãwmmaksak tak tak hriat pawh a mawh lo ve, ka tirilru neuh neuh a.

Zanriah eikhamah chuan chhûn lamahkan vah chauh deuh avàngin léng chhuak lêm lochuan thlen inte nên chuan kan inkâwm a. Ka kal

157

Thinlai a thar leh \hìnlama thãwm maksak deuh ka hriatte chu ka sawichhuak a, mite pawhin an lo hriat ve zauh zauhthute pawh an sawi a.

Min \anpuitu Valpuia unaunu Sénichanchin lungchhiatthlâk tak ka hriatte chuan kanun min khawih dàn te, vânduai ka tih thute lehSéni chu ka \hiannute nên an lo inkawm tawhthute ka sawi bawk a. Séni thlalâk an tar chhuahan roh thute pawh min lo hrilh ve leh bawk a.Séni-te thlalâkpui hmeichhe pakhat an ti mai a,chu nu chu hmél\ha an tih thu an sawi luam bawka; ka Rita-i ngei chu amah chu a ni si. Chutianga\ha an tih lai vêl chuan ka lo chhuang rilru ve hlemai a.

Léng haw ar hmasa a khuang ta tihahchuan a tûka khaw kár kawng kal tùr ka nihavàngin ka mutna lam chu ka pan ta a.

Ka han mu a, ka muhil thei lo. Rita-iSikul kal lai thla ka han hmuh leh a \hiantechanchin ka han hriat thar leh khan ka rilru aluah hneh takzet. Khami \uma thla laho khapakhat mi kut tuarin a thi a, pakhat pasal neitawhin naupangtê-in pasal a sûn a; pakhat lahRita-i hmangaihna kawng chhukchho zawh chu,kei, a zawh puitu ka nih avàngin ngaihtuah thuipawh a ngai lo. Anni pathum kher kher chu an vavânduai tak êm ka ti a, ka ngaihtuah lo thei lo ani. Muthilh ka tum pawhin ka muhil thei mai lo.

Rita-i chu kha thlalâkah khán a tleirawlduhawm lai ber a ni hial âwm e, sikul uniform hâklai a ni bawk a, a duhawm teh asin.

158

Thinlai a thar leh \hìnKa Rita-i chuan ka kalna apiangah hian

hmun a lo luah a, ka beisei phâk loh leh ka rinphâk hauh lohna hmunah pawh ani chuan kathinlungah hmun a luah a; amah ka hlat theihnatùr leh ka ngaihtuah lohna hmun tùrah pawh amak a makin a lo inlâr leh a. Ka kalna a hlat pohleh ka ngaihtuahna a hla mai dáwn a lo nih hi.

Ka Rita-i meuh zawng tunah a hring ahranin a hmél hmu lo mah ila, a thlalâk chauh kahmuh mai pawh hian ka thinlungah thu a rawnsawi thar leh a : Thinlai a thar leh \hìn zawng anih hi.

159


Part

XI

Zan khat chu \hianho picnic kan rél a,kan sawi phur nasa mai a. Kal châkna hmun apuipawh kan ngah hlawm. Nimahsela, kan châknazawng zawnga kal a rem vek si lo. Kan kal châkchhan pawh a inang lo hlawm hle mai a. Pawisathawh khâwm den den ila, picnic spot hmang vetawp ang u kan ti a. Kan neih dàn tùr kan sawikhâwm laih laih a. Chutia kan han sawi khâwmtâk laih laih hnu chuan chaw fun kan rawt thlutitih ta mai a!

Chutia kan rèl thlûk dáwn titih tâk maihnu chuan \hianpa L.M-a hoh a rawn chhuak lehka ti mai a, �tihian a rawn sawi a:

�Nizan ka mumang a dik tlat lo, kei chutui tling awmna-ah ka kal duh miah lo, hâk khawptui tling awmna-ah ngat phei chuan ka kal ngammiah lo a nia. Ka mumangah tui ka lo hâk a , kathi \êp maw le. Thi ta ila chuan min han kil bial velaih laih anga(h). Tûkin pawh fimkhur thu hla-ahantui pawh ka hâwp ngam ta lo lawm.�

160

Thinlai a thar leh \hìnChutih lai chuan \hianpa Siama�n, �I ti

rapthlâk roh e a,� bâk hluk hian a lo ti a.

�Chuvàng tak chuan alãwm ka hlauhrêng, thi se min tia mi?� nui \hu hian a han ti leha. A sawi chhunzawm leh nghal a.

�Tui thiam lo lo hian �tui ka hleuh châke� de dei dei dei in ti a. Tuia in tlâk palha �ip ipip� in tih bawrh bawrh pawhin ka chhar kher loang che u, in iptê bâk tuiah kan rawn thlâk lovang. Chaw funte in rawt a, in chawhmeh tuiloh \hin tehrêng nên, mi zînga pai chhuah pawhin ngam em ni? In chhûngkaw zîngahmeichheho chawhmeh siam thiam lohzia inpho lang mai mai dáwn asin. In hmeichhiatemualphona in siam mai mai ang. Hei vàng hinia, in inah pawh chaw ka ei \hat duh hlawmloh rêng ni! Sa in siam ve leh in chhum hung a,chawhmeh dang siam in tum bawk si lo. Bai telah chu bàk hluk khawpa chingal / soda in telhloh leh nal zuk khawpin sa-um in telh \hìn tiha hriat reng a. Bai tuite lah chu a paw phâthmuh tùr awm lo, bawng zun niawm takin asen tùr ngun mai \hìn lehnghal a! Chutiang chuin rawn pai anga maw? Kei chu ka duh teuh lomai. Kan chawhmeh class a insanhleih dáwnêm mai! Siama te phei chu a...bekang sawh lehIskût chhum bâk pai tùr i nei leh pek dáwn emmaw ni?� a han ti tel zauh a.

Siama lah chuan a lo la run tâwk êm êmmai a! Chutih lai chuan Siama chuan, �In neih veloh vàng,� a lo ti leh hluk a.

161

Thinlai a thar leh \hìnL.M.-a chu a phur tual tual a. A ât a so

chhunzawm zêl a ni ber ang chu. A hmél ka hanen a, Siama a lo \awng ve leh zeuh avàng chuan aphurna a sosang zêl tih a hriat reng mai a.

�Bekang ei hnam ka ni lo, kan thlahtutea\angin bekang hi kan ngaisáng lo mai ni lovin,kan ei nam ve vung vung ngai lo. Chaw\ha-ahbekang an sawi tel ka hre ngai lo, chángkãng lolutuk. Tholeh chi hi \ha a váng teh a nia! Isua tihloh chu. Zû ni se, buhfai um \awih thlitfim, a \hatlohzia sawi tam a ngai lo, a hretute vek kan ni e.Bekang, tûk thum tûkah uih tâwkin a tho leh tawp,a bâk sawi tùr a váng khawp mai. Mut hnu-athawhleh thleng pawh hian a \ha chuang lo; mutui tak an thawhleh pawh ka hre ngai lo. Mu hnu-a tho leh ûr ûr \hìn chu tho ã an ni tlángpui. Maw?Chuvàng chuan chawhmeh pai chu i ti lul lovangu, kan duh tak tak a nihte chuan Hotel a mitepawh kan order ve mai ta lawng,� a ti a. A nui duhbawk si lo va, a \hian dangte chu kan inmelh hrekhrek a, kan ngawi ta kar hlawm a.

Chutia L.M.-a âtso zárah chuanngaihtuahna thar kan neih phah a, a \ha phian.Mahni chawhmeh pai lovin Hotel-a order mai chu\ha kan ti tláng ta zâwk a. L.M.-a thin pawh a damzâwk ngei ang chu, mahni rawtna nà nâ na chu.

A tûk khua a lo vár a, chumi ni la la apicnic tum chu kan nih avàngin zingkárah thil\ulte kan ngaihtuah a, sorkár picnic spot chu kanbiak lawk lêm loh avàngin beisei tinah pawh kantin lo va. Chumi ni ber kher chuan picnic spot /resort a ruak nual hlawm a. A hman man kan han

162

Thinlai a thar leh \hìnzawt kual nual a, mimal ta chu a hman man a losáng fûr hlawm a. Kan \hianho kan tlêm bawk sia, sènso a tam lutuk dáwnin kan hria a, kan pawisathawh khâwm tùrte han chhût khán kan zuammeuh lo hlawm a. Kal vêlna leh a hmun hmanmanah kan pawisa kan hmang zõ titih dáwn derbawk si a. Kan châk tawh tehlul nên, kan tum nîtakah chuan tih ngaihna awm lo tùrah kan ngai taa; Sorkár lam biak leh phawt kan ti tláng ta zâwk a.

|henkhatte angin holiday kan mamawhhran lo va, a hranpaa Khuallian sàwm kan ngaibawk hek lo va, \hianho mai kan ni bawk a, SorkárPicnic Spot pawh chu thuneitute kan han dawr a,rin aiin a lo awlsam a, a tûkmaia hmang tùr chuankan inberem thei ta a. Lehkha ziah fel ngaite kanhan ziak fel nawk nawk a, pawisate kan pêk felhnu chuan Chowkidar pêk tùr leh receipt min pea, lãwm takin kan haw ta a.

Chu hmun, kan picnic-na tùr chu kanCollege kal laia kan picnic tawhna ngei kha a ni.Rita-i nêna kan inngaihzawn a, hlim taka kankal dunna hmun ngei kha a ni. Khatih lai khánharsatna kan la tâwk lo va, harsatna kan hma-aha lo awm rengin, kan la tâwk ang tih ngaihnapawh kan hre lo va, ngaihtuah pawh kanngaihtuah phal hek lo. Chu hmuna han kal chuka châk viau rualin huphurhna lian tak ka neinghal a. A cháng phei chuan kal loh mai pawh kathlang ru rum rum a ni. Amaherawhchu,\hianzaho kan ni a, chutiang vàng mai maia\hiante phatsan tùr chu ka ni si lo. Chu lo rêngahsulhnu nun hlui paltlang ngam lo nih kha ka

163

Thinlai a thar leh \hìnthinlung tak hian a duh lo ve bawk a. Ka rilru katih pau khauh pawh a ngai tih ka hria.

Ka phurna leh phur lohna chu a inbûktâwk thial thial hle mai a. Chu ka rilru phur tâwklohna lo awm thei ta chu ka \hiante chuan an hretùr a ni lovang. Mahse, \hian L.M.-a�n ngaihtuahlêtna cháng a hriat chuan min va sawisa rim dáwnem aw! A phawk a chhuah laklawh phei chuanengmah han zêp \it \et a nei ngai si lo va le.Hrechhuak lo se ka va�n ti tehlul êm!

A hun pangngaiah khua a lo thim a, kantih dàn pangngaiin kan léng chhuak leh a; lènnanghet taka kan neih, engtik hunah pawh thingpuikan lumtîr ngam Muante-i-te inah kan léng leh a.Kan picnic tùrte kan seprawtui vêl a, kan hlim dardar hle mai a.

Chutia kan sawi laih laih lai chuanMuante-i chuan, �Chu in picnic tùr chu min sàwmin tum nange a? A àwm alãwm, min sâwm lo ulain ngam leh, nangmahniin thingpui in inlum zatzat tawh ang a; han inthlim vêlte chu a,� a rawntichhuak ta!

Keiniho chu kan inên a, kan lo la sâwmlo tih kan hre chhuak ta chauh hlawm. Chutahleh, \hianpa L.M.-a�n a ká a han áng ve ta a:

�Mai mai a, nangte chu a thlengtu Branchtùr i nia lãwm, sàwm ngaiah pawh kan ruat hleinem che. Sàwmte i lo inbeisei thla rawk elo? I zaklo mah mah. I thisen a sáng reuh ka ti. Thisensáng damdawi ka chawh ang che - Nî tin zîngahleh tlaiah i ril\âm laiin sam\awktê mum khat

164

Thinlai a thar leh \hìnhmawm ziah la, tui in tel suh ang che; ni ngachhûng i tichhin phawt ang a, chuta ngai ila awhthei lo fo a nih chuan sam\awktê chu kan rep roang a, \hî-ah kan siam ang a, i awrh ang.�

Muante-i chuan, �Awi, a mawi awm ê....�a lo ti a.

L.M-a chuan, �Zawk zamah chuan, mawimawi mawi te i la tih ngam, zak chem chem la,khu ral daih la ni tùr zâwk asin,� a�n ti leh hrep a.

L.M-a lah chu a nui duh der mai si lo va,mi hrang a tihna nise an thinrim ngawt ang chu.Mahse Muante-i kha a ni miau va.

Muante-i chu sawm loh kan tum pawh ani lo, kan rilru-a tel tùra kanngaih sa hlawmavànginkan lo hrilh lo vek a lo ni! A tel ngei dáwn a ni, aniber a tel loh chuan a kim lo lutuk ang asin le.

L.M-a chu a rawn \awng chhuak ve leha, khunkhán zet hian, �Naktûkah, kan \hianzahokan picnic dáwn a, kan \hianzaho zînga tel niainngai zawng zawngte chu kim taka kal vek tùr ani ang. Chaw, mahni ei tâwk aia tam deuh hlekken \heuh tùr a ni ang. Siama ten chawhmeh tuilo an rawn pai hlauhna avàngin Hotel-ah order ani. Tui cheng thiam lo tán a ina in mai tùr a niang,� a rawn ti leh boh pek a.

�TahchuanMuante-i pawh a hmin ve theita a. Thil ken ngai chi hrang hrangte kan sawikhâwm a, a keng tùr kan inruat nghal a. Camerakengtu nih kan duh lo vek a, a chhan chuthlalâkna-ah kan lang tlêm \hìn tih tu mahin hai

165

Thinlai a thar leh \hìnhek lo le. A tâwpah chuan �a nei neiin ken� kan tita ringawt a.

Zan dangah chuan eng eng emaw sawihian zan rei tak tak kan léng \hìn a. A tûka kanthiltih tùrah kan hlim lo ang a, nuam takin kanhmang thei lo vang tih kan hlau tláng pawh a nimai thei, zan dang ang lo takin chu zan chu kan\in thuai a.

Ina ka haw chu mut ka han tum a, kamu hman ren rawn tawh a; mahse thlalâk en chua lang ta tlat a. Ka tholeh ta nge nge a.

Thlalak bawm chu ka han la a. Atìr têa\angin ka keu va, keimah chauhva ka lak loawmna lai chu ka keu kân rang thei khawp mai.

Kan picnic-na hmun tùr kha kan Collegekal laia kan picnic tawhna hmun a ni ka tih tawhkha. Kha tih hun laia kan thlalâkte kha nguntakin ka thlîr vêl a. |henkhatte chuan he khawvêl,duhthusama awm theih lohna, chi leh chi, hnamleh hnam hrang avànga inên hranna ram hihnuchhawnin, mual min lo liamsan tawh hlawma. Kha tih lai khán kâwm êm êm lêm lo mah ila,an thlalâkte han hmuh thar leh chuan lung antiléng thar leh khawp mai. Mual liam tawhte chuthlalâka a lan dàn chuan mi hlim thei tak vek, anthlalâkah pawh nuam tihmél tak an ni hlawmnghe nghe a.

Kekawrtê tla dáwn dáwna ka tui chenglai thlá te, lawngléng-a Rita-i nêna kan chuang laite, kan chuanna bus lang theia a huhova kan lakte, Swimming Pool chhûnga nghawng chin

166

Thinlai a thar leh \hìnchunglam chiah lang, mahni pawh inhriat hranhleih theih loh te, Swimming Pool kotlánga kekawr-tê nên chauhva mipa rualin kan lâk te, \henkhatmeng phelh pheng phunga chaw ei lai thlá te leh adangte pawh chu ka thlîr kual a; ka keu lêt leh\hìn a.

Chû�ng thlalâk ka han thlìr chuan khatihlaia kan hun hman dàn hrang hrangte kha minngaihtuah chhuahtîr uai(h) uai(h) a. Pipu uai laithlalâk ka han hmuh phei kha chuan Rita-i nênakan inthen tawn vêlte chu mitthla-ah a lo languai(h) uai(h) a. Khami ni khán, \um khat phei chuRita-i pipu uai ka han then kha, ka then vir palha, a lo in man nghet bawk si lo va, mawng sawhdawt hian a tla nghe nghe kha a ni a. Chumi \umchuan a ná ang tih ka hlau bawk si, ka nuih a zabawk si, ka khawngaih bawk si. Mahse a fing hlauha, amah chu a za ber ang mai hian a nui tlawr(h)tlawr(h) a.

Phaitual hnim chungah hian Rita-i nênkan la dun bawk a, a hun laia tih dàn ang tê têkhán ka \hu dawrh a, ka ke hi ka dah kual a, Rita-i khuap thei tùrin, ka hma-ah chuan Rita-i chu a\hu a; ka áwm zawnah hian a lû a dah a, a \huawn deuh tai a. Tu dang kan ngaih loh hmél kherasin. Thlalâk a\ang chuan kan lungawi tâwk tih ahriat a, a dik pawh a dik. Tudang kan ngai lo rêngasin.

�Ka thlalâk chuam� ka tih mai \hin- Rita-i nêna kan lak dunna, kan pahniha lang \ha kanintih ve vena, a chhehvêl pawh lang mawi tak chuka hmu leh ta tlat lo mai! Thlalâk inthuah chu ka

167

Thinlai a thar leh \hìnpawt chhuak zêl a; ka en chhuak tih chuan kahmu ta hauh chuang lo. Hmanah khán chin hriatlohin hun rei tak a awm tawh a, Rita-i nên pawh atibotu-ah kan inpuhtawn zak zak a; mahse a boka hlau lutukin ka lehkhabu pakhat kárah ka lodah a, ka inchinfelna lamah beisei loh leh rin lohtakin ka ching chhuak nawlh tawh a nih kha. Tunazawn ngai bawka a han awm leh chu mak pawh kati hle a. Mak ka tih chu thuhran nise, a bo hlentak tak tawh ang tih mawlh a ni ka hlauh ni.

Thildang en tawh lo chuan �khawnge aawm ang aw� tiin ka ngaihtuah vang vang a. Kahre chhuak thei mai tlat lo. Lehkhabu kárah bawkka lo dah leh em ni ang aw tiin ka han ngaihtuaha, thlalâk bo nia ka ngaih lehkhabu kára ka dahka hmuh leh hnu kha chuan lehkhabu kára thildah chu ka ti ngai meuh tawh si lo. Chu thlalâkzet chuan min va han tibuai tehlul em! Theih chunise, theihnghilh hmak a, muthilhsan daih ka duhasin.

A tâwpa tâwpah chuan ka ngaihtuahchhuak thei ta hlauh a. Ka lukham zawn vêl, kaawngphah hnuaiah ka dah tih ka hre chhuak a, arang a rangin ka awngphah chu ka keu nghal a,thlalâk \henkhat pawh inchar chialin a lo awmhlawm a. �Fuji Photo� tih inziahna envelope, achhûnga thlalâk awm chu a lo awm bawk a. Chuthil chu ka han la a, a chhûnga thlalâk awm chuka phawi chhuak a; �ka thlalâk chuam� ka zawnngei chu a lo ni a.

Ka hmuh duh ber ka hmu tawh bawk a,awngphah ka keu kauva pawh chu ka thlah a, mar

168

Thinlai a thar leh \hìntakin ka zût leh a. Chu thlalâk chu chiang zâwkinka han en vang vang a, a cháng leh mit lehlam siaichung tein ka han thlîr vang vang \hìn a; a chángleh thlalâk chu hnaitê-ah ka en a, a cháng leh kadah hla thul a. Thlìr ninawm loh ka Rita-i chuannathlá ni miau hek i.

A tuka kan picnic dáwn avàngin men reingawt a \ha si lo va, rei tak ka en hnu chuan abawmah chuan chu thlalâk chu dim tê-in ka thuna. Ka han zût mar \ha leh tê tê a, ka lukhamhnuaiah dim tê-in ka thawlh \ha a, light ka tithia, tukkhuma kut suih meuh chungin kamuthilhsan ta siai siai a.

Kan picnic tùr ka helhhawlh vàng ngeni? A tuk khua a lo var chuan, kei leh kei lo anginka harh hma hle mai a, zan dang anga ka men reiloh avàngin ka harh hma pawh a ni mai thei vebawk a.

Tûk\huan eikham chuan rin ai takin kanchhuak hma thei a, kawngah pawh harsatna tâwklêm lovin a hmun thlengin kan kal a.

Thil \ûl hmasa nia kan hriatte kan hanti zung zung a; rei kan buai lo kan inchingfel tathuai a.

Chumi hnu chuan a \henin tui kanhleuh a, a \hen lawngléngah an chuang a, kannula hruaite pawhin nuam an ti ve hle niin a hriata. L.M-a�n lawngléng a rah kalsak a, amah L.M.-aa uang peih bawk a, an nui ringin, an khêk ringkher mai. Chutih lai chuan lawnglénga an chuang

169

Thinlai a thar leh \hìna, an hlim nui ri hawr hawr ka hriat a, an chuanglai han hmuh chiah khán hun kal liam tawh,kohkir rual ni si lo kha kei chuan ka mitthla uai(h)uai(h) a. An hlim leh lãwm chu thlìr a nawm viaurualin ka tán zawng thinlung tak chuan hmuh anhrehawm thlawt mai.

Tui chên hi nuam ka tihzáwng tak mai ani a, hetiang nikhua hi chuan cheng nasa ber páwlka ni ve \hìn. Naupanlai pawha lu na bûra tuichêng fo tawh kha ka ni rêng a. Naupanlaia kanhan cheng tak tak chu tuiah kan inchiah rei thei\hìn si a, kan han chhuak hi zak chîp hlãn chunginkut hmalamah kan suih a, khabe sài hlawk hlawkinkan awm a, ha chunglam leh hnuai lam hi a intauhri bawp bawp mai \hìn kha a nia.

Kan picnic hmasak \um pawh khán kacheng nasa hle mai a. Rita-i kha a cheng ve duhtlat lo va; mahse ka tui cheng lai vêl chu min lothlîr ve reng a. A kotlángah a \hu a, a maltê langdáwn dáwnin a inhlîm a, a chawnte kha a var haimai si a, tuiah a rawn chiah a, a chhek ri bãr�hbãr�h a nih kha.

Ka tui cheng min nghâk a, kakhamkhawp ka chèn hnu-ah kan tei kual vêl anih kha. Ani pawh a vawi khat kalna a ni a; keipawh chutiang tho. A hmunhma pawh nuamkan ti a; tlawh lohna lai hmun a hlei pawh kannei lo a nih kha. A rem lai laiah thlá kan la a, achángin ho lo lam takin kan la a. |um khaterawh chu a chhehvêl hmun leh ram thlá langnalh thei ber tùra kan ngaihah kan la a. A

170

Thinlai a thar leh \hìnhmunhma thlan pawh kan uluk narawh e. Chuthlalâk chu a ni - tun thlenga hmuh la nuamêm êm \hìn lo ni ta chu.

Kan picnic hmasak zâwk leh tunah kanpicnic leh chu a boruak a inang lo hle mai. Hlimka han tum ngial tak na a, thinlung chhûngril ahlim miau loh chuan thil harsa tak a lo ni. Ka lû anat deuh fek fek avàngin Swimming Pool a\angchuan ka chhuak a; ka inhru hul sawk sawk a, kainhrûk hul mêk laite chuan Rita-i \hut tawhna laivêlte chu ka en reng a, ka mitthlá-ah a rawn languai(h) uai(h) a.

Kan picnic hmasak zâwkte kha chuan tuika chèn zawh, a kotlánga ka awm lai khán ka Rita-i khán Towel min lo pe vat kha a ni a; mahse tunahchuan towel pêk chu sawi loh, a thlarau takngialpawh ka hnênah a chám báng ta lo em ni le? A rima ra pawh ka hre lo va, mitthlá mai chu ka chantâwk a ni ta si.

Thuamhnaw ka hâk fel hnu chuan\hiante zîngah pawh awm lêm lovin sulhnu hmunhlui chu ka fang kual vêl a. Picnic spot area páwndeuh maia thlanvawng kung lian ve ang reng taka\ang chuan rengchal hi a rawn kiu vawng vawnga. Chu thãwm zet zawngin ka lairil a fan hneh hlemai. Ka bîng mup hian ka hria. Han kalsawn katum ngial na a; ka thei hlawl lo. Ka rilru-ah �tihianhla a lo lang nghal a:-

171

Thinlai a thar leh \hìn1. Mahte�n ka fang ruai e sulhnu hmun hlui,

A tláng, a mual a dang chuang si lo;Suihlungrual têa pheilai kan vawrna kha,A chul zõ ta em ni?

2. Hmanah chuan hlimten nau ang nui zain,Hlimzai kan vâwr tudang kan ngai bil lo;Tunah erawh mahriakte�n ka thâm vêl,A ná, a na ngei e.

3. Ka ngai mang e aw, hlimlainite kha,Theihcháng nise kohkir ka nuam ngei e;Lám ang let leh hian a mawi tawh si lo,Hlimlaini zawngte kha.

4. Sulhnu hmunhlui mahriaktea fan chu,Kei ka tán zawng piallei a zau thlawn e;Lunglam vaihná�n lamtluang a thui lua e,Hrilh ka hai sei thlawn e.

Khiang thing kung, a zîk an chhawk zêlavànga sáng vak lova buk \awi laih hnuaiah chuanka han \hu vang vang a. Chutianga awm rengngawt chu \ha lo leh \hiante tán pawh a ngaih\hatthlâk loh deuh nia ka hriat avàngin \hiante awmnalamah chuan ka kal leh ta zâwk a.

Kan nulate chu pipu-ah an lo uai dalhdalh a; L.M-a te, Siama te chu tuiah an lo cheng veleh tawh a. Siama chu a thûk lo lai ber, kâwngchen vêlah a lo cheng ve a, a chhek ri ve nasa burhburh khawp mai a. Hnár hupten an pil vêl thul.L.M.a�n a thûk laia hruai luh a tum a, \an saruhina \ang a, an nui uar(h) uar(h) a; nuam an ti khermai.

172

Thinlai a thar leh \hìnThlá pawh kan la hnem e. L.M.a�n

thlalâkna a keng ve duh lo va! �Rawn hmet teh u� ati deuh reng mai a; thlalâkna keng lo ber kha,thlalâk a chhuah hunah a lang tam berah a \angngei ang chu. �Pawi lo, a thlâwnin kan pe bîk lovang a, a khul \awk mai ang chu� kan ti ta tawpmai. Hmun hrang hrang, a thil ti lai tawh phawtchu lâk ve zêl a duh bawk si a, a lâk apiangin�Khawhar Chhûngte Pual� atán a ti chhen mailehnghal a!

Hlimni hi chuan hun hi a ral chak riauhian a hriat a. Hrehawm kan tihna hmunah lehná kan tawrh lai hi chuan hun hi kal muang kanti hle thung a.

Nuam kan ti tláng a, �kan� ka�n ti tak naa, ka chhûngril tak erawh chuan nuam a ti famkimhlei thei lo. Khua a tlai mai dáwn si a, zalèn takatu ma mitmei vèn ngai lova \hianzahova awm chutu ma�n kan kham dáwn chuang si lo va.

Chaw ei kan rawt a; puar takin kan eihlawm a. L.M.a�n mahni chawhmeh pai duh lo vaHotel a mi order a rawt chu a lo inchhirawm loh e.

Chaw ei khamah chuan rei vak lo kanhan zi mar leh a. Mahni in lama haw a ngai sia,chu hmun chu kan cham hlenna tùr hmun a nimiau si lo va le. Kham lo takin chu hmun chu kanchhuahsan ta a.

Zanriah ei kham chuan \hut pindanlamah kan \hu khâwm \iai a. Kan picnicchungchánga kan hun hman dànte ka sawi a.

173

Thinlai a thar leh \hìnChutia thil eng eng emaw kan sawi laih laih laichuan ka nau chuan, �E taka! Au Mam, i lehkhakha i chhiar tawh em?� a rawn tichhuak ta phawngmai a.

�Chhiar nang....., eng lehkha nge ni tangai.....?� ka lo ti thuai a.

Mami chuan, �Ka hre bîk lo...., dakpu-invawiin ni khán a rawh dah a; i lukham hnuaiahka dah \hat kha. Ka va la dáwn mi,� a han ti leh a.

�A.....dah \hat i lo tum tawh bawk a,keima�n ka va la thung ang e,� ka ti a; lehkha chhiartùr chuan ka mut pindan lam chu ka pan ta a.

Ka tho chiah tih chuan ka pa chuan,�Mami, in \awng liam puat puat \hìn a....�vawiinni� hi in ti kher \hìn a....\awng dik lo hi in hmangchhen a....�vawiin� tih hi a tâwk mai alãwm,� a tihthawm hi ka hre zui a.

Ka lukham chu ka han keu kãng a, uluktak hian lehkha ip hi a lo inphah zât a. Ka Addresschiang tak maia inziak chu ka hmu thei nghal a.Chu kutziak chu ka han hmuh chuan ka phuchiang kher mai. Ka hmuh fo tawh hnu a ni tihhai rual a ni lo. Ni e, ka hmu fo tawh rêng a ni.

Rita-i kutziak chu ka hai lo, ka hai mawlhlo. Ka Rita-i kutziak ngei chu a ni si. Mak pawh kati a, ka chhiar châk rual rualin huphurhna liantak ka nei. Ka chhiar hma chuan ka rilru pawh akal thui hman kher mai. Rita-i lehkha pawh kahmu khât tawh êm a ni. Hmana khi reih tê kha

174

Thinlai a thar leh \hìntunah chuan a lo kau tuar tawh a, rãng pan tê-inthil a khuh der der ang chauh hi a ni tawh a. Chulehkha chuan a rawn táwn thler vek dáwn em niang tih pawh hriat ni hek suh i. Chumi tùr chuanka phal lo, ka phal thei mawlh si lo. He rilru hianchu thil chu thleng tùrin a tiam mawlh lo va, aphal thei thlawt lo a ni.

Huphurhin awmzia anei lo va, ka lehkhatùr a nih miau avàngin chu lehkhathawn chu kachhiar ngei ngei a ngai. Huphurh tak chung chuanka han hawng ta, �tihian a lo inziak a:-

Ka hmangaih, ka thlah phal loh fo,

Dam taka i awm zêl ka duhsak che a,chung Pathianin hualhim zêl fo tùr chein ral mai lotùr duhsakna ka hlân che a. Kei pawh a ni telin, akum telin ka taksa mawina chuan chuai lam panve mah se, nang vànga ka thinlung khingbái takaawm chu reh ta se chuan ka dam kim ngei ang.

Sawi tam vak lo pawh ni ila, ka sawi tumchu i hriat vek tho ka ring. Mahse, a chìnchhuakdeuh a\anga han sawi nawn leh hrãm ka duh a; achhiar lam tal chu i lo tum hrãm mai a niang chu.

He lehkha, ziak leh rawn thawn tùra kabeih dàn zawng zawngte hi rawn sawi vek dáwn ila,ralkhat a\ang chuan awih harsa tak a nih ka ring.Chu lam chu sawi tam vak pawh \ûlin ka hre lo.

Kahmangaihzia chehi sawinawn foa, hrilhnawn leh \hin che hi ka duh \hìn. Mahse, chutih rualchuan a harsatzia pawh a hrechiangtu chu keimahchauh pawh ni lovin nang ngei pawh i nih kha.

175

Thinlai a thar leh \hìnKhuanu hian engati nge hnam hrangamin

lo siam le aw tiin ka ngaihtuah fo \hìn a; keimahleh keimah pawh hi ka inzawt fo \hìn a, chhânnahmuh tik reng a awm si lo. Siamtu pawh ka demrum rum \hìn asin.

Hringnun hi hetiang hi em ni lo ni ngai le?Ni thei chuan ka ring si lo. Kan chan hian maianchan pawh a tluk hlawl si lo. Ka han ngaihtuah\hìn a, làwm kim si lo va damlai hringnun hmanreng ai chuan piallei thlan thim nghah duh zâwkcháng ka nei rum rum \hìn. Hla siamtu-in :

�Damchhan ber dî ka chan ai chuan,Ka zâl ta�ng e, Piallei thim hnuaia�n;Parmawi changin kan sumtuala�n,Ka vul ta�ng e kan rûn mawia�n.�

tih hla a phuah hi a taka chan mai ka châk rumrum \hìn.

Kan intawn tirh boruakte kha kangaihtuah \hìn a, ka theihnghilh thei lo; katheihnghilh phal mawlh lo a ni. Nang nêna kan hlimdun \hin dànte kha aw... kohkir leh theih nise kava�n ti \hìn tak êm!

Nang ka hmangaih êm vàng che achhûngte kut thlâk ka tawrh zozaite kha a thlâwnmaia�n ka phal thei bîk lo asin. Kut thlâk ka tawrhchu a langsar lai ka sawi i ti a ni mai thei.Chhûngte laka ral\i rêng rênga ka awm \hìntezawng zawngte kha. In chhûng hi hlim leh inngeihtak, thlamuang taka awmna tùra ka lo ngaih \hinchu a letling zõ tawh a; a linglet zõ a ni ber e.

176

Thinlai a thar leh \hìnMahni in lum ngei ngei pawh thlâkhlelhna nei rêngrêng lo chunga awm a ngai tlat \hinte kha tu dangvàng a ni si lo. Ka tán chuan hlimna in chu sawiloh, in chhûng mai pawh ni lovin ka khawvêl pawha ni si a; Jail táng ang mai ka niin, ka chhûngtezawng zawng chu táng vengtu an ni si.

Taksa lam chu hahdam viau mah se rilrulam erawh chu a hah viau bawk si a. Mut chang ahar a ni lo va, chaw ei pawh a tui hlawl \hìn si lo.

Engtiklai pawha nang, i sakhmél tawnthlahlel êm êmtu kha tawn nî reng ka nei si lo chea. Sakhmél intawn chu sawi loh biakhlatna hmangpawhin kan inbetawn thei bawk si lo.

Ka hmangaih tlat si che avàngin, kanaupan tet a\anga min chawi tleitu ka nu leh patengei ngei pawh hmélma thlìrin ka thlîr lo chauh a.Ka nu leh pate kut / bán, duat taka min kuahnapawh hmélmate kut / bán ang maiintawrhhlelhawm an cháng zõ tawh a.

An theih ang tâwka kan in luma minkhuahkhirh chu duhtâwk ta mai lovin, nangnênakan inhlat theihna tùr kawng zawngin Bangalorelamah tihluihnain min tîr lui ta zêl a. Nang leh keiatán hian hlim taka kan lèn dunna tùr kawng chuping zar zarin, kan inbiak pawh theihna hmanruazawng zawngmin chhutchahsak vek a. Hei lo liamaDamlai laih loh thlan thim chu awm leh chuang tùra awm dáwn em ni le?

Hê�ng zawng zawng hi nang nêna kaninkár vànga thil thleng a ni a; nang vànga katawrhna zawng zawng hi sawi vek dáwn ila, hunin

177

Thinlai a thar leh \hìnmin daih dáwn lo va, ka sawi chhuak vek senghek lo vang.

Siamtu�n nang leh kei hmangaihna minpêk hi zawng hlim nán hmang lovin \ahna titamtu alo cháng ta zâwk si a. Kan kára hmangaihna chuHmangaihna vânduai mai a lo ni e.

I tán leh ka tán hma lam hun a êngzáwnga thlìr ngaihna a awm lo va; i tán leh ka tánhian lèn dun theihna kawng hi engtikah nge ainhawn leh ang tih ngaihtuah phâk a ni lo va; ainhawng leh ngei dáwn a ni tih lah chu hriat a nihek lo. I ram leh i hnam phatsan a, hmangaihnalipuia zuan luh chu i tán a harsa dáwn si a; chumai chu ni lovin, nang chuan lo thlang ngam vetehreng pawh ni la, kan dinhmun a inan thoavàngin keia tán tak pawh engtin nge ni chuangang le?

Kan kára hmangaihna chuan pumkhatamin siam theih loh a, awmzia a neih theih tâk silohah chuan kumtluanga intheihnghilhtawn tum hia \ha ta berin ka hria a.....mahse, Duhlai, a va hanharsa dáwn tehlul em! Kha leh chen...i tán... ka loinvawng thianghlim a....; kumtluanga intawng lehtawh lo tùr chuan ava na dáwn êm! Ka tuar chhuakzõ ang em le...?

Mahse, hetia awm reng rikngawt chuan itán khua a tlai mai dáwn bawk si a. Min hmangaihavàngin hei leh chen hi min nghâk tih pawh kahria, i laka ka lãwmna hi ka sawi séng lo; mahsengai chung zêla ui chunga theihnghilh tum mai chehi harsa ti tak chunga ka tum a ngai niin ka hria a.

178

Thinlai a thar leh \hìnI tána \hatna tùra ka rilru chhûngril tak a\anga kangaihtuah hi ka taksa, rilru pawhin lo tuar deuhmah se, Hmangaihna vàng chuan lungawi takinka lo tuar mai ang e.

I hun hman apiangah hlimna lehlâwmnain umzui che se la, malsàwmna tam takinlo hmuak zêl che rawh se. Ral mai lo tùr kumtluangatán Mang\ha ngawih ngawih le.

I hmangaih foRita�BLore

tih hi a lo inziak a. Hawrrawp pakhatmahchhiar hmaih nei hauh lovin, a chánga thâwkhan la leh hak hak chungin ka chhiar chhuakdap a.

Ka han chhiar zõ chu engtin emaw hianka awm a; ka zawi hnawkin ka hria. Ka lukhamchu ka kuah a, bawkkhup chung siin, hmai phûmtitih hian ka lu saisîr záwngin ka dah a, pindanbang chu ka en tlawk tlawk a. Thâwk ka han la lehhalh halh \hìn a.

Ka hmangaih chu kumtluangin ka \henhlen tawh ang maw?! A ni thei lo; ka phal theimawlh lo. Kan inzawmna chu a chat hlen tawhang maw?! Ka Rita-i ni lo ka hmangaih leh theidáwn em ni? Ka Rita-i chuan ral mai lo tùrinkumtluang atán mang\ha min hlân maw? Minhmangaih vàngin kan kár chu a chat hlauhang maw? Kei pawhin ka hmangaih asin.Hmangaih vànga in\hente hi a lo awm thei emni dáwn?

179

Thinlai a thar leh \hìnNi e, Rita-i lehkha chu ka han ngaihtuah

lêt a, a dik si; paih tùr reng ka hremiah si lo. Mahse,keimah vànga a tawrhna zozaite kha ka rùl lehlovang maw? Ani tluka min hmangaihtu leh kahmangaih hi he lei damchhûng hian ka tawng lehtawh dáwn em ni? Ka ring thei mawlh rih lo.

Hma lam hun thui taka ka thlìr erawhchuan mahni hnam phatsana hnamdang nula neitùr chuan ka inthiam thei mawlh si lo. Kahmangaihna avàng chuan thlah ka phal thei bawksi lo. Hetiang khawpa kan kára harsatna a awmchung leh hmél inhmuh chu sawi loh chanchinpawh inhriat pawh hleih theih loh chung hian kaRita-i chuan min zèm buai mêk chu a ni si a.

Rita-i chuanna thlá, nizan maia ka enchu ka phawrh chhuak leh a. Khaw dang hawisawn lo lêkin ka thlîr tlawk tlawk a.

Rita-i nên chuan kumtluangin kanin\hen hlen tawh ang maw? Ava nain ava harsadáwn tehlul êm! Kha leh chen kha hlim takin kaninzui a; kan induh satliah mai pawh ni lovin kaninhmangaih dun hle a ni. Chhûngkua leh hnaminhei leh chen harsatna a siam chung pawhin kanintheihnghilh hlei thei lo chu a ni si a. Mi \henkhatngaihzáwng nei ang pawhin kan awm ve lo va,inngaizáwng ang pawha awm theih loh tawpin kankárah harsatna namen lo a lo thleng a. Mi tam takchu nise, �tiang khawpa kan inkára harsatna anghi chu tawng ve nise midang ngaihzawn chu sawiloh nupui pasal hial inneihsan rem rum tawh hianka ring \hìn. Mahse chu chu kára hmangaihnachuan a thei ve si lo a ni.

180

Thinlai a thar leh \hìnInhmuh khat avàng leh kára harsatna a

nasat avànga hmangaihna hi kiang thei nise lachuan bo daih tawh àwm hian a mawi a. Mahse, alo ni lo tih chu hrilh pawh ngai lovin ka inhria. Amak tih bâka han sawi thui vak ngaihna pawh kahre lo a ni e.

Rita-i nêna kan intawn hma pawh hianngaihzáwng chu ka nei ve \hìn, ani Rita-i pawhina nei ve \hìn tho a. Amaherawhchu, khâ�ng ka longaihzawn ve \hinte kha ka lo hmangaih tak taklo tawp a ni tih hi Rita-i vàng hian ka hre chhuakchiang hle. Khâ�ng ka lo ngaihzawn \hìnte kha �kahmangaih che� ka lo ti ve fo tawh \hìn tih pawh kahria. Han sawi ta zêl ila, mahni intimualpho pawhlo ni ta tehreng ila- hmél induhna leh innêlnasatliah mai a lo ni!

Hmél induhna leh inngainattawnnaavàng hian mi tam tak chu lo inthlahlelin, mi tamtak chu nupa-ah an lo insiam àwm mang e aw tihka ngaihtuah a. Inngainatna ringawt hihmangaihna a lo ni tawp si lo. Hei vàng hi a niang, mi tam tak, nupaa insiam tawh, kárah fanaupawh awm hial tawhte pawh tisa mawina chuanhniam lam lo panin, inngainatna chuan tlin chinleh tâwp chin lo neiin, inhnètawnna emaw pakhatzâwk zâwkin khamna lo neiin hololam mai maiahan in\hen phah tâk ni! Chuai thei lo hmangaihnachuan, mi, a chhiat lai ber leh harsatna a tawhnasat lai ber pawhin a ensan mai lo va, a lainatzâwk a; a duhna pawh a lo zual zâwk \hìn a nilo�m ni?

181

Thinlai a thar leh \hìnKhumah chuan ka let ka let a; engdang

mah ka ngaihtuah hlei thei lo. Lèn chhuah zaipawh ka rél lo va, ka khumah ka let tawn sekringawt mai a.

Chutia khuma ka leh ka leh lai chuanka mutna pindanah chuan Mami chu a rawn lûthlawl a.

�K�u Mama chu(h), i léng daih emaw kantia, U L.M-a�n a rawn phone a, �Rawn kal tawhrawh se,� a rawn ti a, �a léng chhuak daih tawh�kan lo ti ve ringawt a; hetah i lo la awm reng chuniin!� a rawn ti a.

�Nia,� ti chauhin ka chháng a.

Mami chu ka bulah chuan a ding reng a,mi en deuh reng a. �Nia� ti chauhva ka chháng khaka inthiam leh ta lo deuh a, �Vawiin ka tui chenginmin tichau deuh a niang, ka tei chhuak ta lo maimai alãwm maw le,� ka han ti leh a.

Mami chuan, �I lehkha chu i hmu maw?Khawii a\angin nge nia?� a han ti leh a.

Kei chuan, �Aw hmu e. Hlate khua,Vairampur a\angin maw le,� ka han ti a.

Mami chu za vak lo hian a nui a; thingpuilum tùrin ka mut pindan chu a chhuahsan ve lehta a.

Pindan a chhuahsan hnu chuan, Mamichuan, �K�u Mam, thingpui i duh ve em?� a rawnti lang lang a.

182

Thinlai a thar leh \hìn�A...ka duh rih lo mai ang e,� tiin ka

chháng a.

Chumi zan chuan lèn pawh léng chhuakta lo chuan hma takin ka mu ta zâwk a.

Ka Rita-i zawng dàwn chángin Thinlai athar leh \hìn. A lehkha han hmuh meuh pheichuan a thar lehzualin, theihnghilh zawng ava�nhar tak em! Hmangaih inbât kárah hmélma an lénga, chu hmélma léng chu tudang ni lovin chûn lehzuate an ni a; chîk tak, ngun taka han chhui erawhchuan chûn leh zua chu a bul ber ni lovin ka ramleh hnam vàng a lo ni.

� 19� 09� 2008AV�

Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin

Documents

Transcript of Ka Lehkhabu 5 Na Thinlai A Thar Leh Thin