EN 1435

ICS 25.160.40 TÜRK STANDARDI TS 5127 EN 1435/Nisan 2002

ÖNSÖZ − Bu standard, CEN tarafõndan kabul edilen EN 1435 (1997) standardõ esas alõnarak,

TSE Metalurji Hazõrlõk Grubu�na bağlõ Tahribatsõz Muayene ve Kaynak Özel Daimî Komitesi�nce TS 5127 prEN 1435 (1996)�nõn revizyonu olarak hazõrlanmõş ve TSE Teknik Kurulunun 24 Nisan 2002 tarihli toplantõsõnda Türk Standardõ olarak kabul edilerek yayõmõna karar verilmiştir.

− Bu standardõn daha önce yayõmlanmõş bulunan baskõlarõ geçersizdir.


İÇİNDEKİLER

1 Kapsam ..............................................................................................................1 2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar......................................................1 3 Tarifler................................................................................................................2

3.1 Anma kaIõnlõğõ, t ........................................................................................................................2 3.2 Nüfuz edilen kalõnlõk, w .............................................................................................................2 3.3 Cisim-fiIm mesafesi, b...............................................................................................................2 3.4 Radyasyon kaynak boyutu, d....................................................................................................2 3.5 Radyasyon kaynağõ-fiIm mesafesi, SFD...................................................................................2 3.6 Radyasyon kaynağõ-cisim mesafesi, f.......................................................................................2 3.7 Çap, De......................................................................................................................................2

4 Radyografik tekniklerin sõnõflandõrõlmasõ ........................................................2 5 Genel ..................................................................................................................3

5.1 İyonlaştõrõcõ radyasyona karşõ koruma ......................................................................................3 5.2 Yüzey hazõrlama ve imalât aşamasõ .........................................................................................3 5.3 Radyografta kaynak dikişinin yeri .............................................................................................3 5.4 Radyograflarõn tanõtõmõ..............................................................................................................3 5.5 İşaretleme .................................................................................................................................3 5.6 Filmlerin üst üste bindirilmesi....................................................................................................3 5.7 Görüntü kalite göstergelerinin (IQl) tipleri ve konumlarõ............................................................3 5.8 Görüntü kalitesinin değerlendirilmesi ........................................................................................4 5.9 En düşük görüntü kalite değerleri .............................................................................................4 5.10 Personelin vasõflandõrõlmasõ ......................................................................................................4

6 Radyograflarõn alõnmasõ için tavsiye edilen teknikler ....................................4 6.1 Muayene düzenlemeleri ............................................................................................................5 6.2 Tüp gerilimi ve radyasyon kaynağõnõn seçimi .........................................................................12 6.3 Film sistemleri ve ekranlar ......................................................................................................15 6.4 Demetin hizalanmasõ...............................................................................................................17 6.5 Saçõlmõş radyasyonun azaltõlmasõ ..........................................................................................17 6.6 Radyasyon kaynağõ cisim mesafesi, f.....................................................................................17 6.7 Tek bir pozlama için en büyük alan.........................................................................................20 6.8 Radyografõn yoğunIuğu...........................................................................................................20 6.9 Banyo işlemi............................................................................................................................21 6.10 Film inceleme şartlarõ ..............................................................................................................21

7 Muayene raporu 1) ...........................................................................................21 Ek A 23 Çevresel alõn kaynağõnõn kabul edilebilir muayenesinin sağIanmasõ için tavsiye edilen pozlama sayõlarõ ...........................................................................................23 Ek B 28 Tavsiye edilen görüntü kalite değerleri .................................................................28 Ek MA .......................................................................................................................35 (Bilgi için) .................................................................................................................35 Türkiye Atom Enerji Kurumu..................................................................................35 Endüstriyel amaçlõ gama radyografi cihazlarõ için radyasyon sağlõğõ ve güvenliği tüzük ve yönetmelik hükümlerine göre uyulmasõ gerekli hususlar ....35 Ek MB .......................................................................................................................37 (Bilgi için) .................................................................................................................37 Türkiye Atom Enerji Kurumu..................................................................................37 Endüstriyel amaçlõ x-õşõnõ radyografi cihazlarõ için radyasyon sağlõğõ ve güvenliği tüzük ve yönetmelik hükümlerine göre uyulmasõ gerekli hususlar ....37


1

KAYNAK DİKİŞLERİNİN TAHRİBATSIZ MUAYENESİ - KAYNAKLI BİRLEŞTİRMELERİN RADYOGRAFİK MUAYENESİ

1 Kapsam Bu standard, radyografi işlem sonuçlarõnõn yeterli ve tekrarlanabilir bir şekilde ekonomik olarak elde edilmesine imkân vermek amacõyla temel radyografi tekniklerini kapsar. Bu teknikler, genellikle bilinen uygulamalarõ ve konunun temel teorilerini esas alõr. Bu standard, metalik malzemelerdeki ergitme kaynaklõ birleştirmeIerin radyografik muayenesine uygulanõr. Bu standard, levha veya borularõn birIeştirmeIerine uygulanõr. Alõşõlagelmiş anlamõnõn yanõ sõra bu standardda kullanõlan boru terimi; tüpler, oluklar, kazan gövdesi ve basõnçlõ kaplar gibi diğer silindirik gövdeleri de kapsayacak şekilde kullanõlmõştõr. Bu standard EN 444�le uyumludur. Bu standard, belirtilerin kabul seviyelerini belirlemez. Anlaşma taraflarõ, daha düşük muayene kriterleri uyguladõklarõnda ulaşõlan kalite, bu standarda aynen uyulduğunda elde edilecek kaliteden önemli ölçüde düşük olabilir. 2 Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standard ve/veya dokümanlara atõf yapõlmaktadõr. Bu atõflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağõda liste halinde verilmiştir. Tarih belirtilen atõflarda daha sonra yapõlan tadil veya revizyonlar, atõf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapõlmasõ şartõ ile uygulanõr. Atõf yapõlan standard ve/veya dokümanõn tarihinin belirtilmemesi halinde en son baskõsõ kullanõlõr.

EN, ISO, IEC Adõ TS No1) Adõ vb. No (İngilizce) (Türkçe)

EN 444

Non-destructive testing - General principles for radiographic examination of metallic materials using X and gamma-rays

TS EN 444 Tahribatsõz muayene - Metalik malzemelerin x ve gama õşõnlarõyla radyografik muayenesi için genel prensipler

EN 462-1

Non-destructive testing - Image quality of radiographs - Part 1: Concepts, image quality indicators (wire type), determination of image quality value

TS EN 462-1

Tahribatsõz muayene - Radyograflarõn görüntü kalitesi-Kõsõm 1: Görüntü kalite göstergeleri (tel tipi), görüntü kalite değerinin tespiti

EN 462-2

Non-destructive testing - Image quality of radiographs - Part 2: Concepts, image quality indicators (step/hole type), determination of image quality value

TS EN 462-2 Tahribatsõz muayene - Radyograflarõn görüntü kalitesi - Kõsõm 2: göruntü, kalite göstergeleri (kademe/ delik tipi), görüntü kalite değerinin tespiti

EN 462-3

Non-destructive testing - Image quality of radiographs - Part 3: Image quality classes for ferrous metals

TS EN 462-3 Tahribatsõz muayene - Radyograflarõn görüntü kalitesi-Kõsõm 3: Demir esaslõ malzemeler için görüntü kalite sõnõflarõ

EN 462-4

Non-destructive testing - Image quality of radiographs - Part 4: Experimental evaluation of image quality values and image quality tables

TS EN 462-4

Tahribatsõz muayene - Radyograflarõn görüntü kalitesi - Kõsõm 4: Kalite gösterge değerleri ve kalite gösterge çizelgelerinin tecrübi değerlendirmesi

EN 473 Qualification and certification of non-destructive personnel - General principles

TS 7477 EN 473

Tahribatsõz muayene personelinin vasõflandõrõlmasõ ve belgelendirilmesi için genel kurallar

1)TSE Notu : Atõf yapõlan standardlarõn TS numarasõ ve Türkçe adõ 3. ve 4. kolonda verilmiştir.


2

EN, ISO, IEC Adõ TS No1) Adõ

vb. No (İngilizce) (Türkçe) EN 584-1

Non-destructive testing-Industrial radiographic film-Part 1: Cassification of film systems for Industrial radiography

TS EN 584-1 Tahribatsõz muayene - Endüstriyel radyografik film - Kõsõm1: Edüstriyel radyograflar için film sistem sõnõflarõ

EN 584-2

Non-destructive testing-Industrial radiographic film-Part 2: Control of film processing by means of reference value

TS prEN 584-2

Tahribatsõz muayene - Endüstriyel radyografik film - Bölüm 2: Referans değerler vasõtasõyla film işlemlerinin kontrolu

EN 25580 Non-destructive testing - Industrial radiographic illuminators, minimum requirements (ISO5580:1985)

TS 8311 EN 25580

Tahribatsõz muayene - Endüstriyel radyografik aydõnlatõcõlar - Asgarî şartlar

3 Tarifler Bu standardõn amaçlarõ bakõmõndan aşağõda verilen tarifler uygulanõr: 3.1 Anma kaIõnlõğõ, t Yalnõzca esas metalin anma kalõnlõğõ. İmalât toleranslarõ, göz önüne alõnmak zorunda değildir. 3.2 Nüfuz edilen kalõnlõk, w Anma kaIõnlõğõ esas alõnarak hesaplanmõş radyasyon (õşõnõm) demeti yönündeki malzeme kalõnlõğõ. Çoklu cidar teknikleri için, nüfuz edilen kalõnlõk anma kalõnlõğõndan istifade edilerek hesaplanmalõdõr.

3.3 Cisim-fiIm mesafesi, b Radyasyon demetinin merkez ekseni boyunca ölçülen, film yüzeyi ile muayene edilen cismin radyasyon kaynağõ tarafõ arasõnda kalan mesafe. 3.4 Radyasyon kaynak boyutu, d Radyasyon kaynağõnõn boyutu. 3.5 Radyasyon kaynağõ-fiIm mesafesi, SFD Demet yönünde ölçülen radyasyon kaynağõ ile film arasõndaki mesafe. 3.6 Radyasyon kaynağõ-cisim mesafesi, f Radyasyon demetinin merkez ekseni boyunca ölçülen, radyasyon kaynağõ ile muayene edilen cismin radyasyon kaynağõ tarafõ arasõndaki mesafe. 3.7 Çap, De Borunun anma dõş çapõ. 4 Radyografik tekniklerin sõnõflandõrõlmasõ Radyografik teknikler iki sõnõfa ayrõlõr: − Sõnõf A: Temel teknikler, − Sõnõf B: Geliştirilmiş teknikler. Sõnõf B teknikler, sõnõf A tekniklerin hassasiyetinin yetersiz oIduğu durumda kullanõlmalõdõr. Sõnõf B�ye kõyasla daha iyi teknikleri kullanmak mümkündür ve bu konuda sözleşme taraflarõ arasõnda uygun muayene parametrelerinin tamamõ belirlenerek bir anlaşmaya varõlabilir. Radyografik tekniğin seçimi, ilgili taraflar arasõndaki anIaşmayIa yapõlmalõdõr.


3

Teknik sebeplerden dolayõ, radyasyon kaynağõ tipi veya radyasyon kaynağõ-cisim mesafesi; f gibi, Sõnõf B muayene için beIirtilmiş şartlardan birisini sağlamak mümkün olmadõğõnda, seçilen şartõn, Sõnõf A için belirlenen şart olmasõ konusunda, sözleşme taraflarõ arasõnda anlaşmaya varõlabilir. Meydana gelen hassasiyet kaybõ, en düşük yoğunluğun 3,0�e yükseltilmesi veya daha yüksek kontrastlõ bir film sisteminin seçilmesiyle telafi edilmelidir. Bu durumda, Sõnõf A'ya göre daha iyi hassasiyet elde edilmesi sebebiyle muayene numunesi, Sõnõf B�ye göre muayene edilmiş olarak kabul edilebilir. Madde 6.1.4 ve Madde 6.1.5�deki muayene düzenlemeleri için, Madde 6.6�da beIirtildiği şekiIde özel SFD azaltmasõ yapõldõğõnda, bu kural uygulanmaz. 5 Genel 5.1 İyonlaştõrõcõ radyasyona karşõ koruma Uyarõ: İnsan vücudunun herhangi bir kõsmõnõn x veya gama õşõnlarõna maruz kalmasõ, sağlõğa

oldukça zararlõ olabilir. X õşõnõ teçhizatõ veya radyoaktif kaynaklarõn kuIIanõldõğõ her yerde, ilgili yasal şartlar uygulanmalõdõr.

İyonlaştõrõcõ radyasyon kuIIanõldõğõnda yerel veya millî ya da milletlerarasõ güvenlik tedbirleri 2) sõkõ bir şekilde uygulanmalõdõr. 5.2 Yüzey hazõrlama ve imalât aşamasõ Genel olarak yüzey hazõrlama gerekli değiIdir, ancak yüzey kusurlarõnõn veya kaplamalarõn, hatalarõn tespitinde güçlüğe sebep olabileceği yerlerde, yüzey düzgünce taşlanmalõ veya kaplamalar giderilmelidir. Aksi belirtilmedikçe, radyografi işlemi, imalâtõn son kademesinden sonra (taşlama veya õsõl işlem sonrasõ gibi) yapõlmalõdõr. 5.3 Radyografta kaynak dikişinin yeri Radyografõn kaynak dikişini göstermediği yerlerde, kaynak dikişinin her iki yanõna da yüksek yoğunluklu işaretleyiciler yerleştiriImeIidir. 5.4 Radyograflarõn tanõtõmõ Radyografõ alõnan cismin her kesitine semboller iIiştiriImelidir. Bu sembollerin görüntüleri mümkünse ilgilenilen bölgenin dõşõnda kalan radyograf üzerinde görülmeli ve bu kesitin açõk bir şekilde tanõmlanmasõnõ sağlamalõdõr. 5.5 İşaretleme Her bir radyografõn konumunun doğru bir şekilde yerleştirilmesi için, muayene edilecek cisim üzerinde kalõcõ işaretlemeIer yapõlmalõdõr. Malzeme özeIIiği ve/veya malzemenin hizmet şartlarõnõn kalõcõ işaretIemeye müsaade etmediği durumlarda filmin cisim üzerindeki konumu, doğru şemaIar vasõtasõyla kaydedilebilir. 5.6 Filmlerin üst üste bindirilmesi İki veya daha fazla film kullanõlarak bir alanõn radyografõ alõndõğõnda, filmler ilgilenilen bölgenin tamamõnõn radyografisinin alõndõğõnõ garanti edecek şekilde yeterince üst üste bindirilmelidir. Bu husus her bir film üzerinde belirecek şekilde, cismin yüzeyi üzerine yerleştirilen, bir yüksek yoğunluklu işaretleyici ile doğrulanmalõdõr. 5.7 Görüntü kalite göstergelerinin (IQl) tipleri ve konumlarõ Görüntü kalitesi, EN 462-1 veya EN 462-2�ye uygun IQI kullanõmõyla doğrulanmalõdõr. Kullanõlan IQI, tercihan, muayene cisminin radyasyon kaynağõ tarafõnda, kaynak dikişine bitişik esas metalin ilgilenilen alanõnõn merkezine yerIeştirilir. IQI, cisim yüzeyi ile yakõn temasta olmalõdõr. 2) TSE Notu : Radyasyon güvenliği ile ilgili olarak TAEK tarafõndan hazõrlanan kurallar, Ek MA ve Ek

MB�de verilmiştir.


4

IQI�õn yeri, film üzerinde düzgün bir optik yoğunlukIa karakterize edilen düzgün bir kalõnlõk kesitinde olmalõdõr. Kullanõlan lQI tipine göre, iki durum göz önüne alõnmalõdõr: a) Bir telli IQI kullanõldõğõnda, teller kaynak dikişi eksenine dik yönlendirilmeli ve IQI�õn yeri normal

olarak, kaynak dikişine bitişik esas metal üzerinde, en az 10 mm�lik tel uzunluğunu düzgün bir optik yoğunlukta göstermeyi temin etmelidir. Madde 6.1.6 ve Madde 6.1.7�ye göre yapõlan pozlamalarda IQI telleri, boru eksenine dik yerleştirilebilir ve bu durumda IQI, kaynak dikişi görüntüsü üzerine düşmemelidir.

b) Bir kademeli/delikli tip IQI kullanõIdõğõnda, IQI, gerekli delik numarasõ kaynak dikişine yakõn olacak tarzda yerleştirilmelidir.

Madde 6.1.6 ve Madde 6.1.7�ye göre pozlamalarda kullanõlan IQI tipi, radyasyon kaynağõ veya film tarafõna yerleştirilebilir. IQI�lar yukarõda belirtilen şartIara göre yerIeştirilemediğinde, lQl�lar film tarafõna yerleştirilmeli ve görüntü kalitesi, aynõ şartIar altõnda film tarafõna ve radyasyon kaynağõ tarafõna yerleştirilen bir IQl ile en az bir mukayeseli pozlama yapõlarak belirlenmelidir. Çift cidarlõ pozlamalar için, lQl film tarafõna yerleştiriIdiğinde, yukarõda belirtilen mukayese gerekli değildir ve bu durumda, Ek B�de verilen ilgili çizelgelere atõfta bulunulmalõdõr. lQI�Iar film tarafõna yerteştiriIdiğinde �F� harfi, IQI yakõnõna yerleştirilmeli ve bu durum, muayene raporunda belirtilmelidir. Radyograflar veya benzer muayene cisimleri ve bölgelerin benzer pozlama ve banyo teknikleri ile elde edilmesi ve görüntü kalite değerlerinde farklõlõklar olmamasõnõ garanti etmek için önlemler alõnmõşsa, her radyograf için görüntü kalitesinin doğrulanmasõna ihtiyaç yoktur. Bu durumda, görüntü kalitesinin doğrulanmasõ ile ilgili hususlar, sözleşme taraflarõ arasõnda yapõlan anlaşmaya tâbi olmalõdõr. 200 mm ve daha büyük çapa sahip borularõn merkezî olarak yerIeştirilmiş bir radyasyon kaynağõ ile yapõlan pozlamalarõ için en az 3 lQl, çevre üzerinde eşit aralõklarla yerleştirilmelidir. lQl görüntülerini gösteren film/filmler, daha sonra bütün çevreyi temsil ediyor gibi göz önüne alõnõr. 5.8 Görüntü kalitesinin değerlendirilmesi Filmler, EN 25580�e göre incelenmelidir. Radyograf üzerindeki IQI görüntüsü incelenerek, ayõrt edilebilen en ince tel veya delik numarasõ belirlenir. Bir telin görüntüsü, bir düzgün optik yoğunluk bölgesinde en az 10 mm sürekli bir uzunluğun açõkça görülebilir olmasõ durumunda kabul edilebilir. Kademeli/delikli tip IQI kulIanõldõğõnda, üzerinde aynõ çaplõ iki delik mevcut olan kademenin, görülebilir olarak kabul edilebilmesi için her iki delik de ayõrt edilebilir olmalõdõr. EIde edilen görüntü kalitesi, radyografik muayene raporunda belirtilmelidir. Kullanõlan göstergenin tipi, her bir durum için IQI üzerinde belirtildiği şekilde açõk olarak ifade edilmelidir. 5.9 En düşük görüntü kalite değerleri Ek B�de, Çizelge B.1�den Çizelge B.12�ye kadar olan çizelgeler, demir esaslõ malzemeler için en düşük kalite değerlerini göstermektedir. Diğer malzemeler için bu şartlar veya ilgili şartlar hususunda sözleşme taraflarõ arasõnda anIaşmaya varõlabilir. ŞartIar, EN 462-4�e göre belirlenmelidir. 5.10 Personelin vasõflandõrõlmasõ Bu standarda göre tahribatsõz muayene yapan personel, EN 473�e veya ilgili endüstriyel sektördeki uygun seviyeye eş değer bir standarda göre vasõflandõrõlmalõdõr. 6 Radyograflarõn alõnmasõ için tavsiye edilen teknikler


5

6.1 Muayene düzenlemeleri 6.1.1 Genel Normal olarak, Madde 6.1.2�den Madde 6.1.9�a kadar olan maddelere uygun radyografik teknikler kuIlanõlmalõdõr. Şekil 11�e göre uygulanan eliptik teknik (çift cidar / çift görüntü); dõş çapõ, De > 100 mm, cidar kalõnlõğõ t > 8 mm ve kaynak dikişi genişIiği De/4�den fazla oIduğunda kullanõlmamalõdõr. t/De < 0,12 olduğunda 90° yer değiştirilerek aIõnmõş görüntüler yeterlidir. İki kaynak dikişi görüntüsü arasõndaki mesafe, yaklaşõk bir kaynak dikişi genişliğinde olmalõdõr. De ≤ 100 mm için bir eliptik muayene yapmak zor oIduğunda, Madde 6.1.7�e göre dikey teknik kullanõlabilir (ŞekiI 12). Bu durumda, 120° veya 60° aralõklarla 3 pozlama gereklidir. Şekil 11, Şekil 13 ve Şekil 14�teki muayene düzenlemeleri için radyasyon demetinin eğikliği, mümkün olduğunca küçük ve iki görüntünün birbiri üzerine çakõşmasõnõ önleyecek şekiIde olmalõdõr. Radyasyon kaynağõ-cisim mesafesi (f), Madde 6.6�ya uygun olarak, mümkün olduğunca kõsa tutulmalõdõr. IQI, bir kurşun �F� harfi ile birlikte filme yakõn olarak yerleştirilmelidir. Parçanõn geometrisindeki benzerlik veya malzeme kalõnlõğõndaki farklõlõklar sebebiyle, yararlõ oIduğunda, diğer radyografik teknikler ile ilgili olarak taraflar arasõnda anlaşmaya varõlabilir. Böyle bir durumla ilgili bir örnek Madde 6.1.9�da gösterilmiştir. Çoklu film teknikleri, düzgün kesitler üzerinde pozlama sürelerini azaltmak için kullanõlmamalõdõr. Not - Alõn kaynaklõ bir boruda çevresel kaynak dikişinin tamamõnõn kabul edilebilir bir radyografik

muayenesi için gereken en az radyograf sayõsõ, Ek A�da verilmiştir. 6.1.2 Radyasyon kaynağõ cismin önüne, film karşõ tarafa yerleştirilmiş pozlama (Şekil 1) S: Radyasyon kaynağõ F: Film f, b, t için Madde 3

Şekil 1 - Düzlem cidarlar ve tek cidar nufuziyeti için muayene düzenlemesi (f, b, t Madde 3�te verilmiştir).


6

6.1.3 Radyasyon kaynağõnõn cismin dõşõna ve filmin cismin içine yerleştirildiği pozlama (Şekil 2�den Şekil 4�e kadar )

Şekil 2 - Kavisli cisimlerin tek cidar nüfuziyeti için muayene düzenlemesi

Şekil 3 - Kavisli cisimlerin tek cidar nüfuziyeti için muayene düzenlemesi (içine kaynak)

Şekil 4 - Kavisli cisimlerin tek cidar nüfuziyeti için muayene düzenlemesi (üzerine kaynak)


7

6.1.4 Radyasyon kaynağõnõn merkezî olarak cismin içine ve filmin cismin dõşõna yerleştirildiği pozlama (Şekil 5�den Şekil 7�ye kadar)





8

6.1.5 Radyasyon kaynağõnõn merkezden kaçõk olarak cismin içine ve filmin cismin dõşõna yerleştirildiği pozlama (Şekil 8�den Şekil 10�a kadar)





9

6.1.6 Eliptik teknik (Şekil 11)

Şekil 11 - Her iki cidarõn değerlendirilebilmesi için kavisli cisimlerin çift cidar nüfuziyeti ve çift görüntü

için muayene düzenlemesi (radyasyon kaynağõ ve film, muayene cisminin dõşõnda ) 6.1.7 Dikey teknik (Şekil 12)

Şekil 12 - Her iki cidarõn değerlendirilebilmesi için kavisli cisimlerin çift cidar nüfuziyeti ve çift görüntü

için muayene düzenlemesi (radyasyon kaynağõ ve film, muayene cisminin dõşõnda ) 6.1.8 Radyasyon kaynağõnõn cismin dõşõna ve filmin diğer tarafa yerleştirildiği pozlama (Şekil 13�den Şekil 18�e kadar)

Şekil 13 - IQI�õn film tarafõna yerleştirildiği ve filme bitişik cidarõn değerlendirilmesi için kavisli cisimlerin

çift cidar nüfuziyeti ve tek görüntü için muayene düzenlemesi.


10


11

Şekil 14 - Çift cidar nüfuziyeti ve tek görüntü için muayene düzenlemesi

Şekil 15 - Boyuna kaynak dikişlerinin çift cidar nüfuziyeti ve tek görüntü için muayene düzenlemesi

Şekil 16 - Filme bitişik cidarõn değerlendirilmesi için kavisli cisimlerin çift cidar nüfuziyeti ve tek görüntü

için muayene düzenlemesi.

Şekil 17 - İç köşe kaynak dikişlerinin nüfuziyeti için muayene düzenlemesi


12

Şekil 18 - İç köşe kaynak dikişlerinin nüfuziyeti için muayene düzenlemesi

6.1.9 Farklõ malzeme kalõnlõklarõ için teknik (Şekil 19 )

Radyasyon kaynağõ

Şekil 19 - Çoklu film tekniği 6.2 Tüp gerilimi ve radyasyon kaynağõnõn seçimi 6.2.1 500 kV değerine kadar x-õşõnõ cihazlarõ İyi bir hata tespit hassasiyeti için, x-õşõnõ tüp gerilimi mümkün oIduğu kadar düşük olmalõdõr. Tüp geriliminin kalõnlõğa karşõlõk gelen en büyük değerleri, ŞekiI-20'de verilmiştir.


13

1 Bakõr / nikel ve alaşõmlarõ 2 Çelik 3 Titanyum ve alaşõmlarõ 4 Alüminyum ve alaşõmlarõ

1) x-õşõnõ gerilimi 2) Nüfuz edilen kalõnlõk w

Şekil 20 - Nüfuz edilen kalõnlõğõn ve malzemenin bir fonksiyonu olarak 500 kV'a kadar olan x-õşõnõ

cihazlarõ için en yüksek x-õşõnõ gerilimi Radyografisi alõnacak cismin kesit alanõnda bir kalõnlõk değişiminin olduğu bazõ uygulamalarda biraz daha yüksek gerilime izin veren değiştirilmiş bir teknik kullanõlabilir. Ancak aşõrõ derecede yüksek tüp geriliminin, hata tespit hassasiyetinde kayba yol açacağõna dikkat edilmelidir. Bu artõş, çelikler için 50 kV, titanyum için 40 kV ve alüminyum için 30 kV�tan daha fazla olmamalõdõr. 6.2.2 Diğer radyasyon kaynaklarõ Gama õşõn kaynaklarõ ve 1 MeV'un üzerindeki x-õşõnõ teçhizatõ için izin verilen, nüfuz edilen kalõnlõk aralõklarõ, Çizelge 1'de verilmiştir. İlgili taraflar arasõnda varõlan anlaşmayla; Ir 192 için değer 10 mm'ye, Se 75 için 5 mm'ye kadar azaltõlabilir. İnce çelik numuneler üzerinde Se 75, Ir 192 ve Co 60�dan gelen gama õşõnlarõ, uygun teknik parametrelerle kullanõlan x-õşõnlarõ cihazõnõn sağladõğõ kadar iyi bir hata tespit hassasiyetine sahip radyograflar sağlayamaz. Bununla beraber, gama õşõnõm kaynaklarõnõn taşõnabiIirlik ve erişilebilirlik avantajlarõ sebebiyle Çizelge 1,


14

x-õşõnõ kullanõmõ güç olduğunda kullanõIabilecek gama õşõnõm kaynaklarõnõn her biri için bir kalõnlõk aralõğõ verir.


15

Belirli uygulamalar için yeterli görüntü kalitesi elde edilebildiğinde daha geniş cidar kalõnlõk aralõklarõna müsaade edilebilir. Gama õşõnlarõ kullanõlarak radyografi alõnmasõ durumunda, radyasyon kaynağõnõ konumlandõrmak için gerekli gidiş - geliş süresi, toplam poz süresinin % 10�unu aşmamalõdõr. Çizelge 1 - Çelik, bakõr ve nikel esaslõ alaşõmlar için tüp gerilimi 1 MeV ve üzerinde olan x-õşõnõ teçhizatõ ve gama õşõn kaynaklarõ için nüfuz edilen kalõnlõk aralõğõ

Nüfuz edilen kalõnlõk, w mm

Radyasyon kaynağõ

Muayene sõnõfõ A Muayene sõnõfõ B Tm 170 w ≤ 5 w 7 ≤ 5

Yb 1691) 1≤ w ≤ 15 2 ≤ w ≤ 12 Se 752) 10 ≤ w ≤ 40 14 ≤ w ≤ 40 lr 192 20 ≤ w ≤ 100 20 ≤ w ≤ 90 Co 60 40 ≤ w ≤ 200 60 ≤ w ≤ 150 1 MeV�den 4 MeV'a kadar enerjiye sahip x õşõnõ teçhizatõ

30 ≤ w ≤ 200 50 ≤ w ≤ 180

4 MeV�den 12 MeV'a kadar enerjiye sahip x õşõnõ teçhizatõ

w ≥ 50 w ≥ 80

12 MeV üzerinde enerjiye sahip x õşõnõ teçhizatõ

w ≥ 80 w ≥ 100

1) Alüminyum ve titanyum için, nüfuz edilen malzeme kalõnlõğõ Sõnõf A için 10 mm < w < 70 mm, Sõnõf B için 25 mm < w < 55 mm�dir.

2) Alüminyum ve titanyum için, nüfuz edilen malzeme kalõnlõğõ Sõnõf A için 35 mm ≤ w ≤ 120 mm�dir.

6.3 Film sistemleri ve ekranlar Radyografik muayene için film sistem sõnõflarõ EN 584-1�e göre kullanõlmalõdõr. Farklõ radyasyon kaynaklarõ için en düşük film sistem sõnõflarõ, Çizelge 2 ve Çizelge 3�te verilmiştir. Metal ekranlar kulIanõldõğõnda, ekranlarla filmler arasõnda iyi bir temas sağlanmasõ gereklidir. Bu durum, ya vakum ambalajlõ filmler kullanmak veya basõnç uygulamak suretiyle sağIanabilir. Çizelge 2 ve Çizelge 3, farklõ radyasyon kaynaklarõ için tavsiye edilen ekran malzeme ve kalõnlõklarõnõ göstermektedir. Gerekli görüntü kalitesi sağlamak şartõyla, diğer ekran kalõnlõklarõ için de taraflar arasõnda anlaşmaya varõlabilir.


16

Çizelge 2 - Çelik, bakõr ve nikel esaslõ alaşõmlarõn radyografisi için metal ekranlar ve film sistem sõnõflarõ

Film sistem sõnõfõ1) Metal ekranlarõn tip ve kalõnlõğõ Radyasyon kaynağõ

Nüfuziyet kalõnlõğõ, w Sõnõf A Sõnõf B Sõnõf A Sõnõf B

x õşõnõ gerilimi ≤100 kV

Ekransõz veya 0,03 mm�ye kadar kurşun ön ve arka ekranlar

x õşõnõ gerilimi >100 kV ilâ 150 kV

C3

0,15 mm�ye kadar kurşun ön ve arka ekranlar

x õşõnõ gerilimi >150 kV ilâ 250 kV

C5

C4 0,02 ilâ 0,15 mm kurşun ön ve arka ekranlar

w < 5 mm C3 Ekransõz veya 0,03 mm�ye kadar kurşun ön ve arka ekranlar

Yb 169 Tm 170

w ≥ 50 mm

C5

C4 0,02 ilâ 0,15 mm kurşun ön ve arka ekranlar

w ≤ 50 mm C4 0,02 ilâ 0,2 mm kurşun ön ve arka ekranlar

x õşõnõ gerilimi > 250 kV ilâ 500 kV

w > 50 mm

C5

C5 0,1 ilâ 0,2 mm kurşun ön ekranlar2)

0,02 ilâ 0,2 mm kurşun arka ekranlar

Se 75 C5 C4 0,1 ilâ 0,2 mm kurşun ön ve arka ekranlar 0,02 ilâ 0,2 mm kurşun ön ekranlar

0,1 ilâ 0,2 mm kurşun ön ekranlar2)

Ir 192

C5

C4 0,02 ilâ 0,2 mm kurşun arka ekranlar

w ≤ 100 mm C4 Co 60 w > 100 mm

C5 C5

0,25 ilâ 0,7 mm çelik veya bakõr ön ve arka ekranlar3)

w ≤ 100 mm C3 1 MeV�dan 4 MeV�a kadar enerjiye sahip x õşõnõ teçhizatõ

w > 100 mm

C5 C5 0,25 ilâ 0,7 mm çelik veya bakõr ön ve arka ekranlar3)

w ≤ 100 mm C4 C4 100 mm< w ≤ 300 mm C4

4 MeV�dan 12 MeV�a kadar enerjiye sahip x õşõnõ teçhizatõ

w > 300 mm

C5 C5

1 mm�ye kadar bakõr, çelik veya tantal ön ekran4) 1 mm�ye kadar bakõr veya çelik, 0,5 mm�ye kadar tantal arka ekran4)

w ≤ 100 mm C4 - 100 mm< w ≤ 300 mm C4

1 mm�ye kadar tantal ön ekran5) Arka ekran yok

12 MeV�un üzerinde enerjiye sahip x õşõnõ teçhizatõ

w > 300 mm

C5

C5 1 mm�ye kadar tantal ön ekran5) 0,5 mm� e kadar tantal arka ekran

1) Daha iyi film sistem sõnõflarõ da kullanõlabilir. 2) 0,03 mm�ye kadar ön ekranlõ hazõr paketlenmiş filmler, parça ve film arasõna ilâve olarak 0,1 mm kurşun

ekran yerleştirilmişse kullanõlabilir. 3) Sõnõf A�da 0,5 mm ilâ 2,0 mm kurşun ekranlar da kullanõlabilir. 4) Taraflar arasõnda yapõlan anlaşmayla Sõnõf A�da 0,5 mm ilâ 1 mm kurşun ekranlar kullanõlabilir. 5) Anlaşmayla tunsgten ekranlar kullanõlabilir.


17

Çizelge 3 - Alüminyum ve titanyum için metal ekranlar ve film sistem sõnõflarõ

Film sistem sõnõfõ1) Radyasyon kaynağõ Sõnõf A Sõnõf B

Şiddetlendirici ekranlarõn tipi ve kalõnlõğõ

x-õşõnõ gerilimi ≤ 150 kV

Ekransõz veya 0,03 mm�ye kadar ön ve 0,15 mm�ye kadar arka kurşun ekran

x-õşõnõ gerilimi > 150 kV ilâ 250 kV

0,02 mm ilâ 0,15 mm kurşun ön ve arka ekran

x-õşõnõ gerilimi > 250 kV ilâ 500 kV

0,1mm ilâ 0,2 mm kurşun ön ve arka ekran

Yb 169 0,02mm ilâ 0,15 mm kurşun ön ve arka ekran

Se 75

C5

C3

0,02mm ön 2) ve 0,1mm ilâ 0,2 mm kurşun arka ekran

1) Daha iyi film sistem sõnõflarõ da kullanõlabilir. 2) 0,2 mm kurşun yerine 0,1mm�lik ilave filtreli bir 0,1mm�lik ekran kullanõlabilir. 6.4 Demetin hizalanmasõ Radyasyon demeti, muayene bölgesinin merkezine yönlendirilmeli ve demet, parça yüzeyine geldiği noktaya dik olmalõdõr. Ancak, belirli kusurlarõn demetin farklõ bir şekilde hizalamasõyla en iyi bir şekilde görüntülenebileceğinin gösterilebildiği durumlar buna istisna teşkil eder. Bu durumda, demetin uygun bir şekilde hizalanmasõna izin verilir. Sözleşmeye taraf olanlar arasõnda, diğer radyografi alma usulleri hususunda anlaşmaya varõlabilir. 6.5 Saçõlmõş radyasyonun azaltõlmasõ 6.5.1 Filtreler ve yönlendiriciler (kolimatörler) Geri saçõlmõş radyasyonun etkisini azaltmak için doğrudan radyasyon mümkün olduğu kadar muayene edilen kesite yönlendirilmelidir. lr 192 ve Co 60 radyasyon kaynaklarõnõn kullanõlmasõ veya kenar saçõlmasõ durumunda; bir kurşun Ievha, muayene parçasõ ile kaset arasõnda düşük enerjili saçõImõş radyasyonu filtre etmek için kullanõlabilir. Bu levhanõn kaIõnIõğõ, nüfuz edilen kalõnlõğa bağlõ olarak 0,5 mm - 2 mm arasõndadõr. 6.5.2 Geri saçõImõş radyasyonun önlenmesi Gerektiğinde film, film-ekran kombinasyonunun arkasõna yerleştirilen en az 1 mm'lik kurşun veya 1,5 mm�lik kalay olmak üzere yeterli kalõnlõktaki kurşun veya kalay malzemeyle, saçõlmõş radyasyondan korunmalõdõr. Saçõlmõş radyasyonun varlõğõ, her bir kasetin hemen arkasõna yerleştirilen kurşun bir B harfiyle (en az 10 mm yüksekliğinde ve en az 1,5 mm kaIõnlõğõnda), her bir yeni muayene düzenlemesi için kontrol edilmelidir. Bu sembolün görüntüsü, radyograf üzerinde daha zayõf bir belirti olarak göründüğünde radyograf reddedilmelidir. Sembol daha koyu veya görünmez oIduğunda, radyograf kabul edilebilir ve bu durum saçõlmõş radyasyona karşõ iyi bir koruma olduğunu gösterir. 6.6 Radyasyon kaynağõ cisim mesafesi, f En kõsa radyasyon kaynağõ-cisim mesafesi (fmin), radyasyon kaynak boyutu (d) ve cisim-film mesafesi (b)'ye bağlõdõr. f mesafesi, uygulanabildiği yerlerde, bu mesafenin radyasyon kaynağõnõn boyutuna (d) oranõ (f/d) aşağõdaki eşitliklerde verilen değerlerin altõnda olmayacak şekilde seçilmelidir: Sõnõf A için: f/d ≥ 7,5 b2/3 (1)


18

Sõnõf B için: f/d ≥ 15 b2/3 (2) Burada: b mm olarak verilmiştir b mesafesi < 1,2 t olduğunda (1) ve (2) eşitliklerindeki ve Şekil 21�deki b boyutu, anma kalõnlõğõ t ile yer değiştirmelidir. Radyasyon kaynağõ ve cisim arasõndaki en kõsa mesafenin, fen az, belirlenmesi için Şekil 21�de verilen nomogram kullanõlabilir. Nomogram, (1) ve (2) nolu eşitIikIeri esas alõr. Sõnõf A�da yüzeye paralel kusurlar tespit edilmek zorunda olduğunda, en kõsa mesafe (fmin) geometrik gölgeyi yarõ yarõya azaltmak için Sõnõf B�deki gibi olmalõdõr. Çatlağa duyarlõ malzemelerin kritik teknik uygulamalarõnda, Sõnõf B�den daha hassas radyografik teknikler kullanõlmalõdõr.


19

1: Sõnõf B 2: Sõnõf A

Şekil 21 - En kõsa radyasyon kaynağõ-cisim mesafesinin, fen az, cisim-film mesafesi ve radyasyon kaynağõnõn boyutuna bağlõ olarak tayini için nomogram


20

Madde 6.1.6�da belirtilen eliptik teknik veya Madde 6.1.7�de belirtilen dikey teknik kullanõIdõğõnda, (1) ve (2) nolu eşitliklerde ve Şekil 21�de, b değeri yerine borunun dõş çapõ (De) kullanõlmalõdõr. Radyasyon kaynağõ cismin dõşõnda ve film diğer tarafta olduğunda (çift cidarlõ nüfuziyet / tek görüntü olarak Madde 6.1.8�de belirtilen teknik), radyasyon kaynağõ-cisim mesafesi yalnõzca cidar kalõnlõğõyla belirlenir. Radyasyon kaynağõ, daha uygun muayene yönü elde etmek üzere radyografisi alõnacak cisim içine yerleştirilebildiğinde (Madde 6.1.4 ve Madde 6.1.5�de gösterilen teknikler) ve bir çift cidar tekniğinden (Madde 6.1.6�dan Madde 6.1.8�e kadar) kaçõnõldõğõnda bu metot tercih edilmelidir. Radyasyon kaynağõ -cisim arasõndaki en kõsa mesafedeki azalma % 20�den fazla olmamalõdõr. Radyasyon kaynağõ, merkezî olarak cismin içine ve film cismin dõşõna yerleştirildiğinde (Madde 6.1.4�de belirtilen teknik) ve IQI şartlarõnõn sağlanmasõ şartõyla bu % azalma değeri arttõrõlabilir. Bununla birlikte radyasyon kaynağõ-cisim arasõndaki en kõsa mesafedeki azalma % 50�den daha büyük olmamalõdõr. 6.7 Tek bir pozlama için en büyük alan Radyasyon kaynağõnõn merkezden kaçõk olarak yerleştirildiği durumlarda, kavisli kaynak dikişlerinin (Şekil 2�den Şekil 4�e, Şekil 8�den Şekil 16�ya kadar) ve düz kaynak dikişlerinin tam bir muayenesi için (Şekil 1 ve Şekil 15) gerekli radyograflarõn sayõsõ, teknik şartlara uygun olarak belirlenmelidir. Düzgün kalõnlõğa sahip bir alanda değerlendiriIen dõş kenarda nüfuz edilen kalõnlõğõn, demetin merkezinin nüfuz ettiği kalõnlõğa oranõ, Sõnõf B için 1,1�den, Sõnõf A için 1,2�den daha büyük olmamalõdõr. Nüfuz edilen kalõnlõktaki herhangi bir değişmenin sebep olduğu yoğunluklar, Madde 6.8�de belirtilen değerlerden daha düşük ve uygun maskelemenin mümkün olmasõ şartõyIa, mevcut aydõnlatõcõlarõn izin verdiği değerlerden daha yüksek olmamalõdõr. Muayene edilecek alanõn büyüklüğü, kaynak dikişi ve õsõdan etkilenmiş bölgeyi kapsar. Genel olarak, kaynağõn her bir tarafõnda yaklaşõk 10 mm�lik esas metal muayene edilmelidir. Bir çevresel alõn kaynak dikişinin kabul edilebilir muayenesini sağlayan radyograflarõn sayõsõ için yapõlan bir tavsiye, Ek A�da verilmiştir. 6.8 Radyografõn yoğunIuğu Pozlama şartlarõ, muayene edilen alandaki radyografõn en düşük optik yoğunluğu Çizelge 4�te verilen değerlere eşit veya daha büyük olacak şekilde olmalõdõr. Çizelge 4 - Radyograflarõn optik yoğunluğu

Sõnõf Optik yoğunluk1)

A ≥ 2,0 2) B ≥ 2,3 3)

1) ± 0,1 mm lik bir ölçme toleransõna müsaade edilir. 2) Sözleşmeye taraf olanlar arasõnda yapõlan özel anlaşmayla 1,5�a düşürülebilir. 3) Taraflar arasõnda yapõlan özel anlaşmayIa 2,0�ye düşürülebilir. Yüksek optik yoğunIuklar, Madde 6.10�a göre inceleme õşõğõnõn yeterince parlak oImasõ durumunda avantajlõ bir şekilde kullanõlabilir. Film yaşlanmasõ, geliştirme veya sõcaklõğõn sebep olduğu istenmeyen yüksek sis yoğunluklarõndan sakõnmak için, sis yoğunluğu, gerçek radyograflarla aynõ şartIar altõnda işIeme tâbi tutulan ve kullanõlan filmlerden alõnan pozlanmamõş bir numune üzerinde periyodik olarak kontrol edilmelidir. Sis yoğunluğu, 0,3�ü aşmamalõdõr. Burada �sis yoğunluğu�, pozIanmadan banyo işIemine tâbi tutulan bir filmin toplam yoğunIuğu (emülsiyon ve fon) olarak tanõmlanmõştõr.


21

Çift film incelemesi istendiğinde, tek bir filmin yoğunIuğu 1,3�ten az olmamalõdõr. 6.9 Banyo işlemi Filmler, seçilen film sistemi sõnõfõnõ elde etmek için, film ve kimyasal madde imalâtçõlarõ tarafõndan tavsiye edilen şartlara göre işleme tâbi tutulur. Sõcaklõğa, geliştirme ve yõkama sürelerine özeI olarak dikkat edilmelidir. Film banyo işlemi, EN 584-2�ye göre düzenli olarak kontrol edilmelidir. Radyograflar; yapõlacak yorumlarla, girişimde bulunabilecek işlem veya diğer sebepler yüzünden ortaya çõkan kusurlardan arõnmõş olmalõdõr. 6.10 Film inceleme şartlarõ Radyograflar, EN 25580�e göre, ayarlanabilir aydõnlatmalõ bir inceleme ekran alanõ üzerinde, karanlõk bir odada incelenmelidir. İnceleme ekranõ, yalnõzca ilgili alan görülecek şekilde maskelenmelidir. 7 Muayene raporu 1) Her bir pozlama veya pozlama grubu için muayene raporu, kullanõlan radyografik teknikle ve sonuçlarõn daha iyi anlaşõlmasõnõ sağIayacak diğer özel şartIarla ilgili bilgi vermelidir. Muayene raporu, en az aşağõdaki bilgileri ihtiva etmelidir: a) Muayene kuruIuşunun adõ, b) Cisim, c) Malzeme, d) Isõl işlem, e) Kaynak dikişinin geometrisi, f) Malzeme kalõnlõğõ, g) Kaynak işIemi, h) Kabul şartIarõ dahil, muayene özellikleri, i) Radyografi tekniği ve sõnõfõ, bu standarda göre gerekli IQI hassasiyeti, j) Madde 6.1�e göre muayene düzenlemesi, k) Kullanõlan işaretleme sistemi, l) Film konum plânõ, m) Radyasyon kaynağõ, odak noktasõnõn tip ve boyutu ile kullanõlan teçhizatõn tanõtõmõ, n) Film, ekranlar ve filtreler, o) Kullanõlan tüp gerilimi ve akõmõ veya kaynağõn aktivitesi, p) Poz süresi ve kaynak film mesafesi, q) Banyo işlem tekniği: elle/ otomatik, r) Görüntü kalite göstergelerinin tipi ve konumu, s) Film yoğunluğu, lQl okuma verileri dahil olmak üzere muayene sonuçlarõ, t) ÖzeI anlaşmayla bu standarddan herhangi bir sapmanõn olup olmadõğõ, u) Sorumlu kişinin/kişilerin adõ ve belge durumu, v) Pozlama ve muayene rapor tarihi / tarihleri.


22

1) TSE Notu : Deney raporu, burada istenilen bilgilere ilâveten, TS EN ISO/IEC 17025�de verilen

bilgileri de ihtiva edecek şekilde düzenlenebilir.


23

Ek A Çevresel alõn kaynağõnõn kabul edilebilir muayenesinin sağIanmasõ

için tavsiye edilen pozlama sayõlarõ Şekil A.1'dan Şekil A.4�e kadar verilen gerekli en az poz sayõsõ, dõş çapõ 100 mm�yi aşan borular için geçerlidir. Bir tek pozlamada muayene edilecek birleştirme cidar kalõnlõğõnõn sapmasõ ∆t/t, % 20'yi aşmadõğõnda, ŞekiI A.3 ve Şekil A.4 kullanõlõr. Bu teknik yalnõzca enine çatlaklara sahip olma ihtimali az oIduğunda veya bu tür kusurlar diğer tahribatsõz metotlarla muayene ediIdiğinde tavsiye edilir. ∆t / t, % 10'a eşit veya daha küçük olduğunda Şekil A.1 ve ŞekiI A.2 kullanõlõr. Bu durumda, enine çatlaklarõn da tespiti mümkün olabilir. Cisim, sadece enine çatlaklar için muayene ediIdiğinde gereken en az radyograf sayõsõ, Şekil A.1'den Şekil A.4'e kadar olan şekillerde verilen değerIere kõyasla artar.


24

Anma kalõnlõğõ t / boru dõş çapõ D

Şekil A.1 - t / De ve De / f oranlarõnõn bir fonksiyonu olarak, değerlendirilecek alanlardaki eğimli

nüfuziyet sebebiyle nüfuz edilen ∆t /t kalõnlõğõnda müsaade edilebilen en fazla % 10'luk artõş ile birlikte radyasyon kaynağõ dõşarõda ve tek cidar nüfuziyeti için en az pozlama sayõsõ N


25

1 Boru cidarõ

Anma kalõnlõğõ t / boru dõş çapõ D Şekil A.2 - t / De ve De / FFD oranlarõnõn bir fonksiyonu olarak, değerlendirilecek alanlardaki eğimli

nüfuziyet sebebiyle nüfuz edilen ∆t /t kalõnlõğõnda müsaade edilebilen en fazla %10'luk artõş ile birlikte çift cidar nüfuziyeti ve radyasyon kaynağõ içeride olarak merkezden kaçõk nüfuziyet için en az

pozlama sayõsõ N


26


Şekil A.3 - t / De ve De / f oranlarõnõn bir fonksiyonu olarak, değerlendirilecek alanlardaki eğimli

nüfuziyet sebebiyle nüfuz edilen ∆t /t kalõnlõğõnda müsaade edilebilen en fazla %10'luk artõş ile birlikte radyasyon kaynağõ dõşarõda ve tek cidar nüfuziyeti için en az pozlama sayõsõ N


27


Şekil A. 4 - t / De ve De / FFD oranlarõnõn bir fonksiyonu olarak, değerlendirilecek alanlardaki eğimli

nüfuziyet sebebiyle nüfuz edilen ∆t /t kalõnlõğõnda müsaade edilebilen en fazla %10'luk artõş ile birlikte çift cidar nüfuziyeti ve radyasyon kaynağõ içeride olarak merkezden kaçõk nüfuziyet için en az

pozlama sayõsõ N


28

Ek B

Tavsiye edilen görüntü kalite değerleri Tek cidar tekniği: IQI radyasyon kaynağõ tarafõnda Çizelge B.1 - Telli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf A Anma kalõnlõğõ, t (mm) IQI Değeri 1)

t ≤1,2 W18 1,2 < t ≤ 2,0 W17 2,0 < t ≤ 3,5 W16 3,5 < t ≤ 5,0 W15 5,0 < t ≤ 7 W14 7 < t ≤ 10 W13 10 < t ≤ 15 W12 15 < t ≤ 25 W11 25 < t ≤ 32 W10 32 < t ≤ 40 W9 40 < t ≤ 55 W8 55 < t ≤ 85 W7 85 < t ≤ 150 W6 150 < t ≤ 250 W5

t > 250 W4 1) Ir 192 kaynaklarõ kullanõldõğõnda, listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir: 10 mm - 20 mm : 2 değere kadar 24 < t ≤ 30 mm : 1 değere kadar Çizelge B.2 - Kademeli / delikli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf A Anma kalõnlõğõ, t (mm) IQI Değeri 1)

t ≤ 2,0 H 3 2,0 < t ≤ 3,5 H 4 3,5 < t ≤ 6 H 5 6 < t ≤ 10 H 6 10 < t ≤ 15 H 7 15 < t ≤ 24 H 8 24 < t ≤ 30 H 9 30< t ≤ 40 H 10 40< t ≤ 60 H 11

60 < t ≤ 100 H 12 100 < t ≤ 150 H 13 150 < t ≤ 200 H 14 200 < t ≤ 250 H 15 250 < t ≤ 320 H 16 320 < t ≤ 400 H 17

t > 400 H 18


29

1)Ir 192 kaynaklarõ kullanõldõğõnda, listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir: 10 mm - 20 mm : 2 değere kadar 24 < t ≤ 30 mm : 1 değere kadar Tek cidar tekniği: IQI radyasyon kaynağõ tarafõnda Çizelge B.3 - Telli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf B Anma kalõnlõğõ, t (mm) IQI Değeri 1)

t ≤1,5 W19 1,5 < t ≤ 2,5 W18 2,5 < t ≤ 4 W17 4 < t ≤ 6 W16 6 < t ≤ 8 W15 8 < t ≤ 12 W14 12 < t ≤ 20 W13 20 < t ≤ 30 W12 30 < t ≤ 35 W11 35 < t ≤ 45 W10 45 < t ≤ 65 W9 65 < t ≤ 120 W8 120 < t ≤ 200 W7 200 < t ≤ 350 W6

t > 350 W5 1) Ir 192 kaynaklarõ kullanõldõğõnda,

listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir:

12 mm - 40 mm : 1 değere kadar

Çizelge B.4 - Kademeli / delikli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf B Anma kalõnlõğõ, t (mm) IQI Değeri 1)

t ≤ 2,5 H 2 2,5 < t ≤ 4 H 3 4 < t ≤ 8 H 4 8 < t ≤ 12 H 5 12 < t ≤ 20 H 6 20 < t ≤ 30 H 7 30< t ≤ 40 H 8 40< t ≤ 60 H 9 60< t ≤ 80 H 10

80 < t ≤ 100 H 11 100 < t ≤ 150 H 12 150 < t ≤ 200 H 13 200 < t ≤ 250 H 15

1) Ir 192 kaynaklarõ kullanõldõğõnda, listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir:

12 mm - 40mm : 1 değere kadar


30


31

Çift cidar tekniği: IQI radyasyon kaynağõ tarafõnda Çizelge B.5 - Telli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf A Nüfus edilen kalõnlõk,

w (mm) IQI Değeri 1)

w ≤1,2 W18 1,2 < w ≤ 2 W17 2 < w ≤ 3,5 W16 3,5 < w ≤ 5 W15 5 < w ≤ 7 W14 7 < w ≤ 12 W13 12 < w ≤ 18 W12 18 < w ≤ 30 W11 30 < w ≤ 40 W10 40 < w ≤ 50 W9 50 < w ≤ 60 W8 60 < w ≤ 85 W7 85 < w ≤ 120 W6 120 < w ≤ 220 W5 220 < w ≤ 380 W4

w > 380 W3 Çizelge B.6 - Kademeli / delikli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf A Nüfus edilen kalõnlõk,


w ≤ 1 H 3 1 < w ≤ 2 H 4

2 < w ≤ 3,5 H 5 3,5 < w ≤ 5,5 H 6 5,5 < w ≤ 10 H 7 10 < w ≤ 19 H 8 19 < w ≤ 35 H 9

1) Ir 192 kaynaklarõ kullanõldõğõnda, listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir: w ≤ 3,5 : 2 değere kadar 3,5 mm < w ≤ 10 mm : 1 değere kadar


32

Çift cidar tekniği: IQI radyasyon kaynağõ tarafõnda Çizelge B.7 - Telli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf B Nüfuz edilen kalõnlõk,


w ≤1,5 W19 1,5 < w ≤ 2,5 W18 2,5 < w ≤ 4 W17 4 < w ≤ 6 W16 6 < w ≤ 8 W15 8 < w ≤ 15 W14 15 < w ≤ 25 W13 25 < w ≤ 38 W12 38 < w ≤ 45 W11 45< w ≤ 55 W10 55 < w ≤ 70 W9 70 < w ≤ 100 W8 100 < w ≤ 170 W7 170 < w ≤ 250 W6

w > 250 W5 Çizelge B.8 - Kademeli / delikli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf B Nüfus edilen kalõnlõk


w ≤ 1 H2 1 < w ≤ 2,5 H 3 2,5 < w ≤ 4 H 4 4 < w ≤ 6 H 5 6 < w ≤ 11 H 6 11 < w ≤ 20 H 7 20 < w ≤ 35 H 8

1)Ir 192 kaynaklarõ kullanõldõğõnda, listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir:

4 mm - 11mm : 1 değere kadar


33

Çift cidar tekniği; Tek veya çift görüntü; IQI radyasyon kaynağõ tarafõnda Çizelge B.9 - Telli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf A Nüfuz edilen kalõnlõk,

w (mm) IQI Değeri

w ≤ 1,2 W18 1,2< w ≤ 2 W17 2 < w ≤ 3,5 W16 3,5 < w ≤ 5 W15 5 < w ≤ 10 W14 10 < w ≤ 15 W13 15 < w ≤ 22 W12 22 < w ≤ 38 W11 38 < w ≤ 48 W10 48< w ≤ 60 W9 60 < w ≤ 85 W8 85 < w ≤ 125 W7 125< w ≤ 225 W6 225 < w ≤ 375 W5

w > 375 W4 Çizelge B.10 - Kademeli / delikli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf A Nüfuz edilen kalõnlõk,


w ≤ 2 H 3 2 < w ≤ 5 H 4 5 < w ≤ 9 H 5 9 < w ≤ 14 H 6 14 < w ≤ 22 H 7 22 < w ≤ 36 H 8 36 < w ≤ 50 H 9 50 < w ≤ 80 H10

1) Ir 192 kaynaklarõ kullanõldõğõnda, listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir:

3 mm - 9mm : 2 değere kadar 9 mm< w ≤ 22 mm: 1 değere kadar


34

Çift cidar tekniği;Tek veya çift görüntü; IQI radyasyon kaynağõ tarafõnda Çizelge B.11 - Telli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf B Nüfuz edilen kalõnlõk,

w (mm) IQI Değeri

w ≤ 1,5 W19 1,5< w ≤ 2,5 W18 2,5 < w ≤ 4 W17 4 < w ≤ 6 W16 6 < w ≤ 12 W15 12 < w ≤ 18 W14 18 < w ≤ 30 W13 30 < w ≤ 45 W12 45 < w ≤ 55 W11 55< w ≤ 70 W10

70 < w ≤ 100 W9 100 < w ≤180 W8 180< w ≤ 300 W7

w > 300 W6 Çizelge B.12 - Kademeli / delikli tip IQI Görüntü kalite sõnõfõ: Sõnõf B Nüfuz edilen kalõnlõk


w ≤ 2,5 H 2 2,5 < w ≤ 5,5 H 3 5,5 < w ≤ 9,5 H 4 9,5 < w ≤ 15 H 5 15 < w ≤ 24 H 6 24 < w ≤ 40 H 7 40 < w ≤ 60 H 8 60 < w ≤ 80 H 9

1) Ir 192 kaynaklarõkullanõldõğõnda, listelenen değerlerden daha düşük IQI değerleri aşağõdaki gibi kabul edilebilir:

5,5 mm - 9 mm : 2 değere kadar 9,5 mm < w ≤ 24 mm: 1 değere kadar


35

Ek MA (Bilgi için)

Türkiye Atom Enerji Kurumu

Endüstriyel amaçlõ gama radyografi cihazlarõ için radyasyon sağlõğõ ve güvenliği tüzük ve yönetmelik hükümlerine göre uyulmasõ gerekli

hususlar 1) Endüstriyel amaçlõ radyografi cihazlarõnõn Radyasyon Güvenliği Tüzüğü'nün 9-A maddesinde

belirtilen belgeye sahip özelliklere sahip ve Radyasyon Korunmasõ konusunda eğitim görmüş bir radyografçõnõn sorumluluğu altõnda kullanõlmasõ gerekmektedir.

2) Radyasyon kaynak ve cihazlarõ ile yapõlan çalõşmalarõ yürütmekle görevli personelin maruz

kalacağõ bütün vücut radyasyon dozu, Radyasyon Güvenliği yönetmeliğinde belirtilen, yõlda 50 mSv, ardõşõk beş yõl ortalamasõ 20 mSv değerini geçmemelidir.

3) Bu hususu sağlamak üzere radyografi çalõşmalarõnõ yürüten bütün personelin film dozimetresi ve

ayrõca, tercihan 0 - 2 mSv arasõndaki dozlarõ, ölçülebilecek doğrudan okumalõ cep (kalem) dozimetresi taşõmalarõ zorunludur. Cep dozimetreleri her iş günü başõnda sõfõrlanmalõ ve çalõşma sonunda okunarak doz değerleri kaydedilmeli ve ayrõca yüksek radyasyona maruz kalõnmasõ halinde derhal film dozimetresinin değerlendirilmesi yoluna gidilmelidir.

Cep ve film dozimetrelerinin doz değerlerinin kayõtlarõ her personel için ayrõ ayrõ tutularak bu kayõtlar özel dosyalar içinde muhafaza edilmelidir.

4) Radyografi çalõşmalarõ ile ilgili olmayan diğer personelin maruz kalabileceği radyasyon dozu yõlda 5 mSv, ardõşõk beş yõl ortalamasõ 1 mSv değerini geçmemelidir.

5) Radyografi çalõşmalarõ sõrasõnda Radyasyon Güvenliği için gerekli ölçümlerin yapõlabilmesi

amacõyla kullanõlan radyasyon ölçüm cihazlarõ ile cep dozimetrelerinin devamlõ olarak çalõşõr durumda bulundurulmasõ gerekmektedir ve ölçüm cihazlarõnõn kalibrasyonlarõ 6 ayda bir yaptõrõlmalõdõr.

6) Radyografi cihazõnõn bulunduğu alana çalõşmalardan sorumlu kişiden izin alõnmadõkça girilmesi

yasaklanmalõ ve iş gereği bu alana girmek zorunluluğu varsa sorumlu kişi tarafõndan bu alanda ne kadar bir süre kalacağõ önceden belirlenmelidir.

7) Radyografi cihazõ ile yapõlan çalõşmalar açõk alanda yapõlõyorsa çevrenin radyasyon şiddetleri

ölçülerek güvenlik mesafeleri radyasyon işçileri için 10 µSv/saat, diğer personel için 1 µSv/saat olacak şekilde radyasyon ikaz levhalarõ ve bant ile dairesel olarak çevrildikten sonra çalõşmalara başlanmalõdõr. Gerektiği durumlarda, megafonlu gözlemciler bulundurulmalõdõr.

8) Çalõşmalar, radyografçõ yardõmcõsõ ve güvenlik şeridi civarõnda bulunan gözcü olmak üzere en az

üç kişilik ekiple yürütülmelidir.

9) Radyografi çalõşmalarõ kapalõ alanda yapõlõyor ise, bu alanda radyasyon güvenliği tamamen sağlanmõş olmalõ ve 7. maddede belirtilen doz sõnõrlarõna kesinlikle uyulmalõdõr.

10) Radyografi cihazlarõnõn nakliyesinde kesinlikle kargo ve toplu taşõma araçlarõ kullanõlmamalõdõr.

Taşõma işlemleri, cihaz zõrhlama görevi gören bir kap içine yerleştirilerek şirkete ait araç ile yapõlmalõdõr.

11) Çalõşma bölgesinin uzun süreli değişmesi durumunda, taşõma formu doldurularak Başkanlõğõmõza

gönderilmesi gerekmektedir.


36

12) Radyografi cihazõnõn araç ile taşõnmasõ durumunda, cihazõn kilitli olduğundan emin olunmalõ ve şöför mahalline yönlendirilmemesine dikkat edilmelidir. Çalõşma yerinde, çekim noktalarõ arasõnda cihazõn taşõnmasõnda mümkünse tekerlekli bir araba üzerinde ve cihaz emniyeti kapalõ olarak yapõlmalõdõr.

13) Radyografi cihazlarõnõn her çalõşma günü sonunda, emniyetli konuma getirildiğinden emin

olunmalõ ve cihaz yüzeyinde gerekli radyasyon ölçümleri yapõlmalõdõr. Cihaz, bir sonraki kullanõma kadar, mutlaka kilitli bir depoda muhafaza edilmelidir ve bu deponun anahtarõ, sorumlu kişinin dõşõnda kimseye verilmemelidir. İkinci kullanõma başlanmadan önce cihazõn yüzey radyasyon seviye kontrolunun yapõlmasõ ihmal edilmemelidir.

14) Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği'nin 39. Maddesine göre hazõrlanan tehlike durumu planõ,

çalõşmalar ve taşõma esnasõnda cihazõn yanõnda bulundurulmalõdõr. 15) Gece çalõşmalarõnda en az iki adet õşõklõ ve sesli ikaz lambasõ kullanõlmalõdõr. 16) Tesis sorumlusu tarafõndan radyografi işinde çalõşan personelin yõlda en az iki kere kan tetkikleri

yaptõrõlmalõdõr. 17) Radyografi cihazõnda kullanõlan radyoaktif kaynaklar, kullanõm dõşõ kaldõğõnda Kurumumuzdan

ihraç izni alõnarak üretici firmasõna gönderilmesi gerekmektedir. 18) 18 yaşõndan küçük olanlar, hiçbir şekilde radyasyon görevlisi olarak çalõştõrõlmamalõdõr. 19) Herhangi bir tehlike veya kaza halinde, en kõsa zamanda bölge boşaltõlarak gerekli önlemler

alõnmalõ ve 172 no.lu TAEK acil durum bildirim hattõna haber verilmelidir. 20) Burada belirtilmeyen diğer hususlarda, Tüzük ve Yönetmeliğin ilgili maddeleri hükümlerine

uyulmalõdõr. 21) Yukarõda 20 madde halinde yazõlõ olan hususlar TALİMAT şekline getirilerek bütün personelin

görebileceği bölgelere asõlmalõdõr. 22) Radyasyon Sağlõğõ ve Güvenliği Tüzük ve Yönetmelik hükümlerine göre bütün bu hususlarõn

uygulanmasõndan lisans sahibi sorumludur. − 1 Sv = 100 Rem


37

Ek MB (Bilgi için)

Türkiye Atom Enerji Kurumu

Endüstriyel amaçlõ x-õşõnõ radyografi cihazlarõ için radyasyon sağlõğõ ve güvenliği tüzük ve yönetmelik hükümlerine göre uyulmasõ gerekli

hususlar 1) Endüstriyel amaçlõ X-õşõnõ radyografi cihazlarõnõn Radyasyon Güvenliği Tüzüğü'nün 9-A

maddesinde belirtilen belgeye sahip özelliklere sahip ve Radyasyon Korunmasõ konusunda eğitim görmüş bir radyografçõnõn sorumluluğu altõnda kullanõlmasõ gerekmektedir.

2) Radyasyon kaynak ve cihazlarõ ile yapõlan çalõşmalarõ yürütmekle görevli personelin maruz

kalacağõ bütün vücut radyasyon dozu, Radyasyon Güvenliği yönetmeliğinde belirtilen, yõlda 50 mSv, ardõşõk beş yõl ortalamasõ 20 mSv değerini geçmemelidir.

3) X-õşõnõ cihazõ ile çalõşmalarõ yürüten bütün personelin film dozimetresi ve ayrõca, tercihan 0 - 2

mSv arasõndaki dozlarõ, ölçülebilecek doğrudan okumalõ cep (kalem) dozimetresi taşõmalarõ zorunludur. Cep dozimetreleri her iş günü başõnda sõfõrlanmalõ ve çalõşma sonunda okunarak doz değerleri kaydedilmeli ve ayrõca yüksek radyasyona maruz kalõnmasõ halinde derhal film dozimetresinin değerlendirilmesi yoluna gidilmelidir.

Cep ve film dozimetrelerinin doz değerlerinin kayõtlarõ her personel için ayrõ ayrõ tutularak bu kayõtlar özel dosyalar içinde muhafaza edilmelidir.

4) X-õşõnõ cihazõ ile yapõlan çalõşmalar ile ilgili olmayan diğer personelin maruz kalabileceği radyasyon

dozu yõlda 5 mSv, ardõşõk beş yõl ortalamasõ 1 mSv değerini geçmemelidir. 5) X-õşõnõ cihazõ ile yapõlan çalõşmalar sõrasõnda Radyasyon Güvenliği için gerekli ölçümlerin

yapõlabilmesi amacõyla kullanõlan radyasyon ölçüm cihazlarõ ile cep dozimetrelerinin devamlõ olarak çalõşõr durumda bulundurulmasõ gerekmektedir ve ölçüm cihazlarõnõn kalibrasyonlarõ 6 ayda bir yaptõrõlmalõdõr.

6) X-õşõnõ cihazõ ile yapõlan çalõşmalar açõk alanda yapõlõyorsa çevrenin radyasyon şiddetleri ölçülerek

güvenlik mesafeleri radyasyon işçileri için 10 µSv/saat, diğer personel için 1 µSv/saat olacak şekilde radyasyon ikaz levhalarõ ve bant ile dairesel olarak çevrildikten sonra çalõşmalara başlanmalõdõr. Gerektiği durumlarda, megafonlu gözlemciler bulundurulmalõdõr.

7) X-õşõnõ cihazõnõn bulunduğu alana çalõşmalardan sorumlu kişiden izin alõnmadõkça girilmesi

yasaklanmalõ ve iş gereği bu alana girmek zorunluluğu varsa sorumlu kişi tarafõndan bu alanda ne kadar bir süre kalacağõ önceden belirlenmelidir.

8) Çalõşmalar, radyografçõ yardõmcõsõ ve güvenlik şeridi civarõnda bulunan gözcü olmak üzere en az

üç kişilik ekiple yürütülmelidir. 9) Radyografi cihazõnõn çalõşma yerinin uzun süreli değişmesi durumunda, ekteki taşõma formunun

doldurularak Başkanlõğõmõza gönderilmesi gerekmektedir. 10) Şirket yetkilisi tarafõndan X-õşõnõ cihazõ ile çalõşan personelin yõlda en az iki kere kan tetkikleri

yaptõrõlmalõdõr. 11) Radyografi cihazlarõnõn her çalõşma günü sonunda, emniyetli konuma getirildiğinden emin

olunmalõ ve cihaz yüzeyinde gerekli radyasyon ölçümleri yapõlmalõdõr. Cihaz, bir sonraki kullanõma kadar, mutlaka kilitli bir depoda saklanmalõdõr ve bu deponun anahtarõ sorumlu kişide bulunmalõdõr.


38

12) Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği'nin 39. Maddesine göre hazõrlanan tehlike durumu planõ, çalõşmalar ve taşõma esnasõnda cihazõn yanõnda bulundurulmalõ ve gerektiğinde uygulanmak üzere hazõrlõklõ olunmalõdõr.

13) Gece çalõşmalarõnda en az iki adet õşõklõ ve sesli ikaz lambasõ kullanõlmalõdõr. 14) Kullanõm dõşõ kalõp atõk pozisyonuna düşen X-õşõnõ tüpleri, Çevre Bakanlõğõ'nõn 27.08.1995 tarih ve

22387 sayõlõ resmi gazetede yayõmlanan Tehlikeli atõklarõn Kontrolü Yönetmeliği'nin Ek 5 listesinde belirtilen Tehlikeli Atõk Listesi Genel Atõk Kategorileri'ne göre işlem görmesi dolayõsõ ile Çevre Bakanlõğõ'na bağlõ İl Müdürlükleri ile irtibata geçilmesi ve işlemlerin tamamlanmasõnõ takiben Kurumumuza bilgi verilmesi gerekmektedir.

15) 18 yaşõndan küçük olanlar, hiçbir şekilde radyasyon görevlisi olarak çalõştõrõlmamalõdõr. 16) Herhangi bir tehlike veya kaza halinde, en kõsa zamanda bölge boşaltõlarak gerekli önlemler

alõnmalõ ve 172 no.lu TAEK acil durum bildirim hattõna haber verilmelidir. 17) Burada belirtilmeyen diğer hususlarda, Tüzük ve Yönetmeliğin ilgili maddeleri hükümlerine

uyulmalõdõr. 18) Yukarõda 17 madde halinde yazõlõ olan hususlar TALİMAT şekline getirilerek bütün personelin

görebileceği bölgelere asõlmalõdõr. 19) Radyasyon Sağlõğõ ve Güvenliği Tüzük ve Yönetmelik hükümlerine göre bütün bu hususlarõn

uygulanmasõndan lisans sahibi sorumludur. − 1 Sv = 100 Rem

EN 1435

Documents

Transcript of EN 1435