Ingrid De Backer, MD, PhD

03-09-2012

Exercise training in cancer survivors

• Ontstaan van het programma

• Kanker en overleven

• Kankerbehandeling en fysieke conditie

• Methode

– Trainingsprogramma

– Onderzoek

• Resultaten van onderzoek

• Conclusie

• Vragen en discussie

Overzicht presentatie

Ontstaan van het programma

• Jaren ’90 case reports training na kanker

• 1999 review Courneya et al.

“Physical exercise and QoL following cancer diagnosis”

• 2000 incidenteel patiënten van oncoloog naar sportarts

• 2003 literatuur- en pilot studie met 10 patiënten

• 2004 promotieonderzoek in samenwerking met

Universiteit van Maastricht

• 2004 PubMed “cancer AND exercise” toenemend aantal hits

Kanker en overleven

• Verbeterde behandeling van kanker: 5-jaars-

overleving ↑*

–♂: 46%

–♀: 60%

• Verbetering diagnostiek en screening

• Toename van “cancer survivors” in NL:

– 366.000 (2000) -> 692.000 (2015)*

* Werkgroep Prevalentie van kanker, IKC 2005.

-> 30% in ´70

-> 45% in ´70

Aantal overlevenden + lengte overlevingstijd ↑

=> Aandacht van overleven naar:

Ziektevrij overleven

Kwaliteit van leven

Kanker en overleven

Bijwerkingen behandeling

Fysieke en psychosociale bijwerkingen van kankerbehandeling*:

– Cardiopulmonaal functioneren

– Spierkracht

– Lichaamssamenstelling

– Depressie

– Vermoeidheid

Kwaliteit van leven

* Courneya, 2003.

Muscle-mass atrophyBehandeling:

• immunosuppresiva

•glucocorticoïden

•cyclosporine

•cyclofosfamide

•radiotherapie

•E-C koppeling

•Tumorfactoren

•Humorale factoren (cytokines: IL-1, IL-6, TNFα)

•Inactiviteit

•Bedrust

Kanker en vermoeidheid*

*Lucia et al. 2003.

• Literatuurstudie: “cancer AND exercise”

– Meeste studies aerobe training

– Korte trainingsprogramma’s (<12 weken)

– Lage intensiteit

– Klein aantal patiënten (<40 patiënten)

– Meeste studies borstkanker

Fysieke training maar hoe?

METHODE

• Trainingsprogramma

• Onderzoeksmethode

– Populatie

– Meetmomenten

– Uitkomstmaten

Fysieke training maar hoe?

• Kracht- en intervaltraining

• 18 weken

– Week 1-12: 2x per week

– Week 13-18: 1x per week

• Groepjes van 5-7 personen

• Begeleiding door fysiotherapeuten (met opleiding oncologie)

• Intake en controle: sportarts

Trainingsprogramma

Krachttraining

• 6 oefeningen – 2 sets 10 reps

– Intensiteit: 65-80% 1-RM

• ACSM richtlijnen

(2003)*

– 2-3 sets van 3-5 reps-

>10-12 reps

– Intensiteit: 50% 1-RM

=> Hoog-intensief

* Schwartz, 2003.

• Waarom hoog-intensief (65-80% van 1-RM)

krachttraining?

– Trainingsleer: trainingsprikkel sterk genoeg voor toename in spierkracht*

– Positief effect op botdensiteit: mamma ca ↑ risico op osteoporose door hormonale therapie**

• Anti-oestrogeen (Tamoxifen)

• Aromataseremmers (Letrozol)

Krachttraining

* Kraemer, 2004; Ott, 2004

Krachttraining

• 1 x per 4 weken: indirecte 1-RM test

⇒Trainingsschema’s aangepast

⇒ Testapparatuur = trainingsapparatuur

Krachttraining

• Indirect 1-repetition maximum (1-RM) test

– Brzycki equation

• 6 strength exercises

– Leg press

– Vertical row

– Abdominal crunch

– Bench press

– Pull over

– Lunge

• Borst kanker

– Okselklierdissectie

– Lymfeoedeem

– > Chest press

– > Fly’s

Krachttraining

Chest press en fly´s oefening bij

mammaca met okselklierdissectie ivm risico op

schouderblessure en lymfoedeem

Okselklierdissectie

Wat wordt weggehaald/kapotgemaakt?

– Lymfeklieren

– Vet

– Vaatjes

– Zenuwen: nn intercostobrachialis

Sentinel node procedure

Weinig weefsel weg, 1 of 2 lymfebanen kapot,

geen nervusletsel

Dus krachttraining…

Krachttraining in literatuur

* De Backer, 2009

Intervaltraining*

• Fietsergometer

• 2 x 8 min interval training

• week 1-8 -> 8 min: 30 s 65% and 60 s 30%

• week 9-18-> 8 min: 30 s 65% and 30 s 30%

% of maximal short exercise capacity (MSEC)

* De Backer, 2007

• Steep ramp test

• Developed for heart failure patients*

• Incremental protocol: +25 W / 10 sec

Intervaltraining

* Meyer, 1997

Intervaltraining

R2= 0.67

antracyclines, cyclophosphamide, trastuzumab

radiation, bleomycine

vincristine, corticosteroids,cisplatinum

Beperkingen steep ramp test

VO2 max test

• Beperking bepalen

• Screenen voor bijwerkingen verschillende behandeling

• Inclusiecriteria:

– Chemotherapie

– In opzet curatieve behandeling

– ≥ 6 weken na laatste chemotherapie

– Leeftijd: 20-70 jaar

Onderzoekspopulatie

Onderzoekspopulatie

• Wat zijn de effecten van het programma?

– Op korte termijn

– Op lange termijn <-> historisch cohort

• Welke fysieke aspecten bepalend voor QoL

Vraagstelling

Behandeling TrainingDiagnose kanker 1 jaar follow-up

BehandelingDiagnose kanker

Effecten van het programma

MMC Veldhoven

MMC Eindhoven

• Spierkracht

• Duurconditie

• Vermoeidheid

• Kwaliteit van leven

Uitkomstmaten

RESULTATEN

• Tevredenheidsenquête

– Nut van het programma voor andere patiënten: 9,3/10

– Gemiddeld cijfer voor het totale programma: 9,0/10

• Geen uitval door zwaarte van het programma

Hoe vonden patiënten het programma?

Spierkracht

• Korte termijn:

64% toename

• Spierkracht blijft op

lange termijn behouden

• Spierkracht is gemiddeld 65% hoger

dan bij niet-getrainde kankerpatiënten

Spierkracht Duurconditie Vermoeidheid Kwaliteit van leven

n = 49 (♂ 9, ♀ 40)

• Maximale zuurstof opname test:

– Maximale inspanningstest waarbij volume en

samenstelling van uitgeademde lucht wordt gemeten

– Resultaten op korte en lange termijn:

• Maximale zuurstofopname ↑

• Maximaal vermogen ↑

• Zuurstofopname bij omslagpunt ↑

Duurconditie

Spierkracht Duurconditie Vermoeidheid Kwaliteit van leven

• VO2 max (ml/min/kg)

♀ 24,2 -> 27,3 ml/min/kg +13%

♂ 30,7 -> 33,9 ml/min/kg +10%

• VO2 VT (ml/min/kg)

♀ 18,8 -> 21,3 ml/min/kg +12%

♂ 21,4 -> 26,4 ml/min/kg +23%

Duurconditie

Spierkracht Duurconditie Vermoeidheid Kwaliteit van leven

♀ n = 44, p < 0,05, ♂ n = 13, p < 0,05

• Vragenlijst: MVI-20

– Algemene vermoeidheid ↓

– Vermindering in activiteit ↓

– Mentale vermoeidheid ↓

– Fysieke vermoeidheid ↓

– Vermindering in motivatie

Vermoeidheid

Spierkracht Duurconditie Vermoeidheid Kwaliteit van leven

• Vragenlijst: EORTC-QLQ-C30

– Fysiek functioneren ↑

– Rol functioneren ↑

– Emotioneel functioneren ↑

– Cognitief functioneren

– Sociaal functioneren ↑

Kwaliteit van leven

Spierkracht Duurconditie Vermoeidheid Kwaliteit van leven

• Het doen van inspannende activiteiten

– Boodschappen doen, zich aankleden, wandeling maken

• Aanzienlijk gedeelte (20%) van fysiek

functioneren wordt bepaald door duurconditie

en spierkracht

Spierkracht Duurconditie Vermoeidheid Kwaliteit van leven

Fysiek functioneren

Duurconditie Spierkracht

QoL: fysiek

functioneren

Beweging

Bewegen na kanker

Duurconditie ↑ Spierkracht ↑

QoL: fysiek functioneren

Beweging

Bewegen na kanker

Beweging en survival

• Nurses’ Health Study:*

• Prospectief observationele studie

• 2987 vrouwen met mamma ca, stadium I-III, gedurende 20 jaar opgevolgd

• Mortaliteitsrisico vergelijken met vrouwen < 3 MET-uren per week

• 3 - 8,9 MET-uren per week: RR 0,80

• 9- 14,9 MET-uren per week: RR 0,50

• 15-23,9 MET-uren per week: RR 0,56

* Holmes et al. Physical activity and survival after breast cancer diagnosis. JAMA 2005;293:2479-86.

CONCLUSIE

• Kracht- en intervaltraining met hoge intensiteit:

– goed verdragen door kankerpatiënten

– positieve effecten op spierkracht, duurconditie, vermoeidheid en kwaliteit van leven

– positieve effecten blijven behouden op lange termijn

– groot verschil in spierkracht tussen getrainde en niet-

getrainde groep

• Duurconditie en spierkracht voorspellen groot

gedeelte van kwaliteit van leven van

kankerpatiënten

Conclusie

Recente ontwikkelingen…

• Training tijdens chemotherapie

• “Pre”habilitation

• Fundamenteel onderzoek

– Spierbiopsie, wat verandert er in de spier na

chemotherapie, na training

Achtergrondfoto: Fons van Bindsbergen

Vragen en discussie