HAS Den Bosch Brochure 2011-12 (Dutch)

the heartbeat of your future studiejaar2011-2012

Down to earth. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig.

Groen. Zwart. Wit. Rood. Ondernemend. Passievol. Persoonlijk.

Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch.

Kleurrijk. Puur. Ongedwongen. Wetenschappelijk. Onderzoekend.

Stimulerend. Vitaal. Bijzonder. To the point. Eigenwijs. Innovatief.

Gevarieerd. Temperamentvol. Something else. Bezield. Zakelijk.

Betrouwbaar. Optimistisch. Praktisch. Betrokken. No-nonsense.

Onafhankelijk. Effectief. Objectief. Gezellig. Oprecht. Inspirerend.

Begripvol. Ambitieus. Easy-going. Ondernemend. Avontuurlijk.

Individueel. Levendig. Recht door zee. Bevlogen. In beweging.



Internationaal. Eigenwijs. Productief. Harmonieus. Economisch.


Stimulerend. Vitaal. Bijzonder. To the point. Individueel. Innovatief.





Up-to-date. Levendig. Recht door zee. Bevlogen. In beweging.

Ja, wij zijn eigenwijs. Dat vinden wij zelf een kwaliteit. DeDikke van Dalen benoemd het ‘overmatig vertrouwend opeigen kennis of beleid’ of nog erger ‘ontoegankelijk voorraad’! Maar die Dikke schrijft ook ‘op grappige wijze vanhet gewone afwijkend’ of ‘curieus’. Kijk, en daar kunnen wijons in vinden. Maar meer nog in die twee geweldige woor-den die in het woord eigenwijs staan te schitteren: EIGENen WIJS. Dat zijn wij helemaal. Op alle manieren eigen. Inonze aanpak, in onze projecten, in onze omgang met el-kaar. In de vele innovatieve zaken die we ondernomenhebben. Kom bij ons kijken en je ziet het, je voelt het, dit isandere koek. Dit is spannend, dit biedt kansen, dit is een

eigenwijshele leuke club. Enorm gemotiveerde studenten, inspire-rende docenten en medewerkers. Op een eigenzinnigemanier blijven we onszelf en daarmee vallen wij op. Weworden bovenmatig vaak gevraagd voor allerlei projecten,door de overheid en het bedrijfsleven. We staan midden inde maatschappij en onze eigenheid wordt gewaardeerd.En wijs, ja wijsheid kom je hier opdoen. Daar studeer jevoor en die wijsheid geeft je toekomst perspectief. Wantdaar draait het hier allemaal om. Je zoveel wijsheid bijbrengen dat je na het afstuderen een scala aan mogelijk-heden hebt. Dat is onze missie en om dat te bereiken latenons zeker niet van de wijs brengen.

1

See for yourself

Feel the difference

Go for it

96 pages of thoughts

ideas and facts

From a school without walls

where down to earth is written high in the sky

HAS Den Bosch,the heartbeat of

your future

Inhoud

3

Hogeschool HAS Den Bosch, the heartbeat of your future 4

HBO Bachelor-opleidingenFood Design & Innovation 1 0Voedingsmiddelentechnologie 20Bedrijfskunde en agribusiness 26Dier- en veehouderij 32Milieukunde 38Toegepaste Biologie 44Tuin- en landschapsmanagement 48Stad en streekontwikkeling 54 Landscape Design 60Tuinbouw en akkerbouw 64Horticulture & Business Management 68Floral Design & Business Management 70

NieuwInternational Agribusiness & Global Development 76Geo, Media & Design 78

Topklas Ondernemen, 80HBO-diploma én eigen bedrijf

Meer mogelijk na je MBO 82

Toelatingseisen 2011-2012 88 Open Dagen, Oriëntatiedagen& Beurzen 2010-2011 92

Aanmelden, studiefinanciering 95Wie, wat, waar 96

Je zoekt een hogeschool die inspireert en praktijkgericht is.Een hele klus? Nee. Ga naar Google Earth en zoom in op de coördinaten 51˚41’10.96” NB en 5˚17’08.06” OL. Welkom bij Hogeschool HAS Den Bosch, de hogeschool waar je kunt kiezen uit tien geweldige opleidingen en tientallen afstudeerrichtingen die in het teken staan van Food, Busi-ness, Landschap en Milieu, Bloem en Plant of Dier.

the heartbeat of your future

4

Wie voor hogeschool HAS Den Bosch kiest, zegthardop ja tegen uitdaging. De opleidingen rakenaan drie grote en actuele thema’s: natuur, milieuen voeding. Bovendien is HAS Den Bosch bij uit-stek de hogeschool voor mensen met een gren-zeloze nieuwsgierigheid. Letterlijk: je stage in hetbuitenland is mogelijk de opstap naar een inter-nationale functie.

EigentijdsOnze hogeschool aan de Onderwijsboulevard –op steenworp afstand van het NS-station – teltzo’n 1750 studenten en 230 medewerkers. Zijwerken samen in een sfeer die ondernemend,maar ook eigentijds en ongedwongen is. Nogeen pluspunt: de onderlinge betrokkenheid isgroot, mede dankzij de vele studie- en studen-tenverenigingen die aan HAS Den Bosch ver-bonden zijn. Vanzelfsprekend bieden we je demodernste faciliteiten, zoals ict-voorzieningen,een kassencomplex, de schooltuin, de proeffa-briek voor voedingsmiddelen, een bierbrouwerij,het Food Design Center, de techniekhal, de mi-lieuhal en diverse laboratoria. Last but not least: de HAS staat in Den Bosch(136.500 inwoners), de Bourgondische stad diebruist van de activiteiten. Niet voor niets blijkt uiteen landelijk onderzoek in 2007 dat Den Boschde vijfde aantrekkelijkste stad van Nederland isom te leven, studeren en werken.

Aan de slagDeze studiegids helpt je om je keuze te maken.Wat je ook kiest: je bent verzekerd van een stu-die waarmee je hoge ogen gooit op de arbeids-markt. Overheden, bedrijven en organisatieszitten immers te springen om praktijkgerichtemensen die willen werken aan oplossingen voorde wereld van morgen. Kunnen ze op je reke-nen?

5

Of het Brabantse gemoedelijkheid is, hebben we nooit on-derzocht. Maar dat we op de HAS informeel en persoonlijkmet elkaar omgaan, is wel duidelijk. Onze docenten ken-nen hun studenten bij naam en weten hoe het met ze gaat.Bovendien heb je van het eerste tot het laatste jaar eenbetrokken coach die je begeleidt en met je meedenkt. Ofhet nu gaat om privé-kwesties, beperkingen of problemenmet je studie: je coach zoekt mee naar een oplossing. Voor sleur of gemakzucht hoef je niet te vrezen op de HAS.De belangrijkste drijfveer van onze medewerkers (en stu-denten!) is passie. Dat geldt voor de materie, maar ookvoor het werkveld en vakgebied. Vanuit die betrokkenheid

betrokkenzetten we graag een tandje bij om daadwerkelijk iets voorje te betekenen. Dat kan ook, omdat de HAS na de kunst-opleidingen het meeste personeel per student heeft: 1 op8,5. Ook heeft elke opleiding een vaste groep van 20 à 25docenten die hun 200 tot 300 studenten op verschillendetijdstippen tegenkomen, en niet alleen tijdens de lessen.Verder zijn we betrokken bij de wereld om ons heen: westreven naar duurzaamheid; nemen deel aan allerlei lo-kale, regionale, landelijke en zelfs internationale projectenen werken samen met diverse externe kennisinstellingen.Jouw belang is het onze. Zo voelen we dat. En daar han-delen we naar.

7


your future8

Down to earth. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig. Groen. Zwart. Wit. Rood. Ondernemend. Passievol. Bevlogen. Persoonlijk.

Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch. Kleurrijk. Ongedwongen. Wetenschappelijk. Onderzoekend. Stimulerend. Vitaal. Bijzonder.

To the point. Individueel. Innovatief. Temperamentvol. Something else. Bezield. Zakelijk. Veelzijdig. Betrouwbaar. Optimistisch. Praktisch. Betrokken. Puur.

No-nonsense. Onafhankelijk. Effectief. Objectief. Gezellig. Oprecht. Inspirerend. Kleurrijk. Ambitieus. Easy-going. Ondernemend. Avontuurlijk. Levendig.

Recht door zee. Eigenwijs. In beweging. Down to earth. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig. Groen. Zwart. Wit. Rood. Ondernemend. Passievol.

Persoonlijk. Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch. Kleurrijk. Puur. Ongedwongen. Wetenschappelijk. Onderzoekend. Stimulerend.

Vitaal. Bijzonder. To the point. Individueel. Innovatief. Temperamentvol. Something else. Bezield. Zakelijk. Betrouwbaar. Optimistisch. Praktisch.

Betrokken. No-nonsense. Onafhankelijk. Effectief. Objectief. Gezellig. Oprecht. Inspirerend. Kleurrijk. Ambitieus. Easy-going. Ondernemend. Avontuurlijk.

Levendig. Recht door zee. Eigenwijs. In beweging. Bevlogen. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig. Groen. Zwart. Wit. Rood. Ondernemend.

Passievol. Bevlogen. Persoonlijk. Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch. Kleurrijk. Ongedwongen. Wetenschappelijk. Onderzoekend.

Stimulerend. Vitaal. Bijzonder. Down to earth. To the point. Individueel. Innovatief. Temperamentvol. Something else. Bezield. Zakelijk. Betrouwbaar. Veelzijdig.

Optimistisch. Praktisch. Betrokken. Puur. No-nonsense. Onafhankelijk. Effectief. Objectief. Gezellig. Oprecht. Inspirerend. Kleurrijk. Ambitieus. Easy-going.

Ondernemend. Avontuurlijk. Levendig. Recht door zee. Eigenwijs. In beweging. Down to earth. Enthousiast. Steady. Jong. Tolerant. Stoutmoedig. Groen. Zwart.

HBO Bachelor-opleidingen

9

Food Design & InnovationAls je met eten wilt werken kun je kok worden. Banket-bakker. Of diëtiste. Allemaal beroepen aan het eind vande productielijn. Je kunt ook bij het begin beginnen: bijhet bedenken, ontwerpen, produceren en verkopen vannieuwe voedings- en genotsmiddelen en concepten. Datleer je tijdens de opleiding Food Design & Innovation. Tijdens deze avontuurlijke studie ga je aan de slag metcreativiteit en voeding, weet je vragen uit de markt tevertalen naar innovatieve producten. Onze kaart biedtdrie specialisaties: Food Design, Creative Food Marke-ting en Food Packaging

Maikel Geluk: ‘Dit is een woord dat iets zegt over mijnmanier van denken en doen. De beslissingen die ikneem, komen puur vanuit mijn hart. Ik probeer van alleszoveel mogelijk te genieten. Mijn grote passie is eten, ikwil het voelen, ruiken, ermee werken en er veel overleren. Bij deze opleiding kan ik al mijn ideeën en fanta-sieën heel goed kwijt.’

10

Studie-opbouwDe opleiding Food Design & Innovation is een vierjarige HBO-opleiding dievier blokken per studiejaar omvat. De drie specialisaties kennen een geza-menlijke propedeuse. Aan het eind van het eerste jaar kies je voor je richting:Food Design, Creative Food Marketing of Food Packaging. In het tweede jaaris een aantal modules gemeenschappelijk, maar ook een aantal gespeciali-seerd naar de gekozen afstudeerrichting. In het derde jaar pas je je kennispraktisch toe tijdens twee stages, waarvan minstens één in het buitenland.

Food DesignVoor je aan de slag gaat, zetten we enkele vragen op het menu. Wil je hetvoedselaanbod vergroten met jouw innovaties op het gebied van product-ontwikkeling? Ontwerp je liever een Food Event? Wil je Food Stylist zijn bijeen glossy culinair tijdschrift? Of geef je de voorkeur aan een ontwerpafde-ling van een voedingsmiddelenproductiebedrijf? Dan past de specialisatieFood Design bij je. Na vier jaar studie ben je volledig thuis in de wereld van voedingswaren,grond- en hulpstoffen en bereidingstechnieken. Bovendien heb je scherperinzicht in de markt en in de psychologie van de consument. Maar het aller-belangrijkste is je creativiteit. Je tovert met vormen, kleuren, geuren en sma-ken. De eindbestemming: een nieuw voedingsproduct of -concept dat neus,oog en tong verleidt.

Jeroen van Maurik: ´Ik hoor van iedereen dat ik eenbeetje gek ben. Je moet ook een beetje gek zijn tij-dens deze opleiding!´

12

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Consumentengedrag Consumentencultuur

Designer skills 1

Personal Skills & Competences

Oriëntatie stage


Sensoriek

Productontwikkeling


Project Food Design

Project Product development


Voedsel Voeding

Designer skills 2


Marketing en communicatie

Vorm en beeld


Binnenlandstage


Project Food Design



Zuivel en vlees Granen en groenten

Designer skills 3


Ontwikkeling en productie

Kookkunst


Binnenlandstage


Bedrijfsopdracht (BO)


Marketing Verpakking en design

Designer skills 4


Kwaliteit en ketens

Foodstyling


Buitenlandstage




Food Design Blok I Blok II Blok III Blok IV

13

Creative Food MarketingHeb jij gevoel voor goede smaak? Weet jij wat de consument lekker vindt enwaar de vragen in de markt liggen? Doorzie je waar een merk voor staat enweet je het gat in de markt te ontdekken? Dan is Creative Food Marketing jeop het lijf geschreven. In deze specialisatie breng je de theorie en praktijkvan de levensmiddelenindustrie bij elkaar. Zo leer je alles over conceptenen productontwikkeling, voeding, marktintroducties, kwaliteit, supermarktenen consumenten. Creative Food Marketing is bij uitstek een richting voormensen met interesse in marketing en verkoop, media en reclame, retail ensupermarkten, merken en levensmiddelen. De eindbestemming: food mar-keting, waarin je nieuwe, innovatieve producten bedenkt én verkoopt.

Bernadette Veenstra: ‘Het leukste van een dagis Design met een lach!’

14

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4


Designer skills 1


Oriëntatie stage


Economie

Marketingplanning


Project Creative Food Marketing



Voedsel Voeding

Designer skills 2



Media en reclame


Binnenlandstage


Project Creative Food Marketing




Designer skills 3



Marktonderzoek


Binnenlandstage





Designer skills 4


Kwaliteit en ketens

Retail en E-Tail

Personal Skills &Competences

Buitenlandstage




Creative Food Marketing Blok I Blok II Blok III Blok IV

15

16

Sanne Block: ‘Ik kan op een creatieve manier oplos-

singen bedenken, verder ben ik creatief op het ont-

werp vlak en hou ik er van creatief bezig te zijn met

van alles en nog wat.’

Food PackagingStel: je begint een nieuwe vierdejaars-speciali-satie. Dan is het afwachten hoe het uitpakt. Maarniet bij Food Packaging. Vanaf het begin in 2008bleek er ruime belangstelling voor deze tak. Datheeft ons geïnspireerd om Food Packaging uitte werken tot volwaardige afstudeerrichting. Eenextra reden: het creatieve Packaging Design be-leeft wereldwijd een sterke opmars. De afstudeerrichting ontwikkelen we niet in onseentje, maar in samenspel met het bedrijfsleven.Pakkende namen: BooM Packaging, Bunzl, GBO Design, TNO. Kies je voor Food Packaging, danzul je als starter bij grote voedingsmiddelen-bedrijven, gespecialiseerde ontwerpbureaus ofadviesbureaus aanvankelijk in teamverband wer-ken. Je bezigheden? Als student ga je bij ondermeer MKB-bedrijven aan de slag. Daar ben je alsverpakkingskundige of -technoloog eindverant-woordelijk voor het analyseren, innoveren en sturen van verpakkingsprojecten. Maar het kanook zijn dat je als Verpakkingsontwerper ofPackaging Development Manager al je kennis encreativiteit kunt openvouwen.

BeroepenOf je nu als zelfstandig ondernemer aan de slagwilt of als werknemer in een groter of kleiner be-drijf: je tafeltje is gedekt! Na je specialisatie FoodDesign kun je vele kanten op. Enkele functiesom je tanden in te zetten: food designer/creativechef, conceptontwikkelaar, creatieve product-ontwikkelaar, food stylist of trendwatcher. Kies jevoor de specialisatie Creative Food Marketingdan kun je gaan werken als productmanager,food marketeer, communicatiemanager, innova-tiemanager (new businessmanager) of markton-derzoeker in de foodbusiness.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen voor Food Design& Innovation (zowel Food Design, Creative FoodMarketing en Food Packaging) zijn op woensdag15 december 2010 en donderdag 31 maart 2011.Je bent van harte welkom. Studenten voor deopleiding Food Design & Innovation dienen zichvoor 1 juni op te geven voor een adviesgesprekbij Caroline Kesselaer.

ContactpersonenStudieadviseur: Caroline KesselaerE-mail : [email protected]: 073 - 692 37 20Secretariaat: Kim VerhoefE-mail: [email protected]: 073 - 752 03 83Directeur opleiding: Evert-Jan Ulrich

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4


Designer skills 1


Oriëntatie stage


Verpakkingsomgeving

Voedsel en verpakken


Project Food Packaging



Voedsel Voeding

Designer skills 2



Vorm en beeld


Binnenlandstage


Project Food Packaging




Designer skills 3



Integraal verpakkings-kunde


Binnenlandstage





Designer skills 4


Kwaliteit en ketens

Materialen en technieken

Personal Skills &Competences

Buitenlandstage




Food Packaging Blok I Blok II Blok III Blok IV

17

Hogeschool HAS Den Bosch kweekt je nieuwsgierigheiden voedt je enthousiasme. Hoe? We stimuleren je denkenen doen. Met nieuwe, verrassende ideeën en initiatieven.Met uitdagingen, op uiteenlopende manieren. Door inspirerende mensen aan ons te binden: creatievevernieuwers en vooruitstrevende baanbrekers als PierreWind (TV-kok), Romeo Sommers (Tuinruimers) en Joep Bartels (Academy Stal Bartels). Door praktisch onderzoek te doen, innovatieve projecten teontwikkelen en uit te voeren. Een milieuzorgsysteem vooreen schoonmaakbedrijf bijvoorbeeld, waardoor er mindervervuilend wordt gewerkt. Of een onderzoek naar de ef-fecten van geneeskrachtige kruiden op runderen. Vernieu-wende projecten zoals “het blote-voeten-wandelpad” enonze innovatieve tuinen landschapsontwerpen. Maar ookdoor de verrassende recepten van onze Food Design-stu-denten in ‘Boodschappen’, het maandelijkse tijdschrift vano.a. Super de Boer, Coop en Jan Linders. En de jaarlijkse

inspirerendcreativiteitscursus bij Tuin- en landschapsmanagementwaar HAS-studenten met buitenlandse collega’s innova-tieve oplossingen zoeken voor problemen in de openbareruimte. Door excursies naar bijzondere locaties die verwonderingen enthousiasme oproepen. Door de uitdagende afstudeerprojecten, die zelden van-zelfsprekend zijn en vaak leiden tot originele inzichten enonorthodoxe invalshoeken.Door ons gebouw met veel lichtinval, open ruimtes en eenvoortdurende bedrijvigheid. In de praktijkruimten, de tui-nen, de omgeving. Door jezelf, je medestudenten en docenten. Die je nieuws-gierigheid prikkelen en je ontwikkeling bevorderen. HAS Den Bosch biedt je allerhande ingrediënten die en-thousiasmeren, die je aanzetten tot nieuwe ontdekkingen.Welke inspirerende vondst ga jij op de HAS doen?

19

VoedingsmiddelentechnologieVoordat je je tanden zet in een pizza quattro stagioni ofeen volkoren boterham met kaas hebben die voedings-producten al een lange weg afgelegd. Van tuinen akker-bouwers of dieren veehouders via foodontwikkelaars,fabrikanten, kwaliteitsbewakers, transporteurs en retai-lers naar jouw bord. Voedingsmiddelentechnologen zijnde ‘opzichters’ van deze boeiende keten tussen produ-cent en consument. Zij ontwikkelen en bereiden voeding,bedenken de ingrediënten, waken over de veiligheid engezondheid en ontwikkelen de benodigde apparatuur.Deze vierjarige opleiding kent twee specialisaties: FoodTechnology en Food & Health.

Bianca Sprangers: ‘Het is belangrijk om tijdens je studie

gestimuleerd te worden. Ik stimuleer ook graag an-

deren, zodat ze samen met mij de studie kunnen afron-

den, in goede en slechte tijden!’

20

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Thema: Food and Nutrition

Voeding en Gezondheid

Productkennis

Project: Voeding en gezondheid


Oriënterende stage


Mens en Bedrijf

Engels


Afstudeerfase – project


Thema: Food Production

Food Science

Food Processing

Project: Food Production


Verduurzamen

Unit Operations

Specificaties voedings-middelenapparatuur

Engels


Binnenlandse stage



Thema: Product Development

Consumentengedrag

Productontwikkeling

Project: Product-ontwikkeling


Veilig voedsel

Kwaliteitsbeheersing

Project: Veilig voedsel

Engels


Binnenlandse stage

Afstudeerfase Bedrijfsopdracht


Thema: Food Technology

Productie Dierlijk

Productie Plantaardig

Proceskunde


Productonderzoek

Productoptimalisatie

Project: Product-ontwikkeling 2

Engels


Buitenlandse stage



Food Technology Blok I Blok II Blok III Blok IV

21

Studie-opbouwDe opleiding Voedingsmiddelentechnologieduurt vier jaar. Elk jaar bestaat uit vier blokkenvan tien weken. In ieder blok staat een themacentraal, bijvoorbeeld food & nutrition, food pro-duction of product development. Aan het eindevan het eerste jaar kies je voor je specialisatieFood Technology of Food & Health. In het twee-de jaar is een aantal modules gemeenschappe-lijk, maar ook een aantal gespecialiseerd naarde gekozen afstudeerrichting. In het derde jaarpas je je kennis praktisch toe tijdens twee sta-ges, waarvan tenminste één in het buitenland.Voor je afstudeerjaar maak je een keuze uit eenvan de vier (industriële) sectoren: bakkerij, dranken, vlees of zuivel. Bovendien kies je eenvan de functiespecialisaties: productontwikke-laar, procestechnoloog, kwaliteitskundige, voe-dingskundige, commercieel technoloog, verpak-kingstechnoloog.

Food TechnologyBij Food Technology stap je de wereld binnenvan E-nummers, uiterste houdbaarheidsdata engeschiktste verpakkingsmiddelen. Je leert allesover de productiemethoden, kwaliteit, veiligheiden beheersbaarheid van onze voedingsmidde-len. Maar ook over de relatie tussen grondstoffenen bewerkingsprocessen en de bewaking vande productkwaliteit.

Food & HealthBij Food & Health ontdek je wat voeding, veilig-heid, kwaliteit en gezondheid met elkaar temaken hebben. Je wordt opgeleid tot specialistop het gebied van voeding en gezondheid: jijhoudt in de gaten of de samenstelling van voe-ding verantwoord is en tegemoetkomt aan degezondheidsbehoefte van de consument. Bo-vendien ga je op zoek naar producten die pas-sen in een gezonde levensstijl en denk je na overnieuwe ingrediënten. Enkele vragen die op jebord liggen: wat maakt een voedingsmiddel ge-zond en hoe kunnen we het nog gezondermaken door aanpassingen in samenstelling ofprocessing? Maar ook: hoe lichten we de con-sument daarover voor?

BeroepenNa de studie Food Technology kun je aan deslag in de voedingsmiddelenindustrie. Als hoofdkwaliteitsdienst bijvoorbeeld, KAM-coördinator(Kwaliteit, Arbo en Milieu), productiemanager, ap-plicatietechnoloog of productontwikkelaar. Of bijde overheid als beleidsmedewerker of contro-leur bij de Keuringdienst van Waren.

Met de specialisatie Food & Health kun je ver-schillende kanten op. Je kunt voedingskundige(nutritionist) worden bij een voedingsmiddelen-bedrijf. Of adviseur van consumenten en organi-saties bij bijvoorbeeld een voorlichtingsbureauof adviescentrum. Maar er is meer. Misschienricht je je op het buitenland – of nog specifiekerde derde wereld voor een functie in ontwikke-lingssamenwerking. Heb je ondernemersbloed,dan kun je je eigen zaak beginnen: van internet-bedrijf tot advies- of reclamebureau met het ac-cent op gezonde voeding.

Als Food Packaging Designer of verpakkings-deskundige ontwikkel, ontwerp en implementeer je(nieuwe) markt-product-verpakkingscombinaties.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen voor Voedings-middelentechnologie (zowel Food Technologyals Food & Health) zijn op woensdag 15 decem-ber 2010 en donderdag 31 maart 2011. Je bentvan harte welkom welkom.

ContactpersonenStudie-adviseur: Ron de VeldE-mail: [email protected]: 073 - 692 37 11Secretariaat: Ellen MauriksE-mail: [email protected]: 073 - 692 37 11Sectordirecteur: Evert-Jan Ulrich

Bart van Nistelrooij: ‘Tijdens de studie leer je om doel-

bewust bezig te zijn. Wanneer je dit altijd en overal toe-

past zijn er grote resultaten te behalen in het leven.’

22

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Thema: Food and Nutrition

Voeding en Gezondheid

Productkennis

Project: Voeding en gezondheid


Oriënterende stage


Mens en Gedrag

Engels




Thema: Food Production

Food Science

Food Processing

Project: Food Production


Mens, voeding en wereld

Project: Mens, voeding en wereld

Engels


Binnenlandse stage



Thema: Product Develop-ment

Consumentengedrag

Productontwikkeling

Project: Product-ontwikkeling


Veilig voedsel

Consument en Kwaliteit

Project: Veilig voedsel

Engels


Binnenlandse stage



Thema: Food Technology

Productie Dierlijk

Productie Plantaardig

Proceskunde


Productonderzoek

Productoptimalisatie

Project: Product-ontwikkeling 2

Engels


Buitenlandse stage



Food & Health Blok I Blok II Blok III Blok IV

23

Niet elke student streeft ernaar om later een eigen bedrijfte beginnen. Velen gaan na hun studie met plezier alswerknemer aan de slag. Toch zijn studenten van Hoge-school HAS Den Bosch zonder uitzondering ondernemend.Simpel: we zijn resultaatgericht, laten ons liever leidendoor avontuur dan door sleur. Zo gaan alle studenten opbuitenlandse stage, voert iedereen een real life afstudeer-opdracht binnen een bedrijf uit en nemen we deel aan diverse EU-projecten en studentenuitwisselingen. We heb-ben intensieve contacten met talloze ondernemers enonze studenten werken zeer geregeld samen met bedrij-ven aan grote en vernieuwende projecten. Maar ook het omgekeerde geldt: we reageren op sterk uit-eenlopende vragen uit het bedrijfsleven en ontwikkelennieuwe en praktijkgerichte opleidingen als bedrijven onsdaar naar vragen. Verder komen we het bedrijfsleven te-

ondernemendgemoet met allerlei innovaties en producten. In het AntonJurgens Institute waar studenten en bedrijfsleven samenonderzoek doen naar voeding en gezondheid. Maar ook bijHAS KennisTransfer waar we bedrijven adviezen, onder-zoeken, gerichte opleidingen, trainingen en cursussen opmaat aanbieden.Mocht je als student je eigen bedrijf willen beginnen, danbiedt HAS Den Bosch je die mogelijkheid. De afstudeer-richting Topklas Ondernemer begeleidt studenten in hetlaatste jaar van hun opleiding bij het opzetten van huneigen bedrijf. Verder biedt HAS Ondernemend Café ruimteaan (startende) ondernemers om met elkaar in contact tekomen. Tot slot geven we concrete ondersteuning en advies door onze betrokkenheid bij ondernemers- en starterslifts. Kortom: avontuurlijke ondernemingen in overvloed!

25

Bedrijfskunde en agribusinessDenken & doen. Dat kenmerkt de opleiding Bedrijfs-kunde en agribusiness. Je hebt affiniteit met het agra-risch bedrijf en de voedingsindustrie. Maar je bent vooralgeïnteresseerd in de bedrijfsmatige kant – van produc-tie en verwerking tot distributie en handel. Je leert be-drijfsvraagstukken analyseren en oplossen, financiëlezaken regelen, een eigen bedrijf runnen, marketingcon-cepten ontwikkelen en logistieke problemen oplossen.Zo kun je later aan de slag als logistiek-, commercieel-,marketing- of kwaliteitsmanager, financieel adviseur ofzelfstandig ondernemer.

Jurre Dalessi: ‘Wanneer je op de HAS komt, ben je echt

een persoon. Hierdoor voel ik me goed op mijn

gemak, waardoor ik veel leer en mijn doel kan en zal na-

streven.’

26

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Economie en markt + Logistiek

Sector in Beweging

Keuzemodulen

In bedrijfMijn onderwijs

Financiën en Recht + HRM en organisatie

Marktonderzoek + Internationalisering

Binnenlandstage

In bedrijfMijn onderwijs

Bedrijfsanalyse + Ketens en kwaliteit

Strategie en Beleid+ Bedrijf en Informatie

Binnenlandstage

BedrijfsopdrachtMijn onderwijs

Propedeusestage

Keuzemodulen

Buitenlandstage

BedrijfsopdrachtMijn onderwijs

Bedrijfskunde en agribusiness Blok I Blok II Blok III Blok IV

27

Marielle van Orsouw: ‘Ik vind het belangrijk dat mensen elkaar kunnen vertrouwen. Zelf ben ik betrouwbaar omdat ik mijn schoolwerk en andere zaken altijd op tijd af heb.’

28

Studie-opbouwIn het eerste jaar leg je het fundament voor derest van deze praktijkgerichte opleiding. Je volgtvakken op het gebied van marketing, economie,wetgeving, financiën, logistiek, personeel enkwaliteit. Daarna kun je je specialiseren in éénvan de drie beroepsvelden (Financieel Econo-misch Management, Marketing of Logistiek) of jejuist breed ontwikkelen op deze terreinen. Opgrond van je keuze(s) stippel je met je vastecoach een individuele leerroute uit met diverseleermodules en -combinaties. Enkele keuzemo-dules: kwaliteit in logistiek, marketingplanning,conceptontwikkeling en marktintroductie, be-drijfsadministratie en consumentengedrag. Hetderde jaar is vooral een praktijkperiode, waarin jeeen stage in binnen- en buitenland loopt. In hetvierde jaar pas je al je kennis en vaardighedentoe in een uitdagende leeromgeving. Maar jekunt ook kiezen voor het Topklas Ondernemertraject waarin extra aandacht wordt besteed aanhet zelfstandig ondernemerschap.

De beroepsveldenFinancieel Economisch Management Problemen worden uitdagingen: je scherpt jeanalytische- en managementvaardigheden aanom bedrijven in de periferie van de agrarischesector te kunnen adviseren en ondersteunen optal van gebieden, zoals financiering, accoun-tancy, verzekeringen en fiscaal.

MarketingWat wil de klant? Hoe ontwikkelt de markt zich?In dit vakgebied leer je de strategieën en tactie-ken van professioneel marketingbeleid kennen,begrijpen en toepassen. Je analyseert en inter-preteert nieuwe marketingontwikkelingen en ge-gevens en cijfers uit de markt.

LogistiekHoe zorg je dat de juiste producten in de juistehoeveelheid op de juiste tijd op de juiste plaatskomen? En hoe lang blijven ze goed? Essentiëlevragen in de agro-en foodsector. Hier leer jegoederenstromen in productie en distributie tebeheersen. Daarbij kijk je naar de consequentiesvan bijvoorbeeld levertijd en houdbaarheid voorde totale bedrijfsvoering.

BeroepenAls agrarisch bedrijfskundig ingenieur kun je bijuiteenlopende bedrijven en instellingen in deagrarische sector en (semi-) overheid aan deslag. Zoals? Banken, verzekeringsbedrijven ofadviesbureaus. Ondernemingen in veevoer, zaai-goed of computers. Maar ook op veilingen entermijnmarkten, in de groot- en exporthandel enbij coöperaties.

Als logistiek manager leid je de productie, op-slag en transport in goede banen in de voe-dingsmiddelenindustrie of bij veilingen, grotekwekerijen en handelsfirma’s. Je adviseert overinvesteringen en optimaliseert de goederen-stroom – van grondstof tot consument.

Als kwaliteitsmanager zet je kwaliteitszorgsyste-men op in de agribusiness. Je adviseert en voertspecifieke meetprocedures uit bij onder meertoeleveringsbedrijven, petfoodfabrieken, han-delsfirma’s en keuringsinstanties.

Als commercieel manager bewaak je de inkoopen afzet bij bedrijven in gewasbeschermings-middelen, plantveredeling en zaadproductie, export van vee, veevoedergrondstoffen of auto-matisering. Vaak zijn dit (internationale) kader-functies met doorgroeimogelijkheden naarhogere managementposities.

Als marketing manager heb je een sleutelpositiein een bedrijf: je doorziet de vragen uit de markten weet deze te vertalen naar (nieuwe) produc-ten die tegemoetkomen aan de wensen van deconsument. Je kunt aan het werk in diverse sec-toren van de agribusiness, zowel nationaal als in-ternationaal.

Als financieel adviseur ken je de bedrijfsecono-mie van haver tot gort. Zo ben je thuis in finan-ciering, begroting, agrarisch belastingrecht enverzekeringen. Je adviseert bijvoorbeeld overkredieten en relatiebeheer bij accountantskan-toren of banken, maar ook bij sociaaleconomi-sche voorlichtingsdiensten.

Eigen baas? Ook dat ligt binnen handbereik. Jekunt een eigen bedrijf of instelling in het MKB(midden- en kleinbedrijf) of in de agrarische sec-tor opzetten of overnemen. Of het nu gaat omproductie van goederen of het aanbieden vandiensten, de (detail)handel, distributie of consu-mentenverkoop: de opleiding Bedrijfskunde enagribusiness biedt je alle kennis om als zelfstan-dig ondernemer te beginnen.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen voor Bedrijfs-kunde & agribusiness zijn op woensdag 1 de-cember 2010 en dinsdag 29 maart 2011. Je bentvan harte welkom.

ContactpersonenStudieadviseur: Sandra AslanE-mail: [email protected]: 073 - 692 36 75Secretariaat: Hanneke MasselinkE-mail: [email protected]: 073 - 692 37 37Sector directeur: Evert-Jan Ulrich

29

Met beide benen op de grond. Dat is Hogeschool HAS DenBosch. Simpel: we bekijken zaken graag nuchter, zonderdat we creativiteit uit het oog verliezen. HAS Den Bosch isdan ook een hogeschool zonder poespas of kapsones.What you see is what you get. Sommigen noemen dat ge-zond boerenverstand, wij spreken liever van gezond rea-lisme. We bieden immers opleidingen die over onmisbarezaken gaan: voeding, milieu, leven, dieren en natuur. Elkedag zijn we bezig met wereldse vraagstukken als duur-zaamheid en voeding en zoeken we oplossingen voor

down to earth(inter)nationale problemen. Dat is nodig. En daar past geenopschepperij bij, vinden wij. Zo gaan we ook met elkaar om op HAS Den Bosch. Ieder-een is even belangrijk – hoe verschillend we ook zijn. Wehebben een platte organisatie, de lijnen zijn kort, we zeg-gen je en jij tegen elkaar. Tegelijkertijd stimuleren we jebeste kanten en helpen we je op weg. Dat is HAS DenBosch: een hogeschool waar je de pluspunten van dezetijd benut zonder oude en bewezen inzichten aan de kantte schuiven. Welkom: bij ons land je in goede aarde.

31

Dier- en veehouderijDeze vierjarige opleiding richt zich op het bedrijfsmatighouden van dieren voor productie, natuurbeheer, gezel-schap, sport of hobby. Na de opleiding kun je aan de slag als adviseur, maar bijvoorbeeld ook als onder-nemer in een melkveehouderij, manege, scharrel-kiphouderij, landbouwmechanisatiebedrijf, safaripark of natuurgebied. De opleiding richt zich nadrukkelijk op duurzaam ondernemen, waarbij je de balans zoekttussen People (sociale omgeving), Planet (ecologie) enProsperity (welvaart).

Linda van Dinteren: ‘HAS Den Bosch is een school met

een goede uitstraling: gezellig en open. Na vier jaar weet

ik dat dit ook echt zo is! Misschien dat ik daarom zo

goed op deze school pas. What you see is what you get.

Ik doe zelf ook niet anders dan ik ben.’

32

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Houden van dieren

Bedrijf en omgeving

Stage

Bedrijfsbegeleiding

Dier in bedrijf

Dier en gezondheid

Stage

Ondernemen

Dier, sector en markt

Bedrijfsanalyse

Stage

AfstudeerprojectBedrijfsopdracht

Stage

Beroep en Omgeving

Keten en product


Dier- en veehouderij Blok I Blok II Blok III Blok IV

33

Jeroen Geerets: 'Ik deel mijn tijd zo efficiënt mogelijkin zodat ik naast mijn opleiding genoeg tijd overhoudvoor ontspanning, werk en plezier. Uit je inzet een maxi-maal resultaat proberen te halen!'

Studie-opbouwElk studiejaar bestaat uit vier blokken van tienweken. In het eerste en tweede jaar ligt het ac-cent op thema’s rond dier, bedrijf, sector en be-roep en maatschappij. Vrijwel alle dieren komenaan bod, met extra aandacht voor koeien, var-kens en kippen. In de eerste twee jaar oriënteerje je ook op een van de zeven afstudeerrichtin-gen – zie verderop. Je kunt gebruikmaken vanverschillende studievoorzieningen, waaronder delaboratoria, practicaruimten en techniekhal – inclusief de GIS-lokalen waar je thuisraakt in geografische informatiesystemen.

SpecialisatiesJe specialiseert je in ‘Dieren’ of in ‘Disciplines’. Bij‘Dieren’ betreft het vnl. rund- en pluimvee, var-kens, honden, katten, paarden, dieren in dieren-tuinen en wildlife. Al is een specialisatie in eenandere diersoort ook mogelijk. ‘Disciplines’omvat daarnaast thema’s als milieu, biologischelandbouw, techniek, natuurbeheer, voorlichting,onderzoek, financieel-economische begeleiding,marketing en diergeneeskunde.

Actieve studieJe krijgt geen ouderwets stampwerk, maar pro-bleemgestuurd onderwijs (PGO) en projectwerk.Dat zet je hersens op scherp: aan de hand vaneen stappenplan ga je met enkele studenten ac-tief aan de slag. Zo leer je gezamenlijk cases op-lossen door het verzamelen, verwerken entoepassen van kennis. Verder neem je deel aanpraktijkweken op onderwijsinstellingen elders inNederland en thematische studiereizen naar bij-voorbeeld Polen, Italië of Kenia, inclusief excur-sies, workshops, lezingen en bedrijfsbezoeken.

Stages en afstudeerprojectAan het eind van het eerste studiejaar doe jetwee meewerkstages van vier weken, waarvan

één op een boerderij. Afhankelijk van je voorop-leiding loop je in het tweede of derde studiejaar20 of 30 weken stage in het bedrijfsleven. Jewerkt zelfstandig aan je stage-opdracht. Dekeuze is uitdagend ruim: van het mede-organi-seren van een internationaal paardenevenement,het schrijven van een businessplan voor een gei-tenhouderij tot aan onderzoek naar roofdieren-gedrag in een buitenlandse dierentuin. In het vierde jaar zet je je tanden in je afstudeer-project. Geen verzonnen maar een echt project,in opdracht van een bedrijf of instantie. Enkelevoorbeelden: onderzoek naar veedrinkwater, deinvloed van jacobskruid op Galloways (groteSchotse grazers) in natuurgebieden of certifice-ring van kinderboerderijen.

Zeven afstudeerrichtingen

VeehouderijAls zoötechnisch adviseur – want dat is je titel –kom je in contact met ondernemers in de pri-maire sector. Die omvat alle dieren (van kippentot schapen) maar ook hun producten (van ei-eren tot wol) die geld opleveren. Jij geeft de be-trokken ondernemers advies over fokkerij,voeding, klimaat, techniek, milieu of financiën. Inje afstudeerfase kun je je richten op rundvee,varkens of pluimvee.

34

DierhouderijDeze sector richt zich op het bedrijfsmatig hou-den van dieren voor educatie, sport en recreatie- van kennels tot safariparken. Je kunt je spe-cialiseren in diergezondheidszorg, dierwelzijn,huisvesting, voeding, vruchtbaarheid of voort-planting.

DiergezondheidszorgJe leert van alles over gedrag, welzijn, voeding,hygiëne en huisvesting van dieren. Voor alle hel-derheid: je leert niet hoe je als een dierenartsdieren kunt genezen, maar wel hoe je ziekteskunt voorkomen.

PaardenhouderijJe verdiept je in de voeding, huisvesting, ge-zondheid, training en fokkerij van paarden. Ookraak je thuis in marketing en management en inhet houden van paarden voor sportieve of re-creatieve doeleinden.

Natuur en recreatieJe leert hoe je naast het boerenbedrijf ook an-dere activiteiten kunt ontwikkelen, zoals recrea-tieve voorzieningen, zorgboerderijen of zelf-gemaakte streekproducten.

LandbouwtechniekHet accent ligt op de technische aspecten vandier- en veehouderij en landbouw. Van trekkersen werktuigen tot voeren drinkwatersystemen;van klimaatregeling tot energiebeheer; van melk-winning tot mestverwerking; van het geautoma-tiseerd ontwerpen van dierverblijven tot geogra-fische informatiesystemen.

Biologische veehouderijJe ontwikkelt een scherp oog voor het evenwichttussen dier, milieu, natuur, plant en bodem. Deze

eigentijdse richting loopt in de pas met hetgroeiende verlangen van consumenten naar‘groene’ producten en vlees van scharreldieren.

Verwante opleidingenNet zoals Bedrijfskunde & agribusiness (BA) richtDier- en veehouderij zich op ondernemen in deagrarische sector. Eén belangrijk verschil: bij BAligt de nadruk meer op het management. Dier-en veehouderij heeft ook raakvlakken met Toe-gepaste Biologie (TB). Het onderscheid: TB richtzich niet alleen op dieren, maar ook op plantenen omgeving én staat sterk in het teken van on-derzoek.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen voor Dier- en vee-houderij zijn op woensdag 8 december 2010 enop woensdag 30 maart 2011. Je bent van hartewelkom.

ContactpersonenStudie-adviseur: Annemarie Kerkhof E-mail: [email protected]: 073 - 692 36 59Secretariaat: Garry VosE-mail: [email protected]: 073 – 692 36 57Sectordirecteur: Jan Denissen

Susanne Meijer: ‘Ik volg mijn eigen weg maar sta

hierbij open voor de mening en suggesties van anderen.’

35

Eerzucht is ons vreemd bij Hogeschool HAS Den Bosch.We hoeven niet zo nodig belangrijk gevonden te wordenom grote woorden of een glimmende buitenkant. Wij wor-den liever beoordeeld op feiten. Die tonen ambitie, maarzijn ook reëel. Zo groeien we nog steeds. In omzet, perso-neel en projecten. Maar ook in aanzien: HAS Den Boschstond in 2008 op de tweede plaats van best beoordeeldekleine hogescholen in de onafhankelijke Keuzegids HogerOnderwijs. Onze opleiding Milieukunde werd geprezen omde inhoud en samenhang van het studieprogramma en dedeskundige, enthousiaste docenten. Bedrijfskunde en agribusiness, Tuinbouw en akkerbouw, Dier- en veehouderijen Plattelandsvernieuwing eindigden bovenaan in hun vak-gebied. En Voedingsmiddelentechnologie kreeg de meestelof van studenten om de inhoud en de naadloze aansluitingop de arbeidsmarkt. HAS Den Bosch wil hét regionale kenniscentrum op het

ambitieusgebied van food, agro en milieu zijn. En dat lukt.Door onze nauwe betrokkenheid bij de laatste ontwikke-lingen in de nieuwste markten. Maar ook door intern te blijven groeien. Onze medewerkers werken op basis vanpersoonlijke ontwikkelingsplannen en jaartargets, strevennaar zowel organisatorische als persoonlijke verbetering. HAS Den Bosch levert kundige studenten af die komen tewerken bij kleine en grote bedrijven, over de hele wereld.We staan zeer goed aangeschreven in het bedrijfsleven.Bovendien sluit HAS Den Bosch naadloos aan op de middelbare school. Tot slot: we hebben een uitgebreid alumnibeleid voor onzeoud-studenten. Met een eigen website en bijeenkomsten.Maar we ondersteunen natuurlijk ook onze huidige stu-denten, bijvoorbeeld door studieverenigingen met raad endaad bij te staan. Zo timmert Hogeschool HAS Den Boschaan de weg, door steeds beter te willen worden.

37

MilieukundeTijdens het tikken van deze tekst telt de wereld6.822.286.431 bewoners – op www.census.gov/ipc/www/idb vind je de meest actuele stand. Al die mensen wil-len wonen, eten, drinken, werken, reizen en recreëren.Dat vergt veel van het milieu en de natuur. Tijdens depraktijkgerichte opleiding Milieukunde – die hoge ogengooit op de arbeidsmarkt – leer je een bedrijf en deoverheid adviseren over milieu en duurzame productie.Ook leer je hoe je een stedelijk, plattelands- of natuur-gebied duurzaam inricht.

Lianne Verloop: 'Het milieu is iets waar wij ons fanatiek

mee bezig moeten houden, om de wereld ook voor toe-

komstige generaties leefbaar te houden.'

38

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Planet People Profit

Water

Stage (één stage in het buiten-land)

Duurzaam produceren

Ontwerp waterwerken

Lucht


Duurzaam ruimtegebruik

Adviseer een bedrijf

Energie


Bedrijfsopdracht

Onderzoek groene energie

Aarde


Bedrijfsopdracht

Milieukunde Blok I Blok II Blok III Blok IV

39

Studie-opbouwDe studie duurt vier jaar. In die tijd ga je aan deslag met practica, excursies, stages (zowel inbinnen- als buitenland) en – de kroon op je werk– je afstudeeropdracht in het vierde jaar. Tijdensje studie staan twee onderwerpen centraal: duur-zaam produceren en duurzaam ruimtegebruikvan stad, platteland en natuur. Zo leer je milieu-advies, -onderzoek en -management toepassenop de terreinen van (proces-)technologie, civieletechniek, ruimtelijke ordening, wetgeving en mi-lieuzorg. Uiteraard ontwikkel je ook andere com-petenties, zoals communicatie, analytischvermogen, oordeelsvorming en ethisch hande-len. Extra kracht van Milieukunde is dat je vanafhet begin opdrachten voor het bedrijfsleven uit-voert. Vanzelfsprekend staan allerlei faciliteitentot je beschikking, zoals de milieuhal, verschil-lende laboratoria en het computerdesignlokaalmet onder meer geografische informatiesyste-men (GIS) en auto-cadtoepassingen.

De drie P’sMilieukunde is een studie die duurzaam boeit alsje een passie voor People, Planet en Profit hebt.Die zogeheten drie P’s verwijzen naar mensen,continuïteit in bedrijfsvoering en natuur. Als zijmet elkaar in balans zijn, vergroot dat – zekervoor komende generaties – de leefbaarheid vande wereld. Van droom naar daad: tijdens deze

studie doe je kennis op van de milieuwetten en-regels die de overheid opstelt. Tegelijkertijdkomt je creativiteit je van pas. Je zet al je kennisen vindingrijkheid in om processen zo aan tepassen dat ze het milieu minder belasten. Zoontwerp je bijvoorbeeld een afvalverwerkingsin-stallatie, ontwikkel je een personeelscampagnevoor zuiniger gebruik van water, of adviseer jeeen onderneming in Den Bosch hoe de bedrijfs-auto’s minder CO2 uitstoten.Milieu houdt niet op bij landsgrenzen. Ook dezestudie brengt je voorbij de horizon: één van demogelijkheden is een studiereis of stage in eenontwikkelingsland. Wie liever Nederland duur-zaam aanpakt, kan bijvoorbeeld een waterbe-heerplan voor een Nederlandse stadswijkontwikkelen, een milieuzorgsysteem in een be-drijf opzetten, bodemverontreinigingen in kaartbrengen of een technologische oplossing vindenvoor afvalstromen – zoals vergisten of vergas-sen.

Actuele studieHet milieu en duurzame ontwikkeling staan volopin de belangstelling. Media berichten er dage-lijks over: klimaatverandering, leven met water,de reductie van CO2-emissie, cradle-to-cradledesign, discussies over biobrandstoffen, debouw van windmolenparken – eventueel voor deNederlandse kust – en de bezorgdheid over dezogenoemde rode lijsten van bedreigde flora- enfaunasoorten. Een van de belangrijkste factorendie milieu en natuur ongunstig beïnvloeden: degroei van de wereldbevolking. Zo zal de wereldvolgens prognoses in 2050 negen miljard bewo-ners tellen, van wie drie miljard in de sterk opko-mende economieën China en India.

Profielen en specialisatiesBij het beroep van milieukundige moet je den-ken aan adviseren, onderzoeken en managen. Er

zijn drie profielen: milieuadvies (milieuproblemenconcreet oplossen), milieuonderzoek (de kennisleveren om duurzame en integrale oplossingente creëren) en milieuprocesmanagement (in sa-menwerking met andere disciplines milieupro-blemen aanpakken). Je kunt je specialiseren induurzaam produceren en/of duurzaam ruimte-gebruik. Dat doe je in projecten, opdrachten, sta-ges en afstudeerprojecten. De opleiding biedt jeook ruimte om je eigen passie te volgen.

BeroepenNa je studie kun je terecht bij onder meer inge-nieurs- en adviesbureaus; (semi-)overheid zoalsrijk, gemeenten, provincies, waterschappen endrinkwaterbedrijven; industriële productiebedrij-ven; milieubedrijven en onderzoeksinstellingen.Enkele functies: adviseur, technisch ontwerper,inspecteur, technoloog, uitvoerder, milieukundigbegeleider of vergunningverlener en -handhaver.Uiteraard kun je ook buiten Nederland aan deslag. Een voorbeeld van zo’n internationale uit-daging die studenten Milieukunde oppakten?Het algenvrij maken van het Laguna Ticamaya-meer in Honduras of het onderzoeken van de re-latie tussen luchtkwaliteit en volksgezondheid ineen Turkse stad.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen zijn op woensdag1 december 2010 en woensdag 29 maart 2011. Jebent van harte welkom.

ContactpersonenStudie-adviseur: Pauline SpittersE-mail: [email protected] Telefoon: 073 - 692 36 30Secretariaat: Anky HuijmansE-mail: [email protected]: Jan Denissen

40

Ruud Slenters: 'Ik voel me verantwoordelijk voor

de leefbaarheid van de toekomst.'

41

Gedrevenheid en enthousiasme. Doen waar je goed inbent. En daar nog beter in worden. Daar gaat het ons ombij Hogeschool HAS Den Bosch. Jouw ideeën en plannenkrijgen bij ons de ruimte om verder te groeien, jouw ken-nis en belangstelling worden bij ons uitgedaagd. We stimuleren jouw passie en bevorderen jouw motivatie. Intien opleidingen en tientallen afstudeerrichtingen.Onze studenten en medewerkers hebben één ding ge-meen: ze zijn allemaal nieuwsgierig, creatief en bovenalbevlogen. Ze hebben een doel voor ogen en er veel voorover om dat te bereiken. Wat ze daarvoor inzetten, zijn hun

bevlogenhart, hoofd en handen. HAS Den Bosch helpt je daarbij. Wevinden het namelijk belangrijk dat je jezelf ontwikkelt. Alsindividu. Maar ook in een collectief. Want zo ontstaat motivatie, één van de sleutelwoorden als je hogerop wiltkomen. Bedrijven weten dat. Zij zien onze studenten dan ook graagkomen. Als fanatieke stagiaires. En blijven. Als bekwameen betrokken medewerkers. Hogeschool HAS Den Bosch zorgt dat je van je passie jeberoep kunt maken. Waar ook ter wereld.

43

Toegepaste BiologieTussen micro en macro liggen megamogelijkheden. Datontdek je bij Toegepaste Biologie, een jonge studie diezich op plant, dier en natuur richt. Belangrijk binnendeze opleiding is jezelf inzetten voor handhaving van biodiversiteit en het creëren van een duurzame leefom-geving. Je leert niet alleen de praktijk van het onderzoek– in de kas, het dierenverblijf of buiten in het veld – maarook hoe je vervolgens je resultaten aan de man brengt.Op grond van jouw onderzoek maak je voeding gezond,produceer je bloemen op een milieuvriendelijke wijze,houd je dieren op een manier die recht doet aan hunwelzijn, fok je goede paarden en maak je natuur 'natuurlijk'. Banen in overvloed: van adviseur ecologie,onderzoeker dierenwelzijn en plantenveredelaar tot aanontwikkelaar zaadproductvormen en visserij-onderzoe-ker.

Myrthe Mahakena : ‘Ik heb een grote passie voor die-

ren, met name voor wildlife. Met deze opleiding kan ik

later werkzaam zijn in de diersector en mijn passie blijven

volgen.’

44

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Ecologie: bodem en vegetatie

Project ecologie

Scheikunde

Van genen tot populaties

microbiologie, weefsel-kweek, genetica en plantenveredeling

Onderzoek opzetten

Statistiek II

Projectstage in Binnen- en Buitenland

AfstudeerrichtingPlant, Dier of Natuur

Diergedrag en dierenwelzijn

Project diergedrag

Scheikunde en Wiskunde

Van genen tot populaties

fokkerij, biotechnologie,phytopathologie

Onderzoek uitvoeren

Statistiek IIIbedrijfseconomie


AfstudeerrichtingPlant, Dier of Natuur

Fysiologie en anatomie van plant en dier

Natuurinventarisatie

Engels

Van populaties tot ecosystemen

populatie ecologie, hydrologie

Onderzoek rapporteren

Statistiek IV, marketing



Fysiologie en anatomie van plant en dier

Natuurinventarisatie

Statistiek I

Van populaties tot ecosystemen

populatie ecologie, eco-hydrologie, aquatischeecologie.

Onderzoek presenteren



Toegepaste Biologie Blok I Blok II Blok III Blok IVSemester 1 Semester 2

45

Studie-opbouwDe studie duurt vier jaar. De eerste twee jaar doeje veel biologische kennis op in een combinatievan theorie, praktijk, cases en projecten. Daar-naast leer je hoe je een onderzoek opzet en uit-voert en hoe je je resultaten verwerkt enpresenteert. Tijdens het eerste jaar is biologie hethoofdonderwerp en volg je in een vijftien weken

durend project de ontwikkelingen in een natuur-gebied. Het tweede jaar staat in het teken vanonderzoek en projecten. In het derde jaar ga jeop stage in het binnen- en buitenland. Je verrijktje kennis van het werkveld en doet veel ervaringop met toegepast biologie onderzoek. Tot slotspecialiseer je je in het vierde jaar. Je studie rondje af met een afstudeeropdracht.

De afstudeerrichtingen

NatuurHoe behoed je de purperreiger voor uitsterven?Kan de lynx in Nederland worden uitgezet? Hoevoorkom je dat leefgebieden versnipperd raken?Hoe meet je vervuiling met bio-indicatoren? Bijde afstudeerrichting Natuur verdiep je je in delandschapsinrichting, ecotoxicologie, conserva-tion-biologie en bodembiologie zodat je dezeproblemen kunt aanpakken en oplossingen kuntaandragen.

Dier'Hoe krijg je panda's aan het paren?' 'Hoe moet jeproblemen met bacteriën tackelen als je voordieren geen antibiotica meer mag gebruiken?'Hoe zorg je ervoor dat vlees van mannetjesvar-kens niet meer zo eigenaardig smaakt? Hoe ver-hoog je de melkproductie zonder dat het tenkoste gaat van het dierenwelzijn? Het zijn slechtsenkele van de vele vragen waarop jij antwoordkunt geven nadat je voor de afstudeerrichtingDier hebt gekozen. Je leert over gedrag van die-ren (hormonen, feromonen en neurobiologie),maar ook over genetica, fysiologie en voeding.

PlantHoe zorg je ervoor dat tomaten meer rode kleur-stof bevatten, waardoor ze beter tegen kankerbeschermen? Hoe voorkom je op milieuvriende-lijke wijze dat planten hinder van ziekten en pla-

gen ondervinden? Hoe maak je gebruik van dediversiteit aan rassen om een ras te kweken datbeter groeit in het Nederlands klimaat, zodat erminder gestookt hoeft te worden in de kas? Hoega je om met de toenemende vleesconsumptie -met name in Azië - in het besef dat voor elke kilovlees véél plantaardige voeding nodig is? Hoe re-duceer je het enorme ruimtebeslag van gewas-sen voor biobrandstoffen - daar waar voedings-gewassen zouden kunnen groeien? En wie keerthet tij nu watertekort in grote delen van de we-reld een probleem is? De land- en tuinbouw ishard op zoek naar onderzoekers die deze vragenkunnen beantwoorden.

BeroepenNa je opleiding Toegepaste Biologie kun je opvele plekken je steentje bijdragen aan innoverenen problemen oplossen. Zo kun je terecht bij on-derzoeksinstituten, ecologische adviesbureaus,dierentuinen, plantveredelings- bedrijven of deoverheid. Daar kun je bijvoorbeeld aan de slagals adviseur ecologie, visserij-onderzoeker voorde Zuid-Pacific, onderzoeker plantenziekten, onderzoeker dierenwelzijn, zaadtechnoloog, assistent-veredelaar, specialist diervoeding/ nu-tritionist of praktijkgericht onderzoeker op we-tenschappelijke basis.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen voor ToegepasteBiologie zijn op woensdag 15 december 2010 enwoensdag 31 maart 2011. Je bent van harte welkom.

ContactpersonenStudie-adviseur: Pauline SpittersE-mail: [email protected] Telefoon: 073 - 692 36 30Secretariaat: Marijke Wolfs, E-mail: [email protected] Telefoon: 073 - 692 37 26Sectordirecteur: Jan Denissen46

Gaston Aarts : ‘De studie Toegepaste Biologie is zeer

breed. Voor iedereen zit er een favoriet onderwerp bij.

Omdat ik denk dat ik flexibel ben en overal voor open

sta, vind ik in elk onderwerp wel iets wat ik leuk vind.’

47

Tuin- en landschapsmanagementBij Tuin- en landschapsmanagement leer je de groei enbloei van de natuur om je heen beheren en ontwikkel jeeen technische blik voor groene ruimte in stedelijke enlandelijke gebieden. Tijdens deze vierjarige studie ont-kiemt je creativiteit. Als die tot bloei komt, kun je niet alleen problemen analyseren maar ook oplossen. Bo-vendien ga je veel op pad om praktijkkennis op te doen.Enkele bestemmingen: groenvoorzieningsbedrijven, ge-meenten en natuurbeherende organisaties. Verder stapje regelmatig het veld in om een gebied te inventarise-ren. Zo leer je allround tuin en landschap ontwikkelen,ontwerpen, inrichten en beheren.

Marleen van Eert: ‘Bij levendig en de HAS denk ik aande schooltuin, waar ieder seizoen weer ander leven is tevinden. Ook denk ik aan de levendigheid en bedrijvig-heid op de HAS. Er is altijd wat te doen. Het leeft enbruist van de energie.’

48

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Groen en landschap

Oriëntatie op de studie

Ontwerpen

Groen en beheer

Projectstage

Management en analyse

Stad en integraal beheer

Plant en groei

Bedrijf en economie

Watersystemen

Kwaliteit, arbeid en milieu(KAM)

Projectstage

Stad en groen

Management en analyse 2

Ontwerp en werkomschrijving

Stedelijk groen


Ondernemen

Projectstage

Afstudeerproject Bedrijfsopdracht

Oriëntatiestage

Sportvelden en beheer

Beleid landelijk gebied

Landschaps-ontwikkelingsplan

Natuur en techniek


Tuin- en landschapsmanagement Blok I Blok II Blok III Blok IV

49

Dirk van Duijnhoven : ‘Het is leuk om planten te zien

groeien en bloeien in de verschillende jaargetijden. Zo

heeft elke plant iets unieks. Het is toch hartstikke leuk

als je daar je steentje aan mag bijdragen.’

50

Studie-opbouwDeze studie duurt vier jaar. Het eerste jaar biedtruimte om je breed te oriënteren. Je sluit het af met een meewerkstage van tien weken. In hettweede jaar breid je je kennisniveau verder uit en onderzoek je het beroepenveld. Het groot-ste deel van het derde jaar ga je op stage, waar-van één stage in het buitenland om zo zicht te krijgen op het vakgebied daar en de cultuur-verschillen. In het vierde jaar verdiep je je verderin bedrijfsmanagement en stedelijk groen, enwerk je een half jaar aan een afstudeerprojectvoor een bedrijf. Je studie sluit je af met eenBachelor-diploma Plattelandsvernieuwing. Wijondersteunen je studie met moderne ICT-toe-passingen zoals AutoCAD, GIS, groenbeheer- enbestekschrijfprogramma’s. Attentie: als je een re-levante vooropleiding achter de rug hebt, kun jedirect in het tweede jaar beginnen. Vraag heteven na bij de studieadviseur.

De vakgebiedenTuin- en landschapsmanagement richt zich opzowel stedelijke gebieden (parken, plantsoenenen sportvelden) als landelijke gebieden (natuur-gebieden, ecologische verbindingszones en verschillende landschapselementen). Enkelevakken die aan bod komen: groenbeleid, -ont-werp en -inrichting en groenbeheer. Maar ookcultuurtechniek staat op de agenda – inclusieflandmeten en waterpassen. Verder kun je je hartophalen aan water-, bodem- en vegetatiekunde.Tot slot verdiep je je in bedrijfsmanagement,marketing, voorlichtingskunde, personeel en lei-dinggeven en leer je een kwaliteitszorgsysteemopzetten.

BeroepenNa je studie kun je zowel op management- als op uitvoerend en beheersniveau aan de slag. Een baan heb je in de regel snel te pak-

ken. Enkele mogelijkheden: projectleider bij eenadviesbureau, voorlichter of beheerder bij eennatuurorganisatie, beleidsmedewerker groeneruimte, werkvoorbereider bij een groenvoorzie-ningsbedrijf of tuinen landschapsontwerper.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen bij Tuin- en land-schapsmanagement zijn op woensdag 8 de-cember 2010 en woensdag 30 maart 2011. Jebent van harte welkom.

ContactpersonenStudie-adviseur: Monique HubertsE-mail: [email protected]: 073 - 692 38 22 Secretariaat: Lia Kasman-BoxmanE-mail: [email protected]: 073 - 692 38 23Sectordirecteur: Tjeu Foppele

Sander van Overmeire: ‘Wanneer ik denk aan HAS Den Bosch, dan denk ik aan één grote, gezelligefamilie. De band tussen studenten is ontzettend goed,en ook docenten en studenten gaan gemoedelijk metelkaar om. Zowel voor plezier als voor ‘serieuze’ zakenkun je altijd bij elkaar terecht.’

51

Bij Hogeschool HAS Den Bosch zijn we graag de eerste,lopen we het liefst voorop. We zijn zeer innovatief op hetgebied van onderwijs: de afgelopen jaren hebben we verschillende nieuwe opleidingen en afstudeerrichtingenontwikkeld. Toegepaste Biologie bijvoorbeeld, LandscapeDesign, Packaging Design en Food & Health. Daarnaast zijnwe de enige hogeschool waar álle studenten op buiten-landse stage gaan. Ook de afstudeerrichting TopklasOndernemer is uniek: in het laatste jaar van de studie kun-nen studenten bij ons hun eigen bedrijf starten.We investeren in de toekomst: HAS Den Bosch beschiktover de beste praktijkruimten met de modernste appara-tuur. De schooltuin en –kassen, de Techniekhal, het G.I.S.-

innovatieflokaal en de Proeffabriek, het Food Design Centre en deMilieuhal. Uitdagende plekken waar studenten, maar ookexterne bedrijven voortdurend innovatief onderzoek doenen nieuwe producten ontstaan. Een voorbeeld? Bij Dier- en veehouderij ontwierpen ze een luxe honden-hotel en in onze laboratoria worden nieuwe, gezonde voe-dingsmiddelen en -technieken zoals moleculair kokenbedacht en uitgewerkt. Ons motto: altijd verder kijken dande horizon. Dat geldt ook voor het jonge Anton Jurgens Institute, de eigentijdse netwerkorganisatie, waarbinnenwe samen met bedrijven onderzoek naar voeding en gezondheid doen. En waar je een MBA in Food & Healthkunt volgen.

53

Stad en streekontwikkelingRecreatiepark of woonwijk? Heideveld of weiland? Eenbrede kennis van natuur, landbouw, water, recreatie enruimte is nodig om dit soort keuzes te maken. Maar datis niet genoeg! Goed communiceren en creativiteit zor-gen voor de beste oplossingen. Dat leer je bij de studieStad en streekontwikkeling. Veelzijdigheid staat voorop:je houdt je bezig met bijvoorbeeld recreatie in de stad ofin natuurgebieden, agrarisch natuurbeheer, dorpsont-wikkelingsplannen of de ontwikkeling van nieuwe fiets-,ruiter- en kanoroutes. Na deze studie ben je breed in-zetbaar als adviseur natuur en landschap, gebiedscoör-dinator, planoloog of beleidsmedewerker ruimtelijkeordening.

Anna Visser: 'Ik ben een persoon met veel interesses. Ik

heb veel hobby’s en ben altijd in voor iets nieuws. Mijn

vrienden zeggen altijd: wat ben je toch een bezige bij.’

54

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Groen en landschap



Vernieuwen

2 stages, waarvan 1 in het buitenland

Landbouwbeleid: think global, act local

Project stad en streekont-wikkeling: de uitdaging!

Basis plattelandsvernieu-wing

Bedrijf en economie

Watersystemen



Stad en groen

Project stad en streekont-wikkeling: de uitdaging!

Ontwerp en werkomschrijving

Gebied en informatie

Revitalisering

Ondernemen


Afstudeerproject bedrijfsopdracht

Oriëntatiestage

Recreatie

Water en landbouw

Landschaps-ontwikkelingsplan

Stad en imago

Afstudeerproject bedrijfsopdracht

Stad en streekontwikkeling Blok I Blok II Blok III Blok IV

55

Bas Dielen: ‘Stad en streekontwikkeling is een ontzettend

boeiende, breed georiënteerde studie waarbij alle

landelijke functies uitvoerig aan bod komen.’

56

Studie-opbouwDeze studie duurt vier jaar. Het eerste jaar, datvooral oriënterend is, sluit je af met een mee-werkstage van tien weken bij een organisatie dieactief is op het gebied van plattelandsvernieu-wing; denk aan gemeenten, natuurbeherendeorganisaties, waterschappen en verbrede land-bouwbedrijven. In het tweede jaar verdiep je jekennis aan de hand van projecten, veelal in hetwerkveld. Het derde jaar bestaat voor driekwartuit stages, waarvan één in het buitenland om zoook daar je vakgebied en cultuurverschillen teontdekken. In het vierde jaar volg je modules, doe je een uitdagend project en een afstudeer-opdracht. Je sluit de studie af met een Bachelor-diploma Plattelandsvernieuwing. Attentie: stu-denten die een verwante vooropleiding achterde rug hebben kunnen eventueel in het tweedejaar starten. Vraag het na bij de studieadviseur.

UitdagingStad en streekontwikkeling is volop in beweging.De ruimte is immers schaars in Nederland. In allegevallen probeer je samen met uiteenlopendepartijen tot de meest ideale plannen te komen –zonder de multifunctionaliteit, inrichting en leef-baarheid uit het oog te verliezen. Dat zorgt voorveel discussie. Jouw creativiteit, communicatie-talent en kennis van beleid en bestuur garande-ren dat de plannen ook uitvoerbaar zijn. Tegelijker-tijd is je uitdaging om ervoor te zorgen dat deverschillende belanghebbenden zich thuis blij-ven voelen in het veranderende landschap.

BeroepenDeze dynamische studie biedt een scala aanmogelijkheden op de arbeidsmarkt, zoals ge-biedscoördinator, technisch medewerker inrich-ting, specialist agrotoerisme, projectleiderplattelandsvernieuwing, adviseur natuur en land-schap, beleidsmedewerker ruimtelijke ordening,

planoloog landelijk gebied of zelfstandig onder-nemer.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen bij Stad en streek-ontwikkeling zijn op woensdag 15 december2010 en woensdag 31 maart 2011. Je bent vanharte welkom.

ContactpersonenStudie-adviseur: Monique HubertsE-mail: [email protected]: 073 - 692 38 22 Secretariaat: Lia Kasman-BoxmanE-mail: [email protected]: (073) 692 38 23Sectordirecteur: Tjeu Foppele

Mariëlle Paulussen: ‘Wanneer er een project uitgevoerd

moet worden, ben ik altijd meteen enthousiast. Het is

een uitdaging om het project succesvol af te sluiten.’

57

Telefoon- en faxnummers. Ja , die hebben we. En E-num-mers, die van pas komen bij de opleidingen Voedingsmid-delentechnologie en Food Design & Innovation. Maarverder doen we niet aan nummers bij Hogeschool HAS DenBosch. We zien je als student. Niet als nummer. Dat lees jeook af aan de architectuur en indeling van ons gebouw.We zijn een kleine, gemoedelijke en gastvrije hogeschoolin een gezellig, kleurrijk, modern en licht gebouw. Al diebegrippen zijn ook van toepassing op de sociale omgangbij HAS Den Bosch. We hebben respect voor elkaar engaan op gelijk niveau met elkaar om. Er wordt veel en vaakgelachen hier. Maar als het je even tegenzit, zijn we er ookvoor hulp of het beantwoorden van je vragen. Alles is bespreekbaar. En een afspraak maken is zelden nodig: dedeuren op de HAS staan in de regel open. Loop maar binnen! Dat geldt ook voor onze buitenlandse studenten.Sommigen wonen zelfs tijdelijk bij docenten.

ongedwongenWe zijn ook ongedwongen buiten de hogeschool. ‘Nil Vol-entibus Arduum’ oftewel: ‘niets is onmogelijk voor hen diewillen’ is met recht de lijfspreuk van onze levendige, vijf-honderd leden tellende studentenvereniging Gremio Unio,die in haar sociëteit in de Bossche binnenstad wekelijksactiviteiten organiseert op het gebied van feesten, cultuur,sport, politiek en muziek. En tja, als je zó open en ontspannen met elkaar omgaat,blijven mensen ‘plakken’. Het personeelsbestand bij HASDen Bosch is al jaren stabiel, onze medewerkers blijvenhier heel lang en heel graag werken. En ook onze oud-studenten kunnen maar moeilijk afscheid nemen. Hele-maal niet erg: we ontwikkelden zelfs een speciale websitevoor ze. Klinkt relaxed? Kom eens langs tijdens de Open dagen enontdek vrijblijvend welke mogelijkheden Hogeschool HASDen Bosch jou allemaal heeft te bieden.

59

Landscape DesignTijdens de studie Landscape Design leer je tuinen, parken, pleinen, openbare ruimte, landgoederen enlandschappen ontwerpen. Je denkt na over de meest optimale inrichting, met een haviksoog voor vormgevingen gebruik. Het moet er immers goed uitzien, maar ook optimaal functioneren.

Erik Ceelen : ‘Ik voel me thuis als ik buiten ben. Als je

Landscape Design gaat studeren ga je aan de slag met

ontwerpen. De ideale balans tussen binnen en buiten

werken!’

60

61

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Ontwerpatelier 1,Landschapsobject


Ontwerpatelier 3,Landschap

Interactief proces

Binnenlandstageen Buitenlandstage

Ontwerpatelier 7,Keuze

Stad en Int. Beheer

Groen en landschap

Verbeelden

Watersystemen

Ontwerpanalyses


Stedelijk beleid

Atelier 7,vervolg

Ontwerpatelier 2,Private Tuin

Stedelijk Groen

Ontwerpatelier 4,Publieke ruimte

Vernieuwen



Stage

Ontwerpatelier 5,Dorpsuitbreiding


LOP

Ontwerpatelier 6,Publieke tuin


Landscape Design Blok I Blok II Blok III Blok IV

Het curriculum van Landscape Design kent vieraccenten. Op een rij:

• Landelijk gebied• Gastdocentschappen• Internationalisering• Interactieve planontwikkeling

Studie-opbouwIn het eerste jaar wordt het fundament gelegd.Aan bod komen plantenkennis, bodemkunde enlandschapstypen. Uiteraard leer je ook de grond-beginselen van het ontwerpen. Dat begint klein-

schalig, met het ontwerpen van een picknickpleken een tuin. Het eerste jaar sluit je af met eenoriënterende meewerkstage. In het tweede jaarga je onder meer ontwerpen voor een ‘stenige’publieke ruimte. Ook maak je een stedenbouw-kundig plan voor een dorp. Oftewel: een plan datverheldert hoe een dorp kan groeien. Bovendienga je het werk van bekende (buitenlandse) ont-werpers analyseren. Daarnaast verruim je je ken-nis over onder meer beleid en planontwikkelingin samenspraak met belanghebbenden. Hetderde jaar bestaat vooral uit stage. Je gaat tweeprojectstages lopen: één in Nederland en éénverplicht in het buitenland. Terug op school ga jeverder met het ontwerpen en inrichten van land-schappen. In het afsluitende vierde jaar is ruimtevoor jouw persoonlijke voorkeur: waar wil jij graageen ontwerp voor maken? Tot slot voltooi je jestudie met een bedrijfsopdracht.

De vakgebiedenLandscape Design richt zich op alle levels vande ontwerpwereld. Kortom: je gaat ontwerpenmaken voor zowel (particuliere) tuinen, openbarepleinen en parken als landgoederen en land-schappen. Zo leer je op alle schaalniveaus ont-werpen. De verschuivende niveaus – van micronaar macro – die in de ontwerpateliers aan bodkomen:

• Leerjaar 1: Microniveau (object in het landelijkgebied en tuin), ontwerpproces, materialen-kennis, functionele overwegingen, visualisatietechnieken.

• Leerjaar 2: Meso- en macroniveau (landschapen stad), ordeningsprincipes, de ruimtelijkebenadering, analysevaardigheden, conceptu-eel denken, creativiteit, interactiviteit.

• Leerjaar 3 en 4: Meso- en macroniveau (land-schapontwikkelingsplan), keuzetraject, inte-gratie andere disciplines.

Verder besteden we aandacht aan de commu-nicatie en de interactieve trajecten. Vanzelfspre-kend laten je ontwerpen een ruime kennis vanharde materialen, planten, bodem en land-schappen zien.

BeroepenAls afgestudeerde Landscape Designer kun jezowel bij bureaus voor tuinen landschapsarchi-tectuur als bij ontwerpbureaus aan de slag. Ookbij gemeenten of provincies is er werk aan dewinkel – bijvoorbeeld als beleidsmedewerker. Totslot kun je je mouwen opstropen als journalist ofbureauredacteur van een vakblad. Maar als jeliever je eigen ontwerpbureau begint, kan dat na-tuurlijk ook!

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen voor LandscapeDesign zijn op woensdag 1 december 2010 endinsdag 29 maart 2011. Je bent van harte wel-kom.

ContactpersonenStudieadviseur: Monique HubertsE-mail: [email protected]: 073 – 692 38 22Secretariaat: Lia Kasman-BoxmanE-mail: [email protected]: 073 - 692 38 23Opleidingscoördinator: Arnoud van der WalE-mail: [email protected]: 073 – 692 38 12Sectordirecteur: Tjeu Foppele

62

Manon van der Klugt : Ik kijk graag enthousiast tegen

dingen aan, en dat straal ik uit. Zo keek ik stralend uit

naar een nieuwe ervaring als studeren aan hogeschool

HAS Den Bosch en het op kamers gaan. Mijn motto: ‘een

dag niet gelachen, is een dag niet geleefd!’

63

Tuinbouw en akkerbouwNederland is groot in het klein. XS in oppervlakte, maarXL in reputatie op het gebied van sier- en voedingstuin-bouw en akkerbouw. Die wereldwijde faam kun jij ver-groten. Tijdens de opleiding Tuinbouw en akkerbouwverdiep je je in zaken als plantenveredeling, kwaliteits-zorg, techniek, bedrijfseconomie, afzet en marketing.Actuele thema’s komen aan bod, zoals klimaatbeheer-sing, trends in smaak en afzet, veranderende kwali-teitseisen en duurzaam produceren.

Ben Seubring: ‘Door de interessante opleiding en de

leuke studententijd kijk ik optimistisch naar mijn

leven. Dit optimistische straal ik uit en hier heb ik veel

profijt van.’

64

Jaar 1

Jaar 2

Jaar 3

Jaar 4

Oriëntatie op de sector en teelt

Markt en communicatie

Duurzame teeltplanning


Specialisatie


Bedrijf en teelt

Techniek en economie



Specialisatie


Basis plant en gewas

Plant, voeding, en onderzoek

Kwaliteit, Arbo en Milieu(KAM)



Oriëntatiestage

Teeltonderzoek

Ondernemen

Teelt en management


Tuinbouw en akkerbouw Blok I Blok II Blok III Blok IV

65

Studie-opbouwDe opleiding duurt vier jaar. De eerste twee jaarleg je het fundament: een combinatie van theo-rie, praktijk, cases en projecten, zo mogelijk in-gekleurd op je teeltvoorkeur. Bovendien raak jevertrouwd met de schooltuin van twee hectare,kassen voor practica, de techniekhal en onzelabs. Het eerste jaar sluit je af met twee mee-werkstages van elk vijf weken. Na het tweedejaar heb je een brede basis en kun je kiezen vooréén van de vier specialisaties: Crop and FarmManagement, Agro Technology, InternationalBusiness of Research and Innovation. Attentie: studenten die een verwante vooroplei-ding achter de rug hebben, kunnen eventueel in het tweede jaar starten. Vraag het na bij destudieadviseur.

Sowieso heb je ruime mogelijkheden om jeeigen accenten te leggen. Dat geldt voor de mo-dulen, maar ook voor je stages en afstudeerop-dracht. Het grootste deel van het derde jaar gaje op stage, waarvan één stage in het buitenlandom zo zicht te krijgen op de cultuurverschillen.In het vierde jaar specialiseer je je verder. Je stu-die rond je af met een afstudeerproject.

Vier specialisatiesDe specialisaties waar je uit kunt kiezen – even-tueel gecombineerd met een teeltvoorkeur:

Research and InnovationResearch and Innovation bereidt je voor op werkaan de ‘wieg’ van de sector: de laboratoria en deproefvelden waar nieuwe rassen worden ontwik-keld en nieuwe teelttechnieken worden geïntro-duceerd.

Crop- & Farm Management“Crash crop or farm crash?”, dat is de vraag dieje leert oplossen bij de specialisatie Crop andfarm management. Het behalen van winst vooreen tuinbouw- of akkerbouwbedrijf hangt af van zowel optimalisatie van de teelt als vaneen goede bedrijfsvoering. De competentiesduurzaam telen en managen van een bedrijf vormen de basis van deze uitdagende speciali-satie.

International Business ManagementInternational Business Management speelt in opde vooraanstaande positie van Nederland in deinternationale handel in tuinen akkerbouwpro-ducten. Je spitst je met name toe op de wereldvan ondernemende telers, in- en verkopers enexporteurs die over de grens kijken en hande-len. Thema’s die aan bod komen zijn strategischemarketingplanning, marktonderzoek, exportma-nagement en verkoop en onderhandelen.

AgrotechnologyBij Agrotechnology verdiep je je in de technischebedrijfsuitrusting en de ontwikkeling van tuin- enakkerbouw. Je doet kennis op van techniek enmechanisatie, automatisering en robotisering.Vervolgens kun je aan de slag als bruggenbou-wer tussen teelt en techniek. Ook ben je in staatom innovaties van de grond te krijgen en dezeop tuinen akkerbouwbedrijven te introduceren.

BeroepenDe markt is en blijft volop in beweging. Bedrijvenworden ook steeds groter en technischer. Eenleuke en goedbetaalde baan vinden na je studiezal dan ook geen enkel probleem opleveren.Jouw kennis komt van pas bij veredelings- en ex-portbedrijven, teeltbedrijven, veilingen, tuincen-tra, banken, adviesbureaus, technische bedrijvenen vakbladen. Enkele functies: ondernemer ofbedrijfsmanager op een teeltbedrijf, teeltadvi-seur, onderzoeker in gewasbescherming, salesmanager, exportmanager, productmanager, ma-nager van een grote bloemenwinkel of tuincen-trum, inkoper van een inkoopcombinatie,commercieel medewerker van een exportbedrijfof een inkoopfunctie in het buitenland.

OriëntatiedagenInteresse? De oriëntatiedagen bij Tuinbouw enakkerbouw zijn op woensdag 8 december 2010en woensdag 30 maart 2011. Je bent van hartewelkom.

ContactpersonenStudieadviseur: Talitha van SonE-mail: [email protected]: 073 - 692 38 21Secretariaat: Lia Kasman-BoxmanE-mail: [email protected]: 073 - 692 38 23Sectordirecteur: Tjeu Foppele

66

Daniëlle van Tuijl: ‘Docenten heten Angelique en Bert in

plaats van mevrouw en meneer. Ook de open en ge-

moedelijke sfeer maakt de HAS zo persoonlijk.’

67

Se Jong Park: ´I came to study in Holland because I was

curious about Dutch horticulture. There is so much I

can learn here that I cannot learn at home in Korea. Now

I’m trying to find out the differences between the two

countries. At HAS Den Bosch I have been able to do this

in a very practical way.´

Studie-opbouw Horticulture & Business Management is de inter-nationale, Engelstalige variant van de opleidingTuinbouw en Akkerbouw. De structuur van hetcurriculum en de afstudeerrichtingen zijn dus tevergelijken met de Nederlandstalige studie Tuin-bouw en Akkerbouw. Maar wat is dan het ver-schil?

Een internationaal kleurtjeHorticulture & Business Management is een stu-die voor studenten die hun professionele toe-komst in de internationale tuinbouw wereld zien.Je medestudenten komen uit de hele wereld:van Duitsland tot Zimbabwe, van Letland tot Tur-kije en China. Je leert in een internationaal teamte werken door cultuurverschillen te beleven enermee om te gaan. Je verbetert zo niet alleen jeEngels maar ook je interculturele communicatie-vaardigheden, die vandaag de dag steeds be-langrijker worden.

BeroepenNa afronding van deze opleiding ben je eenhoogopgeleide Young Professional die in een in-ternationaal team kan werken en projecten prak-tijkgericht kan oplossen. Als afgestudeerde vandeze opleiding kun je zowel in het binnen- alsbuitenland aan de slag. Denk aan beroepen alsaccountmanager, teelt- of verkoopadviseur vooreen groot exportbedrijf, of onderzoeker bij eeninternationaal zaadbedrijf. Je kunt ook je eigenbedrijf starten of je familiebedrijf overnemen.

Horticulture & Business Management

68

ContactpersoonStudieadviseur: Talitha van SonE-mail: [email protected]: 073 - 692 38 22Secretariaat: Lia Kasman-BoxmanE-mail: [email protected]: 073 692 38 23Sectordirecteur: Tjeu Foppele

69

Year 1

Year 2

Year 3

Year 4

International Horticulture

Language, Culture & Study

Marketing & Communication

Sustainable Cultivation Planning

Internship

Management & Analysis 1

Crop & Farm Management 1or Research & Innovation 1 orInternational Business 1 orAgro Technology 1

Plant Sciences I

Business & Economics

Technology & Economics

Retail Marketing

Internship


Crop & Farm Management 2or Research & Innovation 2 orInternational Business 2 orAgro Technology 2

Plant Sciences II

Cultivation Techniques

SCM (Supply Chain Management)

Soil Science & Plant Nutrition

Internship

Thesis

2 Internships

Cultivation & Plant Breeding Research

Entrepreneurship

Cultivation & Management I

Cultivation & Management II

Thesis

Horticulture & Business Management Term I Term II Term III Term IV

Cultivation Project

Tiia Evita Loovi: ´I love nature and plants. Being surrounded

by green, living organisms. Real and natural things.’

Floral Design & Business ManagementFloral Design & Business Management is een unieke, Engelstalige studie, aangeboden door Hogeschool HASDen Bosch en STOAS Hogeschool die creativiteit metmanagement combineert. Je kunt jouw creatieve kantlaten zien want je leert bloemschikken op professioneelniveau en je laat je inspireren door natuurlijke materia-len en vormen. Maar ook je ondernemersgeest in gevraagd, want je leert hoe je succesvol bedrijven in de bloemenhandel kunt leiden of hoe je het best eentuincentrumketen kunt voorzien van deskundig advies.Kortom, je maakt uit bloemen kunst en je maakt uit creativiteit een carrière.

70

Yi Wu: ´I love natural things, like plants, flowers,

green leaves, brown branches, black soil, white sands,

blue sky. I love forests, mountains. I love singing of birds,

people smiling, everything that makes me relax, I will pur-

sue it.´

Studie-opbouwIn deze studie laten hoogopgeleide en enthou-siaste docenten, die wereldwijd bekend staanvoor hun kennis en vaardigheden in dit vak, joude wereld van de bloemensierkunst zien. Hetdoel van deze opleiding is echter niet alleen omeen vakkundige bloemist maar ook een compe-tente manager te worden. Daarom volg je naastde designvakken ook modulen in marketing,communicatie, economie, logistiek en markton-derzoek. Je wordt dus ook opgeleid om be-drijfsmatige problemen op te lossen doorrelevante informatie van verschillende bronnente verzamelen en de opdracht in een project-groep uit te werken. Tijdens je twee stages in hetbinnen- en buitenland doe je praktijkervaring open krijg je de kans om je vaardigheden al vóórhet afstuderen toe te passen. In het laatste jaarwerk je twintig weken aan een afstudeerprojectin samenwerking met een (Nederlands) bloe-men(sierkunst)bedrijf.

Twee erkende bloemistendiploma’sFloral Design & Business Management is eenpraktijkgerichte opleiding die jou op een carrièrein de (internationale) bloemsierkunst-industrievoorbereidt. Bij succesvolle afronding van dezestudie ontvang je niet alleen jouw internationaalerkende Bachelor of Applied Sciences maar ooktwee prestigieuze bloemisten diploma’s, uitge-reikt door de VBW (Vereniging Bloemist-Winke-liers).

72

BeroepenAls afgestudeerde van deze opleiding ben jeeen expert in de wereld van de bloemsierkunsten de bijbehorende business. Zo kun je bijvoor-beeld aan de slag als designer of als managervan tuincentra, als adviseur of marktonderzoe-ker. Of je gaat voor een bloemistentijdschriftschrijven, mof je begint bij een interior designkantoor of een import- of exportbedrijf. Waar jeook voor gaat, je bent een hoogopgeleide YoungProfessional die in internationale teams kan wer-ken en projecten op en praktijkgerichte manierkan afhandelen.

OriëntatiedagenWoensdag 15 december 2010 en woensdag 31maart 2011

ContactpersoonStudie-adviseur: Talitha van SonE-mail: [email protected]: (073) 6923 822Secretariaat: Lia Kasman-BoxmanE-mail: [email protected]: (073) 6923 823Sectordirecteur: Tjeu Foppele

Het is ook mogelijk om een deel van dit pro-gramma als eenjarige certificaatstudie te vol-gen. Voor meer informatie, ga naar onze websiteof neem contact op met het International Office.

73

Year 1

Year 2

Year 3

Year 4

Flower Arrangements DFA 1 Part 1

Language, Culture & Study

Design & Display

Marketing & Communication

Traineeship


International Business 1

Flower Arrangements DFA 1 Part 2

Business & Economics

Retail Marketing

Design & Display 2

Traineeship


International Business 2

Cultivation Techniques

Imaging Design

SCM (Supply Chain Management)

Flower Arrangements ADFA 1 Part 1

Traineeship

Thesis

2 Traineeships

Flower Arrangements ADFA 1 Part 2

Entrepreneurship

Business Administration

Information Management

Thesis

Floral Design & Business Management Term I Term II Term III Term IV

Project

* D

FA: a

t th

e le

vel o

f th

e dip

lom

a D

utch

Flo

wer

Arr

ang

emen

ts**

AD

FA: a

t th

e le

vel o

f th

e dip

lom

a A

dva

nced

Dut

ch F

low

er A

rrang

emen

ts

75

We kijken graag over grenzen heen bij Hogeschool HASDen Bosch. Onze opleidingen hebben geen ‘hekken’: wijverzamelen kennis bij voorkeur zo ruim en vrij mogelijk ener zijn open contacten tussen de verschillende disciplines.Onze blik is soepel. We hebben oog voor de vierkante millimeter onder een microscoop, maar ook voor macro-effecten op wereldschaal. Verder nemen we deel aan in-ternationale netwerken en hebben we goede relaties metdiverse buitenlandse scholen en partneruniversiteiten.Onze afgestudeerden zitten over de hele wereld en al onzestudenten lopen minimaal één stage bij een (internatio-naal) bedrijf in het buitenland. Vierdejaars TLM-studentenkunnen een deel van hun studie volgen aan de universiteitin Finland. Bovendien bieden we studenten die verder willen kijken dan het Drielandenpunt nu ook EngelstaligeBacheloropleidingen aan. Daarnaast organiseren we gere-

internationaalgeld internationale activiteiten of projecten met gasten engerechten uit alle windstreken. Zo oriënteren onze oplei-dingen zich met succes op een wereld zonder grenzen. Naje studie kun je in beginsel in elk land aan de slag. Sterkernog: HAS Den Bosch stelt zelfs beurzen beschikbaar voorstudenten die na hun HAS-diploma door willen studeren inhet buitenland!Het omgekeerde geldt ook. Een groeiend aantal interna-tionale studenten kiest voor HAS Den Bosch. We biedenhen alle faciliteiten: van tweetalig intranet/internet en Engelstalige benamingen voor onze opleidingen tot zoietspraktisch als Engelstalige bewegwijzering in ons gebouw.En dat bevalt: lees de reacties van buitenlandse studentenin onze studiegidsen en je ziet bevestigd dat de mogelijk-heden op hogeschool HAS Den Bosch grenzeloos zijn.

Nieuw bij Hogeschool HAS Den BoschInternational Agribusiness & Global Development

76

Deze nieuwe opleiding biedt ruim zicht op het internationale werkveld voorde sectoren dier, plant, milieu en voeding. Sleutelwoorden zijn onderne-merschap, duurzaamheid en wereldvoedselvoorziening. Letterlijk en figuur-lijk verken je ontwikkelingslanden en opkomende economieën. Zin in? Now we’re talking: je leert werken in een internationale werkomgeving. Naastvaktechnische en business gerelateerde modules krijg je interculturele communicatie en verdiep je je in netwerken, project management en co-öperatievorming. En een HAS een HAS, een woord een woord: als we zeggeninternationaal, dan lossen we die belofte ook in. Zo studeer je samen metbuitenlandse studenten en beleef je stages, excursies, studiereizen en pro-jecten out there. Wat achter de laatste horizon ligt? Veel. Van internationaalondernemerschap op snijvlakken van voeding, milieu, plant en dier tot aanstimulering van economische bedrijvigheid in emerging markets en develo-ping countries. See you.

See you? Volg de verdere ontwikkelingen van International Agribusiness & Global Development op www.hasdenbosch.nl en meld je – onder vermelding van je naam, school en leerjaar – aan voor een mailing bij [email protected]

Hoe ver is het van de plek waar jij nu bent naar de hori-zon? Er zijn mensen die dat gaan uitrekenen: dr = √2Rh+ h2. Maar je hebt ook ontdekkingsreizigers. Die leggenhun rekenmachientje op tafel en zoeken de horizon op.Om eroverheen te kijken. Voor zulke mensen is er vanafseptember 2012 de nieuwe HAS-opleiding InternationalAgribusiness & Global Development.

79

Spread the news. Want tijdens deze geweldige opleiding leer je het wereld-vak aardrijkskunde combineren met media en design. Zo verken je vier jaarlang de werelden van virtual reality, serious gaming, YouTube, visual journa-lism, infographics, smartphones en geografie.

Wie deze actuele HBO-opleiding echt gaaf vinden? Mensen die alles willenweten over – en willen werken met – nieuwe media. Die het leuk vinden ominformatie voor iedereen inzichtelijk te maken. En die later een levendigebaan willen als GIS-specialist of info-designer. Voel jij dat we het over jouhebben? Mooi.

Geo, Media & Design, als de wereld je [werk]plek is!

Volg ons: www.geomediadesign.nl en http://twitter.com/GeoMediaDesign

Zullen we het goede nieuws aan je sms’en? Of de bood-schap in een app voor je iPhone verstoppen? Als je wilt,kunnen we je met behulp van Google Maps en StreetView naar de plek gidsen waar de uitdaging op je wacht:onze hogeschool. Daar start in september 2012 onze nieuwe opleidingGeo, Media & Design!

Nieuw bij Hogeschool HAS Den BoschGeo, Media & Design

Vanzelfsprekend komt in het Topklas-jaar het theorische kader aan bod. Maarnog belangrijker is de praktijk. Vaak is die weerbarstig. Kortom: je rolt je mou-wen op en onderzoekt hoe levensvatbaar jouw idee is. Bovendien leer je alsondernemer in wording hoe je een win-win-situatie creëert. Een essentiële vraag voordat je de Kamer van Koophandel binnenstapt: zitde wereld te wachten op jouw vondst? En wat zijn de valkuilen? De ant-woorden ontdek je tijdens het ontwikkelen van je visie en het planmatig uit-werken van je strategie. Zo leer je denken daadkracht met elkaar tecombineren. Ondersteuning krijg je zowel van ondernemers uit de praktijk alsvan docenten/coaches. Of je jonge onderneming een succes wordt? Dat be-palen jij en – niet op de laatste plaats – je klanten. Topklas Ondernemen: eengeweldige kans om zonder compromissen je eigen zakelijke passie te vol-gen, inclusief HBO-diploma en je eigen bedrijf!

Topklas OndernemenLef, volharding en ambitie. Ga je niet op de loop voor diebegrippen? Dan is de afstudeervariant Topklas Onder-nemen een buitenkans. Je krijgt gelegenheid om in hetlaatste jaar van je studie een eigen onderneming op tezetten. Dat is ongeacht de opleiding die je aan hoge-school HAS Den Bosch volgt. Spannend? Absoluut. Hetis een uitdaging van het formaat-XL. Maar je staat er nietalleen voor. Samen met mede-studenten zet je de eer-ste stappen in je ondernemerschap.

Ines Kessels: ‘Sterk is een woord met pit. Het straalt

kracht en zelfvertrouwen uit. Dat is precies hoe ik mij ont-

wikkeld heb het afgelopen jaar tijdens de Topklas On-

dernemen. Met mijn spring/ handelsstal begeef ik mij in

een ‘mannenwereld’ waarin ik sterk in mijn schoenen

moet staan om te overleven.’

80

Jaap Hop: ‘Marktgericht is de manier waarop de Ne-

derlandse tuinbouw veel meer moet gaan werken. Door

in gesprek te gaan met de consument kunnen er hele

mooie productinnovaties gedaan worden. Met klein ver-

pakte bleekselderijsticks speel ik met mijn bedrijf goed

in op vragen uit de markt.’

81

Meer mogelijk na je MBOVan alle studenten die zich voor Hogeschool HAS DenBosch inschrijven, is ruim 30% afkomstig van een MBO-opleiding. Genoeg reden om er een apart hoofdstuk aante wijden. Heb je een MBO-diploma op zak? Lees ver-der!

Onderwijs

Competenties

Functies

Start salaris

Overig

MBO

Praktijkgericht

Uitvoerend

•Kleine zelfstandigeondernemer

•Teamleider•Kaderfunctionaris•Meewerkend voorman

¤1200,- tot ¤1800,-bruto per maand

Minder doorgroeimogelijkheden

HBO

ProjectonderwijsTheoretischer

Flexibeler + Zelfstandiger

•Projectmanager Multinational

•Projectleider/manager•Beleidsmedewerker•Adviseur/ ingenieur

¤ 1800,- tot ¤ 2800,-bruto per maand

Veel doorgroei-mogelijkheden

Verschil tussen MBO en HBO

Annelous Oerbekke: ‘Altijd wat om handen hebben.En nooit lang stil blijven staan.’

82

Veel MBO’ers die zich bij hogeschool HAS DenBosch inschrijven, hebben een agrarische, eco-nomische of communicatie-opleiding achter derug. Maar er zijn ook eerstejaars HAS-studentendie een totaal andere MBO-opleiding hebbengevolgd. Kortom: op de HAS kom je sterk uit-eenlopende mensen tegen, wat de levendigesfeer bevordert.Uit gesprekken met MBO-studenten blijkt datvelen van hen extra diepgang zoeken. Bovendienzoeken velen een vervolgopleiding die hun kan-sen op de arbeidsmarkt vergroot. Dat biedt HASDen Bosch. Speciaal voor MBO’ers met een ver-wante opleiding hebben we driejarige en drieën-halfjarige studietrajecten ontwikkeld.

Verhelderend gesprekVeel MBO’ers laten zich afschrikken door de toe-latingseisen voor HAS Den Bosch. Vaak is dat tenonrechte. Tijdens een gesprek met een studie-adviseur over de HAS-opleiding die je zou willenvolgen – van Food Design tot Bedrijfskunde enagribusiness – ontdek je de nuances in de toe-latingseisen. In zo’n gesprek wordt helder of jede studiekeuze hebt gemaakt die het beste bij jewensen en toekomstplannen past. HogeschoolHAS Den Bosch biedt immers tien opleidingenen tientallen afstudeerrichtingen. Bovendienwordt snel duidelijk welke vakken je eventueelmoet bijspijkeren. Ook daarin biedt HAS DenBosch je de helpende hand.

ToelatingseisenOp de HAS krijg je meer theorie dan op het MBO,maar het accent ligt sterk op kennis die je ookdaadwerkelijk leert toepassen. Om die praktijk-gerichte kennis onder de knie te krijgen, is hetnodig dat je je MBO-opleiding op niveau-4 metsucces hebt afgerond. Verder is het voor alle op-leidingen aan de HAS – met uitzondering vanFood Design & Innovation – belangrijk dat je kuntinstromen met wiskunde C1 of C2 en/of schei-kunde C1 of C2. De reden is simpel: anders redje het niet. Wiskunde heb je nodig voor Bedrijfs-kunde en agribusiness, Tuin- en landschapsma-nagement en Stad en streekontwikkeling. Wis- en scheikunde zijn nodig voor Tuinbouw enakkerbouw, Dier- en veehouderij, Milieukunde, Voedingsmiddelentechnologie en ToegepasteBiologie.

“Ik heb voor de HAS gekozen, omdat ikdenk dat bedrijven steeds meer op zoekzijn naar hoger opgeleid personeel.”

Wat zeggen MBO’ers zelf?We hebben enkele MBO’ers gevraagd naar hun overwe-

gingen om zich voor HAS Den Bosch in te schrijven. Hun

reacties:

83

BijspijkerenOm je op weg te helpen, heeft HAS Den Boscheen programma voor MBO’ers opgezet. Als je je kennis wilt opvijzelen, kun je tussen februarien juli op de HAS les in wiskunde, scheikunde, Nederlands en Engels krijgen. In dat half jaarmaak je drie toetsen per vak. Na de tweedetoets beoordelen de betrokken docenten watvoor jou het beste studie-advies is. Uiteraardkrijg je daar een gesprek over. Als je gemiddeldeen 5,5 voor de toetsen behaalt, kun je bij Hoge-school HAS Den Bosch aan de slag.

SlotadviesOns slotadvies is kort en bondig. Drie woorden:kom eens praten! We maken graag tijd voor jevrij om je pluspunten en eventuele struikelblok-ken op een rij te zetten. Eén zekerheid: er ismeer mogelijk dan je denkt!

“Met alleen een MBO-diploma kun je (vind

ik) minder goed een bedrijf runnen. De

HAS gaat veel dieper in op management

en het bedrijfsleven”

“Toen ik tijdens een Open Dag het verschil

zag tussen het gemiddelde maandsalaris

van een afgestudeerde MBO-student en

dat van een afgestudeerde HBO’er was de

keuze snel gemaakt.”

“Van ondernemers met een HAS-diploma

heb ik gehoord dat het een uitstekende

uitbreiding is op je MBO-diploma.”

84

“De MAS gaf me niet voldoende kennis om

die leuke en een goed betaalde baan te

krijgen waar ik aan denk. Ook voelde ik er

weinig voor om mijn hele leven uitvoerend

werk op een kwekerij te doen.”

“Ik ben naar de HAS gegaan omdat ik me-

zelf nog te jong vond om fulltime te gaan

werken. Daarnaast heb je met een HAS-di-

ploma betere kansen op de arbeids-

markt.”

85

Zo bont en divers als de natuur is, zo veelzijdig is Hoge-school HAS Den Bosch. Bij ons zie je spijkerbroeken enmantelpakjes, kaplaarzen maar ook mocassins. We heb-ben allerlei soorten en typen studenten. Van grensverleg-gende Food Designers tot eigentijdse landschaps-managers, van bevlogen dierenliefhebbers tot avontuur-lijke ondernemers. En ze werken allemaal samen: eenheidin verscheidenheid.Divers zijn ook onze praktische en theoretische onder-wijsmethoden. We geven algemene colleges maar makenook gebruik van Project Gestuurd Onderwijs. We werkenin projectgroepen en gaan op excursies. En iedereen looptmeerdere (internationale) stages. Bij HAS Den Bosch kun je je steeds verder specialiserendoor specifieke modules te kiezen en door het behandelen

veelzijdigvan verschillende onderwerpen. Aan jou de keus, bij onskun je alle kanten op. Onze drie lectoren, met ieder een heel specifieke achter-grond, zorgen dat studenten ontwikkelopdrachten in depraktijk kunnen uitvoeren. Education and Development,noemen we dat. Praktisch en doelgericht bezig gaan metinnovatieve ideeën en ondernemerschap. En dat past precies bij ons competentiegerichte onderwijs.Dankzij die veelzijdigheid zijn we voor een groot aantaldoelgroepen en markten actief: onze studenten en hunkennis worden ingezet bij brancheorganisaties, in de milieusector en bij allerlei Food- en Agro-bedrijven. Regel-matig levert dat aandacht in de media op. Ja, goed gezien.We zijn van alle markten thuis bij Hogeschool HAS DenBosch.

87

Toelatingseisen 2011-2012

88

Linda Franken: ‘Bij de studie Creative Food Marketingkwam mijn ‘gezonde’ eigenwijsheid goed van pas.Bijvoorbeeld bij het regelen van mijn buitenlandse stagenaar China. Zo blijkt dat eigenwijs ook heel wijs kanzijn!’

FOOD DESIGN AND INNOVATION 34122Food Design en Creative Food MarketingVWO met profiel: • Natuur en techniek

• Natuur en gezondheid• Economie en maatschappij

• Cultuur en maatschappij

HAVO met profiel: • Natuur en techniek• Natuur en gezondheid• Economie en maatschappij


VOEDINGSMIDDELENTECHNOLOGIE 34856Food Technology en Food & HealthVWO met profiel: • Natuur en techniek

• Natuur en gezondheid• Economie en maatschappijmet scheikunde

HAVO met profiel: • Natuur en techniek• Natuur en gezondheid• Economie en maatschappij met scheikunde

BEDRIJFSKUNDE EN AGRIBUSINESS 34866VWO met profiel: • Natuur en techniek




• Cultuur en maatschappij met wiskunde A of B

DIER- EN VEEHOUDERIJ 34869VWO met profiel: • Natuur en techniek

• Natuur en gezondheid• Economie en maatschap-pij met scheikunde

HAVO met profiel: • Natuur en techniek• Natuur en gezondheid• Economie en maatschap-pij met scheikunde

MILIEUKUNDE 34284VWO met profiel: • Natuur en techniek

• Natuur en gezondheid• Economie en maatschappij met scheikunde

HAVO met profiel: • Natuur en techniek• Natuur en gezondheid• Economie en maatschappij met scheikunde

TOEGEPASTE BIOLOGIE 30009VWO met profiel: • Natuur en techniek

• Natuur en gezondheid• Economie en maatschap-pij met scheikunde


PLATTELANDSVERNIEUWING 34859Tuin- en landschapsmanagement(aanmelden bij Plattelandsvernieuwing)Stad en streekontwikkeling(aanmelden bij Plattelandsvernieuwing)Landscape Design(aanmelden bij Plattelandsvernieuwing)VWO met profiel: • Natuur en techniek




• Cultuur en maatschappij met wiskunde A of B

TUINBOUW EN AKKERBOUW 34868VWO met profiel: • Natuur en techniek



89

90

HORTICULTURE & BUSINESS MANAGMENT 34868VWO met profiel: • Natuur en techniek



+ Engelse taaltoets (IELTS of TOEFL)

FLORAL DESIGN & BUSINESS MANAGEMENT 34868VWO met profiel: • Natuur en techniek


• Cultuur en maatschappij HAVO met profiel: • Natuur en techniek



+ Engelse taaltoets (IELTS of TOEFL)

Engelse taaltoetsTenzij je jouw vooropleiding in en land hebt ge-volgd waar Engels de voeren onderwijstaal ismoet je voor de Engelstalige opleidingen eentaaltoets afleggen. Hieronder vindt je de taalei-sen voor de Bachelor en de Master programma’s.Voor meer informatie kun je contact opnemenmet het International Office van Hogeschool HASDen Bosch.

IELTSBachelor:Overall band score in the academic IELTS programme: 6.0

www.toefl.org

TOEFLBachelor:Internet-based test: 80 Computer-based test: 213 Paper-based test: 550

www.ielts.org

HAVO/VWOVoldoe je niet aan de instroomprofielen?Als je niet voldoet aan de gestelde toelatingsei-sen, dan kun je voor scheikunde of wiskunde een ‘deficiëntiecursus’ volgen. Deficiënt bete-kent ‘tekort’ of ‘ontoereikend. De cursus wordt gegeven van begin juni tot half juli. Je komt 2 dagdelen per week (bijv. dinsdag- en donder-dagochtend) naar de HAS. De docent legt deleerstof uit en je krijgt opdrachten die je zelfmoet uitwerken. Na 5 weken les krijg je een toets.De toets moet je met minimaal 5,5 afronden omaan de toelatingseisen te voldoen.Voor meer informatie kun je contact opnemenmet Bureau Studentzaken: 073 – 69 23 603

Verkeerd profiel?Als jouw profiel geen toelating biedt tot de studievan jouw keuze, neem dan contact op met destudieadviseur van die studie. Zij kan je adviesgeven over het studietraject dat je kunt volgen.Zo kan het soms slim zijn om bijvoorbeeld eersteen MBO-opleiding niveau 4 te gaan volgen.

Ouder dan 21 jaar?Ook als je 21 jaar of ouder bent en niet aan detoelatingseisen voldoet, kun je contact opnemenmet de studieadviseur van de opleiding. Samenbekijken we dan je mogelijkheden.

MBOWie na het MBO verder wil studeren in de rich-ting plant, dier, voeding, management, land-schap, natuur of milieu kan terecht bij HAS DenBosch.

ToelatingOm toegelaten te worden voor een studie bijHAS Den Bosch, moet je in het bezit zijn van eenMBO-diploma niveau 4. Daarnaast gelden devolgende toelatingseisen:

Voor de studies:• Bedrijfskunde en agribusiness• Stad en streekontwikkeling• Tuin- en landschapsmanagement• Landscape Designmoet je examen afgelegd hebben voor het vak:- doorstromen wiskunde- of wiskunde C1- of wiskunde C2

Voor de studies:• Toegepaste Biologie• Dier- en veehouderij• Tuinbouw en akkerbouw• Milieukunde• Voedingsmiddelentechnologie(Food Technology en Food & Health)

• Horticulture & Business Management• Floral Design & Business Managementmoet je examen afgelegd hebben voor de vak-ken: - doorstromen wiskunde én doorstromen scheikunde

- of wiskunde C1 én scheikunde C1 of C2- of wiskunde C2 én scheikunde C1 of C2

• Food Design & Innovation(Food Design en Creative Food Marketing) toe-lating vindt alleen plaats via een adviesgesprek.

MBO-HAS trajectWil je je kennis van een aantal vakken verbeterenof voldoe je niet aan de toelatingseisen (m.b.t.wiskunde en/of scheikunde), dan is het MBO-HAS traject iets voor jou. Afhankelijk van de studie die je wilt gaan volgen, wordt je kennis bij-gespijkerd voor de vakken Nederlands, Engels,wiskunde en/of scheikunde. Tijdens dit pro-gramma krijg je les van onze docenten. Je proeftiets van de sfeer van HAS Den Bosch en de manier van lesgeven. De lessen worden gege-ven op 20 vrijdagen van begin februari tot eindjuni. Er zijn drie toetsmomenten. Op grond vande behaalde resultaten en je studiehouding, krijgje een advies om wel of niet een studie aan HASDen Bosch te beginnen. Om alsnog aan de toe-latingseisen te voldoen, moet je, afhankelijk vande studie die je wilt gaan volgen, het vak wis-kunde en/of scheikunde met minimaal een 5,5afronden!

Deficiëntiecursussen (HAVO/VWO/MBO)Voldoe je niet aan de toelatingseisen m.b.t. wis-kunde en/of scheikunde, dan is het mogelijk omeen deficiëntiecursus te volgen. De cursus wordtgegeven van begin juni tot half juli. Je komt 2dagdelen per week (bijv. dinsdag- en donder-dagochtend) naar de HAS. De docent legt deleerstof uit en je krijgt opdrachten die je zelfmoet uitwerken. Na 5 weken les krijg je een toets.De toets moet je met minimaal een 5,5 afrondenom aan de toelatingseisen te voldoen.Voor meer informatie kun je contact opnemenmet Bureau Studentzaken: 073 – 69 23 603.

Deze cursus is ook bedoeld voor MBO-leerlingendie niet aan het MBO-HAS traject hebbendeelgenomen.

91

Open Dagen, Oriëntatiedagen, Beurzen en Evenementen 2010-2011Open dagen• Zaterdag 13 november 2010 10.00 - 14.00 uur• Zaterdag 19 maart 2011 10.00 - 14.00 uur

OrientatiedagenWoensdag 1 december 2010• Milieukunde • Bedrijfskunde en agribusiness• Landscape Design

Woensdag 8 december 2010• Dier- en veehouderij• Tuinbouw en akkerbouw• Tuin- en landschapsmanagement

Woensdag 15 december 2010• Food Design & Innovation• Voedingsmiddelentechnologie• Toegepaste Biologie• Stad en streekontwikkeling• Floral Design & Business Management

Dinsdag 29 maart 2011• Milieukunde• Bedrijfskunde en agribusiness • Landscape Design

Woensdag 30 maart 2011• Dier- en veehouderij• Tuinbouw en akkerbouw• Tuin- en landschapsmanagement

Donderdag 31 maart 2011• Food Design & Innovation• Voedingsmiddelentechnologie• Toegepaste Biologie• Stad en streekontwikkeling• Floral Design & Business Management

BeurzenHorse Event (Hippisch Centrum Deurne)10 t/m 12 september 2010

Onderwijsbeurs Zuid-Nederland (Eindhoven)1 en 2 oktober 2010

Studiebeurs Utrecht14 t/m 16 oktober 2010

Hortifair (Rai Amsterdam)12 t/m 15 oktober 2010

Careerday (World Forum Den Haag)17 en 18 november 2010

AgroVak Holland (Brabanthallen ’s-Hertogenbosch)7 t/m 10 december 2010

Animal Event (Beekse Bergen, Hilvarenbeek)15 t/m 17 april 2011

EvenementenHBO-introfestival (Grote Markt ’s-Hertogenbosch)9 september 2010

Week van de smaak20 - 26 september 2010

92

93


your future

AanmeldenDe inschrijvingsprocedure voor een opleidingaan hogeschool HAS Den Bosch verloopt via stu-dielink. Ga naar de website www.hasdenbosch.nl, klik op‘studenten en aanmelden’ en dan op ‘aanmeldenbij HAS Den Bosch’. Je wordt nu doorgelinkt naarde website van studielink. Je vraagt eerst eendigiD code aan en daarna kun je jouw gegevensgaan invoeren: naam, adres, vooropleiding enwelke studie je bij HAS Den Bosch wilt gaan vol-gen. Jouw gegevens worden in het studenten-systeem verwerkt en je ontvangt hierover berichtin studielink.

In juni ontvang je informatie over de start van hetstudiejaar, de kennismakingsweek met de stu-dentenvereniging Gremio Unio (in de week voorde start van het studiejaar) en het bestellen vanboeken en dictaten. De inschrijving wordt defini-tief als je aan de toelatingsvoorwaarden voldoeten het collegegeld betaald is.

Kosten van de studieElke jaar stelt de minister van OC&W de hoogtevan het wettelijk collegegeld vast. Voor het stu-diejaar 2010-2011 was dit ¤ 1672,--. De jaarlijksekosten voor boeken, dictaten en andere leer-middelen bedragen in totaal ¤ 550,-- (afhanke-lijk van de gekozen studie). Verder zijn er nogbijkomende kosten voor o.a. excursies en prak-tijkscholen, die ook per studie kunnen verschil-len.

Voor studenten die al een Bachelor opleidinghebben afgerond, bedraagt het instellings-collegegeld ¤ 4950,--.

Op kamers?De woningcoöperatie Brabant Wonen beheerttwee studentenflats in ‘s-Hertogenbosch. Zestaan aan de Wethouder Schuurmanslaan(Noord) en de Onderwijsboulevard (West). Omvoor een kamer in aanmerking te komen, moet jeingeschreven staan bij Woonservice. De actuelewoningadvertenties kun je via internet bekijken.Je moet zelf reageren als er een kamer is waarje belangstelling voor hebt. Dit kan via internet,telefonisch of schriftelijk. Er wordt gecontroleerdof je aan alle voorwaarden voldoet (bijv. leeftijd,inkomen) en daarna wordt gekeken wie hetlangst ingeschreven staat en die krijgt als eerstede kamer aangeboden. Kamers zoeken kun jevanuit je luie stoel doen, maar je moet wel snelreageren!!

Meer informatie over inschrijven voor kamers kunje vinden op www.woonservicedenbosch.nl enop www.brabantwonen.nl

Aanmelden, studiefinanciering, kosten, op kamers

95

Wie, wat, waarBezoekadresHogeschool HAS Den BoschOnderwijsboulevard 221, 5223 DE ’s-Hertogenbosch

CorrespondentieadresHogeschool HAS Den BoschPostbus 90108, 5200 MA ’s-Hertogenbosch

Telefoon073 – 692 36 00

Fax073 – 692 36 99

Website en e-mailadresInternet: www.hasdenbosch.nlE-mail: [email protected]

College van Bestuurvacant (voorzitter)Mr. S.C.M. Valk

SectordirecteurenIr. E.J. Ulrich Voedingsmiddelentechnologie,

Food Design & Innovation, Bedrijfskunde en agribusiness

Ir. J. C.A.M. Denissen Dier- en veehouderij, Milieukunde en Toegepaste Biologie

Drs. M.J.M. Foppele Tuinbouw en akkerbouw, Stad en streek-ontwikkeling, Tuin- en landschapsmanage-ment, Landscape Design, Horticulture & Business Management, Floral Design & Business Management

Studie-adviseursVoedingsmiddelentechnologie Ron de Veld, [email protected]

T: 073 – 692 37 11

Food Design & Innovation, Caroline Kesselaer, [email protected]: 073 – 692 37 20

Bedrijfskunde en agribusiness Sandra Aslan, [email protected]:073-692 36 75

Dier- en veehouderij Annemarie Kerkhof, [email protected]: 073 – 692 36 59

Milieukunde Pauline Spitters, [email protected]: 073 – 692 36 30

Toegepaste Biologie Pauline Spitters, [email protected]: 073 – 692 36 30

Tuin- en landschapsmanagement, Stad en streekontwikkeling,Landscape Design Monique Huberts, [email protected]

T: 073 – 692 38 22

Tuinbouw en akkerbouw, Horticulture & Business Management, Floral Design & Business Management Talitha van Son, [email protected]

T: 073 – 692 38 21

ColofonRedactie: Eric Alink, Marc van Doornewaard, ’s-HertogenboschVormgeving: Studio Jean Philipse, St, MichielsgestelFotografie: Studio NoPoint, Vught; Karin Jonkers, Sint-Michielsgestel;Popko van Meekeren, Amsterdam; Catchies, ’s-Hertogenbosch; Tim van Woensel, ’s-Hertogenbosch. Visagie studio: Mirella FeekesProductie en eindredactie: Afdeling Communicatie & PR, Hogeschool HASDen Bosch Druk: Proost NV, TurnhoutMet dank aan alle studenten die hebben meegewerkt aan de fotoshoot. Copyright: Hogeschool HAS Den Bosch, augustus 2010

96



Internationaal. Eigenwijs. Productief. Harmonieus. Economisch.


Stimulerend. Vitaal. Bijzonder. To the point. Individueel. Innovatief.





Up-to-date. Levendig. Recht door zee. Bevlogen. In beweging.



Internationaal. Up-to-date. Productief. Harmonieus. Economisch.


Stimulerend. Vitaal. Bijzonder. To the point. Eigenwijs. Innovatief.





Individueel. Levendig. Recht door zee. Bevlogen. In beweging.

HAS Den Bosch Brochure 2011-12 (Dutch)

Documents

Transcript of HAS Den Bosch Brochure 2011-12 (Dutch)