Green Research ฉบับที่ 22

คณะผจดทา ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เทคโนธาน ตาบลคลองหา อาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน 12120 โทรศพท 0-2577-4182-9 โทรสาร 0-2577-1138 ทปรกษา จตพร บรษพฒน, รชน เอมะรจ, ภาวน ปณณกนตบรรณาธการบรหาร สวรรณา เตยรถสวรรณ

ชวนคย

Contents

บรรณาธการ วสวด ทองตระกลทองกองบรรณาธการ มศกด มลนทวสมย, โสฬส ขนธเครอ, นตยา นกระนาด มลน, ศรนภา ศรทองทม, หทยรตน การเวทย, รจยา บณยทมานนท, ปญจา ใยถาวร, จนดารตน เรองโชตวทย, อไร เกษมศร

ตดตอขอเปนสมาชก สวนความรวมมอและเครอขายนกวจยดานสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม โทรศพท 0-2577-4182-9 ตอ 1102, 1121, 1125 โทรสาร 0-2577-1138 www.deqp.go.th/website/20/

บรรณาธการ

สารบญ

เรองเดนประจาฉบบ

พงพาธรรมชาต

ภาพขาวกจกรรม

ตดตามเฝาระวง

1 การบาบดนาใตดนทปนเปอนสารอนทรยระเหยโดยการ ยอยสลายดวยจลนทรย

6 เหลกประจศนยทเหมาะสมใน PRB กบการบาบดสาร DNAPL

10 หมอกควนกบปญหาทเกดขนอยางตอเนอง

กาวหนาพฒนา

14 จมกอเลกทรอนกสคออะไร... ใชงานอยางไร

20 จากเครอขายนกวจยสงแวดลอม....... สสมชชานกวจย ดานสงแวดลอม

23 การบาบดนาเสยของหอพกรกษสงแวดลอม

าพดถงเรองธรรมชาตและสงแวดลอมในทกวนนดเหมอนจะเปนเรองทหลายฝายตางใหความสนใจ เพราะเปนสงทใกลตวมาก มอง

เหนไดเดนชด ไมวาจะเปนปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของทวโลก ปญหาหมอกควนขามพรมแดน ทสงผลให พลเมองโลก ตางตนตวมาทะนถนอมและใหความสาคญตอธรรมชาตและสงแวดลอมบนโลกทรงกลมใบน Green Research ฉบบนไดคนเรองราวทนาสนใจมาใหตดตามกนอกครง ดวยนวตกรรมใหมจากบรรดานกวจยททมเททงแรงกายและแรงใจเพอสรางสรรคผลงานเหลานขน อยางแรกทอยากนาเสนอใหทกคนไดหายสงสย นนคอ เรองจมกอเลกทรอนกสคออะไร....ใชงานอยางไร ตามดวยสงทหลายคนอยากรถง ทศทางการบรโภคทยงยนในปจจบน ตดตามดวยเรองการสงเสรมการมสวนรวมในการศกษาวจยสงแวดลอม จากเครอขายนกวจยสงแวดลอม......สสมชชานกวจยดานสงแวดลอม เกาะตดกบ ผลงานวจย ทางดานสงแวดลอมทเหมาะสมกบสภาพปจจบนอกมากมายภายในเลม พบกนใหมฉบบหนา...

ถ

30 ทศทางการบรโภคทยงยนในปจจบน

34 กจกรรมความเคลอนไหวในศนยวจยและฝกอบรมดาน สงแวดลอม

GREEN RESEARCH

1No. 21 October 2012 www.deqp.go.th

เรอง เดนประจาฉบบ

¡ÒÃºíÒºÑ´¹íéÒãμŒ´Ô¹·Õè»¹à»„œÍ¹สารอนทรยระเหยโดยการยอยสลายดวย

จลนทรยสารประกอบอนทรยระเหยถกใชมากในหลายประเภทอตสาหกรรม เชน สารอนทรยระเหยทมคลอรนเปนองคประกอบ (Chlorinated Solvent) ใชเปนตวทาละลาย เชน Trichloroethylene และ Tetrachloroethylene หรอ Perchloroethylene เปนตน โดยสารดงกลาวใชในการลางคราบไขมนในกระบวนการผลตและการซอมบารง สารอนทรยระเหยกลมทไมมคลอรนเปนองคประกอบ เชน Benzene, Xylene, Styrene, Toluene, Formaldehyde เปนตน เปนสวนประกอบในหลายผลตภณฑ เชน นามนเชอเพลง สทาบาน นายาฟอกส พลาสตก เปนตน ปจจบนมหลายเทคนคในการบาบดฟนฟนาใตดนทปนเปอนสารอนทรยระเหย เชน การใชสารเคมในการบาบดฟนฟในชนนาใตดน (in-situ chemical transformation reaction) ซงรวมถงเทคนค permeable reactive barrier (PRB) ซงมกใชเหลกประจศนย (zero valence iron) เปนสารตวกลาง สาหรบการใชสารเคมในการบาบดฟนฟในชนนาใตดนยงรวมถงเทคนคทมการใชสารเคม เชน Permanganate, Fenton’s reagent, ozone เปนตน นอกจากนยงมการใชจลนทรยในการบาบดฟนฟในชนนาใตดน (in-situ bioremediation) ทปนเปอนสารอนทรยระเหย ซงในกระบวนการสลายสารอนทรยระเหยโดยจลนทรยนนไดมการศกษาวามจลนทรยทเกยวของหลากหลายชนดดวยกน (ตารางท 1)

การพฒนาทางเศรษฐกจและขยายตวภาคอตสาหกรรมโดยขาดการจดการทดทางดานสงแวดลอม เปนสาเหต

สาคญหนงทสงผลกระทบตอทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และสขภาพประชาชน ตวอยางปญหาเชน การตรวจพบการปนเปอนสารอนทรยระเหยในดนและนาใตดนในหลายพนท ซงมสาเหตหลกมาจากการจดการของเสยอตสาหกรรมทไมเหมาะสม อบตเหตการรวไหลในกระบวนการอตสาหกรรม และจากการลกลอบทง เปนตน ทงนการปนเปอนสารอนทรยระเหยในนาใตดนทนน อาจสงผลกระทบตอเนองสประชาชนเนองจากการใชนาทปนเปอนในการอปโภคและบรโภค ซงการบาบดฟนฟนาใตดนทปนเปอนสารอนทรยระเหยเปนทางเลอกหนงในการลดการปนเปอนของสารอนทรยระเหยในนาใตดน สารอนทรยระเหย (Volatile Organic Compounds : VOCs) มคณสมบตเปนสารประกอบทระเหยเปนไอไดในทอณหภมและความดนปกต โมเลกลสวนใหญมคารบอนเปนองคประกอบหลก และอาจมออกซเจน ไฮโดรเจน ฟลออรน คลอรน โบรมน ซลเฟอร หรอไนโตรเจน ประกอบกนเปนอะลเฟตกสายยาว (long chain aliphatic) หรอแอโรเมตก (aromatic) รวมถงกลมคารบอนล (อลดไฮด และคโตน) และกลมแอลกอฮอล โดยทวไปสารอนทรยระเหยเปนสารประกอบทมความสามารถในการละลายนาไดนอย ซง

ศรวรรณ พมพออน* แฟรดาซ มาเหลม** พรพงษ สนทรเดชะ**

GREEN RESEARCH

1No. 22 February 2013 www.deqp.go.th


*นกวชาการสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม**นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

ชนดของจลนทรย ชนดของสารอนทรยระเหย เอกสารอางองAchromobacter xylosoxidans Benzene Daugulis et al.2003

Toluene Boudrean and Daugulis, 2006

Alcaligenes DCB (di 1,2-chlorobenzene) Guerin, 2008

CB (chlorobenzene)

Bacillus spp. Toluene Daugulid and Boudrean, 2008

Brevibacterium DCB isomer (cometabolism) Guerin, 2008

Burkhoderai cepacia PCBs Whymam, 2005

TCE (dehalogination) Barth et al.,2002

Chromomonas acidivorans toluene Daugulid and Boudrean, 2008

Corynebacterium DCB isomer (cometabolism) Guerin, 2008

Desulfitobacterium hafniense Solvent containing chlorine Christiansen and Ahring, 1996

Aromatic and alkylchlorinate cpd.

Hyphomicrobiumfacilis MTBE (Methyl tert-Butyl Ether) Zaitsev et al.,2007

TBA (tert-butanol)

Methylobacterium extorquens Ethanol ,methanol , formate Zaitsev et al.,2007

formaldehyde

Pseudomonas spp. Organic compound Vandenbergh and Saul,2002

P.fluorescens PCE Guerin, 2008

P.putida TCE, TCA, DCE, VC, oil

Rhodococcus erythropolis Chlorinated compoung (dehalogination) Erable et al.,2009

Rhodococcus ruber Brominated VOCs oil Efremenko et al.,2005

Sphingomonas aromaticivurans Toxic compound aromatichydrocarbon Whyman,2005

Stenotrophomonas maltiphilia Toluene Daugulid and Boudrean, 2008

Variovorax paradoxus MTBE (Methyl tert-Butyl Ether) Zaitsev et al.,2007

TBA (tert-butanol)

Xanthobacter DCB isomer (cometabolism) Guerin, 2008

ตาราง 1 จลนทรยทสามารถยอยสลาย และใชสารอนทรยระเหยในการเจรญ

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ซงไดดาเนนการตรวจสอบการปนเปอนสารอนทรยระเหยในนาใตดนบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพด โดยพบการปนเปอนของสารอนทรยระเหยทงกลมทมคลอรนและไมมคลอรนเปนองคประกอบในนาใตดนในพนท จงไดมการศกษาการลดการปนเปอนของสารอนทรยระเหยกลม Chlorinated Solvent ในนาใตดนโดยใชการบาบดดวยเทคนคการยอยสลายดวยจลนทรย

(In-Situ Bioremediation) ซงกระบวนการยอยสลายของสารอนทรยระเหยชนด Chlorinated Solvent ซงเปนสารทพบในพนทมาบตาพด โดยยอยสลายจาก Tetrachloroethylene (PCE)➟ Trichloroethylene (TCE)➟ 1,2-Dichloroethylene (DCE) ➟ Vinyl Chloride (VC)➟ Ethylene (ETH) ซงเปนปฏกรยาการยอยสลายแบบ reductive dechlorination แสดงในรปท 1

GREEN RESEARCH

2 No. 22 February 2013www.deqp.go.th


รปท 1 ปฏกรยาการสลายตวของสารประกอบอนทรยคลอรน (ทมา: Suthersan, 1997)

การออกแบบระบบ In-Situ Bioremediation ใหมประสทธภาพนน จะตองใหเหมาะสมกบลกษณะโครงสรางธรณวทยา ลกษณะทางอทกธรณวทยาของพนท คาศกยไฟฟาเคม (Oxidation-Reduction Potential, ORP) คณสมบตทางเคมของนาใตดน ซงรวมทงชนดและปรมาณของสารปนเปอน (สารอนทรยระเหย) ตวรบอเลกตรอนในนาใตดน ไดแก NO

3, SO

4, Fe(III), Mn(IV) และ O

2 เปนตน ซงขอมล

ดงกลาวใชในการเลอกสารอาหารและตวรบอเลกตรอนทจะใชเตมลงไปในนาใตดนเพอกระตนจลนทรยใหเจรญเตบโตมากขน สาหรบการคดเลอกสารอาหารทใช เตมนน ขนอย กบชนดของจลนทรยในพนท นอกจากนการออกแบบระบบบาบด ยงจาเปนตองทราบอตราการไหลของนาใต ดนและอตราเรวของการสลายตวของสารอนทรยระเหย ซงเปนตวบงบอกถงความถของการเตมสารอาหารในระบบ (ITRC, 2002) หลกการทวไปของระบบ In-Situ Bioremediation ใชการเตมสารอาหารทเหมาะสมลงในนาใตดนโดยเตมอาหารลงในบอ (Injection Well) เพอใหจลนทรยมการเจรญเตบโตเพอยอยสลายสารอนทรยระเหย ทาใหนาใตดนมคณภาพดขน และมบอดงนา (Extraction Well) อยททายนาสาหรบดงนาทผานการบาบดแลว ลกษณะทวไปของระบบ In-Situ Bioremediation แสดงในรปท 2

รปท 2 ลกษณะทวไปของระบบ In-Situ Bioremediation (อางอง: http://www.usepa.gov)

GREEN RESEARCH



เนองจากการเคลอนทของนาใตดนในพนททดสอบคอนขางชาประมาณ 10 เมตรตอป ดงนนระบบบาบดฟนฟนาใตดนทปนเปอนสารอนทรยระเหยโดยใชจลนทรยในการยอยสลายสารอนทรยระเหยในนาใตดนในพนทมาบตาพด จงใชการเตมสารอาหารทเหมาะสมลงในนาใตดนโดยเตมลงในบอเตมอาหาร (Injection Well) ทาใหจลนทรยมการเจรญเตบโตเพอยอยสลายสารอนทรยระเหย และทาการตรวจวดการลดลงของปรมาณสารอนทรยระเหยในบอเตมสารอาหาร โดยในพนทศกษาพบการปนเปอนของสารอนทรยระเหยกลม Chlorinated Solvent ในระดบทเกนคามาตรฐานนาใตดนในบอสงเกตการณบางบอทตดตงอยโดยรอบ ประกอบดวย cis-Dichloroethylene (cis-DCE) และ Vinyl Chloride (VC) ซงพบการปนเปอนของ cis-DCE และ VC ในปรมาณทสงกวาคามาตรฐานในนาใตดนประมาณ 5 และ 300 เทา ตามลาดบ

ดงนนระบบ In-Situ Bioremediation ในพนทศกษาจงเปนการทดสอบการลดลงของสารดงกลาว โดยการออกแบบระบบบาบดในพนททดสอบ เปนระบบบาบดแบบ plume treatment (บาบดนาเสยทไหลมาจากแหลงกาเนด) เนองจากตดขดตรงทไมสามารถเขาถงแหลงกาเนดไดโดยตรง และในการเตมสารอาหารใชวธการ circulate เพอใหเกด zone of mixing และ bioreactive barrier โดยในการเตมสารอาหารครงนเลอกใช glucose เปนแหลงคารบอน และสารละลายบฟเฟอร (phosphate buffer) เนองจากนาใตดนในพนททดสอบมสภาพความเปนกรดออนๆ (PHประมาณ 5-6) จากการเกบตวอยางนาแบบ multi-level sampling โดยใช diffusion sampler เพอวเคราะหความเขมขนของสารปนเปอนทความลกตางๆ ในบอเตมอาหาร ทงนจากการตรวจสอบการลดลงของสาร cis-DCE และ VC ตงแตเดอนเมษายน 2554 - เดอนมนาคม 2555

GREEN RESEARCH



กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม 2553 รายงานฉบบสมบรณ โครงการศกษาความเหมาะสมและตดตงระบบบาบดการ ยอยสลายสารอนทรยระเหยในนาใตดนและการจาลองการ เคลอนทของมวลสารในชนดนอมนาและไมอมนา (ศกษาโดย ภาควชาธรณวทยา คณะวทยาศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม). ประกาศคณะกรรมการสงแวดลอมแหงชาต ฉบบท 20 (พ.ศ. 2543) ออกตามความใน พ.ร.บ. สงเสรมและรกษาคณภาพสงแวดลอม แหงชาต พ.ศ. 2535 เรอง กาหนดมาตรฐานคณภาพนาใตดน ตพมพในราชกจจานเบกษา เลม 117 ตอนพเศษ 95 ง ลงวนท 15 กนยายน 2543.Suthersan S., 1997, Remediation Engineers: Design Concepts. CRC-Lewis Publishers.ITRC (Interstate Technology and Regulator Council), 2002, Technical/Regulatory Guidelines: A Systematic Ap proach to In Situ Bioremediation in Groundwater, In Situ Bioremediation Team.

หลงจากการเตมสารอาหาร ผลการศกษาเบองตนสรปไดวาระบบบาบดฟนฟนาใตดนโดยการยอยสลายโดยจลนทรยสามารถลดการปนเปอนสารอนทรยระเหย cis-DCE และ VC ในพนททดสอบโดยสาร cis-DCE ลดลงตากวาคามาตรฐานนาใตดน และ VC ลดลงถง 97 % ถงแมวาจลนทรยสามารถยอยสลายสารอนทรยระเหยในพนททดสอบไดแตเนองจากไมสามารถกาจดและจดการแหลงกาเนด (source) ของการปนเปอนในพนทศกษาได จงมโอกาสทการปนเปอนจากแหลงกาเนดจะมการปลดปลอยสารปนเปอน ซงในระยะยาวระบบบาบดฟนฟนาใตดนทปนเปอนสารอนทรยระเหยในพนทศกษานไมสามารถรองรบการปนเปอนทจะเกดขนในอนาคตได

เอกสารอางอง

GREEN RESEARCH



นาใตดนบรเวณปางอโศก ต.กลางดง อ.ปากชอง จ.นครราชสมา และป 2550 พบการปนเปอนสารอนทรยระเหยในดนและนาใตดนบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพด จากปญหาดงกลาวขางตน ไดมการพฒนาเทคนคตางๆในการบาบดฟนฟการปนเปอนของสารเหลานเชนการใชจลนทรย หรอการใชสารเคมในการบาบดฟนฟเปนตน เทคนค Permeable Reactive Barrier, PRB จดเปนเทคนคหนงซงไดรบการพฒนาอยางตอเนอง ซงเทคนคดงกลาว เปนเทคนคการพฒนาฟนฟทดาเนนการในภาคสนาม โดยประกอบดวย พนทบาบดซงประกอบดวยสารทสามารถกาจดสารปนเปอนออกจากนาใตดน ในการบาบดฟนฟนาใตดน ตดตงระบบบาบดบรเวณทายนาของแหลงกาเนดของการปนเปอน (plume) และอยในทศทางทตงฉากกบการไหลของนาใตดน เพอจบ (immobilize) หรอ ทาลาย (degrade) สารปนเปอนทละลาย กระบวนการในการทาลายสารอนทรยระเหย และสารทเกดจากการสลายตว ใชเหลกประจศนย (zero valent metal Iron)

โดย : ศรลกษณ สคะตะ* พรพงษ สนทรเดชะ** แฟรดาซ มาเหลม**

สารกลม DNAPL (Dense Non-Aqueous Phase Liquid) เปนกลมสารอนทรยระเหยชนดทมความหนา

แนนมากกวานา ตวอยางสารกลม DNAPL ไดแก ไตรคลอโรเอทธลน (trichloroethylene, TCE) ซส-1,2-ไคคลอโรเอทธลน (cis-1,2- dichloroethylene, cis-DCE) ทรานส -1,2-ไดคลอโรเอทธลน (trans-1,2-dichloroethylene, trans-DCE) และ 1,1-ไดคลอโรเอทธลน (1,1-dichloroethylene ,1,1-DCE) เปนตนซงสารเคมเหลานมคณสมบตพเศษสามารถลางคราบไขมนไดดเยยม สวนใหญนยมใชในอตสาหกรรมอเลคทรอนคส อตสาหกรรมผลตชนสวนเครองยนต อตสาหกรรมซกแหง รวมทงอตสาหกรรมผลตสและแลคเกอร ซงหากไดรบการจดการทไมเหมาะสม จะสงผลใหเกดการปนเปอนในดน และนาใตดน ซงพบไดทวไปทงในและตางประเทศ อาทเชน ป 2540 กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม พบการปนเปอนสารอนทรยระเหยในดนและนาใตดนบรเวณนคมอตสาหกรรมภาคเหนอ จงหวดลาพน ตอมาป 2547 พบการปนเปอนสารอนทรยระเหยในดนและ

GREEN RESEARCH



รปท 1 Permeable Reactive Barrier

กลไกการสลายตวของสารไตรคลอโรเอทธลน โดยเหลกประจศนย (zero valent iron C2VI9) ใชหลกการของขบวนการสลายตวของสาร chlorinated ethylene เปนขบวนการทเกดขนทผวของเหลกประจศนย โดยเกดขบวนการ abiotic reductive dechlorination (U.S.EPA, 1998) ซงเกดจากการกดกรอนของเหลกประจศนย โดยสาร chlorinated solvent ซงเหลกประจศนยถกออกซไดซ และสาร chlorinated solvent ถกรดวซ โดยปฏกรยารวมของ reduction dechlorination ของผงเหลกประจศนยซงมการถายเทอเลคตรอน 2 ตว ตามสมการท 3 เกดจากผลรวมของปฏกรยา anodic และ cathodic reaction ตามสมการท 1 และ 2

Fe0 Fe+2+ 2e- Anodic reaction (๑)

Cathodic reaction (๒)

Net reaction (๓)Fe0 + RCI + H+ Fe+2 + RH + CI-RCI + 2e- H+ Fe+2 + RH + CI-

เมอ R เปนโมเลกลของสารไฮโดรคารบอน อยางไรกตามขบวนการ reductive dechlorination สามารถแบงออกเปน 2 วถการสลายตว (Roberts et al.,1966) คอ (A) วถ sequential hydrogenolysis และ (B) วถ reductive--elimination ซงทงสองวถ เกดควบคกน ในระหวางการยอยสลาย โดยวถ reductive--elimination มการปลอยคลอไรด 2 อออนจาก 1 โมเลกล ในขณะทวถ sequential hydrogenolysis เปนการแทนท คลอไรด 1 อออน ดวย ไฮโดรเจน 1 อะตอม ดงนนในการเปลยนสารไตรคลอโรเอทธลน 1 โมเลกล เปนสาร ethene อยางสมบรณจะตองมการถายเทอเลคตรอน จานวน 6 ตว สมมตฐานขนตอนขบวนการยอยสลาย TCE แสดงในรปท 2

TCE

B

C1-2e- + 2H+

Chloroacetylene

2e-

H - C C - C1

2e- + H+

H-C C-HAcetylene

2C1-

H C1A

C1-

C1-

C1 C1

H C1

C1 C1

H C1

C1 C1

H

2e- + H+

HC1-

H H

H

2e- + 2H+

HEthane

Ethene

Vinyl chloride

H

H HH

2e- + H+cis-1,2-DCE

2e- + H+

รปท 2 สมมตฐานขนตอนขบวนการยอยสลาย TCE

GREEN RESEARCH



เหลกประจศนยทเหมาะสมใน PRB กบการบาบดสาร

เมอพจารณา TCE ซงเปนสารเรมตนของขบวนการสลายตว จะเกดสารขนกลางของขบวนการยอยสลาย ไดแก ไอโซเมอรของไดคลอโรเอทธลนทง 3 ชนด (cis-DCE, trans-DCE และ 1,1-DCE) โดยม csi-DCE เปนองคประกอบหลก และ VC ซงเกดจากวถ sequential hydrogenolysis โดยสารทงสองชนดสลายตวไดชากวา TCE สาหรบวถ reductive - elimination เกดสารขนกลางคอ chloroaectylene ซงมความเปนพษสง แตสารชนดนไมเสถยร และสลายตวไดเรวกลายเปน ethane สาหรบวถ reductive - elimination เปลยน TCE เปน ethene และ ethane อยางรวดเรว และเกดสารขนกลางของขบวนการยอยสลายนอยมาก สาหรบ ethene เปนผลผลตขนสดทาย สารนไมมความเปนพษ และสลายตวไดงาย โดยสามารถสลายตวตอไปเปน ethane ไดอก นอกจาก ethene และ ethane ซงเปนผลผลตหลกขนสดทาย แลวอาจเกดสารอน เชน methane propene propane 1-butene และ butane ดวย โดยสารเหลานอาจเกดจากปฏกรยาอนเชนขบวนการ

รดกซชนของคารบอนไดออกไซดทละลายนา (Hardy and Gillham, 1996) ในการบาบดสาร DNAPL ปนเปอนในนาใตดนดวย PRB จะประกอบดวยปจจยตางๆ อาทเชน สภาพพนทปนเปอน ลกษณะทางดานธรณและอทกธรณวทยา ทศทางการไหลนาใตดน เคมของนาใตดนโดยเฉพาะอยางยงชนดและขนาดของเหลกประจศนยจะมผลโดยตรงตอประสทธภาพการบาบด ศวฝ. ไดดาเนนการวจยคณภาพและประสทธภาพของผงเหลกทมจาหนายสาหรบบาบดฟนฟนาใตดนทปนเปอนสารไตรคลอโรเอทธลน โดยนาผงเหลกจานวน...6....ชนด ประกอบดวยผงเหลกทผลตดวยบรษท Hepure Technologies จานวน 4 ชนด และผงเหลกทผลตดวยบรษท H2O MET. จานวน 2 ชนด โดยในขนตอนแรกจะดาเนนการศกษาพนทผวและความสามารถในการปลดปลอยอเลคตรอนของเหลกประจศนย ทแตกตางกนจานวน 6 ชนด ซงผลการศกษาดงตารางท 1

ลาดบท ชนดของเหลก Surface Area [m2/g] ORP (mv) (เหลกประจศนยเขมขน 500g/l)

1 HCA-150 Cast Iron Powder 2.438 -146

2 HCA-150 N Cast Iron Powder 1.142 -380

3 HCA-150 N Iron Powder 1.921 -323

4 H-200 Plus Iron Powder 3.093 -289

5 H2O MET58 0.528 -58

6 H2O MET56 0.285 68

ตารางท 1 แสดงการศกษาโครงสรางพนฐานทางกายภาพและการปลดปลอยอเลคตรอนของผงเหลกประจศนย

รปท 4 อปกรณสาหรบหมน เหว ย ง โดยการทดลองแบบ Batch scale

รปท 3 ขวดทดสอบทบรรจผงเหลกแตละชนด

จากผลการศกษาการศกษาโครงสรางพนฐานทางกายภาพและการปลดปลอยอเลคตรอนของผงเหลกประจศนย พบวาเหลกประจศนยชนด H-200 Plus Iron Powder HCA-150 Cast Iron Powder , HCA-150 N Cast Iron Powder และHC-15 Iron Powder มพนทผวสาหรบการทาปฏกรยามากตามลาดบ และพบวาเหลกประจศนยทง 4 ชนดนมคาความเขมขนของอเลคตรอนอสระในนาสง ซงแสดงใหเหนถงความสามารถในการปลดปลอยอเลคตรอนเหลกประจศนยเพอทาปฏกรยากบสาร TCE ดงนนจงเลอกเหลกประจศนยทง 4 ชนดนมาศกษาประสทธภาพของผงเหลกสาหรบการบาบดฟนนาใตดนทปนเปอนสารไตรคลอโรเอธลนแบบ Batch scale

GREEN RESEARCH



การศกษาในขนตอนนคอ การนาเหลกประจศนย ปรมาณ 1 กรม มาทาการบาบดในนาใตดนทปนเปอนสารไตรคลอโรเอทธลนสงเคราะห โดยใชนาใตดนจากพนทจงหวดลาพน เตมสารไตรคลอโรเอทธลนทความเขมขน 4.5 มลลกรมตอลตร ปรมาตร 10 มลลลตร (รปท 3) โดยใชความเรวรอบในการหมน 35 รอบตอนาท ทอณหภมหองเปนเวลา 0,2,4,6,12,24 และ 48 นาท (รปท 4) กราฟผลการศกษาแสดงในรปท 5

5,000 9.00

8.00

7.00

6.00

5.00

4.00

3.00

2.00

1.00

0.00

Conc

entra

tion

In.

4,500

4,000

3,500

3,000

2,500

2,000

1,500

1,000

500

0

0 20 40 60 0 5 10 15

Time. (hr)Time. (hr)

H 200 plus

H 150 N

H 150 N Cast

H 150 Cast

รปท 5 การทดลองประสทธภาพการสลายสาร TCE ในนาใตดน โดยเหลกประจศนย

จากรปท 5 ผลทดลองประสทธภาพการสลายสาร TCE ในนาใตดน โดยเหลกประจศนยชนด H-200 Plus Iron Powder HCA-150 Cast Iron Powder , HCA-150 N Cast Iron Pow-der และHCA-150 Iron Powder ซงพบวาเหลกประจศนยชนด HCA-150 N Cast Iron Powder และHCA-150 Iron Powder มประสทธภาพในการสลายสาร TCE ไดรอยละ 90 ในเวลา 10 ชวโมง และเมอพจารณาถงคาคงทของการทาปฏกรยาลาดบท 1 (1st order reaction rate) จะพบวาเหลกประจศนยทงสองชนดมคาคงทของการทาปฏกรยาสงทสด ซงสอดคลองกบพนทผวในการทาปฏกรยาและคาความเขมขนของอเลคตรอนอสระในนา และนเปนขนตอนแรก ซงเปนขนตอนทสาคญในการหาชนดผงเหลกประจศนยทมประสทธภาพจะนาไปเปน Permeable Iron Wall ของเทคนคการบาบด Permeable Reactive Barrier ตอไป

มศกด มลนทวสมย, สหนาถ ชาญณรงค, พรพงษ สนทรเดชะ, วาลกา เศวตโยธน และจรนนท พนธจกร. 2544. การปนเปอนของสาร chlorinated ethylene ในดนและนาใตดนและกรณศกษาของประเทศไทย. ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม . กรมสงเสรมคณภาพ สงแวดลอม. กระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม.Alexandra J. Salter et al.,2010 “Degrasation of 1,2,3-Trichloropropane by Zero-Valent Zinc:Laboratory Assessment for fi eld Application” International Conference on Remediation of Chlorinated and Recalcritrant ComoundsElizabert L. Cohen and Bradley M Patterson,(2009), “Zero Valent iron remediation of a mixed brominated ethane contaminated groundwater”Journal of Contaminant Hydrology Volume 103 Issues 3-4,Pages 109-118Hardy, L.L and Gillham, R.W. (1996). “Formation of Hydrocarbons from the Reduction of Aqueous CO2 by Zero-Valent Iron.” Environmental Science and Technology 30(1) : 57-65.Jim Mueller.et al.,(2004)”Reductive dechlorination of solvents in groundwater using controlled-release carbon with microscale ZVI” International Conference of Remediation Cholorinated and Recalcritrant organics”Paul G. tratnyek .et al,.(2008) “Fate and Remediation of 1,2,3-Trichloropropane” International Conference on Remediation of Chlorinated and Recalcritrant Compounds

เอกสารอางอง

GREEN RESEARCH



หมอกควนหมอกควนกบปญหาทเกดขนÍÂ‹Ò§μ ‹Íà¹×Í§

กบปญหาทเกดขนÍÂ‹Ò§μ ‹Íà¹×Í§

สถานการณเปลยนแปลงสภาพแวดลอม ระบบเศรษฐกจ และสงคมของประเทศตางๆ ทวโลก อนเนองมาจากการพฒนาและกระแสโลกาภวฒนสงผลใหเกดการเปลยนแปลงและผลกระทบอยางหลกเลยงไมได ทาใหเกดการใชทรพยากรธรรมชาต

อยางรวดเรว และสงผลกระทบตอความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ และเกดปญหาสงแวดลอมเพมขน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) มวตถประสงคใหประเทศไทยยกระดบมาตรฐานการจดการสงแวดลอมใหดขนกวาเดม โดยการปกปอง ฐานทรพยากร เพอรกษาความอดมสมบรณของฐานทรพยากรและความหลากหลายทางชวภาพ โดยเฉพาะการดแลทรพยากรหลก ไดแก ดน นา ปาไม การปองกนภยพบต รวมทงพฒนาประสทธภาพการบรหารจดการ เพอลดมลพษและควบคมกจกรรมทจะสงผลกระทบตอคณภาพชวต

สถานการณหมอกควนในพนท 8 จงหวดภาคเหนอตอนบน พบวาในป 2555 ปญหาหมอกควนรนแรงทสดนบจากป 2550 ท อาเภอแมสาย จงหวดเชยงราย ซงมคา PM10 สงถง 470.8 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร เมอวนท 21 มนาคม 2555 และพบวาในปทผานมาจงหวดแพร คา PM10 ไมเคยสงเกน 120 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร แตในป 2555 น พบวาสงเกนคามาตรฐานเปนอยางมาก จนไมสามารถควบคมได และเปนทนาสงเกตวาเรมมการเผาตงแตเดอนกมภาพนธ ในขณะทปผานๆ มาจะเรมเผาในเดอนมนาคม เนองจากผลกระทบของลานญาซงจะทาใหฤดฝนมาเรว ชาวบานจงเรงทาการเผากอน

พนมพร วงษปาน*

*นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

GREEN RESEARCH



ผลกระทบของหมอกควนทมตอระบบรางกายนน แบงได 2 ระยะ คอ ระยะเฉยบพลน โดยจะมผลตอตาและผวหนง และระยะเรอรง จะมผลตอระบบทางเดนหายใจและระบบหวใจและหลอดเลอดแดง ดงจะเหนไดจากมจานวนผปวยโรคหวใจและปอดทเขารบการรกษาในโรงพยาบาลสารภโดยปกตจานวน 3-4 ราย แตเมอเกดวกฤตหมอกควน จานวนผปวยดงกลาวสงขนเปน 10 ราย ในแผนกฉกเฉนและจะสงผลในระยาว ทาใหอตราการปวยดวยมะเรงปอดสงขน และยงพบผปวยดวยโรคตางๆ ดงน ตอเนอ ตากงยง แสบคอ ถงลมโปงพองกาเรบ และมอาการไอ เปนตน จากสถตการปวยในชวงวกฤตหมอกควจะพบวามผปวย ทางเดนหายใจเปนอนดบหนง รองลงมาคอระบบหวใจและตา ตามลาดบ และในป 2555 นมผปวยดวยระบบทางเดนหายใจสงมาก

การศกษาผลกระทบของปญหาหมอกควนตอสขภาพ ยงทาการศกษาไดไมเตมทเพราะมสารหลายชนดมากและยงขาดการประเมนทางดานเศรษฐศาสตร ใหกบผกาหนดนโยบายเพอศกษาวาการลงทนในการกาจดหมอกควนตองลงทนเทาใดและการลงทนนนสามารถปองกนการเจบปวยของประชาชน ความเสยหายตอสงแวดลอม ความเสยหายตอการทองเทยวอยางไรและศกษาวามความคมคากบการลงทนมากนอยเพยงใดและการวจยเพอศกษาวาปญหาหมอกควนสงผลกระทบตอสงแวดลอมอะไรบาง สรางความเสยหายใหกบระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพอยางไร และประเดนการมสวนรวมของประชาชนกมความสาคญจะตองทาใหประชาชนรสกวาชมชนเปนเจาของปาจะไดชวยดแลรกษาปา เชนการออกโฉนดปาชมชนทตองการการผลกดนตอไป การวเคราะหถงสาเหตของการเผาประเดนตางๆ นอกจากการปลกขาวโพดซงมการวจยอยพอสมควร เชนการเผาเพอตองการลาสตว เพอตองการเหดเผาะหรอผกหวานซงตองการการวจยเพอองคความรเพอการแกไขปญหาไดตรงประเดน

GREEN RESEARCH



การเผาในทโลง เปนแหลงกาเนดมลพษทางอากาศหลก แหลงหนงทกอใหเกดสารมลพษทางอากาศไดแก กาซตางๆ ทเกดจากการเผาไหม เชน กาซคารบอนมอนนอกไซด กาซไนโตรเจนไดออกไซด สารอนทรยระเหย รวมทงฝนละออง ควน เถา เขมา ซงลวนแตมผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชนทงสน กอใหเกด ความเดอดรอนราคาญและเปนสาเหตของการเกดอบตเหต โดยเฉพาะการเผาหญา ขยะ รมทางหลวง นอกจากนการเผาในทโลงเปนสาเหตหนงททาใหเกดไฟปาเผาไหม แหลงทรพยากรธรรมชาต การเผาในทโลงเกดจากกจกรรมหลก คอการเผาในชมชน การเผาเศษวสด ซากพช เศษพชในทางการเกษตร การเผาปา ซงไฟปา เปนปญหาสาคญทสรางความ

เสยหายใหกบพชในปา ซงไฟปาเปนปญหาสาคญทสรางความเสยหายตอสภาพแวดลอม แลวยงคงนาความสญเสยตอเศรษฐกจและระบบนเวศโดยรวมของโลกอกดวย และยงนาไปสความแปรปรวนของภมอากาศในรปแบบของความแหงแลง ฝนและความหนาวเยน และเกดพายหมนเขตรอน ในปทผานมาประเทศไทยและประเทศในภมภาคอาเซยนไดเผชญกบปรากฏการณดงกลาวทาใหเกดปญหา นาทวม เกดสถานการณความแหงแลง อณหภมสงขนสงผลใหเกดไฟปารนแรงตามมา และในป 2556 น เปนชวงของการเกดปรากฏการณเอลนโญ (EL Nino) ดงนนควรมการเฝาระวงและตดตามการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศอยางตอเนอง

สถานการณหมอกควนในพนท 8 จงหวดภาคเหนอตอนบน พบวาในป 2555 ปญหาหมอกควนรนแรงทสดนบจากป 2550 ท อาเภอแมสาย จงหวดเชยงราย ซงมคา PM10 สงถง 470.8 ไมโครกรม/ลกบาศกเมตร เมอวนท 21 มนาคม 2555 และพบวาในปทผานมาจงหวดแพรคา PM10 ไมเคยสงเกน 120 ไมโครกรม/ลกบาศก

เมตร แตในป 2555 น พบวาสงเกนคามาตรฐานเปนอยางมาก จนไมสามารถควบคมได “

”

GREEN RESEARCH



ถงแมวาปญหาหมอกควนจะเปนปญหาระดบภมภาค แตควรแกไขปญหาดงกลาวทประเทศไทยกอน ซงสามารถจะใชแนวทางการแกไขปญหาของประเทศไทยไปเปนตวอยางทดใหกบประเทศเพอนบานนาไปแกไขปญหาทประเทศของเขาได ปจจบนองคความรในการแกไขปญหาหมอกควนยงคงมชองวางอกหลายๆประเดน ควรมการศกษาวจยเพอเตมเตมในสวนทขาดหายเพอทจะสามารถนาองคความรนนๆ ไปใชไดอยางมประสทธภาพและควรมการกาหนดนโยบายเพอการแกไขปญหาหมอกควนในระดบยอยๆ ดวย เพอใหการขบเคลอนนโยบายในระดบประเทศดาเนนไปไดอยางมประสทธภาพ เชน การกาหนดให อบต. ตองรายงานการแกไขปญหาหมอกควนสงใหจงหวดทกๆ เดอน เพอทจะไดเปนขอมลเชงประจกษและเปนขอมลพนฐานของชมชน ทงการจดสรรงบประมาณเพอจดทากจกรรมเพอการแกไขปญหาหมอกควนของชมชนหรอการลด การเผา เพอเปนทางเลอกใหกบชมชนทมความพรอมสามารถดาเนนกจกรรมในการแกไขปญหาหมอกควน โดยการมสวนรวมของชมชน โดยนกวชาการอาจจะทาหนาทเปนพเลยง เพอกระตนในเรองการมจตสานกซงจะทาใหไดขอมลพนฐานในการดาเนนกจกรรมการลดการเผาในระดบชมชนและอาจถายทอดไปใหชมชนอนๆ ทสนใจนาไปใชในการพฒนาชมชนตอไปและในสวนของภาครฐจงจาเปนตอการมบทบาทสาคญในการแกไขปองกนปญหาดงกลาวและตองอาศยความรวมมอของชมชนทองถนใหมสวนรวมในการแกไขปญหา เนองจากพนทแตละพนทมปญหาทแตกตางกน การแกไขปญหา จงตองปรบใหมความเหมาะสมกบพนท นนๆ อาศยภมปญญาทองถน ขอระเบยบ กฎระเบยบชมชน และนาขอเสนอแนะของชมชน นนๆ มาปรบใช หากชมชนตระหนกและรวมแรงรวมใจกนแกไขปญหาทเหมาะสมกบชมชนของตนเองการแกไขปญหายอมประสบความสาเรจและมความมนคงยงยน

GREEN RESEARCH



การรบรกลนของมนษย จมกเปนอวยวะรบความรสกเกยวกบกลน การรบกลนเปนการรบรสญญาณทางเคมแลวเปลยนเปนสญญาณประสาทสงเขาสระบบประสาทสวนกลาง บรเวณรบกลน เปนบรเวณทมการดมกลนอยทสวนบนและดานหลงของจมกทงซายและขวา บรเวณรบกลนดานบนจะมเยอบซงมเซลลประสาทรบกลนฝงอยประมาณ 60 ลานเซลล การรบกลน เปนการทางานทซบซอนระหวางจมกและสมองสวนหนาบรเวณทเรยกวา ออลแฟกทอรบลบ (Olfactory bulb) เพอสงตอสญญาณไปยงสมองสวนซรบรมใหแปลขอมลวาเปนกลนอะไร หอมหรอเหมน กลาวโดยสรป ระบบรบรกลนของมนษยประกอบดวย (1) สวนรบกลนรวมถงตวรบกลนและระบบนากลนเขามา (2) ระบบนาสญญาณประสาทรวมถงระบบสงและขยายสญญาณ (3) ระบบประมวลผลจะสามารถแยกแยะและจดจากลนได

จมกอเลกทรอนกสจมกอเลกทรอนกสคออะไร.... ใชงานอยางไร

วรรณา เลาวกล* และ สรพฒน ประโทนเทพ**

จมกอเลกทรอนกสสามารถวเคราะหกลนในสงแวดลอม

ไดคลายเซลลประสาทรบกลนในจมกมนษย โดยม

มอเตอรพดลมดดไอระเหยใหเขาไปจบกบตวแผงเซนเซอร

รบกลนซงทามาจากสารกงตวนาโลหะออกไซด เพอดคา

ความตานทานของเซนเซอรแตละชนดทเปลยนแปลงไป

ระหวางกอนและหลงดมกลน คาความตานทานจะถก

ประมวลผลตอดวยระบบสถต หรอระบบใยประสาทเทยม

เปรยบไดกบสมองของมนษย เพอแยกประเภทของกลน

ในรปแบบกราฟแทงเปนรปแบบจากดความทชดเจนยงขน

เชน กลนจากบอบาบดนาเสย กลนจากฟารมหม เปนตน

GREEN RESEARCH



*นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม**ภาควชานาโนเทคโนโลย พระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

การตรวจวดกลน กระทรวงอตสาหกรรม ไดมกฎกระทรวงกาหนดมาตรฐานและวธการตรวจสอบกลนในอากาศจากโรงงาน พ.ศ. 2548 โดยวธการแตงตงคณะกรรมการทดสอบกลนดาเนนการตรวจวดคาความเขมกลนดวยวธการดมกลน ซงเปนการหาคา Threshold หรอคาความเขมขนตาสดของสารมกลนททาใหคนในกลมประชาชนจานวนรอยละ 50 รสกเรมไดกลน แบงออกเปน 2 ชนด (1) ความเขมขนตาสดของสารมกลนททาใหรอยละ 50 ของกลมตวอยางททดสอบมการตอบสนองของประสาทการรบกลน (2) คาความเขมขนตาสดทผรบกลนจะมความรสกจากลนทมลกษณะเฉพาะตวในเชงคณภาพได โดยปกตจะใชคาททาใหรอยละ 50 ของกลมตวอยางสามารถรสกจดจากลนเฉพาะตวได อยางไรกตามโรงงานทกาหนดภายใตกฎกระทรวงสวนใหญเปนโรงงานทประกอบกจการเกยวกบอาหารสตว ผลตภณฑทางการเกษตรและกจการเกยวกบสตวนา เปนตน ไมมโรงงานประเภทปโตรเคมหรอโรงงานผลตสารเคม เนองจากมขอจากดเรองความเสยงตอสขภาพของผดมกลน

ขอจากดของวธดมกลน การตรวจวดโดยวธการดมกลน มขอจากดในเรองจมกของแตละบคคลมความไวตอการรบรกลนแตกตางกน ความสามารถในการบงบอกชนดของกลนไมคงทและการเลอกคณสมบตของคนทดสอบทจะตดสนวาไดรบกลนหรอไม จะตองเปนคนทมประสาทรบกลนเปนปกต จะตองไมเปนคนทมความไวตอกลนเปนพเศษ หรอขาดความสามารถในการดมกลน สขภาพของผทดสอบจะตองแขงแรง ไมเปนภมแพหรอไมมปญหาเรองระบบทางเดนหายใจ ตองไมสระผมดวยแชมพทมกลนแรง ตองไมใชนาหอม ไมใชแปงทมกลน หรอเครองประทนผวทมกลนหอม ตองไมสบบหรในขณะทดสอบกลน ตองไมรบประทานอาหารทมรสจด ตองไมสวมใสเสอผาทาจากวสดทมกลน เชน หนงสตว เปนตน และมขอจากดจากปจจยกระตนภายนอก เชน สภาพอากาศ อารมณของผทดสอบ นอกจากน จมกมนษยมขอจากดทไมสามารถดมกลนทมนาหนกโมเลกลสง รวมทงกาซพษหลายๆ ชนด เชน คารบอนมอนนอกไซด เปนตน อกทงการระบกลนกไมเทยงตรง ทสาคญทสดคอ ไมสามารถระบกลนในเชงปรมาณได รเพยงวากลนแรงหรอออนๆ เทานน ดงนนจงเกดแนวคดเชงวศวกรรม สรางอปกรณทเรยกวา จมกอเลกทรอนกส (Electronic Nose) ขนมา โดยการเลยนแบบระบบรบรกลนของจมกมนษย

ออลแฟกทอรบลบ

เสนประสาทรบกลน

เซลลประสาทรบกลน

เซลลคาจน

ขน

โมเลกลของสาร

ชนเมอก

กระดกกระโหลกศรษะ

เบซลเซลล

เยอบโพรงจมก

ใยประสาท

โพรงจมก

อากาศ

GREEN RESEARCH



จมกอเลกทรอนกส (Electronic nose, E-Nose) จมกอเลกทรอนกส หรอ Electronic nose หรอ E-nose นกวจยบางทานเรยกวา จมกประดษฐ หรอ อปกรณตรวจวดกลนแบบอตโนมต ประกอบดวย (1) สวนรบกลน ประกอบดวย มอเตอรดดอากาศ และเซนเซอรรบกลนจานวนมาก ตงแต 4 ตวขนไป ซงเซนเซอรแตละตวมความไวหรอการตอบสนองตอสารเคมระเหยไมเทากน เมอการตอบสนองไมเหมอนกน เซนเซอรแตละชนดจงสงสญญาณไฟฟาออกไปตางกน ความแตกตางของสญญาณไฟฟาทาใหเกดรปแบบสญญาณไฟฟาเฉพาะ เมอเปลยนชนดสารเคมทใหกลนใหมกจะไดชดสญญาณไฟฟาเฉพาะอกแบบทตางกน โดยสามารถใชซอฟตแวร

ตวอยางเซนเซอรรบกลนประเภท Metal Oxide Semiconductor ทมขายในทองตลาดแหลงทมา : http://nanotech.sc.mahidol.ac.th/

บนทกและจดเกบรปแบบสญญาณไฟฟาตางๆไวในหนวยความจาเพอใชเปนขอมลอางองในการประมวลเพอจาแนกกลนตอไป (Scott Vu, 2006, Nectec, บญรกษ) (2) สวนรวบรวมสญญาณ ทาการแปรสญญาณจากเซนเซอร (Transducing) และทาการจดการสญญาณ (Signal Conditioning) เชน ลดสญญาณรบกวน จากนนกจะแปลงสญญาณจากอนาลอกใหเปนดจตอล (3) สวนประมวลผล เลยนแบบการทางานของสมองอาศยระบบวเคราะหทางสถต เชน Principal Component Analysis หรอ PCA เพอจาแนกลกษณะรปแบบหรอแพทเทรนของกลนทตองการวด

เมอ ป ค .ศ . 1982 ได เรมมการพฒนาจมกอเลกทรอนกส เพอตรวจสอบและจดจากลนหรอกาซตางๆ ไดคลายการทางานของจมกมนษย และมการพฒนาจมกอเลกทรอนกสอยางตอเนอง เชนพฒนารปแบบของเซนเซอร (Sensor design) ปรบปรงวสดทใช พฒนาซอฟตแวร (Software innovation) เพอนาไปใชในอตสาหกรรมอาหารและเครองดม อตสาหกรรมผลตยา อตสาหกรรมผลตเครองสาอาง นาหอม อตสาหกรรมเครองหนง นอกจากนนาไปใชทางดานการเกษตร ดานการแพทย ดานการทหาร และดานสงแวดลอม เปนตน (Alphus D.W. และคณะ, 2009, Lav R. K. และคณะ, 2010) จดเดนของการใชจมกอเลกทรอนกสเมอเปรยบเทยบกบวธวเคราะหองคประกอบทางเคมวธอน คอ เปนอปกรณใชงาย รผลการตรวจเรว และบอกขอมลเชงคณภาพของกลนทสนใจไดถกตอง (Fuchs S.และคณะ, 2008)

GREEN RESEARCH



แหลงทมา : http://www.nanotec.or.th/th/wp-content/uploads/2010/12/pic-1.jpg

หวใจของจมกอเลกทรอนกส คอ การประมวลผลจาแนกกลนทมชนดตางๆกนไป โดยการวดซาเพอใหครอบคลมการกระจายตวของขอมล การวเคราะหเชนนเปนการเลยนแบบสมองมนษยในการวเคราะหกลน โดยการจาแนกตามความแตกตางของรปแบบหรอแพทเทรนการตอบสนองของเซนเซอรทตางกนไป เทคนคทนยมใชกนมาก คอ เทคนค Principal Component Analysis ซงสามารถใชจาแนกกลมขอมลโดยการลดจานวนตวแปรการตอบสนองจากเซนเซอรหลายชนด โดยผลการตอบสนองของเซนเซอรชนดตางๆประมวลรวมเปนดชนใหม โดยอาศยการคานวณเชงเมตรกซ การทจมกอเลกทรอนกสจะจาแนกกลนวาเปนประเภทใดได จะตองมการฝกโดยการเกบรปแบบหรอแพทเทรน การตอบสนองของระบบจมกอเลกทรอนกสตอไอสารระเหยนนๆ เพอเปนการจดจากลนในลกษณะฐานขอมล อยางไรกตามฐานขอมลจะแตกตางจากฐานขอมลของเทคนคอน คอ การเกบฐานขอมลของจมกอเลกทรอนกสจะเปนฐานขอมลเฉพาะเครองนน เนองจากเซนเซอรแตละตวอาจจะตอบสนองตอไอระเหยไดไมเทากน ทาใหเกดรปแบบการตอบสนองแตกตางกนไป ไมสามารถนาฐานขอมลขามใชระหวางเครอง ซงจะตองมการพฒนาในสวนนตอไป ในภาพรวม จมกอเลกทรอนกสจะพยายามเลยนแบบธรรมชาตในแทบทกดาน ยกตวอยาง เวลาทเราดมกลนอะไรนานๆ จะเกดความเคยชนและอาจไมรสกถงกลนนนๆในระยะเวลาหนง เชน ถาเราเดนเขาไปในหองทมกลนสแลวนงอยสกพก เพอนทเดนเขามามกจะถามวา นงอยไดยงไงเหมนสจะตาย ทงๆทเรากไมไดกลนเลย แตถาเราเดนออกมาสดอากาศขางนอกสกพกแลวเดนกลบเขาไปใหมเรากจะไดกลนสอก จมกอเลกทรอนกสกจะมอาการเชนเดยวกน ถา

เราเอาจมกอเลกทรอนกสมาดมกลนทเรยนแลวเอาไปดมกลนไวนทนท จมกอเลกทรอนกสกอาจจะไมสามารถรบรกลนไวนไดด เนองมาจากโมเลกลกลนทเรยนไดเขาไปจบตวเซนเซอรทาใหเซนเซอรไมสามารถจบกบโมเลกลกลนอนๆทเขามาใหมได จงตองมวธการไลกลนเดมออกไปดวยการเปาอากาศเขาไปทตวเซนเซอร นอกจากนนจมกอเลกทรอนกสกเหมอนจมกมนษยทตองการการเรยนรหรอจดจากลน ตอนทเราเกดมานนเราแทบไมมขอมลของกลนอยเลยในสมองของเรา เราตองเรยนรตงแตเดกๆวาทเรยนมกลนอยางไร สตรอเบอรมกลนอยางไร จมกอเลกทรอนกสกเชนเดยวกนทตองการการฝกฝน เพอใหสามารถจดจาแยกแยะกลนได (ธรเกยรต, 2005)

ประโยชนของจมกอเลกทรอนกส ประโยชนของจมกอเลกทรอนกส ใชเปนอปกรณในการจดจาและแยกแยะกลน สามารถนาไปใชประโยชนในหลายวงการ ดงน (1) ใชในอตสาหกรรมอาหาร โดยมผลงานตพมพในวารสารนานาชาตจานวนมากทระบการนาจมกอเลกทรอนกสไปใชประโยชน ซงถอเปนงานประยกตทใชกนมากทสดในขณะน โดยตรวจวเคราะหคณภาพ การจาแนกชนด ของแท/ของปลอมของอาหารและเครองดม ใชตรวจสอบไดทงอาหารสดและอาหารแหงเพอเพมความปลอดภยในการบรโภค เชน การวดความสดของปลาและเนอ การตรวจสงปนเปอนในเนอไก การวดความสกและตรวจคณภาพของมะเขอเทศ แอปเปล กลวย สตรอเบอร พช บลเบอรร การตรวจคณภาพของนามนพช การตรวจคณภาพไวน การวเคราะหรสชาตไวนปตางๆ การตรวจคณภาพนม การวเคราะหกาแฟ และเครองดม ใชในอตสาหกรรมอาหาร ทงกอน ระหวาง และหลงกระบวนการแปรรป ยกตวอยางเชน ความสดของผก ผลไม หรอเนอ

GREEN RESEARCH



สตว หรอความสกดบของผลไม กจะมกลนตางกน ชนดหรอสายพนธของผก ผลไม กมกลนตางกน เชน ขาวหอมมะลจะมกลนเฉพาะตว ใชในอตสาหกรรมการสงออกอาหารทะเล โดยการนาไปตรวจสอบความสดของกงหรออาหารทะเลชนดตางๆ ใชวดการบดหรอเนาเสยในอาหาร เชน ใชในอตสาหกรรมขนมขบเคยว ดวยการตรวจหากลนทไมตองการ เชน กลนหน กลนเนาเสยทอาจเกดระหวางกระบวนการเกบรกษา หรอแมแตการใชตดตามดการเปลยนแปลงระหวางกระบวนการหมก เปนตน (NECTEC และบญรกษ) (2) การตดตามควบคมคณภาพระบบผลตอาหาร โดยจมกอเลกทรอนกสสามารถนาไปตดตงในกระบวนการผลต เชน ถงหมก ถงผสม เปนตน ซงจะทาใหสามารถควบคมคณภาพแบบออนไลน โดยขณะนอตสาหกรรมอาหารในยโรปเรมมการนาไปใชแลว (3) การควบคมคณภาพนาหอม ปจจบนเรมมการนาจมกอเลกทรอนกสเขามาใชควบคกบนกดมนาหอมเพอควบคมสตรและกระบวนการผลตนาหอมของบรษทในยโรปแลว (4) การวนจฉยโรค เชน การใชจมกอเลกทรอนกสวเคราะหกลนปสสาวะของผปวยโดยตรง หรออาจใชดมกลนลมหายใจ นอกจากนนยงสามารถทาเปนเครอขายเฝาระวงเชอโรคในฟารมปศสตวขนาดใหญ (5) เปนระบบสมผสของหนยนต ในขณะนไดมความสนใจในเรองหนยนตเปนอยางมาก จมกอเลกทรอนกสจะเปนระบบสมผสอกอยางทหนยนตตองม ปจจบนมผวจยใหหนยนตลองเดนตามกลนไดแลว

จมกอเลกทรอนกส

(6) การตรวจและเกบก วตถระเบด จมกอเลกทรอนกสสามารถฝกใหตรวจจบวตถระเบดได เชนเดยวกบสนขดมกลน โดยปจจบนมกลมวจยและบรษทรวมทงสถาบนวจยกองทพเรอสหรฐใหความสนใจในการนาจมกอเลกทรอนกสไปเกบกทนระเบดสงหารบคคล (Land mines) หลกการในการตรวจวตถระเบดกคอการหากลนของสารทระเหยออกมาจากระเบด เชน สารทเอนท (Trinitro-toluene) สารอารดเอกซ (Trinitrotriazocyclohexane) (7) การหาตรวจยาเสพตด (8) การตรวจสอบส งแวดล อม โดยการตดต ง จม กอเลกทรอนกสเปนเครอขายในอาคารเพอตรวจวดคณภาพอากาศ การตดตงใกลแหลงขยะและฟารมปศสตวเพอควบคมกลน หรอใชเปนเครอขายเซนเซอรตรวจวดคณภาพแหลงนา สาหรบงานดานสงแวดลอม ภาควชานาโนเทคโนโลย พระจอมเกลาลาดกระบง สถาบนเทคโนโลย พระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบงไดพฒนาจมกอเลกทรอนกสสาหรบตรวจวดสารพษในสงแวดลอม ตรวจวดโลหะหนก เปนตน นอกจากน ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมไดรวมกบภาควชานาโนเทคโนโลย พระจอมเกลาลาดกระบง นาจมกอเลกทรอนกสมาประยกตใชในโครงการศกษาปญหากลนบรเวณนคมอตสาหกรรมมาบตาพด และปญหากรณรองเรยนการลกลอบนากากของเสยมาทงในบรเวณตาบลหนองแหนและเกาะขนน จงหวดฉะเชงเทรา

ตรวจวดกลนดวยจมกอเลกทรอนกสแบบ Real-timeควบคกบชดตรวจวดสารอนทรยระเหยงายแบบอตโนมตและตามวธมาตรฐาน

GREEN RESEARCH



เอกสารอางอง[1] บญรกษ กาญจนวรวณชย ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต. รจก กบจมกอเลกทรอนกส. (ออนไลน) Available from http://www. neutron. rmutphysics.com[2] NECTEC. จมกอเลกทรอนกส. (ออนไลน) Available from http://www. nectec.or.th[3] Scott Vu. 2006. Electronic Noses What, How, and Why?[4] ธรเกยรต เกดเจรญ ภาควชาฟสกส และ หนวยสรางเสรมศกยภาพทาง นาโนศาสตร คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหดล (ออนไลน) Available from http://nanotech.sc.mahidol.ac.th/ [5] Alphus D.Wilson and Manuela Baietto. 2009. Applications and Advances in Electronic- Nose Technologies. Sensors 9, 5099- 5148; doi:10.3390/s90705099.[6] Lav R.K., Suranjan P. and Partha S. 2010. Development and Evaluation of Chemoresistive Polymer Sensors for Low Concentration Detection of Volatile Organic Compounds Related to Food Safety Applications. Sens.&Instrumen. Food Qual. 4: 20-34.[7] Fuchs S., Strobel P., Siadat M. and Lumbreras M. 2008. Evaluation of Unpleasant Odor with a Portable Electronic Nose. Materails Science &Engineering C. 28:949-953.

รปแบบกลนสารอนทรยระเหยงาย

หมายเหต : ชวงท 1 สาร 1-2 Dichloroethane ชวงท 2 สาร Dicrhloromethane ชวงท 3 สาร Benzene

ชวงท 4 สาร Toluene Ref คอชวง Reference

GREEN RESEARCH



จากกระแสการเปลยนแปลงของโลกรวมถงประเทศไทยทมการพฒนาอยางกาวกระโดด มอตราการเตบโตของอตสาหกรรม

เพมขนอยางรวดเรว ควบคไปกบอตราการขยายตวของชมชนเมองทเพมขนเปนเงาตามตว ตางมงพฒนาไปในทศทางทจะ

เอาชนะธรรมชาตเพอใชประโยชนสขในระยะสน และสนองตอบความตองการอยางไรขอบเขต เกดการใชสอยทรพยากรธรรมชาตท

โหมกระหนาอยางขาดความรบผดชอบ สงผลกระทบตอระบบนเวศกอใหเกดความเสอมโทรมทางสงแวดลอมอยางรนแรง เกดปญหา

ความขาดแคลนของทรพยากรธรรมชาต และขยายวงกวางขนกลายเปนปญหาไรพรมแดน มความซบซอนมากขนทงสาเหตและ

ผลกระทบดงเชนทปรากฏอยในปจจบน ไมวาจะเปนปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ปญหาขยะมลฝอยลนเมอง ปญหาหมอกควน

เปนตน ถงแมวาปญหาเหลานจะไดรบการยอมรบจากภาคสมาชกทวโลกวาเปนปญหาระดบชาต และมการจดทาอนสญญาและพธ

สารตางๆ เพอบรรเทาปญหาสงแวดลอมทเกดขน แตดวยสาเหตของปญหาทสลบซบซอน และตองอาศยการแกไขทหลากหลายมต

จงตองมการบรณาการจากหลายภาคสวน เพอการแกไขปญหาในระยะยาว ควบคไปกบการพฒนาทมความยงยน

จนดารตน เรองโชตวทย* พราย หงษกาเนด**

¨Ò¡à¤Ã×Í¢‹ÒÂ¹Ñ¡ÇÔ ÑÂÊÔè§áÇ´ÅŒÍÁ................ÊÙ‹ÊÁÑªªÒ¹Ñ¡ÇÔ ÑÂ´ŒÒ¹ÊÔ§áÇ´ÅŒÍÁ

*นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม**นกวชาการสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

GREEN RESEARCH



การศกษาวจยดานสงแวดลอมแบบมสวนรวม เปนแนวคดการดาเนนโครงการวจยทมงเนนกระบวนการศกษาวจยเพอการแกไขปญหาดานสงแวดลอม โดยเปดโอกาสใหทกๆ ฝายทมสวนเกยวของเขามามสวนรวมในการดาเนนโครงการวจย ซงตางจากในอดตทการดาเนนงานวจยนกวจยเจาของโครงการเพยงผ เดยวทมบทบาทสาคญ ดงนนกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม จงใหความสาคญกบการสงเสรมสนบสนนการศกษาวจยดานสงแวดลอมแบบมสวนรวม โดยเปดโอกาสใหมการรวมตวกนของภาคเครอข ายท เกยวข อง อาทเช น ภาคประชาสงคม ภาควชาการ ภาคการเมอง และองคกรภาครฐ และใหเขามามบทบาทสาคญในการคดรเรมจดทาโครงการวจย รวมกนคนหาปญหาและสาเหตทแทจรงของปญหาสงแวดลอมภายในชมชนหรอในระดบพนท รวมตดสนใจกาหนดความตองการและ รวมในการดาเนนโครงการวจย และ/หรอเออเฟอประโยชนใหแกโครงการ และทายทสดตองรวมนาผลการศกษาวจยไปใชประโยชนดวย ดงนนการศกษาวจยดานสงแวดลอมแบบมสวนรวมจะเปนการพจารณา ตดสนใจ และรบผดชอบในการแกไขปญหาสงแวดลอมโดยชมชนเอง ซงยอมจะสามารถแกไขปญหาสงแวดลอมไดอยางมประสทธภาพ เกดเปนรปธรรมทชดเจน สอดคลองกบบรบทของชมชน โดยความตองการของชมชน ทงยงเปนการเพมศกยภาพใหแกชมชนในการเรยนรผานกระบวนการวจยเพอทจะใชเปนกลไกในการขบเคลอนการดแลรกษาสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตของประเทศอยางยงยนตอไป

GREEN RESEARCH



การกอตงเครอขายนกวจยสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม โดยศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ในฐานะทเปนหนวยงานหลกดานการวจยและพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมในการปองกนและควบคมมลพษ รวมทงการบรหารจดการสงแวดลอม ไดจดตงเครอขายนกวจยสงแวดลอมขนตงแตป พ.ศ. 2552 โดยมสมาชกเครอขายประมาณ 900 คนกระจายอยทวภมภาคของประเทศไทย รวมทงมการจดทาโครงการวจยแบบบรณาการภายใตเครอขายนกวจยสงแวดลอมกวา 17 โครงการ ตลอดจนมการจดเวทใหสมาชกเครอขายไดมโอกาสมาแลกเปลยนองคความร แลกเปลยนประสบการณวจยซงกนและกนอยางสมาเสมอ

จากเครอขายนกวจยสงแวดลอมสสมชชานกวจยดานสงแวดลอม ในป 2556 กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ไดมการขบเคลอนการส งเสรมและสนบสนนการศกษาวจยด านสงแวดล อมแบบมสวนรวม ในชอของสมชชานกวจยดานสงแวดลอม ทงนเพอใหการดาเนนงานเปนไปอยางมประสทธภาพ มความคลองตวมากขน และขยายขอบเขตการดาเนนงานใหเปนรปธรรมทชดเจน โดยกลไกการดาเนนงานของสมชชานกวจยสงแวดลอมเปนไปเพอสงเสรมการมสวนรวมในการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมดานสงแวดลอม โดยการสนบสนนการจดทาโครงการวจยแบบบรณาการ และการเปดพนทสาธารณะในการแลกเปลยนเรยนรของนกวจยและนกวชาการจากภาคสวนตางๆ ในสงคมเพอใหทกฝายทเกยวของไดมาแลกเปลยนประสบการณ และคนหาทางออกรวมกนอยางสมานฉนท ในประเดนปญหาสงแวดลอมรวมทแตละฝายใหความสาคญ เพอนาไปสขอเสนอเชงนโยบายดานสงแวดลอม อกทงยงมการจดประชมอยางเปนระบบและอยางมสวนรวม ซงเปนชองทางหนงในการถายทอดองคความร ขอมลทางวชาการ ผลการวจยใหกบภาคประชาสงคมไดรบทราบขอมลและนาไปใชประโยชน รวมทงใหภาคประชาสงคมมสวนรวมในการแสดงความคดเหน อนจะนาไปสการปองกนแกไขปญหามลพษ เพอคณภาพชวตทดและเออตอการพฒนาในดานเศรษฐกจและสงคมของประเทศอยางยงยนตอไป

หลกการสาคญของสมชชานกวจยดานสงแวดลอม “กระบวนการพฒนานโยบายสาธารณะ องคความร และเทคโนโลยในการจดการสงแวดลอมแบบมสวนรวมของภาคสวนตางๆ ในสงคม” ซงเปนการเปดพนทสาธารณะทางสงคมอยางกวางขวางและหลากหลายภายใตประเดนสงแวดลอม เพอใหทกฝายมาพบปะ พดคยแลกเปลยนประสบการณ และศกษาวจยดานสงแวดลอมรวมกน ในประเดนปญหารวมทแตละฝายใหความสาคญและนาไปสขอเสนอเชงนโยบายและขอเสนอตอฝายตางๆ ทเกยวของ ซงขอเสนอนนอาจดาเนนการไดทนทในระดบทองถน

“ศนยกลางการแลกเปลยนเรยนร และเชอมโยงองคความรงานวจยดานสงแวดลอม” โดยการเปดเวทใหนกวจยและผทมสวนเกยวของไดมโอกาสแลกเปลยนเรยนรรวมกน รวมทงการรวบรวม สนบสนนขอมลทางวชาการและผลงานวจย “ผ ถ ายทอดและเผยแพรความร และผลงานวจยดานสงแวดลอม” เพอใหประชาชนไดรบร ประเดนปญหาดานสงแวดลอมและแนวทางการแกไขปญหา รวมทงใหขอคดเหนและขอเสนอแนะเกยวกบงานวจยดานสงแวดลอม “ผชวยเหลอและสนบสนนการดาเนนงาน” โดยสนบสนนดานวชาการ จดหาแหลงทนวจย ตลอดจนสนบสนนผเชยวชาญดานสงแวดลอมเพอใหคาปรกษาทางวชาการในการดาเนนโครงการวจยอยางมประสทธภาพ สาเรจลลวงดวยด และสามารถแกไขปญหาสงแวดลอมอยางเปนรปธรรม

ยทธศาสตรการทางาน การทางานของสมชชานกวจยสงแวดลอมใชยทธศาสตรเนนการมสวนรวมทกภาคสวน เพอขบเคลอนกระบวนการ และกลไกการดาเนนโครงการและกจกรรมตางๆ รวมกนอยางสรางสรรค โดยภาคสวนทเกยวของประกอบดวย ภาคประชาสงคม ภาควชาการ และภาคการเมอง/องคกรภาครฐ กลไกการขบเคลอนสมชชานกวจยดานสงแวดลอม ประกอบดวย 1. การเปดเวทสาธารณะเพอแลกเปลยนเรยนรใหกบภาคสวนตางๆ ในสงคม ภายใตประเดนสงแวดลอมทเปนปญหารวม ทแตละฝายใหความสาคญและนาไปสขอเสนอเชงนโยบายและขอเสนอตอฝายตางๆ ทเกยวของ รวมทงนาไปสการกาหนดประเดนปญหางานวจย ซงอาจมาจากสถานการณปญหาสงแวดลอมทเกดขนในพนท หรอระดบชาต นอกจากนประเดนอาจมาจากความสนใจของสงคม หรอนโยบายของรฐ และแผนการพฒนาสงคมและเศรษฐกจแหงชาต ในประเดนดานสงแวดลอม 2. การจดทาโครงการวจยแบบบรณาการภายใตสมชชานกวจยดานสงแวดลอม ทงนสมชชานกวจยสงแวดลอมจะใหการสนบสนนการดาเนนโครงการวจยทงในดานวชาการ จดหาแหลงทน และการใหคาปรกษาทางวชาการ ทงน ในขนตน กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมไดประสานความรวมมอกบสานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ในการใหการสงเสรมสนบสนน กระบวนการพฒนาขอเสนอโครงการดานการจดการสงแวดลอม และขอเสนอโครงการวจยของสมาชกสมชชานกวจยดานสงแวดลอม เพอทจะนาไปใชขอรบการอดหนนงบประมาณจากกองทนสงแวดลอมรวมทงในอนาคต กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม จะทาหนาทกลนกรองโครงการวจย ทจะขอรบการอดหนนงบประมาณวจยจากกองทนสงแวดลอม เพอทจะสามารถพจารณาภาพรวมโครงการวจยไดอยางมเอกภาพ ลดการซาซอน และกอใหเกดการบรณาการ โครงการวจยไดอยางแทจรง 3. การถายทอดองคความร ผลงานวจย เพอใหภาคประชาสงคมและผมสวนไดสวนเสยรวมรบทราบขอมลแนวทางแกไขปญหา

GREEN RESEARCH



สงแวดลอม และเพอเปนการเผยแพรผลงานวจย ขอมลทางวชาการ และผลกดนใหมการนาผลการวจยไปใชประโยชนอยางเปนรปธรรม 4. การตดตามประเมนผลการดาเนนโครงการ และกจกรรมของสมชชานกวจยดานสงแวดลอม ทงในระหวางการดาเนนโครงการและภายหลงการดาเนนโครงการ

ประโยชนท ไดรบจากการดาเนนงานของสมชชานกวจยดานสงแวดลอม 1. นโยบายสาธารณะด านส งแวดล อมทพฒนาจากกระบวนการมสวนรวมของภาคสวนทเกยวของ 2. องคความร และเทคโนโลยสงแวดลอมทสามารถนาไปใชในการจดการปญหาสงแวดลอมในพนทไดจรง 3. กระบวนการพฒนาศกยภาพนกวจยดานสงแวดลอมอยางมระบบ

การสมครเขารวมเปนสมาชกสมชชานกวจยดานสงแวดลอม/เขารวมกจกรรมภายใตสมชชานกวจยดานสงแวดลอม สามารถดาวนโหลดใบสมครไดท www.deqp.go.th/website/20/ และสงใบสมครมาไดทางอเมลล [email protected] หรอ สงทางไปรษณยตามทอย: สวนความรวมมอและเครอขายนกวจยดานสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม เทคโนธาน ต.คลองหา อ.คลองหลวง จ.ปทมธาน 12120 ทงน สมาชกสามารถตดตามขาวความเคลอนไหวของสมชชานกวจยดานสงแวดลอม ไดท www.deqp.go.th/website/20/

GREEN RESEARCH



การบาบดนาเสย

ความเปนมา หอพกรกษสงแวดลอมของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม มการกอสรางมาแลวประมาณ 20 ป โดยมจานวน 2 หอ คอหอพกรกษสงแวดลอม 1 ทมจานวนหองพกทงหมด 16 หอง เปนหองขนาดใหญ 8 หองและมหองขนาดเลกอก 8 หอง ขณะนมผพกอาศยอยจานวน 25 คน สวนหอพกรกษสงแวดลอม 2 มหองพกแบบขนาดเลกทงหมด จานวน 30 หองและมผพกอาศยจานวน 35 คน ซงผพกอาศยสวนมากจะอยอาศยในชวงวนทางานปกต และในชวงวนหยดทาการ จะมเจาหนาทอาศยอยเพยงกงหนงของจานวนทงหมด

*นกวชาการสงแวดลอมชานาญการ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม**นกวชาการสงแวดลอม ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม***ผชวยนกวจย ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

หอพกรกษสงแวดลอม 1 หอพกรกษสงแวดลอม 2

การบาบดนาเสยของหอพกรกษสงแวดลอม

สเทยบ ศรลาชย*, ชวลา เสยงลา**, อนพงษ ปณโณทก**, กรณการ ยงยวด**, รงอรณ สขสาราญ***, ชชสกล ธนาดลก*** และณชย ชยพงษนเรศ***

รปท 3 แผนผงระบบรวบรวมและบาบดนาเสยของหอพกรกษสงแวดลอม

การใชนา ปรมาณการใชนาเฉลยของทงสองหอจะแตกตางกนเลกนอย โดยหอพกรกษสงแวดลอม 1 จะมการใชนาเฉลยประมาณ 4 ลกบาศกเมตรตอวนหรอประมาณ 160 ลตรตอคนตอวน ในขณะทหอพกรกษสงแวดลอม 2 จะมการใชนาเฉลยประมาณ 6 ลกบาศกเมตรตอวนหรอประมาณ 170 ลตรตอคนตอวน โดยคาเฉลยดงกลาวอาจจะคอนขางตากวาคาเฉลย 200 ลตรตอคนตอวน เนองจากจะมเจาหนาทบางสวนไมอยในชวงวนทาการ (กลางวน) และวนหยดตามทไดกลาวมาแลวซงโดยปกตตามเกณฑมาตรฐานอตราการใชนาประปามคาเฉลยปรมาณนาประปาทประชากร 1 คน ใชใน 1 วนคอ 180 - 200 ลตรตอคนตอวน

การจดการนาเสย นาเสยทเกดจากหอพกรกษสงแวดลอมทงสองแหง เกดจากกจกรรมตางๆ ของผพกอาศย โดยนาเสยในสวนนจะมทอรวบรวมแยกจากแหลงแบงเปน 2 ประเภทคอ นาสวม (Black water) และนาใชทวไป (Grey water) โดยในอดตทผานมา หอพกทงสองใชการบาบดโดยการใชถงบาบดนาเสยสาเรจรป (On-site) ซงในบางครงพบวาประสทธภาพในการบาบดไมคอยดเทาทควรเนองจากบางสวนของระบบเกดการชารดจากการใชงานทยาวนานและการทรดของดนททาใหโครงสรางของระบบไมเหมาะสมทจะบาบด ดงนน ในป พ.ศ. 2554 หอพกทงสองแหงจงไดปรบปรงระบบบาบดนาเสยใหมเพอใหเหมาะสมและมประสทธภาพในการบาบดนาเสยทเกดขนในแตละวน โดยหอพกรกษสงแวดลอม 1 ไดกอสรางระบบบาบดนาเสยแบบบงประดษฐ (Constructed wetland) ป พ.ศ.2553 ซงไดรบงบประมาณสนบสนนภายใตโครงการวจยและพฒนาเทคโนโลยการนานากลบมาใชใหมในภมภาคเขตรอน (Research and Develop-ment for Water Reuse Technology in Tropical Regions) สวนหอพกรกษสงแวดลอม 2 ไดตดตงระบบบาบดนาเสยชนดเตมอากาศแบบมตวกลางยดเกาะภายใตการสนบสนนของโครงการ The project for capacity building of government authorities on decentralized wastewater treatment in Mekong region โดยในการดาเนนงานในสวนของทอรวบรวมนาเสยนน มขอกาหนดวาระบบรวบรวมนาเสยจะตองอยตากวาระบบรวบรวมนาด ซงในกรณนคอตองเดนระบบรวบรวมนาเสยไวดานลางรางรวบรวมนาฝน

รปท 4 หอพกรกษสงแวดลอม 1 และบอทดสอบเดนระบบบงประดษฐ

รปท 5 ทดสอบเดนระบบแบบตดกบท

GREEN RESEARCH



ระบบบาบดนาเสยแบบบงประดษฐ ในการกอสรางระบบบงประดษฐไดมการแบงการบาบดนาเสยขนานกน 3 บอ โดยในแตละบอจะแบงเปนการไหลแบบใตดนสลบกบผวดน ซงการไหลใตดนนนจะมการปลกพชทเหมาะสมสาหรบการบาบดนาเสยทจะเขาสระบบในบอท 1 มพชกกกลม และพชอยปต บอท 3 มพชธปฤาษ และพชอเมซอน สวนบอท 2 จะเปนบอควบคมโดยไมมการปลกพช นาทเขาระบบกจะแบงเปน 3 สวน (สวนละประมาณ 1.0-1.5 ลกบาศกเมตรตอวน) ไหลเขาไปในระบบตามบอ 1-3 โดยขนาดของบอแตละบอจะมขนาด 3 x 20 x 0.5 เมตร และเมอมการใสดนและปลกพชบางสวนเขาไป จะทาใหแตละบอมปรมาตรจรงประมาณ 12 ลกบาศกเมตร ดงนน ระยะเวลาในการเกบกกนาในระบบเพอการบาบดนาเสยจะมเวลาประมาณ 8-10 วน

รปท 6 บงประดษฐแบงเปน 3 บอและจะไหลสลบบนดนกบใตดน

รปท 7 บอทดสอบเดนระบบบงประดษฐ

ในการดแลระบบบาบดดงกลาว จะมการตดพชทปลกไวประมาณ 2 – 3 เดอนตอครง ซงจะขนอยกบความเหมาะสมและการเจรญเตบโตของพช ซงจากการทดสอบเดนระบบและทาการเกบและวเคราะหคณภาพนาทผานการบาบดแลว ผลการวเคราะหดงแสดงในแผนภมท 1 - 4

INFCH 01CH 02CH 03AverageStandard

0

8-SEP-11 8-OCT-11 8-NOV-11 8-DEC-11 8-JAN-12 8-FEB-12

20

40

60

80

100

120

140

mg/

L

BOD


0


mg/

L

TKN


0


20

40

60

80

mg/

L

Suspended Solids

INFCH 01

CH 02CH 03

Average

1

10

100

1000

10000

100000


mg/

L

Total Coliform Bacteria

แผนภมท 1 คณภาพการบาบด BOD ของบงประดษฐ

แผนภมท 3 คณภาพการบาบด TKN ของบงประดษฐ แผนภมท 4 คณภาพการบาบด Total Coliform ของบงประดษฐ

แผนภมท 2 คณภาพการบาบด Suspended Solids ของบงประดษฐ

20

40

60

80

100

GREEN RESEARCH



รปท 8 แสดงลกษณะถงบาบดนาเสยชนดเตมอากาศแบบมตวกลางยดเกาะ

ผลการว เคราะห คณภาพน าของบงประดษฐ พบว า ประสทธภาพในการบาบดนาเสยในสวนของพารามเตอรหลก เชน BOD มคานาเขาระหวาง 37 – 115 มลลกรมตอลตร นาออกระหวาง 1 – 18 มลลกรมตอลตร โดยคาเฉลยนาเขาและออกเทากบ 64 และ 6 มลลกรมตอลตรตามลาดบ ซงคดเปนประสทธภาพในการบาบดไดประมาณรอยละ 90 ในขณะทคาสารแขวนลอย (Suspended Solids) และ ไนโตรเจนในรป TKN มคาเฉลยนาเขาเทากบ 53 และ 55 มลลกรมตอลตร คาเฉลยนาออกเทากบ 16 และ 9 มลลกรมตอลตร ตามลาดบ โดย Suspended Solids มประสทธภาพในการบาบดประมาณรอยละ 70 และ TKN มประสทธภาพในการบาบดประมาณรอยละ 85 ซงทกคาของคณภาพนาออกอย ในเกณฑมาตรฐานนาทงจากอาคาร นอกจากน ยงไดทาการตรวจวด Total Coliform Bacteria พบวา ระบบดงกลาวนสามารถทจะลดไดเกอบทงหมด โดยสามารถลดไดจากประมาณ 15,000 – 84,000 โคโลนตอมลลลตร ในนาเขาสระบบเหลอประมาณ 15 – 282 โคโลนตอมลลลตร ในนาออกจากระบบบาบดนาเสยจากอาคาร ในประเทศไทยขณะนยงไมมการกาหนดคาดงกลาวในมาตรฐานนาทงแตอยางใด

สาหรบคาไฟฟาทใชในการเดนระบบมคาประมาณ 0.5 กโลวตตตอวน ซงจะเปนคาไฟฟาในการสบนาเขาสระบบอยางเดยว

ระบบบาบดนาเสยแบบตดกบท ในการออกแบบระบบดงกลาวน ในเบองตน มการออกแบบสาหรบรองรบการบาบดนาเสยจากทงสองหอทมปรมาณประมาณ 10 ลกบาศกเมตรตอวน โดยใชถงทสามารถจะรองรบนาเสยเขาสระบบไดวนละ 15 ลกบาศกเมตร ซงถงดงกลาวสามารถจะรองรบคาสกปรกในรปของบโอดได 250 มลลกรมตอลตร โดยสวนประกอบของถงประกอบไปดวยสวนตางๆ ดงรปดานลาง

รปท 9การตดตงระบบ แบบตดกบท รปท 10 ทดสอบเดนระบบ แบบตดกบท

สวนท 1 ถงแยกตะกอน (Solid Separation Tank) ทาหนาทแยกกากของเสยออกจากนาเสยกอนทจะไหลมาบาบดยงบอบาบดนาเสยสวนตอไป สงสกปรกในนาเสยบางสวนจะถกเชอจลนทรยชนดไมใชออกซเจนยอยสลายทาใหคาบโอดลดลง โดยปรมาตรของถงในสวนนททาการตดตงมปรมาตร 8.48 ลกบาศกเมตร ถาหากนาเขาวนละ 15 ลกบาศกเมตรตอวน จะมเวลาเกบกก 13.57 ชวโมง ซงมากกวาคาแนะนาท 12 ชวโมง ในขณะทในปจจบนมนาเสยเขาสระบบเพยงวนละประมาณ 6 ลกบาศกเมตร ทาใหระยะเวลาเกบกกในปจจบนนมากกวา 24 ชวโมง ดงนน ในสวนนจงสามารถทจะลดคาความสกปรกในรปบโอดไดมาก

รปท 11 ถงแยกตะกอน (Solid Separation Tank)

รปท 12 ถงกรองไรอากาศ (Anaerobic Filter Tank)

GREEN RESEARCH



สวนท 2 ถงกรองไรอากาศ (Anaerobic Filter Tank) เปนสวนบาบดนาเสยแบบไมใชออกซเจน โดยภายในระบบมตวกลางพลาสตก (Plastic Media) บรรจอยเพอเพมประสทธภาพของการบาบด สวนนาทถกบาบดใหคาความสกปรกลดลงและไหลลงสระบบบาบดเตมอากาศตอไป โดยระบบทตดตงมพนทสวนน 4.84 ลกบาศกเมตร สวนท 3 ถงแบบเตมอากาศ (Fixed Film Aeration Tank) เปนสวนบาบดนาเสยชนดเตมอากาศแบบมตวกลางยดเกาะเปนระบบบาบดทางชวภาพโดยทาการเลยงเชอจลนทรยใหเกาะเปนแผนฟลมบางอยทตวกลางพลาสตก (Plastic Media) เมอนาเสยผานตวกลางจะถกเชอจลนทรยยอยสลายสงสกปรกตางๆ ทปนมากบนาเสยโดยการใชอากาศจากเครองเปาอากาศ (Air Blower) เครองเปา

รปท 13 ถงแบบเตมอากาศ (Fixed Film Aeration Tank)

รปท 14 ถงตกตะกอนและระบบฆาเชอโรค (Sediment Tank)

อากาศจะจายอากาศไปตามทอจายอากาศซงสามารถลดความสกปรกของนาเสยกอนจะไหลเขาถงตกตะกอนตอไป โดยระบบทตดตงมพนทสวนน 6.17 ลกบาศกเมตร ซงมปรมาตรทเพยงพอสาหรบบาบดนาเสยปรมาตรวนละ 6 ลกบาศกเมตร การทดสอบเดนระบบบาบดนาเสยแบบตดกบทหลงจากวกฤตนาทวมเมอปลายป 2554 พบวาประสทธภาพในการบาบดของความสกปรกในรปตางๆ ดงแสดงในแผนภมท 5 – 8

แผนภมท 5 คณภาพการบาบด BOD แบบตดกบท

แผนภมท 7 คณภาพการบาบด TKN แบบตดกบท

แผนภมท 6 คณภาพการบาบด Suspended Solids แบบตดท

แผนภมท 8 คณภาพการบาบด Total Coliform แบบตดกบท

0

11-JAN-12 25-JAN-12 8-FEB-12 22-FEB-12

20

40

60

80

100

120

140

INF

EFF

Standard

mg/

L

BOD

0

11-JAN-12 25-JAN-12 8-FEB-12 22-FEB-12

10

20

30INF

EFF

Standard

mg/

L

TKN

0

11-JAN-12 25-JAN-12 8-FEB-12 22-FEB-12

20

40

60

80

100

120

INF

EFF

Standard

mg/

L

Suspended Solids

0

50000

100000

150000

200000

250000

300000

11-JAN-12 25-JAN-12 8-FEB-12 22-FEB-12

INF

EFFmg/

L

Total Coliform Bacteria

40

50

60

70

จากผลการวเคราะหคณภาพนาของระบบบาบดตดกบท ซงเรมหลงจากนาทวมครงใหญและระบบดงกลาวกไดรบผลกระทบดวย พบวา ประสทธภาพในการบาบดนาเสยในสวนของพารามเตอรหลก เชน BOD มคานาเขาระหวาง 61 – 127 มลลกรมตอลตร คณภาพนาออกจากระบบมคาระหวาง 3 – 6 มลลกรมตอลตร โดยมคาเฉลยนาเขาและออกเทากบ 103 และ 4 มลลกรมตอลตรตามลาดบ ซงคดเปนประสทธภาพในการบาบดไดประมาณรอยละ 95 โดยทกคาของคณภาพนาออกอยในเกณฑมาตรฐาน ซงคลายกบ Suspended Solids ทมคาเฉลยนาเขาเทากบ 64 มลลกรมตอลตร คาเฉลยนาออกเทากบ 6 มลลกรมตอลตร โดยมประสทธภาพในการบาบดประมาณรอยละ 90 ในสวนของ TKN มประสทธภาพในการบาบดคอนขางตาคอประมาณรอยละ 30 เทานน โดยมบางคาทเกนคามาตรฐานของคณภาพนาทง และในการตรวจวด Total Coliform Bacteria ซงพบวา ระบบดงกลาวนสามารถทจะลดไดคอนขางมากเหมอนกนคอจากประมาณ 200,000 โคโลนตอมลลลตรเหลอประมาณ 4000 โคโลนตอมลลลตร ยกเวนในกรณของการเกบในครงท 1 เมอวนท 11 มกราคม 2555 ทพบวาในนาออกจากระบบมสงกวานาเขา ซงอาจจะมผลกระทบจากกรณของนาทวมและพงเรมเดนระบบ สาหรบคาไฟฟาทใชในการเดนระบบมคาประมาณ 8.0 กโลวตตตอวน ซงจะเปนคาไฟฟาในการเตมอากาศและสบนาออกจากระบบสภายนอก

GREEN RESEARCH



สรปผลการดาเนนงาน จากผลการเดนระบบบาบดนาเสยจากหอพกรกษสงแวดลอมทงสองแหงโดยการใชระบบทแตกตางกนและการวเคราะหคณภาพนาของทงสองระบบ ดงแสดงในตารางท 1 แผนภมท 9 และแผนภมท 9 .1 พบวา ระบบทงสองมประสทธภาพในการบาบดดมาก สามารถลดปรมาณสารอนทรย ของแขงแขวนลอย สารอาหารไนโตรเจนในรป ท เค เอน รวมทงโคลฟอรมแบคทเรยไดอยางมประสทธภาพทาใหคณภาพแหลงรองรบนาทงดขน ซงทกคาของคณภาพนาทงทผานการบาบดอยในเกณฑมาตรฐาน โดยขอเดนของระบบบงประดษฐคอดแลและบารงรกษาไดงาย เสยคาใชจายนอย แตอาจจะใชพนทมาก ในขณะทระบบบาบดนาเสยแบบตดกบทใชพนทในการตดตงนอย แตคาใชจายในการบารงรกษาอาจสงกวาซงระบบดงกลาวทงสองนนาจะสามารถนาไปประยกตใชใหเหมาะสมกบสภาพพนทแตละแหงตอไป

ตารางท 1 แสดงประสทธภาพการบาบดนาเสยของระบบบาบดแบบบงประดษฐ และระบบแบบตดกบท

แผนภมท 9 แสดงคณภาพนาทงกอนและหลงบาบดของระบบบาบดทง 2 ระบบ

ดชนคณภาพนาระบบบาบดแบบบงประดษฐ ระบบบาบดนาเสยแบบตดกบท คามาตรฐานควบคมการ

ระบายนาทงจากอาคารบางประเภทและบางขนาด

(ประเภท ง)นาทงกอนการบาบด

นาทงหลงการบาบด

ประสทธภาพนาทงกอนการบาบด

นาทงหลงการบาบด

ประสทธภาพ

บโอด (BOD)มลลกรมตอลตร 37 – 115 3.4 – 10.5 90.21 % 61 – 127 3.0 – 5.7 95.63 % ไมเกน 50

ปรมาณของแขง คาสารแขวนลอย(Suspended Solids) มลลกรมตอลตร 38 – 70 13.5 – 17.2 69.88 % 44 – 95 4.5 – 9.0 90.72 % ไมเกน 50

ไนโตรเจนในรป ท เค เอน (TKN)มลลกรมตอลตร 31 – 90 2.1 – 17.7 84.47 % 33 – 58 22.5 – 45.1 30.38 % ไมเกน 40

โคลฟอรมแบคทเรย (Total Coliform Bacteria) โคโลนตอมลลลตร 15,000 - 84,000 15 – 282 99.72% 200,000 4,000 97.92 % ไมมกาหนด

0

20

40

60

80

ปรมา

ณ (ม

ลลกร

มตอล

ตร)

ระบบบาบดแบบบงประดษฐ

ระบบบาบดแบบเตมอากาศ

คามาตรฐาน บโอด,

สารแขวนลอย ไมเกน 50 ม.ล.

คามาตรฐาน ไนโตรเจนในรป

ทเคเอน ไมเกน 40 มก.ล

กอนบาบด กอนบาบด กอนบาบด

บโอด ของแขงสารแขวนลอย ไนโตรเจนในรป ท เค เอน

หลงบาบด หลงบาบด หลงบาบด

100

120

GREEN RESEARCH



แผนภมท 9.1 แสดงคณภาพนาทงกอนและหลงบาบดของระบบบาบดทง 2 ระบบโค

โลนต

อมลล

ลตร

0

20,000

กอนบาบด

โคลฟอรมแบคทเรย

หลงบาบด

ระบบบาบดแบบบงประดษฐ

ระบบบาบดแบบเตมอากาศ

ไมมกาหนดคามาตรฐานในนาทง

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

200,000

220,000

ขอเสนอแนะและปญหา ระบบบงประดษฐ : ควรเลอกใชชนดของพช สภาพดนใหเหมาะสมกบพนท ถาใชพชทนามาปลกไมเจรญเตบโต อาจจะถกรบกวนจากสตวทกนพชเปนอาหาร อาจจะตองใชเวลาเรมตนบาบดชา (start-up) เพราะตองใชเวลาในการเพาะปลกพชใหมขนาดทเหมาะสมกอน และอาจเปนแหลงเพาะพนธยง ระบบแบบตดกบท : ควรเลอกพนททไมมนาทวมขง ชนดของดนในบรเวณกอสรางระบบมการซมนาไดด มความสะดวกสบายและปลอดภยในการเขาถงอาคารจากพนทโดยรอบรวมทงความสะดวกในการเขาไปดแลบารงรกษาระบบดวย และเพอยดอายการใชงานของระบบและการบาบดนาทงอยางมประสทธภาพ ไมควรทงสารอนทรยหรอสารยอยยาก เชน พลาสตก ผาอนามย ฯลฯ อาจเกดการอดตนในทอระบายได หรอสารทเปนพษตอจลนทรย เชน นายาลางหองนาเขมขน เพราะนาทงไมไดคณภาพตามตองการ

เอกสารอางองกรมควบคมมลพษ. 2548.มาตรฐานควบคมการระบายนาทงจากอาคารบาง ประเภทและบางขนาด (ประเภท ง). http://www. pcd.go.th/ Info_serv/reg_std_water.htmlกรมควบคมมลพษ. ระบบบาบดนาเสย. http://www.pcd.go.th/info_serv/ water_wt.htmlบรษทอาควา นชฮารา คอปอเรชน จากด. 2553. คมอการดแลระบบบาบด นาเสยชนดเตมอากาศแบบมตวกลางยดเกาะ. htt://www.aqua.co.thศนยสารสนเทศสงแวดลอม กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม รวมกบสานก สงแวดลอมภาค. 2555. คาอธบายตวชวดอตราการใชนาประปา. http:// local.environnet.in.th/explain_detail.php?id=161

GREEN RESEARCH



จากการดาเนนการของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ในระยะเวลา 3 ป ระหวาง พ.ศ.

2550-2552 ไดศกษารปแบบการพฒนาทยงยนภายใตบรบทการบรโภคทเปนมตรตอสงแวดลอม โดยการใชแบบจาลอง REAP หรอ Resource Energy Assessment Program เปนแบบจาลองทไดรบการสนบสนนจาก สถาบนสงแวดลอมแหงสตอกโฮมส (SEI) ประเทศสวเดน ทใชประเมนการบรโภคของเมองจากดชนการใชทรพยากรธรรมชาต การใชพลงงาน แสดงผลออกเปนของเสยในรปของนาเสย อากาศเสยและขยะมลฝอยของเมอง โดยดชนดงกลาวใชสมการคณตศาสตรและการประเมนทางเศรษฐศาสตรทแสดงใหเหนถงการบรโภคของประชาชนในเขตเมองทใชทรพยากรตามความตองการของการดารงชวตแลวยงกอใหเกดมลพษ ซงแบบจาลองดงกลาวไดคาดการณจากฐานการเพมประชากรกบดชนการบรโภค ซงมความหมายตอการวางแผนการจดการสงแวดลอมในอนาคตของเมอง โดยทาการศกษาในเทศบาลระยอง และเทศบาลเมองแกลง จ.ระยอง ผลการศกษาจงเปนการแสดงปรมาณการเกดของเสยจากการบรโภค การเพมของประชากร ซงตองทบทวนทศทางการบรโภคในปจจบนทจะสงผลถงอนาคตซงในบทความนจะเปนมมมอง สงเคราะหจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ทใชหลกเศรษฐกจสเขยว (Green Economy) เพอตอบสนองตอทศทางการพฒนาในอนาคต กบการบรโภคทยงยน

·ÔÈ·Ò§¡ÒÃºÃÔâÀ¤·ÕÂÑ§Â×¹ã¹»˜¨ ØºÑ¹รฐ เรองโชตวทย*

GREEN RESEARCH



*นกวชาการสงแวดลอมชานาญการพเศษ ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

GREEN

ทรพยากร

ของเสย/มลพษ

ของเสย/มลพษ

ทรพยากร

โฆษณ

า ปร

ะชาส

มพนธ

ผลต

ภณฑ

บรกา

ร

การบรโภค

การผลต

แผนภาพท 1 แสดงความสมพนธการผลต การบรโภคตอการเกดของเสยและผลกระทบตอระบบนเวศทมา แผนยทธศาสตรการบรโภคทยงยน สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2552

ฐานทรพยากร

แหลงเรยนร

แหลงสนทนาการ

ÃÐºº¹ÔàÇÈ

ทศทางการบรโภคทยงยน ในทนมาจากกรอบแนวคดในบรบทของไทย ทสานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (NESDB) จดทาเปนแผนยทธศาสตรไวจากความหมายของการบรโภค การผลตกบการเกดของเสยทสงผลตอระบบนเวศ

จากแผนภาพท 1 จะเหนทศทางการใชทรพยากรเพอการผลต และการบรโภค การบรการ ทกอใหเกดของเสยและมลพษทสงผลกระทบทงระบบนเวศ อกทงการโฆษณาประชาสมพนธ ผลตภณฑ การบรการ เปนตวเรงการบรโภคอยางมากยงกอใหเกดมลพษ

GREEN RESEARCH



2. การสงเสรมใหเกดการตลาดทเปนมตรตอสงแวดลอม ในเรองนการตลาดทเปนมตรตอสงแวดลอม ตามความเขาใจของประชาชน เปนการตลาดทขายผกปลอดสารพษ เกษตรอนทรย ซงคงตองทบทวนการตลาดทแทจรงทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน โดยเฉพาะการสนบสนนสนคาและบรการทเปนมตรตอสงแวดลอม กลไกตลาดเปนเรองสาคญอยางยง และกลไกตลาดทเปนมตรตอสงแวดลอม จะเปนการสนบสนนใหเกดสนคาและบรการทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน ตอบรบตอกระแสการตนตวของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หรอทเรยกวาภาวะโลกรอน ใหความสาคญตอสนคาทแสดงการปลอยกาซเรอนกระจกทแสดงถงความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม เชน ฉลากสนคา คารบอนฟตพรนท เปนตน ทงนภาครฐและเอกชนตองรวมมอเพอใหเกดการขบเคลอนตลาดทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน

กรอบแนวคดทศทางการบรโภคทยงยน คานงถงปจจยสาคญในการผลตและการบรโภคทตอบสนองตอคณภาพชวตท ระบบนเวศทสมดล ดงนนทผานมา ชมชนเมองหลายเมองเชน ทนครเชยงใหม หรอจงหวดระยอง ตางใหความสาคญของการจดการสงแวดลอม การจดการทรพยากรใหคมคาและเพยงพอตอการดารงชวต การจดการของเสยทตนทาง ซงจากกรอบแนวคดการบรโภคทยงยนมหลกการ 3 ประการ คอ 1. การปรบพฤตกรรมการบรโภคใหเปนการบรโภคอยางพอด พอประมาณ เป นการกาหนดทศทางการสร างจตสานก การปรบเปลยนพฤตกรรมของประชาชนในเขตเมอง ในการใชทรพยากรอยางคมคา การนาระบบการใชประโยชนจากของเสย การลดการใชถงพลาสตก การประหยดพลงงาน ลวนแลวแตเปนการปรบเปลยนพฤตกรรมการบรโภคใหพอเหมาะ เปนทศทางทตองอาศยการมสวนรวมของทกภาคสวนใหการสนบสนน

GREEN RESEARCH



3. การสงเสรมการผลตใหมประสทธภาพและเกดการหมนเวยนทรพยากรกลบมาใชใหม จากประเดนแนวคดท 3 นใหความสาคญของการผลตทมประสทธภาพ และการหมนเวยนทรพยากรนน โดยทวไปเปนเปาหมายสาคญของผผลตอยแลว เพราะหมายถงการลดคาใชจาย ตนทนอยางเปนรปธรรม และยงในภาวะคาใชจายพลงงานสงขน เชน การปลอยลอยตวของคากาซ เชอเพลง ทาใหผประกอบการตองหาทางลดตนทน ในชวงเวลาน จงเปนโอกาสทองสาหรบการใชเครองมอทางดานสงแวดลอมเชน เทคโนโลยสะอาดมาใชในการปรบปรงการผลตใหเปนมตรตอสงแวดลอม ควบคไปกบการลดตนทนการผลตอยางมนยสาคญ จากทง 3 ขอทเปนแนวคดการบรโภคทยงยนในบรบทไทยทเปนหลกในการขบเคลอนและเชอมโยงกบขดจากดของทรพยากรธรรมชาตทมอย ทศทางในอนาคตจงเปนการกาหนดรปแบบการบรโภคในระดบชมชนและทองถน ทคานงถงอนาคต และพฒนากจกรรมทดตอบสนองตอการบรโภคทยงยน เชนกจกรรมการพฒนารปแบบการขนสงมวลชนเพอลดการใชพลงงาน พฒนารปแบบการประหยดพลงงาน การใชพลงงานทางเลอกทเปนมตรตอสงแวดลอมมากขน การลดของเสยในชมชนโดยอาศยหลกการ การลดของเสย การใชซาและการนากลบมาใชใหม ประเดนทถกหยบยกน หากเมอง ชมชน รวมกนปรบตว ตระหนกถงรปแบบทเหมาะสมในการบรโภคซงทศทางสอดคลองกบการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม และมการเลอกใชอยางเหมาะสม นอกจากนทศทางในการเลอกซอสนคาในการบรโภคจะเนนการบรโภคสนคา

reducereuserecycle

เอกสารอางองยทธศาสตรการบรโภคทยงยน สานกงาน คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต 2552 กรงเทพฯ

ทแสดงปรมาณปลอยกาซเรอนกระจก ในรปของผลตภณฑทมฉลากคารบอนฟรตพรนทมากขนดวย ซงการปลอยกาซ CO

2 อย ใน

ปรมาณทคาดการณไวจะแสดงกบตวสนคา และทสาคญผผลตควรสอสารถงผบรโภคถงวธการใชผลตภณฑอยางถกวธและเปนมตรตอสงแวดลอม และมการจดการความสมพนธกบลกคาทเหมาะสม (Customer Relationship Management; CRM) เพอการขบเคลอนการบรโภคทยงยนอย างเป นระบบและมประสทธภาพ

GREEN RESEARCH



กจกรรมความเคลอนไหวของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม

นางรชน เอมะรจ รองอธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม เปนประธานในพธเปดสมมนาวชาการ เรองการนาเสนอผลการศกษาวจยภายใตโครงการพฒนาและสงเสรมความรวมมอสมชชานกวจยดานสงแวดลอม ประจาป 2555 เพอนาเสนอผลการดาเนนงานโครงการวจย ทอยภายใตโครงการพฒนาและสงเสรมความรวมมอสมชชานกวจยดานสงแวดลอม จานวน 5 โครงการ ณ หองแกรนบอลรม 2 โรงแรมรามา การเดนส กรงเทพฯ เมอวนท 22 มกราคม 2556

นางสวรรณา เตยรถสวรรณ ผอานวยการศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ตอนรบคณะศกษาดงานจากคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน เขาเยยมชมหองปฏบตการวจยและรบฟงบรรยายเกยวกบบทบาทของศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม เมอวนท 16 มกราคม 2556

เมอวนท 12 มกราคม 2556 ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม ไดจดกจกรรมวนเดกแหงชาตขน ณ บรเวณลานดานหนาอาคารศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอม โดยในวนงานมกจกรรม และซมตางๆ มากมายใหเดกๆ ไดรวมกจกรรม

นายจตพร บรษพฒน อธบดกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม เปนประธานในพธเปดสมมนา เรอง ผลกระทบดานเสยงและแผนทเสนเทาระดบเสยงจากทาอากาศยานสวรรณภมในปจจบนและอนาคต ณ โรงแรมอมาร ดอนเมอง กรงเทพฯ เมอวนท 31 มกราคม 2556

ขอทราบรายละเอยดเพมเตมไดทสวนความรวมมอและเครอขายนกวจยดานสงแวดลอม

ศนยวจยและฝกอบรมดานสงแวดลอมโทร 0 2577 4182-9 ตอ 1102, 1121 โทรสาร 0 2577 1138

www.deqp.go.th/website/20/

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอมกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

Green Research ฉบับที่ 22

Documents

Transcript of Green Research ฉบับที่ 22