In Nomine s sancta Trinitatis!

rmDDsIVE

TRADITIO MANUALIsLeviter Delimata,,

r Nec nonCum .Consensu &- Adprobatinm? .7AmpJisljmaß Facujtans Fhilosoph.In idustri (3“ Regio Athenso Ahoensi ,

sUB UMBONE,■Adm. Reverendi & Praeclarissitni,

Dn. M. I s A Aer$ 3 .p g «55 st 9? st/

Ling.Orienr.ProLßegii & Ord. Fac.Phih. r. Decani maxime spectabilis,

sobrit QiKahtyiv! uv censur* modesiesuhtnissa,die l§. Ante Cal. Junii 1700: horis (3

loco confletis,• Ab

FRICO CHOsELIO A. F. Aboesiss£.'xc. Jo. Rallius,

sACRAE REGIAE MAJEsTATIssu MMAE - Fidei V IK,

Reverendissime in CHRIsTO.Pater ac Domine,

johannesG E EL I,

s. s. Theologis Doctor Excel-lentissime & Celeberrime , in-duis Dioeceseos hujus AboensisEpiscope Eminentissime, Regisitidem Academiae Pro -CancellarieMagnificentissime, nec non Con-iistorii Ecclesiassici Pr. k. s e s Gravis*sime. Domine, Patrone & Maece-

nas maxime, snbmissa devo-tione aeternum suspi-

ciende^».

\j JrBoreis, clarum decus Cs lux inclyta]"

‘ terrispicridum in pratis, cujus (s 'aura viget,

Hominis (s qPoqVe honos, longe celebratusin orbe

Vir pietatis amans ihejologumqle jubar,sortus amoenus eis nec non tutela sidelis,

_

Ardua Ihespiadum qvi jugamontis amant,susitpe qv<e pietas assert tibi dona merenti

fint longe mentis inseriora licet. <

Pauper Musa adsert tenues . pro mese niainiplos,

Munera non tantos digna subire laresQya tamen usqle soles bonitate sodere cli-

'

' entes, ' 1

Hsc sperare etiam me meliora jubet,pile Deo Patrisqve libiqle TuisqVe supersles

Prosicuus cunelis Casialiiscsie bonus .

Reverendissimi in CHRIsTOPatris ac Domini

'humiliatus cliensE. ChoseliusJ

Adolescenti Ingenuarum Artium Asfecia', oril ' Ftddissimo, Ornati(simoDn. frico chosklio,De Masora Judaeorum , proprio Marte,

disserenti; Amico,Commiliti & Con-terraneo adamando:

s --.Entis, qvem scripsit, judaicae indu.sicta,Librum,

Masoram dictura, sedulitate pia;Codicis is /aeri Criticam Ver/ris qboad o-

mnes,

, Atqve Chara eref , rite docere potesl.Indesesso tu siudio, siat, docte Choseli

Indagare siudas, cui sine Morte decus.Non possbrn qvin ex animo tibi grater

1 & optemAuspiciis cunctis Fata benignaTuis !!!

Dab. rapti[ss Aboxd. 4. Maii.

A, 1700,

L, Mjr c/vamt>is impeditiorgratulabar

sIMON OlpO/Met. & Log. Prof. Ord.

p. p.

1

Candido Lectori salutem!

m:ibi, exercitium hocce Academicumpublica dare luci, submissb tantianimo materia hac sili[ira-

a disserrationi, visa , primo qvidem intuitu, cslm adeomagna n. olis asi penitius paulo ttivlu*tm immanis laboris effo deprehendi. Nemo

ituso nimis anxie is[uperstitiose examinet sin-ala dtscursi huic inserta , etiam (i non arri-itant) sqpidem & csteti, iiq\>e haud pauci,ani, in materia hujus indagatione udarunt,ientatis tamen compitam non femper attige»r.wt. Dissicili mum enim est asserenteBuxtorssio, in densa caligine umbram alucediicernere, & veritatis lucem etenebris eruere, qvales maxime in hacmateria, (ese osserunt. In ardua tamenbae paUsira, coram, me probabilioribus

2rationibus , veritati simi limis, congruentibus,qve Cbronologit , prscesstjje autumo, vestigiijinsicere dccrePi. 1e itaqVe benigne Lestor,haud d.digneris hosce primitiarum, tenuiibidem stylo eompositarum , factus, ad(netummorem, placidis assicere ocellis rntqve a Zoiliscustoditum dare, exoratum accedo; eos enimhaud dtejje, qbibus conamina hacec nauseammoPent, non me fugit; propterea forte, qhinondudum socictati huic Academica annume-ratus suerim, Perum illis hacce Paeta obiitporto ora:Tempora labuntur tacitisqve seneseimus anni'i

ErgoUtendum esi at e, cito pede praterit atas,' Et nunqVam redeunt , qvi pertere dies,IU ut sit, omnibus tamen placere ne qvidentCupio, si idem id impossibile tst, imo omnibus placere qPi(ludet, nemini tandem placet,Asl bonis placere mihi fat erit, hisce palitssaDe,

3r-*o *pnN*vp •—qn ’ rrm

P/al. 17. v. 6.Momentum Primum.

OMnium,dissitas hasceper orbis oras,quae cernere danrur, rerum, nulla

(ere excepta, ut mediis extrinsecus asi(umptis carere, ast si carerent; diu con-iervari, neqveanr, indoles est. Ut enim

lacessitis, variis laborum labyrintis viri-bus, qvotidiano qvo resiciantur, & ad

pristinam suam redeant conditionem,alimento est opus, Corpusqve ne ab ae-

ris intemperie, neve alia vi qvacunqveexterna laedatur, indumentis muniri ne-cesse est: sio aliae etiam res medium, qvoa(lerventur,qvoqj abinjuriis illatis vindicentur, expetunt, qvarum in numerolacer qvoqve Codex nomen profitetur

(uum:Nam qvemadmodum aliae, cujus-cunqve demum conditionis ac status su-erint, res, externa aliqva indigent ope,ita qvoqve hic suos desiderat desen-eres, reprimentes non Zoilos solum,

qvibus nihil, proprio excepto facto,

4rectum, verum etiam authentianr ejuscontra purpurae Romanae adulatores,qvam haud raro infringere avent, ani-mose desendentes; ad hanc itaqve s u.plendam vicem, singularis DeiT.O. M.omnium bonorum perfectorumqg dono,rum largitoris bonitas, praeclarosegen.te,Tibi in peculium selecta, Judaica,pro-spexit viros, qvi Herculeo labore, rruil-tisqve curis, id egerunt, ut ei universaleqvoddai erratO sive corruptela, potuissethactenus, ve! poslet post bae, ad conium-matione usqj (eculi minime inserri, qvine ;vestigio>percipi, pristinaeqve refixi

integritati. Opus autem ita ad-ornatum, nomine kisignisur Masorae: cu-jus nomen & qvatvor caularum ge-nerap.causam scilicet efficientem, ma-teriam, formam, sinem ; mentis accu-ratiori paulo indagine, (urnmi Numi-nis lussulti gratia, pensitabimus. ,

Momentum secundum.

Cum gratam fructus suo minime ca-rentem rem , Fbiio(ophi omnium se*

culorum, in praemittenda •«}£*&tFjiysiciZiho?ia., orbi praestirerint.litera-

riae, siqvidem nemini non est notumillud tritum:: Verba simi nuta rerum ,

res impendio magis ■ citiuscjve inno-tescunt, si verba penitus: perspecta &

origine sua probe cognita suerint: imoratio nominis non discusia, discentes sa-cile turbare potest, ast ea discussa, faci-lius, in ipsiusprei provehimur perce-ptionem. Ide6qjmos,-ne methodi, pru-denti ejusmodi consilio susceptae,- vio-latores videamur, dilqvisitionem vciaa.%.hyieu;primum aggredi, consultsim duci-mus: ea autem dpovvpia. (3Zwnvsila. expenditur. - De originationevocis, qvam disputationis hujus exhibetfrons, tanto minus surnus soliciti, qvan-to facilius e thalamis luis eruitur, ne ve-ro plane intactam relinqvamus, dici-mus eam natales luas debere verbohDDqvod tradidit significat, qvodattinet, sciendum est verbum hoc i,dici depersonis & rebus, qvae de manulimus in manum alterius, aut de po-

6restate hujus inpotestatem illius dedun-tur. Hinc EI. Lev, praes. 5. In genereverbum "CD dicitur de re, qvam homotradit, si ve committit in manum alterius,ut eam pro lubitu recipiat in potestatemsuam. 2. Dicitur derebus animo conce-ptis, de doctrina & (cientia, de consiliis& secretis, qvae unus alterum docet,qvae qvis alteri revelat, cognosenda pro-ponit, commuicat & qvasi in manustradit. sumitur pro doctrina criticaa prilcis Capientibus tradita,circa textumiacrum Hebraeum, genuinae ejus lectio-ni conservandae inlerviente, & haec estqvam; vendam nobis assumpsinius.synonyma hujus vocis enucleare e renon ducimus. -:■■■ ...v ■

MoMENruM Tertium"C xposita breviter, pro ingenii talento,

dvotiabtoyla, methodus jamefflagitatsuscepta, ut ipsa m; aggredia n&y-ixcpoXoyUv, in qva rei hujus natura al-tius indaganda venit, omissis itaqve ver-borum ambagibus, starim definitionem

cum Buxt. Com.MaLp. 6. talerri exhibe-mus: Masorti esl doctrina Hebraorum critica,

svA scriptura s.ver/ut , voces (s anum e■rita, omnia ipsarum variet notata , (s[m laeta eum singulorutn Versuum recitationeindicata esiut sio conflans &genuina ejus le-Hio conser»aretur, (sab omni Mutatione autmuptione aterntm pr*setaretur, & »a/demuniretur* datae definitionis expli-catione, duo observarione digna occur-runt, conceptus scilicet convenientiae,& disconvenientiae, ille est doctrina, hicacausis petitus est, qvas in seqventibusexponemus. Et primum qvidem cau-lae efficientem, qvam expendentibusnobis, plurima sese obvia osserunt com-pita, ideoqve semita ad veritatis aulamhaud facilis est inventu, tamenclarorum qvorundam virorum vesti.rectam calcantium viam, (ut nobispersidum habemus ) aspici-

pedem ulterius promovemus,,Judaeos, qvos circa anmuiL,

1 s?BTiberiade,civitate Paginae,opus istud consiciendum» convenisse

8serunt Matarae constitiiunt authore§{Cu.jus sententiae patroni i tant GordonusHunthleus, Aben Efra, Elias Levita, Ju-daeus Germanus, in praes. 9. libri Malo,reth Hammasoreth, übi etiam Jonam

• Grammaticum ( qvi post looornum aChristo nato annum floruit ) pro sen-tentia sua adducit, qvorum tamen (en-tentiam Cbrenologia non admittit, imode schola Tiberiensi aperte reclamat.Ea enim,mortuo Rege Jehuda sancto,circa annum Christi 230, (ludia lirera-rum in Judaea distipata, scholasqve inBabyloniam translatas esse docet* Et li-cet ad tempora usqve Hieronymi cir-ca annum 400) qvi Tiberiade docturaJudaeum adscivilce le ait, opera cujusininterpretatione usus suerat, in praes. 108reliqvias doctorum ibi suisle virorumprobabile sit: ultra tamen istud tempus,ne memoria qvidem Tiberiadis, multominus tam celebris ibi institutae synodiulla alicubi mentio injicitur. Alii ori-

ginem ejus beato Moli tribuunt, sicti.Lev- praes. 3. p* n. hinc HWD diam.

9Aod en sapientibus, uni ah altero ( initio sa-

aMose, ut paulo post p.iscteqvitur)iiEsdram nsq{ adsocittatem ejus traditafuerit,Alii adhuc sunt qui originem ejus, adipnan T.D3D ‘'UstN viros synagogae seuConsistorii magni, reducunt, cujus Prae-ses Efra sacerdos, legis Divinae peritis-iimus, ! Esr. 7. 6. symmystae & evupyvisHaggaeus, Zachanas, Malachias, Ne»hernias, Zorobabd, sacerdos Jeschua*caeserique primarii sacerdotes & levi-

ta, Ducis Zorobabelis, ex Babylonia co-mites, numero ducenti viginsi, Esr. 8*v.20. sic enim, libri Cofri auctor parr*J, p. 26. dicit; Et quid Videtur tibi de eo,epid ordinarunt Vel inflruxerunt ( Viri sy-nagogae magnae ) scripturam dtstintti*m intersio, Elatione, Actentibus, Ma-soris de ohser V aridis /cihcet plenis £s dese-sidis, eousqve, ut etiam literas numerarim

is explicarim qvod, litem Pau in voce piiAMedia sit Utera legis; de vae ibas item, ir-regulariter cum Kametz Del Patack i 7zeretkl sspolpunßaiis&c, eandem sovent senten-tiam R.Gedal. inschalsch. Rabb. p, 11,12.

10R. Azar. in Meor En. c. 59. p. 175.Elias praes, Ryth. i.& praesig. R. Cha-jim prae!', in Bibi. R. Mos. Bar. Nach-man praes, in leg. Imo Buxt. in Mas.p. 150 hanc, communem Hebraeorumait esse sententiam, cui etiam nos, cal-culum adjicimus nostrum. Verum, qvi-dani dicunt ambas posteriores senten-tias, suo posse stare talo, ita tamen, utinitium, tanti tamqve laboriosi operis,Mosi, continuatio veroEfrae seraturae-ceptaslDe qva Matarae successione, idest,genuinae s scriptionis & lectionis Biblio-rum, per mulras continuata aetates, au-ctor libri Cofri p. 26. scribit: sine dubio

odita e/l it) cordibus, ratio r5 Patack ,K/i,

tnetz, Chiiech , &txtinsio , &schtoa,(s aeca)-

tus. Et ' quidem in corde [aeerdotum, c/vi»ip/is nece(sorium fuit ad cultum,

(s ad ia-cendos silos Ifraet. st in corde Regum, civi-hus in mandatis datumfuit,' ut /emper silumhaberent C librum legis ) eum qve legerintomnes dies ' vita. st in corde judicum, qtiinec habuerunt m judiciis. stin corde spt-drii quibus opus habuerat, propter quodferi-

11Pm erat: st cuflodietis (s facietis, ejvtmi-,o hac esl /apientia Ve(Ira & intelltgentia■jtslra. stiti corde bypoeritarum\Ut extollant't in iis, vel ea magnifaciant. st posafruntistemReges, (saicentus,insigna dispositionthiuia, cjba per KabbaUrn inde a Alose eo ujqvt(ad tempora Efrae & synedrii magni,ut ex Rab. Juda Muscan cl. Buxt. deorig. punct. p, 29 explicat ) propaga*runt, vel transcripserunt, viri qvidam,qvomodo supplendum putar, ex vecust.Qaliqvo* exemplari , R. Azarias cap. cir.in Meor, En. Uno verbo Mosoretha?luerunt, qvasi centeni & milleni in sin-'gulis generationibus, per annos multos,inqvir. EI. prae!. 3, Maior. Auctor fuitMoses, ad legis nitorem persiciendum;propagator Efra, ad amisium restituen-dum; qonservarores Tiberienles, qvo*rum : opera, qvae ante, traditioni oralicoraittebantur, jam literis • sunt tradita.Ita prima, levi penicillo absoluta pensio-ne, methodus su(cepta , nos jam trans-itum ad materiam tacere ( felici utinamsidere) (Vadet.

„ . j. .

12Momentum Qvartum

\/s ateria aurem, qvam nobis expdnen.■ damassumpsimus, annotationes Ci i.Ricas contextus facti respicir,utpore pri-mo literas, qvarum tum qvalitas infigura, tum qvantitas in numero, a Ma-serae observata est Auctoribus; figuraqvsldem,' cum praeter communem usum,sive majuscula, sive minuscula, sive in-versa, sive suspensa, si ve punctata, sive ali-ter affecta fuerit: & ex Hisce Judaei,Cingu-laria qvaedarn exsculpunt mysteria, utDeut. 6. 4. in voce JJ2DW audi, scribiturmajusculum,ad excitandos ( ex censuraJudaeorum ) animos, ad magnae illiusdoctrinae, consideracionem. Ibidem 1 in*inN ad indicandum Dominum illuniaeternum, effo Deum unicum, nec aliumeffo Deum, praeter ipsum. 1 Chron. r,v. 1. in voce DIN extat s» majusculum.Gen. 1. v. 1. in JWI2, D- Illud, ut esletmemoriale, primi & unici hominis, unde generis humani primordia ducere,ejusqve historiam pertexere, ibi Auctorsiatuebac. Hoc vero ad consideo-

13(jam magnitudinem & sublimitatem o-peris creationis, qvod duplex judica-tum, coeli scilicet & terrae, qvod simullitera 3 valore numeri sili indicat. Psal.84 v. 4 in voce s]? scribitur ]? majuscu-lum, ad indicandum, magnifaciendamede Dei providentiam, qvae se etiam adminimas extendit aviculas, qvibus in-dustriam, nidum & domum sibi paran-dam, übertim largitur, multo magis piislargiturum,ut in domo Dei habitent, eti-amsi ex ea, ut avicula ex nido, qvan-

evagentur/ab hostili milvo expulsi.In voce in principio Cantici Cantieorum legitur ut, ad indicandu, qvod sitlaudarissimCi & excellentistimum omni-um Canticorum. Esth. 9, v. 19. in voceslTtenV scribitur n,ad amplificandamauctoritatem, & urgendam perpetuamobservationem mandati, scripto istocomprehensi, de instituendis annuis Hi-lariis, Purim sive festi sortium, qvae inliberationem populi Judaici, & in exiti-um hostiura Judaeorum,ceciderant. Gen.2. v. 4. Invoce Ds-TOsD scribitur n minus-

14culum, ad indicandum sore ut omniaminuantur, & intereant. Job. 7. v. 5. invoce scribitur 5 minusculum, ad in.dicandum rainutissimas partes pulveris,in qvas corpus, post mortemredigitur,qvasi dicas in nihilum. Deut 91.27 in vo-ce scribitur D minulculu, ad per.petuam, Ifraelitae ignominiaro, notan-dam, qvod ipso Mose,qvi adeo mira:culo(e,eos ex TEgypto eduxerat, vivo& praesente, tantam DEO ingratitudi-nem exhiberent, praestando se non tantsi

rebelles; sed & acerbos, 0.rnnibus modis, undealterst DminulculeIcriptum, qvasi adesse & abesse posieqututrumq;, eodem exprimeretur vocabulo.Dan. 6.20. in voce in sumavelprima aurorae minusculii, ad indicandi}ad primam & vix parti lucentem auro-ram, Regem magno surexisse desiderio.Caeterum qvidam, qvi lituras & nume-ros, penitius scrutati ssint, aliam literaerum, majuscularii scminuscularum, de-deruntcausam, effo sc. qvamiibcr literam,terminum, certi numen literarum, vel a

15praecedenti majuscula, aut a principio li.bri, vel alio loco, olimex peculiari indicenoto. Veluti; n minusculum in ; voceBs-Orta Gen. 2. Esse terminum numeri}a principio libri, qvod scilicet sini: huc-usqve, literae 1112. Inversum Nun scribi-tur Num n. in voce □'OsNHDD, ut ellec(ymbolum perpetuum perversiraris po-pali, inter tot illustria signa liberationis,& maximorum beneficiorum DEl starcerbe qviritantiunVad declarandam in-gratitudinem & contumaciam suam.Jud.13 v. 30 In voce HUOD legitur Nun stitipenium, de qvo, tale judicium, apudTalmudicos terrur; An gersom siliusMenassis fuit, & non potius Mosis? si.cut scriptum est; 1 Chron. 23. ij. FiliiMosis suerunt ; Gersom & Elieser, sedproprerea, qvod .secit opera Menassis,appendit eum scriptura familiae Menas-sis, Bathra sol, 109, 2, ...voluit, Rabbibar bar Channa, cui haec proposita fuitobjectio, Prophetam studio haud voluis-

k» nomine silii Mosis* Gersonem. insi-gere, siqvidem ignominiatum id Most

16fuisset

, habuisse .silium ■ impium , sideum silium . appellat Menassis , literatamen,- 2 superne suspensa, in signumeam adede vel abede posse ,

& sit velsilius Menassis vel Mosis, Menassis sio-dio, & imitationeimpietatis; Mosis pro.sapia. Job.:;B* v. 15. in. voce.cytKvplUtera V elevata est. De qva Talrmidi«ci ira: Quare litera V.. vocis DWto sui-pensa est?, qvum homo: sit u;"i pauperinfra, sit qvoqve pauper supra. san-hedrin sol. 103.2. Id est , exponente.,

,8uxr...42.p. qvando improbus, obimprobitatem suam, exosus- sit, in hocmundo, inseriori, probis , exosus qvo-qve in mundo superiori sit DEO, qvodV sublatum denotat, & sio -manet VIpauper, privatus unico, & vero bonolucis coelestis, in qva pii.vivunt & gau-dent aeternum. De causis harum diver*siratum, nobis judicium Buxtor. appo-nere placet, qvod sio audit: Caus* hujui

[itatis non est dubium , cjt>in priscii illiisapientibm, digna (3 justt suerint, . sed sini,exilia varia, (s calamitates, grabiQltn* posts

17itrum, velohlibione delegerunt,PeliacommentuUria, €5 inania myfler ia, sere' converterunt.In genere tamen illa, talia monuerunt, ad ma-jurem,{(^accuratiorem,pra/entis rei consideretionem,(sarcanum slendam sensum,\tujus no-titia, orati traditione propagata, inter prtscosillosfuit,donec schola meliores tPers*, & docto-ses sugati, distraxi, penitus tandem sili latisuerunt, ut sio ista doctrina, non tom-

frehensa, tota sere intercident. Figura tamenisla diDetsa servat suerunt, ceuprist* sa-sieniia externa monumenta i'stestimonia.Tan-tum de qvalirare lirerarum. Qv/xntitasetiam literarum, & qvidetn omniumlibrorum sacrae (capturae, a Criticis ob*servata est , unaqvaeqve- scilicet, qvotiesoccurreret lutra, qvaecujustibet sibri autcapitis media esser. Hinc prout ex re-liqviis, qvae de Masora hodie proslant,colligimus, Lev. n. v. 42. ad literam 1in voce ppiJi Maiora notat, qvod litera 1vocis pm, sit medietas legis in ‘literis;qvae Masora a Talmudicis confirmataest, in libroKiduschin. Psal.g o. v. 14. lite-ram.j; in voce ITO mediam, in libro

18Psalmorum effo, annotarunt/ Lev.10.16,tini \yTl mediam. vocem esse legis, ob-slervavere. Lev. 13 v. 33. mediumin lege vectum. Dessissce Talmudiin li-broKidduschinflta loqvitur capciflol.^.

Ras Josepht 1 Vocis pn i,, pertinetne ad hanc Del ad illitu partem? respon*dit , asseramus librum legis ,

(s numeraliillas. Nuncssid non dixitRabba barbar Cban.na, eos ( pri/cos) mnrecesisse inde

,dona

numerassent eas. Tumide', ipsi ait exercitatisuerunt in literis desettivis,(s redundantibus,nos non simus < sio jexercitati. Ulterius cps-svit Ras. soseph \ Der sis esl ne rese-rendus ad hanc vel ad illam partem ?reconditAvah nii etiam sis non poteruntnumerarii

■nec 'm.verstbus numerandis sumus, exercitati.Adveniens autem RasAc ha bar Acia dixit: Inoccidente ( Palefixa ) dishngvunt hunc Der-

simi in tres pausts,(s dixit Dominus adMojen:ecce ego venturus surti 'ad tc indensa nube,tsiExod.l9.v-9. Amplius docueruntRabbi-ini; 5845; vectus sunt in libro legis:. plu-res habet Psalmorum liber 8> pauciores

19Chron. Liber g. Carmine, qvoties unaquaeque. litera, in contextu re periretur,*Hebraeo, exprestit Rassaadia Gaon-, cir-

:a annum 927, quod tamen ob brevitatissudium, hoc loco insicere non licet. Vi-deatur Joh. Buxr. Comm. Mas. & Hug.Brug.Com.in Dan. p.51. * ■ - •

Mom. Qv:ntum.He inventione aurem punctorum vo-localium, varia variorum proslant ju-dicia ; qvidam enim eam Adamo seruntaccepta, urpote R. Azar in Meor. En. c.59.qui puncta, literis effo 'coaeva,' oratione'probat prolixa; verum progrestu tem-poris s cum homines, ex qvotidianooqvendi usu, etiam’absque punctis ritelegerent, sub templo 'primo plerosquede vulgo, non omnes, oblivioni tradi-di(Te,’tumque abEfra in u(um ’ revocata.Dehinc,’ cum sub templo secundo; lingvaeHebraeae t obliviscerentur ! & Aramaeaeadsvevi sient, adeo ut & vulgari usu,& in sacris, ea uterentur lingva, de no- 1'0 intercepta quasi esse, & non nisiapud

20singularcs qvosdam , notitiam eorummansisse, uscj ad tempus abloluti Tai*mud. , Hae in sententia, ex Christianissunt, Antonius Rodol. Gevallerins in ru-dimentis Ling.Heb. c. 4. Petr.Cevall.ib.in annor. suis. Matr. Flacius Illyr. Clav,scripr. Par. 2. Tracto, p. 644. Mare. Ma-ria Praesar, lib. (ui Heb. Gvil. Postell. lib,deoyg. c. 6- & in lib. de Hetairiae orig.p.113, Auctor Margaritae Philolopli.p-iis,übi cumprimis notatu dignum apparet,qvod scribit: siQanstam autem non at) ini-tio tegis, punsta sui(Je dicant , sid a prsstun-ii(simo Ugts doflor e, Esia ,

super addita perhi'beanturpost Babylonicam Judsorum captiMn-tem,idipsum tamen intelligerem, non de otnnthlpunstis,c/vibus modo utuntur.siquidem alipiJemper txtttijji credo. Nos autem dicimuspuncta coaeva esse literis. Non enim cen-sendu aliqvod,qvo Hebraea lingva, notisvocaliu expressis,destituta suerir,rempusextitisse, licet non in cunctis, in iis saltemȟbi opus erat libris. Qyin & Orientaleslingvae , suas vocales habent, coaevas

21

consonis ; Arabum (cripta, & sacra &

profana, qvam plurima, suis vestita le-guntur vocalibus; Unico olim puncto,'in antiqvissimis Alcorani exemplaribus,'divertas innuebant vocales, pro ut vel(apra lireram, vel infra,vel in ventre, po-nebatur. Paulanm figura haec rotun-da, in rransvertum, vel cubantem, a-pud Occidentales, mutationem sortita_,est suam; declinantem vero, (eu acclivem,a dextra sinistra vectus, apud Orientales,in denotandis vocalibus a, e, & i; o ve-ro & u (emilunula significabatur. Prio-ris punctarationis sidem - facit, elegans 1Alcorani, charactere cusico exarati, fra-gmentum; > posterioris,, apud occiden-tales, aliud venerandae vetustatis monu-mentum, a Johanne Marqvardo a Ko-nigsech, libero Barone A. 1555. 20 Julii,in expugnatione Thuneti; MetropolisBarbariae ,sln Europam allatum, & abAmplissimo Reipubl. sangallensis con-sine , sebastiano schobingero, posterisbenigae comunicatunu apud orientales,

22obvii qvicsve Arabum libri. 'Eadem' ra»sio syrorum, Chaldaeorum &c., Eos et»;jam,.vocalium expressis .notis, minimedestitutos fuisse, nulli dubitamus. Idemnobis, de lingva etiam Hebraea persva-sissimumest. Haecsolum incidenter; nonesse haec, a menteHebraeoru aliena,qvod,-haud obscure colligi potest, ex iis, qvae.habet Buxr. de punct. p. 190. Non-nulli puncta WD nu>D sDttl traditio-,rem Mosise monte sinai, appellant; sioqvidem, ut ad qvorundam placitum.,,Moses figuras punctorum non tantuma DEO nactus fuerit, verum etiam scri-bendo expresserit; juxta alios vero , o»rali tantum traditione, ad tempora Esrspropagarit, qvi primus,; illas scribendoexpresserit; patroni hujus sententiae haudpauci sunt Judaei; qvorum habet nomi-na Buxr. de orig. purict. p. 315 testimo-nia vero p. i.c. 3. & 4. Nec desunt, qvipunctorum| Auctorem jEfram, & syne-drium magnum faciunt, ut Ephodaeus,R. , Abarbanel, R. Chajim, imo pleriqveHebraei apud ssuxt.de orig.punct. p.3ty

£l. Lev. in Mas; Hassim/sfiguras - voca-lium, circa annum 500 a Masorethis Ti-beriensibus' inventas essie*; probare co-natur. Ejus, ex Christianis, LuddvicusCapellus suscepit patrocinium , qvethduobus, Joh. Buxr. resutavit libris. Eli-am, priusqvam bae qv&stio accuratiusa Buxt. discussa fuit;); Theologi ! &Philologi celeberrimi (eqvebantur; utiCalvinus in Zach. 12. v/7.'Zvingl. : praes.in commenti Complan. Isa. r.j.Pellicasi'-praes, in-Penrar. Fagi. Nor. ; ad Tasig.Genes. 47. 24stDsuC ad loca dissicilioraPent. alibi tamen dubitanter loqvitur, inTetragram.sirqvasst.t.2.q.3}.Piscai.schol.ad Gen. 15. 8. Luther. circa sio. (ehem,haramephor;. 1Adhuc sunt,'qvi circa an-num Christi 476. vel 473: a R. Aharoheben Aser & jacobo silio Naphtali, pun-cia inventa asserunt. Ita Elias, Gor.‘ionus, Genebrard. in-Chronol. p. ig.Verum hi turpem cvuvnoKoptap ,

& pa-rachronismQ committunt. Binos namdjiflos sapientes, ad tempus dissipationis

24scholarum Babylonicarum, ad annumscilicet ( aerae nostrae : Chnstianae ) 1037reponit, Auctor Chronici IchelethHaccabbala s. 37. Ast hoc si verum, . (e.

qvirur, nimis recens, imo longe, re-centius, qvam cum Elia opinatur Gor-donus, punctorum inventum. Licet au-tem sateamur antiqvius omnino, duo-bus istis Judaeorum lapientibus, assigonandum , effo tempus, ( in vivis enimsuere, qvando (cholae, tum Babyloniae,tum Judaeae,>adhuc; supersuerunt, &

Judaeorum n utrobiqve fuit .multitudo,

qvae horum duorum ,• seu 7 Anresigna-norura , dissidentes sententias, seqvutaest,■■qvod poli: annum, a nato Ghristo 230vel praeter propter contigit ) non tamenpunctorum auctores, ut ipsos statuamusnecessum est: tum i qvod Elias faretur,post fundationem demum punctorum, &

accentuum , dissonantiaro siliam ( un-de suam, vult probare sentenriam) suisiescriptam;sic enim praes. 3. libri .-Malo*reth Hammaloreth: Non t[i. dubium in*

25qvit tjvin (dissidia inter Ben Ascher &

Ben Naphtali, de punctis & accentibus)uria (tntpostqvam inventa sini, puntia,

accentus: tum qvod.res ipsa ostendar,non in punctis & vocalibus, primitustextui adscribendis', sed in iisdem, jamante adscriptis, eos dissensisse: Haec, deinventoribus punctorum, dicta sunto.

Mom, sextumA dductis sic in scenam,variis variorO,Ode inventione punctorum vocalium,Judiciis. Ad earundem jam vindices,commentariolum nostrum sese vertit,qvorum numero post Esdram,'& colle-gium sacrum V postrersias, Masore-

this Tiberierisibus, assignamus "partes,sili tamen nova, non -addidere' puncta,(ed alia,: a. prioribus diverla, ne ;adde-rentur, diligenter servavere. VideaturCommi Ma(- Buxt.c. 9. & de origin.Punct, p.-a. c. 6. 7.12: übi egregie,& no-'dro qvideni 'judicio, atctPvssiT&s proba- ’'ut, Tiberienses magis - caville, ne inReptam ,& approbatam pusictationem,

26alia irreperet corruptio, qvam ut no-vos appingerent vocalium apices.Hos;in conservandis punctisjexcepere, BenArcher & Bens Nap.htali, de qvibusBuxt- de orig. vocal. P. i, c. 15.Eos, Masosierbicis, addictos juisse stu-diis, in vocalibus,' &/accentibus cumpri-mis examinandis, verum est. Unde ; dis-lensiones inter ipsos, exortae, de punctis,primo vocalibus, Cholem, Karnezcha-tuphr Kamez magno, Patach, scheva,& Charephparach. 2.-* Umbilicalibus,Dages er Raphe. 5, Accentualibus, Me-theg. , Makkaph, Munacssi, Paschra, r ac-centibus^minoribus: in unica etiam vo-ce Cant 8- 6. nvTDnbut, Ben Ascher,u-nicam vult esse vocem?; Ben Naphtaliduas. Unde exemplar silii Ascher, tan-qvam correctum j aliqvod, & ex variiscollatum exemplaribus, cumprimis lau-datum Maimonidi, in Hil. seph. Thora.c.g.s» 4. Übi sio sermocinatur; Iteran-tem, cui innixi ,simus', in rebus istis, lignan-dis scilicet sectionibus clausis & apertis,-e(l liber

tceleberrimus in.JEgypto, comprthtn •

27iens, omnes Vtgiritt ijidtvos /^«/(Bisilicos)(j\n a plurimis annis,suerat Hierosolymis, iitix eo corrigerentur libri : ( qvi videlicetdeseribebantur ) (s huic libro omnes imi-libantur ,

eo quod eum ‘ebrrexisset Ben Jsiber}15 mullos amo s,'diligentem in eo operam na-'tajjet, ' multotiesqVe' eum ■ recensuisset ,

s cumturri trahstulil.■ 'isium itaque librum jsiqirutris(m ego, in libro legis , e/hem deseripsi,] a i-ssili} normam,

'& formam. Buxt. de;Puncti-p. 274. Tertio dehiqve loco ponimus,Grammaticos antiqvississios, qviiantei»600. 700. vel ena 800 anos vixere, qvoru,Aben Efra. Kimchius Ephodaeus sub-inde mentionem faciunt. Atqve hi ingenuinae,legirimaeqve con-servationem , diversas lectiones «ssiser-vando & consignandb; haud contemnentdam contulerunt operam. Exempla a-pud Buxt. de orig, vocal. p, 355. proslant;

Mom. septimum.

Jn vocibus i. genuinam l ipsarum scri-ptionem & lectionem» diversitate alr-

•lva obvia, annotarunt. Heic aureniJ

28notari meretur, lectionem & scriptio-nem, , a Masorethis dici pisy) sTO qvibususi (urit vocibus, qvandocimqve.aliqvidaliter, qvam in textu scriptum erae, le-gendum innuebant; utpoce aljqvando invoce, literae 'occurrebat detectus, ali- iqvando redundantia, nonnunqvam lite*rae unius, in aliam permutatio, interdumtransposirio. . Desectum .autem. nota*bant,& qvidem vel lirer» unius; tum inprincipio, ut i. Reg.,15.18 scribiturpro Rex. 1. sam. 20, 2. sIW. prosiiwn faciet*. .Tum in medio. .1. sam. ig.

' v. 1. ffrtsyst pro dilexit-.eumI. sam.-

, 17. v. 2;. nWDD :pro JVCWOOdeaciebus. 2. sam. 21,12. CnVn pro - IT.N/J)suspenderudt eos.. 2. sam. 22. v,B- W3HIpro & commota est. Tum in si*ne, J6C 24. 5. pro ns^NVs& multi-

. plicavi. ;Neh. 12.46. VtsN"! pro ,*MN\ca;pita. Vel lirerarum plurium,,, adeoqvetotius dictionis,- cujus puncta ad sunt, de-sicientibus literis. Ut jud. 20.15. in tex-tuponuntur puncta •• i pro ■pssilii- Ruth,1.17., ponuntur, puncta’** ; pro Vn ad

irtt*. 2, sam. 8.3. in sine ponuntur punctas: pro rns Ectprates; 2 sam. 16, 25. po-nitur Chirech pro-uns' vir. 2. sam.ig, 20.Icribirurn. prop. sic 2. Reg.l9Tcrilbisur scaeva cum Catctez proexercituum: v. 57. ponuntur punctar pro vos silii ejus. Cap. 20.15. poniturpro bD omnis. Jer. 31. 38. scribitur. pro

D'ND venientes. Qyorum omniumflorum literae, 'extremitati sive marginiadduntur textus, ex cehsura Masoserhi-5ca, cum v notaossa; sto isphoc t st,legitur (haec vel illa dictio;) & non scri-bitur ( in textu').’Redundantiam:| E*- 1-terum vel literae unius , tum m ; pr!pio , 2. sam. 10, 9. pro V\Jerem.4. 5. scribirur clan-gite. jer. 50,' B.lNsVpro IMf egredimini;Tum in medio,Psal, 16.' 10. *p*rOn pro

sanctum tuum. 2. Ear. 5. 12. progpffljn» exrar clangentes. Tum

in sine, jer!3.4. pro rwTp vocasti.Josia4. 8.1—lN“O>>0 pro X'2*o & ad-duxi. Vel literarum plurium, adeoqj in-tegrae dictionis, cujus literae ienbunrur,

30J -

punctis vocalibus omissis, qvaqve pro-pterea,. juxta notam Masorerhicam, mmargine adjecta est, “»np jsb sTO, scri-bitur qvidemsed tamen non legitur. E-•jusmodi- sunt, 2. Reg. 5, ig. qvaeso.Jer. 59, 12. &2. sam. 15-21. DN si. Jer.51,5.•pT» calcabit. Permutationem. 1 singu-larum-; lirerarum, idqve literae|ejusdem,djveirsi i sicus, Ef. 9. 7, sinale, seuclaulum tZZsin medio dictionis scribiturDiicb pro rD"i£ib ad multiplicationem;Contra, Mem apertum in sine scribiturNeh. 2.15. DD;ipsi pro m. Job. 38, 1. 3Dscribitur pro sOde.Velliterarum diver-sarussi, Prov. 20,74; .-bNUn pro bsusi &

petet. Ps. 77,,i2.','1pjN- pro 'VDIN recor-dabor. Jer. 6, 25. •'Nsn pro InsA exi*bitis. ■ 2. . Par. • 11. ig. p |pro ns I si-lia. 2. Reg. 25,17.1—tDNpro nb>N cubiti.’Ezech. 14, 4. sD pro N 3 venienti. 2. In-tegrarum dictionum, qvae aliis, in textuscribuntur, literis, 'aliis vero legendae,aMasorethis osseruntur. Pro voce bawvitiavit, qyassi pro bbscoena habent) no-tant legendum esle accubuit..,

Dent. 2s. > 50. -2: Reg. ■is.-.v. 27. pro'CHOT;;legendum pe-'dum suorum,' h. r. urinam. - Transposi-lionern, Jud. 16. i 26. lawDVst prolIPCITP <sc sac palpare me.' i, ; sam. 14,'ig.i—ONTTVI pro,— & illuminarisunt. Esr; 4, 4. • CDiiibao pro CrTvi"!2Dconturbantes &c. 2. In vocibus notamurMasorethae, übi cum literis qviescenri-bus suerunt scriptae plene, vel absqvei,-*iis desective. Plene aurem vel desective(criptae dicuntur voces, qvae cum literis 4

\vel 1 vel absqve iis (criptae sunt: utGen st 12. NKHI ter in scriptura legitur, lbis plene scilicet cum vau in medio, ut*hoc loco, & semel desective. Item ri7NDGen. 1, 14. bis repentur, utrinqve dese- ‘

dive scripturri, scilicet cum vau in nae*'dia& ultima syllaba, Irem 7^Gen, 2, 7. 1scribitur cum duplici 3. situm & locum •ipsarum, in principio, ! medio' vel sine_,verius, & qvam formam; vel per se, vel '

propter accentum-aliqvem- habuerunt. •

'ac Gen- 1, 2. \pNHI octies initium essewsus r oblervare. tebl Gen. 1.30. qvarer *

32yersum incipere notarunt, qvornm.bcain sine Deuteronomii,. adducuntur. sicinnumera \alia notarunt,, imprimis ea_,,qvae rarius versum inchoant: sic de-cies initium est verius in Deur. qvaterin Jeremia. *CN ter reperitur in me-dio- ver su, ut notat Maiora Gen. 6, 4,!Undecim verius sunt, qvorum ■ princi-pium,' & medium, est Gen. 2,5. Duo-c om vectus. sunt, in qvoruro principio,;ct, medio CZ3N,Exod- u, 3. 4 stru-cturam & conjunctionem; earum, cumaliis .vocibus,;vel compositionem, cum'literis.iervilibus: ut. verbum dicere,cum OViVn bs pro dicere ad DEUM,novies junctum reperitur, qvorum locacitantur in Masora magna, in voceDTl?ssic verbum nY» cum tZZsinbNn sIN protimere DEUM, iepries:reperitur, ; qvo-rum loca receniec-Maiora, Gen. 42 > ig-Verbum v&ss, cum Praepositione.ht con*sinditur duodecies, alias iemper cum bs,loca 2. Reg. 20- adducuntur. t sic.etiam:voces, cum (ervilibuscenjunctas, nume-rarunt, sed nomina maxime cum literis

fp- ab initio, qvando vel cum scheva,& cum Pacach punctata suerunt,' seqven-tedagesch.s. significatione notabant, übiamphibolia, & ambiguitas id req vi sicteut Gen. g. nnV pro significatiohe soliinotarunt. Nam alias nbp, est ; ascende,Gen. 19, g.-ad notatub.Vn' abnocto(lintin significatione profana, sive cossiu-ni’u(iirpata,cum alias vox ista Deum si.gnificet. 6. saepe etiam voces vocalibus& accentibus disserentes, übi peculiarisqvsdam-phservati'o;’ aut disserentia, idpostulare videbatur, notabant. sic Gen.16,' q in jMasora parva ad isO traditur,non exstat amplius cum CatephKametz.Et hoc hanc qvidem ob causam, qvia ir-regulari videbant effo, - calem vocalem,sub litera non gutturali, - poni, qvibus,scheva composirum, proprie competit.Gen. 1,5, ad Masora: magna notaepiiDp i septem sunt cum Kametz, qvc»tum, loca adducit. Nempe ut bae di-stingverentur a ',nNb,qvorunuredecimtine.. ■ iC# -ri 1

34 Mom. Octavum.• • • *— «-r.» 4. . . •

In venibus* annatandis?' bisariam’ prae.* • cipue,- operam luam locavere ' Malo*rethae: primo enim integros numeraruntversus, singulorum librorum me-dium norificarunr, utpote fiber judicum;verius continet 6ig, qvorum medius (s

confregerunt csion untCap7iO; 8.Libisam. bini prossissb’ computati,' 1506 me?dius, mulieri 'illi 'erat Vitulus saginat Usam. 28, 24. Elaijas £95: ■ medius jed ibimagnificus erit Dominus ■ nobis i cap. 21

Jeremias 1465: medius,W dixit 'Cbhanjicap. 28, n. secundo7 varias * & peculia-res : iplorum affectiones, in vocibus, &

siteris» notandas occurrentes, consideo-runt, easqve • virgula motarunt'cenloria,ut qvodviginti duo vectus effo notantur,'in qvibus 'vyj "p**N> neque longaneqve brevis occurrit, hoc est,'neqveineqve Duo repectuntur verius in lege?qvi a Utera 0 incipiunt, Exod, 52,8-14, 19. Item duo verius qvorum Cingu-lae .voces in CD exeunt Gen. 92. 14.

35Kurri 29, 5;. Irem unus'- vectus;' singulasalphabeti stiteras,*etiam,-qvihqye sinalescontinens,' notatur.' - soph. 9, £. Pariterduo sunt versiisjsibi ovarer .extar ‘'iDrOlnempe' Gen. 22,7. 1 Reg. ‘ad' 14. Unusverius notatus est, cosistans .ex ■ qvadra-.ginta "qvinqve vocibus', qvae habent li-teras centum •'& sexaginra, is i legiturjerem. 21. 7. Tres vectus<suns, qvorimisinguli habent octoginta literas, ut no-tatur 'imus •in :Maj6sai<NumV?s,B. Tresverius surit, in qvibus singulis extat se-mel sb 'si qvarer >&) , ut Num. 11, 19,übi; alii’ duo recensentur. Tres veriuslunt in lege,' qvi:incipiunt'a & de-stuunt in u ut Exod.' 1 29'. 90* übi reliqviduo adducuntur. Eres rversirsssissiHestuh|in qvibus pr:mo legitur !?ndeinde qva-so tum ructus ;,ut^Jerdm'.: 27, 9. übialii duo : asseruntur.}'Tres : verius, surit/qvos incipit, & finit nomen DivinumWrri/ ut

rDeur 91, 9. übi alii adducuntursunt versus, ih qvibus sin-

gulis semel est bv & ter /N ut Ezeclr10, 2. übi reliqvi enumerantur. QvatvbE

36sunt versus, in qvibus Lingulis, - qvin.qvies exrar vocula n*?, ut Exod, 40, ig.übi Masora omnia ad duci loca.; Qvin.qve sunt versus, in qvibus singulis, suntqvinqve voces continuae, e duabus con-flantes literis; ut ~p ,DJ 'b D 3 1. Reg. 526. übi reliqvi citantur.. septem suntversus, 1. in qvibus; singulis : ekrant qvin-decim voces, .septem hinc, &. septemillinc, media autem, est diversae scripri-onisi & lectionis, iit 1. sam, 13. 19. übi enareliqvos. annumerat Masora. Octo suntversus, i n qvibus nomen susttn peccatu,construirur cum verbo nw tacere,| utEzech. 18, 21. ; Novem sunt. versus, inqvibus ' sunt duae voces (yncinymae con-junctae, . qvarum interpretatio . una tst,qvales Trouri TOjts senui & cami i t. sam.12, 2. .Decem .versus in lege sunt, qvo-rum prima st ultima vox eadem est,ut Lev. 7,19. Undecim versus lunt,qvo*rum prima & ultima litera est b, ut Le-vit. 13, 9. Pst J77. v. ultimo. psiujus ge-neris plurima, imo innumera sere alia,qvae in versibus annumerandis^ Maso-

37regiae : annotarunt, poffent proserri, nilibrevitatis ratio - calenti i fraenum injice-ret calamo.. -aj .

M o M. v Nono m.I |t accuratos sele in ,omnibus minutisi

simis ; etiam annotandis praebuere)sic etiam ne aliqvpd, ex interrnissu ac-centuum , dubiolum, aut error , ssibre-reperer,. ideo 'nec eos, intactos a Cri-ticis relictos esse, Hebraeorum conctan-ter tradunt monumenta.-Primum autemIPDsD sive Pausatorem, ( sit ita dicerelicear, ad Hebraicae vocis emphasin ex-primendam') Efram conctituunt, undeetiam appellatur. Pausaror,qvod vectus.destinkir,uc loqvitur,Aben Efra ad cap.9. vers >27 Ester. vid Buxe, de orig.pilae. P, x- p. vj' EI, lev. in lib. Maso-reth Hammasoretu. Verum ut ad remaccedamus, Qvoties vox aJiqva, alicubiaccentu non communi notabatur, tumaccentum annotarunt, & talem; eo inloco, reqviri accentum monuere licetejusmodi, vox tali, communiter non

38notetur accentu. sic E. G. Nomen p si.lius, cum accentu Tonico, femper habetTzere, sed ante Makkaph, habet saegoF,Haec qvidern communis, est regula: sedMasora, vocem p septies cum Zaego!,'& accentuToisico,: & qvater cumante Makkaph, 'notari annotaviri l simi-liter Jon, i, 9. verbum HtO cum accen-tu, in ultima occurrit syllaba, Masoraparva in margine annotat, hoc verbumundecies in Bibliis inveniri cum accentujrtohoc est, in ultima syllaba. ". 1

•* •; # *.•••,

Mom.- Decimum. s"C' Nucleatis rudi licet| Minerva, an-

notationibus Masoretharum, qvae admateriam pertinent, instituti -ratio es-slagitat, ut ad formam nosrnet conver-tamus, übi Matarae diipositionenv necnon exscriptiosierri, uno atq; altero ver-bo pensirabimus, sciendum autem, qva-lem nos jam,in impressis habemus libri?,formam & Methodum Matarae, nono*lira in manu-scriptis fuissesi Nam adBibliae -rive ; separarim) sive ad texturi

Iparsim-hic labor primitus non fuit -adyscriptus» sed. in reparata solia, & in librosseparatos, qvos docebant & explicabantin scholis publice, ur omnes, artis hu-jus Masorethicae usiini, r mteiligerenr,

ac modum i perciperent •accommodatilX(ime, qvo textura scripturae sacrae, ab£

omni conservarenr corruptione, inviola-bilem Etenim ; Materia Masorae, longefuit amplior & copiosior j longeqve übe-rior & sertilior, qvam ut vel.• margo,Bibliorum, vel ulla area, locus capacior& paternior, eam capere poruisser, tum'etiam qvod longe commodius utili-us, ex libris separatis, ad Bibliaeappli-cari, ; notatis cum locis conserri, a plu-ribus fructuosius legi, , intelligi & usur<pari,'sio. potuerit. Ne vero ipserex»;ms ß.blicus, omni plane Masora, ejus-qve usu, in universum destituererur,'extraxerunt, iidem Masorae auctores,

ex magno isto Matarae opere,* notasbrevissimas, qvae partim per nudas li-teras numerum exprimerent, qvories'

40: vox aliqva extares, parsim persvoces asine decurtatas, per abbre*viaturas, quasi nutu, mentem majorisMaforte significarent , panim denicp per.symbola peculiariay in lingva syro Hie«rosoiymitana, proposita, quae quasi a.siigmactce loca sive vectus indicarent,in quibus vox aliqua saepius occurrebar,Adsqvassi- autem,sive qvas voces, in

*textu, hae notae reserri deberent supereas circulum in £ textu t ascsiipserunt:■ siad duas pluresve voces, conjunctim re-ferenda-nota esset,ssinnc ■circulum po*suerunt ad mediuistaru vocLi. Hac' de replacet -nobis verba ; Eliae Le v. apponere,qvae ita audiunt inpraes. 5. Masor. Hamas. :Praeterea qvod repentur slriptum , in margini-btu librorum (Biblicorum) non e st.wsi tom-

pendium,ex Masora magna,consiat enimMasoriAiißores ,

non scripsisse verba fixa, circa ruar-ginem, cum brevius ibifuerit (Iratum ,q)>amut 'extendere se in eo poffent, cortina minor, 1

cjbarn ut 'continuisstt omnia Verba tpsorum, (iiserip serunt, ista, in sparatos qVaterniones, srttsparata solia, docueruntqve ea publice, donet

4 1

dissunderentur exemplaria isia, ultra■ citroqbeinter plurimos. - Ex. hisce : darescit norasMaspsethicas,-initio qvidem, oh materiaecopiam, qva. asserente Elia, ipsum,qvan-titate, exctssissenr contextum sacrum,separatim-'editas fuisse: deinde autempaulatim, ornatus sere gratia, ipsi adje-ctas margini, cujus specimen ~ ex va-riis :Mlc. Maforte Ichedis collectum,-primus dedit, R- jacob, .silius Chajim,in edit. Bomberg. Veneta, qvem pcsteaBnxr. seqvutus est.' in edit. Basilienssi Exhilce in medium allatis, exsurgit Mar-rae divisio, in magnam & parvam: Ma-iora magna esilvae totam comprehenditCriticam, cum plena locorum scripturaeenumeratione, qvam qvaeque notaCritica, suo designat numero. Et haecvel sinalis, qvae.leparatim extra textumscripturae, in, sine Bibliorum. ponitur.-Vel Textualis, qvae , conjunctim i cum;ip(o textu, in superiore & inseriore, in-terdum etiam marginali ejus ora pro-,ponitur. Masora parva essi qvae lirerisnumeralibus, vocibus decurtatis &

42symboiicis, notatis insuperdjversis lecti,ombus, deienbitur. Ex hac, decerptae'qvaedarn notae, maxime necessariae, Bib-liis vulgo usitatis, in margine adjici-untur.-V • /dL

Mom- ' undecimum.

sicut omnis actio, propter certum sus-cipitur sinem, ita neqve' Masorethar,

immane ejusmodi opus* frustra aggredisurit i sed propter utilitatem maximam,ut scilicet ab omni mendo & universalierrore, immunes & defaecati, sacri He-braei ad posteros propagarentur sibri. U-tilitatem illam & sinem Masorae, expri-mit Eli Levira praesi 3. lib. Mal. Hamas.Tosi laborem illum inqvslt, qPent prsstiteruntMasoreths ,, impossibtle est >od inciderit autincidere possit in poslerum, varietas autmutatio cjvadam, ullo modo, in ullis libris(eri-ptura. Non * enim frustra dixerunt Rabbintnostrt rrsinV TO sVsIDD Masora esl sepes le-gis.'Ex Christianis id agnoseit Joh. Reuchli-nus in speculo oculari • Übi ita loqvirur;’Non sm 1 ullam. nationem qt>& plus cura &

43‘attentionis halet, sacrdm seriaturam pure &

Dire consert)andi , cjVam Judaei. sic enimeorum Bibliae ad regulam sani:examinata

,ut

conflet quot "oersus , sive colaq\>a CjjplDD illiVocant, qviltbet liber Biblicus in se contineat.scitur etiam qboties, (s qPo loco unaqM,sqve di-lio in Bibliis extet: Certa de illi*; in Bibliismelioribus esl Masbreth, q\><e sunt (cbolia~qt>i-dm, ex qtubiu conflat ,

nam hei liter aliqvaredundet aut desiciat. sto Marcus, Marinus,Canonicus sancti salvatoris, Romae Ve-neriis, Lexicon edidit Ebraicumj in cu-jus praesatione, Maioram, his commen-

dat verbis: Ne plura, mcsiit' errata^in legeimperent; probisum esi 'ab'EbraispE/ra tem-pore, opere illo admirabili', qvod'Masbrethappellarunt, in qvo, ordine (5 " modo propeDivino omnia qis in 'Bibliis• sunt ,

*annu-merarunt, (sqiot,qboqbe modo scribantur',edixerunt. Eadem habet Benedictus A-rias praesatione in Pentatetich. BibliRegior. übi dicit:' In illo Ibtsaiiros qvam .'Masoretb appellant , t anqvam in sacra 15 fil'delt qvadam (lodiA , 'stmnia 'diligentiae^

44.'rhagho (ludio, ■ constituta ,

:aniiqva leßtonhreliquis, monumenta, induta, vestigia, exem-plaqDe omnia continentur,

ratio conserendi,m\>£ Is- Asterii leßionis osieniitur: ex qvt-bus qpidem , sirnul tollatis, certa qpjedam hisextat ,ad cujus pr&scriptam normam /aeramyseria(indicari pojsunt. . . Nico!. FullcrusBritannus, in Mslce!. sacris lib.j. cap. 15.ac■ dere ica 10qvisur:.sj??? consido (e*Vitarem| Hebraicam intemeratam cu-ssodiendi) excogitata e(l, a perittssimis Ju-duorum vi i(Iris , ‘ siblimis. ars . s curio/i,

«s* o '- wu. -u

quam Masorelh dixerunt , hoc et, traditio-i>Woi-yj >»»*.*« K*i* *

»■*'■ /s.nem, vel rationem accurati[simum , tradendi

• per . manus poserorum, scrtpture sanße C.tlionem,- purum simper integrum que. t Cujusbeneficip , non vocabula, dunraxat, sed ip/u et-iam literqs(, in numerato habent : adeo ut nul-la, ne minima quidem mutatio; invehi qveat:ab hominibus, aut indocta, aut itant ibus,aut temerariis , qvin e vesigio facile depre-hendatur, <Unde non. inepte abiipsis. duitutiTVtn1? qVasi /epium peteris inflramnU,ad omnem, inde labem rnetumqvc deprapatiu-

45His siibmotnndum Csr>ropul/asjcluiMt V\i\va qvidesiderar, adeat schikkar. Becssin bapp.p. 51. Gvadagnol, apud Haksp. p; 332.sim., de Muis. de adit- verit. Heb. c. 7.Aben Efra in Exod. c. 2?, v, 31 Btixt*in Comment. Maior: Ex qvibus patet,qvantum Divinae bonitatis argumentumsitjVqyod;(epimento istoc Masorethicp,(aera Bibliae circumdari; & ab omni cor-ruptela . & errore, praemuniri, industriasapientissimorum hominum,. voluerit.Ad hujus rei überiorem illustrationem,nonnulla ex sacro codice, exempla, inmedium \ adducemus. sic Gea- ,19,. £ iptextu scribitur Hin cum saegol, alipqvinfemper.. cum :Tzere. scribitur, exceptohoc 1 loco. ;) Masorethae .igitur, ,ne qyissaegol istud in Tzere mutaret,adscrip-serunt haec verba; omniarisp significatio»rus |n ecce, sunt cum Kamerz parvo,(idest,Tzere).excepto uno,cum Patachparvo ( hoc est, saegol) qvod est hocipsum. Ibid. v. 23 scribitur in textu,

prodibat, Masoreth parva annotat* m,

46p'VO’3 3 tria parantur effo debere,

nN&vhoc-est,-in tribus locis (qvorumsido reliqvi inMalora magna textuali al-legantur) putare aliqvis poslerctn textulenbi debere, 1' qvia scilicet istDVt (ol(qvod praecedit) plerun(i[-sdcrninine.u*lurpatur, Exddsaitj.Temeritarem igiturcorrectionis; hac notapraecavere volue-runt Masorerhae,ne qvispiarri sciolus au-

qvicqvam, in sacra scriptura 'mu-tare attentaret. Plura, in medisi adducere•exempla, siiperredemus. siqvidem in ! le-gendo & - pervolvendo 1sacram scriptu-ram ,■ ad satietatem • usqve ejusmodi ob*via habebit;-.Benevolus Lector. Hoc lo}lum addimus^2 parem- videlicet aliorum,« imo qvae majoris sunt momenti ■&]

ponderis, effo rationem. Heic• manum de tabula.

GLORIA IN>EXCELsIs DEO!!!

Eruditione, morumque integritate, Orna\:ss tissimo Jubent, \

Dn. ER ICO -C HOs E LlO,| jHujus . suae Dispurarionis ’ desensori in- '

; genioso, sympatriots'

aeque ami-co conjunctissimo. :

.

CARMEN GRA TULA TORIIIM.

Dum Tu 'Choseu ) qVem fat loluissi Ca*■■ -s \ vicenas . ■Instgni cura , monstrat |(5 hocce docet j

Egregium , /petimen , ; Majoras /naviter ?-• i u) .atque v ’ ..

i,A; Egregie mulcent, differo e cathedra : .Tunc ego mnpojjum , qvinme, gratantibiu.c •

~ ■ i , ip/um -a sj. Musts Adjungam &,

. sed tacite> mo-duler.

Murmure cum rauco , re/onet. mea vitis' avena

,

Illa rigata nec e(l , ntsiare Castalio.Gratulor ex animo, sio Te bersajje libellos• v Jam monsires soetum, pro/peri ut in-

genii.

pol bene sio infles, qitosVis perserre| l.ubores, sl

Te decarei-latiro ut, tiaras]Apollo sur,,Ad sili* /aperi ,

demissa voce rogati . .

‘. , Choseli 'captis i egregiis Jludiis!.In amicitiam perennaturam, ■ difra-

ctus curis, qvalibus non an.

■ tea,connexuit -

'

Georgius Litanias.'I-*- •

Eidem:m tibi tractanti, Masoram per pete cura

Tempore succincto, quod superedeputes.

Insomnes longo veniunt examine, cura:Qveis, justo, expedias Regia justa, modo

Pergito VsiC' Criticas , sacris -connecter»curas,s •

Perge nec a coepta oimoveare via.Cu/us sunt coeli, cujus sunt stumina , tellus

Omnipotens tribuat, qvatquesecbndaM&scV - ■ ■ ■■ Tibi! ■ ’

'Amoris sT honoris ergo; gratuli >

.-

0insidus scripstt

joh. stonsorg.

Virtus res superat cunctas, 'qvas con-, tinet orbis,

Igne nec illa perit, nec mala sata timet.Non dentes curat ea , nec mala verba

nocentum,femper eam vere, gloria summa ma-

net»,.Virtutem celebrem te comprobat ex-

coluisse"Auscultans Musis, haecce Camoena

tua.

Gratulor ergo tibi, voveoque ex cordesideli, |

Ut DEUs aeterni dives übique boni, '

Addat laeta tuis studiis, ut prenderemetam

’ 5: '

Possis optatam , cum tibi tumquetuis ! ;

srdctptori suo dileßifflmoanmittis adcU-

. rnahAtJohannes ©ttwrtsjaslm

astiti nssns 2sippoC lUI asHippoerenensWb '

• 'Kalia/£n sMnics baDe/ sa at tag min sr6sl&

, .franistolla ...grumae Denne Dag/ sotu 3 Praeceptorfar/

is&r dissers for sta sc«ct>s / for AuraefframD frambdt;

seist more miss tjelt stari / ocb borDe rectisa roara/sto meD <£Dsr tosi/ mia piacsar frusy

ter rara ;

Ossici) allDensUinD (asl ct) / silum sa ivi>' . Da ssitnbs/

Uppa Parnassi £ogD/oci) pa Desj bransa; ■ £isas/ -

(ag mits©innesuno/ meD nan Dici)(sanuuan bnngo/

£)ocl) sio Da QBssian bor upsnlia/ M! miss singo

5.6rH«nD/ oct) spabaabiv ‘isßorcset sielsen raar;

srt salisolia st?ill nuo 6n|son/ at 3- •

‘

- farsoD mcOgang fil Den bcssin i som 3 sm

ungDom

gjlcD Cosocb esseci* spctns/ sctms trsilbs*ssnns patrata/D* at 0 Psl bess std&y an ossa Q:Dra abi?51nirdnDei? (sDecstijs/ fil Ds§i£6rtsn far/Uscts Minervae tjanD/ I bn?ilsensocbool

' i ssimpar/Del? rmboselbarslsjs/sbt fil beO sienstss

lanipar,ssiliss scennc ©idssocl) Xaal/ tosi nustudl

anDa nia/Dd) biDia £Oren ©UD at 3 bet

sDlssilcrnaaUl£)cs]e sa dictavi sili (j&jcttyrabe Mr<

Prsceptor, rtl ipcs(snstiin / KhU»mmt i;mrat>e

sovensc ©nwrtsjaslra.