Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksrapport: ‘A Data Driven Future’. Dit rapport met als ondertitel: “Internet of Things for business: from sick(care) to health(care)”, is het resultaat van een periode van 4 maanden afstuderen bij Sogeti Nederland B.V. Dit afstudeertraject van 4 maanden is de afsluiting van mijn huidige opleiding Commerciële Economie aan de Hogeschool Rotterdam. Dit afstudeertraject vond binnen Sogeti Nederland B.V. plaats bij het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie, ViNT. Met ViNT wil Sogeti organisaties inspireren tot technologische innovaties, en hen helpen een positieve impact te realiseren van deze technologische innovaties. Mijn passie voor nieuwe media en technologie, en de kans die mij bij het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie geboden is, kwamen samen in een onderzoek naar de trend Internet of Things. Deze technologisch trend welke ik in het licht van de healthcare branche onderzocht heb, met als doel een verkenning van een alternatief marktsegment voor Sogeti was voor mij een erg leerzame, maar vooral ook inspirerende ervaring. Persoonlijke ervaringen heb ik gedurende deze periode veel opgedaan binnen Sogeti als organisatie, ViNT als Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie en tijdens het schrijven van dit rapport. Niet alleen de bestaande kennis van ViNT heb ik als leerproces ervaren. Ook de vele diepte-interviews en inzichten van specialisten binnen diverse organisaties, oprichters van start ups tot personen op C-level van bedrijven met een omzet van $46 miljard heb ik als persoonlijke groei ervaren. Dat mijn tijd bij ViNT erg leerzaam is geweest heb ik aan een specifiek aantal personen te danken. Mijn dank gaat uit naar Menno van Doorn, director ViNT, mijn begeleider en inspirator Sander Duivestein, Trendwatcher ViNT, Jaap Bloem, research director ViNT, Thomas van Manen, analist ViNT, Margo Langeweg, personal assistent van CTO Sogeti Group worldwide en Andre Knulst, begeleidend docent (Hogeschool Rotterdam) voor hun adviezen, begeleiding en feedback in deze inspirerende tijd. Verder wil ik alle personen danken welke mij de kans hebben gegeven om hen te interviewen en hun inzichten te noteren. Hierbij presenteer ik u:

“Internet of Things for business: from sick(care) to health(care)”

Streefkerk, 8 juni 2013 Rick Bouter Auteur

Management samenvatting In een stagnerende IT markt kampt Sogeti Nederland B.V. sinds 2008 met een dalende omzet. Om deze reden moet Sogeti opzoek naar alternatieve marktsegmenten. Internet of Things (IoT) biedt kansen in de healthcare branch met name bij zorgverzekeraars. Op basis van dit rapport kan Sogeti Nederland B.V. haar eerste stappen maken om behoefte oplossende toepassingen voor een groeiende vraag naar alternatieve healthcare modellen in het zorgverzekeraars segment realiseren. De centrale vraag van dit rapport luidt om deze reden als volgt:

“In hoeverre heeft Internet of Things impact op de healthcare branche en welke waardepropositie kan Sogeti realiseren om in te spelen op de behoefte die ontstaat bij zorgverzekeraars door deze trend?”

Om deze centrale vraag te beantwoorden zijn de volgende deelvragen geformuleerd: - Wat houdt de trend Internet of Things in? - Welke impact heeft Internet of Things op de healthcare branche? - Welke aanbevelingen kunnen gedaan worden om een waardepropositie voor Sogeti richting

zorgverzekeraars te realiseren m.b.t. Internet of Things?

Bij dit onderzoek zijn desk- en field research gebruikt. Als field research zijn een twaalftal diepte-interviews opgenomen met specialisten m.b.t. Internet of Things, healthcare en marketing. De specialisten zijn op diverse niveaus in het bedrijfsleven werkzaam en werken bij diverse typen bedrijven. Op deze manier wordt een goed beeld geschetst hoe de trend IoT vandaag de dag vorm krijgt. Door deskresearch af te zetten tegen fieldresearch kwamen er interessante inzichten vrij welke tot de volgende vertaling zorgde:

Internet of Things (IoT) is: een verzamelnaam voor het algemene idee om het fysieke te verbinden met het digitale via geïntegreerde systemen. Om zo data van allerlei slimme objecten uit het verleden, heden of in de toekomst waar te nemen en deze bevindingen te communiceren via enige vorm van interactie met hun interne toestand of externe omgeving, om zo het menselijke leven te vereenvoudigen en te faciliteren, bedrijfsprocessen te verbeteren, kosten en risico’s te verlagen en de efficiency verbeteren. De Technologie is klaar voor deze trend. De menselijke adoptie maakt ook rasse schreden, gezien alle andere (bijvoorbeeld mobiele revolutie) technologische ontwikkelingen. Internet of Things belooft ook een einde te maken het ‘pop up’ tijdperk en een kalme tijd te realiseren aangezien IoT toepassingen mens en bedrijf ondersteunend moeten zijn. De waarde van IoT zit voor bedrijven in het aspect dat alle aspecten in een bedrijfsvoering real-time gemeten kunnen worden. Inzichten die nooit voor mogelijk werden gehouden worden realiteit. Het sturen op real-time based informatie wordt voor bedrijven werkelijkheid door een geïntegreerd technologie kennend tijdperk. Door middel van deze unieke gegevens kan een bedrijf zich onderscheiden als nooit te voren en een unieke concurrentie positie genereren, versterken of behouden. De impact van IoT op healthcare is: dusdanig groot dat er met IoT een nieuw zorg model zal komen. IoT zal als een van de kernpijlers voor dit nieuwe zorgmodel dienen. Internet of Things als onderdeel van healthcare hervorming. Veel problemen in Healthcare hangen samen met een gebrek aan juiste informatie. Juist dat probleem moet opgelost worden. Niet een reactie gebaseerd proces, maar een real time en ongoing informatie proces. Door processen en patiënten meetbaar te maken middels embedded technologieën als sensors e.a. worden er inzichten gegenereerd welke kunnen dienen als preventie. Ook kunnen op deze manier ziekten uitgesloten worden voor de patient. Voorkomen is beter dan genezen. Wanneer eerder gesignaleerd wordt dat mensen ziek worden kunnen deze efficiënter geholpen worden aan hun kwaal met een grotere kans op genezing en kost het de zorg minder dan bij concrete ingrepen. Wanneer er minder concrete ingrepen nodig zijn kunnen ook

premies van zorgverzekeraars naar beneden. Infrastructuren, oplossingen en toepassingen moeten worden gerealiseerd om niet alleen de organisatie en haar processen meetbaar te maken, maar ook de klant/ patiënt. Dat deze gedachte realistisch is bewijst de huidige populariteit welke de trend IoT nu geniet en de negatieve trends in de healthcare branche. Kansen voor Sogeti m.b.t. de zorgverzekeraar is: Sogeti moet niet alleen waarde voor haar klanten realiseren, maar ook waarde voor de klant van de klant. Op het moment dat Sogeti een oplossing heeft voor de zorgverzekeraar, welke op haar beurt dient als oplossing richting de consument/ eindgebruiker, snijd het mes aan twee kanten. Het is belangrijk om diverse princiepen van waarde te benoemen in de waardepropositie aangezien IoT deze diverse dimensies ook biedt, voor zowel klant (zorgverzekeraar) als klant van klant (consument/ patiënt).

“Minder premie, meer en gezonde klanten” De propositie als bovenstaand geformuleerd gaat in op het meetbaar maken van patiënten en processen wat voor de zorgverzekeraar in eerste instantie lagere kosten betekent. Ten tweede wordt deze lagere premie veroorzaakt door verzekeringen op maat, welke in een meetbare wereld realiteit worden. Vervolgens creëert de zorgverzekeraar een unieke positie in het, aan concurrentie onderhevige, verzekeringsmarkt. Zorg wordt goedkoper, efficiënter en kwalitatiever omdat het op de patient wordt afgestemd. Op deze manier krijgt de zorgverzekeraar dus a, meer klanten in aantal, maar ook b, gezondere klanten.

Conclusie - Een uniek kantelpunt is bereikt. Vanaf het eerste decennium van de 21e eeuw is namelijk het ‘tipping point’ bereikt waar meer apparaten en objecten verbonden waren met het internet dan mensen dit waren. Door het fysieke te verbinden met het digitale via geïntegreerde systemen kunnen nieuwe inzichten gerealiseerd worden. Een verwachte stijging chronisch zieke mensen een tekort aan specialisten en aankomende vergrijzing is, maar een kleine greep uit de negatieve trends welke de healthcare branche bedreigen. Met deze groeiende groep welke aanspraak maakt op zorg staat het huidige zorg model op haar laatste benen. Het healthcare model kan niet meer functioneren hoe het heeft gefunctioneerd aangezien zorg op deze manier onbetaalbaar wordt. Het zorg systeem moet daarom van curatief naar preventief waarbij hoge behandelkosten en een mogelijk inefficiënt gebruik van mens, middel en technologie kan worden tegengegaan. Via deze manier, door middel van verbonden objecten te kunnen monitoren en zo, vroegtijdig ziekten behandeld kunnen worden op een efficiënte en minder dure manier. Sogeti kan inspelen op deze beide (Internet of Things + trends in healthcare) om een nieuw marktsegment te realiseren. Om de behoefte van de klanten optimaal te kunnen vervullen zou Sogeti er goed aan doen om de volgende aanbevelingen te realiseren:

1. Opzetten van een internationaal Sogeti Internet of Things Taskforce Om Internet of Things succesvol te implementeren bij huidige klanten- en niet klanten is het noodzakelijk dat er eerst een interne awareness en kennis gecreëerd wordt.

2. Diverse typen partners in een global partner network Het bestaande ecosysteem, het speelveld van de zorgverzekeraar creëert hele nieuwe behoeften zowel van de zorgverzekeraar zelf, als van haar klanten. Het is dus goed om te weten hoe deze keten in elkaar gaat zitten en hoe hier actief op geparticipeerd kan worden.

3. Proof of Concept Door ‘pilot’ versies bij deze partners en andere klanten te draaien kan bewezen worden dat deze oplossing werkt. Aangezien Sogeti en haar partner netwerk dicht op het eindresultaat zitten kan er actief gemanaged en gestuurd worden op veranderingen en problemen omtrent de oplossing.

Inhoud Inleiding ................................................................................................................................................... 7

1. Internet of Things ................................................................................................................. 8

1.1 Wat het ‘Internet of Things’ is ................................................................................................. 9

1.2 Historie van de ‘Internet of Things’ ....................................................................................... 13

1.3 De context van Internet of Things ......................................................................................... 20

1.3.1. Technologische aspect ................................................................................................................ 20

1.3.2. Culturele aspect .......................................................................................................................... 22

1.3.3. Economische aspect.................................................................................................................... 23

1.4 Internet of Things in markt segmenten ................................................................................. 25

1.5 De waarde van Internet of Things ......................................................................................... 26

1.6 De toekomst van Internet of Things ...................................................................................... 30

1.7 Conclusie ............................................................................................................................... 34

2. Impact van Internet of Things op Healthcare ........................................................................ 35

2.1 Trends in Healthcare ............................................................................................................. 35

2.2 Impact IoT in de Healthcare branch ...................................................................................... 39

2.3 IoT als oplossing voor Healthcare .......................................................................................... 45

2.4 Conclusie ............................................................................................................................... 52

3. Sogeti: IT service provider in a Data Driven World ................................................................ 53

3.1 Wat is de status huidige IT markt .......................................................................................... 53

3.2 IoT marktgeoriënteerd inzetten richting zorgverzekeraars .................................................. 54

3.3. De kans voor zorgverzekeraars ............................................................................................. 56

3.4 Vertaling van behoefte naar waardepropositie .................................................................... 58

3.5 Conclusie ............................................................................................................................... 60

4. Conclusies en aanbevelingen ............................................................................................... 60

4.1 Beantwoording onderzoeksvraag ......................................................................................... 60

4.2 Beantwoording deelvragen ................................................................................................... 61

4.3 Conclusies .............................................................................................................................. 62

4.4 Aanbevelingen ....................................................................................................................... 63

Geciteerde werken ..................................................................................................................... 66

Bijlage 1 – Overzicht geïnterviewde personen .................................................................................. 75

Bijlage 2 – Google trends vs. IoT zoekresultaten .............................................................................. 80

Bijlage 3 – Theodore Levitt ‘Exploit the product life cycle’1965 ....................................................... 81

Bijlage 4 – Internet of Things definitie studie ................................................................................... 82

Bijlage 5 – IoT layers van individu naar smart planet ........................................................................ 83

Bijlage 6 - Werking RFID Chip ............................................................................................................ 84

Bijlage 7 – Techno- economisch paradigma verschuivingen ............................................................. 86

Bijlage 8 – DIKW model ..................................................................................................................... 87

Bijlage 9 – Verdeling verbonden objecten ........................................................................................ 88

Bijlage 10 – Cost drivers medische kosten ........................................................................................ 90

Bijlage 11 – Proteus Digital Health .................................................................................................... 91

Bijlage 12 – Philips: The Internet of Things In Healthcare and Lifestyle ........................................... 92

Bijlage 13 – IBM’s Watson ................................................................................................................. 93

Bijlage 14 – Forrester Research Inc. IoT survey ................................................................................. 94

Bijlage 15 – Current and potential IoT healthcare state ................................................................... 95

7

Inleiding

Sogeti, op 3 bedrijven na de meest favoriete IT werkgever van 2013. Volgens de automatiseringsgids Salary survey van 2013, laat Sogeti alleen respectievelijk IBM, Accenture en Capgemini voor als favoriet. Sogeti is als IT dienstverlener actief op heel diverse nationale- en internetnationale markten als het bank- en verzerkingswezen, maritiem, media, onderwijs, overheid, groothandel en meer. Om in tijden van een stagnerende IT markt, marktaandeel te behouden en te vergroten moet Sogeti op zoek naar nieuwe technologieën en alternatieve markten. In dit rapport wordt ingezoomd op de technologische trend Internet of Things en, op zorgverzekeraars in het healthcare marktsegment. Op deze manier kan het management van Sogeti beoordelen hoe Sogeti in de toekomst marktaandeel kan in deze sector kan genereren, om zo een omzet stijging te realiseren. Bij dit onderzoek staat de volgende vraag centraal:

“In hoeverre heeft Internet of Things impact op de healthcare branche en welke waardepropositie kan Sogeti realiseren om in te spelen op de behoefte die ontstaat bij zorgverzekeraars door deze trend?”

Om deze centrale vraag te beantwoorden zijn de volgende deelvragen geformuleerd: - Wat houdt de trend Internet of Things in? - Welke impact heeft Internet of Things op de healthcare branche? - Welke aanbevelingen kunnen gedaan worden om een waardepropositie voor Sogeti richting

zorgverzekeraars te realiseren m.b.t. Internet of Things? Om deze vragen inhoudelijk te beantwoorden is gebruik gemaakt van desk- en fieldresearch. Voor desk research is gebruik gemaakt van de Principes van marktonderzoek van Burns en Bush, Business modellen van Houtgraaf en Bekkers, Merkenmanagement van Riezebos, Visionaire marketing van Moenaert en Robben, Marketing Management de essentie van Kotler en Robben, van trendrapporten van ViNT, o.a. The App effect, Me the Media, Big Data, vele technologie bladen en blogs. Met fieldresearch wordt gedoeld op diepte interviews welke zijn afgenomen onder diverse specialisten elk binnen hun eigen expertise gebied. Hierbij kan gedacht worden aan Internet of Things, aan de healthcare- en marketing branche. Een overzicht van alle geïnterviewden personen inclusief functie, bedrijf, datum, leefomgeving en foto vind u in bijlage 1, overzicht van geïnterviewde personen. De titel van dit rapport, ‘A Data Driven Future’ in combinatie met de ondertitel “Internet of Things for business: from sick(care) to health(care)” is de leidraad van dit rapport. De ondertitel is gebaseerd op een presentatie met als titel: “We should stop using healthcare”1 van directeur Radboud REshape & Innovation Centrum van het Radboud Universitair medisch centrum te Nijmegen, Lucien Engelen. De opbouw van dit rapport is als volgt: In hoofdstuk 1 wordt de trend Internet of Things besproken, hierbij wordt onder andere ingegaan op het ontstaan van Internet of Things, marktsegmenten en de waarde creatie van het fenomeen. Hoofdstuk 2 vervolgt met de impact van Internet of Things specifiek op de healthcare branche en met name de zorgverzekeraar. Hierna volgt hoofdstuk 3 met welke behoefte dit oplevert en hoe Sogeti deze behoefte kan vervullen bij klanten- en niet klanten in de zorgverzekering sector. Hoofdstuk 4 sluit af met het beantwoorden van de hoofd- en deelvragen.

1 http://www.slideshare.net/lucienengelen/stop-using-healthcare

8

1. Internet of Things “2013: The year of Internet of Things” Met deze titel trapt het MIT Technology Review 4 januari 2003 haar blog af. Voor het gerenommeerde Massachutsetts Institute of Technology is het duidelijk, als het Internet of Things (IoT) je leven momenteel nog niet beïnvloed gaat dit het op korte termijn doen, en snel ook. Deze conclusie wordt getrokken door de schrijver van de blog welke het op zijn beurt baseert op de gedachten en onderzoeken van onder andere Arkady Zaslavsky een van de mannen achter de Australische nationale wetenschappelijke onderzoeksorganisatie CSIRO. Figuur 1.1: Logo MIT Bron: overgenomen (MIT)

3rd Industrial Revolution Chris Anderson, voormalig schrijver voor The Economist en Editor in Chief van Wired benoemt de Internet of Things trend als de 3e industriële revolutie:

“If the Second Industrial Revolution was the Information Age, then I would argue that a Third Industrial Age is on its way: the age of the Makers.” (Anderson, 2012)

Volgens Anderson zou Internet of Things hiermee in het illustere rijtje van industriële revoluties komen. Na de 1e industriële revolutie welke in het licht stond van de omschakeling van handmatig naar machinale productie, de 2e industriële revolutie welke als de digitale revolutie is te omschrijven nu het vervolg: “Welkom in ‘het tijdperk van de makers’”. 2nd Renaissance De in 1550 door Giorgio Vasari geïntroduceerde term renaissance markeert de opkomst van het individu. Johann Huizinga beschrijft in zijn boek ‘Das Problem der Renaissance’ de term als volgt:

"De Renaissance markeert de opkomst van het individu, het ontwaken van het verlangen naar schoonheid, (…) de intellectuele verovering van fysieke realiteit, (…) een dageraad van bewustzijn van de relatie van de individu aan de natuurlijke wereld om hem heen." (Huizinga, 1920)

Chief Scientist Hans-Jürgen Kugler van het (Huizinga, 1920)Duitse internationale consultancy bureau Kugler Maag Cie GMBH gaat nog een stap verder door het Internet of Things de 2e renaissance te noemen. (Kugler, 2renaissance, 2012) De eerste renaissance welke de progressieve, intellectuele en culturele tijdperk tussen de 14e en 17e eeuw betreft vond zijn oorsprong in Noord- Italië en verspreidde zich uit naar andere Europese landen. Volgens Kugler zijn er niet sinds de renaissance zoveel toevalligheden van nieuwe ontwikkelingen op verschillende gebieden van het menselijk streven geweest Op grond hiervan kan volgens Kugler gesteld worden dat zoals de 1e renaissance de overgang van middel eeuwen naar de moderne tijd was, het Internet of Things de overgang van onze huidige post- moderne samenleving naar een nieuw tijdperk markeert. Current Revolution Een van de hoofd analisten van het wereldwijde gerespecteerde onderzoek- en adviesbureau Forrester, Andrew Rose beschrijft het ‘Internet of Things’ als een revolutie die nu gaande is.

“While not devoid of hype and hyperbole, the Internet of Things (IoT) does represent a revolution happening right now” (Rose, 2013)

9

Dat de woorden van Rose waar zijn, bewijst een overzicht van Google Trends ons. (Bijlage 2) Waarin de aantallen en intensiteit van diverse IoT gerelateerde zoekresultaten inzichtelijk zijn gemaakt. Technology is unstoppable Deze term is een steeds meer gebruikt gezegde vandaag de dag. En, terecht. De opmars van nieuwe media en technologie hebben een steeds kortere introductie tijd nodig. Ook is de productlevenscyclus, zoals deze in 1965 door Theodore Levitt in de Harvard Business Review wordt geïntroduceerd, steeds van kortere duur. (Levitt, Exploit the product life cycle, 1965) In bijlage 3 wordt de door Levitt geïntroduceerde "Exploit the product life cycle", verder toegelicht. De mens lijkt langzaam maar zeker gewend te raken aan het hedendaagse schouwspel van snel op een volgende technologische innovaties. De grote vraag is ook niet ‘of’ we als bedrijf er aan mee moeten doen maar eerder, ‘hoe’ we deze technologische innovaties een plaats kunnen geven in onze business. Nieuwe realiteit Laat daarom aan deze vooravond van grote ‘dingen’ niet zozeer de vraag zijn: “Hoe kan ik met huidige vertrouwde bedrijfsvoering van 10 jaar geleden omzet genereren?” Maar: “Hoe kan ik deze nieuwe technologische realiteit omarmen en inzetten om op zowel korte als lange termijn concurrentie voordeel te realiseren?”

1.1 Wat het ‘Internet of Things’ is ‘Things’? Om deze nieuwe dimensie van waarde te kunnen creëren binnen de bedrijven en organisaties moet eerst worden verstaan wat ‘Internet of Things’ nu eigenlijk is en welke categorieën er binnen gedefinieerd kunnen worden? Internet of Things is een steeds hipper marketing buzz-woord aan het worden en dus niet de enige term waarover gesproken wordt als deze trend besproken wordt. om deze reden volgt aan het einde van de paragraaf een korte synoniemen studie. Op deze onderwerpen gaat paragraaf 1.1. in. Internet of Things Bij het definiëren van de term Internet of Things (IoT) is gekozen om bestaande definities vanuit diverse perspectieven te belichten. De keuze voor deze manier van definiëren is om zo een onafhankelijke en volledige formulering van de term ‘Internet of Things’ te realiseren. De volgende perspectieven zijn geanalyseerd:

1. Business perspective 2. Research perspective 3. Independent institute/ Governmental perspective

Na een grondige analyse van de diverse definities binnen deze perspectieven (Bijlage 4) wordt d.m.v. de zogenaamde topische vragen de term ‘Internet of Things’ gedefinieerd. Deze topische vragen worden gebruikt om de opbouw en een tekst te karakteriseren. Voor een goede opbouw van de definitie is gekozen voor de volgende topische vragen. Figuur 1.2: Defining IoT

Bron: (Bouter, Defining IoT) Wie Welke benaming wordt gebruikt voor het aanduiden van de trend?

“Internet of Things (IoT) refer to the collective noun for…” Wat Wat gebeurt er?

“…the general idea to connect the physical to the digital …” Waar Waar vind de trend plaats?

“…via embedded technology…”

10

Hoe Op welke wijze vind dit plaats en gaat dit in zijn werk? “…To receive data from all kind of smart objects to communicate and sense or interact with their internal state or the external environment …”

Wanneer Op welke tijden gaat het plaats vinden? “…the past, the current and the future …”

Waarom Tot welk nut wordt dit/ gaat dit gebruikt worden? “…to simplify and facilitate human life, improve business processes, reduce costs and risks and raise efficiency…”

Wanneer deze vragen beantwoord zijn en het achtereenvolgens genotuleerd wordt komt de volgende definitie van ‘Internet of Things’ tot stand: Engelse versie van de definitie: ‘Internet of Things’

“Internet of Things (IoT) refer to the collective noun for the general idea to connect the physical to the digital via embedded technology. To receive data from all kind of smart objects from the past, the current and the future to communicate and sense or interact with their internal state or the external environment to simplify and facilitate human life, improve business processes, reduce costs and risks and raise efficiency. “

Nederlandse versie van de definitie: ‘Internet of Things’

“Internet of Things (IoT) is een verzamelnaam voor het algemene idee om het fysieke te verbinden met het digitale via geïntegreerde systemen. Om zo data van allerlei slimme objecten uit het verleden, heden of in de toekomst waar te nemen en deze bevindingen te communiceren via enige vorm van interactie met hun interne toestand of externe omgeving om zo het menselijke leven te vereenvoudigen en te faciliteren, bedrijfsprocessen te verbeteren, kosten en risico’s te verlagen en de efficiency verbeteren.”

Wanneer deze definitie nader bekeken wordt moeten enkele aspecten ter verduidelijking worden toegelicht. Deze aspecten zijn, het fysieke verbinden met het digitale, embedded technology en ‘things’. Fysieke te verbinden met het digitale Het fysieke verbinden met het digitale wil eigenlijk niets anders zeggen dan offline objecten een digitale lading geven. Als eerste moet ingebedde technologie worden aangebracht in of op een object. Op deze manier wordt data gewonnen uit fysieke objecten en wordt deze data ook verzonden naar een centraal punt. Het doel van het verbinden kan per object verschillen. Embedded technology Embedded technology of geïntegreerd systemen wil zeggen dat zowel hardware als software zijn geïntegreerd in een object met als doel dit object intelligent te laten zijn. Deze intelligentie bestaat uit kunstmatige zintuigen/ sensoren die de omgeving waar kunnen nemen en data door kunnen communiceren via software en processor richting een server. Deze embedded technology heeft vier eigenschappen (Embedded Systems Institute) Embedded technologie heeft vier eigenschappen namelijk, energie zuinig, betrouwbaar, hetrogeen en flexibel en onzichtbaar:

1. Energie zuinig Aangezien deze technologie niet is aangesloten aan een elektriciteitsnet is het noodzaak dat de energie die nodig is wordt gewonnen uit de omgeving.

2. Betrouwbaar Embedded technologie is zelfstandig en in kritieke situaties mag deze technologie het niet af laten weten.

3. Heterogeen en flexibel Mogelijkheid om te communiceren met diverse typen informatie systemen.

11

4. Onzichtbaar De gebruiker van het object is zich vaak niet bewust van de aanwezigheid. Het object hoeft ook niet bestuurd te worden maar reageert zelf op zijn omgeving.

Smart ‘Things’ - Kunnen dingen echt slim zijn? Een vraag die veel mensen binnen de ‘Internet of Things’ wereld bezig houd. Wanneer we het over slimme objecten hebben is het voorafgaand goed om de term slim te definiëren. Waar de een het over een zelfde niveau van bewustzijn als de mens heeft, heeft de ander het over een logisch programmeerbaar vervolgactie. Een ‘smart’ object is dus een relatieve term en afhankelijk van gesprekspartner. Om deze introductie kracht bij te zetten onderstaand een case. Deze case gaat over een brandmelder als smart object en geeft aan dat objecten pas een volgend niveau van slimheid bereiken als ze gekoppeld zijn aan elkaar d.m.v. de cloud. Om deze gedachte kracht bij te zetten is de case ‘brandmelder’ geschreven welke onderstaand te lezen is.

Case Brandmelder - Wanneer er gekeken wordt naar de slimheid van objecten is het goed om slimheid als een relatieve term te positioneren. Momenteel werken de zogenaamde slimme objecten vaak via het IFTT (If This Than That) principe. Een object is zo geprogrammeerd dat er wanneer zich een bepaalde situatie voordoet (If this), het actie onderneemt) (than that). Een simpel voorbeeld van het IFTT principe is een brandmelder. Als de brandmelder brand signaleert (If This), alarmeert het de brandweer (Than That). In dit geval is het object, de brandmelder niet meer dan een voorgeprogrammeerd object dat niet slim te noemen is tot op een bepaald niveau. Stel je voor dat er een tosti aanbrand. Een ongelukkig samenspel van omstandigheden wellicht maar, geen reden om de brandweer te alarmeren. En stel je nu voor dat brandmelders verbonden zijn met andere objecten in huis en via het internet ook met andere brandmelders en objecten wereldwijd in de cloud. Alle zintuiglijke waarnemingen en meer kunnen binnen no- time worden geanalyseerd en afgewogen. Intelligentie is (bijna) verwaarloosbaar totdat het in de cloud zit. Deze collectieve opslag van data en sentiment maken dus o.a. objecten ‘slim’. Hoe meer verbonden apparaten hoe slimmer dus ook de collectieve intelligentie van objecten.

categorisering IoT op basis van de geografische reikwijdte van het netwerk Door het fysieke te verbinden met het digitale worden objecten getypeerd op een niveau van intelligentie. Deze objecten kunnen op diverse manieren onderverdeeld worden in categorieën. Michael J. Koster welke al voor 15 jaar bouwt aan een infrastructuur voor ubiquitous computing, zegt in een interview dat hij objecten categoriseert op het type waarneming wat deze objecten waarnemen. (Koster M. J., 2013) Rob Kranenburg een van de initiatief nemers van de Internet of Things council zegt op zijn beurt in een interview (Kranenburg, 'The Internet of Things', 2013) dat hij ‘things’ indeelt op geografische reikwijdte om het type object te categoriseren. Kranenburg maakt stelt zijn geografische indeling ten opzichte van drie typen layers. Als eerste Sensing planer, sensing city en sensing community.

Figuur 1.3: IoT as layers Bron: overgenomen (Kranenburg, IoT as layers, 2013)Rob Societal Issues of Internet of Things, forthcoming

IoT as layers Sensing Planet Sensing City Sensing Community

BAN/ Body Different health systems E-health Social harmony

LAN/Home Standards Smart meter/Energy efficiency Sharing resources

WAN/ Car Global Mobility Plan Connected Car Sharing Cars, Mobility

VWAN/ Services International cooperation City services everywhere Internet of Neighbourhoods

12

Het Internet of Things kan dus worden onderverdeeld op basis van het type netwerk waarin wordt gecommuniceerd. De onderscheidende factor is in dit geval de geografische reikwijdte van het netwerk. Sommige netwerken reiken niet verder dan het menselijk lichaam (BAN oftewel een Body Area Network) andere netwerken overstijgen zelfs die van de planeet aarde (Interplanetary Internet). Wanneer er voortgebouwd wordt op de geografische indeling van Kranenburg kan de volgende categorisering kan op basis van de geografische reikwijdte van het netwerk worden gemaakt:

Near field (NFC)

Body (BAN)

Personal (PAN)

Near-me (NAN)

Local (LAN) o Home (HAN) o Storage (SAN)

Campus (CAN)

Backbone

Metropolitan (MAN)

Wide (WAN)

Internet

Interplanetary Internet

Wanneer deze type verbindingen worden gecategoriseerd op type grote van omgeving, startend bij de mens en door vertaald naar de planeet, kan een indeling gemaakt worden als in bijlage 5. Deze categorieën geven voornamelijk aan op wat voor een manier de deze dingen de gecreëerde data en informatie verzenden naar elkaar of naar het internet/ server. Om deze objecten data te laten produceren en verzenden moeten deze objecten gemerkt worden. Dit merken en verzenden kan bestaan uit onder andere: RFID - RFID staat voor Radio-frequency identification en betekend identificatie door radiogolven. RFID is een technologie welke het mogelijk maakt om op bepaalde afstand informatie te lezen en op te slaan van RFID tags welke op al dan niet levende objecten zijn geplaatst. In bijlage 6 wordt visueel weergegeven hoe een RFID chip werkt, hoe groot deze kan zijn en hoe een röntgenfoto met een geïmplementeerde chip eruit ziet. Bron afbeelding: overgenomen 4.bp.com. Bluetooth - Bluetooth is een open standaard welke beschikbaar is voor draadloze verbindingen tussen objecten op korte afstanden. Bluetooth is overigens ook een vorm van radioverbinding. 2.4 GhZ-band is de frequentie van Bluetooth welke een UHF (Ultra High Frequency) is. Op deze manier kan er draadloos informatie verzonden worden. Bron afbeelding: overgenomen Insided.nl Sensoren - Sensoren zijn kunstmatige zintuigen welke haar omgeving waar kunnen nemen. Door deze waarneming wordt vervolgens data gecreëerd welke verstuurd wordt naar een server of het internet. Als de sensor bestaat uit geïntegreerde technologie kan de sensor ook waarneming ook omzetten in een vervolg actie. Bron afbeelding: overgenomen OmronEurope.com Andere manieren - Er zijn ongekend veel mogelijkheden om data verzenden. Andere voorbeelden kunnen zijn Wireless LAN of Wide area network welke beide door middel van signalen te zenden data overbrengen naar plaatsen waar data verzameld en geanalyseerd wordt. De kern is dat objecten die vroeger statisch waren nu dynamisch worden omdat deze fysieke objecten gemerkt worden en er nu data gegenereerd en verzonden kan worden.

13

IoT als marketing buzzwoord ‘Internet of Things’ is een van de meest gebruikte termen om bovenstaand fenomeen te beschrijven. Er zijn diverse synoniemen en deelnamen welke ook richting deze trend omschrijven. Andere definities die grotendeels op hetzelfde doel zijn onder andere:

- Ambient intellegence Ambient intellegence (AmI) is een term welke de volgende visie onderschrijft. Apparaten die samenwerken met mensen om hen te ondersteunen bij dagelijkse activiteiten door middel van een elektronische omgeving die inspelen op de aanwezigheid van personen.

- Internet of Everything Internet of Everything is een definitie welke mensen, processen, gegevens en ‘dingen’ samenbrengt om zo (netwerk) verbindingen relevanter en waardevoller te maken dan ooit tevoren.

- Machine 2 Machine Machine 2 machine (M2M) is een technologie die gebruikt wordt om via (draadloze) systemen machines met elkaar te laten communiceren. Deze machines nemen gebeurtenissen waar in de omgeving waarin ze actief zijn en zenden deze data door naar een centraal punt. Op basis van deze real-time informatie kunnen vervolgens beslissingen genomen worden. Kortom, het gebruik maken van machines om zo tot waardevolle inzichten te komen. M2M bestaat uit vier basis onderdelen die bijna bij elke M2M applicatie voorkomen.

1. De collectie van data 2. Overdracht van gegevens naar netwerk 3. Beoordeling van gegevens 4. Reactie op beschikbare informatie

Machine2Machine kan het beste worden gezien als een onderdeel van the Internet of Things. - Smartdust

Smartdust is een theorie waarbij veel kleine micro elektronische systemen (MEMS) draadloos zijn verbonden en zelfstandig taken uitvoeren. Vaak zijn deze taken door kunstmatige zintuigen welke de omgeving opnemen.

- Web of things Het web of things is een term en visie welke geïnspireerd is door ‘Internet of Things’. Deze visie legt alleen de nadruk op de integratie naar het web waar internet of things een algehele integratie nastreeft

1.2 Historie van de ‘Internet of Things’ In deze paragraaf zal het verloop van het internet en het ‘Internet of Things’ worden beschreven. De historie start in het jaar 1926 en loopt vervolgens diverse spraakmakende gebeurtenissen in internet land af totdat het vervolgens de huidige status beschrijft. Het Internet of Things is niet zo nieuw als het lijkt. Sterker nog, Internet of Things is totaal niet nieuw. Het is een fenomeen waarover al jaren gesproken wordt. Mensen denken en fantaseren al jaar en dag over verbonden apparaten welke het leven van de mens zal veraangenamen. Niet alleen in mensen levens maar ook in het bedrijfsleven is Internet of Things geen onbekende. Al jaren wordt in diverse lagen van bedrijven in heel uiteenlopende branches. Deze gedachte onderbouwd Alex Brisbourne in zijn artikel welke hij schrijft voor het Amerikaanse business magazine Forbes. Brisbourne zegt:

“But when you boil it down to its elements, the Internet of Things is, today, little more than an expansion of traditional telematics (…)These devices communicate wirelessly with another device in the field, or back to a central server, to create value. Value, of course, is always in the eye of the beholder ” (Brisbourne, 2013)

14

The whole world converted into a huge brain - Dat Brisbourne gelijk heeft bevestigd de Servisch- Amerikaanse elektrotechnicus en uitvinder Nikola Tesla al in 1926 wanneer hij over een ‘world brain’ spreekt. Tesla, de grote concurrent van Edison in zijn dagen spreekt zijn bevindingen uit in een interview met het Colliers magazine. Een citaat uit dit interview:

“When wireless is perfectly applied the whole earth will be converted into a huge brain, which in fact it is, all things being particles of a real and rhythmic whole. We shall be able to communicate with one another instantly, irrespective of distance. Not only this, but through television and telephony we shall see and hear one another as perfectly as though we were face to face, despite intervening distances of thousands of miles; and the instruments through which we shall be able to do his will be amazingly simple compared with our present telephone. A man will be able to carry one in his vest pocket.” (Colliers, 1926)

Hierin spreekt Tesla over dingen die in 1926 door vrijwel niemand begrepen werden. Twee belangrijke aspecten in deze context zijn de toenmalige technologie en het adoptievermogen van de mensen. Als eerste kan er gesteld worden dat de technologie in deze tijd nog totaal niet klaar was voor de gedachtegang van Tesla. Technologisch was de gedachte van Tesla niet te realiseren. Ten tweede kan er gesteld worden dat de mensen in dit tijdperk totaal nog niet klaar waren voor. In dit jaar werd bijvoorbeeld de eerste draadloze telefoon in Berlijn gedemonstreerd. A permanent "World Encyclopaedia" Wereld brein is een collectie van publicaties welke in de periode tussen 1936 en 1938 beschreven worden door de Engelse science fiction pionier, bioloog en historicus H.G. Wells. Wells beschrijft zijn visie op het wereld brein als volgt:

“A new, free, synthetic, authoritative, permanent "World Encyclopaedia" that could help citizens make the best use of universal information resources and make the best contribution to world peace.” (H.G.Wells)

Deze zelfde H.G. Wells was vast overtuigd in zijn denken over het wereld brein wanneer hij het wereld brein beschildert als absoluut geen onmogelijke werkelijkheid:

“The World Brain is no Utopian dream. It is an absolutely essential part of the new world community. Something which may even be recognizable in active operation within a lifetime. This consciously and deliberately organized brain for all mankind.” (ViNT - Sogeti, 2012)

Smart cities In 1964 spreekt wetenschapper Marshall McLuhan media-studie wetenschapper zijn bevindingen uit in zijn boek Understanding Media. (McLuhan, 1964)

"By means of electric media, we set up a dynamic by which all previous technologies - including cities - will be translated into information systems "

De Canadese wetenschapper beschrijft hier al een fenomeen wat zijn tijd ver vooruit was. Er zijn nu enkele voorbeelden van Smart city’s waarin de gehele gemeenschap en stad worden omgezet in informatie systemen. Deze intelligente steden bieden technologische oplossingen voor stedelijke problemen als openbaar vervoer, milieu en gezondheid. (Agentschap NL - MInisterie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, 2012)

15

Global Villages McLuhan is grondlegger van het concept ‘Global villages’ deze mondiale dorpen omschrijft een term die hij in 1962 bedacht heeft voor een fenomeen welke massa media omschrijft als een trend die plaats- en tijdbarrières wegnemen waardoor mensen steeds meer op mondiale schaal kunnen communiceren. Interwoven computers In 1966 stelt de Duitse wetenschapper Karl Steinbuch dat binnen een aantal decennia, computers verweven zullen zijn in vrijwel elk industrieel product.

"In a few decades time, computers will be interwoven into almost every industrial product" (Floerkemeier) Het jaar 1989 staat bekend als het jaar dat Tim Berners-Lee zijn voorstel voor het World Wide Web schreef. Dit resulteerde uiteindelijk in het voorstel om hyperteksten te gebruiken.

"to link and access information of various kinds as a web of nodes in which the user can browse at will" (Berners-Lee, Proposal, 1990)

In 1990 werd het eerste internet apparaat geïntroduceerd door John Romkey. Romkey realiseerde een broodrooster welke aan en uit gezet kon worden via internet. (Everhart, 1990) Een jaar later in 1991 publiceerde World Wide Web uitvinder Tim Berners- Lee de eerste webpagina ooit. (Berners-Lee, Hypertext) Ubiquitous computing Voormalig Xerox CTO Mark Weiser stelde in 1988 de virtuele realiteit tegenover ubiquitous computing. In een publicatie welke is terug te vinden in de universiteitsbibliotheek van MIT zegt Weiser:

"Where virtual reality puts people inside a computer-generated world, ubiquitous computing forces the computer to live out here in the world with people." (Knowledge and Technology Management in Virtual Organizations, 2007)

Weiser doelt hier op virtueel als mensen in een computer gegenereerde wereld. Verder stelt Weiser dat ubiquitous computing het tegenovergestelde hiervan is namelijk, de kracht van de computer integreren in mensenlevens/ wereld. “Internet of Things” De term ‘Internet of Things’ is een beschrijving welke gebruikt werd om duiding te geven aan een fenomeen welke het internet verbind met de fysieke wereld door middel van alomtegenwoordige sensoren. De term ‘Internet of Things’ werd in 1999 door Kevin Ashton bedacht en was de titel voor van een presentatie voor Procter & Gamble. (Ashton, That 'Internet of Things' Thing, 2009) Tussen 1995 en 2004 was Ashton Brand Manager bij Procter & Gamble en verantwoordelijk voor beauty producten. In een interview de uitvinder van de term Ashton vertelt Asthon. (Ashton, 'The Internet of Things founder' , 2013) Een van zijn taken als Brand Manager was het lanceren van een serie Olive oil lippenstift. Elke keer dat Ashton de winkel bezocht waren de meest populaire kleuren niet beschikbaar. Na deze gebeurtenissen werden er meer dan 100 mensen de winkels in gestuurd om uit te zoeken wat er gebeurde. De uitkomst van dit onderzoek was dat er iedere week meer dan 10 productgroepen inclusief de lippenstift van Ashton nauwelijks beschikbaar waren. Het duurde even voordat Ashton het doorhad maar, de reden waarom zijn producten niet beschikbaar waren was adverteren. Hoe meer hij adverteerde hoe sneller de producten niet beschikbaar waren. Wat Ashton

16

dacht dat er gebeurde wanneer de producten uit de schappen waren was dat de retailer het weer aanvulde maar niets bleek minder waar. Vervolgens draaide Ashton mee met de nachtdienst om te zien hoe deze de schappen aanvulde. Hij leerde hier naar eigen zeggen erg veel van maar het belangrijkste wat hij hiervan leerde was dat hij zag dat de vulploegen geen informatie tot hun beschikken hadden.

“The big insight in the mid nineties was that there was a real lack of information at the micro level around what product were on the shelf”

Hoe meer Ashton er naar ging kijken, hoe meer hij besefte hoe groot het probleem daadwerkelijk was. Vervolgens werd Ashton voor de keuze gesteld wat hij er aan ging doen.

“There is a lack of information, how do we start to get real time information on what products are on the shelf”

Gelijkertijd aan het lippenstift project was Ashton werkzaam aan een project met loyalty cards om klanten op diverse manieren korting te laten krijgen. Toen hij realiseerde dat deze klanten kaarten van plastic waren er een chip in zat was het verband snel gemaakt:

“I was quit naive, well the card is plastic and my products are made of plastic, why can I put a chip on my products and I will put a reader on the shelf and I know where everything is, that is the beginning of Internet of Things”

Vervolgens moest Ashton dit idee aan een aantal senior executieves verkopen welke wel slim waren maar zoals Ashton het zelf zegt, “Not internet smart”. Het was voor Ashton erg lastig om deze leidinggevende te vertellen waar hij nu eigenlijk echt mee bezig was. In eerste instantie noemde Ashton het ‘smart packaging’ omdat het type kaart welke Ashton had gezien voor zijn loyalty card project was een ‘smart card’. Ashton zijn leidinggevenden begrepen niet echt wat hij bedoelde met ‘smart packaging’. Ashton vond uit dat het veel goedkoper was als de chip de informatie richting het internet stuurde in plaats van dat de chip zelf de informatie opslaat, er was nu dus een internet gedeelte. Vervolgens werkte Ashton aan een PowerPoint voor senior executieves en vond hij de titel ‘smart packaging’ niet passend meer en schreef hij ‘The Internet Of Things’. Dit bracht hem uiteindelijk in 1999 in de Procter & Gamble boardroom.

“If we had computers that knew everything there was to know about things—using data they gathered without any help from us—we would be able to track and count everything, and greatly reduce waste, loss and cost. We would know when things needed replacing, repairing or recalling, and whether they were fresh or past their best. “

"I could be wrong, but I'm fairly sure the phrase "Internet of Things" started life as the title of a presentation I made at Procter & Gamble (P&G) in 1999. Linking the new idea of RFID in P&G's supply chain to the then-red-hot topic of the Internet was more than just a good way to get executive attention. It summed up an important insight which is stil often misunderstood." (Ashton, That 'Internet of Things' Thing, 2009)

Kevin Ashton, Britse technologie pionier die het Auto-ID Center oprichtte in het Massachutsetts Instituut voor Technologie (MIT). Ashton benoemt in het interview het internet of things als het derde type internet.

“Internet of things is basically the 3th type of internet. The first internet was the desktop version, the second internet was the mobile version and now with the internet of things, type 3 the internet of things, the internet is going out.”

17

In hetzelfde jaar sprak Neil Gershenfeld van een vergelijkbare definitie in zijn boek: “When things start to think”. Deze definitie werd later aangehaald in het boek van Ilia Petrov, Pablo Guerrero, Kai Sachs met als titel “From Active Data Management To Event-Based Systems And More”

“in retrospect it looks like the rapid growth of the World Wide Web may have been just the trigger charge that is now setting off the real explosion, as things start to use the Net.” (Ilia Petrov, 2011)

Vanaf 2003 werd de term meer en meer gebruikt in publicaties van kranten als The Guardian (Dodson, 2003), The Boston Globe (Weisman, 2004) en Scientific America (Neil Gershenfeld, 2004). De internationale telecommunicatie unie kwam in 2005 met een speciale ‘Internet of Things’ publicatie waarin de unie ‘Internet of Things’ als volgt omschrijft.

“Connections will multiply and create an entirely new dynamic network of networks – an Internet of Things.” (Union, 2005)

In 2008 richtte een aantal bedrijven waaronder Cisco, Intel, Ericsson en Google de IPSO alliantie op. Deze alliantie wil het gebruik van het (IP) Internet Protocol in slimme en verbonden objecten bevorderen. Tipping point Al deze bovenstaande verwachtingen worden niet alleen door wetenschappelijke- en onderzoeksinstellingen gevoed. Ook multinationals als Cisco (Evans, The Internet of Things - How the Next Evolution of the Internet, 2011), Ericsson (Ericsson, More than 50 billion connected devices, 2011), IBM (IBM, The Internet of Things), Intel (Intel, 2012) doen voorspellingen over aantallen van verbonden objecten. Al deze multinationals gebruiken hun eigen bedachte marketing termen. Zo hanteert Microsoft de term Web of the World, noemt Cisco het fenomeen the Internet of Everything, heeft IBM het over a Smarter Planet en gebruikt de Zweedse fabrikant in telecommunicatieapparatuur Ericsson de term Social Web of Things.

Figuur 1.4: Tipping point Connected devices Bron afbeelding: overgenomen Cisco IBSG

Volgens Cisco, wereldwijd leider in netwerk apparatuur is er een magisch omslag punt bereikt. Vanaf het eerste decennium van de 21e eeuw is namelijk het ‘tipping point’ bereikt waar meer apparaten en objecten verbonden waren met het internet dan mensen dit waren. Wanneer er echter met cijfers van o.a. de Verenigde naties gerekend wordt, komt er een ander getal uit.

18

Aantal verbonden objecten per persoon in 2020 – Case Het aantal verbonden objecten per persoon stijgt meer dan exponentieel ten opzichte van 2003. Waar de mensheid in 2003 nog 0.08 verbonden objecten per persoon in bezit had, zal dit in 2020 7,47 zijn. Onderstaand een berekening gebaseerd op cijfers van o.a. de Verenigde Naties waaruit blijkt dat Cisco als commercieel bedrijf het nog vrij zuinig inschat. De uiteindelijke uitkomst van 7.47 is overigens gebaseerd op de gehele wereldpopulatie waar ook babies, kinderen en bejaarden onder vallen. Wanneer deze uit de berekening gehaald zullen worden zal het aantal verbonden objecten nog hoger uitvallen dan de berekende 7,47 verbonden objecten per persoon. 2003 - 6.300.000.000 mensen welke in het bezig waren over 500.000.000 verbonden apparaten 6.300.000.000 delen door 500.000.000 is 0,079 verbonden apparaten per persoon. (Evans, The Internet of Things - How the Next Evolution of the Internet, 2011) 2012/ 2013 - Momenteel heeft de planeet aarde ongeveer 7.107.000.000 bewoners. Hier tegenover staat het aantal verbonden apparaten van 8.700.000.000. Het gemiddeld verbonden apparaten per persoon zou hiermee komen op 1,2. Wanneer er gekeken wordt naar een concreter overzicht van het aantal verbonden apparaten per persoon nemen we het aantal mensen wat internet toegang heeft als extra variabel. Het aantal mensen wat in 2013 verbonden is aan het internet bedraagt, 2.405.000.000 (30 juni 2012). Wanneer we het aantal verbonden apparaten delen door de huidige internet populatie delen we 8.700.000.000 door 2.405.000.000. Het aantal verbonden apparaten van de internet populatie betreft dus, 3,6. (Soderbery, 2013) 2020 - Wanneer deze trend van verbonden objecten zich voortgezet zoals verwacht levert dit de volgende concrete cijfers op. De Verenigde Naties verwachten dat er in 2020 ongeveer 7.540.000.000 mensen op aarde zijn. (United Nations, 2004) Al wordt deze populatie van 7.540.000.000 mensen door het aantal verwachte verbonden objecten van 50 miljard betekent dit dat er gemiddeld 6.63 verbonden apparaten en objecten in een ieders bezit zijn. Het verwachte aantal met internet verbonden wereldburgers betreft 6.700.000 (Zdnet Internet World Stats) wat betekend dat 7.46 verbonden apparaten in bezit zullen zijn van mensen welke verbonden zijn met internet. Vertienvoudiging verbonden objecten Wanneer deze gegevens in een grafiek worden geplaatst is nog duidelijker te zien dat in een kleine 17 jaar het aantal verbonden apparaten per persoon zal vertienvoudigen.

Technologische doorbraken en economische voorspoed hebben een sterke samenhang met elkaar zegt hoogleraar economie Carlotta Perez. Het magische omslagpunt van meer objecten verbonden met het internet dan mensen zou volgens dit gedachtegoed ook de stap naar een volgend gouden

2003; 0,079

2013; 3,6

2020; 7,46

0

2

4

6

8

2000 2005 2010 2015 2020 2025

Groeicurve aantal verbonden apparaten p.p.

verbonden apparaten p.p.

19

tijdperk kunnen zijn. Deze theorie wordt in paragraaf 1.3, de context van Internet of Things nader besproken. In 2010 komt naar buiten dat China grote plannen heeft om ‘Internet of Things’ tot een van de kern activiteiten te maken. (Hopkins, 2010) Al worden alle objecten verbonden met het internet leidt dat tot een tekort aan IP adressen met het huidige protocol. Daarom wordt in 2011 Internet Protocol versie 6 in het leven geroepen. Versie 6 van het Internet Protocol maakt het mogelijk om 340 sextiljoen, 340,282,366,920,938,463,463,374,607,431,768,211,456 objecten te verbinden met het internet. Steven Leibson naar aanleiding van de lancering van het IPV6 protocol:

“we could assign an IPV6 address to every atom on the surface of the earth, and still have enough addresses left to do another 100+ earths.” (Wipro, 2012)

Hype cycle Ook is ‘Internet of Things ‘ geen onbekende term bij onderzoeksbureau Gartner. Gartner, bekend van de Gartner hype cycle plaatste het fenomeen in 2011 de trend in de hype cycle. Gartner’s hype cyclus is een grafische weergave van de looptijd, adoptie en sociale toepassing van specifieke technologieën. Onderstaand vind u de Gartner hypecycle weergegeven en staat Internet of Things als door te breken trend binnen 5 tot 10 jaar.

Figuur 1.5: Hype Cycle Gartner 2011 Bron afbeelding: overgenomen Gartner Inc.

In 2011 kwam Gartner met een persbericht onder de titel: “Gartner Identifies the Top 10 Strategic Technologies for 2012” (Gartner-Inc, Gartner Identifies the Top 10 Strategic Technologies for 2012, 2011) naar buiten waarin Internet of Things als een van de top 10 strategische technologieën voor 2012 werd betiteld. Een jaar later in 2012 kwam opnieuw Gartner met een persbericht nu met als titel: “Gartner Identifies the Top 10 Strategic Technology Trends for 2013” (Gartner-Inc, Gartner Identifies the Top 10 Strategic Technology Trends for 2013, 2012) waarin Internet of Things weer als een van de top 10

20

strategische technologieën voor 2013 werd betiteld. Gartner neemt de aanwakkerende trend over Internet of Things erg serieus met diverse onderzoekspublicatie onder titels als:

- “Hype cycle for the Internet of Things, 2012” door Hung Lehong, 27 juli 2012 - “Key Technologies for the Internet of Things” door Nick Jones, 30 November 2012 - “The IoT will support a wide range of Business models” door Nick Jones, 9 januari 2013 - “The Internet of Things is moving to the mainstream” door Hung Lehong, David W.

Cearly, Kristian Steenstrup en Stephen Prentice, 10 januari 2013 gepubliceerd. Conclusie - Momenteel staat de mensheid aan de vooravond van een door te breken trend welke door een scala van experts en bedrijven al voorspeld is en als ‘groots’ betiteld wordt. Software, hardware, platformen en toepassingen worden uitgedacht en gerealiseerd. Veel van deze toepassingen en ontwikkelingen staat letterlijk in kinderschoenen. Momenteel is Internet of Things vooral in ontwikkeling en vinden deze ontwikkelingen voornamelijk plaats in de proces en protocollen kant. Internet of Things cases met investeringen vs. ROI zijn er vrijwel niet. De ontwikkelingen gaan hard maar zoals straks beschrijven wordt in de context van Internet of Things, is technologie niet de enige factor welke Internet of Things zal realiseren maar is ook de mensheid dit. De technologie kan wel klaar zijn voor de Internet of Things maar is de mensheid dit ook? Allemaal facetten welke meewerken om Internet of Things te lanceren en door te laten breken.

1.3 De context van Internet of Things Om een goed beeld te krijgen bij het fenomeen Internet of Things is het zaak om de trend in de juiste context te zetten. Deze paragraaf gaat over de context van Internet of Things. De context is het totaal aan facetten waarin een onderwerp een bepaalde betekenis krijgt. Wanneer deze geschetst wordt komen ook de onderliggende relaties bloot te liggen. Het benoemen en beschrijven van deze omgevingselementen is dus van groot belang. Omgevingselementen van Internet of Things, aspecten welke een direct verband m.b.t. deze trend hebben zijn:

1. Technologie 2. Cultuur 3. Economie

1.3.1. Technologische aspect

Als eerste in de reeks van drie wordt het technologische aspect behandelt. In dit aspect wordt aangegeven wat de snelheid van technologische ontwikkelingen is en welke relatie installatie perioden, crisis en economische voorspoed met elkaar te maken hebben. Innovatie is niet te stoppen Wie innovatie zegt, zegt vernieuwing. Technologie is een zeervooruitstrevend fenomeen. Dit is al sinds mensen heugenis zo en zal ook niet veranderen. Het is duidelijk, technologie pusht de mens. Zoals Rob Kranenburg in zijn interview (Kranenburg, 2013) concludeert, de huidige infrastructuur is bruikbaar en is er klaar voor. Zoals voorgaand in dit rapport bij het ‘tippingpoint’ schematisch is weergegeven is binnen enkele jaren het aantal verbonden apparaten per persoon gigantisch gestegen naar gemiddeld 8 per persoon. Waar in 2003 nog vrijwel geen apparaten verbonden waren aan het internet zijn dit er vandaag de dag 3,6 per persoon en wordt er verwacht dat er in 2020 7,6 verbonden apparaten of zelfs een groter aantal in het bezit van de mens is. Techno- Economisch paradigma verschuivingen Technologische doorbraken en economische voorspoed hebben een sterke samenhang met elkaar. Carlotta Perez , hoogleraar economie en bedenker van de beroemde ‘techno- economisch paradigma verschuivingen’ gedachte verwoord haar theorie gebaseerd op de Kondratieff Golven in het Strategy + Business business magazine van Booz & comapny begin 2010 (Stahlman, 2010) Perez schildert in haar filosofie een vijftal technologische revoluties die een vergelijkbaar patroon van installatie, crisis

21

en gouden tijdperk kenden. Met haar theorie geeft ze aan dat grote economische crisissen vaak gevolgd worden door tijden van economische al dan niet maatschappelijke voorspoed. Perez onderschrijft in haar gedachte 3 fasen. Een installatie periode, een crisis en vervolgens een gouden tijdperk. De reden van crisis is eenvoudig te verklaren door het feit dat in de gouden tijdperken over investeringen en speculaties uit de handlopen. Perez herkent een patroon in deze paradigma verschuivingen. Aan elke economisch ‘gouden’ tijdperk gaat het volgende vooraf. Bedrijven ontdekken kansen, start-ups schieten de grond uit en de banken investeren fors in deze ontwikkelingen omdat al deze partijen geld ruiken. Deze ontwikkelingen is de basis voor de economische groei van zo’n 30 jaar later. Nadat deze investeringen tot bizarre proporties zijn opgelopen ontstaat er een niet vooraf in jaren te definiëren crisis welke vervolgens gevolgd wordt door 30 jaar van ‘oogsten’ van het vooraf geïnstalleerde tijdperk. Na de crisis ontstaan er volgens Perez op vele gebieden verbeteringen welke doorwerken in de gehele maatschappij. De crisis zoals deze zich nu afspeelt is dus zeker niet nieuw. In de laatste 250 jaar heeft de mensheid er al vier eerder voor de kiezen gehad. De industriële revolutie (1771), de stoom- en rails economie (1829), de staal- en elektriciteitseconomie (1875), de olie, automobiel en massaproductie economie (1908) en nu de digitale economie (1971). Al deze tijden van economisch voorspoed werd gekend door een installatie periode welke gevolgd werd door een crisis waarna pas het ‘gouden’ tijdperk ten grondslag lag. (Bijlage 7)

Figuur 1.6: Techno- Economisch paradigma verschuivingen Bron afbeelding: overgenomen Carlotta Perez Bruikbare digitale snelweg Wanneer dit gedachtegoed van Hoogleraar Technologie en sociaal- economische ontwikkelingen Carlotta Perez naast het feit liggen van de bruikbare digitale snelweg waarover de mensheid al beschikt in een groot deel van de wereld en gezien de crisis welke de wereld economie teistert kan er op basis van deze theorie aangenomen worden dat er een tijdperk van oogsten aankomt. Internet of Things bewijst dat de digitale revolutie een paradigma verschuiving is. Van paradigma verschuivingen

22

kan pas echt gesproken worden als door technologische doorbraken nieuwe efficiënties binnen handbereik komen te liggen. En juist, juist die efficiency is een van de kernpijlers wanneer er over de toegevoegde waarde van Internet of Things wordt gesproken. Het verbluffende tempo van technologie Geïntegreerde technologie welke als een van de aanjagers van Internet of Things voor deze o.a. efficiency slag gaat zorgen wordt steeds geavanceerder en compacter. Al in 1965 schreef de Amerikaanse zakenman en co-founder van Intel, Gordon E. Moore in het blad Electronics Magazine een artikel met als titel: “Cramming more components onto integrated circuits” (Intel, 1965) Deze wet van Gordon E. Moore bepaalt dat de processor snelheden of algehele rekenkracht van computers zal verdubbelen iedere 2 jaar. Technologie ontwikkelt en optimaliseert zich in een verbluffend snel tempo. Waar nog geen 15 jaar een computer op een bureau stond, zit deze zelfde rekenkracht nu op een smartphone in iemand zijn broekzak. Al deze theorieën en gebeurtenissen wijzen ons erop, de technologie is er klaar voor maar de mens is de beperkende factor. Figuur 1.7: 10 years Apple Bron: overgenomen (Jordan)

1.3.2. Culturele aspect

In het tweede aspect van de context van Internet of Things wordt het aspect cultuur besproken. Cultuur als een patroon van het leven van de mensheid. In dit gedeelte wordt in gegaan op adoptie van Internet of Things. De technologie is er klaar voor! Alle benodigde infrastructuren om de digitale snelweg filevrij te maken en houden zijn in de maak of alreeds gerealiseerd. (Kranenburg, 'The Internet of Things', 2013) De grote vraag is ook niet of de technologie klaar is voor Internet of Things maar, of de mens dit is. Menselijke adoptie is een van de meest sterk bepalende factor in het fenomeen Internet of Things. Helen Duce, Associate Director van het Europese Auto-ID Center siert de voorpagina van een rapport van o.a. de European Commission van Information Society and media met de volgende quote:

“We have a clear vision to create a world where every object from jumbo jets to sewing needles is linked to the Internet. Compelling as this vision is, it is only achievable if this system is adopted by everyone everywhere Success will be nothing less than global adoption." (Cordis Europe, 2012)

Global adoption Met de woorden ‘succes will be nothing less than global adoption’ geeft Helen Duce aan dat het draagvlak om Internet of Things op maatschappelijk vlak succesvol te laten zijn algemeen geïmplementeerd en geadopteerd moet worden. Het lijkt aan de vooravond van de 2e renaissance wellicht nog wat vroeg om over global adoption te spreken maar al wordt het adoptie proces van de smartphone herinnerd zien we dat het hele door een adoptie het hele informatie landschap binnen het bestek van een paar jaar volledig veranderen. Regulatie van de trend De vraag hoe de adoptie omtrent Internet of Things gaat verlopen is ook afhankelijk van de manier waarop de trend zich gaat reguleren. Wordt de regulatie bevordert doordat bedrijven, organisaties en overheden op een grootse en agressieve manier instappen en toepassingen uitrollen zal de

23

adoptie sneller gaan als deze zelfde organisaties eerst van het nut van Internet of Things overtuigd moeten worden. Calm technology Een andere vraag die ook gesteld moet worden is wat voor technologie Internet of Things belooft te zijn. Internet of Things belooft een einde te maken aan het ‘pop up’ tijdperk. Internet of Things belooft zoals onder andere Ericsson het schildert een tijdperk van ‘calm technology’ te worden (Ericsson, The Social Web of Things I, 2011) (Ericsson, The Social Web of Things II, 2012). Dalton Caldwell, co- founder en CEO van App.net waarschuwt tijdens, zijn presentatie op een van werelds grootste internet en technologie evenementen LEWEB 2012 zijn publiek met de woorden:

“Think you e-mail inbox and social feeds are overwhelming? Just wait.” (LeWeb, 2012)

Het culturele aspect hangt zeker in deze begin fase van Internet of Things sterk samen met een politieke aspect. Want adoptie gaat gepaard met vragen. Mensen kunnen huiverig zijn met als gevolg dat er vraagtekens gezet worden bij termen als privacy & security. Al in 2005 realiseerde de Internationale Telecommunicatie unie zich dat adoptie van Internet of Things gepaard gaat met privacy en security vraagstukken:

“One of the most important challenges in convincing users to adopt emerging technologies is the protection of data and privacy” (Union, 2005)

Politiek draagvlak is dus van groot belang. Niet alleen de voordelen van een trend als Internet of Things moeten door de politiek gezien worden, ook de afhankelijkheid van de mens aan netwerken en de bedrijven die deze netwerken beheren zal sterk groeien.

1.3.3. Economische aspect

Vanuit de economische context is het vooraf goed om te noemen dat Internet of Things een buzz word, een marketing mode woord is. Bedrijven zijn gedreven door investeringen en deze investeringen worden weer gevoerd vanuit business analisten. Analisten vervolgens, hebben nog wel eens de neiging om modewoorden te gebruiken om hun gedachtegoed te verkondigen. Wat is nu echt de waarde van internet of Things, wat levert het op? Daarover gaat het in het economische aspect. Een nieuw ecosysteem Dit gezegd hebben is het wel zo dat aan een van de vooravonden van het fenomeen Internet of Things de gehele waardeketen omgekeerd en heringericht zal worden. Met de komst van Internet of Things zal zoals al aangehaald in de introductie de productlevenscyclus, zoals deze in 1965 door Theodore Levitt in de Harvard Business Review geschetst werd steeds korter worden. (Levitt, Exploit the product life cycle, 1965) Wanneer bedrijven een dusdanigheid aan extra informatie en inzichten over hun processen ter beschikking krijgen zullen producten sneller worden geïntroduceerd omdat ze simpelweg sneller vervaardigd kunnen worden. Creëren van waarde Sarah Rotman Epps beschrijft namens Forrester in haar ‘smart body, smart world’ (Epps, 2012) rapport van het onderzoeksbureau dat ‘slimme producten’ op 3 niveaus waarde zullen creëren. De 3 ingrediënten om een nieuw ecosysteem te realiseren zijn:

A. Algoritme makers B. Platform eigenaren C. Systeem integrator en retailers

24

Waar Rotman stopt bij de systeem integrator en retailers is het goed om juist de waarde voor de uiteindelijke klant te benoemen. Uiteindelijk gaat het om waarde leveren aan een doelgroep. Juist deze klantwaarde is daarom belangrijk om te noemen. Breng de door de klant gecreëerde waarde ook weer terug naar de klant. Waar Rotman stopt maakt Dr. Ahmed El Adl, Vice President, Entreprise Mobility Solutions van software gigant SAP de cyclus van belanghebbende wel en benoemt deze in een 5 tal groepen (Adl, The Next Big Thing, the Internet of Things (IoT): The Drivers and the life transforming opportunities, 2013):

A. Soft- en hardware belanghebbenden B. Onderneming software belanghebbenden C. Mobiele operators D. Early adopters E. Consumenten

Creating real value In een interview met Rick Bullotta (Bullotta, 2013), CTO en co-founder van ThingWorx (een applicatie platform voor de verbonden wereld) en, voormalig SAP research Vice President geeft aan volgens hem nog meer echte waarde gecreëerd wordt wanneer er gesproken wordt over verbonden objecten:

“Things that help us best apply the limited resources on the planet.” (Bullotta, 2013)

Bullotta geeft hier in een kernachtige zin waar de waarde van Internet of Things zit. Niet alleen in efficiëntie van bedrijfsprocessen maar ook in het beheren van de beperkte grondstoffen welke de mensheid tot haar beschikking heeft. De vraag blijft wat voor objecten allemaal verbonden zouden moeten worden. Het gaat tenslotte niet om dingen, maar om data en concrete waarde. Het gaat niet om ‘dingen’ In het aankomende tijdperk gaat het om data en service! Door al deze nieuwe inzichten worden bedrijven in staat gesteld om door nieuwe data en service modellen waarde te creëren waar klanten echt op zitten te wachten. Om toepassingen die echte waarde creëren en waar consumenten voor willen betalen. Door de kennis die Internet of Things realiseert gaan bedrijven de gaten in vraag en aanbod steeds beter zien. Het gaat niet om slimme objecten maar om uiteindelijke toegevoegde waarde voor de klant. Connected everything Vanuit economisch perspectief is ook een goede vraag wat er nu eigenlijk in de toekomst allemaal verbonden gaat worden. Hier zijn de meningen voor alsnog deels over verdeeld. Hans Vestberg, President en CEO van Ericsson zegt er het volgende over:

“In the future everything that will be benefit from being connected will be connected” (Ericsson, More than 50 billion connected devices, 2011) Deze gedachte wordt door Tim Berners-Lee, uitvinder van het wereld wijde web omver geschopt wanneer Berners Lee tijdens zijn Ted talk een geboeid publiek toespreek over het thema: “The next web of open, linked data. Lee verkondigt zijn publiek dat hij snel meer data wil.

“Raw data, now!” (TED, 2009) Data vs. inzichten Hoe meer data gegenereerd en verbonden wordt hoe meer informatie geanalyseerd kan worden. En hoe meer data geanalyseerd wordt hoe sneller deze nieuwe gegevens waardevolle inzichten geven welke ons leven als individu, als mens veraangenamen en hoe sneller ook deze inzichten

25

bedrijfsprocessen en strategieën totaal zullen veranderen en vernieuwen. Gezien het voor het eerst in de historie is dat een technologische ontwikkeling in een dergelijke mate zich aandient is voor beide theorieën iets te zeggen. Om optimaal gebruik te maken van netwerken en niet te verdwalen in een overvloed aan data die niet direct data toevoegt kan het zoals Vestberg zegt handig zijn om per type object te bepalen of de nieuwe inzichten van toegevoegde waarde zijn. Aan de andere kant heeft Berners- Lee een goed punt wanneer hij zegt hoe meer en hoe sneller we data genereren, verzamelen, verwerken en analyseren des te sneller zullen zich niet eerder getoonde inzichten zich aandienen en kunnen wij deze als mens en als bedrijf toepassen en hier ons voordeel mee doen. Feit blijft dat data nodig is om technologie en innovatie te voeden om zo individuele als bedrijfsmatige efficiëntie te bewerkstelligen. Context Internet of Things Als conclusie kunnen we het volgende constateren. De technologie is er klaar voor. De digitale snelweg ligt er al en aan de knelpunten en verbeteringen wordt momenteel hard gewerkt. Een voorbeeld hiervan is de huidige ontwikkeling op het gebied van 4G internet verbindingen. Wat betreft de adoptie van de mens zal de een welwillender tegenover deze immense verandering staan dan de ander. Gezien de adoptie van de smartphone en andere technologische trends wordt de adoptie cyclus wel steeds korter omdat de mensheid sneller gewend raakt aan technologische innovaties. Wat betreft de waarde van Internet of Things zullen er in de nabije toekomst veel objecten verbonden moeten worden met elkaar en het internet om ook daadwerkelijk concrete waarde te kunnen realiseren d.m.v. inzichten. Deze inzichten kunnen verder alleen gegenereerd worden door forse investeringen in infrastructure, data warehousing en embedded technology. Internet of Things is geen ultiem einddoel maar net als alle andere technologische ontwikkelingen een onderdeel van bedrijfsvoering/ kennisverwerving om concurrentieposities te verbeteren en te behouden. Cisco vermeld een passende quote in haar Internet of Everything whitepaper, How more relevant and valuable connections will change the world.

“Internet of Things is geen wondermiddel maar is een technologie die het potentieel heeft om veel van de uitdagingen waar we voor staan te rectificeren.” (Evans, The Internet of Everything - How more relevant and valuable connections will change the world, 2012)

1.4 Internet of Things in markt segmenten Is er wel een markt voor Internet of Things? Wat voor type markten zijn er te definiëren? Met Internet of Things komt er naar verwachting een gigantische markt vrij, geen miljoenen maar een miljarden markt maar, hoe gaat deze vorm krijgen? Nu duidelijk is wat Internet of Things is, is het ook goed om de diverse verwachte markten uit een te zetten. Deze onderwerpen en meer worden besproken in paragraaf 1.5 Markten. Als manager is het wellicht moeilijk voor te stellen om inzichtelijk te hebben wat mensen qua producten in huis hebben. De fabrikant zou namelijk precies begrijpen hoe mensen producten verzamelen en gebruiken en dit op basis van eenvoudige verkoopgegevens. Qua inzet kost het een bedrijf 5 maal meer om een nieuwe klant binnen te halen als 5 bestaande klanten te behouden. Type klantvraag Maar denk eens in hoe merken hun relatie met de doelgroep kan behouden en verbeteren door verder te gaan dan de initiële verkoop. En als manager moet een scenario als merk trouw, vervangingsvraag, additionele vraag en uitbreidingsvraag toch als muziek in de oren klinken? Internet of Things is ook helemaal niet om zoveel mogelijk objecten te verbinden met elkaar maar om een klantrelatie uit te breiden, nieuwe markten aan te boren en het leveren van een next level service. Waardegedreven innovatie zal de grote Internet of Things stuwer worden. Om concurrentie voordeel op zowel korte- als lange termijn te genereren moeten deze inzichten eerst waargenomen/ gemeten

26

gaan worden. Maar om deze inzichten te krijgen is het eerst goed om een aantal markten en aandeelhouders uit een te zetten. Marktgrote Internet of Things De verwachtingen van de Internet of Things markten lopen uit een gezien het meten met verschillende maten maar hebben ook een grote overlap. Onderstaand een tabel met de verwachtingen van McKinsey en General Electric GE m.b.t. welke markten de big 6/ big 7.

McKinsey Global Institute – in biljoen $ - 1012 General Electric – GE – in biljoen $ - 1012

Healthcare 3.1 Other Industrial 8.9

Manufacturing 2.35 Healthcare 7

Resource extraction 0.37 Manufacturing 6.1

Security 0.3 Transportation 4.8

Agricultural 0.15

Figuur 1.8: Expected market growth IoT Bron:(gegevens overgenomen uit): (General Electric, 2012) - (McKinsey&Company, 2013) IoT speelveld Dr. Ahmed El Adl, Vice President, Entreprise Mobility Solutions van de Duitse software gigant SAP zet in een artikel op het SAP community een drietal varianten binnen markten uiteen. (Adl, The next big thing the internet of things: IoT the drivers and the life transforming opportunities, 2013) El Adl voorspelt dat de CIoT, de consumenten Internet of Things voor de uiteindelijke dynamiek zorgt om de volgende drie categorieën te creëren welke op hun beurt over de aankomende jaren zullen evolueren.

1. IIoT - Het industriële Internet of Things zal in het teken staan van de convergentie van intelligente objecten met big data analyses en waarnemende objecten die zijn ingebouwd in industriële apparatuur. Dit segment zal zich meer gaan richten op B2M2B (business to machine to business) en op M2M (machine to machine)

2. OIoT - Overheids Internet of Things wordt door sommige overheden al gebruikt m.b.t. openbaar vervoer en veiligheid. Ook zijn er voorbeelden van smart cities waar alles is verbonden met elkaar. Zeker overheden moeten ook juridische, privacy en security zaken in gedachte houden.

3. BIoT - Business Internet of Things is ook op een kantelpunt aangekomen. Bedrijfsoplossingen voldoen niet meer zoals ze in oude staat gebruikt werden. Er wordt een compleet nieuwe zakelijke omgeving gecreëerd waar software en algoritmen steeds meer vertrouwen genieten.

Nieuwe business modellen Zoals te lezen in deze paragraaf is Internet of Things een enorme markt welke voor diverse branches en markten een marktpotentieel bloot legt. Naarmate bedrijven meer weten van hun doelgroep wordt het ook makkelijker om in te spelen op de behoeften en om merktrouw te verhogen. Dit is dus een duidelijke kans voor bedrijven. In deel 2 van dit rapport wordt verder ingegaan op de diverse markten, impact op deze markten en nieuwe business modellen.

1.5 De waarde van Internet of Things Verbonden objecten, leuk maar, wat weet ik als bedrijf eraan? Wat weten we aan een verbonden auto, natuur, bedrijfsproces of werknemer? Allemaal stuk voor stuk relevante vragen welke tot de kern van deze paragraaf komen namelijk, ‘Wat is nu echt de toegevoegde waarde van Internet of Things?” Deze paragraaf gaat in op de waarde van Internet of Things als trend en de inzichten welke deze trend belooft te genereren. Waar komt deze waarde vrij en hoe moeten bedrijven er mee omgaan? Ook de vraag of Internet of Things alleen een trend is of een geheel nieuwe management stijl wordt in dit gedeelte behandelt.

27

Data is de nieuwe olie Waar Business Intelligence (BI) bestaat uit het vergaren en analyseren van gegevens om eigen handelsactiviteiten te ondersteunen met gegevens uit het verleden bestaat Internet of Things uit real time informatie. IoT zou dus getypeerd kunnen worden als overtreffende trap van BI. De kern van Internet of Things is op basis van real time informatie beslissingen maken. Om via deze weg bedrijfsprocessen te optimaliseren, kosten en risico´s verlagen, verspilling verminderen en efficiency bevorderen. Deze doelen kunnen alleen gerealiseerd worden als de benodigde informatie en kennis hier voor aanwezig is. De real time informatie die deze besluiten moeten realiseren is momenteel niet aanwezig bij veel bedrijven. Zoals Kevin Ashton het in zijn interview al zei:

“There was a real lack of information” Bovenstaande bedrijfsdoelen kunnen alleen behaald worden als de momenteel ‘missende’ informatie aanwezig is. De informatie in deze context is niet missend! Het wordt alleen nog niet gemeten, gegenereerd, geanalyseerd en opgeslagen. De informatie is er al, maar niet in de vorm van data. DIKW model Het data, informatie, kennis en wijsheid (DIKW) model wordt ook wel de wijsheid hiërarchie of kennis piramide genoemd.

I. Data: Onder data kan de ruwe vorm van waargenomen gegevens verstaan worden

II. Informatie: Informatie wordt gecreëerd door het analyseren van relaties en verbindingen van deze ruwe data

III. Kennis: Kennis wordt gecreëerd door deze informatie te gebruiken voor actie.

IV. Wijsheid: Wijsheid wordt gecreëerd door het gebruik van kennis via communicatie van kennis gebruikers en door middel van reflectie.

Dit DIKW model welke nader is toegelicht in bijlage 8 werd voorbehouden aan religie, wetenschap en ideologie. Gegevens en informatie uit het verleden en konden niet zo maar als trend worden geëxtrapoleerd. Nu, in het digitale tijdperk is deze gedachtegang compleet omgeslagen. Steeds meer bedrijven denken iets te ‘moeten’ met al deze grote vormen van data welke vrijkomen door o.a. alle sociale media vrijkomen. In trendrapport ‘We the Web’ (Bloem-Duivestein, 2011) welke door Sander Duivestein en Jaap Bloem geschreven is wordt de essentie kernachtig

Figuur 1.9 DIKW model van Russell Ackoff Bron: overgenomen van (Ackoff)

28

“In essentie gaat het om een herwaardering van kennis en de omgang ermee, van dataverzameling tot exploitatie, namelijk als dynamische kracht in plaats van als statische macht. Daarmee wordt de waterscheiding tussen verleden en toekomst opgeheven en kunnen die beide elkaar aanvullen en ‘belichten’ om tot real-time beslissingen te kunnen komen die altijd midden in de roos zijn.”

Processen kunnen nu concreet en aantoonbaar efficiënter worden ingericht. Per product kan bepaald worden welke grondstoffen gebruikt zijn, in welke mate en hoeveel arbeidsuren hiermee gepaard gingen. Verspilling van grondstoffen is te traceren en kan gestopt worden. Door middel van Internet of Things is real time kennis is binnen handbereik. Real-time kennis, een kennisbron waarvan de meeste CEO’s alleen maar kunnen dromen. Waar wijlen prof. in organisatieleer en management Peter Drucker zegt:

“If you can’t measure it, you can’t manage it.” (Hesselberth, 2008)

Benoemt Cisco’s Chief futurst Dave Evans het op pakkende wijze met een variant op deze woorden met in het interview:

“You cannot manage something you do not measure.” (Evans, 'The Internet of Things', 2013)

Fasen van kenniswaardering Het verloop in fasen van kenniswaardering wordt door Duivestein en Bloem weergegeven in de afbeelding, three 20th & 21st century knowledge system appreciation phases. Een waarschuwing voor mystificering, esoterie en occultisme is op zijn plaats.

Figuur 1.10: Three 20th & 21st century knowledge system appreciation phases Bron: overgenomen van trend rapport: ‘We the Web’ (Bloem-Duivestein, 2011)

29

In bovenstaande figuur worden kennis waarderingssystemen in drie fasen uit een gezet. Al deze fasen hebben een duidelijk diverse betekenis in zich welke o.a. door de technologische ontwikkelingen en de tijdsgeest getypeerd worden. Onderstaand de drie fasen van kenniswaardering systemen nader toegelicht. A. De stabiele wetten der natuur - In deze klassieke fase van de waardering van kennis wordt weergegeven dat wij als mensen de wijsheid niet in pacht hebben. De gedachte hierachter is dat echte wijsheden en inzichten tot het rijk der wetenschap, religie en ideologie behoren. In deze fase van kenniswaardering is echte wijsheid wel een streven maar niet haalbaar voor de mensheid. B. Praktische kennis - In deze fase van inzicht staat kennis centraal als iets dynamisch en niet iets statisch. Wijsheid in deze fase betekend het leren waarderen van de dynamiek van het kennis systeem. Data, informatie en kennis liggen door alle ontwikkelingen op technologisch gebied steeds dichter bij elkaar en het gebruik ervan steeds meer toepasbaar. C. Een nieuw tijdperk van verlichting - In deze fase van virtualisatie worden steeds meer fysieke objecten verbonden met het digitale. Hierdoor wordt door steeds meer objecten data gegenereerd welke op hun manier steeds grotere massa aan data leveren. Deze data wordt geanalyseerd en wordt informatie. Vervolgens wordt deze informatie toegepast en wordt gevormd tot kennis. Deze grote massa (deels nieuwe) data verheft en breidt de relevantie van het potentieel van het menselijk kennis waarderingssysteem uit. Scenario’s controleren, voorspellen en creëren - Op deze manier wordt Internet of Things opeens ook veel relevanter en interessanter voor bedrijven. Internet of Things met als doel waardevolle scenario’s te creëren in privélevens van individuen en in bedrijfsvoeringen van organisaties.

Figuur 1.11: Wi-Fi teken geïntegreerd in dollar afbeelding – verlichting Designed by Fred Vermeij Taylorisme 2.0 Door de komst van Internet of Things komt het gedachte goed van Frederick Winslow Taylor opnieuw in het daglicht te staan. Internet of Things is namelijk eigenlijk scientific management 2.0. (Kanigel, 1997) Waar management guru Taylor tijdens de tweede industriële revolutie zijn gedachte goed introduceerde wat later bekend zou worden als Taylorisme borduurt Internet of Things door op de gedachte van Taylor. Taylor, grondlegger van de wetenschappelijk management en bedrijfsvoering is vooral bekend om zijn kijk standaardisatie en efficiëntie. Taylor zag een niet maximaal rendement als gevolg van geen feitelijke controle op de arbeidsprestaties van werknemer. Met Internet of things komt- Figuur 1.12: IoT is Taylorisme 2.0 Bron: bewerkt (Hayward)

30

deze controle in een totaal nieuw daglicht te staan aangezien alles, van grondstof tot arbeid per producteenheid gemeten kan worden. Niet alleen de controle komt in een nieuw daglicht te staan, ook Taylor zijn management stijl. Taylorisme 2.0, een feitelijke controle voor elke meetbare eenheid binnen welke bedrijfsvoering dan ook. Door de meest nauwkeurige mogelijke meting en feiten als uitgangspunt te nemen voor het sturen van de organisatie worden zowel mens, grondstof en proces op de meeste efficiënte wijze gebruikt en is Taylorisme 2.0 een filosofie die zeker niet uit de tijd is maar, eerder een kernpijler om bedrijfsprestaties te verbeteren en te optimaliseren. Scenario’s, gecontroleerd, voorspeld en gecreëerd Een voormalig stip op de horizon komt binnen handbereik te liggen. Fundamentele nieuwe inzichten, nieuwe activiteiten en nieuwe vormen van sociale relaties. Altijd actuele kennis en informatie als bron om vanuit te sturen en bedrijfsbeslissingen te nemen. Scenario’s kunnen niet alleen veel beter gecontroleerd worden maar ook op basis van de meest actuele trends en technologieën worden voorspeld. En wanneer scenario’s kunnen worden voorspeld kan ook op deze scenario’s gestuurd worden. En wanneer er scenario’s kunnen worden gecontroleerd kunnen ze ook voorspeld en sterker nog, gecreëerd worden… Kennis is dus nog steeds macht En wordt misschien wel een machtiger middel dan het vroeger was. Menno van Doorn, directeur van het Verkenningsinstituut Nieuwe media & Technologie (VINT) stelt het nog scherper.

“Data is de nieuwe olie, Google is de nieuwe Shell en de cloud is het nieuwe olieveld” (Doorn, 2009)

Hoe deze toekomst er verder uit gaat zien wordt in de volgende paragraaf: “De toekomst van Internet of Things” besproken.

1.6 De toekomst van Internet of Things Nu uiteen is gezet wat de waarde van Internet of Things is, is het ook goed om de toekomst van Internet of Things te bespreken. In deze paragraaf wordt de toekomst van Internet of Things besproken. Hoe ziet deze toekomst eruit? Is deze trend overwegend positief of zit er ook een keerzijde op deze medaille? Hoe gaat de trend zich verder evolueren? Al deze vragen worden in deze paragraaf beantwoord. The future will be… “The future will be whatever we make it” is een wereldwijd bekende quote van de Amerikaanse futurist, uitvinder, ontwerper en auteur Jacque Fresco welke in deze tijd ongekend relevant blijft. Misschien is deze quote van Fresco wel meer levendig dan ooit met het Internet of Everything in het vooruitzicht. Idyllische vergezichten van ultieme controle over mensenlevens en bedrijfsprocessen lijken steeds meer binnen handbereik. Niet alleen het beter in kaart brengen en controleren van scenario’s lijkt realistisch maar ook het voorspellen van de toekomst wordt steeds meer mogelijk. In het verlengde hiervan wordt het op termijn wellicht mogelijk om niet alleen huidige scenario’s te controleren, stroomlijnen en te voorspellen maar ook zelf te scheppen. Keerzijde & privacy Door alle technologische ontwikkelingen en verbindingen worden informatie stromen steeds persoonlijker gemaakt. De vraag is hoe de mensheid op termijn omgaat met alle opeenvolgende technologische doorbraken welke mensenlevens steeds transparanter maken. Staat een woord als ‘privacy’ over 20 jaar nog in het woordenboek? Is het woord ‘verbinding’ niet de toekomstige tegenpool van privacy en security? Verbinding als een van de kernpijlers voor het creëren van wijsheid en verlichting. Verbinding al een van de aanjagers van Internet of Things. De vraag is op een

31

gegeven moment, wat is die ’wijsheid’ de mensheid waard. Deze ‘wijsheid’ wordt behalve met geld en technologische infrastructuur betaald met de hoge prijs van privacy. In dit verband quote HP in haar boek Enterprise 20/20 het volgende:

“In a world where everyone is connected, where there are 1 trillion sensors and huge increases in the amount of data being stored and analyzed, today’s security systems won’t be able to protect our privacy or keep us safe from determined cyber attackers.” (Hewlett-Packard)

Bezint eer ge begint Wat is kennis de mensheid en het bedrijfsleven waard? Laat daarom organisaties en instellingen zich niet alleen richten op de positieve kant van Internet of Things. Maar laat ze zich ook vroegtijdig wapenen tegen de eventuele negatieve bijwerkingen van het fenomeen. Daarom moeten bedrijven nu investeren in deze trend en niet alleen in de toepassingen om de directe voordelen uit te behalen. Zoals HP al stelt, de huidige systemen zijn niet klaar om dit fenomeen te beveiligen. Een vraag op deze uitspraak kan zijn: “Als de beveiliging er nog niet klaar voor is, waarom stappen we dan in?” Wet- en regelgeving Zoals in o.a. het technologische aspect van Internet of Things te lezen is, is technologie een immer voortschrijdend fenomeen. Innovatie is niet te stoppen. Niet allen vanuit bedrijven moeten er toepassingen m.b.t. beveiligen komen, ook vanuit de politieke context moeten er dus op termijn scherpe wet- en regelgeving komen waarin tot op zekere hoogte paal en perk gesteld wordt aan de verzamelde data. Verder moet de mens zelf ook oppassen dat het niet alle data bij een en dezelfde provider gaat opslaan. Spreiden van persoonlijke data bij diverse aanbieders is al een klein voorbeeld van voorzichtigheid. Het simpele voorbeeld van pin en pincode bij dezelfde cloud service opslaan is wellicht niet zo’n goed en handig idee als het lijkt. De evolutie van Internet of Things Maar er is niet alleen een keerzijde, de ontwikkeling van Internet of Things gaat, zoals ook al geschetst in de waarde van Internet of Things ook hele verhelderende inzichten opleveren. Market research will never be the same! Een toekomstig beeld wat we gaan zien is de opvallende verschuiving van marktonderzoek. Wanneer we naar de toekomst van informatie kijken zien we een opvallende ontwikkeling:

A. Tijdsintervallen verdwijnen - Aangezien informatie real time gemeten wordt zullen tijdsintervallen verdwijnen

B. N = all - Aangezien alle nuttige objecten verbonden zullen worden aan het internet zal ‘N’ wat voor het aantal respondenten staat all worden. Niet alleen N= all qua personen maar ook qua objecten.

De ontwikkeling van het Internet of Things Maar voor alsnog zijn individuen en bedrijven nog niet op dit niveau van kennis en inzicht. Eerst moet de trend zich evolueren naar een volwassen niveau. De ontwikkeling van het Internet of Things verloopt volgens Andrew Rose in 3 hoofdfasen (Rose, 2013):

1. Personificatie van objecten - In deze eerste en beginfase zullen domme objecten aan een identiteit geholpen worden. In deze fase worden objecten slim gemaakt d.m.v. geïntegreerde technologie. De waarde in deze fase komt voort uit de interactie van deze objecten met andere intelligente objecten en systemen.

2. Gedeeltelijke autonome sensornetwerken - Apparaten en objecten worden slimmer en begrijpen deels hun omgeving. De waarde voor gebruikers komt deels uit de actie die deze apparaten zelfstandig ondernemen. Denk hier aan een voorbeeld als al eerder gegeven van Nest, de slimme thermostaat.

32

3. Autonome onafhankelijke objecten - In deze 3e en laatste fase van volwassenheid zal de technologie, beschikbaarheid, capaciteit en standaardisatie zo hoog zijn dat er geen tussen objecten nodig zijn (bijvoorbeeld smartphone) om te functioneren. Apparaten voelen de context van hun omgeving aan en kunnen autonoom interacteren met andere sensoren, objecten en diensten.

Everyone will be Connected in 2020 En zo wordt niet alleen Internet of Things steeds volwassener naarmate de tijd doorgaat. Ook het aantal verbonden mensen wat verbonden is gaat de aankomende 7 jaar stijgen. Google’s Chief Executive Chairman Eric Schmidt zegt dat in 2020 iedereen op aarde verbonden zal zijn met het internet. (Gross, 2013) Waar nu nog maar 1/3 van de wereld populatie verbonden is met het net volgt de overige 2/3 binnen 7 jaar. De opkomst van het mobiele web zal zijn visie en gedachte zeker ondersteunen maar hoe realistisch deze gedachte is kan pas over 7 jaar gezegd worden. Internet als standaard infrastructuur Een mooi voorbeeld om internet gebruik en Internet of Things een boost te geven komt uit San Jose. In deze stad in Californië wonen nog geen miljoen mensen maar, San Jose biedt al gratis internet verbinding en dit zal binnenkort bij de algemene infrastructuur horen. (Koster M. J., 2013) Metcalfe’s law Wat zeggen al deze verbindingen nu eigenlijk over de waarde van netwerken? Robert Metcalfe, bedenker van Metcalfe’s law stelt dat, de waarde van netwerken kwadratisch toeneemt met het aantal aangesloten apparaten welke eraan verbonden zijn. Metcalfe stelt dat: de waarde van een netwerk zal verhogen met ‘V x n (n-1)’ waarin V de waarde van het netwerk uitdrukt en N staat voor het aantal gebruikers. (Princeton.Edu) Wanneer dit gedachtegoed naast dat van Netwerk gigant Cisco gelegd wordt die stelt dat 99% van de fysieke objecten nog niet verbonden zijn. (Evans, How the Internet of Everything Will Change the World…for the Better, 2012) Figuur 1.13: Metcalfe’s Law Bron: overgenomen van (Metcalfe) Wanneer de naar verwachting 8.7 miljard verbonden apparaten in 2012 aangevuld zullen worden door 28.3 miljard naar 37 miljard in 2020 waarbij volgens Metcalfe’s law de waarde van netwerken kwadratisch zullen toenemen kan eigenlijk niet worden ingebeeld wat voor ongekende weerga deze trend heeft. Ook is er niet in te beelden hoe afhankelijk we van netwerken zullen zijn en hoe waardevol deze netwerken zullen worden in de aankomende jaren.

33

De uitkomst van Metcalfe’s law is niet een specifiek type waarde. Wanneer we de huidige verbonden objecten afzetten tegen de verwachte verbonden objecten in 2020 kan de volgende tabel gevormd worden. Wat deze wet van Robert Metcalfe schetst is dat de waarde van netwerken aankomende 8 jaar gaat verzeventienvoudigen. Gemiddeld genomen gaan netwerken vanaf nu tot 2020 dus verzeventienvoudigen(!).

Jaar Verbonden objecten Waarde netwerken ²

2012 8700000000 75690000000000000000

2020 36000000000 1296000000000000000000

17

Figuur 1.14: Verbonden objecten in 2012 en 2020 Bron: Gegevens overgenomen (Evans, How the Internet of Everything Will Change the World…for the Better, 2012) Science fiction de nieuwe realiteit? Aan het begin van deze wereldveranderde gebeurtenis is ook de vraag: “What is the next big thing?” geen vreemde eend in de bijt. Kunstmatige intelligentie is een onderwerp waar stiekem over gedacht wordt. Google is bijvoorbeeld bezig om een echt ‘brein’ te maken. (Bouter, Downloading your own thoughts and memories…, 2013) Dit ambitieuze plan wordt o.a. geleid door Ray Kurzweil, de man met de bijnamen ‘the restless genius’ en ‘the ultimate thinking machine’. (Kurzweil Technologies Inc, 2008)Het doel van een project als dit is duidelijk:

“The project we plan to do is focused on natural language understanding,” (Kleiner, 2013)

Aan de andere kant van de streep staat o.a. Miquel Nicolelis welke zegt dat het in de verste verte niet mogelijk is om een brein na te maken.

“The brain is not computable and no engineering can reproduce it.(…) You could have all the computer chips ever in the world and you won’t create a consciousness.” (Regalado, 2013)

“Privacywaarschuwing: Ons brein is te hacken! Sander Duivestein schreef eind 2012 een artikel met als titel: “Privacywaarschuwing: Ons brein is te hacken! (Duivestein, 2012) Duivestein gaat hier in op technologie welke hersen- en emotiegolven kunnen meten en opslaan. Universiteitsonderzoekers van o.a. Oxford zijn er in geslaagd om met simpele game controllers menselijke emotie- en hersengolven te meten en te ontcijferen. Het onderzoek, met als titel,

“On the Feasibility of Side-Channel Attacks with Brain-Computer Interfaces” (Martinovic, 2012)

vertelt dat tussen de ontcijferde gegevens zaten o.a. pincodes, creditcard gegevens en andere persoonlijke gegevens zaten. Het is goed om even bij stil te staan. En niet alleen stil te staan… Wat gebeurt er als er al met game toepassingen hersenen ‘gehackt’ kunnen worden en systemen nog niet klaar zijn voor het beveiligen van deze datastromen? De mensheid aan de vooravond van een ontwikkeling welke op zowel als individu als bedrijf een gigantische impact gaat hebben. Op de vraag waar het allemaal zal eindigen moet het antwoord schuldig blijven. Een ding staat wel vast:

“If you think technology stops, think again.”

34

1.7 Conclusie “Internet of Things (IoT) is een verzamelnaam voor het algemene idee om het fysieke te verbinden met het digitale via geïntegreerde systemen. Om zo data van allerlei slimme objecten uit het verleden, heden of in de toekomst waar te nemen en deze bevindingen te communiceren via enige vorm van interactie met hun interne toestand of externe omgeving om zo het menselijke leven te vereenvoudigen en te faciliteren, bedrijfsprocessen te verbeteren, kosten en risico’s te verlagen en de efficiency verbeteren.”

Internet of Things is hier, Internet of Things een trend welke het fysieke verbind aan het digitale om informatie en kennis te vergaren. Om op deze manier inzichten te krijgen als nooit te voren. Internet of Things is als het ware de basis/ grondlegging van alles meet- en kenbaar maken. Deze woorden worden geschetst door een van Microsoft visionairs. Een visionair welke meebouwt aan de stad van de toekomst. Internet of Things is geen nieuwe trend, reeds in 1999 bedacht Kevin Ashton als brand manager bij Procter & Gamble deze term voor een presentatie. De reden waarom Internet of Things nu steeds actueler lijkt te worden is om diverse redenen:

- Technologie wordt steeds goedkoper - Technologie maakt het mogelijk - Adoptie proces van de mens evolueert sneller door technologische ontwikkelingen als de

introductie van de smartphone

"Give me a little data and I’ll tell you a little. Give me a lot of data and I’ll save the world." Darrell Smith , Director of Facilities and Energy, Microsoft (Warnick, How Microsoft is quietly built the city of the future)

Honger naar data In de lijn der historie zien we een steeds grotere ‘honger’ naar data. Vandaag de dag wordt de koppeling van oude naar nieuwe data gemaakt om zo op basis van real time data te sturen en beslissingen te nemen. Hoe mooi het allemaal lijkt er zit wel degelijk een keerzijde aan het verhaal van Internet of Things. Kwesties als privacy, betrouwbaarheid, internet architectuur, platformen, veiligheid, controle moeten nog uitgewerkt worden. Aangezien de technologie steeds meer verstrengeld is met de fysieke wereld zijn kunnen de gevolgen door storingen in netwerken, verbindingen en beveiliging rampzalige gevolgen hebben. Ondanks al deze ogenschijnlijke drempels voor nu is het Internet of Things niet te stoppen. Over een paar jaar heeft de mensheid geen flauw benul hoe ze ooit zonder deze verbonden apparaten en hun inzichten gekund hebben.

35

2. Impact van Internet of Things op Healthcare Technologie verandert, innovatie versnelt en mensen adopteren maar, wat doet Internet of Things In een complexe branch als healthcare? Dit hoofdstuk gaat over de impact welke de trend Internet of Things gaat hebben op healthcare branche. Allereerst wordt de impact op de Healthcare branche besproken waarna ook de gevolgen als wel kansen voor bedrijven in deze branch besproken zullen worden. Verbonden objecten nu vs. 2020 - Computers zijn voor als nog het meest verbonden object in huishoudens maar smartphones, game controllers en tablets boeken progressie. (NPD Group, 2013)In bijlage 9 is diagram van de verdeling verbonden objecten in Amerika te zien. Hoe anders zal dit diagram er in 2020 uit zien. Adoptie, tijd en technologie als bepalende factoren van Internet of Things dus. Technology snelt vooruit, en niet alleen bij grote bedrijven, instellingen en organisaties. Ook thuis, aan spreekwoordelijke keukentafels. 16- jarige verbaast medische wereld - Dat technologie steeds toegankelijker wordt bewijst ook de 16 jarige Jack Andraka. Dit meesterbrein uit Maryland USA ontdekte een manier om in een vroeg stadium alvleesklierkanker te constateren. (Torgovnick, 2013) Toen een vriend van Andraka overleed aan alvleesklierkanker begon zijn zoektocht op internet. Gedreven door dit pijnlijke moment in zijn leven kwam hij er via Google achter dat 85% van de gevallen van alvleesklierkanker laat geconstateerd worden waarna nog maar 2% van de getroffenen kans heeft om te overleven. Na zijn zoektocht heeft Andraka 200 professoren aangeschreven waarna hij 199 afwijzingen ontving. Nadat Andraka op een gegeven moment een kans gegund werd ontwikkelde hij een papieren sensor welke het mogelijk maakt om voor 3 dollarcent in 5 minuten te testen of iemand alvleesklierkanker heeft. De methode van deze jonge wetenschapper is 168 keer sneller, 26.000 keer goedkoper en ruim 400 keer gevoeliger dan huidige tests voor die kanker soorten. Een wereld veranderende innovatie op medisch gebied. Met deze ontdekking won Andraka tijdens de Intel International Science and Engineering fair de in hoofdstuk 1 besproken Gordon E. Moore prijs. Andraka is nu aan het bouwen aan een medical sensoren device” tbv de X-prize. De vraag is: “Wat gaat de impact van het door sensoren gedreven Internet of Things zijn op een branch als Healthcare wanneer een 15 jarige een sensor/ test ontwikkelt welke 168 keer sneller, 26.000 keer goedkoper en ruim 400 keer gevoeliger is dan huidige tests?”

2.1 Trends in Healthcare De ontdekking van deze jonge Amerikaan is op zijn zachtsgezegd fenomenaal te noemen. De term innovatie is voor deze ontwikkeling een understatement. Nu gaat het in deze paragraaf voornamelijk over de impact van Internet of Things op de Healthcare branche maar deze heeft wellicht een sterkere overeenkomst met de mens als individu dan wellicht verwacht wordt. Andraka vind een goedkope, efficiënte manier uit welke mensen zelf in staat stelt hun gezondheid te meten. Deze test is nog steeds een klinische test maar uit zijn talk bij TedxNijmegen 2013 blijkt dat Andraka zich hier niet bij neerlegt:

“Okay is not acceptable when diseases are able to kill millions and millions each and every year” (TEDxTalks, 2013)

Internet of Things niet de enige trend… - Gelukkig zijn er mensen zoals Andraka. Mensen die, niet alleen grote technologische vooruitgangen boeken op het gebied van zorg en welzijn maar, mensen die tegelijk met deze uitvindingen zorg stukje bij beetje goedkoper kunnen maken. En, dat is nodig.

36

Heel hard nodig! Internet of Things is namelijk niet de enige trend die vandaag de dag te ontdekken valt. Wanneer we aan de Healthcare branch denken lijkt het wel of er storm op komst is. Naar verwachting staan er ook binnen deze branch grote dingen te gebeuren. “Megatrends in Global Healthcare” volgens de Harvard Business Review Wanneer er gesproken wordt over trends in Healthcare zijn er meerdere trends te onderscheiden. Volgens een publicatie in 2011 in de Harvard Business Review, onderdeel van de Harvard Universiteit inzake het onderwerp ‘Megatrends in Global Healthcare’ (Prokesch, Megatrends in Global Health Care) (Prokesch, Global Challenges in Health Care: Is Rationing in Our Future?, 2010) zijn de volgende trends de aankomende jaren in de branch zichtbaar: Wanneer er gesproken wordt over trends in Healthcare zijn er meerdere trends te onderscheiden. Volgens een publicatie in 2011 in de Harvard Business Review, onderdeel van de Harvard Universiteit inzake het onderwerp ‘Megatrends in Global Healthcare’ (Prokesch, Megatrends in Global Health Care) (Prokesch, Global Challenges in Health Care: Is Rationing in Our Future?, 2010) zijn de volgende trends de aankomende jaren in de branch zichtbaar:

1. ‘Innovation and demand soar in emerging economies’ De vraag naar zorg in opkomende economieën blijft lineair stijgen in lijn met de groeiende economie. Met name in landen als China en India wordt verwacht dat de vraag sterk gaat stijgen.

2. ‘Personalized medicine and technological advances’ Het decoderen van het menselijk genoom (Waarin erfelijke informatie van de mens is te vinden) daalt door opkomende technologieën in prijs waardoor dit wellicht aantrekkelijk wordt voor de Healthcare branche. Dr. Stephan Quake van de Stanford Universiteit berichte middels de New York Times halverwege 2009 dat hij zijn eigen genoom had gedecodeerd. (Wade, 2009) Wanneer er namelijk bekend is welk genoom iemand heeft kan er door bijvoorbeeld verzekeraars ook bepaalde ziekten worden uitgesloten wat resulteert in een ‘fit for purpose’, een op maat oplossing voor de uiteindelijke consument welke hierdoor minder premie betaalt.

3. ‘Aging populations overwhelm the system’ Vergrijzing bestormt het Healthcare systeem. Waar de spreekwoordelijke ‘manschappen’ nu in grote aantallen aanwezig zijn, is de verwachting dat vergrijzing maar ook het aantal chronische patiënten gaat stijgen. Dit onderbouwt ook pagina 5 van het Global Health and Aging rapport (World Health Organization, 2011)van de World Health Organization stijgt het aantal mensen dat vergrijst van 7.5% in 2010 naar 17% in 2050 zoals onderstaande afbeelding aangeeft. Tegelijkertijd wordt een daling van de groei van de mensheid verwacht namelijk, 9% in 2010 naar 6.5% in 2050. Figuur 2.1: Aging vs. Young people 1950-2050 Bron afbeelding: overgenomen (United Nations, 2004)

37

4. ‘Rising costs’ Een quote uit de publicatie:

“You think costs are bad now... Aging populations and technological advances will cause Healthcare costs throughout the world to continue to rise and will have a widespread impact on Healthcare spending, design of national systems, and delivery.” (Prokesch, Megatrends in Global Health Care)

Cost drivers Healthcare Vergrijzing en technologische ontwikkelingen dus als mede kost veroorzakers in de gezondheidszorg. De redenen dat kosten in deze branche blijven stijgen zijn volgens een artikel met als titel: “6 reasons Healthcare costs keep going up” (Kavilanz, 2012)op CNN Money als volgt:

A. Ziekenhuiszorg B. Dokter bezoek C. Medische technologie D. Laboratorium tests E. Medicijnen F. Gezondheidsplan administratie

5. ‘Global pandemics’

Verstedelijking en een groeiende wereldpopulatie zorgen voor bedreigende pandemieën in vormen van bijvoorbeeld HIV en AIDS.

6. ‘Environmental challenges’ Oorzaken van ziekten hopen zich op om ons heen. Als gevolg van groeiende economieën en meer uitstoot hopen de netwerken op en verstoppen, ook wel congestie genoemd.

7. ‘Evidence-based medicine’ Data zal meer en meer gebruikt worden om op deze manier tot een ‘oordeel gebaseerd medicijn’ te komen.

8. ‘Non-MDs providing care’ Groeiend tekort aan Md’s (Doctor of Medicine’s) en een stijgend aantal arts assistenten en verzorgers. Een verdere standaardisatie van technologie en stijgende kosten.

9. ‘Payers’ influence over treatment decisions’ Stijgende kosten zal er toe leiden dat de artsen meer bevoegdheid en macht zullen hebben hoe de patiënt behandeld gaat worden.

10. ‘The growing role of philanthropy’ Stichtingen zullen een leidende rol gaan hebben bij het financieren en onderzoeken van alternatieve geneesmiddelen.

11. ‘Prevention is the next big business opportunity’ Chronische ziekte waarvan een groot deel is te voorkomen, is goed voor 75% van de uitgaven voor gezondheidszorg in de V.S.

12. ‘Medical tourism’ Door een stijgende vraag m.b.t. zorg en een lagere prijs in het buitenland zullen veel mensen behandelingen en

medicatie in het buitenland gaan volgen. Figuur 2.2: Spending on Preventable disease Bron: overgenomen uit (Prokesch, Megatrends in Global Health Care)

38

Trend conclusie Wanneer deze mega trends uit het onderzoek van het HBR worden opgesomd komen we tot een vervelende conclusie. Er zijn meer negatieve dan positieve trends. Met zicht op de huidige verwachtingen omtrent Healthcare kan er niet worden vastgehouden aan het huidige zorg model. Wanneer er niets concreets gebeurt zijn er globaal genomen maar twee opties voor de toekomst van Healthcare in huidige vorm:

1. Prijs zorg stijgt - Optie 1 van zorg in de huidige setting is: Wanneer er meer mensen aanspraak maken op zorg en intensievere zorg nodig hebben stijgen de premies en voelt zowel het individu als het collectief dit.

2. Kwalititeit zorg daalt - Optie 2 van de zorg in de huidige setting is dat de kwaliteit van zorg daalt. Op het moment dat meer personen gebruik maken/ aanspraak maken op zorg terwijl het aanbod hetzelfde moet blijven of zelfs wegens kosten minder moet worden daalt de intensiteit waarmee een patiënt behandelt wordt en hiermee de kwaliteit.

De vraag is dus… … Of er nog wel toekomst is voor het Healthcare systeem in zijn huidige vorm. De grote vraag is op een gegeven moment niet zozeer meer, ‘wie’ gaat dit, maar eerder, wie ‘kan’ deze hoge kosten opbrengen? En,wat gebeurt er met de mensen die deze kosten niet meer op kunnen brengen? Een terechte constatering wordt gemaakt in een artikel in The Hill, een Amerikaans congres nieuwsblad met als titel: “Study: Healthcare costs rising faster than wages”. Dit artikel wat geschreven is naar aanleiding van een onderzoek met als titel: “Staat Trends in premies en eigen risico, 2003-2011”en onderzocht is door de privé stichting The CommonWealth Fund. Een directe quote uit het congresblad:

“Commonwealth, a nonprofit research foundation, found that family premiums for employer-based coverage surged 62 percent between 2003 and 2011 as average median incomes grew by only 10 percent. ” (Viebeck, 2012)

Toekomstige zorg alleen voor elite? Met de verwachtingen omtrent het aantal gebruikers van zorg in het achterhoofd is dit nu niet echt rooskleurig te noemen. Het antwoord op de in vorige alinea geformuleerde vraag is eigenlijk vrij simpel beantwoorden. Op een gegeven moment valt zorg in huidige vorm niet meer te betalen. Wat te denken van de toenemende vergrijzing en het flink toenemende aantal mensen met chronische ziekten welke zijn te vinden in het rapport: ‘Vergrijzing en toekomstige ziektelast’ van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu? Op pagina 2 van het rapport (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2007), ‘het rapport in het kort’, wordt uiteengezet dat het aantal chronische zieken de aankomende 20 jaar sterk gaat stijgen. Maar dit is niet de enige bron waaruit schrikbarende cijfers op het gebied van Healthcare blijken. Huidige zorg modellen zijn uit hun verband gegroeid en nieuwe modellen zijn gevraagd. Al blijft Healthcare in deze verbanden doorgaan zal zorg onbetaalbaar worden voor de modale werkman/ vrouw. Een terechte vraag is dan ook: “Is kwalitatieve zorg in de toekomst alleen iets voor de elite?”

Conclusie Een trend geeft een beeld van de verwachte richting van een bepaalde markt. Wanneer er als conclusie gekeken wordt naar de trends in de Healthcare branch, kan er geconcludeerd worden dat Healthcare er niet uiterst rooskleurig voor staat. Sterker nog een groot aantal negatieve trends zijn afgelopen jaren boven komen drijven. Let wel, niet alleen veroorzaakt door foute keuzes in deze branch maar ook een vervelende samenloop van omstandigheden. Groeiende populatie, forse stijging in het aantal chronisch zieken, groeiend aantal ouderen in de samenleving, zo maar een kleine greep uit alle verwachtingen die er gezien worden in Healthcare. Het huidige systeem schreeuwt om een vernieuwing. A way out! Weg van de dure en misschien kwalititatief mindere zorg in de toekomst en richting die betaalbare en goede zorg voor de mensheid.

39

De volgende paragraaf geeft inzicht in de impact welke Internet of Things kan gaan hebben in de healthcare branch. Zoals al eerder gezegd, Internet of Things is geen wonder middel maar, misschien kan deze trend een groot aantal van onze zorgen, kosten, en efficiëntie op pijl brengen.

2.2 Impact IoT in de Healthcare branch Niet alleen Internet of Things als trend is een fenomeen wat aan de vooravond van grote ´dingen´ staat maar zoals in voorgaande alinea omschreven ook de Healthcare branche. Het huidige zorg systeem loopt tegen haar beperkingen aan. Daarom wordt er in dit gedeelte inzicht gegeven Wie zijn de doelgroep van deze branch? Waar zit nu eigenlijk het echte probleem? Wat is de oplossing voor dit probleem en hoe is dit te realiseren? Deze paragraaf gaat in op de impact de trend Internet of Things heeft op de Healthcare branche. Allereerst een kritische vraag:

“Hoeft zorg wel zoveel te kosten als het nu doet?”

Toegegeven, bepaalde vormen van medische ingrepen en behandelingen zijn duur, maar worden deze kosten niet verder opgeschroefd door het inefficiënt gebruik van mens, tijd, materiaal en technologie? En juist dit laatste, technologie, kan een van de kernpijlers zijn voor een betere maar ook een betaalbare zorg in de toekomst. Drivers medische kosten Waar komen die kosten nu eigenlijk concreet vandaan? Het rapport: ‘2012 Global Medical Trends’ rapport van de Towers of Watson, een wereldwijd consultancy bureau geeft hier een mooi inzicht in. In de afbeelding hiernaast ziet u de top ‘drivers’ van de medische kosten. In bijlage 10 ziet u het complete overzicht van drivers in medische kosten. (Towers of Watson, 2012) Wat opvalt is dat de kosten komen uit investeringen in nieuwe medische technologie, overmatig gebruik van zorg, winstmotieven van aanbieders, gelimiteerde netwerken om effectief de kosten te kunnen controleren, hoge kosten aan het eind van mensenlevens maar ook aspecten als het ondergebruiken van preventie mogelijkheden. Figuur 2.3: Cost drivers in healthcare Bron: overgenomen (Towers of Watson, 2012) Internet of Things meets Healthcare Internet of Things als fenomeen, waarbij objecten kwantificeerbaar worden gemaakt om hier informatie en kennis uit te halen. Om op deze manier real-time keuzes te maken en hiermee via diverse manieren voordeel mee te behalen. Hoe kan deze ontwikkeling nu een positieve impact hebben op Healthcare vraagt u zich misschien af. Al wordt Internet of Things in het perspectief van Healthcare gezet wordt kunnen er een aantal dingen gezegd worden. Dit gedeelte wil graag een antwoord geven op Internet of Things toepassingen welke als trend in Healthcare fungeren. Een beweging die zich met deze aspecten bezig houdt is de Quantified Self (integreren technologie zo in hun dagelijks leven om diverse presentaties te meten.) Deze beweging meet dus als het ware zichzelf (Self-tracking) om op basis hiervan het dagelijks functioneren beter te maken Wat voor toepassingen gaan mensen, bedrijven, instellingen en organisaties steeds meer gebruiken m.b.t. Healthcare en wat komt hier allemaal bij kijken.

40

Wat gaat de impact van Internet of Things op Healthcare worden? Deze vraag legde ik in ons gesprek 25-04-2013 voor aan Lucien Engelen. Engelen, zelf Director van het Radboud REshape & Innovation Center bij het Radboud Universitair Medisch centrum te Nijmegen beantwoorde de vraag: “Wat voor impact gaat IoT hebben op huidige gezondheidsprogramma’s hebben?”pakkend en wond er geen doekjes om (Engelen, 'The Internet of Things and the impact on healthcare', 2013):

“Ik denk dat de gezondheidszorg zoals wij die nu kennen, helemaal op de schop gaat.” Engelen doelde hier niet alleen de ontwikkeling van Internet of Things maar op meerdere facetten. Wel is duidelijk wat hij bedoelt met deze uitspraak. Healthcare in huidige vorm blijft niet zo doorgaan. Hier wordt in het vervolg van deze paragraaf nog op terug gekomen. Internet of Things wel als een van de pijlers welke kansen biedt voor de healthcare branche dus. Een van de facetten welke Internet of Things een grote kans hebber maakt om de healthcare branche te hervormen zijn de huidige ontwikkelingen in zorg en welzijn applicaties welke als paddenstoelen uit de grond schieten. Deze snelle ‘rise of the Internet of Things’ heeft zo zijn redenen. ZigBee Alliance, een bedrijf wat voor diverse categorieën Internet of Things applicaties levert gaf halverwege 2012 middels Bob Heile een presentatie over: “Enabling the Global Development of the Internet of Things” (Heile, 2011) Heile gaf aan dat er voor diverse huidige problemen al oplossingen zijn en geboden worden. Wanneer het over impact gaat is het goed om te benoemen dat wanneer alles gemeten wordt in de omgeving, in het huis en op/ onder het lichaam het ook overal hier impact gaat genereren. Deze data wordt door sensoren , tags en andere embedded technologie gegenereerd maar deze moet ook eerst worden geïntegreerd. Buiten de impact op mensenlevens om, zijn er ook een aantal terechte vragen. Wie gaan al deze sensoren betalen, wie gaan deze technologie bijhouden, en voornamelijk, wie wordt de eigenaar van deze enorme (persoonlijke) data verzameling. Stel voor dat de data generator geen eigenaar is van de data, denk dan ook in wat voor een impact dit kan hebben op het leven van een individu. Impact op het leven aangezien commerciële bedrijven bijvoorbeeld veel beter in kaart hebben hoe iemand functioneert en in elkaar zit als zijn of haar eigen partner. Huidige IoT in Healthcare toepassingen Dat deze impact aan zijn opmars begonnen is kunnen we relateren aan het snel groeiende aantal mogelijkheden welke allerlei slimme objecten in de Healthcare branche welke gelanceerd worden. Een kleine greep uit praktische en concrete toepassingen die momenteel al in omloop zijn:

- JAWBONE (Jawbone, 2013) Een armband welke slaap patronen, eten, drinken, gemoed en andere aspecten van het mens zijn d.m.v. sensoren in de armband in de gaten houdt en hierover rapporteert.

- Scout (Scanadu) Een met sensoren verpakte scanner welke de huidige conditie van een persoon meet. Onder andere je temperatuur, hartslag, ECG (hart filmpje) en stress worden gemeten door een klein en compact apparaat. Yves Béhar, welke dit apparaat in het huidige design jasje heeft gestoken quote op passende wijze:

“The simplification of healthcare starts with a simple object.” - Withings (Withings)

Deze gemakkelijke bloeddruk meter is aan te sluiten op iPhone, iPad of iPod om zo snel inzichtelijk te krijgen wat de huidige en voorgaande staat is van je bloeddruk. De gegevens zijn eenvoudig te delen via bijvoorbeeld e-mail met de betreffende dokter.

- SOS International INFO Tag (SOS International, 2013) Een SOS International Info Tag is een QR code welke medische informatie bevat. Wanneer elke seconde telt is het erg handig om medische gegevens direct bij de hand te hebben. Wanneer de QR Code gescand wordt ziet degene die de code scant alle vrijgegeven informatie van de betrokkene.

41

- Arlungs (Arlungs) Arlungs is een augmented reality (toegevoegde realiteit - TR) App welke berekent hoe erg de longen van de gebruiker er aan toe zijn en hoelang deze zelfde longen nodig hebben om te herstellen.

- Intelligentm (Intelligentm, 2013) Deze RFID band gaat trillen als een arts zijn handen voldoende gewassen heeft. Op deze manier willen de uitvinders Healthcare gezonder maken.

- Proteus Digital Health (Proteus, 2012) Een grotendeels silicone sensor welke ingeslikt kan worden om via deze weg informatie en bruikbare inzichten omtrent diverse vormen van levensstijl vast te leggen en wanneer nodig te communiceren met dienstverleners. (Bijlage 11) Healthcar(e) service Ford Al deze toepassingen zijn allen nog geen €150,- Met de technologie van vandaag de dag is de mensheid dus wel degelijk in staat zichzelf te meten. Zo onderzoekt Ford manieren om het welzijn van chauffeurs te beheren in de auto. Healthcar(e) service (Ford, 2011) van Ford zou bestaan uit spraakactiverende apps, en bedoeld zijn om mensen met chronische ziekte of medische aandoeningen te helpen. Een vraag die gesteld kan worden is, of het handig is om een zulk een diversiteit aan apps en meters te hebben. Hoe meer niche deze applicaties gaan hoe sterker de vraag naar een algemene meter welke iedereen kan gebruiken en met welke uitslagen doktoren als wel individuen ook daadwerkelijk iets mee kunnen. Wearable technology In een artikel in Information week met als titel: “Telehealth To Grow Six-Fold By 2017” (Telehealth is het leveren van Healthcare toepassingen via telecommunicatie applicaties) schrijft Healthcare specialist Ken Terry:

“The majority of patients who are monitored have been discharged from the hospital, often more than once. This is largely because the economic and clinical outcomes of telehealth have been better established for these patients than for those with chronic conditions who have been seen only in ambulatory clinics.” (Terry, 2013)

Terry beschrijft in dit stuk de reactie van Theo Ahadome, senior analist bij InMedica geeft op het onderzoek wat InMedica 21 januari 2013 heeft gepresenteerd inzake Tele Health. De kern van het verhaal is dat al deze toepassingen wellicht beginnen met standaard applicaties en nu misschien leuk voor de heb zijn. Wellicht gebruikt u ze om competitie mee te hebben met vrienden. Maar al deze wearable technology (draagbare technologie) kan zowel u, als uw arts helpen om efficiënter met uw lichaam om te gaan. Zo kan een arts deze patiëntgegevens gebruiken om uw lichaam middels preventie te beschermen tegen ziekten en mocht er een medisch voorval voordoen kan hier beter en effectiever op ingespeeld worden. Wearable technology dus om de gezondheid en het welzijn van mensen te verhogen en de kosten van de zorg te verlagen. Rol van mobiele devices Dat mobiele schermdevices hier een grote rol in gaan spelen onderschrijven ook Jaap Bloem, Menno van Doorn, Sander Duivestein en Andreas Sjöström in hun publicatie ‘Het App-effect’ in 2012. (ViNT - Sogeti, 2012) Het App-effect, een publicatie over de effecten van het nieuwe mobiele informatiegedrag staat onder andere stil bij een onderzoek van Research2Guidance welke zegt dat van de 1.4 miljard mensen welke in 2015 een smartphone hebben, 500 miljoen deze o.a. zal gebruiken voor Health apps. Bijna 30% van de mensen met een smartphone hebben hier in een of andere vorm dus een health App. Dit is een gegeven om even bij stil te staan.

42

Sleutelrol van de mens Wanneer bovenstaande resultaten uit paragraaf 2.1 opgesomd worden zijn dit schrikbarende cijfers en bevindingen. Hoe en wie gaat voor al deze mensen zorgen en betalen in de toekomst? De mens als individu gaat een sleutelrol vervullen in de ontwikkeling die op stapel staat voor de Healthcare branche. Alvorens de impact op de Healthcare branche beschreven wordt is het belangrijk dat er twee aspecten uit een worden gezet namelijk:

1. Impact op het welzijn van het individu 2. Impact op Healthcare als system

Deze sleutelpositie van de mens staat in een sterke relatie tot het systeem. De mens heeft steeds intensievere zorg nodig en het systeem kan dit niet meer bolwerken. De financiële impact van Internet of Things op healthcare is enorm. Technologie zal de kosten voor de zorg eerst opdrijven (door uitblijvende financiering van andere zorgmodellen, die eerst gevalideerd moeten worden en doordat het nu kán gebruiken we het ook, daarna zal het gaan nivelleren en uiteindelijke de zorg goedkoper gaan maken door besparing op arbeidskosten en voorkomen van ziekte. Waar het intensieve contact tussen patient en dokter een van de drivers is die zorg duur maakt, probeert telehealth deze kosten te verminderen. Daar, waar Internet of Things d.m.v. sensoren en objecten de mens in zijn of haar gezondheid status kan monitoren en hierover kan rapporteren richting de desbetreffende arts of betreffende persoon. Door procedures op afstand uit te voeren heeft een dokter met meer patiënten contact en hoeft de kwaliteit van de conversatie er niet onder te lijden. Telehealth maakt wereldwijd een grote opmars. Waar IMS research tussen 2010 en 2011 een stijging van 22% zag, wordt door InMedica verwacht dat de telehealth markt met 55% over 2013 zal stijgen. (Hollander, /the-internet-of-things-and-healthcare/, 2013) Of deze gedachten en cijfers een selffulfilling prophecie zijn of niet, feit blijft dat er in eerste instantie gefocust moet worden op het effect op de patient i.p.v. doelmatigheid van de professional of kosten. Impact in $/€ Wanneer er over impact gesproken wordt, betekent dit gevolg. Let wel, een gevolg van iets kan in zowel positieve zin als negatieve zin fungeren. Wanneer er gekeken wordt naar de concrete impact op Healthcare durven een aantal partijen hier concrete waarden in de vorm van dollars aan te verbinden. Onderstaand een overzicht van de gevolgen in waarde welke diverse partijen voorspellen.:

- General Electric - De kracht van 1 procent. GE denkt dat door efficiëntie slagen in processen in Healthcare 1% van Healthcare inefficiënte processen te optimaliseren. Wanneer deze 1% regel wordt opgeteld belooft dit over 15 jaar al 63 miljard aan besparingen te zijn. (Dignan, GE: We aim to win in Industrial Internet, 2013)

- Cisco - Wanneer alle opbrengsten omtrent Internet of Things van bespaarde kosten en hogere opbrengsten bij elkaar worden schat Cisco de totale markt voor Healthcare en patient monitoring in op 106 miljard. (Evans, The Internet of Things - How the Next Evolution of the Internet , 2011)

Figuur 2.4: GE – Industrial Internet Bron afbeelding :overgenomen (General-Electric)

43

Technologie zal de kosten voor de zorg eerst opdrijven Door uitblijvende financiering van andere zorgmodellen, die eerst gevalideerd moeten worden en doordat het nu kán gebruiken we het ook, daarna zal het gaan nivelleren en uiteindelijke de zorg goedkoper gaan maken door besparing op arbeidskosten en voorkomen van ziekte. De embedded technologie markt volgens International Data Corporation

Figuur 2.5: De embedded technologie markt volgens International Data Corporation Bron afbeelding: overgenomen (IDC 2012)

Cijfers in embedded technologie in Healthcare Volgens een onderzoek naar embedded technologie (Cordis Europe, 2012) van IDC (International Data Corporation) welke een o.a. internationaal onderzoek doet in IT en tele communicatie, zal de markt voor alleen al de embedded technologie 1.500.000.000.000 of wel 1.5 biljoen worden. Dit is alleen nog maar de totale verwachte omzet in de technologie die Internet of Things met zich meebrengt. Hier wordt nog niet gesproken over de toepassingen van deze embedded technology en wat dit aan kost besparing en efficiëntie oplevert. Wanneer er naar Healthcare gekeken wordt verwacht IDC dat er ruim 75.000.000.000 of wel 75 miljard. 75 miljard aan omzet in technologie t.b.v. Healthcare in 2015. Volgens dit zelfde onderzoek zijn uitdagingen m.b.t. deze technologie in Healthcare:

- Standaardisatie - Gezien Healthcare niet de meest technology gebaseerde markt is, is het nodig dat er standaarden en certificeringen komen om deze markt te betreden. De standaard zal worden bepaald door de gebruiker in termen van grootste afname, dát wordt dan de standaard : kijk naar de iPad, iPhone.

- Mechanismen en architectuur - Er moeten goede systemen komen om te zorgen dat technologie op zich zelf niet de remmers van de toekomstige gezondheidszorg systemen worden. Dit is wel de status quo op dit moment.

No cure no pay Zoals al eerder aangehaald in dit rapport, aangezien Internet of Things zich nog aan de vooravond van haar doorbraak bevindt zijn deze bedragen lastig te berekenen. Hoe groot de markt voor het nieuwe Healthcare echt gaat worden is lastig te schatten aangezien deze ook enigszins een overlap gaat hebben met diverse andere branches zoals o.a. financieel en verzekeringen. Aan het einde van de rit wordt het nieuwe healthcare overgenomen in het ‘every day practice’. Al kan het menselijk lichaam daadwerkelijk door sensoren van binnen en buiten gemeten worden levert dit interessante inzichten op. Hierbij kan ook gedacht worden aan de impact van drank en roken op het lichaam. Wanneer dit inzichtelijk gemaakt is kan dit ook weer worden doorvertaald naar verzekeringen op maat. Hiermee komt de term ‘no cure no pay’ in een heel ander daglicht te staan. Waar eerst bedoeld werd dat de dienstverlener pas werd betaald werd als hij de klus klaarde in gewenste staat, kunnen in de toekomst ook zorgpakketten- en verzekeringen op maat worden aangeboden. Niet rokenden en drinkenden hoeven zo in de toekomst ook niet op te draaien voor alle (extra) kosten die deze groepen maken. No cure, no pay. Zie in dit verband ook hoofdstuk 2.1. “Megatrends in Global

44

Healthcare” volgens de HBR waar een van de trends: ‘Personalized medicine and technological advances’ in gaat op deze toepassing. Heilige huisjes Van ‘as is’ naar ‘to be’ doet vaak pijn en, zo ook in de healthcare markt. Veranderen doet pijn. Het proces van huidig naar de verwachte uitkomst is niet voor alle partijen even rooskleurig te verwachten. Wat te denken van artsen, doktoren, chirurgen, radiologen en meer van deze posities binnen de healthcare branche. Mensen met functies waarvoor jaren gestudeerd is vallen van hun voetstuk. In de toekomst kan een goede verple(e)g(st)er zo maar eens meer waarde opleveren dan een van deze huidige duur betaalde functies. In het kader van, voorkomen is beter dan genezen: “Een doktor voorkomt niet, dat doet data.” Als er naar preventieve zorgmodellen gegaan wordt zijn er ook minder specialisten nodig en wordt het verwachte tekort aan specialisten ook deels opgelost. Wachtrijen in huidige vormen en proporties worden verleden tijd. Effectief, efficiënt en doelmatige zorg, dat is niet alleen de toekomst, maar dat heeft ook toekomst. Daarom moeten deze business modellen niet alleen herzien worden maar, ook herijkt. Het is namelijk niet de bedoeling dat bedrijven problemen in stand houden waarvoor ze zelf ooit de oplossing waren. Conclusie Om in de woorden van de conclusie van het ‘2012 Global Medical Trends’ rapport van de Towers of Watson te spreken:

“In both developed and emerging markets, the cost of providing medical care will continue to rise, driving forward-looking employers to look for innovative ways to alleviate their burden. Scaling back on plans is not a viable option — not only might this lead to exacerbated health issues, resulting in even higher costs, it could also cause attraction and retention problems in a growing number of markets where employer sponsored health benefits are a key factor and could provide a crucial edge in the war for talent.” (Towers of Watson, 2012)

Bent u bekend met de vicieuze cirkel? Een vicieuze cirkel is een verschijnsel waar het gevolg op een situatie, de situatie zelf versterkt. Al leest u bovenstaande woorden, komt dit begrip dan niet aardig in de buurt? Het gaat om gezond verstand. Common sense Uiteindelijk kan technologie vooruitstrevend zijn maar het gaat om een common Sense, een gezond verstand. Voorkomen is beter dan genezen en daarom moeten we niet allen het zorg systeem willen veranderen maar ook het persoonlijk gedrag! Willen we over een 10 jaar nog kwalitatief goede zorg hebben moet het zorg systeem innoveren. Heilige huisjes moeten omver. Niet alleen de schreeuw om een nieuw zorg systeem moet centraal staan maar er moet ingezien worden dat het zo niet langer kan. Er is geen toekomst met zo’n groot aantal negatieve trends in Healthcare. Aan de andere kant kan de mensheid zelf deze technologische adoptie en preventie sterk bevorderen door zich in te laten met toepassingen die het mogelijk maken om de lichaamsconditie te meten en deze data deelbaar te maken ten behoeve van het welzijn van de mens. Deze paragraaf begon met een vraag: “Hoeft zorg wel zoveel te kosten als het nu doet?” Nee, want voorkomen is tenslotte beter dan genezen. In de volgende paragraaf, Internet of Things als een van de pijlers in de oplossing voor Healthcare leest u waarom Healthcare goedkoper, effectiever kan worden ingezet. Minder dan 5% van de totale zorgbudgetten gaan naar preventie terwijl daar wel de meeste winst mee te halen is. We moeten: Van Sick-care naar Health(care)! (Engelen, Why we should stop using healthcare, 2012)

45

2.3 IoT als oplossing voor Healthcare Nu in de vorige twee paragrafen trends op het gebied van Healthcare uit een zijn gezet en ook welke impact deze trends op Healthcare gaan hebben is het nu de beurt voor een oplossing voor deze Healthcare branche. Hoe komen we uit deze negatieve spiraal? De grote vraag De grote vragen zijn: 1. Hoe kunnen we voorkomen dat een stijgend aantal mensen aanspraak maakt op Healthcare? En, 2. Door middel hiervan de stijgende lijn in kosten binnen deze branche de kop indrukken? Kortom: “Hoe kan het welzijn van de mens verhoogt worden zodat ze op een zo laat mogelijk tijdstip aanspraak maken op het zorg stelsel?” Het antwoord op deze vraag hoopt de schrijver van dit rapport u in deze paragraaf te geven. Twee vormen van trends Internet of Things als trend en diverse trends welke binnen de Healthcare actief zijn. Door de ogen van sceptici moet er altijd vanuit een probleem gedacht worden want de zorg, ja de zorg staat helemaal op z’n kop… De zorg, beste lezer, de zorg is geen probleem, de zorg is een kans. Graag wil de schrijver van dit rapport de lezer d.m.v. dit rapport een andere gedachte voorhouden. “Waar twee trends elkaar kruisen komen kansen te vrij!” Om in de woorden van scenarioschrijver Joss Whedon te citeren:

“Don’t give people what they want, give them what they need.”

Internet of Things kan één van de pijlers zijn waarmee de zorg goedkoper gemaakt kan worden en waarmee ook het welzijn van individuen verhoogt kan worden. Let wel, Internet of Things is geen wondermiddel, maar het is zeker een belangrijk onderdeel van het toekomstige Healthcare systeem. Dit beaamt ook Lucien Engelen van het Radboud REshape & Innovation center mij in ons interview 25-04-2013 met de woorden:

“Internet of Things maakt het mogelijk dat we van een Connected naar een internconnected wereld gaan en is dit zeker een van de enablers die de zorg uiteindelijk efficiënter en daardoor betaalbaarder kan maken.” (Engelen, 'The Internet of Things and the impact on healthcare', 2013)

Op basis van deze gedachte wordt 21 juni 2013 een nieuw platform gelanceerd waarbij e-health integration centraal staat. Geen wondermiddel dus maar, wel een kans. Hoe dit nu met elkaar in verbinding staat wordt in het vervolg van dit rapport uit een gezet.

“Internet of Things as Key Enabler for Sustainable Healthcare Delivery” (Cristina Elena Turcu, 2013)

Waar twee trends elkaar kruisen… Onder deze titel lanceren Cristina Elena Turcu en Cornel Octavian Turcu van de universiteit van Suceava, Roemenië hun rapport m.b.t. sociale en gedragswetenschappen. Volgens beide onderzoekers kunnen veel fouten en misstappen in de zorg toegekend worden aan het gebrek van informatie. Niet beschikbare informatie in de zin van belangrijke patiënt- en medische gegevens. Hoe pakkend is de intro van het rapport van de onderzoekers als de intro van het rapport begint met de woorden:

46

“Many of the errors occurring in healthcare are related to the lack of availability of important medical information about the patient. A widely recognized source of inefficiencies of the healthcare sector is the fragmentation of the care delivery process and the poor sharing of information.” (Cristina Elena Turcu, 2013)

Het probleem? A Lack of Information! Herinnert u zich Kevin Ashton nog? Ashton, welke de term Internet of Things bedacht heeft bij Procter & Gamble? Diezelfde Ashton die in een interview aan mij vertelde dat de reden achter Internet of Things een: “Lack of Information” was? (Ashton, 'The Internet of Things founder' , 2013) Pakkend om te zien dat dezelfde resultaten, resulteren in dit onderzoek.

“lack of availability of important medical information about the patient.” Dit spreekwoordelijke ‘gat’ in de informatieve stroom van het welzijn van de patient en de behandelmethode van de arts is het grote probleem in de Healthcare branche. Herinnert u zich de quote van het vorige deel nog? “You cannot manage, what you do not measure.” Het probleem wat inefficiëntie in productie, arbeid en verkeerde keuzes m.b.t. het behandelen van patiënten veroorzaakt is een gebrek in de huidige informatiestroom. Informatie is niet altijd een eindpunt. Het weten van informatie is niet altijd genoeg, zeker niet in zorg. Het juiste moment, het tijdig weten van de juiste informatie is nog beter. Dit is wat niet alleen mensen levens kan redden maar, dit kan ook een groot deel van de negatieve zorg trends zoals in vorige paragraaf geschetst oplossen. Kwalitatief betere en goedkopere zorg lijken ‘bijna’ binnen handbereik maar wat is nu dan eigenlijk de oplossing? De patient is in een groot deel van de zorg slechts het lijdend voorwerp, terwijl als deze als partner mag en kan acteren zowel op veiligheid, doelmatigheid en tevredenheid dit een aanzienlijke boost kan geven. IoT kan hierbij een belangrijke rol spelen door het creëren van een ecosysteem en waardeketen waarbij ook de patient als partner dient. U vraagt zich wellicht af, hoe kan informatie nu het groeiende aantal chronisch zieke patiënten en stijgend aantal ouderen helpen. In het volgende gedeelte van dit rapport wordt er op de oplossing van dit probleem ingegaan. Een onderdeel van de oplossing als combinatie van Internet of Things in Healthcare. De oplossing De kern van toekomstige Healthcare en het verlagen van de hiermee immens gepaarde kosten is een bekend spreekwoord. Voorkomen is beter dan genezen. Een artikel op ThinkGIG een website welke o.a. de impact van trends omschrijft, plaatste de volgende doeltreffende zin in een artikel van 11 April 2013 over “Internet of Things en Healthcare”

“healthcare professionals can collect and store real-time information about their patients, and even be alerted when something is wrong and action is needed. The Internet of Things can transform healthcare from a reaction-based process into an ongoing one..” (Hollander, 2013):

Veel problemen in Healthcare hangen samen met een gebrek aan juiste informatie. En juist dat probleem moet opgelost worden. Niet een reactie gebaseerd proces maar een real time en ongoing informatie proces. Veel elektronisch patiënten materiaal wordt op diverse plaatsen opgeslagen. Wat zou er in die zin al veel opgelost zijn als er een gigantische server al deze informatie zou opslaan en beheren. Een Internet of Things gebaseerde aanpak welke het mogelijk maakt om allerlei facetten in healthcare welke informatie over zowel de patient als zijn/ haar omgeving leveren centraal op te slaan. Op deze manier zou het JIT (Just in time) principe prima passen in dit verband. Waar nu een ‘lack of information’ is, komt door sensoren en tags de juiste informatie, bij de juiste persoon, op het juiste moment. Informatie zegt u? We hebben al zoveel informatie. Dat klopt, maar om de echte stap te maken in Healthcare is er meer, betere en toegankelijkere informatie nodig om op basis van deze, real-time, informatie betere keuzes te maken voor in de nabije- en verre toekomst. Informatie, om te voorkomen. Dat wordt het geheim van Healthcare modellen in de toekomst. Onderzoeksbureau

47

McKinsey & Company verwacht dat wanneer data binnen de healthcare branche efficiënt en effectief gebruikt zal worden er tot 300 miljard kan besparen. Op haar website quote McKinsey:

“If US healthcare were to use big data creatively and effectively to drive efficiency and quality, the sector could create more than $300 billion in value every year. Two-thirds of that would be in the form of reducing US healthcare expenditure by about 8 percent.” (McKinsey&Company, 2011)

Voor bedrijven welke hun pijlen op Internet of Things gericht hebben is het goed om privacy en security issues goed in de gaten te houden. Al bij de eerste ontwikkelingen moet men nadenken over de waarborging van deze facetten. Bij waarde creatie moet niet alleen gedacht worden aan directe winst maar ook aan indirecte waarde als privacy en security. Hoe meer data gegenereerd wordt, hoe meer data op het internet te vinden zal zijn. Onnuttige, maar ook nuttige data, onpersoonlijke, maar ook persoonlijke data. Privacy in ruil voor waarde lijkt een kenmerkend toekomst beeld. Tobias Kowatsch, senior onderzoeker bij het Instituut voor Technologie Management (ITEM) aan de Universiteit van St. Gallen zegt het op een pakkende wijze in een interview welke hij heeft met Markus Weinberger van het Bosch Internet of Things & Services Lab:

“In general, the underlying “contract” for many well known internet applications is: give up a little of your privacy, and you get worthwhile information. Privacy and security topics have been addressed extensively by information systems research. But to my knowledge, up to now there are no publications focusing on specific aspects of IoT services.” (Weinberger, 2013)

Naast diverse opgesomde positieve punten van Internet of Things is het ook belangrijk dat issues als privacy en security geborgd worden door de toepassingen die nu ontwikkeld worden. De juiste persoon, op het juiste moment, in het bezit van de juiste informatie, dat is het JIT principe in het Internet of Things perspectief. Is informatie toegang niet meer nodig, dan moet deze ook eenvoudig ontzegd kunnen worden. Heeft het ziekenhuis na de behandeling niet direct toegang nodig tot persoonlijke gegevens van een voormalig patient, laat deze informatie flow dan ook stoppen. Naast deze privacy en security ontwikkelingen zijn er ook andere innovaties welke de healthcare branche zullen veranderen. Personal Health Record Security John McDaniel van het Amerikaanse NetApp, welke software maakt om gegevens te beheren en beschermen, ziet 4 trends in de healthcare branche. (Byrne, Healthcare in Big Data, 2013)

1. The Patient Data Warehouse - Volgens McDaniel zijn momenteel patiëntgegevens op diverse plaatsen te vinden en beschikken specialisten niet over de middelen om deze effectief te delen. Healthcare programma’s kunnen positief worden bevorderd wanneer patient data volledig, up to date , effectief inzichtelijk gemaakt wordt.

2. Predictive Medicine - Voorspellende geneeskunde zal in de toekomst op maat zorg oplossingen inhouden. Waar nu patiënten met zelfde symptomen medicijnen en behandelingen in bepaalde vormen krijgen zonder te weten welke genen en levensstijl hier aan ten grondslag liggen, zal in de toekomstige zorg one- size fits all niet meer in het woordenboek voor komen.

3. Wellness Maintenance - Het stopt niet met zorg op maat, de leidraad van dit rapport en met name dit deel is, voorkomen is beter dan genezen. Daarom moet er proactief gemanaged worden op gezonde levensstijlen om ziekten te voorkomen. Mensen moeten zelf hun eigen welzijn verhogen door hun levensstijl aan te passen.

4. Just-In-Time Medicine - Het juiste medicijn op het juiste moment, onder de juiste omstandigheden bij de juiste patient. Verkeerd gebruik van medicijnen en het gebruik hiervan op verkeerde tijden kan als gevolg hebben dat patiënten intensieve behandelingen

48

nodig hebben die helemaal niet nodig waren geweest door Just In Time patiënten te behandelen en medicatie toe te dienen.

6 Innovaties welke healthcare zullen veranderen Brian Eastwood, senior editor van de website CIO, beschrijft in zijn artikel “6 Innovations That Will Change Healthcare” (Eastwood, 6 Innovations that will change Healthcare, 2013) dat healthcare klaar is voor innovatie. Redenen zijn volgens Eastwood al eerder genoemde redenen in dit rapport als o.a. vergrijzing, groeiend aantal mensen wat vatbaar is voor chronische ziekten. Een 4tal van deze zes innovaties welke de healthcare kunnen hervormen zijn volgens Eastwood:

1. Reality Mining - Het verzamelen en gebruik maken van data om gezond gedrag van mensen ten positieve te beïnvloeden. Een mooi voorbeeld hiervan is de smartphone. Een object wat jong en oud gebruiken. Zoveel diverse leeftijdsklassen welke allemaal snappen hoe je een app download en gebruikt.

2. Usability - Geef mensen iets wat ze zelf gemakkelijk kunnen gebruiken. Bruikbaarheid is een van de aspecten welke adoptie enorm kan versnellen om eerder inzichten te genereren en voordeel te behalen.

3. Home care - Maak thuis zorg gemakkelijk en betrek mensen erbij. Wanneer familie bij bijvoorbeeld ouderen worden betrokken is de sociale controle op het gebruik van medicijnen groter dan als deze ouderen geïsoleerd in een buitenwijk van een stad wonen.

4. Emotion sensors - Een lichaam stuurt signalen. In welke staat een lichaam zich ook bevind het zend iets uit. Sensoren kunnen deze monitoren en meten en hier conclusies aan verbinden. Behandelplannen in ziekenhuizen kunnen bijvoorbeeld vervolgens nog beter worden toegepast op de status van de patiënt.

Voorkomen is beter dan genezen Een rode draad die in bovenstaande innovaties maar ook in de geschiedenis allerlei gebeurtenissen tekent is, ‘Voorkomen is beter dan genezen’. Misschien denkt u, wat een flauwe inkopper maar, leest u verder. Dit spreekwoord is wat mij betreft namelijk van erg levendig belang wanneer we het hebben over de kans van Internet of Things in de Healthcare branche.

“Grootschalige en langdurige deelname aan programmatische preventieprogramma’s is kennelijk niet vanzelfsprekend. Vooral programma’s die zich richten op leefstijlaanpassingen vragen een forse inzet en doorzettingsvermogen van individuen om deze aanpassing in het dagelijks leven in te passen en vol te houden.” (Nivel, 2012)

Dit gedeelte uit de samenvatting van een ander rapport van het Nivel ook uit 2012, met als titel ‘Preventie kan effectiever!’. Preventie kan dus effectiever. Sterker nog, er moet van een curatief zorgmodel naar een preventief zorgmodel verschoven worden. Niet alleen voor het welzijn van de patient (wat wel altijd in Healthcare centraal moet staan) wordt verhoogt maar ook worden er geen onnodige kosten gemaakt. Geen dure doktoren, chirurgen, operatiekamers en chemo behandelingen. Door middel van het preventief handelen zijn de grote behandel kosten als kanker patient niet gemaakt. En komt hier niet juist het Internet of Things principe weer om de hoek uit het vorige hoofdstuk? Scenario’s meten, voorspellen en uiteindelijk controleren? Van curatief naar preventief Voorkomen is dus beter dan genezen. Wanneer mensen op een laat moment merken dat ze ziek zijn kost dit meer dan als dit in het begin gebeurt. Voor de patiënt is het prettiger als deze vroegtijdig merkt wat hem of haar mankeert. Voor de zorg is het vervolgens mogelijk om kosten van behandelingen te besparen en effectief op de kwaal in te spelen om zo efficiënter gebruik te maken van zowel mens als arbeid en middel. Healthcare gaat van het ziekenhuis naar thuis verschuiven, denkt ook Engelen. (Engelen, 'The Internet of Things and the impact on healthcare', 2013) Een opname in het ziekenhuis gebeurt in de toekomst alleen bij een concrete ingrepen. Veel handmatige

49

toedieningen welke nu in het ziekenhuis gebeuren kunnen ook door een scala aan sensoren in huis en op/ onder de huid worden gerealiseerd. Een facet welke deze ontwikkeling in de wellicht kracht gaat bij zetten is het dalende vertrouwen in het zorgsysteem. (Brody, 2010) Bij minder vertrouwen in een ander besluit de mens ook meer zelf in eigen behandeling te nemen. Wanneer het gaat over het monitoren van het lichaam schetste Philips in een presentatie met als titel: “The Internet of Things In Healthcare and Lifestyle” een mooi visueel beeld hoe dit vorm kan krijgen. (Elixmann, 2007) Zie hiervoor bijlage 12. Een gemiste kans Dat de huidige resources in zorgsysteem nog niet volledig en efficiënt benut worden is in de eerste paragraaf van dit tweede hoofdstuk al uit een gezet. De grote vraag is echter: Waar ligt nu die kans wanneer er gesproken wordt over onbenut potentieel? Wanneer er over onbenutte bronnen wordt gesproken denkt Engelen dat de patient zelf hier een goed voorbeeld van is.

“We zijn namelijk gewend om alles door zorg professionals te laten doen en kijken niet naar wat de patient nu eigenlijk zelf kan.” (Engelen, 'The Internet of Things and the impact on healthcare', 2013)

Een patient, kan, mag of wil bepaalde dingen wel of niet doen. Engelen is erg duidelijk wanneer hij deze aspecten benoemt. Als een patient iets wel wil maar niet kan, moet hem of haar dat geleerd worden. Als een patient iets wel wil maar niet kan moet de technologie dit mogelijk maken. En als de patient iets niet wil en niet kan moeten we ons afvragen of wij dat dan wel willen. En in tijden waarbij technologie bijna alles mogelijk gaat maken waardoor patiënten steeds meer dingen zelf kunnen doen welke eerder voorbehouden waren aan artsen. Een voorbeeld hiervan is dat van het maken van een ECG, een hartfilmpje. Waar nu een patient iedere week een hartfilmpje laat maken in het ziekenhuis kost dit iedere week € 800,- terwijl dit nu met €300,- aan apparatuur thuis hetzelfde, of wel een beter en constanter resultaat levert. Dit betekend niet alleen dat de strijd wordt aangegaan met het inefficiënt gebruik van apparatuur maar ook van mensen. Als al deze apparatuur van mensen via een platform vrijgegeven kan worden d.m.v. abonnementen kunnen doktoren en artsen ook veel efficiënter te werk gaan met patiënten en, terwijl ze dezelfde kwaliteit leveren, veel meer mensen ‘behandelen. Abonnementen op patiënten data In het Radboud universitair medisch centrum wordt vanaf juni 2013 een platform gelanceerd waar mensen hun toepassingen in de vorm van een Scout, Alivecor ECG, Withings weegschaal en andere activity tracker etc. op aan kunnen sluiten. Dit verteld Lucien Engelen, directeur van het Radboud REshape & Innovation center in een interview 25-04-2013. (Engelen, 'The Internet of Things and the impact on healthcare', 2013) De data van veel mogelijke toepassingen welke enige vorm van gezondheid conditie meten worden verzameld in dit platform. Dit platform maak het mogelijk om patiënten data d.m.v. abonnementsvorm inzichtelijk te krijgen voor een betreffende arts. Engelen raak hier de kern van het probleem wanneer het om preventie gaat. Engelen is er van overtuigd dat de zorg in de toekomst een abonnement op de data van de patient zal gaan nemen i.p.v. dat de patient toestemming heeft om de data die een ziekenhuis te “mogen” bekijken. De patient kan deze data dan weer delen met de huisarts en de patient neemt een abonnement op de bloeduitslagen van het Ziekenhuis bijvoorbeeld. De patient is de ENIGE contante in het zorgproces, laat hem of haar dan ook dienen als ‘drager’ van de data van hemzelf. Doctor vs. rise with the machine – case Watson IBM Een machine die betere diagnoses stelt dan specialisten? Graag stelt de schrijver Watson aan u voor. IBM’s super computer WATSON, genoemd naar IBM oprichter Thomas J Watson, is een computer welke natuurlijke taal begrijpt. Wanneer Watson (Bijlage 13) een vraag gesteld wordt, zoekt deze computer in allerlei boeken, artikelen, encyclopedieën en vele andere bronnen naar mogelijk

50

antwoorden en berekent welk antwoord het meest geschikt is. (IBM, Watson for engagement, 2013) De introductie regel op de Watson in Healthcare pagina op IBM’s website luidt als volgt:

“According to one expert, only 20 percent of the knowledge physicians use to make diagnosis and treatment decisions today is evidence based. The result? One in five diagnoses are incorrect or incomplete and nearly 1.5 million medication errors are made in the US every year. “ (IBM, Watson in Healthcare, 2013)

Wanneer dit percentage van een foutmarge van 20% op u is ingewerkt kan weer de vraag gesteld worden. Is er genoeg kennis om dit schrikbarende percentage structureel te verlagen? Het antwoord is ja, maar beschikbare kennis is niet altijd het enige breekpunt. Analyse en verwerking is een tweede. En hier komt weer technology de hoek om. Waar menselijke specialisten gewoonweg niet in staat zijn om deze gigantische hoeveelheid medische informatie praktisch en nuttig tot zich te nemen, kan technology dit wel. Zo ook Watson. IBM’s super computer kan medische verbonden en patronen zien en zo doktoren ondersteunen om de juiste keuze/ behandelmethode toe te passen. Waar specialisten niet altijd capabel genoeg zijn al dan niet door omstandigheden als tijdsdruk etc. kan technology hier de mens ondersteunen om in korte tijd een gigantisch aantal medische dossiers door te spitten en op basis hiervan aanbevelingen te doen.

“When we keep the already discussed law of Moore in mind, how long will it take before we all have the IBM Watson app on our smartphone…”

En, waar gaat de overgrote meerderheid van Medisch specialisten zich dan mee bezig houden in de toekomst? Internet of Things als onderdeel van groter geheel Engelen wijst terecht op het punt dat Internet of Things als losstaand fenomeen de problemen in Healthcare niet gaat oplossen maar dat het een van de pijlers is. Het is niet Internet of Things, het is Internet of Things in een totaal ander proces waarbij ook patiënten anders omgaan. Maar het feit blijft aldus Engelen:

“Een beter geïnformeerde patient maakt betere keuzes samen met de arts.” (Engelen, 'The Internet of Things and the impact on healthcare', 2013)

Hoe er over die ‘Things’ heengestapt kan worden Een vraag die gesteld kan worden is hoe kunnen we nu over deze ‘Things’ over deze dingen heen gestapt kan worden en hoe kan er nu echt waarde gecreëerd worden met het fenomeen Internet of Things in zorg. Volgens Engelen bestaat deze stap uit 3 facetten (Engelen, 'The Internet of Things and the impact on healthcare', 2013):

1. Gebruik technologie die mensen kennen - Als eerste moet er gestopt worden met het bouwen van apparatuur die maar een heel select gezelschap begrijpt en kan gebruiken. Er moet dus technologie gemaakt worden dus die mensen gewend zijn. Voorbeeld van beeldbellen is de iPad met FaceTime.

2. Cultuur - Stoppen met 17 jaar lang artsen opleiden met het idee dat ze een grootheid zijn en dat patiënten vooral maar naar hun toe moeten komen. Patiënten hoeven in de toekomst steeds minder terug te komen op basis van technologie en gaan meer terug praten.

3. Financiering - Financieringsmodellen in de zorg gaan er vanuit fysieke contacten tussen patient en arts. Momenteel krijgt men alleen betaald voor verrichtingen i.p.v. de uitkomst. Door de toegevoegde waarde te gaan betalen ipv de vorm ontstaan er nieuwe zorgconcepten. Het concept Facetalk is hier een mooi voorbeeld van. Deze virtuele spreekkamer stelt de patient centraal door op afstand contact te hebben met specialisten. ( Radboud REshape & Innovation Center)

51

Door deze drie aspecten is het wel duidelijk dat dit niet een overgang van vandaag op morgen is. Het is een ingrijpende verschuiving in het zorg model. Deze ontwikkeling wordt versneld door de early adapters in zorg en technologie. De patient gaat het op termijn ook eisen van de zorg leverancier. Als het ware trekt de consument deze ontwikkeling ook deels door de keten. Het is dus niet de vraag of hier op ingespeeld gaat worden maar eerder hoe. Relevantie De impact van Internet of Things op Healthcare is groot, beter gezegd gigantisch. Niet alleen heilige huisjes gaan omver geworpen worden maar, ook wordt er meer te weten gekomen over het menselijk lichaam en haar omgeving dan ooit tevoren. Hoe overheden, organisaties, bedrijven en instellingen de doelgroep ‘hier aan krijgen’? Volgens Marzano, Global Head of Brand Communication Design bij Philips is het duidelijk. In een interview op 06-04-2013 zegt hij:

“Relevantie. De reden waarom iemand die ziek is daarvoor open staat is omdat het op dat moment voor hem/ haar acuut relevant is.” (Marzano, 2013):

Marzano haalt hier een relevant punt aan, mensen die ziek zijn hebben genezing nodig. En juist, juist daarom is het voor bedrijven die hun doelgroep willen confronteren met Internet of Things oplossingen in de healthcare branche zo hard nodig om ze in een vroeg stadium van preventie hun doelgroep laten inzien wat de relevantie van het ‘voorkomen is beter dan genezen’ principe is. Op deze manier creëren bedrijven awareness en sympathie bij hun doelgroep en gaat deze eerder over op adoptie van de nieuwe oplossing. Self Monitoring Mensen zullen dus steeds vaker zelf hun eigen gezondheid gaan monitoren. Mensen bouwen een eigen Health data portfolio op welke bepaalde facetten van hun gezondheid in kaart brengt. Een eigen Elektronisch Patiënten Dossier? Ja, maar dan anders. Self in controll via commerciële toepassingen? Wanneer, wanneer er dan gesproken wordt over data ownership, wie wordt dan de daadwerkelijke eigenaar van deze persoonlijke data? Maken al deze commerciële toepassingen die data genereren het er niet moeilijker op om privacy te waarborgen? Toepassingen houden menselijke data bij en de consument/ patient bepaalt zelf wie toegang tot deze gegevens krijgt en wie niet. Deze gedachte onderschrijft ook Thomas Marzano. Marzano, zelf Global Head of Brand Communication Design bij Philips vertelt mij in ons interview op 06-04-2013 dat hij denkt dat we naar een heel ander zorg model gaan. Marzano denkt dat er een omslag punt gaat komen en dat wij, als mensheid niet meer gaan tolereren dat grote bedrijven onze data ‘zo maar’ beheren. Hij denkt dat we om gaan slaan naar een model waar de mens zelf eigenaar is van zijn data en, dat bedrijven en instellingen tijdelijk toegang krijgen tot diverse niveaus van persoonlijke data. Deze gedachte van Marzano, in feite personal data ownership bepaalt op wat voor een manier bedrijven gegevens van klanten en patiënten kunnen gebruiken en deze vervolgens ook kunnen koppelen aan elkaar. Uitdagingen Elke reis begint met een eerste stap, zo ook de reis naar het hervormen van de Healthcare branche. Er zijn een aantal uitdagingen welke overwonnen moeten worden alvorens dit systeem kan gaan werken. Volgens een onderzoek naar embedded technologie (Cordis Europe, 2012) van IDC (International Data Corporation) zijn uitdagingen m.b.t. embedded technology in Healthcare:

- Standaardisatie - Gezien Healthcare niet de meest technology gebaseerde markt is, is het nodig dat er standaarden en certificeringen komen om deze markt te betreden.

52

- Mechanismen en architectuur - Er moeten goede systemen komen om te zorgen dat technologie op zich zelf niet de remmers van de toekomstige gezondheidszorg systemen worden.

- Interactie - Technology is het probleem niet, denk ook Thomas Marzano. “Weet het de juiste vorm en interactie te geven, (…) dan weet ik zeker dat elke doelgroep daar klaar voor is.” (Marzano, 2013)

Geen raise against the machine maar raise with the machine Verschrikt reageert u als lezer: ‘Gaan we nu niet alleen in healthcare maar in het algemeen niet de hele mens als werknemer weg automatiseren?’ Geen nood, machines gaan de mensheid niet overnemen. Net zoals een automatische piloot geen vliegtuig over kan nemen. Objecten en machines kunnen veel zelfstandig maar een bepaalde vorm van creativiteit en sturing van de mens blijft missend. Net zoals een piloot nodig is om een vliegtuig te laten landen. Om deze reden is het ook niet realistisch om te denken dat objecten alle menselijke zaken/ activiteiten gaan overnemen. Kunstmatige intelligentie is een abstracte term en objecten zullen door gezamenlijk te communiceren in de cloud patronen herkennen waardoor het de mensheid ondersteund maar de mens in zijn geheel overbodig maken zal niet gebeuren. Het weg automatiseren van werknemers in de ene branche creëert nieuwe banen in een andere tak.

2.4 Conclusie Geïntegreerde systemen zijn in Healthcare een maatschappelijke behoefte. (Cordis Europe, 2012) Gezien de stijgende, wereldpopulatie, kosten, chronische ziekten en een aankomend tekort aan professionals moet er een vernieuwing komen in het huidige Healthcare systeem. Healthcare kan niet meer functioneren hoe het heeft gefunctioneerd aangezien zorg op deze manier onbetaalbaar wordt. Het zorg systeem moet van curatief naar preventief waarbij hoge behandelkosten en een mogelijk inefficiënt gebruik van mens, middel en technologie kan worden tegengegaan om op deze manier door middel van verbonden objecten te kunnen monitoren en zo, vroegtijdig ziekten behandeld kunnen worden op een efficiënte en minder dure manier. Real-time inzicht door embedded technology Door alle sensoren, verbindingen en embedded technology zal niet alleen de mens maar ook de omgeving van de mens nagenoeg real- time gemonitord worden. Meten is weten en kennis is wijsheid. Wijsheid, een van de vergezichten wanneer er gesproken wordt over Internet of Things. En zo ook over de Healthcare van de toekomst. Al de informatie die technologie in de nabije- als wel verre toekomst van de mens gaat vergaren zal in het teken staan van een beter leven. Preventie als business model voor de toekomstige Healthcare. Mensen zullen langer in hun eigen huis blijven wonen als ze oud worden omdat er d.m.v. preventie snel en effectief kan worden ingespeeld t.o.v. opkomende kwalen. Op deze manier zullen ziekenhuizen ook steeds meer gaan dienen als behandelplaats in plaats van verzorgplaats. Geen wachtrijen meer in de toekomst want mensen gaan alleen nog voor de daadwerkelijke ingreep naar het ziekenhuis en de voor- en nabehandeling kan gewoon thuis omdat de gegevens en kennis hiervoor beschikbaar zijn. Niet de oplossing, wel een kernpijler En nee, Internet als Things niet als oplossing voor alles maar als onderdeel, als kernpijler van deze ontwikkeling. Deze impact is niet alleen binnen de Healthcare branche voelbaar. Om deze reden wordt in de volgende twee paragrafen in gegaan op de impact op business als wel de kansen welke dit voor business met zich mee brengt. En op de vraag: “Moeten we ons er echt allemaal zo druk maken over de toekomstige Healthcare?” Als antwoord op deze vraag wordt dit hoofdstuk besloten met een quote van de Amerikaanse uitvinder Charles F. Kettering.

“We should all be concerned about the future because we will have to spend the rest of our lives there.”

53

3. Sogeti: IT service provider in a Data Driven World Zoals opgesomd in hoofdstuk 1 en 2 zijn er diverse drivers welke voor technologische- als ook voor ontwikkelingen in de healthcare branche gaan zorgen. Deze ontwikkelingen bieden kansen voor de IT- dienstverlener. Nu is de grote vraag: “Hoe kan Sogeti als IT dienstverlener inspelen op de trend Internet of Things binnen de healthcare branche?” Van trends naar concrete business Bovenstaande trend analyses m.b.t. Internet of Things en healthcare zijn niet ter informatie geschreven. Het is onderzocht en beschreven om op basis van beide trendanalyses aanbevelingen te doen richting Sogeti om een goede concurrentie positie te realiseren binnen het healthcare segment door in te spelen op de trend Internet of Things en een huidige en toekomstige behoefte te vervullen. Volgend hoofdstuk wordt door de zes volgende begrippen opgebouwd:

1. Het probleem, 2. de huidige markt, 3. Trends, 4. Het gevolg, 5. De oplossing 6. De waardepropositie

3.1 Wat is de status huidige IT markt In deze paragraaf wordt omschreven hoe Sogeti er qua omzet voorstaat en in wat voor markt ze opereert. 1. Probleem: Een stagnerende IT markt Bedrijven houden in tijden van recessie hun hand op de financiële knip. Zeker al gaat het om grote investeringen als hard- en software oplossingen en dienstverlening. Zoals in hoofdstuk 1, het onderzoek al vermeld is: “Overheden, organisaties en instellingen beperken IT bestedingen luidt het ING kwartaalbericht Software & Services van 12 juli 2012. (…) De ABN AMRO weet in haar Technologie, media en Telecom sector update van mei 2013 te melden dat 2012 een slecht jaar voor IT- dienstverleners was met omzetdalingen en ontslagen. Lokale markten staan onder druk en, niet alleen lokale markten. De sterk internationaliserende en transformerende IT markt staat onder druk. Ook bij Sogeti zijn deze ontwikkelingen zichtbaar. Zoals vermeld in hoofdstuk 1, is in het jaarverslag van 2012 van Sogeti Nederland B.V. een vijf jaren overzicht van de omzet te vinden. (Sogeti Nederland B.V., 2012) Vanaf 2008 zit de omzet van Sogeti Nederland B.V. in een neergaande spiraal. In een markt die onder druk staat is het daarom als organisatie noodzaak om vroegtijdig trends te signaleren en op deze trends in te spelen binnen bepaalde klantsegmenten met oplossingen op maat. En, dat vraagt om actie. 2. Huidige markt: Vraagt om actie Nu de IT markt onder druk staat moet Sogeti opzoek naar andere manieren om deze negatieve omzetlijn meester te worden. De ING bank kopt haar Kwartaalbericht Software & services binnen met als titel: “IT dienstverleners op zoek naar groeisegmenten.” (ING bank, 2012) De inleidende alinea van dit kwartaalbericht luidt als volgt:

“De omzet van software ontwikkelaars en andere IT dienstverleners is dit jaar aan het dalen. Voor 2012 verwacht ING Economisch Bureau een omzetkrimp van 3%. Afnemende bedrijfsinvesteringen en bezuinigingen bij de overheid raken vooral de consultancy- activiteiten. De diversiteit van de branche zorgt er voor dat nog altijd groeisegmenten zijn te vinden.”

54

Technologie gaat in sneltrein vaart dus er moeten ook IT oplossingen voor komen welke het mogelijk maken om al deze objecten te verbinden, met elkaar, om zo collectieve intelligentie mogelijk te maken. De vraag voor Sogeti is: “hoe kan ik mijn afzetmarkt verbreden binnen huidige segmenten of oplossingen aanbieden en omzet genereren in alternatieve markten?” Binnen 24 maanden is er een internationale bloeiende IoT markt Onderzoek bureau Forrester research onderzocht 646 IT beslissers wereldwijd naar hun bevindingen over Internet of Things. In dit onderzoek geeft 15% van de ondervraagden aan, dat ze al reeds een oplossing in de plaats van Internet of Things hebben en, 67% van de respondenten aan dat ze een Internet of Things oplossing willen implementeren in de aankomende 5 jaar. 28% denkt er zelfs aan om dit in de aankomende 12 maanden te doen en 25% in de aankomende 12 tot 24 maanden. Wanneer er naar de geografische ligging van de respondenten gekeken wordt, kan er geconstateerd worden dat er het snelst oplossingen komen uit Azië waarna ook respectievelijk Latijns Amerika, Noord Amerika en Europa volgen. Zie Bijlage 14 voor beide overzichten. (Forrester Research Inc., 2012) Ook IT beslissers zijn dus op de hoogte van Internet of Things en gaan binnen twee jaar zich hier tegen aan bemoeien. Internationale IT beslissers hebben IoT op de agenda staan. Reden te over om als IT dienstverlener oplossingen voor deze technologische trend te ontwikkelen, maar hoe staat het in de relatie tot healthcare?

3.2 IoT marktgeoriënteerd inzetten richting zorgverzekeraars Deze paragraaf hoop inzichtelijk te maken welke behoefte er in de verzekeringsbranche vrij komen d.m.v. een technologisch ontwikkeling als IoT. Deze elementen worden later gebruikt om een waardepropositie te realiseren. Allereerst wordt ingegaan op de combinatie IoT t.o.v. healthcare wat voor een markt is dit en welke fasen kent deze markt. 3. Trends: in healthcare en Internet of Things Wanneer deze technologische trend, Internet of Things, in perspectief wordt gezet tot de healthcare markt kan er geconcludeerd worden, dat er een schreeuw om verandering komt uit de healthcare branche. Wellicht komt deze schreeuw om hulp niet vanuit elke hoek en klinkt deze niet altijd hardop maar, als in hoofdstuk 2 uit een gezet is er vraag naar een oplossing voor alle huidige problemen en toekomstige negatieve trends. Niet alleen vergrijzing en een stijgend aantal chronisch zieken lijken de toekomst te teisteren, ook een gebrek aan medisch personeel, een trend in medicijn toerisme en andere stijgende kosten lijken in stroomversnelling te komen. Push & Pull markt In voorgaand hoofdstuk is al ingegaan op termen als self- tracking waarbij een nu nog select gezelschap allerlei facetten van het lichaam meet om zo welzijn te verhogen en gezonder te leven. Middels de mobiele revolutie en allerlei andere wearable technologie gaat deze trend zich doorzetten. Steeds meer mensen (zie hoofdstuk 2) bemoeien zich intensief met hun gezondheid. Waarom speelt de healthcare markt hier dan niet beter op in. Wat te denken van zorgverzekeraars welke nu hoge premies vragen en mensen oplossingen bieden en ze laten betalen voor ziekten, waar ze in hun leven geen last van krijgen. Ziet dit marktsegment dan niet dat er een pull markt gaande is welke steeds meer preventieve vormen zelf in de hand neemt. Sogeti kan hier samen met deze trend op inspelen. Niet zoals de consument een zorgverzekering oplossing door de markt te trekken(pull principe), maar om op haar beurt de healthcare markt en met name de zorgverzekeraar te bespelen middels een oplossing, welke niet alleen voor haar klanten, de zorgverzekeraar waarde oplevert (push principe). Maar, ook voor de klanten van deze klant, voor de mensheid waarde oplevert. Diverse fasen, diverse kansen voor Sogeti Voor elke ICT-dienstverlener van de omvang, de diversiteit en het kaliber van Sogeti, met name ook in de context van het totale Capgemini-concern, bieden de verschillende fasen waarin het Internet of Things (and Services) zich zal ontwikkelen commerciële kansen. Het gaat daarbij in eerste

55

instantie om de ondersteuning van nieuwe "dingen en diensten" die de bestaande klantenbase zal ontwikkelen. Het huidige cloud computing-, mobiele en Business Intelligence-portfolio zal de adoptie van het IoT(&S) moeten ondersteunen. Daarnaast is het aan te bevelen om de strategische en operationele advisering hierop in te richten. Gedegen en concrete eigen kennis, in combinatie met platform- en implementatiepartners, van technologische en andere marktontwikkelingen zijn een vereiste. De ontwikkeling van IoT(&S) zal volgens General Electric jaarlijks ruwweg 1 biljoen (trillion) aan businesswaarde genereren. (Lopez, 2013) Dat betekent substantiële omzet- en winstkansen voor Sogeti en Capgemini, mits er vanuit de huidige marktpositie, en daarmee goede uitgangspositie, adequaat wordt geïnvesteerd in en gekapitaliseerd op partnerships met klanten in nauwe samenhang met andere technologie- en marktontwikkelingpartijen. De innovaties binnen en vanuit het IoT(&S) kunnen een grote bijdrage leveren aan de ontwikkeling van "traditionele" ICT-dienstverlener in de nieuwe expansie van het internetecosysteem op basis van "dingen en diensten". 4. Gevolg: Er wordt een behoefte gecreëerd in de healthcare markt De behoefte, zoals bovenstaand beschreven, kan door Sogeti worden gerealiseerd. Niet alleen doet Sogeti al veel met embedded technologie, diverse oplossingen zijn al Internet of Things gerelateerd alleen hangt daar voor Sogeti werknemers en klanten nog niet het IoT label op. Weer is daar dat kernwoord: awareness. Awareness, niet alleen bij klanten maar ten eerste bij Sogeti zelf. Al komt Sogeti Sales bij zorgverzekeringklanten welke zeggen: “Doe mij er maar 1” moet Sogeti het ook kunnen leveren. Kans: Internet of Things IT oplossing realiseren het marktsegment healthcare Waar de ING- en ABN AMRO bank dit jaar niet bijzonder enthousiast zijn over de IT markt weet de Rabobank in haar branche rapport over ICT-dienstverlening in haar trend lijst in 2012 te melden dat Internet of Things op haar trend lijst staat. Waar de Rabobank Internet of Things als trend ziet, ontgaan ook kansen en bedreigingen binnen de IT markt deze bank niet. Zo staat er boven aan de kansen en bedreigingen lijst:

De verwachte groei van data geeft aan dat er nog steeds ruimte is voor nieuwe datacenters Er moet meer aandacht komen voor het efficiënter/ productiever organiseren en vermarkten

van nieuwe producten of diensten. Het niet tijdig vermarkten van nieuwe technologie blijft een risico. (Rabobank, 2012)

Type behoeften in de zorgverzekeringsbranche Wanneer zorgverzekeringmaatschappijen aanspraak willen maken op deze aanpak van de toekomst moet hun organisatie daar wel eerst op ingericht worden. Om deze concurrentiepositie te bemachtigen moet eerst worden geïnvesteerd. Dit betekend een gigantische explosie in het aantal sensoren, tags, rfid chips en andere embedded technologie. Maar niet alleen dit soort technologie, ook kan gedacht worden aan de complete IT infrastructuur van het bedrijf. Webapplicaties, portals en mobiele toepassingen zullen in vraag gaan stijgen. Al deze hard- en software moet ook worden geprogrammeerd. Data moet worden gegenereerd maar ook beheerd en gestored. Dit biedt voor Sogeti kansen in netwerk infrastructuur en data storage. Voor de IoT toepassingen in gebruik genomen kunnen worden, moeten deze toepassingen ook eerst getest worden om te zorgen dat er een bepaald kwaliteit niveau aanwezig is. Al deze facetten kan Sogeti bieden aan haar klanten binnen de zorgverzekeringstak. Er ontstaan diverse typen van behoeften en vragen, deze behoeften zijn onderstaand beschreven: 4 typen behoeften Maar wie wil dit nu eigenlijk? Elke trend welke als kans of toevoeging binnen een bepaalde branche gezien kan worden speelt in op behoeften van de doelgroep van het bedrijf. Deze behoeften kunnen latente behoeften (onbekende/ onzichtbare) en/ of manifeste (te herkennen behoeften) zijn. De vraag welke behoefte een bepaalde doelgroep heeft komt altijd na het te bepalen segment waar de onderneming zich op richt. Een mooie omschrijving van deze segmenten geeft IMS Research. IMS

56

Research, onderdeel van het wereldwijde marktonderzoek en consultancy bureau IHS Elektronics & Media ziet de aankomende 5 jaar een viertal belangrijke soorten vraag in Telehealth (InMedica, 2013)

1. Federaal gedreven vraag - Het U.S. Centre for Medicare and Medicaid Services (CMS) introduceerde sancties m.b.t. overname overeenkomsten welke aanbieders stimuleert om tele zorg O.A. te gebruiken om via deze weg op de lange termijn kosten te besparen.

2. Provider gedreven vraag - Vanuit de aanbieder beredeneert willen deze tele health inzetten om de kwaliteit van zorg te verhogen en kosten te verminderen en het welzijn van de patiënt te verhogen.

3. Betaler gedreven vraag - Vanuit de verzekeraars wordt tele health ook steeds meer omarmt aangezien het de kwaliteit van zorg, als wel de band met de patiënt verhoogt. Mede door deze aspecten verhoogt het ook de concurrentie positie van de verzekeraar.

4. Patiënt gedreven vraag - Mensen krijgen steeds meer mogelijkheden om hun gezondheid te monitoren en zo hier vroegtijdig op in te spelen. De website Trendwatching wijde in 2012 een artikel met als titel ’12 trends voor 2012’ (Trendwatching) Een van deze 12 trends is DIY (Do It Yourself) Health. Een quote uit dit artikel: “Dat consumenten zelf hun gezondheidstoestand beter volgen, heeft als gunstige uitwerking dat er meer preventie zal plaatsvinden, en dat ze in sommige gevallen niet naar de dokter hoeven. Voor degenen die wel medische zorg nodig hebben, kunnen dokters met technische hulpmiddelen eenvoudig en zonder poespas op afstand toezicht houden op de conditie van de patiënt of mogelijke veranderingen daarin.”

Mensen worden dus bewuster met wat hun gezondheid betreft. Allerlei apps bestoken de huidige smartphone markt. Fitness apps, calorie apps, stress en ontspanning apps, etc. Na een kort onderzoek in de mobiele App store op 22-05-2013 zijn er de volgende resultaten m.b.t. health apps te vinden:

- Sport, 13.000+ resultaten - Health, 7.900+ resultaten - Fitness, bijna 6.500 zoekresultaten

Door de stijgende interesse in deze ‘self monitoring’ of zelf- tracking zal ook de vraag naar preventie toepassingen stijgen om zo al in een vroeg stadium ziekte te kunnen ontdekken en behandelen om zo kosten te besparen en efficiënter gebruik te maken van de gezondheidszorg. Use the insurence market as a hub for the healthcare market Momenteel is Sogeti al actief in de zorg- verzekeringsmarkt en bedient Sogeti met haar oplossing een aantal grote verzekeraars. Sogeti is niet heel actief en grootschalig aanwezig op de zorgmarkt. Deze zorgverzekeraars doen op hun beurt veel zaken met healthcare providers, afnemers en andere belanghebbenden. Op deze manier kan de verzekeringsmarkt ook een deur zijn om de healthcare markt op termijn te bedienen met oplossingen welke Internet of Things. De verzekeringsmarkt gebruiken om Internet of Things gerelateerde IT oplossingen binnen de zorg markt aan de man te brengen. Om deze reden is een uitgebreid partnernetwerk ook erg belangrijk welke in de aanbevelingen wordt omschreven. Deze partners zijn niet strategische partners op het gebied van industrie, maar ook op het gebied van kennis. Wanneer Sogeti een netwerk van kennis partners in afnemers, producenten en leveranciers op weet te zetten, weet ze ook als eerste de relevante behoefte en kan er op dus op deze manier een oplossingen worden gerealiseerd welke aansluit op de marktvraag.

3.3. De kans voor zorgverzekeraars Nu diverse typen behoeften in kaart zijn gebracht is de volgende vraag. Waarom is dit nu voor zorgverzekeraars relevant. Zonder relevantie heeft een bedrijf geen bestaansrecht. Zonder relevantie verkoopt een bedrijf niets. In deze paragraaf wordt ingegaan op het element waarom IoT de oplossing is voor diverse problemen in de healthcare branche en waarom dit een relevante kans is voor zorgverzekeraars.

57

5. Oplossing : Internet of Things IT oplossing realiseren voor het zorgverzekeringsegment Nu de behoefte van het healthcare segment inzichtelijk is. Speelt de vraag hoe kunnen oplossingen worden gerealiseerd welke deze huidige- en aankomende problemen kunnen oplossen op. Zorgverzekeraars Wanneer er bij het vorige punt gesproken wordt over alternatieve markten en- of het verdiepen van huidige markten doet Sogeti er goed aan om haar bestaande zorgverzekeringsmarkt te verdiepen. Binnen het zorgverzekering segment heeft Sogeti een aantal grote klanten. Zoals in hoofdstuk 2 besproken is het werkveld van dit type klanten dynamisch te noemen. Roerige tijden en geen toekomst bestendige zorgmodellen. Dit segment van klanten van Sogeti zou een bijna directe relevantie, en voordeel kunnen verwezenlijken door samen met Sogeti te werken aan een oplossing voor het huidige zorgmodel. Dit huidige zorg model, waar het water momenteel aan de keel staat, moet niet alleen worden aangepakt maar, kan ook worden aangepakt! Directe relevantie zorgverzekeraars Wanneer aan relevantie voor de zorgverzekeraars gedacht wordt kunnen diverse punten direct worden genoemd. Wat te denken van alle transparantie en meetbaarheid welke IoT voor zorgverzekeraars zou kunnen betekenen. Fraude kan worden bestreden, processen kunnen worden inzichtelijk gemaakt en patiënten kunnen real-time worden gemonitord. De onzekerheid van de marketing manager Tim Salimans, een Data Scientist welke ook sprak tijdens het Big Data Driven Decisions event zegt, dat marketing managers beslissingen moeten maken onder onzekerheden. Een juiste beslissing vraagt ook om een juiste voorspelling. En een juiste voorspelling kan alleen op basis van de juiste informatie en kennis gemaakt worden.

De uitspraak van Salimans staat wel niet direct in lijn met healthcare, maar het moraal komt op hetzelfde neer als u het de schrijver van dit rapport vraagt. Wanneer er aan oude methoden wordt vastgehouden wordt er geen gebruik gemaakt van de mogelijkheden en inzichten die nieuwe technologie biedt. Wanneer scenario’s meetbaar worden, worden ze voorspelbaar en op langer termijn ook beheersbaar. Dat is met het goedkoper maken van processen zo, en dat is ook met het welzijn van patiënten zo. Op basis van de juiste informatie en voorspellingen hoeven minder mensen ziek te zijn en kunnen andere ziekten effectief behandeld worden. Patiënten monitoren betekend ziekten kunnen uitsluiten en verzekeringen op maat aanbieden. Verzekeringen op maat aanbieden betekend dat zorgpremies naar beneden kunnen. Premies naar beneden? Zorg premies naar beneden Premies naar beneden betekent minder directe omzet voor zorgverzekeraars. Maar, wat te denken van de markt die dit schept. Wat te denken van die grote groep mensen die klant worden bij deze verzekeraar die klanten alleen laat betalen voor wat ze eigenlijk echt nodig hebben. Over klant- van klant relevantie gesproken. Premies naar beneden in een concurrerende verzekeringsmarkt? Ja, premies moeten niet alleen naar beneden, maar kunnen ook naar beneden. Om op deze manier een unieke concurrentie positie te realiseren. Waarde creëren in de vorm van zorgverzekeringen waar de patient alleen betaalt voor het geen hij ook gebruikt of voor de ziekten waar hij vatbaar voor is. Sogeti moet zichzelf en klanten bewust maken van IoT Van curatief naar preventief, dat is het idee. En daarom moet Sogeti zelf, maar ook haar klanten zich bewust worden van de kansen die IoT biedt voor haar klantenkring in de zorgverzekeringsbranche. Door objecten in huiselijke omgeving en op mensen persoonlijke data te laten genereren is beter inzichtelijk wat de status van het welzijn van personen is. Dit zorg model staat in het teken om veel bestaande maar ook toekomende problemen te verhelpen maar ook te voorkomen. Zorg kan

58

goedkoper alleen, dat is geen eenrichtingsverkeer. Dat van curatief naar preventief geen eenrichtingsverkeer is benadrukt ook Sander Klous: “Organisaties zijn zelf het probleem” Klous welke binnen KPMG verantwoordelijk is voor Big Data & Analytics tijdens zijn Big Data Driven Decisions presentatie op de Neyenrode Business University 24 april 2013. Techniek is het probleem niet meer, techniek is niet langer een innovatie ‘bottleneck.’ De techniek is er klaar voor, alleen de organisaties die deze technieken moeten toepassen niet en daar loopt het stuk. Om deze reden is het nog meer noodzaak dat Sogeti organisaties en bedrijven helpt in te zien dat dit ook zo is. En ook in healthcare is dit een grote kans. Wanneer mens en maatschappij gaan inzien dat het huidige zorg model niet meer werkt en dat de technologie er klaar voor is komt er een behoefte vrij. Klanten van klanten En niet alleen voor Sogeti’s directe klanten kunnen deze oplossingen aantrekkelijk zijn. Ook voor de klanten van deze klanten. Want het uiteindelijke doel van Sogeti haar klanten is op haar beurt de eigen klanten te voorzien van oplossingen welke de behoefte van haar doelgroep vervult. Met Internet of Things op de agenda is het een mooi streven om IT oplossingen te realiseren welke dit mogelijk maken.

“Marketing managers doen nog altijd wat ze jaren geleden uit de boeken van Kotler hebben geleerd. (…) “ “Je moet kunnen experimenteren met nieuwe business modellen”

Dit zegt Icons’ Chief Inspiring Officer Katherine Kucherenko MSc in een interview welke ze had met het Tijdschrift voor Marketing. (Kucherenko, Exotisch maar niet onhaalbaar, 2013) Juist nu Internet of Things op het punt van doorbreken staat, is het voor bedrijven en organisaties belangrijk om deze trend op waarde te schatten, niet alleen voor zichzelf maar ook voor haar klanten. De grote vraag, hoe kan ik waarde aan mijn klanten leveren waar ze voor betalen is nog steeds relevant. Om dit te kunnen realiseren moeten bedrijven ook experimenteren met de huidige ontwikkelingen. Uitvinden waar de kansen zich bevinden en hoe hier op in te spelen. Om Kucherenko na te spreken, er zijn geen stappenplannen of succesverhalen op de vraag hoe te handelen met Internet of Things. Van 4- naar 3 P’s Product, Prijs, Plaats en Promotie geraken steeds meer uit de mode. Dit originele model van McCarthy is namelijk simpelweg een steeds minder geschikt middel om als marketingmix invulling te geven aan een organisatie haar marketing strategie. Een andere spreker op het Big Data Driven Decisions event is Bob Nieme, Chief Visonair Officer van Adversitment welke in de toekomst eerder 3 dan 4 P’s ziet. Geen van de huidige 4 P’s wordt behouden. Waar een aantal jaren geleden marketing managers blind op deze 4 P’s naar de bedrijfsdoelen voeren, worden dat in de toekomst wellicht People, Proces en Platform. Dit gedachte goed komt meer overeen met de door Cisco geformuleerde 4 key pillars, people, proces, data and things, van het Internet of Everything welke in voorgaande hoofdstukken besproken is. Een aantal bevorderingen in healthcare zijn door de netwerk gigant in kaart gebracht door de huidige status en potentieel te schetsen. (Bijlage 15)

3.4 Vertaling van behoefte naar waardepropositie Een waardepropositie vertelt wat de toegevoegde waarde van een organisatie is. Een toegevoegde waarde die niet alleen betalende, maar ook tevreden en terugkomende klanten oplevert. De waardepropositie vertelt uit het aanbod producten en diensten welke in een bepaalde markt worden afgezet. 6. Van behoefte in het zorgverzekeringsegment naar een waardepropositie voor Sogeti In deze paragraaf wordt omschreven hoe Sogeti de relevante elementen in de behoeften constatering kan gebruiken om IoT te gebruiken, als deel van de oplossing in de healthcare branch en hier IT oplossingen op maat voor te realiseren.

59

Waardepropositie Sogeti richting de zorgverzekeraar De waarde die Sogeti voor zorgverzekeraars en hun doelgroep kan creëren gaan in op zowel, prijs, service, snelheid, kwaliteit als klantervaring. De waardepropositie die aansluit op deze gedachte is en wordt aanbevolen is:

““Minder premie, meer en gezonde klanten”

De propositie als bovenstaand geformuleerd gaat in op het meetbaar maken van patiënten en processen wat voor de zorgverzekeraar in eerste instantie lagere kosten betekent. Ten tweede wordt deze lagere premie veroorzaakt door verzekeringen op maat welke in een meetbare wereld realiteit worden. Vervolgens creëert de zorgverzekeraar een unieke positie in het, aan concurrentie onderhevige, verzekeringsmarkt. Zorg wordt goedkoper, efficiënter en kwalitatiever omdat het op de patient wordt afgestemd. Op deze manier krijgt de zorgverzekeraar dus a, meer klanten in aantal, maar ook b, gezonde klanten. Waardepropositie implementatie De vraag blijft, hoe kan dit nu operationeel vorm krijgen? Er moeten uiteraard ook hele concrete dingen gebeuren. Onderstaand een aantal punten welke Sogeti momenteel al doet en- of nog kan uitbouwen om de IoT leverancier binnen de healthcare branche te worden en te blijven.

A. Intern mensen opleiden Allereerst moeten intern mensen opgeleid worden die deze technology begrijpen maar, ook de markt begrijpen. Hiervoor zijn mensen nodig die zich kunnen verplaatsen in de verzekeringsbranche. Mensen die extern de belangrijke inzichten in de verzekeringsbranche boven water kunnen halen, en deze intern naar concrete toepassingen weten te vertalen om, deze te laten realiseren door programmeurs e.a. specialisten in concrete IT oplossingen. Om zo tot de oplossingen te komen waar de klant , en de klant van de klant voor wil betalen. Deze stap is belangrijk in het begin omdat Sogeti’s eigen mensen moeten weten wat voor oplossingen Sogeti levert, en waarom en op welke manier deze waarde creëert voor zowel de directe klant als ook de klant van de klant.

B. Sogeti’s autoriteit in deze claimen Alleen het formuleren van een waardepropositie is niet genoeg. Deze moet ook vermarkt worden. Daarom is de eerder besproken interne awareness zo belangrijk. Om dit gedachtegoed omtrent een nieuw zorgmodel bij zorgverzekeraars binnen te brengen is marketing nodig. Sogeti als autoriteit worden geclaimd op het gebied van een nieuw type zorg. Waar niet alleen waar de verzekeraars, maar ook de klanten van deze verzekeraar, de uiteindelijke klant blij van wordt. Waarde creëren op diverse niveaus, dat is Internet of Things als kans binnen de healthcare branche. Daarom is een afdeling als ViNT zo belangrijk voor Sogeti. Nee, geen trendwatchers en analisten met paarse glimmende schoenen. Maar een afdeling welke andere op de hoogte brengt van de laatste trends omtrent media en technologie. Welke vervolgens worden vertaald voor Sales en marketing mensen, om zo oplossingen te vinden en waarde te creëren voor klanten waar voor betaald wordt.

C. Partnership & samenwerking Middels partners en samenwerking kan Sogeti een extra dimensie aan haar als autoriteit op dit gebied geven. Partners die actief participeren in de ontwikkelingen van oplossingen en toepassingen. Deze partners kunnen diverse mogelijkheden met zich meebrengen. Niet alleen een productieve kant van het proces, maar ook een kennis functie. Op deze manier wordt een sterk blok gevormd voor de concurrentie. Een blok wat na een bewezen goede oplossing een onderscheidend concurrentie voordeel wordt voor deelnemende partners.

60

D. Proof of concept Na intern opgeleide mensen, een autoriteit zijnde en partners is het mogelijk om te starten

met ‘proof of concept’ versies. Door middel van actieve samenwerking van een verzekeraar kan een oplossing bedacht en gerealiseerd worden, welke continu wordt door ontwikkeld. Op deze manier verkrijgt Sogeti ook kennis over de knelpunten en kan op deze ervaringen worden voortgebouwd.

E. Herzien, verdiepen en uitbouwen

Als laatste is het ook nodig om continu de oplossing te herzien, nieuwe mogelijkheden toe te passen om zo ook de markt te verdiepen en uit te bouwen. Op deze manier dient deze proof of concept niet alleen als klant, maar juist als kennispartner om de succesoplossing voor zorgverzekeraars door te ontwikkelen.

3.5 Conclusie In een stagnerende IT markt kampt Sogeti Nederland B.V. sinds 2008 met een dalende omzet. Om deze reden moet Sogeti opzoek naar alternatieve marktsegmenten. Internet of Things biedt kansen in de healthcare branch met name bij zorgverzekeraars. Deze kunnen door sensoren en IoT technologie processen en mensen meetbaar maken welke kosten reduceren, en mensen verzekeringen kunnen bieden op maat. Sogeti kan de opgetreden behoefte in IT diensten voorzien en inspelen op deze opkomende markt. Awareness creëren om IT oplossingen te verkopen Daarom is ook juist in deze tijd het zo nodig dat Sogeti haar klanten ‘aware’ krijgt over deze trend. Sogeti moet awareness creëren bij haar klanten t.o.v. Internet of Things om de behoefte die deze trend met zich mee brengt van latente behoefte manifest te krijgen, waardoor er ook een concrete behoefte richting IT oplossingen komt. Door directe relevantie te vertalen naar waarde voor de zorgverzekeraar als klant, maar ook de klant van de zorgverzekeraar, is het extra interessant voor de zorgverzekeraar. Door de verkregen inzichten in processen en patiënten kunnen premies naar beneden, welke resulteren in een positief concurrentie voordeel in een concurrerende verzekeringsmarkt. Om in deze opkomende markt succesvol te zijn is eerst een interne en externe awareness nodig dat IoT deels een oplossing kan zijn voor problemen en negatieve trends in de healthcare branche. Ook is het nodig, om trends blijvend te onderzoeken, partnerships te formeren en een gezamenlijk blok te vormen tegen concurrenten. Na de formatie van partnerships kunnen proof of concept bij willende klanten in de zorgverzekeringsbranche gedraaid worden en de IT oplossing geoptimaliseerd worden en verder worden uitgebouwd. “Minder premie, meer en gezonde klanten.” Dat is de conclusie.

4. Conclusies en aanbevelingen In dit hoofdstuk wordt in paragraaf 4.1 een antwoord gegeven op de hoofdvraag van dit onderzoek. Vervolgens worden in paragraaf 4.2 bijbehorende deelvragen beantwoord. Na de beantwoording van de deelvragen wordt in paragraaf 4.3 conclusies uit het onderzoek inzichtelijk gemaakt. Na deze paragraaf worden op basis van deze conclusies, in paragraaf 4.4 aanbevelingen gedaan voor Sogeti.

4.1 Beantwoording onderzoeksvraag Hoofdvraag: “In hoeverre heeft Internet of Things impact op de healthcare branche en welke waardepropositie kan Sogeti realiseren, om in te spelen op de behoefte die ontstaat bij zorgverzekeraars door deze trend?” Internet of Things verbind het fysieke met het digitale om via deze weg unieke, nooit voor mogelijk gehouden, inzichten van bedrijfsprocessen en menselijk inzichtelijk te maken. Deze informatie en kennis maakt het mogelijk om real-time gebaseerd keuzes te maken om zo het welzijn van mensen te

61

verhogen en een betere bedrijfsvoering te realiseren welke verspilling tegen gaat, productiever is en op een efficiënte manier werkt. Wanneer deze, door embedded technologie als sensoren, RFID tags, Bluetooth, waargenomen scenario’s in de healthcare branche komen. Voorkomen is beter dan genezen, preventie boven behandelen. Wanneer processen binnen healthcare gemonitord worden bespaart dit kosten en gaat dit verspilling tegen. Wanneer patiënten gemonitord worden kunnen deze eerder behandeld worden wanneer een ziekte geconstateerd wordt. Op deze manier kunnen ziekten beter maar ook goedkoper behandeld worden. Dit biedt kansen voor de zorgverzekeraar. Wanneer patiënten gemonitord worden kunnen ziekten ook worden uitgesloten. Dit in combinatie met een vroeg stadium van behandeling zorgt ervoor dat premies naar beneden kunnen. Wanneer premies naar beneden kunnen creëert dit een unieke concurrentie positie voor de zorgverzekeraar. Niet alleen kosten van de zorgverzekeraar worden verlaagd maar ook een stijgend klanten aantal in een concurrerende verzekeringsmarkt wordt gerealiseerd. Niet alleen klanten die blij zijn dat ze minder betalen, maar ook klanten die een verhoogd welzijn hebben omdat ze gezond zijn. Om deze oplossing te kunnen realiseren is een IT oplossing nodig welke Sogeti kan bieden. Het missende stuk informatie kan door de IT dienstverlener worden geleverd. ““Minder premie, meer en gezonde klanten” Met deze waardepropositie speelt Sogeti in op diverse waarde aspecten. Niet alleen de behoefte van de directe klant, de zorgverzekeraar wordt vervuld, maar ook de indirecte behoefte van de eindgebruiker van zorg, de consument wordt in haar welzijn verhoogd.

4.2 Beantwoording deelvragen In deze paragraaf worden de 3 deelvragen van dit rapport beantwoord. De drie deelvragen: Wat is Internet of Things? , Wat is de impact van Internet of Things op de healthcare branche? En, Welke aanbevelingen kunnen gedaan worden om een waardepropositie m.b.t. Internet of Things te realiseren voor Sogeti? Geven gezamenlijk antwoord op bovengeformuleerde hoofdvraag.

1. “Wat is Internet of Things?” Internet of Things (IoT) is een verzamelnaam voor het algemene idee om het fysieke te verbinden met het digitale via geïntegreerde systemen. Om zo data van allerlei slimme objecten uit het verleden, heden of in de toekomst waar te nemen en deze bevindingen te communiceren via enige vorm van interactie met hun interne toestand of externe omgeving om zo het menselijke leven te vereenvoudigen. De waarde voor bedrijven zit in het aspect dat alle aspecten in een bedrijfsvoering gemeten kunnen worden. Inzichten die nooit voor mogelijk werden gehouden worden realiteit. Het sturen op real-time based informatie wordt voor bedrijven werkelijkheid door een embedded technologie kennend tijdperk. D.m.v. deze unieke gegevens kan een bedrijf zich onderscheiden als nooit te voren, en een unieke concurrentie positie genereren, versterken of behouden.

2. “Wat is de impact van Internet of Things op de healthcare branch?” De impact van IoT op healthcare is dusdanig groot dat er met IoT een nieuw zorg model zal komen. IoT zal als één van de kernpijlers voor dit nieuwe zorgmodel dienen. Internet of Things als onderdeel van healthcare hervorming. Veel problemen in Healthcare hangen samen met een gebrek aan juiste informatie. Juist dat probleem moet opgelost worden. Niet een reactie gebaseerd proces maar een real time en ongoing informatie proces. Door processen en patiënten meetbaar te maken middels embedded technologieën als sensors e.a. worden er inzichten gegenereerd welke kunnen dienen als preventie. Ook kunnen op deze manier ziekten uitgesloten worden voor de patient. Voorkomen is beter dan genezen. Wanneer eerder gesignaleerd wordt dat mensen ziek worden kunnen deze efficiënter geholpen worden aan hun kwaal met een grotere kans op genezing en kost het de zorg minder dan bij concrete ingrepen. Wanneer er minder concrete ingrepen nodig zijn kunnen ook premies van zorgverzekeraars naar beneden. Infrastructuren, oplossingen en toepassingen moeten worden gerealiseerd om niet alleen de organisatie en haar processen meetbaar te maken, maar ook de klant/ patiënt. Dat deze gedachte realistisch is bewijst de huidige populariteit welke de trend IoT nu geniet en de negatieve trends in de healthcare branche.

62

3. “Welke aanbevelingen kunnen gedaan worden om een waardepropositie m.b.t. Internet of Things te realiseren voor Sogeti”

Sogeti moet niet alleen waarde voor haar klanten realiseren, maar ook waarde voor de klant van de klant. Op het moment dat Sogeti een oplossing heeft voor de zorgverzekeraar welke op haar beurt dient als oplossing richting de consument/ eindgebruiker, snijd het mes aan twee kanten. Het is belangrijk om diverse princiepen van waarde te benoemen in de waardepropositie aangezien IoT deze diverse dimensies ook biedt voor zowel klant (zorgverzekeraar) als klant van klant (consument/ patiënt).

“Minder premie, meer en gezonde klanten” De propositie als gaat in op het meetbaar maken van patiënten en processen wat voor de zorgverzekeraar in eerste instantie lagere kosten betekent. Ten tweede wordt deze minder premie veroorzaakt door verzekeringen op maat, welke in een meetbare wereld realiteit worden. Vervolgens creëert de zorgverzekeraar een unieke positie in het, aan concurrentie onderhevige, verzekeringsmarkt. Zorg wordt goedkoper, efficiënter en kwalitatiever omdat het op de patient wordt afgestemd. Op deze manier krijgt de zorgverzekeraar dus a, meer klanten in aantal, maar ook b, gelukkigere klanten.

4.3 Conclusies Het doel van dit rapport is om voor Sogeti inzichtelijk te maken welke kansen de trend Internet of Things biedt in de healthcare markt. Deze paragraaf geeft een conclusie van het totale rapport waarna vervolgens aanbevelingen gedaan worden om op de healthcare markt aan de slag te gaan en de eerste stappen te zetten. In Deze conclusie ook een antwoord op de onderzoeksvraag: “In hoeverre heeft Internet of Things impact op de healthcare branche en welke waardepropositie kan Sogeti realiseren om in te spelen op de behoefte die ontstaat bij zorgverzekeraars door deze trend?” Internet of Things: Kosten en risico´s verlagen en efficiency bevorderen Door het fysieke te verbinden met het digitale via geïntegreerde systemen kunnen nieuwe inzichten gerealiseerd worden. Door het fysieke te verbinden met het digitale kan data van allerlei slimme objecten uit het verleden, heden of in de toekomst waar nemen en deze bevindingen te communiceren via enige vorm van interactie met hun interne toestand of externe omgeving om zo het menselijke leven te vereenvoudigen en te faciliteren, bedrijfsprocessen te verbeteren, kosten en risico’s te verlagen en de efficiency verbeteren. Doordat technologie steeds goedkoper- en toegankelijker wordt en de mens steeds meer gewend raakt aan technologische innovaties versnelt dit de wereldwijde adoptie. De waarde van IoT zit hem in verbondenheid van objecten aan elkaar en aan netwerken. Hoe meer verbonden objecten welke informatie genereren, hoe meer informatie geanalyseerd kan worden. Hoe meer data geanalyseerd wordt hoe sneller deze nieuwe gegevens waardevolle inzichten geven welke ons leven als individu, als mens veraangenamen en hoe sneller ook deze inzichten bedrijfsprocessen en strategieën totaal zullen veranderen en vernieuwen. Deze doelen kunnen alleen gerealiseerd worden als de benodigde informatie en kennis hier voor aanwezig is. De real time informatie die deze besluiten moeten realiseren is momenteel niet aanwezig bij veel bedrijven. Marketing managers maken keuzes gebaseerd op verkeerde of onvolledige informatie en dat kan met Internet of Things opgelost worden. Wel moet met deze sensor gedreven technologie opgepast worden op onderwerpen als privacy en security. Wet en regelgeving moeten in rap tempo opgesteld worden om deze trend voor fiasco’s te behoeden.

Meer mensen die aanspraak maken op zorg: Voorkomen is beter dan genezen Een verwachte stijging chronisch zieke mensen een tekort aan specialisten en aankomende vergrijzing is maar een kleine greep uit de negatieve trends welke de healthcare branche bedreigen. Met deze groeiende groep welke aanspraak maakt op zorg staat het huidige zorg model op haar laatste benen. Het healthcare model kan niet meer functioneren hoe het heeft gefunctioneerd,

63

aangezien zorg op deze manier onbetaalbaar wordt. Het zorg systeem moet daarom van curatief naar preventief, waarbij hoge behandelkosten en een mogelijk inefficiënt gebruik van mens, middel en technologie kan worden tegengegaan om op deze manier door middel van verbonden objecten te kunnen monitoren en zo, vroegtijdig ziekten behandeld kunnen worden op een efficiënte en minder dure manier. Door alle sensoren, verbindingen en embedded technology zal niet alleen de mens maar ook de omgeving van de mens nagenoeg real- time gemonitord worden. Op deze manier zullen ziekenhuizen ook steeds meer gaan dienen als behandelplaats in plaats van verzorgplaats. Geen wachtrijen meer in de toekomst want mensen gaan alleen nog voor de daadwerkelijke ingreep naar het ziekenhuis en de voor- en nabehandeling kan gewoon thuis omdat de gegevens en kennis hiervoor beschikbaar zijn. Zorgverzekeringmaatschappijen als kans voor Sogeti in een stagnerende IT markt In een stagnerende IT markt kampt Sogeti Nederland B.V. sinds 2008 met een dalende omzet. Om deze reden moet Sogeti opzoek naar alternatieve marktsegmenten. Internet of Things biedt kansen in de healthcare branch met name bij zorgverzekeraars. Deze zorgverzekeraars kunnen door sensoren en IoT technologie processen, mensen meetbaar maken, welke kosten reduceren en mensen verzekeringen kunnen bieden op maat. Hierdoor kunnen premies van klanten van zorgverzekeraars naar beneden en kunnen hoge kosten gereduceerd worden. In de aan concurrentie onderhevige verzekeringsmarkt biedt dit een mooie concurrentie positie. Aangezien er een betere kwaliteit in zorg geleverd kan worden en klanten alleen betalen waar ze voor zouden moeten, schept dit een enorme markt in de doelgroep van de zorgverzekeraar. Sogeti kan de behoeften, welke in de zorgverzekeringsmarkt vrij komt invullen met de waardepropositie: “Minder premie, meer gelukkige klanten.” Deze propositie vertaalt met ‘minder premie’ dat kosten omlaag kunnen en er verzekeringen op maat komen met de komst van IoT. Verder vertaalt ‘meer gelukkige klanten.’ Dat door de verlaging van premies en de integratie van IoT toepassingen in zorg, mensen langer gezond blijven en dus minder aanspraak hoeven te maken op zorg wat resulteert in meer en gelukkige klanten. Ook is het nodig om trends blijvend te onderzoeken, partnerships te formeren en een gezamenlijk blok te vormen tegen concurrenten. Na de formatie van partnerships kunnen proof of concept bij willende klanten in de zorgverzekeringsbranche gedraaid worden en de IT oplossing geoptimaliseerd worden en verder worden uitgebouwd.

4.4 Aanbevelingen Onderstaand een overzicht van aanbevelingen welke bevindingen uit dit rapport concretiseren. Deze aanbevelingen zijn voor Sogeti om de healthcare markt en met name het zorgverzekering segment intensief te gaan bedienen met oplossingen. Een belangrijke noot welke ook al in het rapport naar voren is gekomen, is dat Internet of Things aan vooravond van doorbreken staat. Op deze manier hebben de aanbevelingen ook vorm gekregen 1. Opzetten van een internationaal Sogeti Internet of Things Taskforce Om Internet of Things succesvol te implementeren bij huidige klanten- en niet klanten is het noodzakelijk dat er eerst een interne awareness gecreëerd wordt. Voordat een externe awareness vorm kan krijgen moet eerst een interne awareness gerealiseerd worden. Dit resulteert in aanbeveling 1, een Internationaal Sogeti Internet of Things Taskforce. Deze Taskforce bestaande uit een groep mensen vanuit diverse lagen en specialismen binnen Sogeti kunnen gezamenlijk nadenken over de trend Internet of Things. Op deze manier denken niet business analisten na over trends, maar komen ook programmeurs, Sales mensen en andere specialismen samen om IoT te analyseren en toepassingen te bedenken voor klanten. Deze Taskforce kan internationaal ervaringen delen en ook markten analyseren. Aangezien IoT een internationale trend is, is het van belang dat er mensen uit diverse regio’s in deze groep komen, welke allen vanuit hun eigen perspectief kunnen meedenken. Ook kan hier plaats geboden worden aan specialisten vanuit het moederbedrijf Capgemini. Op deze manier kunnen problemen bij klanten worden gesignaleerd, markt segmenten bepaald, behoeften in kaart gebracht worden om uiteindelijk een goede waardepropositie te bieden

64

richting de doelgroep. Deze internationale groep specialisten gaat zich dus richten op de trend Internet of Things en moeten hier ook de beschikbare uren en middelen voor krijgen. Dit Taskforce kan beginnen met een half jaar experiment. Na dit experiment kan worden bepaald of de groep toegevoegde waarde in oplossingen biedt en worden doorgezet in de huidige setting of in een andere vorm.

2. Diverse typen partners in een global partner network Nu er internationaal wordt nagedacht over hoe Internet of Things ingezet kan worden in de zorg door middel van een Taskforce, mag ook een volgend aspect niet ontbreken. De Taskforce analyseert behoeften en probeert deze met IT dienstverlening op te lossen en te vervullen. Gezien de verwachting van de vorderende trends in technologie- en healthcare, is het ook van belang om vanaf het eerste begin te werken aan een duurzaam concurrentie voordeel. Het is daarom Sogeti aan te bevelen een partner netwerk te maken. Huidige global partners van Sogeti kunnen hierin een belangrijke rol spelen. Wat te denken van Global partners van Sogeti als Microsoft en IBM. Microsoft benoemde Sogeti al tot partner van het jaar en ook IBM heeft deze titel al eens gedeeld met Sogeti. Een aanbeveling dus om deze partnership intensief door te zetten op een heel specifiek gebied, healthcare. Met IBM technologie als Watson en Microsoft als grootste software bedrijf ter wereld. Een partner collectie waar niet elke IT dienstverlener direct tegenop kan boksen. Diverse typen partners Niet alleen deze huidige global partners zouden in het netwerk moeten zitten. Diverse typen partners zouden een plaats moeten krijgen in deze groep. Hoe specifieker de partner groep hoe, meer de daadwerkelijke behoefte in de healthcare branche in kaart kan worden gebracht. Gelijktijdig kunnen diverse partijen een totaal oplossing creëren waarmee de zorgverzekeraar en haar klanten gelukkig zijn. Wanneer er over een partner netwerk m.b.t. Internet of Things in healthcare gesproken wordt kan gedacht worden aan:

1. Kennis partners 2. Industrie partners 3. Logistieke partners 4. Verzekeringspartners 5. Healthcare partners

Met de uitrol van Internet of Things ontstaat er een heel nieuw ecosysteem. Het bestaande ecosysteem, het speelveld van de zorgverzekeraar creëert hele nieuwe behoeften zowel van de zorgverzekeraar zelf, als van haar klanten. Het is dus goed om te weten hoe deze keten in elkaar gaat zitten en hoe hier actief op geparticipeerd kan worden. 3. Proof of Concept Nadat Sogeti een team specialisten heeft, welke op de hoogte zijn van trends in technologie- en healthcare en haar krachten bundelt middels een partner netwerk, moet de proef op de som genomen worden. De reden waarom in aanbeveling twee zorgverzekeraars en andere healthcare gerelateerde bedrijven worden aanbevolen laat zich raden. Door ‘pilot’ versies bij deze partners en andere klanten te draaien kan bewezen worden dat deze oplossing werkt. Aangezien Sogeti en haar partner netwerk dicht op het eindresultaat zitten, kan er proactief gemanaged en gestuurd worden op veranderingen en problemen omtrent de oplossing. Zo kunnen problemen al in de kinderschoenen ontmanteld en opgelost worden. Behoeften van zorgverzekeraars tot in de puntjes inzichtelijk gemaakt worden, om inzichten te creëren welke kosten- en premies kunnen verlagen, om meer (minder) betalende klanten te krijgen, welke gezond zijn en real-time gemonitord worden zodat de behandel kosten bij ziekten laag blijven. Door als IT bedrijf, applicaties, systemen, hard- en software, infrastructuur, platformen, koppelingen van systemen en andere diensten aan te bieden positioneert Sogeti zich direct bij partners en klanten deze gezamenlijke oplossing. Het is als laatste wel belangrijk dat er met de gegenereerde data iets gebeurt.

65

Data hebben is 1, er iets mee doen 2. Toch is de vraag, (net als met alle andere business kansen wanneer er over technologische trends gesproken wordt) in eerste instantie niet zozeer ‘hoe’ je deze inzichten inzet, maar veel eerder ‘of’ je deze inzichten inzet. Ben Elowitz, Ceo van internet technology bedrijf Wetpaint verwoord het in een artikel met als titel: ‘In Media, Big Data Is Booming but Big Results Are Lacking’ als volgt:

“Nobody wants to use the data. (…) Even though almost every CEO says their companies are becoming data-driven, the fact is that most high-level decisions are still being made from bullet points, not data points.” (Elowitz, 2013)

Wat het je aan data als je het niet gebruikt? Buiten het feit dat het beschikbare IT capaciteiten vergt weinig. Het gaat er juist om dat de inzichten uit vergaderde data kansen biedt en dat de data gebruikt wordt om het bedrijf een voordeel te doen t.o.v. concurrenten en klanten. Juist de vertaling van klant behoeften naar concrete oplossingen is als het goed is de wens van ieder bedrijf. Om op een zo goed mogelijk, onderscheidende en vooral ook niet direct kopieerbare manier te bouwen aan een sterke concurrentie positie.

66

Geciteerde werken Radboud REshape & Innovation Center. (sd). FaceTalk. Opgehaald van http://www.facetalk.nl/

2013: The year of Internet of Things. (2013, januari 4). 2013: The year of Internet of Things .

ABN AMRO. (2013, 05). Visie op Technologie, Media en Telecom. Opgehaald van ABN AMRO Bank:

https://www.abnamro.nl/nl/zakelijk/visie/sectoren/technologie-media-telecom.html

Ackoff, R. data-information-knowledge-wisdom (DIKW) model. DIKW model.

Adl, A. E. (2013, 02 08). The Next Big Thing, the Internet of Things (IoT): The Drivers and the life

transforming opportunities. Opgehaald van SAP:

http://scn.sap.com/community/services/blog/2013/02/08/the-enterprise-mobility-minute-7-the-

next-big-thing-the-internet-of-things-iot-the-drivers-and-the-life-transforming-opportunities

Agentschap NL - MInisterie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. (2012, juni 18).

www.agentschapnl.nl. Opgeroepen op februari 12, 2013, van Agentschapnl:

http://www.agentschapnl.nl/sites/default/files/Azie_smart%20cities.pdf

Anderson, C. (2012, september 18). The internet has created a new industrial revolution. Opgehaald

van Guardian: http://www.guardian.co.uk/technology/2012/sep/18/chris-anderson-internet-

industrial-revolution

Arlungs. (sd). Opgehaald van Arlungs: http://www.arlungs.com/

Ashton, K. (2009, juni 22). That 'Internet of Things' Thing. Opgehaald van RFID Journal:

http://www.rfidjournal.com/article/view/4986

Ashton, K. (2013, 02 28). 'The Internet of Things founder' . (R. Bouter, Interviewer)

Bergdahl, R. (2013, 02 12). 'The Internet of Things'. (R. Bouter, Interviewer)

Berners-Lee, T. (sd). Hypertext. Opgehaald van CERN Accelerating Science:

http://info.cern.ch/hypertext/WWW/TheProject.html

Berners-Lee, T. (1990, november 12). Proposal. Opgehaald van W3:

http://www.w3.org/Proposal.html

Bloem-Duivestein, J. S. (2011). We the Web. online: Frankwatching en Sogeti / VINT.

Bouter, R. Defining IoT. IoT van drie zijden belicht. Sogeti Nederland B.V., Diemen.

Bouter, R. (2013, 02 20). Downloading your own thoughts and memories…. Opgehaald van Blog ViNT

Sogeti: http://blog.vint.sogeti.com/?p=6497

Braber, M. d. (2013, 04 22). 'The Internet of Things and the impact on healthcare'. (R. Bouter,

Interviewer)

67

Bradley, J. (2013, 02 20). The Internet of Everything: Transforming College Education To Align with

Business Needs. Opgehaald van Cisco Blogs: http://blogs.cisco.com/news/the-internet-of-everything-

transforming-college-education-to-align-with-business-needs-ioe/

Brisbourne, A. (2013, februari 08). The Internet of Things isnt as new as it seems. Opgehaald van

Forbes: http://www.forbes.com/sites/ciocentral/2013/02/08/the-internet-of-things-isnt-as-new-as-

it-seems/

Brody, N. (2010, 09 24). The rise of the empowered patiënt. Opgehaald van Pathways:

http://www.sa-pathways.com/new-health-consumer/the-rise-of-the-empowered-patient

Bullotta, R. (2013, 04 08). 'The Internet of Things'. (R. Bouter, Interviewer)

Burns-Bush. (2006). Principes van marktonderzoek. Pearson Education.

Byrne, E. (2013, 04 17). Healthcare Big Data. Opgehaald van Forbes:

http://www.forbes.com/sites/netapp/2013/04/17/healthcare-big-data/

Cisco. 4 key pillars. The 4 key pillars of IoE. Cisco, San Jose.

Cisco. (2013). Embracing the Internet of Everything To Capture Your Share of $14.4 Trillion.

Opgehaald van Cisco: http://www.cisco.com/web/tomorrow-starts-

here/files/14.4_trillion_whitepages.pdf

Cisco Systems. (2013). Expected marketgrowth IoT.

Colliers. (1926, januari 30). WHEN WOMAN IS BOSS. Opgehaald van Twenty- First Century Books:

http://www.tfcbooks.com/tesla/1926-01-30.htm

Cordis Europe. (2012, 05 16). DESIGN OF FUTURE EMBEDDED SYSTEMS TOWARD SYSTEM OF

SYSTEMS. Opgehaald van Cordis Europe: http://cordis.europa.eu/fp7/ict/embedded-systems-

engineering/documents/idc-study-presentation.pdf

Cristina Elena Turcu, C. O. (2013). Internet of Things as Key Enabler for Sustainable Healthcare

Delivery. Elsevier , 7.

Dignan, L. (2013, 03 11). GE: We aim to win in industrial internet. Opgehaald van ZDnet:

http://www.zdnet.com/ge-we-aim-to-win-in-industrial-internet-7000012419/

Dodson, S. (2003, october 9). The Internet of Things. Opgehaald van The Guardian:

http://www.guardian.co.uk/technology/2003/oct/09/shopping.newmedia

Doorn, M. v. (2009, 11 02). Data is de nieuwe olie. Opgehaald van Frankwatching:

http://www.frankwatching.com/archive/2009/11/02/data-is-de-nieuwe-olie/

Duivestein, S. (2012, 08 29). Waarschuwing: Ons brein is te hacken. Opgehaald van Frankwatching:

http://www.frankwatching.com/archive/2012/08/29/privacywaarschuwing-ons-brein-is-te-hacken/

Eastwood, B. (2013, 02 18). 6 innovations that will change healthcare. Opgehaald van

ComputerWorld:

http://www.computerworld.com/s/article/9236895/6_Innovations_That_Will_Change_Healthcare

68

Elixmann, M. (2007, 03 23). The Internet of Things In Healthcare and lifestyle. Opgehaald van Cordis

Europe: ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/fp7/ict/docs/events3-20070522-23-infodays-m-

elixman_en.pdf

Elowitz, B. (2013, 05 20). In media big data is booming but results are lacking. Opgehaald van

AllThingsD: http://allthingsd.com/20130520/in-media-big-data-is-booming-but-big-results-are-

lacking/

Embedded Systems Institute. (sd). www.esi.nl. Opgehaald van ESI: http://www.esi.nl/home/search-

result.dot?search_query=embedded+technology&ImageButton1=Search

Encyclo. (sd). begrip/Odyssee. Opgehaald van Encyclo: http://www.encyclo.nl/begrip/Odyssee

Engelen, L. (2013, 04 25). 'The Internet of Things and the impact on healthcare'. (R. Bouter,

Interviewer)

Engelen, L. (2012). Why we should stop using healthcare. stop using Health(care), (p. 13).

Epps, S. R. (2012). Smart Body, Smart World. Cambridge, MA 02140: Forrester Research, Inc.

Ericsson. (2011, 02). More than 50 billion connected devices. Opgehaald van Ericsson:

http://www.ericsson.com/res/docs/whitepapers/wp-50-billions.pdf

Ericsson (Regisseur). (2011). The Social Web of Things I [Film].

Ericsson (Regisseur). (2012). The Social Web of Things II [Film].

Evans, D. (2012, 11 07). How the Internet of Everything Will Change the World…for the Better.

Opgehaald van Cisco: http://blogs.cisco.com/news/how-the-internet-of-everything-will-change-the-

worldfor-the-better-infographic/#more-90780

Evans, D. (2012). The Internet of Everything - How more relevant and valuable connections will

change the world. Opgehaald van Cisco: http://www.cisco.com/web/about/ac79/docs/innov/IoE.pdf

Evans, D. (2011, april). The Internet of Things - How the Next Evolution of the Internet. Opgehaald van

Cisco System, Inc: http://www.cisco.com/web/about/ac79/docs/innov/IoT_IBSG_0411FINAL.pdf

Evans, D. (2013, 04 03). 'The Internet of Things'. (R. Bouter, Interviewer)

Everhart, C. (1990, juni 22). Coke History. Opgehaald van UCSDCSE Computer Science and

Engineering: http://cseweb.ucsd.edu/~bsy/coke.history.txt

Floerkemeier, F. M. (sd). Distributed Systems Group, Institute for Pervasive Computing, ETH Zurich.

Opgehaald van Scribd: http://www.scribd.com/doc/114648252/10-1-1-171-145

Ford. (2011, 05 18). Ford and Healthcare Experts Research SYNC Health and Wellness Connectivity

Services Helping Manage Chronic Illness On the Go. Opgehaald van Ford:

http://corporate.ford.com/news-center/press-releases-detail/pr-ford-and-healthcare-experts-34627

Forrester Research Inc. (2012, 06). IoT key findings. Opgehaald van Zebra Technologies:

http://www.zebra.com/content/dam/zebra/product-information/en-us/misc/iot-key-findings-en.pdf

69

Gartner Inc. (2012). Hype Cycle for the Internet of Things. Gartner Inc.

Gartner-Inc. (2011, 10 18). Gartner Identifies the Top 10 Strategic Technologies for 2012. Opgehaald

van Gartner: http://www.gartner.com/newsroom/id/1826214

Gartner-Inc. (2012, 10 23). Gartner Identifies the Top 10 Strategic Technology Trends for 2013.

Opgehaald van Gartner: http://www.gartner.com/newsroom/id/2209615

General Electric. (2012). Industrial Internet. General Electric.

General-Electric. Industrial Internet = Customer Outcomes. Industrial Internet = Customer Outcomes.

General Electric.

Gross, D. (2013, 04 15). Google boss: Entire world will be online by 2020. Opgehaald van CNN:

http://edition.cnn.com/2013/04/15/tech/web/eric-schmidt-internet/index.html

H.G.Wells. (sd). World Brain. Opgehaald van Princeton:

http://www.princeton.edu/~achaney/tmve/wiki100k/docs/World_Brain.html

Haller, S. (2009). Internet of Things: An integral part of the future internet. Prague: SAP Research.

Harwood, T. (2013, 03 13). 'The Internet of Things'. (R. Bouter, Interviewer)

Hayward, E. G. frederick winslow taylor collection. frederick winslow taylor collection. S.C. Williams

Library.

Heile, B. (2011). Enabling the Global Development of the Internet of Things. Enabling the Global

Development of the (p. 23). Beijing: ZigBee.

Hesselberth, J. (2008). Enabling Analysis Synygy. Opgehaald van ESresearch:

http://www.esresearch.com/e/downloads/EnablingAnalysis_Synygy_Summer08.pdf

Hewlett-Packard. (sd). Enterprise 20/20. Opgehaald van Enterprise 20/20:

http://h22154.www2.hp.com/book1.html#!book/p38

Hollander, B. (2013, 04 11). The Internet of Things and Healthcare. Opgehaald van ThinkGig:

http://www.thinkgig.com/the-internet-of-things-and-healthcare/

Hopkins, C. (2010, 07 09). China to launch national Internet of Things plan. Opgehaald van

ReadWrite: http://readwrite.com/2010/07/09/china_to_launch_national_internet_of_things_plan

Houtgraaf-Bekkers. (2010). Business Modellen. Van Duuren Management.

Huizinga. (1920). Das Problem der Renaissance. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

IBM (Regisseur). The Internet of Things [Film].

IBM. (2013, 05). Watson for engagement. Opgehaald van IBM: http://www-

03.ibm.com/innovation/us/watson/watson_for_engagement.shtml

IBM. (2013, 05). Watson in Healthcare. Opgehaald van IBM: http://www-

03.ibm.com/innovation/us/watson/watson_in_healthcare.shtml

70

Ilia Petrov, P. G. (2011). From Active Data Management To Event-Based Systems And More. Berlin:

Springer.

ING bank. (2012, 02 13). Dienstverleners op zoek naar groeisegmenten. Opgehaald van ING:

http://www.ing.nl/Images/dienstverleners-op-zoek-naar-groeisegmenten_tcm7-

115532.pdf?id=20120726102048

ING bank. (2012, 11 22). Licht herstel ICT branche op handen. Opgehaald van ING:

http://www.ing.nl/Images/licht-herstel-ict-branche-op-handen_tcm7-124916.pdf

InMedica. (2013, 01 21). Telehealth to reach 18 million patients by 2017. Opgehaald van InMedica:

http://in-medica.com/press-release/Telehealth_to_Reach_18_Million_Patients_by_2017

Intel. (2012, september 11). Intel Tackles 'Internet of Things' by Enabling Common, Scalable

Platforms. Opgehaald van Intel:

http://download.intel.com/newsroom/kits/embedded/pdfs/ISF_FactSheet.pdf

Intelligentm. (2013). Intelligentm. Opgehaald van http://www.intelligentm.com/

Jawbone. (2013). Opgehaald van Jawbone: https://jawbone.com/

Jolie, A. (2013, 05 14). My medical choice. Opgehaald van The New York Times:

http://www.nytimes.com/2013/05/14/opinion/my-medical-choice.html?hp&_r=0

Jordan, B. 10 years. 10 years. Brett Jordan.

Joseph Bradley, J. B. (2013). Embracing the Internet of Everything To Capture Your Share of $14.4

Trillion. Opgehaald van Cisco: http://www.cisco.com/web/about/ac79/docs/innov/IoE_Economy.pdf

Kanigel, R. (1997, 05). Taylor made. Opgehaald van Applied Mathematics & Statistics, Stony Brook

University: http://www.ams.sunysb.edu/~weinig/Taylor-made.pdf

Kavilanz, P. (2012, 07 12). 6 reasons health care costs keep going up. Opgehaald van CNN:

http://money.cnn.com/2012/07/12/news/economy/health-care-costs/index.htm

Kleiner, K. (Regisseur). (2013). Exclusive Interview With Ray Kurzweil On Future AI Project At Google

[Film].

Knowledge and Technology Management in Virtual Organizations. (2007). Convent Garden, London:

Idea Group Publishing.

Koster, M. J. (2013, 02 23). Open source highlights and takeaways internet of things world forum

steering committee. Opgehaald van Internet of Things Council:

http://www.theinternetofthings.eu/michael-j-koster-open-source-highlights-and-takeaways-

internet-things-world-forum-steering-committee

Koster, M. J. (2013, 03 20). 'The Internet of Things'. (R. Bouter, & J. Bloem, Interviewers)

Kotler. (2004). Marketing Management de essentie. Pearson Prentice Hall.

Kranenburg, R. (2013). IoT as layers. Rob Societal issues of Internet of Things .

71

Kranenburg, R. (2013, 03 15). 'The Internet of Things'. (R. Bouter, Interviewer)

Kucherenko, K. (2013, 05 10). 'Creating value with the Internet of Things'. (R. Bouter, Interviewer)

Kucherenko, K. (2013, 02). Exotisch maar niet onhaalbaar. Opgehaald van B2Bgoessocial:

http://www.b2bgoessocial.nl/wp-content/uploads/2013/02/B2b-Katherine-Kucherenko.pdf

Kugler, H.-J. (2012, augustus 8). 2nd renaissance. Opgehaald van Towards a 2nd Renaissance:

http://2renaissance.org/agenda/

Kuhn, T. (1962). The Structure of Scientific Revolutions. Verenigde Staten: University of Chicago Press.

Kurzweil Technologies Inc. (2008). Opgehaald van /aboutray.html:

http://www.kurzweiltech.com/aboutray.html

Levitt, T. Exploit the product life cycle. Exploit the product life cycle. Harvard Business Review,

Harvard.

Levitt, T. (1965). Exploit the product life cycle. Harvard: Harvard Business Press.

LeWeb (Regisseur). (2012). Dalton Caldwell, Co-Founder & CEO, App.net Speaks at LeWeb Paris 2012

[Film].

Lopez, M. (2013, 05 10). GE speaks on the business value of the Internet of Things. Opgehaald van

Forbes: zie: http://www.forbes.com/sites/maribellopez/2013/05/10/ge-speaks-on-the-business-

value-of-the-internet-of-things/

Manen, T. v. (2012, 06 1). Trendrapport GAME ON: Spel en Gamification. Opgehaald van

Thomasvanmanen: http://www.thomasvanmanen.nl/index.php/trendrapport-game-on-spel-en-

gamification/

Markets&Markets. (sd). Expected marketgrowth IoT.

Martinovic, I. (2012). On the Feasibility of Side-Channel Attacks with Brain-Computer Interfaces. On

the Feasibility of Side-Channel Attacks with Brain-Computer Interfaces (p. 16). Bellevue: Usenix.

Marzano, T. (2013, 05 07). 'The Internet of Things and the impact on healthcare'. (R. Bouter,

Interviewer)

McKinsey Quarterly. (2010). The Internet of Things. McKinsey Quarterly.

McKinsey&Company. (2011, 05). Big Data the nex trontier for innovation. Opgehaald van

McKinsey&Company:

http://www.mckinsey.com/insights/business_technology/big_data_the_next_frontier_for_innovatio

n

McKinsey&Company. (2013). Disruptive technologies. McKinsey&Company.

McLuhan, M. (1964). Understanding Media (first edition ed.). Cambridge MA: McGraw-Hill.

Metcalfe, R. Metcalfe's Law. Metcalfe's Law.

72

Mike Wing, A. S.-C. (2010, maart 15). The Internet of Things. Opgeroepen op februari 23, 2013, van

IBM: http://www.ibm.com/smarterplanet/us/en/overview/article/iot_video.html

MIT. Logo. Massachusetts Institute of Technology logo. Massachusetts Institute of Technology,

Massachusetts.

Moenaert-Robben. (2007). Visionaire Marketing. Scriptum.

Moore, G. E. (1965, 04 19). Gordon Moore 1965 article. Opgehaald van Intel:

http://download.intel.com/museum/Moores_Law/Articles-

Press_Releases/Gordon_Moore_1965_Article.pdf

Moves. (sd). Moves. Opgehaald van http://www.moves-app.com/

National Intelligence council . (2012). Internet of Things Initative. Internet of Things Initative .

University of Surrey.

Nations, U. (2004). WORLD POPULATION TO 2300. Opgeroepen op 02 20, 2013, van United Nations:

http://www.un.org/esa/population/publications/longrange2/WorldPop2300final.pdf

Neil Gershenfeld, R. K. (2004, september 27). The Internet of Things. Opgehaald van Scientific

American: http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=the-internet-of-things

Nivel. (2012). Overzichtstudie preventie. Opgehaald van Nivel:

http://www.nivel.nl/sites/default/files/bestanden/Overzichtstudie-preventie.pdf?

NPD Group. (2013, 01 02). More than 400 milklion devices are connected in US homes according to

the NPD group. Opgehaald van NPD Group: https://www.npd.com/wps/portal/npd/us/news/press-

releases/more-than-400-million-devices-are-connected-in-us-homes-according-to-the-npd-group/

Paul, F. (2013, 03 13). Cisco Says Its "Internet of Everything" Is Worth $14.4 Trillion. Opgehaald van

ReadWrite: http://readwrite.com/2013/03/13/cisco-says-its-internet-of-everything-worth-144-

trillion

Princeton.Edu. (sd). Metcalfe's law. Opgehaald van Princeton.Edu:

http://www.princeton.edu/~achaney/tmve/wiki100k/docs/Metcalfe_s_law.html

Prokesch, K. D. (2010, 04 05). Global Challenges in Health Care: Is Rationing in Our Future?

Opgehaald van Harvard Business Review:

http://blogs.hbr.org/cs/2010/04/global_challenges_in_health_ca.html

Prokesch, K. D. (sd). Megatrends in Global Health Care. Opgehaald van Harvard Business review:

http://hbr.org/web/extras/insight-center/health-care/globaltrends/5-slide

Proteus, D. H. (2012). technology/. Opgehaald van Proteus Digital Health:

http://proteusdigitalhealth.com/technology/

Rabobank. (2012, 03). Trend rapport 2012 ICT dienstverlening. Opgehaald van Rabobank:

http://www.rabobank.nl/images/dienstverlening_ict_dienstverlening_maart2012_2936123.pdf

73

Regalado, A. (2013, 02 18). The brain is not computable. Opgehaald van MIT Technology Review:

http://www.technologyreview.com/view/511421/the-brain-is-not-computable/

Research-and-Markets. (2013, 02). The Market for Sensors in the Internet-of-Things Market: 2013-

2020. Opgehaald van ResearchandMarkets:

http://www.researchandmarkets.com/research/b8p299/the_market_for

Riezebos. (2002). Merkenmanagement. Stenfert Kroese.

Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. (2007). Prognose chronische ziektenprevalentie 2005-

2025. Opgehaald van RIVM:

http://www.rivm.nl/dsresource?objectid=rivmp:11899&type=org&disposition=inline&ns_nc=1

Robben, H. (2013, 05 14). 'Creating value with the Internet of Things'. (R. Bouter, Interviewer)

Rose, A. (2013, januari 11). Securing the Internet of Things. Opgehaald van Wired:

http://www.wired.com/opinion/2013/01/securing-the-internet-of-things/

RunKeeper. (2013). RunKeeper. Opgehaald van http://runkeeper.com/

Scanadu. (sd). Opgehaald van Scanadu: http://www.scanadu.com/

Soderbery, R. (2013, 01 07). How Many Things Are Currently Connected To The "Internet of Things"

(IoT)? Opgeroepen op 02 16, 2013, van Forbes:

http://www.forbes.com/sites/quora/2013/01/07/how-many-things-are-currently-connected-to-the-

internet-of-things-iot/

Sogeti Nederland B.V. (2012). Jaarverslag 2012. Vianen: Sogeti Nederland B.V.

SOS International. (2013, 05 14). Nieuw de SOS international info tag. Opgehaald van SOS

International: http://www.sosinternational.nl/nieuw-de-sos-international-info-tag#.UZy27LX0FgB

Stahlman, M. (2010, 05 15). The new golden age. Opgehaald van Strategy-Business:

http://www.strategy-business.com/media/file/sb58_LeadingIdeas-1.GoldenAge.pdf

TED (Regisseur). (2009). Tim Berners-Lee [Film].

TEDxTalks (Regisseur). (2013). Bring on the medical revolution : Jack Andraka at TEDxNijmegen 2013

[Film].

Terry, K. (2013, 01 23). Telehealth To Grow Six-Fold By 2017. Opgehaald van InformationWeek:

http://www.informationweek.com/healthcare/mobile-wireless/telehealth-to-grow-six-fold-by-

2017/240146847

TonTi, W. (2013). IEEE – Institute of electrical and electronics engineers - IEEE Future Direction. IEEE

Future Direction .

Torgovnick, K. (2013, 02 27). An early detection test for pancreatic cancer: Jack Andraka at TED2013.

Opgehaald van TED Blog: http://blog.ted.com/2013/02/27/an-early-detection-test-for-pancreatic-

cancer-jack-andraka-at-ted2013/

74

Towers of Watson. (2012). Global Medical Trends 2012. online: Towers of Watson.

Trendwatching. (sd). nl/trends/12trends2012/?diyhealth. Opgehaald van Trendwatching:

http://trendwatching.com/nl/trends/12trends2012/?diyhealth

Union, I. T. (2005, 11). The Internet of Things. Opgehaald van ITU:

http://www.itu.int/osg/spu/publications/internetofthings/InternetofThings_summary.pdf

United Nations. (2004). WORLD POPULATION TO 2300. New York: United Nations.

Viebeck, E. (2012, 12 12). Study: Healthcare costs rising faster than wages. Opgehaald van The Hill:

http://thehill.com/blogs/healthwatch/health-insurance/272465-study-health-premiums-

skyrocketed-compared-to-wages

ViNT - Sogeti. (2012). The App-effect. Groningen: Line Up boek en media bv.

Volkskrant. (2013, 02 03). Bezuiniging AWBZ werkt averechts. Opgehaald van Volkskrant:

http://www.volkskrant.nl/vk/nl/5270/Zorg/article/detail/3435460/2013/05/03/Bezuiniging-AWBZ-

werkt-averechts.dhtml

Wade, N. (2009, 08 10). Cost of Decoding a Genome Is Lowered. Opgehaald van The New York Times:

http://www.nytimes.com/2009/08/11/science/11gene.html?_r=3&

Warnick, J. (sd). 88 acres how Microsoft quietly build the city of the future. Opgehaald van Microsoft:

http://www.microsoft.com/en-us/news/stories/88acres/88-acres-how-microsoft-quietly-built-the-

city-of-the-future-chapter-1.aspx

Weinberger, M. (2013, 02 04). Privacy in the Internet of Things. Opgehaald van Bosch:

http://blog.bosch-si.com/privacy-in-the-internet-of-things/

Weisman, R. (2004, october 25). The Boston Globe Business Technology. Opgehaald van The Boston

Globe: http://www.boston.com/business/technology/articles/2004/10/25/the_internet_of_things/

Wipro. (2012). Demystifying IPV6 Transition What Does it Mean for Organizations. Opgehaald van

Wipro: http://www.wipro.com/Documents/resource-center/Demystifying_IPV6_Transition-

What_Does_it_Mean-for_Organizations.PDF

Withings. (sd). Opgehaald van Withings: http://www.withings.com

World Health Organization. (2011). Global Health and Aging.

Yan, H. (2011, 08 23). China sets 5b yuan fund for IOT industry. Opgehaald van ChinaDaily:

http://www.chinadaily.com.cn/bizchina/2011-08/23/content_13172322.htm

Zdnet Internet World Stats, N. W. (sd). The internet in 2020. Opgehaald van Intac:

http://www.intac.net/the-internet-in-2020/

Zebra technologies. (2012). Forrester consulting Internet of Things survey key findings. Forrester

consulting Internet of Things survey key findings . Zebra technologies.

75

Bijlage 1 – Overzicht geïnterviewde personen Name Company Function Situated/ Date/ Type of intv.

1. Kevin Ashton

Belkin International Inc.

General Manager- Founder definition Internet of Things

Greater Los Angeles Area 28-02-2013/ Skype

2. Roger Bergdahl

Thingsquare CEO and Co- fouder Stockholm, Sweden 12-02-2013/ Telephone

3. Maarten den Braber

Quantified Self Europe and QS Amsterdam

Digital Health Strategist Speaker Co-founder

Amsterdam Area, Netherlands 22-04-2013/ Skype

4. Rick Bullotta

ThingWorx – Former SAP research Vice President

CTO Greater Philadelphia Area 08-04-2013/ Skype

5. Lucien Engelen

Director Radboud REshape & Innovation Center at Radboud University Nijmegen Medical Center

Director Nijmegen Area, Netherlands 25-04-2013/ Fuze Meeting

6. Dave Evans

Cisco Chief Futurist San Francisco Bay Area 03-04-2013/ Cisco WebEx meeting centre

76

Bijlage 1 – Overzicht geïnterviewden (3) Name Company Function Situated/ Date/ Type of intv.

7. Trevor Harwood

Postscapes Founder Greater Denver Area 13-03-2013/ Skype

8. Michael J. Koster

Open Source Internet of Things

System Architect

San Francisco Bay Area 20-03-2013/ Skype with Jaap Bloem

9. Rob Kranenburg

Internet of Things Council

Founder Gent Area, Belgium 15-03-2013/ Skype

10. Katherine Kucherenko

Founder and owner ICONS The Hague Area, Nederlandse 10-05-2013/ Face to Face interview

11. Thomas Marzano

Global Head of Brand Communication Design

Philips Amsterdam Area, Netherlands 07-05-2013/ Skype

12. Henry Robben

Prof. dr. Professor of Marketing at Nyenrode Business Universiteit

Utrecht Area, Netherlands 14-05-2013/ Skype

77

Bijlage 1 – Overzicht geïnterviewden geografisch (3)

78

Bijlage 1 – Begeleidende informatie geïnterviewden (4) 1. Internet of Things

A. Kevin Ashton - General Manager- Founder definition Internet of Things - Belkin Int. Inc. Kevin Ashton is uitvinder van de term Internet of Things in zijn dagen als Brand Manager bij Procter & Gamble. B. Roger Bergdahl - CEO and Co- fouder – Thingsquare Roger Bergdahl, CEO van Thingsquare, een start up welke inspeelt op Internet of Things door apps met objecten en dingen te verbinden. C. Rick Bullotta – CTO - ThingWorx – Former SAP research Vice President Rick Bullotta, CTO van ThingWorx, een andere start up welke een platform realiseert voor het Internet of Things. Bullotta is voormalig Vice President van SAP research. Binnen SAP was Bullotta verantwoordelijk voor “future Manufacturing”. D. Dave Evans – Chief Futurist & Chief Technologist – Cisco Dave Evans is Chief Futurist en Chief Technologist bij een van de grootste netwerkbedrijven ter wereld namelijk Cisco. Evans is vanuit Cisco de grote man achter de term ‘Internet of Everything’ wat een groter geheel omvat dan alleen Internet of Things. E. Trevor Harwood – Founder - Postscapes Trevor Harwood is als oprichter de man achter Postscapes, een website welke alles omtrent Internet of Things inzichtelijk maakt. Harwood zijn idee is het bieden van een platform om de ideeën, mensen en bedrijven te verbinden om het Internet of Things mogelijk te maken. F. Michael J. Koster - System Architect - Open Source Internet of Things - toolkit Michael Koster is een system architect welke momenteel bezig met een open source Internet of Things. Koster is bedenker van de Internet of Things toolkit welke een Open Source project is om multi-protocol Internet of Things Gateways te bouwen en service gateways die horizontale samenwerking tussen meerdere verschillende protocollen en cloud-diensten mogelijk te maken. G. Rob Kranenburg – Founder – Internet of Things council Rob Kranenburg is oprichter van het Internet of Things council een denktank omtrent het Internet of Things waar allerlei knappe koppen IoT ideeën behandelt.

Doel: Internet of Things als trend inzichtelijk maken door diverse gepassioneerde mensen te interviewen vanuit diverse perspectieven. Doelgroep: Specialisten binnen het commercieel- onderzoeks en waarde perspectief. Respondenten: 7

2. Impact op de healthcare en zorgverzekeraars

A. Maarten den Braber - Digital Health Strategist, Co-founder - Quantified Self AMS/ EU Maarten den Braber is een van de organisatoren van de Quantified self conferentie, een conferentie welke in het teken staat van zelf metingen (Self-tracking)

B. Lucien Engelen – Director - Radboud REshape & Innovation Center at Radboud University Nijmegen Medical Center Naast activiteiten als directeur van het innovatie centrum waar Engelen trends naar de zorgpraktijk vertaald is hij adviseur van het raad van bestuur van het Radboud Universitair Medisch centrum.

C. Thomas Marzano – Global head of brand communication design – Philips Thomas Marzano is Creative Director en verantwoordelijk voor de online merk beleving binnen Philips. Hij werkt met collega's in Global Marketing & Communications, alsmede de Philips sectoren Consumer Lifestyle, Lighting en Healthcare

Doel: de impact van Internet of Things op de healthcare branche inzichtelijk krijgen en met name de impact op zorgverzekeraars. Commerciële, onderzoeks en perspectieven vastleggen en deze analyseren om zo op een onafhankelijke wijze een beeld te vormen van de impact van IoT. Doelgroep: Specialisten vanuit onderzoeks- commercieel, en medisch perspectief. Respondenten: 3

79

3. Waardepropositie Sogeti

A. Katherine Kucherenko – Founder and owner – ICONS Katherine Kucherenko is Chief Inspiration officer bij ICONS. Als Business Strateeg streeft Kucherenko ernaar om bedrijven wendbaar te maken voor transformaties zodat deze o.a. trends kunnen adopteren.

B. Henry Robben – Prof.dr. - Marketing at Nyenrode Business Universiteit Henry Robben is professor in de marketing op de Nyenrode Universiteit. Hier Robben is gespecialiseerd in strategische marketing, innovatie management en nieuwe product ontwikkeling. Verder is Robben onder andere de auteur van Visionaire marketing welke hij met Rudy Moenaert schreef en Marketingmanagement: De Essentie welke Robben in combinatie met o.a. Philip Kotler schreef.

Doel: Het creëren van een waardepropositie vanuit Sogeti richting de zorgverzekeraars. Doelgroep: Specialisten in innovatie management en marketing. Respondenten: 2

80

Bijlage 2 – Google trends vs. IoT zoekresultaten Onderstaand een overzicht in afbeeldingen welke zijn overgenomen van Google trends. Middels

Google trends is te zien op welke zoektermen vee gezocht wordt in bepaalde perioden. Onderstaand

diverse IoT termen en synoniemen in het tijdsbestek van 2005 tot en met 2013. De intensiteit van de

zoekresultaten wordt aangegeven op een schaal van 0 tot 100 waarvan 100 de top termen zijn.

81

Bijlage 3 – Theodore Levitt ‘Exploit the product life cycle’1965

Bron: overgenomen (Levitt, Exploit the product life cycle) (1965), "Exploit the product life cycle", Harvard Business Review, volume 43, november-december 1965, pagina 81-94

82

Bijlage 4 – Internet of Things definitie studie 1. Business perspective

"The physical world itself is becoming a type of information system. In what’s called the Internet of Things, sensors and actuators embedded in physical objects—from roadways to pacemakers—are linked through wired and wireless networks, often using the same Internet Protocol (IP) that connects the Internet." Subtitle of the report: “More objects are becoming embedded with sensors and gaining the ability to communicate. The resulting information networks promise to create new business models, improve business processes, and reduce costs and risks.” (McKinsey Quarterly, 2010) "IoT is simply the point in time when more “things or objects” were connected to the Internet than people. In 2003, there were approximately 6.3 billion people living on the planet and 500 million devices connected to the Internet. By dividing the number of connected devices by the world population, we find that there was less than one (0.08) device for every person. Based on Cisco IBSG’s definition, IoT didn’t yet exist in 2003 because the number of connected things was relatively small given that ubiquitous devices such as smartphones were just being introduced ........................... Refining these numbers further, Cisco IBSG estimates IoT was “born” sometime between 2008 and 2009." (Evans, How the Internet of Everything Will Change the World…for the Better, 2012) "A world where physical objects are seamlessly integrated into the information network, and where the physical objects can become active participants in business processes. Services are available to interact with these 'smart objects' over the Internet, query and change their state and any information associated with them, taking into account security and privacy issues." (Haller, 2009) 2. Research agencies

“Smart interconnected devices (e.g. RFID, sensors, etc.) that businesses use to get more visibility into the identification, location, and condition of products, assets, transactions, or people, to drive more effective, timely business decisions or to improve customer interactions.” (Forrester Research Inc., 2012) “The Internet of Things is the network of physical objects that contain embedded technology to communicate and sense or interact with their internal state or the external environment.” (Gartner Inc., 2012) 3. Independent institutes/ Government

“Connecting the non-physical to the physical.” (TonTi, 2013) “Internet of Things” to refer to the general idea of things,especially everyday objects, that are readable, recognizable, locatable, addressable, and/or controllable via the Internet—whether via RFID, wireless LAN, widearea network, or other means. Everyday objects includes not only the electronic devices we encounter every day, and not only the products of higher technological development such as vehicles and equipment ,but things that we do not ordinarily think of as electronic at all, such as food, clothing, and shelter; materials, parts, and sub-assemblies; commodities and luxury items, landmarks, boundaries, and monuments; and all the miscellany of commerce and culture." (National Intelligence council , 2012)

83

Bijlage 5 – IoT layers van individu naar smart planet

Wanneer de layers van (Kranenburg, 'The Internet of Things', 2013) (Kranenburg, IoT as layers, 2013) gebruiken en dit van de persoon als individu uitbreiden naar smart planeet is onderstaande tabel het resultaat. IoT as layers Quantified self Smart Home Smart Company Sensing City Smart Planet

BAN/ Body Health Security/ energy

efficiency Clocking/ health workers

E-health Different health systems

LAN/Home Health

Energy efficiency

Process efficiency

Smart meter/Energy efficiency

Standards

WAN/ Car Efficient traveling

Efficient parking Connected Company Fleet

Connected Car Global Mobility Plan

VWAN/ Services

Optimally use of efficiency

Optimally use of energy

Optimally use of labor and resources

City services everywhere

International cooperation

Bron: Bewerkt (Kranenburg, 'The Internet of Things', 2013) (Kranenburg, IoT as layers, 2013)

84

Bijlage 6 - Werking RFID Chip Chips zijn tegenwoordig bijna net zo klein als rijstkorrels. Op de linker onderstaande röntgen foto is te zien hoe dit in handen vorm krijgt. Rechts de vergelijking van chip en rijstkorrel.

Bron afbeelding: overgenomen body2technology.com & petcarerx.com Onderstaande afbeelding geeft weer hoe dat gegenereerd, gedistribueerd en beheerd wordt.

Bron afbeelding: overgenomen kompozite.com

85

86

Bijlage 7 – Techno- economisch paradigma verschuivingen Technologische doorbraken en economische voorspoed hebben een sterke samenhang met elkaar. Carlotta Perez , hoogleraar economie en bedenker van de beroemde ‘techno- economisch paradigma verschuivingen’ gedachte verwoord haar theorie gebaseerd op de Kondratieff Golven in het Strategy + Business business magazine van Booz & comapny begin 2010 (Stahlman, 2010) Perez schildert in haar filosofie een vijftal technologische revoluties die een vergelijkbaar patroon van installatie, crisis en gouden tijdperk kenden.

Bron afbeelding: overgenomen Carlotta Perez

87

Bijlage 8 – DIKW model

Onderstaand uitgelegd hoe het DIKW werkt.

Bron afbeelding: overgenomen infotechanalysts.wordpress.com

88

Bijlage 9 – Verdeling verbonden objecten

Overzicht van de verdeling tussen verbonden objecten

Bron afbeelding: overgenomen (NPD Group, 2013)

89

90

Bijlage 10 – Cost drivers medische kosten

Bron afbeelding: overgenomen (Towers of Watson, 2012)

91

Bijlage 11 – Proteus Digital Health

Bron: overgenomen (Proteus, 2012)

92

Bijlage 12 – Philips: The Internet of Things In Healthcare and Lifestyle

Bron afbeelding: overgenomen (Elixmann, 2007)

93

Bijlage 13 – IBM’s Watson

Bron afbeelding: overgenomen http://www.flickr.com/photos/ibm_media/

94

Bijlage 14 – Forrester Research Inc. IoT survey

Bron afbeelding: overgenomen (Zebra technologies, 2012)

95

Bijlage 15 – Current and potential IoT healthcare state

2013, huidige staat zonder IoE & 2022 potentiële staat met IoE Bron tabel: overgenomen (Cisco, 2013), p.12